Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Creole Document

    Uploaded by

    Junior Joseph
    126 views7 pages
    how to read creole

    Original Title

    Creole document

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document
    how to read creole

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    126 views7 pages

    Creole Document

    Uploaded by

    Junior Joseph
    how to read creole

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 7
    AKADEMI KREYOL AYISYEN (AKA) RepiblikAyiti Libéte Egalite Fraténite __ PREMYE REZOLISYON SOU OTOGRAF LANG KREYOL AYISYEN Il} KONTEKS ‘Nan mwa jen 2015, Akademi Kreyol Ayisyen (AKA) tanmen yon demach patenarya ak Ministé Edikasyon Nasyonal ak Fomasyon Pwofesyonél (MENFP) sou baz misyon de enstitisyon yo kwaze sou kesyon politik lang, espesyalman nan sistém edikatif ayisyen an, Konsa, nan dat 7 jiyé 2015, MENFP ak AKA fomalize demach la avék siyati yon Pwotokdl Aké ki tabli baz pou yo kolabore. Depi nan refom Minis Joseph C. Bernard (Refom Bena), enpotans lang krey6! la toujou prezan nan kelkeswa refleksyon k ap fét sou edikasyon nan peyi a. Se ak lespri refom sa a MENFP ak AKA pran angajman pou yo travay men nan men pou yo amelyore kalite ans¢yman nan peyi a. Apre siyati Pwotokdl AKO a ant de enstitisyon yo, premye aksyon Akademi an antreprann se Jansman estandadizasyon dtograf kreydl la, Sa f plis pase trannsenk (35) lane depi dtograf 1979 Ja ki te nan esperimantasyon pou 4 lane, ap tann rezilta Akademi Kreyol Ayisyen an, nan tét kole ak MENFP ak kolaborasyon Fakilte Lengwistik Aplike (FLA) dganize sét (7) jounen atelye ak reprezantan divés sekté nan popilasyon an ki ap travay sou Jang kreydl tankou: teknisyen nan MENFP, teknisyen nan Sekreteri Leta Alfabetizasyon, Pwofest nan FLA, teknisyen nan Jounal Bon Nouvél, ekriven, pwofesé ak ditekté lekol, pwofese nan inivésite a, pwofesé kreydl, konsepté liv kreydl, lengwis, tradikté, edité, eksetera. Objektif atelye sa yo se te f@ envanté difikilte nan itilizasyon sistém nan, ranmase refleksyon sou yo epi analize yo sou baz, teyorik syantifik, Soti desanm 2015 rive me 2016, komisyon syantifik Akademi an te evalye pwopozisyon ki te soti nan atelye yo. Se nan Asanble Jeneral Akademi an, nan dat 3-5 jen 2016 la, Akademisyen yo te adopte dispozisyon sa yo. Il- KONSIDERASYON LEGAL. Dapre atik 35 Konstitisyon 1957 la ; Dapre atik 35 Konstitisyon 1964 la ; Dapre atik 35, atik 184 Konstitisyon 1971 amande a ; Dapre atik 62 Konstitisyon 1983 2 Dapre atik 5, atik 24-3a, 40, 213, 215 ak atik 216 Konstitisyon 1987 la 6, Ri Magerit, Tijo (des Marguerites, Turgeau), Potoprens, Ayiti 509) 2817-5964 / 3333-0815 / 3333-0817-18 ; Imel: enfomasyon@akademikreyolnet Paske gen Lwa 18 septanm 1979 la ki entwodui Kreyol Ayisyen an kom lang anséyman epi kom maty nan anséyman ; Paske atik 3 menm Lwa 18 septanm 1979 la bay Depatman Edikayon Nayonal misyon pou li esperimante graft ofisyél la pandan kat (4) lane anvan adopsyon li si rezilta esperimantasyon an pozitif ; Paske gen yon let sikilé Depatman Edikasyon Nasyonal mete dey nan dat 31 janvye 