Âπτα

HMEPEΣ
30 ΣEΠTEMBPIOY 2001
 Ã Γεμα στον
Παρθεν να, την
H KA£HMEPINH Πμπτη 10 Iου-
E¶TA HMEPE™ νου 1854. Oικο-
δεσπτης ο Δη-
KYPIAKH 30 ™E¶TEMBPIOY 2001 μτριος Kαλλρ-
γης και προσκε-
2-31 A º I E P ø M A κλημνοι οι
αξιωματικο των
συμμαχικ ν
πλοων που ε-
H AΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ χαν αποκλεσει
τον Πειραι.
ΣΤΗΝ EΛΛΑΔΑ

Aρχαιολογικ ρευνα:
ιστορικ διαδρομ
Tου B·ÛÈÏ›Ԣ X. ¶ÂÙÚ¿ÎÔ˘

H εν Aθναις
Aρχαιολογικ Eταιρε!α
Tου B·ÛÈÏ›Ԣ X. ¶ÂÙÚ¿ÎÔ˘

H Aρχαιολογικ Yπηρεσ!α
Tου B·ÛÈÏ›Ԣ X. ¶ÂÙÚ¿ÎÔ˘

Προϊστορικ Aρχαιολογ!α
Tου °.X. XÔ˘ÚÌÔ˘˙È¿‰Ë

Kλασικ Aρχαιολογ!α
Tου Mȯ¿ÏË TÈ‚¤ÚÈÔ˘

Bυζαντιν Aρχαιολογ!α
Tου ¶·Ó·ÁÈÒÙË §. BÔÎÔÙfiÔ˘ÏÔ˘

Eλληνες και Eπιγραφικ

Tου AÁÁ¤ÏÔ˘ ¶. M·Ùı·›Ô˘

H Nομισματικ στην Eλλ(δα

Tου Iˆ¿ÓÓË TÔ˘Ú¿ÙÛÔÁÏÔ˘

Στην αναζτηση
του χαμνου χρ)νου
Tου Iˆ¿ÓÓË TÔ˘Ú¿ÙÛÔÁÏÔ˘

Eλληνικ γλ*σσα
Aρχαιολογικ
ρε
και Aρχαιολογ!α
Tου XÚ‹ÛÙÔ˘ MÔ˘ÏÒÙË
Tου B ∞™π§∂ÿ√À X. ¶ ∂ΔƒÕ∫√À Ì¿ÙˆÓ ÚÒÙ˘ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û˘ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔ˘Ó
‹ ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙË ‰ÈÔÈÎËÙÈ΋ ·ÚÌÔ‰ÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜. TÔ ‰Èη›ˆ-
Aκαδημαϊκο Ì· Ù˘ ÚÒÙ˘ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û˘ ‚·Û›ÛÙËÎÂ Î·È ÛÙËÓ ·ÓÙ›ÏË-
„Ë, fiÙÈ ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ Ô˘ ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ ÌÂ ÙÔÓ AÁÒÓ· ·ÔÙÂ-
ÏÔ‡ÛÂ Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ·Ú¯·›·˜ EÏÏ¿‰Ô˜ Î·È ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔ› ÙÔ˘

EÍÒÊ˘ÏÏÔ
H PˆÌ·˚΋ AÁÔÚ¿ Î·È ÔÈ A¤Úˉ˜
ÛÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’20 ̤۷ ·fi
ÙÔÓ Ê·Îfi Ù˘ Nelly’s
H APXAIO§O°IA ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· Û‹ÌÂÚ· ¤¯ÂÈ ÚfiÛˆÔ
·Î·ıfiÚÈÛÙÔØ ·Ô‚¿ÏÏÂÈ ÛÈÁ¿ ÛÈÁ¿ Ù· ηٿÏÔÈ·
ȉÂÒÓ ÙˆÓ 170 ¯ÚfiÓˆÓ ÙÔ˘ ÂÏ¢ı¤ÚÔ˘ ‚›Ô˘ ηÈ
ÚÔÛ·ı› Ó· ÚÔÛ·ÚÌÔÛı› Û Ӥ-
˜ ȉ¤Â˜ ÙȘ Ôԛ˜ ˘ÈÔıÂÙ› ¯ˆÚ›˜
‹Û·Ó ηıÔÏÈÎÔ› ÎÏËÚÔÓfiÌÔÈ Î·È Û˘Ó¯ÈÛÙ¤˜.
TÔ 1829 ȉڇıËΠÙÔ EıÓÈÎfi MÔ˘ÛÂ›Ô Ù˘ AÈÁ›Ó˘, ÌÂ
‰È¢ı˘ÓÙ‹ ÙÔÓ AÓ‰Ú¤· MÔ˘ÛÙÔ͇‰Ë, ÛÙÔ ÎÙ›ÚÈÔ ÙÔ˘
OÚÊ·ÓÔÙÚÔÊ›Ԣ. ¢ÂÓ ˘‹Ú¯Â ·ÎfiÌË ÔÈ-
·Û‰‹ÔÙ ÌÔÚÊ‹˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Î·È ÊÚÔ-
(ʈÙ: MÔ˘ÛÂ›Ô MÂÓ¿ÎË) ÎÚÈÙÈ΋ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·. ¢ÂÓ ˘‹ÚÍ Ô-
Eπιμλεια αφιερ ματος: ÓÙ›‰· ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ. O MÔ˘ÛÙÔ͇‰Ë˜
Ù¤ ·˘ÙfiÓÔÌË, ·˘Ùfi Â›Ó·È Â˘ÓfiËÙÔ,
Î·È Ô‡Ù ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ ‰ÈÎfi Ù˘ ‰Úfi-
¢HMHTPH™ ¢AMA™KO™ (1785–1860) ‹Ù·Ó, ÙfiÙÂ, Ô ÌfiÓÔ˜ ηٿÏ-
ÏËÏÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ÁÈ· Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ
ÌÔ. TËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ÙËÓ ·Ó¿ÁÂÈ ÛÙÔÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ˘ËÚÂÛ›·. E›¯Â ÎÏ·ÛÈ΋
K·Ô‰›ÛÙÚÈ·. OÙȉ‹ÔÙ ϤÁÂÙ·È ÁÈ· Ù· ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ Î˘- ·È‰Â›· Î·È Î·Ù·Ï¿‚·ÈÓ ÙË ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ÌÓË-
‚ÂÚÓ‹ÙË ¯ÚfiÓÈ·, ¤¯ÂÈ Û¯¤ÛË Ì ÙÔ ÂÌfiÚÈÔ ·Ú¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ Ì›ˆÓ. H ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ÙÔ˘ K·Ô‰›ÛÙÚÈ· ¤‚·Ï ٤ÚÌ· ÛÙË
Î·È ÙËÓ Ù˘Ì‚ˆÚ˘¯›· ‹ ·ÔÙÂÏ› ıˆÚËÙÈΤ˜ ÛΤ„ÂȘ Î·È Û‡ÓÙÔÌË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘. AÓ·ÁοÛÙËΠӷ Á˘Ú›ÛÂÈ
‰È·ÎËÚ‡ÍÂȘ ¯ˆÚ›˜ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË Û˘Ó¤ÂÈ·. ΢ÓËÁË̤ÓÔ˜ ÛÙËÓ K¤Ú΢ڷ, ·Ê‹ÓÔÓÙ·˜ ›Ûˆ ÙÔ˘ ÙÔÓ
H ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›· ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È fiÛÔ ·˘Í¿ÓÂÈ Ë ‡ÏË Ô˘ ˘Ú‹Ó· ÂÓfi˜ ÌÔ˘Û›Ԣ Ô˘ Ì ÙË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ Ù˘ ÚˆÙ‡-
·ÔÙÂÏ› ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ÌÂϤÙ˘ Ù˘, fiÛÔ Ó¤· ÌÓË- Ô˘Û·˜ ÛÙËÓ Aı‹Ó· ÂÚȤÂÛ ÛÙËÓ ·Ê¿ÓÂÈ· Î·È ÁÚ‹ÁÔÚ·
Ì›· ÚÔÛÙ›ıÂÓÙ·È ÛÙ· ·Ï·È¿, fiÛÔ ÔÏÏ·Ï·ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ‰È·Ï‡ıËÎÂ. TÔ ÛËÌÂÚÈÓfi ÌÔ˘ÛÂ›Ô AÈÁ›Ó˘ ÂÚȤ¯ÂÈ ·Ú¯·›·
Yπεθυνη «Eπτ Hμερ ν» ÔÈ ·Ó·Ûηʤ˜ Î·È ÏÔ˘Ù›˙ÔÓÙ·È Ù· ÌÔ˘Û›·. AÔÙÂÏ› Ô˘ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÌÂÙ¿ Ù· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ MÔ˘ÛÙÔ͇‰Ë Î·È Ìfi-
E§EY£EPIA TPA´OY
ÎÚ·ÙÈÎfi ÌÔÓÔÒÏÈÔ Î·È ÙÔ‡ÙÔ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛÂ, ÂÍ ·Ú¯‹˜, ÓÔÓ Ï›Á· ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙËÓ ·Ú¯È΋ Û˘ÏÏÔÁ‹. º˘ÏÏÔÌÂÙÚÒ-
ÙËÓ È‰È¿˙Ô˘Û· ÓÔÔÙÚÔ›· ÙˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁˆÓ ÂÚ› ‰ÈηȈ- ÓÙ·˜ ÙÔÓ Î·Ù¿ÏÔÁÔ ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ÌÔ˘Û›Ԣ, ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ·Ú¯È-

2 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1
 H O Xρστος και η Σμνη Kαροζου στη δεκαε-
τα του ’60. Eξχουσες μορφς της αρχαιολογας
στην Eλλδα, το νομ τους συνδθηκε με το
Eθνικ Aρχαιολογικ Mουσεο, τσο σε επιστη-
μονικ σο και σε διοικητικ εππεδο.

υνα: ιστορικ
διαδρομ

Ì·Ó‰Ú›ÙË §ÂfiÓÙÈÔ˘ K·Ì¿ÓË, ·Î·Ù¿ÏËÙÔ Û ÔÏÏ¿ ÛË-

Ì›·, Ì ÌÔÓfiÛÙȯ˜ ÂÚÈÁڷʤ˜ ÂÙÂÚfiÎÏËÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ
·fi fiϘ ÙȘ K˘ÎÏ¿‰Â˜, ÙË ™·Ï·Ì›Ó·, Ù· M¤Á·Ú·, ÙËÓ
EÚÌÈfiÓË, ÙËÓ KfiÚÈÓıÔ, ÙË N·‡·ÎÙÔ, ÙË ÌÔÓ‹ §Ô˘ÎÔ‡˜,
Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÈ Î·Ó›˜ ÂÈÎfiÓ· ¿ÁÓÔÈ·˜ Î·È ÊÙÒ¯ÂÈ·˜. HÙ·Ó ÙÔ
MÔ˘ÛÂ›Ô Ë ÚÒÙË ·fiÂÈÚ· Û˘ÁÎÚfiÙËÛ˘ ÂÓfi˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈ-
ÎÔ‡ Î·È Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈÎÔ‡ ȉڇ̷ÙÔ˜, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÙÔÓ ÚÔÔÚÈ-
ÛÌfi Î·È ÙË ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ· Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÌË Î·Ù·Ï¿‚·ÈÓ·Ó
·ÎfiÌË ÎÈ ÂΛÓÔÈ Ô˘ ›¯·Ó ÙËÓ Â˘ı‡ÓË ÙÔ˘. H ÂÈÎfiÓ· ·˘-
Ù‹ Ù·ÈÚÈ¿˙ÂÈ Ì ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ÂÚÂÈˆÌ¤Ó˘ Î·È ÌÈÎÚ‹˜
EÏÏ¿‰Ô˜ ÙÔ˘ 1830, ·‚¤‚·È˘ ÁÈ· ÙÔÓ ‰ÚfiÌÔ Ô˘ ‹Ù·Ó Ϥ-
ÔÓ ˘Ô¯Úˆ̤ÓË Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ˆ˜ ÂχıÂÚË ϤÔÓ.

§Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˜ PÔ˜
M ÙË ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ Ù˘ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜ ÛÙËÓ Aı‹Ó· ÙÔ 1834, Õ Διαρκς εισι-
·Ú¯›˙ÂÈ Ë ‰Â‡ÙÂÚË ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜. τριο εισδου
στην Aκρπολη
για την οικογ-
™ËÌ›ˆÛË «EÙ¿ HÌÂÚÒÓ»: ™ÙÔ ·ÚfiÓ Ù‡¯Ô˜ ‰ÂÓ Á›ÓÂÙ·È ‰ÈÂÍÔ‰È- νεια Παλσκα,
΋ ÌÓ›· ÛÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙ·ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙˆÓ Í¤ÓˆÓ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ ™¯Ô- το τος 1835.
ÏÒÓ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·, ‰ÈfiÙÈ ·ÂÙ¤ÏÂÛ·Ó ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Í¯ˆÚÈÛÙÔ‡ ·ÊÈÂ- Yπογρφεται
ÚÒÌ·ÙÔ˜ (21/5/2000). απ τον Λουδο-
βκο Pος.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1 3

H 12 Aυγοστου 1922 (παλαι ημερολγιο). Eπισκπτες των ανασκαφ
ν του Γεωργου Oικονμου
στις Kλαζομενς της Mικρς Aσας.
TËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ¿ ‰ËÌÔÛȇÂÙ·È ·Ú¯·ÈÔ-
ÏÔÁÈÎfi˜ ÓfiÌÔ˜ Î·È ÙÔ ÊıÈÓfiˆÚÔ ·Ó·-
Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ˆ˜ ÚÔ˚ÛÙ¿ÌÂÓÔ˜ Ù˘ YËÚÂ-
Û›·˜ Ô °ÂÚÌ·Ófi˜ ÊÈÏfiÏÔÁÔ˜ §Ô˘‰Ô‚›-
ÎÔ˜ PÔ˜ (1806–1859). XˆÚ›˜ ÂıÓÈΤ˜
ÚÔηٷϋ„ÂȘ, Ì ÙËÓ Û˘Ó·›ÛıËÛË
Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ Â¿ÚÎÂÈ·˜, Î·È ÌÂ
ÁÓÒÌÔÓ· ÙÔ ÎÏ·ÛÈÎÈÛÙÈÎfi Ó‡̷, ÙȘ
Û˘Ì‚Ô˘Ï¤˜ Î·È ÙË Û˘Ì·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘
Leo von Klenze Î·È ¿ÏÏˆÓ B·˘·ÚÒÓ,
·Ú¯›˙ÂÈ Ù· ÌÂÁ·ÏÂ‹‚ÔÏ· ¤ÚÁ· Ù˘ ο-
ı·ÚÛ˘ Ù˘ AÎÚÔfiψ˜ Î·È Ù˘ ·Ó·-
ÛًψÛ˘ ÙÔ˘ Ó·Ô‡ Ù˘ AıËÓ¿˜ N›Î˘
ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ù· ̤ÏË Â›-
¯Â ‚ÚÂÈ ¯ÙÈṲ̂ӷ ÛÙȘ
ÙÔ˘ÚÎÈΤ˜ Ô¯˘ÚÒÛÂȘ.
H ÓÔÔÙÚÔ›· ÙÔ˘ PÔ˜
Afi Ù· ¯ÚfiÓÈ·
ÍÂÂÚÓÔ‡Û ÙȘ ÙfiÙ ÙÔ˘ K·Ô‰›ÛÙÚÈ·,
‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ Ù˘ ÂÏ-
ÏËÓÈ΋˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·
TÔÓ ÂӉȤÊÂÚ·Ó Ù· ·Ú-
¯·›· ˆ˜ ËÁ‹ ÂÈÛÙË-
ÙÔ˘ 21Ô˘ ·ÈÒÓ·
ÌÔÓÈÎÒÓ ÏËÚÔÊÔ-
ÚÈÒÓ Î·È ÁÓÒÛˆÓ,
¤ÁÚ·„ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜, Âͤ‰ˆÛÂ
ÂÈÁڷʤ˜. OÙ·Ó ·ÔηχÊıËÎ·Ó ÔÈ
ÂÈÁڷʤ˜ ÙˆÓ ÓˆڛˆÓ ÙÔ˘ ¶ÂÈÚ·ÈÒ˜,
ÙȘ ·Ú·¯ÒÚËÛ ÛÙÔÓ A‡ÁÔ˘ÛÙÔ
Boeckh ÁÈ· ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË, ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ·È-
Ûı·ÓfiÙ·Ó fiÙÈ Â›¯Â ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÁÈ· ¤Ó·
ÙfiÛÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ¤ÚÁÔ. H ÂÓ¤ÚÁÂÈ¿ ÙÔ˘ ·˘-
Ù‹ ÙÔÓ ¤ÊÂÚ ·ÓÙÈ̤وÔ Ì ÙÔ˘˜ Á‡-
Úˆ ÙÔ˘ EÏÏËÓ˜, ΢ڛˆ˜ ÙÔÓ ¶ÈÙÙ¿ÎË,
ÙÔÓ P·Áη‚‹, ÙÔÓ NÂÚÔ˘Ïfi, ÙÔÓ °Ï·-
Ú¿ÎË, Ô˘ ÂͤÊÚ·˙·Ó ÙÔ Ó‡̷ Ù˘
Ó¤·˜ EÏÏ¿‰Ô˜, ÂÚ‹Ê·Ó˘ ÁÈ· ÙÔ ·-
ÚÂÏıfiÓ Ù˘ Î·È ¯ˆÚ›˜ Û˘Ó·›ÛıËÛË ÙˆÓ
‰˘Ó·ÙÔÙ‹ÙˆÓ Ù˘. H ·Ú·›ÙËÛË ÙÔ˘
PÔ˜ ·fi ÙËÓ YËÚÂÛ›· ÙÔ 1836 ¤ıÂÛÂ
Ù¤ÚÌ· ÛÙËÓ ÚÒÙË ÚÔÛ¿ıÂÈ· ‰ËÌÈ-
Ô˘ÚÁ›·˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ Ó‡̷ÙÔ˜
ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›· Î·È ÁÈ· ·ÚÎÂÙ¿ ¯Úfi-
ÓÈ· ı· ΢Úȷگ› Û’ ·˘Ù‹Ó Ô ÂÚ·ÛÈÙÂ-
4 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
Î·È ÙȘ ‚˘ı›˙Ô˘Ó ÛÙË ÚÔ˘Ù›Ó· Î·È ÛÈÁ¿
¯ÓÈÛÌfi˜ Î·È Ô ·˘ÙÔۯ‰ȷÛÌfi˜. O K˘-
ÚÈ·Îfi˜ ¶ÈÙÙ¿Î˘ (1798–1863) Ô˘ ‰È·-
‰¤¯ıËΠÙÔÓ PÔ˜ ÛÙËÓ YËÚÂÛ›·, Â-
ÚÈfiÚÈ˙Â ÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ÛÙËÓ
AÎÚfiÔÏË Î·È ÛÙ· ÔÈÎfi‰· Ù˘ Aı‹-
Ó·˜ Ô˘ ¯Ù›˙ÔÓÙ·Ó. ¶ÚfiÁÚ·ÌÌ· ‰ÂÓ Â›-
¯Â ·ÏÏ¿ Ô‡ÙÂ Î·È ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜, ÂÈ-
ÛÙËÌÔÓÈΤ˜ Î·È ˘ÏÈΤ˜, ÁÈ· Ó· ÙÔ Î·Ù·-
ÛÙÚÒÛÂÈ Î·È Ó· ÙÔ ÂÊ·ÚÌfiÛÂÈ.
H ›‰Ú˘ÛË, ÙÔ 1837, Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ-
΋˜ EÙ·ÈÚ›·˜ ·ÔÙÂÏ›, ¯ˆÚ›˜ ·ÌÊÈ‚Ô-
Ï›·, ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ·Ú-
¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ÁÂÁÔÓfi˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓÔ˜.
H ¤Ú¢ӷ ÙˆÓ ·Ú-
¯·›ˆÓ Ù˘ Aı‹Ó·˜
·ÔÎÙ¿ οÔÈ· ÔÚ-
Á¿ÓˆÛË, ‰ÈÛÙ·ÎÙÈ-
΋ ÛÙËÓ ·Ú¯‹, Û˘-
ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ·fi ÙÔ
1859 Ì ÙÔÓ ™Ù¤Ê·-
ÓÔ A. KÔ˘Ì·ÓÔ‡‰Ë
(1819–1899). H
YËÚÂÛ›· ˘Ôηٷ-
ÛÙ¿ıËΠÏ‹Úˆ˜
ÛÙÔÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÙÔ̤· Î·È Ù· ÛË-
Ì·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· ¤ÚÁ· Ù˘ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ Ë
EÙ·ÈÚ›·. ¶·Ú¿ ÙÔ fiÙÈ Ë EÙ·ÈÚ›· ‰È¤-
ıÂÙ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÚfiÛˆ·, ÌÔÚʈ-
̤ӷ Î·È Èηӿ ÁÈ· ¤Ú¢ӷ ‰ÂÓ ·¤-
ÎÙËÛÂ Î·È ·˘Ù‹ Ï‹Úˆ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi
¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, fiÛÔ Î·È ·Ó ÙfiÙ ÙË ıˆ-
ÚÔ‡Û·Ó, Î·È ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi, ›‰Ô˜ Aη-
‰ËÌ›·˜. TÔ‡ÙÔ ‹Ù·Ó ÛÎfiÈÌË ÂÈÏÔÁ‹
Î·È ÙÔ ÂÍËÁ› Ô KÔ˘Ì·ÓÔ‡‰Ë˜ fiÙ·Ó, ÙÔ
1862, ·ÚÔ˘Û›·Û ÛÙ· ̤ÏË Ù˘ EÙ·È-
Ú›·˜ ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ OÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡
Ù˘: ÂÈ ‰Â ÙȘ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ‰È·ÊÒ-
ÙÈÛȘ ÙˆÓ ·Ú¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ ˘fi Ù˘ ËÌÂÙ¤-
Ú·˜ ÂÙ·ÈÚ›·˜ ÛÎÔÙÂ›Ù·È ÙÔ‡ÙÔ, ˆ˜ ËÌ›˜
ÎÚ›ÓÔÌÂÓ, ηٿ ‰Â‡ÙÂÚÔÓ ÌfiÓÔÓ ÏfiÁÔÓ
ÛÎÔ›ٷÈ, Î·È ÁÂÓÈÎÒ˜ ÂÈÂ›Ó ‰˘Û¯ÂÚ¤-
ÛÙÔÓ ·Ú’ ËÌ›Ó Î·ÙÔÚıÔ‡Ù·È.
°ÓˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ Ô KÔ˘Ì·ÓÔ‡‰Ë˜ ÙËÓ
3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1
ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ·‰˘Ó·Ì›· Ù˘ Ó¤·˜
EÏÏ¿‰Ô˜ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÛÙÔÓ OÚÁ·ÓÈ-
ÛÌfi ¿ÚıÚÔ Î·Ù¿ ÙÔ ÔÔ›Ô Ë ÌÂϤÙË Î·È
Ë ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ Ô˘ ‚Ú›-
ÛÎÂÈ Ë EÙ·ÈÚ›· Â›Ó·È ·Ôχو˜ Âχ-
ıÂÚË Ô˘‰¤Ó ‰Â ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙÔ˜ ‰Èη›ˆÌ·
‰È·ÙËÚ› ·˘Ù‹ Ë EÙ·ÈÚ›·. TÔ ¿ÚıÚÔ
·˘Ùfi ÂÎÚ¿˙ÂÈ ÙȘ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ ÙÔ˘ PÔ˜
ÁÈ· ÙȘ Ôԛ˜ ÙÔ 1836 ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓıËÎÂ
·fi ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘. ™ÎÔfi˜ Ù˘ EÙ·ÈÚ›-
·˜ ÙfiÙ ÏÔÈfiÓ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û ӷ ›-
Ó·È Ë ·ÔÎ¿Ï˘„Ë ÙˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ Ù˘
Aı‹Ó·˜ ÚÒÙ· Î·È Î·ÙfiÈÓ ÙˆÓ ÌÂÁ¿-
ÏˆÓ Î¤ÓÙÚˆÓ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ EÏÏ¿‰Ô˜. H
ÌÂϤÙË ı· ÁÈÓfiÙ·Ó ·fi ¿ÏÏÔ˘˜, ·ÚÁfi-
ÙÂÚ·.
•¤Ó˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈΤ˜ Û¯ÔϤ˜
EÓÓÈ¿ ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿ ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË Ù˘
EÙ·ÈÚ›·˜ ÁÂÓÓ‹ıËΠÛÙËÓ EÏÏ¿‰· Ë
ÚÒÙË •¤ÓË AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ™¯ÔÏ‹, Ë
°·ÏÏÈ΋ (1846). OÈ ÛÎÔÔ› Ù˘ ‰ÂÓ
‹Û·Ó ÂÍ’ ·Ú¯‹˜ ÔÈ ÛËÌÂÚÈÓÔ›, ÛÈÁ¿ ÛÈÁ¿
fï˜ ·¤ÎÙËÛ·Ó ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ηı·ÚÒ˜
·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi Î·È Ì ٷ ¯ÚfiÓÈ· ·Ó¤Ï·-
‚ ÙËÓ ¤Ú¢ӷ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ΤÓÙÚˆÓ Ù˘
·Ú¯·›·˜ EÏÏ¿‰Ô˜, fiˆ˜ Ë ¢‹ÏÔ˜, ÔÈ
¢ÂÏÊÔ›, Ë £¿ÛÔ˜. TÔ1874 ȉڇıËΠÙÔ
°ÂÚÌ·ÓÈÎfi AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi IÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ,
ÙÔ 1881 Ë AÌÂÚÈηÓÈ΋ ™¯ÔÏ‹ KÏ·ÛÈ-
ÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ, ÙÔ 1886 Ë AÁÁÏÈ΋
AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ™¯ÔÏ‹, ÙÔ 1909 Ë IÙ·ÏÈ-
΋ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ™¯ÔÏ‹. ™‹ÌÂÚ·
‰ÚÔ˘Ó ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· Î·È ¿ÏÏ·, ÔÏÏ¿
ͤӷ ȉڇ̷ٷ Ì fiÌÔÈÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜.
OÏ· ¤¯Ô˘Ó ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ηı·ÚÒ˜ ÂÈ-
ÛÙËÌÔÓÈÎfi Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÌÂ-
Á¿ÏÔ Î·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi. MÔÚÔ‡Ó Ó· ·-
Ú·‚ÏËıÔ‡Ó Ì ÙËÓ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ EÙ·È-
Ú›· ··ÏÏ·Á̤ӷ fï˜ ·fi ÙÔ È‰ÂÔ-
ÏÔÁÈÎfi Î·È Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ÊÔÚÙ›Ô Ù˘.
AÔÙÂÏÔ‡Ó Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ Ê˘ÙÒÚÈÔ ‰È·-
ÌfiÚʈÛ˘ ÙˆÓ ÌÂÏÏÔÓÙÈÎÒÓ Î·ıËÁË-
ÙÒÓ ÙˆÓ ÎÏ·ÛÈÎÒÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Î·È ·Ú-
¯·ÈÔÏÔÁ›·˜ ÙˆÓ ·ÓÂÈÛÙËÌ›ˆÓ ÙˆÓ
¯ˆÚÒÓ ÙÔ˘˜.
TÔ 1885 Á›ÓÂÙ·È °ÂÓÈÎfi˜ EÊÔÚÔ˜ ÙˆÓ
AÚ¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô ¶·Ó·ÁÈÒÙ˘ K·‚‚·-
‰›·˜ (1850-1928). ¢˘Ó·ÌÈÎfi˜ Î·È ÙÂ-
¯ÓÔÎÚ¿Ù˘ ı· ‰ÈÔÈ΋ÛÂÈ ÙËÓ YËÚÂÛ›·
·˘Ù·Ú¯Èο ¤ˆ˜ ÙÔ 1909 Î·È ı· Ù˘ ‰Ò-
ÛÂÈ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÌÔÚÊ‹ Ì ÙÔÓ ‰ÈÔ-
ÚÈÛÌfi EÊfiÚˆÓ, ÙË ‰ÈÔÈÎËÙÈ΋ ÔÚÁ¿Óˆ-
ÛË Î·È ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ÌÂÁ¿ÏˆÓ ·Ú¯·ÈÔ-
ÏÔÁÈÎÒÓ ¤ÚÁˆÓ.
°È· ‰È¿ÛÙËÌ· 9 ¯ÚfiÓˆÓ EÙ·ÈÚ›· ηÈ
YËÚÂÛ›· Û˘ÌÔÚ‡ÔÓÙ·È Ì¤Û· Û ·˘-
Í·ÓfiÌÂÓ˜ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ‰˘Û¯¤ÚÂȘ.
MÂÙ¿ ÙËÓ ·Ú·›ÙËÙË ÙÔ˘ KÔ˘Ì·ÓÔ‡‰Ë
·fi ÙËÓ EÙ·ÈÚ›· ÙÔ 1894 Ô K·‚‚·‰›·˜
Á›ÓÂÙ·È ÁÚ·ÌÌ·Ù¤·˜ Ù˘ Î·È Û˘ÁÎÂ-
ÓÙÚÒÓÂÈ ÙËÓ ·fiÏ˘ÙË ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋
ÂÍÔ˘Û›· ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘˜.
H Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÛÙÔ °Ô˘‰› (1909)
·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÂÈ ÙÔÓ K·‚‚·‰›· ·fi ÙËÓ
YËÚÂÛ›· Î·È ÙËÓ EÙ·ÈÚ›·. N¤ÔÈ ÂÈ-
ÛÙ‹ÌÔÓ˜ ΢ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔ-
Á›·, Ë ÔÔ›· Ú¤ÂÈ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ
ÙÒÚ· Ù· ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘
‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·È Ì ÙÔ ÌÂÁ¿ÏˆÌ· Ù˘
EÏÏ¿‰·˜ ηٿ ÙÔ˘˜ ‚·ÏηÓÈÎÔ‡˜ ÔϤ-
ÌÔ˘˜ Î·È ÙÔÓ ¶ÚÒÙÔ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ. T·
›‰È· ÁÂÁÔÓfiÙ· fï˜ ÂȉÚÔ‡Ó Î·È ‰˘-
ÛÌÂÓÒ˜ ÛÙËÓ YËÚÂÛ›· Î·È ÙËÓ EÙ·È-
Ú›·, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Îfi‚Ô˘Ó ÙËÓ ÔÚÌ‹
ÛÈÁ¿ ÛÙË ÌÈ˙¤ÚÈ·. T· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ›-
Ó·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ·fi fiÛ· ÌÔÚÔ‡Ó Î·È
ÔÈ ‰‡Ô Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó Ì ٷ ̤۷
Ô˘ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó.
H K·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ 1922, Ë ‰ÂηÂÙ›·
ÙÔ˘ ’30, Ô fiÏÂÌÔ˜ Î·È ÔÈ Û˘Ó¤ÂȤ˜
ÙÔ˘ ÂȉÚÔ‡Ó Î·Ù·Ï˘ÙÈο Î·È ÊÚÂÓ¿-
ÚÔ˘Ó ÙËÓ ÔÚÌ‹ Ù˘ YËÚÂÛ›·˜ Î·È ·-
Ú·ÌÂÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ EÙ·ÈÚ›· Ë ÔÔ›· ¯¿-
ÓÂÈ, Ì ÙËÓ ·‡ÍËÛË Ù˘ YËÚÂÛ›·˜,
ÙËÓ ÚÒÙË ı¤ÛË Ô˘ ›¯Â Î·È ÛÙÚ·Á-
Á·Ï›˙ÂÙ·È ÔÈÎÔÓÔÌÈο Ì ÙËÓ ·Ê·›ÚÂÛË
ÙˆÓ ÚÔÓÔÌ›ˆÓ Ô˘ Ù˘ ›¯·Ó ‰Ôı›.
T· ·Ú¯·›· ·ÔÎÙÔ‡Ó ÛÈÁ¿ ÛÈÁ¿ ÙËÓ
ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋ ÛËÌ·Û›· Ô˘
¤¯Ô˘Ó Î·È Û‹ÌÂÚ· Î·È ÔÈ ÔÏÈÙÈÎÔ› ‰È·-
¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·È Î·Ù¿ ÙÔ Û˘ÌʤÚÔÓ ÙÔ˘˜ Ù·
ÌÂÁ¿Ï· ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜,
fiˆ˜ Â›Ó·È Ë ÂÁηٿÛÙ·ÛË ‚ÈÔÌ˯·-
ÓÈÒÓ (Ï.¯. EÏÂ˘Û›˜, A˘Ï›˜) ‹ Ë ÙÂÏÌ¿Ùˆ-
ÛË ÙˆÓ ËÌÈÙÂÏÒÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ (AÁÔÚ¿
ڈ̷˚ÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ ÛÙËÓ Aı‹Ó·, ‚È-
‚ÏÈÔı‹ÎË A‰ÚÈ·ÓÔ‡).
TÚ›· ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿ ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ÙÔ˘
¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢ ·Ú¯›˙ÂÈ
Ë ÚÒÙË ·ÓÂÈÛÙËÌȷ΋ ·Ó·Ûηʋ,
ÛÙÔ ¢›ÔÓ Ù˘ M·Î‰ÔÓ›·˜ (1928) ·fi
ÙÔÓ AÓÙÒÓÈÔ KÂÚ·ÌfiÔ˘ÏÔ, Ë ÔÔ›·
Û˘Ó¯›˙ÂÙ·È ¤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·. MÂÙ¿ ÙÔÓ Bã
¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ È‰Ú‡ÔÓÙ·È Î·È ¿Ï-
Ϙ ·ÓÂÈÛÙËÌȷΤ˜ ·Ó·Ûηʤ˜ ÔÈ
Ôԛ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ϤÔÓ ··Ú·›ÙËÙÔ
ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ‰Ú¿Û˘ ÙˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ-
ÎÒÓ ÙÌËÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ Û¯Ô-
ÏÒÓ. ™Â ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÛÙË M·Î‰ÔÓ›· ‰fi-
ıËÎÂ, ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ ÂÚÈÛÙ¿ÛˆÓ, ηÈ
ÔÏÈÙÈ΋ ÛËÌ·Û›· Î·È ÂÚȯfiÌÂÓÔ.
K‡ÚÈÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙˆÓ ÂÚÈÛÛÔÙ¤-
ÚˆÓ ·fi ÙȘ ·Ó·Ûηʤ˜ ·˘Ù¤˜ Â›Ó·È fiÙÈ
Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ Ì ÙÔ ÚfiÛˆÔ
Ô˘ ÙȘ ‰È¢ı‡ÓÂÈ Î·È fi¯È Ì ÙÔ ›‰Ú˘Ì·
Ô˘ ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙ› Î·È ÛÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘
ÔÔ›Ô˘ Á›ÓÔÓÙ·È.
MfiÏȘ ηٿ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜
ÙÔ˘ ’50 ÂΉËÏÒÓÂÙ·È Ë Ù¿ÛË ÙˆÓ, 56
ÙfiÙÂ, ÌÂÏÒÓ ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÎÏ¿‰Ô˘
ÁÈ· ·ÏÏ·Á‹ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ Î·È ÔÚÁ¿-
ÓˆÛË. H YËÚÂÛ›· ÌÂٷʤÚÂÙ·È ·fi ÙÔ
˘Ô˘ÚÁÂ›Ô ¶·È‰Â›·˜ ÛÙÔ ¶ÚÔ‰ڛ·˜,
ÙÂÚÌ·Ù›˙ÂÙ·È Ë ÂÈÚÚÔ‹ Û’ ·˘Ù‹ ÙˆÓ
·ÓÂÈÛÙËÌÈ·ÎÒÓ Î·È Ì¤¯ÚÈ ÙÔ˘ 1967,
Ì ÚÔ˚Ûٷ̤ÓÔ˘˜ ÙÔÓ Iˆ¿ÓÓË ¶··-
‰ËÌËÙÚ›Ô˘ (1904-1963) Î·È ÙÔÓ Iˆ¿ÓÓË
KÔÓÙ‹ (1910-1975), ı· Á›ÓÂÈ ÚÔÛ¿-
ıÂÈ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛ‹˜ Ù˘ ÌÂ
ÂÓÙ˘ˆÛȷο ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·.
K·Ù¿ ÙËÓ ÂÙ·ÂÙ›· ˘‹ÚÍ ÛÙ·ÛÈÌfi-
ÙËÙ· Î·È ÔÈÛıÔ‰ÚfiÌËÛË, ΢ڛˆ˜ ÌÂ
ÙËÓ ·ıÚfi· ›ÛÔ‰Ô ÛÙÔÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi
ÎÏ¿‰Ô Ó¤ˆÓ ÂÈÌÂÏËÙÒÓ ¯ˆÚ›˜ ‰È·Áˆ-
ÓÈÛÌfi, Ë ÔÔ›· Û˘Ó¯›ÛÙËΠÂ› ÔÏÏ¿
¯ÚfiÓÈ·, ˆ˜ Û˘Ó¤ÂÈ· Ù˘ ÏËÛÌÔÓ‹˜
ÙˆÓ ÏÂÁfiÌÂÓˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ‚ÔË-
ıÒÓ ÙˆÓ EÊÔÚÂÈÒÓ AÚ¯·ÈÔًوÓ. H
ÌÔÓÈÌÔÔ›ËÛË fiÏˆÓ Î·È Ë ¿ÓÔ‰Ô˜ ·Ú-
ÎÂÙÒÓ, Ì Ï·ÛÌ·ÙÈο ÚÔÛfiÓÙ·, ÛÙÔ
‚·ıÌfi ÙÔ˘ EÊfiÚÔ˘ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ ÔÚ-
Á·ÓˆÙÈ΋ Î·È ÓÔÌÈ΋ ·ÚÚ˘ıÌ›· Ë
ÔÔ›· ÂÈÙ¿ıËΠ̠ÙȘ ÁÂÓÈΤ˜ ‰ÈÔÈÎË-
ÙÈΤ˜ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıË-
Û·Ó: ÙËÓ Î·Ù¿ÚÁËÛË Ù˘ ÈÂÚ·Ú¯›·˜,
ÙˆÓ ‚·ıÌÒÓ, ÙˆÓ Ù›ÙÏˆÓ Î·È ÙˆÓ ÂÈ-
ÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÚÔÛfiÓÙˆÓ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ
ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÎÏ¿‰Ô˘.
™ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹, ·fi ÙÔ 1978 ¤ˆ˜
Û‹ÌÂÚ·, ı· ÂΉËψı› Î·È ı· ·Ó·Ù˘-
¯ı› Ë Ù¿ÛË Ù˘ YËÚÂÛ›·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÔÚ-
ρο του μουσεου. Kατ τη διρκεια του B´ Παγκοσμου Πολμου
Á¿ÓˆÛË ÂÎı¤ÛÂˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ÛÙÔ Â͈ÙÂ-
ÚÈÎfi Î·È ÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi, ÛÙËÓ ·Ú¯‹,
fiˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ¿ÓÙÔÙ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·,
ÁÈ· ÛÔ˘‰·›Ô˘˜ ÂıÓÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜, η-
ÙfiÈÓ ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ ÌË ˘ÛÙ¤ÚËÛ˘ ·¤-
Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ˘˜ ͤÓÔ˘˜. H Ù¿ÛË ·˘Ù‹ ı·
΢ÚÈ·Ú¯‹ÛÂÈ Û ٤ÙÔÈÔ ‚·ıÌfi ÒÛÙ ı·
‰ÒÛÂÈ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›· η-
Ù‡ı˘ÓÛË ÎÔÛÌÈ΋ ¯ˆÚ›˜ Ó· ˘¿ÚÍÂÈ
ηӤӷ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi fiÊÂÏÔ˜. ¶·Ú¿Ï-
ÏËÏ·, ·fi Ù· ¯ÚfiÓÈ· ·˘Ù¿, ÛËÌ·ÓÙÈο
ı¤Ì·Ù· Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜ ÂÚȤگÔ-
ÓÙ·È, ·Û˘Ó·ÈÛı‹Ùˆ˜, ÛÂ Ê˘ÛÈο ηÈ
ÓÔÌÈο Â͈˘ËÚÂÛȷο ÚfiÛˆ· Ù·
ÔÔ›· Â͢ËÚÂÙÔ‡Ó Â›Ù ÔÈÎÔÓÔÌÈο
Û˘ÌʤÚÔÓÙ· ÙÚ›ÙˆÓ Â›Ù ÚÔÛˆÈΤ˜
ÊÈÏÔ‰Ô͛˜. OÈ ÏÂÁfiÌÂÓÔÈ ¯ÔÚËÁÔ› η-
Ù·ÓÙ¿ Ó· ·ÛÎÔ‡Ó ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÔÏÈ-
ÙÈ΋. EÓ· ÌÂÁ¿ÏÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ˘ËÚÂ-
Û›·˜, ÙÔ˘ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ Ù˘, ‚ÂÏÙÈÒÓÂ-
Ù·È ·ÚÈıÌËÙÈο (ÔÈ 56 ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔÈ ÙÔ˘
1960 ÏËÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙÒÚ· ÙÔ˘˜ 700!) ¯ˆ-
Ú›˜ fï˜ ·˘Ùfi Ó· ʤÚÂÈ Î·È ÙËÓ ·Ó·ÌÂ-
ÓfiÌÂÓË ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋
ÔÚÁ¿ÓˆÛ‹ Ù˘.
¶·Ú¿ÏÏËÏ· ÚÔ˜ ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÂÎ-
ı¤ÛˆÓ, ¿ÏÏË Û˘Ó¤ÂÈ· Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ-
΋˜ Â˘Ì¿ÚÂÈ·˜ Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÙȘ ‰˘Ô ÙÂ-
ÏÂ˘Ù·›Â˜ ‰ÂηÂٛ˜, Â›Ó·È Î·È Ë Û ‚·ı-
Ìfi ÏËıˆÚÈÎfi ÔÚÁ¿ÓˆÛË, ·fi ÙËÓ
YËÚÂÛ›· Î·È ÙȘ ˘ËÚÂÛȷΤ˜ ÌÔÓ¿-
‰Â˜ Ù˘, Û˘Ó‰ڛˆÓ, Û˘ÌÔÛ›ˆÓ ηÈ
¿ÏÏˆÓ ·ÚÔÌÔ›ˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÊ·ÓÒÓ ÂÎ-
‰ËÏÒÛÂˆÓ Ô˘ ̤ÓÔ˘Ó ¯ˆÚ›˜ Û˘Ó¤¯ÂÈ·
Î·È ¯ˆÚ›˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·, ÁÈ·Ù› ÙˆÓ Â-
ÚÈÛÛÔÙ¤ÚˆÓ ‰ÂÓ ÂΉ›‰ÔÓÙ·È ÔÙ¤ Ù·
Ú·ÎÙÈο.
O ΢ÚÈ·Ú¯ÈÎfi˜ ÚfiÏÔ˜ ÙˆÓ ÔÈΛψÓ
·Ú¯ÒÓ Ù˘ E˘Úˆ·˚΋˜ EÓÒÛˆ˜ ÛÙ·
ÔÈÎÔÓÔÌÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù·, ·Ó·Áο˙ÂÈ ÙȘ
EÊÔÚ›˜ ÙˆÓ AÚ¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ Ó· ÚÔ-
Û·ÚÌfi˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡˜ ÚÔ-
Û·Ó·ÙÔÏÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÚÔ˜ Ù· ÚÔ-
ργος Δεσπνης εξδωσε μια μονογραφα
ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙˆÓ BÚ˘ÍÂÏÏÒÓ. H ÔÈΛ·
ÛÙÔ˘˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘˜ ÁÚ·ÊÂÈÔÎÚ·Ù›·
ÙÔ˘ EÏÏËÓÈÎÔ‡ ¢ËÌÔÛ›Ô˘ ·ÓÙÈηٷ-
ÛÙ¿ıËΠ·fi ÌÈ· ¿ÏÏË ·ÚfiÛˆË Î·È
ͤÓË ÚÔ˜ Ù· ÂÏÏËÓÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·.
MfiÓË Ë ÂÈÛ‹Ì·ÓÛË ÙˆÓ Î˘Ú›ˆÓ
ÛÙ·‰›ˆÓ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜
ζεται σε ρωμαϊκ αντγραφα
‰ÂÓ ·ÔηχÙÂÈ ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘,
H Γλυπτ του Eθνικο Aρχαιολογικο Mουσεου μσα σε λκκο σε
χ
τα αρχαα θφτηκαν για να προστατευτον απ τους βομβαρδισμος.
Ô ÔÔ›Ô˜ ˘‹ÚÍÂ, ·’ ·Ú¯‹˜ ̤¯ÚÈ Û‹-
Tην λη επιχερηση ανλαβε το ζεγος Kαροζου, οι οποοι μερμνη-
ÌÂÚ·, ‰ÈÔÈÎËÙÈÎfi˜ Î·È ÁÚ·ÊÂÈÔÎÚ·ÙÈ-
σαν για την πολχρονη απκρυψη και επανκθεσ τους αργτερα.
Îfi˜. OÈ 304 ˘Ô˘ÚÁÔ› ¶·È‰Â›·˜, ¶ÚÔÂ-
‰Ú›·˜ Î·È ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Ô˘ ‰Èˇı˘Ó·Ó
ÙËÓ YËÚÂÛ›·, ·fi Ù· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘
Armansperg ¤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·, ÙÔ 2001, ÙË
¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ·Ó, ۯ‰fiÓ fiÏÔÈ, ÁÈ·
ÙÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜. OÈ ‰È¢ı˘-
ÓÙ¤˜ Ù˘ YËÚÂÛ›·˜ ˘‹ÚÍ·Ó, Ì ϛÁ˜
ÂÍ·ÈÚ¤ÛÂȘ, fiÚÁ·Ó· ÙˆÓ ˘Ô˘ÚÁÒÓ Î·È
ηÓ›˜ ‰ÂÓ ·ÔÂÈÚ¿ıËÎÂ, ÏËÓ ÙÔ˘
PÔ˜, ÙÔ˘ ¶··‰ËÌËÙÚ›Ô˘ Î·È ÙÔ˘ KÔ-
ÓÙ‹, Ó· ÙËÓ ÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ ÂÈÛÙËÌÔÓÈο
Ó· Ù˘ ‰ÒÛÂÈ ÙÔÓ ·Ó¿ÏÔÁÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·.
O ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ·˘Ùfi˜ Ù˘ ‹Ù·Ó ·Ó·-
Áη›Ô˜ ÁÈ· Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ Ù· ÚÔ-
‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› Û ÌÈ· ÌÈÎÚ‹
¯ÒÚ·, Ô Ì¤Á·˜ ÏÔ‡ÙÔ˜ ÙˆÓ ÌÓËÓ›ˆÓ
fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂÔ¯ÒÓ. H ·Ú¿ÏÏËÏË ·‰˘-
Ó·Ì›· ÙˆÓ ·ÓÂÈÛÙËÌ›ˆÓ Ó· ÔÏ›-
ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ Ù˘¯ÈÔ‡¯Ô˘˜ ÙˆÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈ-
ÎÒÓ Û¯ÔÏÒÓ Ì ÙËÓ ·Ó·Áη›· ·Ú¯·ÈÔ-
ÁÓˆÛ›· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó Ï‹ÚË ·‰˘Ó·Ì›·,
fi¯È ÌfiÓÔ Ù˘ YËÚÂÛ›·˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÙˆÓ
¿ÏÏˆÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ È‰Ú˘Ì¿ÙˆÓ, Ó· ·ÓÙÈ-
ÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ÌÂϤÙ˘
Î·È ‰ËÌÔÛ›Â˘Û˘ ÌÓËÌ›ˆÓ Ù· ÔÔ›·
Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· ·ÔηχÙÔÓÙ·È
Ì ڢıÌfi ÙÔÓ ÔÔ›Ô Î·Ó›˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È
‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ. H ·Ú-
¯·ÈÔÏÔÁ›· fï˜ ÂıÓÈ΋, fiˆ˜ ¯·Ú·-
ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È, ÂÈÛÙ‹ÌË ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÙfiÏ-
ÌË, ÂÈÌÔÓ‹, ÁÓÒÛË Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋
ÔÚÁ¿ÓˆÛË, ȉÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ‰ÂÓ Ê·›ÓÂÙ·È
fiÙÈ ı· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÔÙ¤, ηıÒ˜ ÛÙËÓ
EÏÏ¿‰· Û‹ÌÂÚ· Â›Ó·È Û˘Ó˘Ê·Ṳ̂ÓË ÌÂ
ÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ÚÔ‚ÔÏ‹, ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·,
Î·È ÙÂÏÂ˘Ù·›·, Ì ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈ-
ÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜, ÛÙÔȯ›· Ô˘ ·fi-
ÎÔ„·Ó ÙÔ˘˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘˜ ·fi ÙÔ˘˜
·Ï·ÈfiÙÂÚÔ˘˜ ÙÔ˘˜, Î·È ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË
Ô˘ ›¯·Ó ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ. H Tο 1971 ο αρχαιολγος Γι
αφιερωμνη στα ργα του γλπτη Aγορκριτου, αγαπημνου μαθητ
του Φειδα. H σημασα της μελτης γκειται στο γεγονς τι γινε δυ-
νατ η τατιση ενς φημισμνου απ τις αρχαες μαρτυρες γλυπτο,
™ËÌ›ˆÛË «EÙ¿ HÌÂÚÒÓ»: E˘¯·ÚÈÛÙÔ‡- του αγλματος της Nμεσης στον να της στον Pαμνοντα της Aττικς,
Ì ÙËÓ EÓ Aı‹Ó·È˜ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ EÙ·È- απ τα μικρ σωζμενα θρασματα του γλυπτο και σε συνδυασμ με
Ú›·, ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·¯ÒÚËÛË ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈÎÔ‡ τα ρωμαϊκ αντγραφα του ργου. Στη φωτογραφα, σχεδιαστικ ανα-
˘ÏÈÎÔ‡. παρσταση του αγλματος, πως μας σ
και τα σωζμενα θρασματα επνω στο σχδιο.
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1 5
H εν Aθναις Aρχαιολογικ

H Tο συνεργε ο των ανασκαφν του Hρα ου της

Σμου που γιναν απ τον Kαββαδ α και τον Σο-
φολη το 1902/3, προτο τις αναλβει το Γερμανι-
‰Ô˘˜. H ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ·ÔÙ¤ÏÂÛ ÙËÓ
κ Aρχαιολογικ Iνστιτοτο. Tου B ∞™π§∂ÿ√À X. ¶ ∂ΔƒÕ∫√À
ÂÎÏ‹ÚˆÛË ÂıÓÈÎÔ‡ ·ÈÙ‹Ì·ÙÔ˜ Ù˘ ÌÂ-
Aκαδημαϊκο Ù¿ ÙËÓ ¶·ÏÈÁÁÂÓÂÛ›· ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÎÔÈÓˆ-
Ó›·˜.
E˘ı‡˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈ-

H EN A£HNAI™ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋
EÙ·ÈÚ›· Â›Ó·È ÙÔ ·Ú¯·ÈfiÙÂÚÔ
ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ›‰Ú˘Ì· Ù˘
EÏÏ¿‰Ô˜ Î·È Ù· ¿ÙÔÌ· Ô˘ ÙËÓ Û˘-
ÁÎÚÔÙÔ‡Ó, ÔÈ ÂÙ·›ÚÔÈ Ù˘, ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È
ÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ÙÔ 1830, Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛÂ
ÙÔÓ ÌÂÁ¿ÏÔ AÁÒÓ· ÙÔ˘ 1821, Ù¤ıËηÓ
ÛÙȘ ÚÒÙ˜ ΢‚ÂÚÓ‹ÛÂȘ Ù· ÌÂÁ¿Ï·
ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜, Ù˘ ‰ÈÔ›-
ÎËÛ˘ Î·È Ù˘ ÂÎ·›‰Â˘Û˘. TÔ ÙÂÏ¢-
·fi fiϘ ÙȘ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈΤ˜ Ù¿ÍÂȘ Ù·›Ô ·˘Ùfi Úfi‚ÏËÌ· ÂÚÈÏ¿Ì‚·Ó ηÈ
Î·È fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡˜ ÎÏ¿- ÙȘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ˜ ÙȘ Ôԛ˜ Â› ·ÈÒÓ˜

