Relationship Between Tourism Economic GL PDF

IWACT
2018 INTERNATIONAL WEST ASIA CONGRESS OF

TOURISM RESEARCH
29 SEPT – 01 OCT 2018
VAN- TURKEY
info@iwact.org http://iwact.org/ toiyo@yyu.edu.tr
TURİZM, EKONOMİK KÜRESELLEŞME VE DIŞ BORÇLANMA ARASINDAKİ

İLİŞKİ: HETEROJEN PANEL ANALİZİ YÖNTEMİ
RELATIONSHIP BETWEEN TOURISM, ECONOMIC GLOBALIZATION AND

EXTERNAL DEBT: HETEROGENEOUS PANEL ANALYSIS TECHNIQUES
Doç. Dr. Nuri BALTACI
Gümüşhane Üniversitesi, İktisat Bölümü
nbaltaci@gmail.com
Doç. Dr. Alper Veli ÇAM
Gümüşhane Üniversitesi, İşletme Bölümü
alpercam@gumushane.edu.tr
Hikmet AKYOL
Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
hikmetakyol76@gmail.com
ÖZET
Gelişmekte olan ülkelerde yurtiçi tasarruf oranlarının yetersiz kalması gibi nedenlerden
dolayı bu ülkelerde kalkınmanın gerçekleşmesi için ihtiyaç duyulan finansmanın temin
edilmesinde dış borçlanmaya olan bağımlılık artırmıştır. Bu durum ilerleyen yıllarda çoğu
gelişmekte olan ülke için dış borçların sürdürülebilir olmaktan çıkmasına ve ciddi bir
ekonomik soruna dönüşmesine yol açmıştır. Bununla birlikte ekonomik küreselleşme
olgusunun artması uluslararası sermaye akımlarının dolaşım hızının artırmış ve bu ülkelere
dönük yoğun sermaye girişlerine neden olmuştur. Aynı zamanda turizmin küresel ölçekte ivme
kazanması gelişmekte olan ülkelere ciddi ekonomik gelir sağlamıştır.
Bu araştırmada turizm ve ekonomik küreselleşmenin dış borçlanma ile olan ilişkisinin ne

olduğu ölçülmeye çalışılmıştır. Yani araştırma kapsamında turizm gelirlerinin ve ekonomik
küreselleşmeye bağlı olarak gerçekleşen mal, hizmet ve sermaye hareketlerinin gelişmekte
olan ülkelerin yüksek oranlardaki dış borçlarını iyileştirmelerinde etkili olup olmadığı
saptanmak istenmiştir. Bu amaç doğrultusunda seçili yirmi gelişmekte olan ülkenin 1990-
2015 arası dönemi Gengenbach, Urbain ve Westerlund (2016) panel eşbütünleşme testi ve
Genişletilmiş Pedroni (2001) Ortalama Grup Dinamik En Küçük Kareler (DOLSMG)
Tahmincisi kullanılarak analiz edilmiştir. Analiz bulgularına göre hem turizmin hem de
ekonomik küreselleşmenin dış borçlanma ile uzun dönemde eşbütünleşme ilişkisi vardır. Buna
göre gelişmekte olan ülkelerde turizm gelirleri ve ekonomik küreselleşmede görülen artış dış
borçlanmayı olumlu etkilemektedir.
Anahtar Kelimeler: Turizm, Ekonomik Küreselleşme, Dış Borçlanma.
ABSTRACT
Due to reasons such as insufficient domestic savings rates in developing countries, the
dependency on external debt has been increased so as to provide funding for the purpose of
developing of these countries. This has led to the external debts to be unsustainable and a
serious economic problem for many developing countries in the following years. However, the
rise of economic globalization has increased the speed of international capital flows and
THE CONGRESS BOOK OF FULL TEXTS- IWACT 2018-ISBN:978-605-2292-64-8 GENİŞLETİLMİŞ BASKI 729
IWACT
TOURISM RESEARCH
29 SEPT – 01 OCT 2018
VAN- TURKEY
caused intensive capital inflows towards these countries. At the same time, the acceleration of
tourism on a global scale has provided significant income to developing countries.
This research aims to measure the relationship between tourism and economic globalization
and external debt. In other words, the purpose of this work is to determine whether the
tourism revenues and the goods, services and capital movements depending on economic
globalization are influential in recovering for the high external debt of the developing
countries. The period between 1990 and 2015 of twenty developing countries, selected to
achive the research objective was analyzed by using panel cointegration test of Gengenbach,
Urbain and Westerlund (2016) and Pedroni (2001) Mean Group Dynamic Minimal Squares
(DOLSMG) Estimator. The findings of the analysis suggest that both tourism and economic
globalization have a long term cointegration relationship with external debt. Consequently,
the increase in tourism revenues and economic globalization in developing countries affect
external debt in a favourable way.
Keywords: Tourism, Economic Globalization, External Debt.
1. GİRİŞ
İkinci Dünya Savaşı sonrasında ülkeler arasında yaşanan ekonomik etkileşim önemli ölçüde
artmıştır. Seksenli yıllara gelindiğinde ise artan deregülasyon faaliyetleri ve akabininde demir
perdenin yıkılması küreselleşme olgusunu bütün dünyaya hâkim kılmış ve ülkeler arasında
yoğun bir sermaye hareketliliği yaşanmıştır (Akyol ve Baltacı, 2015:2). Ülkeler arasında
yaşanan ekonomik küreselleşme beraberinde sosyal ve politik küreselleşme olgularını ortaya
çıkarmış ve bunun bir sonucu olarak turizm bütün dünyada ciddi bir sektör haline
dönüşmüştür.
1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020
Turizm Geliri Ekonomik Küreselleşme
Şekil 1. Araştırma Ülkelerinde Döneminde Ekonomik Küreselleşme ve Turizm Gelirleri

