‫کارگاه عملىات دستگاهى‬

‫ در صناىع شىمىاىى‬
‫رشتۀ صناىع شىمىایی‬
‫زمىنۀ صنعت‬
‫شاخۀ آموزش فنى وحرفه اى‬
‫شمارۀ درس‪2412‬‬

‫سیدپندار ‬
‫توفيقى‪ّ ،‬‬ ‫‪543‬‬
‫مؤلف‪:‬سيدپندار توفيقى‪ .‬ــ تهران‪  :‬شرکت‬
‫ّ‬ ‫کارگاه عمليات دستگاهى در صنايع شيميايى ‪/‬‬ ‫‪/028‬‬
‫چاپ و نشر کتاب هاى درسى اىران‪.1393 ،‬‬ ‫ک  ‪ 853‬ت‪/‬‬
‫شماره درس ‪)2412‬‬‫ٔ‬ ‫‪98‬ص‪ :.‬مصور‪ .‬ــ(آموزش فنى و حرفه اى؛‬ ‫‪1393‬‬
‫زمىنه صنعت‪.‬‬
‫رشته  صنايع شيمىايى‪ٔ ،‬‬
‫متون درسى ٔ‬
‫برنامه رىزى و نظارت‪ ،‬بررسى و تصوىب محتوا‪ :‬کمىسىون برنامه رىزى و تألىف کتاب هاى‬
‫رشته صنايع شيميايى دفتر تألىف کتاب هاى درسی فنى و حرفه اى و کاردانش وزارت‬
‫درسى ٔ‬
‫آموزش و پرورش‪.‬‬
‫‪ .1‬عملىات دستگاهى  ــ کارگاه ها‪ .2 .‬صنايع شيميايى‪ .‬الف‪ .‬اىران‪ .‬وزارت آموزش و‬
‫رشته صنايع شيميايى‪ .‬ب‪ .‬عنوان‪.‬‬‫پرورش‪ .‬کمىسىون برنامه رىزى و تألىف کتاب هاى درسى ٔ‬
‫ج‪ .‬فروست‪.‬‬

‫‪1393‬‬
 ‫همکاران محترم و دانش آموزان عزىز‪:‬‬
‫پىشنهادات و نظرات خود را در بارۀ محتواى اىن کتاب بـه نشانى‬
‫تهران ـ صندوق پستى شمارۀ  ‪  4874/15‬دفتر تألىف کتاب هاى درسی فنى و‬
‫حرفه اى و کاردانش ‪ ،‬ارسال فرماىند‪.‬‬
‫‪info@tvoccd.sch.ir‬‬ ‫پىام نگار (اىمىل)‬
‫‪www.tvoccd.sch.ir‬‬ ‫وب گاه (وب  ساىت)‬

‫مؤسسه استاندارد و‬
‫ٔ‬ ‫ىکاهاى اندازه گىرى‪،‬عالئم اختصارى‪،‬نقشه هاى موجود در اىن کتاب توسط‬
‫تحقىقات صنعتى اىران بررسى و تأىىد گردىده است‪.‬‬

‫اىن کتاب در سال تحصىلى ‪  89‬ــ  ‪ 88‬بر اساس نظرها و پىشنهادهاى هنرآموزان سراسر کشور پس از‬
‫رشته صناىع شىمىاىى بازنگرى و اصالح شده است‪.‬‬
‫تأىىد در کمىسىون تخصصى ٔ‬

