GRK

Downloaded from http://SmartPrep.in

తూరపు ఙాళుక్యులయ (క్ర.ీ వ. 624 - 1076)

క్ర.ీ వ.624లో కుఫజ ళుశే

ు ఴయథన఼డె లేంగి రహజదానిగహ త౉యప఩ చాళైకయ రహజయయనిన
ళైహథన఺ేంచాడె. ఈ ఴేంవేం క్రీ.వ.1076 ఴయకు ఆేంధరథేళహనిన ఩రిపహలేంచేంథి. చాళైకుయలు
క్షత్రరములు. ళూయప భధయ ఆవ఺మాకు చేంథినలహయని ల౅యీరైస్ అధ చరితరక్హయపడె

n
నేరకొధానడె. ఈ ఴేంళహనిక్ి చేంథిన చలక్ి రభమణక అధ పహలకుడె ఇక్ష్వాకులకు
ళైహభేంతేడిగహ శియణయ పహరేంణానిన (కడ఩, కయౄనలు)

.i
పహలేంచనట్ల
ు ధాగహయపజన క్ ేండళహషనేం ణలు఩ుణ ేంథి. త౉యప఩ చాళైకుయలు ళ౉రితీ ఩ుతర అధ
భాతాషేంజఞ న఼ ఉ఩యోగిేంచాయప. చాళైకుయలు ఫరసమచ఼ళకేం న఼ేంచ ఩ుట్టాయని బిలాణుడి

ep
ళుకీభాేంక థేఴ చరితర గ్ీేంథేం నేరకొేంథి. త౉యప఩ చాళైకుయలోు గక఩఩లహడె గ్ుణగ్
ళుజమాథితేయడె క్హగహ చఴరి చకీఴరిి ఏడో ళుజమాథితేయడె.
Pr
రహజక్రయ చరితర

క్యబ్జ విశణ
ు ఴరథ నుడు (క్ర.ీ వ. 624 - 642): ఫటథాబృ చాళైకయ రహజు రేండో ఩ులక్ేళ౅ ళైో దయపడె
t

కుఫజ ళుశే
ు ఴయథన఼డె. రేండో ఩ులక్ేళ౅ కుధాల, న఺శఠ఩ుయేం ముథాధలోు త౉యప఩ పహరేంణాలన఼
ar

జయేంచ కుఫజ ళుశే

ు ఴయథన఼డిని పహలకుడిగహ నిమబృేంచాడె. రేండో ఩ులక్ేళ౅ భయణానేంతయేం
కుఫజ ళుశే
ు ఴయథన఼డె షాతేంతర పహలన
పహరయేంబుేంచాడె. ళుశభవ఺థ,ిధ భకయధాజుడె, భళ౉రహజు, క్హమథేఴ లాేంట్ి బియపద఼లు
Sm

ధరిేంచాడె. చీ఩ుయప఩లు , త్రభామ఩ుయేం ళహషధాలు లయేంచాడె. త్రభామ఩ుయేం

ళహషనేంలో ఩యభ భటగ్ఴతేడె అధ బియపద఼ ధరిేంచనట్ల
ు ఉేంథి. అట్ళూ ద఼యజముడె ఇతడి
ళైహభేంతేలోు ఩రదానమైనలహడె. కుఫజ ళుశే
ు ఴయథన఼డి రహజయయనిన చైధా మాత్రరకుడె
సృమానణాసేంగ్ షేందరిశేంచాడె. కుఫజ ళుశే
ు ఴయథన఼డె న఺ఠహ఩ుయేంలో కుేంతీభాధఴ ళైహాబృ
ఆలమానిన నిరిమేంచాడె
Downloaded from http://SmartPrep.in

మొదటి జయస఺ింస ఴలల భుడు: (క్ర.ీ వ 642 – 673) యతడె షయాలోక్హవీమ, షయావ఺థిధ అన఼
బియపద఼ల౅ ధరిేంచాడె. త౉యప఩ చాళైకయ ఩లు ఴ ఘయషణలు ఇతని క్హలేంలోధ
పహరయేంబభమాయయ.
పొ లభూయప, నెదదభథాదల ళహషధాలు ఇతని ళుజమాలన఼ ఴరిుళైి హయ. పహరచీన ణలుగ్ు

ళహషధాలోు ఑కట్ైన ళు఩఩యు ళహషనేం లయేంచేంథి ఇతడే.

n
ఇతని తరహాత ఇేందర బట్టాయకుడె, రేండో ళుశే
ు ఴయధన఼డె, భేంగి ముఴరహజు, రేండో

.i
జళ౉వ఺oసృడె ఴయపషగహ పహలేంచాయప. ఇేందరబట్టాయకుడె క్ేఴలేం 7 రోజులు భాతరమే

పహలేంచాడె.

మూడో విశణ
ep
ు ఴరధ నుడు: (క్ర.ీ వ 718 – 752) ఇతన఼ త్రరబుఴధాoకువ, కళు఩ేండిత క్హభదేన఼

అధ బియపద఼ల౅ ధరిేంచాడె. ఩లు ఴ రహజు రేండో నేంథి ఴయమన఼ ఒడిేంచ, ఫో మక్ ట్టాలు
Pr
(ధెలు ౅యప) పహరేంణానిన ఆకీబృేంచాడె. ఇతని వేధాని ఉదమ చేంద఼రడె.

మొదటి విజయాదితణుడు: (క్ర.ీ వ 753 – 770) ఇతన఼ భళ౉ రహజయదిరహజయ, బట్టాయక అన఼
t

బియపద఼లన఼ ధరిేంచాడె. ఇతని క్హలేంలోధ త౉యప఩ చాళైకయ రహశా క

ర ౅ట్ ఘయషణలు
ar

బ౅దలమాయయ. రహశా క
ర ౅ట్ ముఴరహజు గోళుేంద఼ని చేత్రలో ఇతన఼ ఒడిపో మాడె.

నాలయగో విశణ
ు ఴరధ నుడు: (క్ర.ీ వ 771 – 806) ఇతన఼ రహశా క
ర ుట్ రహజైన ధ఼రఴుని చేత్రలో
Sm

ఒడిపో ఴడమే క్హక, తన కుభారి ఐన ళెల భళ౉థేళునిచి ళులహసేం జరిన఺ేంచాడె. ఇతన఼

రహశా క
ర ౅ట్లలకు ళైహభేంతేనిగహ ఴయఴసరిేంచాడె. ఇతని గ్ురిేంచ ఩ేం఩ యచేంచన ళుకీభాయపజన

ళుజమేం గ్ీేంథేంలో ఴుేంథి.

రిండో విజయాదితణుడు : ఩రతీళ౉య ఴేంవరహజు ధాగ్బట్లా ళుజమాథితేయడి చేత్రలో ఒడినట్ల

ు
ణలుళైోి ేంథి. రేండో ళుజమాథితేయడె 108 ముథాధలు చేవ,఺ 108 ళ౅లహలమాలు
Downloaded from http://SmartPrep.in

నిరిమేంచాడె. నరేేందర భాగ్రహజు, భళ౉ళూయపడె, చాళైకయరహభ, ళుకీభదాఴళి అధ బియపద఼లు

పొ ేంథాడె. ళుజమాథితేయడి ఴలలు ఫెజలహడ ళుజమలహడ అయేందని చరితరక్హయపల అబుపహరమేం.
అయిదో విశణ
ు ఴరథ నుడు (క్ర.ీ వ. 847 - 848): రేండో ళుజమాథితేయడి తరహాత అతడి
కుభాయపడె కల ళుశే
ు ఴయథన఼డె/అయథో ళుశే
ు ఴయథన఼డె ఑కొ షేంఴతసయమే ఩రిపహలేంచాడె.
అయథో ళుశే
ు ఴయథన఼డె, ళెల భసథేళు దేం఩తేలకు ళుజమాథితయ, నా఩క్హమ, ముదధ భలు
అధ భుగ్ుుయప కుభాయపలు జనిమేంచాయప.

n
గుణగ విజయాదితణుడు/మూడో విజయాదితణుడు (క్రీ.వ. 848 - 891): త౉యప఩ చాళైకయ

.i
రహజులోు అతయేంత ఩రవ఺థధ ి చేంథిన గక఩఩ పహలకుడె గ్ుణగ్ ళుజమాథితేయడె. అతడె లయేంచన
ణొబృమథి ళహషధాలు లబుేంచాయ.
లహట్ిలో భచలీ఩ట్నేం ళహషనేం, గ్ుేంట్ృయప ళహషనేం, ళైహతల౅యప ళహషనేం, వ఻షల ళహషనేం (ఇఴ

ep
న్నన ణాభర ళహషధాలు), అదద ేంక్ి ళ౅లా ళహషనేం భుఖ్యమైనళు. చాళైకయ
బూభుడి అత్రి ల ళహషనేం, అభమరహజు ఈడేయప, కలుచ఼ేంఫయపీ ళహషధాలు క౅డా గ్ుణగ్
Pr
ళుజమాథితేయడి ళుజమాలన఼ ళుఴరిషి ఼ధానయ. ఇతడి వేధాని పహేండెయేంగ్డె
లయేంచన అదద ేంక్ి ళహషనేంలో (ణొల ఩దయ ళహషనేం) తయపలోజ ఴాతి ేం ఉేంథి.
పహేండెయేంగ్డె ఫో మక్ ట్టాలన఼ ఒడిేంచ లహరి రహజదాని క్ియణ఩ుయేం (ధెలు ౅యప)న఼
t

తగ్ులఫెట్ా టడె. గ్ుణగ్ ళుజమాథితేయడి నలుగ్ుయప ఫటరసమణ వేధాన఼లు కడిమరహజు,

ar

పహేండెయేంగ్డె, ళునమడి వయమ, రహజయయథితేయడె. గ్ుణగ్ ళుజమాథితేయడె బ౅దట్ రహశా క

ర ౅ట్
అమోఘఴయపషడిక్ి ళైహభేంతేడిగహ ఉేండి పహలన చేళహడె. తరహాత ళుేంగ్ఴలు ముదధ ేంలో
Sm

అమోఘఴయపషడిని ఒడిేంచాడె.

