BAB 1:

MALAYSIA: KESEPADUAN
DALAM KEPELBAGAIAN

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
HASIL PEMBELAJARAN
• Hubungan etnik dipengaruhi bukan sahaja dipengaruhi oleh unsur
etnik malah unsur-unsur sosial yang lain.
• Mengetahui perspektif kesepaduan sosial.
• Dapat menjelaskan konsep perpaduan dalam kepelbagaian.

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
ISI KANDUNGAN
1. Pengenalan
2. Sebuah Negara, Dua Imaginasi Sosiologikal: Antara “Perpaduan’
atau ‘Kesepaduan’
3. Hubungan Etnik di Malaysia
4. Masyarakat Pelbagai Etnik di Malaysia
5. Kesepaduan Sosial: Pandangan Alternatif untuk Memahami
Hubungan Etnik di Malaysia
6. Kesepaduan Sosial Melalui Akomodasi, Akulturasi, Amalgamasi dan
Asimilasi
7. Kesimpulan
NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
1. PENGENALAN
• Di Malaysia, sepanjang 62 tahun merdeka, yang selalu diambil
perhatian adalah konflik.
• Namun hubungan etnik yang positif sebenarnya lebih banyak.
• Oleh itu, konsep kesepaduan sosial diutarakan untuk menjelaskan
fenomena yang berlaku di Malaysia.

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
 Kedinamikan hubungan etnik boleh disebabkan oleh:

Dimensi
Dimensi etnik Dimensi kelas Dimensi status
agama

Dimensi
Dimensi Dimensi Ideologi
kedudukan
gender bahasa politik
sosioekonomi

Pengaruh
wilayah

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
ANTARA KONFLIK SOSIAL & KESEPADUAN SOSIAL| perbandingan
Malaysia & Sri Lanka (1945-2011)
MALAYSIA

1948 - 1960 1964 1969 2001

1945 2011

1940-1950 1951-1960 1961-1970 1971-1980 1981-1990 1991-2010

SRI LANKA
KEAMANAN ditakrif sebagai “the absence of violence” (GPI 2011). Konflik berdarah berlaku di Malaysia dan Sri Lanka semenjak 1945. Bukti
menunjukkan bahawa keadaan kesepaduan sosial mendominasi hidup di Malaysia di Sri Lanka didominasi oleh pertumpahan darah,
meragut lebih dari 100,000 nyawa. Untuk sebuah analisis perbandingan terbaik sila lihat, Sirimal Abeyratne, “Economic Development and
Political Conflict: Comparative Study of Sri Lanka and Malaysia, “ South Asia Economic Journal 9:2(2008): 393-417
NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
2. SEBUAH NEGARA, DUA IMAGINASI SOSIOLOGIKAL:
ANTARA “PERPADUAN’ ATAU ‘KESEPADUAN’
Perpaduan
• Ungkapan ‘perpaduan dalam kepelbagaian’ (unity in diversity) sudah
menjadi mantra dalam kehidupan seharian rakyat Malaysia.
• Namun, adakah anda faham apakah itu ‘perpaduan dalam
kepelbagaian’?

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
• Namun begitu, apakah itu ‘perpaduan’?

Maksud Perpaduan:
Proses yang menyatupadukan seluruh masyarakat
dan negara supaya setiap anggota masyarakat Perpaduan adalah kesamaan atau
dapat membentuk satu identiti dan nilai bersama kesatuan (unity is uniformity)
serta memiliki perasaan cinta dan bangga kepada
tanah air.

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
• Adakah penjelasan maksud ‘perpaduan’ itu dapat dicapai?
• Hakikatnya, ‘perpaduan’ berdasarkan penjelasan tersebut adalah
bersifat ‘utopia’ (imaginasi) kerana ia tidak mudah untuk membentuk
satu identiti dan nilai berasaskan dari pelbagai etnik berbeza.