‫وزارت آموزش و پرورش‬

‫سازمان پژوهش و برنامه رىزى آموزشى‬

‫برنامه رىزى محتوا و نظارت بر تألىف‪ :‬دفتر تألىف کتاب هاى درسی فنى و حرفه اى و کار دانش‬
‫نام کتاب‪ :‬کارگاه عملىات دستگاهى در صناىع شىمىاىى ـ ‪493/5‬‬
‫سىدپندار توفىقى‬
‫مؤلف‪ّ :‬‬
‫اعضاى کمىسىون تخصصى‪ :‬طىبه کنشلو‪ ،‬محمد رضا ارشدى‪ ،‬مرضىه گرد‪ ،‬اعظـم صفارى‪ ،‬ناصررضائى شوشترى‬
‫ و ساسان صدراىى نورى‬
‫آماده سازى و نظارت بر چاپ و توزىع‪ :‬ادارۀ کلّ نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی ‬
‫  تهران‪ :‬خىابان اىرانشهر شمالى ـ ساختمان شمارۀ ‪ 4‬آموزش و پرورش (شهىد موسوى)‬
‫   تلفن‪9 :‬ـ‪ ،88831161‬دورنگار‪ ،88309266 :‬کدپستى‪،1584747359 :‬‬
‫  وب ساىت‪www.chap.sch.ir :‬‬
‫رسام‪ :‬مرىم دهقان زاده‬
‫صفحه آرا‪ :‬فائزه  محسن شىرازى‬
‫طراح  جلد‪ :‬طاهره حسن زاده‬
‫جادۀ مخصوص کرج ـ خىابان ‪ ( 61‬دارو پخش) ‬
‫ناشر ‪ :‬شرکت چاپ و نشر کتاب هاى درسى اىران‪ :‬تهران ـ کىلومتر ‪ّ 17‬‬
‫ تلفن ‪ 5 :‬ـ ‪ ،44985161‬دورنگار‪ ،44985160 :‬صندوق پستى ‪139 :‬ـ ‪ 37515‬‬
‫چاپخانه‪ :‬خجستگان‬
‫سال انتشار و نوبت چاپ‪ :‬چاپ چهاردهم ‪1393‬‬
‫حق چاپ محفوظ است‪.‬‬
‫ّ‬

‫‪ISBN   964-05-1044-0‬‬ ‫شابک  ‪ 964-05- 1044-0‬‬

Êô« t?²?³? « Æb?O?M? X?Ý—œ @?O? ¨b?O?M? X?Ý—œ Á—U?OÞ bO«u²Ð “Ëd« sOL¼ t bOýU³ l$u² ULý
ʬ t?Ås?¹« ‰U?³?œ b?¹Ëd?Ð ¨b¹uý —«bOÐ b¹UÐ ÆrOM XÝ—œ rO«uðÅvL tÅs¹« “« bOýU³ ”u¹Q U« ªœuýÅvL
«bOÄ v²K p¹ —œ Áœ«—« s¹« Ë bý «bOÄ v²K p¹ —œ dJ3 s¹« v²$Ë ÆbOM XÝ—œ ÊUðœuš «— t²3dAOÄ l¹UM6
ÊUDOý vMF¹ ¨XÝ« fOKЫ œuMł “« ”Q¹ ÆœuýÅv q6UŠ VKD s¹« ¨gýu ‰U³œ Ë bMÅv gýu bý
ÊUœuš —œ XÝ« tK « œuMł “« t «— bO« Ë rOeÐ —UM «— œuMł s¹« b¹UÐ U 윗«œÅv«Ë ”Q¹ tÐ «— ÊUA¹«
ÆrOM Áb“
vMOLšÅÂU «
 V%UD XÝdN