అతడి ళైహభేంతేల ైన ఩ళ౅ిభ గ్ేంగ్రహజు యణళుకీభుడిని, లభులలహడ చాళైకయరహజుఫథద గ్ుడె

(ళైో లగ్దేండ)న఼ ఒడిేంచాడె. తరహాత రహశా క
ర ౅ట్ రేండో కాశే
ు డిని ఒడిేంచ పహళీధాజయనిన,
గ్ేంగహమభుధా ణ యణానిన తన ధాజేంనెై భుథిరేంచాడె. ఈ ళుశమానినళైహతల౅యప ళహషనేం
ళుఴరిషి ఼ేంథి. క్హఫట్ిా లేంగి చాళైకుయలన఼ చేండచాళైకుయలు అేంట్టయప. గ్ుణగ్
Downloaded from http://SmartPrep.in

ళుజమాథితేయడె త్రర఩ుయభయి యభశేవాయ, దక్ష్ిణా఩త్ర, ఩యచకీరహభ, బుఴన కేందయ఩, ళూయభకయ

ధాజ, యణయేంగ్ ళౄదరక, భన఼జ఩రక్హయ బియపద఼లు పొ ేంథాడె. ఇతడి రహజయయనిన అయబ్
మాత్రరకుడె ష఼లలభాన షేందరిశేంచాడె.
ఙాళుక్ు భీముడు/ ఆరో విశణ
ు ఴరధ నుడు (క్రీ.వ. 892 - 922): గ్ుణగ్ ళుజమాథితేయడి
భయణానేంతయేం లేంగి చాళైకయ రహజయేంలో అేంతఃకలళ౉లు చలరేగహయ. చాళైకయ బూభుడి
థామాద఼లు, న఺నతేండిర ముదధ భలు
ు డె ఇతడిని అడెుకుధానయప. క్హని చాళైకయ బూభుడె

n
వతేరఴులన఼, రహశా క
ర ౅ట్ వెైధాయలన఼ పహయథో ల ళుజమేం ళైహదిేంచనట్ల
ు అతడి ఩ేంథిపహక ళహషనేం

.i
ణలమజేషి ఼ేంథి. యణభయథ ఴేంవష఼ిల భేంచక్ ేండ ధాడెన఼ రహశా క
ర ౅ట్ వెైనయేం లభులలహడ
ఫథద గ్ ధామకతాేంలో ఆకీబృేంచేంథి. ''బ౅షలని జలామవమేంలో ఫేందిేంచనట్ల
ు గహ
బూభుడిని ఫథద గ్ ఫేందిేంచాడె" అని ఩ేం఩ యచేంచన ళుకీభాయపజన ళుజమేం గ్ీేంథేం

ep
ణలమజేషి ఼ేంథి. క్హన్న యణభయథ ఴేంవష఼ిడైన కుష఼భాముధ఼డె రహశా క
ర ౅ట్ (యట్ా డి)
వెైధాయలన఼ ఒడిేంచ, చాళైకయ బూభుడిని ళుడిన఺ేంచాడె. క్ యళు ళహషనేం ఈ ళుశమానిన
Pr
ణలు఩ుణ ేంథి. చాళైకయ బూభుడె క్రీ.వ.892లో ఆరో ళుశే
ు ఴయథన఼డె అధ ధాభాేంతయేంణ
఩ట్టాబుఴేకేం జయప఩ుకుధానడె. చాళైకయ బూభుడె 360 ముథాధలు చేళహడని
భలు ఩థేఴుడి న఺ఠహ఩ుయేం ళహషనేం చఫుతేేంథి. లేంగి రహజయేంనెై దేండత్రి ఴచిన రహశా క
ర ౅ట్ రేండో
t

కాశే
ు డి వెైధాయనిన చాళైకయ బూభుడి కుభాయపడైన ఇయపభరిి
ar

గ్ేండడె నియఴదయ఩ుయేం, నెయపఴేంగ్ూయప ముథాధలోు ఒడిేంచాడె. ఈ థాడిలో రహశా క

ర ౅ట్ వేధాని
గ్ుేండమ భయణేంచాడె.
Sm

చాళైకయ బూభుని ఆళైహథనేంలో చలు ఴా అధ గహన ళుథాయ఩రళూణురహలు ఴుేండేథి. క్హలహయలేంక్హయ

షఽతరేం అధ గ్ీేంతానిన యచేంచన బట్ా లహభన఼డె ఇతని ఆళైహథనేంలో ఉేండేలహడె. ఇతడి

బియపద఼ కళు ఴాశబ. థారక్ష్వరహభేం , చేఫోర లు, చాళైకయ బూభఴయేం, బూమేవారహలమాలన఼

నిరిమేంచేంథి ఇతడే. ఇతని క్హలేంలోధ సలీు వకేం అధ క్ోలాట్ నాతయేం ఩రవ఺థిధ చేంథిేంథి.
Downloaded from http://SmartPrep.in

మొదటి అమమరహజు: (921-928) ఇతనిక్ి రహజభశేేందర అధ బియపద఼ ఴుేండేథి. తన బియపద఼

నేయప బౄద఼గహధ రహజభశేేందరఴరహనిన ఇతన఼ నిరిమేంచనట్ల

ు , ళుననక్ోట్ నెదదన క్హలహయలేంక్హయ

చఽడాభణ గ్ీేంథేం థాారహ ణలుష఼ిేంథి.

బ౅దట్ి అభమరహజు తరహాత అతడి కుభాయపడె కేంట్ిక ళుజమాథితేయడె పహలనన఼ ఴచాిడె.

క్హన్న రేండో ళుకీభాథితేయడె అతడిని 15 రోజులోుధ ణొలగిేంచ తధ పహలకుడమాయడె.

n
అభమరహజు భరకక కుభాయపడైన రేండో చాళైకయ బూభుడె రేండో ళుకీభాథితేయడిని షేంసరిేంచ

.i
ఎనిబృథి ధెలలు లేంగిని పహలేంచనట్ల
ు ణలుళైోి ేంథి. ఈ ఎనిబృథి ధెలల క్హలేంలో రహజయేం ఎేంణ
అలు కలోులమైనట్ల
ు రేండో అభమరహజు లయేంచనభలమేం఩ూడి ళహషనేం ళుఴరిషి ఼ేంథి. రేండో
ళుకీభాథితేయడి తరహాత బ౅దట్ి ముదధ భలుు రహజమాయడె. తరహాత రేండో చాళైకయ బూభుడె
త్రరిగి రహజమాయడె.
ep
Pr
బ౅దట్ి ముదధ భలు
ు డె క్రీ.వ.930_934 భధయ పహలేంచాడె.

తరహాత రేండో చాళైకయ బూభుడె_క్ర.ీ వ.935లో రహజమాయడె. ధాలుగో ళుజమాథితేయడె, లలాేం

t

ఫల కుభాయపడే రేండో చాళైకయ బూభుడె.ఇతడె క్ోలలెన఼న ళహషనేం లయేంచాడె. రేండో చాళై

ar

కయ బూభుడి భటయయలు అేంక్ిథేళు, లోక్హేంబిక. అేంక్ిథేళుకుభాయపడె థాధాయుఴుడె క్హగహ లోక్హేంబిక

కుభాయపడె రేండో అభమరహజు.
రిండో యుదధ మలయలడు: క్రీ.వ.940లో రేండో చాళైకయ బూభుడె భయణేంచడేంణ రేండో ముదధ భ
Sm

లుుడెరహశా క
ర ౅ట్రహజు ధాలుగో గోళుేంద఼డి షళ౉మేంణ రహజమాయడె. ఇతడె చేఫోర లు రహజదానిగహ
పహలేంచనట్ల
ు ఫెజలహడ ళహషనేం ణలమజేషి ఼ేంథి. క్హన్న, ధలట్ృరి లెేంకట్ యభణమయ అబుపహర
మేం ఩రక్హయేం రేండో ముదధ భలు
ు రహజదాని ఫెజలహడ. ఇతడె లయేంచన ఫెజలహడ ళహషనేంలో ణ
లుగ్ు చేంధష఼సకు చేంథినభదాయకొయలు ఉధానయ. ఇతడి క్హలేంలోధ నధెనచోడెడె ణలుగ్ులో
కుభాయ షేంబఴేం గ్ీేంతానినయచేంచాడె. బ౅దట్ి ముదధ భలుు ళుజమలహడలో క్హరిిక్ేమ ఆల
Downloaded from http://SmartPrep.in

మేం నిరిమేంచగహ, రేండో ముదధ భలు

ు ధాగ్భలీు వారి ఆలమానిన నిరిమేంచాడె.
రిండో అమమరహజు (ఆరో విజయాదితణుడు) (క్ర.ీ వ. 945 - 970): రేండో చాళైకయ బూభుడె,
లోక్హేంబికల ఩ుతేరడె రేండో అభమరహజు. ఇతడె క్రీ.వ.945లో రేండో ముదధ భలుుడిని ఴదిేంచ
పహలనకు ఴచాిడె. క్హన్న తన ళైో దయపడె థాధాయుఴుడె, ముదధ భలుుడి కుభాయపల ైన
ఫటడ఩ుడె, ణాళరహజులు త్రయపగ్ుఫటట్ల
ు చేళహయప. ఇతడి పహలన
గ్ురిేంచ ణాడిక్ ేండ, భలమేం఩ూడి, కలుచ఼ేంఫయపీ ళహషధాలణ పహట్ల

n
ఫటడ఩ుడి ఆయపేంఫటకళహషనేం, థాధాయుఴుడి భాగ్లుు ళహషనేం ణలమజేషి ఼ధానయ. రేండో

.i
అభమరహజు పహలనలో రహశా క
ర ౅ట్ రహజు భూడో కాశే
ు డి దేండమాతర జరిగిేంథి. ఈ దేండమాతర
గ్ురిేంచ థాధాయుఴుడి భాగ్లుు ళహషనేం ణలు఩ుతేేంథి. రేండో అభమరహజు జైనభణానిన
అఴలేంబిేంచాడె. ఇతడి భటయయ చామేక్హేంఫ షయాలోక్హవీమ జైన ఆలమానిన నిరిమేంచ

ep
కలచ఼ేంఫయపీ గహీభానిన థానేం చేవ఺ేంథి. ఇతడె ఩రక్హవేం జిలాులో కఠక్హబయణ జిధాలమానిన
నిరిమేంచాడె. చామేక్హేంఫ జైనభత గ్ుయపఴు నేయప అయహనేంథి. రేండో అభమరహజు ఆళైహథనేంలో కళు
Pr
చకీఴరిి బియపథాేంక్ితేడైన పో తనబట్లా, భాధఴబట్లా, బట్లాథేఴుడె అధ కఴులు ఉేండేలహయప.
రేండో
అభమరహజు కళుగహమక కల఩తయపఴు, ఩యభ ఫటరసమణయ, ఩యభ భశేవాయ, ఩యభ బట్టాయక బియప
t

ద఼లు పొ ేంథాడె.
ar

దానారు ఴుడు (క్ర.ీ వ. 970 - 973): భాగ్లుు ళహషనేం ఩రక్హయేం క్రీ.వ.970లో థాధాయుఴుడె
రేండో అభమరహజున఼ ఴదిేంచ రహజయయనిక్ి ఴచాిడె. చోళైల షళ౉మేంణ కలాయణచాళైకుయల
Sm

థాడెలన఼ ఎద఼రోొలహలని ఩రమత్రనేంచాడె క్హని లహరి షళ౉మేం లబుేంచలలద఼. క్రీవ.973లో

జట్టఛోడబూభుడె థాధాయుఴుడిని ఒడిేంచ చేంపహడె. వక్ిిఴయమ, ళుభలాథితేయలు థానయుఴుడి
కుభాయపలు.
జటాచోడ భీముడు (క్ర.ీ వ. 973 - 1000): కయౄనలు భేండలేంలోని నెదదకలుున఼ పహలేంచన
ణలుగ్ుఛోడ ఴేంవష఼థడె జట్టఛోడ బూభుడె. క్ైలాషధాథ థేలహలమ ళహషన ఖ్ేండేం ఇతడి
ళుజమాలన఼ ణలు఩ుతేేంథి.
Downloaded from http://SmartPrep.in

