‫شادیۺایبہۺےکۺروسؾۺفۺرفاج‬

‫ِ‬
‫ااحدیۺروسؽۺ﵁یکۺرفینشۺںیم‬

‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺوہبۺےہ‪،‬ۺاؿۺیکۺلیصفتۺاکیفۺیبملۺےہۺافرۺاہنیۺوہشۺرباۺیھب۔دنچۺاسؽۺلبقۺ‬
‫باراتۺافرۺزیہجۺےکۺالعفہۺشادیۺےکۺروسؾۺفرفاجۺںیمۺنجۺوضفایلتۺاکۺاامتہؾ ا‬
‫اھکلاھتۺوجۺرامقۺیکۺاتکبۺ'ونسمؿۺاکنح' وبطمہعۺداراالسلؾۺںیمۺدرجۺےہۺ۔ۺاقرنیئۺاسۺ‬
‫رفزباہم'جۺ' ےکۺایۺرچیفۺاگنرۺےنۺاؿۺالیصفتتۺرپۺینبمۺایۺلصفمۺرچیفۺ ۺ‬
‫ت‬
‫اتکبۺںیمۺالمہظحۺفرامۺتکسۺںیہ۔ۺصۺی‬

‫ت‬
‫ۺالخػۺرشعۺروسامتۺےکۺاراکتبۺ‪،‬ۺاؿۺںیمۺرشتکۺافرۺاؿۺےسۺاعتفؿۺںیمۺبرےۺبرےۺدنیۺدارۺرضحاتۺیھبۺوکیئ اۺبٔلمۺںیہنۺرکےت۔ۺ‬ ‫شادیۺایبہۺیکۺےبۺوہدہۺافر ِ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫اےسیۺدماہن ۺ‬
‫تدنسپۺرضحاتۺےکۺےیلۺدنچۺااحدیۺرصتخمۺرصتخمۺرصبتےۺےکۺاسھتۺشیپۺںیہ اۺبہکۺاؿۺیکۺرفینشۺںیمۺاےنپۺرط ِۺزلمعۺاکۺاجبرہۺایلۺاجۺےکس۔‬

‫‪1.‬روسؽۺاا﵁ےنۺفرامبا‪:‬‬
‫ّ‬
‫ْنَم‬
‫ْنَم ْنَم ْنَم ْنَم ْنَم ْنَم ْن ٰذ ْنَم ْنَم ْن ُک‬ ‫ْنَم ْنَم ْنَم‬
‫ی ْن ِم ْن ی ِم ِمن ْنَم ِمً ِم ی ِمی ْن ی ْن ی ْن ِم ْن ی ِم ن ِم ِم ی ْنَم ِمم ی ْنَم ی ِمِإلا ِم ْن ْنَم ِم ی»‬ ‫« ْنَم ْن ی ْنَم َٔاْنَم ی ِمو ْن ُک ْنه ُکیو ْن ْنَم ًر ی ْنَم ْنن ُک ْنَم ْمَّل ْن ُک ی ْنَم ِم ِم ی ْنَم ِم ْن ی ْمَّل ْن‬
‫ِم ِم‬

‫ت ت‬
‫ۺاطقہنۺوہۺوتۺزباؿۺےسۺاسۺیکۺبرایئۺاکۺااہظرۺرکے‪،‬ۺارگۺاسۺیکۺ‬
‫ۺ‬ ‫''متۺںیمۺےسۺوجۺیسکۺبرایئۺوکۺدےھکیۺوتۺاےسۺاچےیہۺہکۺفہۺاسۺوکۺاےنپۺاہھتۺےسۺرفکۺدے‪،‬ۺارگۺاسۺیک‬
‫ت‬ ‫ت ت‬
‫ۺبنیۺدرہجۺےہ۔''‬
‫ۺباۺےھجمس‪،‬ۺافرۺہیۺاامیؿۺاکۺزمکفر ر‬
‫ۺاطقہنۺوہۺوتۺدؽۺےسۺاسۺوک ُ ر‬
‫ۺ‬ ‫یھب‬

‫ت‬
‫فواض‪:‬رمدۺوکۺااۺاعتیلۺےنۺوعروتںۺرپۺوقاؾۺ(احمکۺ‪،‬ۺرگناؿ‪،‬ۺرسبراہ) انبباےہ‪،‬ۺاسۺےیلۺہرۺرمدۺرطفیۺوطرۺرپۺاےنپۺرھگۺاکۺرسبراہۺےہ۔ۺرسبراہۺیکۺذہمۺداریۺےہۺہکۺ‬
‫ت‬ ‫ّ‬
‫ۺراسرپۺرےھکۺافرۺاسۺےسۺ ُاؿۺوکۺرحنمػۺہنۺوہےنۺدے۔ۺاسۺخدادادۺاقمؾۺرپۺافبرۺرمدۺےکۺہیۺشاباؿِ ۺشاؿۺںیہنۺہکۺفہۺہیۺےہکۺہکۺشادیۺ‬ ‫ۺ‬ ‫فہۺرھگۺےکۺاسرےۺافرادۺوکۺراہ ِ‬
‫ۺویشہۺرمدایگنۺےکۺیھبۺالخػۺےہۺافرۺہیۺذعرۺباراگہِۺالہیۺںیمۺبااقبۺونشایئۺیھب۔ۺالعفہۺازںیۺ‬
‫یکۺروسامتۺںیمۺویبیۺریمیۺباتۺںیہنۺامیتن‪،‬ۺےچبۺںیہنۺامےتن۔ۺہیۺاسۺےک ٔ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺرکبۺےہ؟ۺارگۺاہندیۺںیمۺکمنۺرمچۺمکۺباۺزبادہۺوہۺاجےئۺوتۺدفونںۺوصۺروتںۺںیمۺوعرتۺیکۺشامۺآاجیتۺ‬ ‫داینفیۺاعمالمتۺںیمۺایکوکیئۺرمدۺایسیۺےبۺیسبۺاکۺاظمہرہ ا‬
‫ت‬ ‫ت ت‬
‫ۺمیتیےہۺہکہاریۺوعرںیتۺ‬
‫ۺچںۺیھبۺںیہنۺرکیت۔ۺاسۺاکۺبلطمۺہیۺےہۺہکۺدنیۺیہۺااسی ۺ‬ ‫ۺوہبےہۺہکۺفہۺرمدۺیکۺبارایضۺرپ ُ و‬
‫ۺفقوتۺوعرتۺیکۺےبۺیسبۺاکۺہیۺاعمل اۺ‬ ‫ےہ۔ۺاس ۺ‬
‫ت‬
‫ۺیںیہنۺریتگنی۔‬
‫افرۺےچبۺاسۺےکۺاسھتۺوجۺاچےہ‪،‬ۺولسکۺرکۺںیل‪،‬ۺرمدفںۺےکۺاکونںۺرپۺوجں ۺ‬

‫ذموکرہۺدحیۺیکۺرفینشۺںیمۺہرۺرمدۺوسچۺےلۺہکۺنمراتۺےسۺہیۺوھجمسہتۺاسۺوکۺاامیؿۺیکۺسکۺیتسپۺںیمۺدلیکھۺراہۺےہ۔ۺأاعذباۺا﵀ منه‬

‫‪2.‬رضحتۺااۺ ۺےسۺرمفیۺےہ‪،‬ۺروسؽۺاا﵁ےنفرامبا‪:‬‬
‫ّ‬
 ‫ْنَم َٔاْنَم‬ ‫ُک ٌل ْنَم‬ ‫ْنَم ْنَم ْن َٔاْنَم‬ ‫ٌل ْنَم‬ ‫ُک‬ ‫ْنَم ُک‬
‫ی ْن ِملی ْنَم ْنی ِم ِم ی‬
‫ْنَم ُک‬
‫ِم ی ْنَم م ْمَّل ُکجلی ْنَم ِمای‬
‫ْنَم‬ ‫ُک‬
‫ٍعای ْنَم ْنَم ْنَمیو ْن ْن ی ْن ی ْنَم ِم ْمَّل ِم‬ ‫ِمای ْنَم‬ ‫ْمَّلْنَم‬ ‫ْنَم ْنَم‬ ‫ْمَّل‬
‫ی ْن ی ْنَم ِم ْمَّل ِم ِم ی ا ِمو ْن ی م ِم ْن ی ی م‬ ‫« َٔا ْنَمای ُک ْمَّل ُک ْنهی ْنَم ٍعای ْنَم ُک ْمَّل ُک ْنه ْنَمیو ْن ُک ْن‬
‫ُک َٔاْنَم ْنَم‬ ‫ُک ٌل‬ ‫ْنَم‬ ‫ْن ُک‬ ‫ُک ْنَم ٌل‬ ‫تی ْنَم ْن ِمن ْنَمه ی ْنَم ْنَم ْنَمم ِم ی ْنَم ِم ْنَم‬ ‫ٌل ْنَم ٰذ ْن‬ ‫ْن ْنه ی ْنَم ْنم ْنَمى ْن َٔا ُکةی ْنَم‬‫ْنَم ُک ْنَم ْنَمیو ْن ُک ْن ٌل ی ْنَم ْن ُک‬
‫ْن ی ْنَم ْن ی ای‬ ‫ْنَمیس ْمَّلی ِم ی ْنَم ُک ْنَم ْنَمیو ْن‬
‫ِم ِم ِم‬ ‫ْن ْنه ی ْنَم م ْنَم ْن ی ْنَم ٍعای ٰذ ْنَمیو‬‫ْنَم ْن ُک‬ ‫ْن مةی‬ ‫ِه ْنَمیو ْن‬
‫ِم‬ ‫ِم ْنَم ةی ی ْنَم ی ِم‬
‫ْنَم‬ ‫ْنَم‬ ‫ُک ٌل‬ ‫ْنَم ُک ْمَّلُک ُک ْن ْنَم ْنَم ُک ْمَّلُک ُک‬
‫ْن ی ِم ِم ْمَّل ِم ِمی»‬ ‫ْنه ْنَمیو ْن ْن ی‬ ‫هی ٍعای‬

‫ت ت‬
‫''ربخدار! متۺسۺےکۺسۺرگناؿۺافرۺذےمۺدارۺوہۺافرۺمتۺسۺےسۺاینپۺاینپۺرتیعۺ(اموتحتں) ےکۺبارےۺںیمۺبازۺرپسۺوہۺیگ۔ۺاحمکۺفق‪،‬ۺولوگںۺرپۺرمکحاؿۺ‪،‬ۺ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ذےمۺدارۺافرۺرگناؿۺےہۺافرۺاسۺےسۺاسۺیکۺرتیعۺ(کلمۺےکۺوعاؾ) یکۺبایۺبازۺرپسۺوہۺیگ۔ۺرمدۺاےنپۺرھگۺفاولںۺرپۺرگناؿۺےہۺافرۺاسۺےسۺاؿۺیکۺبایۺوپاھچۺ‬
‫ت‬
‫ےکرھگۺافرۺاسۺےکۺوچبںۺیکۺرگناؿےہۺافرۺاسۺےسۺاؿۺیکۺبایۺبازۺرپسۺوہۺیگ‪،‬ۺالغؾۺاےنپۺآاقۺےکۺامؽۺاکۺرگناؿۺےہۺافرۺاسۺےسۺاسۺیکۺ‬
‫اجےئۺاگ‪،‬ۺوعرتۺاےنپۺاخفدنۺ ۺ‬
‫ت‬
‫بایۺوپاھچۺاجےئۺاگ۔ۺایھچۺرطحۺنسۺول! متۺسۺےکۺسۺرگناؿۺافرۺذےمۺدارۺوہۺافرۺمتۺسۺےسۺاےنپۺاےنپۺاموتحتںۺ(رتیع) ےکۺبارےۺںیمۺوپاھچۺاجےئۺاگ۔''‬

‫ت‬
‫ےن‪،‬ۺاؿۺےکۺاسھتۺدعؽۺفۺااصنػۺ‬
‫فواض ‪:‬رعیبۺزباؿۺںیمۺ'رایع' اکۺبلطمۺےہ‪ :‬رگناؿۺافرۺذےمۺدار‪،‬ۺسکۺزیچۺاک؟ۺوجۺاسۺےکۺامتحتۺےہ۔ۺفہۺاؿۺیکۺاالصحۺرک ۺ‬
‫ت‬
‫اکۺب اربؤۺرکےنۺافرۺاؿۺےکۺدنیۺفۺداینۺیکۺوتحلصمںۺاکۺایخؽۺرےنھکۺاکۺذےمۺدارۺےہ۔‬

‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺایقمےکۺدؿۺوپاھچۺاجےئۺاگ‪،‬ۺبازۺرپسۺوہۺیگ‪،‬ۺسکۺباتۺیک؟ۺاسۺباتۺیکۺہکۺاسۺےنۺاےنپۺاموتحتںۺےکۺوقحؼۺیکۺراعیۺیک؟ۺاؿۺ‬ ‫ۺ‬ ‫م َم ْ ُ و ْ ٌلؽ اکۺبلطمۺےہ‪،‬ۺاسۺےس‬
‫ت‬
‫ۺبتیبۺاکۺحیحصۺاامتہؾۺایکۺ؟‬
‫یکۺدینیۺفۺداینفیۺوتحلصمںۺاکۺایخؽۺراھکۺافرۺاؿۺیکۺمیلعتۺف ر‬

‫اسۺدحیۺیکۺرفینشۺںیمۺاجبرہۺایلۺاجےئۺہکۺاعمرشےۺںیمۺیلیھپۺوہیئۺبراویئںۺافرۺشادیۺایبہۺںیمۺوہےنۺفایل ِ‬
‫ۺالخػۺرشعۺروسامتۺفۺخراافتۺےسۺاےنپۺاےنپۺ‬
‫ۺاایکۺباراگہۺںیمۺاجےنۺےسۺےلہپۺآخرتۺیکۺبازۺرپسۺ‬
‫اموتحتںۺوکۺاچبےنۺںیمۺوکیئۺرکدارۺاداۺایکۺےہ؟ۺارگۺاداۺایکۺےہۺوتۺفہۺایکۺےہ؟ۺ‪ ...‬ہرۺرھگۺاکۺرسبراہۺرمدۺافرۺوعرتۺیھب ۺ‬
‫ّ‬
‫وکۺاسےنمۺرےھک۔‬

‫ۺاااۺابعسۺریضۺا﵀امہنعےسۺرمفیۺےہ‪،‬ۺروسؽۺاا﵁ےنۺفرامبا‪:‬‬
‫‪3.‬رضحتۺدبع ۺ‬
‫ّ‬ ‫ّ‬

