Alyxer A.
Penaflor
SPANISH ERA AND PRE COLONIAL POEMS
MY LAST FAREWELL
(MI ULTIMO ADIOS)
JOSE RIZAL
Farewell, my adored Land, region of the sun
caressed,
Pearl of the Orient Sea, our Eden lost,
With gladness I give you my Life, sad and
repressed;
And were it more brilliant, more fresh and at
its best,
I would still give it to you for your welfare
at most.
On the fields of battle, in the fury of fight,
Others give you their lives without pain or
hesitancy,
The place does not matter: cypress laurel,
lily white,
Scaffold, open field, conflict or martyrdom’s
site,
It is the same if asked by home and Country.
I die as I see tints on the sky b’gin to show
And at last announce the day, after a gloomy
night;
If you need a hue to dye your matutinal
glow,
Pour my blood and at the right moment
spread it so,
And gild it with a reflection of your nascent
light!
My dreams, when scarcely a lad adolescent,
My dreams when already a youth, full of
vigor to attain,
Were to see you, gem of the sea of the
Orient,
Your dark eyes dry, smooth brow held to a
high plane
Without frown, without wrinkles and of
shame without stain.
My life’s fancy, my ardent, passionate
desire,
Hail! Cries out the soul to you, that will
soon part from thee;
Hail! How sweet ’tis to fall that fullness you
may acquire;
To die to give you life, ‘neath your skies to
expire,
And in your mystic land to sleep through
eternity!
If over my tomb some day, you would see
blow,
A simple humble flow’r amidst thick
grasses,
Bring it up to your lips and kiss my soul so,
And under the cold tomb, I may feel on my
brow,
Warmth of your breath, a whiff of your
tenderness.
Let the moon with soft, gentle light me
descry,
Let the dawn send forth its fleeting, brilliant
light,
In murmurs grave allow the wind to sigh,
And should a bird descend on my cross and
alight,
Let the bird intone a song of peace o’er my
site.
Let the burning sun the raindrops vaporize
And with my clamor behind return pure to
the sky;
Let a friend shed tears over my early
demise;
And on quiet afternoons when one prays for
me on high,
Pray too, oh, my Motherland, that in God
may rest I.
Pray thee for all the hapless who have died,
For all those who unequalled torments have
undergone;
For our poor mothers who in bitterness have
cried;
For orphans, widows and captives to tortures
were shied,
And pray too that you may see your own
redemption.
And when the dark night wraps the cemet’ry
And only the dead to vigil there are left
alone,
Don’t disturb their repose, don’t disturb the
mystery:
If you hear the sounds of cittern or psaltery,
It is I, dear Country, who, a song t’you
intone.
Farewell, parents, brothers, beloved by me,
Friends of my childhood, in the home
distressed;
Give thanks that now I rest from the
wearisome day;
Farewell, sweet stranger, my friend, who
brightened my way;
Farewell, to all I love. To die is to rest.

And when my grave by all is no more

remembered,
With neither cross nor stone to mark its
place,
Let it be plowed by man, with spade let it be
scattered
And my ashes ere to nothingness are
restored,
Let them turn to dust to cover your earthly
space.

Then it doesn’t matter that you should forget

me:
Your atmosphere, your skies, your vales I’ll
sweep;
Vibrant and clear note to your ears I shall
be:
Aroma, light, hues, murmur, song, moanings
deep,
Constantly repeating the essence of the faith
I keep.