రహజరహజ నరిందురడు (క్ర.ీ వ. 1019 - 1060): రహజరహజ నరేేంద఼రడె క్రీ.వ.1019లో వ఺ేంళ౉షనేం

అదిఴా ఺ేంచన఩఩ట్ిక్ర క్రీ.వ.1021లోధ ఩ట్టాబుఴేకేం జరిగిేంథి. షఴత్ర ళైో దయపడె ళుజమాథితేయడిణ
లహయషతా తగహథా జరిగిేంథి. ళుజమాథితేయడిక్ి ధాట్ి కలాయణ చాళైకయరహజు జమవ఺ేంసృడె
షళ౉మానిన అేంథిేంచ చాఴణు యష఼ వేధాని ధామకతాేంలో వెైధాయలన఼ ఩ేంపహడె. క్హని చోళైల
షళ౉మేంణ రహజరహజ నరేేంద఼రడెకలథిేండి ముదధ ేంలో లహరిని ఒడిేంచాడె. ఈ ముదధ ేంలో
చనిపో యన చోళవేధాన఼ల షమాతయయథేం రహజరహజనరేేంద఼రడె భూడె ళ౅లహలమాలు నిరిమేంచాడె.

n
భళీు కలాయణ చాళైకయ జమవ఺ేంసృడి కుభాయపడె ళైో మేవాయపడిణ ముదధ ేం చేమాలస

.i
ఴచిేంథి. చోళ రహజయదిరహజు ధయణక్ోట్, క్ లు పహక ముథాధలోు లహరిని ఒడిేంచ క్ లు పహకన఼ ధాేంషేం
చేళహడె. ఏతగిరిలో ళుజమషి ేంబేం ధాట్టడె. క్హని రహజయదిరహజు ళైో మేవాయపడిణ
జరిగినక్ ఩఩ేం ముదధ ేంలో పహరణాలు క్ోలో఩మాడె. థాేంణ రహజరహజనరేేంద఼రడె ళైో మేవాయపడిక్ి

ep
ళైహభేంతేడిగహ పహలన చేమాలస ఴచిేంథి. ళైో మేవాయపడె ధారహమణబట్లాన఼
రహజరహజనరేేంద఼రని ఆళైహథధానిక్ి ఩ేంపహడె. ధారహమణబట్లా కుభారి
Pr
కు఩఩భ థారక్ష్వరహభ ళహషనేం లయేంచేంథి. రహజరహజనరేేంద఼రడె రహజేేందర చోళైని కుభారి
అభామేంగ్థేళుని ళులహసేం
చేష఼కుధానడె. ఩ళ౅ిభ/కలాయణ చాళైకుయలు షభషి బుఴధావీమ,షణాయవీమ కులళేఖ్య లాేం
t

ట్ి బియపద఼లు పొ ేంథాయప. నననమ క౅డా తన ఆేంధర భళ౉భటయత గ్ీేంథేంలో ఈ బియపద఼లు

ar

఩రళైి హళుేంచాడె. క్హఫట్టా రహజరహజనరేేంద఼రడె కలాయణ చాళైకుయల ళైహభేంతేడిగహ ఉననట్ల

ు
భటళుష఼ిధానయప. రహజరహజ నరేేంద఼రడె, అభామేంగ్ థేళుల కుభాయపడె రహజేేంద఼రడె (కులోతే
ి ేంగ్
Sm

చోళైడె). ఇతడె 1075లో చోళచాళైకయ పహలన పహరయేంబుేంచాడె. థాేంణ లేంగి చోళరహజయేంలో

఑క రహశా ేంర గహ చేరిపో యేంథి.
రహజరహజ నరేేంద఼రడె తన ఆళైహథనేంలో నననమ, ధారహమణబట్లా, పహఴుల౅రి భలు న
కఴులన఼ పో ఴ఺ేంచాడె. ధారహమణబట్లా షళ౉మేంణ నననమ భళ౉భటయణానిన ణలుగ్ులో
రహవ఺ ఆథికళుగహ నేరకేంథాడె. పహఴుల౅రి భలు న గ్ణతళైహయ షేంగ్ీసేం అధ గ్ీేంతానిన యచేంచాడె.
ణొల ణలుగ్ు లహయకయణ గ్ీేంథేం ఆేంధరవఫద చేంణాభణ లలథా ఆేంధర భటళేహన఼ళహషనేం న఼ నననమ
Downloaded from http://SmartPrep.in

రహళహడె. రహజరహజనరేేంద఼రడె ధారహమణబట్లాకు నేందేం఩ూడి అగ్ీళ౉రహనిన, పహఴుల౅రి

భలు నకు నఴఖ్ేండలహడ అగ్ీళ౉రహనిన థానేం చేళహడె. నననమ నేందేం఩ూడి ళహషధానిన
లయేంచాడె. రహజరహజ నరేేంద఼రడె తన రహజదానిని లేంగి న఼ేంచ రహజభశేేందరఴరహనిక్ి
భాయపికుధానడె. ఇతడిక్ి క్హఴయగీత్రన఺రముడె అధ బియపద఼ేంథి.
ఏడో విజయాదితణుడు: చఴరి లేంగి చాళైకయరహజు ఏడో ళుజమాథితేయడె. కలాయణ చాళైకయరహజు
ళుకీభాథితేయడిణ పో రహట్ేంలో తన కుభాయపడె రేండో వక్ిిఴయమన఼ క్ోలో఩మాడె. ఒడిపో యన

n
ళుజమాథితేయడె లహరిక్ి ళైహభేంతేడిగహ పహలన చేళహడె. క్రీ.వ.1075లో ఇతడి భయణేంణ లేంగి

.i
చాళైకయ రహజయేం అేంతరిేంచ చోళరహజయేంలో ళులీనమైేంథి.
తూరపు ఙాళుక్ు క్హలింనాటి సహమింత రహజయులయ
చాళైకయ ముగ్ేంలో ఫటణులు, ధొలేంఫులు, లెైద఼ేంఫులు, లభులలహడ చాళైకుయలు,

ep
భుథిగకేండ చాళైకుయలు. ళూయేంణా ళైహభేంతరహజులుగహ ఩రదాన పహతర పో ఴ఺ేంచాయప.
బ్ాణులయ: కదేంఫ ఴేంళహనిక్ి చేంథిన కుకుతసఴయమ లయేంచన ణొల్ుేండ ళహషనేంలో ఫటణుల
Pr
఩రళైి హఴన ణొలళైహరిగహ ఉేంథి. ఴేంవ భూల఩ుయపశేడె ళుజమ నేంథిఴయమ. ళూరి రహజదాని ధట్ి
అనేంత఩ుయేం జిలాులోని ఩రిళు఩ురి (఩రిగి). ధొలేంఫ ఴేంవ రహజు భశేేంద఼రడె ళుకీభాథితయ
ఫటణుడిని ఴదిేంచ భళ౉ఫలకులళుధాేంషక బియపద఼ పొ ేంథాడె.
t

ముదిగ ిండ ఙాళుక్యులయ

ar

క్ యళు వ఻భలోని భుథిగకేండ (ఖ్భమేం) ళూరి రహజదాని. ఴేంవళైహథ఩కుడె యణభయథ, అతడి

ళైో దయపడె క్ క్ిొల. యణభయథ కుభాయపడైన కుష఼భాముధ఼డె చాళైకయ బూభుడి లేంగి
Sm

వ఺ేంళ౉షన ఆకీభణలో ణ డ఩డాుడె. గకణగ్మయ, నియఴదయ అధలహయప అతడి

కుభాయపలు. క్ యళు ళహషనేం ఩రక్హయేం గకణగ్న఼ ణొలగిేంచ ళైో దయపడె నియఴదయ రహజయయనిక్ి
ఴచాిడె. చఴరి రహజు కుష఼భాథితేయడె. క్హకతీములు ళూరి రహజయయనిన తభ ళైహభారజయేంలో
ళులీనేం చేళహయప.
వేములవహడ ఙాళుక్యులయ
ళుకీభాథితయ ముదధ భలు
ు డె ఈ ఴేంవ ళైహథ఩కుడె. ధట్ి కరీేంనగ్ర్ జిలాులోని లభులలహడ
Downloaded from http://SmartPrep.in

ళూరి రహజదాని. బ౅దట్ి అరిక్ేషరి క్ లు ఩య ళహషనేం, రేండో అరిక్ేషరి లభులలహడ ళహషనేం,

భూడో అరిక్ేషరి ఩యభనిళహషధాలు, ఩ేం఩ కళు యచేంచన ళుకీభాయపజన ళుజమేం ళూరి చరితరకు
఩రదాన ఆదారహలు. ళుకీభాథితయ ముదధ భలుు ళైో దయపడె ఩ులక్ేళ౅ అయఫుులన఼ ఒడిేంచాడె.
థాేంణ రేండో చాళైకయ ళుకీభాథితేయడెఅఴన్నజధావీమ అధ బియపద఼న఼ ఩ులక్ేళ౅క్ి ఇచాిడె.
ముదధ భలుు కుభాయపడె బ౅దట్ి అరిక్ేషరి రహశా క
ర ౅ట్ ధ఼రఴుడి తయ఩ున లేంగి రహజయేంనెై
దేండత్రి ఒడిేంచాడె. అరిక్ేషరి భన఼భడైన ఫథద న నలభెై రేండె ముథాధలు

n
చేవ఺ ళైో లగ్ దేండడె అధ బియపద఼ పొ ేంథాడె. గ్ుణగ్ ళుజమాథితేయడి చేత్రలో ఒడిపో యన

.i
ఫథద న తరహాత చాళైకయ బూభుడిని ఫేందిేంచాడె. క్హన్న, భుథిగకేండ చాళైకయ రహజైన
కుష఼భాముధ఼డె భేంచక్ ేండ ధాడెన఼, చాళైకయ బూభుడిని ళుభుక్ిి చేళహడె. ఫథద న
భన఼భడె రేండో నయవ఺ేంసృడె రహశా క
ర ౅ట్ భూడో ఇేంద఼రడి జైతరమాతరలో పహల్ుధానడె.