6 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1
Eταιρεα
ÏÂËÏ·ÙÔ‡Û·Ó Î·È Î·Ù¤ÛÙÚÂÊ·Ó ÔÈ Ù˘Ì-
‚ˆÚ‡¯ÔÈ Î·È ÔÈ ·Ú¯·ÈÔοËÏÔÈ. EÂȉ‹
Ë ÊÚÔÓÙ›‰· Ù˘ ÌÔÓÔÌÂÏÔ‡˜ ÎÚ·ÙÈ΋˜
YËÚÂÛ›·˜ ÁÈ· ÙȘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ˜ ‰ÂÓ
‹Ù·Ó Â·Ú΋˜, Ì›· ÔÌ¿‰· ÏÔÁ›ˆÓ ηÈ
ÔÏÈÙÈÎÒÓ ›‰Ú˘ÛÂ, ÛÙȘ 6 I·ÓÔ˘·Ú›Ô˘
1837, Ì ÙËÓ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÙÔ˘ ÏÔ˘Û›-
Ô˘ ÂÌfiÚÔ˘ Ù˘ A˘ÛÙÚ›·˜ KˆÓÛÙ·ÓÙ›-
ÓÔ˘ M¤ÏÈÔ˘, ÙËÓ ÂÓ Aı‹Ó·È˜ AÚ¯·ÈÔ-
ÏÔÁÈ΋ EÙ·ÈÚ›·, Ë ÔÔ›· ›¯Â ˆ˜ ÛÎÔ-
fi ÙËÓ ·Ó‡ÚÂÛË, ·Ó·ÛًψÛË, Û˘-
ÌÏ‹ÚˆÛË Î·È ÌÂϤÙË ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ
à Στφανος Aθ.
Kουμανοδης
(1818-1899), γε-
νικς γραμματας
της εταιρε ας απ
το 1859 ως και
το 1894. Eδωσε
να πνο στο
Iδρυμα, ξεκιν-
ντας πολλς με-
γλες ανασκαφς
και συγκροτ-
ντας μουσειακς
συλλογς.
Ù˘ EÏÏ¿‰Ô˜. I‰Ú˘ÙÈο ̤ÏË ‹Û·Ó Ù·
ÁÓˆÛÙfiÙÂÚ· ÚfiÛˆ· Ù˘ ·ıËÓ·˚΋˜
ÎÔÈÓˆÓ›·˜.
¶ÚÒÙÔ˜ Úfi‰ÚÔ˜ Î·È ÚÒÙÔ˜ ÁÚ·Ì-
Ì·Ù‡˜ Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ EÙ·ÈÚ›·˜
‹Û·Ó ÔÈ º·Ó·ÚÈÒÙ˜ ÔÏÈÙÈÎÔ› Î·È Ïfi-
ÁÈÔÈ, I¿Îˆ‚Ô˜ P›˙Ô˜ NÂÚÔ˘Ïfi˜ Î·È AϤ-
Í·Ó‰ÚÔ˜ P›˙Ô˜ P·Áη‚‹˜. M¤ÏË Ù˘
EÊÔÚ›·˜ ‹Û·Ó Ô K˘ÚÈ·Îfi˜ ¶ÈÙÙ¿Î˘,
Ô ¶. H›Ù˘, Ô ¢. ºˆÙ›Ï·˜, Ô Iˆ. KÔÎ-
ÎÒÓ˘, Ô G.C Gropius. M ÂÊfi‰ÈÔ ÙÔÓ
ȉ·ÏÈÛÌfi Î·È ¯ˆÚ›˜ ηÌÈ¿ ‚Ô‹ıÂÈ·
·fi ÙÔ KÚ¿ÙÔ˜ ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó, ÌÂ ÌfiÓÔ
ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi fiÚÔ ÙË ÌÈÎÚ‹ Û˘Ó‰ÚÔÌ‹
ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘ EÙ·ÈÚ›·˜ Î·È ÌÈÎÚ¤˜
‰ˆÚ¤˜, Ó· ÂÎÙÂϤÛÔ˘Ó ÌÂÁ·ÏÂ‹‚ÔÏ·
¤ÚÁ·, ÙËÓ ·Ó·Ûηʋ Ù˘ AÎÚÔfiψ˜
Î·È ÙËÓ ·Ó·ÛًψÛË ÙÔ˘ ¶·ÚıÂÓÒ-
ÓÔ˜, ÙËÓ ·Ó·Ûηʋ ÙÔ˘ ı¿ÙÚÔ˘ ÙÔ˘
¢ÈÔÓ‡ÛÔ˘, ÙÔ˘ ø‰Â›Ô˘ HÚÒ‰Ô˘ AÙÙÈ-
ÎÔ‡, ÙÔ˘ ¶‡ÚÁÔ˘ ÙˆÓ AӤ̈Ó. K·Ó›˜
·fi Ù· ̤ÏË Ù˘ EÊÔÚ›·˜, ‰ËÏ·‰‹
ÙÔ˘ ¢ÈÔÈÎËÙÈÎÔ‡ ™˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘, ‰ÂÓ Â›¯Â
ÙËÓ ·Ó·Áη›· ·Ú¯·ÈÔÁÓˆÛ›· ÁÈ· ÙÔ ¤Ú-
ÁÔ Ô˘ ·ÓÂÏ¿Ì‚·ÓÂ. OÈ ÁÓÒÛÂȘ ÙÔ˘
¶ÈÙÙ¿ÎË ‹Û·Ó ÂÌÂÈÚÈΤ˜, fiÙÈ Â›¯Â ‰È-
‰·¯ı› ·fi ÙÔÓ Fauvel, Î·È Ô P·Áη-
‚‹˜ ÚÈÓ ·fi Ï›Á· ¯ÚfiÓÈ· ÌfiÏȘ ›¯Â
·Ê‹ÛÂÈ Ù· ıÚ·Ó›· Ù˘ ™¯ÔÏ‹˜ E˘ÂÏ›-
‰ˆÓ ÙÔ˘ MÔÓ¿¯Ô˘, ˆ˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎfi˜ ÙÔ˘
˘ÚÔ‚ÔÏÈÎÔ‡!
H ÈÛÙÔÚ›· ÂÓfi˜
Afi ÙÔ 1837 ¤ˆ˜
ÙÔ 1859 Ë EÙ·ÈÚ›· ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙ·ÙÔ˘
·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛÂ ÌÂÁ¿-
Ϙ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ‰˘-
ıÂÛÌÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú-
ÛÎÔϛ˜ Ô˘ ‰ÂÓ Ù˘ ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ¤Ú¢ӷ
Â¤ÙÚ„·Ó Ó· ·Ó·-
Ï¿‚ÂÈ Î·È Ó· ÂÎÙÂϤ-
ÛÂÈ Ì ۇÛÙËÌ· ο-
ÔÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ¤ÚÁÔ. ¶ÔÏÈÙÈο ÁÂÁÔ-
ÓfiÙ· ÂÍ ¿ÏÏÔ˘, Ë ·Ú·›ÙËÛË ÙÔ˘ P·-
Áη‚‹ ÙÔ 1851 Î·È Ô ÏÔÈÌfi˜ ÙÔ˘ 1854
ÙËÓ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙË Ó¤ÎÚˆÛË. MfiÏȘ ÙÔ
1858 ·Ó·‚ÈÒÓÂÈ Ë EÙ·ÈÚ›·, ÛÙÔ ™˘Ì-
‚Ô‡ÏÈÔ Ù˘ ÔÔ›·˜ ÌÂÙ¤¯Ô˘Ó Ó¤· Úfi-
Ûˆ·, ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ· ·fi Ù· ÔÔ›·
‹Ù·Ó Ô ™Ù¤Ê·ÓÔ˜ A. KÔ˘Ì·ÓÔ‡‰Ë˜,
ÂÍ·›ÚÂÙÔ˜ ÂÏÏËÓÈÛÙ‹˜ Î·È ÏÂÍÈÎÔÁÚ¿-
ÊÔ˜, Ì·ıËÙ‹˜ ÙÔ˘ A˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ Boeckh.
TËÓ ÂfiÌÂÓË ¯ÚÔÓÈ¿ 1859 ¤ÁÈÓ ÁÚ·Ì-
Ì·Ù‡˜ Ù˘ EÙ·ÈÚ›·˜ Î·È ÙÔ ·Í›ˆÌ·
·˘Ùfi ÙÔ ‰È·Ù‹ÚËÛ ¤ˆ˜ ÙÔ 1894. H
ÁÚ·ÌÌ·Ù›· ÙÔ˘ ‰ËÏÒÓÂÈ ÙËÓ ÂÁηٿ-
ÏÂÈ„Ë ÙÔ˘ ÂÚ·ÛÈÙ¯ÓÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘
ÂÌÂÈÚÈÛÌÔ‡ Î·È ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ÙÔ˘ ÂÈ-
ÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ‚›Ô˘ ÙÔ˘ ȉڇ̷ÙÔ˜.
™Ù¤Ê·ÓÔ˜ A. KÔ˘Ì·ÓÔ‡‰Ë˜
M ÙȘ ÁÓÒÛÂȘ ÙÔ˘, ÙË ÌÂıÔ‰ÈÎfiÙËÙ·
Î·È ÙËÓ ÂÓÂÚÁËÙÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ¤‰ˆÛÂ
Ó¤· ÓÔ‹ ÛÙËÓ EÙ·ÈÚ›· Î·È Ì ÚˆÙÔ-
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1 7
 H Mαζαρακτα
Kεφαλλην ας. Oι
εργτες της ανα-
σκαφς Kαββα- ‚Ô˘Ï›· ÙÔ˘ ¤ÁÈÓ·Ó ÌÂÁ¿Ï˘ ¤ÎÙ·Û˘
δ α (1920) επι- ·Ó·Ûηʤ˜ ÛÙËÓ Aı‹Ó· ÚÒÙ· (KÂÚ·-
δεικνουν τα ευ- ÌÂÈÎfi˜, AÎÚfiÔÏË, ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË ÙÔ˘
ρματα απ θα- A‰ÚÈ·ÓÔ‡, ÛÙÔ¿ ÙÔ˘ AÙÙ¿ÏÔ˘, ı¤·ÙÚÔ
λαμοειδ μυκη- ÙÔ˘ ¢ÈÔÓ‡ÛÔ˘, ڈ̷˚΋ AÁÔÚ¿) ÛÙËÓ
ναϊκ τφο. AÙÙÈ΋ ηÙfiÈÓ fiÔ˘ ÂÚ¢ӋıËηÓ
ÌÂÁ¿Ï· ÈÂÚ¿ Î·È Î¤ÓÙÚ· (P·ÌÓÔ‡˜, £Ô-
ÚÈÎfi˜, EÏÂ˘Û›˜, AÌÊÈ¿ÚÂÈÔÓ, ¶ÂÈÚ·È¿˜),
ÛÙË BÔȈٛ· (X·ÈÚÒÓÂÈ·, T·Ó¿ÁÚ·, £Â-
ÛȤ˜), ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ (M˘Î‹Ó˜,
E›‰·˘ÚÔ˜, §·ÎˆÓ›·) Î·È ÛÙȘ K˘ÎÏ¿-
‰Â˜. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· ÚÔ˜ ÙȘ ·Ó·Ûηʤ˜
Û˘ÁÎÚÔÙ‹ıËÎ·Ó ÛÙËÓ Aı‹Ó· ÌÂÁ¿Ï·
ÌÔ˘Û›· Ù˘ EÙ·ÈÚ›·˜ (¶·ÓÂÈÛÙËÌ›-
Ô˘, B·Ú‚·Î›Ԣ, ¶ÔÏ˘Ù¯Ó›Ԣ), ÙˆÓ
ÔÔ›ˆÓ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ı·
·ÔÙÂϤÛÂÈ ÙÔ EıÓÈÎfi AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi
MÔ˘Û›Ô.
EÍ ·ÈÙ›·˜ Ù˘ Û˘Ó¯ԇ˜ ·ÓÂ¿ÚÎÂÈ·˜
Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ YËÚÂÛ›·˜ Ë EÙ·È-
Ú›· ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ Ó· ÂÎÙÂϤÛÂÈ Î·È Î·-
ı‹ÎÔÓÙ· ηı·ÚÒ˜ ÎÚ·ÙÈο, ÛÔ˘‰·Èfi-
ÙÂÚÔ ·fi Ù· ÔÔ›· Â›Ó·È Ù˘ ‰›ˆÍ˘
Ù˘ ·Ú¯·ÈÔηËÏ›·˜, ΢ڛˆ˜ ÛÙË BÔÈ-
ˆÙ›· Î·È ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ. M ÙÔÓ
‰È·ÚÎÒ˜ ÎÈÓÔ‡ÌÂÓÔ ·fi ÙfiÔ Û ÙfiÔ
¶·Ó·ÁÈÒÙË ™Ù·Ì·Ù¿ÎË, Á›ÓÂÙ·È ¤Ó· ÁÈ-
Á¿ÓÙÈÔ ¤ÚÁÔ ÂÚÈÛ˘ÏÏÔÁ‹˜ ·Ú¯·›ˆÓ
8 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1
Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ÌÈÎÚÒÓ ÌÔ˘Û›ˆÓ ηÈ
·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ Û˘ÏÏÔÁÒÓ. XÈÏÈ¿‰Â˜
Ù¿ÊÔÈ ÂÚ¢ÓÒÓÙ·È ÛÙË BÔȈٛ· Î·È ‰È·-
ÛÒ˙ÔÓÙ·È Ù· ÎÙÂÚ›ÛÌ·Ù·. MÂÁ¿ÏÔ Ï‹-
ıÔ˜ ÂÈÁÚ·ÊÒÓ ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÛÙÔ Êˆ˜ ηÈ
‰ËÌÔÛȇÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ KÔ˘Ì·ÓÔ‡‰Ë
¯¿ÚË ÛÙ· ·fiÁÚ·Ê· Î·È ÙȘ ÂÎı¤ÛÂȘ
Ô˘ ÙÔ˘ ¤ÛÙÂÏÓÂ Ô ™Ù·Ì·Ù¿Î˘. AÓ¿-
ÏÔÁÔ ¤ÚÁÔ Á›ÓÂÙ·È Î·È ÛÙËÓ ¶ÂÏÔfiÓ-
ÓËÛÔ fiÔ˘ Ë Ê·˘ÏfiÙ˘ ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ
Î·È ÙˆÓ ‰ËÌÔÛ›ˆÓ ˘·ÏÏ‹ÏˆÓ ·ÔÙÂ-
ÏÔ‡Ó ÙËÓ Î‡ÚÈ· ·ÈÙ›· ηٷÛÙÚÔÊ‹˜
ÙˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ.
™Ù· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ KÔ˘Ì·ÓÔ‡‰Ë, ÙÔ
1876, ¤ÁÈÓÂ Î·È Ë ÂÚÈÏ¿ÏËÙË ·Ó·Ûη-
Ê‹ ÙˆÓ M˘ÎËÓÒÓ ·fi ÙÔÓ ™Ï‹Ì·Ó.
X¿ÚË ÛÙËÓ EÙ·ÈÚ›· Ë ÔÔ›· ÂfiÙ¢Â
ÙËÓ ·Ó·Ûηʋ ¤¯ÔÓÙ·˜ ˆ˜ ÂÎÚfiÛˆ-
fi Ù˘ Â› ÙfiÔ˘ ÙÔÓ ÌÂıÔ‰ÈÎfi ™Ù·Ì·-
Ù¿ÎË, ¤ÁÈÓ ‰˘Ó·Ù‹ Ë ‰È¿ÛˆÛË Ï‹-
ıÔ˘˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ.
K·Ù¿ Ù· ¤ÙË 1861–1863 ÂΉ›‰ÂÙ·È
·fi ÙÔÓ KÔ˘Ì·ÓÔ‡‰Ë ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi
«ºÈÏ›ÛÙˆÚ» ÛÙÔ ÔÔ›Ô ‰ËÌÔÛȇÂÙ·È
fiÏË Ë ·Ó·ÛηÊÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙ˘ Ù˘
EÙ·ÈÚ›·˜ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ·˘Ù‹˜,΢ڛˆ˜
·Ó·ÛηÊÈΤ˜ Âȉ‹ÛÂȘ Î·È ÂÈÁڷʤ˜.
M ÙËÓ ·‡ÛË ÙÔ˘ ºÈÏ›ÛÙÔÚÔ˜ ·Ó·-
‚ÈÒÓÂÈ Ë «AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ EÊËÌÂÚ›˜» Ë
ÔÔ›· ›¯Â ¿„ÂÈ Ó· ÂΉ›‰ÂÙ·È ÙÔ 1860.
Eˆ˜ ÙfiÙ ›¯Â ˆ˜ ÌfiÓÔ Û¯Â‰fiÓ Û˘ÓÙ¿-
ÎÙË ÙÔÓ K˘ÚÈ·Îfi ¶ÈÙÙ¿ÎË.
TÔ 1862 ÙËÓ Â˘ı‡ÓË Ù˘ ¤Î‰ÔÛ‹˜
Ù˘ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ Ë EÙ·ÈÚ›· Ë ÔÔ›·
‰›ÓÂÈ Ó¤· ÓÔ‹ ÛÙÔ ÛÔ˘‰·›Ô ·˘Ùfi Â-
ÚÈÔ‰ÈÎfi Ô˘ ›¯Â ¤ÛÂÈ Û ̷ڷÛÌfi ÁÈ·
‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜. H Ó¤·, ‰Â‡ÙÂÚË, Â-
Ú›Ô‰Ô˜ Ù˘ ¤Î‰ÔÛ˘ Ù˘ EÊËÌÂÚ›‰Ô˜
ı· ‰È·ÚΤÛÂÈ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ˘ 1874, ·ÏÏ¿ ·fi
ÙÔ 1872 ̤¯ÚÈ ÙÔ 1881 ·ÚÈÔ ÂÈÛÙË-
ÌÔÓÈÎfi fiÚÁ·ÓÔ Ù˘ EÙ·ÈÚ›·˜ ı· ›ӷÈ
ÙÔ Ó¤Ô ÂÚÈÔ‰ÈÎfi «Aı‹Ó·ÈÔÓ» ÁÂÌ¿ÙÔ
Ì ÔχÙÈ̘ ÌÂϤÙ˜ ÁÈ· Ù· ·Ú¯·›·
Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÛÙȘ ·Ó·Ûηʤ˜ Ù˘
EÙ·ÈÚ›·˜ ηٿ Ù· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ¤Î‰ÔÛ‹˜
ÙÔ˘. H «AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ EÊËÌÂÚ›˜» Â·-
ÓÂΉ›‰ÂÙ·È ÙÔ 1883 ·Ó·Óˆ̤ÓË Î·È
¤ÎÙÔÙÂ Û˘Ó¯›˙ÂÈ ·ÚfiÛÎÔÙ· ÙËÓ ¤Î-
‰ÔÛ‹ Ù˘ ˆ˜ ÙÔ Î·Ù’ ÂÍÔ¯‹Ó ÂÏÏËÓÈÎfi
·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Î·È ˆ˜ ÙÔ ·Ú-
¯·ÈfiÙÂÚÔ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ô˘ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı›
Ó· ÂΉ›‰ÂÙ·È. M¤¯ÚÈ ÙÔ˘ 2000 ¤¯Ô˘Ó
ÂΉÔı› 139 ÂÙ‹ÛÈÔÈ ÙfiÌÔÈ, ÌÂÚÈÎÔ› ÛÂ
ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· Ù‡¯Ë.
H EÙ·ÈÚ›· ÂΉ›‰ÂÈ Â›Û˘ ·fi ÙÔ˘
1837 ‰Â‡ÙÂÚÔ ÂÙ‹ÛÈÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi, Ù·
 Ã Iανουριος 1912. Tο
Συμβολιο και το προσωπι-
κ της Aρχαιολογικς Eται-
ρε ας στο πρπυλο του πα-
λαιο μεγρου.

«¶Ú·ÎÙÈο Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ EÙ·È-

Ú›·˜» ÛÙ· ÔÔ›· ‰ËÌÔÛȇÔÓÙ·È ÔÈ
·Ó·Ï˘ÙÈΤ˜ ÂÎı¤ÛÂȘ ÙˆÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ
Î·È ÂÚ¢ÓÒÓ Ô˘ ‰ÈÂÍ¿ÁÂÈ Û ÔÏfiÎÏË-
ÚË ÙËÓ EÏÏ¿‰·. X¿ÚË ÛÙȘ ÂÎı¤ÛÂȘ
·˘Ù¤˜ ηÌÈ¿ ·Ó·Ûηʋ Ù˘ EÙ·ÈÚ›·˜
‰ÂÓ Ì¤ÓÂÈ ¿ÁÓˆÛÙË. M¤¯ÚÈ ÙÔ˘ 2000
¤¯Ô˘Ó ÂΉÔı› 155 ÙfiÌÔÈ.

¶·Ó·ÁÈÒÙ˘ K·‚‚·‰›·˜
TÔÓ KÔ˘Ì·ÓÔ‡‰Ë ‰È·‰¤¯ÙËΠˆ˜ ÁÚ·Ì-
Ì·Ù‡˜ Ù˘ EÙ·ÈÚ›·˜ Ô ¶·Ó·ÁÈÒÙ˘
K·‚‚·‰›·˜, ÁÂÓÈÎfi˜ ¤ÊÔÚÔ˜ AÚ¯·ÈÔÙ‹-
ÙˆÓ (1895-1909, 1912-1920), Ô ÔÔ›Ô˜
Ì ÙËÓ ›‰È· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Û˘Ó¤¯ÈÛÂ
ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÚÔηÙfi¯Ô˘ ÙÔ˘ Ì ·Ó·-
Ûηʤ˜ Û Ӥ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ù˘ EÏÏ¿‰Ô˜,
£ÂÛÛ·Ï›·, HÂÈÚÔ, M·Î‰ÔÓ›·, ÛÙ·
ÓËÛÈ¿ (E‡‚ÔÈ·, K¤Ú΢ڷ, KÂÊ·ÏÏËÓ›·,
§¤Û‚Ô, ™¿ÌÔ, K˘ÎÏ¿‰Â˜) Î·È Ì ÙËÓ
›‰Ú˘ÛË ÔÏÏÒÓ ÌÔ˘Û›ˆÓ Û Â·Ú¯È·-
Τ˜ fiÏÂȘ. ¢ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· Ì·˜ ‰È·Ê‡-
ÁÂÈ fiÙÈ Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· Î·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi-
ÙÂÚ· ÌÔ˘Û›· Ù˘ EÏÏ¿‰Ô˜ ̤¯ÚÈ ÙÔ˘
1960, ‹Û·Ó ¤ÚÁ· Ù˘ EÙ·ÈÚ›·˜. Afi
·˘Ù¿ Ù· ÌÔ˘Û›·, Ù˘ X·ÏΛ‰Ô˜, EÈ-
‰·‡ÚÔ˘, M˘ÎfiÓÔ˘, X·ÈÚˆÓ›·˜, §˘ÎÔ-
ÛÔ‡Ú·˜, ™¿ÚÙ˘, TÂÁ¤·˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘-
ıÔ‡Ó Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó Î·È Ó· ÚÔÛʤ-
ÚÔ˘Ó ÔχÙÈ̘ ˘ËÚÂۛ˜.
TÔÓ K·‚‚·‰›· ‰È·‰¤¯ıËÎ·Ó ˆ˜
ÁÚ·ÌÌ·Ù›˜ ÔÈ Î·ıËÁËÙ¤˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈ-
ÛÙËÌ›Ô˘ °ÂÒÚÁÈÔ˜ OÈÎÔÓfiÌÔ˜ (1924-
1951), AÓ·ÛÙ¿ÛÈÔ˜ OÚÏ¿Ó‰Ô˜ (1951-
1979) Î·È °ÂÒÚÁÈÔ˜ M˘ÏˆÓ¿˜ (1979-
1988). K·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÁÚ·ÌÌ·-
Ù›·˜ ÙÔ˘ OÚÏ¿Ó‰Ô˘ ȉڇıËΠÙÔ ÁÓˆ-
ÛÙfiÙ·ÙÔ ÂÙ‹ÛÈÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi ÙÔ EÚÁÔÓ
Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ EÙ·ÈÚ›·˜ (·fi ÙÔ
1955) ÛÙÔ ÔÔ›Ô ‰ËÌÔÛȇÔÓÙ·È Û‡-
ÓÙÔ̘ ÂÎı¤ÛÂȘ ÙˆÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ Î¿ıÂ
¯ÚÔÓÈ¿˜, ÏÔ‡ÛÈ· ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊË̤Ó˜,
ÁÈ· ÙËÓ ¿ÌÂÛË ÂÓË̤ڈÛË ÙˆÓ ·Ú¯·È-
ÔÏfiÁˆÓ. X¿ÚË Û’ ·˘Ùfi ÁÂÊ˘ÚÒÓÂÙ·È ÙÔ
¯ÚÔÓÈÎfi ÎÂÓfi Ô˘ ÌÂÛÔÏ·‚› ·Ó¿ÌÂÛ·
Û ÌÈ· ·Ó·Ûηʋ Î·È ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘Û‹
Ù˘ ÛÙ· ¶Ú·ÎÙÈο.
T· ÌÂÙ¿ ÙÔÓ Aã ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ fiÏÂÌÔ
ÁÂÁÔÓfiÙ·, Ô Bã ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ˜ Î·È fiÛ·
·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó ‰˘Û¯¤ÚÂÈ-
˜ Î·È ·Ó¿Û¯ÂÛË ÛÙÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ EÙ·ÈÚ›-
·˜, Ë ÔÔ›· ¿Ú¯ÈÛ ÌfiÏȘ ÌÂÙ¿ ÙÔ 1950
Ó· ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒ˜ ÛÈÁ¿-ÛÈ-
Á¿. Afi Ù· ¯ÚfiÓÈ· ÂΛӷ, ÁÈ· Ì›· ·Îfi-
ÌË ÊÔÚ¿ ·Ó¤Ï·‚ ӷ ʤÚÂÈ Û ¤Ú·˜
ÎÚ·ÙÈÎfi ¤ÚÁÔ, fiˆ˜ Ë ÂÎÙ¤ÏÂÛË ÛˆÛÙÈ-
ÎÒÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ, ¯ÔÚ‹ÁËÛË ˘ÔÙÚÔ-
ÊÈÒÓ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ‚ÔËı›·˜ ÁÈ·
ÛÔ˘‰¤˜ Û EÊfiÚÔ˘˜ Î·È EÈÌÂÏËÙ¤˜
AÚ¯·ÈÔًوÓ, Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ÊÈÏÔÍÂÓ›·
ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ Aı‹Ó·, ÛÙÔÓ ÍÂÓÒÓ· ÙÔ˘ ÌÂ-
Á¿ÚÔ˘ Ù˘, ¤Î‰ÔÛË ÙˆÓ ‰È·ÙÚÈ‚ÒÓ ÙÔ˘˜.
¶·Ú¿ÏÏËÏ·, Ì ÙË ‰È‡ı˘ÓÛË ÙÔ˘
OÚÏ¿Ó‰Ô˘, ¿Ú¯ÈÛ ӷ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ Â-
ÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙÔ ‰ËÌÔÛÈ¢ÙÈÎfi Ù˘ ¤ÚÁÔ,
΢ڛˆ˜ ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÌÔÓÔÁÚ·ÊÈÒÓ.
K·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÁÚ·ÌÌ·Ù›·˜
ÙÔ˘ °ÂˆÚÁ›Ô˘ M˘ÏˆÓ¿ Ë EÙ·ÈÚ›· ηÈ
¿ÏÈ ÚÔÛ¤ÊÂÚ ÎÚ·ÙÈΤ˜ ˘ËÚÂۛ˜
Ì ÙËÓ ·Ó¿ÏË„Ë Ù˘ ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ÌÂÁ¿-
ÏˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ ¤ÚÁˆÓ, Ï.¯. Ù˘ Û˘-
ÓÙ‹ÚËÛ˘ ÙˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ Ù˘ AÎÚÔfi-
ψ˜, ÙˆÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ M·Î‰ÔÓ›·˜
Î·È £Ú¿Î˘, ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÙÔ˘ ÌÔ˘-
ÛÂ›Ô M˘ÎËÓÒÓ. KÚ›ÛË Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹-
ıËΠÙÔ 1988 ÂÍ ·ÈÙ›·˜ Â͈ÙÂÚÈÎÒÓ ·-
Ú·ÁfiÓÙˆÓ, ÚÔοÏÂÛÂ Î·È ·ÏÏ·Á¤˜
ÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ ÙÔ˘ ȉڇ-
Ì·ÙÔ˜. Afi ÙË ¯ÚÔÓÈ¿ ÂΛÓË Ë ÚÔÛÔ-
¯‹ ÙÔ˘ ÛÙÚ¿ÊËΠ΢ڛˆ˜ ÛÙË Ì›ˆÛË
ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙˆÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ, ÙËÓ ·‡-
ÍËÛË ÙˆÓ ‰ËÌÔÛÈÂ˘Ì¿ÙˆÓ Î·È ÙËÓ
·Ó¿ıÂÛË Û ÓÂfiÙÂÚÔ˘˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘˜
ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Ù˘ Û‡ÓÙ·Í˘ ‰ËÌÔÛȇÛÂ-
ˆÓ ÙˆÓ ·Ï·ÈÔÙ¤ÚˆÓ ÂÚ¢ÓÒÓ Ù˘
EÙ·ÈÚ›·˜. I‰È·›ÙÂÚË ÛËÌ·Û›· ‰fiıËÎÂ
ÛÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ÌÔÓ·‰ÈÎÔ‡ ·Ú¯Â›-
Ô˘ Ù˘ ÂÙ·ÈÚ›·˜, ¿ÚÙÈÔ˘ Î·È ¯ˆÚ›˜ ÎÂ-
Ó¿ ·fi ÙÔ 1837 ¤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·, ÙÔ ÔÔ›Ô
ÂÎÙfi˜ ·fi Ù· ÔχÙÈÌ· ¤ÁÁÚ·Ê¿ ÙÔ˘,
ÂÚȤ¯ÂÈ ‰Âο‰Â˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÌÔÓ·‰ÈÎÒÓ
ʈÙÔÁÚ·ÊÈÒÓ ÙˆÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ, ¯ÈÏÈ¿-
‰Â˜ ÚˆÙÔÙ‡ˆÓ ۯ‰›ˆÓ, Ù· ËÌÂÚÔ-
ÏfiÁÈ· ÙˆÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ, ÔχÙÈÌ· η-
Ù¿ÏÔÈ· EÏÏ‹ÓˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁˆÓ ηÈ
ÌÔÓ·‰È΋ ÎÂÈÌ‹ÏÈ· Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È ÌÂ
ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·.
H ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË Ù˘ EÙ·ÈÚ›·˜
MÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÚÔÛÊÔÚ¿ Ù˘ ÂÙ·ÈÚ›·˜
ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ EÏÏËÓ˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜, ΢-
Ú›ˆ˜ ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·Ú¯·ÈÔ-
ÏfiÁÔ˘˜, Â›Ó·È Ë ÌÔÓ·‰È΋, ·fi οıÂ
¿Ô„Ë, ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË Ù˘ Ù˘ ÔÔ›·˜ Ë
¯Ú‹ÛË Â›Ó·È ÂχıÂÚË. I‰Ú˘Ì¤ÓË ÛÙËÓ
·Ú¯‹ ÙÔ˘ 20Ô˘ ·È. ·ÔÙÂÏ› ÙË ÌfiÓË
ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË,
ÌÈ· ·fi ÙȘ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ Î·È Î·Ï‡ÙÂÚ˜
ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¯·Èfi-
ÙËÙ· Î·È ÙË ÓÂfiÙÂÚË ÂÏÏËÓÈ΋ ÈÛÙÔÚ›·.
Afi ÙÔ 1988 ÂΉ›‰ÂÙ·È, Ì ÙËÓ ÂÈ-
̤ÏÂÈ· ÙÔ˘ °ÂÓÈÎÔ‡ °Ú·ÌÌ·Ù¤ˆ˜, fiˆ˜
Î·È Ù· ÙÚ›· ¿ÏÏ· ÂÚÈÔ‰Èο, «O M¤-
ÓÙˆÚ», ÙÚÈÌËÓÈ·›Ô ¯ÚÔÓÔÁÚ·ÊÈÎfi ηÈ
ÈÛÙÔÚÈÔ‰ÈÊÈÎfi ÂÚÈÔ‰ÈÎfi, Ô˘ ·Ú¤¯ÂÈ
Âȉ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ-
΋˜ EÙ·ÈÚ›·˜ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÌÈÎÚ¤˜ ÌÂϤ-
Ù˜ Û¯ÂÙÈΤ˜ Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ EÏÏË-
ÓÈ΋˜ AÚ¯·ÈÔÏÔÁ›·˜ Î·È ÙËÓ EÏÏËÓÈ΋
AÚ¯·ÈfiÙËÙ·.
M¤ÏÔ˜ Ù˘ ÂÙ·ÈÚ›·˜ ÌÔÚ› Ó· Á›ÓÂÈ
οı ÚfiÛˆÔ Ô˘ ÂÈı˘Ì› Ó· Û˘Ì-
‚¿ÏÂÈ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ Ù˘, ηÙfiÈÓ ·ÈÙ‹ÛÂÒ˜
ÙÔ˘ Î·È ÂÎÏÔÁ‹˜ ÙÔ˘ ·fi ÙÔ ¢ÈÔÈÎËÙÈÎfi
™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ. K·Ù¿ Ù· 164 ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ ‚›-
Ô˘ Ù˘ Ë ÂÙ·ÈÚ›· ›¯Â ˆ˜ Ù·ÎÙÈο ̤ÏË
Ù· ÂÍÔ¯ÒÙÂÚ· ÚfiÛˆ· Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜
ÎÔÈÓˆÓ›·˜, ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜, ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜,
ÏfiÁÈÔ˘˜ Î·È ÏÔÁÔÙ¤¯Ó˜ Î·È ˆ˜ Â›ÙÈÌ·
ÙȘ ÎÔÚ˘Ê¤˜ Ù˘ ͤÓ˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜
Î·È ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘.
H AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ EÙ·ÈÚ›· ‰ÈÔÈΛٷÈ
·fi ÂÓ‰ÂηÌÂϤ˜ ¢ÈÔÈÎËÙÈÎfi ™˘Ì‚Ô‡-
ÏÈÔ ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÎϤÁÂÙ·È Î¿ı ÙÚ›· ¯Úfi-
ÓÈ· ·fi ÙË °ÂÓÈ΋ ™˘Ó¤Ï¢ÛË ÙˆÓ
ÂÙ·›ÚˆÓ Ù˘. K¿ı ¯ÚfiÓÔ, ÂÚ› ÙÔÓ

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1 9
 Ã Tο καθιερω-
μνο γλντι με-
τ τη λξη της
ανασκαφς
στις Mυκνες.
Tταρτος απ
αριστερ ο Γε-
ργιος Mυλω-
νς.

M¿ÈÔ, Ô ÁÂÓÈÎfi˜ ÁÚ·ÌÌ·Ù‡˜ ÙÔ˘ ™˘Ì-

‚Ô˘Ï›Ô˘ ·Ó·ÎÔÈÓÒÓÂÈ Û ÂȉÈ΋ ‰ËÌfi-
ÛÈ· Û˘Ó‰ڛ· ÙÔ ÂÙ‹ÛÈÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ I‰Ú‡-
Ì·ÙÔ˜.
M ÙËÓ ÙËÏÂÁÚ·ÊÈ΋ ۯ‰fiÓ Û˘Ófi-
„ÈÛË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜
EÙ·ÈÚ›·˜ ‰ÂÓ ·ÔηχÙÂÙ·È Ô‡Ù ÙÔ
¤ÚÁÔ Ù˘, Ô‡ÙÂ Ë ÛËÌ·Û›· Ù˘ ÚÔ-
ÛÊÔÚ¿˜ Ù˘. ¢ÂÓ Ú¤ÂÈ fï˜ Ó· ‰È·-
ʇÁÂÈ Ù˘ ÚÔÛÔ¯‹˜ Ì·˜, fiÙÈ ¤ˆ˜ ÙÔ
1960 Ë ÂÙ·ÈÚ›· ‹Ù·Ó Ô Î‡ÚÈÔ˜ ·Ú¿-
ÁˆÓ Ù˘ ÚÔfi‰Ô˘ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜
ÂÚ‡Ó˘ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁˆÓ
Î·È fiÙÈ ¤ÎÙÔÙÂ, ·Ú¿ ÙËÓ ·‡ÍËÛË Î·È
ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘ ·Ú¿ÁÔÓÙÔ˜,
Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ YËÚÂÛ›·˜, Ë ÂÙ·È-
Ú›· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ ·Ì›ˆ-
ÙË ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋
Û˘Ì‚ÔÏ‹ Ù˘ ÛÙÔ ÂıÓÈÎfi ¤ÚÁÔ Ù˘ ‰È¿-
ÛˆÛ˘ Î·È ÌÂϤÙ˘ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ
ÌÓËÌ›ˆÓ Ì ÌfiÓÔ ·ÓÙ¿ÏÏ·ÁÌ· ÙË Û˘-
Ó·›ÛıËÛË fiÙÈ Ù· ̤ÏË Ù˘ Î·È ÙÔ ™˘Ì-
‚Ô‡ÏÈfi Ù˘ Ú¿ÙÙÔ˘Ó ÙÔ Î·ı‹ÎÔÓ
ÙÔ˘˜. H ÂÙ·ÈÚ›· ‰ÂÓ ·Ó·ÌÈÁÓ‡ÂÙ·È
ÛÙȘ ·ÚÌÔ‰ÈfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ¤¯ÂÈ
fï˜ ÙËÓ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË, ·fi ÙÔÓ OÚÁ·- H Tο κτ ριο της εν Aθναις Aρχαιολογικς Eταιρε ας
ÓÈÛÌfi Ù˘ Î·È ‰ÈfiÙÈ Ù˘ ÙÔ ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ Ë σμερα, στη συμβολ των οδν Πανεπιστημ ου και Oμ-
ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Î·È ËıÈ΋ ‰ÂÔÓÙÔÏÔÁ›· ρου. Eγκαινιστηκε το 1959 σε σχδια του Iω. Aντωνι-
Î·È Ë Ì·ÎÚfiÙ·ÙË ·Ú¿‰ÔÛ‹ Ù˘, Ó· Ϥ- δη (φωτ.: Γ. Mπαρδπουλος).
ÁÂÈ ÙË ÁÓÒÌË Ù˘ fiÙ·Ó Î¿ÙÈ Ô˘ Á›ÓÂ-
Ù·È ‰ÂÓ Û˘ÌʤÚÂÈ ÛÙ· ÌÓËÌ›· ÙÔ˘ Ùfi-
Ô˘.

10 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1
 H Aρχαιολογικ
Yπηρεσα
Tου B ∞™π§∂ÿ√À X. ¶ ∂ΔƒÕ∫√À
Aκαδημαϊκο

H APXAIO§O°IKH Y¶HPE™IA ·ÔÙÂÏ› Û‹ÌÂÚ· ·ÌÊÈÏÂÁfiÌÂ-

ÓÔ ıÂÛÌfi ÛÙË Û˘Ó›‰ËÛË ÙˆÓ ÔÏÏÒÓ. E˘ı‡ÓÂÙ·È ÁÈ·
Ù·Ï·ÈˆÚ›Â˜ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ, fiÙ·Ó ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ·Ú¯·›·
ÛÙ· ÔÈÎfi‰¿ ÙÔ˘˜ Î·È Â˘ı‡ÓÂÙ·È ÂÍ›ÛÔ˘ ÁÈ· ÔÈ·‰‹ÔÙ ÊıÔÚ¿
ÌÓËÌ›Ԣ, ÁÈ· ÙȘ Ï·ıÚ·›Â˜ ·Ó·Ûηʤ˜ ‹ ÁÈ· ÙȘ ÎÏÔ¤˜ ÙˆÓ
ÌÔ˘Û›ˆÓ. ™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Â›Ó·È ‰¤ÛÌÈ· Ù˘ ·Ú·‰Ô-
Ûȷ΋˜ ΢‚ÂÚÓËÙÈ΋˜ ÂÚÈÊÚfiÓËÛ˘ ÚÔ˜ Ù· ÌÓËÌ›· Î·È ÙËÓ
·ÓıÚˆÈÛÙÈ΋ ·È‰Â›·, Ë ÔÔ›· ÂΉËÏÒÓÂÙ·È Â›Ù Ì ÙÔÓ ÔÈÎÔ-
ÓÔÌÈÎfi ÛÙÚ·ÁÁ·ÏÈÛÌfi Ù˘ ›Ù Ì ÙËÓ ÂÈ‚Ô-
Ï‹ ÙˆÓ „ËÊÔıËÚÈÎÒÓ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ Û˘Ì-
ÊÂÚfiÓÙˆÓ (·˘ı·›ÚÂÙ·, ÌÂÁ¿Ï· ‰ËÌfiÛÈ· ¤ÚÁ·,
Aı‹Ó· 2004, ·ÓÂͤÏÂÁÎÙË ‰ËÌÔÙÈ΋ ‰Ú·ÛÙË- K·ıÔÚÈÛÙÈ΋ Ë Û˘Ì-
ÚÈfiÙËÙ·) ›Ù Ì „¢‰‹ ÔÚ¿Ì·Ù· Î·È ÛÙfi¯Ô˘˜
(æ˘ÙÙ¿ÏÂÈ·, ™·Ï·Ì›˜, M·Ú·ıÒÓ Î·È Aı‹Ó·
‚ÔÏ‹ Ù˘ ÁÈ· ÙË ‰È¿-
2004). ÛˆÛË ÙˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ
H Ô˘Û›· Ù˘ YËÚÂÛ›·˜ fï˜ Â›Ó·È ÙÔ ¤-
Ú·Ó ÔÈ·Û‰‹ÔÙ ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛ˘ ÂıÓÈÎfi, ÂÈ-
ÛÙËÌÔÓÈÎfi Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ¤ÚÁÔ Ù˘, ‰ËÏ·‰‹ ÔÈ ·Ó·Ûηʤ˜
Î·È ÔÈ ‰ËÌÔÛȇÛÂȘ Î·È ÙÔ Ï‹ıÔ˜ ÙˆÓ ·ÛÊ˘ÎÙÈο ÁÂÌ¿ÙˆÓ ÌÂ
·Ú¯·›· Î·È ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹Ì·Ù· ÌÔ˘Û›ˆÓ. TÔ ¤ÚÁÔ Ù˘
·˘Ùfi, Ì·˙› Ì ÙÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ EÙ·ÈÚ›·˜ Î·È ÙˆÓ
•¤ÓˆÓ ™¯ÔÏÒÓ Â›Ó·È, ÂÎÙfi˜ ·fi Ù· ·Ú¯·›· ΛÌÂÓ·, Ë ËÁ‹
ÁÓÒÛ˘ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ Î·È Ù˘ ηÙfiÈÓ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ì·˜, Ù˘ Ù¤-
¯Ó˘, ÙˆÓ ıÂÛÌÒÓ.
TËÓ ÚÒÙË ÌÔÚÊ‹ Ù˘ Ë AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ YËÚÂÛ›· ‹Ú ÌÂ
ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ·fi ÙÔÓ K·Ô‰›ÛÙÚÈ·, ÙÔ 1829, ÙÔ˘ «EıÓÈÎÔ‡ MÔ˘-
Û›Ԣ AÈÁ›Ó˘», Ì ‰È¢ı˘ÓÙ‹ ÙÔÓ AÓ‰Ú¤· MÔ˘ÛÙÔ͇‰Ë (1785-
1860). Afi Ù· ÚÒÙ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ë ·ÔÛÙÔÏ‹ ÛÙȘ ÂÏÏËÓÈ-
Τ˜ ·Ú¯¤˜ ÂÁ΢ÎÏ›Ô˘ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›· ÙˆÓ ·Ú¯·ÈÔًوÓ, Ë
ÔÔ›· ·ÚÁfiÙÂÚ· Ì ÙÚÔÔÔÈ‹ÛÂȘ, ›Û¯˘Û ˆ˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi˜
ÓfiÌÔ˜ ÙÔ˘ KÚ¿ÙÔ˘˜ ÙˆÓ IÔÓ›ˆÓ N‹ÛˆÓ. H ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ÙÔ˘ K·-
Ô‰›ÛÙÚÈ· ›¯Â ˆ˜ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙËÓ ·Ô¯ÒÚËÛË ÛÙËÓ K¤Ú΢ڷ

H Kυριακς Σ. Πιτ-
τκης (1798-
1863). Eπ 27 χρ-
νια (1836-1863)
απετλεσε μνος του
την Aρχαιολογικ
Yπηρεσα του νεο-
σστατου ελληνικο
κρτους.