(1990-2015)
Turizm sektörü on yıllardır derinleşen çeşitliliği ve istikrarlı büyümesiyle dünyada en hızlı

büyüyen ekonomik sektörlerden birisi olmasının yanında giderek artan varış yeri noktalarıyla
sosyo-ekonomik gelişim sürecinin önemli bir itici gücü haline gelmiştir (UNWTO, 2018). Bu
dinamik yapısından ötürü turizmin ekonomik yapı içerisindeki rolü ve de büyüme, istihdam
ve gelir artışı gibi makroekonomik göstergeler ile olan ilişkisi çok yakından takip edilmiştir.
IWACT
TOURISM RESEARCH
29 SEPT – 01 OCT 2018
VAN- TURKEY
Özellikle gelişmekte olan ülkelerde bu sektörün ekonomik kalkınmayı nasıl etkilediği kırk
yıldan fazla bir süredir araştırılmaktadır (Theuns, 1973; Sadler ve Archer, 1975; Smith vd.,
1989; Brohman, 1996; Wiig, 2003). Bu ülkelerde kaynak dağılımının bozuk olması ve yurtiçi
tasarruf oranlarının düşük kalması, ekonomik kalkınmanın sağlanması ve sürdürülebilir bir
büyümenin yakalanması adına turizm sektörünün rolünü arttırmıştır. Zira bu sektör sosyo-
ekonomik gelişim süreçlerinin yanında kültürel gelişmeyi de hızlandırarak, hizmet sektörünün
yan kollarındaki çıktı düzeyini ve genel istihdamı arttırmakta, doğrudan yabancı sermaye ve
döviz girişlerini hızlandırarak ekonomik kalkınmayı desteklemektedir (Önen, 2008:1). Turizm
sektörü aynı zamanda ülkeler için önemli gelir kaynağı olup, ödemeler dengesinde görülen
dengesizliklerin giderilmesine olum etki sağlamaktadır. Dolaysıyla bu ülkelerde 1980’li
yıllardan sonra turist sayısını ve turizm gelirlerini arttırmak için önemli alt yapı yatırımları
gerçekleştirilmiş ve diğer ülkeler ile ciddi bir rekabet içerisine girilmiştir. Bunun yanı sıra
ekonomik küreselleşme olgusu gelişmekte olan ülkelerin dış âlemden fon temin etme yollarını
kolaylaştırmış ve bu ülkelerin dış ülkeler ile ticaret yapma imkânlarını artırarak (ihracat),
onlara önemli ölçüde döviz kaynağı sağlamıştır. Ayrıca doğrudan yabancı sermaye girişlerinin
artması gelişmekte olan ülkelerin fon ihtiyaçlarının giderilmesini ve bu ülkelerdeki istihdam
düzeyi ve ekonomik düzenlemeleri olumlu etkilemiştir.
Gelişmekte olan ülkelerde turizmin ekonomik kalkınmayla olan yakın ilişkisi bu sektörün dış
borçlanma ile nasıl bir etkileşim içerisinde olduğu konusunu daha önemli hale getirmektedir.
Gelişmekte olan ülkelerin sağlamış oldukları turizm gelirleri büyüme, istihdam ve gelir
artışının yanında bu ülkelerin borçlanma gereksinimlerini nasıl etkilemektedir? Bu ülkeler son
otuz yılda sürdürülebilir bir ekonomik büyüme yakalamak adına büyük alt yapı projeleri
hayata geçirmişler ve bunların finansmanı için dışarıdan çok yüklü miktarlarda borçlanmalar
gerçekleştirmişlerdir. Bunun sonucu olarak birçok gelişmekte olan ülkede geçmiş yıllarda çok
ciddi sorunlar baş göstermiş ve dış borçlar sürdürülebilir olmaktan çıkmıştır. Bu noktada
gelişmekte olan ülkelerde borçlanma gereksinimi (birikimi) üzerinde turizmin bir etkisinin
olup olmadığı araştırılması gereken ciddi bir meseledir. Başka bir ifadeyle turizmden sağlanan
gelirler dış borçlanma gereksinimi üzerinden bu ülkelerde yatırım projelerinin finansmanında
ve üretim düzeyinin artırılmasında kullanılıp kullanılmadığı araştırılmalıdır. Bu amaç
doğrultusunda araştırmada ilk olarak dış borçlar ile turizm arasındaki uzun dönem ilişkisi
incelenmiştir. Araştırmanın ikinci başat amacı ise ekonomik küreselleşmenin gelişmekte olan
ülkelerin ihtiyaç duydukları fon gereksinimini nasıl etkilediğinin tespit edilmesidir. Başka bir
ifadeyle ekonomik küreselleşmenin bu ülkelerin dış borçlarıyla uzun dönem ilişkisinde olup
olmadığının ölçülmüştür.
2. LİTERATÜR TARAMASI
Literatür incelendiğinde (Business Source Complete, EmeraldInsight, JStor, Scopus, Springer