ఇతడె లభులలహడ చాళైకుయలోు ఎేంణ గక఩఩లహడె. రహశా క

ep
రేండో నయవ఺ేంసృడె, జయకఴా దేం఩తేల కుభాయపడె రేండో అరిక్ేషరి.
ర ౅ట్ ధాలుగో గోళుేంద఼డిని ఒడిేంచ
Pr
ఫథద నన఼ రహజుగహ చేళహడె. కననడ ఆథికళు ఩ేం఩ రేండో అరిక్ేషరి ఆళైహథనేంలో ఉేండేలహడె.
తరహాత పహలనకు ఴచిన భూడో అరిక్ేషరి రహశా క
ర ౅ట్ భూడో కాశే
ు డి ళైహభేంతేడిగహ
పహలేంచాడె. లభులలహడలో ఫథద న నిరిమేంచన ష఼బథాభ జిధాలమానిన నిరిమేంచాడె. థీనిక్ి
t

ఆచాయపయడైన ళైో భథేఴషఽరిక్ి భాధాయనిన థానేం చేషి ఽ఩యున్న ళహషనేం లయేంచాడె.

ar

యుగ విశేషహలయ
పహలనాింశహలయ: లేంగి చాళైకుయలు తభ రహజయయనిన ళుశమాలు, ధాడెలు, క్ ట్టాలు, గహీభాలుగహ
Sm

ళుబజిేంచాయప.రహజు షరహాదిక్హరి, షపహిేంగ్ వ఺థధ ాేంణానిన అన఼షరిేంచాయప. రహజు, రహజయేం, భేంత్రర,

ద఼యు ేం, క్ోవేం, వెైనయేం,బృతేరడె అధళు షపహిేంగహలు. ళూరిక్హలేం ధాట్ి భేంత్రరభేండల గ్ురిేంచ బ౅ద
ట్ి అభమరహజు భాగ్లుు ళహషనేంణలమజేషి ఼ేంథి. ధాట్ి భేంత్రర భేండలని అళేహాదవ తీయపథలు అధ
లహయప. ముఴరహజు లలథా ఉ఩రహజు, వేధా఩త్ర,క్ోళహదిక్హయపలు షలళ౉లు ఇచేిలహయప. రేండో అరిక్ేష
రి లభులలహడ ళహషనేంలో భళ౉షేంది ళుగహీశి,తేంతరపహల, షణారదిపహల అధ ఉథో యగ్ుల నేయు పధాన
య. ధాట్ి ఉథో యగి ఫాేంథానిన నియోగహది఩తేలు అధలహయప.రహజయేంలో 30 ళుశమాలుననట్ల
ు ఆ
Downloaded from http://SmartPrep.in

దారహలు లబుష఼ిధానయ. ఆళైహథన ధాయమాదిక్హయపలన఼ పహరఢిాలహకుొలుఅని, ధాయమభూయపిలు చ

థిల తీయప఩లన఼ జమ఩ణారలు అని ఴయఴసరిేంచేలహయప. రేండో చాళైకయ బూభుడిభచలీ఩ట్నేం ళహ
షనేం అగ్ీళ౉రహలోు ఫటరసమణ ఩రిశతలుననట్ల
ు నేరకొేంట్లేంథి. గహీభషబన఼ లహరిమేం అని,గహీభ
షబ క్హయయనిరహాసక భేండలని ఩ేంచ లహరిమేం అని నేరకొధలహయప. గహీభ నెదదలన఼ (గహీభణ),గహీ
మేమకులు, కుట్లేంబీకులు, క్హ఩ులు అని న఺లచేలహయప. ళహషధాలోు నేరకొనన నియోగహదికాత,ని
యోగ్ఴలు బ అధ ఉథో యగ్ులు ఫసృళహ ఩యయలక్షకుల ై ఉేంట్టయని చరితరక్హయపల అబుపహరమేం. క్హకతీ

n
మళహషధాలోుని ఫటసతి య నియోగహది఩తేలు (72 భేంథి) ళూరి లహయష఼లని చ఩఩ఴచ఼ి. క్ యళు

.i
ళహషనేంలో ళ౅క్షల఩రషక్ిి ఉేంథి.
ఆరిథక్ పరిస఺థతణలయ
త౉యప఩ చాళైకుయల క్హలేంలో ఴయఴళైహమ, లహణజయ, ఩రివభ
ీ ల యేంగహలు ఫటగహ అబుఴాథిధ

ep
చేంథాయ. ఫటరసమణులు ఆలమాలు, బూభులు అగ్ీళ౉రహలు పొ ేంథి బూళైహాభులుగహ
యౄపొ ేంథాయప. తరహాత క్హలేంలో ఫరసమథేమాల ఩రషక్ిి తగిు వెైనికులు, ఉథో యగ్ులకు గహీభాలు
Pr
థానేం చేమడేం నెరిగిేంథి. రహజయయనిక్ి ఩రదాన ఆథామేం బూబృ ళ౅ష఼ి. థీేంణ పహట్ల అధక యక్హల
఩న఼నలు ఉననట్ల
ు ళహషధాలు ళుఴరిషి ఼ధానయ. లెైద఼ేంఫరహజు బుఴన త్రరధతేరడె వ఺ేంళ౉షనేం
ఎక్ిొన షేందయభేంలో రేధాడె రైతేలనెై డేగ్యచ ఩న఼న, ఩డలహలు ఩న఼న, ఩డియేరి ఩న఼న,
t

షేంది ళుగ్ీసేం ఩న఼న

ar

బృనళ౉యేంచాడె. కలు నకొేం, ళుడనల, ళుశమష఼ేంకేం,బీయథామభుమ చట్ా లహట్ేం లాేంట్ి

఩న఼నలన఼ ధాట్ి ళహషధాలు నేరకొేంట్లధానయ (రహమలవ఻భ పహరేంత ళహషధాలోు
Sm

కనిన఺షి ఼ధానయ). ఩న఼నలు ధన యౄ఩ేంలో, ఴష఼ి యౄ఩ేంలో చలు ేంచేలహయప. ధాడె ఴయి క
షేంఘాలన఼ నకయభులు అని, ఴయి క షేంఘాల నిమభ నిఫేంధనలన఼ షభమక్హయయేం అని
నేరకొధలహయప. ఴయి క షేంఘాలనెై ఩న఼నలు ఴషఽలు చేవే
అదిక్హయపలన఼ ష఼ేంకనెరగ్ుడ అధలహయప. భాడలు, దరభమభులు,గ్థాయణాలు అధళు ధాట్ి భుఖ్య
ధాణేలు. బ౅దట్ి వక్ిిఴయమ ఫేంగహయప ధాణేలు షమాేం (ఫరహమ)లో లబుేంచాయ.
గహీభాలోు యట్ా గ్ుళై
ు అధ ఉథో యగ్ులు ఩న఼నలు ఴషఽలు చేవేలహయప. బూ పలళైహమేంలో రహజుకు
Downloaded from http://SmartPrep.in

చలు ేంచాలసన ఩న఼న (బూబృళ౅ష఼ి)న఼ క్ోయప అధలహయప. గహీభయక్షణకు తలాయపలు అధ

ఉథో యగ్ులన఼ నిమబృేంచేలహయప. ళుథేళహలణ ఴయి కేం చేవేలహరిని ధాధాథేళ౅ నెకుొేండెర అధలహయప.
భాేండలకుడె అధ అదిక్హరి పహరేంతీమేంగహ ఴయి క నియాసణకు అన఼భత్ర ఇచేిలహడె.
భారొట్ల
ు క౅డళు కు, షయకుల యలహణా చేవేలహరిని 'నెరికలు'గహ న఺లచేలహయప. చనగ్ేంజయేం,
కళిేంగ్఩ట్నేం, క్ోయేంగి, భచలీ఩ట్నేం, మోట్ల఩లు , కాశు ఩ట్నేం ధాట్ి ఩రదాన ఒడరేఴులు.
ళూరి క్హలేంలో ఩న఼నలు:

n
కలాునకొనేం – కలుు నెై ళుదిేంచే ఩న఼న

.i
కఱీయనకొనేం – ళులహసేంనెై ఩న఼న

థొ గ్రహజు బాత్ర – ముఴరహజు బాత్ర క్ోషేం ఩న఼న

ep
భత ఩రివథ ఺తేలు : భౌదధ భతేం క్ష్ీణేంచ జైన భణానిక్ి రహజయదయణ లబుేంచేంథి.
Pr
ఫౌథాధరహభాల షబౄ఩ేంలో శిేందఽ థేలహలమ నిరహమణాలు చేవేలహయప. ఫుద఼ధడిని ళుశే
ు ఴు
అఴణాయేంగహ గ్ురిిేంచాయప. ఫౌదధ ఆరహభాలు ఩ేంచారహభాలుగహ భారిపో మాయ. బ౅దట్ి
t

చాళైకయ బూభుడె ఩ేంచారహభాలన఼ అబుఴాథిధ చేళహడె. త౉యప఩

ar

చాళైకుయలు ఩యభ భటగ్ఴత, ఩యభ భశేవాయ బియపద఼లు ధరిేంచ ళైహమయి షేం఩రథామానిన

పహట్ిేంచాయప. ఩ూజయ ళుదానేంలో ళ౅ఴుడె, ళుశే
ు ఴు, థేళు, గ్ణ఩త్ర, ఆథితేయడె అధ
అయద఼ థైలహలన఼ ఆరహదిేంచే ఩ేంచామతన
Sm

఩దధ త్రని
఩రలవనెట్ా టయప. ళెీళైలేం, థారక్ష్వరహభేం, క్హఱేవాయేం ళై
ఴక్ష్ేణారల ఴలు ఆేంధరథేళహనిన త్రరలేంగ్ థేవేంగహ
న఺లచాయప. ళైఴ
భతేంలోపహళృ఩త, క్హలాభుఖ్, క్హపహలక అధ ళహఖ్లు ఏయ఩డాుయ. భలాురడిు అధ
Downloaded from http://SmartPrep.in

ధనఴేంతేడె జిన, ఫౌదధ , ళ౅ఴ, ళుశే

ు ఆలమాలన఼ నిరిమేంచాడె (ఫెకొలుు ళహషనేం).
వేంకరహచాయపయలు, కుభారిలబట్లా లాేంట్ిలహయప శిేందఽభత వ఺థధ ాేంణాలన఼ ఫో దిేంచాయప.
చోళైలు ఆేంధర థేవేంలోని జైన క్ష్ేణారలన఼ ధాేంషేం చేళహయప. ళైఴేంలో
పహరచీనమైన పహళృ఩ణానిన లకులీళృడె ళైహథన఺ేంచగహ, క్హలాభుఖ్
ళహఖ్న఼ క్హలానన఼డె ళైహథన఺ేంచాడె. క్హలాభుఖ఼్లు అభరహఴత్ర, ఫెజలహడ లాేంట్ి చోట్ు వ఺ేంస
఩రిశతే
ి లు ళైహథన఺ేంచ జైన, ఫౌదధ ఆలమాలన఼ ధాేంషేం చేళహయప. ళ౅ఴుడిని ఩ేంచభుదరలణ

n
ఆరహదిేంచేలహయపక్హపహలకలు. కపహల భోజనేం, నయఫల ఆచారహలన఼ ళూయప పహట్ిళైి హయప. ళెీళైలానిన

.i
క్హపహలక క్ష్ేతరేంగహ బఴబూత్ర తన భాలతీభాధఴేం గ్ీేంథేంలో నేరకొధానడె. అలాగే ధెలు ౅యప
జిలాులోని భెైయఴక్ోన (భెైయఴ క్ ేండలు) క౅డా ళైఴభణానిక్ి చేంథిేంథే. చేఫోర లు భసవేన఼డి
జయతయ గ్ురిేంచ రేండో ముదధ భలు
ు ఫెజలహడ ళహషనేం ళుఴరిషి ఼ేంథి. శిేంద఼ఴులోు ఉేండే

ep
భూఢాచారహల గ్ురిేంచ జైన కళు ళైో భథేఴషఽరి తన యచనలోు ళుఴరిేంచాడె. వేంకరహచాయపయడె
ళైఴేంలో ళైహమయి ళుదాధానిన ఩రలవనెట్ా టడె. ధాడె అధక లెైశుఴ ఆలమాలన఼ క౅డా
Pr
నిరిమేంచాయప. క్హక్ిధాడ (షయ఩ఴయేం)లో భటఴధానరహమణ ళైహాబృ ఆలమేం, న఺ఠహ఩ుయేంలో
కుేంతీభాధఴళైహాబృ ఆలమేం, ళెీక్హకుళేంలో ఆేంధరభళ౉ళుశే
ు థేలహలమేం, ధయమ఩ురి,
అసో బిలేం, లథాథిర... ఇలా ఩లుచోట్ు నయవ఺ేంసళైహాబృ ఆలమాలు నిరిమేంచాయప.
t
ar