‫ْنَم ُک‬ ‫ْنَم‬ ‫ْنَم‬ ‫ْنَم‬ ‫ْنَم‬ ‫ْمَّلْنَم ْنَم ْن‬ ‫ْن ْنَم‬ ‫ْنَم ْنَم ْنَم ٌل ْن ٌل ْن‬ ‫ْنَم‬ ‫ْنَم ْنَم ُک ْنَم‬
‫یة‪:‬ی ُکون ِم ی ِم ی اْنَم ْنَم ِم ی ْنَم ُکو ْن ْنَم ِم ی ِم ی ِما ْنس ِم ُکیس ةی اْنَم ِم ِمن ْمَّل ِمة ی ْنَم ُکو ْمَّل ِمن ٌل ی ْنَم ی ْنو ِم ٍعَٔا ی ِم ْن ِم ی ْنَم ْمَّل ٍع ی ِمم ُک ْن ِم ی ْن ْنَم ی ْنَمو ی»‬ ‫« ْن ی م ْمَّل ِمای ِم ی ِمی‬

‫ۺنیتصخشۺںیہ۔ۺایۺرحؾۺںیمۺےبۺدینیۺالیھپےنۺفاال۔ۺدفرسا‪،‬ۺاالسؾۺںیمۺاجتیلہۺےکۺرطےقیۺالتشۺ(اایتخر)‬
‫ۺااےکۺاہں ۺ‬ ‫''ولوگںۺںیمۺسۺےسۺزبادہۺبادنسپندہ ۺ‬
‫ت‬ ‫ّ‬
‫رکےنۺفاال‪،‬ۺرسیتا‪،‬ۺباقحۺیسکۺصخشۺےکۺوخؿۺاکۺوخااہں‪ ،‬اۺبہکۺفہۺاسۺاکۺوخؿۺاہبےئ۔''‬

‫ت‬
‫ۺدنہففںۺیکۺاقنیلۺرپۺینبمۺںیہۺباۺرغمبۺیکۺایحۺباہتخۺذہتیۺافرۺزامۂناجتیلہۺیکۺخراافتۺرپ۔ۺوگباۺدقمیۺفۺخدندۺاجتیلہۺ‬
‫ٔ‬ ‫ت‬ ‫ۺروسام‬
‫رتشیب‬ ‫یک‬
‫ۺ‬ ‫ں‬
‫ۺ‬ ‫ۺایبوہ‬
‫ی‬ ‫اد‬ ‫ۺش‬
‫ی‬ ‫ار‬ ‫ہ‬ ‫‪:‬‬ ‫فواض‬
‫اکۺومجمہعۺافرۺاالسیمۺامیلعتتۺےسۺرسکیۺےبۺاانتعیئۺاکۺومنہن۔‬
 ‫اسۺادنازۺےسۺشادباںۺرکبا‪،‬ۺباۺاؿۺںیمۺذفؼۺفۺوشؼۺےسۺرشیۺوہۺرکۺاؿۺیکۺوحہلصۺازفایئۺرکبا‪،‬ۺہیۺاالسؾۺںیمۺاجیلہۺرطوقیںۺیہۺوکۺفرفغۺدانیےہ۔ۺاےسیۺولوگںۺاک ۺ‬
‫ۺاا‬
‫ّ‬
‫ےکۺاہںۺایکۺاقمؾۺےہۺفہۺاسۺدحیۺیکۺدفرسیۺقشۺےسۺفاحضۺےہ۔ۺداینۺںیمۺوتۺاناؿۺاکۺوہاۺفۺوہسۺںیمۺالتبمۺسفنۺافرۺاطیشؿۺاسۺاکۺہتپۺںیہنۺےنلچۺداتی‪،‬ۺنکیلۺآخرتۺںیمۺ‬
‫ۺااےکۺاہںۺاسۺاکۺفہۺاقمؾۺفاحضۺوہۺرکۺاسےنمۺآۺاجےئۺاگ‪،‬ۺسجۺاکۺویہیلۺاسۺےنۺاےنپۺلمعۺفۺرکدارۺےسۺایترۺایکۺوہۺاگۺافرۺفہۺےہ‪ ،‬ۺ‬
‫ۺاا‬ ‫وتۺاؿۺیکۺاکرفرامیئۺمتخۺوہۺیکچۺوہۺیگۺافر ۺ‬
‫ّ‬ ‫ت‬ ‫ّ‬ ‫ت‬
‫ِ‬
‫ۺروسامتۺاجہیلہۺےکۺدؽۺدادہۺہرۺرمدۺافرۺوعرتۺوکۺرکۺانیلۺاچےیہ۔‬ ‫ۺبنیۺصخشۺاکۺوجۺاقمؾۺوہۺاگ‪،‬ۺاسۺاکۺادنازہ‬
‫ۺبنیۺصخش‪،‬ۺافرۺاسۺرفزۺبادنسپندہ ر‬ ‫ےکۺاہںۺبادنسپندہ ر‬

‫ت‬
‫‪4.‬رضحتۺخربرۺےسۺرفایۺےہ‪،‬ۺروسؽۺاا﵁ےنۺفرامبا‪:‬‬
‫ّ‬
‫ْن ْنَم ْنَم‬ ‫ْنَم ِم ْن َٔاُک ُک ْن ِم ْن ْنَم ًر‬ ‫ْن ْنَم ْنَم ْنَم ْنَم ْن ْنَم ُک ْن ْنَم ْن َٔاْنَم ْن ْنَم ْن ُک‬ ‫ُک ی َٔاْنَم ْنج ُک ْنَم ی ْنَم ْنَم ْنج ُک ی ْنَم‬ ‫ُک ْمَّلْنَم ًر ْنَم ْنَم ْنَم ٌل ْنَم ْنَم‬ ‫ْن ْنَم ْمَّلْنَم ْن ْن ْنَم‬
‫ِهیش ْنیئ ی ْنَم ْنَم ْن ْنَمیس ْمَّلْنَميی ِم ی ا ْنس ِم ی‬ ‫ی ی ج ِم‬ ‫ی ِملی ِم ی ی ِم ی ِم ی ی‬ ‫یس ةی ةی ن‬ ‫یسيی ِم ی ِماس‬ ‫« ْنَم‬
‫ِه ْنَم ْن‬ ‫ْن ِم ْن ْنَم ْن ْنَم ْن ُک ْن ُک ْنَم ِم ْن ْنَم ْن ْنَم‬ ‫ْن ی ْنَم ْنَمِملی ْنَم ی ِم ْن ی ْنَم‬ ‫ِم ی ْن ُک ْنَم ی ْنَم ْن ُک ی ْنَم‬ ‫ْمَّلْنَم ًر ْنَم ْمَّل ْنَم ًر ْنَم ْنَم ْنَم ْنْنَم‬
‫یَشء»‬ ‫ِم ْن‬
‫ِم‬ ‫ی ی‬ ‫ِم ی ی ِم ِمی ی‬ ‫ِم‬ ‫ِم‬ ‫ِم‬ ‫ةیس ِمیئةی ی ن‬ ‫ُکس‬

‫''سجۺےنۺاالسؾۺںیمۺوکیئۺااھچۺرطہقیۺااجیدۺایک‪،‬ۺوتۺاسۺوکوخدۺاسۺرپۺلمعۺرکےنۺاکۺاخرۺیھبۺےلمۺاگۺافرۺ ُاؿۺاکۺیھبۺاخرۺےلمۺاگۺوجۺ ُاسۺےکۺدعبۺاسۺرپۺلمعۺرکںیۺےگ‪،‬ۺریغبۺاسۺ‬

‫ؿےکۺاخرفںۺںیمۺھچکۺیمکۺوہۺافرۺسجۺےنۺاالسؾۺںیمۺوکیئۺبراۺرطہقیۺااجیدۺایکۺوتۺاسۺرپۺ(اسۺےکۺاےنپۺلمعۺاکۺیھب) وبھجۺوہۺاگۺافرۺاؿۺسۺےکۺگاوہںۺاکۺیھبۺ‬
‫ےکۺہکۺا ۺ‬
‫وبھجۺوہۺاگۺوجۺاسۺےکۺدعبۺاسۺبرایئۺرپۺلمعۺرکںیۺےگ‪،‬ۺریغبۺاسۺےکۺہکۺاؿۺےکۺوبوھجںۺںیمۺوکیئۺیمکۺوہ۔''‬

‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺدبعوہۺ‬
‫ۺ‬ ‫اھچرطہقی' اکنےنلۺباۺاجریۺرکےنۺاکۺبلطمۺہیۺںیہنۺےہۺہکۺاینپۺرطػۺےسۺدنیۺںیمۺوکیئۺیئنۺزیچۺااجیدۺرکے‪،‬ۺویکہکنۺہیۺوت‬ ‫فواض ‪:‬اسۺدحیۺںیم'ا ۺ‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫یگۺسجۺیکۺبایۺروسؽۺاا﵁ےنۺفرامباۺےہۺہکۺہرۺدبعۺرمگایہۺافرۺمنہجۺںیمۺےلۺاجےنۺفایلۺےہ۔ۺدبعۺاسزیۺدرالصۺرشتعیۺاسزیۺےہ‪،‬ۺسجۺیکۺااجزتۺ‬
‫ّ‬
‫ت‬
‫ایےہۺباۺیسکۺایسیۺہگجۺرپۺاسۺلمعۺرشتعیۺوکۺرسااجنؾۺدانیۺےہ‪،‬ۺ‬
‫یسکۺوکۺںیہنےہ۔ۺہکلبۺاےھچۺرطےقیۺےسۺرمادۺیسکۺاےسیۺلمعۺںیمۺلہپۺرکباۺےہۺوجۺرشتعیۺےسۺب ۺ‬
‫ت‬
‫ۺببیغۺیلمۺافرۺاُوہنںۺےنۺیھبۺاسۺوکۺ‬ ‫اہجںۺےلہپۺولوگںۺوکۺاسۺاکۺملعۺںیہنۺاھتۺباۺاخدناینۺرمسۺفۺرفاجۺیکۺفہجۺےسۺاسۺرپۺلمعۺرتمفکۺاھت‪،‬ۺاسۺوکۺرکےنۺرپۺدفرسفںۺوک ر‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫اایتخرۺرکۺایل‪،‬ۺباۺیسکۺہگجۺوکیئۺ ّ رتمفکۺیھت‪،‬ۺیسکۺایۺصخشۺےکۺلمعۺرکےنۺرپۺدفرسےۺولوگںۺےنۺیھبۺاسۺ ّ ۺوکۺاانپۺایل۔ۺاؿۺامتؾۺوصروتںۺںیمۺیسکۺیھبۺب ۺ‬
‫ای‬
‫ت‬
‫دشہۺکینۺلمعۺاکۺآاغزۺرکےنۺفاےل‪،‬ۺ ۺرتمفہکۺوکۺزدنہۺرکےنۺفاےلۺافرۺفراومشۺدشہۺویکینںۺوکۺبادۺرکاےنۺفاےلۺوکۺاؿۺامتؾۺولوگںۺےکۺلمعۺاکۺیھبۺاخرۺےلمۺاگۺوج‬
‫اسۺےکۺدعبۺاسۺرپۺلمعۺرکںیۺےگ۔ۺایسۺرطحۺیسکۺےنۺاسۺےکۺبرسکعۺبرایئۺںیمۺلہپۺیکۺباۺاسۺاکۺیسکۺہگجۺآاغزۺایکۺوتۺدعبۺںیمۺاسۺوکۺدھکیۺرکۺبرایئۺےکۺرمنیبکتۺےکۺ‬
‫گاوہںۺاکۺوبھجۺیھبۺاسۺلہپۺرکےنۺباۺآاغزۺرکےنۺفاےلۺوکۺےلمۺاگ۔‬

‫ت‬
‫اسۺدحیۺیکۺرفینشۺںیمۺشادیۺایبوہںۺیکۺاجالہہنۺروسامتۺافرۺارساػۺفۺذبتبرۺرپۺینبمۺاھبریۺرھبۺمکۺاخرااجت ۺ‪ ِ ،‬ۺہئیسۺ(براۺرطہقی) ےہ۔ۺیسکۺاخدناؿۺںیمۺارگۺ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺدفلےکۺےشنۺںیمۺاسۺےکۺبرسکعۺرم ّفہجۺروسامتۺےکۺاسھتۺ‬‫ۺ‬ ‫ۺاجبۺاھت۔ۺنکیلۺاسۺاخدناؿۺےکۺیسکۺفردۺےنۺارگ‬‫اسدیگۺےسۺاکنحۺرکےنۺاکۺرفاجۺاھت‪،‬ۺروسامتۺےسۺاچب ا‬
‫س‬
‫شادیۺرکےنۺںیمۺلہپۺیک‪،‬باۺاسۺاخدناؿۺںیمۺدنہمیۺیکۺےبۺایحیئۺرپۺینبمۺرمسۺںیہنۺیھت‪،‬ۺ ُاسۺےنۺاسۺاخدناؿۺںیمۺاسۺاکۺآاغزۺایک‪،‬ۺےلہپۺرجمےۺاکۺہلسلسۺںیہنۺاھت‪،‬ۺا ۺ‬
‫ت‬
‫ۺرکبۺےہ۔ۺوتۺاسۺےکۺدعبۺاسۺاخدناؿۺںیمۺےنتجۺولگۺیھبۺاؿۺںیمۺولمثۺوہںۺےگ‪،‬ۺاؿۺاکۺ‬ ‫ےنۺاسۺاکۺاراکتبۺایک‪،‬ۺفیلعۺذہاۺاایقلس‪،‬ۺایسۺرطحۺیکۺدرگیۺبراویئںۺںیمۺلہپ ا‬
‫اراکتبۺرکںیۺےگ‪،‬ۺاؿۺسۺےکۺگاوہںۺاکۺوبھجۺیھبۺاسۺلہپۺرکویناےلۺوکۺےلمۺاگ۔‬
 ‫ت‬
‫ں ِ ۺہنسحۺ(ااھچۺرطہقی) ےہ۔ۺوجۺصخشۺاےنپۺاخدناؿۺ‬‫ایسۺرطحۺشادیۺایبوہںۺںیمۺاسدیگ‪،‬ۺرپدےۺیکۺبادنبی‪،‬ۺاھبریۺرھبۺمکۺاخرااجتۺےسۺاانتجبۺیسیجۺوخایب ۺ‬
‫ںیمۺاسۺاےھچۺرطےقیۺےسۺشادیۺرکےنںیمۺلہپۺرکےۺاگ‪،‬ۺدعبۺںیمۺاسۺاخدناؿۺےکۺےنتجۺولگۺاسۺیکۺریپفیۺرکےتۺوہےئۺامتؾۺخراافتۺفۺروسامتۺےسۺچبۺرکۺ‬
‫شادباںۺرکںیۺےگ‪،‬ۺلہپۺرکےنۺفاےلۺوکۺیھبۺاؿۺسۺیکۺاؿۺویکینںۺاکۺاخرۺ‪...‬اؿۺےکۺاخرفںۺںیمۺوٹکیتۺےکۺریغب‪ ...‬ےلمۺاگ۔‬

