G 1os Tomos Teliko

Μαθηματικά
Προσανατολισμού
Γ΄ λυκείου
Α΄ ΤΟΜΟΣ
Επιμέλεια : ΜΥΛΩΝΙΔΗΣ ΣΤΑΘΗΣ

 ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ
 ΟΡΙΑ
 ΣΥΝΕΧΕΙΑ
 ΘΕΩΡΙΑ
 ΛΥΜΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
 ΑΛΥΤΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
για
ΟΛΟΥΣ
www.milonidis.blogspot.com
Θεωρία συναρτήσεων - πράξεις – σύνθεση συναρτήσεων
ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ
ΕΝΝΟΙΑ – ΓΡΑΦΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
ΟΡΙ Σ ΜΟ Σ
Πρ α γμ α τικ ή συ νά ρ τη ση με πε δί ο ορ ι σ μο ύ το Α, ον ο μά ζουμ ε μι α δι αδι κα σ ί α

(κανό ν α ) f με την οπ οί α κάθ ε στο ι χ ε ί ο x є A αντι σ τοι χί ζ ε ται σε ένα μό νο
πρ αγμ ατ ι κό αρ ι θ μό y.
Το y ον ο μά ζε τα ι τιμή της f στ ο x και συ μ βο λ ί ζε τα ι με f( x ). Γι α να
εκ φ ρά σ ο υμ ε τη δι αδι κα σ ί α αυτ ή γρ άφ ουμ ε
f: A R
x  f(x)
Το γρ άμ μα x, που παρ ι σ τάνε ι οπ οιοδ ήποτ ε στ ο ιχ ε ί ο του Α λέ γε τα ι αν εξ ά ρτη τη
με τα β λητ ή , εν ώ το γρ άμ μα y που παρ ι σ τάνε ι τη ν τι μή της f στο x, λέ γε τα ι
εξ α ρτη μ έν η με τα β λητ ή .
!Πα ρ ατ ήρ η ση !
Γι α να ορ ι σ τε ί πλήρ ω ς μί α συ νά ρτ ησ η f αρ κε ί να δοθ ούν δύο στο ι χε ί α :
1. Το πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ τη ς .
2. Ο τύ πος της συ νά ρτ ησ ης .
ΠΕΔΙΟ ΟΡΙΣΜΟΥ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ
Το πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ μι ας συ νά ρτ ησ ης y= f(x) απο τε λ ε ί ται από εκ ε ίν ους τους

πρ αγμ ατ ι κο ύς αρι θ μ ούς x γι α το υς οπ οίου ς ο τύπ ος που δόθ η κε έχ ε ι νό ημα
πρ αγμ ατ ι κο ύ αρ ι θ μού . Επο μ έ νω ς γι α τη ν εύ ρ ε ση του πε δί ο υ ορ ι σ μού μι ας
συ νά ρτ ησ ης επ ι βά λου με πε ρ ι ορ ι σμ ού ς γι α το x , ώσ τε το f (x) να έχ ε ι νό ημ α
πρ αγμ ατ ι κο ύ αρ ι θ μού .
 Αν η συ νά ρτ ησ η εί να ι πολυ ων υ μ ική
f( x )= α ν x ν +α ν - 1 x ν - 1 +… + α 1 x+α 0
τό τε το πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ εί ν αι όλ ο το R .
 Αν η συ νά ρτ ησ η εί να ι ρη τή
(x)
f(x )= όπ ου P( x), Q( x) πολυ ω νυμ ι κέ ς συ ναρ τήσ ε ι ς
Q(x)
τό τε πρέ π ε ι Q (x)≠ 0, άρ α το πε δί ο ορ ι σ μο ύ εί ν αι όλ ο το R .
 Αν η συ νά ρτ ησ η εί να ι άρ ρη τη : f(x)=  h(x) με κ  2 ,κ є Ν*
τό τε το πε δί ο ορ ι σ μ ού εί ν αι το δι ά σ τημ α ή τα δι ασ τήμ ατα στα
οπ ο ί α h(x ) 0.
 Αν η συ νά ρτ ησ η εί να ι λο γα ρ ιθμ ική : f(x)= log  h(x) με 0< α≠ 1
τό τε το πε δί ο ορ ι σ μ ού ορ ί ζ ε ται γι α όλ α τα x γι α τα οπ οί α ισ χ ύε ι
h (x)>0 .
1
 Αν η συ νά ρτ ησ η εί να ι της μο ρ φή ς : f( x)= log g(x )

h(x)
τό τε το πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ εί ν αι η τομή τω ν 0< g(x )≠ 1 και h (x)>0.
 Αν η συ νά ρτ ησ η εί να ι της μορ φ ής : f( x)= g(x )

h(x)
τό τε το πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ εί ν αι η τομή τω ν h( x) 0 κα ι 2g (x) є Ν * .
 Αν η συ νά ρτ ησ η εί να ι της μορ φ ής : f( x)= α g ( x ) με 0< α≠ 1
τό τε το Π. Ο της f εί να ι ακρ ι β ώ ς το ίδ ιο με την g όπ οτε αρ κε ί να βρ ού με

το πε δί ο ορ ι σ μ ού της g(x ).
 Αν η συ νά ρτ ησ η εί να ι της μορ φ ής : f(x)= [ g (x)] h ( x )
τό τε το πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ εί ν αι η τομή τω ν g( x)> 0 , g( x)1 και του

πε δί ο υ ορ ι σ μ ο ύ της h (x ) το Α h .
 ΤΡΙ ΓΩ ΝΟ ΜΕ ΤΡΙ Κ Ε Σ ΣΥ ΝΑΡΤ Η ΣΕ Ι Σ

f( x )= ημ (x ) A= R
f(x )= συ ν (x ) A= R

f(x )= εφ (x) A={ x є R/ x≠ κπ + , κ є Z}
2
f(x )= σφ (x ) A= { x є R / x≠ κπ , κ є Z}
Αν η συ νά ρτ ησ η εί να ι σύ νθ ετη τρ ιγ ωνομ ε τρικ ή , τότε :

f(x )= ημ [g ( x )] A f=A g
f(x )= συ ν [g (x )] Af =A g

f(x )= εφ [g(x)] A= A g-{ x є R/ g( x)= κπ + , κ є Z}
2
f(x )= σφ [g (x)] A=A g-{ x є R / g( x)= κπ , κ є Z}
Πο λλ ές φο ρέ ς ο τύπ ο ς μια ς συ ν ά ρτη σ ης πε ρ ιέχε ι δύ ο ή και

πε ρ ισσότε ρ ες απ ό τις πα ρ απ ά ν ω μορ φέ ς . Στη ν πε ρ ίπτω ση αυ τή
ερ γ αζ όμα σ τε χωρισ τά για τη ν κάθ ε μορ φή βρ ίσκ οντα ς τέ λο ς την
το μή των δια στ ημ ά των .
ΠΑΡ ΑΔΕ Ι Γ ΜΑ 1 ο
Να βρ ε θ ο ύ ν τα πε δί α ορ ι σ μ ού τω ν συ ναρ τή σ ε ων :
2x
α ) f( x )=
x 1 1
β ) f(x )= ln ( ln x -1)
γ ) f(x )= log 2 - x (4- lx l )
x 1
δ ) f(x )= + , x є [0,2 π ]
2x  1 x  1
Λύ ση
2
α ) Πρ έ πε ι 2- x0  2 x  x2 
x  1 -1 ≠ 0 x 1 ≠ 1 x -1 ≠ ± 1
Ι σ χ ύ ε ι l x l = θ x = ± θ
κ α ι l x l ≠ θ x ≠ ± θ , μ ε θ > 0
x 2

x -1 ≠ 1 ή x-1 ≠ -1  x≠ 2 ή x≠ 0
Γρ α φι κ ά :
0 2
A f=(-  , 0) U(0 ,2)
β ) Πρ έ π ε ι ln x -1 >0  lnx >1  lnx >lne

x >0 x>0 x>0
x> e

x> 0
Γρ α φι κ ά : 0 e
A f=( e , +  )
γ ) Πρ έ π ε ι 4- x >0 x <4  -4< x<4

2- x>0  x< 2
2- x ≠ 1 x≠1
Ι σ χ ύ ε ι l x l < θ - θ < x < θ

κ α ι l x l > θ x > θ ή x < - θ
Γρ α φι κ ά : -4 1 2 4
A f =(-4 ,1 ) U(1 , 2)
3
1  5
δ ) Πρ έ πε ι 2ημ x -1 ≠ 0 ημ x ≠ x≠ και x≠
2 6 6
 5
εφ x-1 ≠ 0  εφ x≠1  x≠ και x≠
4 4
0x2 π 0x2π 0x 2π
    5 5 5 5
A f =[0 , )U( , )U( , )U( , ) U( ,2 π]
6 6 4 4 6 6 4 4
Να βρ ε θ ο ύ ν οι τι μέ ς το υ λ є R , ώσ τε η συ νά ρτ ησ η
f(x)= ln (λ x 2 +x+ λ)
να έχ ε ι πε δί ο ορ ι σ μού το R.
Λύ ση
Γι α να έχ ε ι η συ νάρ τησ η f πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ το R , πρέ π ε ι λx 2 + x+λ>0
γι α κάθ ε x є R .
Αυτό συ μ βα ί νε ι μόνο ότ αν λ >0 και Δ<0. Δηλ αδή :
1 1 1 1
Δ <0  1-4 λ 2 <0  4 λ 2 >1  λ 2 >   >  λ> ή λ<-
4 2 2 2
1
Τε λι κά λ>0  λ >
2
1 1
λ >  λ<-
2 2
1
Άρ α γι α λ > η συ νά ρτ ησ η έχ ε ι πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ όλ ο το R .
2
Γρ α φι κ ά : -1 / 2 0 1/ 2
Το πρ ό σ ημ ο ενό ς τρ ιω ν ύμ ου εί ν αι παντού ομ ό σ ημ ο του α , ότ αν η

Δ <0 . Έτσ ι : Πάντ α τρ ι ώ νυ μο θε τι κό , ότ αν α>0 και Δ<0 και
πάν τα τρ ιώ νυ μ ο αρ νητι κ ό , ότ αν α <0 και Δ <0
4
ΓΡΑΦΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ
Το σύ νο λ ο τω ν σημ ε ί ω ν του επ ι πέ δου γι α το οπ οί ο ισ χ ύε ι y = f(x ) με x є A,

ον ο μά ζου με γρ α φικ ή πα ρά στ ασ η της συ νά ρτ ησ ης f και συ μ βολ ί ζε τα ι με C f .
Από τη γρ αφ ι κή παρ ά σ τασ η μι ας συ νάρ τη ση ς πρ οκύ πτε ι :
 Το πε δί ο ορ ι σ μο ύ της f που εί ν αι το μέ ρ ος του άξον α xx ΄ που καλ ύπ τε τα ι
από την πρ ο β ο λή της καμ πύ λη ς C f στ ο ν άξον α αυτό .
 Το πε δί ο τι μώ ν της f που εί ν αι το μέ ρ ος του άξον α yy ΄ που καλ ύπ τε τα ι από
την πρ οβ ο λή της καμ πύ λη ς C f στ ο ν άξον α αυτ ό .
!Πα ρ ατ ήρ η ση !
Κάθ ε κατα κό ρ υφ η ευ θ ε ί α έχ ε ι με τη γρα φ ικ ή παρ ά σ τασ η της το πολύ έν α κοι νό
ση με ί ο (αν έχ ε ι παρ α πά νω τότε δε μι λά με γι α γρ αφ ι κή παρ ά σ τασ η συ νά ρτ ησ ης ).
Όταν γνω ρ ί ζουμ ε τη γρ αφ ι κή παρ ά σ τασ η μι ας συ νά ρτ ησ ης f τότε η

γρ αφ ι κή παρ ά σ τασ η τη ς συ νάρ τη σ ης g με :
 g( x )= -f (x)
εί ν αι συ μμ ε τρ ι κή ως πρ ο ς τον άξονα xx ΄ τη ς C f .
 g (x )= f (x)
απο τ ε λε ί τα ι από τα τμ ήμ ατα της C f που βρ ί σ κο ντα ι πάν ω από τον
άξο ν α xx ΄ και από τα συ μ με τρ ι κ ά ως πρ ος τον άξονα xx ΄τω ν
τμη μά τω ν της που δε ν βρ ί σ κον ται πάνω σ΄ αυτ όν .
 g (x )= f(x )+ c ή g( x)= f (x)- c, c>0

πρ ο κύ πτε ι αν με τατο π ί σ ουμ ε τη ν C f κατα κόρ υ φα κατά c μο νά δε ς
πάν ω ή κάτω αντι σ τοί χ ως .
 g (x )= f(x - c) ή g (x )= f (x+ c), c>0

πρ ο κύ πτε ι αν με τατο π ί σ ουμ ε τη ν C f ορ ι ζ όντι α κατά c μο νά δε ς δε ξι ά
ή αρ ι σ τε ρ ά αντι σ τοί χ ως .
Δί νε ται η συ νά ρτ ησ η 1- x, x 2
f(x)=
x 2 -5, x> 2
α ) Να βρ ε θ ού ν οι τι μέ ς f(0 ), f(1 ), f(-1), f(2) και f(3).

β ) Να γί νε ι η γρ α φι κ ή παρ ά σ τασ η της f.
Λύ ση
α ) Έχο υ με : f(0 )=1- 0=1 δι ότ ι 0< 2
f(1)=1- 1=0 δι ότι 1<2
f(-1)= 1 -(- 1)=1 + 1=2 δι ότι -1<2
f(2)=1- 2=-1 δι ότι -2 2
f(3)=3 2 -5=9 -5 = 4 δι ότι 3> 2
5
β ) Τα σημ ε ί α τη ς C f με τε τμη μέ ν η στο (-  ,2] εί ν αι μί α ευ θ ε ί α . Γι α να

κατα σ κε υ ασ τε ί χρ ε ι άζε τ αι να βρ ού με δύο ση με ί α της . Έτσ ι , δύ ο ση με ί α τη ς
ευ θ ε ί ας στ ο συ γκε κ ρι μ έ νο δι άσ τ ημα εί ν αι τα Α(- 1,2 ) και Β (2,-1 ).
Τα σημ ε ί α της C f με τε τμη μέ ν η στ ο δι άσ τημ α (2,+  ) εί ν αι τμ ήμ α της
παρ α β ολής y =x 2 -5, η οπ οί α διέ ρ χ ε ται απ ό τα ση με ί α Β (2,-1 ) και Γ (3,4 ).
Οπό τε , η γρ αφ ι κή παρ άσ τ ασ η της πολλ απ λού τύπ ου συ νά ρτ ησ ης φα ί νε ται στο
παρ α κάτ ω σχ ήμ α .
4 Γ
Α 2
2
-1 3
-1 Β
ΕΥΡΕ ΣΗ ΤΥΠ Ο Υ ΣΥΝΑ ΡΤΗ ΣΗ Σ
 Αν μί α συ νά ρτ ησ η f: A  R ικ ανοπ οι ε ί μί α σχ έ σ η της μο ρ φ ής
ΜΟΡΦ Η 1 η f (x )+ α f(g( x))= h (x ) (1)
και θέ λ ο υμ ε να βρ ο ύ με τον τύπ ο της ( τη ς f), τότε θέ τ ουμ ε στ ην παρ α πά νω
εξ ί σ ω σ η όπ ου x το g(x ) και πρ ο κύ πτε ι η σχ έ σ η
f(g(x) )+ α f( x)= φ (x) (2)
Λύ νο υμ ε το σύ στ ημ α των δύ ο εξ ι σ ώ σε ω ν (1) και (2) και βρ ί σ κο υ με τη ν f (x),
η οπ ο ία εί ν αι δε κτή ότα ν ικ ανοπ οι ε ί τη σχ έ σ η (1).
 Αν η συ νά ρτ ησ η f: A  R ικα νοποι ε ί μί α σχ έ ση της μο ρ φ ής

ΜΟΡΦ Η 2 η f (g (x ))+ αf (h (x))= t(x) (1)
και θέ λ ο υμ ε να βρ ο ύ με τον τύπ ο της ( τη ς f), τότε θέ τ ουμ ε στ ην παρ α πά νω
εξ ί σ ω σ η όπ ου g (x) το x κα ι πρ οκύ πτε ι μί α νέ α σχ έ ση (2) την οπ οί α φέ ρ ο υ με
στ ην παρ απ άν ω μορ φ ή .
Λύ νο υμ ε το σύ σ τημ α των δύ ο εξ ι σ ώ σ ε ων (1) και (2) και βρ ί σ κο υ μ ε την f(x).
Μί α συ νά ρτ ησ η f: R  R έχ ε ι την ιδ ιότ ητα
2f (x)- f(1 - x )=x 2 +2x-1
α ) Να πρ ο σ δι ορ ι σ τε ί ο τύπ ος της f .
β ) Να γί νε ι η γρ α φι κ ή παρ ά σ τασ η της συ νά ρτ ησ ης g(x)= f(x-2).
Λύ ση
α ) Η σχ έ σ η 2f(x)- f(1 - x)= x 2 +2 x -1 (1)
εί ν αι μί α σχ έ ση με δύ ο αγνώ σ το υ ς , το f (x) και f(1- x). Ψά χνου με την f(x ).
Θέ το υ μ ε όπ ο υ x το 1- x και δημ ι ου ργ ε ί ται μί α δε ύτε ρ η εξ ί σ ω σ η με αγνώ σ το υ ς
και πάλ ι το υς δύ ο παρ α πά νω αγνώ σ του ς . Δηλ αδή :
2 f(1 - x )- f(x )=(1 - x ) 2 +2(1- x)-1  2f(1- x)- f( x)=1-2 x+x 2 +2-2 x-1 
2f (1-x ) -f( x )=x 2 -4x +2 (2)
6
Από (1 ) και (2 ) έχ ο υμ ε σύ στ ημ α δύο εξ ι σ ώσ ε ω ν με δύο αγνώ σ του ς .

.
2
2 f( x )- f (1 - x )= x +2 x-1
2
 4f(x)-2 f(1- x )=2 x 2 +4 x -2
2 f(1 - x )- f(x)= x 2 - 4x+ 2 2f(1- x)- f(x)= x 2 -4x+ 2
3f (x )= 3x 2  f(x)= x 2
Η συ νάρ τησ η αυτ ή επ αλ ηθ ε ύ ε ι και τη δοθ ε ί σ α σχ έ σ η .
β ) Η πρ ο κύ πτε ι Cg από τη C f αν με τα τοπί σ ο υ με την y=x 2 κα τά 2

μο νά δε ς πρ ος τα δε ξι ά .
Cf Cg
Δί νε ται η συ νά ρτ ησ η f: R  R γι α την οπ οί α ισ χ ύε ι
f( x -3 )-2 f(1 - x)= x 2 -2 x, γι α κάθ ε x є R
Να πρ ο σ δι ο ρ ι σ τε ί ο τύπ ος της f.
Λύ ση
Έσ τω x -3 = y  x=y-3 . Οπ ότε η παρ α πά νω σχ έ σ η γί νε ται :
f(y )- 2 f(1 - y-3 )= (y +3) 2 -2 (y +3 )  f(y)-2f (-y - 2)=y 2 +6y+9- 2y-6
 f(y )- 2f(- y-2 )= y 2 +4 y+ 3
Βά ζω στη σχ έ σ η αυτή όπ ου y το x και έχ ουμ ε
f(x)- 2f(- x-2)= x 2 +4x+ 3 (1)
Δημ ι ο υρ γή θη κε μί α εξ ί σ ω ση που έχ ε ι τη μο ρ φ ή του πρ οηγού με ν ου
παρ α δε ί γμα τος . Οπότε από εδ ώ και πέ ρ α δουλ ε ύου με με τον ίδ ιο
ακρ ι β ώ ς τρ ό πο .
Δηλ αδή βά ζο υ με όπ ου x το – x-2 και φτι ά χνο υ με μί α νέ α εξ ί σ ωσ η , την εξ ής :
f(-x - 2 )-2f (x)= (-x- 2 ) 2 +4(-x- 2)+3  f(-x-2) -2 f( x)=x 2 +4x+4- 4x-8+3
 f(-x - 2 )-2 f (x)= x 2 -1 (2)
Από (1 ) και (2 ) έχ ο υμ ε σύ στ ημ α δύο εξ ι σ ώσ ε ω ν με δύο αγνώ σ του ς .
f( x )-2 f (- x- 2 )= x 2 +4 x +3  f(x)-2 f- x- 2 )= x 2 +4 x+3

f(- x- 2 )-2 f( x )= x 2 -1 .
2 2 f( -x- 2 )-4 f( x)= 2 x 2 - 2
-3f (x)= 3x 2 +4x+1 
4 1
Άρ α f(x )=- x 2 - x-
3 3
7
ΑΡΤΙΕΣ – ΠΕΡΙΤΤΕΣ – ΠΕΡΙΟΔΙΚΕΣ

Μι α συ νά ρτ ησ η f με πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ A f εί ν αι άρτ ια , ότα ν γι α κάθ ε

x є A f εί να ι και -x є A f και ισ χύ ε ι :
f(- x)= f(x), για κάθ ε x є A f
Η γρ α φι κ ή παρ ά σ τασ η μι ας άρ τι ας συ νά ρτ ησ ης εί ν αι συ μ με τρ ι κ ή ως
πρ ο ς το ν άξον α yy ΄.
 Μι α συ νά ρτ ησ η f με πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ A f εί ν αι πε ριττή , ότ αν γι α κάθ ε x є A f
εί ν αι και - x є A f και ισ χ ύε ι
f(- x) = - f(x) , γι α κάθ ε x є A f
Η γρ α φι κ ή παρ ά σ τασ η μι ας πε ρ ι ττής συ νά ρτ ησ ης εί να ι συ μμ ε τρ ι κή
ως πρ ο ς την αρ χή τω ν αξό ν ω ν .
 Μι α συ νά ρτ ησ η f με πε δί ο ορ ι σ μ ού A f εί ν αι πε ριο δ ικ ή με πε ρ ί οδο Τ>0 ,

ότ αν γι α κάθ ε x є Af ισ χύ ουν
1. x+ T є A f , x-T є Af
2. f( x+T )= f(x- T)= f(x)
Η γρ α φι κ ή παρ ά σ τασ η μι ας πε ρ ι ο δι κής συ νά ρτ ησ ης με πε ρ ί οδο Τ 0
επ αν αλα μβ ά νε τα ι ομ οι ό μ ο ρ φα ανά δι άσ τημ α πλά του ς Τ στο ν άξον α
xx ΄.
Δί νε ται η συ νά ρτ ησ η
-2x+ 4, x-1
f(x)=
-2 x -4, x1
Να εξ ε τά σ ε τε αν εί να ι άρ τι α ή πε ρ ι ττή .
Λύ ση
Η f έχ ε ι πε δί ο ορ ι σ μο ύ το R οπ ότε γι α κάθ ε x є R ισ χύ ε ι και -x є R
Αν x-1 τό τε –x 1 και f(- x)=-2 ( - x )- 4=2 x-4= -(- 2 x +4)= - f(x)
Αν x1τό τε –x -1 και f(- x)=-2 ( - x)+ 4 =2 x+4=- (-2 x-4)=- f(x)
Άρ α η εί ν αι πε ρ ι ττή συ νάρ τησ η .
Δί νε ται η συ νά ρτ ησ η f: R  R τέ τοι α ώσ τε
f(x+y) +f( x-y)= 2 f(x) +f( y), για κάθ ε x,y є R
Να δε ί ξε τε ότι η f εί ν αι άρ τι α .
Λύ ση
Από τη συ να ρτ ησ ι ακ ή σχέ σ η που δόθ ηκε γι α x= y=0 έχ ουμ ε
f(0 )+ f(0 ) =2 f( 0)+f (0 )  2f (0)= 3f(0)  f(0)= 0
Αν f(0 )=0 τότε η συ ναρ τη σ ι ακή σχ έ σ η γι α x =y γί νε ται
f(0)= 0
f(x +x ) +f( x-x)= 2f(x ) +f( x)  f( 2 x)+f (0)= 3f(x ) 
 f(2 x)= 3f(x )
8
Γι α y =- x έχ ουμ ε : f (2 x )=3 f(x)

f(x - x )+f( x +x )= 2 f(x ) +f( -x)  f(0)+ f(2x) =2 f( x)+f (-x ) 
 3f (x )= 2 f(x) +f( -x)  f (x )=- f( x )
Άρ α η f εί ν αι άρ τι α .
9
ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΜΗΣ – ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ

ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ
 Ση με ία τομ ή ς των C f κα ι C g
Τα κο ι νά ση με ί α δύ ο γρ αφ ι κώ ν παρ α στ άσ ε ω ν βρ ί σ κο ντα ι από τη λύσ η του
συ σ τήμ ατος :
f(x)= g( x), x є A f U Ag
 Ση με ία τομ ή ς της C f με του ς άξ ονε ς

Με το ν άξονα xx ΄ , λύνου μ ε την εξ ί σ ω σ η :
f(x )=0, x є A f UAg
Με το ν άξονα yy ΄ , βάζ ο υμ ε x=0 στ ην εξ ί σ ω σ η :
y= f(x)
 Τη σχε τική θέσ η τη ς C f ως πρ ο ς τον άξ ον α xx ΄

Η συ νθ ήκη που πρ έ πε ι να ισ χ ύε ι γι α να εί ν αι η C f πάν ω ή κάτω από τον άξον α
xx ΄, βρ ί σ κε τ αι από τη λύσ η τη ς ανί σ ω ση ς :
f(x)>0 ή f( x )<0, x є Af
 Τη σχε τική θέσ η τη ς C f ως πρ ο ς τον άξ ον α

Η συ νθ ήκη που πρ έ πε ι να ισ χ ύε ι γι α να εί ν αι η C f πάν ω ή κάτω από την Cg,
βρ ί σ κε τ αι από τη λύσ η της ανί σ ω σ ης :
f( x)> g(x ) ή f (x )< g(x), x є A f UAg
Δί νε ται οι συ να ρτ ήσ ε ι ς
f( x )= x 3 +2 x 2 -2 x και g ( x )= x 2 +2 x+2
Να βρ ε θ ο ύ ν : α) Τα κοι νά ση με ί α τω ν C f κα ι C g.
β ) Τα δι ασ τήμ ατα στ α οπ οί α η C f βρ ί σ κε τ αι πάν ω από
την C g.
Λύ ση
α ) Έχο υ με A f = Ag = R
Τα κο ι νά ση με ί α τω ν και βρ ί σ κον ται από τη λύσ η τη ς εξ ί σ ω ση ς
f(x )= g (x )  x 3 +2 x 2 -2 x-2 = x 2 +2 x +2  x 3 +x 2 -4 x-4=0 
 x 2 ( x +1 )-4 ( x+1)= 0  (x +1)( x 2 -4)=0 
 x +1 =0 ή x 2 -4 =0
 x =-1 ή x 2 =4
 x =-1 ή x= ±2
Άρ α τα κο ι ν ά ση με ί α τω ν C f και Cg εί ν αι τα Α (- 1,1 ), Β (-1,2 ) και Γ (2,1 0).
β ) Θα λύσ ο υ μ ε την ανί σ ω ση : f(x)> g( x)  f(x)- g(x)>0 

 x +2 x -2 x-2> x +2 x+2  x +x 2 -4 x -4>0 
3 2 2 3
 x 2 ( x +1 )-4 ( x+1)> 0  (x +1)( x 2 -4)>0
10
- -2 -1 2 +
x +1 - - + +
x 2 -4 + - - +
( x +1 ) ( x 2 -4 ) - + - + x  (- 2 , -1 )  (2 , +  )
Μι α συ νά ρτ ησ η f : R  R έχε ι γρ αφ ι κή παρ άσ τ ασ η η οπ οί α εί να ι παρ α β ολή . Αν
η C f δι έ ρ χ ε ται από τα ση με ί α Α (- 1 ,6) , Β(1,0 ) και Γ (2, 0) να βρ ε θ ε ί
Α ) Ο τύπ ος της f
Β ) Τα κο ι νά ση με ί α τη ς C f με τον xx ΄ και τον yy ΄
Γ ) Τα δι ασ τήμ ατα στ α οπ οία η C f εί ν αι κά τω από τον άξονα xx ΄
Λύ ση
Η C f εί ν αι παρ α β ο λή δηλα δή f (x)= αx 2 +β x+γ

Έχο υ με
f (-1 )= 6  α-β + γ=6 (1)
f (1 ) = 0  α+β + γ =0 (2 )
f (2 ) = 0  4 α+2 β + γ=0 (3)
Από (1 ) – (2) πρ ο κύ πτε ι
-2 β = 6  β = -3
Έτσ ι η (1 ) και (3 ) γί νο ντα ι

( 1)
α +γ =3  -α -γ =-3
4α + γ =6 4α+γ =6
3α = 3 (+)
α =1 και γ = 2
Επομ έ νω ς f( x) = x 2 - 3x +2
Β )Αρ κε ί να λύσ ου μ ε την εξ ί σ ω ση f (x) = 0 γι α να βρ ού με τα κοι νά ση με ί α της

C f με το ν xx ΄.
f( x ) = 0  x 2 - 3x +2 = 0  x =1 ή x =1
Άρ α τα σημ ε ί α εί ν αι Μ (1 ,0 ) , Ν(2 ,0) δηλα δή τα ση με ί α Α και Β αντί σ τοι χ α .
Γι α να βρ ο ύ με που τέ μνε ι τον yy ΄ αρκ ε ί να βά λου με όπ ου x=0
y = f(x )  y = 0 2 -3  0 + 2  y = 2 , x= 0
Το ση με ί ο λοι πό ν εί ν αι το Ρ(0 , 2)
Γ ) Πρ έ πε ι να λύσ ουμ ε τη ν ανί σ ω σ η

f( x ) 0  x 2 -3 x+2  0 ( πρ όση μο τρ ι ω νύ μου )
11
- 1 2 +
+ - +
Άρ α x  (1 , 2)
ΣΥΝΟΛΟ ΤΙΜΩΝ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ
ΜΕ ΘΟ ΔΟ ΛΟΓ Ι Α
Η εύ ρ ε σ η του συ νό λ ο υ τι μώ ν πολλ έ ς φορ έ ς δε ν εί ν αι εύ κολ η δι αδι κα σ ί α . Ο
γε νι κός τρ ό πο ς που ακολ ο υθ ού με εί να ι ο εξ ής :
Παί ρ νο υ με την εξ ί σ ω σ η y =f (x ) και τη λύν ουμ ε θε ω ρ ώ ντας άγνω σ το το x και
απα ι τούμ ε η λύσ η αυτ ή να ανήκε ι στο πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ της . Η απα ί τησ η το x є A f
μα ς οδη γε ί σε πε ρ ι ορι σ μ ούς γι α το y από του ς οπ οί ους πρ οκύ πτε ι το σύ νο λ ο
τι μώ ν .
 Αν η συ νά ρτ ησ η εί ν αι πολλ απ λού τύπ ου τότε βρ ί σ κο υ με το σύ νο λο τι μ ώ ν

κάθ ε ¨κλ άδο υ ¨ ξε χω ρ ι σ τά σα ν να πρ όκε ι τα ι γι α ξε χω ρ ι σ τέ ς συ ναρ τή σ ε ις και
κατό π ι ν παί ρ νουμ ε τη ν έν ω σή του ς .
 Αν γν ωρ ί ζ ο υμ ε τη γρ αφ ι κή παρ ά σ τασ η μι ας συ νά ρτ ησ ης πρ οβ άλ λοντ ας την

στ ο ν άξο ν α yy ΄ βρ ί σ κου μ ε έν α σύ νο λ ο από ση με ί α που απο τ ε λε ί το σύ νο λ ο
τι μώ ν της συ νάρ τ ησ ης .
Να βρ ε θ ε ί το σύ νο λο τι μ ώ ν γι α καθ ε μ ι ά απ ό τι ς παρ α κάτ ω

συ να ρτ ήσ ε ι ς :
α ) f( x )= 3  x
2x
β ) f(x)= , x є (0, 1) U (1,3 )
x 1
γ ) f( x )=l n (1 - x )
x
δ ) f(x )=
1 x
ε ) f(x )= 3 1  x
ex 1
στ ) f( x )= x
e 1
Λύ ση
α ) Πρ έ πε ι 3- x0  x3
Άρ α Af=(-  ,3]
12
Έσ τω y= f(x ) y= 3 x y 2 =( 3  x ) 2
  x 3 
x є Af x 3 y 0
Η ρί ζα εί να ι πά ντ α μη αρ νη τι κ ό ς
αριθμός , άρα πρέ πε ι και το
πρώτ ο μέ λος να είνα ι τέ τοιο ,
δ η λ α δ ή y 0 .
y 2 =3 - x x= 3-y 2
 x 3  x 3  x3 3- y 2 3  -y 2 0  y 2 0
y 0 y 0
πο υ ισ χ ύε ι για κά θ ε y є R .
Άρ α y0, οπ ότε f(A) =[0 ,+  ].
β ) Έχο υμ ε A f =(0 ,1 ) U(1 ,3)

2x
y= f(x )  y=  y( x-1 )= 2x  yx- y= 2x  yx- 2x =y
x 1
y
 (y -2)x = y  x=
y2
Θα πρ έ πε ι y -2 ≠ 0  y≠ 2 (1 ) 0 2
y
Όμω ς x є (0 ,3) και x≠1 >0  y (y-2)>0 
y2
+ - +
y
Άρ α από 0< x<3  0< <3 y є (-  ,0) U (2,+  ) (2)
y2
y y
<3  -3<0 
y2 y2
y  3y  6 6  2y
 <0  <0 
y2 y2
2 3
 (6-2y )( y-2)< 0 
- + -
y є (-  ,2) U(3,+  ) (3)

y
Ακό μ η x≠1 ≠ 1 y ≠ y-2 0≠ -2 ισ χ ύε ι πάν τα
y2
Άρ α γι α το y έχ ο υμ ε τους εξ ής πε ρι ορ ι σ μ ούς :
y≠ 2 (1 )
y є (-  ,0 )U (2 , +  ) (2 )
y є (-  ,2 )U (3 , +  ) (3 )
13
Θα πρ έ πε ι να βρ ο ύ με την κοι νή του ς λύσ η ( με πί νακ α ).
- 0 2 3 +
Άρ α κο ιν ή λύσ η εί να ι το σύ νο λο τι μ ώ ν που φα ί νε ται και στο παρ α πάν ω σχ ήμ α

f(A) =(-  ,0) U(3 ,+  )
γ ) Πρ έ π ε ι 1- x>0  x <1 Άρ α A f =(-  ,1)

y= f(x )  y= l n (1 -x)  e y =1-x  x= 1-e y 
Έχο υ με ότ ι x<1 οπ ότε
x<1  1- e y <1  - e y <0  e y >0 που ισ χ ύε ι πάν τα
Άρ α κανέ να ν πε ρι ο ρ ι σ μ ό γι α το y οπ ότε f(A)= R .
δ ) Έχο υ με
x
, x є A 1 =(-  ,0)
1 x
f( x )= A= A 1 UA 2 =R
x
, x є A 2 =[0+  )
1 x
x
Έσ τω y= f(x) y= y( 1-x)= x
1 x
  
x є A1 x<0 x< 0
y- y x =x y= y x+x y=x( y+1)

   
x< 0 x< 0 x< 0
y
x=
1 y
 Θα πρ έ πε ι όμ ω ς και y+1 ≠ 0  y≠ -1 (1)
x< 0
-1 0
y
Ακό μ η x< 0  <0  y( 1+y)< 0 + - +
1 y
Επομ έ νω ς y є (-1, 0) (2 )
Από (1 ) και (2 ) : f(A 1 )= (-1 ,0 ) .
x
Όμο ι α y= f(x) y= y( 1+x)= x
1 x
  
x є A2 x 0 x0
14
y+ y x =x y= x-yx y=x( 1-y)

   
x 0 x 0 x0
y
x=
1 y
 Θα πρ έ πε ι όμ ω ς και 1- y ≠0  y≠ 1 (3)
x 0
0 1
y
Ακό μ η x 0  0  y( 1-y )  0  - + -
1 y
Επομ έ νω ς y є [0 ,1] (4 )
Από (3 ) και (4 ) : f(A 2 )= [0 ,1 ).
Τε λι κά f(Α)= A 1 UA 2 =(-1 ,0 ) U[0 ,1 ) =(- 1,1).
ε ) Πρ έ πε ι 1- x 0  x 1 Άρ α A f =(-  ,1]
y= f(x)  y= 3 1  x  y 3 =[ 3 1  x ] 3
x 1 x 1 x 1 
y0
Η ρίζ α είνα ι πά ντ α μη
αρνητικός αριθμός , άρα
πρέ πε ι και το πρώτ ο μέ λος
ν α ε ί ν α ι τ έ τ ο ι ο , δ η λ α δ ή y 0 .
 y 3 =1 -x  x= 1 -y 3
Πρ έ πε ι x 1  1- y 3 1  -y 3 0  y 3 0  y0
Άρ α ο μο ναδ ικ ό ς πε ρ ι ορ ι σμ ός γι α το y εί να ι y0
Οπό τε f(A) =[0, +  ).
στ ) Έχ ο υμ ε A f = R
ex 1
y= f(x )  y= x  y( e x +1)=e x -1  ye x +y=e x -1 
e 1
y 1 y 1
 ye x -e x = -y -1  e x (y-1 )= -y -1  e x =  ex=
y 1 1 y
Πρ έ πε ι y -1 ≠ 0  y≠1 (5)
y 1
Ακό μ η e x >0  >0  (y +1 )( 1-y)> 0 -1 1
1 y
- + -
Επομ έ νω ς y є (-1, 1) (6 )
Επε ι δή x  R , οι μονα δι κο ί πε ρ ιο ρ ι σ μ οί γι α το y εί να ι οι (5) και (6) , επ ομ έ νω ς y

 (-1 ,1 ) οπ ότε f (A)=(- 1, 1).
15
ΙΣΟΤΗΤΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ
Δύο συ να ρτ ήσ ε ι ς f και g λέ γοντ αι ίσε ς , ότα ν :
1. Έχο υ ν το ίδι ο πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ A , κα ι
2. Γι α κά θ ε x є A ισ χ ύε ι f(x)= g (x)
Πα ρ ατ ήρ η ση Α
Έσ τω οι συ ναρ τ ήσ ε ι ς f : A  R και g: B  R και Γ έν α υποσ ύ νολ ο του A  B. Αν
γι α κάθ ε x  Γ εί ν αι f( x)= g ( x), τότε λέ μ ε ότ ι οι συ ναρ τή σ ε ι ς f κα ι g εί ν αι ίσ ε ς
στ ο σύ νο λ ο Γ .
Πα ρ ατ ήρ η ση Β
Γι α να εξ ε τά σ ο υμ ε αν δύ ο συ να ρτ ήσ ε ι ς f,g εί ν αι ίσ ε ς , πρ έ πε ι πρ ώ τα να
εξ ε τά σ ο υμ ε αν έχ ο υν το ίδι ο πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ A κα ι ύσ τε ρ α να ελ έ γξ ουμ ε αν
f(x )= g(x ), γι α κάθ ε x є A.
Πα ρ ατ ήρ η ση Γ
Οι ίσ ε ς συ ναρ τή σ ε ις έχου ν την ίδ ια γρ α φι κ ή παρ ά σ τασ η .
Δί νο ντα ι οι συ να ρτ ήσ ε ι ς f και g, τω ν οπ οί ω ν οι τύ ποι δί νοντα ι παρ ακ άτω . Να

εξ ε τά σ ε τε αν εί ν αι ίσ ε ς . Αν f≠ g να βρ ε θ ε ί το ευ ρ ύτ ε ρο υποσ ύ νολο Γ του R στ ο
οπ ο ί ο f= g.
α ) f( x )= x 2  2x  1 και g (x)= x  1
β ) f(x)= ln x 2 και g( x)=2 ln x
x2  4
γ ) f(x )= κα ι g(x )= x +2
x 2
(x  3) 2
δ ) f(x)= ln και g(x)= 3 ln (x+3)- ln (2- x)
2x
Λύ ση
Α ) Έχο υ με x 2 -2 x +1 = (x -1 ) 2 0 γι α κάθ ε x  R άρ α
Α f = R . Ακό μ η
x 1  x-1  0  x  1

g( x ) = x  1 =  Ag = R
 (x  1)  x-1< 0  x<1

Όμω ς
f( x )= x 2  2x  1 = (x  1) 2 = x  1 = g( x) γι α κάθ ε x  R
16
β ) Πρ έ π ε ι x 2 0  x 0 άρ α Α f = R *
και x 0  x0 άρ α Α g = R *
2
Ακό μ η f(x )= ln x 2 = ln x = 2ln x =g ( x ) γι α κάθ ε x  R *
2
x2= x
γ ) Πρ έ π ε ι x -2 0  x 2  x  2
Άρ α Α f = R – { 2} και Α g = R οπ ότε Α f  Α g άρ α fg
Αν Γ= Α f  Α g = R –{ 2} τότε
2
x2  4 x  22 ( x  2)( x  2)
f( x )= = = = x  2 =g( x) γι α κάθ ε x  
x 2 x 2 x 2
2
x2= x
(x  3) 3
δ ) Πρ έ πε ι 0  ( x +3) 3 (2 - x) 0
2x
- -3 2 +
(x+3) 3
- + +
2- x + + -
γι νο μ . - + -
x  (-3 , 2) άρ α A f = (-3 , 2)
Ακό μ η
x  3  0 x  3
    x  (-3 , 2) άρ α A g = (-3 , 2) = A f
2  x  0 x2 
x 1 2x 2  2x  
Δί νο ντα ι οι συ να ρτ ήσ ε ι ς f (x )= και g(x)= , α  R
x 1 2(x 2  1)
και x >0 .
α ) Να βρ ε θ ού ν τα πε δί α ορ ι σ μού τω ν f και g.
β ) Γι α πο ι α τι μή του α ισ χ ύε ι f= g;
Λύ ση
α ) Με x >0 γι α τη συ νά ρτ ησ η f έχ ουμ ε
x -1 ≠ 0  x≠ 1 άρ α A f =(0,1 ) U(1,+  )
Γι α τη συ νά ρτ ησ η g έχ ο υμ ε
x 2 -1 ≠ 0  x 2 ≠ 1  x ≠ ± 1
και x>0  x≠ 1 οπ ότε Ag=(0,1) U(1,+  )
Άρ α A f =Ag
β ) Έχο υμ ε A f = Ag και πρ έ πε ι να ισ χ ύε ι
f( x )= g(x) αφ ο ύ γνω ρ ί ζω ότ ι εί ν αι ίσ ε ς . Δηλ αδή :
17
x 1 2x 2  2x   x 1 2x 2  2x    (x 1)

f( x )= g(x )  =  = 
x 1 2(x 2  1) x 1 2(x  1)(x  1)
x 1 2x 2  2x  
 =  2( x+1) 2 =2 x 2 +2 αx+ α 
1 2(x  1)
 2 x 2 +4 x+2 = 2 x 2 +2 α x+α  4= 2 α α=2.