±∂ —UA ÈdOÖÅÁ“«b« ÈU¼ÅÁU~²Ýœ ‡‡ ÅÂuÝ

Ò qB ≤ v¹uÅ‘—«eÖ ‡‡ ‰ËÒ« qB
±∂ tbI ‡‡≥‡‡± ≤ vC¹u ‘—«eÖ ÈÅÁu× ‡‡±‡‡±
±∂ —UA3 ÈdOÖÅÁ“«b« q¹UÝË ‡‡≥‡‡≤ ≤ ÅÁbOJÇ ‡‡± ‡‡±‡‡±
±∂ ‰Ë« t²Ýœ ‡‡≥‡‡≤‡‡± ≤ tbI ‡‡±‡‡±‡‡≤
≤± Êœ—uÐ ZMÝ—UA3 ‡‡≥‡‡≤‡‡≤ ≤ ·b¼ ‡‡±‡‡±‡‡≥
≤≤ v U²O−¹œ ÈU¼ÅZMÝ—UA3 ‡‡≥‡‡≤‡‡Å≥ ≤ È—u¾ð ‡‡±‡‡±‡‡¥
≤ g¹U“¬ ‘Ë— Ë ÁU~²Ýœ Õdý ‡‡±‡‡±‡‡Åŵ
≤¥  ôUÒOÝ ÊU¹dł ÈdOÖÅÁ“«b« ÈU¼ÅÁU~²Ýœ ‡‡ —UNÇ qB ≥  U³ÝU× ‡‡±‡‡±‡‡ÅÅ∂
≤¥ tbI ‡‡¥‡‡± ≥ U¼Åg¹U“¬ Z¹U² ‡‡±‡‡±‡‡∑
≤¥ ©vÐœ® ÊU¹dł  bý ÈdOÖÅÁ“«b« ÈU¼Å‘Ë— ‡‡¥‡‡≤ ≥ Z¹U² dOCH𠇇±‡‡±‡‡ÅÅ∏
≤¥ X³¦ v¹UłÅÅtÐÅÅUł Å‘Ë— ‡‡¥‡‡≤‡‡± ≥ ÈdOÖÅt−O² ‡‡±‡‡±‡‡π
≤µ ÊU¹dł œ«bC« ‘Ë— ‡‡¥‡‡≤‡‡≤ ≥ g¹U“¬ ÈU¼UDš ‡‡±‡‡±‡‡±∞
ÈÅÅt u ÈÅtKOÝË tÐ vÐœ ÈdOÖÅÁ“«b« ‡‡¥‡‡≤‡‡≥ ≥ lÐUM Ë lł«d ‡‡±‡‡±‡‡±±
≥∞  u²OÄ ¥ È—UÅXÐu ‘—«eÖ ‡‡±‡‡≤
ÈËdO  «dŁ« ÈÅtKOÝËÅtÐ vÐœ ÈdOÖÅÁ“«b« ‡‡¥‡‡≤‡‡¥
≥± ÂËUI ±∞ U œ ÈdOÖÅÁ“«b« ‡‡ ÂËÒœ qB
È—u²Ë® ÊU¹dł ÈdOÖÅÁ“«b« q¹UÝË ÈÅtC¹UI ‡‡¥‡‡≥ ±∞ tbI ‡‡≤‡‡±
≥≤ ©d²ÅfO3 È—« Ë d² ±∞ Uœ ÈU¼Å”UOI ‡‡≤‡‡≤
≥≤ d² È—u²Ë ‡‡¥‡‡≥‡‡± ±∞ Uœ ÈdOÖÅÁ“«b« q¹UÝË ‡‡≤‡‡≥
≥≤ d²ÅfO3 È—« ‡‡¥‡‡≥‡‡≤ ±∞ vF¹U ZMÝUœ ‡‡≤‡‡≥‡‡±
≥≤ ÊU¹dł Ÿu Ë vÐœ Ê«eO ÈÅt³ÝU× ∫g¹U“¬ ‡‡¥‡‡¥ ±± ‰UÒOÝ ◊UC³« ZMÝUœ ‡‡≤‡‡≥‡‡≤
—œ „UJD6« V¹d{ ÈÅt³ÝU× ∫g¹U“¬ ‡‡¥‡‡ µ ±± U¼ÅqÄuud𠇇≤‡‡≥‡‡≥
≥¥ «—¬ ÊU¹dł ±≤ v²FM6 ÈU¼ÅqÄuudð Ÿ«u« ‡‡≤‡‡≥‡‡¥
dŁ« dÐ ‰UOÝ ÈÅt²¹“uJC¹Ë  «dOOGð ÈÅt³ÝU× ‡‡¥‡‡ÅÅ∂ ±≥ v U²O−¹œ ÈU¼ÅZMÝUœ ‡‡≤‡‡≥‡‡Åŵ
