2018 – Predavanje 3

II semestar (2+2+0)
Prof. dr Dragan Pantić, kabinet 337
dragan.pantic@elfak.ni.ac.rs
 Kako preuzeti predavanja?

http://mikro.elfak.ni.ac.rs/predmeti/elektronske-komponente/
Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 2
 Osnovne SI jedinice

Osnovna veličina
Dužina metar m
Masa kilogram kg
Vreme sekunda s
Električna struja amper A
Termodinamička temperatura kelvin K
Količina supstance mol mol
Jačina svetlosti kandela cd

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 4
 Izvedene jedinice

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 5
Jednosmerni signali

 Jednosmerna struja uvek

ima isti smer, ali pri tome
može da raste ili opada
 Jednosmerni napon je
uvek pozitivan (ili
negativan), ali pri tome
može da raste ili opada

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 6
 Naizmenični signali

 Naizmenična struja
menja svoj smer
 Naizmenični napon
menja polarizaciju (+ ili -)
 Brzina promene smera ili
polarizacije se naziva
frekvencija AC (broj
promena u sekundi)
Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 7
 Karakteristike signala

 Amplituda – maksimalna
vrednost napona
 Peak-voltage – drugi naziv
za amplitudu
 Peak-peak voltage –
dvostruka amplituda
 Time period – vreme za koje
signal kompletira ciklus
 Frekvencija – broj ciklusa u
sekundi

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 8
 RMS vrednost
(Root Mean Squae)
 AC signal stalno menja svoju
vrednost i najvećim delom je
manji od svoje maksimalne
vrednosti tako da to nije dobra
mera signala
 Zato uvodimo VRMS, pri čemu
je data veza sa maksimalnom
vrednošću signala Vpeak
 Veza važi samo za sin waves!

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 9
 Pasivne komponente
Otpornici
 Opšte o otpornicima
 Nenamotani otpornici stalne otpornosti
 Namotani otpornici stalne otpornosti
 Potenciometri – otpornici promenljive
otpornosti
 Nelinearni otpornici

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 10
 Opšte o otpornicima
 Vrste otpornika
 Osnovne karakteristike otpornika
 Nizovi nazivnih vrednosti otpornosti i
klase tačnosti
 Označavanje otpornika
 Stabilnost karakteristika otpornika
 Frekventna svojstva otpornika

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 11
 Otpornik je komponenta
koja ima tačno određenu
vrednost otpornosti.
Osnovna namena - koristi se regulaciju
(raspodelu) energije u električnom kolu

otpornik promenljivi otpornik promenljivi otpornik

reostat potenciometar

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 12
Ohms Law Wheel
 E ili U – električni
potencijal (napon) u V
 I – struja u A
 R – otpornost u W
 P – snaga u W

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 13
 Redno otporno kolo
Struja je konstantna – postoji samo jedan put od tačke A do tačke B
Ekvivalentna otpornost - jednaka zbiru otpornosti svih otpornika

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 14
 Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 15
 Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 16
 Razdelnik napona

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 17
 Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 18
 Potenciometar kao podesivi
razdelnik napona

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 19
 Primena - pojačanje

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 20
Primena – pokazivanje nivoa tečnosti

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 21
Primena – pokazivanje nivoa tečnosti

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 22
 Paralelno otporno kolo

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 23
 Napon je konstantan

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 24
 Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 25
 Kirchoff-ov zakon

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 26
 Razdelnik struje

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 27
 Razdelnik struje

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 28
 Primena – auto-elektronika

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 29
 Primena – kućna instalacija

230V

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 30
 Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 31
 Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 32
Vrste otpornika
 Osnovne karakteristike otpornika
 Nizovi nazivnih vrednosti otpornosti i klase
tačnosti
 Označavanje otpornika
 Stabilnost karakteristika otpornika
 Frekventna svojstva otpornika

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 33
 OTPORNICI STALNE
OTPORNOSTI