Link ve Taylor & Francis) turizm ile ekonomik yapı arasındaki ilişkinin büyüme, istihdam ve
ödemeler dengesi gibi makroekonomik değişkenler üzerinden irdelendiğini görülmüştür. Buna
karşın turizm ile dış borçlanma arasındaki uzun dönem ilişkisini inceleyen elektronik
ortamdaki bir araştırmaya ulaşılamamıştır. Bu durum araştırmanın özgünlüğünü ve önemini
arttırmıştır. Bununla birlikte çalışmanın literatür taramasında turizm, küreselleşme ve
ekonomik kalkınma üzerine yapılan araştırmalara değinilmiştir. Gelişmekte olan ülkelerin
turizm gelirlerinin artması bu ülkelerdeki turizm sektör ağının çeşitlenmesini ve
IWACT
TOURISM RESEARCH
29 SEPT – 01 OCT 2018
VAN- TURKEY
derinleşmesini olumlu etkilemiştir. Bunun sonucunda turizmin sunduğu hizmet kalitesi ve

sektörün ilişkili olduğu üretim ve istihdam düzeyleri artarak gelişmekte olan ülkelerin
ekonomik büyümelerini olumlu etkilemiştir. Turizm sektörü ile ekonomik büyüme arasındaki
ilişkiyi inceleyen araştırmalar arasında Holzner (2011), Samırkaş ve Samırkaş (2014),
Giampiccoli vd. (2015), Kanca (2015), Günter vd. (2017) ile Sokhanvar vd.(2018) çalışmaları
gösterilebilir. Turizmin ekonomik yapı içerisindeki ilişkili olduğu bir diğer makroekonomik
değişken ise istihdam düzeyidir. Turizm emek-yoğun bir sektör olduğu için bu sektörün
büyümesi gelişmekte olan ülkelerde önemli bir istihdam yaratmaktadır. Özellikle son yıllarda
sürdürülebilir bir turizmin yakalanması amacıyla birçok ülkede, bu sektörde uzmanlaşmaya
gidilmiş, çalışan kişilerinin nitelik ve becerilerinin artırılmasına gayret gösterilmiştir.
Literatüel araştırmalar bu iki değişken arasındaki ilişkinin uzun yıllardır irdelendiğini
göstermektedir (Elkan, 1975; Vroom, 1979; Vanhove, 1981). Turizm sektörü ile istihdam
düzeyi arasındaki ilişkiyi inceleyen son yıllardaki araştırmalara ise Yıldız (2011), Dayananda
(2014) ile Örnek ve Akın (2017) çalışmaları gösterilebilir. Turizm sektörünün olumlu
etkilediği bir diğer makroekonomik gösterge cari işlemler dengesidir. Gelişmekte olan
ülkelerin bilhassa üretim düzeylerini arttırmak amacıyla ithal ettikleri ham madde ve yarı
mamul maddeler bu ülkelerin cari dengelerini olumsuz etkilemiştir. Bu bakımdan turizm
yoluyla sağlanan döviz kaynakları cari dengesizliklerin giderilmesinde önemli bir kalem
olmuştur. Turizm ve cari işlemler dengesini inceleyen araştırmalar arasında Ongan (2008),
Alp ve Genç (2015) ile Thano (2015) çalışmaları gösterilebilir.
Küreselleşme, turizm ve ekonomik kalkınma arasındaki ilişkiyi inceleyen araştırmalar son

derece sınırlıdır. Bunlar arasında ilk olarak Khamrang (2013), Butan’da modernleşme,
küreselleşme ve kalkınma ilişkisinde turizmin katalizör etkisini inceleyen nitel çalışması
gösterilebilir. Bu konuda nitel sayılabilecek bir diğer çalışma ise Vizjak ve Vizjak (2015),
araştırmalarıdır. Söz konusu araştırmada turizm, küreselleşme ve sürdürülebilir kalkınma
ilişkisi incelenmiştir. Salifou ve Haq (2017), 1990-2010 döneminde Batı Afrika ülkelerinde
turizm, küreselleşme ve ekonomik büyüme ilişkisini panel veri analizi yöntemiyle
inceledikleri araştırmalarında ekonomik küreselleşme, turizm ve fiziksel sermayenin
ekonomik büyüme üzerinde pozitif etkiye sahip olduğunu tespit etmişlerdir.
Küreselleşme sürecinde gelişmekte olan ülkelerin dış borçlanma davranışları da değişim

göstermiştir. Bu süreçte yaşanan ekonomik dönüşüm bu ülkelerin gelişmiş ülkelerdeki ihtiyaç
fazlası fonlara erişme kabiliyetini arttırmıştır. Jelocnik vd. (2016), sekiz geçiş ekonomisinin
artan dış borçları üzerinde küreselleşmenin etkisini ölçtükleri araştırmada, bu ülkelerin
ekonomik dönüşüm süreçlerinin ilk aşamalarında dış borçlanma ile ekonomik büyüme
arasında pozitif ilişki olduğunu ancak borç birikiminin artmasının makroekonomik
istikrardaki risk düzeyini arttırdığını tespit etmişlerdir. Araştırmaya göre son küresel krizde bu
ülkelerin dış borçlanmaları keskin biçimde artmaya devam etmiştir.
3. ARAŞTIRMANIN YÖNTEM VE VERİLERİ
Bu araştırmada gelişmekte olan ülkelerde turizmin ve ekonomik küreselleşme sürecinin bu

ülkelerin dış borç stokları ile olan uzun dönem ilişkisi incelenmiştir. Bu amaç doğrultusunda
IWACT
TOURISM RESEARCH
29 SEPT – 01 OCT 2018
VAN- TURKEY
gelişmekte olan ülkeleri temsilen 20 ülkenin1 1990-2015 dönemi panel eşbütünleşme testi ile
analiz edilmiştir.
3.1. Veri
Bu araştırmada örneklem ülkelerinin dış borçlarını temsilen dış borç stoklarının GSMH’ye
oranı, ekonomik küreselleşme düzeylerini temsilen KOF endeks ekonomik küreselleşme
puanları ve turizmi temsilen turizm gelirleri (Amerikan Doları) kullanılmıştır. Bu
değişkenlerden dış borç stok oranları ve turizm gelirlerine ilişkin veriler Dünya Bankası’ndan
temin edilmiştir. Ekonomik küreselleşme endeks verileri ise KOF Swiss Economic
Institute’den alınmıştır. Ekonomik küreselleşme ve Turizm gelirleri değişkenlerinin
logaritmik dönüşümleri yapılmıştır.
Tablo 1. Araştırma Değişkenleri