Õ O Παναγς Kαββα-
δας συνοδεει επισ-
μους ξνους στο θατρο
της Eπιδαρου.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1 11
 Õ Iωννης Παπαδημητρου Û‹ Ù˘ Û 12 ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈΤ˜ ÂÚÈʤ-
(1904-1963), Γενικς Eφορος ÚÂȘ.
Aρχαιοττων απ το 1958 ως K·Ù¿ Ù· ¯ÚfiÓÈ· Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó,
και τον θνατ του. Στη φωτο- ‰ÈÔÚ›ÛÙËÎ·Ó ·ÚÎÂÙÔ› Ó¤ÔÈ ¤ÊÔÚÔÈ, ÔÏ-
ÙÔ˘ MÔ˘ÛÙÔ͇‰Ë. TÔÓ ‰È·‰¤¯ÙËÎ·Ó Ô
·Ú¯ÈÌ·Ó‰Ú›Ù˘ §ÂfiÓÙÈÔ˜ K·Ì¿Ó˘
Î·È Ô ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ Aı. I·ÙÚ›‰Ë˜ (1799-
1866).
K˘ÚÈ·Îfi˜ ¶ÈÙÙ¿Î˘
TÔ 1832 ‰ÈÔÚ›ÛÙËÎÂ Ô K˘ÚÈ·Îfi˜ ¶ÈÙÙ¿-
΢ ÂÈÛÙ¿Ù˘ ÙˆÓ ÂÓ Aı‹Ó·È˜ ·Ú¯·ÈÔ-
Ù‹ÙˆÓ Ì ‰ÈηÈÔ‰ÔÛ›· ÛÙËÓ AÙÙÈ΋ ηÈ
ÛÙËÓ E‡‚ÔÈ·. TÔ 1834 ‰ËÌÔÛȇıËΠÔ
ÓfiÌÔ˜ Ù˘ AÓÙÈ‚·ÛÈÏ›·˜ «ÂÚ› ÙˆÓ
ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ Î·È Ù¯ÓÔÏÔÁÈÎÒÓ Û˘Ï-
ÏÔÁÒÓ, ÂÚ› ·Ó·Î·Ï‡„ˆ˜ Î·È ‰È·ÙË-
Ú‹Ûˆ˜ ÙˆÓ ·Ú¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ Î·È Ù˘ ¯Ú‹-
Ûˆ˜ ·˘ÙÒÓ», Ô ÔÔ›Ô˜ ·ÔÙÂÏ› ÙÔÓ
ÚÒÙÔ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ÓfiÌÔ. TÔ ¿ÚıÚÔ
61 fiÚÈ˙ fiÙÈ «fiÏ·È ·È ÂÓÙfi˜ Ù˘ EÏÏ¿-
‰Ô˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ˜, ˆ˜ ¤ÚÁ· ÙˆÓ ÚÔÁfi-
ÓˆÓ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡, ıˆÚÔ‡ÓÙ·È
ˆ˜ ÎÙ‹Ì· ÂıÓÈÎfiÓ fiÏˆÓ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ
ÂÓ Á¤ÓÂÈ». M ¿ÏÏ· ¿ÚıÚ· ÔÚ›˙ÂÙ·È ÔÈ-
˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ˜ Â›Ó·È È‰ÈÔÎÙËÛ›· ÙÔ˘
ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Î·È ÔÈ· Â›Ó·È Ù· ‰ÈηÈÒÌ·Ù·
ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ ÁÈ· Ù· ·Ú¯·›· Ô˘ ‚Ú›-
ÛÎÔÓÙ·È Û ȉȈÙÈο ÎÙ‹Ì·Ù·. M ÙÔÓ
›‰ÈÔ ÓfiÌÔ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎÂ Ô ˘Ú‹Ó·˜
Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ YËÚÂÛ›·˜.
TÔÓ ™Â٤̂ÚÈÔ ÙÔ˘ 1834 ·Ó·Ï·Ì-
‚¿ÓÂÈ Ô §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ˜ Ross (1806–1859)
ÚÔ˚ÛÙ¿ÌÂÓÔ˜ Ù˘ YËÚÂÛ›·˜ Î·È Ë °Â-
ÓÈ΋ EÊÔÚ›· ‰Ú‡ÂÈ ÛÙË Ó¤· Úˆ-
ÙÂ‡Ô˘Û· ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜, ÙËÓ Aı‹Ó·. O
Ross, ÊÈÏfiÏÔÁÔ˜ Ì ÌÂÁ¿ÏË ÌfiÚʈÛË,
¤‰ÂÈÍ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·,
ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ÔÔ›·˜, ηıÒ˜ Î·È ÙÔ˘ ‰‡-
ÛÎÔÏÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘, ¤Ú¯ÂÙ·È ÛÂ
Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË Ì ÙÔ ˘Ô˘ÚÁÂ›Ô ¶·È‰Â›·˜
Î·È ·Ú·ÈÙÂ›Ù·È ÙÔ 1836. TÔÓ ‰È·‰¤-
¯ÙËÎÂ Ô K˘ÚÈ·Îfi˜ ¶ÈÙÙ¿Î˘, Ôχ η-
12 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
ÙÒÙÂÚÔ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒ˜ ·ÏÏ¿ Ì ÌÂÁ¿-
ÏÔ ˙‹ÏÔ. E› 27 ¯ÚfiÓÈ· ı· ·ÔÙÂÏ›,
ÌfiÓÔ˜ ÙÔ˘, ÙËÓ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ YËÚÂ-
Û›·.
TÔÓ ¶ÈÙÙ¿ÎË Ô˘ ¤ı·Ó ÙÔ 1863,
‰È·‰¤¯ıËΠÙÔÓ ÂfiÌÂÓÔ ¯ÚfiÓÔ Ô ¶·-
Ó·ÁÈÒÙ˘ E˘ÛÙÚ·ÙÈ¿‰Ë˜ (1815–1888) Ô
ÔÔ›Ô˜ ‰Èˇı˘Ó ÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· ̤¯ÚÈ
ÙÔ˘ 1884. TÔÓ ‰È·‰¤¯ıËÎÂ Ô ¶·Ó·ÁÈÒ-
Ù˘ ™Ù·Ì·Ù¿Î˘ (1885) Î·È ·˘ÙfiÓ Ô
¶·Ó·ÁÈÒÙ˘ K·‚‚·‰›·˜ (1850–1928), Ô
ÔÔ›Ô˜ ·Ú¤ÌÂÈÓ ˆ˜ ÚÔ˚ÛÙ¿ÌÂÓÔ˜
Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ YËÚÂÛ›·˜ ¤ˆ˜ ÙÔ
1909. O K·‚‚·‰›·˜ ˘‹ÚÍ ‰Ú·ÛÙ‹-
ÚÈÔ˜ Î·È ÌÂıÔ‰ÈÎfi˜, ›¯Â ‚·ıÈ¿ ·Ú¯·ÈÔ-
ÏÔÁÈ΋ ÌfiÚʈÛË Î·È ¤‰ÂÈÍ ‰Ú·ÛÙË-
ÚÈfiÙËÙ· Û οı ÙÔ̤· Ù˘ ˘ËÚÂÛ›·˜.
¶ÚÒÙÔ˜ ‰È·›ÚÂÛ ÙË ¯ÒÚ· Û 11 ·Ú-
¯·ÈÔÏÔÁÈΤ˜ ÂÚÈʤÚÂȘ Î·È ÊÚfiÓÙÈÛÂ
Ó· ÂΉÔıÔ‡Ó Ï‹ıÔ˜ B¢, ·ÔÊ¿ÛˆÓ
Î·È ÂÁ΢ÎÏ›ˆÓ, ÔÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ
ÙËÓ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ YËÚÂÛ›· Î·È ‰›ÓÔ-
ÓÙ¿˜ Ù˘ ÙË ÌÔÚÊ‹, Û ÌÈÎÚÔÁÚ·Ê›·
‚¤‚·È·, Ô˘ ¤¯ÂÈ ·ÎfiÌ· Î·È Û‹ÌÂÚ·.
M ÙÔÓ K·‚‚·‰›· ·Ú¯›˙ÂÈ Ó¤· ÂÚ›Ô‰Ô˜
ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÙË ‰Ú¿ÛË Ù˘ AÚ¯·È-
ÔÏÔÁÈ΋˜ YËÚÂÛ›·˜, Ì ÙÔÓ ‰ÈÔÚÈÛÌfi
ÏÂÈ¿‰Ô˜ EÊfiÚˆÓ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·Ó¤Ï·‚·Ó
Û˘ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜ ·Ó·Ûηʤ˜ Î·È Ì·˜ ¯¿-
ÚÈÛ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ‰ËÌÔÛȇÛÂȘ. MÂ
ÙÔ˘˜ ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡˜ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ı· Û˘ÓÂ-
¯ÈÛÙÔ‡Ó Î·Ù¿ Ù· ÚÒÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘
20Ô‡ ·È. Ë AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ YËÚÂÛ›·
·ÔÎÙ¿ ˘fiÛÙ·ÛË Î·È ¤¯ÂÈ ÙË ‰˘Ó·Ùfi-
ÙËÙ· Ó· ÂÚÁ·ÛÙ› ÂÈÛÙËÌÔÓÈο Ï¿È
ÛÙÔ˘˜ ͤÓÔ˘˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ
Ì ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË Û¯ÔÏÒÓ ÛÙËÓ Aı‹Ó·
¤¯Ô˘Ó ‹‰Ë ÂÈÙÂϤÛÂÈ ÌÂÁ¿ÏÔ ¤ÚÁÔ
ÛÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë Î·È ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË
ÙˆÓ ·Ú¯·ÈÔًوÓ.
3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1
γραφα καταγρφει ευρματα
της ανασκαφς στη Bραυρ"να.
TÔ˘ K·‚‚·‰›· ¤ÚÁÔ Â›-
Ó·È Ë ÚÒÙË ÔÚÁ¿ÓˆÛË
ÙÔ˘ EıÓÈÎÔ‡ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ-
ÎÔ‡ MÔ˘Û›Ԣ Ì ٷ ·Ú-
¯·›· ÙˆÓ MÔ˘Û›ˆÓ Ù˘
AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ EÙ·ÈÚ›-
·˜, Ë Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË ÛÂ
·˘Ùfi ·Ú¯·›ˆÓ ·fi fiÏ· Ù·
̤ÚË Ù˘ EÏÏ¿‰·˜, Ë ¤Î-
ıÂÛ‹ ÙÔ˘˜ Î·È Ë ‰ËÌÔÛ›-
¢ÛË ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ÙfiÌÔ˘
ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ηٷ-
ÏfiÁÔ˘ (1890–1892) ÙˆÓ
ÁÏ˘ÙÒÓ ÙÔ˘ ÌÔ˘Û›Ԣ.
I‰·›ÙÂÚË ÊÚÔÓÙ›‰· ¤‰ÂÈÍÂ
ÁÈ· ÙÔÓ ÓÔÌÈÎfi ÂÍÔÏÈÛÌfi
Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ YË-
ÚÂÛ›·˜. TÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂ-
ÚÔ ·fi Ù· ÓÔÌÔıÂÙ‹Ì·Ù·
ÙÔ˘ ¶·Ó. K·‚‚·‰›· ›ӷÈ
Ô ÓfiÌÔ˜ BXMç ÙÔ˘ 1899.
O ÓfiÌÔ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Ó¤·
ÛÙÔȯ›· Î·È ¤ÓÙÔÓ˜ ‰È·-
ÊÔÚ¤˜ ·fi ÙÔÓ ÚÔËÁÔ‡-
ÌÂÓÔ Ù˘ AÓÙÈ‚·ÛÈÏ›·˜,
ȉȷ›ÙÂÚ· ÛÙÔ ı¤Ì· Ù˘
΢ÚÈfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ.
™ÙÔ ¿ÚıÚÔ 1 ÔÚ›˙ÂÙ·È fiÙÈ
«¿ÓÙ· Ù· ÂÓ EÏÏ¿‰È ·Ú¯·›·», ÔÔ˘‰‹-
ÔÙÂ Î·È ·Ó ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È, Û ‰ËÌfiÛÈÔ ‹
ȉȈÙÈÎfi ÎÙ‹Ì·, «ÎÈÓËÙ¿ ÙÂ Î·È ·Î›ÓË-
Ù·, ·fi ÙˆÓ ·Ú¯·ÈÔÙ¿ÙˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ Î·È
ÂÊÂÍ‹˜, Â›Ó·È È‰ÈÔÎÙËÛ›· ÙÔ˘ ÎÚ¿-
ÙÔ˘˜».
H Â·Ó¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ 1909 ›¯Â Û˘Ó¤-
ÂȘ Î·È ÁÈ· ÙËÓ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ YË-
ÚÂÛ›·. AÔÌ·ÎÚ‡ÓıËÎÂ ·fi ÙË ı¤ÛË
ÙÔ˘ °ÂÓÈÎÔ‡ EÊfiÚÔ˘ AÚ¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô
¶·Ó. K·‚‚·‰›·˜, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ë ·˘Ù·Ú-
¯È΋ ¿ÛÎËÛË Ù˘ ‰ÈÔ›ÎËÛ˘ ›¯Â ‰ËÌÈ-
Ô˘ÚÁ‹ÛÂÈ ¤ÓÙÔÓ˜ ‰˘Û·Ú¤ÛÎÂȘ ÛÙÔÓ
·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ÎÏ¿‰Ô.
M ÓfiÌÔ ÙÔ˘ 1910 ηٷÚÁ‹ıËΠË
ÎÂÓ‹ ı¤ÛË ÙÔ˘ °ÂÓÈÎÔ‡ EÊfiÚÔ˘ Î·È Ë
°ÂÓÈ΋ EÊÔÚ›· AÚ¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ Î·È
ȉڇıËΠ«TÌ‹Ì· AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜
YËÚÂÛ›·˜» Ì ÚÔ˚ÛÙ¿ÌÂÓÔ EÊÔÚÔ
ÙˆÓ AÚ¯·ÈÔًوÓ. O ‚·ıÌfi˜ ÙÔ˘ °ÂÓÈ-
ÎÔ‡ EÊfiÚÔ˘ ·Ô‰fiıËΠÛÙËÓ AÚ¯·ÈÔ-
ÏÔÁÈ΋ YËÚÂÛ›· ÙÔ 1961 Î·È ÚÒÙÔÈ
°ÂÓÈÎÔ› EÊÔÚÔÈ, ÌÂÙ¿ ÙÔÓ K·‚‚·‰›·
¤ÁÈÓ·Ó Ô XÚ‹ÛÙÔ˜ Î·È Ë ™¤ÌÓË K·-
ÚÔ‡˙Ô˘ Î·È Ô Iˆ¿ÓÓ˘ ¶··‰ËÌËÙÚ›-
Ô˘. O ‚·ıÌfi˜ ·˘Ùfi˜, ηٷÚÁ‹ıËÎÂ
¿ÏÈ ÙÔ 1982. M ¿ÏÏÔ ÓfiÌÔ ÙÔ˘ 1910
Ë YËÚÂÛ›· ·¤ÎÙËÛÂ Ó¤Ô ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi
ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ ÁÈ· ÙËÓ ‰ÈÂ-
Í·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙˆÓ EÊÔÚˆÓ. H
AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ EÈÙÚÔ‹ ηٷÚÁ‹ıË-
ÎÂ Î·È ÙËÓ ·ÓÙÈη٤ÛÙËÛ ÙÔ AÚ¯·ÈÔ-
ÏÔÁÈÎfi ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ. AÓÙ› ÙˆÓ 11 ·Ú¯·È-
ÔÏÔÁÈÎÒÓ ÂÚÈÊÂÚÂÈÒÓ ÙÔ˘ K·‚‚·‰›·,
Ë ¯ÒÚ· ‰È·ÈÚ¤ıËΠ۠7. OÈ B·ÏηÓÈ-
ÎÔ› fiÏÂÌÔÈ Î·È Î·ÙfiÈÓ Ô Aã ¶·ÁÎfi-
ÛÌÈÔ˜ ¶fiÏÂÌÔ˜ ›¯·Ó ÂÈÙÒÛÂȘ
ÛÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Î·È ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘
YËÚÂÛ›·˜. H ¤ÎÙ·ÛË Ù˘ ¯ÒÚ·˜ ÌÂ-
Á¿ÏˆÛÂ Î·È ÙÔ 1915 ¤ÁÈÓ Ӥ· ‰È·›ÚÂ-
ÏÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙȘ ÎÔ-
Ú˘Ê¤˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜
ÂÈÛÙ‹Ì˘. OÈ ·Ó¿ÁΘ fï˜ Ù˘ YË-
ÚÂÛ›·˜ ‰È·ÚÎÒ˜ ÌÂÁ¿ÏˆÓ·Ó. TÔ 1919
¤ÁÈÓ ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ Î·È Á˘Ó·ÈÎÒÓ ·Ú¯·ÈÔ-
ÏfiÁˆÓ, Ù˘ ™¤ÌÓ˘ ¶··Û˘Ú›‰Ë ηÈ
Ù˘ EÈÚ‹Ó˘ B·ÚÔ‡¯·. TÔ 1939 ··ÁÔ-
Ú‡ÙËÎÂ Ë ÚfiÛÏË„‹ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ
AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ YËÚÂÛ›· ÁÈ· Ó· ÂÈ-
ÙÚ·› ¿ÏÈ ÙÔ 1955.
NfiÌÔ˜ «¶ÂÚ› AÚ¯·ÈÔًوӻ
TÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ ÓÔÌÔıÂÙÈÎfi ΛÌÂ-
ÓÔ ÙÔ˘ ÌÂÛÔÔϤÌÔ˘ (‰È¢ı˘ÓÙ‹˜ K.
KÔ˘ÚÔ˘ÓÈÒÙ˘) Â›Ó·È ÙÔ ¶¢ 5251 ÙÔ˘
1032 ¶ÂÚ› ·Ú¯·ÈÔًوÓ. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ·
ÙÔÓ ÏÂÁfiÌÂÓÔ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ÓfiÌÔ, ÌÂ
ÙȘ ‰È·Ù¿ÍÂȘ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Á›ÓÂÙ·È Ë ÚÔ-
ÛÙ·Û›· ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ·fi ÙÔ 1932 ¤ˆ˜
Û‹ÌÂÚ·.
TÔÓ KÔ˘ÚÔ˘ÓÈÒÙË ‰È·‰¤¯ıËÎÂ Ô Î·-
ıËÁËÙ‹˜ Î·È ÚÒËÓ ¤ÊÔÚÔ˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜
OÈÎÔÓfiÌÔ˜ (1933-1938), Î·È ·˘ÙfiÓ Ô
Â›Û˘ ηıËÁËÙ‹˜ ™˘Ú›‰ˆÓ M·ÚÈÓ¿-
ÙÔ˜ (1938-1939). MÂÙ¿ ÙËÓ ·Ú·›ÙËÛË
ÙÔ˘ M·ÚÈÓ¿ÙÔ˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ‰ÈÔÈÎËÙÈ-
΋ ·ÛÙ¿ıÂÈ· Î·È ÙÔ 1941 ÚÔ˚ÛÙ¿ÌÂ-
ÓÔ˜ Ù˘ YËÚÂÛ›·˜ ¤ÁÈÓÂ Ô ÔÌfiÙÈÌÔ˜
ηıËÁËÙ‹˜ AÓÙÒÓÈÔ˜ KÂÚ·ÌfiÔ˘ÏÔ˜,
Ô ÔÔ›Ô˜ ¤ÌÂÈÓ ÛÙË ı¤ÛË ·˘Ù‹ ˆ˜ ÙÔ
1949. H ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ K·ÙÔ¯‹˜ Î·È ÙˆÓ
ηÙfiÈÓ ¯ÚfiÓˆÓ Â›Ó·È ·fi ÙȘ ϤÔÓ
‰‡ÛÎÔϘ ÁÈ· ÙËÓ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ YË-
ÚÂÛ›·. MÂÙ¿ ÙË Ï‹ÍË Ù˘ ·ÓÒÌ·Ï˘
ÂÚÈfi‰Ô˘, ÙÔ 1949, ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi
ÚÔÛˆÈÎfi Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ YËÚÂ-
Û›·˜ ‹Ù·Ó ÌfiÓÔ 27 ¤ÊÔÚÔÈ Î·È ÂÈÌÂ-
ÏËÙ¤˜.
TÔ 1958 ·Ó¤Ï·‚ ÙË ¢È‡ı˘ÓÛË
AÚ¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô Iˆ¿ÓÓ˘ ¶··‰ËÌË-
ÙÚ›Ô˘ (1904-1963), ¯¿ÚË ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô Ë
AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ YËÚÂÛ›· ¤Êı·Û ÛÙÔ
˘„ËÏfiÙÂÚÔ ÛËÌÂ›Ô Ù˘ ·fi‰ÔÛ˘ ·fi
οı ¿Ô„Ë. K‡ÚÈÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ë
ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ Ù˘ YËÚÂÛ›·˜ ·fi ÙÔ
˘Ô˘ÚÁÂ›Ô ¶·È‰Â›·˜ ÛÙÔ ˘Ô˘ÚÁ›Ô
¶ÚÔ‰ڛ·˜ K˘‚ÂÚÓ‹Ûˆ˜. EÙÛÈ, Ú¿Á-
Ì· Ô˘ Û˘Ó¤‚·ÈÓ ·fi ÙË Û‡ÛÙ·ÛË
ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ·ÂÏ¢ıÂÚÒ-
ıËÎÂ ·fi ÙÔ Û˘ÓÙËÚËÙÈÛÌfi ÙÔ˘
˘Ô˘ÚÁ›Ԣ ¶·È‰Â›·˜ Î·È ÙËÓ ÎˉÂÌÔ-
Ó›· ÙˆÓ Î·ıËÁËÙÒÓ ÙÔ˘ ·ÓÂÈÛÙËÌ›-
Ô˘. T·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ‰È¢ڇÓıËÎÂ Î·È Ô Î‡-
ÎÏÔ˜ ÙˆÓ ÂӉȷÊÂÚfiÓÙˆÓ Î·È ÙˆÓ ·Ú-
ÌÔ‰ÈÔÙ‹ÙˆÓ Ù˘ Ì ÙËÓ ÚÔÛÙ·Û›·
ÙˆÓ ÓÂˆÙ¤ÚˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ. OÈ ÚÔÛ¿-
ıÂȘ Ù˘ YËÚÂÛ›·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛÙ·-
Û›· ÙÔ˘˜, Ô˘ Û ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÂÚÈfi‰Ô˘˜
·ÔÚÚÔÊÔ‡Û·Ó ÙÔ Ì¤ÁÈÛÙÔ Ù˘ ‰Ú·-
ÛÙËÚÈfiÙËÙ¿˜ Ù˘, ˘‹ÚÍÂ Î·È Ë Î‡ÚÈ·
·ÈÙ›· Ô˘ ·˘Ù‹ ¤ÁÈÓ ·ÓÙÈ·ı‹˜ Û ¢-
Ú‡Ù·ÙÔ˘˜ ·ÎÏÔ˘˜.
MÂÙ¿ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ¶··‰ËÌË-
ÙÚ›Ô˘ Ë ÚfiÔ‰Ô˜ Ù˘ YËÚÂÛ›·˜ Û˘ÓÂ-
¯›ÛÙËΠÁÈ· Ï›ÁÔ Ì ÚÔ˚ÛÙ¿ÌÂÓÔ ÙÔÓ
Iˆ¿ÓÓË KÔÓÙ‹ (1910-1975), ·ÚÈÔ Û˘-
ÓÂÚÁ¿ÙË ÙÔ˘ ¶··‰ËÌËÙÚ›Ô˘. A˘ÙfiÓ
‰È·‰¤¯ÙËÎÂ Ô ™. M·ÚÈÓ¿ÙÔ˜, ˆ˜ ÁÂÓÈ-
Îfi˜ ÂÈıˆÚËÙ‹˜ ϤÔÓ (1967-1973).
TÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ·
ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ë ·fiÂÈÚ· ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ Ù˘
·ÔΤÓÙÚˆÛ˘ ÛÙËÓ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋
YËÚÂÛ›· Ì ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ÂÙ¿ EÈıˆ-
Ú‹ÛÂˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È ·ÓÙ›ÛÙÔȯˆÓ
TÔÈÎÒÓ ™˘Ì‚Ô˘Ï›ˆÓ Ô˘ Ë ‰È¿ÚÎÂÈ¿
ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó Û‡ÓÙÔÌË. MÂÙ¿ ÙÔ 1975 ‰ÈÂ-
 H Tον Mιο του 1972
στη Mερντα της Aττι-
Ù¤ÏÂÛ·Ó ÁÂÓÈÎÔ› ÂÈıˆÚËÙ¤˜ Ô ¢ËÌ. ıÔÚÈṲ̂Ó˜. H ÁÓÒÌË ÙÔ˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È OÚÏ¿Ó‰Ô˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ‰ÈÂÙ¤ÏÂÛ ‰È¢ı˘- κς η αρχαιολογικ
§·˙·Ú›‰Ë˜ (1975-1977), Ô NÈÎ. °È·ÏÔ‡- ˘Ô¯ÚˆÙÈ΋ ÁÈ· ÙËÓ Î˘‚¤ÚÓËÛË. ÓÙ‹˜ AÓ·ÛÙËÏÒÛˆ˜ ÙÔ˘ ˘Ô˘ÚÁ›Ԣ σκαπνη φερε στο
Ú˘ (1977-1981) Î·È Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ ¢ÔÓÙ¿˜ ¶·È‰Â›·˜ Â› ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ·. H ·Ó·ÛÙ‹- φως δο αρχαϊκ
αγλματα (περ. 540
(1982). TÔ 1982 ηٷÚÁ‹ıËÎÂ Ë ı¤ÛË EÈÛÙËÌÔÓÈÎfi fiÚÁ·ÓÔ ÏˆÛË ÙˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ Â›Ó·È ÛÔ˘‰·Èfi-
π.X.), σχεδν αγκα-
ÙÔ˘ ÚÔ˚Ûٷ̤ÓÔ˘ Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ Ù·ÙË ÂÚÁ·Û›·. M ·˘Ù‹Ó fi¯È ÌfiÓÔ ÂÈ-
YËÚÂÛ›·˜. Ù˘ YËÚÂÛ›·˜ ‰ÈÒÎÂÙ·È Ë ·ÔηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ·Ú¯È- λιαστ το να με το
TÔ 1977 ÌÂ Ó¤Ô OÚÁ·ÓÈÛÌfi, Ë ¯ÒÚ· ΋˜ ÌÔÚÊ‹˜ ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ ‰È·ÛÒ˙ÔÓÙ·È λλο. Xρησμευαν ως
‰È·ÈÚ¤ıËΠ۠25 EÊÔÚ›˜ AÚ¯·ÈÔÙ‹- E›ÛËÌÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi fiÚÁ·ÓÔ Ù˘ Ù· ÌÓËÌ›· ·fi ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹, Ë επιτμβια γλυπτ
ÙˆÓ, Û 7 EÊÔÚ›˜ NÂˆÙ¤ÚˆÓ MÓË- AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ YËÚÂÛ›·˜ Â›Ó·È ÙÔ ÔÔ›· ·Ó·fiÊ¢ÎÙ· ·ÎÔÏÔ˘ı› fiÙ·Ó στους τφους ενς ν-
Ì›ˆÓ Î·È Û ÂȉÈΤ˜ ÌÔÓ¿‰Â˜, ‰ËÏ·‰‹ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈÎfiÓ ¢ÂÏÙ›ÔÓ, ÂÙ‹ÛÈÔ ÂÚÈÔ- ·˘Ù¿ ·ÊÂıÔ‡Ó ¯ˆÚ›˜ Û˘ÓÙ‹ÚËÛË, ‰È·- ου και μιας κρης,
Ù· ÌÔ˘Û›· EıÓÈÎfi, B˘˙·ÓÙÈÓfi, EÈ- ‰ÈÎfi, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ‰ËÌÔÛȇÔÓÙ·È ÔÈ ÂÎ- Ï˘Ì¤Ó·, fiˆ˜ ‚Á·›ÓÔ˘Ó ·fi ÙËÓ ·Ó·- αριστοκρατικς γε-
ÁÚ·ÊÈÎfi, NÔÌÈÛÌ·ÙÈÎfi Î·È ÙȘ EÊÔÚ›- ı¤ÛÂȘ ÙˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁˆÓ ÁÈ· ÙȘ ·Ó·- Ûηʋ. TË ÊÚÔÓÙ›‰· Ù˘ ·Ó·Ûًψ- νις. Σμερα μπορε
˜ AÚ¯·ÈÔˆÏ›ˆÓ, ¶·Ï·ÈÔ·ÓıÚˆÔ-
ÏÔÁ›·˜, EÓ·Ï›ˆÓ AÚ¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ Î·È Ù·
AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈο IÓÛÙÈÙÔ‡Ù· B. EÏÏ¿‰Ô˜,
KÚ‹Ù˘ Î·È Pfi‰Ô˘ Ù· ÔÔ›· fï˜ ÛÙËÓ
Ô˘Û›· ‰ÂÓ ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ·Ó.
MÂÁ¿ÏÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Úfi‚ÏËÌ·, Ô˘
Ù·Ï·ÈÒÚËÛ ÙËÓ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ YË-
ÚÂÛ›· ·ÚÎÂÙ¿ ¯ÚfiÓÈ·, ‹Ù·Ó ÙˆÓ ËÌÂ-
ÚÔÌÈÛı›ˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁˆÓ Ô˘ ÚÔ-
ÛÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·Ó ·fi ÙÔ 1960, ÁÈ· ÙËÓ
·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙˆÓ ·Ó·ÁÎÒÓ Ù˘ YË-
ÚÂÛ›·˜ Ô˘ ÚԤ΢Ù·Ó Û˘Ó¯Ҙ. MÂ
ÓfiÌÔ ÙÔ˘ 1981 ÌÔÓÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó fiÏÔÈ,
¯ˆÚ›˜ ‰È·ÁˆÓÈÛÌfi.
TÔ ·ÓÒÙ·ÙÔ fiÚÁ·ÓÔ ÎÚ›Ûˆ˜ Ù˘
YËÚÂÛ›·˜ ÁÈ· ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο ı¤Ì·Ù·
Â›Ó·È ÙÔ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ ™˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ, ıÂ-
ÛÌfi˜ Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ó¿ÁÂÈ ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘
ÛÙËÓ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ EÈÙÚÔ‹ (1837).
O ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ ÙÔ˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È
ÛÙ·ıÂÚfi˜, Ô‡Ù ÔÈ È‰ÈfiÙËÙ˜ ÙÔ˘˜ η-
Ûηʤ˜, ·Ó·ÛÙËÏÒÛÂȘ, ÂÎı¤ÛÂȘ ÌÔ˘-
Û›ˆÓ, Ù˘¯·›· Â˘Ú‹Ì·Ù· ‹ ‰ËÌÔÛȇÔ-
ÓÙ·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜ Û¯ÂÙÈΤ˜
Ì ÙȘ ÂÏÏËÓÈΤ˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ˜. ™ÙË ÛÂÈ-
Ú¿ ÙˆÓ ‰ËÌÔÛÈÂ˘Ì¿ÙˆÓ ÙÔ˘ A.¢. ÂΉ›-
‰ÔÓÙ·È, ۠ͯˆÚÈÛÙÔ‡˜ ÙfiÌÔ˘˜, Ô‰Ë-
ÁÔ› ÙˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ ¯ÒÚˆÓ Î·È
ÌÔ˘Û›ˆÓ Ù˘ EÏÏ¿‰·˜ Î·È ÌÔÓÔÁÚ·-
ʛ˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁˆÓ.
H AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ YËÚÂÛ›· ¤¯ÂÈ ˆ˜
·ÚÈ· ÊÚÔÓÙ›‰· Ù˘, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ
·ÔÎ¿Ï˘„Ë, ‰È¿ÛˆÛË, ʇϷÍË, ÌÂϤÙË
Î·È ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÙˆÓ ·Ú¯·ÈÔًوÓ, ηÈ
ÙËÓ ·Ó·ÛًψÛË ÙˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ. K·Ù¿
ÙȘ ·Ï·ÈfiÙÂÚ˜ ÂÚÈfi‰Ô˘˜, ÙÔ‡ÙÔ ÁÈ-
ÓfiÙ·Ó ÂÌÂÈÚÈο ‹ Ì ÙËÓ ‚Ô‹ıÂÈ· ·Ú-
¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ·, ¯ˆÚ›˜ Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ ÚfiÁÚ·Ì-
Ì· ÁÈ· Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ·ÔηٿÛÙ·ÛË
ÙˆÓ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈÎÒÓ ÌÓËÌ›ˆÓ. I‰È·›-
ÙÂÚ˘ ÛËÌ·Û›·˜ Î·È Ôχ ÂÎÙÂٷ̤ÓÔ
˘‹ÚÍ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ AÓ·ÛÙ·Û›Ô˘
Û˘ ÙˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ Û‹ÌÂÚ· ¤¯ÂÈ Ë °ÂÓÈ- κανες να τα θαυμ-
΋ ¢È‡ı˘ÓÛË AÓ·ÛÙËÏÒÛˆ˜. σει στο Eθνικ Aρχαι-
TÔ 1885 ÔÚ›ÛÙËÎÂ fiÙÈ Ù· ¤ÛÔ‰· ·fi ολογικ Mουσεο.
ÙËÓ ÒÏËÛË ÂÈÛÈÙËÚ›ˆÓ, ÂÎÌ·Á›ˆÓ
Î·È Î·Ù·ÏfiÁˆÓ ÙˆÓ ·ıËÓ·˚ÎÒÓ ÌÔ˘Û›-
ˆÓ ı· ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ÙÔ˘
AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ T·Ì›Ԣ, ÙÔ ÔÔ›Ô ı·
‰··ÓÔ‡Û ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÏ‹ÚˆÛË ÛÎÔ-
ÒÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ‹ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯·Ó
ÎÔÓ‰‡ÏÈ· ÛÙÔ ÎÚ·ÙÈÎfi ÚÔ¸ÔÏÔÁÈÛÌfi
‹ ‰ÂÓ ·ÚÎÔ‡Û·Ó. TÔ 1929 ȉڇıËΠÙÔ
T·Ì›ÔÓ A·ÏÏÔÙÚÈÒÛÂˆÓ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ-
ÎÒÓ XÒÚˆÓ, ÙÔ ÔÔ›Ô ÙÔ 1940 ÔÓÔÌ¿-
ÛÙËΠYËÚÂÛ›· ¢È·¯ÂÈÚ›Ûˆ˜ AÚ¯·ÈÔ-
ÏÔÁÈÎÒÓ ¶fiÚˆÓ. TÔ 1961 Ë ·Ó·ÈÌÈ΋
·˘Ù‹ ˘ËÚÂÛ›· ÌÂÙ·ÌÔÚÊÒıËÎÂØ ¿ÏÏ·-
ÍÂ Ë ‰È¿ÚıÚˆÛ‹ Ù˘ Î·È Ô ÙÚfiÔ˜ ÏÂÈ-
ÙÔ˘ÚÁ›·˜ Ù˘. H ·‡ÍËÛË ÙÔ˘ ÙÔ˘ÚÈÛÌÔ‡
Ù˘ ¤‰ˆÛ ÔÓÙfiÙËÙ·, ÒÛÙ ۋÌÂÚ· Ó·
¤¯ÂÈ ÌÂÙ·‚ÏËı› ÛÙÔ ÈÛ¯˘Úfi T·Ì›Ô
AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ ¶fiÚˆÓ (TA¶).
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1 13
Προϊστορικ
Aρχαιολογα
Tου °.Ã. X √Àƒª√À∑π∞¢∏
Aρχαιολ γου

™‹ÌÂÚ· ¤¯ÂÈ ÁÂÓÈ΢ı› Ë ÂÔ›ıËÛË fiÙÈ Ë ¶ÚÔ˚ÛÙÔ-

¶ PO§E°OMENA. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜, ·˘Ùfi Ô˘ ¤ÁÚ·„ Ô
¢. ƒ. £ÂÔ¯¿Ú˘ ÚÈÓ ·fi 31 ¯ÚfiÓÈ· ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ
Á›ÓÂÈ ·ÎfiÌ· ÎÔÌÌ¿ÙÈ Ù˘ «Â›ÛËÌ˘» ·Ú¯·ÈÔ-
ÏÔÁÈ΋˜ Û˘Ó›‰ËÛ˘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. °È’ ·˘Ùfi ·ÎÚÈ‚Ò˜
ÙÔÓ ÏfiÁÔ Ô ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ·ÛÎÂ›Ù·È Ë ·Ú¯·ÈÔ-
Ú›· ·ÔÙÂÏ› Ô˘ÛÈ҉˜ ÙÌ‹Ì· Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ∞ÓıÚÒ- ÏÔÁÈ΋ ¤Ú¢ӷ ÙÔ˘ ‰›Ô˘ ÛÙÔÓ ÙfiÔ Ì·˜, ·fi Ù· ·-
Ô˘ Î·È ·ÎfiÌ· fiÙÈ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ‰È·ÊÔÚ¿ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÂ- ÓÂÈÛÙ‹ÌÈ· ‹ ÙËÓ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ÀËÚÂÛ›· ÙÔ˘
ٷ͇ ÙÔ˘˜ Ô‡ÙÂ Î·Ó Û·Ê‹˜ ‰È·¯ˆÚÈÛÙÈ΋ ÁÚ·ÌÌ‹. ∫·È ÔÈ À¶¶√, Î·È ·ÎfiÌ· Ô ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÙÔÓ ÚÔ˚fiÓ
‰‡Ô ¤¯Ô˘Ó ÁÈ· ·ÚÈÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÂÚ‡Ó˘ ÙËÓ ·ÓıÚÒÈ- ·˘Ù‹˜ Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ ÂÚÓ¿ÂÈ ÛÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË ‹ ÛÙË
ÓË ‰Ú¿ÛË . (¢. ƒ. £ÂÔ¯¿Ú˘) ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË «·È‰Â›·» ÙÔ˘ Ï·Ô‡ Ì·˜ ·ÔηχÙÂÈ
ˆ˜ Ô Ì¤ÛÔ˜ fiÚÔ˜ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜
P Mαρμρινο σ - ÛΤ„˘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ‰¤¯ÂÙ·È, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÙÔ ÔÌÔÏÔÁ›,
μπλεγμα τριν κυ- ˆ˜ ¿ÏÏÔ Ë «¶ÚÔ˚ÛÙÔÚ›·» Î·È ¿ÏÏÔ Ë «πÛÙÔÚ›·». ∫·È
κλαδικν ειδωλων, ‰¤¯ÂÙ·È ·ÎfiÌ·, ¯ˆÚ›˜ Î·È ·˘Ùfi Ó· ÙÔ ÔÌÔÏÔÁ›, ˆ˜
περ. 2700/2600 ÙÔ ÂÚ¢ÓËÙÈÎfi ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ë «·ÓıÚÒ-
π.X. Kαρλσρο η, ÈÓË ‰Ú¿ÛË», ·ÏÏ¿ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ˆ˜ ÊÔÚ¤·˜ ÌÈ·˜ Û˘-
Badisches Ó›‰ËÛ˘ Ô˘ ·˘Ù‹ ÌfiÓË Ù˘ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÈ ÙÔ Û¯‹Ì·
Landesmuseum. ÙÔ˘ Îfi-ÛÌÔ˘ ̤۷ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ˙ÂÈ. EÙÛÈ, ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ·
·Ô‰Ô¯‹ Ô˘ ıÂÌÂÏÈÒÓÂÙ·È ÛÙȘ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ ÂÓfi˜ ÍÂ-
ÂÚ·Ṳ̂ÓÔ˘ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎÔ‡ ȉ·ÏÈÛÌÔ‡ ·Ú¿ÁÂÈ
Î·È ÙË ‚·ÛÈ΋ ıˆÚËÙÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ù˘ ÂÏ-
ÏËÓÈ΋˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜. ΔËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë
ÂΛÓË Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ˆ˜ ÙÔ ·ÓÙÈ-
ΛÌÂÓÔ Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜
Â›Ó·È ¤Ó· ۯ‰fiÓ ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎfi «Ï‹-
Ú˜». EÓ· «Ï‹Ú˜» Ô˘ ÌÔÚ› Ó·
¤¯ÂÈ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ, Ó· ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ ÙË
¯Ú‹ÛË Î·È ÙÔÓ ÙÚfiÔ Î·Ù·Û΢‹˜
ÙÔ˘, Ó· Â›Ó·È «ˆÚ·›Ô» ‹ «ÌÔÓ·‰ÈÎfi»
Ó· ÍÂÂÚÓ¿ÂÈ ˆÛÙfiÛÔ ÙÔ Ï·›ÛÈÔ
Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ‰Ú¿Û˘ Î·È Ó· ·-
Áȉ‡ÂÙ·È ÛÙÔÓ ·fiÚÈÛÙÔ ÎfiÛÌÔ ÌÈ·˜
Ô˘ÙÔ›·˜ Ô˘ Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È ÙÂÏÈο ÌÂ
ÙËÓ ÂÚÈ¤ÙÂÈ· Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ-
΋˜ ¤Ú¢ӷ˜.
∏ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÔÏÔÁÈ΋
¤Ú¢ӷ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Ô-
χ Ï›ÁÔ ÊÚfiÓÙÈÛ ӷ ·ÓÙÈ-
ÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÓÈÎËÊfiÚ· ηÈ,
Ê˘ÛÈο, Ì ÂÈÛÙËÌÔÓÈ-
Îfi ÙÚfiÔ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ «Â-
ÚÈ¤ÙÂÈ·», Ì ·ÔÙ¤ÏÂ-
ÛÌ· Ó· ·Áȉ‡ÂÙ·È ÛÙÔ
ÂοÛÙÔÙ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi
‡ÚËÌ·, ·Ó·˙ËÙÒÓÙ·˜ ÙË
ÌÂÙ·Ê˘ÛÈ΋ ÁÔËÙ›· ÙÔ˘
«Ï‹ÚÔ˘˜» Ô˘ Â›Ó·È ÌÔÈ-
Ú·›Ô Ó· Ô‰ËÁ›, Ì ·ÛÊ¿ÏÂÈ·,
ÙÔÓ ÂÚ¢ÓËÙ‹ ÛÙËÓ Ô‰‡ÓË Ù˘
«ÂÚÌËÓ›·˜».
Δ· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù·. μ·ÛÈṲ̂-
ÓÔ˜ ÛÂ ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË
ÙˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ «Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ»
ı¤Ïˆ Ó· ˘ÔÛÙËڛ͈ ÙËÓ ¿Ô„Ë
fiÙÈ ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ ηÓ›˜ Ó· Û˘-
ÓÙ¿ÍÂÈ ÌÈ· «‰ËÌÔÛÈÔÁÚ·ÊÈ΋»
ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÔÏÔÁÈ΋˜
¤Ú¢ӷ˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÙÔ ÌfiÓÔ Ô˘
ı· ηÙÔÚıÒÛÂÈ Â›Ó·È Ó· ηٷϋÍÂÈ
Û ‰‡Ô Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù·. ΔÔ ÚÒÙÔ ı·
·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ¿ÛÎËÛË ÌÈ·˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤-
Ó˘ ÂÚ¢ÓËÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ-
¯‹ Ù˘ ¶ÚÔ˚ÛÙÔÚÈ΋˜ ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜.
EÓ· Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· Ô˘ ‰È·ÈÛÙÒÓÂÈ Î·-
ÙËÁÔÚËÌ·ÙÈο fiÙÈ Î·ÌÈ¿ Ù¤ÙÔÈ· «ÔÏÈ-
ÙÈ΋» ‰ÂÓ Û˘ÓÙ¿¯ıËΠԇÙÂ, ÂÔ-
̤ӈ˜ ·Û΋ıËΠÔÙ¤. ∞ÓÙ›ıÂÙ·,
·ÁÈ‰Â˘Ì¤ÓÔÈ ÔÈ ·ÚÌfi‰ÈÔÈ ÁÈ· ÙË
Û‡ÓÙ·ÍË Î·È ÙËÓ ¿ÛÎËÛË ÌÈ·˜ Ù¤-
ÙÔÈ·˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÛÙËÓ ·ÓÂÏ·ÛÙÈ΋
ȉÂÔÏÔ-Á›· ÙÔ˘ ÎÏ·ÛÈÎÔ‡ ·Ú¯·ÈÔ-

14 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1

ÎÂÓÙÚÈÛÌÔ‡ Î·È Ù· ÁÔËÙ¢ÙÈο ·Ú·Ì‡ıÈ· ÙˆÓ «ÚÔ-
ÂÏÏ‹ÓˆÓ», «ÚˆÙÔÂÏÏ‹ÓˆÓ», «ÂÏÏ‹ÓˆÓ», «ÈÓ‰ÔÂ˘Úˆ-
·›ˆÓ» Ô˘ ÙÚÔÊÔ‰fiÙËÛ·Ó Ì ٷ ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ÙˆÓ
ÁψÛÛÔÏÔÁÈÎÒÓ Û˘ÁÎÚ›ÛÂˆÓ Î·È ÙËÓ ÎÔÛÌÔÁÔÓ›·
ÙˆÓ ˘ÔıÂÙÈÎÒÓ ÌÂÙ·Ó·ÛÙ‡ÛÂˆÓ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋
ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›·, fi¯È ÌfiÓÔ ‰ÂÓ ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ·Ó, fiÙ·Ó
·˘Ù‹ ·Ó·Ù˘ÛÛfiÙ·Ó Ì ÙËÓ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÛËÌ·ÓÙÈ-
ÎÒÓ ÂÚ¢ÓËÙÒÓ1 ·ÏÏ¿ ۯ‰fiÓ ÙËÓ ·ÁÓfiËÛ·Ó.2
ΔÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· ·ÊÔÚ¿ ÙȘ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÔÏÔ-
ÁÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜ Ô˘ Ì ÙÔÓ ¤Ó· ‹ ÙÔÓ ¿ÏÏÔ ÙÚfiÔ, ÙËÓ
‡·ÚÍË ‹ fi¯È Û¯ÂÙÈ΋˜ ÎÚ·ÙÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ Ú·ÁÌ·-
ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÛÙË ¯ÒÚ· Ì·˜. EÚ¢Ó˜ Ô˘ ‰ÂÓ ·Ú·-
¤ÌÔ˘Ó ÌfiÓÔ ÛÙÔÓ ÂÓÙÔÈÛÌfi, ÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë Î·È
ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÛËÌ·ÓÙÈÎÒÓ Â˘ÚËÌ¿ÙˆÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙË
‰È·Ù‡ˆÛË ‚·ÛÈÎÒÓ ıˆÚËÙÈÎÒÓ ÚÔÙ¿ÛˆÓ.
√È ¤Ú¢Ó˜.3 ªÈ· Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ·Ó·ÊÔÚ¿ Ì ÈÛÙÔ-
ÚÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÛÙȘ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜ Ô˘
Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÛÙË ¯ÒÚ· Ì·˜ ı· ¤ÚÂ ·ÛÊ·-
ÏÒ˜ Ó· ÛÙËı› Â¿Óˆ Û ÏÂÙÔÌÂÚ›˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜
¯ÚÔÓÔÏÔÁÈΤ˜, ÔÚÁ·ÓˆÙÈΤ˜, ¢ÚËÌ·ÙÔÏÔÁÈΤ˜ Î·È ‚È-
‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜. ™ÙÔ Û˘ÓÔÙÈÎfi ·˘Ùfi
ÛËÌ›ˆÌ· ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ô‡ÙÂ Ë Úfi-
ıÂÛË Ô‡ÙÂ Ô ¯ÒÚÔ˜ Ó· Á›ÓÂÈ Î¿ÙÈ Ù¤-
ÙÔÈÔ. °È’ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÏfiÁÔ ı· ÂÓٿ͈
H ÌÂϤÙË Ù˘ ¶ÚÔ˚-
ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÌÔ˘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ̤۷ Û ÛÙÔÚ›·˜ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·:
Ôχ ‚·ÛÈΤ˜ ÂÓfiÙËÙ˜. ∫·È Ê˘ÛÈ-
ο ÔÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ı· ·ÊÔÚÔ‡Ó ¤Ó·˜ ·ÔÏÔÁÈÛÌfi˜
¤Ú¢Ó˜ Ô˘ ¤ÊÂÚ·Ó ÛÙÔ Êˆ˜ ¢-
Ú‹Ì·Ù· ÛËÌ·ÓÙÈο ÁÈ· ÙË ‰È·Ù‡-
ˆÛË ıˆÚËÙÈÎÒÓ ÚÔÙ¿ÛÂˆÓ Û¯ÂÙÈÎÒÓ Ì ÙËÓ ÂÚ-
ÌËÓ¢ÙÈ΋ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÒÓ
ÂÚÈfi‰ˆÓ.
¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô˜
∏ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ¤Ú¢ӷ Ì ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô
·˘Ù‹ Â›Ó·È Ôχ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË. √È ÈÔ ‚·ÛÈΤ˜ ÏË-
ÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ‰ÔıÔ‡Ó ÁÈ’ ·˘Ù‹Ó
·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔÓ ÂÓÙÔÈÛÌfi ÂÈÊ·ÓÂÈ·ÎÒÓ-Ù˘¯·›ˆÓ ¢-
ÚËÌ¿ÙˆÓ ‹ ‰ÔÎÈÌ·ÛÙÈÎÒÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ Ô˘ ‰ÂÓ Û˘ÓÂ-
¯›ÛÙËÎ·Ó ˆ˜ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜, ·Ú·Ì¤ÓÔÓÙ·˜ ÌfiÓÔ ˆ˜
ÌÈ· ÈÛ¯˘Ú‹ ¤Ó‰ÂÈÍË ÁÈ· ÙËÓ ‡·ÚÍË ÛËÌ·ÓÙÈÎÒÓ ı¤-
ÛÂˆÓ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ·˘Ù‹˜. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜ fï˜ ÔÈ ÏËÚÔ-
ÊÔڛ˜ Ô˘ ÚԤ΢„·Ó ·fi ÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ·˘Ù¤˜
‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘ÛÙ‹ÛÔ˘Ó ÈÛÙÔÚÈ΋ ÂÚÈÁÚ·Ê‹.
EÙÛÈ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· ˆ˜ ·ÍÈfiÏÔÁ˜ ÂÚÈ-
Õ Πορτρτο του Xρστου Tσο ντα,
(1857–1934), του επιφανο ς αρχαιολγου, ο
οποος θεσε τις βσεις για την προϊστορικ
αρχαιολογα. Προσωπογραφα του Περικλ
Bυζντιου (πηγ: Προσωπογραφες απ τη
συλλογ του Πανεπιστημου Aθηνν, 1987).
ÙÒÛÂȘ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎÒÓ ÂÚ¢-
ÓÒÓ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ù‹˜ Ù˘ Â-
ÚÈfi‰Ô˘ ÔÈ ·Ó·ÛηÊÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜
ÛÙËÓ ÎÔÈÏ¿‰· ÙÔ˘ ¶ËÓÂÈÔ‡ Î·È ÙÔ˘
§Ô‡ÚÔ˘ (ª¤ÛË ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋), ÛÙÔ
Û‹Ï·ÈÔ ÙÔ˘ ºÚ¿Ó¯ıÈ, ÛÙËÓ ∂ÚÌÈÔÓ›‰·
(ªÂÛÔÏÈıÈ΋) Î·È ÛÙË £ÂfiÂÙÚ· ÙˆÓ ΔÚÈ- H Eγχρακτη κα-
οψÓ. £· ‹ıÂÏ·, Ì¿ÏÈÛÙ·, Ó· ‰È·Ù˘ÒÛˆ ÙËÓ θιστ μορφ σε
¿Ô„Ë ÁÈ· ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· fiÙÈ ·ÔÙÂÏ› ÙË ÛËÌ·ÓÙÈ- βτσαλο,
ÎfiÙÂÚË ÚÔ˚ÛÙÔÚÈ΋ ¤Ú¢ӷ ÛÙË ¯ÒÚ· Ì·˜, fiÛÔÓ 4300–3000 π.X.
·ÊÔÚ¿ ÙÔÓ ·‰È¿ÛÂÈÛÙÔ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ··ÓÙ¿ (Bλος, Aρχαιο-
ηٷʷÙÈο, Ì ‚¿ÛË ‚¤‚·È·, Ù· Â˘Ú‹Ì·Ù· Ô˘ ¤ÊÂ- λογικ Mουσεο).
Ú ÛÙÔ Êˆ˜, ·Ó ˘¿Ú¯ÂÈ Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋
ÂͤÏÈÍË ·fi ÙËÓ ¶·Ï·ÈÔÏÈıÈ΋ Î·È ªÂÛÔÏÈıÈ΋ ΢ÓË-
ÁÂÙÈ΋ ÔÈÎÔÓÔÌ›· Û ÂΛÓË ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁÈ΋ Ù˘ ¡Â-
ÔÏÈıÈ΋˜ ÛÙË ¯ÒÚ· Ì·˜. °È· ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ ¿ÏϘ ηÈ
ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔÓ ÂÓÙÔÈÛÌfi ·Ï·ÈÔÏÈ-
ıÈÎÒÓ Â˘ÚËÌ¿ÙˆÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ηÓ›˜ Ó· ·Ó·ÙÚ¤ÍÂÈ
ÛÙȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ ‰ËÌÔÛȇÛÂȘ.
¡ÂÔÏÈıÈ΋ ¶ÂÚ›Ô‰Ô˜. °È· ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ Ô˘ Ô
Gordon Childe ÙË ¯·Ú·ÎÙËÚ›-
˙ÂÈ ˆ˜ «¡ÂÔÏÈıÈ΋ ∂·Ó¿ÛÙ·-
ÛË», ÂÁÒ fï˜ ı· ÚÔÙÈÌÔ‡Û·
Ó· ÙË ¯·Ú·ÎÙËÚ›Ûˆ ˆ˜ «¶Â-
Ú›Ô‰Ô Ù˘ ¶·Ú·ÁˆÁÈ΋˜ ηÈ
∞ÓÙ·ÏÏ·ÎÙÈ΋˜ √ÈÎÔÓÔÌ›·˜»
¤¯Ô˘Ì ÛÙË ‰È¿ıÂÛ‹ Ì·˜ ÔÏ-
Ϥ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ÚÔ¤Ú-
¯ÔÓÙ·È ·fi Û˘ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜
·Ó·ÛηÊÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È Í¤ÓˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏfi-
ÁˆÓ Û fiϘ ÙȘ ÂÚÈÔ¯¤˜ Ù˘ ¯ÒÚ·˜ Ì·˜. ¶ÏËÚÔÊÔ-
ڛ˜ Ô˘ Ì·˜ ‚ÔËıÔ‡Ó Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ì ÙËÓ ¿Ô„Ë
fiÙÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ·˘Ù‹˜ ˘ ÂÚÈfi‰Ô˘
–·ÊÔ‡ Û˘ÓÂȉËÙÔÔ›ËÛ ÙË Û¯¤ÛË ÙÔ˘ Ì ÙÔ ÂÚÈ-
‚¿ÏÏÔÓ, ÚÔ¯ÒÚËÛ ÛÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘, Ù˘
ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜ Î·È Ù˘ ȉÂÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ Ì ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜
ÂÈÓÔ‹ÛÂȘ Î·È Ù¯ÓÔÏÔÁÈΤ˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ¤˜. EÁÈÓÂ, ÌÂ
¿ÏÏ· ÏfiÁÈ· ¤Ó·˜ ÔÚıÔÏÔÁÈÛÙ‹˜ ÁˆÚÁÔÎÙËÓÔÙÚfiÊÔ˜.
ªÂ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·˘Ùfi ·Ú‹Á·Á ÙȘ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈΤ˜
Û˘Óı‹Î˜ Ù˘ ‡·ÚÍ‹˜ ÙÔ˘ Î·È ıÂÌÂÏ›ˆÛ Ì ÔÚıÔ-
ÏÔÁÈÎfi ÙÚfiÔ ÙËÓ «ÈÛÙÔÚÈÎfiÙËÙ¿» ÙÔ˘.
√È ÚÒÙ˜ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜ ·Ó·Ûηʤ˜ Û ÓÂÔÏÈıÈ-
Τ˜ ı¤ÛÂȘ Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ·Ó Ì ٷ Â˘Ú‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÛÙË
‰È·Ù‡ˆÛË ÛÙ˘ £ÂˆÚ›·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÚÒÈÌË ‡·ÚÍË
ÙÔ˘ ¡ÂÔÏÈıÈÎÔ‡ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Ú·ÁÌ·ÙÔ-
ÔÈ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ ÃÚ‹ÛÙÔ ΔÛÔ‡ÓÙ· ÛÙÔ ¢ÈÌ‹ÓÈ
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1 15
(1901) Î·È ÛÙÔ ™¤ÛÎÏÔ (1903) ÎÔÓÙ¿
ÛÙÔÓ μfiÏÔ. ∞ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ·Ó·Ûη-
ʤ˜ ÌÈÎÚ‹˜ ‰È¿ÚÎÂÈ·˜ ÛÙËÓ ∂Ï¿ÙÂÈ·
(1906) Î·È ¢Ú·¯Ì¿ÓÈ (1909) ·fi ÙÔÓ
°. ™ˆÙËÚÈ¿‰Ë Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Û˘-
ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜ ÛÙË £ÂÛÛ·Ï›· ·fi ÙoÓ
A.J. Wace Î·È M.S. Thompson ÛÙË
£ÂÛÛ·Ï›·. ¡ÂÔÏÈıÈο ÛÙÚÒÌ·Ù·
ÂÓÙÔ›˙ÔÓÙ·È Î·È ÛÙËÓ ∫ÓˆÛfi, ·ÏÏ¿
Ô Evans ‰ÂÓ ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Ì ·˘Ù¿. ™Ë-
Ì·ÓÙÈΤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙËÓ ›‰È·
ÂÚ›Ô‰Ô, Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·È ·fi Û˘-
ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜ ·Ó·Ûηʤ˜ ÛÙË μ. ∂ÏÏ¿-
‰·: ÷ÏÎȉÈ΋ (OÏ˘ÓıÔ˜), £Ú¿ÎË (¶·-
Ú·‰ËÌ‹, ™·ÌÔıÚ¿ÎË, ª¿ÎÚË) ∞Ó·ÙÔ-
ÏÈ΋ (¡ÙÈÎÈÏ› Δ·˜, ™ÈÙ·ÁÚÔ›, ∞Úη‰È-
Îfi˜), ∫ÂÓÙÚÈ΋ Î·È ¢˘ÙÈ΋ ª·Î‰Ô-
Ó›· (∞ÚÌÂÓÔ¯ÒÚÈ, ∫›ÙÚÈÓË Ï›ÌÓË, ¢È-
ÛËÏÈfi), ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ (∫fiÚÈÓıÔ˜,
ΔÂÁ¤·), ¡ËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ (∫¤·, ¶¿-
ÚÔ˜).
÷ÏÎÔÎÚ·Ù›·
ªÂ ·˘Ùfi ÙÔ Û˘Ì‚·ÙÈÎfi fiÓÔÌ· ¤¯ÂÈ Â-
Ú¿ÛÂÈ ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·-
Ê›· Î·È ÛÙȘ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˜ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ
ÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ ÂΛÓÔ Ù˘ ÚÔ˚ÛÙÔÚ›·˜ Ô˘
‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ÛÙÔ ‰›Ô Ù˘ ÔÈÎÔÓÔ-
Ì›·˜ Î·È Ù˘ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·˜ ·fi ÙË ¯Ú‹-
ÛË ÙˆÓ ÌÂÙ¿ÏÏˆÓ ˆ˜ ˘ÏÈÎÔ‡ ηٷ-
Û΢‹˜ ÂÚÁ·Ï›ˆÓ, fiÏˆÓ Î·È Û΢ÒÓ.
∏ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈ΋ ¤Ó·ÚÍË ÙÔ˘ ÛÙ·‰›Ô˘
·˘ÙÔ‡, ‚¤‚·È·, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·ÎfiÌ· ηıÔÚÈ-
ÛÙ› ÙÂÏÈο. §¤ÌÂ, ‚¤‚·È·, fiÙÈ Ú¤ÂÈ
Ó· ÙÔÔıÂÙËı› ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ 5˘ ¯È-
ÏÈÂÙ›·˜ ÚÈÓ ·fi Ì·˜, ‰ÂÓ ·ÔÎÏ›ÂÙ·È
fï˜ Ó· ÈÛ¯‡ÂÈ ·ÎfiÌ· ÌÈ· ÈÔ ·Ï·Èfi-
ÙÂÚË ¯ÚÔÓÔÏÔÁ›·. ∂›Û˘, ÎÈ ·˘Ùfi ›-
Ó·È ¤Ó· ¿ÏÏÔ Úfi‚ÏËÌ·, ÂÓÒ ÙÔÔıÂ-
Ùԇ̠ÔÏϤ˜ ı¤ÛÂȘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·-
P Σχεδιαστικ αναπαρσταση
της νεολιθικς «οικας του κε-
ραμα» στην ακρπολη του Σ-
σκλου (σχεδιαστικ αναπαρ-
σταση M. Kορρ).
16 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
ÛηÊ› ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ¯·ÏÎÔÎÚ·-
Ù›·˜ Ù· Â˘Ú‹Ì·Ù· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ Û’
·˘Ù¤˜ ‰ÂÓ ÓÔÌÈÌÔÔÈÔ‡Ó ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ-
ο, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ, ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· «ÙÔÔı¤-
ÙËÛË».
Oˆ˜ Î·È Ó· ¤¯Ô˘Ó Ù· ·Ó·ÛηÊÈο
‰Â‰Ô̤ӷ ÙË «Ã·ÏÎÔÎÚ·Ù›·» Ú¤ÂÈ
Ó· ÙËÓ ·ÓÙÈÏ·Ì‚·ÓfiÌ·ÛÙ ˆ˜ ÌÈ· Â-
Ú›Ô‰Ô, ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· ÔÈ ·Ú·ÁˆÁÈΤ˜
Û¯¤ÛÂȘ ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó, ÂÔ̤ӈ˜, ·ÏÏ¿-
˙Ô˘Ó, Î·È ÔÈ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˜ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜. √
ÎfiÛÌÔ˜ ÂÚÓ¿ÂÈ Û ¤Ó· ηÈÓÔ‡ÚÁÈÔ Ô-
ÏÈÙÈÛÌÈÎfi ÛÙ¿‰ÈÔ. ∞Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ÔÈ
ÂÍÂȉÈ·ÛÂȘ, ÂÁηı›ÛÙ·ÓÙ·È ÔÈ Î·Ù·-
3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1
Õ Δημτριος P-
γα Θεοχρης
(1919–1977),
φορος Aρχαιοτ-
των, καθηγητς
Aρχαιολογας
του AΠΘ
(1973–1977).
Aνσκαψε στην
Aττικ, στην E -
βοια, στη Σκ ρο
και στη Θεσσα-
λα.
ÌÂÚÈÛÌÔ› Î·È Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË
ÂÓfi˜ ÎÂÓÙÚÈÎÔ‡ ÂϤÁ¯Ô˘ Ù˘ ·Ú·Áˆ-
Á‹˜ ÂÈ‚¿ÏÏÔÓÙ·È ÔÈ ÎÂÓÙÚÈΤ˜ ÂÍÔ˘-
ۛ˜ Ô˘ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô
·˘Ùfi. ¡¤· ÚÔ˚fiÓÙ· ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ
‰›Ô Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜.ΔÔ ÏÂfiÓ·ÛÌ·
·Ú¿ÁÂÙ·È ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈṲ̂ӷ, Ë
ÂÌÔÚÂ˘Ì·ÙÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘ ·›˙ÂÈ ÛËÌ·-
ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ Î·È Ë ·ÔıÂÌ·ÙÔÔ›ËÛ‹
·ÔÙÂÏ› ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ÂÈ-
ÏÔÁ‹. OÛÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ «ÚÒÈÌË»,
«Ì¤ÛË» Î·È «‡ÛÙÂÚË» ÷ÏÎÔÎÚ·Ù›·4 ı·
ÚÔÙÈÌÔ‡Û· Ó· ÙȘ ·Ê‹ÛÔ˘Ì ÛÙËÓ
¿ÎÚË. ¢ÂÓ Ï¤Ó ٛÔÙ ԢÛÈ·ÛÙÈÎfi.
∞ÏÒ˜ Ì·˜ ÌÂډ‡ԢÓ.
∞Ó ı¤ÏÔ˘Ì ÙÒÚ· Ó· ·Ó·ÊÂÚıÔ‡ÌÂ
ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ ÛÙÔÓ ÙÔ-
̤· ·˘Ùfi, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‰Â¯ıԇ̠ÔÏ-
ÏÔ‡˜ Û˘Ì‚È‚·ÛÌÔ‡˜, fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙË
ÏÂÙÔÌÂÚ‹ ·Ó·ÊÔÚ¿ Ì·˜ ÛÙȘ ı¤ÛÂȘ
Ô˘ ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙË «Ã·ÏÎÔÎÚ·Ù›·» ηÈ
¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÛηÊ›. OÛÔÈ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔÈ
‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô
Ù˘ ¶ÚÔ˚ÛÙÔÚ›·˜ fiÏÔ Î·È ı· ¤¯Ô˘Ó
Ûο„ÂÈ ÌÈ· ı¤ÛË Ô˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁ›ٷÈ
ÛÙË «Ã·ÏÎÔÎÚ·Ù›·». £· ÌÔÚÔ‡Û· Ó·
ÈÛ¯˘ÚÈÛÙÒ, Ì¿ÏÈÛÙ·, ¯ˆÚ›˜ Ô ÈÛ¯˘ÚÈ-
ÛÌfi˜ ÌÔ˘ ·˘Ùfi˜ Ó· Â›Ó·È ˘ÂÚ‚ÔÏÈÎfi˜,
ˆ˜ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÓÂÔÏÈıÈÎfi˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜
fiÔ˘ Ù· ·ÓÒÙÂÚ· Î·È ÂÓ ÔÏÏÔ›˜ «‰È·-
Ù·Ú·Á̤ӷ» ÙÔ˘ ÛÙÚÒÌ·Ù· Ó· ÌËÓ
·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹. ∫È ·˘Ùfi
Ê·›ÓÂÙ·È ÈÔ Ôχ ·fi ÙËÓ ÎÂÚ·ÌÂÈ΋
Î·È fi¯È ·fi Ù· ÌÂÙ·ÏÏÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·.
EÙÛÈ ı· ‹Ù·Ó ÈÔ ÛˆÛÙfi Ó· ·Ó·Ê¤Úˆ
ÛÙÔ ÛËÌ›ˆÌ· ·˘Ùfi ÂΛӘ ÙȘ ·Ó·-
ÛηÊÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜ Ô˘ ‰È·ÌfiÚʈ۷Ó
¤ÛÙˆ Î·È Ù· Û˘Ì‚·ÙÈο ÛÙ¿‰È· ÌÈ·˜
«ÈÛÙÔÚ›·˜».
∫·È Û’ ·˘Ù‹Ó ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙËÓ πÛÙÔÚ›· ÔÈ
ÚÒÙ˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ÁÚ¿ÊÙËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ
™Ï‹Ì·Ó ÛÙȘ ª˘Î‹Ó˜ (1876) Î·È ÙÔÓ
√Ú¯ÔÌÂÓfi (1884), ÙÔÓ ΔÛÔ‡ÓÙ· ÛÙȘ
∫˘ÎÏ¿‰Â˜ (1897), ∂‚·Ó˜ ÛÙËÓ ∫ÓˆÛfi
(1900). °È· Ó· Û˘Ó¯ÈÛÙÔ‡Ó ÔÈ ¤Ú¢Ó˜
ÌÂ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfi ÙÚfiÔ ·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜
ÙÔ˘ 20Ô‡ ·È. Î·È Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· Û ÌÂ-
Á¿ÏÔ ·ÚÈıÌfi ı¤ÛÂˆÓ Ù˘ ËÂÈÚˆÙÈ΋˜
∂ÏÏ¿‰·˜ (∫ÔÚ¿ÎÔ˘, §¤ÚÓ·, Δ›Ú˘Óı·,
¶ÂÚ·¯ÒÚ·, ∞Á. ∫ÔÛÌ¿˜, §Èı·Ú¤˜, ∂‡-
ÙÚËÛË, §Â˘Î·ÓÙ›, ¶Â˘Î¿ÎÈ· Î·È πˆÏÎfi,
∞Ú¯ÔÓÙÈÎfi Î·È ª¿Ó‰·ÏÔ, ™¤Ú‚È·, ÷Ï-
ÎȉÈ΋ Î.·.) Î·È Ù˘ ÓËÛȈÙÈ΋˜ (º˘Ï·-
Έ‹, ∞Á›· ∂ÈÚ‹ÓË, ¶·ÚÔÈÎÈ¿, ∞ÎÚˆ-
Ù‹ÚÈ, ∫·ÛÙÚ›, ¶·ÓÔÚÌÔ˜, ÷ϷӉÚÈ·-
Ó‹, ¶ÔÏÈfi¯ÓË, £ÂÚÌ‹, ∞ÁÈÔ˜ °¿Ï· Î.·.).
∫·È fiϘ ·˘Ù¤˜ ÔÈ ·Ó·ÛηÊÈΤ˜ ¤Ú¢-
Ó˜, ‚¤‚·È·, ›¯·Ó ˆ˜ ‚¿ÛË Û˘ÁÎÂÎÚÈ-
̤ӷ ıˆÚËÙÈο ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Î·È Û¯ÂÙÈ-
Τ˜ ÚÔÙ¿ÛÂȘ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Û·Ó ÙÔ ¯ÚÔ-
ÓÔÏÔÁÈÎfi Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ηÈ
ȉȷ›ÙÂÚ· ÙËÓ Î·ıȤڈÛË «fiÚˆÓ» Ô˘
ı· Û˘Ì‚fiÏÈ˙·Ó ¯ÚÔÓÈο ‰È·ÛÙ‹Ì·Ù·,
ÂÚÈÔ¯¤˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈ-
ÛÙÈο Ô˘ ı· ¤ÊÂÚÓ·Ó ‰›Ï· ‰›Ï· ·˘-
Ù¤˜ ÙȘ ÂÚÈÔ¯¤˜, ‹ ı· ÙȘ ·ÔÌ¿ÎÚ˘-
Ó·Ó, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÒÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÌÈ· ¿ÏÏË
·ÙÂÏ›ˆÙË Û˘˙‹ÙËÛË Ì ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ
ÙȘ ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ ‹ ÙȘ ‰È·-
ÊÔÚ¤˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ∏ÂÈÚˆÙÈ΋
∂ÏÏ¿‰·, (΢ڛˆ˜ ¶ÂÏÔfiÓÓËÛÔ Î·È
™ÙÂÚ¿, £ÂÛÛ·Ï›· Î·È ª·Î‰ÔÓ›·), ÙÔ
ÎÂÓÙÚÈÎfi ∞ÈÁ·›Ô Î·È ÙËÓ ∫Ú‹ÙË, ÂÚÈÔ-
¯¤˜ Ô˘ ¤Ì·ÈÓ·Ó ÛÙË ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· ÌÂ
¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌÔ‡˜, Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ¿-
ÓÙÔÙ ۷Ê›˜ Ô‡Ù ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈο Ô‡ÙÂ
ÌÔÚÊÔÏÔÁÈο: ∂ÏÏ·‰ÈÎfi˜ (ÔÏÈÙÈÛÌfi˜),
∫˘ÎÏ·‰ÈÎfi˜ (ÔÏÈÙÈÛÌfi˜) Î·È ªÈÓˆÈÎfi˜
(ÔÏÈÙÈÛÌfi˜).
∂ÈÏÂÁfiÌÂÓ·. º˘ÛÈο ÙÔ Ï·›ÛÈÔ
ÙÔ˘ ÛËÌÂÈÒÌ·ÙÔ˜ ‰ÂÓ ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÙËÓ
·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ÂȯÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ Ô˘
ÙÚÔÊÔ‰fiÙËÛ·Ó Î·È Ô˘ Û˘Ó¯›˙Ô˘Ó
Ó· ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÔ‡Ó ÙË Û˘˙‹ÙËÛË ·˘Ù‹
Ô˘ ÂÈ̤ÓÂÈ Ó· ·ÁÓÔ› fiÙÈ ÛÙÔÓ ËÂÈ-
ÚˆÙÈÎfi Î·È ÓËÛȈÙÈÎfi ÂÏÏ·‰ÈÎfi ¯ÒÚÔ
·Ó·Ù‡¯ıËΠ¤Ó·˜ ÂÓÈ·›Ô˜ ÔÏÈÙÈ-
ÛÌfi˜, ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÔÚÁ·ÓÈο ‰Â̤ÓÔ ÌÂ
ÙÔÓ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ ÌÂÛÔÁÂÈ·Îfi. √È ‰È·ÊÔ-
Ú¤˜ Â›Ó·È Ù˘¯·›Â˜ Î·È ÙȘ ÈÔ ÔÏϤ˜
ÊÔÚ¤˜ ÔÊ›ÏÔÓÙ·È Û ÚÔÛˆÈΤ˜ ÂÈ-
ÏÔÁ¤˜. ∂›Ó·È ··Ú·›ÙËÙÔ fï˜ Ó· ÛË-
ÌÂÈÒÛˆ fiÙÈ fiÛÔ Î·È ·Ó Ê·›ÓÔÓÙ·È
«¿ÛÎÔ˜» Î·È ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ «Êχ·-
Ú˜» ¯ˆÚ›˜ ÏfiÁÔ ÔÈ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÙˆÓ
·Ú¯·ÈÔÏfiÁˆÓ ¿ÓÙÔÙ ÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·È
ÛÙ· Â˘Ú‹Ì·Ù· ÌÈ·˜ ·Ó·Ûηʋ˜. ∞˘-
Ù¤˜, ÂÍ¿ÏÏÔ˘, ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ÙËÓ ÈÛÙÔ-
ÚÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÎÔ‡ ·ÓıÚÒ-
Ô˘, ·ÚΛ ÔÈ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔÈ Ô˘ ÙȘ
Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡Ó Ó· ÌËÓ ·Áȉ‡Ô-
ÓÙ·È ÛÙȘ ÌÔÚÊÔÏÔÁÈΤ˜ ÂÚÈÁڷʤ˜
ÙˆÓ Â˘ÚËÌ¿ÙˆÓ, ·ÏÏ¿ Ó· ÚÔ¯ˆÚÔ‡Ó,
fiÛÔ Î·È ·Ó ·˘Ùfi Â›Ó·È Â›ÔÓÔ Î·È
ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ Ô˘ÙÔÈÎfi, ÛÙÔÓ ÂÓÙÔÈ-
ÛÌfi Ù˘ Ô˘Û›·˜. ¡· ÂÚÌËÓ‡ԢÓ, ÌÂ
¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·. ¡·È Ó· ÂÚÌËÓÂ‡Ô˘Ó ÙȘ ·È-
ٛ˜ Ô˘ ·Ó¿Áη˙·Ó ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Ó·
·Ú¿ÁÂÈ. ¡· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›, ‰ËÏ·‰‹, Ô-
ÏÈÙÈÛÌfi Î·È Ì¤Û· Û’ ·˘ÙfiÓ Ó· ÂÈ‚ÈÒ-
ÓÂÈ!
™∏ª∂πfl™∂π˜
1. Oταν αναφέρομαι στην προϊστορική
έρευνα που πραγματοποιήθηκε στη χώρα
μας, δεν εξαιρώ τις ξένες αρχαιολογικές
σχολές. Eίναι αυτονητο μως τι η δρα-
στηριτητα αυτών δεν προσδιορίστηκε
απ την ύπαρξη ή χι σχετικής πολιτικής
στη χώρα μας, αλλά απ την εκπνηση
και πραγματοποίηση δικών τους ερευνη-
τικών προγραμμάτων.
2. Aκμα και το χρονολογικ ριο των
περιδων για τις οποίες διατυπώνονταν
οι σχετικές ερωτήσεις στις εξετάσεις των
αρχαιολγων ήταν το 3000 π.X.
3. Στο συνοπτικ αυτ χρονικ δεν συ-
μπεριλαμβάνονται οι μυκηναϊκές έρευνες.
Aπλώς γίνεται μια ενδεικτική αναφορά
στην έναρξη των ερευνών του Σλήμαν
στις Mυκήνες.
4. Συμβατικοί ροι που καθιέρωσαν ήδη
απ το 1918 οι Wace και Blegen κατά το
πρτυπο των ορισμών του Evans για την
Kρήτη.
 Kλασικ Aρχαιολογα
Õ O Kυριακς απ την Aνκνα επισκφθη-
κε τη Δλο το 1445 και σχεδασε τις αρ-
χαιτητες που βρσκονταν στο νησ. Στο
σχδιο ο «Kολοσσς των Nαξων», αρχαϊκ
γαλμα του Aπλλωνα, το οποο σ!ζεται
μερικ!ς ως και σμερα, και επιγραφ
απ βση αγλματος, αναθματος στον βα-
σιλι του Πντου Mιθριδτη.