My idolized Country, for whom I most

gravely pine,
Dear Philippines, to my last goodbye, oh,
harken
There I leave all: my parents, loves of mine,
I’ll go where there are no slaves, tyrants or
hangmen
Where faith does not kill and where God
alone does reign.
PAG-IBIG SA TINUBUANG LUPA
TULA NI ANDRES BONIFACIO
Aling pag-ibig pa ang hihigit kaya
sa pagkadalisay at pagkadakila
gaya ng pag-ibig sa tinubuang lupa?
Alin pag-ibig pa? Wala na nga, wala.
Ulit-ulitin mang basahin ng isip
at isa-isahing talastasing pilit
ang salita’t buhay na limbag at titik
ng isang katauhan ito’y namamasid.
Banal na pag-ibig pag ikaw ang nukal
sa tapat na puso ng sino’t alinman,
imbit taong gubat, maralita’t mangmang
nagiging dakila at iginagalang.
Pagpupuring lubos ang nagiging hangad
sa bayan ng taong may dangal na ingat,
umawit, tumula, kumatha’t sumulat,
kalakhan din nila’y isinisiwalat.
Walang mahalagang hindi inihandog
ng pusong mahal sa Bayang nagkupkop,
dugo, yaman, dunong, katiisa’t pagod,
buhay ma’y abuting magkalagot-lagot.
Bakit? Ano itong sakdal nang laki
na hinahandugan ng buong pag kasi
na sa lalong mahal kapangyayari
at ginugugulan ng buhay na iwi.
Ay! Ito’y ang Inang Bayang tinubuan,
siya’y ina’t tangi na kinamulatan
ng kawili-wiling liwanag ng araw
na nagbibigay init sa lunong katawan.
Sa kanya’y utang ang unang pagtanggap
ng simoy ng hanging nagbigay lunas,
sa inis na puso na sisinghap-singhap,
sa balong malalim ng siphayo’t hirap.
Kalakip din nito’y pag-ibig sa Bayan
ang lahat ng lalong sa gunita’y mahal
mula sa masaya’t gasong kasanggulan.
hanggang sa katawan ay mapasa-
libingan.
Ang nangakaraang panahon ng aliw,
ang inaasahang araw na darating
ng pagka-timawa ng mga alipin,
liban pa ba sa bayan tatanghalin?
At ang balang kahoy at ang balang sanga
na parang niya’t gubat na kaaya-aya
sukat ang makita’t sa ala-ala
ang ina’t ang giliw lampas sa saya.
Tubig niyang malinaw sa anaki’y bulog
bukal sa batisang nagkalat sa bundok
malambot na huni ng matuling agos
na nakaka aliw sa pusong may lungkot.
Sa aba ng abang mawalay sa Bayan!
gunita ma’y laging sakbibi ng lumbay
walang ala-ala’t inaasam-asam
kundi ang makita’ng lupang tinubuan.
Pati na’ng magdusa’t sampung
kamatayan
wari ay masarap kung dahil sa Bayan
at lalong maghirap. O! himalang bagay,
lalong pag-irog pa ang sa kanya’y alay.
Kung ang bayang ito’y nasa panganib
at siya ay dapat na ipagtangkilik
ang anak, asawa, magulang, kapatid
isang tawag niya’y tatalikdang pilit.
Datapwa kung bayan ano ang bayan ng
ka-Tagalogan
ay nilalapastangan at niyuyurakan
katwiran, puri niya’t kamahalan
ng sama ng lilong ibang bayan.
Di gaano kaya ang paghinagpis
ng pusong Tagalog sa puring nalait
at aling kaluoban na lalong tahimik
ang di pupukawin sa paghihimagsik?
Saan magbubuhat ang paghihinay
sa paghihiganti’t gumugol ng buhay
kung wala ring ibang kasasadlakan
kundi ang lugami sa kaalipinan?
Kung ang pagka-baon niya’t pagka-
busabos
sa lusak ng daya’t tunay na pag-ayop
supil ng pang-hampas tanikalang gapos
at luha na lamang ang pinaa-agos
Sa kanyang anyo’y sino ang tutunghay
na di-aakayin sa gawang magdamdam
pusong naglilipak sa pagka-sukaban
na hindi gumugol ng dugo at buhay.
Mangyari kayang ito’y masulyap
ng mga Tagalog at hindi lumingap
sa naghihingalong Inang nasa yapak
ng kasuklam-suklam na Castilang
hamak.
Nasaan ang dangal ng mga Tagalog,
nasaan ang dugong dapat na ibuhos?
bayan ay inaapi, bakit di kumikilos?
at natitilihang ito’y mapanuod.
Hayo na nga kayo, kayong nanga buhay
sa pag-asang lubos na kaginhawahan
at walang tinamo kundi kapaitan,
kaya nga’t ibigin ang naaabang bayan.
Kayong antayan na sa kapapasakit
ng dakilang hangad sa batis ng dibdib
muling pabalungit tunay na pag-ibig
kusang ibulalas sa bayang piniit.
Kayong nalagasan ng bunga’t bulaklak
kahoy niyari ng buhay na nilanta't sukat
ng bala-balakit makapal na hirap
muling manariwa’t sa baya’y lumiyag.
Kayong mga pusong kusang inuusal
ng daya at bagsik ng ganid na asal,
ngayon magbangon’t baya’y itanghal
agawin sa kuko ng mga sukaban.
Kayong mga dukhang walang tanging
sikap
kundi ang mabuhay sa dalita’t hirap,
ampunin ang bayan kung nasa ay lunas
sapagkat ang ginhawa niya ay sa lahat.
Ipahandog-handog ang buong pag-ibig
hanggang sa mga dugo’y ubusang
itangis
kung sa pagtatanggol, buhay ay mapatid
ito’y kapalaran at tunay na langit.
AMBAHAN TANAGA
OF HANUNOO MANGYANS

Ako mana manrigsan Katititbay ka, tulos

sa may panayo pinggan Sakaling datnang agos,

sa may tupas balian Ako’s mumunting lumot,

ako ud nakarigsan Sa iyo’y pupulupot

ihambing bahayawan

sinag-uli batanggan. You may stand sturdy

But when the water flow

I would like to take a bath I, the humble moss

scoop the water with the plate Can strangle you

wash the hair with lemon juice

but I could not take a bath

because the river is dammed

with a lot of sturdy trunks