Değişken Açıklama Türü Kaynak
DBSTOK Dış Borç Stoku GSMH’ye oranı alınmıştır Dünya Bankası
LN(KOFEC) Ekonomik KOF ekonomik küreselleşme endeks KOF Swiss Economic Institute
Küreselleşme puanlarının logaritması alınmıştır.
LN(TG) Turizm Gelirleri Amerikan doları cinsinden değerlerin Dünya Bankası

logaritması alınmıştır
Araştırma kapsamında kurulan ve aynı zamanda çalışmanın hipotezini ortaya koyan

ekonometrik doğrusal model aşağıdaki gibi tanımlanmıştır:
DBSTOKit=α0+β1LN(TG)it + β2LN(KOFEC)it + µit (1)
Modele ilişkin tanımlayıcı istatistik ve varyans artış faktörleri (VIF) Tablo 2’de verilmiştir.
Tablo incelendiğinde gözlem değerlerinde ortalama veri dağılımlarının eşit olmadığı
görülmektedir. Başka bir ifadeyle seriler dengesiz dağılmıştır. Araştırmanın modeli seçilirken
bu durum göz önünde bulundurulmuştur.
Tablo 2. Betimleyici İstatistikler

Değişken Gözlem Ortalama S.S. Min. Max VIFa
DBSTOK 511 40.83846 27.09475 1.257613 228.3717 -
LN(KOFEC) 418 9.590734 .5797551 7.672098 11.05732 1.03
LN(TG) 520 1.643837 .1167505 1.199375 1.852214 1.03
a: VIF değerlerinde kabul edilebilir sınır 10’un altıdır.
1
Arjantin, Brezilya, Çin, Kolombiya, Ekvator, Mısır, Hindistan, Endonezya, İran, Kenya,
Malezya, Meksika, Nijerya, Peru, Filipinler, Rusya, Güney Afrika, Tayland ve Tunus ile
Türkiye.
IWACT
TOURISM RESEARCH
29 SEPT – 01 OCT 2018
VAN- TURKEY
Modeldeki açıklayıcı değişkenler arasında çoklu doğrusal bağıntı sorunu olup olmadığı VIF
ile test edilmiştir. Aynı zamanda korelasyon matrisi benzer şekilde değişkenler arasındaki
ilişkinin boyutunu, yönünü ve çoklu doğrusallık sorunu bulunup bulunmadığının
görülmesinde önemli bir araçtır. VIF değerleri ve korelasyon matrisi incelendiğinde açıklayıcı
değişkenler arasında böyle bir sorunun olmadığı tespit edilmiştir.
Tablo 3. Korelasyon Matrisi

DBSTOK LN(KOFEC) LN(TG)
DBSTOK 1.0000
LN(KOFEC) 0.4485 1.0000
LN(TG) -0.2520 0.1747 1.0000
3.2. Yöntem
Bu bölümde araştırma kapsamında kullanılan analiz testlerine ilişkin teorik bilgilerden

bahsedilmiştir.
3.2.1. Panel Birim Kök Testleri
Durağan olmayan serileri ile kurulan modeller sahte regresyon problemine yol açabilmektedir.
Bu bakımdan araştırma için uygun tahmincileri belirlemeden önce serilerin durağanlık
düzeyleri tespit edilmelidir. Literatür incelenirse panel birim kök testlerinin kendi aralarında
birimler arası korelasyonu göz ardı eden birinci kuşak panel birim kök testleri ve bu sorunun
birimler bazında olduğunu kabul eden ikinci kuşak panel birim kök testleri olmak üzere
temelde iki gruba ayrıldığı görülür. Bu araştırmada serilerin birimler arası korelasyon sorunu
içerip içermediği Pesaran (2004) CD testi ile sınanmıştır. Bu test özellikle N>T olduğu
durumlarda çok etkin olan bir yatay kesit bağımlılık testidir. Birimler arası korelasyon sorunu
tespit edilen serilerin durağanlıkları ise ikinci kuşak panel birim kök testlerinden Pesaran
CADF (2007) ile birimler arası korelasyon sorununu dikkate alacak şekilde düzeltilmiş Im,
Pesaran ve Shin (2003) ile Maddala ve Wu (1999) testleri ile incelenmiştir.
3.2.2. Birimler Arası Korelasyon ve Homojenite Testleri
Birinci ve ikinci kuşak panel eşbütünleşme testlerinin hangisinin uygulanacağı tercih