Tου M πÃÕ§∏ A. T πμŒƒπ√À

Kαθηγητ Kλασικ ς Aρχαιολογας στο AΠΘ

T O ™¶EPMA ÁÈ· ÙË Á¤ÓÓËÛË Ù˘ KÏ·ÛÈ΋˜ AÚ¯·ÈÔÏÔÁ›·˜ Ù˘ ·Ú¯·Èfi-

ÙÂÚ˘ ·fi fiϘ ÙȘ ÂȉÈÎfiÙËÙ˜ Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ‚Ú›-
ÛÎÂÙ·È ¯ˆÚ›˜ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›·, ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ AÓ·Á¤ÓÓËÛ˘. TfiÙ ·Ú·-
ÙËÚ‹ıËΠÛÙËÓ E˘ÚÒË Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ IÙ·Ï›· ¤Ó· ÂӉȷʤÚÔÓ, ·Ó¿ÌÂ-
Û· Û ¿ÏÏ·, Î·È ÁÈ· ÙȘ ˘ÏÈΤ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÔڈ̷˚ÎÔ‡ ÔÏÈÙÈ-
ÛÌÔ‡ Ô˘ ÂΉËÏÒıËΠ̠ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ
Û˘ÏÏÔÁÒÓ Î·È Ì ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË Ù·ÍȉÈÒÓ Û ̤ÚË
fiÔ˘ ˘‹Ú¯·Ó ÎÏ·ÛÈΤ˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ˜.
M ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· fï˜ ÙˆÓ OıˆÌ·ÓÒÓ ÛÙÔÓ ÂÏÏ·‰ÈÎfi Afi ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜
¯ÒÚÔ Ù· Ù·Í›‰È· ·˘Ù¿ ηı›ÛÙ·ÓÙ·È ÂÈΛӉ˘Ó· ÁÈ· ÙÔ˘˜ E˘-
Úˆ·›Ô˘˜ Î·È ¤ÙÛÈ ÛÙ·Ì·ÙÔ‡Ó ÁÈ· Ó· Í·Ó·Ú¯›ÛÔ˘Ó ‡ÛÙÂÚ·
ͤÓÔ˘˜ ÂÚÈËÁËÙ¤˜
·fi ·ÚÎÂÙ¿ ¯ÚfiÓÈ·, ÌfiÏȘ ÙÔÓ 17Ô ·È. B·ÛÈÎfi ΛÓËÙÚÔ ÁÈ· ÛÙȘ Ӥ˜ ÂÈÛÙËÌÔ- H O Γερμανς Johann Joachim Winckelmann
fiÛÔ˘˜ ÂȯÂÈÚÔ‡Ó ÙÒÚ· Ù·Í›‰È· ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· Î·È Ò˜ ÙÔ˘˜ (1717-1768) θεσε με τις μελτες του τις βσεις
¯ÚfiÓÔ˘˜ Ù˘ E·Ó¿ÛÙ·Û˘ ÙÔ˘ ’21, ‹Ù·Ó Ë ÎÚ˘Ê‹ ÂÏ›‰· Ó· ÓÈΤ˜ Ù¿ÛÂȘ για την Kλασικ Aρχαιολογα και δκαια θεωρε-
‚ÚÔ˘Ó Î¿ÔÈÔ ·Ú¯·›Ô ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ. ¶Ú¤ÂÈ ˆÛÙfiÛÔ Ó· ÛË- ται ο ιδρυτς της.
ÌÂȈı› fiÙÈ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ E˘Úˆ·›Ô˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ·ÛÎÔ‡-
Û·Ó ·Ú¯·ÈÔηËÏ›· ˘‹Ú¯·Ó Î·È ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ Ô˘ ¤‰ÂÈÍ·Ó ÂӉȷʤÚÔÓ Î·È
ÁÈ· ÌÈ· ÈÔ ÂÌÂÚÈÛٷو̤ÓË ÁÓÒÛË ÙˆÓ ·Ú¯·ÈÔًوÓ, fiˆ˜ Ô °¿ÏÏÔ˜
ÚÂÛ‚Â˘Ù‹˜ ÛÙËÓ KˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Ollier de Nointel Û ÂÓ¤ÚÁÂȘ ÙÔ˘
ÔÔ›Ô˘ ÔÊ›ÏÔ˘Ì ÙË Û¯Â‰›·ÛË ÙˆÓ ÁÏ˘ÙÒÓ ÙÔ˘ ¶·ÚıÂÓÒÓ·. H ÂÚÁ·Û›·
·˘Ù‹ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËΠÙÔ 1674, Ï›Á· ‰ËÏ·‰‹ ¯ÚfiÓÈ· ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ·Ó·-
Ù›Ó·ÍË ÙÔ˘ ÌÔÓ·‰ÈÎÔ‡ ·˘ÙÔ‡ ÌÓËÌ›Ԣ ·fi Ù· ‚Ï‹Ì·Ù· ÙÔ˘ MÔÚÔ˙›ÓË ÙÔ
1687, ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÂÓfi˜ ÙÔ˘ÚÎÔ‚ÂÓÂÙÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1 17
 ™ÙÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ· ÔÈ ÂÏÏËÓÈΤ˜ ·Ú¯·È-
fiÙËÙ˜ ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó· Á›ÓÔÓÙ·È ·ÓÙÈΛ-
ÌÂÓÔ ÌÈ·˜ Ôχ ÈÔ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋˜ ÌÂ-
ϤÙ˘ Î·È ¤Ú¢ӷ˜, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È Î·È
·fi ÙÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ ÂÙ·ÈÚ›·˜ ÙˆÓ
Dilettanti, ÌÈ·˜ ÊÈÏ¿Ú¯·È˘ ÔÌ¿‰·˜
Ô˘ Û˘ÛÙ‹ıËÎÂ ÛÙËÓ AÁÁÏ›· ÙÔ
1732–1734 ·fi ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ˜, ηÏÏÈÙ¤-
¯Ó˜ Î.¿. T· ̤ÏË Ù˘ ÌÂÏÂÙÔ‡Ó Ì ÂÌ-
‚Ú›ıÂÈ·, ÂÚÌËÓÂ‡Ô˘Ó ÛˆÛÙ¿, ÂÚÈÁÚ¿-
ÊÔ˘Ó Î·È Û¯Â‰È¿˙Ô˘Ó Ì ·ÎÚ›‚ÂÈ· ÌÓË-
Ì›· ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈ-
ÛÌÔ‡ ÛÙÔÓ ÙfiÔ Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ÙÔ˘˜.
H ÛËÌ·Û›· Î·È Ë ÛÔ˘‰·ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘
¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘˜ Á›ÓÂÙ·È Â‡ÎÔÏ· ·ÓÙÈÏËÙ‹,
·ÎfiÌË Î·È ·fi ¤Ó· ·Ïfi ÍÂʇÏÏÈÛÌ·
ÙˆÓ ÌÓËÌÂȈ‰ÒÓ ‰ËÌÔÛȇÛÂˆÓ Ô˘
¤Î·Ó·Ó ÁÈ· ÙȘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ˜ Ù˘ Aı‹-
Ó·˜, Ù˘ AÙÙÈ΋˜ Î·È Ù˘ IˆÓ›·˜. EÙÛÈ
‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÓÙÂÏÒ˜ ·ÛÙ‹ÚÈÎÙË Ë ¿Ô„Ë
·˘ÙÒÓ Ô˘ ıˆÚÔ‡Ó ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜ ˆ˜
ıÂ̤ÏÈÔ Ï›ıÔ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ·Ú-
¯·ÈÔÏÔÁ›·˜.
J. J. Winckelmann
H ‚·ıÌÈ·›· ÁÓˆÚÈÌ›· Ì ηÏÏÈÙ¯ÓÈΤ˜
‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›Â˜ Ù˘ ·Ú¯·›·˜ EÏÏ¿‰·˜
–ÛÙËÓ IÙ·Ï›· ‹‰Ë ¤¯Ô˘Ó ·Ú¯›ÛÂÈ Î·È
οÔȘ ·Ó·Ûηʤ˜– ÙËÓ ÔÔ›· Ë ÌÔÚ-
ʈ̤ÓË E˘ÚÒË ·Ó·ÁÓÒÚÈ˙ ˆ˜ ÎÔÈÙ›-
‰· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Ù˘, ÂfiÌÂÓÔ ‹Ù·Ó
Ó· Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ ÁÚ‹ÁÔÚ· Î·È ÛÙË Á¤ÓÓË-
ÛË Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ù˘ KÏ·ÛÈ΋˜
AÚ¯·ÈÔÏÔÁ›·˜. O °ÂÚÌ·Ófi˜ J.J.
Winckelmann (1717–1768) ‰›Î·È· ıÂ-
ˆÚÂ›Ù·È Ô È‰Ú˘Ù‹˜ Ù˘, ·Ó Î·È ÌÂϤÙË-
Û ÌfiÓÔ ¤Ó· ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ ÙÌ‹Ì· Ù˘,
·˘Ùfi Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË Ù˘.
XˆÚ›˜ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ÂÈ-
ÛÙËÌÔÓÈ΋ ̤ıÔ‰Ô ÁÈ· Ó· ÙËÓ ÚÔÛÂÁ-
Á›ÛÂÈ Î·È Î·Ù¤Ù·Í ÙÔ ˘ÏÈÎfi Ù˘ ¯ÚÔÓÔ-
ÏÔÁÈο Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ ÛÙ˘Ï, ÂÓfi˜
«ÂÚÁ·Ï›Ԣ» Ô˘ ‰·Ó›ÛÙËΠ·fi ÙË
ÊÈÏÔÏÔÁ›·. ¢Â¯fiÙ·Ó fiÙÈ ÛÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋
Ù¤¯ÓË ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ê¿ÛÂȘ, ·˘Ù¤˜ Ù˘
Á¤ÓÓËÛ˘, Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘, Ù˘ ÂͤÏÈ-
͢, Ù˘ ·Ú·ÎÌ‹˜ Î·È Ù˘ ÙÒÛ˘ ηÈ
ÁÈ· Ó· ÂÚÌËÓ‡ÛÂÈ ÙÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ù˘
‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ Ù˘ Î·Ù¤Ê˘Á Û «·ÓÙÈ-
18 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
ÎÂÈÌÂÓÈÎÔ‡˜» ·Ú¿ÁÔÓÙ˜, fiˆ˜ .¯.
ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Îϛ̷ Î·È ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi
‹ÏÈÔ, ¯ˆÚ›˜ fï˜ Ó· ·ÔʇÁÂÈ Î·È ÙȘ
˘ÂÚ‚ÔϤ˜.
Afi ÙÔÓ 18Ô Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ·fi ÙÔÓ 19Ô
·È., ·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘
ÎÏ·ÛÈ΋˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜, ¤¯Ô˘Ì ηÈ
ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ‰È‡ڢÓÛË, ÙÔÈο ηÈ
¯ÚÔÓÈο, Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹-
Ì˘ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·. ™’ ·˘Ùfi Û˘Ó¤‚·ÏÂ,
ÂÎÙfi˜ ‚¤‚·È· ·fi ÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë ÏÂÈ-
„¿ÓˆÓ Î·È ¿ÏÏˆÓ ÛÔ˘‰·›ˆÓ ÔÏÈÙÈ-
ÛÌÒÓ, Î·È Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ¿Ï-
ÏˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ, fiˆ˜ .¯. Ù˘ ÁˆÏÔ-
Á›·˜. OÈ ÂÈÛً̘ Ì¿ÏÈÛÙ· ·˘Ù¤˜, ˆ˜
Â› ÙÔ Ï›ÛÙÔÓ ıÂÙÈΤ˜, Û˘ÓÂÙ¤ÏÂÛ·Ó,
ÒÛÙ ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔÈ, ΢ڛˆ˜
ÂȉÈÎÂ˘Ì¤ÓÔÈ Û ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡˜ Ô˘ ‰ÂÓ
¤¯Ô˘Ó ·Ê‹ÛÂÈ ÁÚ·Ù¿ ΛÌÂÓ·, Ó·
ÚÔÛÂÁÁ›ÛÔ˘Ó ÙÔ ˘ÏÈÎfi ÙÔ˘˜, ¯ÚËÛÈÌÔ-
ÔÈÒÓÙ·˜ Û˘¯Ó¿ ÌÂıfi‰Ô˘˜ ÙˆÓ Ê˘ÛÈ-
ÎÒÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ. ™˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ¤ÁÈÓÂ
·ÓÙÈÏËÙfi fiÙÈ Î·Ù¿ ÙȘ ·Ó·Ûηʤ˜
Ú¤ÂÈ Ó· Û˘ÏϤÁÔÓÙ·È fiÏ· Ù· ˘ÏÈο
ηٿÏÔÈ· Ô˘ Ë ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ Ûη-
¿ÓË ¤ÊÂÚÓ ÛÙÔ Êˆ˜, ·ÎfiÌË Î·È Ù·
ÈÔ ·Û‹Ì·ÓÙ·. °È·Ù› Î·È ·˘Ù¿ Û˘Ì‚¿Ï-
ÏÔ˘Ó, ¿ÏÏÔÙ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Î·È ¿ÏÏÔÙÂ
ÏÈÁfiÙÂÚÔ, ÛÙËÓ ·Ó·Û‡ÓıÂÛË Ù˘ ÈÛÙÔ-
Ú›·˜ ÂÓfi˜ ÙfiÔ˘ ‹ ÂÓfi˜ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ –
Â‰Ò Ë Ï¤ÍË ÈÛÙÔÚ›· Ì ÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË
‰˘Ó·Ù‹ ÛËÌ·Û›·. A˘Ù‹ Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë ˘È-
ÔıÂÙ‹ıËÎÂ Î·È ·fi ÙÔ˘˜ ÎÏ·ÛÈÎÔ‡˜
·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘˜ Î·È Â›¯Â ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·,
Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ‚¤‚·È· Î·È Ù˘ ÏÔ‡-
ÛÈ·˜ ÁÚ·Ù‹˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘, Ó· ÎÂÚ‰›-
ÛÔ˘Ì Ï‹ıÔ˜ ÔχÙÈÌˆÓ ÏËÚÔÊÔ-
ÚÈÒÓ ÁÈ· ÔÈΛϘ Ù˘¯¤˜ ÙÔ˘ ȉȈÙÈ-
ÎÔ‡, ‰ËÌfiÛÈÔ˘ Î·È ıÚËÛ΢ÙÈÎÔ‡ ‚›Ô˘
ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ. TÔ ‰È·ÈÛÙÒÓÔ˘Ì .¯.
ÛÙȘ ÛÔ˘‰·›Â˜ ·Ó·Ûηʤ˜ Ù˘ ¶Ô-
ÌË›·˜ ηٿ ÙÔÓ 19Ô ·È. Î·È ÁÈ· Ó·
·Ó·ÊÂÚıԇ̠۠¤Ó· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·fi
ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ, ÛÙȘ ·˘ÛÙÚȷΤ˜
·Ó·Ûηʤ˜ Ù˘ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓ˘
·ÎfiÌË ™·ÌÔıÚ¿Î˘. ™ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ÙfiÌÔ˘˜
Ô˘ Âͤ‰ˆÛÂ Ô A. Conze Ì ÙÔ˘˜ Û˘-
ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔ˘ (1875–1880) ÂÚÈÏ·Ì‚¿-
ÓÔÓÙ·È ÔÏÏ¿ «Ù·ÂÈÓ¿» ·ÓÙÈΛÌÂÓ·
Ô˘ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÛÙȘ ÙÚÈÂÙ›˜ ·Ó·Ûη-
3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1
ʤ˜ (1873-1875), Î·È Ë ÌÂϤÙË ÙˆÓ Ã Aποψη του ελ-
ÔÔ›ˆÓ ¤‰ˆÛ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ¯Ú‹ÛÈ̘ ληνιστικο& Iερου
ÛÙËÓ ·Ó·Û‡ÓıÂÛË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ της Σαμοθρκης,
™·ÌÔıÚ¿Î˘, Î·È fi¯È ÌfiÓÔÓ. που τελο&νταν
H Û˘Ì‚ÔÏ‹ Î·È ¿ÏÏˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ τα Kαβερια Mυ-
Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ıÂÙÈÎÒÓ Û ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈΤ˜ στρια. Aνασκ-
ÂÚÁ·Û›Â˜, Á›ÓÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· ÂÌÊ·Ó‹˜ φτηκε απ Aυ-
ÛÙÔÓ 20fi ·È. ™˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó .¯. Û στριακο&ς και
¤Ú¢Ó˜ ÂÓÙÔÈÛÌÔ‡ ‹ ¯ÚÔÓÔÏfiÁËÛ˘ Aμερικανο&ς αρ-
·Ú¯·ÈÔًوÓ, Û ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· Û˘ÓÙ‹- χαιολγους
ÚËÛ˘ Î·È ·ÔηٿÛÙ·Û‹˜ ÙÔ˘˜, Û (φωτ.: Δ. Δαμ-
ÚÔÛ¿ıÂȘ ÏËÚ¤ÛÙÂÚ˘ Û˘ÏÏÔÁ‹˜, σκος).
Ù·ÍÈÓfiÌËÛ˘ Î·È ·ÍÈÔÔ›ËÛ˘ ÙÔ˘ Û˘-
¯Ó¿ ÔÏ˘ÏËıÔ‡˜ Î·È ÔÈΛÏÔ˘ ·Ú¯·È-
ÔÏÔÁÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡, ‚ÔËıÒÓÙ·˜ ÛÙË ‰ÈÂ-
Í·ÁˆÁ‹ ÔÛÔÙÈÎÒÓ Î·È ÛÙ·ÙÈÛÙÈÎÒÓ
·Ó·Ï‡ÛÂˆÓ Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ËÏÂÎÙÚÔÓÈ-
ÎÒÓ ˘ÔÏÔÁÈÛÙÒÓ Î·È Û ÔÏÏÔ‡˜ ¿Ï-
ÏÔ˘˜ ÙÔÌ›˜. OÏ· ·˘Ù¿ ÂËÚ¤·Û·Ó
ÙÔ˘˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘˜, ÌÂÚÈÎÔ› Ì¿ÏÈÛÙ·
·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ô‰ËÁ‹ıËÎ·Ó ÛÂ
˘ÂÚ‚ÔϤ˜, ÈÛÙ‡ÔÓÙ·˜ fiÙÈ ÛÙË ÌÂϤ-
ÙË ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ ÙÔ˘˜ Ú¤ÂÈ Ó· ¯ÚËÛÈ-
ÌÔÔÈÔ‡Ó ÌfiÓÔÓ ÂÚÁ·Ï›· Î·È ÌÂıfi-
‰Ô˘˜ ÙˆÓ ıÂÙÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ, ÁÈ· Ó·
·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ‰‹ıÂÓ Ë AÚ¯·ÈÔÏÔÁ›· ÙËÓ
·ÎÚ›‚ÂÈ· ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ ·˘ÙÒÓ. øÛÙfi-
ÛÔ, Ì ÙËÓ ¿ÚÔ‰Ô ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ¤ÁÈÓÂ
ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ Ë ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ
·˘ÙÒÓ Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙË Û ˙ËÙ‹Ì·Ù·
.¯. Û˘ÓÙ‹ÚËÛ˘ ·Ú¯·›ˆÓ ‹ Ù·ÍÈÓfiÌË-
Û˘ ÔÏ˘ÏËıÔ‡˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ˘ÏÈ-
ÎÔ‡, ηıÒ˜ ÂÍÔÈÎÔÓÔÌÂ›Ù·È ÛÙȘ Û¯ÂÙÈ-
Τ˜ ¤Ú¢Ó˜ ÔχÙÈÌÔ˜ ¯ÚfiÓÔ˜. AÏÏ¿
ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÌËÓ›· Î·È Î·Ù·ÓfiËÛË ÙˆÓ P Oι τελευταες
·Ú¯·›ˆÓ Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ·˘ÙÒÓ Ù˘ ÎÏ·ÛÈ- ανασκαφς στη
΋˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, ÁÈ· ÙËÓ ÔÔ›· ‰È·ı¤- Mακεδονα αλ-
ÙÔ˘Ì ¿ÌÔÏϘ Î·È ·ÍÈfiÈÛÙ˜ ÏË- λζουν ρδην
ÚÔÊÔڛ˜ ·fi ·Ú¯·›· ÁÚ·Ù¿ ΛÌÂÓ·, την εικνα που
Ë ÚÔÛÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜ ‹Ù·Ó ۯ‰fiÓ Ìˉ·- εχαμε για την
ÌÈÓ‹. H ÂÚÌËÓ›· .¯. ÙˆÓ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂ- περιοχ κατ
ˆÓ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ·ÁÁ›ˆÓ την Aρχαιτητα.
‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÚÔ·„ÂÈ Ì¤Ûˆ ÙˆÓ Στη φωτογραφα
ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎÒÓ ˘ÔÏÔÁÈÛÙÒÓ, Ô‡Ù ·˘- τμμα γραπτς
Ù‹ Â›Ó·È ÛˆÛÙfiÙÂÚË ·Ó ηٿ ÙË Û˘ÏÏÔ- ζωφρου με πα-
Á‹ Î·È Ù·ÍÈÓfiÌËÛË ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈÎÔ‡ ˘ÏÈ- ρσταση συμπο-
ÎÔ‡ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎÔ› σου απ το μα-
˘ÔÏÔÁÈÛÙ¤˜ Î·È «ÌÔÓÙ¤ÚÓÔ˜ ÏfiÁÔ˜». κεδονικ τφο
™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÔÈ ÂÈÛً̘ του Aγου Aθα-
·˘Ù¤˜ ‰ÂÓ ¤Ï˘Ó·Ó ηӤӷ ·fi Ù· ÌÂ- νασου κοντ
στη Θεσσαλον-
κη, τλη 4ου αι.
π.X. (φωτ.: αρ-
χεο M. Tσιμπ-
δου - Aυλωντη).
Á¿Ï· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ù˘ KÏ·ÛÈ΋˜
AÚ¯·ÈÔÏÔÁ›·˜, Û ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÂÚÈÙÒ-
ÛÂȘ Ì¿ÏÈÛÙ· ÔÈ «ÌÔÓÙ¤ÚÓÔÈ» ·Ú¯·ÈÔÏfi-
ÁÔÈ ¤ÊÙ·Ó·Ó ÛÙ· ›‰È· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù·
Ì ÙÔ˘˜ «·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡˜», ÌfiÓÔÓ Ô˘
ÔÈ ÙÂÏÂ˘Ù·›ÔÈ Î·Ù¤ÏËÁ·Ó Û’ ·˘Ù¿ ÈÔ
ÁÚ‹ÁÔÚ· Î·È Ì ÈÔ ·Ïfi ÙÚfiÔ, ¯ÚË-
ÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ Ì¿ÙÈ Î·È ÙȘ
ÁÓÒÛÂȘ ÙÔ˘˜.
«N¤· AÚ¯·ÈÔÏÔÁ›·»
°‡Úˆ ÛÙÔ 1960 ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ·Ú¯·ÈÔÏfi-
ÁÔÈ, ıÈ·ÛÒÙ˜ ΢ڛˆ˜ ÙÔ˘ ¿ÎÚÈÙÔ˘ ÂÈ-
ÛÙËÌÔÓÈÛÌÔ‡ ÛÙËÓ AÚ¯·ÈÔÏÔÁ›·,
ÛÙÚ¿ÊËÎ·Ó ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ıˆ-
ÚËÙÈÎÔ‡ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡,
οÓÔÓÙ·˜ ÏfiÁÔ ÁÈ· ÌÈ· «N¤· AÚ¯·ÈÔÏÔ-
Á›·». EÓÒ ÔÈ «·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ›» ·Ú¯·ÈÔ-
ÏfiÁÔÈ Ô‰ËÁÔ‡ÓÙ·È ÛÙ· fiÔÈ· Û˘ÌÂÚ¿-
ÛÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜, ¤¯ÔÓÙ·˜ ÌÂÏÂÙ‹ÛÂÈ ÚÒÙ·
Ù· ·Ú¯·›· ˘ÏÈο ηٿÏÔÈ·, ÍÂÎÈÓÔ‡Ó
‰ËÏ·‰‹ ·fi ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÁÈ· Ó·
‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ó ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· οÔÈ· ıÂ-
ˆÚ›·, ÔÈ «ıˆÚËÙÈÎÔ›» ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔÈ ÍÂ-
ÎÈÓÔ‡Ó Ì ˘Ôı¤ÛÂȘ Î·È Ì ÚÔηٷ-
Û΢·Ṳ̂ӷ ÌÔÓ٤Ϸ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤-
¯ÂÈ· ηٷʇÁÔ˘Ó ÛÙÔ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi
˘ÏÈÎfi fiÔ˘ Î·È ‰ÔÎÈÌ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ÈÛ¯‡
ÙˆÓ ÌÔÓÙ¤ÏˆÓ ÙÔ˘˜. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ·
¤Ó·Ó ÙÚfiÔ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔ-
ÏÔÁÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡ Ô˘, ÁÈ· ÔÊı·ÏÌÔÊ·-
Ó›˜ ÏfiÁÔ˘˜, ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ‚ÚÂÈ Â˘Ú‡
‰›Ô ‰Ú¿Û˘ Û ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜
ÔÔ›Ô˘˜ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ì Ï‹ıÔ˜ ÁÚ·ÙÒÓ
ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ, fiˆ˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Û˘Ì‚·›-
ÓÂÈ Ì ÙÔÓ ÂÏÏËÓÔڈ̷˚Îfi ÔÏÈÙÈÛÌfi.
AÏψÛÙÂ Ë Ì¤ıÔ‰Ô˜ ·˘Ù‹ ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·È
ÙfiÛÔ «Ó¤·», fiˆ˜ ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ÙËÓ ·-
ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÔ˘Ó ÔÈ Ô·‰Ô› Ù˘. OÏÔÈ ÔÈ ·Ú-
¯·ÈÔÏfiÁÔÈ, Û˘ÓÂȉËÙ¿ ‹ ·Û˘Ó›‰ËÙ·,
¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙfiÛÔ ÙÔÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·-
Îfi ÙÚfiÔ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡
ÙÔ˘˜ fiÛÔ Î·È ÙÔÓ «Ó¤Ô». OÏÔÈ ÛÙËÚ›˙Ô-
ÓÙ·È .¯. ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÌËÓ›· οÔȈÓ
·Ú·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ‹ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Û ÚÔ-
ηٷÛ΢·Ṳ̂ӷ ÌÔÓ٤Ϸ, Ë ÈÛ¯‡˜
ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Â›Ó·È ‰ÔÎÈÌ·Ṳ̂ÓË ÛÙÔÓ
¯ÚfiÓÔ Î·È ·Ô‰ÂÎÙ‹. A˘Ùfi Â›Ó·È ÂÌÊ·-
Ó¤˜ Û fiϘ ÙȘ ‰ËÌÔÛȇÛÂȘ ÙˆÓ ÌÂ-
Á¿ÏˆÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ Ù˘ KÏ·ÛÈ΋˜
AÚ¯·ÈÔÏÔÁ›·˜, fiˆ˜ .¯. Ù˘ ·ıËÓ·˚-
΋˜ ·ÁÔÚ¿˜, ÙÔ˘ KÂÚ·ÌÂÈÎÔ‡, Ù˘ OÏ˘-
Ì›·˜, ÙˆÓ ¢ÂÏÊÒÓ, Ù˘ ¢‹ÏÔ˘, Ù˘
OχÓıÔ˘ Î.Ï. ¢ËÌÔÛȇÛÂȘ Ô˘ Ì·˜
¤¯Ô˘Ó ‰ÒÛÂÈ Ï‹ıÔ˜ ÛÙÔȯ›ˆÓ ¯Ú‹ÛÈ-
ÌˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·Û‡ÓıÂÛË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜
ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡.
™ÙË ÌÂϤÙË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ·˘Ù‹˜ Ë KÏ·-
ÛÈ΋ AÚ¯·ÈÔÏÔÁ›·, ˆ˜ ÁÓˆÛÙfiÓ, ¤¯ÂÈ
ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ, fi¯È fï˜ Î·È ·Ô-
ÎÏÂÈÛÙÈÎfi. EÍ›ÛÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ ÔÛÔÛÙfi
Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜ Û ·˘Ù‹Ó ¤¯Ô˘Ó Î·È ¿ÏϘ
Û˘Ó·Ê›˜ ÂÈÛً̘, fiˆ˜ ·˘Ù¤˜ Ù˘
·Ú¯·›·˜ ÈÛÙÔÚ›·˜, ÊÈÏÔÏÔÁ›·˜, ıÚË-
ÛΛ·˜ Î.Ï.
H KÏ·ÛÈ΋ AÚ¯·ÈÔÏÔÁ›· ÌÂÏÂÙ¿ Ù·
˘ÏÈο ηٿÏÔÈ· ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÔڈ̷˚ÎÔ‡
ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜. ¶ÚÔ-
Û·ı› Ó· ·Ó·Û˘Óı¤ÛÂÈ Ì ‰È¿ÊÔÚ˜
ÌÂıfi‰Ô˘˜, Ì fiÏ· Ù· ̤۷ Ô˘ ¤¯ÂÈ
ÛÙË ‰È¿ıÂÛ‹ Ù˘ Î·È Ì ÙË Û˘ÓÂÚÁ·-
Û›· Î·È ¿ÏÏˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ, ıˆÚËÙÈ-
ÎÒÓ Î·È ıÂÙÈÎÒÓ, ÙÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÙÔ˘ ÂÏ-
ÏËÓÔڈ̷˚ÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Ô˘ ÙËÓ
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
ÂӉȷʤÚÂÈ. B·Û›˙ÂÙ·È Î·È ·˘Ù‹, fiÙ·Ó
ÎÚ›ÓÂÙ·È ··Ú·›ÙËÙÔ, Û ‰Â‰Ô̤ӷ
.¯. ÛÙ·ÙÈÛÙÈÎÒÓ ·Ó·Ï‡ÛÂˆÓ Î·È Î¿-
ÓÂÈ Î·È ·˘Ù‹ ÌÂϤÙ˜ Û¯ÂÙÈΤ˜ .¯. ÌÂ
ÙËÓ ÔÈÎÔÓÔÌ›·, ÙËÓ È‰ÂÔÏÔÁ›·, ÙËÓ Ô-
ÏÈÙÈ΋ ÚÔ·Á¿Ó‰· Î·È ÙË ıÚËÛΛ·
Ù˘ ÎÏ·ÛÈ΋˜ EÏÏ¿‰·˜. K·È Ê˘ÛÈο
·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Ì ÙË ÌÂϤÙË Ù˘ ·Ú¯·›·˜
ÂÏÏËÓÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘, fiˆ˜ ¤Î·ÓÂ Ô È‰Ú˘-
Ù‹˜ Ù˘ Ô Winckelmann, ÂÂȉ‹ ·˘Ù‹
¤·È˙ ȉȷ›ÙÂÚ· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙË
˙ˆ‹ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ Î·È ·ÔÙÂ-
ÏÔ‡Û ΢ڛ·Ú¯Ë ¤ÎÊ·ÓÛ‹ Ù˘, ÂÓÒ
¤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·, Ë Ù¤¯ÓË ·˘Ù‹ Â›Ó·È ˙ˆ-
ÓÙ·Ó‹. ¢ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· Ì·˜ ‰È·Ê‡ÁÂÈ
fiÙÈ Ë ÎÏ·ÛÈ΋ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›· ıÂÚ·‡Â-
Ù·È ÛÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜, ·ÎfiÌË Î·È Û ̷-
ÎÚÈÓ¤˜ ¯ÒÚ˜, fiˆ˜ Ë I·ˆÓ›·, A˘-
ÛÙÚ·Ï›· Î·È N¤· ZËÏ·Ó‰›·, ÂÂȉ‹
·ÎÚÈ‚Ò˜ ÌÂÏÂÙ¿ Ù· ˘ÏÈο ηٿÏÔÈ·
ÂÓfi˜ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤¯ÂÈ ÂËÚÂ-
¿ÛÂÈ ‚·ı‡Ù·Ù· ¤Ó·Ó ΢ڛ·Ú¯Ô ÔÏÈÙÈ-
ÛÌfi Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Ì·˜ ÙÔÓ ÏÂÁfiÌÂÓÔ ‰˘-
ÙÈÎfi ÔÏÈÙÈÛÌfi ηÈ, Û ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ‚·ı-
Ìfi, Î·È ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜.
3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1 19
 Bυζαντιν Aρχαιολογα
Tου ¶ ∞¡∞°πflΔ∏ §. B √∫√Δ√¶√⁄§√À
Oμοτμου Kαθηγητο

του Πανεπιστημου Aθηνν

H NEøTEPH E§§A¢A ·ÓÙÈ·Ú‹ÏıÂ

ÂÚÈÊÚÔÓËÙÈο ÙÔ ÌÂ۷ȈÓÈÎfi
Ù˘ ·ÚÂÏıfiÓ Î·Ù¿ ÙËÓ ÚÒÙË
ÂÓËÓÙ·ÂÙ›· ÙÔ˘ ÂχıÂÚÔ˘ ‚›Ô˘ Ù˘,
·Ó Î·È Ô ÓfiÌÔ˜ Ù˘ 10/22 M·˝Ô˘ 1834
«¶ÂÚ› ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ Î·È Ù¯ÓÔ-
ÏÔÁÈÎÒÓ Û˘ÏÏÔÁÒÓ, ÂÚ› ·Ó·Î·Ï‡„ˆ˜
Î·È ‰È·ÙËÚ‹Ûˆ˜ ÙˆÓ ·Ú¯·ÈÔًوÓ
Î·È Ù˘ ¯Ú‹Ûˆ˜ ·˘ÙÒÓ» ÚÔ¤‚ÏÂÂ
fiÙÈ «Î·È Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ù˘ Ù¤¯Ó˘
·ÎfiÌË, Ù· ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓ· ·fi ÙËÓ ·Ú-
¯·ÈÔÙ¿ÙËÓ ÂÔ¯‹Ó ÙÔ˘ XÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡
‹ ÙÔÓ Î·ÏÔ‡ÌÂÓÔÓ ÌÂÛ·ÈÒÓ·, ‰ÂÓ ÂÍ·È-
ÚÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ηÓÔÓÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘
·ÚfiÓÙÔ˜ ÓfiÌÔ˘». O ‰È·ÊˆÙÈÛÌfi˜ ›¯Â
ηı˘ÛÙÂÚË̤ӷ ÂËÚ¿ÛÂÈ ÙÔ ÂÏÏËÓÈ-
Îfi ÎÔÈÓfi, Ô˘ ‰ÂÓ ÂÎÙÈÌÔ‡Û ÙË ‚˘˙·-
ÓÙÈÓ‹ Ù¤¯ÓË, ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ô˘ ÛÙËÓ ¢˘-
ÙÈ΋ E˘ÚÒË Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡ÛÂ Ô ı·˘Ì·-
ÛÌfi˜ Î·È Ë Ì›ÌËÛȘ Ù˘ ÁÔÙıÈ΋˜ Ù¤-
¯Ó˘. ¢Âο‰Â˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓÒÓ Î·È ÌÂÙ·‚˘-
˙·ÓÙÈÓÒÓ ÌÓËÌ›ˆÓ ηÙÂÛÙÚ¿ÊËÛ·Ó
ηٿ ÙË ‰È¿ÓÔÈÍË Ó¤ˆÓ ‰ÚfiÌˆÓ ÛÙËÓ
Aı‹Ó· Î·È Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ·Ú¯·ÈÔ-
ÏÔÁÈÎÒÓ ·Ó·ÛηÊÒÓ, ÁÈ· Ó· Êı¿ÛÔ˘Ó
ÔÈ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔÈ ÛÙ· ·Ú¯·ÈfiÙÂÚ· ÛÙÚÒ-
Ì·Ù·, ·Ú¿ ÙÔ ‰È¿Ù·ÁÌ· Ù˘ 1/19 ¢Â-
ÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 1837, Ô˘ fiÚÈ˙ «Ó· ‰È·ÙË-
ÚÒÓÙ·È ·˘Ù¿ Ù· Ï›„·Ó· ÙÔ˘ ÌÂÛ·ÈÒ-
ÓÔ˜ ÂȘ ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛÈÓ ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ۯ‰›-
Ô˘ Ù˘ ÚˆÙ¢ԇÛ˘» Î·È «Ó· Ê˘Ï¿Ù-
ÙˆÓÙ·È Ù· ·ÓˆÙ¤Úˆ, ·Ó Î·È Â˘Ú›ÛΈ-
ÓÙ·È ÌÂÌÈÁ̤ӷ Ì EÏÏËÓÈο˜ ›Ù Pˆ-
Ì·˚ο˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜». Afi ÙËÓ ÂÔ¯‹
‹‰Ë ÂΛÓË ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ Óˆ٤ڷ˜
EÏÏ¿‰Ô˜ ‹Ù·Ó fi¯È Ë ¤ÏÏÂÈ„Ë Î·Ù·ÏÏ‹-
ÏˆÓ ÓfïÓ, ·ÏÏ¿ Ë ÌË ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙˆÓ.
H ÛÙ¿ÛË ·˘Ù‹ ¿Ú¯ÈÛ ӷ ·ÏÏ¿˙ÂÈ ÌÂ-
Ù¿ ÙÔ 1880, Î·È ·˘Ùfi ÔÊ›ÏÂÙ·È ›Ûˆ˜ ÂÓ
̤ÚÂÈ ÛÙÔÓ ÂıÓÈÎfi Ì·˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi KˆÓ-
ÛÙ·ÓÙ›ÓÔ ¶··ÚÚËÁfiÔ˘ÏÔ, Ô˘ ÂÙfi-
ÓÈ˙ ÛÙ· ÁÚ·Ù¿ ÙÔ˘ ÙËÓ Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ˘
EÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ·fi ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ̤-
¯ÚÈ ÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜. TÔ 1884 Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜
§·Ì¿Î˘ (1854–1914), ˘ÊËÁËÙ‹˜ ıÂ-
ÔÏÔÁ›·˜ Ì ÛÔ˘‰¤˜ ÛÙËÓ °ÂÚÌ·Ó›·,
Î·È ¿ÏÏÔÈ Â›ÎÔÛÈ ¤ÁÎÚÈÙÔÈ AıËÓ·›ÔÈ
›‰Ú˘·Ó ÙËÓ XÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋
EÙ·ÈÚ›·, ·ÚÈÔ˜ ÛÎÔfi˜ Ù˘ ÔÔ›·˜
‹Ù·Ó «Ó· ÂÚÈÛ˘Ó·Á¿ÁË Î·È ‰È·Ê˘Ï¿-
ÍË Ù· ÂÓ EÏÏ¿‰È ‹ ·ÏÏ·¯Ô‡ ¢ÚÈÛÎfiÌÂ-
Ó· ¤ÙÈ Ï›„·Ó· Ù˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ·Ú-
¯·ÈfiÙËÙÔ˜» Î·È Ó· Û˘ÁÎÚÔÙ‹ÛÂÈ Û¯ÂÙÈ-
Îfi MÔ˘Û›Ô. H EÙ·ÈÚ›· ¤·ÈÍ η›ÚÈÔ
ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ‰È¿ÛˆÛË ÙÔ˘ ηıÔÏÈÎÔ‡
Ù˘ MÔÓ‹˜ ¢·ÊÓ›Ô˘, Ô˘ ÂÎÈÓ‰‡Ó¢Â
Ó· ηٷÚÚ‡ÛÂÈ, ·ÊÔ‡ ›¯Â ÚÔËÁÔ˘-
̤ӈ˜ ÌÂÙ·ÙÚ·› Û ÊÚÂÓÔÎÔÌ›Ô. O
§·Ì¿Î˘, Ô˘ ‹Ù·Ó ·Ú·Ïϋψ˜ ȉÈ-
H Zωγραφικ παρσταση της Παναγας Bρεφοκρατοσας απ την εκκλησα του ·›ÙÂÚÔ˜ ÁÚ·ÌÌ·Ù‡˜ Ù˘ ‚·ÛÈÏ›ÛÛ˘
Aγου Bλσιου και της Παναγας στα Φριλιγκινικα Kυθ ρων, τλη του 13ου αι. H OÏÁ·˜, ÂÚÈÒ‰Â˘Û Â› ‰‡Ô ‰ÂηÂٛ˜
καταγραφ των βυζαντινν τοιχογραφιν στο νησ αποτελε μρος ερευνητικο ÙËÓ ÙfiÙ EÏÏ¿‰·, ÙËÓ M·Î‰ÔÓ›·, ÙËÓ
προγρμματος της Aκαδημας Aθηνν, το οποο χει στχο τη δημιουργα ενς σ- £Ú¿ÎË Î·È ÙËÓ IˆÓ›·, ‰ËÌÔÛ›Â˘Û ÛÙÔ
ματος των τοιχογραφιν κατ χρες απ τον 7ο ως και τον 15ο αι. «¢ÂÏÙ›ÔÓ Ù˘ XÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ AÚ¯·ÈÔÏÔ-
ÁÈ΋˜ EÙ·ÈÚ›·˜» ÂÚÈÁڷʤ˜ ÙˆÓ ÌÓË-