సహింఘిక్ పరిస఺థతణలయ
లేంగి చాళైకుయల క్హలేంలో చాతేయాయు ఴయఴషథ ఩రదానమైేంథి. అయన఩఩ట్ిక్ర కులఴయఴషథ
అతయేంత జఠిలమైేంథి. ఫటరసమణులోు లెైథికులు, నియోగ్ులు ఏయ఩డాుయప.
Sm

లెైళృయలు జైనభణానిన అఴలేంబుేంచాయప. లహరి కులథేఴత లహషళూ కనయక్హ

఩యమేవారి. నెన఼గకేండలో కనయక్హ ఩యమేవారి థేలహలమేం ఉేంథి.
ణలకలకు, ళైహల లహరిక్ి ఴాత్రి షేంఘాలుధానయ.
ళువాకయమలు ఩ేంచాననేం లలథా ఩ేంచాణేం లహరిగహ అఴతరిేంచాయప. ఩ేంచాణేం
అేంట్ట కేంళైహల,కభమరి, కేంచరి, క్హవె, ఴడరేంగి అధ అయద఼ తయగ్తేలుగహ
Downloaded from http://SmartPrep.in

ళువాకయమలు అఴతరిేంచాయప.ఫో మలు, ఩ుళిేంద఼లు లాేంట్ి ఆట్ళుక జయతేలలహయప ధాగ్రిక

షేం఩రథామ షభాజేంలో బునన కులాలోు చేరహయప. ధాడె లెైళృయలోు 714 గోణారలలహయపధానయప.
ళహషన, ఩త్రరక్హక్హయపలుగహ, లలఖ్కులుగహ ళువాకయమలు ఩నిచేషి ఽ, తభ నేయప చఴయన ఆచాయయ
అధ ఩థానిన ధరిేంచాయప.
సహింషకృతిక్ పరిస఺థతణలయ
త౉యప఩చాళైకుయల క్హలేంలో ళుథాయ ళైహయషాణాలు, లహష఼ికఱీ యేంగహలు ఎేంణ అబుఴాథిధ

n
చేంథాయ. ణలుగ్ు, షేంషొాత భటశలన఼ పో ఴ఺ేంచాయప. రేండో అభమరహజు

.i
ఆళైహథనేంలో బట్ిాథేఴుడె (కళు చకీఴరిి), భాధఴ బట్లా, పో తన బట్లా
లాేంట్ి కఴులన఼ పో ఴ఺ేంచాయప.
అేంద఼క్ే రేండో అభమరహజుకళుగహమక కల఩తయపఴుగహ
నేరకేంథాడె. భూడో ళుశే
బియపద఼
ep
ు ఴయథన఼డె కళు ఩ేండితక్హభదేన఼ఴు అధ
Pr
పొ ేంథాడె. రహజరహజ నరేేంద఼రడె నననమ,ధారహమణబట్లా, పహఴుల౅రి భలు న లాేంట్ి కఴులన఼
పో ఴ఺ేంచాడె. కలాయణ చాళైకయరహజు ఆళైహథనేం న఼ేంచ ధారహమణబట్లా. ధారహమణబట్లా కుభారి
కు఩఩భ థారక్ష్వరహభ ళహషనేంలో తన తేండిర ళైో మేవాయపడి భేంత్రర అని నేరకొేంథి.
t

ధారహమణబట్లా షళ౉మేంణ ధ నననమ భళ౉భటయణానిన ణనిగిేంచాడె. రహభతీయథ లహవ఺యైన

ar

ఉగహీథితేయడె కఱీయణ క్హయ అధ లెైదయ గ్ీేంథేం యచేంచాడె.

఩దమ ఩రబ భలదరి థేఴుడె కుేంద కుేంథాచాయపయడి షభమళైహయ
Sm

(నిమభళైహయ)నెై ణాత఩యయ ఴాత్రి అధ భటశయేం రహళహడె. పహఴుల౅రి భలు న ణలుగ్ు

భటశలో గ్ణతళైహయ షేంగ్ీసేం అధ గ్ీేంతానిన రహళహడె. షేంషొాత భటశలో థీనిన యచేంచేంథి
భళ౉ ళూరహచారి అధ జైన కళు. షేంషొాత
భటశలో మవవ఺ి లక, న్నత్ర లహక్హయభాత, ముక్ిిచేంణాభణ షఽతర లాేంట్ి గ్ీేంతాలన఼ రహవ఺న
ళైో భథేఴ షఽరి కళురహజు, ళహథాాథాచల వ఺ేంస, ణారిొక చకీఴరిిలాేంట్ి బియపద఼లు పొ ేంథాడె.
ధాట్ి ళహషధాలోు ణలుగ్ు భటళేహబుఴాథిధని గ్ురిేంచ ళుఴయణలు కనిన఺ళైి హయ. అత్రపహరచీన ణలుగ్ు
Downloaded from http://SmartPrep.in

ళహషనేం కలభళు ళహషధానిన (కడ఩ జిలాు) ఎయపకుల భుతే

ి రహజు ధన఼ేంజముడెలయేంచాడె.
భరో పహరచీన ణలుగ్ు ళహషనమైన ళు఩఩యు ళహషధానిన బ౅దట్ి జమవ఺ేంస ఴలు బుడె
లయేంచాడె. ఩ేం఩ ళైో దయపడె జినఴలు బుడె తన గ్ేంగహధయ ళహషనేంలో ణలుగ్ు కేంద఩థాయలు
రహళహడె. రేండో ముదధ భలు
ు ఫెజలహడ ళహషనేంలో భదాయకొయలు కనిన఺ళైి హయ. అదద ేంక్ి
ళహషనేంలో తయపలోజ ఴాతి ేం, ళైహతల౅యప
ళహషనేంలో చేం఩కభాల, కేందక౅యప, ధయమఴయేం ళహషధాలోు వ఻ష ఩థాయలు దయశనబృళైహియ.

n
ఫటడ఩ుని ఆయపేంఫటక ళహషనేంలో కేంద ఩థాయలు కనిన఺ళైి హయ.

.i
కుభారిలబట్లా ఩ూయాబౄభాేంష ఩దధ త్రని ఩రచాయేం చేళహడె.

రహజయలహయ఩ి ేంగహ అధక ళైఴ, లెైశుఴ ఆలమాలు నిరహమణేం ళురిళుగహ ళైహగిేంథి. ఩ేంచారహభాలు అబు

ep
ఴాథిధచేంథాయ. థారక్షరహభ, చేఫోర లు బూమేవాయ ఆలమాలన఼ బ౅దట్ి చాళైకయబూభుడె నిరిమేం
చాడె. బికొలోలు(బియపథాేంకని పో ర లు) థేలహలమాలన఼ గ్ుణగ్ ళుజమాథితేయడె నిరిమేంచాడె.
Pr
ధాట్ి ళ౅లా఩లోు ళూణ, న఺లునగోీళు,భాదేంగ్ేం, ణాఱీలు లాేంట్ి లహదయ ఩రికరహలు కనిన఺షి ఼ధానయ.
ధాట్ి భుఖ్య ళుధోదేం క్ోలాట్ేం. చాళైకయబ౅దట్ి బూభుడి క్హలేంలో సలీు వకేం అధ క్ోలాట్ నాతయ
రీత్ర అబుఴాథిధ చేంథిేంథి
t

.
ar
Sm
 www.eenadupratibha.net
ûª÷®Ω’p î√∞¡Ÿ-èπ◊u©’
®√ï-éÃߪ’ îªJvûª
èπ◊-•b -N≠æflg-´-®Ωn-†’úø’ véÃ.¨¡. 624 ™ ¢ËçTE ®√ï-üµ∆-Eí¬ îËÆæ’-èπ◊E, ûª÷®Ω’p î√∞¡Ÿéπu ®√ñ«uEo ≤ƒn°œç-î√úø’. OJ™ í∫’ùí∫
e t
n
Nïߪ÷Cûª’uúø’ íÌ°æp §ƒ©-èπ◊úø’. *´J §ƒ©-èπ◊úø’ àúÓ Nï-ߪ÷-C-ûª’uúø’. î√∞¡Ÿ-èπ◊u©’ ´’üµ¿u ÇÆœ-ߪ÷èπ◊ îÁçC-†-¢√-®ΩE ©÷®‚-È®jÆˇ

.
Ê°®Ì\-Ø√oúø’. O®Ω’ v•£æ«t--∞¡éπç †’ç* ïEtç-î√-®ΩE -G-©|-ù’-E 'Nvéπ-´÷ç-éπ-üË´ îªJvûª— ví∫çü∑¿ç N´-J-≤ÚhçC.
★
a
È®çúÓ °æ¤©-ÍéP (°æPa´’ î√∞¡Ÿéπu ®√V) ≤Úü¿-®Ω’-úÁj† èπ◊•b N≠æflg-´-®Ωn-†’úø’ véÃ.¨¡. 624 - 642 ´’üµ¿u N≠æ-´’-ÆœCl¥, ´’éπ-®Ω-üµ¿y-Vúø’

h
b
™«çöÀ G®Ω’-ü¿’-©ûÓ §ƒLç-î√úø’.
★

i
èπ◊•b N≠æfl´-g ®- †-Ωn ’E ¶µ«®Ωu Åߪ’uù ´’£æ…ü- NË Nï-ߪ’¢- √-ú™ø  ñ„†j ’-©èπ◊ ØÁú’ø ç-•´- Æ- Cæ í∫’£æ…©- ß
- ª÷©- †’ EJtç*, ´·≠œE- é- Ìçúø

t
ví¬´÷Eo ü∆†ç îËÆçœ C. vé.à ¨¡. 642 - 673 ´’üµ¿u §ƒLç-*† ¢Á·ü¿öÀ ïߪ’Æ- çœ £æ« ´©x¶- ºµ’úø’ Ææ®Ωy™- -é¬-v¨¡ßª’, Ææ®ΩyÆ- Cœ ¥l ™«çöÀ

a
G®Ω’ü- ¿’©- †’ §Òçü∆úø’. Éûª†’ N°æp®Ωx ¨»ÆæØ- √Eo ¢Ë®·ç-î√úø’. ûª÷®Ω’p î√∞¡Ÿéπu 鬩ç-Ø√öÀ ûÌL ûÁ©’í∫’ ¨»Ææ†ç N°æp®Ωx ¨»Ææ†ç.