edilmeden önce kurulan modellerin birimler arası korelasyon sorunu taşıyıp taşımadığı
incelenmelidir. Araştırmada değişkenler arasında kurulan modelde birimler arası korelasyon
sorunu bulunup bulunmadığı MG ve hata düzeltme modeli üzerinden Pesaran (2015) CD testi
ile sınanmıştır. Bunun yanında kurulan modelin homojenliği Swamy S testi ile incelenmiştir.
3.2.3. Panel Eşbütünleşme Testleri ve Uzun Dönem Katsayıları
Düzey değerlerinde durağan olmayan serileri panel eşbütünleşme testleri ile tahmin etmek
mümkündür. Bu testler kalıntı temelli ya da hata düzeltme modeli temelli üretilmişlerdir.
IWACT
TOURISM RESEARCH
29 SEPT – 01 OCT 2018
VAN- TURKEY
Ayrıca bu testler kendi aralarında birimler arası korelasyonu göz ardı eden birinci kuşak ve
birimler arası korelasyonu kabul eden ikinci kuşak panel eşbütünleşme testleri olmak üzere iki
gruba ayrılmışlardır. Araştırmada değişkenler arasındaki eşbütünleşme ilişkisi ikinci kuşak
panel eşbütünleşme testlerinden Gengenbach vd. (2016) testi ile tahmin edilmiştir. Bu testin
en önemli özelliği heterojenlik, dengesiz paneller ve birimlerde eşit olmayan gecikme
uzunluklarına izin vermesidir (Tatoğlu, 2017:207). Eşbütünleşme ilişkisinin saptanmasından
sonra değişkenlerin uzun dönem katsayılarının tahmin edilmesi gerekir. Araştırmada
değişkenler arasındaki eşbütünleşme ilişkisine ait uzun dönem katsayıları birimler arası
korelasyona izin veren ve heterojenliği göz önünde bulunduran ikinci kuşak heterojen Pedroni
(2001) ortalama grup dinamik en küçük kareler (DOLSMG) tahmincisi ile analiz edilmiştir.
4. ANALİZ VE BULGULAR
Bu bölümde IPS (2003), PesCADF (2007) ile Maddala ve Wu (1999) panel birim kök,
Pesaran (2015) birimler arası korelasyon ve Swamy S homojenite test bulguları ve bu ön
testler doğrultusunda tahmin edilen Gengenbach vd. (2016) eşbütünleşme test bulguları
verilmiştir. Aynı zamanda DOLSMG modeline ilişkin bulgular incelenmiştir.
4.1. Yatay Kesit Bağımlılığı ve İkinci Kuşak Panel Birim Kök Test Bulguları
Seriler arasındaki durağanlık derecesi test edilmeden önce Pesaran (2004) CD testi ile yatay
kesit bağımlılığı incelenmiştir. Tablo 4 incelendiğinde değişkenlerin yatay kesit bağımlılığı
sorunu taşıdığı görülmüştür. Bu doğrultuda değişkenlerin birim kök içerip içermediği yatay
kesit bağımlılığını göz önünde bulunduran ikinci kuşak panel birim kök testlerinden
IPS(2003) ve PesCADF (2007) ile Maddala ve Wu (1999) testleri ile incelenmiştir. Test
bulgularından en az ikisine göre her üç değişken de düzey değerlerinde birim kök
içermektedir. Ancak serilerin farkı alındığında değişkenlerin hepsi her üç birim kök testine
göre de durağanlaşmaktadır. Başka bir ifadeyle sonraki aşamada değişkenler arasındaki uzun
dönem ilişkisi eşbütünleşme testleri ile incelenebilir.
Tablo 4. Yatay Kesit Bağımlılık ve Panel Birim Kök Test Bulguları

DBSTOK LN(KOFEC) LN(TG)
I[0] I[1] I[0] I[1] I[0] I[1]
IPS -0.2182 -15.0949*** 1.5209 -17.3599*** -0.3483 -12.4721***
PESCADF -2.956*** -6.816*** -1.877 -3.438*** -0.075 -4.012***
Maddala ve Wu 45.0036 260.1671*** 26.2817 197.3586*** 65.7420*** 155.5464***

(1999) -0.3491 -12.6476*** 1.6081 -10.1147*** -1.5433* -8.2566***
-0.5054 -16.0610*** 1.5702 -12.0672*** -1.6595** -9.1298***
0.5594 24.6154*** -1.5337 17.5932*** 2.8780*** 12.9185***
Pesaran (2004) CD 17.62 (p<=0.001) 25.54 (p<=0.001) 51.33 (p<=0.001)
*** p<=0.01, ** p<=0.05, *p<=0.10
IWACT
TOURISM RESEARCH
29 SEPT – 01 OCT 2018
VAN- TURKEY
4.2. Birimler Arası Korelasyon ve Homojenite Test Bulguları
Araştırmada dış borçların küreselleşme ve turizm ile olan ilişkisini tahmin edecek modeli
tahmin etmeden önce birimler arası korelasyon ve homojenite testleri yapılmıştır. İlk olarak
kurulan modelin birimler arası korelasyon sorunu içerip içermediği MG ve hata düzeltme
modelleri üzerinden Pesaran(2015) CD testleriyle sınanmıştır. Test bulgularına göre kurulan
modelde birimler arası korelasyon sorunu bulunmaktadır. Yine kurulan modelin homojen olup
olmadığı Swamy S testi ile sınanmıştır. Tablo 5’teki test bulguları kurulan modelin heterojen
olduğunu göstermiştir. Bunun sonucunda değişkenler arasındaki uzun dönem ilişkisi ikinci
kuşak Gengenbach vd.(2016) panel eşbütünleşme testi ile sınanmıştır.
Tablo 5. Birimler Arası Korelasyon ve Homojenite Testlerine İlişkin Bulgular