OTPORNICI
OTPORNICI ROMENLJIVE
OTPORNOSTI

NELINEARNI
OTPORNICI

3/19/2018 Elektronske komponente - Uvod 34

 SLOJNI OTPORNICI

OTPORNICI MASENI OTPORNICI

ŽIČANI OTPORNICI

3/19/2018 Elektronske komponente - Uvod 35

 OTPORNICI OPŠTE
NAMENE
Otpornici od kojih se ne traže
posebni zahtevi po pitanju tačnosti i
stabilnosti karakteristika

OTPORNICI
OTPORNICI
POSEBNE NAMENE
Visokoomski, visokofrekventni,
otpornici povišene stabilnosti
(precizni i poluprecizni)

3/19/2018 Elektronske komponente - Uvod 36

 Konstrukcija otpornika
cilindrični
žičani otpornik

slojni potkovičasti

slojni sa prorezima prstenasti

slojni sa narezima otpornik u obliku

diska

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 37
 Cilindrični otpornik

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 38
 Slojni cilindrični otpornik

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 39
 Slojni otpornik

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 40
 Slojni otpornik sa prorezima

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 41
 Slojni otpornik sa narezima

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 42
 Žičani otpornik

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 43
 Potkovičasti otpornik

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 44
 Prstenasti otpornik

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 45
 Otpornik u obliku diska

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 46
 Vrste otpornika
 Osnovne karakteristike otpornika
 Nizovi nazivnih vrednosti otpornosti i klase
tačnosti
 Označavanje otpornika
 Stabilnost karakteristika otpornika
 Frekventna svojstva otpornika

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 47
 Nazivna
(nominalna)
otpornost
Osnovne
Nazivna
karakteristike (nominalna)
otpornika snaga

Granični i dozvoljeni
napon

3/19/2018 Elektronske komponente - Uvod 48

 Nazivna (nominalna) otpornost

 Nazivna ili nominalna otpornost

otpornika predstavlja njegovu
otpornost pri normalnim radnim
uslovima.
 Nazivna otpornost otpornika i dozvoljeno
odstupanje otpornosti od nazivne
vrednosti (tolerancija) se najčešće se
označavaju na samom otporniku
Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 49
Otpornost otpornika konstantnog
preseka površine S i dužine l data
je izrazom:

ρ je specifična otpornost
otpornog materijala, koja se
izražava u Ωmm2/m, Ωm ili Ωcm

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 50
 Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 51
 Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 52
S obzirom da kod slojnih otpornika
debljina otpornog sloja može biti veoma
mala, često znatno ispod 1 μm, to je kod
njih u velikoj meri poremećena idealna
atomska struktura
 Zbog toga se za karakterizaciju tankog
otpornog sloja koristi slojna otpornost RS
jednaka odnosu specifične otpornosti
tankog sloja ρh i njegove debljine h i
izražava se u Ω/□.
Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 53
 Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 54
 Nazivna (nominalna) snaga
 Nazivna snaga (PNOM) je maksimalna
dopustiva snaga koja se razvija na
otporniku u toku relativno dugog vremena
pri neprekidnom opterećenju i odredjenoj
temperaturi okolne sredine, pri čemu
parametri otpornika ostaju u odredjenim
definisanim granicama.

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 55
 Priopterećenju snagama koje su
veće od nazivne snage dolazi do
razaranja otpornog materijala, čime
se smanjuje radni vek otponika, ili u
nekim slučajevima dolazi do njegovog
pregorevanja.
 Nazivna snaga zavisi od
 dimenzija otpornika,
 uslova hladjenja, i
 uslova eksploatacije.
Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 56
 Odredjivanje nazivne snage se zasniva na
maksimalnoj temperaturi koju ne sme da
predje nijedno mesto na otporniku.
 Vrednost nazivne snage odredjuje
maksimalnu vrednost struje kroz
otpornik.
Imax = (Pn /R)0.5