‫ت‬
‫ہیۺدفۺراےتسۺافرۺدفۺرطےقیۺںیہ۔ۺایۺڈریھفںۺاخرۺفۺوثابۺامکےنۺاکۺافرۺدفرساۺگاوہںۺاکۺبااقبۺبرداسۺوبھجۺاےنپۺافرپۺالدۺےنیلۺاک‪... :‬‬

‫ْمَّل‬ ‫َٔاْنَم‬ ‫ْنَم ُک‬ ‫ْنَم‬ ‫ْنَم‬

‫ىمید ًر ی ‪... ﴾٢٩﴿...‬س ةی مكه‬
‫ِمنل ٰذ ِمن ْنَم‬ ‫﴿َفْنَميیش ْنَمءی ن ُک ؤ ِم ی ْنَم ْنَم یش ْنَمءی ن ْنَم كف ی ۚی ِمِإل ْمَّلدی ْنَم دی‬

‫گ‬
‫بسجۺاکۺیجۺاچےہ‪،‬ۺالھبویئںفاالۺراہتسۺاانپۺےلۺافرۺسجۺاکۺیجۺاچےہۺدفرسا‪،‬ۺنکیلۺاےسۺبادۺرانھکۺاچےیہۺہکۺبافرامینۺفاالۺراہتسۺاایتخرۺرکویناولںۺلیکۺمنہجۺیکۺآ ۺ‬
‫''ا ۺ‬
‫ےہ۔''‬

‫ا ۺریضۺا﵀ امہنعۺےسۺرمفیۺےہ‪،‬ۺروسؽۺاا﵁ےنۺفرامبا‪:‬‬
‫ۺاا ۺ‬
‫‪5.‬رضحتۺدبع ۺ‬
‫ّ‬ ‫ّ‬
‫ُک ْنَم َٔاْنَم ْن‬ ‫ْمَّلُک ْن ْنَم َٔاْنَم ْن ْنَم ْنَم ُک ْنَم ْن ْنَم ْنَم ْنَم ْمَّلْنَم ْنَم ْن ْن‬ ‫ُک‬ ‫ْنَم‬ ‫ْنَم‬
‫ٍعیَي ْنَم ی م ِم ْنَم ْنَموةِمی ْمَّلهی م ْنَمه ْنَم ی ِم ِم ْنَمید ًر »‬
‫« ْنَم ْن یم ِم ْنَم ی ْن ْنَم یش ْنه ْنَم ٍعةی ِم ی م ً ی یم ی ی یو مة‬

‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺایقمےکۺدؿ ّ ۺ‬
‫ۺذلاکۺابلسۺانہپےئۺاگ‪،‬ۺرھپۺاسۺںیمۺمنہجۺیکۺآگۺڑھباکےئۺاگ۔''‬ ‫ۺ‬ ‫''سجۺےنۺداینۺںیمۺرہشتۺاکۺابلسۺانہپ‪،‬ۺااۺاعتیلۺاسۺوک‬
‫ّ‬

‫ت‬
‫فواض ‪:‬ااۺاعتیلۺےنۺاابسبۺفۺفاسلئۺےسۺونازاۺوہۺوتۺااہظ ِۺرتمعنۺےکۺوطرۺرپۺااھچۺافرۺدمعہۺابلسۺاننہپۺاجبرۺےہ۔ۺنکیلۺاسۺدحیۺںیمۺسجۺابلسۺرہشتۺاکۺذرکۺےہ‪،‬ۺ‬
‫ّ‬
‫فہۺوکؿۺاسۺونممعۺابلسۺےہ؟ۺاسۺیکۺاچرۺوصرںیتۺںیہ‪:‬‬

‫ت‬
‫ۺنےسۺابلسۺافخرہۺےنہپۺہکۺولوگںۺںیمۺاسۺےکۺابلسۺاکۺافرۺاسۺیکۺشاؿۺفۺوشتکۺاکۺرچاچۺوہ۔‬
‫اسۺیکۺایۺوصرتۺوتۺہیۺےہۺہکۺاناؿۺاس ۺ‬

‫ت‬
‫دفرسیۺوصرتۺہیۺےہۺہکۺاعؾۺنلچۺےکۺبرسکعۺاےسیۺرنۺاکۺباۺایسیۺبراشۺخراشۺاکۺابلسۺےنہپۺہکۺاسۺیکۺاسۺرطہفۺرطازیۺیکۺفہجۺےسۺاسۺیکۺرہشتۺوہ۔‬

‫ت‬
‫رسیتیۺوصرتۺہیۺےہۺہکۺربااکریۺےکۺوطرۺرپۺرقفاۺفۺاسمنیکۺےکۺرفپۺںیمۺرےہ اۺبہکۺولگۺاےسۺباراسۺافرۺرپزیہۺاگرۺںیھجمس۔‬

‫ت‬
‫ےس‬
‫تہب ۺ‬
‫ۺنےسۺیسکۺوصخمصۺمسقۺےکۺولوگںۺاکۺابلسۺافرۺ ُاؿۺےکۺوطرۺاوطارۺاایتخرےیکۺاجںیئ۔ۺےسیجۺآجۺلک ۺ‬
‫وچیھتۺوصرتۺہیۺےہۺہکۺضحمۺومندفامنشئۺیک ۺ‬
‫ونوجاؿۺزلےکۺافرۺزلایکںۺوملفںۺںیمۺاکؾۺرکےنۺفاےلۺرمدفںۺافرۺوعروتںۺےکۺایحۺباہتخۺابلوسںۺافرۺےبۺوہدہۺوطرۺاوطارۺیکۺاقنیلۺرکےتۺںیہ۔‬
‫افرۺایۺباوچنںیۺوصرتۺہیۺےہۺہکۺااسیۺابلسۺانہپۺاجےئۺہکۺابلسۺےننہپۺےکۺبافوجدۺمسجۺےکۺامنباںۺےصحۺرعباںۺوہ۔ۺاسۺوصرتۺیکۺمرندۺلیصفتۺایلگۺدحیۺےکۺتحتۺ‬
‫آےئۺیگ۔‬

‫ت‬
‫ۺوہبۺےہ۔ۺاسۺمسقۺےکۺابلوسںۺرپۺوجۺتخسۺفدیعۺےہ‪،‬ۺفہۺمہۺ‬
‫شادیۺایبوہںۺںیمۺہاریۺوعروتںۺاکۺابلسۺباومعلؾ‪،‬ایۺرسیتیۺوصرتۺوکۺوھچڑۺرک‪،‬ۺبایقۺوصروتںۺاکۺرہظم ا‬
‫ف َم َمه ِ‬
‫ك ٍ﴾ۺ''ایکۺوکیئۺ ۺ‬
‫ےہتحیصنۺڑکپےنۺفاال؟''‬ ‫ۺم ُ ّ َمّ دۺم ِ ۺر‬
‫ل ْ‬‫سۺےکۺےیلۺہحملٔۺرکفہیۺےہ۔ۺ﴿ۺ ْ‬

‫‪6.‬رضحتۺاوبۺہربرہۺےسۺرمفیۺےہ‪،‬ۺروسؽۺاا﵁ےنۺفرامبا‪:‬‬
‫ّ‬

‫ت ُکیُمِم ْنَم ٌل‬ ‫تی ْنَم‬ ‫ْنَم ْنَم ْنَم ٌل ْنَم‬ ‫ْمَّلْنَم‬ ‫ٌلای ی َٔاْنَمْنَم ْن ْنَمد ی ْنم ْنَم ْنَم ی ْنَم ْنْض ُکُب ْنَم ی ْنَم‬ ‫ْنَم ْنَم َٔاْنَم ُک ْنَم‬ ‫َٔاْنَم‬ ‫ْنَم‬
‫تی‬ ‫ْنَمَي ٌل‬
‫ِم‬
‫ِمس ْنَمی ٌل‬ ‫ای ٌ ِم ءی‬ ‫یم‬ ‫ِم‬ ‫ِم ِم‬ ‫ِم‬ ‫« ِم ْن ف ِم ی ِم ْن ی ْن ِملی م ْمَّل ِم ی ْن ی ْنَم ْنَم ی ْن ٌل ْنَمیو ْنَم ُکه ْنه ِمیس ْنَمی‬
‫یك »‬
‫ْنَم ْنَم ْنَم ْنَم‬ ‫ْنَم‬
‫ْن ْنَمیو ِم ْنَم ِمةیك‬
‫ْنَم‬
‫ْنَم ْنَمی یم ُک ْنَمج ُک ی ِم‬
‫ْنَم‬
‫ْمَّل ی‬ ‫ُک ْنن ْنَميی ْناْنَم ْمَّلْنَم ةی ْنَم ای ْنَم ی ْنَم ْنَمه ی ْنَم‬
‫ْن‬ ‫ْنَم‬ ‫ْنَم‬ ‫ْنَم‬ ‫ْنَم ْنَم ٌل ُک ُک ُک ُک ْمَّلْنَم ْنَم ْن ْنَم ْن ُک ْن ْن ْنَم ْنَم ْنَم ْنَم ْن‬
‫تی مى اِمنةِمیای‬ ‫و ِما تی ء سهيی َٔاْنَمس ِم ىةِمی م ِم‬
‫ِإل‬
‫ِم ِم‬ ‫ِم ِم‬

‫''ویمنہجںۺیکۺدفۺںیمسقۺںیہ‪،‬ۺںیہنجۺںیمۺےنۺںیہنۺداھکیۺ(ایھبۺاؿۺاکۺفوجدۺںیہنۺےہ‪،‬ۺلبقتسمۺںیمۺوہۺاگ) ایۺفہۺولگۺہکۺاؿۺےکۺباسۺوکڑےۺوہںۺےگ‪،‬ۺاگےئۺیکۺ‬
‫ؿےسۺولوگںۺوکۺامرںیۺےگ۔ۺ(دفرسیۺمسق) فہۺوعرںیت‪،‬ۺوجۺابلسۺےننہپۺےکۺبافوجدۺیگننۺوہںۺیگ‪،‬ۺاملئۺرکےنۺفایلافرۺاملئۺوہےنۺفایلۺوہںۺیگ‪،‬ۺاؿۺ‬ ‫دومںۺےسیج‪،‬ۺفہۺا ۺ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺیہنۺباںیئۺیگۺاحالہکنۺاسۺیکۺوخوبشۺاینتۺاۺینتۺاسمتفۺ‬ ‫ےکۺرسۺیتخبۺافیۺیکۺوکاہؿۺیکۺرطحۺےکھجۺوہںۺےگ‪،‬ۺہیۺوعرںیت ّ ۺ‬
‫ۺجںیمۺںیہنۺاجںیئۺیگۺہکلبۺاسۺیکۺوخوبش ۺ‬
‫(ینعیۺبریۺبریۺدفر) ےسۺوسیھگنۺاجۺتکسۺفایلۺوہیگ۔''‬

‫فواض‪:‬ہیۺدحیۺیبن﵁ےکۺزجعماتۺافر ِ‬ ‫ت‬
‫ۺاالعؾۺوبنتۺںیمۺےسۺےہ۔ۺآپۺےنۺاسۺںیمۺنجۺدفۺمسقۺےکۺولوگںۺیکۺشیپۺوگیئۺفرامیئۺیھت‪،‬ۺآجۺدقؾۺدقؾۺرپۺاسۺاکۺ‬
‫ت‬
‫اشمدہہۺایکۺاجۺاتکسۺےہ۔ۺاخصۺوطرۺرپۺوعرتۺیکۺنجۺہنتفۺاساموینںۺافرۺرشحۺازیگنویںۺاکۺاسۺںیمۺندرکہۺےہ‪،‬ۺفہۺاتحمجِ ۺایبؿۺںیہن۔ۺذلیۺںیمۺاسۺیکۺھچکۺوتحیضۺیکۺاجیتۺےہ‪:‬‬

‫ت ت‬
‫ۺاطقفۺادتقارۺافرۺاجہۺفۺبصنمۺیکۺاینبدۺرپۺولوگںۺےکۺاسھتۺملظۺفۺزبادیتۺاکۺاعمہلمۺرکےتۺںیہ۔ۺداینۺںیمۺہیۺ‬
‫ۺ‬ ‫یلہپۺمسقۺےسۺاظملۺمسقۺےکۺولگۺرمادۺںیہ‪،‬ۺوجۺاےنپۺفاسلئ‪،‬‬
‫ت‬ ‫ت ت‬
‫ۺوہبۺےہ۔ۺآخرتۺںیمۺاسۺاکۺہجیتنۺہیۺوہۺاگۺہکۺاےسیۺولگۺ‬
‫ۺاطقےکۺےشنۺںیمۺادنےھۺافرۺرغمفرۺوہےتۺںیہۺاسۺےیلۺرمحۺفۺرکؾۺےکۺاجبےئۺملظۺفمتسۺاؿۺاکۺاعشر ا‬ ‫ۺ‬ ‫ولگ‬
‫منہجۺاکۺادنینھۺںینبۺےگ۔ۺااعذباۺا﵀‬

‫ۺسحۺذلیۺالعامتۺافرۺوصخایصتۺوہںۺیگ‪:‬‬
‫ویمنہجںۺیکۺدفرسیۺمسقۺنشیفۺایۺوعروتںۺیکۺوہیگ‪،‬ۺاؿۺیک ِ‬

‫‪1‬۔ابلسۺےننہپۺےکۺبافوجدۺیگننۺوہںۺیگ‪،‬ۺاسۺیکۺنیتۺشکل ںۺاعؾۺںیہ‪:‬‬

‫٭ۺابلسۺےننہپۺےکۺبافوجدۺاؿۺےکۺمسجۺےکۺتہبۺےسۺاقبۺرتسۺےصحۺےگننۺوہںۺےگ‪،‬ۺےسیجۺرہچہ‪،‬ۺاہھت‪،‬ۺباۺبازف‪،‬ۺرگدؿۺافرۺہنیسۺ(اھچیت) افرۺرگدؿۺاکۺالھچپۺہصح۔ۺ‬
‫ۺبیۺدعتادۺایسیۺےہۺنجۺےکۺہیۺےصحۺےگننۺوہےتۺںیہۺاحالہکنۺہیۺسۺےصحۺرپدےۺںیمۺرےنہۺاچںیئہ۔‬
‫وعروتںۺیکۺایۺتہب ر‬
 ‫ت‬
‫٭ۺااسیۺگنتۺافرۺسحۺابلسۺانہپۺاجےئۺہکسجۺےسۺمسجۺےکۺخدفاخؽۺیہۺںیہن‪،‬ۺانۺانۺامنباںۺوہ۔‬

‫ج ت‬
‫٭ۺباۺااسیۺباریۺابلسۺںینہپۺہکۺسجۺےسۺاسراۺمسجۺ هلکنااۺرظنۺآےئۺافرۺ ُاؿۺیکۺدلجۺیکۺرتگنۺافرۺ ُاؿۺاکۺنسحۺامنباںۺوہ۔‬