ισ ότη τα και 
πο λυ ω νύ μω ν 2= α
ΠΡΑΞΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ

Έσ τω συ νάρ τη ση με πε δί ο ορ ι σ μ ού και με πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ και τότε ορ ί ζ οντα ι οι
εξ ής συ ναρ τή σ ε ι ς :
 ΑΘΡ ΟΙ Σ ΜΑ f+ g : (f +g)( x)= f(x)+ g(x ), με πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ Α  Β
 ΔΙ ΑΦ Ο ΡΑ f-g : (f- g)( x )= f( x)- g ( x ), με πε δί ο ορ ι σ μ ού Α  Β
 ΓΙ ΝΟ ΜΕ ΝΟ fg : ( fg)( x)= f( x)g(x ), με πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ Α  Β
f f f (x)
 ΠΗ Λ Ι ΚΟ : ( )( x)= , με πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ Α  Β εκ τός τω ν
g g g(x)
τι μώ ν του x     που κάνου ν g(x )=0
 ΣΥΝΘ Ε ΣΗ f  g : Θ’ αναλ υθ ε ί αμ έσ ω ς παρ α κάτω .
ΠΡΟ ΣΟ ΧΗ
Γι α τι ς συ ναρ τ ήσ ε ι ς απ λού τύπ ο υ , οι πρ άξ ε ι ς γί νον ται με βα σ ικ ή προϋ πόθ ε σ η
ότ ι οι συ να ρτ ήσ ε ι ς έχ ο υν κοι νό πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ Α.
Αν οι συ ναρ τή σε ι ς έχ ο υν δι α φορ ε τι κ ά πε δί α ορ ι σ μ ού , τότε βρ ί σ κο υ μ ε την τομή
τω ν πε δί ω ν ορ ι σ μο ύ και το σύ νολ ο που προκ ύπ τε ι εί να ι το κοι νό πε δί ο ορ ι σ μ ού
Α τω ν συ ναρ τή σ ε ων .
Αν η το μή εί να ι το κε νό σύ νολο , τότε φυ σι κ ά δε ν ορ ί ζ οντα ι οι πρ άξ ε ις . Γι α το
πηλ ί κο συ να ρτ ήσ ε ω ν πρ έ πε ι να τον ίσ ου μ ε ότι ορ ί ζ ε ται στο κοι νό πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ
εκ τό ς απ ό τι ς τι μέ ς που μηδ ε νί ζο υ ν τον παρ ονο μ α στ ή .
Γι α τι ς συ να ρτ ήσ ε ι ς πολλ απ λού τύ που , ακο λ ουθ ού με την εξ ής

μεθ ο δολ ο γί α :
1. Κατα σ κε υά ζου με πί νακ α .
2. Πάνω στ ην ευ θ ε ί α τω ν πρ αγμ ατ ι κώ ν αρ ιθ μ ώ ν ση με ι ώ νο υ με τα άκ ρ α τω ν
επ ι μέ ρ ο υ ς δι α στ ημ άτω ν τω ν κλά δω ν κάθ ε συ νά ρτ ησ ης και ταυ τό χρ ονα
18
δι αγρ άφ ου με τα δι α σ τήμ ατα όπ ου δε ν ορ ί ζ οντα ι όλ ε ς οι συ να ρτ ήσ ε ι ς

ταυ τό χρ ο να .
3. Στο καθ έ να από τα επ ι μέ ρ ου ς δι α σ τήμ ατα βρ ί σ κο υ μ ε τον τύ πο της
συ νά ρτ ησ ης που πρ ο κύπ τε ι από την εκ άσ τοτ ε πρ άξ η .
x 2  2x  1 x2
Έσ τω f(x ) = 2
, g(x) = 2 . Να βρ ε θ ού ν οι συ ναρ τήσ ε ι ς
x 3x  2 x 4
f
α ) (f + g )( x ) β ) (f – g)( x) γ) (fg )( x) δ) (x )
g
Λύ ση
Γι α τη ν f πρ έ πε ι x 2 -3 x+1  0  x1 και x2 άρ α A f = R – {1,2}
Γι α τη ν f πρ έ πε ι x 2 -4  0  x 2  4  x 2 άρ α A g = R – {- 2 , 2 }
Οπό τε Γ = Α  Β= R - { -2 , 1 , 2 }
α ) (f + g) ( x) = f( x ) + g( x ) =
x 2  2x  1 x2 (x  1) 2 1 x 1 1 x
= + = + = + =
(x  1)(x  2) (x  2)(x  2) (x  1)(x  2) x  2 x  2 x  2 x  2
x
x 1 1 x2
β ) (f – g) ( x ) = f( x ) - g( x ) = - = = 1 , x
x2 x2 x2
x 1 1 x 1
γ ) (f g ) ( x ) = f( x ) g ( x ) =  = , x
x  2 x  2 (x  2) 2
x 1
f f (x) (x  1)(x  2)
δ) (x ) = = x2 = = x- 1
g g(x) 1 x2
x2
x2 x2 1
ακό μ η g ( x )  0  2 0   0  0  1 0
x 4 (x  2)(x  2) x2
ΑΔΥΝΑ ΤΗ άρ α και αυτ ή έχ ε ι πε δί ο ορ ι σ μ ού το Γ .
 x 2  1 αν x  2
Έσ τω f ( x ) = x  1 , g(x) = 
 2x  1 αν x< 2
f
Να βρ ε θ ο ύ ν οι συ να ρτ ήσ ε ι ς ( f + g )( x ) κα ι ( x ).
g
Λύ σ η
19
 x  1  f1 (x) αν x-1  0  x  1
Είν αι f ( x ) = 
-x+1 = f 2 (x) αν x-1<0  x < 1
Κα ι
 x 2  1  g1 (x) αν x  2
g (x ) = 
 2x  1  g 2 (x) αν x< 2
Κάνο υ με το ν πί νακ α
- 1 2 +
f(x) f 2 (x) f 1 (x) f 1 (x)
g( x) g 2 (x) g 2 (x) g 1 (x)
 Γι α x <1
(f + g) ( x ) = f 2 (x ) + g 2 (x ) = -x + 1 + 2 x + 1 = x + 2
f f (x) x  1 1
(x) = 2 = με x -
g g 2 (x) 2x  1 2
Γι α 1 x 2
(f + g) ( x ) = f 1 (x ) + g 2 (x ) = x- 1 + 2 x + 1 = 3x
f f (x) x 1 1
(x) = 1 = με x -
g g 2 (x) 2x  1 2
 Γι α x2
(f + g) ( x ) = f 1 (x ) + g 1 (x ) = x- 1 + x 2 -1 = x 2 + x -2
f f (x) x 1 1
(x) = 1 = 2 = με x  -1
g g1 (x) x 1 x 1
Άρ α
x  2 αν x <1

(f + g) ( x ) = 3x αν 1  x<2
 x 2  x  2 αν x  2

 x  1 1
 2x  1 - x<1
2

f  x 1
(x) =  1 x < 2
g  2x  1
 1
 x 1 x 2

20
Ιδ ιό τη τε ς (στ ις πρ άξ ε ι ς συ ναρ τ ήσ ε ω ν ):
Με την πρ οϋπ ό θ ε σ η ότ ι οι πρ άξ ε ι ς που εμ φ ανί ζ ο ντα ι ορ ί ζ οντα ι ,
ισ χ ύο υ ν οι εξ ής ιδ ιό τ ητε ς :
1. f + g= g+ f
2. f+(g +h)= (f +g)+ h
3. f+0 = f
4. f+(- f)= 0
5. fg= g f
6. (f g) h= f (g h)
7. 1 f= f, όπ ου 1( x)=1
8. f(g +h )= fg +fh
9. λ (f +g)= λ f+ λg
10 (λ +μ )f= λf+ μ f
11 (λ μ) f= λ(μ f )
12 1 f= f
ΣΥΝΘΕΣΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ
Δί νο ντα ι οι συ να ρτ ήσ ε ι ς f κα ι g με πε δί α ορ ι σ μ ού A f και Ag .
Ονο μά ζο υ με σύ νθε σ η τη ς f με την g κα ι τη συ μ βο λ ί ζου με με g  f τη συ νάρ τη σ η
με :
1. Πε δί ο ορ ι σ μ ού A g  f ={ x є A f και f(x) є Ag} ≠ 
2. Τύπ ο ( g  f )( x)= g(f (x ))
Πα ρ ατ ήρ η ση Α
Γι α να ορ ί ζ ε ται η σύ νθ ε σ η πρέ π ε ι σα φ ώς το πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ τη ς να εί να ι δι άφ ορ ο
το υ κε νο ύ  .
Αν Ag = R τότε A g  f =A f
Ανάλ ο γα ορ ί ζ ε ται η σύ νθ ε σ η f  g τη ς g με τη ν f, και έχ ε ι :

1. Πε δί ο ορ ι σ μ ού A f  g ={ x  A g και g( x)  A f } ≠ 
2. Τύπ ο ( f  g)( x)= f( g(x ))
Πα ρ ατ ήρ η ση Β
Οι συ να ρτ ήσ ε ι ς και ΔΕ Ν εί ν αι υπο χ ρ ε ω τι κά ίσ ε ς .
Αν f, g, h εί να ι τρ ε ις συ να ρτ ήσ ε ι ς , τότε ( f  g)  h =f  ( g  h ) με την πρ οϋπ όθ ε σ η

ότ ι ορ ί ζε τα ι η σύ νθ ε σ ή τους .
21
Δί νο ντα ι οι συ να ρτ ήσ ε ι ς f (x)=2 x-1, x  [-3,3 ] και g (x)=5-2 x,x  [3,7 ].

Να ορ ι σ τού ν οι συ ναρ τήσ ε ι ς f  g και g  f.
Λύ ση
Έχο υ με A f =[-3, 3] και Ag=[3,7 ].
A f o g ={ x  Ag και g ( x )  A f }= { x  [3,7 ] και 5- 2 x  [-3,3 ]} =
={ x  [3, 7] και x  [- 1, 4]} =[ 3,4 ]
1 3 4 7
-3 5- 2 x 3  -3 - 5 -2 x3- 5 
 ( 2)
-8 -2 x -2  4x 1 
Ο τύ πο ς της εί ν αι :
(f  g )( x)= f(g ( x )) =2 g(x )-1=2( 5-2 x )-1=10- 4 x-1=9-4 x
Θα ορ ί σ ου με τώρ α την g  f . Έχου με :

A g  f ={ x  A f και f (x )  Ag }= { x  [- 3,3 ] και 2 x-1  [3,7 ]} =
={ x  [-3, 3] και x  [2, 4]} =[ 2 ,3]
-3 2 3 4
32 x-1 7  3+ 1 2 x7+ 1 

 4 2 x 8  2x4
(g  f)( x )= g (f( x)) =5 -2 f( x )= 5-2(2 x -1)=5- 4 x+2=7- 4 x
ΣΧΟ Λ ΙΟ Από τα παρ α πά νω παρ α τηρ ού με ότ ι f  g ≠ g  h.
Έσ τω η συ νάρ τη σ η f με πε δί ο ορ ι σ μ ού A f =(-1,2] . Να βρ ε θ ε ί το πε δί ο ορ ι σ μού
της συ νά ρτ ησ ης και f (2 x -1).
α ) Να ορ ι σ το ύ ν οι συ να ρτ ήσ ε ι ς f  g και g  f.
β ) Να απο δε ι χ θ ε ί ότ ι ( f  g)( x)( g  h)( x )=-1 για κά θ ε x≠ -1,0 ,1
Λύ ση
Ονο μ άζο υ με g(x)=2 x-1 και Ag= R , οπ ότε
h( x )=f (2 x-1 ) =f( g (x )) =(f  g) (x)
Άρ α A h =A f og ={ x  Ag και g( x)  A f }= { x  R και 2x- 1  (- 1,2 ]} =
3 3
={ x  R και x  (0, ]} =(0, ]
2 2
3
-1 <2 x -1 2  -1 +1 <2 x 2+ 1  0<2 x3  0< x 
2
22
1 x 1 x
Δί νο ντα ι οι συ να ρτ ήσ ε ι ς f (x)= και g(x)=
1 x 1 x
α ) Να ορ ι σ το ύ ν οι συ να ρτ ήσ ε ι ς f  g και g  f.
β ) Να απο δε ι χ θ ε ί ότ ι ( f  g)( x)( g  h)( x )=-1 για κά θ ε x≠ -1,0 ,1
Λύ ση
α ) Έχο υ με A f =R -{ -1 } και Ag= R-{ 1}
1 x
A f o g ={ x  Ag και g ( x )  A f }= { x≠ 1 και ≠ -1} = R-{ 1}
1 x
1 x
≠ -1 1+ x≠ -1+ x  1≠ -1 που ισ χ ύε ι
1 x
1  x 1  x 1  x
1
1  g(x) 1 x = 1 x 2x(1  x)
(f  g) (x)= f(g( x ))= = = =-x
1  g(x) 1  1  x 1  x  1  x 2(1  x)
1 x 1 x
1 x
Όμο ι α , A g o f ={ x  A f κα ι f(x)  A g}= { x≠ -1 και ≠ 1} =
1 x
={ x ≠ -1 και x ≠ 0} = R-{ -1, 0}
1 x
≠ 1  1- x ≠ 1+ x 2x ≠ 0  x≠ 0
1 x
1 x 1 x 1 x
1
1  f (x) 1 x = 1 x 2(1  x) 1
(g  f)(x ) =g(f (x)) = = = =
1  f (x) 1  1  x 1  x  1  x 2x(1  x) x
1 x 1 x
β ) Γι α κάθ ε x є R -{ 0,-1 ,1 }
1
(f  g )( x )( g  h)( x)=(- x )  = -1
x
Αν γι α τη συ νάρ τη σ η f ισ χύ ε ι
f(3 x+2)= 9 x 2 -3 x +1 γι α κάθ ε x  R
να βρ ε θ ε ί ο τύ πος της f .
Λύ ση
w 2
Θέ το υμ ε 3 x+2 = w  3x = w-2  x= , οπ ότε :
3
f(3 x+2) =9 x 2 -3 x+1 
w 2 2 w 2
f(w) =9 ( ) -3 ( )+1 
3 3
23
w 2  4w  4 w 2
f(w) =9 -3 +1 
9 3
f(w) =w 2 -4 w+4- w+2+ 1 
f(w) =w 2 -5 w+7
Άρ α τε λ ι κά f( x)= x 2 -5 x+7 γι α κάθ ε x  R .
Να βρ ε ί τε τη συ νά ρτ ησ η f τέ το ι α ώσ τε να ισ χ ύε ι
(f  g )( x )= x 2 +5 x-1, x  R αν g(x)= x-2
Λύ ση
(f  g) (x)= x 2 +5x -1  f(g(x ) ) x 2 +5x-1  f(x-2) =x 2 +5x-1
Θέ το υμ ε x -2= w  x= w+2, οπ ότε :
f(x -2 ) =x 2 +5 x-1 
f( w)= (w +2 ) 2 +5 (w +2 )-1 
f( w)= w 2 +4 w+ 4 +5 w +10-1 
f(w) =w 2 +9 w+ 1 3
Άρ α τε λ ι κά f( x)= x 2 +9 x+13 γι α κάθ ε x  R .
Αν f(x )=2 x +5 και g (x )= αx+ β , να βρ ε ί τε τη συ νθ ήκη με τα ξύ τω ν α και β ώσ τε να

ισ χ ύε ι :
f  g= g  f
Λύ ση Αν και τα δύο πεδ ία
Έχο υ με A f =A g=R , οπ ότε A f o g =A g o f =R ορι σμού τω ν συναρτή σε ων
f, g εί να ι R, τό τ ε κα ι το
πεδί ο ορι σμο ύ τω ν
συνθέ σεων f  g και g  f
Πρ έ πε ι : (f  g)( x)=( g  f)( x)  είνα ι επ ίσ ης R.
f( g (x))= g (f (x)) 
2 g (x )+5= αf( x )+ β 
 2( α x+β )+5= α(2 x +5)+ β  2αx+2 β +5= α2 x+ α5+ β 
ισ ότη τα
πο λυ ω νύ μω ν
 2 α=2 α α
2 β +5 =5 α+ β β -5 α+5=0
Να βρ ε ί τε τη συ νά ρτ ησ η g τέ τοι α ώσ τε f(g(x ))= x 2 +4 x-2, αν f(x )=2 x-1.
Λύ ση
Γν ωρ ί ζ ο υμ ε ότι f(g( x)) =2 g (x)-1  2g (x)- 1= x 2 +4 x -2 
Όμω ς f(g (x))= x 2 +4 x -2  2g (x)= x 2 +4 x-1 
1 1
 g(x)= x 2 +2 x -
2 2
24
Μί α συ νά ρτ ησ η f: R  R έχ ε ι την ιδ ιότ ητα (f  f)( x )= 4- x γι α κάθ ε x є R. Να

απο δε ι χ τε ί ότι f(2 )=2.
Λύ ση
Έσ τω ότι f(2 )= κ. Ψά χνο υ με να βρ ού με το κ.
(f  f)(x ) =4 -x  f(f( x ))= 4 -x (1)
Γι α x =2 η (1) γί νε τ αι : f (f(2))= 4 -2  f (f(2))= 2  f (κ)=2
f()2
Γι α x =κ η (1) γί νε ται : f(f( κ))=4 - κ  f(2)=4- κ  κ=4- κ
 2κ=4  κ=2
Άρ α f(2 )=2.
Δί νο ντα ι οι συ να ρτ ήσ ε ι ς
 x 2  1 αν x  2 x 2  x αν x  3
f( x )=  και g(x)= 
 x  1 αν x< 2  2x αν x < 3
Να ορ ί σ ε τε τη συ νά ρτ ησ η f  g .
Λύ ση
Είν αι
 x 2  1  f1 (x) αν x  2  x 2  x = g1 (x) αν x  3
f( x )=  και g(x)= 
 x  1  f 2 (x) αν x< 2  2x = g 2 (x) αν x < 3
 f1  g1:
f1g1 ={ x  Ag 1 και g 1 ( x)  Af 1 }= { x<3 και x 2 -x<2} =
={ x <3 και -1 < x<2} =( -1 ,2 ) - -1 2 +
x 2 -x <2  x 2 - x -2<0  x  (-1,2 ) + - +
(f 1  g 1 )( x )= f 1 (g 1 ( x))= g12 (x )-1=( x 2 -x) 2 -1= x 4 -2 x 3 +x -1
 f1  g2:
A f 1  g 2 ={ x  Ag 2 και g 2 ( x )  Af 1 }= { x3 και 2x <2} =
={ x 3 και x<1} = 
Άρ α δε ν ορ ί ζ ε ται η f 1  g 2
25
 f2  g1:
A f 2  g 1 ={ x  Ag 1 και g 1 (x)  A f 2 }= { x<3 και x 2 -x2} =
={ x <3 και x  (-  ,-1] U [2 ,+  )} =(-  ,-1] U[2,3 )
- -1 2 +
x 2 -x 2  x 2 - x-2 0  x  (-  ,-1] U[2,+  ) + - +
(f 2  g 1 )( x )= f 2 (g 1 ( x))= g 1 ( x )+ 1= x 2 -x+1
 f2  g2:
A f 2  g 2 ={ x  Ag 2 και g 2 ( x )  Af 2 }= { x3 και 2x 2} =
={ x 3 και x 1} = [3, +  )
(f 2  g 2 )( x )= f 2 (g 2 ( x))= g 2 ( x )+ 1=2 x+1
Συνο ψ ί ζον τας έχ ο υμ ε :
x 4 -2 x 3 + x-1, x  (-1,2 )
(f  g )( x )= f(g( x)) = x 2 -x+1, x  (-  ,-1] U[2,3 )
2x +1, x  [3,+  )
ΣΧΟ ΛΙ Ο – ΘΕ ΩΡΙ Α
 ΜΕΘ Ο Δ ΟΣ ΣΥΝΘ Ε ΣΗ Σ ΠΟ Λ / ΠΛ Ο Υ ΤΥΠ Ο Υ ΣΥΝΑ ΡΤΗ ΣΗ
f (x) x  A1 g (x) x  B1
Έχο υ με f(x ) =  1 και g(x)=  1
f 2 (x) x  A 2 g 2 (x) x  B2
Γι α να ορ ί σ ο υ με τη συ νάρ τη σ η fog ορ ί ζου μ ε όπ ου
επ ι τρ έ που ν τα πε δί α ορ ι σ μ ο ύ δι αδοχι κ ά της συ να ρτ ήσ ε ι ς
f 1 og 1 , f 1 og 2 , f 2 og 1 ,f 2 og 2 .
Αν f(x )=2 x -1 και f(e g ( x ) )=2 x 2 +3 να βρ ε θ ε ί ο τύπ ος της g(x).
Λύ ση
f(e g ( x ) )=2 x 2 +3  2e g ( x ) -1=2 x 2 +3  2e g ( x ) =2x 2 +4  e g ( x ) =x 2 +2

e g ( x ) >0 και x 2 +2>0
 g(x )= ln (x 2 +2) με πε δί ο ορ ι σ μ ού το R .
26
Αν g(x )= x +2 και f(ln g ( x )) = x 2 -3 να βρ ε θ ε ί ο τύπ ος της f( x).
Λύ ση
f(l n g (x)) =x 2 -3  f(l n(x+ 2 ))= x 2 -3 (1)
Θέ το υμ ε ln (x +2)= w  x+2= e w  x= e w -2
με e w >0 και x+2>0  x >-2
Άρ α η (1 ) γίν ε ται :
f( w)=( e w -2 ) 2 -3  f (w )= e 2 w -4 e w +4-3  f(w )= e 2 w -4 e w +1
Οπό τε f( x )= e 2 x -4 e x +1
και x>-2  e w -2 >-2  e w >0 που ισ χ ύε ι πάν τα .
Άρ α το πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ εί ν αι το R.
27
ΛΥΜΕΝΑ συναρτήσεις – πράξεις – σύνθεση συναρτήσεων
ΛΥΜΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ

ΠΡΑΞΕΩΝ – ΣΥΝΘΕΣΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ
1. Να βρεθούν τα πεδία ορισμού των συναρτήσεων:
α)f (x)  3 x  1  2  x β) f(x)  3 x 2  5x  6

1 1 x 2
γ)f (x)  δ) f(x) 
ln(1  e x ) x
ε)f (x)  x 1  2 στ)f (x)  2 ln 2 x  l n x
x 1
ζ)f (x)  ln
2x
Λύση
α) Πρέπει x  1  0  x  1  2  x  0  x  2
- 1 2 +
ά 1  x  2 ό  ί ύ ί   [1 , 2]
β) Πρέπει x 2  5x  6  0
Έχουμε x 2  5x  6  0 με Δ   5   4 1  6  25  24  1
2
6
x1  3
5 1 2
Οπότε x1,2  
2 4
x2   2
2
- 2 3 +
+  +
οπότε το πεδίο ορισμού είναι Α  (  , 2] [3 , + )
γ) Πρέπει
1  ex  0  και ln 1 ex   0
 ex  1   ln 1  e x   ln1 
 e x  e0  x  0  1  e x  1  e x  0  ισχύει για κάθε x R
Άρα το πεδίο ορισμού είναι Α  ( ,0)
28
δ) Πρέπει
1 x2  0  και x 0
 x2  1  x  1 
 1  x  1
- -1 0 1 +
Άρα το πεδίο ορισμού είναι Α  [ 1, 0)  (0,1]
ε) Πρέπει
x  1  2  0  x  1  2  x  1  2 ή x  1  2  x  3 ή x   1
- -1 3 +
Άρα το πεδίο ορισμού είναι A    ,  1  3 ,   
στ) Είναι f (x)  2 ln 2 x  ln x
Πρέπει 2 ln 2 x  ln x  0 και x  0
2 ln 2 x  ln x  0 θέτω lnx = ω και είναι
2ω2  ω  0
1
2ω2  ω  0  ω  2ω  1   0  ω  0 ή 2ω  1  0  ω  0 ή ω  
2
1

 2 0 
  
1 1
1 1   1 1
Οπότε ω    ln x    ln x  ln e  x  e 2  x  1  x 
2
2 2 e
e2
και ω  0  ln x  0  ln x  ln1  x  1
αντιστρέφω και
1 1 1
Επειδή είναι 1  e  1  e  1  e   1
αλλάζει η φορά 1 e e
1
 0 e 1 
 1 
Άρα A   0 ,   1 ,   
 e
29
x 1
ζ) Είναι f (x)  ln
2x
x 1
Πρέπει  0 και 2  x  0  x  2
2x
x 1
Είναι  0   x  1 2  x   0
2x
Έχουμε x  1  0  x  1 και 2  x  0  x  2
Από τον πίνακα προσήμων γινομένου είναι :
x  1 2 
x 1   
2x   
 x  1 2  x    
Άρα A  1 , 2 
2.Μια συνάρτηση f : R  R έχει γραφική παράσταση η οποία είναι παραβολή . Αν η Cf

διέρχεται από τα σημεία Α(-1,6) , Β(1,0) και Γ(2, 0) να βρεθεί
Α) Ο τύπος της f
Β) Τα κοινά σημεία της Cf με τον xx΄ και τον yy΄
Γ) Τα διαστήματα στα οποία η Cf είναι κάτω από τον άξονα xx΄
Λύ ση
Η Cf είναι παραβολή δηλαδή f(x)= αx2 +βx+γ

Έχουμε
f (-1)= 6  α-β+γ=6 (1)
f (1) = 0  α+β+γ =0 (2)
f (2) = 0  4α+2β+γ=0 (3)
Από (1) – (2) προκύπτει
-2β = 6  β = -3
Έτσι η (1) και (3) γίνονται

( 1)
α +γ =3  -α-γ = -3
4α+ γ =6 4α+γ = 6 (+)
3α = 3
α =1 γ=2
Επομένως f(x) = x2- 3x+2
30
Β)Αρκεί να λύσουμε την εξίσωση f(x) = 0 για να βρούμε τα κοινά σημεία της Cf με τον xx΄.
f(x) = 0  x2- 3x+2 = 0  x =1 ή x =1
Άρα τα σημεία είναι Μ(1 ,0 ) , Ν(2 ,0) δηλαδή τα σημεία Α και Β αντίστοιχα.
Για να βρούμε που τέμνει τον yy΄ αρκεί να βάλουμε όπου x=0
y = f(x)  y = 02-3  0 + 2  y = 2 , x=0
Το σημείο λοιπόν είναι το Ρ(0 , 2)
Γ) Πρέπει να λύσουμε την ανίσωση

f(x)  0  x2-3x+2  0 (πρόσημο τριωνύμου)
- 1 2 +
+  +
Άρα x  (1 , 2)
3. Να βρεθεί το σύνολο τιμών για καθεμιά από τις παρακάτω συναρτήσεις:
α) f (x)  x  1 β) f (x)  1  ln  x 1 1 
Λύση
α) Πρέπει x  1  0  x  1 . Άρα A f   1 ,   
y0
Είναι y  f (x)  y  x  1  y 2  x  1  x  y 2  1
Επειδή πρέπει y  0 και x  1  y 2 1  1  y 2  0 ισχύει πάντα
Άρα y  0 . Οπότε το σύνολο τιμών είναι f (A)  0 ,   
β) Πρέπει x  1  0  x  1 και x  1  1  0  x  1  1 που ισχύει . Άρα A f  1 ,   

Είναι y  f (x)  y  1  ln  
x  1  1  y  1  ln  
x  1  1  e y 1  x  1  1 
 x  1  e y 1  1  x  1  e y 1  1   x  e y 1  1   1
2 2
Επειδή e y 1  1  x  1 πρέπει e y 1  1  0  e y 1  1  e y 1  e0  y  1  0  y  1
Επίσης επειδή x  1 πρέπει  e y 1  1 1  1   e y 1  1  0 που ισχύει
2 2
Οπότε το σύνολο τιμών f  A   1 ,   
ln  x  3  ln  x  1
4. Δίνονται οι συναρτήσεις f (x)  και g  x   .
4x 4x
f
Να ορίσετε τις συναρτήσεις f  g , f  g , f  g και .
g
ΛΥΣΗ
Αρχικά θα βρούμε τα πεδία ορισμού των συναρτήσεων f και g .
31
ln  x  3 
Η συνάρτηση f  x   ορίζεται όταν:
4x
 x  3  0  x  3
 4x  0  x  4
δηλαδή όταν 3  x  4 . Άρα είναι Α f   3, 4  .
ln  x  1
Η συνάρτηση g(x)  ορίζεται όταν:
4x
 x 1  0  x  1
 4x  0  x  4
δηλαδή όταν 1  x  4 . Άρα είναι A f  1, 4  .
Οι συναρτήσεις f  g , f  g και f  g έχουν πεδίο ορισμού το σύνολο:
A  A f  A g   3, 4   1, 4   1, 4  και τύπους αντίστοιχα:
ln  x  3  ln  x  1  ln x  3   ln x  1 
  f  g  x   f  x   g  x     
4x 4x 4x
ln  x  3  x  1 ln  x  2x  3 
2
 
4x 4x
x 3
ln  x  3  ln  x  1  ln x  3   ln x  1  ln x  1
  f  g  x   f  x   g  x     
4x 4x 4x 4x
ln  x  3  ln  x  1  ln x  3   ln x  1 
  f  g  x   f  x   g  x    
4x 4x 4x
ln  x  1
Τέλος έχουμε: g  x   0   0  ln x  1   0  x  1  1  x  2
4x
f
Άρα η συνάρτηση έχει πεδίο ορισμού το σύνολο:
g
Α f  Α f  Α g  x / g  x   0   1, 4   2   1, 2  2, 4  και τύπο:
g
ln  x  3 
f  f x 4  x  ln  x  3 
 x  
g g  x  ln  x  1 ln x 1 
4x
5. Να ορίσετε τη συνάρτηση f  g όταν:

 x  3 , αν  1  x  1
  x  2 , αν 0  x  2
f  x   5  3x , αν 1  x  3 και g(x)  
 2x  1, αν x  3  4  x , αν 3  x  5

ΛΥΣ Η
Σχηματίζουμε τον παρακάτω πίνακα με τους τύπους των συναρτήσεων f και g στα
αντίστοιχα διαστήματα:
32
x  1 0 1 2 3 5 
f x  x 3 x 3 5  3x 5  3x 2x  1 2x  1
gx   x2 x2  4x 
f x   g x    2x  1 7  2x  x5 
Η συνάρτηση f  g ορίζεται ως εξής:

 2x  1 , αν 0  x  1

 f  g  x   7  2x , αν 1  x  2
 x  5 , αν 3  x  5

6. Δίνονται οι συναρτήσεις f (x)  25  x 2 και g(x)  x  3 . Να ορίσετε τις

συναρτήσεις:
α) f  g , β) g  f , γ) f  f
ΛΥΣ Η
Αρχικά θα βρούμε τα πεδία ορισμού των συναρτήσεων f και g .
 Η συνάρτηση f  x   25  x 2 ορίζεται όταν:
25  x 2  0  x 2  25  x 2  25  x  5  5  x  5
Άρα το πεδίο ορισμού της f είναι το σύνολο Α f   5,5  .
 Η συνάρτηση g  x   x  3 ορίζεται όταν: x  3  0  x  3 .
Άρα το πεδίο ορισμού της g είναι το σύνολο Α g  3,   
α) Η συνάρτηση  f  g  x  ορίζεται όταν: x  Α g και g  x   Α f
Έχουμε:
 x  Α g  x  [3,  )  x  3 (1)
 g  x   Α f  g  x   5,5   5  g x   5  5  x  3  5 
2
 x  3  5  x  3  5 2  x  3  25  x  28 (2)
Από τη συναλήθευση των περιορισμών (1) και (2) προκύπτει ότι 3  x  28 , άρα το πεδίο
ορισμού της f  g είναι το σύνολο: Α f g  3, 28 
Ο τύπος της f  g είναι:
 f  g  x   f g  x    25  g x    25 
2 2
x  3  25  x  3   25  x  3  28  x
β) Η συνάρτηση  g  f  x  ορίζεται όταν: x  Α f και f  x   Α g
Έχουμε:
 x  Α f  x  5,5   5  x  5 (3)
33
 f  x   Α g  f  x   [3,  )  f x   3  25  x 2  3  25  x 2  9 
 x 2  16  x 2  16  x  4  4  x  4 (4)
Από τη συναλήθευση των περιορισμών (3) και (4) προκύπτει ότι 4  x  4 , άρα το πεδίο
ορισμού της g  f είναι το σύνολο: Α gf   4, 4 
Ο τύπος της g  f είναι:  g  f  x   g f  x    f x   3  25  x 2  3
γ) Η συνάρτηση  f  f  x  ορίζεται όταν: x  Α f και f  x   Α f

Έχουμε:
 x  Α f  x  5,5   5  x  5
 f  x   Α f  f  x   5,5   5  f x   5  5  25  x 2  5 
2
 25  x 2  5  25  x 2  52  25  x 2  25  x 2  0 , ισχύει.
Δηλαδή πρέπει 5  x  5 , άρα το πεδίο ορισμού της f  f είναι το σύνολο: Α f f   5,5 
Ο τύπος της f  f είναι:
2
 f  f  x   f f  x    25  f x    25  25  x 2  25  25  x 2   25  25  x 2  x 2  x
2
7. Δίνονται οι συναρτήσεις:
 x  3 , αν 0  x  3  x  2 , αν 1  x  4
f x   και g(x)  
 4  x , αν 3  x  6 5  x , αν 4  x  8
Να ορίσετε τη συνάρτηση f  g .
ΛΥ Σ Η
Θέτουμε για διευκόλυνση:
f1  x   x  3 , με Αf 1   0,3 
f 2  x   4  x , με Αf 2  [3, 6)
και:
g1  x   x  2 , με Αg 1  1, 4 
g 2  x   5  x , με Αg 2  [4,8)
Θα βρούμε αν ορίζονται, τις συνθέσεις f1  g1 , f1  g 2 , f 2  g1 και f2  g2 .