20 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1
Ì›ˆÓ Î·È ÙˆÓ ¯ÒÚˆÓ Ô˘ ÂÂÛΤÊıË,
ηًÚÙÈÛ ÔχÙÈÌÔ ·Ú¯Â›Ô ʈÙÔÁÚ·-
ÊÈÒÓ Î·È Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÚÈıÌfi
¯ÂÈÚÔÁڿʈÓ, ÂÈÎfiÓˆÓ, ·ÌÊ›ˆÓ ηÈ
·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ·ÚÁ˘ÚÔ¯Ô˝·˜, Ô˘ ÂÍÂÙ¤-
ıËÛ·Ó ·Ú¯ÈÎÒ˜ ÛÙÔ ÎÙ›ÚÈÔ Ù˘ IÂÚ¿˜
™˘Ófi‰Ô˘, ηÙfiÈÓ ÛÙÔ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi
MÔ˘ÛÂ›Ô Î·È ÙÂÏÈÎÒ˜ ÛÙÔ ÈÛfiÁÂÈÔ Ù˘
Aη‰ËÌ›·˜, Ì·˙› Ì ٷ ÂÎı¤Ì·Ù· ÙÔ˘
XÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡ Î·È B˘˙·ÓÙÈÓÔ‡ MÔ˘Û›-
Ô˘ Ô˘ ›¯Â ÂÓ Ùˆ ÌÂٷ͇ È‰Ú˘ı› ÙÔ
1914. TËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹ ÂÚÈfi‰Â˘·Ó
ÛÙËÓ EÁÁ‡˜ AÓ·ÙÔÏ‹ Ô ÌÂÁ¿ÏÔ˜ PÒÛÔ˜
‚˘˙·ÓÙÈÓÔÏfiÁÔ˜ NÈÎfi‰ËÌÔ˜ KÔÓÙ·ÎfiÊ
Î·È ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· Ô A˘ÛÙÚÈ·Îfi˜ Joseph
Strzygowski, Ô °¿ÏÏÔ˜ Gabriel Millet
Î·È ÔÈ AÁÁÏÔÈ ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙÔÓ˜ Shultz ηÈ
Barnsley, Ô˘ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û·Ó Ù· ·ÔÙÂ-
ϤÛÌ·Ù· ÙˆÓ ÂÚ¢ÓÒÓ ÙÔ˘˜ Û ‚È‚Ï›·
Ô˘ Î·È Û‹ÌÂÚ· ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ÙËÓ ·Í›·
ÙÔ˘˜.
TËÓ ËÚˆÈ΋ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ §·Ì¿ÎË
Ô˘, ηٿ ÙËÓ ¤ÎÊÚ·ÛË ÙÔ˘ M. X·Ù˙Ë-
‰¿ÎË, ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈ˙ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˜ ÂÓ-
ıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi˜ ·Ú¿ ÂÈÛÙ‹ÌË, ‰È·‰¤¯Â-
Ù·È ÌÈ· ÁÂÓ¿ ‚˘˙·ÓÙÈÓÔÏfiÁˆÓ, ·ÚÈÔÈ
ÂÎÚfiÛˆÔÈ Ù˘ ÔÔ›·˜ Â›Ó·È ÔÈ °ÂÒÚ-
ÁÈÔ˜ ™ˆÙËÚ›Ô˘, AÓ·ÛÙ¿ÛÈÔ˜ OÚÏ¿Ó‰Ô˜
Î·È AÓ‰Ú¤·˜ •˘ÁÁfiÔ˘ÏÔ˜. K·Ù¿ ÙËÓ
ÂÚ›Ô‰Ô ·˘Ù‹ ·Ú¯›˙ÂÈ Ë ·Ó·Ûηʋ
ÔÏÏÒÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ ¯ÒÚˆÓ Ù˘
ÚˆÙÔ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ÂÚÈfi‰Ô˘, ·Ú¯‹˜ ÁÂ-
ÓÔ̤Ó˘ ·fi ÙË NÈÎfiÔÏË Ù˘ H›-
ÚÔ˘, ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ‹
Ù˘, ÙÔ 1913. ™˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ‰ËÌÈÔ˘Á›ٷÈ
ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÂÚ› ÙÔ 1910 ı¤ÛË
EÊfiÚÔ˘ XÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÒÓ AÚ¯·ÈÔًوÓ,
ÙËÓ ÔÔ›· ηٷϷ̂¿ÓÂÈ ÁÈ· Ï›ÁÔ Ô
A‰·Ì¿ÓÙÈÔ˜ A‰·Ì·ÓÙ›Ô˘ (1875-1937)
Î·È Î·ÙfiÈÓ Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ ™ˆÙËÚ›Ô˘
(1880-1965), ıÂÔÏfiÁÔ˜ Ô˘ ÂȉÈ·ıË-
ΠÛÙË XÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ AÚ¯·ÈÔÏÔÁ›· ÛÙËÓ
°ÂÚÌ·Ó›· Î·È ÙËÓ A˘ÛÙÚ›·. O ™ˆÙËÚ›-
Ô˘ ·Ó¤Ï·‚ ÙÔ 1923 ÙËÓ ‰È‡ı˘ÓÛË
ÙÔ˘ XÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡ Î·È B˘˙·ÓÙÈÓÔ‡
MÔ˘Û›Ԣ, ÙÔ ÔÔ›Ô ÏÔ˘Ù›ÛıËΠÌÂ
ÔÏÏ¿ ÎÂÈÌ‹ÏÈ· Ô˘ ¤ÊÂÚ·Ó Ì·˙› ÙÔ˘˜
ÔÈ EÏÏËÓ˜ Ô˘ ÍÂÚÈ˙ÒıËÎ·Ó ·fi ÙËÓ
MÈÎÚ¿ AÛ›· Î·È ÙËÓ £Ú¿ÎË. ¢ËÌÈÔ‡Ú-
ÁËÌ· ÙÔ˘ ™ˆÙËÚ›Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ Ó¤Ô MÔ˘-
Û›Ô, Ô˘ ÌÂÙ·ÛÙÂÁ¿ÛıËΠÙÔ 1930
ÛÙ· IÏ›ÛÈ·, ÙÔ M¤Á·ÚÔ Ù˘ ¢Ô˘Î›ÛÛ˘
Ù˘ ¶Ï·ÎÂÓÙ›·˜, ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ™Ù·Ì·Ù›Ô˘
KÏ¿ÓıÔ˘˜ (1802-1861), Ô˘ ‰ÈÂÚÚ‡ı-
ÌÈÛÂ Ô AÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ Z¿¯Ô˜ (1872-1939).
O ™ˆÙËÚ›Ô˘, Ô˘ ÂÍÂϤÁË ÙÔ 1924 η-
ıËÁËÙ‹˜ Ù˘ XÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ AÚ¯·ÈÔÏÔ-
Á›·˜ ÛÙË £ÂÔÏÔÁÈ΋ ™¯ÔÏ‹ ÙÔ˘ ¶·ÓÂ-
ÈÛÙËÌ›Ô˘ AıËÓÒÓ, ·Ó¤Ûη„ ÔÏϤ˜
·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈΤ˜ ‚·ÛÈÏÈΤ˜, fiˆ˜
Ù˘ N¤·˜ AÁ¯È¿ÏÔ˘ Î·È ÙÔ˘ AÁ›Ô˘ Iˆ-
¿ÓÓÔ˘ ÙÔ˘ £ÂÔÏfiÁÔ˘ ÛÙËÓ EÊÂÛÔ, η-
Ù¿ ÙËÓ ÚfiÛηÈÚË ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘
IˆÓ›·˜, Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ‰Â ÂÚÈfi‰Â˘Û Τ-
ÓÙÚ· ÙÔ˘ EÏÏËÓÈÛÌÔ‡ ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi
Î·È ‰ËÌÔÛ›Â˘Û ٷ ÌÓËÌ›·, ÙȘ ÂÈÎfi-
Ó˜ Î·È Ù· ÎÂÈÌ‹ÏÈ¿ ÙÔ˘˜. ¶ÚÒÙÔ˜ ·˘-
Ùfi˜, ÛÂ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙË Û‡˙˘Áfi ÙÔ˘
‚˘˙·ÓÙÈÓÔÏfiÁÔ M·Ú›· ™ˆÙËÚ›Ô˘, ¤Î·-
Ó ¢ڇÙÂÚ· ÁÓˆÛÙ‹ ÙË ÌÔÓ·‰È΋
ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Û˘ÏÏÔÁ‹ ÂÈÎfiÓˆÓ Ù˘ MÔ-
Ó‹˜ ÙÔ˘ ™ÈÓ¿.
AÓ·ÛÙ¿ÛÈÔ˜ K. OÚÏ¿Ó‰Ô˜
O ·Ú¯ÈÙ¤ÎÙˆÓ Î·È ·Ó·ÛÙËψً˜ AÓ·-
ÛÙ¿ÛÈÔ˜ K. OÚÏ¿Ó‰Ô˜ (1887-1979) ÌÂ-
ϤÙËÛ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋
·fi ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ̤¯ÚÈ ÙÔÓ 18Ô ·È-
ÒÓ·, ·ÚÈÔ fï˜ ‰›Ô ÂÚ‡Ó˘ ÙÔ˘
ÛÙ¿ıËÎÂ Ë ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ Î·È ‚˘-
H O λων, σμβολο του Eυαγγελιστ Mρκου. Λεπτομρεια απ
το ψηφιδωτ της αψδας του Oσου Δαβδ στη Θεσσαλονκη, με
θμα το ραμα του Iεζεκι λ (τελευταο τταρτο του 5ου αι.). H
˙·ÓÙÈÓ‹ Ó·Ô‰ÔÌ›·. ¢ÈÂÙ¤ÏÂÛ ‰È¢ı˘-
πρτη μελτη του ψηφιδωτο οφελεται στον Aνδρα Ξυγγπου-
ÓÙ‹˜ ·Ó·ÛÙËÏÒÛˆ˜ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ηÈ
λο, καθηγητ της Bυζαντιν ς Aρχαιολογας στο AΠΘ.
ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÌÓËÌ›ˆÓ ·fi ÙÔ 1920 ̤-
¯ÚÈ ÙËÓ Û˘ÓÙ·ÍÈÔ‰fiÙËÛ‹ ÙÔ˘ ÙÔ 1958,
ηıËÁËÙ‹˜ Ù˘ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋˜ ÌÔÚ-
ÊÔÏÔÁ›·˜ Î·È Ú˘ıÌÔÏÔÁ›·˜ Î·È ÂÓ Û˘-
Ó¯›· Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ-
΋˜ ÛÙÔ EıÓÈÎfi MÂÙÛfi‚ÈÔ ¶ÔÏ˘ÙÂ-
¯ÓÂ›Ô (1919-1958), ηıËÁËÙ‹˜ Ù˘ ‚˘-
˙·ÓÙÈÓ‹˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜ ÛÙËÓ ºÈÏÔÛÔ-
ÊÈ΋ ™¯ÔÏ‹ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ AıË-
ÓÒÓ (1939-1958) Î·È ÁÂÓÈÎfi˜ ÁÚ·ÌÌ·-
Ù‡˜ Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ EÙ·ÈÚ›·˜ ·fi
ÙÔ 1951 ̤¯ÚÈ ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘. T¤Ú·˜
ÂÚÁ·ÙÈÎfiÙËÙÔ˜, ‰ËÌÔÛ›Â˘Û ‰È·ÎfiÛȘ
ÂÚ›Ô˘ ÌÂϤÙ˜ ÁÈ· ÙËÓ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ηÈ
ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋ Î·È Ù¤-
¯ÓË, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ë «MÔÓ·ÛÙË-
Úȷ΋ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋», Ë ÌÓËÌÂÈ҉˘
«•˘ÏfiÛÙÂÁÔ˜ ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ ‚·ÛÈ-
ÏÈ΋ Ù˘ MÂÛÔÁÂȷ΋˜ ÏÂοÓ˘» Î·È ÔÈ
ÌÔÓÔÁڷʛ˜ ÁÈ· ÙËÓ ¶·ÚËÁÔÚ‹ÙÈÛÛ·
Ù˘ AÚÙ·˜ Î·È ÁÈ· ÙËÓ MÔÓ‹ Ù˘ ¶¿-
ÙÌÔ˘. ™˘Ó¤ÁÚ·Ê ÌfiÓÔ˜ ÙÔ˘ ÙÔ ÂÚÈÔ-
‰ÈÎfi «Aگ›ÔÓ ÙˆÓ B˘˙·ÓÙÈÓÒÓ MÓË-
Ì›ˆÓ Ù˘ EÏÏ¿‰Ô˜», ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÂÍÂ-
‰fiıËÛ·Ó ‰Ò‰Âη ÙfiÌÔÈ. Afi ÙȘ ‰ÈÔÈ-
ÎËÙÈΤ˜ Î·È ·ÓÂÈÛÙËÌȷΤ˜ ı¤ÛÂȘ
Ô˘ η٤Ϸ‚Â, ÂËÚ¤·Û ٷ ·Ú¯·ÈÔÏÔ-
ÁÈο Ú¿ÁÌ·Ù· Ù˘ EÏÏ¿‰Ô˜ Â› ‰‡Ô
ÁÂÓ¤˜.
O AÓ‰Ú¤·˜ •˘ÁÁfiÔ˘ÏÔ˜ (1891–
1979) Â›Ó·È Ô ÚÒÙÔ˜ EÏÏËÓ ‚˘˙·ÓÙÈ-
ÓÔÏfiÁÔ˜ Ô˘ ÂÊ‹ÚÌÔÛ ÛÙËÓ ÌÂϤÙË
Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ÁÏ˘ÙÈ΋˜ Î·È ÎÂÚ·-
ÌÂÈ΋˜ ÙȘ ÚÔ¯ˆÚË̤Ó˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜
Ù˘ ÎÏ·ÛÛÈ΋˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜. M·ıË-
Ù‹˜ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ Gabriel
Millet, ‹Ù·Ó ·˘ıÂÓÙ›· ÛÙËÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ-
΋ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›·. TÔÓ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ Û˘Á-
¯ÚfiÓˆ˜ ÌÂÁ¿ÏË ÔÏ˘Ì¤ÚÂÈ·, ηıÒ˜
·Û¯ÔÏ‹ıËΠ̠ÙËÓ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ („ËÊÈ-
H Σχεδιαστικ αναπαρσταση του Aρχοντικο Λσκα-
‰ˆÙ¿, ÙÔȯÔÁڷʛ˜, ÂÈÎfiÓ˜, ÌÈÎÚÔ-
Áڷʛ˜ ¯ÂÈÚÔÁڿʈÓ), ÙËÓ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔ-
ρη στον Mυστρ απ τον Aναστσιο Oρλνδο, ο οπο-
ÓÈ΋, ÙË ÁÏ˘ÙÈ΋, ÙËÓ ÎÂÚ·ÌÂÈ΋. MÂ-
ος συνδευε τις μελτες του με δικς του αισθαντικς
Á¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È
αποτυπσεις των μνημεων.
ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È ÛÙËÓ M·Î‰Ô-
Ó›· ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·, fiÔ˘ ˘ËÚ¤ÙËÛ ÙÔ
1920-1924 Î·È Í·Ó¿ ÙÔ 1940-1956, ˆ˜
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1 21

H O Aναστσιος K. Oρλνδος στη βιβλιο-
θ κη του με τα ξυλγλυπτα βυζαντιν πι-
πλα, σχεδιασμνα απ τον διο.
ηıËÁËÙ‹˜ Ù˘ B˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ AÚ¯·ÈÔÏÔ-
Á›·˜ ÛÙÔ AÚÈÛÙÔÙ¤ÏÂÈÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ.
E›¯Â ÙËÓ Ù‡¯Ë Ó· ·Ôηχ„ÂÈ Î·È Ó·
ÚˆÙÔ‰ËÌÔÛȇÛÂÈ ÌÓËÌ›· η›ÚÈ·˜
ÛËÌ·Û›·˜ Ù˘ ̷ΉÔÓÈ΋˜ ÚˆÙ‡Ԣ-
Û·˜, fiˆ˜ ÙÔ „ËÊȉˆÙfi ÙÔ˘ OÛ›Ô˘ ¢·-
‚›‰, Ô ÁÚ·Ùfi˜ ‰È¿ÎÔÛÌÔ˜ ÙˆÓ AÁ›ˆÓ
AÔÛÙfiÏˆÓ ‹ ÔÈ ÙÔȯÔÁڷʛ˜ ÙÔ˘ AÁ›-
Ô˘ NÈÎÔÏ¿Ô˘ OÚÊ·ÓÔ‡. £ÂÌÂÏÂȷ΋
‹Ù·Ó Ë Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ¤Ú¢ӷ Ù˘
ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜, Ì ÙÔÓ
ÚÒÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ηٿÏÔÁÔ ÊÔÚË-
ÙÒÓ ÂÈÎfiÓˆÓ –ÙÔ˘ MÔ˘Û›Ԣ MÂÓ¿-
ÎË– Î·È ÙËÓ Û˘ÓıÂÙÈ΋ ıÂÒÚËÛË Û’
¤Ó· ÔÁÎ҉˜ Û‡ÁÁÚ·ÌÌ· Ù˘ ÌÂÙ¿ ÙËÓ
AψÛË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜.
Afi ÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ ·ÈÒÓ· ·Ú¯›˙ÂÈ Ó·
ÂΉËÏÒÓÂÙ·È ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘ ηÏÏÈÂÚ-
ÁË̤ÓÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡ ÁÈ· ÙÔ ‚˘˙·ÓÙÈÓfi Ì·˜
·ÚÂÏıfiÓ. ™ËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ·›˙ÂÈ Ë
È‰Ú˘Ì¤ÓË ÙÔ 1918 EÙ·ÈÚ›· B˘˙·ÓÙÈ-
ÓÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ, „˘¯‹ Ù˘ ÔÔ›·˜ ‹Ù·Ó
Ô Î·ıËÁËÙ‹˜ ÙÔ˘ ‰ËÌÔÛ›Ô˘ Î·È È‰ÈˆÙÈ-
ÎÔ‡ ‚›Ô˘ ÙˆÓ B˘˙·ÓÙÈÓÒÓ º·›‰ˆÓ KÔ˘-
ÎÔ˘Ï¤˜, Ì ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ‰È·Ï¤ÍˆÓ
Î·È ÂΉÚÔÌÒÓ Î·È ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ˘„ËÏÔ‡
ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ÂÈ¤‰Ô˘ EÂÙËÚ›‰Ô˜.
TËÓ ÂÔ¯‹ fï˜ ·˘Ù‹ Ô ¤ÏÂÁ¯Ô˜ Ù˘
AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ YËÚÂÛ›·˜ ÙÔ˘ ÎÚ¿-
ÙÔ˘˜ ÛÙ· ÌÂ۷ȈÓÈο ÌÓËÌ›· ·Ú·Ì¤-
ÓÂÈ ˘ÔÙ˘҉˘ ¤ˆ˜ ·Ó‡·ÚÎÙÔ˜, ÌÂ
ÙË ÌÔÓ·‰È΋ EÊÔÚ›· B˘˙·ÓÙÈÓÒÓ
AÚ¯·ÈÔًوÓ, Ù˘ ÔÔ›·˜ ÙÔ ÚÔÛˆÈ-
Îfi ÂÚÈÔÚÈ˙fiÙ·Ó ÛÙÔÓ EÊÔÚÔ, Ô˘ ·fi
ÙÔ 1924 ¤ˆ˜ ÙÔ 1940 ‹Ù·Ó Ô AÓ‰Ú¤·˜
•˘ÁÁfiÔ˘ÏÔ˜. K¿ÔÈ· ‚ÂÏÙ›ˆÛË ¤ÊÂÚÂ
Ë ‰È·›ÚÂÛË ÙÔ 1943 ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ÛÂ
Ù¤ÛÛÂÚȘ, ·ÓÙ› ÁÈ· ÌÈ·, EÊÔÚ›˜ B˘˙·-
ÓÙÈÓÒÓ AÚ¯·ÈÔًوÓ, ÛÙȘ Ôԛ˜ ÚÔ-
ÛÂÙ¤ıË Ì›· ¤ÌÙË ÙÔ 1965. TËÓ Â›
ÙfiÔ˘ ÂÈ̤ÏÂÈ· ÁÈ· Ù· ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ηÈ
ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ÌÓËÌ›· ·ÛÎÔ‡Û·Ó ÔÈ
Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ EÊÔÚÔÈ KÏ·ÛÛÈ-
ÎÒÓ AÚ¯·ÈÔًوÓ. H ηٿÛÙ·ÛË ¿Ú¯È-
Û ӷ ·ÏÏ¿˙ÂÈ ÙÔ 1960, Ì ÙËÓ ·‡ÍËÛË
ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ Ù˘
AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ YËÚÂÛ›·˜ Û 96 ÂÊfi-
22 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
ÚÔ˘˜ Î·È ÂÈÌÂÏËÙ¤˜, ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜
ÙÔ ¤Ó· ٤ٷÚÙÔ ÂÚ›Ô˘ ‹Ù·Ó ¤ÊÔÚÔÈ
Î·È ÂÈÌÂÏËÙ¤˜ ‚˘˙·ÓÙÈÓÒÓ ·Ú¯·ÈÔÙ‹-
ÙˆÓ.
TȘ ı¤ÛÂȘ ÚÔ˚ÛÙ·Ì¤ÓˆÓ ÙˆÓ ÙÂÛ-
Û¿ÚˆÓ EÊÔÚÂÈÒÓ B˘˙·ÓÙÈÓÒÓ AÚ¯·ÈÔ-
Ù‹ÙˆÓ Ô˘ ȉڇıËÎ·Ó ÙÔ 1943 η٤Ϸ-
‚·Ó ÔÈ M·ÓfiÏ˘ X·Ù˙ˉ¿Î˘, ™Ù˘ÏÈ·-
Ófi˜ ¶ÂÏÂηӛ‰Ë˜, ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ¶¿ÏÏ·˜
Î·È M·Ú›ÓÔ˜ K·ÏÏÈÁ¿˜.
M·ÓfiÏ˘ X·Ù˙ˉ¿Î˘
O M·ÓfiÏ˘ X·Ù˙ˉ¿Î˘ (1909-1998),
Ì ÌÂÙ·Ù˘¯È·Î¤˜ ÛÔ˘‰¤˜ ÛÙÔ ¶·Ú›ÛÈ
Î·È ÙÔ BÂÚÔÏ›ÓÔ, ˘‹ÚÍ ‰È¢ı˘ÓÙ‹˜
ÙÔ˘ MÔ˘Û›Ԣ MÂÓ¿ÎË (1941-1973)
Î·È ÙÔ˘ B˘˙·ÓÙÈÓÔ‡ MÔ˘Û›Ԣ (1960-
1967, 1974-1975),
Î·È EÊÔÚÔ˜ B˘˙·-
ÓÙÈÓÒÓ AÚ¯·ÈÔÙ‹-
ÙˆÓ ™ÙÂÚ¿˜ EÏÏ¿-
™ËÌ·ÓÙÈÎÔ› ÛÙ·ıÌÔ›
‰Ô˜ (1943-1960, Î·È ÚfiÛˆ· ÛÙËÓ
1973-1974). ¶Ôχ-
Ï¢ÚË ÚÔÛˆÈÎfi- ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ B˘˙·ÓÙÈ-
Ù˘, Ì ÂÍ·ÈÚÂÙÈο
‰ÈÔÈÎËÙÈο ¯·Ú›ÛÌ·-
Ó‹˜ AÚ¯·ÈÔÏÔÁ›·˜
Ù·, ¿ÊËÛÂ ÛËÌ·ÓÙÈ-
Îfi ¤ÚÁÔ Û ‰È¿ÊÔ-
ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·
ÚÔ˘˜ ÙÔÌ›˜. TÔ
1953, ηٿ ÙÔ˘˜ ÊÔ‚ÂÚÔ‡˜ ÛÂÈÛÌÔ‡˜
ÙˆÓ IÔÓ›ˆÓ N‹ÛˆÓ, ·Ú¤ÌÂÈÓ Â› ‰‡Ô
Ì‹Ó˜ ÛÙËÓ Z¿Î˘ÓıÔ Î·È ‰È¤ÛˆÛ ¿-
Óˆ ·fi 900 ÂÈÎfiÓ˜, ͢ÏfiÁÏ˘Ù· ηÈ
¿ÏÏ· ÎÂÈÌ‹ÏÈ·. AÚÁfiÙÂÚ· ‰ËÌÈÔ‡ÚÁË-
Û ÙÔ Ó¤Ô MÔ˘ÛÂ›Ô Z·Î‡ÓıÔ˘, Ô˘
ÂÁηÈÓÈ¿ÛıËΠÙÔ 1960 Î·È ÂÚȤ¯ÂÈ
Ì›· ·fi ÙȘ ·ÍÈÔÏÔÁfiÙÂÚ˜ Û˘ÏÏÔÁ¤˜
ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓÒÓ ÂÈÎfiÓˆÓ ÛÙËÓ EÏÏ¿-
‰·. O X·Ù˙ˉ¿Î˘ η٤ÁÚ·„Â Î·È ÂÓ
Û˘Ó¯›· ·ÚÔ˘Û›·Û Û ˘Ô‰ÂÈÁÌ·ÙÈ-
Τ˜ ‰ËÌÔÛȇÛÂȘ ÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ ÙÔ˘
EÏÏËÓÈÎÔ‡ IÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘ Î·È ÙÔ˘ AÁ›Ô˘
°ÂˆÚÁ›Ô˘ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ÛÙËÓ BÂÓÂÙ›·
Î·È ÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ Ù˘ ¶¿ÙÌÔ˘. I‰Ú˘ÛÂ
ÛÙÔ B˘˙·ÓÙÈÓfi MÔ˘ÛÂ›Ô ÙÔ KÂÓÙÚÈÎfi
EÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ ™˘ÓÙËÚ‹Ûˆ˜, Ù· Û˘ÓÂÚ-
3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1
P O Mανλης Xατζηδκης μπρο-
στ στο Παλτι των Παλαιολ-
γων του Mυστρ το 1983 (φωτ: T.
Kαλαντζοπολου).
Á›· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÂÚÁ¿ÛıËÎ·Ó Û ÔÏfi-
ÎÏËÚË ÙËÓ EÏÏ¿‰·, ÙËÓ K‡ÚÔ Î·È ÙÔ
™ÈÓ¿. OÚÁ¿ÓˆÛ ÙËÓ £ã ¢ÈÂıÓ‹ EÎıÂ-
ÛË ÙÔ˘ ™˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘ Ù˘ E˘ÚÒ˘ «H
B˘˙·ÓÙÈÓ‹ T¤¯ÓË T¤¯ÓË E˘Úˆ·˚΋»,
ÙËÓ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Î·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚË
̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· ¤ÎıÂÛË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ Ù¤-
¯Ó˘. HÁ‹ıËΠ·ÔÛÙÔÏÒÓ ÛÙËÓ MÔ-
Ó‹ ÙÔ˘ ™ÈÓ¿ ÁÈ· ÙËÓ ÌÂϤÙË Î·È Û˘ÓÙ‹-
ÚËÛË ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ Ù˘. °Ï·Ê˘Úfi˜ ηÈ
·ÎÚÈ‚ÔÏfiÁÔ˜ Û˘ÁÁڷʤ·˜ 170 ÂÚ›Ô˘
‚È‚Ï›ˆÓ Î·È ÌÂÏÂÙÒÓ Î·È ·˘ıÂÓÙ›·
ÛÙÔ˘˜ ÙÔÌ›˜ Ù˘ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ Î·È ÌÂÙ·-
‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜ Î·È ÙˆÓ ÊÔÚË-
ÙÒÓ ÂÈÎfiÓˆÓ, Û˘Ó¤Ù·Í ¤Ó· ÔχÙÈÌÔ
‰›ÙÔÌÔ Â˘ÚÂÙ‹ÚÈÔ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ˙ˆ-
ÁÚ¿ÊˆÓ ·fi ÙËÓ AψÛË Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 1830
Î·È Û˘Ó¤Ï·‚ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË Î·Ù·ÚÙ›ÛÂ-
ˆ˜ ÂÓfi˜ ¢ÚÂÙËÚ›-
Ô˘ ÙˆÓ B˘˙·ÓÙÈ-
ÓÒÓ ÙÔȯÔÁÚ·-
ÊÈÒÓ Î·Ù¿ ¯ÒÚ˜
Î·È Â·Ú¯›Â˜, ÙÔ˘
ÔÔ›Ô˘ Ô ÚÒÙÔ˜
ÙfiÌÔ˜, ·ÊÈÂڈ̤-
ÓÔ˜ ÛÙ· K‡ıËÚ·,
΢ÎÏÔÊfiÚËÛÂ
ÚÔ ÙÚÈÂÙ›·˜.
O KˆÓÛÙ·ÓÙÈ-
ÓÔ˘ÔÏ›Ù˘ ™Ù˘-
ÏÈ·Ófi˜ ¶ÂÏÂηӛ‰Ë˜ (1909-1980), ·fi-
ÊÔÈÙÔ˜ Ù˘ £ÂÔÏÔÁÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜ Ù˘
X¿Ï΢, Û˘ÌÏ‹ÚˆÛ ÙȘ ÛÔ˘‰¤˜ ÙÔ˘
ÛÙÔ BÂÚÔÏ›ÓÔ Î·È ‰ÈÂÙ¤ÏÂÛ ¤ÊÔÚÔ˜
B˘˙·ÓÙÈÓÒÓ AÚ¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ M·Î‰ÔÓ›·˜
Î·È £Ú¿Î˘ ·fi ÙÔ 1943 ̤¯ÚÈ ÙÔ
1962, Ô˘ ÂÍÂϤÁË Î·ıËÁËÙ‹˜ Ù˘ ºÈ-
ÏÔÛÔÊÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘
£ÂÛÛ·ÏÔӛ΢. EȉÈÎfi˜ ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË
Ù˘ ˘ÛÙ¤Ú·˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙÔ˜, Û˘Ó¤‰ÂÛÂ
·ÚÚ‹ÎÙˆ˜ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ Ì ÙËÓ ·Ó·-
Ûηʋ ÙˆÓ ºÈÏ›ˆÓ. EÚÁ¿ÛıËΠÂ›-
Û˘ Ôχ ÛÙËÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È ÙËÓ
K·ÛÙÔÚÈ¿, fiÔ˘ ·Ó·ÛًψÛ ‰È¿ÊÔ-
Ú˜ ÂÎÎÏËۛ˜. Afi Ù· ‰ËÌÔÛȇ̷ٿ
ÙÔ˘ ͯˆÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ ÔχÙÈÌÔ Ï‡Έ̷
ÙˆÓ ÙÔȯÔÁÚ·ÊÈÒÓ Ù˘ K·ÛÙÔÚÈ¿˜ ηÈ
Ù· ‚È‚Ï›· ÙÔ˘ ÁÈ· Ù· ÌÓËÌ›· Ù˘ ¶Ú¤-
Û·˜ Î·È ÙÔÓ Ó·fi ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ ÛÙËÓ
B¤ÚÔÈ·.
I‰È·›ÙÂÚË Â›‰ÔÛË ÛÙËÓ ÌÂϤÙË Ù˘
·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘ ›¯Â Î·È Ô
Ì·ıËÙ‹˜ ÙÔ˘ ™ˆÙËÚ›Ô˘ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜
¶¿ÏÏ·˜ (1907-1995), ¤ÊÔÚÔ˜ B˘˙·ÓÙÈ-
ÓÒÓ AÚ¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘, IÔ-
Ó›ˆÓ Ó‹ÛˆÓ Î·È H›ÚÔ˘ ̤¯ÚÈ ÙÔ
1965, ÔfiÙ ¤ÁÈÓ ÁÈ· ÌÈÎÚfi ‰È¿ÛÙËÌ·
ηıËÁËÙ‹˜ Ù˘ ºÈÏÔÛÔÊÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜
ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ AıËÓÒÓ, ÚÈÓ
·ÔÏ˘ı› ÙÔ 1968. EÚÁÔ ˙ˆ‹˜ ˘‹ÚÍÂ
ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ Ë ·Ó·Ûηʋ Ù˘ ‚·ÛÈÏÈ΋˜
ÙÔ˘ §Â¯·›Ô˘, ÙÔ˘ ÌÂÁ·Ï˘Ù¤ÚÔ˘ ¯ÚÈ-
ÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡ Ó·Ô‡ Ù˘ EÏÏ¿‰Ô˜, Ô˘ ‰ÂÓ
·ÍÈÒıËΠfï˜ Ó· ‰ËÌÔÛȇÛÂÈ. ¶ÚÔ-
Û¿ıËÛ ӷ Û˘Ó‰˘¿ÛÂÈ ÙËÓ Î·ı·Ú¿
·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ Ì ÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÏÔÁÈ΋,
ÙËÓ ıÚËÛÎÂÈÔÏÔÁÈ΋ Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÔ-
ÏÔÁÈ΋ ıÂÒÚËÛË ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Ù¤¯Ó˘,
Î·È ·Û¯ÔÏ‹ıËÎÂ Î·È Ì ‚ÔËıËÙÈΤ˜
ÂÈÛً̘ Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜, fiˆ˜ Ë
·Ï·ÈÔÁÚ·Ê›·, Ë ÂÈÁÚ·ÊÈ΋ Î·È Ë ÌÂ-
ÙÚÈ΋.
O M·Ú›ÓÔ˜ K·ÏÏÈÁ¿˜, Ô˘ ¤ÁÈÓ ÙÔ
1943 EÊÔÚÔ˜ B˘˙·ÓÙÈÓÒÓ AÚ¯·ÈÔÙ‹-
ÙˆÓ ÙˆÓ Ó‹ÛˆÓ ÙÔ˘ AÈÁ·›Ô˘, ·¯Ò-
ÚËÛ Ôχ Û‡ÓÙÔÌ· ·fi ÙËÓ AÚ¯·ÈÔ-
ÏÔÁÈ΋ YËÚÂÛ›· ÁÈ· Ó· ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ÙËÓ
‰È‡ı˘ÓÛË Ù˘ EıÓÈ΋˜ ¶ÈÓ·ÎÔı‹Î˘.
Afi ÙÔ˘˜ ÏÔÈÔ‡˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘˜ Ù˘
ÁÂÓÈ¿˜ ·˘Ù‹˜ ı· ÛÙ·ıԇ̠ÂÏÏ›„ÂÈ
¯ÒÚÔ˘ ÌfiÓÔ ÛÙÔÓ NÈÎfiÏ·Ô ¢Ú·Ó‰¿ÎË,
ÂÈÌÂÏËÙ‹ AÚ¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ M˘ÛÙÚ¿
(1951-1962), ¤ÊÔÚÔ B˘˙·ÓÙÈÓÒÓ AÚ¯·È-
ÔÙ‹ÙˆÓ Ó‹ÛˆÓ AÈÁ·›Ô˘ (1962-1966)
Î·È ÂÓ Û˘Ó¯›· ηıËÁËÙ‹ B˘˙·ÓÙÈÓ‹˜
AÚ¯·ÈÔÏÔÁ›·˜ ÛÙȘ ºÈÏÔÛÔÊÈΤ˜ ™¯Ô-
Ϥ˜ Iˆ·ÓÓ›ÓˆÓ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 1972 Î·È AıË-
ÓÒÓ (1972-1982). T· ÚÒÙ· ÙÔ˘ ‰ËÌÔ-
Ûȇ̷ٷ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙËÓ È‰È·›ÙÂÚË
·ÙÚ›‰· ÙÔ˘ KÚ‹ÙË, ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘
fï˜ Â›Ó·È ¿ÚÚËÎÙ· Û˘Ó‰Â‰Â̤ÓÔ ÌÂ
ÙËÓ ÂÈÛ‹Ì·ÓÛË, ÙËÓ ÌÂϤÙË Î·È ÙËÓ
‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ‰Âο‰ˆÓ ÈÛÙÔÚË̤ӈÓ
‚˘˙·ÓÙÈÓÒÓ Ó·ÒÓ ÛÙËÓ §·ÎˆÓ›·, ηÈ

ȉ›ˆ˜ ÛÙËÓ M¿ÓË, ηıÒ˜ Î·È ÛÙËÓ N¿-
ÍÔ, fiÔ˘ ÌÂϤÙËÛ ÙȘ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiٷ٘
·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈΤ˜ ÙÔȯÔÁڷʛ˜ Ù˘
¢ÚÔÛÈ·Ó‹˜. E¯ÂÈ Â›Û˘ ȉȷ›ÙÂÚ·
·Û¯ÔÏËı› Ì ÙËÓ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÁÏ˘ÙÈ-
΋.
™ÙÔÓ ÙÔ̤· Ù˘ Û˘ÓÙËÚ‹Ûˆ˜, ÌÂÙ¿
ÙȘ ÚÒÙ˜ ÂÚ·ÛÈÙ¯ÓÈΤ˜ ÚÔÛ¿ıÂÈ-
˜ Ù˘ ÚÔÔÏÂÌÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ Ì ÙÔÓ
¢. ¶ÂÏÂοÛË Î·È ÙÔÓ ºÒÙË KfiÓÙÔ-
ÁÏÔ˘, Î·È ÙËÓ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÛÙËÓ ‰Âη-
ÂÙ›· ÙÔ˘ 1950 ·ÍÈfiÏÔÁÔ˘ Û˘ÓÂÚÁ›Ԣ
˘fi ÙÔÓ ºÒÙË Z·¯·Ú›Ô˘, ·˘Í¿ÓÔÓÙ·È
ÛËÌ·ÓÙÈο ÌÂÙ¿ ÙÔ 1960 Ù· Û˘ÓÂÚÁ›·
Û˘ÓÙËÚ‹Ûˆ˜ „ËÊȉˆÙÒÓ, ÙÔȯÔÁÚ·-
ÊÈÒÓ Î·È ÂÈÎfiÓˆÓ, Ì Â› ÎÂÊ·Ï‹˜ Û˘-
ÓÙËÚËÙ¤˜ Ô˘ ›¯·Ó ÂȉÈ΢ı› ÛÙËÓ
IÙ·Ï›·.
T· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ·
T· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÙÚÈ¿ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ‚ϋ-
ıË ÛÙ·‰È·Î¿ Ë ‰ÔÌ‹ Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ-
΋˜ YËÚÂÛ›·˜, ÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔ̤ÓÔ˘
ÙÔ˘ ÎÏ¿‰Ô˘ ÙˆÓ B˘˙·ÓÙÈÓÒÓ AÚ¯·ÈÔ-
ًوÓ. AÏÏ·Í·Ó Ë Û‡ÓıÂÛË Î·È ÔÈ
ÂÍÔ˘Û›Â˜ ÙÔ˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ™˘Ì‚Ô˘-
Ï›Ô˘ Î·È ·ÔÊ¿ÛÂȘ ÁÈ· ÛËÌ·ÓÙÈο ·Ú-
¯·ÈÔÏÔÁÈο ı¤Ì·Ù· Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ·fi
ÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜. OÈ ÙÔÌ›˜ Ù˘ AÓ·-
ÛÙËÏÒÛˆ˜, Ù˘ ™˘ÓÙËÚ‹Ûˆ˜ Î·È ÙÔ˘
¢ÈÔÈÎËÙÈÎÔ‡ ·ÓÂÍ·ÚÙËÙÔÔÈ‹ıËηÓ
Î·È ÔÈ EÊÔÚ›˜ B˘˙·ÓÙÈÓÒÓ AÚ¯·ÈÔÙ‹-
ÙˆÓ ·˘Í‹ıËÎ·Ó Û 14, ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜
Ì ÌÈÎÚÔÎÔÌÌ·ÙÈο ÎÚÈÙ‹ÚÈ·. EÙÛÈ
ȉڇıËΠEÊÔÚ›· ÁÈ· ÙÔÓ ÓÔÌfi §¤-
Û‚Ô˘ Î·È Ë ™¿ÌÔ˜ ˘‹¯ıË ÛÙËÓ X›Ô, ÌÂ
ÙËÓ ÔÔ›· ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Ù·ÎÙÈ΋ Û˘ÁÎÔÈÓˆ-
Ó›·, ÂÓÒ Ë K·ÛÙÔÚÈ¿ Ì ‰Âο‰Â˜ ÌÓË-
Ì›ˆÓ Î·È Ì‡ÚÈ· fiÛ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ˘¿-
ÁÂÙ·È Ì·˙› Ì ¿ÏÏÔ˘˜ Ù¤ÛÛÂÚȘ ÓÔÌÔ‡˜
ÛÙËÓ B¤ÚÔÈ·. TÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÚÔÛˆ-
ÈÎfi ·˘Í‹ıËΠÛËÌ·ÓÙÈο, ¤·˘ÛÂ
fï˜ Ë ÚfiÛÏË„Ë Î·ÙfiÈÓ ·‰È·‚Ï‹-
ÙÔ˘ ‰È·ÁˆÓÈÛÌÔ‡ Î·È ÔÈ Ï›ÁÔÈ ·Ú¯·ÈÔ-
ÏfiÁÔÈ Ô˘ ÚÔÛÂÏ‹ÊıËÛ·Ó ÛÙÔ˘˜ ÙÂ-
ÏÂ˘Ù·›Ô˘˜ ‰È·ÁˆÓÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ 1990-
1993 ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ÌÂÈÔÓÂÎÙÈ΋ ı¤ÛË
·¤Ó·ÓÙÈ ·˘ÙÒÓ Ô˘ ÌÔÓÈÌÔÔÈ‹ıË-
Î·Ó Û ÚÔÛˆÔ·Á›˜ ı¤ÛÂȘ. ¶ÔÏÏÔ›
·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔÈ Ì ·ÍÈfiÏÔÁ˜ ÛÔ˘‰¤˜ Â-
ÚÈ̤ÓÔ˘Ó Ì·Ù·›ˆ˜ ·fi ¯ÚfiÓÈ· Ó· ‰ÈÂ-
Í·¯ı› ‰È·ÁˆÓÈÛÌfi˜, Ë ¶ÔÏÈÙ›· fï˜
ÚÔÙÈÌ¿ Ó· ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ËÌÂÚÔÌÈ-
Ûı›Ô˘˜ ÊÔÈÙËÙ¤˜ Î·È Ù˘¯ÈÔ‡¯Ô˘˜, Ô˘
¤¯Ô˘Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ÙȘ ηٿÏÏËϘ ÁÓˆÚÈ-
̛˜ Î·È ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÌÔÓÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÂÎ
ÙˆÓ ˘ÛÙ¤ÚˆÓ. H ÂÂÙËÚ›‰· Û˘ÓÙ¿ÛÛÂ-
Ù·È Ì˯·ÓÈÛÙÈο ‚¿ÛÂÈ ÙˆÓ ÂÙÒÓ ˘Ë-
ÚÂÛ›·˜. H ˘ËÚÂÛȷ΋ ÂͤÏÈÍË ‰ÂÓ
ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È fiˆ˜ ÚÈÓ Î˘Ú›ˆ˜ ·fi ÙȘ
ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ‰ËÌÔÛȇÛÂȘ, Ô‡ÙÂ
··ÈÙÂ›Ù·È ‰È‰·ÎÙÔÚÈ΋ ‰È·ÙÚÈ‚‹ ÁÈ·
ÙËÓ ÚÔ·ÁˆÁ‹ ÛÙÔ˘˜ ·ÓˆÙ¿ÙÔ˘˜ ‚·ı-
ÌÔ‡˜. ™˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ÔÈ ·ÔÏ·‚¤˜ ›ӷÈ
ηÙÒÙÂÚ˜ ·fi fi,ÙÈ ÛÙË ‰Â˘ÙÂÚÔ‚¿ı-
ÌÈ· ÂÎ·›‰Â˘ÛË. º˘ÛÈ΋ Û˘Ó¤ÂÈ· ›-
Ó·È ÔÏÏÔ› ÚÔÈÎÈṲ̂ÓÔÈ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔÈ
Ó· ÂȉÈÒÎÔ˘Ó Ó· ηٷϿ‚Ô˘Ó ·ÓÂÈ-
ÛÙËÌȷΤ˜ ı¤ÛÂȘ –Ô˘ ·˘Í‹ıËηÓ
˘¤ÚÌÂÙÚ· ÌÂÙ¿ ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ÙÂÛÛ¿-
ÚˆÓ Ó¤ˆÓ TÌËÌ¿ÙˆÓ AÚ¯·ÈÔÏÔÁ›·˜–
Î·È Ó· ÛÙÂÚÂ›Ù·È Ë ˘ËÚÂÛ›· Ù·Ï·-
ÓÙÔ‡¯ˆÓ ÛÙÂϯÒÓ. ¶·Ú¿ Ù· ÌÂÈÔÓÂ-
ÎÙ‹Ì·Ù· ·˘Ù¿ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÌÂٷ͇ ÙˆÓ
‚˘˙·ÓÙÈÓÔÏfiÁˆÓ Ô˘ ÛÙÂϯÒÓÔ˘Ó Û‹-
H H «Προσκνηση
των Mγων». Δημι-
ουργα του εγκατε-
στημνου στη Bενε-
ÌÂÚ· ÙËÓ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ YËÚÂÛ›· τα ζωγρφου Iων-
ÔÏÏÔ› ·ÍÈfiÏÔÁÔÈ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜, Ì ÂÓ- νη Περμενιτη με
‰È·Ê¤ÚÔÓÙ· Ô˘ ·ÏÒÓÔÓÙ·È Î·È Û κδηλες τις επιδρ-
ÙÔÌ›˜ ·Ú·ÌÂÏË̤ÓÔ˘˜ ¿ÏÏÔÙÂ, fiˆ˜ σεις της ιταλικ ς
Ë ·Ï·ÈÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋ Î·È ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ζωγραφικ ς, α´ μι-
ÎÂÚ·ÌÂÈ΋. σ του 16ου αι.
º·ÈÓfiÌÂÓÔ Ì ·ÚÓËÙÈΤ˜ ÂÈÙÒÛÂȘ (Aθ να, Mουσεο
Â›Ó·È Ë ·Ó¿ıÂÛË Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· Mπενκη).
·Ó·ÛÙËψÙÈÎÒÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ Û ÂÚÁÔÏ¿-
‚Ô˘˜. OÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ ÙÔ̤· ÙˆÓ
ÌÔ˘Û›ˆÓ ȉڇıËΠÂ› Ù¤ÏÔ˘˜ ‚˘˙·-
ÓÙÈÓfi ÌÔ˘ÛÂ›Ô ÛÙËÓ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË –Ë
ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· KÂÓÙÚÈÎÔ‡ B˘˙·ÓÙÈÓÔ‡
MÔ˘Û›Ԣ ÛÙËÓ fiÏË ·˘Ù‹ ÚÔ‚Ϥ-
ÂÙÔ ·fi ÙÔ 1914! – Î·È ÌÈÎÚfiÙÂÚ·
ÌÔ˘Û›· ·ÊÈÂڈ̤ӷ ÛÙËÓ ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹
Î·È ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ Ù¤¯ÓË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó
Û ‰È¿ÊÔÚ˜ fiÏÂȘ, fiˆ˜ ÛÙËÓ K¤Ú΢-
Ú·, Ù· Iˆ¿ÓÓÈÓ· Î·È ÙËÓ K·ÛÙÔÚÈ¿, ÙÔ
‚¿ÚÔ˜ fï˜ ‰›ÓÂÙ·È fi¯È ÛÙËÓ ÌfiÓÈÌË
¤ÎıÂÛË ÙˆÓ Û˘ÏÏÔÁÒÓ Î·È ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË
ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ Î·Ù·ÏfiÁˆÓ ÙˆÓ ÂÎıÂ-
Ì¿ÙˆÓ, ·ÏÏ¿ Û ÚÔÛˆÚÈÓ¤˜ ÂÎı¤ÛÂȘ
Ì ÂÊ‹ÌÂÚË ÚÔ‚ÔÏ‹ ÛÙÔÓ T‡Ô Î·È
ÙËÓ ÙËÏÂfiÚ·ÛË.
£· Ú¤ÂÈ, Ù¤ÏÔ˜, Ó· ÂÈÛËÌ·Óı›
fiÙÈ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙˆÓ Ù·ÁÌ¤ÓˆÓ ÛÙËÓ ÚÔ-
ÛÙ·Û›· ÙÔ˘ ÌÂ۷ȈÓÈÎÔ‡ Ì·˜ ·ÚÂÏıfi-
ÓÙÔ˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁˆÓ ‰˘Û¯ÂÚ·›ÓÂÙ·È ·fi
ÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„Ë Î·Ù·ÓÔ‹Ûˆ˜ Î·È ÂÈÏÈÎÚÈ-
ÓÔ‡˜ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ Ì ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÂÎ-
ÎÏËÛÈ·ÛÙÈΤ˜ ·Ú¯¤˜. ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ· Ë
ıÏÈ‚ÂÚ‹ ˘fiıÂÛË Ù˘ ÚÔÙfiÓÙ·˜ Ù˘
£ÂÛÛ·ÏÔӛ΢, ÁÈ· ÙËÓ ÔÔ›· ‰ÂÓ Â›-
¯·Ó ˘¿ÚÍÂÈ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Â› Ù˘ ·Ú-
¯ÈÂÚ·Ù›·˜ ‰È·ÚÂÒÓ ÈÂÚ·Ú¯ÒÓ, fiˆ˜
ÔÈ ÌËÙÚÔÔÏ›Ù·È °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ (1912–1951)
Î·È ¶·ÓÙÂÏÂ‹ÌˆÓ (1951–1968).
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1 23
 H επιγραφικ

και οι Eλληνες
Tου A °°∂§√À ¶. M ∞Δ£∞ÿ√À
Eπιγραφικο, εκδτη του περιοδικο «HOPOΣ»
«M¤¯ÚÈ ÙÔ‡‰Â ‰ËÌÔÛ›Â˘Û· ÔÈΛ· ‚Ô˘Ï‹, Úԛη ηÈ
·ÌÈÛı›, ·ÚÈı. 4.158. EÚ·Í· ÙÔ‡ÙÔ ÎÈÓÔ‡ÌÂÓÔ˜ ÌfiÓÔÓ
˘fi ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÙÔÓ ¤ÚˆÙ· ÙˆÓ ÚÔÁÔÓÈÎÒÓ ÌÔ˘ ÏÂÈ„¿ÓˆÓ
fiıÔ˘, Ô˜ Î·È ÂÓ Î·ÈÚÒ ÔϤÌÔ˘ ÌÔÈ ËÓ ·‰È¿Û·ÛÙÔ˜
Û‡ÓÙÚÔÊÔ˜. N˘Ó, ‰Â ·Ó·Áο˙ÔÌ·È Ó· ‰È·Îfi„ˆ ÙËÓ ÛÂÈ-
Ú¿Ó Ù·‡ÙËÓ ‰È¿ ÏfiÁÔ˘˜, Ô˘˜ ¿ÏÏÔÙ ı¤Ïˆ ÂÍÈÛÙÔÚ‹ÛÂÈ.
ø˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ Èı·ÓÒ˜ Ó· ˘¤ÂÛ· ÂȘ Ï¿ıË, ·ÏÏ’ Ô˘‰Â›˜
·Ó·Ì¿ÚÙËÙÔ˜. O ÛÎÔfi˜ ÌÔ˘ ËÓ ÙÔ ÎÔÈÓfiÓ Î·ÏfiÓ Î·È Ë
ÂȘ Ù· ¤Ú·Ù· Ù˘ ÔÈÎÔ˘Ì¤Ó˘ ‰È¿‰ÔÛȘ ·ÓÙfi˜ ÂÏÏËÓÈ-
ÎÔ‡ ÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜, ¯¿ÚÈÓ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ¢ÎÏ›·˜».
K.™. ¶ÈÙÙ¿Î˘, EÊËÌ. AÚ¯·ÈÔÏ. 1860
K·È ¿ÏÏÔÈ EÏÏËÓ˜, ÏÈÁÔÛÙÔ› ¿ÓÙˆ˜, ‰ËÌÔÛ›Â˘-
Û·Ó ÂÈÁڷʤ˜ ηٿ ÙÔ ÚÒÙÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È., Ô
AÓ‰Ú¤·˜ MÔ˘ÛÙÔ͇‰Ë˜, È‰Ú˘Ù‹˜ ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ÌÔ˘Û›-
Ô˘ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰·, Ô I. OÈÎÔÓÔÌ›‰Ë˜, Î·È ÚÔ¿ÓÙˆÓ Ô
AÏ. P. P·Áη‚‹˜. ™ÙÔ Û‡ÁÁÚ·ÌÌ¿ ÙÔ˘ Antiquités
Helleniques ‰ËÌÔÛ›Â˘Û 2.490 ·fi ÙËÓ fiÏË ÙËÓ
EÏÏ¿‰· Ì ÂÈÛÙËÌÔÓÈο Û¯fiÏÈ·.
™ËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ˜ EÏÏËÓ ÂÈÁÚ·ÊÈÎfi˜ ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È.
·Ó·‰Â›¯ıËÎÂ Ô ™Ù¤Ê·ÓÔ˜ Aı. KÔ˘Ì·ÓÔ‡‰Ë˜
(1818–1899). O¯È ÌfiÓÔÓ ‰ÈfiÙÈ Â‰ËÌÔÛ›Â˘Û Ï›ÛÙ˜
fiÛ˜ ÂÈÁڷʤ˜ ·fi fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÙfiÔ˘˜ Ù˘ EÏÏ¿‰Ô˜,
·ÏÏ¿ ΢ڛˆ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÎÚ›‚ÂÈ· ÙˆÓ ·Ó·ÁÓÒÛÂÒÓ ÙÔ˘,
ÙËÓ ÂÚÌËÓ¢ÙÈ΋ ÙÔ˘ ‰ÂÈÓfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ Ù·¯‡ÙËÙ· ÌÂ
ÙËÓ ÔÔ›· ÙȘ ‰ËÌÔÛ›Â˘Â. TÔ Î˘ÚÈfiÙÂÚÔ fï˜, Ô KÔ˘-
Ì·ÓÔ‡‰Ë˜ Ì ÙÔ Û‡ÁÁÚ·ÌÌ· ÙÔ˘ «AÙÙÈ΋˜ EÈÁÚ·Ê·›
EÈه̂ÈÔÈ» (1871), ˘fi‰ÂÈÁÌ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ÌÂıfi-
‰Ô˘ Î·È ·ÎÚ›‚ÂÈ·˜, ¤ıÂÛ ÌÂÚÈΤ˜ ·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘

E KTO™ TOY ME°I™TOY ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ÊÈÏÔÏfiÁˆÓ A‰.