‫ت‬
‫ِ‬
‫ۺتںۺوصرںیتۺےبۺرپدیگۺیکۺںیہ‪،‬ۺنجۺےسۺرمدفںۺوکۺدوعتۺاظنرہۺیتلمۺےہ۔ۺاملسمؿۺوخانیتۺوکۺوجۺرپدےۺیکۺاتیمہۺوکۺیتھجمسۺںیہ‪،‬ۺبارحمومںۺےکۺاسےنمۺذموکرہۺ‬
‫ہی و‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫تںۺوصروتںۺےسۺانچبۺاچےیہ‪،‬ۺاسۺےکۺریغبۺرپدےۺےکۺاقتےضۺوپرےۺںیہنۺوہۺتکس۔‬ ‫و‬

‫رکےنلچۺ‬ ‫‪2‬۔ مُمِن ْ َملات ےکۺیئكۺایۺینعمۺےیکۺےئگۺںیہ‪،‬ۺدفرسیۺوعروتںۺوکۺیھبۺرمدفںۺیکۺرطػۺرابغۺرکےنۺفاایلں‪،‬ۺباۺاےنپۺدنکوھںۺوکۺبازفۺفۺاَمداۺےسۺاکٹم ۺ‬

‫ۺاکٹم ۺ‬
‫ۺاگلباےسیجۺوملفںۺافرۺڈراومںۺںیمۺ‬
‫فاایلں۔ۺبلطمۺہیۺےہۺہکۺاینپۺاچؽۺڈاھؽۺباۺبازۺفۺاَمداۺےسۺرمدفںۺوکۺاینپۺرطػۺاملئۺرکباۺافرۺدفرسفںۺوکۺیھبۺےبۺایحیئۺیکۺاسۺراہۺرپ ۺ‬
‫اکؾۺرکےنۺفایلۺایحۺباہتخۺوعروتںۺاکۺرکدارۺےہ‪،‬ۺافرۺشادیۺںیمۺرشتکۺرکےنۺفایلۺوخانیتۺاکۺاحؽۺےہۺہکۺف ۺہیھبۺاسۺومےعقۺرپۺایہنۺیکۺاقنیلۺرکےتۺوہےئۺابلس‪،‬ۺانبؤۺ‬
‫ت‬
‫اھگنسرۺافرۺےبۺرپدیگۺںیمۺایہنۺاکۺومنہنۺےننبۺیکۺوکششۺرکیتۺںیہ اۺبہکۺومفی؍ملفۺےکۺذرےعیۺےسۺوپرےۺاخدناؿۺںیمۺ ُاؿۺےکۺنسحۺفۺامجؽ‪،‬ۺاؿۺےکۺابلسۺافرۺزویراتۺ‬
‫ت‬
‫افرۺاؿۺےکۺوسہلۺاھگنسرۺاکۺندرکہۺوہ۔‬

‫‪3‬۔ َمم ِائات ۺ‬

‫ےکینعمۺںیہ‪ :‬بازۺفۺاداۺےسۺایسیۺاچؽۺانلچۺسجۺےسۺولگۺاؿۺیکۺرطػۺاملئۺافرۺرابغۺوہں۔‬
‫َم‬

‫‪4‬۔ۺیتخبۺافیۺیکۺامدننۺ ُاؿۺےکۺرسۺوہںۺےگ‪،‬ۺاکۺبلطم‪ :‬رسۺرپۺوجڑاۺرکۺےکۺ ُاؿۺوکۺرسۺےکۺدرایمؿۺافاچنۺرکۺےکۺبادنھۺانیل۔ۺہیۺنشیفۺیھبۺدنچۺاسؽۺلبقۺوعروتںۺںیمۺاعؾۺ‬

‫بیھبۺتہبۺیسۺوعرںیتۺرکیتۺںیہ‪،‬ۺیتحۺہکۺضعبۺبرعقۺوپشۺوخانیتۺےکۺرسفںۺرپۺیھبۺاسۺرطحۺیکۺیغلکۺرظنۺآیتۺےہ۔ۺاسۺدحیۺیکۺرفۺےسۺباولںۺاکۺہیۺ‬
‫اھت‪،‬ۺافرۺا ۺ‬
‫ااٹسلئۺباۺنشیفۺیھبۺبادنسپندۺہۺےہ۔‬

‫ْنَم ْنَم ْنَم ْنَم ْنَم ْنَم ْن ْنَم َٔاْنَم ًر ْن ْنَم َٔاْنَم ْنَم ُک ْنَم ُک‬ ‫ْنَم ْن‬ ‫ْن ْنَم‬ ‫ْن‬ ‫ْن ْنَم ْمَّل‬ ‫ْن‬ ‫ْن ْنَم‬ ‫«‪ْ 7.‬نَمم ْنَم ْنَميی ی ْنم ْنَم ِم ْنَم‬
‫ی‬ ‫ا ِمتی ْنَم م ُکى ج ِم ْنَمى ِمتی ْنَم م ُکى ْنَم ْنَم ِمْمَّلى ْنَم ِمتی ْنَم م ُکى ْنَم ف ِمن ْنَم ِمتی ِمن ُک ْن ِميی م ُکى ِم ْمَّل ْنَم ِمتی می ْنَم ی ی ن ی ِمم ی و ةی ِم ی ِمِنی س ٍع ی‬
‫ُک‬ ‫ْنَم‬ ‫َٔاْنَم ْن‬ ‫ْنَم ْنَم َٔاُک ْمَّلُک ْنَم ْن ُک ْنَم ْنَم ْنَم ْن ْنَم ْنَم ْنَم ْن ْمَّلْنَم ُک ْنَم ْنَم ْنَم ْنَم ْن ْنَم َٔاْنَم ْمَّلْنَم ْنَم ْنَم ْنَم ْن ْنَم ْنَم ْن ْنَم ْنَم ْنَم ْن ْنَم ْنَم ْنَم ْنَم‬
‫ی‪:‬ی ْنَم ْنَمو ِمیِلی م ْنَم ُکيی ْنَم ْن یم ْنَم ْنَميی ْنَم ُکس ی یﷺی ْنَم ْنَم ْن ی ُک ْنَم ی ِم ی‬ ‫ت‪:‬ی ِمِإل ً ی ن ِمِنی ی ً یم تیك تی ك تی‬ ‫ی ْنَمءتی م ی‬ ‫مه ی ی‬
‫َٔا‬ ‫ْن‬ ‫ْنَم‬ ‫ْنَم‬ ‫َٔا‬ ‫ْنَم‬ ‫َٔا‬ ‫ْن‬ ‫ْنَم‬ ‫ُک‬ ‫ْنَم‬ ‫ْنَم‬ ‫ْنَم‬ ‫ُک‬ ‫ْنَم‬ ‫ْنَم‬ ‫ْمَّل‬ ‫ْن‬ ‫ْنَم‬ ‫ْنَم‬ ‫ْنَم‬ ‫ْنَم‬
‫ت»ی﴿ ْنَم ْنَمو ی‬
‫ْنَم ْن ْن‬
‫تی ْنَم ِمث ِم یم ی ْنَم ْنَمج ِمث ِم ی ْنَمو ی ْنَمی ِم ی‬ ‫ْن‬
‫تی ِم ِم ْنَمیو یث ی ی‪:‬یم ِم ْن یك ِم‬
‫ْنَم ُک‬ ‫می ن ْن ْنَم ْنمیَف ْنَم ی ْنَم ْنَمج ْن ُک‬ ‫ت ْنَمیو ی ْنَم ْن ْنَم‬ ‫ت‪:‬یم ْنَم ْن ی ْنَم َٔا ُک‬ ‫ْنَم‬
‫كِم ْنَم ِم ی ی م ْن ی‬
‫ِم‬
‫َت ﴾‬ ‫ُكی ْنَم ْن ُک ی ْنَم ْنً ْنَم ُک‬ ‫ُكی م ْمَّلْنَم ُکس ُک ْنَمیَف ُک ُک ُک ی ْنَم ْنَمو ْنَمیَنْنَم ُک ْن‬‫ْنَمَت ُک ْن‬

‫ااےنۺتنعلۺفرامیئ‪،‬ۺمسجۺوگدےنۺفایلۺافرۺدگفاےنۺفایلۺوعروتںۺرپ‪،‬ۺباؽۺاُڑھکفاےنۺفاویلںۺرپ‪،‬ۺنسحۺیکۺاخرط‪،‬ۺ‬‫ۺاااۺوعسمدۺےسۺرمفیۺےہۺہک '' ۺ‬ ‫رضحتۺدبع ۺ‬

‫ّ‬ ‫ّ‬
‫ۺاایکۺقیلختۺوکۺدبےنلۺفاویلںۺرپ۔ۺاُؾّ ۺوقعیبۺ(بایمۺوعرت) ےنۺاہک‪ :‬اےۺ(دبعۺاا!) متۺہیۺایکۺےتہکۺوہ؟ۺرضحتۺ‬ ‫ںےکۺادنر) اگشػۺرکےنۺفاویلںۺرپ‪ ،‬ۺ‬ ‫(داوتن ۺ‬
‫ّ‬ ‫ّ‬
‫اایکۺ‬ ‫ۺاایکۺاتکبۺںیمۺیتنعلۺےہ؟ۺاسۺوعرتۺےنۺاہک‪ :‬ۺ‬ ‫ۺااےکۺروسؽۺےنۺتنعلۺیکۺےہۺافرۺوج ۺ‬ ‫ااےنۺفرامبا‪ :‬ےھجمۺایکۺےہۺہکۺںیمۺاسۺرپۺتنعلۺہنۺرکفںۺسجۺرپ ۺ‬ ‫دبع ۺ‬
‫ۺ‬
‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ت‬ ‫ّ‬
‫ۺاااۺوعسمدۺ‬ ‫مسق! ںیمۺےنۺوتۺفہۺاسرا رۺفآؿۺڑپاھۺےہۺوجۺدفۺویتختںۺےکۺدرایمؿۺےہ‪،‬ۺاسۺںیمۺوتۺںیمۺےنۺہیۺزیچۺ(ذموکرہۺمسقۺیکۺوعروتںۺرپۺتنعل) ںیہنۺبایئ۔ۺدبع ۺ‬
‫ّ‬
‫ےسںیہمتۺ‬
‫سج ۺ‬
‫ااےکۺروسؽۺںیہمتۺوجۺدںیۺاےسۺےلۺولۺ(اانپۺول) افرۺ ۺ‬‫اایکۺمسق! ارگۺوتۺاےسۺ(حیحصۺھجمسۺرک) ڑپیتھۺوتۺانیقیۺوتۺاسۺںیمۺہیۺباتۺبایتۺہکۺ'' ۺ‬‫ےنۺفرامبا‪ :‬ۺ‬
‫ّ‬ ‫ّ‬
‫سےسۺرکۺاجؤ۔''‬ ‫رفکۺدںی‪،‬ۺا ۺ‬

‫ت ت‬ ‫ت‬
‫رشتحی ‪َ :‬مفاا ِات‪،‬ۺ َمفاا ِةۺیکۺعمجۺےہ‪،‬ۺفمشۺرکےنۺفایلۺوعرت۔ۺمُ ْ َم وْا ِات‪،‬ۺعمجۺےہۺمُ ْ ُ و ْ ِشمَمهۺیک‪،‬ۺفمشۺرکفاےنۺفایلۺوعرت۔فمشۺےکۺینعمۺںیہۺوگدبا‪،‬ۺسجۺاکۺ‬
‫َم‬ ‫َم‬ ‫َم‬
‫بلطمۺےہۺہکۺمسجۺےکۺیسکۺےصحۺرپۺوسیئۺباۺایسۺمسقۺیکۺیسکۺزیچۺےسۺباریۺاسۺوسراخۺرکباۺیتحۺہکۺوخؿۺانہبۺرشفعۺوہۺاجےئ‪،‬ۺرھپۺاسۺںیمۺرسہمۺباۺوکیئرنۺرھبۺدانی۔ۺ‬
‫ت‬
‫ۺاجباھتۺےسیجۺدنہفۺوعرںیتۺپ ااینۺرپۺدنیسفرۺرھبیتۺباۺدنبباۺاگلیتۺںیہ۔ۺوگدباۺیھبۺایسۺمسقۺاکۺوکیئۺ ۺ‬
‫نشیفاھتۺوجۺزامۂنۺاجتیلہۺںیمۺ‬ ‫اعؾۺوطرۺرپۺرہچےۺباۺاہوھتںۺرپۺااسیۺایک اۺ‬
‫وعروتںۺںیمۺراجئۺاھت۔‬

‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬

‫َم ه یکۺعمجۺےہ۔ۺاحظفۺااۺرجح� ےتہکںیہ‪:‬‬ ‫ُ َم َممِّ َم اات‪،‬ۺ ُ َم َمم ِّ‬

‫ت‬ ‫ت ت‬
‫ۺرفایںیمۺہیۺاافلظۺیھبۺںیہ)‬
‫ۺ‬ ‫''اسۺےکۺینعمۺںیہ‪،‬ۺباؽۺاُڑھکفاےنۺفایلۺوعرتۺافرۺاُکرےنۺفایلۺوعرتۺوک َم اۺبم ِ َم ۺهاہک اۺ‬
‫ۺاجبےہۺ(اسیجۺہکۺحیحصۺملسمۺیک‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫وگبا ُ َم َممِّ َم اات فہۺوعرںیتۺںیہۺنجۺےکۺرہچفںۺباۺاَمب ٔرفںۺےسۺباؽۺاُکرےۺاجںیئۺافرۺوجۺوعرںیتۺہیۺاکؾۺرکںیۺیگ‪،‬ۺفہۺ َم ابم ِ َم هۺںیہ۔‬

‫ت‬ ‫ّک ُد ّ‬
‫ۺاجباھتۺےسیجۺآجۺلکۺیھبۺہیۺاجیلہۺنشیفۺوعروتںۺںیمۺاعؾۺےہۺہکۺفہۺ‬
‫ُکا اۺ‬
‫ّکۺباولںۺوکۺا ر‬ ‫ۺوکلپفںۺ(اب ٔرفں) افرۺرہچےۺےکۺا ِ ّ ۺ‬
‫ہیۺیھبۺاسۺزامےنۺاکۺایۺنشیفۺاھتۺہک ٔ‬
‫ت‬
‫ۺاکرکۺفلتخمۺمسقۺےکۺےلیکمچۺرنۺباۺرسہمۺفریغہۺاسۺںیمۺرھبۺیتیلۺںیہ۔ۺدحیۺیکۺرفۺےسۺہیۺسۺیتنعلۺلعفۺںیہ۔ اۺبمہۺیسکۺوعرتۺےکۺ‬ ‫اب ٔرففںۺےکۺباولںۺوک رۺ‬
‫رہچےۺرپۺداڑیھۺباۺومںیھچنۺ ُاگۺآںیئۺوتۺوچہکنۺہیۺومعمؽۺےکۺالخػۺباتۺےہ‪،‬ۺاسۺےیلۺاؿۺباولںۺاکۺاصػۺرکباۺاسۺےکۺےیلۺاجبرۺہکلبۺبحتسمۺےہویکہکنۺاؿۺباولںۺ‬
‫ت‬
‫ۺاایکۺدیپاشئۺںیمۺ‬ ‫ۺاجبۺےہ۔ۺاسۺدبامنیئۺوکۺدفرۺرکباۺاسۺےکۺےیلۺاجبرۺافرۺبحتسمۺےہۺاضۺہکۺیلہپۺمسقۺاکۺبلطمۺنشیفۺےکۺوطرۺرپ ۺ‬ ‫ےسۺفایعقۺوعرتۺاکۺرہچہۺدبامنۺوہ ا‬
‫ّ‬
‫دبتیلیۺرکباۺےہۺسجۺیکۺااجزتۺںیہنۺےہ۔‬