 Η συνάρτηση  f1  g1  x  ορίζεται όταν: x  A g1 και g1  x   A f1
Έχουμε:
 x  A g1  x  1, 4   1  x  4
 g1  x   A f1  g1  x   0,3   0  g1 x   3  0  x  2  3  2  x  5
Από τη συναλήθευση των παραπάνω περιορισμών βρίσκουμε ότι 2  x  4 . Άρα το πεδίο

ορισμού της f1  g1 είναι το σύνολο: A f1 g1  (2, 4] και ο τύπος της είναι:
 f1  g1  x   f1 g1  x    g1 x   3  x  2  3  x  5
 Η συνάρτηση  f1  g 2  x  ορίζεται όταν: x  A g 2
και g 2  x   A f1
34
Έχουμε:
 x  A g2  x   4,8   4  x  8
 g 2  x   A f  g 2  x   0,3   0  g 2 x   3  0  5  x  3  5  x  2  2  x  5
1
Από τη συναλήθευση των παραπάνω περιορισμών προκύπτει ότι 4  x  5 , άρα το πεδίο

ορισμού της f1  g 2 είναι το σύνολο: A f1 g2   4,5  και ο τύπος της είναι:
 f1  g 2  x   f1 g 2  x    g 2 x   3  5  x  3  2  x
 Η συνάρτηση  f 2  g1  x  ορίζεται όταν x  A g και g1  x   A f . Έχουμε:

1 2
 x  A g1  x  1, 4   1  x  4
 g1  x   A f 2  g1  x   [3, 6)  3  g1 x   6  3  x  2  6  5  x  8
Παρατηρούμε ότι οι παραπάνω περιορισμοί δεν συναληθεύουν, άρα η σύνθεση f 2  g1 δεν
ορίζεται.
 Η σύνθεση  f 2  g 2  x  ορίζεται όταν x  A g2 και g 2  x   A f 2 . Έχουμε:
 x  A g 2  x   4,8   4  x  8
 g 2  x   A f 2  g 2  x   [3, 6)  3  g 2 x   6  3  5  x  6  2  x  1  1 
Παρατηρούμε ότι οι παραπάνω περιορισμοί δεν συναληθεύουν, άρα η σύνθεση f 2  g 2 δεν

ορίζεται.
Τελικά η σύνθεση f  g είναι:
 x  5 , αν 2  x  4
 f  g  x   
 2  x , αν 4  x  5
8. Δίνονται οι συναρτήσεις f και g για τις οποίες ισχύουν  f  g  x   2x 1 και

3  2x
gx  . Να βρείτε τον τύπο της συνάρτησης f  x  .
x 1
ΛΥΣΗ
Ισχύει  f  g  x   2x  1  f g x    2x  1 Όταν γνωρίζουμε τις συναρτήσεις  f  g  x 

(1). Θέτουμε u  g  x  και έχουμε: και g  x  , τότε για να βρούμε τη συνάρτηση
u
3  2x
 u  x  1   3  2x  f  x  εργαζόμαστε ως εξης:
x 1  Θέτουμε g  x   u .
 ux  u  3  2x 
 ux  2x  3  u  x u  2   3  u (2)
 Λύνουμε την παραπάνω
σχέση ως προς x.
Αν ήταν u  2  0  u  2 , τότε  Αντικαθιστούμε το x που
(2)  0  x  5 , άτοπο. Άρα είναι u  2  0 , βρήκαμε στον τύπο f  g  x  
3u 3u
οπότε: (2)  x  . Έτσι η σχέση (1) γίνεται: f  g  x    2x  1  f u   2  1 
u2 u2
2 3  u  u  2 6  2u  u  2 4  3u
 f u     f u    f u  
u2 u2 u2 u2
35
4  3x
Αν αλλάξουμε τη μεταβλητή από u σε x , έχουμε ότι: f  x  
x2
9. Δίνονται συναρτήσεις f , g: R  R για τις οποίες ισχύουν:

 f  g  x   3x 2  6x  10 και f  x   3x  1 .
Να βρείτε τον τύπο της συνάρτησης g  x  .
ΛΥ Σ Η
Ισχύει ότι: Όταν γνωρίζουμε τις συναρτήσεις

 f  g  x   3x 2  6x  10  f g x    3x 2  6x  10  f  g  x  και f  x  , τότε για να βρούμε
(1) . Στη συνάρτηση f  x   3x  1 , θέτουμε όπου x τη συνάρτηση g  x  εργαζόμαστε ως
το g  x  και προκύπτει ότι: f  g  x    3g  x   1 εξής:
(2). Από τις σχέσεις (1) και (2) προκύπτει ότι:  Θέτουμε όπου x το g  x  στον
3g  x   1  3x 2  6x  10  τύπο της f  x  .
 3g  x   3x 2  6x  9  g x   x 2  2x  3  Έχουμε τη συνάρτηση f  g  x   με
δύο μορφές (μία αυτή που βρήκαμε
προηγουμένως και μία από τα
δεδομένα). Εξισώνουμε τις δύο αυτές
μορφές και βρίσκουμε τη g  x  .
10. Δίνονται οι συναρτήσεις f (x)  x  1 και g(x)  x 2  2x  3 . Να βρείτε τα κοινά

σημεία των γραφικών παραστάσεων των συναρτήσεων fog και gof .
ΛΥΣΗ
Έχουμε ότι A f  A g  R οπότε A fog  A gof  R .
Ακόμα  fog  x   f g  x    g x  1  x 2  2x  3 1  x 2  2x  2
 gof  x   g f  x    f 2 x   2f x   3  x 1   2 x 1  3 
2
και
 x 2  2x  1  2x  2  3  x 2  4x  6
Για να βρούμε τα κοινά σημεία ανάμεσα στις γραφικές παραστάσεις των fog και gof αρκεί
να λύσουμε την εξίσωση:
4
 fog  x    gof  x   x 2  2x  2  x 2  4x  6  2x  4  x   x  2
2
y   fog  2   2  2  2  2  2
2
Άρα το κοινό τους σημείο είναι το Α(2 , 2).
11. Δίνονται οι συναρτήσεις f (x)  αx  1 και g(x)  7x  α με α  R .

Να βρείτε για ποιες τιμές του α οι συναρτήσεις fog και gof είναι ίσες.
ΛΥΣ Η
Έχουμε ότι A f  A g  R οπότε A fog  A gof  R .
36
Ακόμα  fog  x   f g  x    αg  x   1  α 7x  α   1  7αx  α 2  1

και  gof  x   g f  x    7f x   α  7  αx  1  α  7αx  7  α
Εφόσον είναι ίσες οι συναρτήσεις fog και gof θα έχουν και τον ίδιο τύπο δηλ.
ισότητα πολυωνύμων
 fog  x    gof  x   7αx  α 2  1  7αx  7  α   α 2  1  7  α  α 2  α  6  0
Δ   1  4 1   6   25
2
1 5 3
α1, 2   άρα α  3 ή α  2
2 2
37
ΑΛΥΤΕΣ έννοια συνάρτησης –πράξεις –σύνθεση συναρτήσεων
ΑΛΥΤΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ – ΠΡΑΞΕΙΣ – ΣΥΝΘΕΣΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ
1.1 Να βρεθεί το ευρύτερο υποσύνολο του R (πεδίο ορισμού) στο οποίο ορίζεται η συνάρτηση :
x3 2 x 3  3x 2  2 x  3
i) f(x)  ii) f( x) 
3x 2  2 x2  1
3x10  4x  2 x 2  2x  1
iii) f(x)  iv) f(x) 
x 4  10x 2  9 x4 2
2x  1
v) f(x)  vi) f(x)  25  x 2
 
x 1 x  5 
vii) f(x)  2x 3  8x viii) f(x)  3 x 3  2x 2  5x  2
x2 x2 8x
ix) f(x)  x) f(x) 
x3 x4
1.2 Να βρεθεί το ευρύτερο υποσύνολο του R στο οποίο ορίζεται η συνάρτηση :
x3 x2  x
i) f(x)  ii) f(x) 
x 2  6x  9 x 1
iii) f(x)  4  1  x iv) f(x)  x2  1  x
v) f(x)  x 2  3x  2  2 vi) f(x)  2x  3  x  1  2
1
vii) f(x)  x 2  x  2 
x 2  2x  3
  3   1 
x
i) f(x)  x 2  3x  2 ii) f(x)  x
 1 1  
 4x 
x4
iii) f(x)  3 x  81 vi) f(x)   x 2  12x  11
 
v) f(x)  log 1  log x 2  5x  6  vi) f(x)  log(4 x  2 x  12)
log(x  3) log(x 2  2x  3)
vii) f(x)  viii) f(x) 
x x 25  x 2
1 1
α ) f(x) = x2 + x β ) f(x) = 2
- γ ) f(x) = 2  x 1
x 1 x
38
ex  2
δ ) f(x) = 3
x2 - x ε ) f(x) = ln ( x - 4 ) + x στ) f(x) = +1
ex  3
ζ ) f(x) = ( e - x ) x1
1.5 Δίνεται η συνάρτηση f για την οποία ισχύει

1  x 2 αν x  1
f ( x)   Να υπολογίσετε τις τιμές
 x  1 αν x  1
1
α) f ( ),   R β) f   , 0  x  1 γ) f x 2  1 , x  0
 x
δ) f e x  , x  0 ε) f e   , x0
x
στ) f 1 ln 2  ,
1.6 Να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς α και β ώστε η σχέση f με

α2x – 2αx +2 x1
f(x) =
x 2020   2 x  1 να ορίζει συνάρτηση.
1.7 Να βρείτε τις τιμές του λ  R για τις οποιες η συνάρτηση f έχει πεδίο ορισμού ολο το R με
x
f ( x)  2
και g ( x)  ln x 2  x  1
3 x  2 x  3
1.8 Nα βρεθεί το σύνολο τιμών των συναρτήσεων

x2 x2 x2  x  2
i) f(x)= ii) f(x)=x2-5x+6 iii) f(x)= iv) f(x)=
x3 x2  1 x2  x  3
1.9 Να βρείτε τα σύνολα τιμών των συναρτήσεων με τύπους

x2  4
α ) f(x) = 2 β ) f(x) = 2 - x  1
x  5x  6
ex  1
γ ) f(x) = x δ ) f(x) = 2 – ln( x – 1 )
e 1
1 2x 2x
ε) f(x) = 2  3  x στ) f(x)= x
ζ) f(x)=ln
1 2 2x

 2  2
i) f(x) =  3x x  [1,2)
ii) f(x)=  x 2  4 x  1 x2
3x  2 x  [2,6] -x  4 x  3
 x< 2

4 x 2x  3
i) f(x)= 2
ii) f(x)= iii) f(x)= x  (-2,3)
x x 1 x x4
39
1.12 Nα βρείτε το σύνολο τιμών των συναρτήσεων

i) f(x)=2x2-5x+3 ii) f(x)=x2-4x+5 x[3,5]
iii) f(x)=x2+2x-1 x(-2,1] iv) f(x)= 4  1  x
x
1.13 Να βρείτε τις πραγματικές τιμές του μ ώστε η συνάρτηση f(x)= να έχει
x2 1
1
πεδίο τιμών [- ,1]
4
1.14 Έστω η συνάρτηση f με τύπο

xln(1-x) + αx – α x<1
f(x) =
(α + 1)x2 – 5x + 6 x1
Αν η γραφική παράσταση Cf της f διέρχεται από την αρχή των αξόνων να βρείτε τα xε R
για τα οποία η Cf βρίσκεται κάτω από τον άξονα xx΄ .
1.15 Να βρείτε αν υπάρχουν τα σημεία τομής των αξόνων με τις γραφικές παραστάσεις των
συναρτήσεων
3x 2  5 x  2 3
i) f(x)= ii) f(x)= e x  1 ii) f(x)=x+
x2 x
1.16 Να βρείτε τα σημεία τομής των γραφικών παραστάσεων των συναρτήσεων

6
i) f(x)=x2 και g(x)=9-x2 ii) f(x)=x2-2x+3 και g(x)=
x
1.17 Δίνονται οι συναρτήσεις f(x)=x2+αx+β-1 και g(x)=x3+2αx2+βx-4. Nα βρείτε τις τιμές των α
και β ώστε οι γραφικές παραστάσεις των f,g να τέμνονται πάνω στον άξονα και στις ευθείες
με εξισώσεις x=-1 και x=1.
1.18 Δίνονται οι συναρτήσεις f(x)=2x+2α-3 και g(x)=x2-x+α. Να βρεθούν οι τιμές του α ώστε οι
γραφικές παραστάσεις των δύο συναρτήσεων να έχουν ένα μόνο κοινό σημείο, το οποίο και
να βρεθεί.
1.19 Δίνεται η συνάρτηση F: RR με τύπο f(x)=3x. Να αποδείξετε ότι f(x-1)+f(x+1)-2f(x)=0.
1.20 Δίνεται η σχέση f(x-1)=3x2-4x+7 η οποία ισχύει για κάθε xR.Να βρείτε την συνάρτηση που
ορίζεται απ’ αυτήν και μετά την τιμή της στο x+1.
40
1.21 Aν για κάθε xR ισχύει η σχέση f(3x+1)=9x2+3x να βρείτε την συνάρτηση η
οποία ορίζεται από αυτήν και να αποδείξετε ότι για κάθε xR ισχύει η σχέση
f(2x)-4f(x)=2x.
1.22 Έστω η συνάρτηση f ορισμένη στο R για την οποία για κάθε x ε R ισχύει
x2  x
f(x) – xf(-x) = 2 . Να βρείτε
x 1
α ) Τον τύπο της f .
β ) Το σύνολο τιμών της .
1
1.23 Αν για κάθε πραγματικό αριθμό xR* ισχύει η σχέση 2f(x)-3f( )=x2 να βρείτε
x
τον τύπο της συνάρτησης που ορίζει αυτή.
1.24 Δίνεται η σχέση f(-x)+(1-x2)f(x)=x4-2x2 η οποία ισχύει για κάθε xR.Να βρείτε
τον τύπο της συνάρτησης f που ορίζεται απ’ αυτήν.
1.25 Να εξετάσετε αν
Α) ο αριθμός 2 είναι τιμή της συνάρτησης f ( x)  x 2  2 x  3
x2 1
Β) ο αριθμός 2 είναι τιμή της συνάρτησης f ( x) 
x 1
1.26 Δίνεται η συνάρτηση f ( x)  2  x  1

Α) Να βρείτε το σύνολο τιμών της συνάρτησης f
Β) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση f ( x)  5 έχει τουλάχιστον μια λύση.
Γ) Να αποδείξετε ότι για κάθε α  0 οι παρακάτω εξισώσεις έχουν τουλάχιστον μια λύση
1 4
Γ1) 2  x  1    Γ2) 2  x  1 
 1   2
ex
1.27 Δίνεται η συνάρτηση f ( x) 
1 ex
Α) Να βρείτε το σύνολο τιμών της συνάρτησης f
Β) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση x  ln 1  e x   1  ln  έχει τουλάχιστον μια λύση.
41
1.28 Έστω οι συναρτήσεις f και g με τύπους :

(2  1) x 4  x   2x 4  x  3
f(x) = και g(x) =
x  3 x  2  1
Να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς κ και λ ώστε να είναι f = g
1.29 Οι συναρτήσεις f και g είναι ορισμένες στο ίδιο σύνολο Α και για κάθε xε Α
ισχύει f2(x) + g2(x) = 2x2( f(x) + g(x) ) –2x4. Να αποδείξετε ότι f = g
1.30 Nα εξετάσετε σε ποιες από τις παρακάτω περιπτώσεις οι συναρτήσεις f,g είναι
ίσες. Αν fg να προσδιορίσετε το ευρύτερο δυνατό υποσύνολο του R στο οποίο
ισχύει f=g.
x2  2 x x
α) f(x) = kαι g(x)=
x2  4 x 2
β) f(x) = 2 ln x και g(x)= ln x 2
γ) f(x) = x  1  x  2 και g(x)= x  1  x  2
δ) f ( x)  e ln x και g ( x)  x
 
ε) f ( x)  ln x 2  1  x και g ( x)  ln
2
1
x 1  x
Στ ) f ( x)  x x και g ( x)  e x ln x
x2  x x 1
ζ ) f ( x)  2
και g ( x) 
x x x 1
1.31 Να προσδιορίσετε τα σημεία τομής των γραφικών παραστάσεων των συναρτήσεων

5x  9
i) f(x)=3x2-8x+5 και g(x)=
x 1
2
ii) f(x)=(x-1)2 και g(x)=
x
 ln x
1.32 Δίνεται η συνάρτηση f ( x)  της οποίας η γραφική παράσταση της διέρχεται από το
x 1
σημείο  (2, ln 2)
A) Να βρεθεί τo πεδίο ορισμού Α της f καθώς και το α
B) Να δείξετε ότι η γραφική παράσταση της f βρίσκεται πάνω από τον άξονα χ΄χ για
κάθε x  A
42
1.33 Nα βρεθούν τα σημεία τομής με τους άξονες των συναρτήσεων

i) f(x)= 2  2 συνx ii) f(x)=x2 - x -2
2x 2  5x  3 x 2  7x  8
ιιι) f(x)= iv) f(x)=
x3 x2
1.34 Να βρείτε τις τιμές του αR ώστε η γραφική παράσταση της συνάρτησης
f(x)=αx2 - 2(α-1)x+4 να βρίσκετε πάνω από τον άξονα xx’
1.35 Δίνεται η συνάρτηση f ( x)  x   x  2 1

Α) Να βρεθεί τo πεδίο ορισμού Α της f καθώς και τα σημεία τομής με τους άξονες χ΄χ
και y΄y.
Β) Να βρείτε το διάστημα στο οποίο η γραφική παράσταση της συνάρτησης βρίσκετε πάνω
από τον άξονα χ΄χ
1.36 Δίνονται δύο συναρτήσεις f και g: R  R για τις οποίες ισχύει

f ( x)  1  g ( x)  x 3
Να βρείτε την τετμημένη του κοινού τους σημείου καθώς και την σχετική θέση των
C f  C g
ex 
1.37 Δίνεται η συνάρτηση f ( x)  της οποίας η γραφική παράσταση της διέρχεται από το
x
1
σημείο  (ln 2, )
ln 2
Α) Να βρεθεί τo πεδίο ορισμού Α της f καθώς και το α
Β) Να δείξετε ότι η γραφική παράσταση της f βρίσκεται πάνω από τον άξονα χ΄χ για
κάθε x  A
ex x
1.38 Δίνονται οι συναρτήσεις f και g με τύπους f ( x)  x
και g ( x)  ln
1 e x 1
Α) Να βρεθεί τo πεδίο ορισμού των συναρτήσεων f και g.
Β) Να βρείτε το διάστημα στο οποίο η C f βρίσκεται κάτω από άξονα χ΄χ.
Γ) Αν   ,    C f τότε να δείξετε ότι  ΄  ,    C g
43
 
1.39 Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f ( x)  ln x 2  1  x είναι περιττή .
1.40 Αν για τη συνάρτηση f : R  R ισχύει

f ( y  x)  f ( y )  f ( x) για κάθε x, y  R
Τότε να βρείτε το f (0) και να εξετάσετε αν η f είναι άρτια ή περιττή.
1.41 Έστω οι συναρτήσεις f και g με τύπους : f(x) = 16  x 2  1 και g(x) = x 1

f
Να ορίσετε τις συναρτήσεις f + g , f – g , f g , .
g
1.42 Έστω οι συναρτήσεις f και g με τύπους : f(x) = x  1 και g(x) = 2 x

f
Να ορίσετε τις συναρτήσεις f + g , .
g
1.43 Έστω οι συναρτήσεις f και g με τύπους : f(x) = 4  x 2 και g(x) = x 1

f
Να ορίσετε τις συναρτήσεις f + g , f g , .
g
1.44 Δίνονται οι συναρτήσεις f και g με τύπους :

f(x) = x 2  2 x  6 και g(x) = 2  x
Να ορίσετε τη συνάρτηση f o g
1.45 Δίνονται οι συναρτήσεις f και g : R  R για τις οποίες ισχύουν

f g ( x)   x 3  3x 2  6 x  9 και f ( x)  3 x  6
Να βρεθεί η συνάρτηση g
1.46 Δίνονται οι συναρτήσεις f και g με τύπους :

f(x) = x2 + 10 , xε [-6 , 0 ] και g(x) = x2 - 5x , xε ( -7 , 19 ]
Να ορίσετε τις συναρτήσεις f o g και g o f .
1.47 Δίνονται οι συναρτήσεις f και g με τύπους f(x) = x2 + αx + 1 και g(x) = x + β .Να

βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς α και β ώστε να είναι f o g = g o f
1.48 Δίνονται δύο συναρτήσεις f και g με την f να έχει τύπο f(x) = 5x - 1 και το πεδίο
5x  1
ορισμού της g να είναι το σύνολο R – {2} .Αν ισχύει (g o f ) = να βρείτε το πεδίο
5x  3
ορισμού της g o f και τον τύπο της g .
1.49 Έστω η συνάρτηση f με πεδίο ορισμού το R* και η συνάρτηση g με τύπο
44
1 3
g(x) = . Αν ισχύει 2f(x) +( f o g )(x) = - για κάθε xε R* τότε να
x x
βρείτε τον τύπο της f .
1.50 Δίνονται οι συναρτήσεις g:RR , g(x)=2x-3 και (fog): RR, (fog)(x)=x2-3x+2.

Nα βρείτε τον τύπο της συνάρτησης f:RR
1.51 Δίνονται οι συναρτήσεις f(x)= x  1 και g(x)=x2 όπου D(g)=[-1,1].

Nα οριστεί η συνάρτηση fog.
1.52 Δίνονται οι συναρτήσεις f(x)= x 2  4 και g(x)= x  2 Να εξετάσετε αν ορίζονται οι

συνθέσεις fog και gof.
1.53 Δίνονται οι συναρτήσεις f(x)= 4  ( x  1) 2 και g(x)= 16  x 2 .Nα βρείτε την gof.
4x
1.54 Έστω οι συναρτήσεις f και g με f(x) = 1  x - 1  x και g(x) = 2
x 4
α ) Να ορίσετε τη συνάρτηση f o g
β ) Να εξετάσετε αν η συνάρτηση f o g είναι άρτια ή περιττή .
1.55 Έστω μια συνάρτηση f τέτοια ώστε για κάθε xε R* να ισχύει :

1 1 1
xf(x) - 2 f(- ) = 3(x - )
x x x
α ) Να βρείτε τον τύπο της .
1 
β ) Αν g(x) = ,0<x< να ορίσετε τη συνάρτηση f o g και να αποδείξετε ότι για
x 2
 
κάθε xε ( 0 , ) ισχύει (f o g)(x) + (f o g)( - x) = 1
2 2
1.56 Δίνονται οι συναρτήσεις f και g με τύπους f(x) = αx + β , α  0 και

1
g(x) = x + 1. Αν για κάθε xε R ισχύει (f o g)(x) + (g o f )(x)  x2 - - β2
4
τότε να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς α και β .
1.57 Αν για τη συνάρτηση f : R  R ισχύει f(2x – 1) = x2 + 3 για κάθε xε R να προσδιορίσετε

τα f (x) και f( x ) .
45
x2 x
1.58 Αν είναι f (x) = και g(x) = να ορίσετε τις συναρτήσεις
x3 x2
fo g και go f .
x 1 3x
1.59 Αν είναι f (x) = και g(x) = να βρείτε το σύνολο τιμών της f o g .
x 2 2x  5
1.60 Αν f (x) = 2x – 5 και g(x) = αx + β να βρείτε τη συνθήκη μεταξύ των α , βεR ώστε να
ισχύει fo g = go f .
1.61 Αν είναι f (x) = 3x + 2 και (g o f )(x) = x - x2 για κάθε x ε R να βρείτε τον τύπο της g .
1.62 Δίνεται η συνάρτηση f (x) = ( 1 + α2)x + 2 α + β . Για ποιες τιμές των α , βεR ισχύει
(f o f) (x) = 4x + 2β για κάθε xεR .
1.63 Αν είναι f (x) = αx + β και (f o f) (x) = x για κάθε xεR να βρείτε τα α , βεR .
1.64 Αν είναι f (x) = λx + κ λ  0 και (g o f )(x) = λx2 + κx + ρ για κάθε xε R να βρείτε

τον τύπο της g .
1.65 Αν είναι f (x) = 3x - 1 και (f o g)(x) = 6x2 – 9ημx + 1 για κάθε xε R να βρείτε τον τύπο
της g .
1.66 Αν το πεδίο ορισμού της f είναι το Α = [-1 , 1] να βρείτε το πεδίο ορισμού της
g(x) = f( 2 – x2 ) .
1.67 Αν για τη συνάρτηση f : R  R ισχύουν

(f o f)(x) = 9x + 1 και f(81f(x) + 10 ) = ( f o f o f )(x) .Να βρεθεί το f(A) .
1.68 Έστω μια συνάρτηση f : R  R για την οποία υπάρχει α ε R* τέτοιο ώστε
(f o f)(x) = f(x) + αx για κάθε xε R . Να βρεθεί το f(0) .
1.69 Δίνεται η συνάρτηση f : R  R με την ιδιότητα (f o f)(x) = x2 - x + 1 .Να

δείξετε ότι f(1) = 1 και ότι η συνάρτηση g(x) = x2 – xf(x) + 1 δεν είναι 1-1 .
 2x  1 1 x  3
1.70 Δίνονται οι συναρτήσεις f(x)=3x+2 και g(x)=  2
x  1 3< x  8
Nα βρεθούν οι συναρτήσεις fog και gof.
46
 2x 2 x  [0,1) 2 x  1 x  [-2,4)
1.71 Δίνονται οι συναρτήσεις f(x)=  και g(x)= 
4x - 2 x  [1,3]  x x  [4,+ )
Nα βρεθούν οι συναρτήσεις fog και gof.
1.72 Δίνονται οι συναρτήσεις f και g με τύπο f(x)=x2+1 xR+ και g(x)= x  2 x7.
Nα βρεθεί η fog.
1.73 Δίνονται οι συναρτήσεις f και g με τύπο f(x)=x2 και g(x)= 1  x

Nα βρεθεί η gof.
 x 1  2  x  10
1.74 Δίνονται οι συναρτήσεις f ( x )   και g(x)=2x-1 της οποίας το
3x  9 10  x  39
σύνολο τιμών είναι το [-1,20].
Α)Να βρείτε την συνάρτηση fog.
Β) Να λύσετε την εξίσωση (fog)(x)+(fog)(2)=6
1.75 Αν οι γραφικές παραστάσεις Cf και Cg των συναρτήσεων f και g με τύπους

x 2  x    3
f(x) = και g(x) = τέμνονται στο σημείο Α( 0 , 1 ) τότε να βρείτε
x2 x
α ) Τους πραγματικούς αριθμούς α και β και κατόπιν να ορίσετε τη
συνάρτηση f o g .
β ) Τις τιμές του xε R για τις οποίες η γραφική παράσταση της συνάρτησης φ
με φ(x) = (f o g) (x) - xg(x) βρίσκεται πάνω από τον άξονα xx΄ .
ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
1.76 Δίνονται οι συναρτήσεις: f  x  

λx  λ  1
και g  x  
 λ4  84  x   λ  2   3
7
,
x  2λ2  15λ  30 x  λ2  10λ  24
με λ  R . Αν οι συναρτήσεις f και g είναι ίσες, να βρείτε:
α) τον αριθμό λ,
β) συνάρτηση h για την οποία ισχύει:  h  f  x   x  1
1.77 Δίνεται η συνάρτηση f : R  R με την ιδιότητα

 f ( x)  x
 f 2 ( x)  1  2 x  f ( x) για κάθε x  R
Να βρεθεί ο τύπος της f
47
1.78 Δίνονται οι συναρτήσεις h  x   x  2 και g : R  R για την οποία ισχύει:

 g  h  x   x 2  9x  23
α) Να βρείτε τη συνάρτηση g.
β) Δίνεται συνάρτηση f : R  R τέτοια, ώστε  f  f  x   g  x  . Να βρείτε το f  3 .
xα
1.79 Δίνεται η συνάρτηση f  x   , με α  R , της οποίας η γραφική παράσταση διέρχεται
x 1
από το σημείο M  2,3  .
α) Να βρείτε τον αριθμό α.
β) Να ορίσετε τη συνάρτηση f  f .
x  1
γ) Να εξετάσετε αν οι συναρτήσεις  f  f  x  και g  x   είναι ίσες.
x2  x
e x 1
1.80 Δίνεται συνάρτηση f :  2,     R και η συνάρτηση g  x   x 1 .
e 1
α) Να βρείτε το πεδίο ορισμού της g  f .
x2
β) Αν επιπλέον ισχύει ότι  g  f  x   , τότε να βρείτε τη συνάρτηση f.
x 1
γ) Να βρείτε τα σημεία τομής της γραφικής παράστασης της f με τους άξονες.
1 x
1.81 Δίνεται συνάρτηση f : R   R και η συνάρτηση g  x   ln .
1 x
α) Να βρείτε το πεδίο ορισμού της f  g .
1
β) Αν επιπλέον ισχύει  f  g  x    , να βρείτε τη συνάρτηση f.
x
γ) Να αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση της f είναι συμμετρική ως προς την αρχή των
αξόνων.
1.82 Δίνονται συναρτήσεις f , g : R  R , όπου η g είναι άρτια και ισχύει:

2f  x   3f  x   x 5  g  x  για κάθε x  R .
α) Να βρείτε το f  0  .
β) Να αποδείξετε ότι η f είναι περιττή.
γ) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f  g είναι περιττή.
1
1.83 Δίνεται συνάρτηση f :  0,     R για την οποία ισχύει: 2f  x   f    ln x 3 για κάθε
x
x  0 . α) Να βρείτε τη συνάρτηση f.
ex  2
β) Αν g  x   x , τότε να βρείτε:
e 1
Β1)τη συνάρτηση g  f ,
Β2)τα σημεία τομής της g  f με τους άξονες.
48
1.84 Δίνεται η συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει:  f  f  x    f  f  y   f  x  y  για

κάθε x , y  R .
f 0
α) Να αποδείξετε ότι f  f  0    .
2
β) Να αποδείξετε ότι: f  x  y   f  x   f  y   f 0  .
γ) Αν επιπλέον η γραφική παράσταση της f  f διέρχεται από την αρχή των αξόνων, να
αποδείξετε ότι η f είναι περιττή.
49
Μονοτονία συναρτήσεων
ΜΟΝΟΤΟΝΙΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ
 Έστω μία συνάρτηση f ορισμένη σε ένα διάστημα Α. Θα λέμε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα
στο Α, αν για κάθε x1,x2  A
με x1< x2  f(x1) < f(x2)
ή
με x1>x2  f(x1) > f(x2)
(δηλαδή η φορά της ανίσωσης παραμένει η ίδια)
ΓΡΑΦΙΚΑ η γνησίως αύξουσα συνάρτηση συνεχώς ¨ανεβαίνει¨ από τα αριστερά

προς τα δεξιά.
 Έστω μία συνάρτηση f ορισμένη σε ένα διάστημα Α. Θα λέμε ότι η f είναι γνησίως φθίνουσα
στο Α, αν για κάθε x1,x2  A
με x1< x2  f(x1) > f(x2)
ή
με x1>x2  f(x1) < f(x2)
(δηλαδή η φορά της ανίσωσης αλλάζει)
ΓΡΑΦΙΚΑ η γνησίως φθίνουσα συνάρτηση συνεχώς ¨κατεβαίνει¨ από τα αριστερά

προς τα δεξιά.
 Μία συνάρτηση που είναι γνησίως αύξουσα ή φθίνουσα σε ένα διάστημα Α, θα

λέμε ότι είναι γνησίως μονότονη στο διάστημα αυτό.
 Μία συνάρτηση είναι αύξουσα σε ένα διάστημα Α, αν και μόνο αν για κάθε x1,x2  A
με x1<x2  f(x1)  f(x2)
 Μία συνάρτηση είναι φθίνουσα σε ένα διάστημα Α, αν και μόνο αν για κάθε x1,x2  A
με x1<x2  f(x1)  f(x2)
 Μία συνάρτηση που είναι αύξουσα ή φθίνουσα σε ένα διάστημα Α, θα λέμε ότι
είναι μονότονη στο διάστημα αυτό.
Παρατήρηση Α
ΓΡΑΦΙΚΑ σε κάθε αύξουσα ή φθίνουσα (μονότονη) συνάρτηση υπάρχει ένα τμήμα της γραφικής
παράστασης που είναι παράλληλο προς τον άξονα xx’.
Παρατήρηση Β
Η σταθερή συνάρτηση θεωρείται ότι είναι αύξουσα και φθίνουσα.
ΣΥΜΒΟΛΑ
Γνησίως αύξουσα Αύξουσα 
Γνησίως φθίνουσα Φθίνουσα 
50
● ΕΥΡΕΣΗ ΤΗΣ ΜΟΝΟΤΟΝΙΑΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ
ΤΡΟΠΟΙ ΜΟΝΟΤΟΝΙΑΣ
Θεωρούμε τυχαία x1,x2 που ανήκουν στο πεδίο ορισμού συνάρτησης y=f(x) και ακολουθούμε
έναν από τους παρακάτω τρόπους:
 Με τη βοήθεια του ορισμού. ( 1ος τρόπος)
Ξεκινάμε από τη σχέση x1<x2 και προσπαθούμε να βγάλουμε ανισοτική σχέση για το f(x1) και το
f(x2). Ανάλογα την ανισοτική σχέση συμπεραίνουμε το είδος της μονοτονίας.
 Με το πρόσημο της διαφοράς f(x1)-f(x2).(2ος τρόπος)

Ξεκινάμε έχοντας δεδομένη τη σχέση x1<x2, και
αν f(x1)-f(x2)>0  f(x1)>f(x2) τότε η συνάρτηση είναι γνησίως φθίνουσα.
αν f(x1)-f(x2)<0  f(x1)<f(x2) τότε η συνάρτηση είναι γνησίως αύξουσα.
 Με το πρόσημο του λόγου μεταβολής (3ος τρόπος)

f (x 2 )  f (x 1 ) f (x1 )  f (x 2 )
λ= ή λ=
x 2  x1 x1  x 2
Αν λ>0 τότε f γνησιως αυξουσα
λ<0 τότε f γνησίως φθίνουσα
λ0 τότε f αυξουσα
λ0 τότε f φθίνουσα
λ=0 τότε f σταθερή
 Από τη γραφική παράσταση.( 4ος τρόπος)
 Από το πρόσημο της παραγώγου της συνάρτησης.(5ος τρόπος)

(Θα το δούμε αναλυτικά στο Διαφορικό Λογισμό)
ΜΟΝΟΤΟΝΙΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ ΠΟΛΛΑΠΛΟΥ ΤΥΠΟΥ

f (x) x  A1
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Αν f(x) =  1
f 2 (x) x  A 2
Για να εξετάσουμε τη συνάρτηση στο πεδίο ορισμού της το A=A1UA2
εξετάζουμε τη μονοτονία της f.
α) για κάθε x1,x2  A1
β) για κάθε x1,x2  A2
γ) για κάθε x1  A1 και x2  A2
Αν διατηρεί το ίδιο είδος και στις τρεις περιπτώσεις, τότε η f είναι μονότονη στο Α,
διαφορετικά είναι μονότονη κατά διαστήματα.
Παρατήρηση Α
Αν μία συνάρτηση έχει το ίδιο είδος μονοτονίας στα διαστήματα Δ1 και Δ2 με Δ1  Δ2 =  δε
μπορούμε να πούμε ότι έχουμε και το ίδιο είδος μονοτονίας και στο Δ1UΔ2, αλλά θα πρέπει να το
ελέγξουμε. Παίρνουμε x1  Δ1 και x2  Δ2 με x1<x2 και βρίσκουμε την ανισοτική σχέση μεταξύ
1
των f1(x) και f2(x). (π.χ. f(x)= )
x
Παρατήρηση Β
Αν μία συνάρτηση είναι γνησίως αύξουσα (φθίνουσα) στα (α,β] και [β,γ), τότε είναι γνησίως
αύξουσα (φθίνουσα) και στο (α,γ).
51
ΒΑΣΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ
Αν μία συνάρτηση f: A  B είναι γνησίως μονότονη στο Α, η εξίσωση f(x)=0 έχει μία το πολύ
ρίζα στο Α. Γραφικά η Cf τέμνει τον άξονα xx΄ σ’ ένα το πολύ σημείο.
Απόδειξη
Έστω x1,x2 δύο ρίζες της εξίσωσης f(x)=0 με x1<x2 και η f είναι γνησίως αύξουσα (φθίνουσα). Τότε:
x1<x2  f(x1)<f(x2) άτοπο διότι f(x1)=f(x2)=0 ως ρίζες της f.
f γν.αυξ
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΟΝΟΤΟΝΙΑ ΜΕ ΠΡΑΞΕΙΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ
ΠΡΟΤΑΣΗ 1η :
Αν μία συνάρτηση f είναι γνησίως αύξουσα (φθίνουσα) σ’ ένα διάστημα Δ, τότε η
συνάρτηση –f είναι γνησίως φθίνουσα (αύξουσα) στο Δ.
Απόδειξη
Αν f είναι γνησίως αύξουσα στο Δ, τότε για κάθε x1,x2  Δ ισχύει
 ( 1)
x1<x2  f(x1)<f(x2)  -f(x1)>-f(x2)  (-f)(x1)>(-f)(x2)
f γν.αυξ
Άρα η συνάρτηση – f είναι γνησίως φθίνουσα στο Δ.
Όμοια, όταν η είναι γνησίως φθίνουσα.
Αν δύο συναρτήσεις f, g είναι γνησίως αύξουσες (φθίνουσες) σ’ ένα διάστημα Δ, τότε η
συνάρτηση f+g είναι γνησίως αύξουσα (φθίνουσα) στο Δ.
Απόδειξη f γν.αυξ
Έστω x1,x2  Δ με x1<x2  f(x1)<f(x2)
g γν.αυξ
x1<x2  g(x1)<g(x2) 
f(x1)+g(x1)<f(x2)+g(x2)  (f+g)(x1)<(f+g)(x2)
Άρα η f+g είναι γνησίως αύξουσα στο Δ.
Αν δύο συναρτήσεις f, g είναι γνησίως αύξουσες (φθίνουσες) σ’ ένα διάστημα Δ και ισχύει
f(x)0 και g(x) 0 για κάθε x є Δ, τότε η συνάρτηση fg είναι γνησίως αύξουσα (φθίνουσα)
στο Δ.
Απόδειξη
f γν.αυξ
Έστω x1,x2  Δ με x1<x2  f(x1)<f(x2),
g γν.αυξ
x1<x2  g(x1)<g(x2) 
f(x1) g(x1)<f(x2) g(x2)  (fg)(x1)<(fg)(x2)

Άρα η fg είναι γνησίως αύξουσα στο Δ.
52
Αν μία συνάρτηση f είναι γνησίως μονότονη, τότε δεν είναι άρτια.
Απόδειξη f(x1)<f(x2), αν f γν.αυξ
Έστω x1,x2 є Δ με x1<x2  (1)

f(x1)>f(x2), αν f γν.φθιν.
Αν το Δ δεν είναι συμμετρικό, τότε η f δεν είναι άρτια.