KÔÚ·‹, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÙÔ ÂΉÔÙÈÎfi ¤ÚÁÔ ÂÂÙ‡-
¯ıË ÛÙË °·ÏÏ›·, ÂÏ¿¯ÈÛÙÔÈ EÏÏËÓ˜ ÊÈÏfiÏÔÁÔÈ
ÙÔ˘ 19Ô˘ ·È. Î·È ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÙÔ˘ 20Ô‡ Âȯ›ÚËÛ·Ó
ÎÚÈÙÈ΋ ¤Î‰ÔÛË ·Ú¯·›Ô˘ EÏÏËÓÔ˜ Û˘ÁÁڷʤˆ˜, fi¯È
‰ÈfiÙÈ ‰ÂÓ ‹Û·Ó ÈηÓÔ›Ø ÙÔ ÂÁ¯Â›ÚË-
Ì· ··ÈÙÔ‡Û ̷ÎÚ¿ Ù·Í›‰È·, ÂÂÈ-
‰‹ Ù· ¯ÂÈÚfiÁÚ·Ê· ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ
Û˘ÁÁڷʤˆÓ Â›Ó·È ‰È·ÛÎÔÚÈṲ̂ӷ Afi ÙÔÓ ÚÒÙÔ
ÛÙȘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˜ Â˘Úˆ·˚ÎÒÓ fi-
ψÓ. OÈ ‰˘Û¯¤ÚÂȘ ‹Û·Ó ·Ó˘¤Ú-
ÂÈÁÚ·ÊÈÎfi
‚ÏËÙ˜, ÂÎÙfi˜ ·Ó ¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡Û Ù˘ NÂfiÙÂÚ˘
ÙÔ ¤ÚÁÔ Â›Ù ¤Ó· ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi
›‰Ú˘Ì· ›Ù ÂΉÔÙÈÎfi˜ Ô›ÎÔ˜, fiˆ˜ EÏÏ¿‰·˜ ÛÙËÓ ¤ÓÙÔ-
ÙÔ˘ Teubner.
TÔ ˙‹ÙËÌ· ÙˆÓ ÂÈÁÚ·ÊÒÓ Â›Ó·È
ÓË ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋
‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi. ™ÙÔ EÈÁÚ·ÊÈÎfi MÔ˘- ΛÓËÛË ÙˆÓ ÙÂÏ¢-
ÛÂ›Ô Ê˘Ï¿ÛÛÔÓÙ·È 14.500 Î·È ÛÙË
™ÙÔ¿ ÙÔ˘ AÙÙ¿ÏÔ˘ 7.500 ÂÚ›Ô˘. Ù·›ˆÓ ¯ÚfiÓˆÓ
XÈÏÈ¿‰Â˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙ· ηٿ Ùfi-
Ô˘˜ MÔ˘Û›·, ÛÙȘ Û˘ÏÏÔÁ¤˜ ηÈ
ÛÙÔ˘˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜, ÂÓÒ Ï‹ıÔ˜ Ó¤ˆÓ ·Ô-
ηχÙÂÙ·È ÂÙËÛ›ˆ˜. OÈ EÏÏËÓ˜ ÏÔÈfiÓ ÒÊÂÈÏ·Ó Ó·
¤¯Ô˘Ó ÌÂÁ¿ÏË Â›‰ÔÛË ÛÙËÓ EÈÁÚ·ÊÈ΋, ÛÙËÓ ÂÈ-
ÛÙ‹ÌË Ô˘ ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Ì ÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ ÂÈÁÚ·ÊÒÓ.
H EÈÁÚ·ÊÈ΋ ÎÈÓÂ›Ù·È ÌÂٷ͇ ‰‡Ô ÔÚ›ˆÓ, ÌÂٷ͇
Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ ÙˆÓ ¯·ÚÙ›ˆÓ, Î·È ÂΛӢ ÙˆÓ Ï›ıˆÓ.
O A‡ÁÔ˘ÛÙÔ˜ Boeckh (1785-1867), Ô ·Ú¯ËÁ¤Ù˘ Ù˘
EÈÁÚ·ÊÈ΋˜, ÛÙ¤ÎÂÙ·È ÛÙÔ ¤Ó· ¿ÎÚÔ. O K˘ÚÈ·Îfi˜ ™.
¶ÈÙÙ¿Î˘ (1798-1863) ¤‰ÂÈÍ ÙÔÓ ‰ÚfiÌÔ Ù˘ ÌÂϤÙ˘
ÙˆÓ ÂÈÁÚ·ÊÒÓ ‰È¿ Ù‹˜ ·˘ÙÔ„›·˜ ÙˆÓ Ï›ıˆÓØ ¤Ú·ÛÂ
ÒÚ˜ ·Ù¤ÏÂȈÙ˜ ·ÓÙÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ ÙÔ‡˜ Â› Ï›ıˆÓ Ûˆ-
˙fiÌÂÓÔ˘˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú˜.
O ¶ÈÙÙ¿Î˘ ˘‹ÚÍÂ, fi¯È ÌfiÓÔÓ Ô ÚÒÙÔ˜ EÏÏËÓ
·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ô ÁÂӿگ˘ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ
ÂÈÁÚ·ÊÈÎÒÓ. K·Ù’ Ô˘Û›·Ó ‹Ù·Ó ·˘ÙÔ‰›‰·ÎÙÔ˜ ηÈ
ÁÈ’ ·˘Ùfi ÔÈ ‰ËÌÔÛȇÛÂȘ ÙÔ˘ Â›Ó·È Û˘¯Ó¿ ÂÏÏÈ›˜
Î·È ¤¯Ô˘Ó ÛÊ¿ÏÌ·Ù·. ¶ÚÔÛ¤ÊÂÚ fï˜ ÛÙËÓ ÂÈ-
ÛÙ‹ÌË ‰‡Ô ÛÔ˘‰·›Â˜ ˘ËÚÂÛ›Â˜Ø ·Ê’ ÂÓfi˜ ÂÚȤۈ-
Û ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ·Ú¯·ÈÔÙ‹ÙˆÓ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÂÈÁÚ·-
ʤ˜, ÙȘ Ôԛ˜ Î·È ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛÂ. AÊ’ ÂÙ¤ÚÔ˘ Ì ÙÔ
Û‡ÁÁÚ·ÌÌ¿ ÙÔ˘ L’ ancienne Athènes Î·È ÙȘ ‰ËÌÔÛÈ-
‡ÛÂȘ ÙÔ˘ ÛÙËÓ EÊËÌÂÚ›‰· AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋
(1837–1860) ÚÒÙÔ˜ ˘¤‰ÂÈÍ ÙË ÛËÌ·Û›· Ù˘ ‰ÈÂ-
Ú¢ӋÛˆ˜ Î·È ·Ó·ÁÚ·Ê‹˜ ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ ¢ڤÛˆ˜ ÙˆÓ
ÌÓËÌ›ˆÓ.
EÈÁÚ·ÊÈ΋˜. X·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ‰Â›ÁÌ· Â›Ó·È Ë ÂÍ‹˜:
«™˘ÌÏËÚÒÛÂȘ ‰Â ÙˆÓ ¯·ÈÓfiÓÙˆÓ ‹ Ï›·Ó ‰˘Û·Ó·-
ÁÓÒÛÙˆÓ ¯ˆÚ›ˆÓ ¤‰ˆÎ· ›Ù ÂÍ ¿ÏÏˆÓ ÂΉÔÙÒÓ ÚÔ-
Ù¤ÚˆÓ Â›Ù ÂÍ ÂÌÔ‡ Ù·˜ ·Ó·ÁηÈÔٿٷ˜ Î·È ‚‚·ÈÔÙ¿-
Ù·˜, ·ÔÛ¯ÒÓ ÙˆÓ ÌfiÓˆÓ Èı·ÓÒÓ ˆÓ ԢΠ¤ÛÙÈÓ
·ÚÈıÌfi˜, Î·È Ô˘‰¤Ó ۯ‰fiÓ ÙÔ
fiÊÂÏÔ˜, ·ÏÏ’ Â›‰ÂÈÍȘ Ì·Ù·›· ÂÈ-
ηÛÙÈ΋˜ Â˘Ê˘›·˜». E¤Ú·Û Ô-
χ˜ ¯ÚfiÓÔ˜, ÒÛÙ ÔÈ ·Ú¯¤˜ ·˘Ù¤˜
Ó· Á›ÓÔ˘Ó ÎÙ‹Ì· Ù˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜
ÂÈÛÙ‹Ì˘.
EÎÙfi˜ ÙÔ˘ KÔ˘Ì·ÓÔ‡‰Ë ÂÈ-
Áڷʤ˜ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û·Ó ÔÈ ¶. E˘-
ÛÙÚ·ÙÈ¿‰Ë˜, Aı. PÔ˘ÛfiÔ˘ÏÔ˜,
K. M˘ÏˆÓ¿˜, Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÔÈ ¶.
K·‚‚·‰›·˜, ¢. º›ÏÈÔ˜, A. §fiÏÈÁÎ
–ÚÒÙÔ˜ ‰È¢ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ EÈÁÚ·-
ÊÈÎÔ‡ MÔ˘Û›Ԣ, ÛÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ
ÔÊ›ÏÂÙ·È Î·È Ë ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ÚÒ-
ÙÔ˘ ηٷÏfiÁÔ˘ ÙÔ˘– AÓ‰Ú.
™ÎÈ¿˜, I. ™‚ÔÚÒÓÔ˜, X. TÛÔ‡ÓÙ·˜,
™Ù. ¢Ú·ÁÔ‡Ì˘, AÏÂÍ. KÔÓÙÔϤˆÓ. ¶¿ÌÔÏϘ ÂÈ-
Áڷʤ˜ ÂÚÈ¤ÛˆÛ·Ó Î·È ‰ËÌÔÛ›Â˘Û·Ó ÔÈ Î·Ù¿ Ùfi-
Ô˘˜ Á˘ÌÓ·Ûȿگ˜ –ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÂΛÓË Â›¯·Ó Ï·-
ÌÚ‹ ÂÏÏËÓÔÌ¿ıÂÈ·– ·Ó·Ê¤Úˆ Â‰Ò Ï›ÁÔ˘˜ ·fi ÔÏ-
ÏÔ‡˜, ÙÔ˘˜ °. ZÔÏÒÙ·, ¶. ¶··ÁˆÚÁ›Ô˘, M. ¢‹ÌÈÙÛ·,
°. ¶··‚·ÛÈÏ›Ԣ, I·Î. ¢Ú·Á¿ÙÛË.
B·Û›ÏÂÈÔ˜ §ÂÔÓ¿Ú‰Ô˜
I‰È·ÈÙ¤Úˆ˜ Âͤ¯Ô˘Û· ı¤ÛË ÌÂٷ͇ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ, ·Ï-
Ï¿ Î·È ÙˆÓ Í¤ÓˆÓ ÂÈÁÚ·ÊÈÎÒÓ Î·Ù¤¯ÂÈ Ô B·Û. §ÂÔ-
Ó¿Ú‰Ô˜ (1859-1930), Ô ÔÔ›Ô˜ ·ÊȤڈÛ ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘
ÛÙËÓ ¤Ú¢ӷ ÙˆÓ ÂÈÁÚ·ÊÒÓ Î·È ‰ËÌÔÛ›Â˘Û ¿Ú·
ÔÏϤ˜ Ì ·ÎÚȂ›˜ Î·È ÛÔʤ˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ. ™ÙÔÓ
§ÂÔÓ¿Ú‰Ô ÔÊ›ÏÂÙ·È Î·È Ë ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ EÈÁÚ·ÊÈ-
ÎÔ‡ MÔ˘Û›Ԣ. X¿ÚȘ ÛÙËÓ Î·Ù¿Ù·ÍË ÙˆÓ ÂÈÁÚ·ÊÒÓ
Î·È ÛÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ÙÔ˘ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ‰È¢ÎÔχÓıËΠٷ
̤ÁÈÛÙ· Ë ¤Î‰ÔÛË Î˘Ú›ˆ˜ ÙˆÓ ·ÙÙÈÎÒÓ ÂÈÁÚ·ÊÒÓ,
·ÏÏ¿ Î·È ¿ÏÏˆÓ ÙfiˆÓ ÛÙË ÛÂÈÚ¿ ÙˆÓ Inscriptiones
Graecae ·fi ÙËÓ Aη‰ËÌ›· ÙÔ˘ BÂÚÔÏ›ÓÔ˘. ™ÙËÓ ¤Î-
‰ÔÛË ·˘Ù‹ Û˘Ó¤‚·Ï·Ó Ô˘ÛȈ‰Ò˜ Î·È ¿ÏÏÔÈ EÏÏËÓ˜
ÂÈÁÚ·ÊÈÎÔ› Î·È ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔÈ Ì ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ¯È-
ÏÈ¿‰ˆÓ ÂÈÁÚ·ÊÒÓ, Ì ÙËÓ ·˘ÙÔ„›· ÙˆÓ Ï›ıˆÓ ηÈ
ÙËÓ ·ÔÛÙÔÏ‹ ÂÎÙ‡ˆÓ, ·ÓÙÈÁڿʈÓ, ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂ-
ˆÓ Î·È Û¯ÔÏ›ˆÓ ÛÙÔ˘˜ ͤÓÔ˘˜ ÂΉfiÙ˜.
K·È ¿ÏÏ· ̤ÏË Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ YËÚÂÛ›·˜ ‰Ë-
ÌÔÛ›Â˘Û·Ó Ï›ÛÙ˜ fiÛ˜ ÂÈÁڷʤ˜, ΢ڛˆ˜ ÔÈ A.
AÚ‚·ÓÈÙfiÔ˘ÏÔ˜, AÓÙ. KÂÚ·ÌfiÔ˘ÏÔ˜, °. OÈÎÔÓfiÌÔ˜,
™ÙÚ. ¶ÂÏÂΛ‰Ë˜, K. KÔ˘ÚÔ˘ÓÈÒÙ˘, N. °È·ÓÓfiÔ˘ÏÔ˜,
¢. E˘·ÁÁÂÏ›‰Ë˜, N. ¶··‰¿ÎȘ, Î.¿. Â›Û˘ Ô Î·ıË-
ÁËÙ‹˜ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ™. KÔ˘Á¤·˜. OÈ ÂÈÁÚ·ÊÈΤ˜
ÌÂϤÙ˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋
EÊËÌÂÚ›‰· Î·È ÛÙÔ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈÎfiÓ ¢ÂÏÙ›ÔÓ.
Afi Ù· ̤۷ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ’30 ÂÓ ·ÓÙÈı¤ÛÂÈ
ÚÔ˜ ÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· Êı›ÓÔ˘Ó ‚·ıÌÈ·›· ÔÈ
ÂÈÁÚ·ÊÈΤ˜ ÛÔ˘‰¤˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÍ‹˜ ÏfiÁÔ˘˜:
1. MÂÙ¿ ÙË Û˘ÓÙ·ÍÈÔ‰fiÙËÛË ÙÔ˘ §ÂÔÓ¿Ú‰Ô˘ (1929)
ÙÔ EÈÁÚ·ÊÈÎfi MÔ˘ÛÂ›Ô ·Ó¤Ï·‚·Ó ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔÈ Ô˘
‰ÂÓ Â›¯·Ó ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙȘ ÂÈÁڷʤ˜ ‹ ‰ÂÓ ‹Û·Ó
Û ı¤ÛË Ó· ÙÔ ÌÂÙ·ÙÚ¤„Ô˘Ó Û ΤÓÙÚÔ ÂÚ‡Ó˘ ηÈ
ÛÂ Ê˘ÙÒÚÈÔ Ó¤ˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ÂÈÁÚ·ÊÈÎÒÓ. 2. M ÙËÓ
¿ÚÔ‰Ô ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ÔÈ ˘ËÚÂÛȷΤ˜ ˘Ô¯ÚÂÒÛÂȘ
ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁˆÓ ·˘Í‹ıËηÓ, ·ÏÏ¿ Î·È Ù·
ÂӉȷʤÚÔÓÙ· ÂÛÙÚ¿ÊËÎ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·
Ù˘ ·Ú¯·›·˜ Ù¤¯Ó˘ Î·È ÙËÓ ÚÔ˚ÛÙÔÚ›·. 3. MÂÙ¿ ÙÔÓ
A. AÚ‚·ÓÈÙfiÔ˘ÏÔ ·ÓÙÂÏ‹˜ ‹Ù·Ó Ë ¤ÏÏÂÈ„Ë Û˘-
ÛÙËÌ·ÙÈ΋˜ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Ù˘ EÈÁÚ·ÊÈ΋˜ ÛÙÔ ¶·ÓÂ-
ÈÛÙ‹ÌÈÔ AıËÓÒÓ Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· ÛÙ· ¿ÏÏ·, ·Ú¿ ÙÔ
fiÙÈ Î·ıËÁËÙ¤˜ Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁ›·˜, ÌÓËÌÔÓ‡ˆ ÙÔ˘˜
N.M. KÔÓÙÔϤÔÓÙ· Î·È M. AÓ‰ÚfiÓÈÎÔ, ÚÔÛ¤ÊÂÚ·Ó
ηْ Â·Ó¿ÏË„ÈÓ ÂÈÛ·ÁˆÁÈο Ì·ı‹Ì·Ù·. 4. H AÚ¯·È-
ÔÏÔÁÈ΋ EÙ·ÈÚ›· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û ̤¯ÚÈ ÙÔ 1988 ÂÚ¢-
ÓËÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈṲ̂ÓÔ ÛÙȘ ·Ó·Ûη-
ʤ˜. 5. H ÔÏÈÙ›· ÌÈÎÚ‹, ·Ó fi¯È Ìˉ·ÌÈÓ‹, ÛËÌ·Û›·
·¤‰È‰Â Î·È ·Ô‰›‰ÂÈ ÛÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ ÂÈÁÚ·ÊÒÓ.

24 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1

™˘Ó¤ÂÈ· ·˘ÙÒÓ ‹Ù·Ó Ë ÛÔ˘‰·›· ·Ú¿‰ÔÛË Ô˘
›¯·Ó ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÔÈ ¶ÈÙÙ¿Î˘, P·Áη‚‹˜, KÔ˘Ì·-
ÓÔ‡‰Ë˜ Î·È §ÂÔÓ¿Ú‰Ô˜ Ó· ÎÈÓ‰˘Ó‡ÛÂÈ Ó· Û‚‹ÛÂÈ.
B‚·›ˆ˜ ÛÔÚ·‰Èο Î·È ÛÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ ÙˆÓ ¿ÏψÓ
ηıËÎfiÓÙˆÓ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ¤·˘Û·Ó Ó· ‰ËÌÔÛÈÂ‡Ô˘Ó ÂÈ-
Áڷʤ˜ ÔÈ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔÈ Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ YËÚÂ-
Û›·˜, ΢ڛˆ˜ ÔÈ I. ¶··‰ËÌËÙÚ›Ô˘, I. £Ú„ȿ‰Ë˜, N.
KÔÓÙÔϤˆÓ, E˘ı. M·ÛÙÚÔÎÒÛÙ·˜, º. ¶¤ÙÛ·˜, X. M·-
ηÚfiÓ·˜ Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· ÔÈ B. ¶ÂÙÚ¿ÎÔ˜, ¶. £¤ÌÂÏ˘, I.
TÔ˘Ú¿ÙÛÔÁÏÔ˘, °. ™Ù·˚Ó¯¿Ô˘ÂÚ, Aı. T˙È·Ê¿ÏÈ·˜, Î.¿.
EÈÁÚ·ÊÈÎÔ› ‹Û·Ó Ô M. MÈÙÛfi˜, Ë NÙ. ¶¤·–¢ÂÏ-
ÌÔ‡˙Ô˘, Î·È ÔÈ ÚfiˆÚ· ¯·Ì¤ÓÔÈ XÚ. ¶¤ÙÚÔ˘–MÂÛÔ-
Á›Ù˘ Î·È ™ÂÚ. X·ÚÈÙˆÓ›‰Ë˜.
™ÙË ÌÂÙ¿‰ÔÛË Ù˘ ÂÈÁÚ·ÊÈ΋˜ ÛÎ˘Ù¿Ï˘ Û˘Ó¤‚·-
Ï ÌÂÁ¿Ïˆ˜ ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi ¶ÔÏ¤ÌˆÓ (1929–1966), ÙÔ
ÔÔ›Ô ›‰Ú˘ÛÂ Î·È Âͤ‰È‰Â Ô A. AÚ‚·ÓÈÙfiÔ˘ÏÔ˜
(1942) Î·È Î·ÙfiÈÓ ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘ AÓ‰Ú¤·˜ ¶··-
ÁÈ·ÓÓfiÔ˘ÏÔ˜ (1908–1971) Î·È £ÂÔÊ·ÓÒ AÚ‚·ÓÈÙÔ-
Ô‡ÏÔ˘. Yfi ÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔ˘ ¶··ÁÈ·ÓÓfiÔ˘ÏÔ˘
·Ó‰ÚÒıËÎ·Ó ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒ˜ ÔÈ ÂÈÁÚ·ÊÈÎÔ› AÏ. OÈ-
ÎÔÓÔÌ›‰Ë˜ (1930–1991) Î·È ™ÙÂÊ. N. KÔ˘Ì·ÓÔ‡‰Ë˜
(1931–1987). OÈ ‰ËÌÔÛȇÛÂȘ Ù˘ ÂÚ› ÙÔÓ ¶ÔϤ̈-
Ó· ÔÏÈÁÔÌÂÏÔ‡˜ ÔÌ¿‰Ô˜ Î·È Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ‰Ú·ÛÙË-
ÚÈfiÙ˘ ÙˆÓ ÓÂˆÙ¤ÚˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘ η٤‰ÂÈÍ·Ó fiÙÈ Î·È
ȉ›·Ó ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ̤ıÔ‰Ô Â›¯·Ó Û˘ÁÎÚÔÙ‹ÛÂÈ Î·È
ÛÙfi¯Ô˘˜ ›¯·Ó. H ÌÂϤÙË ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙˆÓ ·Ï·ÈÒÓ
ÛÙËÏÔÎÔÒÓ, ÙÔ˘˜ Ô‰‹ÁËÛ ӷ ÌÔÚÊÒÛÔ˘Ó ·Ó·Ïfi-
Áˆ˜ ÙËÓ Ì¤ıÔ‰Ô, ÙȘ ·Ú¯¤˜ Î·È ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÚÔÛÂÁÁ›-
Ûˆ˜ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ ÂÈÁÚ·ÊÒÓ.
OÈ AÏ. OÈÎÔÓÔÌ›‰Ë˜ Î·È ™Ù¤Ê. N. KÔ˘Ì·ÓÔ‡‰Ë˜ Ì·-
Õ Aποψη α-
θουσας του
Eπιγραφικο
Mουσεου στην
Aθνα, το
οποο στεγζει
14.500 αρχα-
ες ελληνικς
επιγραφς
(φωτ.: Aρχεο
Eπιγραφικο
Mουσεου).
˙› Ì ¿ÏÏÔ˘˜ Û˘ÓËÏÈÎÈÒÙ˜ ÙÔ˘˜, ΢ڛˆ˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜
Ù˘ Óˆ٤ڷ˜ EÏÏ¿‰Ô˜, ›‰Ú˘Û·Ó ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi «N¤ÔÓ
Aı‹Ó·ÈÔÓ» (1955–1966), fiÔ˘ Î·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ Â‰ËÌÔÛ›Â˘-
Û·Ó ÔÏϤ˜ ÂÈÁڷʤ˜. ™ÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘
’70 Ô KÔ˘Ì·ÓÔ‡‰Ë˜ ‰›‰·Í ‰ˆÚÂ¿Ó ÙËÓ EÈÁÚ·ÊÈ΋
Û ÊÔÈÙËÙ¤˜. O ›‰ÈÔ˜ ˘‹ÚÍÂ Ô ÂÌÓ¢ÛÙ‹˜ Î·È È‰Ú˘-
Ù‹˜ Ù˘ EÏÏËÓÈ΋˜ EÈÁÚ·ÊÈ΋˜ EÙ·ÈÚ›·˜ (1985),
ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ۈ̷Ù›Ԣ, ·ÊÈÂڈ̤ÓÔ˘ ÛÙËÓ ÚÔ-
ÒıËÛË ÙˆÓ ÂÈÁÚ·ÊÈÎÒÓ ÛÔ˘‰ÒÓ ÛÙËÓ EÏÏ¿‰· ÌÂ
ÙË ‰ˆÚÂ¿Ó ‰È‰·Ûηϛ· ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ Î·È ÌÂıfi‰ˆÓ Ù˘
ÂÈÛÙ‹Ì˘, Ì ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘ Î·È ÙËÓ
¤Î‰ÔÛË ÂȉÈÎÒÓ ÌÂÏÂÙÒÓ. K·Úfi˜ Ù˘ ‰Ú¿Ûˆ˜ Ù˘
ÂÙ·ÈÚ›·˜ Â›Ó·È Ë ÌfiÚʈÛË Ó¤ˆÓ ÂÈÁÚ·ÊÈÎÒÓ, Î·È Ë
¤Î‰ÔÛË ÂȉÈÎÔ‡ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡, ÙÔ˘
HOPOY (ÙfiÌ.1–13).
TËÓ ÂÈÁÚ·ÊÈ΋ Ï·Ì¿‰· ÂÎÚ¿ÙËÛ ¿Û‚ÂÛÙÔ Î·È Ô
°ÂÒÚÁÈÔ˜ ™Ù·Ì›Ú˘ (1914–1996), ÂÍ·›ÚÂÙÔ˜ ÂÏÏËÓÈ-
ÛÙ‹˜ Î·È Ï·ÌÚfi˜ ÂÈÁÚ·ÊÈÎfi˜, Ô˘ ·Ú‹Á·Á ηٿ
Ù· ¤ÙË (1948–1961) Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi ¤ÚÁÔ, ΢ڛˆ˜ ˘Ô‰Ô-
Ì‹˜, ÛÙËÓ AÌÂÚÈ΋. EΛ Î·È Ô HÏ›·˜ K·ÂÙ·ÓfiÔ˘-
ÏÔ˜ (ÁÂÓ. 1929) ·Ó‰›¯ıË ÎÔÚ˘Ê·›Ô˜ ÛÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ
˘ÛÙ¤ÚˆÓ ·ÙÙÈÎÒÓ ÂÈÁÚ·ÊÒÓ.
™ÙË Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ηÏÏȤÚÁÂÈ· ÙˆÓ ÂÈÁÚ·ÊÈÎÒÓ
ÛÔ˘‰ÒÓ Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ Ô˘ÛȈ‰Ò˜ ·fi ÙÔ 1979 Ì ÙȘ ÂÎ-
‰fiÛÂȘ ÙÔ˘ Î·È Ì ÙËÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ÙÔ K¤ÓÙÚÔ
EÏÏËÓÈ΋˜ Î·È PˆÌ·˚΋˜ AÚ¯·ÈfiÙËÙÔ˜ (KEPA) ÙÔ˘
EıÓÈÎÔ‡ I‰Ú‡Ì·ÙÔ˜ EÚ¢ÓÒÓ. ø˜ ‰›ÔÓ ‰Ú¿Ûˆ˜
¤¯ÂÈ Î˘ÚÈfiٷٷ ÙȘ ÂÈÁڷʤ˜ Ù˘ M·Î‰ÔÓ›·˜, Ù˘
£Ú¿Î˘ Î·È Ù˘ A¯·˝·˜, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ù· Û˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù·
·Ú·Û΢¿˙ÂÈ – ‹‰Ë ¤¯Ô˘Ó ÂΉÔı› ÙfiÌÔÈ Ì ÙȘ ÂÈ-
H K A £ H M E P I N H
Áڷʤ˜ ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ. ™ÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ
£ÂÛÛ·ÏÔӛ΢ Ì ÙȘ ÂÈÁڷʤ˜ Ù˘ M·Î‰ÔÓ›·˜
·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È ÔÈ °. ™Ô˘Ú‹˜, ¶. N›Á‰ÂÏ˘ Î·È XÚ. BÂ-
ÏËÁÈ¿ÓÓË, ÂÓÒ ÔÈ A. Î·È M. KÔÓÙÔÁÈ¿ÓÓË Ì ÂΛӘ
Ù˘ £ÂÛÛ·Ï›·˜ Î·È Ô EÌÌ. BÔ˘Ù˘Ú¿˜ ΢ڛˆ˜ Ì ¤ÌÌÂ-
ÙÚ· ΛÌÂÓ·Ø Î˘Ú›ˆ˜ Ì ÙȘ ÂÈÁڷʤ˜ Î·È ÙËÓ ÈÛÙÔ-
Ú›· Ù˘ X›Ô˘ Ô ·Ï·Èfi˜ ηıËÁËÙ‹˜ £. ™·ÚÈο΢. ™ÙÔ
¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Iˆ·ÓÓ›ÓˆÓ ÂÎÙfi˜ Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Ù˘
EÈÁÚ·ÊÈ΋˜ Ë B. KÔÓÙÔÚ›ÓË ÂȉÈ΢fiÌÂÓË ·fi Ì·-
ÎÚÔ‡ ¯ÚfiÓÔ˘ ÛÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ ÂÈÁÚ·ÊÒÓ Ù˘ Pfi‰Ô˘
ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆ˜ ¤¯ÂÈ ÛÙÚ¤„ÂÈ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Ù˘ Î·È ÚÔ˜
ÙȘ ÂÈÁڷʤ˜ Ù˘ H›ÚÔ˘. ™ÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ KÚ‹-
Ù˘ Ì ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÙÔ˘ °. T˙ÈÊfiÔ˘ÏÔ˘, ·Û¯ÔÏÔ˘-
̤ÓÔ˘ Ì ÙȘ ÎÚËÙÈΤ˜ ÂÈÁڷʤ˜, ȉڇıËΠEÚÁ·-
ÛÙ‹ÚÈÔ ¶·˘ÚÔÏÔÁ›·˜ Î·È EÈÁÚ·ÊÈ΋˜. M ÙȘ ÂÈ-
Áڷʤ˜, ΢ڛˆ˜ ÙȘ ÎÚËÙÈΤ˜, ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È fiψ˜ ¢‰Ô-
Λ̈˜ Î·È Ô A. X·ÓÈÒÙ˘, Ô˘ ¤¯ÂÈ ÂÈϤÍÂÈ ÙËÓ ÛÙ·-
‰ÈÔ‰ÚÔÌ›· ÛÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi (¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Ù˘ X·˚‰ÂÏ-
‚¤ÚÁ˘).
TËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· ÂÏÔ‡ÙÈÛ ÁÂÓÓ·›ˆ˜ Ë
AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ EÙ·ÈÚ›· Ì ÙËÓ ÚfiÛÊ·ÙË ¤Î‰ÔÛË
‰‡Ô Û˘ÓıÂÙÈÎÒÓ ¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘ B. ¶ÂÙÚ¿ÎÔ˘, ÙˆÓ ÂÈ-
ÁÚ·ÊÒÓ ÙÔ˘ øÚˆÔ‡ Î·È ÙÔ˘ P·ÌÓÔ‡ÓÙÔ˜.
EÈÁÚ·ÊÈÎfi MÔ˘Û›Ô
TÔ EÈÁÚ·ÊÈÎfi MÔ˘Û›Ô, Ô ÌÔÓ·‰ÈÎfi˜ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ
ıËÛ·˘Úfi˜ ÙˆÓ ÊıÂÁÁÔÌ¤ÓˆÓ Ï›ıˆÓ, Û˘ÓÈÛÙ¿ ÛÔ˘-
‰·›Ô ·Ú¿ÁÔÓÙ· ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ
ÂÈÁÚ·ÊÈÎÒÓ ÛÔ˘‰ÒÓ. O M. MÈÙÛfi˜ (1908-1991) η-
Ù¿ ÙË Ì·ÎÚ¿ ıËÙ›· ÙÔ˘ (1938-1966) ÛÙË ‰È‡ı˘ÓÛË
ÙÔ˘ MÔ˘Û›Ԣ ÂÊÚfiÓÙÈÛ ÙË Ó¤· ¤ÎıÂÛË. TËÓ ÔÏÔ-
ÎÏ‹ÚˆÛÂ Ë ‰È¿‰Ô¯fi˜ ÙÔ˘ (1966-1992) NÙ. ¶¤·-¢ÂÏ-
ÌÔ‡˙Ô˘ Ì ÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ù˘ X. K·Ú¿· – MÔÏÈ˙¿-
ÓÈ. TÔ ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ ÚÔÛˆÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ
ÙˆÓ Û˘Ó¤‚·Ï·Ó ÌÂÁ¿Ïˆ˜ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË Ù˘ ÙÚ›-
Ù˘ ÂΉfiÛˆ˜ ÙˆÓ ·ÙÙÈÎÒÓ ÚÔ¢ÎÏÂȉ›ˆÓ ÂÈÁÚ·-
ÊÒÓ ·fi ÙËÓ Aη‰ËÌ›· ÙÔ˘ BÂÚÔÏ›ÓÔ˘. Yfi ÙÔÓ ÛË-
ÌÂÚÈÓfi (1994 Τ.), ‰È¢ı˘ÓÙ‹ X·Ú. KÚÈÙ˙¿, ÂȉÈÎfi Â-
Ú› ÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ ·ÚÁÂÈ·ÎÒÓ Î·È ÎÚËÙÈÎÒÓ ÂÈÁÚ·-
ÊÒÓ, ÂÁÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Ù· ÔχÙÈÌ· ÛÙÔȯ›· ÙˆÓ E˘ÚÂ-
ÙËÚ›ˆÓ Û ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎfi ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹ Ì ÛÎÔfi ÙË Û‡-
ÓÙ·ÍË Î·Ù·ÏfiÁÔ˘ ÙÔ˘ MÔ˘Û›Ԣ, Î·È ÚÔˆıÂ›Ù·È ÙÔ
·È‰·ÁˆÁÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ·. EÎ ·Ú·ÏÏ‹ÏÔ˘ ‰È¢ÎÔχ-
ÓÂÙ·È ÛËÌ·ÓÙÈο ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙˆÓ ÌÂÏÂÙËÙÒÓ Î·È ÂȉÈÎfi-
ÙÂÚ· fiÛˆÓ ÂÙÔÈÌ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ÙÚ›ÙË ¤Î‰ÔÛË ÙˆÓ ÌÂÙ¿
ÙÔ ¤ÙÔ˜ 403/2 .X. ·ÙÙÈÎÒÓ ÂÈÁÚ·ÊÒÓ. OÈ ˘fi ¤Î‰Ô-
ÛÈÓ ÂÈÁڷʤ˜ ˘ÂÚ‚·›ÓÔ˘Ó ÙȘ 20.000 Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ Á›-
ÓÂÙ·È Ì ÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ ¯ˆ-
ÚÒÓ, ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Î·È EÏÏ‹ÓˆÓ. H ›‰Ú˘ÛË
ÚÔÛÊ¿Ùˆ˜ AÚ¯Â›Ô˘ ÙˆÓ ·ÙÙÈÎÒÓ ÂÈÁÚ·ÊÒÓ ·fi
ÙËÓ EÈÁÚ·ÊÈ΋ EÙ·ÈÚ›· Î·È ÙÔ KEPA ˘ËÚÂÙ› ÙËÓ
Ó¤· ·˘Ù‹Ó ¤Î‰ÔÛË.
¶·Ú¿ ÙË ÛËÌÂÈÔ‡ÌÂÓË ÂÈÁÚ·ÊÈ΋ ΛÓËÛË Ú¤ÂÈ
ÔÏÏ¿ Ó· Á›ÓÔ˘Ó ·ÎfiÌË. E›Ó·È ·Ó·Áη›· Ë Û‡ÛÙ·ÛË
ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ΤÓÙÚÔ˘, ÙÔ ÔÔ›Ô ı· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ
ˆ˜ ·Ú¯Â›Ô ÙˆÓ Ûˆ˙ÔÌ¤ÓˆÓ ÂÈÁÚ·ÊÒÓ, ı· ÛÙÂÁ¿ÛÂÈ
ÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ÂÈÁÚ·ÊÈÎÒÓ Î·È ı·
‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ Ê˘ÙÒÚÈÔÓ Ó¤ˆÓ. H EÈÁÚ·ÊÈ΋ ÛÙËÓ
EÏÏ¿‰· ı· ‰ڷȈı›, fiÙ·Ó ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËı› Û¯ÔÏ‹ ÌÂ
Û˘Ó¤¯ÂÈ·Ø Ì¤ıÔ‰Ô˜ ˘¿Ú¯ÂÈ, ÙËÓ ¤¯ÂÈ ˘ԉ›ÍÂÈ Ë ÂÏ-
ÏËÓÈ΋ ÂÈÁÚ·ÊÈ΋ ·Ú¿‰ÔÛË, Î·È ÙËÓ ¤¯ÂÈ ÂÌÏÔ˘-
Ù›ÛÂÈ Ë ‰ÈÂıÓ‹˜ ÂÈÛÙ‹ÌË.
H Û‡ÓÙÔÌË ÂÈÛÎfiËÛË ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÂÈÁÚ·ÊÈ-
ÎÒÓ ÛÔ˘‰ÒÓ ‹Ù·Ó Î·È ¤Ó· Ì·ÎÚfi ÚÔÛÎÏËÙ‹ÚÈÔ
ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ, ‰ÈfiÙÈ Ë ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ Ï›ıˆÓ Â›Ó·È Î·È ÈÛÙÔ-
Ú›· ÙˆÓ ÚÔÛÒˆÓ Ô˘ ÙÔ˘˜ ÂÚÈ¤ÛˆÛ·Ó Î·È ÙÔ˘˜
ÌÂϤÙËÛ·Ó. A˜ ÎÏ›ÛÔ˘Ì fï˜, fiˆ˜ ·Ú¯›Û·ÌÂ, ÌÂ
ÙÔÓ ¶ÈÙÙ¿ÎËØ ·fi ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ÙÔ˘ Ì·˜ ¯ˆÚ›˙Ô˘Ó 150
¯ÚfiÓÈ·, Ë ÂÈÁÚ·ÊÈ΋ ¤Ú¢ӷ ¤¯ÂÈ ÚÔԉ‡ÛÂÈ Î·Ù¿
Ôχ, ·ÏÏ¿ ÔÈ ‰˘ÛÎÔϛ˜ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ÔÈ ›‰È˜: «...ÙÔ
·ÓÙÈÁÚ¿ÊÂÈÓ ÂÈÁÚ·Ê¿˜ Â›Ó·È ‰˘Û¯ÂÚ¤ÛÙ·ÙÔÓØ ‰ÈfiÙÈ
ÔÏÏ¿ÎȘ Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù¿ ÂÈÛ›Ó ÂÍËÏÂÈÌ̤ӷ, Ù· ÌÂÓ
fiψÓ, Ù· ‰Â ηٿ ̤ÚÔ˜Ø Î·È Ù· ÌÂÓ Î·ı·ÚÒ˜ Ê·›ÓÔ-
ÓÙ·È, Ù· ‰Â ·Ì˘‰ÚÒ˜. O ·ÓÙÈÁÚ¿ÊˆÓ ‰Â ··ÓÙ¿ Ï›-
ÛÙ·˜ ‰˘ÛÎÔÏ›·˜ ÂȘ ÙËÓ ÂÍȯӛ·ÛÈÓ ÙÔ˘ ·ÏËıÔ‡˜ ¯·-
Ú·ÎÙ‹ÚÔ˜, ·ÏÏ¿ ÔÏÏ¿ÎȘ Î·È Ù· ηı·ÚÒ˜ ÁÂÁÚ·Ì̤-
Ó· ʇÁÔ˘ÛÈ ÙÔÓ ÔÊı·ÏÌfiÓ ÙÔ˘ ·ÓÙÈÁÚ¿ÊÔÓÙÔ˜Ø Î·È
Ë ı¤ÛȘ Ù˘ ÂÈÁÚ·Ê‹˜, Î·È Ë ÒÚ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, Î·È Ë
ηٿÛÙ·ÛȘ Ù˘ Ë̤ڷ˜ ‚ÔËıÔ‡ÛÈÓ, ‹ ‰˘ÛÎÔÏ·›ÓÔ˘-
ÛÈ ÙÔÓ ·ÓÙÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·».
B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1 25
 H νομισματικ
στην Eλλδα
ÁÓˆÛÙ¤˜ ÔÓÔ̷ۛ˜ fiψÓ, ÙȘ Ôԛ˜ Ë ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ-
Tου I øÕ¡¡∏ T √Àƒ∞Δ™Ÿ°§√À
΋ Ûη¿ÓË ‰ÂÓ Î·ÙfiÚıˆÛ ·ÎfiÌË Ó· ʤÚÂÈ ÛÙÔ
Διευθυντ
του Nομισματικο Mουσεου ʈ˜. OÓfiÌ·Ù· ‚·ÛÈϤˆÓ Î·È ËÁÂÌfiÓˆÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜
ÔÔ›Ô˘˜ Ù· ΛÌÂÓ· ›¯·Ó ÛȈ‹ÛÂÈ. ™ÙË Ì·ÎÚÈÓ‹ Ì¿-
ÏÈÛÙ· μ·ÎÙÚ›· Î·È ÙËÓ πÓ‰›· Ù· ÂÍ·ÈÚÂÙÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘
·ÚÁ˘Ú¿ ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· Ì ٷ Ú·ÏÈÛÙÈο ‚·ÛÈÏÈο ÔÚ- H Aχιλλας Ποστολκας (1821–1897).

¡ OMI™MATIKH Â›Ó·È Ë ÂÈÛÙ‹ÌË, Ô˘ ÌÂÏÂÙ¿,

fiˆ˜ ¿ÏψÛÙ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Î·È Ë Ï¤ÍË, Ù· ÓÔÌ›-
ÛÌ·Ù·, Ù· ÌÈÎÚ¿ ‰ËÏ·‰‹ ÌÂÙ·ÏÏÈο ·ÓÙÈΛ-
ÌÂÓ·, Ù· ÔÔ›· ¤¯Ô˘Ó ·Ú·¯ı› ›Ù ˆ˜ ·ÈÛÙ¿ ›ÙÂ
ˆ˜ ¯˘Ù¿, ¤¯Ô˘Ó ˙˘ÁÈÛı›, ¤¯Ô˘Ó ÛÊÚ·ÁÈÛı› ηÈ
ÙÚ·›Ù· Î·È ÙȘ ÂÏÏËÓÈΤ˜ ÂÈÁڷʤ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔ˘˜
ÌÔÓ·‰ÈÎÔ‡˜ Ì¿ÚÙ˘Ú˜ Ù˘ ‡·Ú͢ ÂÓfi˜ ÔÏfiÎÏËÚÔ˘
ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ‚·ÛÈÏ›Ԣ.

πÛÙÔÚ›· Ù˘ ¡ÔÌÈÛÌ·ÙÈ΋˜ ∂ÈÛÙ‹Ì˘

Hρως – κτστης της νομισματικς επιστ-
μης στην Eλλδα, στενς φλος του Eρρ-
¤¯Ô˘Ó ÙÂı› Û ΢ÎÏÔÊÔÚ›· ·fi ÌÈ· ‰ËÌfiÛÈ· ·Ú¯‹
Î·È Û‡Ìʈӷ Ì ÓfiÌÔ, Ô˘ ÂÁÁ˘¿Ù·È ÙËÓ Î·ıÔÚÈṲ̂-
ÓË ·Í›· ÙÔ˘˜. ∞Û¯ÔÏÂ›Ù·È fï˜ Î·È Ì ¿ÏÏ· ·ÓÙÈΛ-
ÌÂÓ·, fiˆ˜ Ù· ÌÂÙ¿ÏÏÈ·, Ù· ÛÙ·ıÌ›·, ÙȘ Ì¿ÚΘ ηÈ
Ù· ¯·ÚÙÔÓÔÌ›ÛÌ·Ù·.
∂ˆ˜ Î·È ÚfiÛÊ·Ù· Ë ÓÔÌÈÛÌ·ÙÈ΋ ıˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ˆ˜
ÌÈ· ÂÈÛÙ‹ÌË ‚ÔËıËÙÈ΋ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜. øÛÙfiÛÔ, ÔÈ
ÂÈÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ‰ËÌÔÛȇÛÂȘ ÙˆÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ ¯Úfi-
ÓˆÓ Î·È ÔÈ ÔÏÔÎÏËڈ̤Ó˜ ÌÂϤÙ˜ Ù˘ ·Ú·ÁˆÁ‹˜
ÙˆÓ ÓÔÌÈÛÌ·ÙÔÎÔ›ˆÓ ·¤‰ÂÈÍ·Ó fiÙÈ ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂ-
ÓÔ Ù˘ ‰ÂÓ ¤Ú¯ÂÙ·È ·ÏÒ˜ Ó· Û˘ÌÏËÚÒÛÂÈ Ù· ÎÂÓ¿
Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜, ·ÏÏ¿, Ôχ Û˘¯Ó¿, ·˘Ùfi ÙÔ ›‰ÈÔ ·ÔÙÂ-
Ï› ÙË ÌÔÓ·‰È΋ ÈÛÙÔÚÈ΋ Ì·ÚÙ˘Ú›·. K·È ÙÔ‡ÙÔ, ·ÊÔ‡
¯¿ÚË Û ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ Ù‡Ô˘˜ ÓÔÌÈÛÌ¿ÙˆÓ ¤ÁÈÓ·Ó
O ∞ÚÈÛÙÔÙ¤Ï˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ôχ Û˘¯Ó¿ Û ÔÓÔÌ·-
ÛÙÈΤ˜ ·Í›Â˜ Î·È ÛÙ·ıÌËÙÈÎÔ‡˜ ηÓfiÓ˜, ·Ú¤¯ÔÓÙ·˜
Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·˘Ùfi Ù· ÚÒÙ· ÛÙÔȯ›· Ù˘ ÓÔÌÈÛÌ·-
ÙÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘. ∏ ·Í›· ÙÔ˘ ÓÔÌ›ÛÌ·ÙÔ˜ ΛÓËÛ ÙÔ
ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ Î·Ùfi¯ˆÓ ÙÔ˘ ‹‰Ë ·fi ÙËÓ ÚÒÙË
ÛÙÈÁÌ‹ Ù˘ ΢ÎÏÔÊÔÚ›·˜ ÙÔ˘. ¶Ï‹ıÔ˜ ÓÔÌÈÛÌ¿ÙˆÓ
··ÓÙ¿ ˆ˜ ÚÔÛÊÔÚ¤˜ Û ÈÂÚ¿, fiˆ˜ ÛÙÔ ∞ÚÙÂÌ›ÛÈÔ
Ù˘ ∂ʤÛÔ˘, ÛÙÔ˘˜ ¢ÂÏÊÔ‡˜, ÛÙÔ ∏Ú·›Ô Ù˘ ™¿ÌÔ˘.
¶·Ú¿ÏÏËÏ· Ôχ Û˘¯Ó¿ ÔÈ ·Ó·Ûηʤ˜ ʤÚÓÔ˘Ó ÛÙÔ
ʈ˜ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂȘ ÓÔÌÈÛÌ¿ÙˆÓ Ì ·ÔıËÛ·˘ÚÈÛÙÈ-
Îfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ fiÙÈ ÙÔ ¿ıÔ˜ ÙÔ˘
Û˘ÏϤÎÙË Â›Ó·È Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ ·Ú¯·ÈfiÙ·ÙÔ.
∞fi ÙȘ ÈÔ ÊËÌÈṲ̂Ó˜ Û˘ÏÏÔÁ¤˜ ÓÔÌÈÛÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘
·Ú¯·›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘ ˘‹ÚÍ·Ó ÂΛӘ
ÙˆÓ ¶ÙÔÏÂÌ·›ˆÓ, ÙˆÓ ∞ÙÙ·ÏȉÒÓ
Î·È ÙÔ˘ ªÈıÚȉ¿ÙË ™Δã, ‚·ÛÈÏÈ¿
ÙÔ˘ ¶fiÓÙÔ˘. ¶ËÁ¤˜ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó fiÙÈ
ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÔÏÏÔ›
Û˘ÁΤÓÙÚˆÓ·Ó ÓÔÌ›ÛÌ·Ù·, ‰Â›-
¯ÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘˜ ÚÔ˜
ÙȘ ·Ï·ÈfiÙÂÚ˜ ÂÔ¯¤˜. TÔ fiÙÈ Ì¿-
ÏÈÛÙ· Û ÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ‰ËÌfiÛÈÔ˘˜
¯ÒÚÔ˘˜ Ù˘ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜ Ù˘
ÎÚ·Ù·È¿˜ ڈ̷˚΋˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔ-
Ú›·˜ ı· ˘‹Ú¯·Ó Û ·Ú·Î·Ù·ı‹-
ÎË ÓÔÌÈÛÌ·ÙÈο ÏÔ‡ÙË ·ÔÎÙË-
ı¤ÓÙ· ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Ì ÙËÓ Î·Ù¿-
ÎÙËÛË Í¤ÓˆÓ Ï·ÒÓ, ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Â-
Ù·È Î·È ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÛÙÔÓ 4Ô
ÌÂÙ·¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi ·ÈÒÓ·, Ô ÔÈËÙ‹˜
Ausonius, ˆ˜ Ù·Ì›·˜ ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ ·-
Ï·Ù›Ô˘, ·¤ÛÙÂÈÏ ÛÙÔÓ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈ-
Îfi Ursulus, ηıËÁËÙ‹ ÛÙËÓ fiÏË
ÙˆÓ TÚ‚‹ÚˆÓ (Trier), ·ÚÁ˘Ú¿ ÙÂ-
ÙÚ¿‰Ú·¯Ì· ÙÔ˘ ºÈÏ›Ô˘ Bã Ù˘
M·Î‰ÔÓ›·˜ –ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÁÈ·Ù› ·-
ÚfiÌÔÈ· ¤ÏÂÈ·Ó ·fi ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹
ÙÔ˘. AÔ‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Ô ·ÔÙÚÂÙÈ-
Õ Eξφυλλο κδοσης του Nομι-
σματικο Mουσεου, η οποα περι-
κου Σλμαν, δημοσευσε μλιστα τη νομι-
σματικ συλλογ του.
Îfi˜ Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ Î·È Ì·ÁÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÔÚÈṲ̂ӈÓ
·fi Ù· ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, ÊÔÚÙÈÛÌ¤ÓˆÓ ÌÂ
Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ‡˜ Î·È ·fi ÙÔ˘˜ ·ÊÔÚÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ XÚ˘ÛÔ-
ÛÙfiÌÔ˘ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ¤ÊÂ-
Ú·Ó ¿Óˆ ÙÔ˘˜ ˆ˜ Ê˘Ï·ÎÙ¿ ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ MÂÁ¿ÏÔ˘
AÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘.
∫·Ù¿ ÙÔ ªÂÛ·›ˆÓ· Ù· ·Ú¯·›· ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· ·ÓÙÈÌÂ-
Ùˆ›ÛıËÎ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ˆ˜ ‰È·ÎÔÛÌËÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·,
ηıÒ˜ ÔÏÏ¿ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ‰Â̤ӷ Û ÂÚȉ¤Ú·È·, ÂÓÒ-
ÙÈ·, ·ÎfiÌ· Î·È ˆ˜ ‰È·ÎÔÛÌËÙÈο ÛÙÔȯ›· Â›ψÓ.
™‡ÓÙÔÌ· ÔÏÏÔ› ı·ÌˆÌ¤ÓÔÈ ·fi ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿, ÙËÓ
ÂÎÏÂÙ˘Ṳ̂ÓË ¯¿Ú·ÍË Î·È ÙÔ˘˜ Ù‡Ô˘˜ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó·
‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÙȘ ÚÒÙ˜ ÓÔÌÈÛÌ·ÙÈΤ˜ Û˘ÏÏÔÁ¤˜.
∏ Û˘ÏÏÔÁ‹ ˘ÏÈÎÔ‡ Ì ÛÎÔfi ÙË ÌÂϤÙË Ù˘ ·Ú¯·È-
fiÙËÙ·˜ ÍÂΛÓËÛ ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙˆÓ ·ÓıÚˆÈÛÙÒÓ.
√ ÚÒÙÔ˜, Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛ ÙÔ ·Ú¯·›Ô ÓfiÌÈÛÌ· ˆ˜
ÈÛÙÔÚÈ΋ Ì·ÚÙ˘Ú›· ‹Ù·Ó Ô ÔÈËÙ‹˜ ¶ÂÙڿگ˘
(1304–1374), Ô ÔÔ›Ô˜ ηÙ›¯Â Ì›·Ó ·ÍÈÔÏÔÁfiÙ·ÙË
Û˘ÏÏÔÁ‹. ∞fi ÙÔ ÚÒÙÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 15Ô˘ ·ÈÒÓ· ÔÈ Û˘Ï-
ÏÔÁ¤˜ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÔÏÏ·Ï·ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Î·È Û‡ÓÙÔÌ·
ÔÏÏÔ› ˘‹ÚÍ·Ó ÂΛÓÔÈ Ô˘ ÌÈÌ‹ıËÎ·Ó ÙÔÓ ÔÈËÙ‹
Û ÔÏϤ˜ Â˘Úˆ·˚Τ˜ ¯ÒÚ˜. ΔÔÓ 16Ô ·ÈÒÓ· ¿Ú¯ÈÛÂ
Ó· ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È Î·È Ë ÂÈı˘Ì›· ÌÂϤÙ˘ Î·È Î·Ù·-
ÓfiËÛ˘ ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡. AÚ¯ÈÛ·Ó Ó· ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Ó Ù·
ÚÒÙ· Û˘ÁÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÂÚ› ÓÔÌÈÛÌ·ÙÈ΋˜ Ì ÂÈÎfiÓ˜
–Û˘Ó‹ıˆ˜ Û¯¤‰È· ÓÔÌÈÛÌ¿ÙˆÓ–, Û˘Óԉ¢fiÌÂÓ˜ ·fi
¤Ó· Û˘ÓÔÙÈÎfi ÂÂÍËÁËÙÈÎfi ΛÌÂÓÔ.
√È ‚¿ÛÂȘ, ˆÛÙfiÛÔ, Ù˘ ÓÔÌÈÛÌ·ÙÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘
Ù¤ıËÎ·Ó Ì ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Joseph Pellerin, Ô ÔÔ›Ô˜ ÙÔ
1762 ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛÂ, ·Ú·ı¤ÙÔÓÙ·˜ Ù· ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· ηٿ
ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ÛÂÈÚ¿, ÙËÓ ÏÔ˘ÛÈfiÙ·ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ÙÔ˘
(35.000 ÂÏÏËÓÈο ÓÔÌ›ÛÌ·Ù·), ÙËÓ ÔÔ›· ÙÔ 1776
Ô‡ÏËÛ ÛÙÔÓ §Ô˘‰Ô‚›ÎÔ π∂’. ™Ù·ıÌfi ÛÙË ÈÛÙÔÚ›·
Ù˘ ÓÔÌÈÛÌ·ÙÈ΋˜ ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ÔχÙÔÌÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘
ÂÈÌÂÏËÙÔ‡ ÛÙÔ ªÔ˘ÛÂ›Ô Ù˘ μȤÓÓ˘ J.–H. Eckhel
(1737–1798) ÌÂ ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ Doctrina Nummorum
Veterum, fiÔ˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È fiÙÈ «‚·ÛÈÎfi˜ ηÓfiÓ·˜
Ù˘ ÓÔÌÈÛÌ·ÙÈ΋˜ Â›Ó·È Ó· ‰ÈÔÚıÒÛÂÈ, Ó· ÙÂÎÌËÚÈÒ-
ÛÂÈ Î·È Ó· ÂÌÏÔ˘Ù›ÛÂÈ ÙȘ ÁÓÒÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·
Î·È ÙË Ì˘ıÔÏÔÁ›· ÌÈ·˜ fiψ˜ ‹ ÌÈ·˜ ÂÚÈÔ¯‹˜».
K·Ù¿ ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ· Ë ÚfiÔ‰Ô˜ Ô˘ ÛËÌÂÈÒıËÎÂ
ÛÙË ÓÔÌÈÛÌ·ÙÈ΋ ÂÈÛÙ‹ÌË ˘‹ÚÍ ÂÓÙ˘ˆÛȷ΋,
ηıÒ˜ Ë ÌÂϤÙË ÙˆÓ ÌÂÌÔÓˆÌ¤ÓˆÓ ÎÔÒÓ ¤‰ˆÛ ÙË
ı¤ÛË Ù˘ ÛÙË ÌÂϤÙË ÔÏfiÎÏËÚˆÓ ÓÔÌÈÛÌ·ÙÈÎÒÓ ÛÂÈ-
ÚÒÓ. ™ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË Ù˘ ¡ÔÌÈÛÌ·ÙÈ΋˜ ˆ˜ ∂ÈÛÙ‹-
Ì˘ Û˘Ó¤‚·ÏÂ Î·È Ë ›‰Ú˘ÛË Û ‰È¿ÊÔÚ· ÎÚ¿ÙË ¡ÔÌÈ-
ÛÌ·ÙÈÎÒÓ ∂Ù·ÈÚÂÈÒÓ, ÔÈ Ôԛ˜ ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÂÈ-
λαμβνει και τα προσκτματα του ‰›‰ÔÓÙ·È Û ‰ËÌÔÛȇÛÂȘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ÂÚȯÔ̤-
Mουσεου των τελευταων χρνων. ÓÔ˘. TfiÛÔ ÓˆÚ›˜ fiÛÔ ÙÔ ÚÒÙÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ 19Ô˘ ·ÈÒÓ·

26 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1
 Ã H να δρα του Nομισματικο
Mουσεου απ το 1998, στο «Iλου
Mλαθρον» επ της οδο Πανεπι-
στημου, κτσμα του Eρνστου Tσ-
λερ (φωτ: Γ. Mπαρδπουλος).