 Vrednosti nazivnih snaga odredjene su

standardom: 0.125W (B), 0.25W (C), 0.5W
(E), 1W (G), 2W (J), 3W (K), 4W (L), 5W i 10W
Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 57
 Obeležavanje nazivnih snaga otpornika
i dimenzije pojedinih otpornika odgovarajuće nazivne snage

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 58
 Snaga na otporniku
 R = 1kW
 Pn = 0,25W
 U = 5V

 I = 5mA
 Pn = 0,025W
 Tmax = 29oC
 Tamb = 26oC

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 59
 Snaga na otporniku
 R = 1kW
 Pn = 0,25W
 U = 15V

 I = 15mA
 Pn = 0,225W
 Tmax = 54oC
 Tamb = 26oC

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 60
 Vrste
otpornika
 Osnovne karakteristike otpornika

 Nizovi nazivnih vrednosti

otpornosti i klase tačnosti
 Označavanje otpornika
 Stabilnost karakteristika otpornika
 Frekventna svojstva otpornika

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 61
Nizovi nazivnih vrednosti otpornosti

 Razlog: definisanje tačno utvrđenih vrednosti

otpornosti, odnosno kapacitivnosti.
 Uvođenje uniformnosti u proces proizvodnje
otpornika i kondenzatora.
 Koriste se nizovi nazivnih (nominalnih) vrednosti
otpornosti i kapacitivnosti.
 Ovi nizovi se označavaju slovom E. Tako,
postoje nizovi E6, E12, E24...E192 i kazuju
koliko u navedenim nizovima ima nazivnih
vrednosti otpornosti, odnosno kapacitivnosti.

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 62
 E3 E6 E12 E24 E48 E96 E192
20% 10% 5% 2% 1%
10 10 10 10 562 562 .
11 576 .
12 12 590 590 .
13 604
15 15 15 619 619
16 634
18 18 649 649
20 665
22 22 22 22 681 681
24 698
27 27 715 715
30 732
33 33 33 750 750
36 768
39 39 787 787
43 806
47 47 47 47 825 825
51 845
56 56 866 866
62 887
68 68 68 909 909
75 931
82 82 953 953
Elektronske91komponente - 976
3/19/2018 Pasivne komponente 63
 E24 – najčešće korišćeni otpornici

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 64
 Klase tačnosti
 U procesu proizvodnje komponenata dobijaju se i
komponente kod kojih postoji odstupanje otpornosti,
kapacitivnosti, induktivnosti, itd. od nazivne vrednosti.
 Maksimalno dozvoljeno odstupanje otpornosti,
kapacitivnosti ili induktivnosti od nazivne vrednosti,

δ = ΔNimax/Ni

određeno je klasom tačnosti, odnosno tolerancijom.

 Tolerancija se obično izražava u procentima.
 Za otpornike i kondenzatore opšte namene propisane su
tolerancije: ±0.1%, ±0.25%, ±0.5%, ±1%, ±2%, ±5%,
±10% i ±20%.

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 65
 Nazivne vrednosti veličina i tolerancija međusobno su
povezane tako da se maksimalna stvarna vrednost
veličine Nimax pri nazivnoj vrednosti Ni poklopi sa
minimalnom stvarnom vrednošću parametra N(i+1)min
sledeće nazivne vrednosti N(i+1):

Nmax ≅ N(i+1)min

 Na primer, za niz E6 je tolerancija δ = 0.2:

 Ri = 2.2 kΩ → Rimax = 2.2(1 + 0.2) = 2.64 kΩ

 R(i+1) = 3.3 kΩ → R(i+1)min = 3.3(1 − 0.2) = 2.64 kΩ.

 Dobija se potpuno poklapanje vrednosti otpornosti.