Αν το Δ είναι συμμετρικό, τότε έχουμε για κάθε x є Δ  -x  Δ
Οι σχέσεις (1) γίνονται για x1=-x και x2=x
f(-x)<f(x)
f(-x)>f(x)  f(-x)≠f(x)
Άρα η δεν είναι άρτια.
Παρατήρηση
Ισχύει και το αντίστροφο, δηλαδή αν f άρτια δε μπορεί να είναι γνησίως μονότονη.
 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
Με τη βοήθεια του ορισμού αποδεικνύεται ότι
 Αν η f γνησ. Αύξουσα στο Α τότε -f γνησ. Φθίνουσα στο Α

 Αν η f γνησ. αύξουσα και g γνησ. Αύξουσα στο Α τότε f+g γνησ. Αύξουσα στο Α
 Αν η f γνησ. φθίνουσα και g γνησ. φθίνουσα στο Α τότε f+g γνησ. φθίνουσα στο Α
1
 Αν η f γνησ. Αύξουσα στο Α και f  0 τότε γνησίως φθίνουσα στο Α
f
 Αν η f γνησ. αύξουσα και g γνησ. Αύξουσα τότε fog εφόσον ορίζεται είναι γνησ. Αύξουσα
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 26ο
Δίνονται οι συναρτήσεις
α) f(x) = 2x3 + 5 β) g(x) = 7  x + 2
Να αποδειχθεί ότι η f είναι γνησίως αύξουσα και η g είναι γνησίως φθίνουσα
Λύση
α) Είναι Αf = R
έστω x1, x2  R με x1 < x2 τότε
2 5
x1 < x2  x13 < x23  2 x13 < 2 x23  2 x13 + 5 < 2 x23 + 5  f(x1) < f(x2)
άρα η f είναι γνησίως αύξουσα
β) Είναι Αg = ( -  ,7]
έστω x1, x2  Αg με x1 , x2  7 με x1 < x2 τότε
 ( 1) 7 β ά ζ ω ρ ίζ α (ρ ιζ ώ ν ω )
x1 < x2  - x1 > - x2  7- x1 > 7 - x2 
2
 7  x1  7  x 2  7  x1  2  7  x 2  2  g(x1) > g(x2)
άρα η g είναι γνησίως φθίνουσα .
53
Αν η συνάρτηση f R  R είναι γνησίως αύξουσα και η συνάρτηση g R  R

είναι γνησίως φθίνουσα , να αποδειχθεί ότι οι συναρτήσεις g  f και f  g είναι γνησίως
φθίνουσες .
Λύση

συνθέτω τη g
f γν.αύξουσα g γν. φθίνουσα
x1 < x2  f(x1) < f(x2)  g(f (x1 ))  g(f (x 2 ))  (g  f )(x 1 )  (g  f )(x 2 )
άρα η g  f είναι γνησίως φθίνουσα

Όμοια εργαζόμαστε και για την f  g
Να αποδειχθεί ότι η συνάρτηση
 2x  1 x  1
f(x) =  2 είναι γνησίως αύξουσα .
x x>1
Λύση
Είναι Αf = R
 έστω x1 < x2  1 τότε
2  ( 1)
x1 < x2  2x1 < 2x2  2x1 - 1 < 2x2 - 1  f (x1 )  f (x 2 )
 έστω 1 < x1 < x2 τότε

x1 < x2  x12 < x22  f (x1 )  f (x 2 )
 έστω x1  1 < x2 τότε

2  ( 1)
x1  1  2x1  2  2x1 - 1  2 – 1  f (x1 )  1 (1)
x2 > 1  x22 > 1  f (x 2 )  1 (2)
από (1) και (2) έχουμε

f (x1 )  1  f (x 2 )  f (x1 )  f (x 2 )
άρα σε κάθε περίπτωση από τη σχέση x1 < x2  f (x1 )  f (x 2 ) δηλαδή η f είναι γνησίως
αύξουσα .
x 1
Να μελετήσετε την συνάρτηση f ( x)  ως προς τη μονοτονία
x 2
Λύση
Είναι Αf = [0, )
54
Για κάθε x  A f έχουμε η f γράφετε

x 1 x  2 1 x 2 1 1
f ( x)      1 δηλαδή
x 2 x 2 x 2 x 2 x 2
1
f ( x)  1 
x 2
Για κάθε x1 , x2  A με x1  x2 έχουμε
0  x1  x2  x1  x2  x1  2  x2  2 
1 1 1 1
   
x1  2 x2  2 x1  2 x2  2
1 1
1  1  f ( x1 )  f ( x2 )
x1  2 x2  2
Άρα η f γνησίως αύξουσα στο Α
Έστω f με πεδίο ορισμού το R με f(x) > 1 για κάθε x  R . Αν για την f ισχύει
f 3(x) - 3f(x) –x = 0 για κάθε x  R να εξεταστεί ως προς τη μονοτονία.
Κατόπιν να λυθεί η ανίσωση f (f(x) ) > 2 .
Λύση
Από την υπόθεση έχουμε τη σχέση f 3(x) - 3f(x) = x (1)

(1)
Με x1 < x2  f 3(x1) - 3f(x1) < f 3(x2) - 3f(x2)  f 3(x1) - f 3(x2) -3f(x1) +3f(x2)<0
 (f (x1) - f (x2) ) (f 2(x1) + f 2(x2) +f(x1)f(x2)) - 3(f (x1) - f (x2) ) < 0 
 (f (x1) - f (x2) ) (f 2(x1) + f 2(x2) + f(x1)f(x2) – 3) < 0 (2)
Όμως f(x) > 1  f(x1) > 1

f(x) > 1  f (x 2 )  1
  


f(x1)f(x2) > 1
f(x1) > 1  f2(x1) > 1  f 2(x1) + f 2(x2) + f (x1)f(x2) > 3 

f(x2) > 1  f2(x2) > 1 f 2(x1) + f 2(x2) + f (x1)f(x2) – 3 > 0
άρα η (2) γίνεται f (x1) - f (x2) < 0  f (x1) < f (x2)

οπότε η f είναι γνησίως αύξουσα .
Έχουμε f 3(x) - 3f(x) –x = 0

Για x = 2 γίνεται f 3(2) - 3f(2) –2 = 0  f 3(2) - 2f(2) -f(2) –2 = 0 
f(2) (f 2(2)- 1) – 2 (f(2) + 1 ) = 0  f(2) (f (2)- 1)( f (2)+1) – 2 (f(2) + 1 ) = 0 
f (2)  1  0  f (2)  1 αδύνατο γιατί f(x)>1
(f(2) + 1 ) (f 2(2) - f (2)- 2) = 0   2
f (2)  f (2)  2  0
λύνουμε το τριώνυμο και βρίσκουμε f (2) = 2 και f (2) = -1 απορ. γιατί f(x) > 1
55
άρα f (2) = 2 οπότε

f γν. αύξουσα f (2 ) 2 f γν. αύξουσα
f (f(x) ) > 2  f (f(x) ) > f (2)  f(x) > 2  f(x) > f (2) 
 x > 2.
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
Γενικά όταν έχουμε να λύσουμε ανίσωση της μορφής f(x) > α και δεν ξέρουμε τον τύπο της f
αναζητούμε xο τέτοιο ώστε f(xο) = α .Γνωρίζοντας την μονοτονία της f
Μπορώ να λύσω την ανίσωση και να ΄΄εισχωρήσουμε΄΄ μέσα στη μεταβλητή x.
Έστω f με πεδίο ορισμού Α με f(x) > 0 για κάθε x   . Αν για την f ισχύει
ln(f(x)) + f(x) + x = 0 για κάθε x   να δειχτεί ότι η f δεν μπορεί να είναι γνησίως
αύξουσα.
Λύση
Από την υπόθεση έχουμε ln(f(x)) + f(x) = - x (1)

Έστω ότι η f είναι γνησίως αύξουσα τότε με
x1 < x2  f (x1 )  f (x 2 )  ln(f(x1)) < ln(f(x2))
f (x1 )  f (x 2 )
  
()

(1)
ln(f(x1))+ f(x1) < ln(f(x2)) + f(x2) 
 - x1 < - x2  x1 > x2
άρα η f δεν είναι γνησίως αύξουσα.
2
Να λυθεί η ανίσωση 5x x
< 52x  2
Λύση
Θεωρούμε τη συνάρτηση f(x) = 5x .Η f έχει πεδίο ορισμού το  και είναι γνησίως αύξουσα
διότι 5> 1. Άρα
f γν . α ύ ξ ο υ σ α
5x
2
x
< 52x  2  f (x2 –x ) < f( 2x-2) 
f  f 
  
x2 –x < 2x-2  x2 –3x + 2 < 0 
 x  ( 1,2 )
Αν έχουμε να λύσουμε μια ανίσωση και δε γνωρίζουμε τη συνάρτηση τότε προσπαθούμε να
5 < 5

βρούμε τον τύπο της π.χ. (το  και  μπορεί να είναι οποιαδήποτε συνάρτηση ή
56
τιμή ) οπότε η συνάρτηση φαίνεται ότι είναι η 5x προσπαθούμε δηλαδή να φέρουμε την εξίσωση
στη μορφή f     f  
(Και στη θέση του x βάζουμε αντίστοιχα το  και  ).Ανάλογα με την μονοτονία της f στη
συνέχεια λύνεται η ανίσωση .
Έστω η συνάρτηση g: ( 0, + )  R η οποία είναι γνησίως φθίνουσα και η γραφική της

παράσταση διέρχεται από το σημείο Α(1,-2).Αν για τη συνάρτηση f είναι f(x) = lnx – g(x) για
κάθε x > 0 .
Α) Να δείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα
Β) Να λυθεί η ανίσωση 2 lnx <2 + g(x2 ) στο ( 0, +  )
Λύση
Έχουμε Αf = ( 0, +  )
έστω x1, x2  Αf = ( 0, +  ) με x1 < x2 τότε
x1 < x2  ln x1 < lnx2
x1 < x2
g γν,φθίνουσα  ( 1)
g( x1 ) < g(x2 )  -g( x1 ) < -g(x2 )
   
(+)

ln x1 - g( x1 ) < lnx2 - g(x2 ) 
 f(x1) < f(x2)
άρα η f είναι γνησίως αύξουσα.
Β) Επειδή η g διέρχεται από το σημείο Α(1,-2) έχουμε g(1) = -2

2 lnx <2 + g(x2 )  lnx2 - g(x2 ) < 2 
f(x2 ) < ln1 - g(1 ) 
f .ύ
 f(x2 ) < f(1 )  x2 < 1 
x0 x0
 x < 1  -1< x < 1  x  (0,1)
Δίνεται η συνάρτηση f ( x)  x 3  3 x  5
Α) Να μελετήσετε τη συνάρτηση f ως προς την μονοτονία .
Β) Να συγκριθούν οι τιμές f (2019) και f (2020)
Λύση
Α) Έχουμε Αf = R
έστω x1, x2  Αf με x1 < x2 τότε
3 3
x1  x2  x1  x2
x1  x2  3 x1  3 x2
Με πρόσθεση κατά μέλη έχουμε
3 3 3 3
x1  3 x1  x2  3 x2  x1  3 x1  5  x2  3 x2  5  f ( x1 )  f ( x2 )
Άρα η f είναι γνησίως αύξουσα
57
Β) επειδή η f είναι γνησίως αύξουσα έχουμε

2019  2020  f (2019)  f (2020)
Δίνεται η συνάρτηση f ( x)  x 5  x  2
Να λύσετε τις ανισώσεις
2 2
α) x  4 β) x 4   1 στο 0, 
x 1 x
5
γ) ln x  ln x  2 δ) f (2 x  1)  2  x 5  x
Λύση
α) Για κάθε x  R έχουμε

2
x 4  x x 4  1  2  x 5  x  2  0  f ( x)  f (1) (1)
x 1
Βρίσκουμε τη μονοτονία της f
5 5
x1  x2  x1  x2
x1  x2  x1  2  x2  2
Προσθέτουμε κατά μέλη και προκύπτει f ( x1 )  f ( x2 ) δηλαδή είναι γνησίως αύξουσα
f  .
Άρα η (1) γράφεται f ( x)  f (1)  x 1
β) Για x  0 έχουμε
2
x 4   1  x 5  2   x  x 5  x  2  0  f ( x)  f (1) 
x
f γγνησαυξ
 x 1
γ) Για x  0 έχουμε
ln 5 x  ln x  2  ln 5 x  ln x  2  0  f (ln x)  f (1) 
f γγνησαυξ
 ln x  1  0  x  e
δ) Έιναι
f (2 x  1)  2  x 5  x  f (2 x  1)  x 5  x  2  f (2 x  1)  f ( x) 
f γγνησαυξ
 2x 1  x  x  1
Να λύσετε την ανίσωση e x  x3  1
Λύση
Για κάθε x  R έχουμε

e x  x 3  1  e x  x 3  1  0 (1)
Θεωρούμε τη συνάρτηση f ( x)  e x  x 3  1 x  R
58
Άρα η σχέση (1) γράφεται f ( x)  f (0) όπου f (0)  e 0  0  1  0

Βρίσκουμε τη μονοτονία της f
3 3 3 3
x1  x2  x1  x2  x1  1  x2  1
x1  x2  e x1  e x2
Προσθέτουμε κατά μέλη και προκύπτει f ( x1 )  f ( x2 ) δηλαδή είναι γνησίως αύξουσα
f  .
Άρα η (1) γράφεται f ( x)  f (0)  x0
Έστω f : R  R μια συνάρτηση η οποία είναι γνησίως φθίνουσα.

Να αποδείξετε ότι f ( x)  f (7 x)  f (3 x)  f (10 x) για κάθε x  0
Λύση
f σ. αύξ
Για κάθε x  0 είναι x  3 x  f ( x)  f (3 x) και
f  .ααύ
7 x  10 x  f (7 x)  f (10 x) με πρόσθεση κατά μέλη προκύπτει
f ( x)  f (7 x)  f (3 x)  f (10 x) για κάθε x  0
Έστω f : R  R μια συνάρτηση για την οποία ισχύει

f 3 ( x)  e f ( x )  x (1) για κάθε x  R
Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα
Λύση
Α΄ ΤΡΟΠΟΣ
έστω x1, x2  R με x1 < x2 τότε ΘΑ αποδείξουμε ότι f ( x1 )  f ( x2 )

Θα χρησιμοποιήσουμε την μέθοδο της εις άτοπο επαγωγη δηλ υποθέτουμε ότι
f ( x1 )  f ( x2 )  f 3 ( x1 )  f 3 ( x2 )
f ( x1 )  f ( x2 )  e f ( x1 )  e f ( x2 ) οπότε με πρόσθεση κατά μέλη έχουμε
(1)
f 3 ( x1 )  e f ( x1 )  f 3 ( x2 )  e f ( x2 )  x1  x2 που είναι άτοπο αφού υποθέσαμε x1  x2 άρα η f είναι
γνησίως αύξουσα.
Β΄ ΤΡΟΠΟΣ
Έστω g ( x)  x 3  e x .H g είναι αύξουσα στο R αφού για κάθε x1 , x2  R

3 3
x1  x2  x1  x2
3 3
x1  x2  e x1  e x2 άρα x1  e x1  x2  e x2  g ( x1 )  g ( x2 )
Για x1, x2  R με x1 < x2 τότε από την (1) έχουμε
59
g γγνη αυξ
f 3 ( x1 )  e f ( x1 )  f 3 ( x2 )  e f ( x2 )  g  f  x1   g  f  x2   f ( x1 )  f ( x2 )
Άρα η f είναι γνησίως αύξουσα
60
ΑΛΥΤΕΣ μονοτονία
ΑΛΥΤΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΟΝΟΤΟΝΙΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ
1 Δίνεται η συνάρτηση f ( x)  x  ln  x  1
α) Να εξετάσετε τη συνάρτηση f ως προς την μονοτονία
β) Να λύσετε την ανίσωση x 2  ln x 2  1  0
4 x2 12
γ) Να λύσετε την ανίσωση x  x  ln 4
x 1
2
2. Να λύσετε την ανίσωση e x  e x  ln x
3 Έστω g : 0,   R μια συνάρτηση γνησίως μονότονη της οποίας η γραφική παράσταση
διέρχεται από τα σημεία 1,2  , 2,3 και η συνάρτηση f ( x)  ln x  g ( x) , x  0
Α) Να δείξετε ότι η g είναι γνησίως φθίνουσα
Β) Να δείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα.
Γ) Να λύσετε την ανίσωση 2 ln x  2  g x 2 .
4. α) Έστω οι συναρτήσεις f και g : R  R όπου gof είναι γνησίως φθίνουσα στο R και g
γνησίως αύξουσα στο R .Να δείξετε ότι f γνησίως φθίνουσα στο R.
β) Έστω f : R  R μια συνάρτηση για την οποία ισχύει
f 3 ( x)  e f ( x )  e  x  1  0 για κάθε x  R
Να εξετάσετε τη συνάρτηση f ως προς την μονοτονία
9 Έστω οι συναρτήσεις f και g με κοινό πεδίο ορισμού το σύνολο Α .Αν η

συνάρτηση f είναι γνησίως αύξουσα στο Α με f(x) > 0 για κάθε xε Α και η
συνάρτηση g είναι γνησίως φθίνουσα στο Α τότε :
α ) Να μελετήσετε τη συνάρτηση h(x) = f2(x) – 8g3(x) , xε Α ως προς τη
μονοτονία .
β ) Να αποδείξετε ότι η h αντιστρέφεται .
γ ) Να λυθεί η ανίσωση h(x) > 0 με την προϋπόθεση ότι ισχύει
3
f 2 (1)
=2.
g(1)
8. Να αποδείξετε ότι είναι 1-1 η συνάρτηση f(x) = x3 + x .

΄Επίσης να λυθεί η εξίσωση e 3x + e x = ( 1 – x)3 + 1 – x .
9. α) Να εξετάσετε τη συνάρτηση f ( x)  ln x  e x ως προς την μονοτονία

x2 1 2
β) Να αποδείξετε ότι για κάθε x  0 με x  1 ισχύει ln  e 2 x  e x 1
2x
 1
γ) Να αποδείξετε ότι για κάθε x  0 ισχύει ln1    x  e x  e x 1 
 x
δ) Να αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση της συνάρτησης g ( x)  f ( x   )  f ( x   )
    0 βρίσκεται πάνω από τον άξονα χ΄χ
61
10. Δίνεται η συνάρτηση f(x) = ex + x3 + x + 1

α ) Να αποδειχθεί ότι η f γνησίως αύξουσα .
β ) Να λυθεί η εξίσωση
2
e x  x + (x2 – x)3 + x2 – 2x = e x+3 + ( x + 3)3 + 3
1
11 α) Να εξετάσετε τη συνάρτηση f ( x)  ln x   1 ως προς την μονοτονία
x
β) Να λύσετε την ανίσωση f ( x)  0 .
1
γ) Να λύσετε την ανίσωση f ( x)  2 
e
δ) Για κάθε x  0,1 να αποδείξετε ότι ln x  1  x
12 . Δίνεται η συνάρτηση f ( x)  x  ln  x  2 
α) Να εξετάσετε τη συνάρτηση ως προς την μονοτονία
β) Να λύσετε την ανίσωση f ( x 4  1)  f ( x 2  1) .
3x
γ) Να λύσετε την ανίσωση ln 2  x 2  3x  2
x 2
13. Δίνεται η συνάρτηση f ( x)  2 x  x 2

α ) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση g ( x)  f ( x  1)  f ( x) είναι γνησίως αύξουσα
β) Να λύσετε την ανίσωση f ( x 2  1)  f ( x  2)  f ( x  3)  f ( x 2 )
14. Να λύσετε την ανίσωση x 3  x 2    x  1  2x  1  x 3  x 2 

3 3
15. Δίνεται η γνησίως αύξουσα συνάρτηση f : 0,   R .Να λύσετε την ανίσωση
 1  1
f ( x 2  1)  f (2)  f  2   f  
 x 1 2
16. Να λύσετε την ανίσωση ln x  x  1
17. Αν η συνάρτηση g είναι ορισμένη και γνησίως αύξουσα στο R να

αποδείξετε ότι η εξίσωση :
g(x-1) + g(x+1) = g(5-2x) + g(5-x) έχει μοναδική ρίζα το 2 .
Να λύσετε την εξίσωση (gof –1)(x)=0
18. Δίνεται η συνάρτηση: f  x   αx 3  2αx  3 , με α  R .

Η γραφική παράσταση της f τέμνει τον άξονα x x στο 1.
β) Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία.
γ) Να λύσετε την ανίσωση: f  f  x   3x 2  3   3  0
62
x
1
19. Δίνεται η συνάρτηση f  x      αx , με α  R . Η γραφική παράσταση της f διέρχεται από
 3
το σημείο M  2,13  .
γ) Να λύσετε την ανίσωση: 3x  2x  5   1
20. Δίνεται η συνάρτηση f  x   αx 5  αx  2 , με α  R . Η γραφική παράσταση της f διέρχεται

από το σημείο M  1, 4  .
γ) Να λύσετε την ανίσωση  f  f  x   2
21. Δίνονται η συνάρτηση g  x   3  3x και συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει:

 f  g  x   27  x 1 
3
 e 3x  για κάθε x  R .

α) Να βρείτε τον τύπο της f.
γ) Να λύσετε την εξίσωση: x 3e x 3  27
22. Δίνεται η συνάρτηση: f  x   x 5  3x  1

α) Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία.
β) Να βρείτε για ποια x η γραφική παράσταση της f είναι κάτω από την ευθεία y  3 .
3x 7  34x 1
γ) Να λύσετε την ανίσωση:  4x  1   x  7  
5 5
3x 7  1  34x 1  1
23. Δίνονται οι συναρτήσεις f , g : R  R για τις οποίες ισχύει: g  x   f  2x  5   f 4  x  για

κάθε x  R . Επίσης η συνάρτηση f είναι γνησίως φθίνουσα.
α) Να μελετήσετε τη g ως προς τη μονοτονία.
β) Να λύσετε την ανίσωση g  e x  2   0 .
24. Δίνεται η συνάρτηση: f  x   αx 3  βx 2  γx  δ , με α ,β , γ , δ  R .

Η f είναι περιττή και η Cf διέρχεται από τα σημεία A  1 ,  4  και B  2, 26  .
α) Να βρείτε τους αριθμούς α , β , γ , δ.
 x 2  2x  3
γ) Να λύσετε την ανίσωση:  x  2    2x  1 
2 3 3
25. α) Δίνονται συναρτήσεις f , g : R  R τέτοιες, ώστε η g είναι γνησίως φθίνουσα και η g  f

είναι γνησίως αύξουσα. Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως φθίνουσα.
β) Δίνεται συνάρτηση f : R  R τέτοια, ώστε η συνάρτηση h  x   e    f 3  x   2 να είναι
f x
γνησίως αύξουσα.
63

f x 2 x  f 4  x 
1 1
β) Να λύσετε την ανίσωση:     0
2 2
26. Δίνεται συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει: 2f   x   f  x   α  e  x  e x  x για κάθε

x  R όπου α πραγματικός αριθμός. Αν η γραφική παράσταση της f τέμνει τον άξονα yy στο
1, τότε:
β) Να βρείτε τον τύπο της f  x  .
γ) Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία.
2
δ) Να λύσετε την ανίσωση: e x 2  e12x  x 2  2x  3  0
64
Ακρότατα συνάρτησης - συνάρτηση 1-1
4
ΑΚΡΟΤΑΤΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ
ΟΡΙΣΜΟΣ
Έστω μια συνάρτηση f : A  R
 Η συνάρτηση f λέμε ότι έχει μέγιστο αν υπάρχει xo  

τέτοιο ώστε f(x)  f(xo) για κάθε x  
 Η συνάρτηση f λέμε ότι έχει ελάχιστο αν υπάρχει xo  

τέτοιο ώστε f(x)  f(xo) για κάθε x  
Το ελάχιστο και το μέγιστο αν υπάρχουν λέγονται ακρότατα της f .
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
 Μια συνάρτηση f πιθανόν να μην έχει ούτε ελάχιστο ούτε μέγιστο .
 Αν για μια συνάρτηση f : A  R ισχύει ότι f(x)  Μ για κάθε x  

δεν μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το Μ είναι μέγιστο της f .Έτσι η f θα έχει
μέγιστο το Μ αν υπάρχει xo   με f(xο) = Μ . Ανάλογα συμπεράσματα
ισχύουν και για το ελάχιστο .
 Αν το yo είναι ακρότατο της συνάρτησης f : A  R τότε οι θέσεις στις οποίες

παρουσιάζεται το ακρότατο βρίσκονται από τη λύση της εξίσωσης f(xο) = yo
, x 
 Η διαφορά ανάμεσα στα ολικά και τοπικά ακρότατα είναι ότι τα πρώτα
αναφέρονται σε όλο το πεδίο ορισμού ενώ τα δεύτερα σε υποσύνολα του .
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΥΡΕΣΗΣ ΑΚΡΟΤΑΤΩΝ
Για να βρούμε τα ακρότατα μιας συνάρτησης έχουμε τους εξής τρόπους
1ος τρόπος : Με τον ορισμό δηλαδή αν f(x)  f(xo) για κάθε x   και xo  
η f έχει μέγιστο στο xo και η μέγιστη τιμή είναι f(xo) .
2ος τρόπος : Προσδιορίζουμε το σύνολο τιμών f(Α) και από αυτό τα ακρότατα .
 Αν το f(Α) είναι της μορφής f(Α) = [κ, λ] το κ είναι το ολικό της
ελάχιστο και το λ το ολικό της μέγιστο .
 Αν το f(Α) =[κ ,λ) τότε έχει ολικό ελάχιστο το κ και δεν παρουσιάζει
ολικό μέγιστο ( όμοια αν το λ είναι το +  )
 Αν το f(Α) =(κ ,λ] τότε έχει ολικό μέγιστο το λ και δεν παρουσιάζει
ολικό ελάχιστο ( όμοια αν το κ είναι το -  ) .
 Αν το f(Α) =(κ ,λ) δεν έχει ούτε ολικό μέγιστο , ούτε ολικό ελάχιστο .
 Αν το f(Α) =( -  ,κ ]  [λ ,+  ) τότε το κ είναι τοπικό μέγιστο ενώ το
65
λ τοπικό ελάχιστο (αναλυτικά διαφορικός λογισμός)
3ος τρόπος : Με τη μονοτονία της συνάρτησης . Αν η f αλλάζει μονοτονία στα

σημεία αυτά έχουμε ακρότατα .Αν από φθίνουσα γίνεται αύξουσα έχουμε
ελάχιστο ενώ αν από αύξουσα γίνεται φθίνουσα έχουμε μέγιστο. Δεν
μπορούμε όμως να αποφανθούμε αν αυτά τα ακρότατα είναι ολικά ή
τοπικά .Χρειάζεται πλήρη μελέτη της συνάρτησης .
4ος τρόπος : Από τη γραφική παράσταση .Το χαμηλότερο σημείο της Cf είναι το
ελάχιστο ενώ το υψηλότερο σημείο είναι το μέγιστο.
1
Α) Να δείξετε ότι θ +  2 για κάθε θετικό πραγματικό αριθμό θ

Β) Να βρείτε την ελάχιστη τιμή της συνάρτησης f με τύπο f(x) = 7 x  7  x
Λύση
1   0
Α) Είναι θ +  2  θ2 +1  2θ  θ2 –2θ + 1  0  (θ-1)2  0 που ισχύει για οποιαδήποτε

θ>0
1
Η ελάχιστη τιμή του θ + είναι το 2 και προκύπτει για θ = 1

Β) Είναι 7 x > 0 για κάθε x   .Θέτουμε 7 x   οπότε
1 1
7 x  x 
7 
1
άρα με βάση το (α) ερώτημα η ελάχιστη τιμή του θ + = 7 x  7  x είναι το 2 και προκύπτει για

x x 0
θ = 1 δηλαδή 7  1  7  7  x = 0 . άρα η ελάχιστη τιμή της f είναι το 2 δηλαδή
f(0) = 2.
3
Δίνεται η συνάρτηση f ( x)  2
x 1
α) Να αποδείξετε ότι η f έχει μέγιστο μόνο για x  0
β) Να λύσετε τις εξισώσεις
Β1) f ( x)  3
B2) f ( x 2  1)  3
B3) f 3  f  x  1  3
Λύση
Το πεδίο ορισμού της f είναι το R οπότε για κάθε x  R έχουμε

1 3
x2  0  x2 1  1  2 1 2  3  f ( x)  3
x 1 x 1
Όμως f (0)  3 άρα έχουμε
66
f ( x)  3  f ( x)  f (0) για κάθε x  R δηλαδή η f παρουσιάζει μέγιστο το 3 μόνο για x  0

3
Διότι f ( x)  3  2  3  3x 2  3  3  x 2  0  x  0
x 1
( έχουμε καταλήξει ότι f ( x)  3 και η ισότητα ισχύει μόνο για x  0 )
β) ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
ΟΤΑΝ ΕΧΟΥΜΕ ΕΞΙΣΩΣΗ ΤΗς ΜΟΡΦΗΣ f (x)   ή f g(x)   
Και γνωρίζουμε ότι η f έχει ακρότατο ( μεγιστο ή ελάχιστο ) ίσο μόνο με κ για x  xo
ΤΟΤΕ ΙΣΧΥΟΥΝ ΟΙ ΙΣΟΔΥΝΑΜΙΕΣ
f ( x )    x  xo
f  g ( x)     g ( x)  xo όπου g(x)  A f
Έπειδή η συνάρτηση f παίρνει την τιμή 3 μόνο για x  0 έχουμε

Β1) f ( x)  3  x  0
Β2) f ( x 2  1)  3  x 2  1  0  x 2  1  x  1 ή x  -1
B3) f 3  f  x  1  3  3  f ( x  1)  0  f ( x  1)  3  x  1  0  x  1
ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ 1- 1
Για να δείξουμε ότι μια συνάρτηση f είναι 1 – 1 ακολουθούμε τους κάτωθι τρόπους
1ος τρόπος : Ξεκινάμε από τη σχέση :

f(x1) = f(x2)  x1 = x2 ( με τον ορισμό )
2ος τρόπος : Ξεκινάμε από τη σχέση :

x1  x2  f(x1)  f(x2)
(προκύπτει από τον ορισμό με αντιθετοαντιστροφή )
3ος τρόπος : Αρκεί να δείξουμε ότι η συνάρτηση f είναι γνησίως μονότονη

(το αντίστροφο δεν ισχύει πάντα. Δηλαδή κάθε 1 – 1 συνάρτηση δεν είναι
πάντοτε γνησίως μονότονη .)
4ος τρόπος : Δείχνουμε ότι δεν υπάρχουν σημεία της γραφικής παράστασης της f με
την ίδια τεταγμένη ή κάθε οριζόντια ευθεία παράλληλη προς τον άξονα
xx΄ τέμνει την Cf το πολύ σε ένα σημείο .
5ος τρόπος : Δείχνουμε ότι για κάθε τιμή y  f ( ) η εξίσωση y = f(x) έχει ακριβώς
μια λύση ως προς x που ανήκει στο πεδίο ορισμού της f.
67
 ΠΟΛΛΑΠΛΟΥ ΤΥΠΟΥ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ
Αν η συνάρτηση είναι πολλαπλού τύπου για να δείξουμε ότι είναι 1 – 1 ακολουθούμε τα εξής
f (x) x  1
βήματα f(x) =  1
f 2 (x) x  2
1) Ελέγχω αν η f1(x) είναι 1 – 1

2) Ελέγχω αν η f2(x) είναι 1 – 1
3) Πρέπει και τα σύνολα τιμών κάθε κλάδου να είναι ξένα μεταξύ τους να μην έχουν κοινά
σημεία δηλαδή f ( 1 )  f (  2 )  
Να βρείτε ποιες από τις παρακάτω συναρτήσεις είναι 1 – 1

Α) f(x) = 2 lnx – 3
Β) f(x) = 3 ex-1 + 2
Γ) f(x) = ( x-1)(x-2)(x-3)(x-4) + 2005
x
Δ) f(x) =
x 1
3x  1 x  (2,4]
Ε) f(x) = 
x  3 x  (4,17)
Λύση
α) Αf = (0, +  )
f(x1) = f(x2)  2 lnx1 – 3 = 2 lnx2 – 3  2 lnx1 = 2 lnx2  lnx1 = lnx2 
 x1 = x2 άρα η f είναι 1 – 1
β) Αf = R
3
f(x1) = f(x2)  3 e x1 1 + 2 = 3 e x 2 1 + 2  3 e x1 1 = 3 e x 2 1  
e x1 1 = e x 2 1  x1 - 1 = x2 - 1  x1 = x2 άρα η f είναι 1 – 1
γ) Είναι f(1) = f(2)= f(3) = f(4) = 2005

Επομένως η f δεν είναι 1 – 1 (για διαφορετικά x προκύπτουν ίδια y)
δ) Έχουμε
 x
 x<0
f(x) = 1  x
 x x 0
1  x
68
 Για x < 0 έχουμε

1 1
x1  x2 < 0  - x1  - x2 < 0  1 - x1  1 - x2 < 0  
1  x1 1  x 2
x1  x 2
 
()

x1 x
 2 
1  x1 1  x 2
 f(x1)  f(x2)
άρα f είναι 1 –1 για x < 0
 Για x  0
1 1
x1  x2  0  1 + x1 1 + x2  
1  x1 1  x 2
x1  x 2
 
()

x1 x2
  f(x1)  f(x2)
1  x1 1  x 2
άρα f είναι 1 –1 για x  0
 Τέλος για x1< 0 και x2  0 έχουμε

x1 x2
f(x1) = <0 και f(x2) = 0
1  x1 1 x2
γιατί x1< 0 και x1< 0  - x1> 0 γιατί x2  0 και x2  0 
 1- x1> 1  1 + x2  1
ΑΡΑ f(x1)  f(x2) ( f(x1) < 0  f(x2) )
άρα f είναι 1 –1
3x  1 x  (2,4]
ε) f(x) = 
x  3 x  (4,17)
 Για x  (2, 4]
x1  x2  3x1  3x2  3x1 - 1  3x2 - 1  f(x1)  f(x2)
άρα f είναι 1 –1 για x  (2, 4]
 Για x  (4,17)
x1  x2  x1 + 3  x2 + 3  f(x1)  f(x2)
άρα f είναι 1 –1 για x  (4,17)
69
3  ( 1)
 Έχουμε 2 < x  4  6 < 3x  12  5 < 3x - 1  11  5 < y  11 
 f1(A) = (5, 11] και
3
4 < x < 17  7 < x + 3 < 20  7 < y  20  f2(A) = (7, 20)
παρατηρούμε ότι τα σύνολα τιμών των δύο κλάδων της συνάρτησης έχουν κοινά σημεία
(διάστημα) το (7,11] οπότε αν πάρουμε μια τιμή π.χ. το 8  (7,11] υπάρχουν δύο τιμές του x
που να έχουν εικόνα το y = 8 δηλαδή
3 x –1 = 8  x = 3 και
x+3=8  x =5
άρα για ένα y υπάρχουν δύο διαφορετικά x .
Έστω συνάρτηση f : R  R με την ιδιότητα f ( x 2 )  2 f ( x)  x 4  2 x 2 για κάθε x  R
Να αποδείξετε ότι η f δεν είναι 1-1.
Λύση
Για x  1 έχουμε
f (1)  2 f (1)  14  2 12  3 f (1)  3  f (1)  1 και
Για x  1 έχουμε
f (1)  2 f (1)  (1) 4  2  (1) 2  1  2 f (1)  3  2 f (1)  2  f (1)  1 δηλαδή για
 1  1  f (1)  f (1)  1 άρα η f δεν είναι 1-1
Έστω συνάρτηση f :    και ισχύει

f(f(x)) = ex + f 3(x) για κάθε x R
Να δείξετε ότι η f είναι 1 – 1 .
Λύση
f(f(x)) = ex + f 3(x)  f(f(x)) - f 3(x) = ex (1)

έστω
f(x1) = f(x2)  f(f(x1)) = f(f(x2))
f(x1) = f(x2)  f 3 (x1 )  f 3 (x 2 )

()

(1)
f(f(x1)) – f 3(x1) = f(f(x2)) – f 3(x2)  e x1  e x 2  x1 = x2
άρα η f είναι 1 –1
Β΄ ΤΡΟΠΟΣ
Θεωρώ συνάρτηση g ( x)  f ( x)  x 3
70
Άρα η σχέση (1) γράφεται g  f ( x)   e x όποτε έχουμε

συνθέτω ττη g
f ( x1 )  f ( x2 )  g  f ( x1 )   g  f ( x2 )   e x1  e x2  x1  x2
Έστω συνάρτηση f : R  R με την ιδιότητα

(f  f )(x) = f(x) + α x (1) για κάθε x  R όπου α  0.Να αποδειχθεί ότι
α) η f είναι 1 –1
β) f(0) = 0
Λύση
α) Έστω x1 , x2  R με
(1) f ( x1 ) f ( x 2 )
f(x1) = f(x2)  f(f(x1)) = f(f(x2))  f(x1) + α x1 = f(x2) + α x2 
0
 α x1 = α x2  x1 = x2
β) έχουμε f (f (x)) = f(x) + α x

f 1 -1
για x = 0 γίνεται f (f (0)) = f(0) + α 0  f (f (0)) = f(0)  f(0) = 0
Έστω συνάρτηση f : R  R είναι γνησίως φθίνουσα να λυθεί η εξίσωση

(f  f )(x 2  4x) = (f  f )(x  4)
Λύση
Επειδή η f είναι γνησίως φθίνουσα είναι και 1 – 1 .Άρα έχουμε

f 1 -1 f 1 -1
f (f (x 2  4x)) = f (f (x  4))  f (x 2  4x) = f (x  4)  x 2  4x = x  4 
 x2 + 3 x – 4 = 0  x = 1 ή x = - 4
θυμίζουμε ότι f είναι και 1 – 1 όταν f(x1) = f(x2)  x1 = x2

ΓΕΝΙΚΑ f ()  f () 
Έστω συνάρτηση f : R  R με την ιδιότητα

(f  f )(x) +3 f(x) – x2003 = 0 (1) για κάθε x R
Να αποδειχθεί ότι
α) η f είναι 1 –1
β) Αν f(1) = 0 τότε να βρεθεί το f(0)
Λύση
Έστω x1 , x2  R με
71
f(x1) = f(x2)  f(f(x1)) = f(f(x2))

( 3 ) 3 f(x1) = 3f(x2)
ακόμη f(x1) = f(x2)    ΠΡΟΣΟΧΗ
(+)

(1) x12 1  x 2 2 1  x1  x 2
f(f(x1)) + 3 f(x1) = f(f(x2)) +3f(x2)  ΜΟΝΟ ΠΕΡΙΤΤΟΥ
 x12003 = x22003  x1 = x2 ΒΑΘΜΟΥ
x 1
β) Από τη σχέση f (f (x)) +3 f(x) – x 2003
=0 
f (1)0
f (f (1)) +3 f(1) – 12003 = 0  f (0) +3  0 – 1 = 0  f (0) = 1
Δινεται η γνησίως φθίνουσα συνάρτηση f : R  R .Να λυσετε την εξίσωση
f (1  x 3 )  f (1)  x 5
Λύση
H εξίσωση γράφεται f (1  x 3 )  x 5  f (1) (1)
Θεωρούμε τη συνάρτηση g ( x)  f (1  x 3 )  x 5 , x  R
Θα αποδείξουμε ότι η g είναι 1-1. Για οποιαδήποτε
f γγνησφθιν
3 3 3 3 3 3 3 3
x1  x2  x1  x2   x1   x2  1  x1  1  x2  f (1  x1 )  f (1  x2 ) (2)
5 5
x1  x2  x  x2
1 με πρόσθεση κατά μέλη
5 3 5 3
x1  f (1  x1 )  x1  f (1  x2 )  g(x1 )  g(x 2 ) άρα η g είναι γνησίως αύξουσα άρα και 1-1
g 1-1
Η εξίσωση (1) γράφεται f (1  x 3 )  x 5  f (1)  g(x)  f(1)  g(x)  g(0)  x  0
Οπότε μοναδική λύση η x  0
72
ΑΛΥΤΕΣ ακρότατα- 1-1 συνάρτηση
ΑΛΥΤΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΑ – ΑΚΡΟΤΑΤΑ –

1-1 ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ
1. Να αποδείξετε ότι οι παρακάτω συναρτήσεις είναι 1-1
α ) f(x) = 2 - x3
β ) f(x) = 2ex-1 – 3
2. Να αποδείξετε ότι οι παρακάτω συναρτήσεις είναι 1-1

ex
α) f ( x)  x β) f ( x)  2 x  ln x
e 1
3. Έστω η συνάρτηση f(x) = x7 + 7x – 7 xε R

Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία . Να εξετάσετε αν η f είναι
1 – 1 . Να λυθεί η ανίσωση f ( f(x) ) < 1 .
4. Οι συναρτήσεις f και g είναι ορισμένες στο R και για κάθε xε R ισχύει:

( f o f )(x) = κf(x) + λg(x2003 + 2004 ) κ, λ ε R* .Αν η συνάρτηση g είναι 1-1
να αποδείξετε ότι και η συνάρτηση f είναι 1-1 .
Δίνεται η συνάρτηση f ( x)   x  1   x  3  1
2 2
5.
α) Να αποδείξετε ότι η f παρουσιάζει ελάχιστο σε δύο διαφορετικές θέσεις
β) Να λύσετε την εξίσωση f ( x 2  3 x  1)  1
6. Δίνεται η συνάρτηση f με τύπο f ( x)  x 3  e x  1

α) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση είναι 1-1
Β1) f ( x)  0
B2) f ( x)  e
B3) f ( x 2  5 x  6)  0
B4)  x  3  x 2  1  e x
3 3 2
1
 e x 3
γ) Να λύσετε την εξίσωση ln 3 x  x  e1 x   x  1
3
ex
7. Δίνεται η συνάρτηση f με τύπο f ( x)  x
e 1
α) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση είναι 1-1

β) Να λύσετε την εξίσωση 1  e  x  f ( x 2  2 x)  1 
8. α) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση g ( x)  e x  e  x είναι 1-1

β) Αν για την συνάρτηση f : A  R με   0,  ισχύει
1
e f ( x )  e  f ( x )  e ln x  για κάθε x  0 τότε να βρεθεί ο τύπος της f .
x
73
9. Δίνεται η συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει

f ( x)  e f ( x )  x 3 για κάθε x  R
Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f είναι 1-1
10. Δίνονται οι συνάρτησεις f,g : R  R για τις οποίες ισχύει

gof x   x 3  e f ( x )  1 για κάθε x  R
Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f είναι 1-1

 fof ( x)  f ( x)  2 x  2 για κάθε x  R
α) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f είναι 1-1
β) Να βρείτε την τιμή f (1)
γ) Να λύσετε την εξίσωση f ( x 2  x  1)  2 x  1  f  f ( x) 
12. Δίνεται η γνησίως αύξουσα συνάρτηση f : R  R .Να λύσετε

α) Την ανίσωση f ( x)  x  f (2 x)
β) την εξίσωση f ( x)  ln x  f ( x 2 )

 fof ( x)  f 3 ( x)  x  0 για κάθε x  R
β) Να λύσετε την εξίσωση f ( f ( x)  x 2  x)  f  f ( x)  2 x  2 
γ) Να λύσετε την εξίσωση f ( f (2 x  1))  f  f ( x)   x  1
14. Δίνεται η συνάρτηση f με τύπο f ( x)  e x  1  ln x

B1) e x  1  2 ln x  e  1
B2) e 3 x  1  ln 3  ln x  3  ln ln 8
e
B3) x  1  ln ln x   f  
 x
15. Δίνονται οι συνάρτησεις f,g : R  R για τις οποίες ισχύει
gof ( x)  2 x 5  e f ( x )  1 , x  R για κάθε x  R
β) Να λύσετε την εξίσωση f (ln x)  f 1  x 3 
16. Έστω οι συναρτήσεις f και g με κοινό πεδίο ορισμού το σύνολο Α .Αν η

β ) Να αποδείξετε ότι η h 1-1 .
74

3
f 2 (1)
=2.
g(1)
17. Έστω μια συνάρτηση f ορισμένη στο R για την οποία για κάθε xε R ισχύει
5 f 5(x) + 3 f 3(x) + x = 0
Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε τον τύπο της
αντίστροφης συνάρτησης .
18. Αν η f είναι γνησίως αύξουσα στο R και για κάθε xε R ισχύει

2x  f ( x)
f( ) = f(x) τότε να δείξετε ότι f(x) = x .
3
19. Να αποδείξετε ότι είναι 1-1 η συνάρτηση f(x) = x3 + x .