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
Konsep kesepaduan sosial
• Apakah pula ‘konsep kesepaduan sosial’?
Maksud konsep kesepaduan sosial:
Suatu fenomena sosial yang diidamkan dalam
masyarakat dan ia seharusnya mempengaruhi
para anggota masyarakat tersebut untuk
merungkai pelbagai ikhtiar dan kegiatan yang
dianggap sebagai prasyarat mencapai
perpaduan.
NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
Kesepaduan sosial difahami menerusi
konsep ‘takrifan harian’ (everyday
define), kerana setiap anggota
masyarakat majmuk adalah bebas untuk
bertindak dan berprilaku prokeamanan,
prokeharmonian dan antikeganasan demi
diri, keluarga dan kelompok sosialnya.
 Konsep ‘perpaduan’
adalah utopia
RINGSKASAN

Konsep
‘kesepaduan sosial’
lebih realistik

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
3. HUBUNGAN ETNIK DI MALAYSIA
• Urutan sejarah Malaysia daripada selepas tamat Perang Dunia Kedua
pada 1945 sehingga sekarang memaparkan tiga era penting jika
diukur berdasarkan pola konflik, keamanan dan kestabilan dalam
masyarakat.
• Era tersebut adalah:

Era ‘Stabil tetapi Era Kesepaduan

Era Konflik
Tegang” Sosial
1945-1960
1961-1970 1971- 2011

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
• Era konflik (1945 – 1960)
• Berlaku selepas Perang Dunia Kedua.
• Kehidupan rakyat sangat daif, kritikal dan terbuka kepada pelbagai konflik.
• Masalah paling besar adalah konflik etnik antara etnik Cina dengan Melayu.
• Etnik Cina (Bintang Tiga / komunis) memburu etnik Melayu yang pernah
bersubahat dengan Jepun.
• Ini menyebabkan timbulnya perasaan distant and distrust di antara kedua-dua
kelompok etnik.
• Ketidakstabilan ini berlanjutan sehingga British mengambil alih Tanah Melayu.
• Bintang Tiga menjadi dalang rusuhan dan mogok pekerja-pekerja ladang
sehingga British mengisytiharkan darurat pada ketika itu.

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
• Ketidakstabilan ini berlanjutan sehingga British mengambil alih Tanah
Melayu.
• Bintang Tiga menjadi dalang rusuhan dan mogok pekerja-pekerja lading
sehingga British mengisytiharkan darurat pada ketika itu.
• Pengisytiharan darurat bermula 23 Julai 1948 dan hanya tamat 12 tahun
selepas itu, iaitu pada 31 Julai 1960.
• British cuba meredakan ketegangan etnik dengan menubuhkan
Communities Liaison Committee (CLC)/Jawatankuasa Penubuhan Kaum
pada 1949 dan dipertanggungjawabkan kepada Malcolm MacDonald,
Pesuruhjaya Agung British di Asia Tenggara.
• CLC dianggotai oleh ketua etnik Melayu, Cina dan India seperti Dato’
Onn Jaafar, Tan Cheng Lock dan E.E.C. Thuraisingham.
NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
• Dengan adanya CLC, secara tidak langsung tolak ansur antara etnik mula
dibina.
• CLC berjaya membantu:

Mengasaskan parti
politik Melayu, Cina dan
Menyatukan tiga etnik
India dikenali sebagai
besar di Tanah Melayu
Barisan Nasional pada
awal 1974
Menggubal
Mengadakan Pilihan
Perlembagaan
Raya Umum pertama
Persekutuan melalui
pada 27 Julai 1955
Jawatankuasa Reid

Merencana
pembangunan lima
tahun yang pertama di
Malaya, iaitu Draft
Development Plan
1950-1955