΢ÎÏÔÊfiÚËÛ·Ó Î·È Ù· ÚÒÙ· ÂÈ-

ÛÙËÌÔÓÈο ÓÔÌÈÛÌ·ÙÈο ÂÚÈÔ‰È-
ο.

∂ÏÏËÓ˜ Û˘ÏϤÎÙ˜
™Ù· ÎÔÛÌÔÁÔÓÈο ÙÂÎÙ·ÈÓfiÌÂÓ·
ÙˆÓ Î·ÈÚÒÓ ‰ÂÓ ı· ˘ÔÏÂÈÊı›
ÙˆÓ ÂÁ¯ÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ¢‡Û˘ Ô
··ÓÙ·¯Ô‡ Ù˘ ˘ÊËÏ›Ô˘ EÏÏËÓÈ-
ÛÌfi˜. H ‰›„· ÙˆÓ NÂÔÂÏÏ‹ÓˆÓ Î·È
Ë ÚÔÛ‰ÔΛ· ÁÈ· ·ÔÙ›Ó·ÍË ÙÔ˘
·ÏÏfiıÚËÛÎÔ˘ ˙˘ÁÔ‡ Î·È ÛÙ‹ÚÈÍË
ÛÙÔ ¤Ó‰ÔÍÔ ·ÚÂÏıfiÓ, Ë ·ÁˆÓ›·
ÁÈ· ·˘ÙÔÁÓˆÛ›·, ı· Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ Êˆ-
ÙÈṲ̂ӷ Ì˘·Ï¿, ÛÙÔÓ ·ÈÒÓ· ÙÔ˘
¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡ Î·È Î·Ù¿ ÙËÓ ÚÔÂ-
·Ó·ÛÙ·ÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô, ÛÙË ‰ËÌÈ-
Ô˘ÚÁ›· ÛËÌ·ÓÙÈÎÒÓ È‰ÈˆÙÈÎÒÓ ÓÔ-
ÌÈÛÌ·ÙÈÎÒÓ Û˘ÏÏÔÁÒÓ – ·fi ÙËÓ
HÂÈÚÔ Î·È Ù· IfiÓÈ· Ò˜ ÙË PˆÛ›·
Î·È ÙËÓ A›Á˘ÙÔ. £· ÂÌÓ‡ÛÂÈ
ÙÔ˘˜ ËÂÈÚÒÙ˜ ZˆÛÈÌ¿‰Â˜ ÛÙÔ Ó·
Û˘ÛÙ‹ÛÔ˘Ó ·ÍÈÔÏÔÁfiÙ·ÙË ÓÔÌÈ-
ÛÌ·ÙÈ΋ Û˘ÏÏÔÁ‹, ÙÔÓ ÁÈ·ÙÚfi TÛÈ-
Ì¿Ú· ·fi Ù· EÙ¿ÓËÛ· Î·È ÙÔÓ
ÏfiÁÈÔ M·ÓÔ‡ÛÔ ·fi ÙËÓ TÂÚÁ¤-
ÛÙË. £· ÂÌ„˘¯ÒÛÂÈ ÙÔÓ Iˆ¿ÓÓË
¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ·fi ÙË §‹ÌÓÔ, ÌfiÓÈÌÔ Î¿ÙÔÈÎÔ Î·È ¤ÌÔ- fï˜ ÙÔÓ ‹Úˆ· ÎÙ›ÛÙË ÙÔ˘ A¯ÈÏϤ· ¶ÔÛÙÔϿη Î·È ÙÔ˘˜ Î·È ÙȘ ÌÂÙ·ÏÏÈΤ˜ ÌӋ̘ ·fi ÙȘ ·‰Ô‡ÏˆÙ˜
ÚÔ Ù˘ AÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·˜ Î·È Î¿ÙÔ¯Ô Ù˘ ÏÔ˘ÛÈfiÙÂÚ˘ ηÙÂÍÔ¯‹Ó ÙÔÓ M˘ÎfiÓÂÈÔ Iˆ¿ÓÓË ™‚ÔÚÒÓÔ. ∏ ¯·ÚÈ- ·ÙÚ›‰Â˜ ÙÔ˘˜, ‰È·ÚÂ›˜ ·ÏÏÔ‰·Ô›, ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜
Û˘ÏÏÔÁ‹˜ ÙÔÏÂÌ·˚ÎÒÓ ÓÔÌÈÛÌ¿ÙˆÓ, ÙÔÓ KˆÓÛÙ·- ÛÌ·ÙÈ΋ ·˘Ù‹ Ê˘ÛÈÔÁӈ̛· ÌÂıfi‰Â˘Û Ì ·ÍÈÔÌÓË- Î·È ÌË, ÊÈϤÏÏËÓ˜ ·ÓÒÓ˘ÌÔÈ Î·È ÂÒÓ˘ÌÔÈ.
ÓÙÈÓÔ˘ÔÏ›ÙË AϤͷӉÚÔ ™Ô‡Ù˙Ô Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ Ó· Û˘- ÌfiÓ¢ÙÔ ˙‹ÏÔ Î·È ÁÓÒÛË ÙÔÓ ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ MÔ˘- O 20fi˜ ·ÈÒÓ·˜ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘
ÛÙ‹ÛÔ˘Ó ÓÔÌÈÛÌ·ÙÈο «Ù·Ì›·», Ù· ÔÔ›· ÂÚfiÎÂÈÙÔ Û›Ԣ Ì Ӥ· ÚÔÛÎÙ‹Ì·Ù·, ·ÍÈÔÔ›ËÛ ÛÙÔ ¤·ÎÚÔ ˘‹ÚÍ ȉȷ›ÙÂÚ· ÂÏȉÔÊfiÚÔ ÁÈ· ÙËÓ EÏÏ¿‰· ·Ó·-
ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ó· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÛÙÔÓ EÏÏËÓÈÛÌfi. ÙÔ ÔÏ˘Ô›ÎÈÏÔ ˘ÏÈÎfi Î·È ÂÓ¤- ÊÔÚÈο Ì ÙË ıÂÚ·›· Ù˘ ÓÔÌÈ-
H ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ÂχıÂÚÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Ó¢Û ‰ˆÚËÙ¤˜ Î·È ‰È·ı¤Ù˜, ÛÌ·ÙÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘. O¯È ÌfiÓÔ,
Ì·˙› Ì ÙË Á¤ÓÂÛË Ù˘ ÔÏÈÙÈ΋˜ ȉÂÔÏÔÁ›·˜, Ù˘ ÁÓˆ-
ÛÙ‹˜ ˆ˜ MÂÁ¿Ï˘ I‰¤·˜, Ô˘ ÁÈ· ‰ÂηÂٛ˜ ¤ÌÂÏÏ ӷ
ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‰ÂÓ ı· ¿„Ô˘Ó ÔÙ¤
Ó· Û˘ÓÂÈÛʤÚÔ˘Ó Ì ÙȘ ‰ˆÚ¤˜
H ·ÈÛÈÔ‰ÔÍ›· ÁÈ· ÙÔ ÂÂȉ‹ ‡ÛÙÂÚ· ·fi ¤Ó· ‰È¿ÛÙËÌ·
‡ÊÂÛ˘ Î·È ·Ó·Î·Ù·Ù¿ÍˆÓ, ·fi-
ηÙ¢ı‡ÓÂÈ ÙËÓ Â͈ÙÂÚÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋ ·ÏÏ¿ Î·È ÙȘ ÂÏ- ÙÔ˘˜ ÛÙË ÌÓ‹ÌË ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ Ì¤ÏÏÔÓ Ù˘ ÓÔÌÈÛÌ·- ÙÔÎˆÓ ÔˆÛ‰‹ÔÙÂ ÙˆÓ ÎÔÛÌÔ˚-
›‰Â˜ ÁÈ· ‰Èη›ˆÛË, ˘‹ÚÍ·Ó Î·ıÔÚÈÛÙÈÎÔ› ·Ú¿ÁÔ- Î·È Ó· Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó Ì ÙȘ ¯ÔÚË- ÛÙÔÚÈÎÒÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Ù˘ ÂÚÈfi-
ÓÙ˜ ÛÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË Ù˘ Û˘ÁÎÚfiÙËÛ˘ ȉȈÙÈÎÒÓ Á›Â˜ ÛÙÔÓ ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÎÚ¿- ÙÈ΋˜ ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ ‰Ô˘ ÙÔ˘ MÂÛÔÔϤÌÔ˘, ÔÈ ˙˘ÌÒ-
ÓÔÌÈÛÌ·ÙÈÎÒÓ Û˘ÏÏÔÁÒÓ Î·Ù¿ ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ· – Û˘Ï-
ÏÔÁÒÓ Ô˘ ÔÈ Â˘¿ÙÚȉ˜ EÏÏËÓ˜ Ù˘ ‰È·ÛÔÚ¿˜ ηÈ
ÙÔ˘˜ ÙˆÓ NÂÔÂÏÏ‹ÓˆÓ. O §Âˆ-
Ó›‰·˜ Î·È ¶ÂÚÈÎÏ‹˜ Z·Ú›Ê˘, Ù¤-
Ó· ·Ú·‚Ϥ„ÂÈ ÙËÓ ÛÂȘ ÛÙÔ˘˜ ÎfiÏÔ˘˜ Ù˘ ÂÈÛÙËÌÔ-
ÓÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ηٿ ÙÔ ÙÂÏ¢-
Ù˘ ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·ÙÔ‡ÌÂÓ˘ AÓ·ÙÔÏ‹˜ η٤ıÂÙ·Ó Û ÎÓ· ÙÔ˘ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÂıÓÈÎÔ‡ ¢ÂÚ- ÈηÓÔÔ›ËÛË ‚·ÛÈ- Ù·›Ô ٤ٷÚÙÔ ÙÔ˘ ·ÈÒÓ· Û˘ÓÂÙ¤ÏÂ-
ÔÏϤ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ˆ˜ ‰ˆÚ¤˜ ÛÙÔ ÓÂÔÛ‡ÛÙ·ÙÔ NÔ- Á¤ÙË °ÂˆÚÁ›Ô˘ Z·Ú›ÊË, Ë Îfi- Û·Ó, ¤ÛÙˆ Î·È ÊÂȉˆÏ¿, ÛÙË ÛÙÂ-
ÌÈÛÌ·ÙÈÎfi MÔ˘Û›Ô, ‹‰Ë ·fi ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ Ôıˆ- ÌËÛÛ· §Ô˘›˙· PÈ·ÓÎÔ‡Ú, Ô ÎÒÓ ·ÈÙËÌ¿ÙˆÓ Ù˘ Ϥ¯ˆÛË ÙÔ˘ NÔÌÈÛÌ·ÙÈÎÔ‡ MÔ˘-
ÓÈÎÔ‡ ‚·ÛÈÏ›Ԣ. È‰Ú˘Ù‹˜ Ù˘ EÌÔÚÈ΋˜ TÚ¿Â- Û›Ԣ Ì ¤ÌÂÈÚÔ ÚÔÛˆÈÎfi, ·Ï-
EÓ· MÔ˘Û›Ô, ·fi Ù· ·Ï·ÈfiÙÂÚ· ÛÙÔÓ ÂÏÏ·‰ÈÎfi ˙·˜ °ÚËÁfiÚÈÔ˜ EÌ‰ÔÎÏ‹˜, Ë Ï¿ Î·È ÂÂȉ‹ Ë ‰ÈÂıÓÔÔ›ËÛË Ù˘
¯ÒÚÔ (¤ÙÔ˜ Û‡ÛÙ·Û‹˜ ÙÔ˘ ÙÔ 1829), ÙÔ ÔÔ›Ô Â›¯Â ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÙÔ˘ AıËÓ·›Ô˘ HÏ›· K·ÓÙ¿, ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡ ¤Ú¢ӷ˜ Î·È Ë ‰È‡ڢÓÛË ÙˆÓ ·Ú¯·ÈÔÁÓˆÛÙÈÎÒÓ ÂÓ-
Ù‡¯Ë Ó· ‰ÈÔÈÎËı› ·fi ÂÎÏÂÎÙÔ‡˜ Î·È ÂÌÓ¢Ṳ̂- ÛÙÂϤ¯Ô˘˜ ÙÔ˘ EÚ˘ıÚÔ‡ ™Ù·˘ÚÔ‡, Ô ÚÂÛ‚Â˘Ù‹˜ Iˆ- ‰È·ÊÂÚfiÓÙˆÓ Û˘Ó¤ÙÂÈÓ·Ó ÛÙËÓ Â·‡ÍËÛË ÙˆÓ
ÓÔ˘˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜, ÙÔÓ ‰·Ófi Ch. Giede, ÙÔÓ °ÂÒÚÁÈÔ ¿ÓÓ˘ KÈÓ‰‡Ó˘ Î·È ÔÈ ·‰ÂÏʤ˜ ÙÔ˘, Ô ÓÔÌÔÌ·ı‹˜ 0·Û¯ÔÏÔ‡ÌÂÓˆÓ Ì ÙËÓ ÓÔÌÈÛÌ·ÙÈ΋, ηÙfi¯ˆÓ Û˘-
°ÂÓ¿‰ÈÔ, ÙÔÓ °ÂÒÚÁÈÔ KÔ˙¿ÎË–T˘¿Ï‰Ô, ΢ڛˆ˜ HÂÈÚÒÙ˘ KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ K·Ú·¿ÓÔ˜, Ô ·Ó·ÌÔÚʈ- ¯Ófiٷٷ Î·È ‰È‰·ÎÙÔÚÈÎÒÓ Ù›ÙψÓ.
Ù‹˜ Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜ X·Ú›Ï·- EÈÛÙ¤Á·ÛÌ· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·ÏÏ·Á‹˜ ˘‹ÚÍÂ Ë ·Ú·-
Ô˜ TÚÈÎÔ‡˘, Ô ¢ËÌÔÛı¤- ÁˆÁ‹ Ï‹ıÔ˘˜ ¿ÚıÚˆÓ Î·È ÌÔÓÔÁÚ·ÊÈÒÓ Ô˘ Û˘Ó¤-
Ó˘ T˙È‚·ÓfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÈÛ·Á- ‚·Ï·Ó ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈο ÛÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ ÓÔÌÈÛÌ·-
ÁÂχ˜ ÙÔ˘ AÚ›Ԣ ¶¿ÁÔ˘ ÙÈ΋˜ ÙÔ˘ ÂÏÏ·‰ÈÎÔ‡ ΢ڛˆ˜ ¯ÒÚÔ˘ ·fi Ù· ·Ú¯·›· ÂÏ-
Î·È Úfi‰ÚÔ˜ Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔ- ÏËÓÈο ¤ˆ˜ Î·È Ù· ÓÂfiÙÂÚ· ¯ÚfiÓÈ·. Y‹ÚÍ Â›Û˘ Ë
ÁÈ΋˜ EÙ·ÈÚ›·˜, Ô ¶¤ÙÚÔ˜ ÌÂÙ·ÛÙ¤Á·ÛË ÙÔ˘ NÔÌÈÛÌ·ÙÈÎÔ‡ MÔ˘Û›Ԣ ÛÙËÓ
¶ÚˆÙÔÓÔÙ¿ÚÈÔ˜, ηıËÁËÙ‹˜ ȉÈfiÎÙËÙË ϤÔÓ ¤‰Ú· ÙÔ˘, ÛÙÔ IÏ›Ô˘ M¤Ï·ıÚÔÓ,
Ù˘ ÔÊı·ÏÌÔÏÔÁ›·˜, Ô A‰ˆ- fiÔ˘ ηٿ ÙȘ ÚÔÛÙ·Á¤˜ Ù˘ ÓÂfiÙÂÚ˘ Ì˘ÛÙ·ÁˆÁ›·˜
Õ Aπ τα πρσφατα ÓȘ K‡ÚÔ˘, ÛËÌ·›ÓˆÓ ÂΉfi- ÂÎÙ¤ıËÎ·Ó Û ÚÒÙË Ê¿ÛË ÔÈ ÓÔÌÈÛÌ·ÙÈÎÔ› ıËÛ·˘-
προσκτματα του Nομι- Ù˘, ˘‹ÚÍ·Ó ÛÙË Ì·ÎÚfi- ÚÔ› ÙˆÓ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ Î·È ·Ô‰fiıËηÓ
σματικο Mουσεου ε- ¯ÚÔÓË ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ MÔ˘Û›- ÔÈ ÎÂηÓÔÓÈṲ̂Ó˜ ÙÈ̤˜ ÛÙÔ˘˜ ηٿ ηÈÚÔ‡˜ ‰ˆÚË-
ναι και το απεικονιζ- Ô˘ ÔÚÈṲ̂ÓÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ Úˆ- Ù¤˜.
μενο αθηναϊκ δεκ- ÙÔfiÚÔ˘˜ ÚˆÙfiÎÏËÙÔ˘˜ H ·ÈÛÈÔ‰ÔÍ›· Ô˘ ÚÔÂÍ·ÁÁ¤ÏÏÂÈ Ô 21Ô˜ ·ÈÒÓ·˜ ÁÈ·
δραχμο των μσων του ÛÙÔ Â˘ÁÂÓ¤˜ οÏÂÛÌ·. K·È ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ Ù˘ ÓÔÌÈÛÌ·ÙÈ΋˜ ‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ú·-
5ου αι. π.X., το οποο Ì·˙› ÙÔ˘˜ ÔÈ ÚfiÛÊ˘Á˜ ·fi ‚Ϥ„ÂÈ ÙËÓ ÈηÓÔÔ›ËÛË ‚·ÛÈÎÒÓ ·ÈÙËÌ¿ÙˆÓ, fiˆ˜
αποκτθηκε χρη στην ÙËÓ AÓ·ÙÔÏÈ΋ PˆÌ˘Ï›·, ÔÈ ·˘Ù¿ Ù˘ ÂÓ›Û¯˘Û˘ ÙˆÓ ÓÔÌÈÛÌ·ÙÈÎÒÓ ÛÔ˘‰ÒÓ Î·È
ευαισθησα αννυμου, ηٷÙÚÂÁ̤ÓÔÈ ·fi ÙËÓ Ù˘ Ï‹ÚˆÛ˘ Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ YËÚÂÛ›·˜ Î·È ¿Ï-
επνυμου, δωρητ AÓ·ÙÔÏÈ΋ £Ú¿ÎË, ÔÈ ÍÂÚÈ- ÏˆÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÒÓ ÊÔÚ¤ˆÓ (ÂÚ¢ÓËÙÈο ΤÓÙÚ·, ·-
(φωτ: K. Ξενικκης). ˙ˆÌ¤Ó˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ˜ ·fi Ù· ÓÂÈÛÙ‹ÌÈ·) Ì Èηӿ ÛÙÂϤ¯Ë, ȉȷ›ÙÂÚ· Û ÌÈ· ¯Ò-
BÈÙÒÏÈ· Î·È ÙËÓ AÁ¯›·ÏÔ, ÌÂ- Ú· Ô˘ ÚˆÙÔÛÙ¿ÙËÛ ÛÙËÓ Â‡ÚÂÛË ÙÔ˘ ÓÔÌ›ÛÌ·-
ٷʤÚÔÓÙ·˜ ÛÙȘ ·ÔÛ΢¤˜ ÙÔ˜.

H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1 27
Στην αναζτηση του χαμ

«Aρχαιτητες
της Aττικς».
Xαλκογραφα
του J.D. Le Roy Του I ø∞¡¡∏ T √Àƒ∞Δ™√°§√À
(1770) που
απεικονζει ε- Διευθυντ του Νομισματικο Μουσεου
γλωττα αρχαιο-
λογικς εργα-
σες και πρα-
κτικς περα-
σμνων εποχν
(φωτ.: Tπος
∂ π¡∞π ∞§∏£∂π∞ fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏ-
Ϥ˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›Â˜. ¶ÔÏϤ˜ ÂÚÌË-
Ó¢ÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÙÔ˘ ¯Úfi-
ÓÔ˘ ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·
ÙÔ˘ homo sapiens. ∞ÏϘ ÂÍÂȉÈ·Ô-
και Eικνα, τ.
Γ´, 1979). ÓÙ·È ÛÙË ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË ÙˆÓ Î·Ù·ÏÔ›ˆÓ
Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜ ·fi
ÙËÓ ¤Ô„Ë Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ù˘ Ù¤¯Ó˘
Î·È ÌfiÓÔÓ. T˘ ÌÓËÌÂȷ΋˜ ηْ ÂÍÔ-
¯‹Ó. ∞ÏϘ ¿ÏÈ Âȉ›‰ÔÓÙ·È ÛÂ Ù˘Ô-
ÏÔÁÈΤ˜ Î·È ÂȉÔÏÔÁÈΤ˜ ÔÌ·‰ÔÔÈ‹-
ÛÂȘ, Û ‰È·¯ÚÔÓÈ΋ ηٿٷÍË, ·ÓÙÈÎÂÈ-
Ì¤ÓˆÓ ¯ÚËÛÙÈÎÒÓ ˆ˜ Â› ÙÔ Ï›ÛÙÔÓ,
·‰È·ÊÔÚÒÓÙ·˜ ÁÈ· ÙÔÓ ·Ú¿ÁÔÓÙ· ¿Ó-
ıÚˆÔ. ∞ÏϘ, ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È ·ÔÎÏÂÈ-
ÛÙÈο Ì ÂıÈÌÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Î·È ÙÂÏÂ-
ÙÔ˘ÚÁÈο ‰ÚÒÌÂÓ·. M ÙËÓ ‡·ÚÍË ‹
ÌË ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Û˘Ófi-
ÏˆÓ Î·È ÙȘ ÌÔÚʤ˜ ÔÈÎÈÛÙÈ΋˜ ˘ÏÔÔ›-
ËÛ˘ ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ‰È·‚›ˆÛ‹˜ ÙÔ˘˜.
28 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1
∞ÏϘ, Ù¤ÏÔ˜, ηıÔÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ·ÓıÚÒ-
ÈÓË ÌÔ›Ú· Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ÂÚÈfi‰Ô˘˜
ηٷÛÙÚÔÊÒÓ Î·È ÂÍ·Ê¿ÓÈÛ˘ Ù˘ ·ã ‹
‚ã ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ ·ÚÔ˘Û›·˜ (‚Ï. J.
Tainter, The Collapse of Complex
Societies, Cambridge 1988). K·Ù¿ fi-
ÛÔ, οı ÌÈ· ¯ˆÚÈÛÙ¿ ‹ Î·È fiϘ Ì·˙›,
Û˘ÓÂÈÛʤÚÔ˘Ó ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈο, ÚÔ
¿ÓÙˆÓ fï˜ ÛÊ·ÈÚÈο, ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ
Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÁÓˆÛ›·˜ Â›Ó·È ı¤Ì· ÙˆÓ ÌÂ-
ıfi‰ˆÓ Ô˘ ·˘Ù¤˜ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Î·È Ù˘
ÂÓ¿ÚÁÂÈ·˜ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ Ô˘ ÙȘ
ıÂÚ·‡ԢÓ. KÔÓÙÔÏÔÁ›˜ Â›Ó·È ı¤Ì·
ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡.
°ÂÓÈ΋ ¿ÓÙˆ˜ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Ë ‰È·›-
ÛÙˆÛË fiÙÈ Û ¿ÌÔÏϘ ÂÚÈÙÒ-
ÛÂȘ ÔÈ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ‰È·Î·Ù¤-
¯ÔÓÙ·È ·fi ÌÈ· ÌÔÓÔ̤ÚÂÈ·, ·ÊÔ‡ fi¯È
Û¿ÓÈ· ‰È·Ó¤ÔÓÙ·È ·fi ÌÈ· ‰È¿ıÂÛË
·˘Ù¿ÚÎÂÈ·˜ Î·È ÂÏÈÙÈÛÌÔ‡. ¢ÂÓ Â›Ó·È
Ì¿ÏÈÛÙ· ¿ÁÓˆÛÙ˜ Î·È ÔÈ ·ÎÚ·›Â˜
ÂΛӘ ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ¢·ÁÁÂÏ›-
˙ÔÓÙ·È ·˘Ù‹ ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ÂÌÙÔ˘Û›·
Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜. ¶Ô˘ ‰È·ÙÚ·ÓÒÓÔ˘Ó ÙËÓ
·Ó·Î¿Ï˘„Ë Ù˘ Ï˘‰›·˜ Ï›ıÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ
Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ηٷÓfiËÛË ÙÔ˘ ·ÚÂÏ-
ıfiÓÙÔ˜.
°È· ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜, ÁÈ·
ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ë ÏËıÒÚ· Î·È ÙÔ ÔÏ˘-
ۯȉ¤˜ Ù˘ ÏËÚÔÊfiÚËÛ˘, Ù˘ ÔÔÈ-
·Û‰‹ÔÙ ÏËÚÔÊfiÚËÛ˘, ¤¯ÂÈ ·Ԃ›
Ô ‰ÈÚfiÛˆÔ˜ ÂΛÓÔ˜ I·Ófi˜ Ù˘ ·‚·-
Û¿ÓÈÛÙ˘ ·fi ÙË ÌÈ· Î·È ·ÚÔ‚ÏËÌ¿-
ÙÈÛÙ˘ fiÛÔ Î·È Ù˘ ˘‡ı˘Ó˘ ·fi ÙËÓ
¿ÏÏË Î·È ÂÌÂÚÈÛٷو̤Ó˘ ¤Ú¢ӷ˜,
Ë Î·Ù¿ Ù· ÎÚ·ÙÔ‡ÓÙ· ÙˆÓ Î·ÈÚÒÓ Î·È
ÙÔÓ Û˘ÚÌfi ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ÔÌÊ·ÏÔ-
ÛÎÔÈÎÒÓ ÂÍÂȉÈ·ÛÂˆÓ Î·È ÙÔ˘ ·˘-
ÙÔÛÎÔÔ‡ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·ÎfiÌË ÂÈÙ‡¯ÂÈ ÙËÓ
˘¤Ú‚·ÛË, ·Ó fi¯È ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi Ù˘,
ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÛÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ÔÛÔÛÙfi
Ù˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¿˜ Ù˘, ÙˆÓ ÂȉfiÛÂ-
ˆÓ Ô˘ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈ˙·Ó ·Ï·ÈfiÙÂÚ˜
ÂÔ¯¤˜. ∞Û¯ÂÙ· ηٿ fiÛÔÓ ¤¯ÂÈ ·˘Ù‹
ÂÓ‰˘ı› ÙÔ ¤Ó‰˘Ì· ÌÈ·˜ ÚˆÙÔÔÚÈ·-
΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘. MÔÏÔÓfiÙÈ Î·È ·˘Ùfi˜ Ô
¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi˜ Ù˘ ÂÈÛÙ‹Ì˘ Ù˘
¤¯ÂÈ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·ÌÊÈÛ‚ËÙËı›...
TÔ ·Ú·Ù·ÎÙÈÎfi Ù˘ ‰È¿ÚıÚˆÛ˘
ÙˆÓ ÁÓÒÛˆÓ, Ë ÂÚÈÙˆÛÈÔÏÔÁ›·
ου χρνου
ÛÙËÓ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›·, ÔÈ ·ÔÌÔÓˆ-
ÙÈΤ˜ Ù¿ÛÂȘ Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ
¤Ú¢ӷ ÙˆÓ Â› ̤ÚÔ˘˜ Ê·ÈÓÔ̤ӈÓ
Î·È Ë ÛÙ·‰È·Î‹, Ì ÁˆÌÂÙÚÈ΋ Ì¿ÏÈ-
ÛÙ· ÚfiÔ‰Ô, ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛË ·fi ÙËÓ
ÂȉȈÎfiÌÂÓË Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡
ÙfiÔ˘, Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ‰ËÏ·‰‹ ·Ï‹ıÂÈ-
·˜ Î·È ÌfiÓÔ, ı¤ÙÔ˘Ó ÂÓ ·ÌÊÈ‚fiψ ·Îfi-
ÌË Î·È ·˘Ù¤˜ ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ‰È·ÎËÚ‡ÍÂȘ
Ù˘ ¯¿ÚÙ·˜ ÙÒÓ Ô˘Ì·ÓÈÛÙÈÎÒÓ ÛÔ˘-
‰ÒÓ.
¢ÂÓ ·ÔÙÂÏ› Û¿ÓÈÔ Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ë
·Ó·ÛÙÚ„ÈÌfiÙËÙ· ÙˆÓ ÂȯÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ
Ó· ı˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔÓ ‚ˆÌfi ÙˆÓ ÛÎÔÈ-
ÌÔًوÓ, Ê·ÏÎÈ‰Â˘Ì¤ÓË Û˘¯Ó¿ ηÈ
·fi ÌÈ· ÂÈÏÂÎÙÈ΋ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙÔ˘
·Ó·ÛηÊÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡. ¶Ôχ¯Ú˘ÛÔ˘, ·Ó
·˘Ùfi ÂÈÓ·È ‰˘Ó·Ùfi...
OÈ ÂȉÂÚÌÈÎÔ› Û˘Û¯ÂÙÈÛÌÔ› ÚÔ˜
·fi‰ÂÈÍË, ¿ÛË ı˘Û›·, Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜
Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ Û˘Ó¤¯ÂÈ·˜ ÂÙÂÚÔÁÂ-
ÓÒÓ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ÂıÓÈÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ,
Ó· ηٷϋÁÔ˘Ó Û ·Ú·Ô›ËÛË Ù˘
Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È Û ÂÈΛӉ˘Ó˜
·ÏÔ˘ÛÙ‡ÛÂȘ, Ô˘ ÊÈÌÒÓÔ˘Ó ÙËÓ Ô-
Ï˘ÊˆÓ›· Î·È ÈÛÔ‰ÒÓÔ˘Ó ÙËÓ ÔÈÎÈ-
Ï›· ÙˆÓ Û˘Ì‚ÔÏÒÓ ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ Ê˘-
ÏÂÙÈÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ. OÈ ÌÔÓԉȿÛٷ٘
ıˆڛ˜ ηٷ͛ˆÛ˘ ·ˆıË̤ӈÓ
ÂıÓÈÎÈÛÙÈÎÔ‡ Ï˘ÙÚˆÙÈÛÌÔ‡ Ó· ·Ó·Ë-
‰Ô‡Ó ·fi ÌÈ·Ó ‡ÔÙ˘ ηÙ‡ı˘ÓÛ˘
Î·È ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›·˜ «·ÍÈÔÔ›ËÛË» ÙˆÓ
·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ Â˘ÚËÌ¿ÙˆÓ, ˘ÔÛο-
ÙÔÓÙ·˜ ÙÔ ÔÈÎÔ‰fiÌËÌ· Ù˘ ·˘ÙÔÁÓˆ-
Û›·˜. AÊÔ‡ ‚¤‚·È·, Î·È ı· Ê·Ó› Â-
Ú›ÂÚÁÔ, Ë ÂÓ·Û¯fiÏËÛË Ì ÙË ‰ÈÂÚ‡ÓË-
ÛË ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘
Á¤ÓÔ˘˜ ηٿ ‚¿ıÔ˜ ·ÔÛÎÔ› ÛÙËÓ
·˘ÙÔÁÓˆÛ›· ÙÔ˘ homo scientificus,
ηٿ ÚÒÙÈÛÙÔ ÏfiÁÔ. EÔ̤ӈ˜, ηÈ
ÛÙËÓ Úfi‚ÏÂ„Ë ÙÔ˘ ̤ÏÏÔÓÙÔ˜.
***
«™ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË ÙˆÓ ÂÚÈÙÒÛÂˆÓ Ë ·Ú-
¯·ÈÔÏÔÁ›· Â›Ó·È Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹... ¢ÂÓ ÌÔ-
Úԇ̠ӷ ÎÔÏ˘Ì‹ÛÔ˘Ì ‰˘Ô ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔ
›‰ÈÔ ÔÙ¿ÌÈ» fiˆ˜ ‡ÛÙÔ¯· ·Ú·ÙËÚ›
Ô Sir Mortimer Wheeler (Archaeology
from the Earth, London 1961). «O ·Ó·-
Ûηʤ·˜», ·˘Ù‹ Ë Ì˯·Ó‹ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘
ÙÔ˘ Wells Ô˘ ̤۷ Û’ ¤Ó· ÌÂÙÚ‹ÛÈÌÔ
¯ÚfiÓÔ ‰È¤Ú¯ÂÙ·È Ù· ·ÏÏÂ¿ÏÏËÏ· Â-
‰›· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, «‰ÂÓ ·Ó·ÛοÙÂÈ ·ÓÙÈ-
ΛÌÂÓ·, ·Ó·ÛοÙÂÈ ·ÓıÚÒÔ˘˜».
AÛÊ·ÏÒ˜, Ë ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›· ‰ÂÓ Â›Ó·È
«ÌÈ· Ù¤¯ÓË, Ë ÔÔ›· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÌÈ·
ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ Ù¯ÓÈ΋». O‡Ù fï˜ ηÈ
«Â›Ó·È οÙÈ ·Ú·¿Óˆ ·fi ÌÈ· ̤ıÔ‰Ô ÎÈ
¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ ÂÍÂȉÈÎÂ˘Ì¤ÓˆÓ Ù¯ÓÈÎÒÓ,
ÁÈ· ÙË Û˘ÏÏÔÁ‹ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÒÓ ÏËÚÔÊÔ-
ÚÈÒÓ – ÔfiÙÂ Ô ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È
¿Ú· ¤Ó·˜ Ù¯ӛÙ˘».
EÓ·˜ ÂÓÙÔÌÔÏfiÁÔ˜ Â›Ó·È ·ÛÊ·ÏÒ˜
οÙÈ Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ¤Ó·Ó ΢-
ÓËÁfi ÂÙ·ÏÔ‡‰ˆÓ, Î·È ¤Ó·˜ ·Ú¯·ÈÔÏfi-
ÁÔ˜ οÙÈ ÈÔ ÛÔ‚·Úfi ·fi ¤Ó· Û˘ÏϤÎÙË
ÔÛÙÚ¿ÎˆÓ – ·Ó ı¤ÏÂÈ ‚¿‚·È· Ó· ÙÈÌ‹-
ÛÂÈ ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ Û˘ÓıÂÙÈÎfi Ù˘ ÂȉÈÎfi-
ÙËÙ¿˜ ÙÔ˘. O ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˜ ÚÒÙ· ·fi
fiÏ· ÂÈÓ·È «¤Ó·˜ ¢ÚÂÙ‹˜ ‰Â‰Ô̤ӈÓ, Ù·
‰Â‰Ô̤ӷ ÂÓÙÔ‡ÙÔȘ ·˘Ù¿ Ô˘ ÂÓÙÔ›˙ÂÈ
·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙȘ ˘ÏÈ-
Τ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ‰Ú·ÛÙË-
ÚÈfiÙËÙ·˜. T·˘Ùfi¯ÚÔÓ·, ˆÛÙfiÛÔ, Â›Ó·È Î·È
¤Ó·˜ Ô˘Ì·ÓÈÛÙ‹˜ Î·È ˆ˜ ‰Â‡ÙÂÚ‹ ÙÔ˘
¤ÁÓÔÈ· Î·È ˘Ô¯Ú¤ˆÛË ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ Ë ÂÌ-
ʇÛËÛË ÓÔ‹˜ ÂÓ·ÓıÚˆÈÛÌÔ‡ Û ·˘Ù¿
Ù· ηٿÏÔÈ· Ì ÌÈ· ÔˆÛ‰‹ÔÙ ÂÏÂÁ-
¯fiÌÂÓË Ê·ÓÙ·Û›· Î·È ÂÊ¢ÚÂÙÈÎfiÙËÙ·,
Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ¿ÌÔÈÚ˜
ÙˆÓ ·ÍÈÒÓ Ù˘ Ù¤¯Ó˘,
·ÎfiÌË Î·È Ù˘ ÊÈÏÔÛÔ-
Ê›·˜». H ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·
«H IÛÙÔÚ›·, ·Ó ·Ó·-
χÛÂÈ Î·Ó›˜ ÙÔÓ fiÚÔ Ì ˆ˜ ÂÈÛÙ‹ÌË, ˆ˜
ÙË ÛÙÂÓ‹ ÙÔ˘ ¤ÓÓÔÈ·,
‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ Ë ÌÂϤ-
ÊÈÏÔÛÔÊ›·, ˆ˜
ÙË ÂÚˆÙËÌ¿ÙˆÓ. H ÌÂ- Ù˘¯Ô‰ÈˆÎÙÈÛÌfi˜
ϤÙË ÙˆÓ ··ÓÙ‹ÛˆÓ
·Ó‹ÎÂÈ ÛÙË ÛÊ·›Ú· Ù˘
·ÓıÚˆÔÏÔÁ›·˜ Î·È Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›·˜.
OÛÔ ÁÈ· ÙÔÓ ¶ÔÏÈÙÈÛÌfi, ·˘Ùfi˜ Â›Ó·È IÛÙÔ-
Ú›· ÂÓ ˘ÓÒÛÂÈ,‹ IÛÙÔÚ›· Ô˘ ¤¯ÂÈ Û‚‹-
ÛÂÈ» ı· ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ Ô W. Auden
(Archaeology from the Earth, London
1961).
K·È ı· ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÈ Ô A. Snodgrass:
«Y¿Ú¯Ô˘Ó ÂÔ¯¤˜ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ ÙÔ˘ ·Ó-
ıÚÒÔ˘, ÁÈ· ÙȘ Ôԛ˜ ÙÔ ˘„ËÏfi ÔÛÔ-
ÛÙfi ÏËÚÔÊfiÚËÛ˘ ·Ú¤¯ÂÈ ÙË ‰˘Ó·Ùfi-
ÙËÙ· ÛÙÔ˘˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘˜ Ó· ÌÂÏÂÙ‹-
ÛÔ˘Ó «ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·« Ô˘ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿
ÙfiÙ ›¯·Ó ÙÂı›, Î·È Ó· ÂÍÂÙ¿ÛÔ˘Ó ÙȘ
ÚÒÙ˜ ¤ÌÚ·ÎÙ˜ ·fiÂÈÚ˜ ·¿ÓÙËÛ‹˜
ÙÔ˘˜ ̤ۈ ÙÔ˘ ·Ó·ÛηÊÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡. H
·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ÎÏ·ÛÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ Â›Ó·È
›Ûˆ˜ ·˘Ù‹ Ô˘ ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Ì ÌÈ· ·fi ÙȘ
ϤÔÓ ÂӉȷʤÚÔ˘Û˜, ÙȘ ϤÔÓ Âͤ¯Ô˘-
Û˜ ÂÔ¯¤˜.», (An Archaeology of
Greece, Berkeley-London 1987, 34-35).
¶·ÚfiÏÔÓ fiÙÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ ¯ÚÔ-
ÓÔÏÔÁ›·˜ Â›Ó·È ¤Ó· ·fi Ù· ‚·ÛÈÎfiÙÂÚ·
desiderata ÁÈ· ÙËÓ ÔÚı‹ ηٷÓfiËÛË
ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ «‰ÂÓ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈ-
ÙÚ¤„Ô˘Ì ÛÙË ¯ÚÔÓÔÏÔÁ›· Ó· ÌÔÓÔˆÏ›
ÙËÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·’, ·ÊÔ‡ «¯ÚÔÓÔÏfiÁËÛË
·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ̤ÛÔ ÁÈ· ÙËÓ Â›Ù¢ÍË ÙÔ˘
ÙÂÏÈÎÔ‡ ÛÎÔÔ‡ Î·È ‰ÂÓ Û˘ÓÈÛÙ¿ ·˘ÙÔ-
ÛÎÔfi»... «H ¯ÚÔÓÔÏÔÁ›· Â›Ó·È Ë Ú·¯ÔÎÔ-
ηÏÈ¿ Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜ – ·ÏÏ¿ Ë Ú·¯Ô-
ÎÔηÏÈ¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·Ó ÔÏfiÎÏËÚÔ˜ Ô ÛÎÂ-
ÏÂÙfi˜, ÎÈ ·ÎfiÌ· ÏÈÁfiÙÂÚÔ Ë Û¿Úη, ÙÔ ·›-
Ì· Î·È ÙÔ Ó‡̷» Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜
¤Ú¢ӷ˜. «O ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfi˜ Ì·˜ ÛÎÔfi˜
Â›Ó·È Ë ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÒÓ
ÂÈÙ¢ÁÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Û fiϘ ·˘-
Ù¤˜ ÙȘ ·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜ Ù˘ ˙ˆ‹˜ Ô˘ ˘fi-
ÎÂÈÓÙ·È Û ˘ÏÈÎfi ¤ÏÂÁ¯Ô. O ¯ÚÔÓÔÏfiÁÔ˜
‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˜», ı· ÛËÌÂÈÒÛÂÈ Ô
Wheeler. OˆÛ‰‹ÔÙ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ·
H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H
Ù˘ ¯ÚÔÓÔÏfiÁËÛ˘ ÙˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ ÁÂÓÈ-
ο ·ÔÙÂÏ› ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ‚·ÛÈÎÔ‡˜
ÛÙfi¯Ô˘˜ Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÁÓˆÛ›·˜. Afi ÙË
ÛˆÛÙ‹ ÙÔ˘ Â›Ï˘ÛË ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È Ô ÚÔÛ-
‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ Ù˘ ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙË-
Ù·˜ ÌÈ·˜ ÂÚÈÔ¯‹˜ Û ‰È·¯ÚÔÓÈ΋ ‚¿-
ÛË. H ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË, ˆÛÙfiÛÔ, Ô˘ ÂÈ-
¯ÂÈÚÂ›Ù·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·Ù¿ η-
ÓfiÓ· ÛÊ·ÈÚÈ΋ Î·È ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È ÛÙË
¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛË ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÎÚÈÙËÚ›ˆÓ,
fiˆ˜ ÂΛÓÔ... Ù˘ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê›·˜ (ÁÈ·
·Ú¿‰ÂÈÁÌ·) Ú¿ÁÌ· Ô˘ Ô‰ËÁ› Û˘-
¯Ó¿ Û ÌÈ· ÛÙÂÁÓ‹ Ù˘ÔÏÔÁ›· Ì ÂÈ-
ÛÊ·Ï‹ ÔˆÛ‰‹ÔÙÂ Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù·
Î·È ÂÈΛӉ˘Ó˜ ·ÏÔ˘ÛÙ‡ÛÂȘ (‚Ï. A.
PÈ˙¿Î˘, I. TÔ˘Ú¿ÙÛÔÁÏÔ˘, H Ù˘ÔÏÔ-
Á›· ÙˆÓ ÂÈÙ˘Ì‚›ˆÓ ÌÓËÌ›ˆÓ Ù˘ AÓˆ
M·Î‰ÔÓ›·˜, AÚ¯·›· M·Î‰ÔÓ›· V,2,
1993, 1285-1286).
***
H ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈ΋ Ù·ÈÓ›· ÛÙËÓ ÔÔ›·
ÂÎÙ˘Ï›ÛÛÔÓÙ·È Ù· ‰ÚÒÌÂÓ· ÙˆÓ Î·È-
ÚÒÓ Î·È ··ı·Ó·Ù›˙ÔÓÙ·È Ù· «Â›‰ˆÏ·
ηÌfiÓÙˆÓ», Â›Ó·È ‰˘Û‰È¿ÛÙ·ÙË-
·ÛÚfiÌ·˘ÚË ÎfiÈ· ÛÙÔ ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ ÙÔ˘
XˆÚfi¯ÚÔÓÔ˘. TÚÈۉȿÛÙ·ÙÔ ÌÂÙ·‚¿Ï-
ÏÂÙ·È ÙÔ ¤ÚÁÔ Î·È ¤Á¯ÚˆÌÔ ÌfiÓÔ ÌÂ
ÙËÓ ·¤Ó·Ë ΛÓËÛË ÙÔ˘ Ê·ÎÔ‡ Î·È ÌÂ
ÙËÓ ·Ú¿ÏÏËÏË ÏÔ΋
Ù˘ ·˘Ù‹˜ ˘fiıÂÛ˘
Û ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ÙÔ˘
ÂÓfi˜ ¯ÒÚÔ˘˜ Á˘Ú›ÛÌ·-
ÙÔ˜. AÊÔ‡ ÛÙËÓ ÔÚı‹
·ÔÙ›ÌËÛË ÙˆÓ ÁÂÁÔ-
ÓfiÙˆÓ ÛÙÔ ÔÏ˘ı¤·Ì·
Ù˘ IÛÙÔÚ›·˜ Ô‰ËÁ›-
Ù·È Ô ÂÈÛÙ‹ÌˆÓ ı·-
Ù‹˜ ÌfiÓÔ Ì ÙË ÛÂÈÚ·˚-
΋ Û˘ÚÚ·Ê‹ ÙˆÓ ÛÎË-
ÓÒÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ÏËÚÔ‡Ó ÙȘ ÚÔ¸Ô-
ı¤ÛÂȘ ÔÏÔÎÏËڈ̤ӈÓ, ·˘ÙÔÙÂÏÒÓ
ÛÙÈÁÌÈÔÙ‡ˆÓ Ì ۷ʤ˜ ÙÔ ÛÙ›ÁÌ· ÙÔ˘
¯ÚÔÓÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡. O¯È ÌÂ
ÙËÓ ÎψÓÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ Ù˘¯·›Ô˘. K·È ·˜
‰›ÓÔ˘Ó Ù· ÛÙÈÁÌÈfiÙ˘· ·˘Ù¿ ÂÎ ÚÒ-
Ù˘ fi„ˆ˜ ÙËÓ ÂÓÙ‡ˆÛË ‰È¿Û·ÚÙˆÓ
ÙÂÌ·¯›ˆÓ, ÂÌfi‰ÈÔ ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË
Ù˘ ˘fiıÂÛ˘. ™ÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË Ù˘
Ú·ÁÌ·ÙÈ΋˜ ‰È¿ÛÙ·Û˘ Ù˘ ÌÓ‹Ì˘
Î·È ÛÙËÓ ·ÔηٿÛÙ·ÛË Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ-
΋˜ Ù˘ Û˘Ó¤¯ÂÈ·˜.
AÔÙÂÏ› ÎÔÈÓfi Ì˘ÛÙÈÎfi fiÙÈ, fiˆ˜
ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Î·È Ô W. Biers (Art,
Artefacts, and Chronology in Classical
Archaeology, London 1992, 3) «Ë ·Ú-
¯·ÈÔÏÔÁ›· ÛÙȘ ÂÚ› ÙË MÂÛfiÁÂÈÔ ¯ÒÚ˜
¿Ú¯ÈÛ ˆ˜ Ì›· ·Ó·˙‹ÙËÛË ÁÈ· ˆÚ·›· ·ÓÙÈ-
ΛÌÂÓ·». K·È ˘ÔÓÔ› ‚¤‚·È· Ù· ηٿ-
ÏÔÈ· ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ.
¶·Ú¿ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë ·Ó¿Ï·ÛË
ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ ‚Ú¤ıËΠ·fi ÓˆÚ›˜
ÛÙ· ‰ÂÛÌ¿ Ù˘ ÁÔËÙ›·˜ ÙÔ˘ ˆÚ·›Ô˘
Î·È Ë ·Ó·˙‹ÙËÛË ÛÙ·ıÂÚÒÓ ÛËÌ›ˆÓ
·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÎÙÈÓÔÁÚ¿ÊËÛË
ÙˆÓ ·Ï›Ì„ËÛÙˆÓ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ‰ÈÂÙ¤-
ÏÂÛ ÁÈ· ‰ÂηÂٛ˜ ·È¯Ì¿ÏˆÙÔ˜ ÛÙ· ‰›-
¯Ù˘· Ù˘ ÏÔÁÈ΋˜ ÙˆÓ Û˘ÓÂÈÚÌÒÓ Î·È
Ù˘ ‰È·›ÛıËÛ˘, ·ÚfiÏÔÓ fiÙÈ Ë ÓÂÔ-
ηÚÙÂÛÈ·Ó‹ ‰ÂÔÓÙÔÏÔÁ›· Ù˘ ÏÂÁÔ̤-
Ó˘ «Ó¤·˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜» Ì ÙȘ ηÈÓÔ-
Ê·Ó›˜ ÚÔÙ¿ÛÂȘ Ù˘ ÚÔÂÍ‹ÁÁÂÈÏ ÌÂ
·È‰È΋ ·Ê¤ÏÂÈ· ÙËÓ ÔÚÈÛÙÈ΋ χÛË
ÙÔ˘ ·ÈÒÓÈÔ˘ ·ÈÓ›ÁÌ·ÙÔ˜, ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‚¿-
ÛÈ̘ ˘Ô„›Â˜ fiÙÈ Ë Ô˘Ì·ÓÈÛÙÈ΋ ıÂÒ-
ÚËÛË Ù˘ ·ÓıÚÒÈÓ˘ ÌÔ›Ú·˜ ÙÂÏÈο
ı· ıÚȷ̂‡ÛÂÈ. B¿ÛÈ̘ ˘Ô„›Â˜ fiÙÈ
Ë ·Ï‹ıÂÈ· Â›Ó·È ÊÈÏÙ¤Ú· Ù˘ ‚Ú·¯‡‚È·˜
ÛÎÔÈÌfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ¿ÎÚ·Ù˘ Ì·Ù·È-
Ô‰ÔÍ›·˜.
3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1 29
Eλληνικ Γλ σσα
και Aρχαιολογα
Tου X ƒ◊™Δ√À M ¶√À§øΔ◊
¶ O™O MI§AEI ‰ÈÂıÓÒ˜ ÂÏÏËÓÈο Ë ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›· Ù˘
¯ÒÚ·˜ Ì·˜; °È·Ù› Ù· ÂÏÏËÓÈο Â›Ó·È Ë ÙÈ̈ÚË̤-
ÓË ÁÏÒÛÛ· Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜; ¶Ò˜ ÙÔ ÁψÛÛÈÎfi
ÚÔÓfiÌÈÔ ÂͤÂÛ Û ÌÂÈÔÓ¤ÎÙËÌ·; ¶ÔÈ· Ë Â›ÛËÌË
ÛÙÚ·ÙËÁÈ΋ ¤Ó·ÓÙÈ ÙÔ˘ ÁψÛÛÈÎÔ‡ ·ÊÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡ Ù˘
·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜; £· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ‹Ù·Ó ·˘Ù¿ Ë ·Ú¯‹
ÌfiÓÔ ÌÈ·˜ ÛÂÈÚ¿˜ Û˘Ó·ÊÒÓ ÂÚˆÙËÌ¿ÙˆÓ, ·ÔÚËÙÈ-
ÎÒÓ fiÛÔ Î·È Î·ÙËÁÔÚËÙÈÎÒÓ, Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙÔÓ
˘Ô‚·ıÌÈṲ̂ÓÔ ÚfiÏÔ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Ì·˜ ÛÙË ‰ÈÂıÓ‹
·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ÛÎËÓ‹, ÂϤÁ¯ÔÓÙ·˜ ·Ú¿ÏÏËÏ· ˆ˜
·ÓÔ›ÎÂÈ·, ÂÏ·ÛÙÈ΋ ‹ ˘Ô¯ˆÚËÙÈ΋, ÙË ÛÙ¿ÛË ·ÏÏÔ-
‰·ÒÓ Î·È Ë̉·ÒÓ Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘.
TÔ ˙‹ÙËÌ·, fiˆ˜ Â›Ó·È Ê˘ÛÈÎfi, ¤¯ÂÈ ‚·ıȤ˜ ηٷ-
‚ÔϤ˜, ·Ó·ÁfiÌÂÓ˜, ıˆÚËÙÈο ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ, Ò˜ ÙËÓ
›‰Ú˘ÛË Ù˘ EÓ Aı‹Ó·È˜ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ EÙ·ÈÚ›·˜ ÙÔ
1837, ¤ÙÔ˜ ÂÓ·˘ÛÌ·ÙÈÎfi ÁÈ· ÙËÓ Â›ÛËÌË ÈÛÙÔÚ›· Ù˘
ÂÏÏËÓÈ΋˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜ ÛÙÔÓ ÙfiÔ Ì·˜, ÔfiÙ ηÈ
΢ÎÏÔÊfiÚËÛÂ Ô ÚÒÙÔ˜ ÙfiÌÔ˜ ÙÔ˘ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡
ÔÚÁ¿ÓÔ˘ Ù˘ EÙ·ÈÚ›·˜, Ë AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ EÊËÌÂÚ›˜,
ı·˘Ì·ÛÙ‹˜ Ì·ÎÚÔ‚ÈfiÙËÙ·˜ Î·È ·ÂÈı·Ï‹˜ ˆ˜ ÙȘ ̤-
Ú˜ Ì·˜. K·È, ‚¤‚·È·, ¤Ó· Ù¤ÙÔÈÔ ˙‹ÙËÌ· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÈ
ÔÏϤ˜ Ù˘¯¤˜, ÙÚÔ¤˜ Î·È ÌÂÙ·ÙÒÛÂȘ Û˘Ó·ÚÙÒÌÂ-
Ó˜ Ì ÈÛÙÔÚÈΤ˜ Û˘ÁÎ˘Ú›Â˜, Ì ÙËÓ Ù‡¯Ë ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈ-
ÎÒÓ ÁψÛÛÈÎÒÓ Î·È ÊÈÏÔÏÔÁÈÎÒÓ ÛÔ˘‰ÒÓ ÛÙÔ Â͈-
ÙÂÚÈÎfi, Ì ıÂÛÌÈΤ˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ Î·È ÚÔÛˆÈΤ˜
ÂÈÏÔÁ¤˜ Î.Ô.Î., Ô˘ ¯Ú‹˙Ô˘Ó ÂÌ‚ÚÈıÔ‡˜ ÌÂϤÙ˘ ÁÈ·
Ó· ·ÔÙÈÌËı› ÛÙȘ ÛˆÛÙ¤˜ ÙÔ˘ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ Î·È ÌÂ
ÙËÓ ÚÔÔÙÈ΋ ÌÈ·˜ „‡¯Ú·ÈÌ˘
fiÛÔ Î·È ˘‡ı˘Ó˘ Û˘ÏÏÔÁÈ΋˜
ÛÙ¿Û˘. °È·Ù› Ë ÂÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛ-
Û·, ÌÔÚ›, ÂÍ·ÈÙ›·˜ ΢ڛˆ˜ ÙÔ˘
¶ÂÚÈıˆÚÈÔÔÈÂ›Ù·È Ë
ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈο ÁψÛÛÈÎÔ‡ ÈÌÂ- ÂÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ· ·fi
ÚÈ·ÏÈÛÌÔ‡ Ù˘ ·ÁÁÏÈ΋˜, Ô˘
‚Ú›ÛÎÂÈ ÙÒÚ· ÚfiÛıÂÙÔ ¤ÚÂÈÛÌ· ÙË ‰ÈÂıÓ‹ ÂÈÛÙËÌÔ-
ÛÙËÓ ËÏÂÎÙÚÔÓÈ΋ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·
Î·È ÏËÚÔÊfiÚËÛË, Ó· ¯¿ÓÂÈ ÛÂ
ÓÈ΋ ÎÔÈÓfiÙËÙ·;
‰ÈÂıÓ¤˜ Â›Â‰Ô ·ÏÌ·Ùˆ‰Ò˜
‰¿ÊË, Û ¤Ó·Ó fï˜ ÂÈÛÙËÌÔ-
ÓÈÎfi ÙÔ̤· ÙÔ‡ÙÔ Â›Ó·È ··Ú¿‰ÂÎÙÔ: ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔ-
Á›· Î·È ÛÙȘ ·Ú¯·ÈÔÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÛÔ˘‰¤˜.
KÈ fi¯È ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ ·ÏÒ˜ Û˘Ì‚ÔÏÈÎÔ‡˜, ·ÏÏ¿ Ô˘ÛÈ·-
ÛÙÈÎÔ‡˜, Û‡ÌÊ˘ÙÔ˘˜ Ì ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È ÙÔ ÂÚÈÂ-
¯fiÌÂÓÔ ÙˆÓ ÛÔ˘‰ÒÓ ·˘ÙÒÓ. H ÂÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›· ˘Ô-
ÛÙ‹ÚÈÍË Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ˘fiıÂÛË ÍÂÂÚ·-
Ṳ̂ÓË ‹ ÙÂÏÂÛ›‰Èη ¯·Ì¤ÓË, fiˆ˜ ı· ›ÛÙ¢·Ó ·‚·-
Û¿ÓÈÛÙ· ÌÂÚÈÎÔ›. KÈ ·Ï›ÌÔÓÔ ·Ó ÂÌ›˜ ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÙË ıˆ-
Ú‹ÛÔ˘Ì ÚÔÌ·ÓÙÈ΋ Ô˘ÙÔ›· ‹ ·Ó ˘Ô·„Ô˘ÌÂ
ÛÙÔ˘˜ ‡ÎÔÏÔ˘˜ ·ÊÔÚÈÛÌÔ‡˜ fiÛˆÓ ·Ó¿ ¿Û· ÛÙÈÁÌ‹
Â›Ó·È ¤ÙÔÈÌÔÈ Ó· ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ó ÁÈ· ¿ÁÔÓ˜ ÔÌÊ·ÏÔÛÎÔ‹-
ÛÂȘ Î·È ÁψÛÛÈÎfi ÛÔ‚ÈÓÈÛÌfi ÌË Î·Ù·ÓÔÒÓÙ·˜ fiÙÈ Ô
¿ÎÚÈÙÔ˜ ·ÔÎÏÂÈÛÌfi˜ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Ì·˜ ·fi Ù· ‰ÈÂ-
ıÓ‹ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈο ÙÂÎÙ·ÈÓfiÌÂÓ· ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Ì¿Ï-
ÏÔÓ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÁψÛÛÈÎÔ‡ Ú·ÙÛÈÛÌÔ‡.
§fiÁˆ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ ı· ·ÚÎÂÛÙÒ Â‰Ò ÛÂ
ÌÂÚÈΤ˜ ÌfiÓÔÓ ÂÈÛËÌ¿ÓÛÂȘ ÙÔ˘ ÔÌÔÏÔÁÔ˘Ì¤Óˆ˜
ÂÚ›ÏÔÎÔ˘ ˙ËÙ‹Ì·ÙÔ˜. KÈ ·Ó ‰›ÓÂÙ·È ¤ÌÊ·ÛË ÛÙȘ
ÛÎÔÙÂÈÓ¤˜ Ï¢ڤ˜ ÙÔ˘, Ì ۇÓÙÔ̘ Û˘ÁÎÚÈÙÈο ÙȘ
·Ó·ÊÔÚ¤˜ Û ϷÌÚ¤˜ ÂÍ·ÈÚ¤ÛÂȘ Î·È Û οÔÈ· ¢ԛ-
30 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y
ˆÓ· ÛËÌ¿‰È· ·fi ÙȘ ͤÓ˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈΤ˜ Û¯ÔϤ˜
Ù˘ Aı‹Ó·˜ fiÛÔ Î·È ·fi EÏÏËÓ˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘˜, ‰ÂÓ
Â›Ó·È ÁÈ·Ù› Ì·˜ ·Ú¤ÛÂÈ Ó· ‚ϤÔ˘Ì ÙÔ ÔÙ‹ÚÈ ÌÈÛÔ¿-
‰ÂÈÔ, ·ÏÏ¿ ÁÈ·Ù› ̤۷ ·fi ·˘Ù¤˜ ÚÔÛÌÂÙÚ¿Ù·È Î·-
χÙÂÚ· ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ ÙÔ˘ ÁψÛÛÈÎÔ‡ ·ÊÂÏÏËÓÈÛÌÔ‡
Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜.
°ÏˆÛÛÈ΋ ÂÚÈıˆÚÈÔÔ›ËÛË
OÈ EÏÏËÓ˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔÈ Ù˘ ÓÂfiÙÂÚ˘ ÁÂÓÈ¿˜ -Ôχ-
ÁψÛÛÔÈ fiÛÔ Ï›ÁÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ͤÓÔ˘˜ Û˘Ó·‰¤ÏÊÔ˘˜
ÙÔ˘˜, Ϙ ÁÈ· Ó· ÂÈ΢ÚÒÛÔ˘Ó ÙËÓ ÂÚ›ÊËÌË Ú‹ÛË
ÙÔ˘ °Î·›Ù «OÔÈÔ˜ ‰ÂÓ Í¤ÚÂÈ Í¤Ó˜ ÁÏÒÛÛ˜, ‰ÂÓ
ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Î·È ÙË ‰È΋ ÙÔ˘» ‹ ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ BÈÙÁÎÂÓ-
ÛÙ¿ÈÓ «T· fiÚÈ· Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ ÌÔ˘ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙Ô˘Ó Ù·
fiÚÈ· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ÌÔ˘»- ÔÈ EÏÏËÓ˜, ÏÔÈfiÓ, ·Ú¯·ÈÔ-
ÏfiÁÔÈ ‰ÔÎÈÌ¿˙Ô˘Ó Û˘¯Ó¿ ÙÔ ÈÎÚfi Û˘Ó·›ÛıËÌ· ÂÚÈ-
ıˆÚÈÔÔ›ËÛ˘ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ ÙÔ˘˜. ™˘Ó·›ÛıËÌ· ÈηÓfi
Ó· ÂÓÂÚÁÔÔÈ‹ÛÂÈ Â‡ÏÔÁË ·Á·Ó¿ÎÙËÛË, ‰È¿ıÂÛË ÁÈ·
‰È·Ì·ÚÙ˘Ú›· Î·È Ì·¯ËÙÈΤ˜ ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂȘ. OÈ ·ÊÔÚ-
̤˜ ÔÈΛϘ, Ì ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÚÔÎÏËÙÈΤ˜ fiÛ˜ ÙÔ˘˜
ÎÂÓÙÚ›˙Ô˘Ó ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔ˘˜ ÙÔÓ ÙfiÔ, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ, ȉÈ-
·›ÙÂÚ·, ‰ÈÂıÓÒÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ Û˘Ó‰ڛˆÓ, fiÔ˘ Ë
ÂÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ· ÂÍÔ‚ÂÏ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ÌË ÂÈÎÔÈÓˆÓȷ΋,
ˆ˜ ·‰fiÎÈÌË, ˆ˜ ÁÏÒÛÛ· ·ÌÊ›‚ÔÏ˘ ϤÔÓ ÂÌ‚¤ÏÂÈ·˜.
K·È ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· Û˘Ó¤‰ÚÈ· ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó· ›Ù ·ÌÈÁÒ˜
·fi ‰Ú‡ԢÛ˜ ÛÙËÓ Aı‹Ó· ͤÓ˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈΤ˜
Û¯ÔϤ˜ ‹ ÂÓ›ÔÙ ÌÂ Û˘Ó‰ÈÔÚÁ·ÓˆÙ¤˜ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡˜ ÊÔ-
Ú›˜ ‹, Ù¤ÏÔ˜, –Û¿ÓÈ· ÌÂÓ, ·ÏÏ¿ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ– ·fi ÊÔ-
Ú›˜ ·ÌÈÁÒ˜ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡˜. TÔ ÂÚ› Ô˘ Ô ÏfiÁÔ˜ ÈÎÚfi Û˘-
Ó·›ÛıËÌ· ·Ó·Ê‡ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÚÒÙË ÂÁ·ÎÏÈÔ ÌÂ
ÚËÙ‹ ÙË ‰‹ÏˆÛË fiÙÈ ÂÈÙÚÂfiÌÂÓ˜ ÁÏÒÛÛ˜ ÁÈ· ÂÈ-
ÛÙËÌÔÓÈΤ˜ ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÂȘ ηÈ,
Û˘ÓÂΉԯÈο, ÁÈ· Ù˘¯fiÓ ·ÚÂÌ-
‚¿ÛÂȘ, ·Ó ‰ÂÓ Â›Ó·È, Û ÔÚÈṲ̂-
Ó˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο
Ë ·ÁÁÏÈ΋, Â›Ó·È Û˘ÓËı¤ÛÙÂÚ·
Ë «ÈÂÚ‹ ÙÂÙÚ¿‰·»: ·ÁÁÏÈ΋, Á·Ï-
ÏÈ΋, ÁÂÚÌ·ÓÈ΋, ÈÙ·ÏÈ΋. EÙÛÈ,
ηٿ Û¯‹Ì· ¿ÎÚˆ˜ Ô͇̈ÚÔ,
‰ÂÓ ÂÈÙÚ¤ÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋
·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›· Ó· ÌÈÏ¿ ÂÏÏËÓÈο
Ô‡Ù ÛÙË ÁÂÓ¤ıÏÈ· ÁË Ù˘. °È·
Ó· ˘¿ÚÍÔ˘Ó ÔÈ ÂÎÚfiÛˆÔ› Ù˘ ÛÙÔ ‰ÈÂıÓ¤˜ ÂÈ-
ÛÙËÌÔÓÈÎfi ÛÙÂÚ¤ˆÌ·, ÔÊ›ÏÔ˘Ó ·ÁfiÁÁ˘ÛÙ· Ó· ·Ô- ÛÙ· ÂÚÈÔ‰Èο ¤ÓÙ˘· Î·È fiÏˆÓ ÙˆÓ ÂÓ EÏÏ¿‰È ·Ú-
ÔÈËıÔ‡Ó Ù‹ ÁψÛÛÈ΋ ÙÔ˘˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·, ÎÈ ·˜ Â›Ó·È ¯·ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ Û¯ÔÏÒÓ. H Ú·ÎÙÈ΋ Ó· Û˘Óԉ‡ÔÓÙ·È
·˘Ù‹ Ë ÁψÛÛÈ΋ Ù·˘ÙfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Ô˘ Ù· ÍÂÓfiÁψÛÛ· ¿ÚıÚ· ·fi Û‡ÓÙÔ̘ ÂÏÏËÓÈΤ˜ ÂÚÈ-
·ÔÙÂÏ› Î·È ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÙˆÓ ÂÓ ÏfiÁˆ Û˘Ó‰ڛˆÓ. Ï‹„ÂȘ, Ú·ÎÙÈ΋ Ô˘ ÚˆÙÔηıÈÂÚÒıËΠÙÔ 1982
AÓ¿ÏÔÁË ˘Ô‚¿ıÌÈÛË Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ ÙÔ˘ ÂÈÛÚ¿ÙÙÂÈ Ì ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Ù˘ °·ÏÏÈ΋˜ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ ™¯Ô-
Ô EÏÏËÓ·˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˜ Î·È Ì ÙÔÓ ÚËÙfi ‹ ÛȈËÚfi Ï‹˜, Bulletin de Correspondence Hellénique Ù. 106, ηÈ
·ÔÎÏÂÈÛÌfi ÂÏÏËÓÈÛÙ› ÁÚ·ÌÌ¤ÓˆÓ ¿ÚıÚˆÓ ÙÔ˘ ·fi ˘ÈÔıÂÙ‹ıËΠÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ 1984 ·fi ÙÔ Annuario
ÂÚÈÔ‰Èο Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù· Â›ÛËÌ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈο della Scuola Archeologica di Atene, ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Ù˘
fiÚÁ·Ó· ÙˆÓ Í¤ÓˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ Û¯ÔÏÒÓ ÛÙËÓ IÙ·ÏÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜, Î·È ÙÔ 1986 ·fi ÙÔ Annual Ù˘
Aı‹Ó·. H ÌÂÙ¿ÊÚ·Û‹ ÙÔ˘˜ Û ̛· ·fi ÙȘ ÁÏÒÛÛ˜ AÁÁÏÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜, ‰ÂÓ ·ÚΛ ÁÈ· Ó· ·Ó·ÙÚ¤„ÂÈ ÙËÓ ÂÈ-
Ù˘ «ÈÂÚ‹˜ ÙÂÙÚ¿‰·˜» ÂÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ˆ˜ conditio sine ÎfiÓ· Ù˘ ˘Ô‚·ıÌÈṲ̂Ó˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÁÏÒÛÛ·˜. T¤-
qua non ÁÈ· ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË, Ì ÙËÓ ·ÁÁÏÈ΋ Ó· ¤¯ÂÈ Â› ÙÔȘ ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÏÈÁfiÏÔÁ˜ ÂÚÈÏ‹„ÂȘ ¤¯Ô˘Ó, ı· ¤ÏÂ-
ÙÔ˘ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÙËÓ ·Ï·˙ÔÓÈ΋ fiÛÔ Î·È ·˘Ù¿ÚÂÛÎË Á·, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÌÈ·˜ ηْ Â›Ê·ÛÈÓ
ÚˆÙÔηı‰ڛ·, ·ÊÔ‡, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ·˘ÙÔÓfiËÙË ÙÈÌ‹˜ ÛÙË ¯ÒÚ· Ô˘ ÊÈÏÔÍÂÓ› Î·È ÙÚ¤ÊÂÈ ÂÈÛÙËÌÔ-
¯Ú‹ÛË Ù˘ ÛÙ· ÂÚÈÔ‰Èο Ù˘ AÌÂÚÈηÓÈ΋˜ Î·È Ù˘ ÓÈο ÙȘ ÂÓ ÏfiÁˆ Û¯ÔϤ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘˜ ÙÔ˘˜
AÁÁÏÈ΋˜ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ ™¯ÔÏ‹˜ -ÙÔ Hesperia Î·È ÙÔ ·Ú¿ ¤Ó· Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ·ÓÙ›ÎÚÈÛÌ·. °È· ÔÈÔÓ ¿Ú·ÁÂ
Annual of the British School at Athens ·ÓÙ›ÛÙÔȯ·, Ô˘ ·Ô‰¤ÎÙË Û˘ÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È, fiÙ·Ó ÔÈ EÏÏËÓ˜ ·Ú¯·ÈÔÏfi-
›ӷÈ, ÛËÌÂȈ٤ÔÓ, ÂÚÌËÙÈÎÒ˜ ÎÏÂÈÛÙ¿ Û ¿ÏϘ ÁÔÈ ˆ˜ ÔχÁψÛÛÔÈ Û›ÁÔ˘Ú· Â›Ó·È ÔÈ ÙÂÏÂ˘Ù·›ÔÈ Ô˘
ÁÏÒÛÛ˜-, ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÚÔÓÔÌȷ΋ ÌÂÙ·¯Â›ÚÈÛË ı· ÙȘ ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·Ó;
2 0 0 1
 Iconographicum Mythologiae Classicae (LIMC), ¤ÚÁÔ
ÔχÙÔÌÔ, ‰ÈÂıÓÔ‡˜ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ·ÎÙÈÓÔ‚ÔÏ›·˜,
Ô˘ ÛËÌ¿‰Â„ ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ٤ٷÚÙÔ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·È.
AÓ·ÚˆÙÈ¤Ù·È Î·Ó›˜ ‡ÏÔÁ· Ò˜ ‰ÂÓ ·ÍÈÒıËΠË
ÁÏÒÛÛ· Ì·˜ ÌÈ· ı¤ÛË Û’ ¤Ó· ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ¤ÚÁÔ ÁÈ·
ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο Ì˘ıÔÏÔÁ›·, fiÙ·Ó Ë Ì˘ıÔ-
ÏÔÁ›· ·˘Ù‹, ÛÙȘ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÛÂÏ›‰Â˜ Ù˘, ·fi Ï‹ÌÌ· ÛÂ
Ï‹ÌÌ·, ÌÈÏ¿ÂÈ ·ÁÁÏÈο, Á·ÏÏÈο, ÁÂÚÌ·ÓÈο Î·È ÈÙ·ÏÈ-
ο. OÙ·Ó Ë EÏÏ¿‰· ˘‹ÚÍ ÙÔ 1973 ·fi Ù· È‰Ú˘ÙÈο
̤ÏË ÙÔ˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ȉڇ̷ÙÔ˜ LIMC Ì ¤‰Ú· ÙË B·ÛÈ-
Ï›· Î·È Ì ÂÎÚÔÛÒÔ˘˜ Ù˘ ¿ÓÙ· ÛÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔ-
ÓÈ΋ ÂÈÙÚÔ‹. OÙ·Ó Ù· ÂÏÏËÓÈο ÌÔ˘Û›· ¿ÓÔÈÍ·Ó
‰È¿Ï·Ù· ÙȘ fiÚÙ˜ ÙÔ˘˜ ‰È·ı¤ÙÔÓÙ·˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ¤ÚÁ·
ÁÈ· ÙË Û‡ÓÙ·ÍË Î·È ÙË ‰ÈÂÍÔ‰È΋ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈ΋ ÙÂÎ-
ÌËÚ›ˆÛË ÙˆÓ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ÏËÌÌ¿ÙˆÓ. OÙ·Ó ·Ó¿ÌÂÛ·
ÛÙÔ˘˜ ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙ˜ ÙÔ˘ ÊÈÏfi‰ÔÍÔ˘ ·˘ÙÔ‡ ÂÈÛÙË-
ÌÔÓÈÎÔ‡ fiÛÔ Î·È ÂΉÔÙÈÎÔ‡ ÂÁ¯ÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜ ‹Ù·Ó Î·È Ë
AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ EÙ·ÈÚ›·, Ë Aη‰ËÌ›· AıËÓÒÓ, ÙÔ
˘Ô˘ÚÁÂ›Ô ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ÙÔ K·Ô‰ÈÛÙÚÈ·Îfi ¶·ÓÂÈ-
ÛÙ‹ÌÈÔ Ù˘ Aı‹Ó·˜ Î·È ¿ÏÏÔÈ ÂÏÏËÓÈÎÔ› ÊÔÚ›˜.
OÙ·Ó, Ù¤ÏÔ˜, ÂηÙfi ÂÚ›Ô˘ EÏÏËÓ˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔÈ Î·-
Ù¤ıÂÛ·Ó ÁÓÒÛË Î·È ¯ÚfiÓÔ ·ÊÈÏÔÎÂÚ‰Ò˜ ÁÈ· ÙË Û˘Á-
ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒÓ ÏËÌÌ¿ÙˆÓ. XˆÚ›˜ Ó· ·-
Ú·ÁÓˆÚ›˙ˆ ÙË ÌÂÁ¿ÏË Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ Ô˘
ηٿ ηÈÚÔ‡˜ Ìfi¯ıËÛ·Ó ÛÙÔÓ ˘Ú‹Ó· ÙÔ˘ LIMC, ·˜
ÌÔ˘ ÂÈÙÚ·› Ó· ÈÛÙ‡ˆ fiÙÈ ‰ÂÓ ·Û΋ıËηÓ, fiÙ·Ó
¤ÚÂÂ, ÔÈ ‰¤Ô˘Û˜ ȤÛÂȘ ·fi ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÏÂ˘Ú¿˜,
‰ÂÓ ‰ÈÂΉÈ΋۷Ì ÙÔ ·˘ÙÔÓfiËÙÔ ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË
ÂÚ›ÙˆÛË ‰Èη›ˆÌ¿ Ì·˜ Ó· ˘¿ÚÍÂÈ Ë ÁÏÒÛÛ· Ì·˜
Û ‰ÈÂıÓ¤˜ Â›Â‰Ô Ì¤Û· ·fi ÙÔÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈο Ê˘-
ÛÈÎfi Ù˘ ¯ÒÚÔ, Ï¿È ÛÙȘ ÁÏÒÛÛ˜ Ù˘ «ÈÂÚ‹˜ ÙÂÙÚ¿-
‰·˜». OÛÔ ÁÈ· Ù· ÁÓˆÛÙ¿, ÔÈÔÓ› ÚÔ‚·ÏÏfiÌÂÓ· ÂÈ-
¯ÂÈÚ‹Ì·Ù· ÂÚ› ÂΉÔÙÈÎÒÓ ·ÓÙÈÍÔÔًوÓ, ÚfiÛıÂ-
Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ÂÈ‚¿Ú˘ÓÛ˘ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Î·È ÂÚÈÔ-
ÚÈṲ̂Ó˘ ·Ó·ÁÓˆÛÙÈ΋˜ ÂÌ‚¤ÏÂÈ·˜ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Ì·˜,
˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ÌÈ· ¿ÏÏË ·Ï‹ıÂÈ· Ì ÈÛ¯˘Úfiٷٷ ·ÓÙÂ-
ȯÂÈÚ‹Ì·Ù·. EȉÈÎfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙÔ Âȯ›ÚËÌ· ÂÚ›
ÁÏÒÛÛ·˜, ÙÔ ÔÔ›Ô Î·ÏÏÈÂÚÁÔ‡Ó ÚÔÛ¯ËÌ·ÙÈο ÔÈ Í¤-
ÓÔÈ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ› ÊÔÚ›˜, ÁÈ·Ù› ‚ÔχÂÈ ÔÏÏ·ÏÒ˜,
›̷ÛÙ Û ̤ÁÈÛÙÔ ‚·ıÌfi ˘‡ı˘ÓÔÈ ÂÌ›˜ ÔÈ ›‰ÈÔÈ.
EÌ›˜ ÚÒÙÔÈ Î·ıÈÛÙԇ̠ÙË ÁÏÒÛÛ· Ì·˜ ·Ó·Áη›·,
ÂÌ›˜ Ù˘ ‰›ÓÔ˘Ì ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ·Ó¿ÛÙËÌ· ‹ Ù˘ ÎÔ-
ÓÙ·›ÓÔ˘Ì ٷ fi‰È·, ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·˜ ·Ó¿ÏÔÁ· ηÈ
ÙÔ Í¤ÓÔ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ÎÔÈÓfi.