r
ÉûªE 鬩ç-™ØË °æ©´-x ¤©- ûÓ Ææç°∂æ’®- ùΩ{ v§ƒ®Ωç¶- ºµ ¢- Á’çi C.
★
p
ûª÷®Ω’p î√∞¡Ÿè- π◊u™x ÅA ûªèπ◊\´ é¬©ç §ƒLç-*† ®√V Éçvü¿ ¶µºö«d®- Ωè- π◊úø’ (7 ®ÓV©’ §ƒ©†). È®çúÓ ïߪ’Æ- çœ £- ›æ úø’ 'E®Ω-

u
d
´ü¿u— G®Ω’ü- ¿’ûÓ §ƒLç-î√úø’. ´‚úÓ N≠æfl´-g ®- Ω†-n ’úø’ éπN °æçúÕûª 鬴’-ü†-˵ ’´¤, vA¶µº’´- Ø- √ç-èπ◊¨¡ ™«çöÀ G®Ω’ü- ¿’©- †’ §Òçü∆úø’.

a
Éûª†’ °æ©´-x ¤© îËA™ ãúÕ§- Ú®·, ¶µߪ’é- Ì-ö«d© v§ƒçû√Eo éÓ™p-ߪ÷úø’.

n
★ ¢Á·ü¿öÀ Nï-ߪ÷C- û- ª’uE 鬩ç™ ûª÷®Ω’p î√∞¡Ÿéπu– ®√≠æèZ πÿô °∂æ’®Ωù-{ ©’ v§ƒ®Ωç¶- ºµ ´- ’-ߪ÷u®·. Éûª†’ ®√≠æèZ πÿô ®√-V íÓNç-

e
ü¿’E îËA™ ãúÕ§- Ú-ߪ÷úø’. Ø√©’íÓ N≠æfl´-g ®- Ω†-n ’úø’ ®√≠æè-Z πÿô ®√-V vüµ¿’´¤E îËA™ ãúÕ§- Ú®·, ûª† èπÿûª’®Ω’ Q©-´’-£…æ ü- N-Ë E

w.e
ÅûªE- é- *À a N¢√£æ«ç î˨»úø’. vü¿µ’´¤E ûª®Ω°- ¤æ † ´*a-† ¢Á·ü¿öÀ ÅJ-ÍéÆ- Jæ Ø√©’íÓ N≠æfl´-g ®- Ω†-n ’-úEÕ ãúÕç*- †- ô’x °æç°æ ®Ω*ç-*†
Nvéπ´- ÷-®Ω’†b Nïߪ’ç ÅØË víç∫ ü∑¿ç N´-J≤- ÚhçC.
t
★

w w
È®çúÓ Nï-ߪ÷-C-ûª’uúø’ 108 ߪ·ü∆l¥©’ îËÆœ, 108 P¢√-©-ߪ÷©’ EJtç* †Í®çvü¿ ´’%í∫-®√V ÅØË G®Ω’ü¿’ §Òçü∆úø’. ÉûªE
Ê°®Ω’ O’ü¿’-í¬ØË ¶„ï-¢√úø Nï-ߪ’-¢√úø Å®·uçC.
n e
★

a .
ûª÷®Ω’p î√∞¡Ÿ-èπ◊u™x íÌ°æp-¢√-úÁj† í∫’ùí∫/ ´‚úÓ Nï-ߪ÷-C-ûª’uúø’ vA°æ¤-®Ω-´’®Ωh u ´’Ê£«-¨¡y®Ω G®Ω’ü¿’ §Òçü∆úø’. ≤ƒûª-©÷®Ω’

h
¨»Ææ†ç ÉûªE Nï-ߪ÷-©†’ N´-J-≤ÚhçC. ÉûªE ÊÆØ√E §ƒçúø’-®Ωç-í∫úø’ Åü¿lçéÀ, éπçü¿’-èπÿ®Ω’ ¨»Ææ-Ø√-©†’ ¢Ë®·ç-î√úø’. í∫’ùí∫

b
Nçí∫-´Lx ߪ·ü¿l¥ç™ ®√≠æZ-èπÿô Å¢Á÷-°∂æ’-´-®Ω’{E îËA™ ãúÕ-§Ú-®·Ø√, ÅûªE ¢√®Ω-Ææ’úø’ È®çúÓ éπ%≠æflg-úÕE ãúÕç*, ¢√J §ƒS-üµ¿y-

i
ñ«Eo, í∫çí¬–ßª’´·Ø√ ûÓ®Ω-ù«Eo ûª† üµ¿yïç°j ´·vCç-î√úø’. ÉûªE Ç≤ƒn-Ø√Eo Ææ’™‰-´÷Ø˛ ÅØË Å®Ω•’s ߪ÷vA-èπ◊úø’ Ææçü¿-

t
Jzç-î√úø’.
★

a
¢Á·ü¿öÀ î√∞¡Ÿéπu Hµ´·úø’ ™‰ü∆ Ç®Ó N≠æflg-´-®Ωn-†’úø’ °æçî√-®√-´÷-©†’ ÅGµ-´%Cl¥ î˨»úø’. vü∆é~¬-®√´’ç, îËv¶©’ Ç©-ߪ÷-©†’

r
p
EJtç-î√úø’. í¬çüµ¿®Ωy Nü∆u N¨»-®Ω-ü¿í¬ Ê°®Ìç-C† x-´†’ §Ú≠œç-î√úø’. Ç¢Á’èπ◊ ÅAhL ví¬´÷Eo ü∆†çí¬ Éî√aúø’. °æçC-

u
§ƒé𠨻Ææ†ç ÉûªE Nï-ߪ÷-©†’ N´-J-Ææ’hçC.
★

d
¢Á·ü¿öÀ Å´’t-®√V '®√ï-´’-Ê£«çvü¿— G®Ω’-ü¿’ûÓ §ƒLç-î√úø’. Éûª†’ ®√ï-´’-Ê£«ç-vü¿-´-®√Eo EJtç-*-†ô’x N†o-éÓô °ü¿l† ®Ω*ç-

a
*† 鬢√u-©ç-鬮Ω -îª÷ú≈-´’ùÀ ví∫çü∑¿ç Ê°®Ì\ç-öçC.
★

n
¢Á·ü¿öÀ ߪ·ü¿l¥-´’©’x ¶„ï-¢√-úø™ é¬Jh-Íéߪ’ Ç©-ߪ÷Eo EJtç-î√úø’. È®çúÓ ßª·ü¿l¥-´’©’x ¶„ï-¢√-úø™ Ø√í∫-´’-Mx-¨¡yJ Ç©-ߪ÷Eo

e
e
EJtç-î√úø’. Éûª†’ ¢Ë®·ç-*† ¶„ï-¢√úø ¨»Ææ-†ç™ ´’üµ∆u-éπ\-®Ω©’ ÅØË îªçüµ¿Ææ’q ÖçC. Éûª†’ îËv¶-©’†’ ®√ï-üµ∆-Eí¬ îËÆæ’-

.
èπ◊E §ƒLç-*-†ô’x ¶„ï-¢√úø ¨»Ææ†ç Ê°®Ì\ç-öçC.

ww
★ véÃ.¨¡. 945 - 970 ´’üµ¿u §ƒLç-*† È®çúÓ Å´’t-®√V / Ç®Ó Nï-ߪ÷-C-ûª’uúø’ 'éπN-í¬-ߪ’éπ éπ©p-ûª-®Ω’´¤— G®Ω’ü¿’ §Òçü∆úø’.

w
Ñߪ’† ñ„j† ´’û√Eo Å´-©ç-Gç-*† àÈéjéπ ûª÷®Ω’p î√∞¡Ÿ-éπu-®√V. v°æ鬨¡ç >™«x™ éπ®∏Ω-é¬-¶µº®Ωù ->Ø√-©-ߪ÷Eo EJtç*, ´’L-
ߪ’ç-°æ‹úÕ ví¬´÷Eo ü∆†ç î˨»úø’. ÉûªE ¶µ«®Ωu î√¢Á’-é¬ç• èπÿú≈ Ææ®Ωy-™-é¬-v¨¡ßª’ ->Ø√-©-ߪ÷Eo EJtç*, éπ©-’ç-•’v®Ω’
ví¬´÷Eo ü∆†ç îËÆœçC. ¶«úø-°æ¤E Ç®Ω’ç-¶«é𠨻Ææ†ç, ü∆Ø√-®Ωg-´¤E ´÷í∫©’x ¨»Ææ-Ø√©’ èπÿú≈ È®çúÓ Å´’t-®√V í∫’Jç* N´-
J-≤ƒh®·.
★ ü∆Ø√-®´-Ωg ¤ú’ø È®çúÓ Å´’t-®√-V†’ ´Cµç* 970 - 973 ´’üµ¿u °æJ§- ƒ-Lç-î√úø’. Éûª†’ ´÷í∫©’x ¨»ÆæØ- √Eo ¢Ë®·ç-î√úø’. ûÁ©’í∫’ îÓ-
úøø ´ç¨¡Æ- æ’ú-n †jÁ ïö«-îÓúø Hµ´·úø’ ü∆Ø√-®´-Ωg ¤ú- EÕ ´Cµç*, ûª÷®Ω’p î√∞¡Ÿéπu ®√ñ«uEo ÇvéπN- ’ç-î√úø’. ÉûªE- éÀ 'îÓ-úø vAØËvû—ª ÅØË G®Ω’ü¿’
ÖçC.
R-27-02-17
www.eenadupratibha.net
 www.eenadupratibha.net
★ ¢Á·ü¿öÀ ¨¡éÀh-´®Ωt (ü∆Ø√-®Ωg-´¤úÕ èπ◊´÷-®Ω’úø’) î√∞¡Ÿ-éπu-îªçvü¿ G®Ω’-ü¿’ûÓ §ƒ©† î˨»úø’. ¢Á·ü¿öÀ ¨¡éÀh-´®Ωt ņç-ûª®Ωç ÅûªE ≤Úü¿-
®Ω’úø’ N´’-™«-C-ûª’uúø’ ®√ñ«u-EéÀ ´î√aúø’. Éûª†’ ®√ï-®√V èπÿûª’®Ω’ èπ◊çü¿-´y†’, ïö«-îÓ-úø Hµ´·E èπ◊´÷È®h ¢Ë’∞¡-´’-©†’

t
N¢√£æ«ç îËÆæ’-èπ◊-Ø√oúø’. í∫’®Ω’´¤ vAé¬-©-ßÁ÷T / Æœü∆l¥ç-ûª-üË-´¤úÕ éÓÆæç ®√´’-B®Ωnç™ ®√´’-éÌçúø í∫’£æ…-©-ߪ÷Eo EJtç-î√úø’.