≥µ Uœ  «dOOGð ±¥ qÄuudð s²šUÝ ∫g¹U“¬ ‡‡≤‡‡ÅÅ¥
∂π t u ‡‡ t²ÝuÄ vð—«dŠ ʼnbÒ ³ ∫g¹U“¬ ‡‡Å∂‡‡π  ôUOÝ ÊU¹dł ÈdOÖÅÁ“«b« ∫g¹U“¬ ‡‡¥‡‡Å∑
≥π È—u²Ë Ë fO3ÅÈ—« ÈÅtKOÝËÅtÐ
∑≥ bM¹¬d ‰d²M6 ‡‡ r²H¼ qB
∑≥ tbI ‡‡∑‡‡± ¥µ U¼—uÝdáL6 Ë U¼ÅéLÄ ‡‡ r−MÄ qB
∑≥ l¹U `DÝ ‰d²M ‡‡∑‡‡≤ ¥µ tbI ‡‡Åŵ‡‡±
∑µ Uœ ‰d²M ‡‡∑‡‡≥ ¥µ éLÄ ‡‡µ‡‡±‡‡±
∑µ —UA3 ‰d²M ‡‡∑‡‡¥ ¥µ ed “« e¹dÖ éLÄ ‡‡Åŵ҇±‡‡≤
∑∂ ‰d²M ÈU¼dOý ‡‡∑‡‡Åŵ µ∞ éLÄ vJ¹d²J « Ê«uð ÈÅt³ÝU× ‡‡Åŵ҇≤
∑∂ sÅÂdÖÅ»¬ —UA3 Ë Uœ ¨`DÝ ‰d²M ∫g¹U“¬ ‡‡∑‡‡ÅÅ∂ µ∞ éLÄ ÈbM¹¬d3 Ê«uð ÈÅt³ÝU× ‡‡Åŵ҇≥
µ± éLÄ vK ÊUb«— ‡‡Åŵ҇¥
∏∞ U¼ÅÊu²Ý Ë U¼ÅÃdÐ ‡‡ r²A¼ qB µ± éLÄ —œ v¹«“ÅÁdHŠ ‡‡Åŵ҇Åŵ
∏∞ tbI ‡‡Å∏҇± µ≤ ed “« e¹dÖ éLÄ ∫g¹U“¬ ‡‡Åŵ‡‡ÅÅ∂
∏≤ Âdł ‰UI²«  UOKLŽ ÈbMÐÅrOCI𠇇Å∏҇≤ µµ È“UÖ ÈU¼—uÝdáL ‡‡Åŵ҇∑
∏≥ d~¹bJ¹Å—œÅ‰uK×U “U3ÅËœ rOI²C ”UL𠇇Å∏҇≤‡‡± µ∂ —uÝdáL œdÅqLŽ ‡‡Åŵ҇∑‡‡±
∏µ ¡UAž “« ÁœUH²Ý« UÐ U¼“U3 È“UÝ«bł ‡‡Å∏҇≤‡‡≤ µ∏ «u¼ ÈU¼—uÝdáL ‡‡Åŵ҇ÅÅ∏
∏∂ È“UÝ«bł ‘Ë— »Un²« ‡‡Å∏҇ÅÅ≥ µ∏ vMOЗuð ÈU¼—uÝdáL ‡‡ÅµÅ‡‡Å∏҇±
∏∂ vŠ«dÞ ‰u6« ‡‡Å∏Ň‡Å¥ µ∏ vu²COÄ ÈU¼—uÝdáL ‡‡Åµ‡‡Å∏҇≤
∏∂ “UÖ Ë XH ÈÅÁbMMÅpOJHð ÃdÐ ‡‡Å∏Ň‡Åµ µπ È«ÅtKŠd bMÇ r«d𠇇ŵ‡‡Å∏҇≥
∏∑ È“U3Ëœ ÈU¼ÅÁbMMÅpOJH𠇇Å∏Ň‡Åµ‡‡± µπ ÁœdA3 È«u¼  —«dŠ tł—œ ‡‡Åµ‡‡Å∏҇¥
∏∑ È“U3ÅtÝ ÈU¼ÅÁbMMÅpOJH𠇇Å∏ŇŇŠŵ҇≤
∏∏ ÁbMMÅpOJHð ÈU¼ÅÁU~²Ýœ vKš«œ q¹UÝË ‡‡Å∏҇Åŵ҇≥ ∂≤ vð—«dŠ ÈU¼Å‰bÒ³ ‡‡ rAý qB
∏∏ ÁbMMÅpOJHðÅÁU~²ÝœÅqš«œÅq¹UÝË —UÅ“dÞ ‡‡Å∏Ň‡Åµ‡‡¥ ∂≤ tbI ‡‡ÅÅ∂‡‡±