1980 sou fason pou yo ekri Kreydl Ayisyen an : Paske gen Lwa 7 avril 2014 ki kreye Akademi Kreyol Ayisyen an epi atik 4, 5 ak atik 12b menm wa saa fikse misyon Akademi an ak travay li: Paske gen yon Pwotokdl Aké Akademi Kreydl Ayisyen an siyen avék Minist® Edikasyon Nasyonal ak Fomasyon Pwofesyonél nan dat 8 jiye 2015 ; Pou tout rezon sa yo, Akademi Kreydl Ayisyen antreprann etid ak analiz sistem dtograf 1979-1980 k ap aplike nan peyi a. Apre divés konsiltasyon ak diskisyon, Akademi an nan t@t kole ak Ministé Edikasyon Nasyonal ak Fomasyon Pwofesyonél ak kolaborasyon Fakilte Lengwiatik Aplike pran nouvo dispozisyon sa yo ki nan dokiman sa a: Ill DISPOZISYON Dispozisyon # 1 : Alfabé kreydl la Akademi an rekondui alfabé 1979 Ia ki rekonét lang kreyél ayisyen an genyen trannde (32) son (syans lengwistik rele son yo « foném »), Alfabé a reprezante son sa yo avek 32 senbal kote chak senbdl reprezante yon foném (syans lengwistik rele senbol sa yo « graftm »). Pami 32 grafém sa yo, genyen ki fét ak yon (1) grenn let! oubyen yon (1) graf, genyen ki fet ak de (2) let (lengwis yo rele grafém sa yo « digraf ») epi gen youn ki f8t ak twa (3) lét (Iengwis yo rele li « trigrat »),. Men grafém ki reprezante son yo : a,an,b,ch, d,e, é,en, f,g, h,i, j,k, 1, m,n, ng,o, 6, on, ou, oun,p,r, 85 ty, viwy 4% ‘Trannde (32) grafém yo divize an 3 kategori: vwayél, konsdn, demi vwayel ‘Sou non kt yo, Akademi an ap tann_esperimantasyon dives pwopozisyon ki fet, anvan pou Ti fikse pozisyon li. 6, Ri Magerit, Tijo (des Marguerites, Turgeau), Potoprens, Ayit ‘Telefn:(S09) 2817-5964 / 3333-0815 / 3333-0817-18 ; Imel: enfomasyon@akademikreyolnet 1.1.Kategori vwayel : 1.1.4, Vwayel oral (son sa yo sdti nan bouch sélman) ow ale, naje, matla elev, plezi, melanje éd, malet, aslé imite, limit, peyi ochan, soley, rido gan, pot, gad ouvriye, goud, kalalou ul: (Ywaydl espesyal) ult, kuit, pwodut 1.1.2. Vwayél nazal (son sa yo pase nan bouch ak nan nen) an: en on: 1.2,Kategori konsdn anvayi, manje, ban enfimye, pentad, lapen ‘one, ponp, pantaton oungan, mazounbal, kanndjanhoun 1.2.1, Konson oral: bak, anbake, kapab chat, rache, woch dodin, radote, ped ‘femen, lafanmi, chef gato, ragou, bag hap, hihan, enhen Jako, ajt, gara aye, rekolte, kok linnye, atiyen, pit pale, rapote, tap rakonte, arete, sér (nan Nd) sak, resi, rés tas, retay, det valiz, revdlte, rev zanii, razwa, woz 6, Ri Magerit, Tijo (des Marguerites, Turgeau), Potoprens, Ayiti Telefn:(509) 2817-5964 / 3333-0815 /3333-0817-18 ; Imel: enfomasyon@akademikreyol.net 1.2.2, Konson nazal: m: ‘atta, remed, lam 0 nap, analiz, pan ng: Jing, touhing, hinghang 1.3,Kategori demi vwayél/demi konson : w wa, wowoll kaw y ‘yanm, ayeword, kay Dispozisyon #2 : Fom long ak fom kout i) Gen mo nan lang nan ki gen 2 fom, yo ka parét swa sou yon fom long, swa sou yon fom kout. Egzanp: - Nan pwonon ak detéminan: (1) (Btwen ak M) smwen vini /m vini @) (Owak W) ou annik monte eskalye a/ w annik monte eskalye a. @) (liakL) :tantre /tantre. (4) (Nowak N) : now ap travay / Nap travay. (5) (Yoak ¥): yo ap travay di /y ap travay dt (6) (KéakeK): moun kt ap pale