‫َمف َم‬ ‫َمف َم‬

‫ت‬ ‫مُنتَم َمف ِّ منت ّ ت‬
‫َماات‪،‬ۺ ُ ف ه یکۺعمجۺےہ۔ۺہیۺاسۺوعرتۺوکۺاہک ۺ‬
‫ۺاجباےہۺوج' ' رکیتۺباۺرکفایتۺےہ۔ۺ ۺےکۺینعمۺںیہ‪ :‬انثیئۺباۺربایعۺداوتنںۺےکۺدرایمؿۺاشکدیگۺرکبا۔ۺہیۺفہۺ‬
‫ت‬
‫وعرںیتۺرکیتۺںیھتۺنجۺےکۺدایۺےلمۺوہےتۺےھتۺافرۺفہۺااسیۺاےنپۺآپۺوکۺنسمکۺباۺوخبۺوصرتۺاظہرۺرکےنۺےکۺےیلۺرکیتۺںیھت‪،‬ۺویکہکنۺنسمکۺوعروتںۺےکۺداوتنںۺ‬
‫َمف َم‬ ‫ت‬
‫ۺالعمیھجمسۺاجیتۺیھت‪،‬ۺاسۺےیلبریۺ ۺیکۺوعرںیتۺ ۺرکےکۺاینپۺ ۺوھتڑیۺافرۺاےنپۺآپۺوکۺنیسحۺ‬ ‫ۺ‬ ‫ےکۺدرایمؿۺھچکۺاشکدیگۺوہیتۺیھتۺوجۺاؿۺیکۺینسمکۺافرۺنسحۺیک‬
‫بافرۺرکایتۺںیھت‪،‬ۺےسیجۺآجۺلکۺیھبۺوعروتںۺںیمۺہیۺراجحؿۺاعؾۺےہۺافرۺاینپۺ ۺاپھچےنۺےکۺےیلۺفہۺدویسںۺمسقۺےکۺنشیفۺافرۺکیمۺاپۺرکیتۺںیہ۔‬

‫ذموکرہۺسۺاکؾۺاےسیۺںیہۺنجۺرپۺتنعلۺفرامیئۺیئگۺےہۺافرۺاسۺیکۺدفۺفوجہۺںیہ‪:‬‬

‫ۺاایکۺدیپاشئۺںیمۺدبتیلیۺرکےنۺیکۺذمومؾۺیعسۺےہ۔‬
‫ایۺہیۺہکۺاؿۺسۺاکومںۺںیمۺدصقمۺدوھاکۺافرۺفر یۺدانیۺےہ۔ۺدفرسے‪،‬ۺاؿۺںیم ۺ‬
‫ّ‬

‫ذموکرہۺلیصفتۺےسۺسحۺذلیۺزیچںیۺفاحضۺوہیتۺںیہ‪:‬‬
‫وعرتۺزیۺفۺزتنیۺاایتخروتۺرکۺیتکسۺےہۺ(وگۺاسۺاکۺااہظرۺرصػۺاخفدنۺفاحمرؾۺےکۺاسےنمۺاجبرۺےہ) نکیلۺاےنپۺنسحۺفۺامجؽۺںیمۺاوےفۺےکۺےیلۺزیۺفۺزتنیۺےکۺ‬
‫ۺاایکۺقیلختۺںیمۺدبتیلیۺاکۺااہظرۺوہ۔شادیۺایبوہںۺےکۺومےعقۺرپۺوعروتںۺیکۺ‬
‫اےسیۺرطےقیۺاایتخرۺںیہنۺرکۺیتکسۺنجۺںیمۺدوھہکۺافرۺفر یۺاکۺرصنعۺشالمۺوہ‪،‬ۺباۺاؿۺںیم ۺ‬
‫ّ‬
‫آراشئۺفۺزابیشئۺںیمۺباومعلؾۺہیۺدفونںۺیہۺولہپۺامنباںۺوہےتۺںیہ۔‬

‫بااجبرۺاکؾۺرکےنۺفاےلۺویبیٹۺباررلفںۺاکۺاکرفبارۺیھبۺرحاؾۺےہ‬

‫اسۺاابتعرۺےسۺویبیٹۺباررلفںۺےکۺذرےعیۺےسۺوعروتںۺںیمۺنسحۺفۺامجؽۺافرۺآراشئۺفۺزابیشئۺےکۺوجۺوطرۺرطےقیۺاھکسےئۺاجۺرےہۺںیہۺافرۺوعرںیتاںیہنۺاایتخرۺرکۺ‬
‫ریہۺںیہ‪،‬ۺےسیجۺباولںۺےکۺےئنۺےئنۺااٹسلئ‪،‬ۺانبؤۺاھگنسرۺےکۺذرےعیۺےسۺوعرتۺےکۺیلحۺوکۺدبؽۺدانی‪،‬ۺایسہۺافؾۺوکۺدیفسۺافؾۺافرۺدیفسۺافؾۺےکۺرنۺفۺرفنغۺوکۺمرندۺاھکنرۺ‬
‫دانی‪،‬ۺاب ٔرففںۺےکۺباولںۺوکۺاکرۺرکۺاؿۺںیمۺرسہم‪،‬ۺرفانشیئۺباۺافرۺایسۺمسقۺیکۺزیچںیۺرھببا‪،‬ۺہیۺسۺاکؾۺونممعۺافرۺرحاؾۺںیہ‪،‬ۺویکہکنۺاںیہنۺیتنعلۺاکؾۺاہکۺایگۺےہ۔ۺنجۺےکۺ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺراسلےسۺرحاؾۺفرارۺدباۺ‬
‫ۺ‬ ‫بارےۺںیمۺاینتۺتخسۺفدیعۺوہ‪،‬ۺاؿۺےکۺوجازۺیکۺ شئۺاہکںۺ ۺیتکسۺےہ؟ۺابۺسجۺویبیٹۺباررلۺںیمۺاےسیۺاکؾۺ ۺاجےتۺںیہۺنجۺوکۺزباؿ‬
‫اجاکچۺےہۺوتۺاسۺرطحۺےکۺرحاؾۺاکومںۺےکاراکتبۺرپۺینبمۺویبیٹۺباررلۺاکۺاکرفبارۺیھبۺرحاؾۺےہۺویکہکنۺرحاؾۺاکومںۺےکۺاکرفبارۺیکۺااجزتۺرشاعًۺونممعۺےہ۔ۺاےسیۺیہۺ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺفبتیبۺیھبۺبااجبرۺےہۺ۔‬
‫ۺبتیبۺدیۺاجیتۺےہ‪،‬ۺاؿۺیکۺمیلعت ر‬ ‫نجۺادارفںۺںیمۺاےسیۺرحاؾۺاومرۺیک ر‬

‫‪8.‬ایۺدحیۺںیمۺےہ‪:‬‬

‫ْنَم ْمَّلْنَم‬
‫ْن ْنَم ْنَم‬ ‫ُک‬
‫ی ْنَم ُکس ی ﷺ‪:‬ی« م ُکى ِم ْمَّل ُک ی‬
‫ْنَم ْنَم ْنَم‬ ‫ْنَم‬
‫تی ِم ْن ی ْن ِمِجی ْن ْنَم ی م ِم ی ُک ْن ِم ِمِنی‬ ‫ِمِإل‬ ‫ِمِإل‬ ‫« َٔاْنَم ْمَّلْنَم ی ْنو ْنَم َٔاْنَم ًرةی ْنَم ْنَمم ْن‬
‫ت ْنَمیَيی ْنَم ُکس ْنَم ی ی ْمَّلْنَم ِمیِلی ْنَم ْمَّلْنَم ًرةی ْنَم ْنَمه ْنلی ْنَم ْنَم ْمَّلْنَم ُکیج ْنَم ٌلای ْن یج ْنَم ْنَم ْمَّلْنَم ْن ی ُک‬
‫ْنَم ْنَم ُک‬ ‫ْنَم ْنَم‬ ‫ْنَم‬
‫ِم ْنَم ی ْن ی ُک ْن ْنَم ی ِم ِم ی ْن ْن ی ٍع ی»‬

‫ت‬
‫ایہیۺاظہرۺرکفںۺہکۺہیۺےھجمۺریمےۺاخفدنۺےنۺدیۺےہۺ‬
‫ۺااےکۺروسؽ! ریمیۺایۺوسنکۺےہۺ‪،‬ۺارگۺںیمۺاسۺےکۺاسےنمۺیسکۺزیچۺیکۺب ۺ‬ ‫''ایۺوعرتۺےنۺاہک‪ :‬اے ۺ‬
‫ّ‬
‫ےہ(باۺےھجمۺدیۺیئگۺےہ)‬
‫اضۺہکۺفہۺزیچۺ ُاسۺےنۺےھجمۺہنۺدیۺوہ‪،‬ۺوتۺایکۺاسۺےسۺ ۺرپۺگاہۺوہۺاگ؟ۺروسؽۺاا﵁ےنۺفرامبا‪ :‬وجۺوکیئۺاےسیۺاظہرۺرکےۺہکۺہیۺزیچ‪،‬ۺریمی ۺ‬
‫ّ‬
‫احالہکنۺ(فہۺاسۺیکۺہنۺوہ) ہنۺاسۺوکۺدیۺیئگۺوہ‪،‬ۺاسۺیکۺاثمؽۺاسۺصخشۺیکۺیسۺےہۺوجۺرکمففر یۺےکۺدفۺڑپکےۺےنہپۺوہ۔''‬

‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺوہبےہۺہکۺایۺصخشۺیکۺدفۺویبویںۺوکۺآسپۺںیمۺایۺدفرسےۺوکۺالجےنۺےکۺےیلۺ(وسانکےپۺںیم) وھجٹۺوبؽۺرکۺہیۺ‬ ‫فواض ‪:‬اسۺدحیۺےسۺاہجںۺہیۺفۺاحض اۺ‬
‫ت‬
‫ابٔبرۺدانیۺعنمۺےہۺہکۺاسۺاکۺاخفدنۺ(دفرسیۺویبیۺےکۺاقمےلبۺںیم) اسۺرپۺزبادہۺرہمباؿۺےہۺافرۺاِسۺوکۺ ُاسۺےنۺالفںۺزیچۺالۺرکدیۺےہۺاضۺہکۺاخفدنۺاکۺرکدارۺااسیۺ‬
‫باافصنمہنۺہنۺوہ۔ۺاسۺاممتعنۺےسۺوصقمدۺاہجںۺوھجیٹۺشاؿۺفوشتکۺےکۺااہظرۺےسۺرفانکۺےہ‪،‬ۺفاہںۺآسپۺںیمۺاسفدۺافرۺاگبڑۺاکۺدسبابۺیھبۺےہ۔‬

‫یبن﵁ےنۺاسۺاممتعنۺوکۺسجۺغیلبۺرطےقیۺافرۺایۺیلیثمتۺادنازۺےسۺایبؿۺفرامباۺےہ‪،‬ۺاسۺےنۺاسۺاممتعنۺےکۺوہفمؾںیمۺبریۺفتعسۺدیپاۺرکدیۺےہۺسجۺےنۺ‬
‫رکمۺفۺفر یۺیکۺاسریۺوصروتںۺافرۺوھجےٹۺفاقرۺےکۺاسرےۺوطرۺرطوقیںۺوکۺاےنپۺدانمۺںیمۺٹیمسۺایلۺےہ۔‬
 ‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺوہبوتۺفہۺشادیۺںیمۺرشتکۺرکےنۺےکۺےیلۺ‬ ‫ۺاجبۺےہ۔ۺالثمًۺیسکۺوعرتۺےکۺباسۺزبادہۺزویرۺںیہن اۺ‬
‫ہاریۺشادیۺایبوہںۺںیمۺاسۺوھجےٹۺفاقرۺاکۺیھبۺاعؾۺاظمہرہۺایک ا‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫امےگن اۺبےگنۺاکۺزویرۺنہپۺرکۺوھجےٹۺفاقرۺ(ینعی ِ‬
‫ۺالخػۺفاہعقۺاینپۺاامرت) اکۺااہظرۺرکیتۺےہ۔ۺیتحۺہکۺضعبۺدہعفۺدنہلۺوکۺیھبۺامےگن اۺبےگنۺاکۺزویرۺانہپۺرکۺہیۺطلغ اۺبٔبرۺدبا اۺ‬
‫ۺاجب‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺاجبۺےہ۔ۺ‬
‫ۺوہبۺافردفۺنیتۺدؿۺےکۺدعبۺفہۺزویرۺدنہلۺےسۺےلۺرکۺالصۺاموکلںۺوکۺدےۺدبا ا‬ ‫ےہۺہکۺزلےکۺفاولںۺےنۺدنہلۺےکۺےیلۺاانتۺزویرۺایترۺایکۺےہ‪،‬ۺاحالہکنۺااسیۺںیہن ا‬
‫ۺیتنبۺےہ۔‬ ‫ہیۺوھجیٹۺاکرفایئۺیھبۺاسفدۺافرۺاگبڑۺاکۺ‬

‫افرۺابۺوتۺوسےنۺےکۺاجبےئۺونصمیعۺزویراتۺ ۺآےئۺںیہۺوجۺدےنھکیۺںیمۺبالکلۺوسےنۺےکۺولعمؾۺوہےتۺںیہۺافرۺاؿۺیکۺامتیلۺدنچۺڑکیسےۺوہیتۺےہۺہکبجۺوسےنۺےکۺ‬
‫الصۺزویراتۺیکۺامتیلۺابۺالوھکںۺںیمۺےہ۔ۺدوھہکۺدیہۺیکۺہیۺوصرتۺیھبۺابۺاایتخرۺیکۺاجےنۺیگلۺےہ‪،‬ۺدعبۺںیمۺاضۺتقیقحۺاحؽۺاسےنمۺآیتۺےہ ۺۺوتہیۺعملمۺاسزیۺ‬
‫یھبۺاسفدۺیہۺاکۺباعۺیتنبۺےہ۔‬