 Nema smisla proizvoditi otpornike sa nazivnim
vrednostima otpornosti većim od 2.2 kΩ i manjim od 3.3
kΩ ako se radi sa tolerancijom ±20%.
Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 66
E6 Rimin Ri Rimax

1 0.8kW 1kW 1.2kW

2 1.2kW 1.5kW 1.8kW

3 1.76kW 2.2kW 2.64kW

4 2.64kW 3.3kW 3.96kW

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 67
 Vrsteotpornika
 Osnovne karakteristike otpornika
 Nizovi nazivnih vrednosti otpornosti i klase
tačnosti
Označavanje otpornika
 Stabilnost
karakteristika otpornika
 Frekventna svojstva otpornika

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 68
 Označavanje otpornika
 Otpornik mora sadržati sledeće podatke:
 nazivnu otpornost (u Ω, kΩ ili MΩ),

 toleranciju nazivne otpornosti,

 nazivnu snagu (u W),

 granični napon (u V), itd.

 Ovi podaci se na otporniku označavaju

datim redosledom, a ako na telu otpornika
nema mesta za sve podatke, onda
prvenstvo imaju oznake po nabrojanom
redosledu.
Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 69
 Označavanje otpornika
 Vrednosti nazivnih otpornosti, kao i
tolerancija te otpornosti, nanose se na telo
otpornika ispisivanjem cifara i slova, ili
boja.
 Otpornost čip otpornika obično se
označava pomoću tri cifre, pri čemu treća
cifra kazuje koliko nula ima iza prve i
druge cifre.
 Na primer: 220 Ω ≡ 221; 47 Ω ≡ 470;
5600 Ω ≡ 562.
 Kada se označavanje vrši ciframa i
slovima koristi se skraćena notacija
Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 70
 Jedinica Označavanje Primer Značenje
merenja označavanja
om (W) E ili R E47 ili R47 0,47 Ω
4E7 ili 4R7 4,7 Ω
47E ili 47R 47 Ω

kiloom (kW) K K47 0,47 kΩ ≡ 470 Ω

4K7 4,7 kΩ
47K 47 kΩ

megaom (MW) M M47 0,47 MΩ ≡ 470 kΩ

4M7 4,7 MΩ
47M 47 MΩ

gigaom (GW) G G47 0,47 GΩ ≡ 470 MΩ

4G7 4,7 GΩ
47G 47 GΩ

teraom (TW) T T47 0,47 TΩ ≡ 470 GΩ

1T0 1,0 TΩ

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 71
 Označavanje bojama
 Označavanje bojama vrši se tako da počinje prvom
bojom (odnosno trakom) koja je bliža jednom kraju
otpornika.
 Oznakom sa četiri trake označavaju se otpornici sa
dvocifrenom osnovnom vrednošću otpornosti i sledećim
vrednostima tolerancije otpornosti: ± 1%, ± 2%, ± 5%, ±
10% i ± 20%.
 Sa pet traka označavaju se otpornici koji imaju trocifrenu
osnovnu vrednost otpornosti, sa tolerancijom otpornosti
±0,1%, ±0,25%, ±0,5%, ± 1% i ± 2%.
 Označavanje otpornika sa tolerancijama otpornosti ± 1%
i ± 2% može biti i sa četiri boje i sa pet boja.
 Za otpornike kod kojih je bitna mala temperaturna
promena otpornosti, pri označavanju bojama mogu se
koristiti i šest traka; u tom slučaju, šesta traka, koja je
dvostruko šira od ostalih, označava vrednost
temperaturnog koeficijenta otpornosti
Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 72
 Označavanje otpornika bojama

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 73
 Primer označavanja otpornika sa dvocifrenim osnovnim brojem:
otpornik otpornosti 1200 Ω sa dozvoljenim odstupanjem
otpornosti ± 5%

E24
1 2 102 ±5%

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 74
 Primer označavanja otpornika sa trocifrenim osnovnim brojem:
otpornik otpornosti 86,4 Ω sa dozvoljenim odstupanjem otpornosti
±0,1% i nekoliko takvih otpornika; napomena: da ne bi došlo do
zabune, peta traka može biti šira od ostalih 1,5 do 2 puta.

