Social Science LET Reviewer 😉😉😉

Mga Pangunahing Manunulat-Propagandista

Jose P. Rizal (1861 – 1896) – Naipalimbag niya sa Berlin ang nobelang Noli Me Tangere (1887). Noong 1890, tinapos niya
ang ikalawang nobela, ang El Filibusterismo sa Ghent, Belgium. Gumamit si Rizal ng mga sagisag na “Dimas-Alang” at
“Laong-Laan”. Si Rizal ay nakapagsasalita ng dalawampu’t dalawang wika.
Marcelo H. del Pilar – bilang pangunahing pinuno ng Kilusang Propaganda, ipinakita niya kaagad ang pagtutol sa mga
pamamalakad ng mga Kastila. Lantad ang gayon niyang damdamin sa pahayagang Diariong Tagalog, na itinatag at
pinamatnugutan niya noong 1882. Noong Nobyembre 15, 1889, napasalin sa kanya ang pagiging patnugot ng La
Solidaridad. Gumamit siya ng mga sagisag tulad ng “Dolores Manapat”, “Piping Dilat”, “Maitalaga”, “Kupang”,
“Carmelo”, “L.O. Crame” at “Pupdoh”. Mga Akda ni del Pilar: 1. “Pag-ibig sa Tinubuang Lupa” – salin ng tulang “Amor
Patrio” ni Rizal. 2. Caiigat Cayo (1888) 3. Dasalan at Tocsohan (1888) 4. Ang Kadakilaan ng Dios 5. Sagot ng Espanya sa
Hibik ng Pilipinas (1889) 6. Dupluhan…Dalit…mga Bugtong…
Graciano Lopez Jaena (1856-1896) – itinatag niya sa Espanya ang Circulo Hispano-Filipino; sumulat ng mga ulat para sa
Circulo. Noong 1889, itinatag niya ang La Solidaridad at naging unang patnugot nito. Nang mapalipat kay M. del Pilar ang
tungkulin ng patnugot, naging manunulat na lamang siya ng pahayagan. Nagkubli siya sa pangalang “Diego Laura”. Sa
kanyang panahon, higit siyang kinilalang orador kaysa manunulat. Sinulat niya ang Fray Botod, isang maikling nobelang
mapang-uyam na naglalarawan sa “kasibaan ng mga prayle”. Ang Fray Botod ay prayleng napakalakas kumain.
Mariano Ponce (1863-1899) – gumamit ng mga sagisag na “Naning”, “Tikbalang”, “Kalipulako”. Kabilang sa mga akda
niya ang “Mga Alamat ng Bulakan”, at ang dulang “Pagpugot kay Longino”.
Antonio Luna (1866-1899) – parmasyutikong gumamit ng sagisag na Taga-ilog sa kanyang pag-akda. Marami siyang
naiambag sa La Solidaridad. Kabilang sa mga akda niya ang “Noche Buena”, “La Tertulia Filipina”, “La Maestra de Mi
Pueblo” at ang “Impresiones”.
Pedro A. Paterno (1858-1911) – may-akda ng Ninay isang nobelang sosyolohiko. Ito ang unang nobelang sinulat sa
Kastila ng isang Pilipino. Pascual Poblete (1858-1921) – nobelista, makata, mananalaysay at tinaguriang “Ama ng
Pahayagan”. Siya ang nagtatag ng mga pahayagang El Resumen, El Grito del Pueblo at Ang Tinig ng Bayan. Siya rin ang
kauna-unahang nagsalin sa Tagalog ng Noli Me Tangere.
Jose Maria Panganiban (1865-1895) – sumulat ng mga sanaysay, lathalain at mga talumpati sa ilalim ng sagisag na
Jomapa. Pedro Serrano Laktaw – leksikograpo at manunulat; isa ring pangunahing Mason. Siya ang unang sumulat ng
Diccionario Hispano-Tagalog (1889).
Isabelo delos Reyes – nagtatag ng “Iglesia Filipina Independente”; nagtamo ng gantimpala sa Exposisyon sa Madrid, sa
sinulat na “El Folklore Filipino”.
Fernando Canon – kaklase ni Rizal sa Ateneo. Sumulat siya ng tula ukol kay Rizal. Sa mga tulang pang-Rizal nagsimula ang
kanyang katanyagan. Kapwa pintor naman sina Juan Luna at Felix Resureccion Hidalgo.

Mga Nakilalang Mandudula

Severino Reyes (1861-1942) – pangunahing manunulat ng sarsuwela si Severino Reyes. Kilala rin siya sa sagisag na “Lola
Basyang” dahil sa kanyang mga kuwentong-bayan na inilathala sa Lingguhang Liwayway. Ang kanyang sarsuwelang
Walang Sugat ang itinuturing na kanyang obra-maestra. Noong 1922, naging patnugot siya ng Liwayway.
Patricio Mariano – isang mandudula, peryodista, kuwentista, nobelista at makata. Marami siyang nasulat na dula na
kinabibilangan ng Anak ng Dagat, Ang Tulisan, Ang Dalawang Pag-ibigi, Ako’y Iyo Rin, at iba pa. Siya ng tinaguriang
Dekano ng mga Mandudulang Tagalog.
Hermogenes Ilagan – siya ang masasabing kaagaw ni Severino Reyes sa kasigasigan sa paglikha at pagtatanghal ng
sarsuwela. Ang pinakatanyag niyang dula ay ang Dalagang Bukid.
Julian Cruz Balmaseda – namumukod ang kanyang aral sa pag-iimpok sa sulang Ang Piso ni Anita. Ito ang dulang
nagtamo ng unang gantimpala sa timpalak ng Kawanihan ng Koreo; sa kanyang Sa Bunganga ng Pating, binaka niya ang
sakit na nililikha ng salaping patubuan.
Aurelio Tolentino (1868-1913) – dalubhasa sa paggamit ng tatlong wika, Pampango, Tagalog at Kastila. Maraming dula
siyang nasulat tulad ng Bagong Kristo, isang sulang sosyolohiko; Sumpaan, isang romantikong sarsuwelang may tatlong
yugto. Ngunit higit sa lahat ng mga dula niya, ang nakilala’y ang kanyang Kahapon, Ngayon at Bukas. Isang alegoriya ang
dulang ito ay naglalahad sa pamamagitan ng mga simbolikong tauhan na pinagdadaanan ng Pilipinas.
Juan K. Abad – nang magsimula ang himagsikan sinunog ng lahat ni Abad ang kanyang mga akdang nanunuligsa sa
pamahalaan at sa mga prayle at pagkaraa ay umanib siya sa Katipunan. Hinarap ni Abad ang pagbaka sa comedia sa
paniniwalang ito ay nakakalason sa isipan ng mga Pilipino.
CTTO; TBL 😉