΄Επίσης να λυθεί η εξίσωση e 3x + e x = ( 1 – x)3 + 1 – x .
20. Έστω f : R  R ώστε f ( f(x) ) = 9x –8 για κάθε xε R .Να δειχτεί ότι

α ) Η f είναι 1-1 .
β ) f(1) = 1 .
21. Αν για τη συνάρτηση f : R  R ισχύουν

(f o f)(x) = 9x + 1 και f(81f(x) + 10 ) = ( f o f o f )(x) .Να βρεθεί το f(A) .
22. Έστω μια συνάρτηση f : R  R για την οποία υπάρχει α ε R* τέτοιο ώστε
(f o f)(x) = f(x) + αx για κάθε xε R . Να βρεθεί το f(0) .
23. Δίνεται η συνάρτηση f : R  R με την ιδιότητα

(f o f)(x) = x2 - x + 1 .Να δείξετε ότι f(1) = 1 και ότι η συνάρτηση
g(x) = x2 – xf(x) + 1 δεν είναι 1-1 .
24. Δίνεται η συνάρτηση f(x) = ex + x3 + x + 1

α ) Να αποδειχθεί ότι η f αντιστρέφεται .
β ) Να λυθεί η εξίσωση
2
e x  x + (x2 – x)3 + x2 – 2x = e x+3 + ( x + 3)3 + 3
25. Δίνεται η συνάρτηση f(x) = x5 + x + 1

α ) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα και 1-1 .
β ) Να λυθεί η εξίσωση f(x) = f -1(x) .
γ ) Να υπολογισθεί το f -1(1) .
26. Αν η συνάρτηση g είναι ορισμένη και γνησίως αύξουσα στο R να

αποδείξετε ότι η εξίσωση :
g(x-1) + g(x+1) = g(5-2x) + g(5-x)
έχει μοναδική ρίζα το 2 .
75
27. Έστω f , g : R  R συναρτήσεις, ώστε η f  g να είναι 1  1 .

α) Να αποδείξετε ότι η g είναι 1  1 .
β) Αν για κάθε x  0 ισχύει: g  f  ln x   1  g  x  2  να αποδείξετε ότι f  x   e x  1 για κάθε
xR .
76
Αντίστροφη συνάρτηση
ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ
ΟΡΙΣΜΟΣ
 Έστω συνάρτηση f : A  R η οποία είναι 1 – 1.Ορίζεται τότε η συνάρτηση
f 1 : f(Α)  R από τη σχέση
f(x) = y  f 1 (y) = x
Η f 1 λέγεται αντίστροφη της f .
f(x) = y
x y
f 1 (y) = x
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ - ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
 Με βάση τον τρόπο που ορίζεται η αντίστροφη της f : A  R έχουμε ότι

1. A f 1  f (A)
1
2. Η f έχει σύνολο τιμών το πεδίο ορισμού Α της f.
3. y = f(x)  x = f 1 (y) για κάθε y  f(Α)
 Αν f : A  R είναι αντιστρέψιμη τότε

1. f 1 ( f(x) ) = x για κάθε x  Α
2. f ( f 1 (y)) = y για κάθε y  f(Α)
1. ( f 1 ) –1 = f
ΚΟΙΝΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΩΝ Cf Cg
Έστω f 1 η αντίστροφη μιας συνάρτησης f .Επειδή

f(x) = y  f 1 (y) = x προκύπτει ότι
Μ( x , y )  Cf  N( y , x)  C f  1
Αλλά τα σημεία Μ( x , y ) και N( y , x) είναι συμμετρικά ως προς την ευθεία y = x
Άρα y=x
 Οι Cf και Cf 1 είναι συμμετρικές ως προς την ευθεία y = x διχοτόμο του

1ου και 3ου τεταρτημορίου .
 Αν η f είναι γνησίως αύξουσα τότε τα κοινά σημεία των Cf και Cf 1

τα βρίσκουμε από τη λύση της εξίσωσης
f (x) = x ή f 1 (x) = y
 Αν η f δεν είναι γνησίως αύξουσα τότε τα κοινά σημεία των Cf και
77
Cf 1 τα βρίσκουμε από τη λύση του συστήματος

y  f (x)  y  f (x)  y  f 1 (x)
 
x  f 1 (y)  x  f (y)  x  f 1 (y)
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
 Όταν ζητούνται τα κοινά σημεία των γραφικών παραστάσεων των
συναρτήσεων f : A  R και f 1 : f(Α)  R επιλύουμε το σύστημα
y  f (x) 
  f(x) = f (x) (1)
–1
1
x  f (y) 
Πολλές φορές όμως είναι αδύνατη η εύρεση της f –1 ή δύσκολη η απευθείας
λύση της (1) . Σε περιπτώσεις που η f είναι γνησίως αύξουσα επιλύουμε την
ισοδύναμή της f(x) = x . Με άλλα λόγια βρίσκουμε τα σημεία τομής της Cf
με τη διχοτόμο y = x .
 Σε κάθε άλλη περίπτωση δηλαδή αν η f είναι γνησίως φθίνουσα ή

ανεξαρτήτως μονοτονίας προσπαθούμε να λύσουμε την εξίσωση f(x) = f –1(x)
y  f (x) 
ή το σύστημα  (και τα ισοδύναμά του – κοίτα παραπάνω)
x  f 1 (y) 
 Τα κοινά σημεία των Cf και Cf 1 αν υπάρχουν δεν βρίσκονται μόνο
πάνω στη διχοτόμο y = x π.χ. f(x) = 1 – x2 , x  [0 , +  )
ΑΝ ΟΜΩΣ η f είναι γνησίως αύξουσα τότε όλα τα κοινά σημεία των Cf
και Cf 1 (αν υπάρχουν ) βρίσκονται πάνω στη διχοτόμο .
 Αν η Cf έχει κοινό σημείο με την ευθεία y = x τότε λόγω συμμετρίας των

Cf και Cf 1 το σημείο αυτό είναι και σημείο της Cf 1 .
ΣΧΟΛΙΑ - ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Έστω f : A  R
 f 1 – 1  f αντιστρέψιμη
 Αν η f δεν είναι αντιστρέψιμη τότε η f δεν είναι 1 – 1
 Αν η f δεν είναι αντιστρέψιμη τότε η f δεν είναι γνησίως μονότονη
 Αν η f δεν είναι γνησίως μονότονη τότε η f δεν είναι υποχρεωτικά
μη αντιστρέψιμη
 Η αντίστροφη μιας γνησίως μονότονης είναι γνησίως μονότονη με το ίδιο είδος
μονοτονίας .
78
ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ Cf ΚΑΙ Cg
Αν γνωρίζουμε τη γραφική παράσταση της f τότε μπορούμε να κατασκευάσουμε τη γραφική

παράσταση της f –1 και αντίστροφα αφού οι Cf και Cf 1 έχουν άξονα συμμετρίας την ευθεία
y=x .
ΕΥΡΕΣΗ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ

Για να προσδιορίσουμε την αντίστροφη μιας συνάρτησης εκτελούμε τα παρακάτω βήματα
1ο βήμα : Προσδιορίζουμε το πεδίο ορισμού της f .
2ο βήμα : Δείχνουμε ότι η f είναι 1 – 1 άρα αντιστρέψιμη .
3ο βήμα : Θέτουμε y = f (x) και λύνουμε ως προς x για να βρούμε τον τύπο της
αντίστροφης x = f –1 (y) . Οι περιορισμοί για το y που τυχόν θα
προκύψουν μας δίνουν το σύνολο τιμών της συνάρτησης f που είναι και
το πεδίο ορισμού της αντίστροφης f –1 .
ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ
1η πρόταση
Αν η f : R  R ειναι γνησίως αύξουσα τότε οι εξισώσεις f ( x)  f 1 ( x) (1)  f ( x)  x (2)
είναι ισοδύναμες
Λύση
Έστω ρ ρίζα της (1).Τότε f (  )  f 1 (  ) οπότε
f  f (  )   f  f 1 (  )   f  f (  )    , (3)
Θα δείξουμε ότι f (  )   .Πράγματι
f  .ααυ ( 3)
 Αν f ( )    f ( f (  ))  f (  )    f (  ) άτοπο
f  .ααυ ( 3)
 Αν f (  )    f ( f (  ))  f (  )    f (  ) άτοπο
ΆΡΑ f (  )   δηλαδή ο αριθμός ρ είναι ρίζα της (2).
Έστω ρ ρίζα της (2).Τότε f (  )   (4) οπότε

f 1  f (  )   f 1 (  )    f 1 (  ) , (3)
Από την (4) έχουμε   f 1 (  )  f(  ) .Eπομένως ο αριθμός ρ είναι ρίζα της (1)
79
2η πρόταση
Αν η f :   R ειναι γνησίως αύξουσα τότε ΚΑΙ η f 1 : f ( )  R ειναι γνησίως αύξουσα
Λύση
Έστω x1 , x2  f ( A), με x1  x2
Τότε x1  x2  f  f 1 ( x1 )   f  f 1 ( x2 ) 
f  . 
 f 1 ( x1 )  f 1 ( x2 ) δηλαδή η f 1 γνησίως
αύξουσα
3η πρόταση
Αν η f :   R ειναι 1-1 τότε ΚΑΙ η f 1 ειναι γνησίως 1-1
Λύση
Πραγματι για κάθε x  f ( A) ισχύει

f  f 1 ( x)   x , (1)
Οπότε αν x1 , x2  f ( A) με f 1 ( x1 )  f 1 ( x2 ) τότε
f ( f 1 ( x1 ))  f ( f 1 ( x2 ))  x1  x2
Άρα η f 1 είναι 1-1.
4η πρόταση
Αν η f : R  R ειναι γνησίως αύξουσα με f R   R τότε ισχύει η ισοδυναμία
f ( x )  x  f 1 ( x )  x
Δηλαδή αυτό σημαίνει ότι στο διάστημα όπου η C f βρίσκεται πάνω από την ευθεία y  x , η
C f 1 βρίσκεται κάτω και αντίστροφα.
Έστω η συνάρτηση f (x) = 2 + ex 1

Να βρεθεί η αντίστροφή της .
Λύση
Πρέπει e x –1  0  e x  1  e x  e0  x  0
Άρα Αf = [0 , +  )
Πρέπει στη συνέχεια να δείξουμε ότι η f είναι 1 – 1 .Έχουμε
f(x1) = f(x2)  2 + e x1  1 = 2 + e x 2  1  e x1  1 = ex2 1 
 e x1  1 = e x 2  1  e x 1 = e x 2  x1 = x2
άρα η f είναι 1 – 1  άρα αντιστρέψιμη
Στη συνέχεια λύνουμε την εξίσωση y = f(x) ως προς x για να βρούμε τον τύπο
της f –1 και το πεδίο ορισμού της .(σύνολο τιμών της f )
80
υψώνουμε στο τετράγωνο
y = f(x)  y = 2 + ex 1  y - 2 = ex 1 
όμως e x  1  0 άρα  (y - 2)2 = e x  1
y - 2 0  y 2  (y - 2)2 = ex -1 
 (y - 2)2 +1 = ex 
 x = ln[(y - 2)2 +1] 
 x = ln[ y2- 4y + 5]
Ακόμη x  0  ln[ y2- 4y + 5]  0 
 ln[ y2- 4y + 5]  ln1  y2- 4y + 5  1  y2- 4y + 4  0
 (y - 2)2  0 που ισχύει πάντα .
άρα f(A) = [2 , +  )
x= ln(y 2  4y  5) 
  f (y) = ln(y –4y + 5)  f (x) = ln(x – 4x + 5)
–1 2 –1 2
1
x  f (y) 
Af –1 = f(A) = [2 , +  )
Έστω η συνάρτηση f : R  R με f ( R ) = R για την οποία ισχύει

e f(x) +2 f 3(x) –x + 4 = 0 x  R
α) Να δείξετε ότι η f είναι 1 – 1
β) Να βρείτε την αντίστροφη της f
Λύση
Α) Έχουμε ότι Αf = R και f ( Α ) = R και

e f(x) +2 f 3(x) –x + 4 = 0  e f(x) +2 f 3(x) + 4 = x (1)
Για να δείξουμε ότι η f είναι 1 – 1
f(x1) = f(x2)  ef (x1 )  ef (x 2 )
2 ( )
f(x1) = f(x2)  f 3(x1) = f 3(x2)  2f 3(x1) = 2f 3(x2) 
(4 ) (1 )
ef (x1 )  f 3 (x 1)  ef (x 2 )  f 3 (x 2 )  ef (x1 )  f 3 (x 1 )  4  ef (x 2 )  f 3 (x 2 )  4 
x1 = x2 άρα η f είναι 1 – 1
β) Έχουμε y = f(x) και x = f –1 (y) οπότε η σχέση

e f(x) +2 f 3(x) –x + 4 = 0 γίνεται
e +2 y 3 – f –1 (y) + 4 = 0  f –1 (y) = e y +2 y 3 + 4 
y
f –1 (x) = e x +2 x 3 + 4 x R
Έστω η συνάρτηση f (x) = x3 –24

Α) Να δείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρεθεί η f –1
Β) Να λυθεί η εξίσωση f (x) = f –1 (x) ( κοινά σημεία Cf και Cf 1 )
Λύση
Έχουμε ότι Αf = R
f(x1) = f(x2)  x13 –24 = x23 –24  x13 = x23  x1 = x2
άρα η f είναι 1 – 1  άρα αντιστρέψιμη
81
 3 y  24 y+24  0
y = f(x)  y = x3 –24  y + 24 = x3  x =  
  3 y  24 y+24< 0
 3 y  24 y  24  3 x  24 x  24
 x=  f(A) = R  f –1 (x) = 
  y  24 y< -24
3
  3 x  24 x< -24
x = f –1 (y)
β) Έχουμε f (x) = x3 –24

x1 < x2  x13 < x23  x13 - 24 < x23 - 24  f (x1) < f(x2 )
άρα η f είναι γνησίως αύξουσα οπότε τα κοινά σημεία ανάμεσα σε Cf και Cf 1
βρίσκονται από τη λύση της εξίσωσης
y = f(x) = x  x3 –24 = x  x3 – x –24 = 0 (σχήμα Horner με ρίζα το 3)
x  3 ή
 ( x – 3)( x2 + 3x + 8) = 0   2
 x  3x  8  0    0 δεν έχει λύση
άρα η Cf και Cf 1 έχουνε κοινό σημείο το Α(3,3)
Να βρεθούν οι τιμές του α  R ώστε να υπάρχει η αντίστροφη της

 2x  3 x< 1
f(x) =  2 Στη συνέχεια για α = -2 να βρεθεί η f –1
 2x   x  1
Λύση
α)
f1 (x)  2x  3 x< 1
 Για x < 1 έχουμε f(x) =  2
f 2 (x)= 2x   x  1
f1 (x)  2x-3
f1 (x1 )  f1 (x 2 )  2x1-3 = 2x2-3  2x1 = 2x2  x1 = x2
άρα η f1(x) είναι 1 – 1 .
 Για x  1 έχουμε
f 2(x) = 2x2 + α
f 2 (x1 )  f 2 (x 2 )  2x12 + α = 2x22 + α  2x12 = 2x22  x12 = x22   x1 = x2
άρα η f2(x) είναι 1 – 1 .
 Για x1 < 1 και x2  1 έχουμε

2  ( 3)
x1 < 1  2x1 < 2  2x1- 3 < -1  f(x1) < -1 και
2
x2  1  x22  1  2x22  2  2x22 + α  2 +α  f(x2)  2 +α
πρέπει f(x1)  f(x2) και για να εξασφαλιστεί αυτό πρέπει

2 +α > -1  α > -3
82
Για α = -2 έχουμε
x 1 y3
 f1 (x)  2x-3  y = f1(x)  y = 2x –3  2x = y +3  x = , x<1
2
y3
x<1  < 1  y+3 < 2  y < -1
2
x 1 y  2 x 1
 f 2(x) = 2x2 + α  y = f2(x)  y = 2x2 - 2  2x2 = y +2  x2 = 
2
y2
 x=
2
y2 y2
x1  1  1 y+22  y 0
2 2
x 3
Άρα f1-1 (x) = x < -1
2
x2
f2-1 (x) = x 0
2
x 3
 2 x < -1
Τελικά f –1(x) = 
 x2 x 0
 2
x
Αν f(x) = να βρεθεί συνάρτηση g τέτοια ώστε f –1(g(x)) = f(x)
x 1
Λύση
x1 x2
Αf = R – {1} και f(x1) = f(x2)  =  x1(x2 – 1) = x2( x1 –1) 
x1  1 x 2  1
x1x2 – x1 = x2 x1 – x2  – x1 = – x2  x1 = x2
x
y = f(x)  y =  y(x-1) = x  yx –y = x  yx –x = y  (y-1) x = y 
x 1
y
 x= , y-1  0  y  1
y 1
y
Ακόμη x1   1  y  y-1  0  -1 ισχύει πάντα
y 1
Άρα f(A) = R – {1}
83
y 
x  y x
y  1   f –1(y) =  f –1(x) = Af –1 = f(A)
y 1 x 1
x  f 1 (y) 
g(x) g(x) x
f –1(g(x)) = f(x)  = f(x)  = 
g(x)  1 g(x)  1 x  1
 xg(x) –g(x) =xg(x) –x  - g(x) = - x  g(x) = x
Έστω ότι η γνησίως μονότονη συνάρτηση f διέρχεται από τα σημεία Α(1,2) και Β(3,0) . Να
λυθούν
α) Η εξίσωση f –1( f(x2 + 2x) + 2 ) = 1
β) Η ανίσωση f( f –1(x3 + x) –2 ) > 2
Λύση
α)Αφού η f διέρχεται από τα σημεία Α(1,2) και Β(3,0) ισχύει f(1) =2 και f(3) = 0
Έτσι ξέρουμε ότι η f είναι γνησίως μονότονη αρκεί να βρούμε το είδος της μονοτονίας .
1< 3  f(1) < f(3)  άρα η f είναι γνησίως φθίνουσα
x1 < x2  f(x1) < f(x2)
εφόσον η f είναι γνησίως φθίνουσα  f 1 – 1  f αντιστρέφεται .

συνθέτω την f και στα δύο μέλη
f –1(f(x2 + 2x) + 2 ) = 1  f(f –1(f(x2 + 2x) + 2 )) = f(1) 
f 1-1
 f(x2 + 2x) + 2 = 2  f(x2 + 2x) = 0  f(x2 + 2x) = f(3) 
 x2 + 2x = 3  x2 + 2x - 3 = 0  x = 1 ή x = -3
f γνησίως φθίνουσα
β) f( f –1(x3 + x) –2 ) > 2  f( f –1(x3 + x) –2 ) > f(1)  f –1(x3 + x) –2 < 1
συνθέτω την f και στα δύο μέλη
 f –1(x3 + x) < 3  f( f –1(x3 + x)) > f(3)  x3 + x > 0 

x 2 1 0
 x(x2 +1) > 0  x>0
Δίνονται οι συναρτήσεις f , g : R  R με (fof)(x) = x2 –5x +9 και g(x) = x2 –xf(x) +3 για κάθε

x  R .Να δειχθεί ότι
α) f(3) = 3
β) η συνάρτηση g δεν αντιστρέφεται
Λύση
Έστω f(3) = κ ψάχνουμε να βρούμε το κ .Έχουμε από την υπόθεση

x 3 f (3)
f(f(x) = x –5x +9
2  f(f(3) = 3 –5  3 +9
2  f(κ) = 9 – 15 +9  f(κ) = 3
Για x = κ έχουμε
84
f(f(κ) = κ2 –5κ +9  f(3) = κ2 –5κ +9  κ = κ2 –5κ +9  κ2 –6κ +9 = 0 

 (κ – 3) 2 = 0  κ –3 = 0  κ = 3
Άρα f(3) = 3
β) Έχουμε g(x) = x2 –xf(x) +3
για x = 3 g(3) = 32 –3f(3) +3  g(3) = 9 –3  3 +3  g(3) = 3
για x = 0 g(0) = 02 –0f(0) +3  g(0) = 3
Άρα για 3  0  g(3)  g(0) άρα η g δεν είναι 1 – 1  δεν αντιστρέφεται

x1  x2  g(x1) = g(x2)
e
Δίνεται η f(x) = lnx - +x
x
α) Να αποδειχθεί ότι ορίζεται η f –1
β) Να λυθεί η εξίσωση f –1(x) = x
Λύση
α) Έχουμε Αf = (0, +  ).Για να ορίζεται η f –1 αρκεί να αποδείξουμε ότι η f είναι γνησίως
μονότονη οπότε 1 – 1 άρα αντιστρέψιμη .Έστω x1 , x2  (0, +  ) με
x1 < x2  ln x1 < lnx2
1 1 (  e) e e
x1 < x2  >  <
x1 x2 x1 x2
x1  x 2

()

e e
lnx1 - + x1 < lnx2 - + x2  f(x1) < f(x2)
x1 x2
άρα η f είναι γνησίως αύξουσα .
e e
β) f –1(x) = x  f (f –1(x)) = f(x)  x = f(x)  x = lnx - + x  lnx - = 0 
x x
e
ονομάζουμε g(x) = lnx - , x>0
x
Η g είναι γνησίως αύξουσα διότι
x1 < x2  ln x1 < lnx2

1 1  (  e) e e e e
x1 < x2  >  <  lnx1 - < lnx2 -  g(x1) < g(x2)
x1 x2 x1 x2 x1 x2
e
ακόμη ξέρουμε ότι g(e) = lne - =1–1=0
e
g 11
οπότε g(x) = 0  g(x) = g(e)  x = e
άρα f –1(x) = x  x = e
85
Δίνεται μια συνάρτηση f : R*  R με την ιδιότητα

x
f(x) – f(y) = f ( ) για κάθε x, y  0 . Αν η εξίσωση f(x) = 0 έχει μοναδική
y
ρίζα .
α) Να αποδειχθεί ότι ορίζεται η f –1
β) Να λυθεί η εξίσωση f(x) + f(x2 + 3) = f(x2 + 1) + f(x + 1)
γ) Αν επιπλέον είναι f(x) > 0 για κάθε x > 1 να αποδειχθεί ότι η f είναι γνησίως
αύξουσα στο (0, +  ) .
Λύση
Για να ορίζεται η f –1 αρκεί να δείξουμε ότι η f είναι 1 – 1 .Έχουμε

f(x1) = f(x2)  f(x1) - f(x2) = 0 (1)
Όμως από τη δοθείσα σχέση για x = x1 και y = x2
x
f(x1) – f(x2) = f ( 1 ) (2)
x2
Από (1) και (2) έχουμε
x x
f ( 1 ) = 0  1 ρίζα της f
x2 x2
x
Όμως για x = y = 1 η σχέση f(x) – f(y) = f ( ) γίνεται
y
f(1) – f(1) = f (1)  f(1) = 0  1 ρίζα της f
Έχουμε δηλαδή
x1 
ρίζα της f 
x2
 x1
1 ρίζα της f   = 1  x1 = x2 άρα f 1 – 1 άρα αντιστρέψιμη
 x2
f μοναδική ρίζα


υπόθεση
β) f(x) + f(x2 + 3) = f(x2 + 1) + f(x + 1)  f(x) - f(x2 + 1) = f(x + 1)- f(x2 + 3) 
x x  1 f 1- 1 x x 1
f( 2 ) = f( 2 ) 2
= 2  x(x2+3) = (x2+1)(x+1) 
x 1 x 3 x 1 x 3
 x3 +3x = x3 +x2 + x + 1  x2 -2x + 1 = 0  x = 1
γ) Έστω x1 , x2 > 0 με x1 < x2 θα αποδείξουμε ότι f (x1) < f(x2)
x2 
f (x 2 )  f (x1 )  f ( )
f (x 2 )  f (x1 )  x1 
  άρα f(x2) – f(x1) > 0  f(x2) > f(x1)
 f ( x 2 )  0 διότι x 2  1
x1 x1 
οπότε x1 < x2  f(x1) < f(x2) άρα η f γνησίως αύξουσα στο (0,+  )
86
Δίνεται μια συνάρτηση f : R  R με τύπο f(x) = x5+ x +1

α) Να δειχτεί ότι η f αντιστρέφεται
β) Να λυθεί η εξίσωση f(x) = f –1(x)
γ) Να υπολογισθεί το f –1(1)
Λύση
α)Έστω x1 , x2  R με x1 < x2  x15 < x25

x1 < x2  x15 + x1 < x25 + x2 
 x1 + x1 + 1 < x2 + x2 + 1  f(x1) < f(x2)
5 5
άρα f είναι γνησίως αύξουσα  f 1 – 1  f αντιστρέφεται
β) Η f είναι γνησίως αύξουσα άρα αντί να λύσουμε την εξίσωση f(x) = f –1(x)
λύνουμε την ισοδύναμή της δηλαδή την f(x) = x .
f(x) = f –1(x)  f(x) = x  x5+ x +1 = x  x5+ 1 = 0  x5 = -1  x = - 5 1 
 x = -1
γ) Έστω f –1(1) = κ  f( f –1(1)) = f(κ)  1 = f(κ)  1 = κ5+ κ +1 

  0 ή
 κ5+ κ = 0  κ(κ4 + 1 ) = 0   4 4
   1  0    1 αδύνατο
Άρα f –1(1) = 0
Δίνεται μια συνάρτηση f : R  R για την οποία είναι γνωστό ότι
 f ( R)  R
 f 3 ( x)  f ( x)  2 x (1) για κάθε x  R
α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται.
β) Να βρείτε την f 1
γ) Να βρείτε τα κοινά σημεία της C f με την ευθεία y  x
Λύση
α) Θα δείξουμε ότι η f είναι 1-1.για κάθε x1 , x2  R με

f ( x1 )  f ( x2 )  f 3 ( x1 )  f 3 ( x2 ) και
f ( x1 )  f ( x2 ) αν τις προσθέσουμε κατα μέλη τοτε προκύπτει
(1)
άρα 1-1 f ( x1 )  f 3 ( x1 )  f ( x2 )  f 3 ( x2 )  x1  x2 .
β) επειδή f ( R )  R προκύπτει οτι  f 1  R

ΆΡΑ για κάθε x, y  R έχουμε f ( x)  y  x  f 1 ( y )
Συνεπώς η (1) γίνεται
y3  y y3  y 1 3
3
y  y  2x 
2
x
2
 f 1 ( y ) , y  R ΆΡΑ f 1 ( x) 
2
x x  xR
87
γ) τα κοινά σημεία της C f με την ευθεία y  x είναι τα ίδια με τα κοινά σημεία της C f 1 και της
y  x .΄Εχουμε
1
   
f 1 ( x)  x  x 3  x  x  x 3  x  2 x  x 3  x  0  x  x 2  1  0 
2
 x  0 ή x  1 ή x  1
88
ΑΛΥΤΕΣ αντίστροφη συνάρτηση
ΑΛΥΤΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ
1 Να αποδείξετε ότι οι παρακάτω συναρτήσεις αντιστρέφονται και σε κάθε

περίπτωση να ορισθεί η αντίστροφη συνάρτηση
α ) f(x) = 2 - x  3 γ) f ( x)  3e x  2  1 ε) f ( x)  x  2
β ) f(x) = 2ex-1 – 3 δ) f ( x)  ln e x  1
x3  1
2. Έστω η συνάρτηση f με τύπο f(x) = x εR .
2
α ) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να ορισθεί η αντίστροφη
συνάρτηση .
β ) Να βρείτε τα κοινά σημεία των γραφικών παραστάσεων των
συναρτήσεων f και f -1 .
3 Δίνεται η συνάρτηση f με τύπο

x2 – 4x + 5 x2
f (x) = 
2x – 5 x<2
Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να ορισθεί η αντίστροφη
συνάρτηση .
4. Έστω η συνάρτηση f με τύπο f ( x)  3e 2 x  x  1

α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται
β) Αν είναι γνωστό ότι f ( R )  R τότε να λύσετε
Β1) την εξίσωση f 1 ( x)  0
B2) την εξίσωση f 1 (e x  1)  2
B3) την εξίσωση f 1 ( x  2)  x  2
γ) Να λυσετε την εξίσωση f 1 ( f 1 ( x 2  x))  f 1  f 1 (2) 
5 Δίνεται η συναρτηση f : R  R για την οποία ισχύουν

1
f (R )  0,  KAI  ln f ( x)  x για κάθε x εR .
f ( x)
α) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως φθίνουσα και ότι αντιστρέφεται και να βρεθεί η
αντίστροφη
β) Να βρείτε το f (1) και στην συνέχεια να λύσετε τις ανισώσεις
Β1) f 1 ( x 2  x  1)  1
1
B2) f ( x)  ln 1
f ( x)
6 Έστω η συνάρτηση f με τύπο f ( x)  x 3  x

β) Να βρείτε την τιμή f 1 (10)
γ) Αν θεωρήσουμε γνωστό ότι η f έχει σύνολο τιμών το R να λύσετε
89
Γ1) την εξίσωση f 1  f 1 x 2  3 x   0

Γ2) την ανίσωση f 1  f x 2  1  4 f 1 (10)   1
7. Έστω η συνάρτηση f με τύπο f ( x)  e x 1  2 x  3

β) Να βρείτε την τιμή f 1 (e  1)
γ) Αν θεωρήσουμε γνωστό ότι η f έχει σύνολο τιμών το R να λύσετε
Γ1) την εξίσωση f 1  f 1  x  1  0
Γ2) την ανίσωση f x 2  x   f 1 e 2  3  e  4
8. Δίνεται η f : R  R με τύπο :
4x 2  1  1
x0
2x
f(x) = 
0 x=0
α ) Να βρείτε το σύνολο τιμών της .
β ) Να αποδείξετε ότι αντιστρέφεται και να βρείτε την f -1 .
1 1 2x 3x 2
γ ) Να λυθεί στο διάστημα ( - , ) την εξίσωση =
2 2 1  4x 2 1  9x 4
2x x2
9. Δίνονται οι συναρτήσεις f(x) =
και g(x) = 2
1 x x 1
α ) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε την f-1 .
β ) Να βρείτε συνάρτηση h τέτοια ώστε για κάθε xε R – {-2 , 1} να ισχύει:
( h o f )(x) = g(x)
10. Έστω οι συναρτήσεις f και g με κοινό πεδίο ορισμού το σύνολο Α .Αν η

β ) Να αποδείξετε ότι η h αντιστρέφεται .
3
f 2 (1)
=2.
g(1)
11. Έστω μια συνάρτηση f ορισμένη στο R για την οποία για κάθε xε R ισχύει
5 f 5(x) + 3 f 3(x) + x = 0
Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε τον τύπο της
αντίστροφης συνάρτησης .
12. Έστω η συνάρτηση f με τύπο f ( x)  e x  ln  x  1  1

α) Να εξετάσετε τη συνάρτηση f ως προς τη μονοτονία
90
β) Να λύσετε την ανίσωση e x  ln x 2  1  1

2
2 x3
γ) Να λύσετε την ανίσωση e x  e x  2  ln 2
x 1
2
δ) Να λύσετε την εξίσωση e x
2
 x 1
 
 ln x 3  x  1  e  ln
e
13. Έστω μια αντιστρέψιμη συνάρτηση f ορισμένη στο R με σύνολο τιμών το R.

Αν για κάθε x , y ε R ισχύει f(3x + 2y) = 3f(x) + 2f(y)
να αποδείξετε ότι
α ) f(0) = 0
β ) Η f είναι περιττή .
γ ) f -1 (3α + 2β ) = 3 f -1(α) + 2 f -1(β) για κάθε α , β ε R .
14. Δίνονται οι συναρτήσεις f , g για τις οποίες ισχύει

2g(x) – 5 f(x + 5) = g ( g(x) ) για κάθε x ε R
Αν η f -1 ορίζεται να δειχτεί ότι ορίζεται και η g –1 .
15. Έστω η συνάρτηση f ορισμένη στο R και για κάθε xε R ισχύει

f ( f(x) ) = x + f(x) τότε να δείξετε ότι
α ) Η f είναι αντιστρέψιμη .
β ) f(0) = 0
γ ) f(x) = x + f –1(x) για κάθε xε R .
16. Αν η f είναι γνησίως αύξουσα στο R και για κάθε xε R ισχύει

2x  f ( x)
f( ) = f(x) τότε να δείξετε ότι f(x) = x .
3
17. Δίνεται η συνάρτηση f με Α = R* για την οποία ισχύει

f(x1x2) = f(x1) + f(x2) και ορίζεται η f –1
Να δείξετε ότι
α ) f(1) = 0
1
β ) f( ) = - f(x)
x
γ ) f –1 ( y1 + y2 ) = f –1( y1) f –1( y2)
18. Δίνονται οι συναρτήσεις f , g :

x  1
f ( x)  με f (3)  2 και g ( x)  e x  1
x2
α) Να βρείτε τη συνάρτηση fog
β) Αν h  fog τότε να δείξετε ότι η h είναι 1-1
γ) να δείξετε ότι η h αντιστρέφεται και να βρείτε και την h 1
δ) Να βρείτε τα διαστήματα του x που η Ch 1 βρίσκεται πάνω από την ευθεία  : y  ln 2
19. Έστω η συνάρτηση f με τύπο f ( x)  x 5  x με f ( R )  R

β) Να βρείτε τα κοινά σημεία της C f 1 με την ευθεία  : y  x
91
γ) Να λύσετε την ανίσωση  

f x5  2 x  2  x5  x
δ) Να λύσετε την εξίσωση f 1
 f e   f
x 1 1

(34)  0
20. Δίνεται η συνάρτηση f(x) = x5 + x + 1

α ) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα και 1-1 .
β ) Να λυθεί η εξίσωση f(x) = f -1(x) .
γ ) Να υπολογισθεί το f -1(1) .
1 x
21. Δίνεται η συνάρτηση f (x)  ln
1 x
i) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε την f –1.
ii) Αν g(x)=lnx να βρείτε την συνάρτηση f –1og .
1  2e x
22. Δίνονται οι συναρτήσεις f (x)  και g(x)=1-e2x
1  3e x
i) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε την αντίστροφή της .
ii) Να λύσετε την εξίσωση (gof –1)(x)=0
23. Δίνονται οι συναρτήσεις f (x)  x  1 και g(x)=3+ x . Να βρείτε

i) Τη συνάρτηση g –1
ii) Tη συνάρτηση fog –1
iii) Τη συνάρτηση h τέτοια ώστε foh=g
24. Δίνεται η συνάρτηση:

ex 1
f x  x , x R
e 1
Να αποδείξετε ότι:
α) η f αντιστρέφεται και να βρείτε την αντίστροφη συνάρτηση f 1 ,
β) η εξίσωση f 1  x   0 έχει μοναδική ρίζα το μηδέν.
25. Έστω f , g : R  R συναρτήσεις, ώστε η f  g να είναι 1  1 .

β) Αν για κάθε x  0 ισχύει: g  f  ln x   1  g  x  2  να αποδείξετε ότι f  x   e x  1 για κάθε
xR .
92
26. Δίνεται συνάρτηση: f : 1,     0,    για την οποία ισχύει:  f  f  x   ln x για κάθε
x  1 ,   
α) Να αποδείξετε ότι η f είναι 1  1 .
β) Να λύσετε την εξίσωση f  x   f 1  2010  .
γ) Να αποδείξετε ότι f  ln x   ln f  x   για κάθε x  1 ,    .
δ) Να αποδείξετε ότι f 1  x   e f  x 
27. Δίνονται συναρτήσεις f , g : R  R για τις οποίες ισχύει:  f  g  x   3x για κάθε x  R .
β) Να αποδείξετε ότι η f έχει σύνολο τιμών το R.
γ) Να γράψετε τον τύπο της g 1  x  συναρτήσει του f  x  .
δ) Αν η συνάρτηση f είναι γνησίως φθίνουσα, να αποδείξετε ότι η g είναι γνησίως αύξουσα.
28. Δίνεται συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει:  f  f  x   3x  2 για κάθε x  R .

β) Να βρείτε την τιμή f 1 .
γ) Να εκφράσετε την f 1 με τη βοήθεια της f.
δ) Να αποδείξετε ότι f  3x  2   3f  x   2 .
ε) Να λύσετε την εξίσωση f  x   x .
29. Δίνεται γνησίως φθίνουσα συνάρτηση f με πεδίο ορισμού το R και σύνολο τιμών το R για την
οποία ισχύει: f  e x  2   f  x  3   x για κάθε x  R .
α) Να αποδείξετε ότι η f είναι αντιστρέψιμη.
β) Να βρείτε τα σημεία τομής της γραφικής παράστασης της f με τον άξονα x x .