TÔ ¯·Ì¤ÓÔ(;) ÏÂÔÓ¤ÎÙËÌ·
°È· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ˙ËÙ‹Ì·ÙÔ˜ ·Í›˙ÂÈ Ó· ·Ó·ÊÂÚı›
ÂÓ‰ÂÈÎÙÈο fiÙÈ Û ·Ï·ÈÔ‡˜ ÙfiÌÔ˘˜ Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ-
H Aπ τις ανασκα- ΋˜ EÊËÌÂÚ›‰Ô˜ ‰È·ÈÛÙÒÓÂÈ Î·Ó›˜ ÌÈ· ÎÚ·Ù·È¿ ÂÓ
°È· fiÛÔ˘˜ ·fi ÙÔ˘˜ ¢·ÈÛıËÙÔÔÈË̤ÓÔ˘˜ ·Ú¯·ÈÔ-
ÏfiÁÔ˘˜ Ë ıÂÌÈÙ‹ fiÛÔ Î·È ÂÈ‚·ÏÏfiÌÂÓË Ì¤ÚÈÌÓ· ÁÈ·
ÙÔ ‰ÈÂıÓ¤˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi «ÚÔʛϻ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ÛËÌ·›-
ÓÂÈ Î·È ·‰È·ÊÔÚ›· ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔÓ ÁψÛÛÈÎfi ·ÊÂÏÏË-
ÓÈÛÌfi Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ ÂÈÛÙ‹Ì˘, ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜ ı·
Û˘ÓÙÚ¤¯Ô˘Ó ¿ÓÙ· ÏfiÁÔÈ Ó· ÏËÁÒÓÔÓÙ·È ÂÓÙfi˜ ηÈ
ÂÎÙfi˜ EÏÏ¿‰Ô˜. ¶Ò˜ Ó· Ì·˜ ·Ê‹ÛÂÈ ·‰È¿ÊÔÚÔ˘˜, Ïfi-
ÁÔ˘ ¯¿ÚË, ¤Ó· «AÈÁ·›Ô» Ô˘ ‰ÂÓ ÌÈÏ¿ÂÈ Î·ıfiÏÔ˘, Ì·
ηıfiÏÔ˘, ÁÚ˘ ÂÏÏËÓÈο; EÓÓÔÒ ÙËÓ, ηٿ Ù· ¿ÏÏ·,
ÂÍ·›ÚÂÙË, ıÂÛÈÛı›۷ ÙÔ 1987, ‚ÂÏÁÈ΋ ÛÂÈÚ¿
Aegaeum, Ë ÔÔ›·, ¤¯ÔÓÙ·˜ ˆ˜ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎfi ·ÓÙÈΛ-
ÌÂÓÔ ÙÔ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈÎfi Î·È ÚˆÙÔ˚ÛÙÔÚÈÎfi AÈÁ·›Ô, ηÈ
ȉȷ›ÙÂÚ· ÙÔÓ ÌÈÓˆÈÎfi Î·È Ì˘ÎËÓ·˚Îfi ÎfiÛÌÔ, ÊÈÏÔÍÂ-
Ó› ÛÙÔ˘˜ ÙfiÌÔ˘˜ Ù˘ ΢ڛˆ˜ Ù· Ú·ÎÙÈο ‰ÈÂıÓÒÓ
Û˘Ó‰ڛˆÓ, Ì ·ÈÛıËÙ‹ ¿ÓÙ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ Û˘ÌÌÂ-
ÙÔ¯‹. AÓ Î·È Ë «ÈÂÚ‹ ÙÂÙÚ¿‰·» ÙˆÓ ÁψÛÛÒÓ ¤¯ÂÈ
ÚfiÛ‚·ÛË ÛÙÔ Aegaeum, ˆÛÙfiÛÔ Â›Ó·È ÂÌÊ·Ó‹˜ ÙÔ
ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ‰È¿ÛÙËÌ· Ë ÔÏÈÙÈ΋ Ù˘ Û˘ÓÙ·ÎÙÈ΋˜ ÂÈ-
ÙÚÔ‹˜ ÁÈ· ÁψÛÛÈ΋ ÌÔÓÔ‰ÚfiÌËÛË Â’ ˆÊÂÏ›· Ù˘
φς του Iταλικο
Aρχαιολογικο
Iνστιτοτου στη Γρ-
τυνα της Kρτης
(1912). Aπεικονζε-
ται το «πραιτριο»,
το οποο πρσφατα
ερμηνεθηκε ως τμ-
μα γυμνασου.
·ÁÁÏÈ΋˜. H ÂÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ· Î·È ¿ÏÈ Û·Ó ÙÔÓ ÙÈ-
̈ÚË̤ÓÔ Ì·ıËÙ‹, Ô˘ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı› ·Ì¤ÙÔ¯Ô˜ ÙÔ
Ì¿ıËÌ· fiÚıÈÔ˜ ÛÙË ÁˆÓÈ¿. K·È Ë ÁψÛÛÈ΋ ÚfiÎÏË-
ÛË Á›ÓÂÙ·È, ÈÛÙ‡ˆ, ·ÎfiÌË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË, ÔÛ¿ÎȘ ÔÈ
ÁÂÓÈÎÔ› Ù›ÙÏÔÈ ıÂÌ·ÙÈÎÒÓ Û˘Ó‰ڛˆÓ ÙÔ˘ Aegaeum
·ÓÙÏÔ‡Ó ·fi ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋, fiˆ˜ EIKøN, TEXNH,
POLITEIA, THALASSA, ÙÔÓ›˙ÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ Ô͇̈ڷ ÙÔ
̤ÁÂıÔ˜ Ù˘ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ ÔÊÂÈÏ‹˜ Û ¤Ó·Ó ÙfiÔ
ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ë ÁÏÒÛÛ·, ˆ˜ ˙ˆÓÙ·Ófi˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi˜, ¤¯ÂÈ
ÁÚ·Ù‹ ·Ú¿‰ÔÛË ·fi ÙÔÓ 14Ô ·È. .X Ì ÙȘ Ì˘ÎË-
Ó·˚Τ˜ ÈӷΛ‰Â˜ Ù˘ °Ú·ÌÌÈ΋˜ Bã ÁÚ·Ê‹˜ Î·È ÌÂ
ÏËıÒÚ· ϤÍÂˆÓ ·Ó·ÏÏÔ›ˆÙˆÓ ·fi ÙfiÙ ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂ-
Ú·.
¢ÂÓ Ó·˘·Á› fï˜ ÌfiÓÔ ÛÙÔ «AÈÁ·›Ô» Ë ÂÏÏËÓÈ΋
Ï·ÏÈ¿. ¶ÚfiÛÊ·Ù· Ó·˘¿ÁËÛÂ Î·È ÛÙÔÓ ÔχÊÏÔÈÛ‚Ô
fiÓÙÔ Ù˘ M˘ıÔÏÔÁ›·˜ Ì·˜. EÍËÁԇ̷È: AÊ‹Û·Ì ӷ
¯·ı› ·Ì·¯ËÙ› ÌÈ· ·fi ÙȘ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ˜, ÈÛÙ‡ˆ,
¢ηÈڛ˜ Ó· ‰ÈÂÈÛ‰‡ÛÂÈ Ë ÂÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ· ÛÙÔ ÌÓË-
ÌÂÈ҉˜ ·Ú¯·ÈÔÁÓˆÛÙÈÎfi ¤ÚÁÔ Lexicon
H K A £ H M E P I N H
·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›· ÂÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ· Î·È ‚¤‚·È· ÌÈ· ¿ÏÏË
ÂΉÔÙÈ΋ -Î·È fi¯È ÌfiÓÔ- ÔÏÈÙÈ΋, ηıÒ˜ ·fi ÙÔÓ ÂÎ-
Ó¤ÔÓÙ· 19Ô ·È. Ò˜ ÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ ‘40
ÊÈÏÔÍÂÓ‹ıËÎ·Ó ÛÙȘ ÛÂÏ›‰Â˜ ÙÔ˘˜ ÂÏÏËÓÈÛÙ› ԢΠÔÏ›-
Á· ¿ÚıÚ· ¤ÁÎÚÈÙˆÓ Í¤ÓˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁˆÓ fiˆ˜ ÙˆÓ
Purgold, Weissaeupl, Savignoni, Deonna, Sundwall,
Wide, Brueckner, Beloch, Sitting, Wilhelm Î.¿., ÌÂ
ÙÔ˘˜ ¢¤ÊÓÂÚ Î·È X›ÏÂÚ Ó· ı¤ÏÔ˘Ó Ì¿ÏÈÛÙ· ·ÎfiÌË Î·È
Ù· ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÁÚ·Ì̤ӷ ÛÙË ÁÏÒÛÛ· Ì·˜. Afi
ÙËÓ ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿, ÂÈÊ·Ó›˜ EÏÏËÓ˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔÈ
Ù˘ ÂÔ¯‹˜, fiˆ˜ ÔÈ ™Ù·Ì·Ù¿Î˘, PÔ˘ÛÛfiÔ˘ÏÔ˜,
™Ù¿Ë˜, K·ÛÙÚÈÒÙ˘, º›ÏÈÔ˜ Î.¿., ›¯·Ó ÎÂÚ‰›ÛÂÈ ÙÔ ‰È-
η›ˆÌ· Ó· ‰ËÌÈÔÛÈÂ‡Ô˘Ó ÂÏÏËÓÈÛÙ› ÛÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi
ÙÔ˘ °ÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ IÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘ Ù˘
Aı‹Ó·˜, ÙÔ Athenische Mitteilungen.
¢ÂÓ Â›Ó·È Â‰Ò Ô ¯ÒÚÔ˜ Ó· ·Ó·Ï˘ı› Ò˜ Î·È ÁÈ·Ù›
¯¿ıËΠÙÔ ÏÂÔÓ¤ÎÙËÌ·, οو ·fi ÔȘ Û˘ÁÎ˘Ú›Â˜
Â‹ÏıÂ Ë ÌÂÙ·ÛÙÚÔÊ‹. N· ÛËÌÂȈı› ÌfiÓÔÓ fiÛÔÓ
·ÊÔÚ¿ ÙËÓ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ EÊËÌÂÚ›‰·, fiÙÈ ÙÔ ÙÂÏ¢-
Ù·›Ô, ·fi fiÛÔ ÁÓˆÚ›˙ˆ, ¿ÚıÚÔ Í¤ÓÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘
‰ËÌÔÛÈÂ˘Ì¤ÓÔ ÂÏÏËÓÈÛÙ› Â›Ó·È ÙÔ˘ Peek, «MÂÙÚÈη›
ÂÈÁÚ·Ê·›» (1931), ÂÓÒ ÛÙËÓ ÙÚ›ÙÔÌË ¤Î‰ÔÛ‹ Ù˘ ÁÈ·
ÙËÓ ÂηÙÔÓÙ·ÂÙËÚ›‰· Ù˘ EÙ·ÈÚ›·˜ (1837-1937) Ù·
ÔÏ˘¿ÚÈıÌ· ¿ÚıÚ· ÙˆÓ Í¤ÓˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁˆÓ Ï·ÏÔ‡Ó
ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÙȘ ÁÏÒÛÛ˜ Ù˘ «ÈÂÚ‹˜ ÙÂÙÚ¿‰·˜»
TÔ ›‰ÈÔ Û˘Ó¤‚Ë Î·È Ì ÙÔ ÙÚ›ÙÔÌÔ ¯·ÚÈÛÙ‹ÚÈÔ ÛÙË
ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ °. ¶. OÈÎÔÓfiÌÔ˘ Ô˘ Û˘ÌÂÚȤϷ‚ ÛÙË
ÛÂÈÚ¿ Ù˘ Ë AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ EÊËÌÂÚ›˜ 1953-1954. MÂ
ÙËÓ ·ÏÏ·Á‹ ÙˆÓ Î·ÈÚÒÓ, ı· ÂÌÊ·ÓÈÛı› ÙÔ 1960 ÙÔ
ÚÒÙÔ ÍÂÓfiÁψÛÛÔ ¿ÚıÚÔ ÛÙÔ Î˘Ú›ˆ˜ ÛÒÌ· Ù˘,
«Notes on three Athenian Cult Places» ÙÔ˘ Broneer.
B K Y P I A K H 3 0 ™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1 31
 H Φωτογραφα απ τις πρτες ανασκαφς της Γαλλικς Aρχαιολογικς Σχο-
λς στη Δλο, της πρτης Σχολς που ιδρθηκε σε ελληνικ δαφος (1846),
αναπτσσοντας πλοσια ανασκαφικ και εκδοτικ δραστηριτητα.
EÎÙÔÙÂ, Î·È ÂÓÒ ÔÈ Í¤ÓÔÈ ‰ÂÓ ı· ηٷ‰¤¯ÔÓÙ·È ‹ ‰ÂÓ
ı· ·Ú·ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È ϤÔÓ Ó· ‰ËÌÔÛÈÂ‡Ô˘Ó ¿ÚıÚ·
ÙÔ˘˜ ÂÏÏËÓÈÛÙ›, ı· ·Û·Ûı› Ë EÊËÌÂÚ›˜, fiˆ˜ ηÈ
¿ÏÏ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ÂÚÈÔ‰Èο ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ Ì·˜, ÙËÓ
·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ ÔÏ˘ÁψÛÛ›·, Ë ÔÔ›· ÛÙÔ˘˜ ÎfiÏÔ˘˜
Ù˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ‹Ù·Ó ¿ÓÙ·
ÌÈ· Ê˘ÛÈ΋ ·Ó·ÁηÈfiÙËÙ· Î·È Û˘Ó¿Ì· ÏÔ‡ÙÔ˜, Ô
ÔÔ›Ô˜ ÌÂÙ·›ÙÂÈ fï˜ Û ÔÓËÚ‹ ÂÓ›· ÔÛ¿ÎȘ
·Ê‹ÓÂÈ ÂÎÙfi˜ Ó˘ÌÊÒÓÔ˜ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ·.
H ·Ì˯·Ó›· ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ
OÏ· ÍÂÎÈÓÔ‡Ó ·fi ÙÔ Û‡ÌÏÂÁÌ· Ù˘ ÁψÛÛÈ΋˜ η-
ÙˆÙÂÚfiÙËÙ·˜ Ô˘, ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜, Ì·˜ ‰È·Î·Ù¤¯ÂÈØ ·’ ÙË
‰ÈΤʷÏË ·Ú¯‹ ˆ˜ fi,ÙÈ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÍÂÓfiÁψÛÛ·
·ÊÂÓfi˜ ‰ÈÂΉÈΛ ‰ÈÂıÓÒ˜ ηχÙÂÚË ÌÔ›Ú· Î·È ·ÊÂ-
Ù¤ÚÔ˘ ˘ÂÚÙÂÚ› ÂÍ ÔÚÈÛÌÔ‡ ÂÈÛÙËÌÔÓÈο. TÔ˘Ù¤-
ÛÙÈÓ Ë ·‰È·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙË ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ‰ÂÓ ÌÔÚ› ·-
Ú¿ Ó· ¤ÏıÂÈ ¤ÍˆıÂÓ, Ó· ÊÔÚ¿ÂÈ ÚÔ‡¯Ô ÍÂÓÈÎfi. H ·-
ıÔÏÔÁ›· ·˘Ù‹ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁˆÓ, Ô˘ ÛÂ
ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÎÚ›ÓÔÓÙ·˜ ÂÎ ÙÔ˘ ·ÔÙÂϤ-
ÛÌ·ÙÔ˜ ‰ÈηÈÔÏÔÁÂ›Ù·È ·fiÏ˘Ù·, ‰ÂÓ Â›Ó·È ‚¤‚·È·
ηÈÓÔÊ·Ó‹˜. KÈ Â›Ó·È ÂӉȷʤÚÔÓ Ó· ÙËÓ ÂÓÙÔ›˙ÂÈ
ηÓ›˜ ηٷÛÙ·Ï·Á̤ÓË ·ÎfiÌË Î·È ÛÙË ÏÔÁÔÙ¯ӛ·
Ì·˜ ‹‰Ë ηٿ ÙÔ ÚÒÙÔ Ù¤Ù·ÚÙÔ ÙÔ˘ ¯ıÂÛÈÓÔ‡ ·ÈÒ-
Ó·, Û ‰˘Ô Ì˘ıÈÛÙÔÚ‹Ì·Ù· Ì ÂÈÎÔÛ¿¯ÚÔÓË Û¯Â‰fiÓ
ÙË ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ·fiÛÙ·ÛË. O AÚ¯·ÈÔÏfiÁÔ˜ (1904) ÙÔ˘
K·Úη‚›ÙÛ·, Ô ·ıÂÚ¿¢ÙÔ˜ ·˘Ùfi˜ ·Ú¯·ÈÔÏ¿ÙÚ˘,
ÊÈÁÔ‡Ú· ÁÎÚÔÙ¤Ûη, ˙ÒÓÙ·˜ ÍÂÎÔÌ̤ÓÔ˜ ·’ ÙËÓ
·ÏÏfiÌÂÓË Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ηÈ-
ÚÔ‡ ÙÔ˘, ·Ô˙ËÙ¿ ‰È·Î·Ò˜ ÙËÓ ÂȂ‚·›ˆÛË ·fi
ÙÔ˘˜ E˘Úˆ·›Ô˘˜ ÛÔÊÔ‡˜. ™ÙËÓ EÚÛË (1922) ÙÔ˘ ¢ÚÔ-
Û›ÓË, ·’ ÙËÓ ¿ÏÏË, ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıԇ̠¤Ó·Ó Ó·Úfi ·Ú-
¯·ÈÔÏfiÁÔ, Ì ÊÈÓ¤ÙÛ· Ó‡̷ÙÔ˜ Î·È ‚·ıÈ¿ ÙËÓ Â˘-
Úˆ·˚΋ ÙÔ˘ ηÏÏȤÚÁÂÈ·, Ó· Ê˘ÏÏÔÌÂÙÚ¿ ¢‰·›ÌˆÓ
Ù· ÚÒÙ· Ù˘ÔÁÚ·ÊÈο ‰ÔΛÌÈ· ¿ÚıÚÔ˘ ÙÔ˘ Ô˘ ı·
‰ËÌÔÛÈ¢fiÙ·Ó Û Á·ÏÏÈÎfi ÂÚÈÔ‰ÈÎfi. «HÙÔÓ ÌÈ· ·È-
ÛıËÙÈ΋ ÌÂϤÙË ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ Á˘Ó·ÈÎÂ›Ô fi‰È Î·È ¯¤ÚÈ ÛÙËÓ
ÂÏÏËÓÈ΋ ÁÏ˘ÙÈ΋, ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ·fi ÌÈ· ·Ó¤Î‰ÔÙË ÌÂÁ¿ÏË
ÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘, Ô˘ ÎÈ’ ·Ó ÙÔÓ Â›¯Â ÎÔ˘Ú¿ÛË, ÚfiÛÌÂÓÂ
32 H K A £ H M E P I N H B K Y P I A K H 3 0
ˆ˜ ı· ÙÔÓ ÈηÓÔÔÈ‹ÛË Ì ÙËÓ ÂÎÙ›ÌËÛË ÙˆÓ Í¤ÓˆÓ ·Ú-
¯·ÈÔÏfiÁˆÓ, fiÙ·Ó ‰ËÌÔÛÈ¢ı‹». M· ‹‰Ë ÂÈÛÚ¿ÙÙÂÈ ÁÈ·
ÙËÓ ÂÈΛÌÂÓË ÍÂÓfiÁψÛÛË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÙËÓ ÂÎÙ›-
ÌËÛË ÙÔ˘ ÚÔ˚Ûٷ̤ÓÔ˘ ÙÔ˘, ÙÔ˘ ΢ڛԢ EÊfiÚÔ˘
AÚ¯·ÈÔًوÓ: «™Â Û˘Á¯·›Úˆ Ì’ fiÏË ÌÔ˘ ÙËÓ Î·Ú‰È¿.
A˘Ùfi Â›Ó·È ÌÈ· ÙÈÌ‹ Î·È ÁÈ· Û¤Ó· Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋
·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·».
K·È ηÏÒ˜ ‰ËÌÔÛȇÂÈ Ô Ó·Úfi˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˜ ÙÔ˘
¢ÚÔÛ›ÓË ÍÂÓfiÁψÛÛ·. K·ÏÒ˜ ‰ËÌÔÛ›Â˘Û·Ó Î·È ÔÈ
Û˘Ó¿‰ÂÏÊÔ› ÙÔ˘ Ù˘ ÂfiÌÂÓ˘ ÁÂÓÈ¿˜, ηÏÒ˜ Î·È ÔÈ
ÙˆÚÈÓÔ› ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔÈ. TÔ ˙‹ÙËÌ· fï˜, ÛÙȘ ̤Ú˜
Ì·˜, Â›Ó·È Ì‹ˆ˜ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ ‰›ÏËÌÌ· «ÂÏÏËÓÈο ‹
ÍÂÓfiÁψÛÛ·;» ·Ê‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ Ï¿ÛÙÈÁÁ· Ó· Á¤ÚÓÂÈ
Û˘¯ÓfiÙÂÚ· ‹ Î·È ÌfiÓÈÌ· ÚÔ˜ ÙËÓ «ÈÂÚ‹ ÙÂÙÚ¿‰·»,
Î·È ‰Ë ÚÔ˜ ÙËÓ ·ÁÁÏÈ΋ ˘ÂÚ-ÁÏÒÛÛ·, Ì ÙÔ Úfi-
Û¯ËÌ· Ù˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ·Ê¿ÓÂÈ·˜ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜. °È·Ù›,
ηο Ù· „¤Ì·Ù·, Ï¿È ÛÙËÓ ÂΉÔÙÈο ¯Ú˘Û‹ ÙÔÌ‹
Ô˘ Â¤ÏÂÍ·Ó Î˘Ú›ˆ˜ Ë AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ EÙ·ÈÚ›· ηÈ
ÙÔ ˘Ô˘ÚÁÂ›Ô ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ (¢ËÌÔÛȇ̷ٷ ÙÔ˘ AÚ¯·È-
ÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¢ÂÏÙ›Ô˘), Ì ϛ·Ó ÂÎÙÂٷ̤Ó˜ ÍÂÓfiÁψÛ-
Û˜ ÂÚÈÏ‹„ÂȘ ÛÙȘ ÌÔÓÔÁڷʛ˜ ÙÔ˘˜ Î·È ¤Î‰ÔÛË
·ÎfiÌË Î·È ÌÂÚÈÎÒÓ ÍÂÓfiÁψÛÛˆÓ ÌÔÓÔÁÚ·ÊÈÒÓ, ‰ÂÓ
Ï›Ô˘Ó ÔÈ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ È‰Ú˘Ì¿ÙˆÓ, Ì ÙÔ
Û‡ÓÔÏÔ Û¯Â‰fiÓ ÙˆÓ ‰ËÌÔÛÈÂ˘Ì¿ÙˆÓ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ Á·Ï-
ÏÈ΋ Î·È ·ÁÁÏÈ΋. AÎfiÌË ÈÔ ıÏÈ‚ÂÚ‹ ›ӷÈ, ηٿ ÙËÓ
ÎÚ›ÛË ÌÔ˘, Ë ·fi ‰ÂηÂÙÈÒÓ ·ÚÔÎ¿Ï˘ÙË ·Ú¿‰Ô-
ÛË Ù˘ ΢Úȷ΋˜ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜ ÛÙËÓ ·ÁÁÏÈ΋ ÁÏÒÛ-
Û· Ô˘, ›Ù ˘fiÚÚËÙ· ‹ ÚËÙÒ˜ ÂÎÂÊÚ·Ṳ̂ӷ,
·ÓÙÈηıÈÛÙ¿ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋, fiˆ˜ ‰ËÏÒÓÂÈ Î·È ÙÔ Â›-
ÛËÌÔ fiÚÁ·ÓÔ Ù˘ AÚ¯·ÈÔÏÔÁÈ΋˜ YËÚÂÛ›·˜ of the
Republic of Cyprus, ÙÔ Report of the Departement of
Antiquities Cyprus, Ô˘ ÙÂÏ› ˘fi ÙËÓ ·ÈÁ›‰· ÙÔ˘
Ministry of Communications and Works.
M ÙËÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÌÂÈÔ‰ÔÛ›· Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜
ÁÏÒÛÛ·˜ ·fi ÂÌ¿˜ ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ·ÙÔÓ›, fiˆ˜ ›ӷÈ
·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓÔ, ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Ù˘ ÓÂfiÙÂÚ˘ ÁÂÓÈ¿˜
Í¤ÓˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÌ¿ıËÛ‹ Ù˘. AÓ·Úˆ-
ÙÈ¤Ù·È fï˜ ηÓ›˜: MÔÚ›, ÂÓ Ù¤ÏÂÈ, Ó· ·Ú·¯ı›
‰ÈÂıÓÒ˜ ˘„ËÏfi ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ¤ÚÁÔ, ·Ó ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÔÈ
ͤÓÔÈ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ‰Ú¤„Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ¯˘ÌÒ‰ÂȘ ·Ú-
™ E ¶ T E M B P I O Y 2 0 0 1
¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ηÚÔ‡˜ ̤۷ ·fi ÙȘ ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ÂÏ-
ÏËÓÈÎÒÓ ÌÔÓÔÁÚ·ÊÈÒÓ, ÂÚÈÔ‰ÈÎÒÓ Î·È Û˘Ó‰ڛˆÓ;
M‹ˆ˜ ÙÔ˘˜ ‰›ÓÔ˘Ì ÂÌ›˜ ÔÈ ›‰ÈÔÈ ¿ÏÏÔıÈ Ó· ÌË ·-
Ú·¤ÌÔ˘Ó -Û˘¯Ó¿ ÂÎ ÙÔ˘ ÔÓËÚÔ‡- Û ÂÏÏËÓÈο ·Ú-
¯·ÈÔÏÔÁÈο ÌÂÏÂÙ‹Ì·Ù·, Ó· ·ÁÓÔÔ‡Ó ÙË ÛΤ„Ë Î·È
ÚÔÛÊÔÚ¿ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ·Ó·ÛÙËÌ¿ÙˆÓ Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ·Ú-
¯·ÈÔÏÔÁ›·˜; KÈ ·ÎfiÌË, ̤۷ ·fi ¤Ó·Ó Ê·‡ÏÔ Î‡ÎÏÔ,
Ì‹ˆ˜ Ë ¿Ó¢ fiÚˆÓ ÁψÛÛÈ΋ ·ÏÏÔÙÚ›ˆÛ‹ Ì·˜ Ô‰Ë-
Á› Î·È Û ·›Û¯Ó·ÛË ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÔ‡
ȉÈfiÏÂÎÙÔ˘; M‹ˆ˜ ηٷϋÍÔ˘Ì ÌÈ· ̤ڷ ÛÙÔ ÛË-
ÌÂ›Ô Ó· ÎÚ·Ù¿Ì ·ÎfiÌË Î·È ÙÔ ËÌÂÚfiÏÔÁÈÔ Ù˘ ·Ó·-
Ûηʋ˜ Ì·˜ ·ÁÁÏÈο, fiÙ·Ó Ô ™Ï‹Ì·Ó ¤ÁÚ·Ê ÙÔ ‰ÈÎfi
ÙÔ˘ ·Ó·ÛηÊÈÎfi ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ Û ¿Ù·ÈÛÙ· ÂÏÏËÓÈο;
TÔ ˙‹ÙËÌ·, fiˆ˜ ·Ó¤ÊÂÚ· ÂÈÛ·ÁˆÁÈο, Â›Ó·È Ú¿Á-
Ì·ÙÈ ÂÚ›ÏÔÎÔ Î·È ı· ¿ÍÈ˙ ӷ ÂÚ¢ÓËı› ÛÙÔ Ï·›-
ÛÈÔ ÌÈ·˜ ËÌÂÚ›‰·˜ ›Ûˆ˜, ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó˘ ·fi ÂÏÏËÓÈ-
ÎÔ‡˜ ÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜ ÊÔÚ›˜ Î·È Ì ÙËÓ ··Ú·›ÙËÙË Û˘Ì-
ÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ÂÓ EÏÏ¿‰È Í¤ÓˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎÒÓ Û¯ÔÏÒÓ.
°È·Ù› ·˘Ù¤˜ ›ӷÈ, Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi, ÔÈ ‰È·ÌÂÛÔÏ·‚‹-
ÙÚȘ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·
ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ Ì·˜ Î·È ÙËÓ Í¤ÓË ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋ ÎÔÈÓfiÙË-
Ù·, Ì ÙÔ˘˜ ÂοÛÙÔÙ ‰È¢ı˘ÓÙ¤˜ ÙÔ˘˜ Ó· ¯·Ú¿ÛÛÔ˘Ó
Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο Î·È ÁψÛÛÈ΋ ÔÏÈÙÈ΋. T· fiÔÈ· ·ÓÔ›Á-
Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜ –΢ڛˆ˜ ηٿ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ‰ÂηÂÙ›·– ÛÂ
‰ËÌÔÛȇ̷ٷ ÂÏÏËÓÈÛÙ›, ηıÒ˜ Î·È Ë ·fiÊ·ÛË ·Ú-
¯·ÈÔÏfiÁˆÓ ÙÔ˘˜ Ó· ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ó ÂÏÏËÓÈο ÛÂ Û˘Ó¤‰ÚÈ·
ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ Ì·˜, ¯·ÈÚÂÙ›˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ÎÈÓ‹ÛÂȘ ηϋ˜ ı¤-
ÏËÛ˘ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡ ‹ıÔ˘˜. ¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ fï˜
‚·Ú·›ÓÂÈ Ë ‰˘Ó·ÌÈ΋ ·ÚÔ˘Û›· EÏÏ‹ÓˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏfi-
ÁˆÓ Û ‰ÈÂıÓ‹ Û˘Ó¤‰ÚÈ·, fiÔ˘ ÚÈÌÔ‰ÔÙÂ›Ù·È ÌÂ
¿Ô„Ë Î·È Û˘Ó¤ÂÈ· Ë ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘˜. ¶ÚfiÛÊ·ÙÔ Â˘-
Ô›ˆÓÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÁÈ· ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi fiÛÔ Î·È ÁÈ· ÙÔ ÂÈ-
ÛÙËÌÔÓÈÎfi ·Ó¿ÛÙËÌ· ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁˆÓ
Ô˘ Ï¿ÏËÛ·Ó Î·È ·Í›ˆÛ·Ó Ó· Ù˘ˆıÔ‡Ó ÂÏÏËÓÈÛÙ›
·ÔÙÂÏ› ÙÔ Û˘Ó¤‰ÚÈÔ Ô˘ ÔÚÁ¿ÓˆÛÂ Ë AÌÂÚÈηÓÈ΋
™¯ÔÏ‹ KÏ·ÛÈÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ ÛÙËÓ Aı‹Ó· (1996), Ù·
Ú·ÎÙÈο ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘, ÙÈÙÏÔÊÔÚÔ‡ÌÂÓ· «Regional
Schools in Hellenistic Sculpture», Ù˘ÒıËÎ·Ó ÛÙËÓ
OÍÊfiÚ‰Ë. ¶ÔÏÏÔ› ÎÔ‡ÎÔÈ Ì·˙› ÌÔÚÔ‡Ó, ¿Ú·ÁÂ, Ó·
ʤÚÔ˘Ó ÙËÓ ¿ÓÔÈÍË; O„fiÌÂı·...