‫ت‬ ‫ت‬
‫اسۺدحیۺِۺروسؽۺیکۺرفۺےسۺعملمۺاسزیۺافرۺفر یۺاکریۺیکۺایسیۺاسریۺوصرںیتۺبارفاۺفرارۺبایتۺںیہ‪،‬ۺامےگن اۺبےگنۺاکۺزویرۺنہپۺباۺانہپۺرکۺوھجیٹۺشاؿۺفۺوشتکۺاکۺااہظرۺباۺ‬
‫آریٹۺف لۺےکۺزویراتۺاکۺاامعتسؽۺہیۺبافرۺرکارکۺہکۺہیۺوسےنۺیہۺےکۺزویراتۺںیہ۔ۺہیۺسۺبااجبر‪،‬ۺونممعۺںیہۺافرۺاسفدۺفۺاگبڑۺاکۺباعۺںیہ۔‬

‫دالھکفےۺافرۺومندفامنشئۺیکۺرضفرتۺویکںۺشیپۺآیتۺےہ؟‬

‫رکمففر یۺیکۺہیۺرضفرتۺویکںۺشیپۺآیتۺےہ؟ۺاسۺےیلۺہکۺشادویںۺںیمۺدرگیۺتہبۺیسۺخراافتۺےکۺاسھتۺاسھتۺوسےنۺےکۺزویراتۺوکۺیھبۺایۺالزیمۺہصحۺانبۺدباۺایگۺ‬
‫ےہہکۺ‬
‫ےہۺاضۺہکۺہاریۺرشتعیۺںیمۺاؿۺروسامت‪،‬ۺوضفؽۺخریچ‪،‬ۺبارفاۺوبھجۺافرۺومندفامنشئۺیکۺاعطقًۺااجزتۺںیہنۺےہ۔ۺاسۺاکۺلحۺیھبۺاسۺےکۺوساوکیئۺںیہنۺ ۺ‬
‫ت‬
‫شادیۺےکۺاخرااجتۺےسۺوسےنۺےکۺزویراتۺوکۺیھبۺرسکیۺاخرجۺفرارۺدباۺاجےئ۔‬

‫‪9.‬رضحتۺاُاسہمۺاۺزندۺےسۺرمفیۺےہ‪،‬ۺروسؽۺاا﵁ےنۺفرامبا‪:‬‬
‫ّ‬
‫ْمَّل‬ ‫ًر َٔاْنَم ْنَم ْنَم‬ ‫« ْنَمو ی ْنَم ْنَم ْنك ُک‬
‫تی ْنَم ْن ِم ی ِم ْن ْنَم ةی ْنَم ْمَّلْنَم ی ی م ِمْمَّل ْنَمج ِم ی ِم ْن ی م ِم ْنَم ِمیء»‬

‫ہنتفںیہنۺوھچڑا‪،‬ۺوجۺوعروتںۺےسۺزبادہۺرمدفںۺےکۺےیلۺاصقنؿۺدہۺوہ۔''‬
‫یئ ۺ‬ ‫ںیمےنۺاےنپۺدعبۺااسیۺوک ۺ‬
‫'' ۺ‬

‫ت‬ ‫ت‬
‫نمفۺ‬
‫ۺرااضفۺآاسشئۺافرۺا ۺ‬
‫ۺ‬ ‫فواض ‪:‬ینعیۺرمدفںۺےکۺےیلۺسۺےسۺبراۺہنتفۺوعروتںۺاکۺہنتفۺوہۺاگۺوجۺریمےۺدعبۺرفامنۺوہۺاگ۔ۺاحالہکنۺوعرتۺاکۺفوجدۺاناؿۺےکۺےیل‬
‫ت‬
‫ً‬
‫ت‬
‫ج‬ ‫َم‬ ‫َم َمخل َم َم لَُمك ِ َمن ُف ُِك َم ل ِ َم ُکن َم َم َم َم پَم َمنُك‬ ‫ِ‬
‫ل مۺ َمو ّد ً ۺة َمف َمر مَمه‪... ﴾٢١﴿...‬وسرةۺارلفؾ‬ ‫ق مۺمۺأ مۺأزف ً اۺ واۺإِ هااۺ َمف ۺ‬ ‫وکسؿۺاکۺباعۺےہ۔ااۺاعتیلۺاکۺفرامؿۺےہ ‪َ ﴿:‬مفمۺءاقـتِأـِؿۺ ۺ‬
‫َم‬ ‫ّ‬

‫ت‬
‫اایکۺناوینںۺںیمۺےسۺہیۺیھبۺےہۺہکۺاسۺےنۺاہمترےۺےیلۺاہمترےۺیہۺوسفنںۺ(سنج) ےسۺویبباںدیپاۺںیک اۺبہکۺمتۺاؿۺےسۺوکسؿۺاحلصۺرکفۺافرۺاسۺےنۺ‬‫'' ۺ‬
‫ّ‬
 ‫اہمترےۺدرایمؿۺتبحمۺفۺرتمحۺدیپاۺرکۺدی۔''‬

‫العفہۺازںیۺوعرتۺاکۺفوجدۺرمدۺےکۺےیلۺبازگبرۺافرۺاناینۺزدنیگۺےکۺدفۺویہپںۺںیمۺایۺہیہپۺےہ۔ۺاسۺےکۺبافوجدۺاسۺوکۺرمدۺےکۺےیلۺسۺےسۺزبادہۺرطخباکۺہنتفۺ‬
‫ت‬
‫ےہہکۺوقاتیمۺ(رھگۺیکۺرسبرایہ‪،‬ۺاحتیمکۺافرۺرگناین) اکۺاقمؾۺااۺاعتیلۺےنۺرمدۺوکۺاطعۺایکۺےہ‪،‬ۺنکیلۺایۺوتۺاۺسۺ‬
‫ویکںۺفرارۺدباۺایگۺےہ؟ۺاسۺیکۺفہجۺرمدۺیکۺہیۺزمکفریۺ ۺ‬
‫ّ‬ ‫ت‬
‫ۺبتیبۺےسۺآراہتسۺںیہنۺایک۔ۺدفرسے‪،‬ۺرھگۺںیمۺاینپۺوقاتیمۺ(احتیمک) وعرتۺےکۺرپسدۺرکۺےکۺوخدۺوکحمتیمۺاکۺدرہجۺاےنپۺےیلۺدنسپۺرکۺ‬ ‫ےنۺوعرتۺوکۺدینیۺمیلعتۺف ر‬
‫یسبہکلبۺ‬
‫ںےنۺےبۺ ۺ‬
‫ایل‪،‬ۺباوصخلصۺشادیۺایبہۺےکۺاعمالمتۺافرۺروسؾۺفۺرفاجۺیکۺبادنبی‪،‬ۺنشیفۺرپیتسۺافرۺارساػۺفۺذبتبرۺےکۺاظمہرۺںیم۔ۺاؿۺامتؾۺاعمالمتۺںیمۺرمدف ۺ‬
‫پایئۺاایتخرۺرکۺیلۺےہۺافرۺاےنپۺرمداہنۺاایتخراتۺوعرتۺوکۺدےۺدےیۺںیہ۔‬

‫شادیۺایبہۺںیمۺفیہۺوہ ۺۺاگوجۺرشتعیۺےسۺےبۺرپفاۺوعرتۺےہکۺیگۺافرۺرکےۺیگ‪،‬ۺرمدۺاکۺاکؾ ِ ۺ‬
‫ۺالغؾےبۺداؾۺیکۺرطحۺرصػۺاسۺےکۺمکحۺیکۺاجبۺآفریۺےہ‪،‬ۺیتحۺہکۺوعرتۺ‬
‫یکۺوخااشہتۺافرۺاطمابلتۺوپرےۺرکےنۺےکۺےیلۺاسۺےکۺباسۺارگۺفاسلئۺیھبۺںیہنۺںیہۺوتۺفہۺروشتۺےلۺاگ‪،‬ۺولٹۺوسھکٹۺرکےۺاگ۔ۺآدمینۺےکۺدرگیۺرحاؾۺذراعئۺ‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫اایتخرۺرکاگی‪ ،‬رۺفضۺےلۺاگ‪،‬ۺیتحۺہکۺوسدی رۺفضۺےنیلۺےسۺیھبۺرگبرۺںیہنۺرکےۺاگ‪،‬ۺرھپۺاسریۺ رۺفضۺےکۺوبھجۺےلتۺرکااتہۺرےہۺاگ۔‬

‫العفہۺازںیۺوعرتۺارگۺےہکۺیگۺوتۺےننبۺفاےلۺداامدۺوکۺوسےنۺیکۺاوگنیھٹۺانہپۺرکۺاینپۺیھبۺافرۺ ُاسۺیکۺیھبۺآخرتۺیکۺبربادیۺاکۺاسامؿۺایکاجےئۺاگ‪،‬ۺوعرتۺےہکۺیگۺوتۺوپراۺہتفہۺ‬
‫ڈوھیکلۺفریغہۺےکۺذرےعیۺےسۺالہۺہلحمۺیکۺدنینںیۺخرابۺیکۺاجںیئۺیگ‪،‬ۺوعرتۺےہکۺیگۺوتۺدنہمیۺیکۺرمسۺںیمۺونوجاؿۺایچبںۺرساعؾۺباںیچۺیگ۔ۺفیلعۺذہاۺاایقلسۺدرگیۺ‬
‫رومسںۺاکۺاعمہلمۺےہ۔‬

‫ت‬
‫ۺذلفۺروسایئۺیھبۺاسۺاکۺدقمرۺےہ۔ایکۺایۺاملسمؿۺ‬
‫اظہرۺباتۺےہۺہکۺرمدۺیکۺاسۺپایئۺافرۺےبۺیسبۺںیمۺاسۺےکۺےیلۺداینۺیکۺبربادیاکۺیھبۺاسامؿۺےہۺافرۺآخرتۺیک ۺ‬
‫ت‬
‫الہکےنۺفاےلۺرمدۺےکۺےیلۺاسۺےسۺیھبۺبراۺہنتفۺوکیئۺافرۺوہۺاتکسۺےہ؟ۺ'رسخۺادلاینۺفاالٓخرۃ' اکۺیہیۺفہۺہنتفۺےہۺسجۺاکۺااہظرۺزباؿِ ۺراسلۺآمب﵁ےسۺوہاۺےہ۔‬

‫دنیۺدارۺوعرت‪،‬ۺدنیۺدارفںۺےکۺےیلۺہنتفۺںیہنۺےہ!‬

‫ت‬
‫ۺدسۺبردارۺوہۺرکۺاینپۺباگۺڈفرۺ( ِ‬
‫زامؾۺاکر) وعرتۺ‬ ‫وعرتۺاکۺہیۺہنتفۺایہنۺولوگںۺےکۺےیلۺےہۺباۺاؿۺےکۺقحۺںیمۺہنتفۺےہۺوہنجںۺےنۺاینپۺرمدایگنۺ(وقاتیم) ےس‬
‫ت‬
‫ےکۺاہھتۺںیمۺدےۺدی۔ۺنکیلۺوجۺولگۺاینپۺوقاتیمۺوکۺبرفرارۺرےتھکۺںیہۺافرۺوعرتۺوکۺیسکۺیھبۺرمےلحۺرپۺرشتعیۺےکۺدابرےۺےسۺںیہنۺنکلنےۺدےتیۺہکلبۺاسۺوکۺبادنبِۺ‬
‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺدسفۺبازفۺافرۺرساباۺریخۺفۺ‬
‫ایںیہنۺوہیتۺہکلبۺاؿۺیکۺریخۺوخاہ‪،‬ۺاعمفؿۺافرۺہرۺاےھچۺاکؾۺںیمۺاؿۺاک ۺ‬
‫رشتعیۺانبۺرکۺرےتھکۺںیہ‪،‬ۺوعرتۺ ُاؿۺےکۺےیلۺیسکۺیھبۺرمےلحۺرپۺہنتفۺب ۺ‬
‫رتمحۺوہیتۺےہ۔‬

‫ت‬
‫یسیکینۺوعرتۺوکۺداینۺیکۺرتہبنیۺاتمعۺفرارۺدباۺےہ۔فرامبا‪:‬‬
‫ےنیھبۺا ۺ‬
‫یبن﵁ ۺ‬

‫ْمَّلُک ْن ْن َٔاْنَم ُک ْنَم ُک‬ ‫ٌل ْنَم‬ ‫ْمَّلُک ْن‬

‫« م ً ْنَم ْنَمیو ْنَم ای ْنَم ْن ُک ْنَمیو ْنَم ِمای م ً ْنَم ی م ْنَمى ْن ةی م ْمَّل ِماْنَم یة»‬
 ‫''داینۺایۺوپیجنۺےہۺافرۺداینۺیکۺسۺےسۺرتہبۺوپیجنۺکینۺوعرتۺ(ویبی) ےہ۔''‬

‫ایۺدفرسیۺدحیۺںیمۺکینۺوعرتۺیکۺںیتلصخۺایبؿۺفرامیئۺںیہ‪:‬‬

‫رضحتۺاوبۺہربرہۺایبؿۺفرامےتںیہ‪:‬‬

‫ْنَم‬ ‫ْنَم‬ ‫ْنَم‬ ‫َٔاْنَم ْمَّلُک ْمَّل ْنَم ْنَم ْن ٌل ْنَم ْنَم ْمَّلْنَم ْنَم ُک ْمَّلُک ُک ْنَم ْنَم ْنَم ْنَم ْنَم ُک ُک ُک ْنَم َٔاْنَم ْنَم ْنَم ْنَم ْنَم ُک ْنَم ُک ُک ْنَم ْنَم ْن ْنَم ُک ْنَم ْن‬ ‫ُک‬ ‫ْنَم‬
‫ُکس ِم لی ْنَم ُکس ی یﷺی ی م ِم ِمءی ی ی‪:‬ی« م ِم یج ی ِمِإل یًل ی ث ِم ی ِمِإل ی و ی ای مِمف ی ِم ی ك ی ِم یًف ِم ه ی و ِمم ِمی»‬

‫''روسؽۺاا﵁ےسۺوساؽۺایکۺایگ‪ :‬وکؿۺیسۺوعرتۺرتہبۺےہ؟ۺآپۺےنۺفرامبا‪ :‬فہۺوعرتۺ(ویبی) سۺےسۺرتہبۺےہۺہکۺاضۺاخفدنۺاسۺیکۺرطػۺدےھکیۺوتۺفہۺ‬

‫ّ‬
‫وخشۺنکۺرظنۺےسۺ ُاےسۺدےھکی۔ۺاضۺاخفدنۺاےسۺیسکۺباتۺاکۺمکحۺدے‪،‬ۺوتۺاےسۺاجبۺالےئۺافرۺفہۺ(وعرت) اےنپۺسفنۺافرۺاخفدنۺےکۺامؽۺںیمۺاسۺیکۺوخاشہۺےکۺبرسکعۺ‬
‫ااسیۺرفہیۺاایتخرۺہنۺرکےۺوجۺاۺُسۺےکۺاخفدنۺوکۺبادنسپۺوہ۔''‬

‫ت ت‬ ‫ت‬
‫َم‬ ‫ِ‬ ‫َم‬
‫رفآؿِ ۺدیجمۺںیمۺیھبۺکینۺوعروتںۺےکۺےیلۺقاناتۺاکۺظفلۺاامعتسؽۺوہاۺےہ‪:‬‬