e
★ véÃ.¨¡. 1019 - 1060 ´’üµ¿u ®√ï-®√ï †Í®ç-vü¿’úø’ ®√ïu-§ƒ-©† î˨»úø’. ÉûªE G®Ω’ü¿’ 鬴uUA v°œßª·úø’. ®√ñ‰ç-vü¿-îÓ-∞¡ŸúÕ

n
èπÿûª’®Ω’ Å´÷tç-í∫-üË-NE N¢√£æ«ç îËÆæ’-èπ◊-Ø√oúø’. éπL-CçúÕ ßª·ü¿l¥ç™ ´’®Ω-ùÀç-*† îÓ∞¡ ÊÆØ√†’- éÓÆæç éπL-Cç-úÕ™ ´‚úø’

a .
P¢√-©-ߪ÷-©†’ EJtç-î√úø’. véÃ.¨¡. 1021 ™ °æö«d-Gµ-Ê≠éπç ï®Ω’-°æ¤-èπ◊-Ø√oúø’. ®√ï-üµ∆-EE ¢ËçT †’ç* ®√ï-´’-Ê£«ç-vü¿-´-®√-EéÀ
´÷®√aúø’. ††oߪ’, Ø√®√-ߪ’-ù-¶µºô’d, §ƒ´¤-©÷J ´’©x-†™«çöÀ éπ´¤-©†’ §Ú≠œç-î√úø’. éπ∞«uùÀ î√∞¡Ÿ-éπu-®√V ≤ڢ˒-¨¡y-®Ω’úø’ Ø√®√-

h
ߪ’-ù-¶µº-ô’d†’ ®√ߪ’-¶«-Jí¬ ÉûªE Ç≤ƒn-Ø√-EéÀ °æ秃úø’. ®√ï-®√ï †Í®ç-vü¿’úø’ Ø√®√-ߪ’-ù-¶µº-ô’dèπ◊ †çü¿ç-°æ‹úÕ Åví∫-£æ…-®√Eo,

b
i
§ƒ´¤-©÷J ´’©x-†èπ◊ †´-êç-vúø-¢√-úø†’ ü∆†ç î˨»úø’.
★ àúÓ Nï-ߪ÷-C-ûª’uúø’ *´J ûª÷®Ω’p / ¢ËçT î√∞¡Ÿéπu®√V. véÃ.¨¡. 1076 ™ ®√ï-®√ï †Í®ç-vü¿’E èπ◊´÷-®Ω’úø’ ®√ñ‰ç-vü¿’úø’

a t
'èπ◊™-ûª’hçí∫ îÓ∞¡ŸE— Ê°®Ω’ûÓ îÓ∞¡–-î√-∞¡Ÿéπu §ƒ©† v§ƒ®Ωç-Gµç*, ¢ËçT ®√ñ«uEo îÓ∞¡ ≤ƒv´÷-ïuç™ NM†ç î˨»úø’.
§ƒ©-Ø√ç-¨»©’
★
p r
u
®√ñ«uEo N≠æ-ߪ÷©’ – Ø√úø’©’ – éÌö«d©’ – ví¬´÷-©’í¬ N¶µº->ç-î√®Ω’. Å≥ƒd-ü¿¨¡ B®Ω’n©’ ÅØË ´’çvA °æJ-≠æûª’h ®√Vèπ◊

d
°æJ§ƒ©-†™ ≤ƒßª’-°æ-úËC. Å≥ƒd-ü¿¨¡ B®Ω’n© í∫’Jç* ¢Á·ü¿öÀ Å´’t-®√V ´÷í∫©’x ¨»Ææ†ç N´-J-≤ÚhçC.

a
ØÓö¸: ü∆Ø√-®Ωg-´¤úø’ èπÿú≈ ´÷í∫©’x ¨»Ææ†ç ¢Ë®·ç-î√úø’.
★

e n
È®çúÓ ÅJ-ÍéÆ- Jæ ¢Ë´·-©¢- √úø ¨»Ææ†ç™ ´’£æ…Æ- çæ Cµ Nví¬£œ«, ûªçvû§-ª ƒ© ÅØË ÖüÓu-íØ-∫ √-´÷©’ éπE°- Æ-œ æ’hØ- √o®·. ÖüÓuí∫ •%çü∆Eo

e
NßÁ÷í- ¬-C°-µ û-æ ª’©’ ÅØË¢- √®Ω’.
★

w. t
ví¬´’ Æ涵º†’ ¢√Jߪ’ç ÅE, ví¬´’ 鬮Ωu-E-®√y-£æ«éπ ´’çúø-LE °æçîª-¢√-Jߪ’ç ÅE, ví¬´÷-Cµ-é¬-JE ví¬´·çúø ÅE °œL-îË-¢√®Ω’.

w e
Ç≤ƒn† Ø√uߪ÷-Cµ-é¬-®Ω’-©†’ v§ƒúµÕy-¢√-èπ◊\©’ ÅE, Ø√uߪ’-´‚-®Ω’h©’ îªC¢Ë B®Ω’p-©†’ ïߪ’-°æ-vû√©’ ÅE °œL-îË-¢√®Ω’.
★

w n
†çü¿ç°- ‹æ úÕ ¨»Ææ†ç °æçîª v°üæ ∆µ †’©†’, È®çúÓ Å´’t-®√V •çü¿®Ω’ ¨»Ææ†ç ü∆yü¿¨¡ ≤ƒnØ√-C°-µ û-æ ª’©- †’, È®çúÓ î√∞¡Ÿéπu Hµ´·E

.
´’*-M°- ôæ oç ¨»Ææ†ç Åví£-∫ …æ ®- √™xE v¶«£æ«tù °æJ≠- û-æ ª’h©- í∫’Jç* ûÁLß - ª’ñ- Æ-‰ æ’hØ- √o®·.
ÇJnéπ °æJ-Æœn-ûª’©’
★
h a
b
Ø√öÀ ´®Ωhéπ Ææç°∂æ÷-©†’ †éπ®√©’ ÅE, ´®Ωhéπ Ææç°∂æ÷© Eߪ’-´÷-©†’ Ææ´’-ߪ’-鬮Ωuç ÅE °œL-îË-¢√®Ω’. Ø√öÀ †í∫®Ω v°æüµ∆†

i
Íéçvü¿ç °†’-íÌçúø.
★

t
NüË-¨»©ûÓ ´®Ωhéπç îËÊÆ-¢√-JE Ø√Ø√-üËP °éπ\çvúø’ ÅE, ´®Ωhéπ Ææç°∂æ÷-©Â°j °æ†’o ´Ææ÷©’ ÅCµ-é¬J-E Ææ’çéπ-v°-í∫_úø ÅE °œL-

a
îË-¢√®Ω’. ´÷çúø-L-èπ◊úø’ ÅØË ÅCµ-é¬J v§ƒçB-ߪ’çí¬ ´®Ωhéπ E®Ωy-£æ«-ùèπ◊ ņ’-´’A ÉîËa-¢√úø’. í∫ü∆u-ù´·, ´÷úø©’, vü¿´’t-´·©’

★
ÅØË Ø√ù«©’ «´’ùÀ™ ÖçúËN.

p r
u
ví¬´’-®Ω-éπ~ù ÅCµ-é¬-JE ûª™«J ÅE, ví¬´÷™x °æ†’o ´Ææ÷©’ ÅCµ-é¬-®Ω’-©†’ ®Ωôd-í∫’∞¡Ÿx ÅE °œL-îË-¢√®Ω’.

d
★ ¶µº÷ °∂æ©-≤ƒ-ߪ’ç™ ®√Vèπ◊ îÁLxçîË ¶µ«í¬Eo éÓ®Ω’ ÅØË-¢√®Ω’. éπ©’x (éπ™«x-†-é¬\†ç), N¢√£æ«ç (éπ∞«u-ù-é¬\†ç), ߪ·´-®√V

n a
¶µº%A éÓÆæç (üÌí∫-®√V °æ†’o), ÂÆjØ√uEo E®Ωy-£œ«ç-îª-ú≈-EéÀ (°æúË-¢√∞Ï °æ†’o) °æ†’o©’ ´Ææ÷©’ îËÊÆ-¢√®Ω’. ߪ·ü¿l¥ Ææ´’-ߪ’ç™
ÂÆjØ√uEo §Ú≠œçîË ví¬´÷-©†’ @ûª-°æ¤-ô÷∞¡Ÿx ÅØË-¢√®Ω’.
★

e e
ߪ·ü¿l¥ç™ ®√V ãô-N’E ÅçU-éπ-J-Ææ’h-†oô’x ÜüË éÌ´·t†’ üµ¿®Ωt-ü∆®Ω ÅØË-¢√®Ω’. ´÷È®\ö¸ èπÿúø-∞¡xèπ◊ Ææ®Ω’èπ◊©’ ®Ω¢√ù« îËÊÆ-

.
¢√-JE °J-éπ©’ Åçö«®Ω’.

ww
★ *†-í∫çñ«ç Ø√öÀ ´·êu Í®´¤-°æ-ôd-ù-´’E Å£æ«-ü¿-†-éπ®Ω ¨»Ææ†ç ûÁ©’-°æ¤-ûÓçC.

w
★ Ø√ù«-©†’ í∫ü∆uùç (•çí¬®Ω’ Ø√ù„ç), ´÷úø (¢ÁçúÕ Ø√ù„ç), é¬Ææ’ (®√T Ø√ù„ç) ÅE °œL-îË-¢√®Ω’. °æçôèπ◊ ´·çü¿’ E®Ωg-
®·çîË °æ†’o Æœü∆lߪ’, é¬í¬ °æçô ´*a† ûª®√yûª NCµçîËü∆Eo ÅJ -°æ†’o ÅØË-¢√®Ω’.
≤ƒ´÷->éπ °æJ-Æœn-ûª’©’
v-¶«£æ«t-ù’™x ¢ÁjC-èπ◊©’, EßÁ÷-í∫’©’ ÅØË ¨»ê©’ à®Ωp-ú≈f®·. ¢Áj¨¡Ÿu©’ ñ„j† ´’û√Eo Å´-©ç-Gç-î√®Ω’. ¢√J èπ◊©-üË-´ûª ¢√ÆæO
éπ†u-é¬-°æ-®Ω-¢Ë’-¨¡yJ.

www.eenadupratibha.net
 www.eenadupratibha.net
★ °æçî√†ç ¢√®Ω’ Åçõ‰ N¨¡y-éπ-®Ωt©’. O®Ω’ éπç≤ƒL, éπ´’tJ, éπçîªJ, é¬ÂÆ, ´vúøçT ÅØË Å®·ü¿’ ¨»ê©’í¬ à®Ωp-ú≈f®Ω’.
´’ûª °æJ-Æœn-ûª’©’
°æ®Ω´’ ¶µ«í∫-´ûª, °æ®Ω´’ ´’Ê£«-¨¡y®Ω G®Ω’-ü¿’©’ üµ¿Jç-*† ûª÷®Ω’p î√∞¡Ÿ-èπ◊u©’ ≤ƒt®Ωh Ææçv°æ-ü∆-ߪ÷Eo §ƒöÀç-î√®Ω’. O®Ω’ ¨Îj´-
´’-û√Eo Çîª-Jç-î√®Ω’.
e t
★ ¶˜ü¿l¥-´’ûªç éÃ~ùÀç* ñ„j†-´’ûªç ®√ñ«-ü¿-®Ωù §ÒçCçC. ¶˜ü¿l¥-®√-´÷©’ °æçî√-®√-´÷-©’í¬ ´÷J-§Ú-ߪ÷®·.