π≥ —«œÅvMOÝ ÈU¼ÅÃdÐ ‡‡Å∏҇ÅÅ∂ ∂≤ È«Åt u vð—«dŠ ÈU¼Å‰b³
Ò ‡‡ÅÅ∂‡‡≤
πµ ÁbM¬ dÄ ÈU¼ÅÃdÐ ‡‡Å∏҇Å∑ ∂≥ È«Åt u vð—«dŠ ÈU¼ÅʼnbÒ ³ —œ ÊU¹dł Ÿ«u« ‡‡Å∂‡‡≥
π∂  UOKLŽ sOŠ  ôUJý« ‡‡Å∏҇ÅÅ ∏ ∂¥ t²ÝuÄ ‡‡ Åt u vð—«dŠ ÈU¼ÅʼnbÒ ³ —U ”UÝ« ‡‡ÅÅ∂‡‡¥
π∂ b¹œ“UÐ ‡‡Å∏҇π ∂µ vð—«dŠ ÈU¼Å‰bÒ ³ È“«b«ÅÁ«— ‡‡ÅÅ∂‡‡Åŵ
∂µ vð—«dŠ ÈU¼ÅʼnbÒ ³ s²š«b« —U “« ‡‡ÅÅ∂‡‡ÅÅ∂
π∏ lł«d Ë lÐUM ∂µ vð—«dŠ ÈU¼ÅʼnbÒ ³ —œ vÖœ—uš ‡‡ÅÅ∂‡‡∑
∂∂ qJý U ‡‡ È«Åt u Ëœ vð—«dŠ ʼnbÒ ³ ∫g¹U“¬ ‡‡ÅÅ∂‡‡ÅÅ∏
 t bI
»U² s¹« V U$ —œ «— g¹uš ÈÅt²šu¬ ¨tHOþË VCŠdÐ Uð Áœud3 ‘«ÅÁbMÐ qUý «— g¹uš nD t „UÄ —UÖœd dÐ ”UáÝ
ʬ ”UÝ«dÐ ¨‘—«eÖ ÈÅtONð —œ œË—Åv —UE²« Ë XÝ«ÅÁbý ÊUOÐ vC¹uÅ‘—«eÖ ÈÅÁu× »U² È«b²Ð« —œ Æb¹UL ÊU¼ËóÄÅÅg«œ r¹bIð
Æœuý qLŽ
t œuýÅv tO6uð Âd²× Ê«“u¬dM¼ tÐ Æœuý ÁbU−MÖ qB3 d¼ —œ ¨”d²Ýœ —œ Ë Ê«Ë— ¨ÁœUÝ ÈU¼Åg¹U“¬ XÝ« Ábý vFÝ
l¹UM6 ÈU¼ÅÁU~A¹U“¬ ÈÅtO Ë« eON−ð È«dÐ t²ýULÖ XL¼ ¨vý“u¬ ÈU¼ÅjO× —œ U¼ÅÁU~²Ýœ È“«b«ÅÁ«— Ë XšUÝ —œ ÊUJ« bŠ —œ
Æb—«œdÐ ÂUÖ v¹UOLOý
U¼—uÝdáL Ë v¹UOLOý ÈU¼—u²«— ¨U¼ÅÊu²Ý Ë U¼ÅÃdÐ YŠU³ œ—u —œ v¹UOLOý l¹UM6  U−Uš—U “« b¹œ“UÐ Ë rKO3 Êb¹œ
ÁœUN ׫ «— ÊU²ÝËœ Áb“—« ÈU¼œuLM¼— ¨œuÐ b¼«un œ«d¹« “« È—UŽ »U² s¹« tÅs¹« tÐ dE ÆœdO~Ð —«d$ sOÝ—b —U —u²Ýœ —œ
ÆrNÅv ”UáÝ «— ʬ Ê«e¹eŽ ÈU¼œUNÅgOÄ Ë U¼œuLM¼— gOÄUAOÄ
rN lÐUM “« vJ¹ b«uðÅv ¨vÖœd²CÖ V³Ý tÐ Æb¹¬Åv —ULý tÐ Ê«d¹« —uA ÈœUB²$« Ë rN ÈU¼ÅgnÐ “« v¹UOLOý l¹UM6