‫ّفِ ت ت ت‬
‫تق ِن ٌل‬
‫تۺ﴾'' کینۺوعرںیتۺاقاتنتۺںیہ۔''‬ ‫﴿ َم اۺق ح ُ ۺ‬

‫ۺاایکۺیھبۺافرۺاخفدنۺیکۺیھب!‬
‫افرۺاقاتنتۺاکۺبلطمۺےہ‪ :‬فرامںۺبردار‪ ،‬ۺ‬
‫ّ‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺاہنیرطخباکۺہنتفۺفرارۺدباۺےہۺسجۺےکۺوشادہۺآجۺمہۺدھکیۺرےہۺںیہ‪،‬ۺہیۺفہۺوعرںیتۺ‬
‫ۺ‬ ‫ۺفواضےسۺوصقمدۺہیۺےہۺہکۺیبن﵁ےنۺوعرتۺوکۺرمدفںۺےکۺےیلۺوج‬
‫ۺ‬ ‫اس‬
‫ںیہۺوجۺرشیعۺدحفدۺفۺویقدۺےسۺآزادۺںیہ‪،‬ۺافرۺ ُاؿۺےکۺرمدۺیھبۺاینپۺالغامہنۺذتینہۺافرۺوخدۺیھبۺدنیۺےسۺدفرۺوہےنۺیکۺفہجۺےسۺاِؿۺوعروتںۺوکۺرفےنکۺوٹےنکۺافرۺاؿۺوکۺرا ۺہ ِ‬
‫ت‬
‫راسرپۺرےنھکۺیکۺتمہۺںیہنۺرےتھک۔ۺنکیلۺنجۺرمدفںۺیکۺوعرںیتۺدنیۺدارۺافرۺدنیۺیکۺبادنبۺںیہ‪،‬ۺافرۺفہۺدینیۺادقارۺفۺرفاباتۺیکۺباالدیتسۺںیمۺاےنپۺاخفدنفںۺیکۺ‬
‫ۺ‬
‫ت‬ ‫ت ت‬
‫دمداگرۺوہیتۺںیہ‪،‬ۺفہۺہنتفۺںیہنۺںیہ‪،‬ۺفہۺرساباۺریخۺفۺبرتکۺںیہ۔ۺایسۺےیلۺںیمہۺمکحۺدباۺایگۺےہۺہکۺشادیۺرکےتۺفقۺدرگیۺداینفیۺبراحیجتۺےکۺاقمےلبۺںیمۺدنیۺدارۺ‬
‫ت‬
‫ینپنمۺامینۺ‬ ‫وعرتۺاکۺااختنبۺرکف۔ اۺبہکۺفہۺزدنیگۺےکۺہرۺومڑۺرپۺافرۺہرۺاعمےلمۺںیمۺرشتعیۺےکۺااکحؾۺوکۺبرفےئۺاکرۺالےنۺںیمۺرمدۺاکۺاسھتۺدے‪،‬ۺاسۺیکۺاخمتفلۺافرۺا ۺ‬
‫ہنۺرکے۔‬

‫ت‬
‫ارغلضۺشادیۺایبوہںۺیکۺذموکرہۺروسامتۺافرۺاؿۺیکۺرشحاساموینںۺےسۺےنچبۺےکۺےیلۺاہنیۺرضفریۺےہۺہکۺدنیےسۺہاریۺفایگتسبۺبراےئۺباؾۺہنۺوہۺہکلبۺیقیقحۺوہۺافرۺ‬
‫ہاریۺوخانیتۺیھبۺدینیۺاۺدقارۺفۺرفاباتۺیکۺبادنبۺافرۺاسۺاکۺحیحصۺومنہنۺوہںۺسجۺاکۺاظمہرہۺشادیۺایبہۺیکۺرقتابیتۺںیمۺفاحضۺوطرۺوہ۔ۺفہشادیۺیکۺرقتیۺاےنپۺیہۺیسکۺ‬
‫ےچبۺباۺیچبۺیکۺوہۺباۺاخدناؿۺےکۺیسکۺافرۺرھگاےنۺیک‪،‬ۺدےنھکیۺفاےلۺدںیھکیۺہکۺہیۺشادیۺفایعقۺیسکۺدنیۺدارۺاخدناؿۺیکۺےہۺباۺاسۺںیمۺرشیۺوہےنۺفایلۺوخانیتۺفایعقۺدنیۺ‬
 ‫دار‪،‬ۺرپدےۺیکۺبادنب‪،‬ۺرشتعیۺیکۺباسۺدارۺافرۺاسدیگۺاکۺرکیپۺںیہ‪:‬‬

‫ْنَم ی﴿‪... ﴾٢٦‬س ةی مى ففم‬ ‫﴿ ْنَم ىفی یٰذ ِمم ْنَم ی ْنَم ن ْنَم ْنَم ْنَم ِم ی ُک‬
‫مى ْنَم ٰذ ِمف‬

‫شادیۺےکۺومےعقۺرپۺدػۺاجبےنۺیکۺرشیعۺتیثیح‬

‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺیےلحمۺیکۺافرۺفریبیۺرےتشۺدارفںۺ‬
‫شادیۺےکۺرمفہجۺرومسںۺںیمۺوخیشۺےکۺشادباےنۺاجبےنۺیھبۺںیہ‪،‬ۺسجۺیکۺیئكۺوصرںیتۺراجئۺںیہ۔ۺالثمً‪،‬شادیۺےسۺلبقۺیئكۺدؿ ۺ‬
‫یکۺونوجاؿۺزلایکںۺافرۺوعرںیتۺشادیۺفاےلۺرھگۺںیمۺراوتںۺوکۺھگوںۺڈوھایکلںۺاجبیتۺافرۺاگےنۺاگیتۺںیہۺسجۺےسۺالہۺہلحمۺیکۺدنینںیۺخرابۺوہیتۺںیہ۔‬

‫ت‬ ‫ت‬
‫ینگنمےکۺومےعقۺ ۺرپیھبۺااسیۺایکۺ‬
‫ۺاجبےہۺافرۺابۺ ۺ‬
‫ۺاجبےہۺسجۺںیمۺیملفۺاگونںۺیکۺدونھںۺرپۺاسزۺفۺآفازۺاکۺاجدفۺاگجبا اۺ‬
‫دفرسےۺربمنۺرپۺبراتۺےکۺاسھتۺڈنیبۺباہجۺاکۺاامتہؾۺایک اۺ‬
‫اجےنۺاگلۺےہ۔‬

‫رسیتےربمنۺرپۺتہبۺےسۺولگۺویمزلکیۺوشۺاکۺاامتہؾۺرکےتۺںیہۺسجۺںیمۺباےنچۺاگےنۺفایلۺہشیپۺفرۺوعرںیتۺافرۺرمدۺہصحۺےتیلۺںیہ‪،‬ۺسجۺںیمۺےبۺایحیئۺرپۺینبمۺرحوتکںۺ‬
‫ت‬
‫ۺاجبۺےہ۔‬
‫افرۺبازاریۺہیقشعۺاگونںۺےسۺولوگںۺوکۺوظحمظۺرکۺےکۺاؿۺےکۺاامیؿۺفۺاالخؼۺوکۺبربادۺایک ا‬

‫ت‬ ‫ت‬
‫وچےھتۺربمنۺرپۺشادیۺاہؽۺاکنحۺافرۺفےمیلۺیکۺرقتابیتۺںیمۺا ّفؽۺےسۺآخرۺیۺویمزکۺیکۺدونھںۺےسۺوگنحنااۺراتہۺےہۺافرۺاسۺرطحۺاکنحۺافرۺفےمیلۺیکۺبابرتکۺ‬
‫تیھبۺاطیشؿۺیکۺآامجۺاگہۺینبۺریتہۺےہ۔‬
‫رقتابی ۺ‬

‫ت‬
‫ۺاجبےہۺنجۺںیمۺشادیۺافرۺدیعۺینعیۺوخیشۺےکۺومےعقۺرپۺوھچیٹۺویچبںۺ‬
‫ۺااحدیےسۺادتسالؽۺایک اۺ‬
‫ۺ‬ ‫اؿۺامتؾۺخراافتۺافرۺاطیشینۺروسامتۺفۺرحاکتۺےکۺوجازۺےکۺےیلۺاؿ‬
‫ت‬
‫وکۺدػۺاجبےنۺافرۺوقیمۺافمخرۺرپۺینبمۺےمغنۺافرۺیلمۺبراےنۺاگےنۺیکۺااجزتۺدیۺیئگۺےہ۔‬

‫‪1.‬ےسیجۺرضحتۺررۺ ۺمم وذۺایبؿۺرکیتۺںیہۺہکۺاضۺریمیۺررۺلمعۺںیمۺآیئۺوتۺروسؽۺاا﵁ریمےۺباسۺرشتفیۺالےئۺافرۺریمےۺباسۺاسۺرطحۺآۺرک‬

‫ّ‬ ‫ت‬
‫ھٹیبۺےئگۺےسیجۺوتۺریمےۺباسۺاھٹیبۺےہۺ(رافیۺےسۺاطخبۺےہ) ۔یۺوھچیٹۺایچبںۺ(وخیشۺےکۺوطرۺرپ) دػۺاجبۺرکۺدہشاےۺدبرۺاکۺرمہیثۺڑپےنھۺںیگل۔ۺااچیۺاؿۺ‬
‫ںیمۺےسۺایۺیچبۺےنۺاہک‪:‬‬

‫ٍ‬ ‫ن ف َم‬
‫« َمف ْ َم ۺا ِ َم ِ ۺ ٌّل َم ْ ُم َم اۺۺم ِ ۺ َم د»‬

‫''ہارےۺادنرۺاےسیۺیبنۺںیہۺوجۺلکۺیکۺباتۺاجےتنۺںیہ۔''‬
 ‫ُک ْن ْنَم ُک‬ ‫ْمَّلْنَم‬ ‫ُک‬ ‫ْنَم‬
‫تیث م ْنَم ی‬
‫ِمم»‬ ‫ِم یك ِم‬ ‫ًیبﷺیےنی سيیک ی و َي« ‪ِ :‬م ی ْنَم ِم ِم ی ْنَم ِمِلی ِم م‬

‫''اسۺوکۺوھچڑۺافرۺفیہۺہہکۺوجۺےلہپۺہہکۺریہۺیھت۔''‬

‫ت‬
‫ۺدیقعہملعۺبیغۺاکۺااہظ ۺراھتۺ‬
‫اھتہکۺاسۺںیمۺیبن﵁یکۺبای ٔۺ‬ ‫ہیںیہنۺ ۺ‬
‫احصہبۺرکاؾۺ(وھچےٹ‪،‬ۺبرےۺس) حیحصۺادیقعلہۺےھت۔اسۺےیلۺیچبۺےکۺذموکرہۺوقؽۺاکۺبلطمۺ ۺ‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫رامبےہۺافرۺآدنئہۺآےنۺفاےلۺفااعقتۺ‬
‫ۺوہبےہۺسجۺںیمۺااۺاعتیلۺاےنپۺربمغیپۺوکۺاےنپۺااکحؾۺےسۺیھبۺعلطمۺف اۺ‬
‫ۺراسلاکۺااہظرۺاھتۺہکۺروسؽۺرپۺفیحۺاکۺبرفؽ اۺ‬
‫ۺ‬ ‫ہکلبۺآپۺیک‬
‫ّ‬
‫ےسۺیھبۺضعبۺدہعفۺباربخۺرکۺداتیۺےہ۔ۺیچبۺےکۺرعشیۺرصمےعۺاکۺبلطمۺایسۺفیحٔۺالہیۺاکۺاابثتۺاھت‪،‬ۺرھپۺیھبۺروسؽۺاا﵁ےنۺاسۺوکۺاسۺرطحۺےنہکۺےسۺرفکۺدباۺ‬
‫ّ‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺرصاا ًیھبۺےہۺہکۺروسؽۺاا﵁ےنۺفرامبا‪:‬‬ ‫ۺا‬ ‫ایںیم‬
‫ہکۺابمداۺدعبۺےکۺولگۺدبدیقعیگۺاکۺاکشرۺوہۺاجںیئ۔ۺالعفہۺازںیۺایۺدۺفرسیۺرف ۺ‬
‫ّ‬
‫ْنَم ْمَّلْنَم‬ ‫ْنَم ْنَم‬
‫« ْنَم ای ْنَم ْن ن ُکه ْنَمیو ی ِم ْن ی ٍع ی ِمای '' »لکی ی نهی یےکیس یکیسیک یَنںی۔''‬

‫ت‬
‫رہباحؽۺاسۺفاےعقۺےسۺوخیشۺےکۺومےعقۺرپۺوھچیٹۺویچبںۺاکۺااعشرۺڑپھۺرکۺااہظ ِرۺرسمتۺرکےنۺاکۺاابثت ا‬
‫ۺوہبۺےہ۔‬

‫ۺسۺزافػۺےکۺےیلۺایترۺرکےکۺاسۺےکۺاخفدنۺ(ایۺااصنریۺ‬ ‫‪2.‬دہعۺوبنیۺاکۺایۺدفرساۺفاہعقۺےہ‪،‬ۺرضحتۺاعہشئۺریضۺا﵀ اہنعےنۺایۺزلیکۺوکۺاکنحۺےکۺدعب ِ‬

‫ُک ْنَم‬ ‫ْنَم‬
‫رمد) ےکۺباسۺاجیھب۔ۺروسؽۺاا﵁ےنۺرضحتۺاعہشئؓۺےسۺوپاھچ‪ :‬اہمترےۺباسۺ'وہل' ںیہنۺےہ؟« ْنَمو ی ْنَم ْنَمیو ْنَم ْنهیم ْنه ٌل ؟ » ً یک یمه یپ ی‬
‫ّ ْنَم‬ ‫ْنَم ْمَّلْنَم ْن َٔاْنَم‬
‫ا ْنً ْنَم ْنَم ی ُک ْن ُک ُک ْنهی ْمَّلن ْنه ی»ُک‬ ‫ے « ِمِإل ی‬
‫ِم‬

‫م ُك ل َم‬ ‫ت‬
‫احظفۺااۺرجح ےتہکۺںیہ‪،‬ۺایۺدفرسیۺرفایۺںیم َم اۺم َماؿۺ َم َم ۺمْ ْ و ٌل یکۺہگجۺاافلظۺںیہ‪:‬‬
‫َم‬
‫ْمَّلُک ْمَّل ُک ْنَم‬ ‫« ْنَم ْنَمه ْنلی ْنَم ْنَم ْن ُک ْنه ْنَمیو ْنَم ْنَمه ْنَمیج ًرة ْنَمیث ْن‬
‫ْض ُک ی ِم م ِم ی ْنَم ث ِمْمَّل ی‬
‫ِن»‬ ‫ِم‬ ‫ِم‬