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
• Era Stabil tapi Tegang (1961-1970)
• Keadaan di mana Malaya yang merdeka pada tahun 1957 dan
Malaysia terbentuk pada 1963 perlu menangani cabaran
kesepaduan sosial.
• Namun begitu, idea pembentukan Malaysia tidak diterima oleh
Sukarno, yang menganggap Malaysia sebagai ‘neo-colony’
• Ketika ini juga terdapat beberapa peristiwa:
• Rusuhan etnik Melayu-Cina di Singapura pada 21 Julai dan 13
September 1964
• Rusuhan etnik Melayu-Cina di Kuala Lumpur pada 13 Mei 1969
NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
• Selepas 13 Mei 1969, pelbagai usaha dilakukan untuk mengembalikan
kepercayaan umum seperti:

Penubuhan Majlis Penubuhan

Perundangan Jabatan Rukun Negara
Rakyat Perpaduan Negara

Pengenalan idiom
Dasar Ekonomi
“perpaduan
Baru
nasional”

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
• Era Kesepaduan Sosial (1971-2011)
• Selepas peristiwa 16 Mei 1969, rusuhan etnik mengejutkan
berlaku pada 4 hingga 8 Mac 2001 antara etnik Melayu dan etnik
India di Kampung Medan, Selangor.
• Namun begitu, berkat kematangan rakyat, kunci kesepaduan sosial
Malaysia dapat dicapai.
• Ini dibuktikan dengan tiadanya rusuhan ganas ketika Pilihan Raya
Umum.

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
• Boleh dirumuskan bahawa era ini adalah era yang baik dan ianya
dicapai kerana:

Kemakmuran dan Keamanan dan

Kematangan rakyat
kestabilan ekonomi kestabilan politik

Interaksi yang baik

antara masyarakat,
Negara dan
pasaran

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
4. MASYARAKAT PELBAGAI ETNIK DI MALAYSIA
• Jumlah penduduk Malaysia adalah seperti berikut:

• Malaysia mempunyai lebih 70 kumpulan etnik, tidak termasuk subetnik,

kumpulan bahasa dan dialek.
NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
 MASYARAKAT
PELBAGAI ETNIK -
MALAYSIA

Kumpulan etnik, Kumpulan etnik, Kumpulan etnik,

Subetnik, Suku, Subetnik, Suku, Subetnik, Suku,
Kumpulan Bahasa Kumpulan Bahasa Kumpulan Bahasa
& Dialek - & Dialek - & Dialek -
Semenanjung Sabah Sarawak

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
• Negara Malaysia dengan kerencaman demografi terus kukuh, maju dan
membangun malah disegani oleh jiran tetangga dalam konteks negara
berbilang etnik.
• Keadaan yang aman damai telah melahirkan suatu bentuk kestabilan
politik, ekonomi dan sosial yang baik.
• Malaysia berjaya mencapai tahap negara berpendapatan sederhana
dalam tempoh kurang daripada 50 tahun.
• Keunikan tadbir urus negara mengurus perpaduan dalam kepelbagaian
amat penting.
• Walaupun terdapat kepelbagaian etnik, Malaysia menduduki tangga ke-29
carta Negara Paling Aman daripada 163 Negara (Global Peace Index,
2017).
NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
5. KESEPADUAN SOSIAL: PANDANGAN ALTERNATIF
UNTUK MEMAHAMI HUBUNGAN ETNIK DI MALAYSIA
• Kebanyakan kajian tentang hubungan etnik di Malaysia
menggunakan paradigma konflik untuk menganalisis dan
memahami setiap permasalahan yang wujud dalam masyarakat.
• Pandang sedemikian mengandaikan masyarakat Malaysia sentiasa
berada dalam persengketaan, saling bersaing khususnya antara
kumpulan yang berlainan etnik dan agama.
• Hakikat mengangkat paradigma konflik sebagai teras memahami
permasalahan masyarakat di Malaysia adalah kurang tepat kerana
realitinya, masyarakat hidup dalam aman dan stabil.