γ) Να λύσετε την ανίσωση: f 6  f 1  x 2  4   0
30. Δίνεται η συνάρτηση g  x   e x  x  1
α) Να μελετήσετε τη g ως προς τη μονοτονία.
β) Να βρείτε τα σημεία τομής της Cg με τον άξονα x x .
γ) Δίνεται συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει:  g  f  x   x 1
i) Να αποδείξετε ότι η f είναι 1  1 .
ii) Να βρείτε το f 1 .
iii) Να βρείτε τον τύπο f 1  x  .
93
Μονοτονία – ακρότατα – συνάρτηση 1-1 - αντίστροφη
ΛΥΜΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
ΜΟΝΟΤΟΝΙΑ – ΑΚΡΟΤΑΤΑ – ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ 1-1 -
ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ
1. Έστω οι συναρτήσεις f , g : R  R για τις οποίες ισχύει g  x   f  2x  5   f 4  x  για κάθε

x  R . Ακόμη η f είναι γνησίως φθίνουσα.
α) Να μελετήσετε την g ως προς την μονοτονία.
β) Να λύσετε την ανίσωση g  e x  2   0
ΛΥΣΗ
α) Έστω x1 , x 2  R με
2   5  f γνησίως φθίνουσα
x1  x 2  2x1  2x 2  2x1  5  2x 2  5  f 2x1  5   f 2x 2  5  (1)
ακόμα
 1 4 f γνησίως φθίνουσα  1 
x1  x 2   x1   x 2  4  x1  4  x 2  f 4  x1   f 4  x 2   f 4  x1  f 4  x 2 
(2)
Από (1)+(2) έχουμε
f  2x1  5   f  4  x1   f 2x 2  5   f 4  x 2   g x1   g x 2   g γνησίως φθίνουσα
β) Έχουμε g  e x  2   0 .
Αναζητούμε μια τιμή του x. . Έστω x 0 ώστε g  x 0   0 .
Οπότε g  3   f  2  3  5   f 4  3   f 1   f 1   0
g γνησίως φθίνουσα
Άρα g  e x  2   0  g e x  2   g 3   e x  2  3  e x  5  x  ln 5
2. Να μελετήσετε ως προς τη μονοτονία τις συναρτήσεις:

4
α) f  x   3  6  2x β) f  x    ln x
x
ΛΥΣΗ
α) Η συνάρτηση f  x   3  6  2x ορίζεται όταν: 6  2x  0  2x  6  x  3 .

Άρα το πεδίο ορισμού της f είναι το σύνολο: A f  (  ,3] .
Έστω x1 , x 2  (  ,3] , με x1  x 2 .
Έχουμε : x1  x 2  2x1  2x 2  6  2x1  6  2x 2  6  2x1  6  2x 2 
  6  2x1   6  2x 2  3  6  2x1  3  6  2x 2  f x1  f x 2 
Άρα η f είναι γνησίως αύξουσα.
4
β) Η συνάρτηση f  x    ln x ορίζεται όταν:  x  0 και x  0   x  0
x
Άρα το πεδίο ορισμού της f είναι το σύνολο: A f   0,    .
94
Έστω x1 , x 2   0,    , με x1  x 2 . Έχουμε:
1 1 4 4
 x1  x 2     (1)
x1 x 2 x1 x 2
 x1  x 2  ln x1  ln x 2   ln x1   ln x 2 (2)
Προσθέτουμε κατά μέλη τις ανισότητες (1) και (2) και προκύπτει:
4 4
 ln x1   ln x 2  f  x1   f x 2 
x1 x2
Άρα η f είναι γνησίως φθίνουσα.
3. Να μελετήσετε ως προς τη μονοτονία τις επόμενες συναρτήσεις:

 2  x , αν x  0
5
e  x
x 2
, αν x   1
α) f  x    β) f  x   
1  x , αν x  0 3  ln  x  1 , αν x   1
ΛΥΣΗ
α) Θα μελετήσουμε ως προς τη μονοτονία ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Για να μελετήσουμε ως

ξεχωριστά κάθε κλάδο της συνάρτησης: προς τη μονοτονία μια συνάρτηση με κλάδους,
 2  x 5 , αν x  0 εργαζόμαστε ως εξής:
f x    Βρίσκουμε τη μονοτονία κάθε κλάδου
1  x , αν x  0 ξεχωριστά.
 Στο   , 0  είναι f  x   2  x 5 . Έστω  Αν οι κλάδοι έχουν διαφορετική
x1 , x 2    , 0  , με x1  x 2 . Έχουμε: μονοτονία, τότε η συνάρτηση είναι μονότονη
κατά διαστήματα.
x1  x 2  x15  x 25   x15   x 25   Αν οι κλάδοι έχουν την ίδια μονοτονία,
 2  x15  2  x 52  f  x1   f x 2  τότε πρέπει να συγκρίνουμε τα f  x1  και
Άρα η f είναι γνησίως φθίνουσα στο   , 0  . f  x 2  , όταν τα x1 και x 2 ανήκουν σε
ξεχωριστά διαστήματα, ώστε να
διαπιστώσουμε αν η f είναι γνησίως μονότονη
σε όλο το πεδίο ορισμού της.
 Στο [0,  ) είναι f  x   1  x . Έστω x1 , x 2  [0,  ) , με x1  x 2 . Έχουμε:

x1  x 2  x1  x 2   x1   x 2  1  x1  1  x 2  f x1  f x 2 
Άρα η f είναι γνησίως φθίνουσα στο [0,  ) .
 Έστω x1    , 0  και x 2  [0,  ) . Τότε είναι x1  x 2 και f  x1   2  x15 και
f  x 2   1  x 2 . Παρατηρούμε ότι:
 x1  0  x15  0   x15  0  2  x15  2  f x1   2
 x 2  0  x 2  0   x 2  0  1  x 2  1  f x 2   1
Από τις παραπάνω ανισότητες προκύπτει ότι f  x1   f  x 2  .
Άρα για κάθε x1 , x 2  A f  R , με x1  x 2 , ισχύει ότι f  x1   f  x 2  , οπότε η f είναι γνησίως
φθίνουσα (στο R ).
β) Θα μελετήσουμε ως προς τη μονοτονία ξεχωριστά κάθε κλάδο της συνάρτησης:
95
e x  x 2 , αν x   1
f x  
3  ln  x  1 , αν x   1
 Στο ( ,  1] είναι f  x   e x  x 2 . Έστω x1 , x 2  (  ,  1] , με x1  x 2 . Έχουμε:
 x1  x 2  e x1  e x 2 (1)
2 2
 x1  x 2  x  x   x   x
1 2
2
1
2
2 (2)
Προσθέτουμε κατά μέλη τις σχέσεις (1), (2) και προκύπτει ότι:
e x1  x12  e x 2  x 22  f x1   f x 2 
Άρα η f είναι γνησίως αύξουσα στο ( ,  1] .
 Στο  1,    είναι f  x   3  ln  x  1  . Έστω x1 , x 2   1,    , με x1  x 2 . Έχουμε:
x1  x 2  x1  1  x 2  1  ln x1  1   ln x 2  1    ln x1  1   ln x 2  1 
 3  ln  x 1  1  3  ln  x 2  1   f x 1   f x 2  .
Άρα η f είναι γνησίως φθίνουσα στο  1,    .
4. Να λύσετε την εξίσωση x 3  1  ln x

ΛΥΣ Η
Με x  0 η εξίσωση γίνεται: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Μια εξίσωση που δεν

x 3  1  ln x  x 3  ln x  1  0 . λύνεται με κάποια γνωστή μέθοδο, μπορεί να
Θέτουμε f  x   x 3  ln x  1 , x  0,    , λυθεί ως εξής:
 Μεταφέρουμε όλους τους όρους στο
οπότε η εξίσωση πρώτο μέλος.
γίνεται: x 3  ln x  1  0  f  x   0 .  Θέτουμε το πρώτο μέλος ίσο με f  x  ,
Παρατηρούμε ότι η x  1 είναι μία λύση της
οπότε η εξίσωση έχει τη μορφή f  x   0 .
εξίσωσης, αφού: f 1  13  ln1  1  1  0  1  0 .
 Βρίσκουμε με δοκιμές μια ρίζα της
Θα μελετήσουμε την f ως προς τη μονοτονία.
εξίσωσης f  x   0 .
Έστω x1 , x 2   0,    , x1  x 2 , έχουμε:
 Αποδεικνύουμε ότι η f είναι γνησίως
 x1  x 2  x13  x 23 (1)
μονότονη, οπότε η εξίσωση f  x   0 έχει
 x1  x 2  ln x1  ln x 2 (2)
το πολύ μία ρίζα. Έτσι η ρίζα που βρήκαμε
Προσθέτοντας κατά μέλη τις ανισότητες (1) και προηγουμένως είναι μοναδική.
(2) προκύπτει ότι:
x13  ln x1  x 32  ln x 2  x13  ln x1  1  x 32  ln x 2  1  f x1  f x 2 

Άρα η συνάρτηση f είναι γνησίως αύξουσα, οπότε η εξίσωση f  x   0 έχει το πολύ μία ρίζα.
Επομένως η ρίζα x  1 που βρήκαμε είναι μία μοναδική ρίζα της εξίσωσης f  x   0 , άρα και της
αρχικής εξίσωσης.
96
5. Να λύσετε την ανίσωση 9  x 3  e x 2 .

ΛΥΣΗ
Η ανίσωση ισοδύναμα γίνεται: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Μια ανίσωση που δεν

9  x 3  e x 2  9  x 3  e x 2  0 . Θέτουμε λύνεται με κάποια γνωστή μέθοδο, μπορεί να
f  x   9  x 3  e x 2 , με A f  R . Έτσι η ανίσωση λυθεί με τη βοήθεια της μονοτονίας, ως εξής:
γίνεται: 9  x 3  e x 2  0  f  x   0 . Θα πρώτο μέλος.
μελετήσουμε την f ως προς τη μονοτονία. Έστω  Θέτουμε το πρώτο μέλος ίσο με f  x  ,
x1 , x 2  R , με x1  x 2 . Έχουμε: οπότε η ανίσωση παίρνει τη μορφή
 x1  x 2  x13  x 23   x13   x 23 (1) f  x   0 (ή f  x   0 κ.λ.π.)
 x1  x 2  x1  2  x 2  2  e x1  2  e x 2  2   Αποδεικνύουμε ότι η f είναι γνησίως
 e x1  2
 e x 2 2
(2) μονότονη.
Προσθέτοντας κατά μέλη τις ανισότητες (1) και  Βρίσκουμε μια ρίζα ρ της f  x  ,
(2) προκύπτει ότι:  x13  e x1  2   x 32  e x 2  2  δηλαδή έναν αριθμό ρ για τον οποίο ισχύει
 9 x e3
1
x1  2
 9 x e 3
2
x 2 2
 f x1   f x 2  f  ρ   0 . Έτσι η ανίσωση γίνεται:
Άρα η f είναι γνησίως φθίνουσα. f  x   0  f x   f ρ .
 Εκμεταλλευόμαστε τη μονοτονία της f.
Επίσης παρατηρούμε ότι: f  2   9  2 3  e 0  9  8  1  0 .

Επομένως η ανίσωση γίνεται: 9  x 3  e x 2  0  f  x   0  f x   f 2   x2
1
6. Δίνεται η συνάρτηση f  x    ln x
x
1 1 x 2 5
β) Να λύσετε την ανίσωση: 2  2  ln 2
x  5 2x  1 2x  1
ΛΥΣΗ
1
α) Η συνάρτηση f  x    ln x ορίζεται για x  0 , οπότε έχει πεδίο ορισμού το A f   0,    .
x
Έστω x1 , x 2   0,    με x1  x 2 . Έχουμε:
1 1
 x1  x 2   (1)
x1 x 2
 x1  x 2  ln x1  ln x 2   ln x1   ln x 2 (2)
Προσθέτοντας κατά μέλη τις ανισότητες (1) και (2) προκύπτει ότι:
1 1
 ln x1   ln x 2  f  x1   f x 2 
x1 x2
Άρα η f είναι γνησίως φθίνουσα.
β) Για κάθε x  R η ανίσωση ισοδύναμα γίνεται:
1 1 x 2 5 1 1
2
 2  ln 2  2  2  ln x 2  5  ln 2x 2  1 
x  5 2x  1 2x  1 x  5 2x  1
1 1 f γνησίως φθίνουσα
 2  l n  x2  5  2  ln 2x 2  1   f x 2  5  f 2x 2  1   x 2  5  2x 2  1 
x 5 2x  1
97
 x 2  2x 2  1  5   x 2  4  x 2  4  x 2  4  x  2  2  x  2
7. α) Να βρείτε το μέγιστο της συνάρτησης: f  x   3  x  4

β) Να βρείτε το ελάχιστο της συνάρτησης: f  x   ln  x 2  4x  5 
ΛΥΣ Η
α) Η συνάρτηση f  x   3  x  4 ορίζεται όταν: x  4  0  x  4 .
Άρα το πεδίο ορισμού της f είναι το σύνολο: A f  [4,  ) .
Για κάθε x  A f ισχύει ότι: x  4  0   x  4  0  3  x  4  3  f x   3 (1)
Επίσης έχουμε: f  x   3  3  x  4  3  x  4  0  x  4 .
Δηλαδή ισχύει ότι f  4   3 , άρα η ανισότητα (1) γράφεται: f  x   f  4  για κάθε x  A f .
Από την παραπάνω ανισότητα προκύπτει ότι η f παρουσιάζει στο 4 (ολικό) μέγιστο, το f  4   3 .
β) Η συνάρτηση f  x   ln  x 2  4x  5  ορίζεται όταν: x 2  4x  5  0 , που ισχύει όμως για κάθε

x  R αφού το τριώνυμο x 2  4x  5 έχει διακρίνουσα Δ  β 2  4αγ  4  0 .
Άρα το πεδίο ορισμού της f είναι το R. Παρατηρούμε ότι:
f  x   ln  x 2  4x  5   f x   ln x 2  4x  4  1   f x   ln x  2   1  .
2
 
Για κάθε x  R ισχύει ότι:
 x  2   0   x  2   1  1  ln x  2   1   ln1  f x  0
2 2 2
(2)
Επίσης έχουμε:
f  x   0  ln  x 2  4x  5   ln1  x 2  4x  5  1  x 2  4x  4  0  x  2   0 
2
 x20 x  2
Δηλαδή ισχύει ότι f  2   0 , άρα η ανισότητα (2) γράφεται: f  x   f  2  για κάθε x  R .
Από την παραπάνω ανισότητα προκύπτει ότι η f παρουσιάζει στο 2 (ολικό) ελάχιστο, το
f 2  0
2x  3
8. Να εξετάσετε αν η συνάρτηση f  x   είναι 1  1 .
x 1
ΛΥΣΗ
2x  3
Η συνάρτηση f  x   ορίζεται όταν: x  1  0  x  1 .
x 1
Άρα το πεδίο ορισμού της f είναι το σύνολο: A f  R  1
Έστω x1 , x 2  R  1 με f  x1   f  x 2  .
2x1  3 2x 2  3
Έχουμε: f  x1   f  x 2     2x1  3 x 2  1   2x 2  3 x1  1 
x1  1 x2 1
 2x1x 2  2x1  3x 2  3  2x1x 2  2x1  2x 2  3x1  3  2x1  3x 2  2x 2  3x1 
 5x1  5x 2  x1  x 2
Άρα η f είναι 1  1 .
98
9. Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f  x   e1 x  x 3 είναι 1  1 .
ΛΥΣΗ
Θα μελετήσουμε την f ως προς την μονοτονία. Το πεδίο ορισμού της f είναι το R . Έστω
x1 , x 2  R με x1  x 2 . Έχουμε:
 x1  x 2   x1   x 2  1  x1  1  x 2  e 1 x1  e 1 x 2 (1)
 3 3
x1  x 2  x  x   x   x
1 2
3
1
3
2 (2)
e1 x1  x 13  e1 x 2  x 32  f x 1   f x 2 
Άρα η f είναι γνησίως φθίνουσα, οπότε είναι και 1  1 .
10. Να λύσετε την εξίσωση 5x  3  5  x

ΛΥΣ Η
Για 5  x  0  x  5 , η εξίσωση ισοδύναμα ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Μπορούμε να λύσουμε

γίνεται: 5x  5  x  3  0 (1) μια εξίσωση, ως εξής:
Θέτουμε: f  x   5 x  5  x  3 με
πρώτο μέλος.
A f  (  ,5] , οπότε η εξίσωση γίνεται:  Θέτουμε το πρώτο μέλος ως f  x  .
(1)  f  x   0 (2) Έτσι η εξίσωση γίνεται f  x   0 .
Θα μελετήσουμε την f ως προς τη μονοτονία.  Αποδεικνύουμε ότι η f είναι 1  1 .
Έστω x1 , x 2  (  ,5] με x1  x 2 . Έχουμε:  Βρίσκουμε μια προφανή ρίζα x 0 της
 x1  x 2  5 x1  5 x 2 (3) f  x  , δηλαδή έναν αριθμό x 0 για τον οποίο
 x1  x 2   x1   x 2  5  x1  5  x 2 
ισχύει f  x 0   0 .
 5  x1  5  x 2   5  x1   5  x 2 (4)
 Η εξίσωση γίνεται:
11
f  x   0  f  x   f x 0   x  x 0
5x1  5  x 1  5x 2  5  x 2  5x1  5  x 1  3  5x 2  5  x 2  3  f x 1  f x 2 
Άρα η f είναι γνησίως αύξουσα, οπότε είναι και 1  1 .
Τέλος παρατηρούμε ότι: f 1  51  5  1  3  5  4  3  5  2  3  0
11
Έτσι, η εξίσωση (2) γίνεται: f  x   0  f  x   f 1   x  1
11. Δίνεται η συνάρτηση f  x   x 2010  ln x .

x 3
β) Να λύσετε την εξίσωση:  2 x  1   x  3
2010 2010
 ln
2 x 1
ΛΥΣΗ
99
α) Η συνάρτηση f  x   x 2010  ln x ορίζεται ΠΡΟΣΟΧΗ Αν η συνάρτηση f : A  R είναι

όταν x  0 . Άρα το πεδίο ορισμού της f είναι το 1  1 και α ,β  R , τότε ισχύει η ισοδυναμία:
11
σύνολο A f   0,    . Θα μελετήσουμε την f f  α   f β   α  β
ως προς τη μονοτονία. Έστω x1 , x 2   0,    ,
με x1  x 2 .
Έχουμε:
 x1  x 2  x12010  x 22010 (1)
 x1  x 2  ln x1  ln x 2 (2)
Προσθέτουμε κατά μέλη τις σχέσεις (1), (2) και προκύπτει:
x12010  ln x1  x 22010  ln x 2  f x1   f x 2 
Επομένως η συνάρτηση f είναι γνησίως αύξουσα, άρα είναι και 1  1 .
β) Η εξίσωση γίνεται:
x 3
 2 x  1   x  3  2 x  1   x  3   ln  x  3  ln 2 x  1 
2010 2010 2010 2010
 ln
2 x 1
11
  2 x  1  ln  2 x  1    x  3   ln  x  3   f 2 x  1  f  x  3 
2010 2010
 2 x  1  x  3  x  2  x  2
12. Δίνεται συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει:  f  f  x   f  x   2x  4 για κάθε x  R .

β) Να βρείτε το f  2  .

γ) Να λύσετε την εξίσωση f 4  f  x 2  x   2  0 
ΛΥΣ Η
α) Έστω x1 , x 2  R με f  x1   f  x 2  (1)
Τότε ισχύει και: f  f  x1    f f  x 2   (2)
Αφαιρούμε κατά μέλη τις σχέσεις (2) και (1) και προκύπτει:
f  f  x1    f  x1   f f x 2    f x 2  (3)
Από τη σχέση της εκφώνησης προκύπτει ότι: (3)  2x 1  4  2x 2  4  2x 1  2x 2  x 1  x 2
Άρα η f είναι 1  1 .
β) Θέτουμε x  2 στη σχέση f  f  x    f  x   2x  4 και προκύπτει:

11
f  f  2    f  2   2  2  4  f f 2    f 2   0  f f 2    f 2  f 2  2
γ) Η εξίσωση ισοδύναμα γίνεται:

  
f 4  f  x 2  x   2  0  f 4  f x 2  x   2  
 
11
 f 4  f  x 2  x   f  2   4  f x 2  x   2 
11
 f  x 2  x   2  f  x 2  x   f 2  x 2  x  2  x 2  x  2  0  x  1 ή x  2
100
13. Δίνεται η συνάρτηση f  x   3  e x  2 .

β) Να ορίσετε τη συνάρτηση f 1 .
ΛΥΣ Η
α) Η συνάρτηση f  x   3  e x  2 έχει πεδίο ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Έστω f : A  R μια

συνάρτηση. Για να βρούμε την αντίστροφη
ορισμού το R . Έστω x1 , x 2  R με
της f εργαζόμαστε ως εξής:
f  x1   f  x 2  . Έχουμε:  Αποδεικνύουμε ότι η f είναι 1  1 .
f  x1   f  x 2   3  e x1  2  3  e x 2  2   Θέτουμε y  f  x  (οπότε είναι
 e x1  2  e x 2  2  x 1  2  x 2  2  x 1  x 2 f 1  y   x ).
Άρα η f είναι 1  1 , οπότε είναι αντιστρέψιμη.  Λύνουμε την εξίσωση y  f  x  ως
β) Θέτουμε y  f  x  και έχουμε: προς x , βάζοντας κατάλληλους
y  f x   y  3  e x 2
 y 3  e x 2
(1) περιορισμούς για το y.
 Η συναλήθευση των περιορισμών για
Είναι e x  2  0 , άρα πρέπει y  3  0  y  3 . Για
το y μας δίνουν το σύνολο τιμών της f, το
y  3 έχουμε: οποίο είναι το πεδίο ορισμού της f 1 .
(1)  ln  y  3   ln e x  2  ln  y  3   x  2   Αν η λύση της εξίσωσης y  f  x  ως
 x  2  ln  y  3   f 1  y   2  ln y  3  , με προς x είναι η x  g  y  , τότε έχουμε ότι
y3. f 1  y   g  y  . Θέτουμε όπου y το x και
έχουμε τον τύπο f 1  x  .
Άρα η συνάρτηση f 1 έχει πεδίο ορισμού το σύνολο: A f 1   3,    και τύπο:

f 1  x   2  ln  x  3  .
14. Δίνεται η συνάρτηση f :[ 3,  )  R με f  x   x 2  6x  7

β) Να ορίσετε την f 1 .
ΛΥΣ Η
α) Παρατηρούμε ότι: ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Οι πολυωνυμικές
f  x   x 2  6x  7  f  x   x 2  6x  9  2  συναρτήσεις 2ου βαθμού με πεδίο ορισμού το
R δεν είναι αντιστρέψιμες. Όμως αν έχουν
 f  x    x  3  2
2
πεδίο ορισμού κατάλληλο διάστημα, τότε
Έστω x1 , x 2  [ 3,  ) με f  x1   f  x 2  . μπορεί να είναι 1  1 .
Έχουμε:
f  x1   f  x 2    x1  3   2  x 2  3   2  x1  3   x 2  3   x1  3  x 2  3 
2 2 2 2 2 2
 
x1 , x 2 3
 x1  3  x 2  3  x1  3  x 2  3  x1  x 2
Άρα η f είναι 1  1 , οπότε είναι αντιστρέψιμη.
101
β) Θέτουμε y  f  x  και έχουμε: y  f  x   y   x  3   2  y  2  x  3 

2 2
(1)
Πρέπει y  2  0  y  2 . Με αυτόν τον περιορισμό έχουμε:
x 3
x  3
2
(1)  y  2   y2  x3  y 2  x3 x  y 2 3
 f 1  y   y  2  3 , y  2
Άρα είναι: f 1  x   x  2  3 με A f 1  [ 2,  )
15. Δίνεται συνάρτηση f : R  R , η οποία έχει σύνολο τιμών το R και ικανοποιεί τη σχέση:
f 3  x   3f  x   x  2  0 για κάθε x  R .
α) Να αποδείξετε ότι η f είναι 1  1
β) Να βρείτε την f 1 .
ΛΥΣ Η
α) Έστω x1 , x 2  R με f  x1   f  x 2  . Τότε έχουμε:
 f  x 1   f  x 2   f 3  x 1   f 3 x 2  (1)
 f  x1   f  x 2   3f  x1   3f x 2  (2)
Προσθέτοντας κατά μέλη τις σχέσεις (1) και (2) προκύπτει ότι:
f 3  x1   3f  x1   f 3  x 2   3f x 2  (3)
Όμως η σχέση της εκφώνησης γράφεται: f 3  x   3f  x   x  2 για κάθε x  R .
Έτσι από τη σχέση (3) προκύπτει ότι: (3)   x1  2   x 2  2   x1   x 2  x1  x 2
Άρα η συνάρτηση f είναι 1  1 .
β) Θέτουμε y  f  x  . Η σχέση της εκφώνησης γίνεται:

f 3  x   3f  x   x  2  0  y3  3y  x  2  0  x   y3  3y  2  f 1
y   y3  3y  2
Άρα η συνάρτηση f 1 έχει πεδίο ορισμού το σύνολο τιμών της f , δηλαδή το R και τύπο:
f 1  x   x 3  3x  2 x  R .
16. Δίνεται η συνάρτηση f  x   x 3  2x  14

β) Να βρείτε τα σημεία τομής της γραφικής παράστασης της f 1 με την ευθεία y  x .
ΛΥΣΗ
α) Το πεδίο ορισμού της f  x   x 3  2x  14 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Έστω f : A  R μια
είναι το R. Θα μελετήσουμε την f ως προς τη 1  1 συνάρτηση, οπότε ορίζεται η αντίστροφη
μονοτονία. Έστω x1 , x 2  R με x1  x 2 . της f 1 . Επειδή οι γραφικές παραστάσεις των f
και f 1 είναι συμμετρικές ως προς την ευθεία
Έχουμε:
y  x , προκύπτει ότι οι εξισώσεις f  x   x
 x1  x 2  x13  x 23   x13   x 23 (1)
 x1  x 2  2x1  2x 2 (2) και f 1  x   x είναι ισοδύναμες, δηλαδή:
Προσθέτοντας κατά μέλη τις ανισότητες (1) και f  x   x  f 1  x   x
(2) προκύπτει ότι:
102
 x13  2x1   x 32  2x 2   x13  2x1  14   x 32  2x 2  14  f x1  f x 2 

Άρα η f είναι γνησίως φθίνουσα, οπότε είναι και 1  1 , δηλαδή είναι αντιστρέψιμη.
β) Τα σημεία τομής της γραφικής παράστασης της f 1 με την ευθεία y  x βρίσκονται από τη
λύση του συστήματος:
 y  f 1  x 

 y  x
από το οποίο προκύπτει η εξίσωση:
f 1  x   x  f  x   x  x 3  2x  14  x  x 3  3x  14  0 
  x  2   x 2  2x  7   0  x  2
Από την εξίσωση y  x βρίσκουμε ότι y  2 . Άρα η γραφική παράσταση της f 1 και η ευθεία
y  x τέμνονται στο σημείο A  2, 2  .
17. Δίνεται η συνάρτηση f  x   ln  x  3   x  2

β) Να βρείτε τα σημεία τομής των γραφικών παραστάσεων των συναρτήσεων f και f 1 .
ΛΥΣΗ
α) Η συνάρτηση f  x   ln  x  3   x  2 ορίζεται όταν: ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Έστω
f : A  R μια 1  1 συνάρτηση, οπότε
x  3  0  x  3 . Άρα το πεδίο ορισμού της f είναι το
ορίζεται η αντίστροφη της f 1 .
σύνολο A f   3,    . Θα μελετήσουμε την f ως προς τη
Αποδεικνύεται ότι αν η f είναι γνησίως
μονοτονία. Έστω x1 , x 2  3,    με x1  x 2 (1). αύξουσα, τότε οι εξισώσεις
Τότε έχουμε: f  x   f 1  x  , f  x   x και f 1  x   x
x1  x 2  x1  3  x 2  3  ln x1  3   ln x 2  3  (2) είναι ισοδύναμες, δηλαδή:
Προσθέτοντας κατά μέλη τις ανισότητες (1) και (2) f 1  x   f  x   f  x   x  f 1  x   x .
προκύπτει ότι: ln  x1  3   x1  ln  x 2  3   x 2  Από τα παραπάνω προκύπτει ότι τα
ln  x1  3   x1  2  l n  x 2  3   x 2  2  f x1   f x 2  . σημεία τομής των γραφικών
παραστάσεων Cf και Cf 1 είναι τα ίδια
Άρα η συνάρτηση f είναι γνησίως αύξουσα, οπότε είναι
και 1  1 , δηλαδή είναι αντιστρέψιμη. με τα σημεία τομής της Cf με την y  x
(ή της Cf 1 με την y  x ).
β) Τα σημεία τομής των γραφικών παραστάσεων των f Αν η f δεν είναι γνησίως αύξουσα, τότε
και f 1 βρίσκονται από τη λύση του συστήματος:
   
οι εξισώσεις f 1 x  f x και f x  x  
δεν είναι ισοδύναμες. Μπορεί δηλαδή να
υπάρχουν σημεία τομής των Cf και Cf 1
που δεν ανήκουν στην ευθεία y  x .
 y  f  x 

 y  f  x 
1
από το οποίο προκύπτει η εξίσωση:
103
f γνησίως αύξουσα
f  x   f 1  x   f x   x  ln x  3   x  2  x  ln x  3  2  x  3  e 2  x  3  e 2
Από τη σχέση y  f  x  για x  3  e 2 βρίσκουμε ότι: y  f  3  e 2   3  e 2

Άρα οι γραφικές παραστάσεις των συναρτήσεων f και f 1 τέμνονται στο σημείο
A 3  e2 , 3  e2  .
18. Δίνεται η γνησίως μονότονη συνάρτηση f : R  R της οποίας η γραφική παράσταση

διέρχεται από τα σημεία A  3, 4  και B  6,  2  .
α) Να βρείτε το είδος της μονοτονίας της f και να αποδείξετε ότι η f είναι αντιστρέψιμη.

β) Να λύσετε την εξίσωση f 3  f 1  x  5   4 
γ) Να λύσετε την ανίσωση f 1 f  x 2  2   6  3  
ΛΥΣΗ
α) Η συνάρτηση f είναι ή γνησίως αύξουσα ή γνησίως φθίνουσα. Όμως ισχύει f  3   4 και
f  6   2 . Δηλαδή είναι 3  6 και f  3   f  6  . Άρα η f δεν μπορεί να είναι γνησίως αύξουσα,
οπότε είναι γνησίως φθίνουσα. Επομένως η f είναι και 1  1 , δηλαδή είναι αντιστρέψιμη.
β) Η εξίσωση γίνεται:
11
   
f 3  f 1  x  5   4  f 3  f 1  x  5   f 3  3  f 1  x  5  3 
11
 
 f 1  x  5   6  f f 1  x  5   f 6   x  5  2  x  3  x  3 ή x  3
γ) Η ανίσωση γίνεται:
       f 3  
f 1 f  x 2  2   6  3  f f 1 f x 2  2   6
 f  x 2  2   6  4  f  x 2  2   2  f x 2  2   f 6  
 x 2  2  6  x 2  4  x 2  4  x  2  2  x  2
19. Αν η γραφική παράσταση μιας συνάρτησης f: RR που είναι “1-1” διέρχεται από
τα σημεία Α(1,3) και Β(4,6) , να λύσετε την εξίσωση f(3+f –1(4-x))=6 .
Λύση
Έχουμε f(3+f –1(4-x))=6 ή f(3+f –1(4-x))=f(4) ή (η f είναι “1-1” ) 3+f –1(4-x)=4 ή f –1(4-x)=1
ή 4-x=f(1) ή 4-x=3 ή x=1 .
20. H γραφική παράσταση μιας γνησίως μονότονης συνάρτησης f: RR διέρχεται από
τα σημεία Α(3,5) και Β(6,-2) .
i) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως φθίνουσα .
ii) Να λύσετε την ανίσωση f(f –1(x)-3)<5 .
104
Λύση
i)Έστω ότι η f είναι γνησίως αύξουσα .Τότε επειδή 3<6 θα είναι f(3)<f(6) ή 5<-2 ,
αδύνατο .Άρα η f δεν είναι γνησίως αύξουσα και επειδή είναι γνησίως μονότονη θα είναι
γνησίως φθίνουσα .
ii) Έχουμε f(f –1(x)-3)<5 ή f(f –1(x)-3)<f(3) ή f –1(x)-3<3 ή f –1(x)<6 ή x<f(6) ή x<-2
105
Όριο στο xo  R
ΟΡΙΟ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ ΣΤΟ Χο  R

ΟΡΙΣΜΟΣ
 Όταν οι τιμές μιας συνάρησης f προσεγγίζουν όσο θέλουμε ένα πραγματικό αριθμό  καθώς το
x προσεγγίζει με οποιοδήποτε τρόπο τον αριθμό xo τότε γράφουμε
lim f (x)  
x x o
 Για να υφίσταται ένα όριο όταν x  xo πρέπει η f να είναι ορισμένη σε ένα σύνολο της
μορφής : (α , xo)  ( xo , β )
ή (α , xo)
ή ( xo , β )
Τι σημαίνει να είναι ορισμένη σε ένα σύνολο αυτής της μορφής ; Σημαίνει ότι το πεδίο ορισμού
( που μπορεί να είναι οποιοδήποτε) πρέπει να περιλαμβάνει ένα σύνολο αυτής της μορφής .
ΠΛΕΥΡΙΚΑ ΟΡΙΑ
ΟΡΙΣΜΟΣ
 Όταν οι τιμές μιας συνάρτησης f προσεγγίζουν όσο θέλουμε ένα πραγματικό αριθμό 1 καθώς το
x προσεγγίζει το xo από μικρότερες τιμές ( x < xo) τότε γράφουμε
lim f (x)  1  αριστερό πλευρικό όριο της f στο xo
x x o
 Όταν οι τιμές μιας συνάρτησης f προσεγγίζουν όσο θέλουμε ένα πραγματικό αριθμό  2 καθώς το
x προσεγγίζει το xo από μεγαλύτερες τιμές ( x > xo) τότε γράφουμε
lim f (x)   2  δεξιό πλευρικό όριο της f στο xo
x xo
ΠΡΟΣΟΧΗ x  xo-  x < xo

x  x o   x > xo
 Αν μια συνάρτηση f είναι ορισμένη σε ένα σύνολο της μορφής (α , xo)  ( xo , β )

τότε ισχύει η ισοδυναμία
lim f (x)    lim f (x) = lim f (x)  
x x o x x o x x o
 Αν μια συνάρτηση f είναι ορισμένη σε ένα σύνολο της μορφής (α , xo) αλλά δεν
ορίζεται σε διάστημα της μορφής ( xo , β ) τότε ισχύει η ισοδυναμία
lim f (x)  lim f (x)
x x o x x o
 Αν μια συνάρτηση f είναι ορισμένη σε ένα σύνολο της μορφής ( xo , β ) αλλά δεν
ορίζεται σε διάστημα της μορφής (α , xo) τότε ισχύει η ισοδυναμία
lim f (x)  lim f (x)
x x o x x o
106
ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΟΡΙΩΝ
ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΕΙΣ
Αν υπάρχουν στο R τα όρια των συναρτήσεων f και g στο xo τότε

1. lim (f (x)  g(x))  lim f (x)  lim g(x)
2. lim f (x)   lim f (x) κ  R

x x o x x o
3. lim (f (x)  g(x))  lim f (x)  lim g(x)

f (x) xlim
xo
f (x)
4. lim  εφόσον lim g(x)  0
x  x o g(x) lim g(x) x xo
x xo
5. lim f (x)  lim f (x)

x xo x xo
6. lim  f (x)   lim f (x) εφόσον f(x)  0 κοντά στο x o

x x o x x o
7. lim f (x)  ( lim f (x)) 


ν R *
x x o x x o
8. lim x  x o , lim x   x o 
x x o x x o
9. lim c  c
x x o
10. lim P(x)  P(x o ) όπου P(x) πολυώνυμο

x x o
P(x) P(x o )
11. lim  εφόσον Q(x o )  0
x  x o Q(x) Q(x o )
lim x  x o , lim x  x o
x x o x x o
12. 
lim x  x o x o    , R
x x o 2
ΟΡΙΟ ΚΑΙ ΔΙΑΤΑΞΗ
 Αν lim f (x) > 0 τότε f(x) > 0 κοντά στο xo

x xo
Αν lim f (x) < 0 τότε f(x) < 0 κοντά στο xo

x xo
Αν f(x)  g(x) κοντά στο xo τότε και lim f (x)  lim g(x)
x x o x x o
Αν lim f (x)  lim g(x) τότε και f(x)  g(x) κοντά στο xo
x x o x x o
ΣΧΟΛΙΟ Αν υπάρχει το όριο lim f (x) και είναι

x xo
 f(x) > 0 κοντά στο xo τότε lim f (x)  0

x xo
 f(x) < 0 κοντά στο xo τότε lim f (x)  0

x xo
107
ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ - ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
 Αν μια συνάρτηση f έχει όριο lim f (x)   στο σημείο xo τότε αυτό είναι
x x o
μοναδικό .
 lim f (x)    lim (f (x)  )  0  lim f (x)    0

 lim f (x)    lim f ( x)  

x 0 x 0
xxo h
xxo
h0
 limf(x)  limf(xo  h)
xxo h0
xxo h
xxo
h1
 limf(x)  limf(xo  h) xo  0
xxo h1
 Αν lim f (x)  0 τότε υπάρχει το όριο της f στο xo και είναι lim f (x)  0
x xo x x o
2
 Αν lim f (x)  0 τότε υπάρχει το όριο της f στο xo και είναι lim f (x)  0
x xo x x o
Γενικά αν lim f (x)  0  lim f (x)  0


x xo x x o
 Το όριο του αθροίσματος , του γινομένου και του πηλίκου δύο συναρτήσεων f και
g μπορεί να υπάρχει , ακόμη και στη περίπτωση που τα όρια των f και g δεν
x x
υπάρχουν . Για παραδειγμα αν f (x) = και g(x) = - τότε
x x
lim(f (x)  g(x))  0 , lim(f (x)  g(x))  lim( 1)  1 και
x 0 x 0 x 0
f (x)
lim  lim( 1)  1 ενώ
x 0 g(x) x 0
 1 x<0  1 x<0
f(x) =  και g(x) = 
1 x 0  1 x 0
και δεν υπάρχουν τα όρια των f και g στο xo = 0 .
 ΔΕΝ ισχύει πάντοτε

 Αν lim f 2 (x)   τότε υπάρχει το lim f (x) και είναι lim f (x)  
x xo x x o x x o
 Αν lim f (x)   τότε υπάρχει το lim f (x) και είναι lim f (x)  
x
π.χ. Αν f (x) = τότε lim f 2 (x)  lim1  1 και lim f (x)  1 ενώ η f
x x 0 x 0 x 0
δεν έχει όριο στο xo

 Εννοείται ότι όταν έχουμε lim f (x) στις ασκήσεις που ακολουθούν αυτό
x x o
υφίσταται και δε θα εξετάσουμε ( με εύρεση του Π.Ο. ) αν η f ορίζεται κοντά