‫''ایکۺمتۺےنۺاسۺےکۺاسھتۺوکیئۺیچبۺ(باۺولندی) یجیھبۺےہۺوجۺدػۺاجبۺرکۺافرۺاگۺرکۺوخیشۺاکۺااہظرۺرکیت۔''‬

‫ت‬ ‫ْمَّلْنَم‬ ‫ْنَم ْنَم ْن َٔا ْن‬

‫ایسۺرطح ِمِإل ْمَّل ی اً ْنَم ْنَم ی ُک ْن ِم ُک ُک ُکهی ن ْنه یکۺہگجۺدفرسی‬
‫ۺرفایںیمۺےہ‪:‬‬
‫ۺ‬

‫ْنَم ٌل‬ ‫ْنَم‬

‫« ْن ٌل ی ِم ْن ِمی ْن ی ْن ی '' »ااصنرویںۺںیمۺرعشفشارعیۺاکۺرچاچۺےہ۔''‬

‫ت‬ ‫ل َم‬ ‫ت‬ ‫ت‬

‫اسۺدفرسیۺرفایۺےکۺاافلظۺےسۺیلہپۺرفایۺںیمۺفاردۺظفلۺ ْ وۺیک‬
‫ۺفواضوہۺاجیتۺےہۺہکۺفاہعقۺذموکرہۺںیمۺاسۺےسۺرمادۺوھچیٹۺیچبۺاکۺدػۺاجبۺافرۺوقیمۺاگباۺاگۺ‬
‫ۺ‬
‫رکااہظ ِرۺرسمتۺرکباۺےہ۔‬
 ‫بطےسۺرمفیۺےہ‪،‬ۺروسؽۺاا﵁ےنۺفرامبا‪:‬‬
‫‪3.‬دمحمۺاۺاح ۺ‬
‫ّ‬
‫ُک‬
‫ْنَم‬ ‫می ْناْنَم ْنَم ی ْنَم ْناْنَم ْنَم ِم ی م ْمَّلُک ْمَّل ی ْنَم م ْمَّلْنَم ْن ُک‬
‫تی ِم ی م ِمْمَّل ِم ی‬
‫ا»‬ ‫« ْنَم ْن ُکل ْنَمیو ی ْنَم ْن ْنَم‬
‫ِم‬

‫''رحاؾۺافرۺالحؽۺےکۺدرایمؿۺفرؼۺرکےنۺفایلۺزیچۺدػۺاجبباۺافرۺاکنحۺںیمۺآفازۺدنلبۺرکباۺےہ۔''‬

‫ت‬
‫ۺدعسایبؿۺرکےتۺںیہۺہکۺںیمۺایۺشادیۺںیمۺایگ‪،‬ۺفاہںۺدفۺاحصیبۺٔروسؽۺرضحت رۺفہظۺاۺبعکۺافرۺاوبۺوعسمدۺ‬
‫‪4.‬ایۺافرۺفاہعقۺااحدیۺںیمۺایبؿۺوہاۺےہ‪،‬ۺاعرمۺا �‬
‫ۺااحصبۺروسؽۺافرۺالہۺدبرۺ(جۺدبرۺےکۺ‬
‫اھکیہکۺفاہںۺوھچیٹۺایچبںۺاگباۺاگۺریہۺںیہ۔ۺںیمۺےنۺدفونںۺاحصویبںۺےسۺاہک‪ :‬متۺدفونں ِ‬
‫ںیمےنۺد ۺ‬
‫ااصنریۺؓیھبۺےھت۔ۺ ۺ‬
‫رشاک) ںیمۺےسۺوہ‪،‬ۺاہمتریۺوموجدیگۺںیمۺہیایکۺوہۺراہۺےہ؟ۺاُوہنںۺےنۺفرامبا‪:‬‬

‫ل َم‬
‫ںیمہ ْ و(وھچیٹۺویچبںۺےکۺوق ۺ‬
‫یمتیگۺفریغ ۺہاگۺرکۺااہظرۺرسمتۺرکےن) یکۺرتصخۺدیۺیئگۺےہ‪،‬ۺاہمتراۺیجۺاچاتہۺےہۺوتۺونس‪،‬ۺاجباۺاچےتہۺوہۺوتۺ‬ ‫''شادیۺےکۺومےعقۺرپۺ ۺ‬
‫اہمتریۺرمیضۺےہ۔''‬

‫ت ت‬
‫ۺوہبۺےہ؟‬
‫ذموکرہۺرفاباتۺےسۺایکۺبای ا‬

‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺاجنیاکۺافرۺ‬
‫ۺ‬ ‫ۺوہبۺےہ۔ۺایۺدػۺاجبےنۺاکۺافرۺدفرسے‪،‬ۺاےسیۺوتیگںۺافرۺرعشفںۺےکۺاگےنۺافرۺڑپےنھۺاکۺنجۺںیمۺاخدناینۺرشػۺف‬
‫اؿۺااحدیۺےسۺدفۺباوتںۺاکۺاابثت ا‬
‫ت‬
‫آباءۺفۺاخدادۺےکۺوقیمۺافمخرۺاکۺندرکہۺوہ‪،‬ۺنکیلۺاسریۺہقلعتمۺحیحصۺااحدیۺےسۺاؿۺدفونںۺباوتںۺیکۺوجۺونتیعۺولعمؾۺوہیتۺےہ‪،‬ۺاسۺاکۺالخہصۺسحۺِذلیۺےہ‪:‬‬

‫‪1.‬اخصۺوموعقںۺرپۺدػۺاجبباۺاجۺاتکسافرۺوقیمۺتیگۺاگباۺاجۺاتکسۺےہ‪،‬ۺےسیجۺشادیۺایبہۺےکۺومےعقۺرپۺباۺدیعۺفریغہۺرپ‪،‬ۺسجۺاکۺدصقمۺاکنحۺاکۺاالعؿۺرکباۺافرۺوخیشۺاکۺااہظرۺ‬
‫ت‬
‫رکباۺےہ‪ ،‬اۺبہکۺشادیۺہیفخۺہنۺرےہ۔ۺایسۺےیلۺہیۺمکحۺیھبۺدباۺایگۺےہ‪:‬‬

‫ْنَم ْنَم‬ ‫ْنَم‬

‫« ْن ِمن ُک ْن ی م ِمْمَّل ی‬
‫ا'' »اکنحۺاکۺاالعؿۺرکف۔''‬

‫ینعیۺالعہینۺاکنحۺرکف‪،‬ۺہیفخۺہنۺرکف۔ۺاسۺمکحۺےسۺوصقمدۺہیفخۺاکنوحںۺاکۺدسبابۺےہۺےسیجۺآجۺلکۺفیلۺیکۺااجزتۺےکۺریغبۺہیفخۺاکنحۺوصبرتۺولۺریمج‪،‬ۺرکیسٹۺریمجۺ‬
‫التبماملعۺاؿۺ ۺوکدنسۺوجازۺدےۺرےہۺںیہاحالہکنۺااحدیۺیکۺرفۺےسۺہیۺسۺاکنحۺبالطۺںیہ‪،‬ۺہیۺاکنحۺ‬
‫افرۺوکرٹۺریمجۺےیکۺاجۺرےہۺںیہ‪،‬ۺدعاںیتلۺافرۺیہقفۺومجدۺںیمۺ ۺ‬
‫دقعنمیہۺںیہنۺوہےت۔‬
‫ۺ‬

‫‪2.‬ہیۺاکؾۺرصػۺوھچیٹۺینعیۺباباغلۺایچبںۺرکۺیتکسۺںیہ‪،‬ۺباغلۺوعروتںۺوکۺاؿۺاکومںۺیکۺااجزتۺںیہنۺےہۺافرۺہنۺرمدفںۺیہۺوکۺاسۺیکۺااجزتۺےہ۔‬
 ‫ت‬
‫ۺاہنیۺدحمفدۺامیپےنۺرپۺوہ۔ۺےلحمۺیکۺباۺاخدناؿافرۺےلیبقۺیکۺویچبںۺوک ِ‬
‫ۺدوعتۺدےۺرکۺعمجۺہنۺایکاجےئ۔‬ ‫‪3.‬ہیۺاکؾ‬

‫‪4.‬افرۺسۺےسۺامہۺباتۺہیۺہکۺاؿۺاکومںۺیکۺرصػۺااجزتۺےہ‪،‬ۺاؿۺیکۺتیثیحۺفرضۺففااضۺافرۺارمۺالزؾۺیکۺںیہنۺےہ۔ۺےسیجۺذموکرہۺدفۺاحصویبںۺےکۺفاےعقۺںیمۺ‬
‫ےہ‪:‬‬

‫لف َمّ‬ ‫ت‬

‫َم د ْ ُۺر ِّ َم ۺ َم َم اۺ ِ ۺا ْ ِۺو ْ دَم ِ ُ ر‬
‫ۺااْسِ‬
‫ْ‬

‫ل َم‬
‫''ںیمہۺشادیۺےکۺومےعقۺ ۺرپ ْ وۺیکۺرتصخۺدیۺیئگۺےہ۔''‬

‫ت‬
‫ۺیاچنہپۺدےۺوتۺایسیۺوصروتںۺ‬
‫‪e‬افرۺہیۺہملسمۺاُوصؽۺےہۺہکۺایۺاجبرۺاکؾ‪،‬ۺدحفدۺفۺوضاطبۺےکۺدابرےۺںیمۺہنۺرےہۺافرۺاسۺاکۺاراکتبۺتہبۺےسۺرحمامتۺفۺایہنمت ۺ‬
‫ت‬
‫ںیمۺفہۺاجبرۺاکؾۺیھبۺبااجبرۺافرۺرحاؾۺفرارۺباےئۺاگ۔‬

‫ت ت‬
‫وموجدہۺاحالتۺںیمۺااہظ ِۺررسمتۺاکۺذموکرہۺاجبرۺرطہقی‪،‬ۺبااجبرۺافرۺرحاؾۺےہ۔ۺاسۺفقۺاملسمونںۺیکۺاےنپۺذمہۺےسۺفایگتسبۺافرۺاسۺرپۺلمعۺرکےنۺیکۺوجۺوصرتۺ‬
‫ت‬
‫ۺ‬
‫اہنی‬ ‫تفۺایہنمتۺاک‬‫ۺاافۺروسؽۺےکۺااکحؾۺوکۺبالکلۺسپۺتشپۺڈاؽۺدےتیۺںیہۺافرۺرحمام ۺ‬ ‫احؽۺےہ‪،‬ۺفہۺیسکۺےسۺیفخمۺںیہنۺےہ۔ۺاسۺےیلۺشادیۺایبہۺےکۺوموعقںۺرپۺفہ ۺ‬
‫ّ‬
‫دندہۺدریلیۺےسۺاراکتبۺرکےتۺںیہ۔ۺہیۺدنہمیۺیکۺرمسۺافرۺاسۺںیمۺونوجاؿۺویچبںۺاکۺرساعؾۺباانچۺاگبا‪،‬ۺفندویۺافرۺومفیۺںیملفۺانببا‪،‬ۺےبۺرپدیگۺافرۺےبۺایحیئۺاکۺ‬
‫اراکتب‪،‬ۺڈنیبۺباےج‪،‬ۺویمزلکیۺدںینھۺافرۺویمزلکیۺوش‪،‬ۺآشتۺبازیۺفریغہ۔ۺہیۺسۺایکۺںیہ؟ۺہیۺسۺریغفںۺیکۺاقنیلۺافرۺاالسیمۺذہتیۺفۺرفاباتۺےکۺرسکیۺالخػۺ‬
‫وہیہۺاتکسۺےہ۔‬
‫ںیہ۔ۺاالسؾۺےسۺاؿۺاکۺہنۺوکیئۺقلعتۺےہۺافرۺہنۺ ۺ‬

‫ت‬
‫ہیۺوصرتۺاحؽۺاسۺارمۺیک اۺبدیئۺرکیتۺےہۺہکۺوموجدہۺاحالتۺںیمۺدػۺاجبےنۺافرۺوقیمۺتیگۺاگےنۺےسۺیھبۺارتحازۺرکباۺاچےئہ‪،‬ۺویکہکنۺوکیئۺیھبۺرشتعیۺیکۺاتبیئۺوہیئۺ‬
‫ت ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫ۺساۺذلرن ۺهےکۺتحتۺہیۺاجبرۺاکؾۺیھبۺاسۺفقۺونممعۺیہۺ‬ ‫ۺیےچنہپۺریغبۺیسکۺیکۺیلستۺںیہنۺوہیت۔ۺانبۺبرںیۺاالسؾۺےکۺہملسمۺاوصؽ َم ًّد‬
‫دحۺیۺدحمفدۺںیہنۺراتہۺافرۺرحمامت ۺ‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫فرارۺباےئۺاگۺاضۺیۺوقؾۺاینپۺاالصحۺرکےکۺرشتعیۺیکۺبادنبۺہنۺوہۺاجےئۺافرۺرشتعیۺیکۺدحۺےسۺاجتفزۺرکےنۺیکۺاعدتۺافرۺومعمؽۺوکۺبرکہنۺرکۺدے۔‬

‫وحاہلۺاجت‬

‫حیحصۺملسم‪:‬رمقۺادحلیۺ‪۴۹‬‬
‫حیحصۺملسم‪۱۸۲۹:‬‬
‫حیحصۺاخبری‪۶۸۸۲:‬‬
‫حیحصۺملسم‪۱۰۱۷:‬‬
 ‫ۺدافد‪۴۰۲۹:‬‬
‫ننسۺااۺامہج‪۳۶۰۷:‬؛ننسۺاوب ٔ‬
‫وسرۃۺارمقل‪22 :‬‬
‫حیحصۺملسم‪۲۱۲۸:‬‬
‫حیحصۺاخبری‪۵۹۳۹:‬؛حیحصۺملسم‪۲۱۲۵:‬‬
‫حیحصۺاخبری‪۵۲۱۹:‬‬
‫حیحصۺاخبری‪۵۰۹۶:‬‬
‫وسرۃۺارلفؾ‪۲۱ :‬‬
‫حیحصملسم‪۱۴۶۹:‬‬
‫ۺ‬
‫ننسۺنایئ‪۳۲۳۳:‬‬
‫وسرۃۺااسنلء‪۳۴:‬‬
‫حیحصۺاخبری‪۵۱۴۷:‬‬
‫ربطاین‪،‬ۺوحباہل'آدابۺاسلافػ'ازۺخیشۺاابلین‪،‬ۺص‪۹۵:‬‬
‫حیحصۺاخبری‪۵۱۶۲:‬‬
‫حتفۺاابلری‪۹:‬؍‪۲۸۲‬‬
‫ننسۺنایئ‪۳۳۷۱:‬‬
‫ننسۺنایئ‪۳۳۸۵:‬‬
‫حیحصۺااۺابحؿ‪۱۲۸۵:‬؛آدابۺاسلافػ‪:‬ص‪۹۷‬‬