Model-1
Swamy S Testi (χ2) 1800.08 (p<=0.001)
Pesaran (2015) CD Testi-1 11.566 (p<=0.001)
Pesaran (2015) CD Testi-2 4.934 (p<=0.001)
4.3. Gengenbach vd. (2016) Panel EB ve Pedroni (2001) DOLSMG Tahmini
Gengenbach vd. (2016) eşbütünleşme testi ve sonucunda elde edilen bulgular Tablo 6’da
verilmiştir. Modelin panel eşbütünleşme hata düzeltme parametresinin (ECT) T-bar değerleri
ve olasılık oranları % 95 güvenirlik düzeyinde anlamlı çıkmıştır. Buna göre araştırma
ülkelerinde turizm gelirleri ve ekonomik küreselleşme olgusu bu ülkelerin dış
borçlanmalarıyla uzun dönemde ilişki içerisindedir. Eşbütünleşme varlığının ispatlanması
sonucunda serilerin uzun dönem katsayıları birimler arası korelasyon ve heterojenliği göz
önünde bulunduran Pedroni (2001) DOLSMG tahmincisi ile sınanmıştır. Buna göre %99
güven düzeyinde turizm uzun dönemde dış borçlanmayı negatif etkilerken, ekonomik
küreselleşme pozitif etkilemiştir.
Ülkeler bazında incelendiğinde turizm gelirlerinde yaşanan artışlar Arjantin, Çin, Kolombiya,
Meksika ve Nijerya’da dış borçlanma üzerinde negatif yönlü bir etkiye sahip olduğu
görülmüştür. Buna karşın Ekvator, Hindistan, Endonezya, İran ve Türkiye’de turizm
gelirlerinde yaşanan artış dış borçlanma üzerinde pozitif etkiye sahiptir. Brezilya, Mısır,
Kenya, Malezya, Peru, Filipinler, Rusya, Güney Afrika, Tayland ve Tunus’ta turizm
gelirlerinde yaşanan artış bu ülkelerin dış borçlanmaları üzerinde istatiksel olarak anlamlı bir
etkiye sahip değildir.
Ekonomik küreselleşme olgusu ise İran ve Peru’da dış borçlanmayı negatif yönlü etkilediği
görülmüştür. Brezilya, Mısır, Malezya, Rusya ve Tunus’ta ekonomik küreselleşmenin dış
borçlanma üzerinde anlamlı herhangi bir etkisi tespit edilmemiştir. Geri kalan ülkelerde ise
ekonomik küreselleşme dış borçlanmayı pozitif yönlü etkilemiştir. Tahmin edilen modele
ilişkin uzun dönem parametrelerinin birimlere göre grafikleri Şekil 2’de verilmiştir.
IWACT
TOURISM RESEARCH
29 SEPT – 01 OCT 2018
VAN- TURKEY
Tablo 6. Gengenbach vd. (2016) EB. Testi ve Pedroni (2001) DOLSMG Tahminleri
DBSTOK bağımlı değişkendir.
T-bar Değeri Prob Değeri
ECT(-1) -3.130 p<=0.05
LN(TG) LN (KOFEC)
Beta t-İstatistik Beta t-İstatistik
MODEL -22.92 -4.145*** 217.2 14.79***
Arjantin -454.4 -15.31*** 540.5 15.71***
Brezilya 62.67 1.342 -127.3 -1.054
Çin -200.3 -2.955*** 740.2 4.594***
Kolombiya -30.6 -3.049*** 109.9 9.127***
Ekvator 83.68 1.676* 516.2 4.316***
Mısır -24.42 .-6041 62.37 .812
Hindistan 36.84 1.718* 67.37 2.645***
Endonezya 93.32 2.245** 310 2.54**
İran 36.47 3.047*** -93.42 -2.536**
Kenya -6.052 -1.575 85.75 4.098***
Malezya 35.35 .287 31.57 .05841
Meksika -35.68 -2.238** 169 4.467***
Nijerya -24.67 -3.124*** 348.1 9.129***
Peru -10.08 -.7388 -47.09 -2.521**
Filipinler -28.95 -1.36 243.9 7.06***
Rusya -13.74 -.7392 -10.95 -.37
Güney Afrika 22.17 .2407 542.3 1.99**
Tayland -37.9 -.7299 508.5 2.005**
Tunus -26.84 -.9863 203.4 .9805
Türkiye 64.77 4.315*** 144.5 3.095***
*** p<=0.01, ** p<=0.05, *p<=0.10
4000
2000
0
-2000
-4000
r1 r2 r3 r4 r5 r6 r7 r8 r9 r10 r11 r12 r13 r14 r15 r16 r17 r18 r19 r20
Group id
Şekil 2. Modele ilişkin ECT(-1)’in Birimlere Göre Grafiği
IWACT
TOURISM RESEARCH
29 SEPT – 01 OCT 2018
VAN- TURKEY
5. SONUÇ
Bu araştırmada gelişmekte olan ülkelerde turizm gelirleri ve ekonomik küreselleşmenin dış

borçlanma üzerindeki etkilerinin ne olduğu incelenmiştir. Başka bir ifadeyle bu ülkelerde
özellikle 1980’lerden sonra artan turizm faaliyetlerinin ve küresel ekonomik düzenle
bütünleşme derecelerinin onların dış borçlanma gereksinimleri (birikimleri) ile uzun dönemde
ilişki içerisinde olup olmadığı test edilmek istenmiştir. Araştırma bulgularına göre gelişmekte
olan ülkelerde her iki değişkende dış borçlanma ile uzun dönem ilişkisi içerisindedir. Uzun
dönemde bu ülkelerde turizm gelirlerinde yaşanan artış onların dış borçlanma
gereksinimlerini azaltmıştır. Buna göre gelişmekte olan ülkelerde sağlanan turizm gelirlerinin
sektörel derinleşme ile çeşitliliği arttırması bu ülkelerin kalkınma düzeylerini olumlu etki
etkilemekte ve onların borçlanma gereksinimlerini azaltmaktadır. Bununla birlikte ülkeler
temelinde bulgular değişmektedir. Arjantin, Çin, Kolombiya, Meksika ve Nijerya için
modelin genel sonuçları doğrulanırken, Ekvator, Hindistan, Endonezya, İran ve Türkiye için
tam tersi bir bulgu elde edilmiştir. Bu ülkelerde turizm ülkelerinden sağlanan gelirler dış
borçlanmayı tetikleyici rol oynamışlardır. Bunun sebebi olarak bu ülkelerde sağlanan turizm
gelirlerindeki artışlara bağlı olarak turizm sektörünün geliştirilmesi adına dışardan daha fazla
fon sağlanması gösterilebilir. Bununla birlikte ilerde yapılacak araştırmalar bu konunun daha
açık bir şekilde incelenmesine katkı sağlayabilir. Brezilya, Mısır, Kenya, Malezya, Peru,
Filipinler, Rusya, Güney Afrika, Tayland ve Tunus’ta ise turizm gelirlerinde yaşanan
artışların dış borçlanma üzerinde herhangi bir etkiye sahip olmadığı görülmüştür.
Araştırmanın bir diğer merak edilen sorusu ekonomik küreselleşme olgusunun gelişmekte
olan ülkelerin dış borçlanma gereksinimlerini nasıl etkilediğidir? Araştırma bulgularına göre
ekonomik küreselleşme uzun dönemde bu ülkelerin dış borçlanma gereksinimlerini
arttırmıştır. Buna göre gelişmekte olan ülkelerin dış dünya ile olan bütünleşme derecesinin
artması bu ülkelerin dışardan fon temin etme olanaklarını kolaylaştırmış ve dış borçlanma
düzeylerini (birikimlerini) yükseltmiştir. Bulgular ülkeler temelinde incelendiğinde çoğu ülke
için doğrulanmaktadır. Bununla birlikte İran ve Peru’da ekonomik küreselleşme dışardan
borçlanma gereksinimini azaltmıştır. Brezilya, Mısır, Malezya, Rusya ve Tunus’ta ise
ekonomik küreselleşmenin dış borçlanma üzerinde anlamlı herhangi bir etkisi tespit
edilmemiştir.
KAYNAKÇA
Akyol, H. ve Baltacı, N. (2015). Uluslararası bir Finans Merkezi Olarak İstanbul’un

Değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 12, 1-
37.
Alp, E. A. ve Genç, E. G. (2015). The Relation between Current Account Deficit and
Tourism: The Case of Turkey. International Journal of Economics and Financial
Issues, 5(2), 448-453.
Brohman, J. (1996). New Directions in Tourism for Third World Development. Annals of
Tourism Research, 23(I), 48-70.
Dayananda K.C. (2014). Tourism and Employment: Opportunities and Challenges in
Karnataka- Special Reference To Kodagu District. IOSR Journal Of Humanities And
Social Science (IOSR-JHSS), 19(11), 01-11.
IWACT
TOURISM RESEARCH
29 SEPT – 01 OCT 2018
VAN- TURKEY
Elkan, W. (1975). The Relation between Tourism and Employment in Kenya and Tanzania,
The Journal of Development Studies, 11(2), 123-130, DOI:
10.1080/00220387508421529
Giampiccoli, A. Lee, S. S. ve Nauright, J. (2015). Destination South Africa: Comparing
Global Sports Mega-events and Recurring Localised Sports Events in South Africa for
Tourism and Economic Development. Current Issues in Tourism, 18(3), 229–248,
http://dx.doi.org/10.1080/13683500.2013.787050
Gunter, U., Ceddia, M. G. ve Tröster, B. (2017). International Ecotourism and Economic
Development in Central America and the Caribbean. Journal of Sustainable Tourism,
25(1), 43-60, DOI: 10.1080/09669582.2016.1173043
Holzner, M. (2011). Tourism and economic development: The beach disease?. Tourism
Management, 32, 922-933.
Jeločnik, M., Zubovic, J. ve Djukic, M. (2016). Implications of Globalization on Growing
External Debt in Eight Transition Economies. IGI Global Disseminator of Knowledge,
80-104, DOI: 10.4018/978-1-5225-0451-1.ch005
Kanca, O. C. (2015). Turizm Gelirleri ve Ekonomik Büyüme: Türkiye Örneği (1980-2013).
Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8. 1-14.
Khamrang, L. (2013). Modernisation, Globalisation and Development in Bhutan: Tourism as
a Catalyst. Journal of Management & Public Policy, 5(1), 5-11.
Ongan, S. (2008). The Sustainability of Current Account Deficits and Tourism Receipts in
Turkey. The International Trade Journal, 22(1), 39-62.
DOI:10.1080/08853900701784060
Önen, O. (2008). Dünyada ve Türkiye’de Turizm. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar
Müdürlüğü, Ankara: Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş.
Örnek, İ. ve Akın, A. (2017). Turizmin İstihdam Üzerindeki Etkisini Tespit Etmeye Yönelik
Bir Araştırma. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(40), 344-356.
Sadler, P. G. ve Archer, B. H. (1975). The Economic Impact of Tourism in Developing
Countries. Annals of Tourism Research, III(1), 15-32.
Salifou, C. K. ve Haq, I.U. (2017). Tourism, Globalization and Economic Growth: a Panel
Cointegration Analysis for Selected West African States. Current Issues in Tourism,
20(6), 664-667, DOI: 10.1080/13683500.2016.1175421
Samırkaş, M. ve Samırkaş, M. C. (2014). Turizm Sektörünün Ekonomik Büyümeye Etkisi:
Türkiye Örneği. İşletme Fakültesi Dergisi, 15(1), 63-76.
Smith, A. O., Arrones, F. J. ve Arcal, J. L. (1989). Tourist Development and The Struggle for
Local Resource Control. Human Organization, Brief Communications, 48(4), 345-
351.
Sokhanvar, A., Çiftçioğlu, S. ve Javid, E. (2018). Another Look at Tourism- Economic
Development Nexus. Tourism Management Perspectives, 26, 97–106.
Tano, R. (2015). The Impact of Tourism on the Balance of Payments. American Journal of
Economics, Finance and Management, 1(5), 529-536.
Tatoğlu, F. Y. (20170). Panel Zaman Serileri Analizi. İstanbul:Beta Basım Yayın Dağıtım.
Theuns, H.L. (1973). International Tourism in Developing Countries: Conditions and Effects.
The Tourist Review, 28 (3), 109-115, https://doi.org/10.1108/eb057685.
Vanhove, N. (1981). Tourism and Employment. International Journal of Tourism
Management, 2(3), 162-175. https://doi.org/10.1016/0143-2516(81)90003-7
IWACT
TOURISM RESEARCH
29 SEPT – 01 OCT 2018
VAN- TURKEY
Vizjak, A. ve Vizjak, M. (2015). Tourism, Globalisation and Sustainable Development.