στο xo. Κανονικά στις εξετάσεις θα πρέπει να το ελέγχω .
108
Έστω f : (α , β )  R .Αν xo  (α , β ) και lim f (x)   2  4  και lim f (x)    6 να

x x o x x o
βρεθούν οι τιμές του λ  R έτσι ώστε να υπάρχει το όριο lim f (x) . Ποιο είναι σε κάθε
x x o
περίπτωση το lim f (x)

x x o
Λύση
Το όριο της f στο xo υπάρχει αν και μόνο αν υπάρχουν τα πλευρικά όρια της f στο xo και
είναι ίσα .Επομένως πρέπει
  1 ή
lim f (x)  lim f (x)   2  4 =   6  λ2 –5λ – 6 = 0  
x x o x x o
 = 6
Αν λ = - 1 τότε lim f (x) = 5

x x o
Αν λ = 6 τότε lim f (x) = 12

x x o
ΑΠΛΑ ΟΡΙΑ
Σε αυτά τα όρια είτε δεν υπάρχει παρονομαστής είτε αν υπάρχει αυτός δεν μηδενίζεται .Οπότε σε
αυτές τις ασκήσεις θέτουμε απευθείας όπου x το xo και εκτελούμε τις πράξεις.
((x)  1) 2004  e x 3
Να βρεθεί το όριο lim
x 2 5
2x  5
Λύση
((x)  1) 2004  e x 3 ((2)  1) 2004  e 2 3 (1) 2004  e

lim = = =1+e
x 2 5
2x  5 5 2( 2)  5 5
1
Αν lim f (x)  2 βρείτε το όριο lim g(x) με g(x) = [(f(x)- 3)2005συν(πf(x)]

x 2 x 2
Λύση
lim g(x) = lim[(f (x)  3) 2005 ( f (x)] = (lim f (x)  3) 2005  (  lim f (x)) =
x 2 x 2 x 2 x 2
= (2 – 3)2005  ( lim f (x)) = (2 – 3)2005  (2) = (-1)2005  1 = - 1

x 2
109
ΠΛΕΥΡΙΚΑ ΟΡΙΑ
Είμαστε υποχρεωμένοι να παίρνουμε πλευρικά όρια στο xo όταν το πεδίο ορισμού της
συνάρτησης περιέχει διάστημα της μορφής ( α , xo )  ( xo , β) και
α) Εκατέρωθεν του xo αλλάζει ο τύπος της ( πολλαπλού τύπου συνάρτηση)
β) Περιέχει απόλυτη τιμή της μορφής x  x o
γ) Περιέχει έμμεσα απόλυτη τιμή .Αυτή δεν υπάρχει από την αρχή αλλά προκύπτει
αν θελήσουμε μια ποσότητα που είναι υψωμένη στο τετράγωνο να τη βγάλουμε
εκτός ριζικού .
8 3 x 2  x  1 x < -1
Έστω η συνάρτηση f (x) = 
 2x  3 x  -1
Να βρείτε τα α , β ώστε lim f (x)  1
x 1
Λύση
Αρκεί lim f (x)  lim f (x)  1 (1)

x 1 x 1
lim f (x)  lim (8 x  x  1) = 8 α3 (-1)2 – β(-1) +1 = 8 α3 + β + 1

3 2
x 1 x 1
lim f (x)  lim (2x  3) = 2β (-1) + 3 = -2β +3

x 1 x 1
Οπότε με βάση την (1) έχουμε

8 3    1  1 8 3    0 
8 α3 + β + 1 = -2β +3 = 1      8 α + 1 = 0
3
2  3  1   1 
1 1
 α3 = -  α=- , β=1
8 2
 ΣΗΜΑΝΤΙΚΉ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ
Αν η συνάρτηση πολλαπλού τύπου ορίζεται με  και = δεν παίρνουμε πλευρικά όρια αφού
εκατέρωθεν του xo η f δεν αλλάζει κλάδο .
3x  5 x  1
Π.χ. f(x) =  να βρεθεί το lim f (x)
5 x=1 x 1
Είναι lim f (x) = lim(3x  5)  3  1 + 5 = 8

x 1 x 1
110
 ΟΡΙΟ ΡΗΤΗΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ

Παίρνουμε χωριστά τα όρια αριθμητή και παρονομαστή , εφαρμόζουμε αναλυτικά τις ιδιότητες των
0
ορίων και αν καταλήξουμε σε απροσδιοριστία της μορφής   κάνουμε παραγοντοποίηση (με τις
0
μεθόδους παραγοντοποίησης που γνωρίζουμε : κοινό παράγοντα , ταυτότητες , παραγοντοποίηση
τριωνύμου , σχήμα Horner) σε αριθμητή και παρονομαστή μέχρι να δημιουργήσουμε τον όρο που
μας εμποδίζει να βρούμε το όριο .
Να βρεθούν τα όρια :
1
4 2
x x 3  4x 2  5x  2  x 1 2 
α) lim β) lim γ) lim  2  2 
1 1 x 2 x 2  3x  10 x  2 x  3x  2
 x  2x 
2 2
x
Λύση
1 0  1  1
4    2   2   1
2 0
x  lim  x  x 
α) lim  lim 2    4
1 1 1 1 x 
1 x
2 2 2
x x
2 2
x x
0
 
x 3  4x 2  5x  2  0  (x  2)  x 2  2x  1  x 2  2x  1 1
β) lim  lim  lim 
x 2 x 2  3x  10 x 2 (x  2)(x  5) x 2 x 5 7
0
 
 x 1 2  0  x 1 2  x(x  1)  2(x  1)
γ) lim  2  2   lim     lim 
x  2 x  3x  2 x  2x 
 x  2
 (x  1)(x  2) x(x  2)  x  2 x(x  1)(x  2)
x 2  x  2x  2 x 2  3x  2 (x  1)(x  2) 1 1
 lim  lim  lim  lim 
x  2 x(x  1)(x  2) x  2 x(x  1)(x  2) x  2 x(x  1)(x  2) x 2 x 2
 Το (γ) σκέλος αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα γιατί δεν πρέπει το lim  f (x)  g(x) 
x x0
να το σπάμε στα lim f (x) και lim g(x) αφού δεν γνωρίζουμε αν αυτά τα όρια υπάρχουν .
x x 0 x x 0
x 1 2
π.χ εδώ τα lim 2
, lim 2 δεν υπάρχουν στο R
x  2 x  3x  2 x  2 x  2x
111
 ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν εκείνες οι ρητές συναρτήσεις που έχουν παραμέτρους και ζητείται να
βρεθούν οι παράμετροι ώστε το όριο της f σε κάποιο x0 να είναι συγκεκριμένος αριθμός ή να είναι
πεπερασμένο . Θα δούμε στη συνέχεια πως μπορούν να λυθούν ασκήσεις αυτής της μορφής .
Να βρεθούν οι τιμές του   R για να υπάρχει στο R το lim f (x) και στη συνέχεια να
x 1
2
(  1)x  x  2
υπολογίσετε το όριο αυτό όταν f (x) 
x 2 1
Λύση
1ος τρόπος
Για x  1 έχουμε A f  (  ,  1)  ( 1 , 1)  (1 ,  ) και lim f (x)    

x 1
2
(  1)x  x  2
f (x)  2
 f (x) x 2  1   (  1)x 2  x  2 
x 1
 
 lim f (x)  x 2  1  lim (  1)x 2  x  2    0  (  1) 12  1  2 
x 1 x 1
 0   11 2    2
x 2  x  2 (x  1)(x  2) x  2
Οπότε για λ =2 έχουμε f (x)   
x 2 1 (x  1)(x  1) x  1
x  2 1 2 3
Άρα lim f (x)  lim  
x 1 x 1 x  1 11 2
2ος τρόπος
(  1)x 2  x  2   ό 
lim f (x)  lim  
x 1 x 1 x 2 1  0 
Πρέπει το αποτέλεσμα του ορίου να είναι πραγματικός αριθμός . Για να συμβαίνει αυτό θα πρέπει
και ο αριθμητής να δίνει αποτέλεσμα μηδέν . Άρα πρέπει ο αριθμητής να έχει ρίζα τη μονάδα .
Δηλαδή : (  1) 12  1  2  0    1  1  2  0    2
x 2  x  2 (x  1)(x  2) x  2
Οπότε f (x)   
x 2 1 (x  1)(x  1) x  1
x  2 1 2 3
και lim f (x)  lim  
x 1 x 1 x  1 11 2
 Ο δεύτερος τρόπος γίνεται πιο δύσκολος σε εφαρμογές που περιέχουν παραπάνω από δύο
παραμέτρους . Παρακάτω θα δούμε και έναν τρίτο τρόπο επίλυσης όταν το όριο είναι μη
πεπερασμένο .
112
x 2  x  
Να βρεθούν οι τιμές των ,   R ώστε να είναι lim 2
x 2 x2  4
Λύση
x 2  x  
Ονομάζουμε f (x)  και είναι lim f (x)  2
x2  4 x 2
Έχουμε :
x 2  x  
f (x)  2
x 4 x 2
 
 f (x) x 2  4   x 2  x    lim f (x) x 2  4   lim x 2  x   
x 2
2
 2  0  2  2    4  2    0    2  4
Οπότε
x 2  x  2  4 x 2  4  2  x (x  2)(x  2)  (x  2
f (x)    
x2  4 x2  4 (x  2)(x  2)
(x  2)(x  2  ) x  2  
 
(x  2)(x  2) x2
x 2 4
lim f (x)  lim  4
x 2 x 2 x2 4    2  4    8    4
Ό lim f (x)  2  4
x 2 
  2  4 
Άρα     2  (4)  4    8  4    12
  4 
 ΟΡΙΟ ΑΡΡΗΤΗΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ

Αν έχουμε συνάρτηση που είναι ρητή και περιέχει ριζικά τότε :
 Αν έχουμε ριζικά δεύτερης τάξης κάνουμε άρση της απροσδιοριστίας πολ/ζοντας αριθμητή
και παρονομαστή με τη συζυγή παράσταση της ποσότητας όπου υπάρχει το ριζικό . Αν
έχουμε ριζικά και στον αριθμητή και στον παρονομαστή πολ/ζουμε ταυτόχρονα και με τις
δύο συζυγείς παραστάσεις και τον αριθμητή και τον παρονομαστή ταυτόχρονα . Στη
συνέχεια προσπαθούμε να δημιουργήσουμε τον όρο x  x 0 (είναι ο όρος που μας εμποδίζει
να βρούμε το όριο) τον απλοποιούμε και βρίσκουμε το όριο
 Αν έχουμε ριζικά τρίτης τάξης και γενικά ν-οστής τάξης χρησιμοποιούμε τις σχέσεις :
 3  3  3  3
    ή   
 2    2  2    2
   
   
 1    2  ...   2  1
113
Να βρεθούν τα όρια
x 2  3x  4 3x  2  2
α) lim β) lim
x 1
x 2  3x  3  1 x 2
x2  5  3
x 2 1 x 2  3  x 1
γ) lim δ) lim
x 1 3 1 x  3 2 x 1 x 2 1
Λύση
α) lim
2
x  3x  4
0
 
0
 lim
x 2
 3x  4   x 2  3x  3  1  
x 1
x 2  3x  3  1 x 1
 x 2  3x  3  1  x 2  3x  3  1 
 lim
x 2
 3x  4   x 2  3x  3  1   lim (x 1)(x  4)  x 2
 3x  3  1 
x 1 x 2  3x  3  1 x 1 (x  1)(x  2)
 lim
(x  4)  x 2  3x  3  1   5 1 1   5  2  10
x 1 x2 1 2
β) lim
3x  2  2  0 
 lim
0
 
 3x  2  2  3x  2  2  x  5  3   2
x 2
x 2  5  3 x 2  x2  5  3  x2  5  3   3x  2  2 
     lim (3x  2  4)  
2
 3x  2  22  x2  5  3
  x2 5 3
 lim 
x 2 
 
2


x 2  5  32   3x  2  2 
x 2
(x 2  5  9)  3x  2  2 

 lim
(3x  6)  x2  5  3   lim 3(x  2)  x2  5  3  
x 2
(x 2  4)  3x  2  2  x 2
(x  2)(x  2)  3x  2  2 
 lim
3  x2  5  3  
36 9

x 2
(x  2)  3x  2  2  44 8
γ) lim
x 2 1
0
 
0
 lim
(x 2  1)  3
1  x 
2
 3 2 3 1  x  3 22  
x 1 3 1 x  3 2 x 1
 3
1 x  2 3
 3
1  x 
2
 2 1 x  2
3 3 3 2

 lim
(x  1)(x  1)  3
1  x 
2
 3 2 31 x  3 4 
   2
x 1 3 3
3
1 x 3
 lim
(x  1)(x  1)  3
1  x 
2
 3 2 31 x  3 4 
x 1 1 x  2
114
 lim
(x  1)(x  1)  3
1  x 
2
 3 2 3 1 x  3 4   2  3
4 3 23 2 3 4  6 3
4
x 1 (x  1) 1
δ) lim
x 2  3  x 1  0 
 lim
0
 
x 2  3  (x  1)
 lim
 x 2  3  (x  1)  x 2  3  (x  1) 
x 1 x 2 1 x 1 x 2 1 x 1
(x 2  1)  x 2  3  (x  1) 
    x  1
2
2
x2  3 x 2  3  x 2  2x  1
 lim  lim 
x 1
(x  1)(x  1)  x 2  3  (x  1)  x 1
(x  1)(x  1)  x 2  3  (x  1) 
2  2x 2(x  1)
 lim  lim 
x 1
(x  1)(x  1)  2
x  3  (x  1)  x 1
(x  1)(x  1) x 2
 3  (x  1) 
2 2 1
 lim  
x 1
(x  1)  x 2  3  (x  1)  24 4
x  3 x 2 x  2  x  7 1
α) lim β) lim
x 1 x 1 x 2 x2
Λύση
α) Βρίσκω το Ε.Κ.Π των τάξεων των ριζών . Όταν έχουμε ριζικά διαφορετικής
Ε.Κ.Π (2 , 3) = 6 οπότε θέτουμε : τάξης με την ίδια υπόριζη ποσότητα
6
x  t  x  t 6 με x  1 , t  1 τότε βρίσκουμε το Ε.Κ.Π των
τάξεων των ριζών .
Ονομάζουμε την ποσότητα αυτή
Άρα x  t 6  t 3 και 3
x  3 t6  3
t 
2 3
 t2   ή ό  t
Οπότε έχουμε :
t3  t 2  2 (t  1)(t 2  2t  2) t 2  2t  2 5
lim 6
 lim 5 4 3 2
 lim 5 4 3 2

t 1 t 1 t 1 (t  1)(t  t  t  t  t  1) t 1 t  t  t  t  t  1 6
x  2  x  7 1
β) lim
x 2 x2
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ : ΜΟΡΦΗ  f (x)   g(x)   όπου lim  f (x)  1

x x 0
και lim  g(x)   2 με 1   2   οπότε αναλύω

x x0
το  σε άθροισμα ή διαφορά των 1 και  2
115
Έχουμε
lim x  2  2 και lim x  7  3
x 2 x 2
Άρα το όριο γίνεται :

x  2  x  7 1 x  2  x 7 32
lim  lim 
x 2 x2 x  2 x2
 lim
x2 2  x 7 3   lim x2 2
 lim
x 7 3

x 2 x2 x 2 x2 x 2 x2
 lim
 x2 2  x2 2   lim  x 7 3  x 7 3 
x 2
(x  2)  x2 2  x 2
(x  2)  x 7 3 
x24 x 7 9
 lim  lim 
x 2
(x  2)  x2 2  x 2
(x  2)  x 7 3 
x2 x2
 lim  lim 
x 2
(x  2)  x2 2  x 2
(x  2)  x 7 3 
1 1 1 1 1
 lim  lim   
x 2 x2 2 x 2 x 7 3 4 6 12
 ΟΡΙΟ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΗ ΤΙΜΗ

Αν ο τύπος μιας συνάρτησης περιέχει απόλυτη τιμή για να μπορέσουμε να παραγοντοποιήσουμε
πρέπει να βγάλουμε το απόλυτο .
Εδώ εμφανίζονται δύο περιπτώσεις :
 Αν το x0 είναι ρίζα της παράστασης που παρουσιάζεται σε απόλυτη τιμή τότε βγάζουμε το
απόλυτο θεωρώντας τα πλευρικά όρια
 Αν η απόλυτη τιμή δεν μηδενίζεται για x=x0 τότε βγάζουμε το απόλυτο θεωρώντας ότι το x
είναι κοντά στο x0 (αφού x  x0) οπότε η παράσταση που είναι σε απόλυτη τιμή θα είναι ή
θετική ή αρνητική ανάλογα . Δύο τρόπους μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να δούμε
πως βγαίνει το απόλυτο :
1ος τρόπος : Βρίσκουμε το πρόσημο της παράστασης που υπάρχει μέσα στο απόλυτο και
"βλέπουμε " το πρόσημο σε μια περιοχή κοντά στο x0 .
2ος τρόπος : Βάζουμε στην ποσότητα που υπάρχει μέσα στην απόλυτη τιμή όπου x το x0 . Αν το
αποτέλεσμα που δίνει είναι θετικό τότε το απόλυτο βγαίνει όπως έχει , αν το
αποτέλεσμα είναι αρνητικό τότε το απόλυτο βγαίνει με ένα μείον .
116
x 2  2x  3  x  1  2 x 2  8x  16  | x  4 |
α) lim β) lim
x 0  x 2  2x  1  1 x 4 x4
x 2  2x | x  1|  x 2  1
γ) lim δ) lim
x 2 x2 x 1 x 1
x 2  4  x 2  5x  6 x 2  10x  25
ε) lim στ) lim
x 2 x2 x 5 x 5
Λύση
0
x 2  2x  3  x  1  2  0 
α) lim 
x 0  x 2  2x  1  1
Βάζω όπου x=0 02  2  0  3  3  0 οπότε x 2  2x  3    x 2  2x  3 
0+1=1 > 0 οπότε |x+1| = x+1
02  2  0  1  1  0 οπότε  x 2  2x  1     x 2  2x  1 
 x 2  2x  3  x  1  2 x 2  x x( x  1) 0  1 1 1
 lim 2
 lim 2
 lim   
x 0 x  2x  1  1 x 0 x  2x x 0 x(x  2) 0  2 2 2
x 2  8x  16  | x  4 | (x  4) 2  | x  4 | | x 4|| x 4|
β) lim  lim  lim 0
x 4 x4 x 4 x4 x 4 x4
 0 x 2  2x x(x  2)
2
x  2x  x 
 
0
2 lim  lim 2
x 2 
x2 x 2 x2
γ) lim 
x 2 x2 2
 x  2 lim (x  2x)   lim x(x  2)  2
 x 2 x 2 x 2 x 2
πλευρικά όρια διαφορετικά άρα δεν υπάρχει όριο
0 2 x 2  2x  0  x(x  2)  0  x  0 ή x  2
+ – +
 0 x 1 x2 1 (x  1)[1  x  1]

2  x  1 lim
   lim  lim (2  x )  3
| x 1| x 1  0
x 1 
x  1 x 1 x  1 x 1
δ) lim  
x 1 x 1 2
 x  1 lim  (x  1)  x  1  lim (x  1)[  1  x  1]  lim x  1
 x  1 x 1 x  1 x 1 x  1
Άρα τα πλευρικά όρια διαφορετικά συνεπώς δεν υπάρχει όριο
117
0
x 2  4  x 2  5x  6  
0 (x  2)(x  2)  (x  2)(x  3)
ε) lim  lim 
x 2 x2 x 2 x2
Για x  2 το x+2 γίνεται x+2 > 0 και το x-3 γίνεται x-3 < 0 διότι
2 2
–2 3
– + – +
| x  2 || x  2 |  | x  2 || x  3 | | x  2 | | x  2 |  | x  3 | 
 lim  lim 
x 2 x2 x 2 x2
 5(x  2)
 x  2 lim 5
| x  2 | (x  2  x  3) | x  2 | 5  x  2 x2
 lim  lim 
x2 x2  x  2 lim 5(x  2) =  5
x 2 x 2
 x 2 x 2
 x 5
x  5 lim 1
 x  5
2
x 2  10x  25 | x  5 |  x 5 x  5
στ) lim  lim  lim 
x 5 x 5  x  5 lim (x  5)  1
x 5 x 5 x 5 x  5
 x 5 x 5
 ΟΡΙΟ ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΚΩΝ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ

f (x)
Θα προσπαθούμε (πολ/ζοντας και διαιρώντας) να εμφανίσουμε όριο της μορφής όπου
f (x)
lim f (x)  0 και έτσι θέτοντας f(x)=u (ΟΡΙΟ ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ) θα καταλήγουμε
x x 0
u
στο βασικό όριο lim 1
u 0 u
3x 1  x x
α) lim β) lim γ) lim
x 0 2x x 0 x x 0 x4 2
2x x x  x

δ) lim ε) lim στ) lim
x 0  4x x
 2x   x 0 x  x
2
118
Λύση
α)
3x 3x 3 3x u u 3 3
lim  lim   lim  
x 0 2x x 0 3x 2 xu 0 u 0 u 2 2
0
β)
1  x (1  x)(1  x) 1   2x  2x
1 τρόπος : lim
ος
 lim  lim  lim 
x 0 x x 0 x(1  x) x 0 x(1  x) x 0 x(1  x)
x x
 lim  lim  1 0  0
x 0 x x 0 1  x
2 τρόπος : lim
ος 1  x
 lim
1  1  2 x
2 
 lim
2 2 x 
2  lim
2 x
2  lim
 x
2  0 1  0
x 0 x x 0 x x 0 x x 0 2 x 0 x
2
2 2
γ) lim
x
 lim
x  x42   lim
x  x42 
x 0 x  4  2 x 0  x4 2  x4 2  x 0
 x4 
2
4
x  x42   lim x  lim

 lim
x 0 x x 0 x x 0
 
x  4  2  1 4  4
 2x
2x  2x   4x   2x 4x  4x 2x 
δ) lim  lim  2x  lim  lim  
x 0  4x x 0  4x x 0  2x   4x x 0
 2x  4x  2x 4x 
 4x
 0 2 1
 11  
 0 4 2
   
   x     x    x  u
x 2   lim 2  2   1 lim u   1 1   1
ε) lim  lim
x  2x  

x

   x     2 u 0 u 2 2
2 2 2 x   2 2   x  x  2 ,u 0
 2 2 
x x x
 1
x  x :x x  1 1  0  0
στ) lim  lim x x  lim
x 0 x  x x 0 x x x 0 x 1  1 2
 1
x x x
x   2x  ...  x

Να βρείτε το θετικό ακέραιο ν ώστε : lim  28
x 0 x
Λύση
x   2x  ...  x  x  2x x 

lim  lim    ...  
x 0 x x  0
 x x x 
119
x  2x x  (  1)
 lim  2 lim  ...   lim  1  2 1  ...   1  1  2  ...   
x 0 x x  0 2x x  0 x 2
(Άθροισμα αριθμητικής προόδου)
x   2x  ...  x 
Έ lim  28 
x 0 x   (  1)
  28   (  1)  56 
x   2x  ...  x  (  1)  2
 lim 
x 0 x 2 
1  8 Απορ. (ν θετικός)
  2    56  0  
ν2  7
x   2x  ...  x

Να βρείτε το θετικό ακέραιο ν ώστε : lim  120
x 0 x
Λύση
x   2x  ...  x  x  2x x 

Έχουμε lim  lim   ...  
x 0 x  x 0
 x x x 
x  2x x
 lim  2 lim  ...   lim  1 2  ...     !
x 0 x x 0 2x x  0 x
x   2x  ...  x 
Ό lim  !
x 0 x 

   !  120   !  5!    5
x   2x  ...  x
 lim  120 
x 0 x 
Θυμίζουμε : 1  2  3  ...     ! και (  1)!   !
 ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΟΥ ΤΥΠΟΥ - ΠΑΡΑΜΕΤΡΙΚΕΣ
Θα παίρνουμε τα πλευρικά όρια και για να υπάρχει το όριο της f θα πρέπει αυτά να είναι ίσα .
Να βρεθεί η τιμή του   R ώστε να υπάρχει στο x0=α το όριο της συνάρτησης
 (x   )
 x   2 x 
f (x)   2 2
 x  2 x   x
 x 
Λύση
(x   ) (x   ) 1 u 1

Είναι lim f (x)  lim 2
 lim  lim 
x  x  x   x   (x   )  u 0 u 
Θέτω x-α=u και έχω x   , u  0
120
x  
2
x 2  2 x   2 | x |
Ακόμη lim f (x)  lim  lim  lim 
x  x  x  x  x  x  x 
x  x  0 (x   )
 lim  1
x  x 
1
Για να υπάρχει το όριο της f πρέπει : lim f (x)  lim f (x)   1    1
x  x  
 ΙΣΟΣΥΓΚΛΙΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΑΞΗ
Αν έχουμε μια ανισοτική σχέση όπου μια συνάρτηση f βρίσκεται ανάμεσα σε δυο άλλες
συναρτήσεις h και g τότε για να βρούμε το όριο της θα εφαρμόσουμε κριτήριο παρεμβολής (ή
ισοσύγκλισης)
h(x)  f (x)  g(x) 
Δηλαδή αν : τότε lim f (x)  
 lim h(x)  lim g(x)    x x 0
x x 0 x x 0 
 Κάτι ανάλογο κάνουμε αν έχουμε ανισοτική σχέση με απόλυτη τιμή
 Με τον ίδιο τρόπο βρίσκουμε και όρια της μορφής
   
ΜΟΡΦΗ lim  x     και lim  x     Δηλαδή :
x 0
 x  x  0
 x 
   
x     x      x  1  x     x    x   x     x 
x x x x

x 0
 x 0
 x 0

Όμως lim  x   lim x   0 . Άρα και lim  x      0
 x 
 
Όμοια βρίσκουμε και το lim  x    
x 0
 x 
x
Να βρείτε το lim f (x) όταν 2x  5  f (x)   5x 2  4
x 0 x
Λύση
 x 
Έχουμε lim(2x  5)  5 και lim   5x 2  4   1  0  4  5
x 0 x 0
 x 
Άρα από το κριτήριο παρεμβολής και lim f (x)  5
x 0
Αν ισχύει 2  x  x 2  f (x)  2  x  x 2 να βρείτε τα :

f (x)  f (0)
α) f(0) και β) lim
x 0 x
Λύση
121
α) Αν αντικαταστήσουμε όπου x=0 στην ανισοτική σχέση θα έχουμε :

2  f (0)  2  f (0)  2
   f (0) 
β) Επειδή 2  x  x 2  f (x)  2  x  x 2 
 2  x  x 2  f (0)  f (x)  f (0)  2  x  x 2  f (0) 
 x  x 2  f (x)  f (0)  x  x 2 
 x(1  x)  f (x)  f (0)  x(1  x)
f (x)  f (0)
 Αν x > 0 τότε : 1  x   1 x
x
f (x)  f (0)
και lim (1  x)  lim (1  x)  1 οπότε και lim 1
x 0 x 0 x 0 x
f (x)  f (0)
 Αν x < 0 τότε : 1  x   1 x
x
f (x)  f (0)
και lim (1  x)  lim (1  x)  1 οπότε και lim 1
x 0 x 0 x 0 x
f (x)  f (0) f (x)  f (0) f (x)  f (0)

Άρα lim  lim  1  lim 1
x 0 x x 0 x x  0 x
1
Έστω f (x)  g(x) . Να βρεθεί το lim f (x) αν είναι lim g(x)  0
x x 0 x 0
Λύση
1 1
Ισχύει : f (x)  g(x)  g(x)    g(x) 
x x
 f (x)  g(x)   g(x)  f (x)  g(x)
Όμως lim g(x)  0  lim g(x)  lim  g(x)   0
x 0 x 0 x 0
Άρα από το κριτήριο παρεμβολής lim f (x)  0

x 0
Αν x  f (x)  3x για κάθε x  R και lim f (x)    R να βρεθεί ο κ

x 0
Λύση
Αφού υπάρχει το lim f (x)   τότε θα ισχύει lim f (x)  lim f (x)  
x 0 x 0 x 0
Θέλουμε να βρούμε το lim f (x) όταν x  0 άρα δουλεύουμε σε μια περιοχή κοντά στο 0 .
x 0
 Για x   0,   τότε ημx > 0
122
3x  3x x 3x 
x  f (x)  3x  f (x)   lim f (x)  lim    
x x 0 x 0
 3x x x 
   3 (1)
3x x 1 1
Θυμίζουμε : lim  1 και lim  lim  1
x 0 3x x  0 x x  0  x 1
x
 Για x   , 0  τότε ημx < 0

3x  3x x 3x 
x  f (x)  3x  f (x)   lim f (x)  lim    
x x 0 x 0
 3x x x 
   3 (2)
Άρα από (1) και (2) έχουμε   3  lim f (x)
x 0
f (x)    
Έστω ότι για τη συνάρτηση f ισχύει  για κάθε x    ,  με x  0 .
 2x x  2 2
2
Αν lim f (x)    1 να βρεθεί ο α  R
x 0
Λύση
Εφόσον lim f (x)   2  1  lim f (x)  lim f (x)   2  1
x 0 x 0 x 0
 
 Αν x   0,  τότε ημ2x > 0 οπότε
 2
f (x)    2x   2x
  f (x)   lim f (x)  lim 
 2x x x x 0 x 0 x
 2x
  2  1  lim 2   2  1  2 (1)
x 0 2x
 
 Αν x   0,  τότε ημ2x > 0 οπότε
 2
f (x)    2x   2x
  f (x)   lim f (x)  lim 
 2x x x x 0 x 0 x
 2x
  2  1  lim 2   2  1  2 (1)
x 0 2x
  
 Αν x    , 0  τότε ημ2x < 0 οπότε
 2 
f (x)    2x   2x
  f (x)   lim f (x)  lim 
 2x x x x  0 x  0 x
 2x
  2  1  lim 2   2  1  2 (2)
x 0 2x
123
Από (1) και (2)  2  1  2   2  2  1  0   2  1   0    1
Αν ισχύει 4x  f (x)  x 2  4 για κάθε x  R να βρεθούν τα όρια

f (x)  8 f (x)  2x 2
α) lim β) lim
x 2 x  2 x 2 x2
Λύση
 ( 8)
α) 4x  f (x)  x 2  4  4x  8  f (x)  8  x 2  4
 Αν x  2  x  2  0 έχουμε :
4x  8 f (x)  8 x 2  4 4(x  2) f (x)  8 (x  2)(x  2)
     
x2 x2 x2 x2 x2 x2
f (x)  8
 4  x2
x2
f (x)  8
και lim (x  2)  4 οπότε από το Κριτήριο Παρεμβολής lim  4 (1)
x 2 x 2 x2
 Αν x  2  x  2  0 έχουμε :
4x  8 f (x)  8 x 2  4 4(x  2) f (x)  8 (x  2)(x  2)
     
x2 x2 x2 x2 x2 x2
f (x)  8
 4  x2
x2
f (x)  8
και lim (x  2)  4 οπότε από το Κριτήριο Παρεμβολής lim  4 (2)
x 2 x 2 x2
f (x)  8
Από (1) και (2) lim 4
x 2 x  2
f (x)  2x 2 f (x)  8  2x 2  8 f (x)  8  2  x 2  4 

β) lim  lim  lim 
x 2 x2 x 2 x2 x 2 x2
f (x)  8 2(x  2)(x  2)
 lim  lim  4  8  4
x 2 x  2 x 2 x2
124
 ΟΡΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ
Έχουμε μια παράσταση και το αντίστοιχο όριο της , η οποία περιέχει τη συνάρτηση f και θα μας
ζητούν να βρούμε το όριο της f .
Θέτουμε όλη την παράσταση ως μια καινούρια συνάρτηση g(x) , λύνουμε ως προς f(x) και
παίρνουμε τα όρια . Με τον ίδιο τρόπο δουλεύουμε αν οι σχέσεις που μας έχουν δοθεί είναι δύο .
Αν lim  f (x)  2x 2  4x  2   5 να υπολογιστεί το lim f (x) αν η f είναι περιττή .
x 3 x 3
Λύση
Ονομάζουμε g(x)  f (x)  2x 2  4x  2 και lim g(x)  5
x 3
2
Είναι f (x)  g(x)  2x  4x  2
lim f (x)  lim g(x)  2x 2  4x  2   lim g(x)  lim 2x 2  4x  2  
x 3 x 3 x 3 x 3
2
 5  (2)  3  4  3  2  5  18  12  2  1
Άρα lim f (x)  1
x 3
lim f (x)  lim f ( x)   lim f (t)    lim f (t)  1
x 3 x 3 t 3 t 3
f περιττή  f ( x)  f (x) , Θέτουμε : -x = t x  3 , t  3
Αν ισχύει x  f (x)  f (  x) για κάθε x  R με lim f (x)  2x     1

x 
να βρεθεί το lim f (x)

x 0
Λύση
x  f (x)  f (  x)  f (x)  f (  x)  x οπότε

lim  f (x)  2x     lim f (   x)  x  2x     lim f (   x)  x    1
x  x  x 
Θέτω   x  u  x  a  u
x  ,u 0
οπότε lim  f (   x)  x     1  lim f (u)  u   1
x  u 0
Ονομάζουμε h(u)  f (u)  u  f (u)  h(u)  u

και είναι lim h(u)  1
u 0
οπότε lim f (u)  lim  h(u)  u   lim h(u)  lim u  1  0  1

u 0 u 0 u 0 u 0
Άρα lim f (u)  1  lim f (x)  1

u 0 x 0
  f (x) 
Αν lim  f (x  1)  x 2  ln x  3   3 να υπολογιστεί το lim
x 1 x 0 f 2 (x)  1
Λύση
Έστω g(x)  f (x  1)  x 2  ln x  3 και lim g(x)  3 οπότε :
x 1
125
f (x  1)  g(x)  x 2  ln x  3  lim f (x  1)  lim g(x)  x 2  ln x  3 

x 1 x 1
 lim f (x  1)  lim g(x)  lim  x  ln x  3   lim f (x  1)  3  1  0  3 

2
x 1 x 1 x 1 x 1
 lim f (x  1)  1
x 1
Θέτουμε x  1  u
x  1 , u  0 και είναι lim f (x  1)  1  lim f (u)  1
x 1 u 0
Έτσι έχουμε :
  f (x)      f (x)       1  f (x)   
lim  lim    lim   
x 0  f (x)  1 f (x)  1 
x 0 f 2 (x)  1
 
x 0
  f (x)  1  f (x)  1 
   1  f (x)    
 lim  lim  1 
x 0  1  f (x)  x 0 f (x)  1 1  1 2
f (x)  f (1)
Αν f (x)  f (x)  x  1  2x 2  4x  2 για κάθε x  R και lim 
x 1 x 1
τότε να βρείτε το κ > 0
Λύση
x 1
f (x)  f (x)  x  1  2x 2  4x  2  f (1) f (1) 1  1   2 12  4 1  2 
f 2 (1)  0  f (1)  0
f (x)
οπότε ψάχνουμε να βρούμε το lim  0
x 1 x  1
: (x 1) 2
f (x)  f (x)  x  1  2x 2  4x  2  f 2 (x)  f (x)(x 1)  2(x 1) 2 
f 2 (x) f (x)  f (x)  2 f (x)   f (x) 
2
f (x)
 2
  2  lim      2  lim    lim  2
(x  1) x  1 x 1
 x  1  x  1 
x 1 x  1
  x 1 x  1
   1  0 απορ.
 2    2  2    2  0  
  2
f (x)
Αν lim  1 και lim g(x)  2x 2  3x  14   11 να βρεθεί το lim f (x)  g(x) 
x 2 x  2 x 2 x 2
Λύση
f (x)
Ονομάζουμε h(x)   f (x)  h(x)(x  2) και lim h(x)  1
x2 x 2
t(x) 7
Και t(x)  g(x)  2x 2  3x  14   g(x)  2
με x  2 και x  
2x  3x  14 2
είναι lim t(x)  11
x 2
h(x)(x  2)t(x) h(x)(x  2)t(x) 1 11 11

Οπότε lim f (x)  g(x)   lim  lim   1
x 2 x 2 2
2x  3x  14 x 2  7  2  2  7 11
2(x  2)  x  
 2
126
ΛΥΜΕΝΑ όριο στο xo  R
ΛΥΜΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΣΤΟ X0
2 x 3x 3
1. Nα βρεθεί το όριο lim
x  1 x 2  2x  3
Λύση
Δ=4-12=-8<0 επομένως Af =R
2 x  3 x  3 2 1  3 1  3 2  1 3 4 2
lim 2 = 2   
x 1 x  2x  3 1  2 1 3 1 2  3 6 3
x 2  5x  6
x  2 x2  4
Λύση
Πρέπει x2-40 ή (x+2)(x-2) 0 Af =R-{2,-2}
x 2  5x  6 22  5  2  6 0
lim  
x  2 x2  4 22  4 0
Τρέπουμε τους όρους σε γινόμενο παραγόντων
51
x2-5x+6=(x-2)(x-3) όπου Δ=25-24=1 x1,2=  3
2 2
x2-4=(x-2)(x+2) τότε lim

x  3x  2  lim x  3  2  3   1
x  2 x  2x  2 x  2 x  2 2  2 4
x3  2x 2  9x  18
3. Να βρεθεί το όριο lim
x2 x3  8
Λύση
Πρέπει x3-80 ή (x-2)(x2+4x+4) 0 ή x2. Άρα Af =R-{2}=(-,2)(2,+)
3 2 3 2
x  2x  9x  18 2  2  2  9  2  18 0
Έχουμε lim 3

3

x2 x 8 2 8 0
Tρέπουμε τους όρους του κλάσματος σε γινόμενο πρώτων παραγόντων και έχουμε
x 3  2x2  9x  18 x 2 (x  2)  9(x  2)
lim  lim 
x2 x3  8 x2 x 3  23
( x  2 )( x 2  9 ) x2  9 22  9 49 5
lim  lim   
x  2 ( x  2 )( x 2  2x  4 ) x  2 x 2  2x  4 2 2  2.2  4 4  4  4 12
x 3  3x 2  4x  2
x 1 x2  1
Λύση
Πρέπει x2-10 ή (x-1)(x+1) 0 ή x1, x-1 Af =R-{1,-1}
3 2 3 2
x  3x  4x  2 1  3 1  4 1 2 0
Έχουμε lim 2

2

x1 x 1 1 1 0
Με το σχήμα Horner έχουμε
127
1 -3 4 2
1 -2 2 1
1 -2 2 0
τότε x3-3x2+4x-2=(x-1)(x2-2x+2) Συνεπώς