s¹« ÊU~²šu¬Åg«œ t XÝ« åvLOýÅvÝbMNò Ë åvLOýò “« vIOHKð v¹UOLOý l¹UM6 ÈÅt²ý— ÆbýUÐ ÊU«uł È«dÐ —uA —œ «“ʼnUG²ý«
ÈœËbŠ Uð eO vLOý vÝbMN ÈU¼Å”—œ UÐ ¨Åʬ d¹UE Ë ¨åt¹e−ðò ¨åv ¬ò bMU vLOý ÈÅt²ý— ÈdE ÈU¼Å”—œ Êb«uš dÐ ÁËöŽ t²ý—
všdÐ Ë U¼ÅÁU~A¹U“¬ —œ t²ý— s¹« ÊU~²šu¬Åg«œ “« È«ÅÁÒbŽ ÊuÇ ÆXý«œ bM¼«uš dE —œ «— Ëœ s¹« ÊU“År¼ œdЗU Ë Ábý UMý¬
¨v²FM6 d¼ —œ tO Ë«Ò ÈU¼ÅÁU~²Ýœ UÐ v¹«b²Ð« v¹UMý¬ XÝ« Ábý vFÝ »U² s¹« —œ ¨buýÅv —UÅtÐ ‰uGA v²FM6 ÈU¼bŠ«Ë —œ eO
UÐ —U ¨qB3 d¼ —œ g¹U“¬ ÊbU−MÖ UÐ ¨Ê¬ dÐ ÊËe3« ªœuý t{dŽ ÁœUÝ ÈÅtuÖ tÐ V UD Ë b¹¬ r¼«d3 v¹UOLOý ÈU¼bŠ«Ë Áó¹Ë tÐ
dB²n È«ÅtuÖÅtÐ p¹ d¼ t XÝ« ÊU¹dł Ë —UA3 ¨Uœ ÈdOÖÅÁ“«b« q¹UÝË tÐ ◊uÐd —UNÇ Uð ÂËœ qB3 ÆœœdÖ dCO eO U¼ÅÁU~²Ýœ
U¼—uÝdáL Ë U¼ÅéLÄ ÈÅÁ—UЗœ r−MÄ qB3 V UD ÆXÝ« Ábý t²3dÖ dE —œ eO vK ÈU¼Åg¹U“¬ ÂuÝ Ò qB3 ÈUN²« —œ Ë Áœ«œ Õdý
—U rAý qB3 —œ ÆXÝ« Ábý tłuð tuL s¹« tÐ ÎUðbLŽ ˛uH¹d²UÝ ÈU¼ÅéLÄ “« ÁœUH²Ý« vÖœd²CÖ XKŽÅtÐ Y׳ s¹« —œ t ¨XÝ«
U?Ð `?D?Ý Ë U?œ —U?A?3 ‰d?²?M? ÈU?¼År?²COÝ vÝ—dÐ r²H¼ qB3 —œ Ë XÝ« Ábý Èe¹—ÅtUdÐ ¨g¹U“¬ UÐ Á«dL¼ vð—«dŠ ÈU¼Å‰Òb?³ UÐ
ÆXÝ« Ábý ÊUOÐ ÁœUÝ ÈU¼Åg¹U“¬
l¹U tÐ «— ÊU²MÄ ‰Ud È“UÝ«bł ÃdÐ “« vłËdš  «—UnÐ t XÝ« ©—uC«bM® ÁbM U~Ç ÁU~²Ýœ p¹ »U² bKł ÈË— d¹uBð
±≥∏¥ ‰U?Ý —œ X?H? XFM6 ÁU~A¼ËóÄ jÝuð ÁUAUd ÁU~A¹ôUÄ —UM —œ ÊU²MÄ ‰Ud bO uð bŠ«Ë —œ ÁU~²Ýœ s¹« ÆbMÅv q¹b³ð
ÆXÝ« Ábý t²šUÝ Ë vŠ«dÞ