Managing Intellectual Capital and Innovation for Sustainable and Inclusive Sociesty,
27-29 may, 2077-2085.
Vroom, J. A. (1979). Employment opportunity through Tourism. The Tourist Review, 34(3),
10-11, https://doi.org/10.1108/eb057789
Wiig, A. (2003). Developing Countries and the Tourist Industry in the Internet Age: The Case
of Namibia. Forum for Development Studies, 1, 59-87.
Yıldız, Z. (2011). Turizmin Sektörünün Gelişimi Ve İstihdam Üzerindeki Etkisi. Süleyman
Demirel Üniversitesi Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 3(5), 54-71.
http://www2.unwto.org/, (13.09.2018)
https://www.worldbank.org/, (13.09.2018)
https://www.kof.ethz.ch/en/forecasts-and-indicators/indicators/kof-globalisation-index.html ,
(13.09.2018)

Relationship Between Tourism Economic GL PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Relationship Between Tourism Economic GL PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

IWACT

2018 INTERNATIONAL WEST ASIA CONGRESS OF

TURİZM, EKONOMİK KÜRESELLEŞME VE DIŞ BORÇLANMA ARASINDAKİ

RELATIONSHIP BETWEEN TOURISM, ECONOMIC GLOBALIZATION AND

Bu araştırmada turizm ve ekonomik küreselleşmenin dış borçlanma ile olan ilişkisinin ne

1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020

Turizm Geliri Ekonomik Küreselleşme

Şekil 1. Araştırma Ülkelerinde Döneminde Ekonomik Küreselleşme ve Turizm Gelirleri

Turizm sektörü on yıllardır derinleşen çeşitliliği ve istikrarlı büyümesiyle dünyada en hızlı

Literatür incelendiğinde (Business Source Complete, EmeraldInsight, JStor, Scopus, Springer

derinleşmesini olumlu etkilemiştir. Bunun sonucunda turizmin sunduğu hizmet kalitesi ve

Küreselleşme, turizm ve ekonomik kalkınma arasındaki ilişkiyi inceleyen araştırmalar son

Küreselleşme sürecinde gelişmekte olan ülkelerin dış borçlanma davranışları da değişim

3. ARAŞTIRMANIN YÖNTEM VE VERİLERİ

Bu araştırmada gelişmekte olan ülkelerde turizmin ve ekonomik küreselleşme sürecinin bu

Tablo 1. Araştırma Değişkenleri

LN(TG) Turizm Gelirleri Amerikan doları cinsinden değerlerin Dünya Bankası

Araştırma kapsamında kurulan ve aynı zamanda çalışmanın hipotezini ortaya koyan

DBSTOKit=α0+β1LN(TG)it + β2LN(KOFEC)it + µit (1)

Tablo 2. Betimleyici İstatistikler

LN(KOFEC) 418 9.590734 .5797551 7.672098 11.05732 1.03

LN(TG) 520 1.643837 .1167505 1.199375 1.852214 1.03

a: VIF değerlerinde kabul edilebilir sınır 10’un altıdır.

Tablo 3. Korelasyon Matrisi

Bu bölümde araştırma kapsamında kullanılan analiz testlerine ilişkin teorik bilgilerden

3.2.1. Panel Birim Kök Testleri

3.2.2. Birimler Arası Korelasyon ve Homojenite Testleri

Birinci ve ikinci kuşak panel eşbütünleşme testlerinin hangisinin uygulanacağı tercih

3.2.3. Panel Eşbütünleşme Testleri ve Uzun Dönem Katsayıları

Tablo 4. Yatay Kesit Bağımlılık ve Panel Birim Kök Test Bulguları

I[0] I[1] I[0] I[1] I[0] I[1]

IPS -0.2182 -15.0949*** 1.5209 -17.3599*** -0.3483 -12.4721***

PESCADF -2.956*** -6.816*** -1.877 -3.438*** -0.075 -4.012***

Maddala ve Wu 45.0036 260.1671*** 26.2817 197.3586*** 65.7420*** 155.5464***

*** p<=0.01, ** p<=0.05, *p<=0.10

4.2. Birimler Arası Korelasyon ve Homojenite Test Bulguları

Tablo 5. Birimler Arası Korelasyon ve Homojenite Testlerine İlişkin Bulgular

Swamy S Testi (χ2) 1800.08 (p<=0.001)

Pesaran (2015) CD Testi-1 11.566 (p<=0.001)

Pesaran (2015) CD Testi-2 4.934 (p<=0.001)

4.3. Gengenbach vd. (2016) Panel EB ve Pedroni (2001) DOLSMG Tahmini

Şekil 2. Modele ilişkin ECT(-1)’in Birimlere Göre Grafiği

Bu araştırmada gelişmekte olan ülkelerde turizm gelirleri ve ekonomik küreselleşmenin dış

Akyol, H. ve Baltacı, N. (2015). Uluslararası bir Finans Merkezi Olarak İstanbul’un

Vizjak, A. ve Vizjak, M. (2015). Tourism, Globalisation and Sustainable Development.

You might also like

IPS -0.2182 -15.0949* 1.5209 -17.3599* -0.3483 -12.4721***

PESCADF -2.956* -6.816* -1.877 -3.438* -0.075 -4.012*

Maddala ve Wu 45.0036 260.1671* 26.2817 197.3586* 65.7420* 155.5464*

* p<=0.01, p<=0.05, *p<=0.10