. n
a
★ èπ◊™-ûª’hçí∫ îÓ∞¡Ÿúø’ ´·†’-íÓúø’ (í∫’çô÷®Ω’ >™«x) ü¿í∫_®Ω °æ%Dµy-A-©éπ •ÆæC Ê°®Ω’ûÓ ¨Ïyû√ç-•®Ω ñ„j† •Ææ-CE, ®√≠æ-Zèπÿô

h
´‚úÓ Éçvü¿’úø’ éπúø°æ >™«x ü∆†-´¤-©-§ƒ-úø’™ íÌ°æp ñ„j†-Íé~-vû√Eo EJtç-î√®Ω’.
★

i b
¶üµ¿-Ø˛™ Ö†o íÓ´’-Í®∏-¨¡y®Ωç Nví∫£æ«ç †´‚-Ø√-™ØË î√´·ç-úø-®√-ߪ·úø’ -v¨»-´-ù ¶„-∞¡íÌ--∞¡-™E íÓ´’-Í®∏-¨¡y®Ω Nví∫-£æ…Eo EJtç-

t
î√úø’.
★

a
í∫ù-°æA, P´¤úø’, N≠æflg´¤, ÇC-ûª’uúø’, üËN ÅØË Å®·-ü¿’-í∫’®Ω’ üË´-ûª-©†’ äÍé-≤ƒJ Ç®√-CµçîË °æçî√-ߪ’-ûª† °æ‹ñ« Nüµ∆†ç v§ƒ®Ωç-

r
¶µº-¢Á’içC. X¨Îj©ç, vü∆é~¬-®√´’ç, é¬∞Ï-¨¡y-®√© ´©x Ççvüµ¿-ü˨¡ç vALçí∫ ü˨¡çí¬ Ê°®ÌçCçC.
★

u p
¨Îj´ ´’ûªç™ §ƒ¨¡Ÿ-°æûª, 鬧ƒ-Léπ, 鬙«-´·ê ¨»ê©’ à®Ωp-ú≈f®·. v§ƒ<-†-¢Á’i† §ƒ¨¡Ÿ-°æûª ¨»ê†’ ©èπ◊-M-¨¡Ÿúø’, 鬙«-´·ê ¨»ê†’

d
鬙«-†-†’úø’ ≤ƒn°œç-î√®Ω’. ¶µº´-¶µº÷A ®Ω '´÷©B ´÷üµ¿´ç— X¨Îj-™«Eo 鬧ƒ-Léπ Íé~vûªçí¬ Ê°®Ì\ç-öçC.
★

a
È®çúÓ ßª·ü¿l¥-´’©’x ¶„ï-¢√úø ¨»Ææ†ç îËv¶©’ ´’£æ«-ÊƆ ñ«ûª®Ω í∫’Jç* N´-J-≤ÚhçC. Ææ®Ωp-´®Ωç (é¬éÀ-Ø√úø) ¶µº´-Ø√o-®√-ߪ’ù

n
≤ƒyN’ ǩߪ’ç, °œ®∏√-°æ¤®Ωç èπ◊çB ´÷üµ¿-´-≤ƒyN’ ǩߪ’ç, Xé¬-èπ◊∞¡ç (éπ%≥ƒg >™«x) Ççvüµ¿ ´’£æ…-N≠æflg üË¢√-©-ߪ÷-©†’ Ñ

e
鬩ç™ØË EJtç-î√®Ω’.

★
.e
Nü∆u–-≤ƒ-®Ω-Ææy-û√©’

w
Ø√öÀ Nü∆u-©ß
t
- ª÷©- ’–-°æ∂’ö- é-À π©’, Ø√öÀ ®√ï-¶«µ ≠æ– ÆæçÆæ \%ûªç. éπNí- ¬-ߪ’éπ éπ©p-û®-ª Ω’´- ¤í¬ Ê°®Ìç-C† È®çúÓ Å´’t-®√V §Úûª†- ¶- ºµ ô’d,

★
w w e
´÷üµ¿´- ¶- ºµ ô’d, ¶µºöü-dÀ ´-Ë ¤ú’ø ™«çöÀ éπ´¤©- †’ §Ú≠œçî- √úø’. ´‚úÓ N≠æfl´-g ®- Ω†-n ’úø’ éπN °æçúÕûª 鬴’-ü†-˵ ’´¤ G®Ω’ü¿’ §Òçü∆úø’.

n
.
††oߪ’ Ø√®√-ߪ’ù- ¶- ºµ ô’d ≤ƒßª’çûÓ ´’£æ…¶- «µ ®- ûΩ- çª ™ ¢Á·ü¿öÀ È®çúø’†- o®Ω °æ®√y-©†’ ûÁ©’-í∫’™ ®√¨»úø’. Ççvü¶¿-µ «µ ≥- ƒ†’¨»Ææ†ç ÅØË

a
¢√uéπ®- Ωù víç∫ ü∑∆Eo ®Ω*ç-î√úø’.
★

h
§ƒ´¤-©÷J ´’©x† 'í∫ùÀ-ûª-≤ƒ®Ω Ææçví∫£æ«ç— ÅØË ví∫çü∑∆Eo ûÁ©’-í∫’™ ®Ω*ç-î√úø’. DEo ÆæçÆæ \%-ûªç™ ´’£æ…-O-®√-î√J ®Ω*ç-î√úø’.
Öví¬-C-ûª’uúø’ éπ∞«u-ù-é¬-®Ωé˙ ÅØË ¢Ájü¿u ví∫çü∑∆Eo ®Ω*ç-î√úø’.
b
★

t i
¨»ü∆y-ü∆- Æœç£æ«, û√J\éπ îªvéπ-´Jh G®Ω’-ü¿’©’ §ÒçC† ≤Ú´’-üË-´-Ææ÷J ߪ’¨¡-Æœh-©éπ, FA ¢√é¬u-´’%ûª, ߪ·éÀh *çû√-´’ùÀ Ææ÷vûª

a
´çöÀ ví∫çü∑∆-©†’ ®Ω*ç-î√úø’. èπ◊´÷-J-©-¶µºô’d °æ‹®Ωy-O’-´÷çÆæ °æü¿l¥-AE v°æî√®Ωç î˨»úø’.
¢√Ææ’h, éπ∞«-®Ωç-í¬©’

p r
u
¨Îj´, ¢Áj≠æg´ Ç©-ߪ÷© E®√tùç áèπ◊\-´í¬ ïJ-TçC. °æçî√-®√-´÷©’ ÅGµ-´%Cl¥ îÁçü∆®·. Géπ\-¢Ó©’ (G®Ω’-ü∆ç-éπ-E-v§Ú©’)

d
Ç©-ߪ÷-©†’ í∫’ùí∫ Nï-ߪ÷-C-ûª’uúø’ EJtç-î√úø’.

a
°æçî√-®√-´÷©’: vü∆é~¬-®√´’ç/ Hµ´÷-®√´’ç– vü∆é~¬-®√´’ç, èπ◊´÷®√®√´’ç – ≤ƒ´’-®Ωx-éÓô, Å´’-®√-®√´’ç– Å´’-®√-´A, éÃ~®√-®√-´’ç–-§ƒ-©-

n
éÌ©’x, ≤Ú´÷-®√´’ç – í∫’†’-°æ‹úÕ (Hµ´’-´®Ωç).
★
★
e e
Ø√öÀ ´·êu NØÓü¿ç éÓ™«ôç. ¢Á·ü¿öÀ î√∞¡Ÿéπu Hµ´·E 鬩ç™ £æ«Mx-¨¡éπç ÅØË éÓ™«-ô-KA ÅGµ-´%Cl¥ îÁçCçC.

.
Ø√öÀ P™«p™x Où, °œ©x-†-víÓN, ´’%ü¿çí∫ç, û√∞«©’ ™«çöÀ ¢√ü¿u °æJ-éπ-®√©’ áèπ◊\-´í¬ éπE-°œ-≤ƒh®·. Nï-ߪ’-¢√úø, ïN’t-üÌ-

ww
úÕf™ ÆæçUûª P™«p-©’-Ø√o®·. éπçü¿’-èπÿ®Ω’, Géπ\-¢Ó©’ °æôd-ù«-©†’ í∫’ùí∫ N-ïߪ÷-C-ûª’uúø’ EJtç* ÅGµ-´%Cl¥ î˨»úø’.

w
´÷CJ v°æ¨¡o©’
1. £æ…J-B-°æ¤vûª ÅØË ´÷ûª%-Ææç-ïc†’ ¢√úÕ† ´ç¨¡ç àC?
1) ¨»ûª-¢√-£æ«-†’©’ 2) Éé~¬y-èπ◊©’ 3) ûª÷®Ω’p î√∞¡Ÿ-èπ◊u©’ 4) °æPa´’ î√∞¡Ÿ-èπ◊u©’
2. ûÁ©’í∫’ ¶µ«≠æ™ ¢Á·ü¿öÀ ®√ï-éπ-Ní¬ à éπN Ê°®Ìç-ü∆úø’?
1) ††oߪ’ 2) †ØÁo-îÓ-úø’úø’ 3) Aéπ\† 4) ¨¡®Ωy-´®Ωt

www.eenadupratibha.net
 www.eenadupratibha.net
3. ü¿¨¡-èπ◊-´÷®Ω îªJvûª ví∫çü∑∆Eo ®√Æœ, ÅGµ-†-´-ü¿çúÕ G®Ω’ü¿’ §ÒçC† éπN...
1) Íéûª† 2) ´’ç 3) Aéπ\† 4) ´’†’´’ ÆœCl
4. éπN-í¬-ߪ’éπ éπ©p-ûª-®Ω’´¤ G®Ω’ü¿’ §ÒçC† ®√V á´®Ω’?
1) ¢Á·ü¿öÀ Å´’t-®√V 2) È®çúÓ ßª·ü¿l¥-´’-©’xúø’
e t
3) È®çúÓ Å´’t-®√V 4) ´‚úÓ N≠æflg-´-®Ωn-†’úø’

. n
5. ¢ËçT î√∞¡Ÿéπu, ®√≠æZ-èπÿô Ææç°∂æ’-®Ω{-ù©’ á´J 鬩ç™ v§ƒ®Ω綵º´’ߪ÷u®·?
1) ¢Á·ü¿öÀ ïߪ’-Æœç£æ« ´©x-¶µº’úø’
h
2) ¢Á·ü¿öÀ Nï-ߪ÷-C-ûª’uúø’a
3) Å´’t-®√V - I

i b
4) Å´’t-®√V - II
6.

a t
®√≠æè-Z πÿô- ®- √V vü¿’µ ´¤ú’ø îËA™ ãúÕ, ÅûªE- éÀ ûª† èπÿû- ª’®Ω’ Q©´’£æ…ü- N-Ë E É*a N¢√£æ«ç îËƆœ ®√V...

r
1) N≠æflg-´-®Ωn† - I 2) N≠æflg-´-®Ωn† - II

7.
3) N≠æflg-´-®Ωn† - IV

u p
4) -á-´®Ω÷ é¬-ü¿’
108 ߪ·ü∆l¥©’ îËÆœ, 108 P¢√-©-ߪ÷©’ EJtç-*† î√∞¡Ÿéπu ®√V á´®Ω’?
1) ¢Á·ü¿öÀ Nï-ߪ÷-C-ûª’uúø’

a d 2) Nï-ߪ÷-Cûªu - II
3) Nï-ߪ÷-Cûªu - III

e n 4) Nï-ߪ÷-Cûªu - IV

e
-ï-¢√-•’-©’

w.
1-3; 2-2; 3-1; 4-3; 5-2; 6-3; 7-2.

t
w e
– -G. -Ø√í∫®√-V

w . n
h a
i b
a t
p r
d u
n a
.e e
w ww

www.eenadupratibha.net