a / moun k ap pale, = Nan kek véb : (7) (Konnen ak Kon) tikonnen teson an / i konn leson an (8) (Vini ak Vin): I vint ak tout fountti/ ti vin ak tout founit. (9) (Ale ak al): (Hale fakmet /ti al jakmel) (10) Gen ot veb ankd tankou: genyen, gade, sti, eksetera ii) Mo «w> (fom kout) toujou mande pou Ii gen yon vwayél nan ywazinaj li (swa devan, swa déy@), kit se nan komansman yon bout fraz, kit se nan mitan 2 mo. Depi kondisyon sa yo pa reyini, se fom long nan « ou » ki stv Egeanp : (11) Chemiz ou pran an, (12) Ou manje manje a (13) Pititow fe dét sou tet ou 6, Ri Magerit, Tijo (des Marguerites, Turgeau), Potoprens, A\ Telefon:(509) 2817-5964 / 3333-0815 / 3333-0817-18 ; Imel: enfomasyon@akademikreyol.net iii) Gen kote « w » pa kapab ranplase « ou » paske yo pa remét menm sans, yo p ap jwe menm fonksyon. Egeanp (14) Se paw (ki vie di se pow ou) (15) Se pa ou (ki vie di : se pa ow menm). Dispozisyon #3: Apostwaf - tiré 3.1, Apostwof: Li pa nesesé pou nou sévi ni ak apostwof ak tire pou now kole yon mo ak yon Iot mo. Lé mo tankou « mwen, ou, li, nou, yo » parét sou fom out (m, w, |, n, y), nou pa dwe kole yo ni ak ‘mo ki vini anvan yo a, ni ak mo ki vini apte yo a. Annik kite yon espas pou nou separe yo ak lot mo. Egzanp : (16)M ap vint (17)N ap domi (18) ¥ ap pran L (19) Se rad pam (20) Al pran tiv paw. (21) Anita frape pye |. (22)Bra n pran nan moulen, 1V.B. Se menm konsiderasyon an pou tout fom kout ki nan sitvasyon sa a 3.2. Tire: ‘Nou kapab sévi ak tiré pou nou separe yon mo nan finisman yon liy, epi lé n ap separe pawol diferan pésonaj nan yon dyalog. Nou kapab itilize li pou nou make yon dire, yon entéval oubyen pou nou done yon lis. Egzanp: a (23) 98-108; (24) 2010-2015; (23) paj 22-26 (26) 1-a, 1-an, 1-b, eksetera Dispozisyon #4 : Otograf non moun Non moun yo {8 pou yo ekri yo jan yo ye nan dokiman legal ak dokiman administratif yo. Pou fasilite pwononsyasyon non yo, y ap ekti yo ant parantéz, nan otograf kreyal la (27) Paul Magloire (Pd! Magiwa) se yon ansyen prezidan Ayiti 2 Dispozisyon #5 : Non pwap vil yo ak non ri yo 6, Ri Magerit, Tio (des Marguerites, Turgeau), Potoprens, Ayiti ‘Telefon:(809) 2817-8964 / 3333-0815 / 3333-0817-18 ; Imel: enfomasyon@akademikreyoL.net Yo dwe ckri non vil ayisyen yo nan 2 lang ofisyél peyi a (kreyd! ak franse), annatandan yon amengjman lengwistik. Si non vil, non lokalite ak non ri yo poko egziste an kreydl, n ap ekri yo nan dtograf orijinal yo epi nou mete dtograf kreyol la ant parantéz. Egzanp : (28)Avni John Brown (Djonn Brawonn Dispozisyon #6: Jan pou nou itilize grafém “r’? oubyen “w” 6.1. Devan vwayel won Devan vwayel won (0, 0, on, ou) nan yon mo, se « Ww » pou nou itilize, « r » pa pare. Egeanp : 29) Wobe, wobo, wach, wowdt, pewon, wont, Wout 6.2.""t" ak “w" “4p ak ¢w”? pa janm mache kole nan yon mo. Dispozisyon #7: Aksan 7.1. Aksan grav Sistem dtograf kreyol ayisyen an sévi ak yon sél aksan, aksan grav. Yo konn rele li aksan fos. Aksan grav la gen 2 fonksyon : i) sévi pou Ii f8 diferans ant 2 grafém : e ak @; oak d Egzanp: (30) © e» epi «2»: ou pe bouch ou, ou pé pale; B1)

    You might also like