E192
8 6 4 10-1 ±0,1%

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 75
 Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 76
 Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 77
 Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 78
 Vrsteotpornika
 Osnovne karakteristike otpornika
 Nizovi nazivnih vrednosti otpornosti i klase
tačnosti
 Označavanje otpornika

 Stabilnost karakteristika
otpornika
 Frekventna svojstva otpornika
Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 79
Stabilnost karakteristika otpornka

 Otpornost otpornika se menja pod

dejstvom različitih spoljašnjih uticaja:
 Toplota - hladnoća
 Vlažnost
 Pritisak
 Mehanički uticaji - potresi
 Radijacija
 Promene otpornosti mogu biti povratne i
nepovratne.
Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 80
Temperaturna stabilnost otpornosti
 Povratne promene otpornosti otpornika pri
porastu temperature karakterišu se
temperaturnim koeficijentom otpornosti
αR:

R0 - otpornost otpornika na temperaturi T0

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 81
 Kod nenamotanih otpornika αR = ± (1-10) · 10-4 1/°C
 Kod namotanih otpornika αR = ± 2 · 10-4 1/°C
 vrednost αR tankih slojeva zavisi od:
 debljine sloja,
 sastava legure,
 načina nanošenja filma,
 vrste podloge i
 temperature.
 Zavisnost temperaturnog koeficijenata otpornosti
αR nihromskog (nihrom − legura nikla i hroma)
tankog filma od debljine filma prikazana je na
slici.

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 82
 vrlo tanki filmovi nihroma imaju αR < 0, a kod određene
debljine sloja αR = 0
Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 83
Relativna promena otpornosti za
neku definisanu vrednost TCR
TCR – Temperature Coefficient of Resistance

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 84
 Za opseg radnih temperatura ΔT = T - T0 otpornost
otpornika stalne otpornosti na nekoj temperaturi T vrlo
približno je jednaka:

 Dugotrajno dejstvo povišene temperature uzrok je

nepovratnih promena otpornosti ili oštećenja otpornika.
 Za svaki otpornik postoji maksimalna temperatura okolne
sredine do koje se on može opteretiti nazivnom snagom
(slika).
 Ako otpornik radi na višim temperaturama, dozvoljena
snaga na otporniku mora biti manja od definisane
nazivne snage za taj otpornik.

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 85
 Zavisnost nazivne snage otpornika
od temperature okolne sredine

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 86
 Kada je T>T0 snaga koju otpornik predaje
spoljašnjoj sredini je:

 S - površina hladjenja
 α = (1-2)·10-3 W/cm2°C - koeficijent prenošenja toplote
 Temperatura pregrevanja se može odrediti
prema izrazu:

 P0 je snaga emitovana sa jedinićne površine

otpornika i naziva se specifična snaga
disipacije.
 Recipročna vrednost ove veličine predstavlja
specifičnu površinu hladjenja.
Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 87
 Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 88
 Uticaj vlažnosti na otpornost
 Vlažna površina otpornika stvara provodni
"most".
 Usled oksidacije i elektrohemijskih
procesa razara se provodni sloj otpornika.
 Površina otpornika se štiti kvalitetnim
lakovima, emajlima ili ulaganjem u
plastičnu masu.
 Savremeni otpornici mogu raditi u
uslovima relativne vlažnosti i do 98%.
Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 89
 Električno opterećenje
 Otpornost nenamotanih otpornika se menja (opada) i pri neznatnom
porastu napona na otporniku. Ovu promenu otpornosti definiše
naponski koeficijent otpornosti:

αU = 1/U · ΔR/R · 100 (%/V)

 Kod žičanih i metalslojnih otpornika vrednost koeficijenta αU je
zanemarljiva.
 Kod otpornika od mase i slojnih kompozicionih otpornika o ovom
koeficijentu se mora voditi računa (njegova vrednost je negativna)
 Koeficijent opterećenja KU se definiše kao:

KU = (R2 - R1 )/R1
 R1 - otpornost merena pri 10% nazivne snage
 R2 - otpornost merena pri 100% nazivne snage
 Totalni koeficijent opterećenja Kt definiše ukupnu promenu
otpornosti usled nelinearnosti strujno-naponaske karakteristike i
zagrevanja.
Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 90
 Šumovi
 Termički ili Dzonsonov šum je posledica termičke
fluktuacije nosilaca naelektrisanja i ne zavisi od vrste
materijala.