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
(i) Menelusuri Hubungan Etnik daripada Perspektif Konflik
• Pembentukan ilmu kolonial yang sarat dengan nuansa ideologi
orientalisme pada asasnya adalah untuk “membezakan” kumpulan
dalam masyarakat agar wujud sempadan binari yang jelas antara
mereka yang menjajah dengan mereka yang terjajah.
• Mereka yang terjajah pula dikategorikan secara pukul rata melalui
perbezaan yang berdasarkan ciri-ciri fisiologi, budaya, bahasa,
agama dan etnik yang diesensialisasi dan diitlakkan secara mudah
dan cetek.

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
• Paradigma alternatif ini bukan bertujuan untuk menafikan bahawa
tiada konflik tetapi sebagai satu cara pandang yang memberi
tempat yang lebih wajar kepada sisi positif dalam menganalisis
dan memahami hubungan etnik.
• Pemahaman terhadap situasi ini adalah wajar kerana hakikatnya
aspek yang lebih dominan dalam kehidupan seharian dalam
kalangan masyarakat awam di Malaysia bukan berasaskan konflik
tetapi didasari oleh kesepaduan sosial.

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
(ii) Memahami Hubungan Etnik daripada Perspektif Kesepaduan Sosial
• Masyarakat Malaysia terhasil daripada perkongsian sejarah –
membina struktur sosial, ekonomi, politik dan budaya.
• Masyarakat Malaysia bersifat dinamik – membina kesepaduan
sosial melalui interaksi dan amalan harian secara langsung dan
tidak langsung secara berterusan.
• Kesepaduan sosial juga terbina menerusi proses akomodasi,
akulturasi, amalgamasi dan asimilasi – mekanisme untuk
mengekalkan toleransi.

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
6. Kesepaduan Sosial Melalui Akomodasi,
Akulturasi, Amalgamasi dan Asimilasi
• Dalam proses rundingan sosial, unsur-unsur seperti akomodasi, akulturasi,
amalgamasi dan asimilasi sentiasa berlaku di peringkat yang berbeza
sebagai mekanisme untuk terus mengekalkan toleransi etnik, penerimaan
terhadap perbezaan dan kesepaduan sosial yang wujud pada hari ini.
• Rakyat Malaysia di peringkat masyarakat awam tidak mudah terpengaruh
untuk bertindak secara melulu, emotif dan menggunakan kekerasan
terhadap isu-isu yang ditimbulkan.
• Masyarakat Malaysia di peringkat awam telah pun sedikit sebanyak terikat
dengan suatu bentuk kesepaduan sosial yang baik dan organisasi
sukarelawan masyarakat dan individu daripada pelbagai etnik dan agama

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
• Takrifan yang diberikan oleh anggota masyarakat dalam acuan besar
bercirikan Malaysia adalah merujuk kepada interaksi dan hubungan
sehari-hari yang berlaku antara mereka melalui proses rundingan
sosial yang berterusan.
• Proses ini ditunjangi oleh unsur-unsur akomodasi, akulturasi,
amalgamasi dan asimilasi yang merupakan inti pati penting untuk
memahami hubungan etnik di Malaysia dari perspektif kesepaduan
sosial.

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
7. KESIMPULAN
• Kesepaduan sosial boleh wujud dan bercambah, terutama jika
terdapat usaha sedar berpunca daripada tindakan authority-defined
dan topdown yang dapat melengkapkan dan menjamin
kelangsungannya dan meningkatkan daya ketahanan dalam sesebuah
masyarakat majmuk itu
• Adalah lebih tepat untuk kita mengungkapkan keadaan ini sebagai
“kesepaduan dalam kepelbagaian” (cohesion in diversity) dan bukan
“perpaduan dalam kepelbagaian” (unity in diversity).

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019
LATIHAN
• Bincangkan peranan Bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan
dalam pembentukan identiti dan jati diri rakyat Malaysia yang
berbilang kaum.
• Berikan pendapat tentang peristiwa yang berlaku di link ini:
http://amyitsukey.blogspot.com/p/kesedaran-itsukey.html

NurulFarhanahMohdNasir_UCSIUni_May2019