 Strujni šum javlja se samo kada protiče struja kroz

otpornik, a posledica je promene površine kontakata
izmedju zrna otpornog materijala pri proticanju struje kroz
otpornik.
 Strujni šum zavisi od fizičkih osobina materijala i načina izrade otpornika.
 Strujni šum zavisi od struje koja protiče kroz otpornik.
 Strujni šum slabo zavisi od temperature.
 Postoje dve standardne grupe otpornika (frekventni opseg 60-6000Hz):

I < 1µV/V
II < 5µV/V

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 91
 Zavisnost termičkog i strujnog šuma od učestanosti

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 92
Zavisnost strujnog šuma od otpornosti tri tipa otpornika

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 93
 Vrste otpornika
 Osnovne karakteristike otpornika
 Nizovi nazivnih vrednosti otpornosti i klase
tačnosti
 Označavanje otpornika
 Stabilnost karakteristika otpornika

 Frekventna svojstva otpornika

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 94
Frekventna svojstva otpornika
 Otpornik poseduje raspodeljene reaktivne parazitne
elemente:
 L' - parazitna induktivnost
 C' - parazitna kapacitivnost
 Ekvivalenta šema otpornika sa raspodeljenim reaktivnim
elementima prikazana je na slici

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 95
 Na niskim učestanostima otpornost otpornika se može
smatrati aktivnom. Drugim rečima, mogu se zanemariti L'
i C'.
 Na visokim učestanostima otpornik se ponaša kao
impedansa. L' i C' zavise od oblika i broja spiralnih
navoja otpornog sloja (C' ima vrednosti do 1pF/cm, dok
se vrednosti L' kreću od nekoliko nH/cm do 1µH/cm).
 Uprošćene ekvivalentne šeme otpornika: a)velike
otpornosti (visokoomskih otpornika) i b) male otpornosti
(niskoomskih otpornika), prikazane su na slici

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 96
 Kod otpornika velike otpornosti
(R>(L'/C')0.5) može se zanemariti
induktivnost otpornika pa je aktivna
komponenta kompleksne otponosti
jednaka:

Ra = Rn /(1 + (ωCpRn 2
))
 Rn - nazivna otpornost
 Cp - raspodeljena kapacitivnost
Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 97
 Smanjivanje Ra na visokim učestanostima (slika)
zavisi i od površinskih efekata, skin efekta i
dielektričnih gubitaka.

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 98
 Vrste otpornika

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 99
 Vrste otpornika
Carbon
Film Metal
Paste

Power metal strip Metal

Resistors Foil Metal

Wirewound Metal

Composition Carbon

3/19/2018 Elektronske komponente - Uvod 100

 Film - metal

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 101
 MELF otpornik
(Metal Electrode Leadless Face)

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 102
 Kompozitni otpornik

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 103
 Žičani namotani otpornik

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 104
 Metal strip otpornici

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 105
 Metal foil otpornik

Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 106
 Specijalne vrste otpornika
 Otpornici kojima se vrednost trimuje
laserom tek pošto se montiraju u uređaj
 Visokofrekventni otpornici pogodni za
mikrotalasne primene
 Topljivi otpornici koji postaju visokootporni
kada struja prekorači definisanu vrednost
 Otporni nizovi čije karakteristike definiše
korisnik
Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 107
 Elektronske komponente -
3/19/2018 Pasivne komponente 108