3 2 2 2
x 3x 4x 2 (x 1)(x 2x 2) 1 212 1
lim  lim  
x1 2 x  1 (x 1)(x 1) x 1 2
x 1
x 1  2
x5 x5
Λύση
Af =R-{5}=(-,5)(5,+).
x 1  2 51  2 0
Έχουμε lim  
x 5 x 5 5 5 0
Σ υνεπώς
x 1  2 ( x  1  2)( x  1  2) x  1 4
lim  lim  lim 
x  5 x 5 x  5 ( x  5)( x  1  2) x  5 ( x  5)( x  1)  2
x 5 1 1 1
lim   
x  5 ( x  5)( x  1  2) 51  2 2  2 4
x2 2
x2 x7 3
Λύση
Πρέπει x+20 , x+70 και x  7  3  0  x -7, x2 Af =[-2,2) (2,+)
x22 ( x  2  2)( x  2  2)( x  7  3)
Έχουμε lim  lim 
x  2 x  7  3 x  2 ( x  7  3)( x  7  3)( x  2  2)
(x  2  4)( x  7  3) (x  2)( x  7  3) 3  3 6 3
x  2 (x  7  9)( x  2  2) x  2 (x  2)( x  2  2) 2  2 4 2
x  1  x 2  5x  4
x 1
x  1
Λύση
x  1  x 2  5x  4
Έχουμε Af =(-,1)(1,+) και f(x)=
x 1
x  1  x 2  5x  4
Επειδή x(1,+) τότε x-1=x-1 και f(x)= =
x 1
x2  4x 3 (x 1)(x 3)
  x 3 αρα limf(x)  lim(x 3) 13 2
x 1 x 1 x1 x1
128
x 2  4x  4
x2 x 2
Λύση
Πρέπει x  2 „ 0 Þ x „ 2 Þ x „ 2, x „ -2 A f = R - 2,-2
Τότε για κάθε x που ανήκει στην περιοχή του 2 έχουμε x =x και
x 2  4x  4 (x  2) 2
lim  lim  lim (x  2)  0
x2 x 2 x  2 (x  2) x2
x2  3 x
x  0 x2  3 x
Λύση
Πρέπει x2-3 x 0  x 2-3 x 0  x ( x -3) 0  x 0, x -30 
x0, x3, x-3 Af =R-{0,3,-3} . Έχουμε δια x<0  x =-x και
x2  3 x x 2  3 x x( x  3) x  3
f(x)=   
x2  3 x x 2  3 x x( x  3) x  3
x  3 3
και lim f(x)  lim   1
 x  0 x3 3
x0
x2  3 x x 2  3x x( x  3) x  3
δια x>0 x =x και f( x)  2
  
x  3x x 2  3x x( x  3) x  3
x3 3
και lim f( x)  lim   1 Άρα
x0  x0 x3 3
lim f (x)  lim f (x)  1  lim f (x)  1
x  0 x 0 x 0
x2  9  x  3
x  3 x3
Λύση
Πρέπει x2-90 και x-3>0 Af =(3,+)
2
Tότε lim f ( x )  lim x  9  x  3  lim x  3 x  3  x  3 

x 3 x 3 x3 x 3 x3
x  3( x  3  1)
lim  lim ( x  3  1)  3  3  1  6  1
x 3 x 3 x 3
x5 x2
11. Αν f(x)=  2 να βρεθεί το lim f(x)
x  3 x > 2 x2
Λύση
Έχουμε lim f ( x )  lim ( x  5)  2  5  7 lim f ( x )  lim ( x 2  3)  22  3  7
x  2 x 2 x  2 x 2
Έχουμε lim f (x)  lim f (x)  7  lim f (x)  7

x  2 x  2 x2
129
 1  5x x0
12. Δίνεται η συνάρτηση f(x)=  2 2 .
8x  α  15 x > 0
Nα βρεθεί το α ώστε να υπάρχει το όριο στο 0.
Λύση
Πρέπει να ισχύει lim f ( x )  lim f ( x ) Έχουμε
x  0 x  0
lim f (x)  lim (1  5x)  1  lim f (x)  lim (8x 2  2  15)  2  15

x  0 x0 x  0 x0
Aρα α2  15  1  2  16   4 ,   4
8 3 x 2  x  1 x < -1
13. Έστω η συνάρτηση f (x) = 
 2x  3 x  -1
Να βρείτε τα α , β ώστε lim f (x)  1
x 1
Λύση
Αρκεί lim f (x)  lim f (x)  1 (1)

x 1 x 1
3 2
lim f (x)  lim (8 x  x  1) = 8 α3 (-1)2 – β(-1) +1 = 8 α3 + β + 1
x 1 x 1
lim f (x)  lim (2x  3) = 2β (-1) + 3 = -2β +3

x 1 x 1
Οπότε με βάση την (1) έχουμε

8 3    1  1 8 3    0 
8 α3 + β + 1 = -2β +3 = 1      8 α + 1 = 0
3
2  3  1   1 
1 1
 α3 = -  α=- , β=1
8 2
 εφx 1  σ  2x 
14. Να βρεθεί το όριο lim   

x  0 x x 2 
Λύση
Af =R-{0} ΄Εχουμε
 x 1   2x  x 1   2x x 1  1  22 x
lim     lim  lim  lim  lim 
x 
 x x2  x 0 x x 0 x2 x  0 x x x 0 x2
x 1 2 x
lim   2 lim 2  1  2 1  1  2  1
x 0 x x x 0 x
15. Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια
α ) lim
x 3
x  6  x 3  5x  7
2x  1  5
β) lim
x 4
 x 2  2x  8  x 2  5x  4 
x 3  4x 2  x  6
γ ) lim
x 2 x 2  2x  8
130
ΛΥΣΗ
α) πρέπει
x  6  0  x  6 και
 2x+1  5  2x  4  x  2
2x+1  5  0  2x+1  5  
 2x+1  -5  2x  -6  x  -3
άρα το πεδίο ορισμού είναι
A f   6, 3  ( 3,2)  (2, )
οπότε το όριο ισούται
x  6  x 3  5x  7 3  27  15  7 16
lim    8
x 3 2x  1  5 7 5 2
β ) πρέπει
 x 2  2x  8  0  2  x  4 και
x 2  5x  4  0  x  1 ή x  4
άρα το πεδίο ορισμού είναι
A f   2,1  4
παρατηρούμε ότι η συνάρτηση δεν ορίζεται κοντά στο 4 οπότε ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ το όριο της.
γ ) έχουμε πεδίο ορισμού A f  R  2,4

0
3 2
x  4x  x  6
 
0  x  2    x  2x  3 
2
x 2  2x  3 3 1
lim  lim  lim  
x 2 x 2  2x  8 x 2  x  2   x  4  x 2 x4 6 2
όπου με σχήμα Horner προκύπτει
x 3  4x 2  x  6   x  2   x 2  2x  3 
131
x 1  3 3  x
3
x  8  3 9  x 1
α ) lim β ) lim
x 2 x 3  4x x 1 x2 1
ΛΥΣΗ
lim
3
x 1  3  x3
 lim
0
 
0  3
x 1  3 3  x   3
2
x 1  3 x 1  3 3  x  3 3  x
2

x 2 x 3  4x x 2
x 3
 4x    3
2
x 1  3 x 1  3 3  x  3 3  x
2

3 3
3
x 1  3 3  x
 lim 
x 2
x  x  4 
2
 3
2
x 1  x 1  3  x  3  x
3 3 3
2

x 1  3  x
 lim 
x 2
x   x  2  x  2   3
2
x 1  x 1  3  x  3  x
3 3 3
2

2 x  2
 lim 
x 2
x   x  2   x  2   3
2
x 1  x 1  3  x  3  x
3 3 3
2

2 2 1
 lim  
x 2
x  x  2  3
2
x 1  3 x 1  3 3  x  3 3  x
2
 2  4  3 12
0
 
x  8  9  x 1
3 0
β) lim 
x 1 x2 1
παρατηρούμε ότι αν υπολογίσουμε τα όρια
lim x  8  3
x 1
 
lim  3 9  x   3 8  2
x 1
άρα θα διασπάσουμε τον αριθμό –1 σε –3+2 και το όριο θα γράφεται
132
0
 
x  8  9  x 1 3
x 8 3 3 9 x  2
0
lim  lim 
x 1 x2 1 x 1 x2 1
 lim
 x 8 3    3
9x 2   lim x 8 3
 lim
3
9  x  2 (1),(2)

x 1 x2 1 x 1 x2 1 x 1 x2 1
1  1  3 1
     
12  24  24 8
έχουμε
 lim
x 8 3
 lim

x 8 3  x 8 3
 lim
 x 8 9  
x 1 2
x 1 x 1

 x  1   x  1 x  8  3 x1  x  1   x  1 x  8  3  
x 1 1 1
 lim  lim  (1)
x 1
 x  1   x  1  x 8 3  x 1
x  1   x 8 3  12
 lim
3
9x 2
 lim
 3
9x 2   3
2
9  x  23 9  x  4 
x2 1
 2 9x 4
2
x 1 x 1
 x  1   x  1  3
9x 3
3
3
9  x  23
 lim 
x 1
 x  1   x  1   3
2
9x 2 9x 4 3

9  x 8   x  1
 lim  lim 
x 1
 x  1   x  1   3
2
9x 2 9x 4 3
 x 1
x  1  x  1   9x
3
2
2 9x 4
3

1
 (2)
24
f (x)  x
17. Δίνεται συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει lim 3
x 2 x 2  4
Να βρείτε τα όρια
f (x)  x 2  6
α ) lim f (x) β ) lim
x 2 x 2 x2 2
ΛΥΣΗ
f (x)  x
Ονομάζουμε g(x)  και για x 2  4  0  x 2  4  x  2 έχουμε
x2  4
lim g(x)  3 και προκύπτει
x 2
133
f (x)  x
g(x)  2
 g(x)  x 2  4   f (x)  x  f (x)  g(x)  x 2  4  x
x 4
lim f (x)  lim g(x)   x 2  4   x   lim f (x)  lim g(x)  lim x 2  4  lim x 
x 2 x 2 x 2 x 2 x 2 x 2
lim f (x)  3  0  2  2
x 2
β ) Έχουμε
f (x)  x 2  6 g(x)   x 2  4   x  x 2  6
lim  lim 
x 2 x2 2 x 2 x2 2
 lim
 g(x)   x  2    x  2   x 2  x  6    x2 2 
x 2

x2 2  x2 2  
 lim
 g(x)   x  2    x  2   x  2   x  3    x2 2 
x 2 x24
 x  2  g(x)   x  2   x  3   x22 
 lim
x 2 x2
 lim g(x)   x  2   x  3   
x  2  2  17  4  68
x 2
x 2  αx  β
18. Αν ισχύει lim  3 , να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς α και β.
x 2 x 2  2x
(ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ ΜΕ ΒΟΗΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ)
ΛΥΣΗ
x 2  αx  β
Ισχύει ότι lim 3 .
x 2 x 2  2x
x 2  αx  β
Για x  2x  0   x  0 και x   2  θέτουμε: f  x  
2
.
x 2  2x
Ισχύει ότι:
 lim f  x   3
x 2
 x 2  αx  β   x 2  2x  f  x  για x  0 και x  2
Επομένως έχουμε:
lim  x 2  αx  β   lim  x 2  2x  f x   2   α  2  β  2   2  2  3 
2 2
x 2 x 2  
 4  2α  β  0  β  2α  4 (1)
Αντικαθιστούμε το β με 2α  4 στο αρχικό όριο:
x 2  αx  β x 2  αx  2α  4
lim  3  lim 3 
x 2 x 2  2x x 2 x 2  2x
134
 lim
x 2  4  αx  2α
 3  lim
 x  2  x  2   α  x  2   3 
x 2 x  x  2 x 2 x x  2 
 lim
 x  2  x  2  α   3  lim x  2  α  3 
x 2 x  x  2 x 2 x
2  2  α
  3  α  4  6  α  2
2
Τέλος από τη σχέση (1) βρίσκουμε ότι:
β  2α  4  β  2   2   4  β  8
ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΑΡΕΜΒΟΛΗΣ
Έστω οι συναρτήσεις f , g , h. Αν ισχύουν:

 h  x   f  x   g  x  κοντά στο x 0 και
 lim h  x   lim g  x   
x x0 x x0
τότε ισχύει και:

lim f  x   
x x0
Μια εφαρμογή αυτού του θεωρήματος παρουσιάζεται στα επόμενα δύο θέματα.
Υπολογισμός ορίου με το κριτήριο παρεμβολής-1η περίπτωση
19. Δίνεται συνάρτηση f :  0,     R για την οποία ισχύει:

2x x  f  x   x 2  x για κάθε x  0
f x  2
Να βρείτε τα όρια: α) lim f  x  β) lim
x 1 x 1 x 1
ΛΥΣΗ
α) Για κάθε x  0 ισχύει ότι: Η ύπαρξη διπλής ανισότητας της μορφής:

2x x  f  x   x 2  x (1) Α  x   Β  x   Γ  x  είναι χαρακτηριστική για
Όμως είναι: εφαρμογή του κριτηρίου παρεμβολής.
  
lim 2x x  2 1  1  2
x 1
 lim  x 2  x   12  1  2
x 1
Από το κριτήριο παρεμβολής προκύπτει ότι: lim f  x   2

x 1
β) Η σχέση (1) γίνεται:

2x x  f  x   x 2  x  2x x  2  f x   2  x 2  x  2 (2)
Διακρίνουμε τις περιπτώσεις:

 Αν x  1  0  x  1 , τότε:
135
2x x  2 f  x  2  x 2  x  2
(2)   
x 1 x 1 x 1
Όμως ισχύουν:
 lim
2x x  2
 lim
2 x x 1 x x  1   lim

2  x 3  1


x 1 x 1 x 1
 x  1 x x  1 x 1
 
x  1  x x  1  
2  x  1  x 2  x  1  2 x 2  x  1  23
 lim  lim  3
x 1
 x  1  x x 1  x 1 x x 1 2
x2  x  2  x  1 x  2   lim x  2  3
 lim  lim  
x 1 x 1 x 1 x 1 x 1
Από το κριτήριο παρεμβολής προκύπτει ότι: lim f  x   3

x 1
 Αν x  1  0  x  1 , τότε:
2x x  2 f  x   2 x 2  x  2
(2)   
x 1 x 1 x 1
Ομοίως με την πρώτη περίπτωση βρίσκουμε ότι:

2x x  2
 lim  3 και
x 1 x 1
x2  x  2
 lim 3
x 1 x 1
Από το κριτήριο παρεμβολής βρίσκουμε ότι: lim f  x   3 .

x 1
Επομένως είναι lim f  x   lim f  x   3 , άρα ισχύει και: lim f  x   3

x 1 x 1 x 1
2. Υπολογισμός ορίου με το κριτήριο παρεμβολής-2η περίπτωση
f  x   3x
20. Δίνεται συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει:  x 2  1 για κάθε x  1 . Να
x 1
βρείτε το lim f  x  .
x 1
ΛΥΣΗ
Για κάθε x  1 ισχύει ότι: Μια ανισότητα της μορφής: Α  x   Β  x 

f  x   3x f  x   3x
 x2 1   x2 1  ισοδύναμα γράφεται:  Β  x   Α  x   Β  x 
x 1 x 1
οπότε μπορούμε να εφαρμόσουμε το
 f  x   3x  x  1   x 2  1   κριτήριο παρεμβολής.
  x  1   x 2  1  f  x   3x  x  1  x 2  1  
  x  1   x 2  1  3x  f  x   x  1  x 2  1  3x
136
Παρατηρούμε ότι:
 lim   x  1   x 2  1   3x   0  2  3  3
x 1
 lim  x  1   x 2  1  3x   0  2  3  3
x 1
Από το κριτήριο παρεμβολής προκύπτει ότι: lim f  x   3

x 1
21. Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια:

ημ 2 x  2ημx συνx  1 x  4  2  ημx
α) lim 2
β) lim γ) lim
x 0 x x x 0
x2  x  4  2 x 0 x  ημx
1  συνx
δ) lim
x 0 x2
ΛΥΣΗ
ημ 2 x  2ημx ημx  ημx  2   ημx ημx  2  ημ0  2 0  2

α) Έχουμε: lim  lim  lim    1   2
x 0 2
x x x 0 x x  1  x 0
 x x 1  0 1 0 1
β) Έχουμε: lim
συνx  1
 lim
 συνx  1  x2  x  4  2  
x 0
x2  x  4  2 x 0
 x2  x  4  2  x2  x  4  2 
 lim
 συνx  1  x2  x  4  2   lim συνx 1   x2  x  4  2 
x 0 x2  x  4  4 x 0 x x  1 
 συνx  1 x 2  x  4  2  22
 lim     0 0
x 0  x x  1  0  1
 
γ) Διαιρούμε με x τους όρους του κλάσματος:
x  4  2  ημx x  4  2 ημx

x  4  2  ημx x x x 
lim  lim  lim
x 0 x  ημx x 0 x  ημx x 0 ημx
1
x x
Όμως είναι:
 lim
x4 2
 lim
 x4 2  x4 2   lim x44
 lim
1

1

1
x 0 x x 0
x  x 4 2  x 0
x  x 4 2  x 0 x  4  2 2 2 4
ημx
 lim1
x 0 x
Άρα το όριο l γίνεται:
137
x  4  2 ημx 1 5
 1
x x  4 5
l  lim  4
x 0 ημx 11 2 8
1
x
δ) Έχουμε:
lim
1  συνx
 lim
1  συνx 1  συνx 
 lim 2
1  συν 2x
 lim 2
ημ 2x ημ 2x
 lim  2 
1 

x 0 x 2 x  0
x2 
ημx x  0 x 1  συνx  x  0 x 1  συνx  x  0
 x 1  συνx 
x
 ημx  2 1  2 1 1 1
 lim     1   
 x  1  συνx  1  συν0 1  1 2
x 0
ΜΗΔΕΝΙΚΗ ΕΠΙ ΦΡΑΓΜΕΝΗ
 1
22. Να υπολογίσετε το όριο lim  x 2  x  ημ  .
x 0
 x
ΛΥΣΗ
Παρατηρούμε ότι: Έστω ένα όριο της μορφής: lim  f  x   g  x  

lim  x 2  x   0 2  0  0
x x0

x 0 όπου f , g συναρτήσεις για τις οποίες ισχύει:
1 1  lim f  x   0 , δηλαδή η f είναι μια
 1  ημ  1  ημ  1 για κάθε x  0 x x 0
x x «μηδενική» συνάρτηση,
 1
Άρα το lim  x 2  x  ημ  είναι όριο  g  x   Μ , όπου Μ  0 , δηλαδή η g είναι
x 0
 x
μια φραγμένη συνάρτηση.
«μηδενικής συνάρτησης» επί «φραγμένη Τα όρια της παραπάνω μορφής (μηδενική
συνάρτηση» και για να το υπολογίσουμε συνάρτηση επί φραγμένη συνάρτηση)
εργαζόμαστε ως εξής: υπολογίζονται με τον τρόπο που ακολουθεί.
Για κάθε x  0 ισχύει: Ισχύει ότι:
 x 2  x  ημ 1x  x 2  x  ημ 1x  x 2  x διότι f  x   g  x   f  x   g  x   f x   Μ οπότε
1 είναι: f  x   g  x   f  x   Μ 
ημ  1 .
x   f (x)  M  f (x)  g(x)  f (x)  M
όμως
lim   f (x)  M   lim  f (x)  M   0
x x o x x o
άρα από Κ.Π lim  f (x)  g(x)   0

x x o
Έχουμε λοιπόν:
1 1  1 1
ημ  1  ημ  x 2  x  x 2  x  ημ  x 2  x   x 2  x   x 2  x  ημ  x 2  x  x 2  x
x x  x x
138
1
Όμως lim x 2  x  lim  x 2  x  0 άρα από Κ.Π. lim  x 2  x  ημ 0
x 0 x 0 x 0 x
ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΚΑ ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ
f x
23. Δίνεται συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει ότι: lim 2
x 0 x
f  3x   εφ5x
Να βρείτε το όριο lim
x 0 x  1  συν 2 x
ΛΥΣΗ
f  3x  εφ5x
f  3x   εφ5x f 3x   εφ5x 
Έχουμε: lim  lim  lim x x 
x 0 x  1  συν 2 x x 0 x  1  1  ημ 2 x x 0 x  1  1 ημ 2 x

x x
ημ5x
εφ5x ημ5x  ημ5x 1  u 5x  ημu 1  1
 lim  lim συν5x  lim  lim 5     lim 5     5 1   5
x 0 x x 0 x x 0 x  συν5x x 0
 5x συν5x  u 0
 u συνu  1
 lim
x 1 1
 lim
 x 1 1  x 1 1   lim x 1 1
 lim
1

1

1
x 0 x x 0
x  x 1 1  x 0
x  x 1 1  x 0 x  1  1 1 1 2
f  3x   f 3x   u 3x  f u  
 lim  lim  3    lim  3    32  6
x 0 x x 0
 x  u 0
 u 
ημ 2 x  ημx 
 lim  lim  ημx    ημ0  1  0
x 0 x x 0
 x 
65 1
Επομένως το όριο γίνεται:    2
1 1
0
2 2
ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΚΑ ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΑΡΕΜΒΟΛΗΣ
24. Δίνεται συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει: 3x  5x 2  f  x   x 2  3x για κάθε x  R .

f x xf  x   ημ3x  ημ5x
Να βρείτε τα όρια: α) lim β) lim
x 0 ημx x 0
x 2 1 1
ΛΥΣΗ
α) Πρέπει να διαιρέσουμε με ημx τα τρία μέλη της σχέσης: 3x  5x 2  f  x   x 2  3x (1)
 π 3x  5x 2 f  x  x 2  3x  π
Για x   0,  είναι ημx  0 , οπότε έχουμε: (1)    , x   0, 
 2 ημx ημx ημx  2
Έχουμε:
139
3x  5x 2
2
3x  5x x 3  5x 3  0
 lim  lim  lim  3
x 0 ημx x 0 ημx x 0 ημx 1
x x
2
x  3x
2
x  3x x x 3 03
 lim  lim  lim  3
x 0 ημx x  0 ημx x  0 ημx 1
x x
f x
Από το κριτήριο παρεμβολής προκύπτει ότι: lim 3 (2)
x 0 ημx
 π  3x  5x 2 f  x  x 2  3x  π 
Για x    , 0  είναι ημx  0 , οπότε έχουμε: (1)    , x   , 0 
 2  ημx ημx ημx  2 
2 2
3x  5x x  3x
Όπως και προηγουμένως βρίσκουμε ότι: lim  3 και lim 3.
x 0 ημx x 0 ημx
f x
Από το κριτήριο παρεμβολής προκύπτει ότι: lim 3 (3)
x 0 ημx
f x
Από τις σχέσεις (2) και (3) προκύπτει ότι: lim 3
x 0 ημx
f x
β) Πρέπει να εμφανίσουμε το γνωστό όριο lim . Γι’ αυτό διαιρούμε τους όρους του
x 0 ημx
κλάσματος με ημ 2 x . Έχουμε:
xf  x  ημ3x  ημ5x x f x  ημ3x ημ5x
   
xf  x   ημ3x  ημ5x ημ 2 x ημ 2 x ημx ημx ημx ημx
lim  lim  lim  
x 0
x 2 1 1 x 0
x 2 1 1 x 0
x 2 1 1
ημ 2 x ημ 2 x
x 1 1
 lim  lim  1
x 0ημx x  0 ημx 1
x
f x
 lim 3
x 0 ημx
ημ3x ημ3x
3
ημ3x 3x  3 1  3
 lim  lim x  lim
x x
ημ5x ημ5x
5
ημ5x 5x  5 1  5
 lim  lim x  lim
x x
140
 lim
x 2 1 1
 lim
 x 2 1 1  x2 1 1   lim x2
 lim
1

x 0 ημ 2 x x 0
ημ 2 x   x 2 1 1  x 0
ημ 2 x  x 2 1 1  x 0
 ημx 
  
2
 2
x 1 1 
 x 
1 1
 
1  1  1 2
2
1 3  3  5
Άρα το όριο  γίνεται:    36
1
2
25. Δίνεται περιττή συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει: lim

 x  1 f  x  3   20
x 1 x 3 2
Να βρείτε τα όρια: α) lim f  x  3  β) lim f  x  γ) lim f  x 
x 1 x 4 x 4
ΛΥΣΗ
α) Θέτουμε g  x  
 x  1 f  x  3  , με x  [ 3,1)  1,    . Τότε είναι:
x 3 2
 x  1 f  x  3   20  lim g
lim x   20
x 1 x 3 2 x 1
Επίσης για x  [ 3,1)  1,    ισχύει:
 x  1 f  x  3  
x  1 f x  3   g x  
gx  x 3 2 
gx 
x 3 2

x  3  2  f x  3 
x 1
Έχουμε:
lim f  x  3   lim
gx  x 3 2   lim g x   x 3 2  x 3 2 
x 1 x 1 x 1 x 1
 x  1  x 3 2 
g  x  x  3  4  g x  20
 lim  lim  5
x 1
 x  1  x  3  2  x 1 x 3 2 22
Επομένως είναι lim f  x  3   5 .

x 1
β) Στο όριο lim f  x  3   5 θέτουμε u  x  3 . Έχουμε: u 0  lim  x  3   1  3  4

x 1 x 1
Επομένως είναι: lim f  x  3   5  lim f u   5  lim f x   5

x 1 u 4 x 4
γ) Στο όριο lim f  x   5 θέτουμε u   x . Έχουμε: u 0  lim   x   4

x 4 x 4
Επομένως είναι: lim f  x   5  lim f  u   5 (1)

x 4 u 4
Όμως η f είναι περιττή, άρα για κάθε u  R ισχύει ότι f  u   f  u  . Έτσι έχουμε:
(1)  lim  f  u    5   lim f u   5  lim f u   5  lim f x  5
u 4 u 4 u 4 x 4
141
ΑΛΥΤΕΣ όριο στο xo  R
ΑΛΥΤΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΟΡΙΟ ΣΤΟ ΧΟR

Α΄ ΟΜΑΔΑ
1. Να βρεθούν τα όρια:
x  x2  x  3
α) lim (x-2)
x2
10
(x2+x-1) β) lim
x2 x2  x 1
x  2  x 3  2x 1
γ) xlim
1
x 3 1
 x 2  3x  2, x  1
δ) lim f(x) και lim g(x) όπου f(x) =  2 και
x 1 x 1
 x  3  x  1, x >  1
 x  2 , x  1
g(x) = 
 x 2  x  1 , x  1
x 3  4x 2  3x  2 x 5  2x 4  x 2  x  2
Ε) lim
x 1 x 2  3x  2
Στ) lim
x2 x 2  5x  6
2
x  3  2x
lim
2
x  5  x  1
Ζ)
x  1 x 1
Η) lim
x2 x  2  x
x2 9
lim lim
2
x  1
Κ) Λ)
2
x3 x  3x  x3 x 1 2 x  x  1
3
x  4 x
3
6x  x6
Μ) lim
x 1 x  1
Ν) lim x  2 x2
3
x  x 2 3
x 2  23 x  1
Ξ) lim
x 1 x 1
Ο) lim x 1 x  2 x 1
x  3
x x x 2  3  x 1
π) lim
x 1
3
x  4
x
Ρ) lim
x 1 2  x  x3 x
 1 1 1  x 4  x 2  x  x 2  2x  6
Σ) lim
x0


 x

x
 
x 
Τ) lim
x 1 x 2 1
x2  x
Υ) lim
x 1 x 1
142
x7  x  2  2 x 2 1  x 1
A) lim
x 1 x 1
B) lim
x2 x  5  2x  3
x2 9  x 3 x 2  2x  3  x  3
Γ) lim
x3 x  2 5
Δ) limx3 x 2  4x  3  x 2  6x  9
x2 1  x 1 x 2  9  3  x  x 2  3x
Ε) lim
x  1  x 1
Στ) lim
x3 x 3
x x x  x
Ζ) lim
x0 x x
Η) lim
x0 x  x
x x x 3  3x 2  4
Θ) lim
x0 x x
Ι) lim
x  1 x3 1
x x
Κ) lim
x3 x  3 ( x 2  9)
4  ημx  x 1
Α) lim
x0 x 1 1
Β) lim (ημx.ημ
x0 x
)
5x-ημ3x  2x - εφx
Γ) lim
x0 x 1 1
Δ) lim
x0 x
4     1   
i) lim ii) lim ( . ) iii) lim
x 0 1   1
x 0  x 0    3
3   4  2 10  2  1

iv) lim v) lim vi) lim
x 0
1   2  1
x 0 5 x 0  2
3 2   2 1     1 1
vi) lim vii) lim viii) lim (  )
x 0  2   2 x 0 1     x 0  
143
4. Δίνεται η συνάρτηση:
  2x
 x , x 0
F(x)=  Να βρείτε το όριο lim F(x).
1   2x ,
x 0
x>0
 x2
5. Αν f 2(x)+2f(x)+συν2x ≤ 0, για κάθε x   , να αποδείξετε ότι lim f(x) = -1.

x 0
Β΄ ΟΜΑΔΑ
6. Αν για τη συνάρτηση f:  είναι lim (f(x)-x +x-5) = 7, να βρεθεί το lim f(x).
x2
2
x2
g(x)
7. Αν lim
x 1
(x-1)f(x) = 5 και lim
x 1 x 2  3x  2
= 4, να υπολογιστεί το: lim (f(x).g(x)).
x 1
8. Αν f(x)-3x+5 x2, για κάθε x  0, να βρεθεί lim f(x).

x0
9.Δίνεται η συνάρτηση f:  με την ιδιότητα f(x+ψ) = f(x)+ f(ψ) για κάθε x,ψ . Αν
lim x0
f(x) = 0, ν.δ.ο:
i) f(0) = 0
ii) limf(x) = f(α), α .

xα
10. Να βρεθούν α,β  ώστε:
αx 2  (   3) x  2α  β
Α) lim
x 1 x 2  4x  3
=2
Β)lim  x -x2 x x -23  1 =10

x 1
2
11. Δίνεται η συνάρτηση f:  με lim (f(x)+x -x+2) = 3. Να αποδειχθεί ότι:

2
x2
2
f ( x)  2 f ( x)  3
lim
x2 f 2 ( x)  1
= 2.
12. Αν για τη συνάρτηση f:  είναι lim f(x)x -1 x =2, να βρεθεί το:
x 1
f 2 ( x)  f ( x)  2
L= lim x 1 f 2 ( x)  3  2 x
.
f (  h) - f( α )
13. Αν για τη συνάρτηση f:  είναι lim
h 0 h
= k, να βρείτε το
limf (x)
xα
144
1 1
14. Αν η συνάρτηση f:  πληροί τη συνθήκη f(x) – x2συν  x2ημ4 για κάθε *, ν.δ.ο:
x x
lim f(x) = 0.
x0
15. Δίνεται η συνάρτηση f για την οποία ισχύει: 3x  3 (x-2)f(x)+3 3 x  7 -6 για κάθε
x(1,3). Να υπολογιστεί lim f(x).
x2
16. Nα αποδείξετε ότι:

Α) lim (x ημ x2 ) = 0
x0
3
β lim (x συν ).
3 4
2
x0 x
17. Αν lim (x f(x)+3g(x)) = 4 και lim (f(x)+ x

x 1
2
x 1
2
 3 .g(x)) = 3 να υπολογίσετε, εφόσον
υπάρχουν, τα όρια lim f(x) και lim g(x).

x 1 x 1
19. Έστω f μια συνάρτηση για την οποία ισχύει 6x  f(x)  x2+9 για κάθε x .
Να υπολογίσετε τα όρια:
iii)
x3
lim
f(x). iv)
x3
f(x) - 18
x - 18
lim v)
x3
f(x) - 18
x -3
lim
lim f(x) - 18 2
f(x) - 2x
vi)
x3 χ2 5 -2
vii) limx3 x -3
20. Αν η συνάρτηση f είναι περιττή και lim (f(x) – 3 +x

x2
2
) = 5, να βρεθεί το lim f(x).
x  2
f(x)  4
21. Αν lim
x2 x-2
= 1 και για κάθε x  είναι f (x) = f (1-x), να βρεθεί το lim f(x).
x  1
22. Αν για κάθε x  0 ισχύει f 2 (x) +4 x +4f(x), ν.δ.ο: lim f(x) = 2.
x0
f(x)
23. Αν για τη συνάρτηση f:  είναι lim x0 x
= 3, να υπολογίσετε τα όρια:
Α) lim 2xf (x)x  f3(2x)x x

x0
2 2
xf(x)  x 2
Β) lim
x0 5ημ 2 x  3x 2
xf(x) ημx  f 3 (x)  x2f(x)
Γ) lim
x 0 xf 2 (x)  f(x)2x  x3
24. Να αποδείξετε ότι η απολύτως μικρότερη ρίζα της εξίσωσης tx2 + αx – β = 0, α  0, έχει
όριο τον αριθμό β/α, όταν t 0.
145
f(x) - x  1
27. Για τη συνάρτηση f ισχύει lim
x3 x -3
= 5. Να υπολογίσετε τα όρια:
lim f 2(xx) 6 4
2
Α)
x3
Β) lim
2
x f ( x)  18
x3 x3
2x  f (x)  x  2 , να υπολογίσετε τα όρια:
28. Αν για κάθε x  0 ισχύει 2
f(x)  4
Α) lim f(x) Β) lim
x2 x2 x-2
f(x)  4 f 2 (x)  16
Γ) lim Δ) lim
x2 x2 2 x2 x-2
f ( x)  1  5 f ( x)  1  3
Ε) lim
x2 x2
Στ) lim
x2 x2  4
f(x)
33. Αν για τη συνάρτηση f:  είναι lim x0 x
= 2, να υπολογίσετε το όριο:
xf(3x)-f(-x) ημ2x
Α= lim
x0 3x 2   2 x
.
34. Αν lim f(3x)

xx0 f(x)
 5 να βρεθεί το lim
xx0
f (81x)
f ( x)
.
Γενικές ασκήσεις
3x  3 x < 2
35. Nα αποδειχτεί με βάση τον ορισμό ότι το lim f(x)  3 όπου f(x)= 

x 2
 x +1 x > 2
3 2
36. Αν f(x)= x  6x  11x  6 να δείξετε ότι lim f(x)  1
x2 x 2
37. Αν f(x)=x+ x  4 να δείξετε ότι lim f(x)  4

x 4
38. Nα υπολογιστούν τα όρια
x 2  3x  10 x 53 x 2  6x  9
i) lim ii) lim iii) lim
x  2 x2  4 x 4 x4 x 3 x 3
146
2
x  x 1 x x 1 4 3 2
x  3x  6x  28x  24
x 0 x x 1 3
x 1 x 2 x 3  3x 2  4
x 2  5x  6 x42 x3  x2  x 1
x  2 x 2  3x  2 x 0 x4 x 1 x 4  x 3  x 2  2x  1
x2  2 x x  3  x2  x  6 3x 2  5
x 0 x2  2 x x 3 x 3 x 0 2 x x
 3 1 
3
x 2  23 x  1
vii) lim viii) lim   
x 1 (x  1) 2 x 1 x 3  1
 x  1
1 3 x α  α2  x 2 x3  8
x2 x 2 x  2
x 1
1 3 x x 0
x 2  6x  5 x 3 x 2 x
x 1 (x  1)(x  2) x 1
x 1 3
x 0
1 x  3 1 x
x2 1 x 1 x  3  3x  1
vii) lim viii) lim

x 1 x 1 x 1 3
x 1
41. Να υπολογιστούν τα όρια
(x  5)3 x2 x 2  3x  2  2x  4
i) lim 3 ii) lim (x  ) iii) lim
x 5 x  53 x 0 x x 3 x 3  6x 2  9x
x 1 1 x  2  x 2  6x  8 1 x  1
3
x 0
x 1 1 x 2 x2 x 2 x2  4
x2 2 x
vii) lim  5x  2 viii) lim
x2 x2 x 0 2 x
147
x2  4  2 x2  x xκ  λκ
x 0 x x 1
x 1 x λ x 2  λ2
3
1 x  3 1 x x 3  x 2  8x  12
vi) lim x  α  x  αx
2 2 2
iv) lim v) lim
x 0 x x  2 x 3  5x 2  8x  4 x  ‡ x 2  α2  x 3  αx 2
5  x  25  x 2 x 2  x  x  3  2x
vii) lim viii) lim
x 5 5 x x 3
x 3
43. Να βρείτε τα όρια των συναρτήσεων

2x 3  3x 2  11x  6 x 2  (α  1)x  α
i) lim ii) lim
x  3 ( x  3)( x 2  9) x α x 3  α3
2 x 3 3x  6 x x2
x 7 x 2  49 x 2 x 1 1 x 2 4x  1  3
x  2 x 1 3
x  x 2 x2  x
x 1 x 1 x 1 x 1 x 1 3x  2 x 1
2 x 1  x 2  6 x  2  x2
i) lim ii) lim
x 2 x2 x 1 x2  x
5  3x  3x  1 x 2  5x  6  x  2  1
iii) lim iv) lim
x 1 x2 1 x 3 x2 9

ημ2x 1- συνx  1   1 
i) lim I i) lim 2
iii) lim  x 5 ημ 3  iv) lim  x ν συν ν 
x 0 x 93 x 0 x x 0  x  x 0  x 
1
x 2 ημ
x x 2  1 1
v) lim vi) lim
x 0 εφx x 0 συνx-1
 x9
x 1
47. Aν f(x)= 
 x5 να υπολογιστεί το lim f(x)
x 1
 x 2  x  2 x  1
148
1 x  2 3
x 2 x2  3
x 3 x2  9 x 8
4  2x x 3 x 2  ( 2  3)x  6
x 2  2x  3 2 x  4 x x 2  x  x  5  4x
x  1 x 1 x 0
4 x  2 x 5
x 5
(  2) x 3  x 2  3x  8 1
52. Aν f(x)= και lim f ( x )  να βρεθούν τα α και β.
2
x 1 x 1 2
2x 2  3x  5
53. Αν f(x)= να βρεθούν τα α,β R ώστε lim f ( x )   2  5 .
x2 x 2
x 2  5x  (2  1)
54. Να βρεθεί το lim αν λR.
x 1 x 2  4x  3
55. Αν για τις συναρτήσεις f,g ορισμένες στο (2,α) ισχύουν lim 2f ( x )  3g( x )   5
x 2
και lim5f ( x )  8g( x )   4 να υπολογισθούν τα όρια lim f ( x ) και lim g( x ) .

x 2 x 2 x 2
 
56. Αν f(x)=f(1-x) και lim f ( x )  x 2  x  4 να βρείτε το lim f ( x ) .
x 1 x 0
57. Αν lim ( xf ( x )  2g( x ))  3 και lim (f ( x )  1  4x  g( x ))  5 να βρεθούν τα όρια

x 2 x 2
lim f (x) και lim g(x) .

x 2 x 2
 2
 x 32 x <1
58. Δίνεται η συνάρτηση f ( x )   x 1 .Για ποια τιμή του mR υπάρχει το
 2
mx  x  5 x > 1
όριο στο 1.
59. Έστω η συνάρτηση f με τύπο
x
α + β2συνx + 5 x>0
x
f(x) =
 2x  2x  2x
2
+α + 4β x<0
2x x
149
Να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς α και β ώστε να υπάρχει το lim f(x)
x 0
60. Έστω η συνάρτηση
x x 8
x>4
x 4
f(x) =

αημ + συν(πx) 0 < x  4
x
Να βρείτε τον πραγματικό αριθμό α ώστε να υπάρχει το lim f(x) .
x 4
61. Έστω η συνάρτηση

x 1
x>κ
x2  1

f(x) = ημ +1 0<xκ
x
Αν υπάρχει το όριο lim f(x) τότε να βρείτε τον πραγματικό αριθμό κ .
x
f (x)  x 2
62. Αν lim  4 να βρείτε το lim f ( x ) .
x 0 1  x  1 x 0
63. Αν η συνάρτηση f είναι ορισμένη στο R και ισχύει
 3x
lim ( f(x) - ) = 10 τότε να υπολογίσετε το lim f(x) .
x 0
x 4 2 x 0

f ( x)x  1  x f ( x)
lim = 54 τότε να υπολογίσετε το lim .
x 0
x2  9  3 x 0 x
65. Αν η συνάρτηση f είναι περιττή και lim f ( x )  5x  2  7 να βρείτε το lim f (x) .

x 3 x 3
f (x)
66. Αν lim  4 και lim g( x )( 1 x  1)  10 να υπολογίσετε το lim f (x)  g(x) .
x 0 3x x 0 x 0
67. Εστω f συνάρτηση ορισμένη στο R για την οποία υποθέτουμε ότι είναι f(α+β)=f(α)+f(β), για
f (x) f ( x )  f (1)
κάθε α,βR. Α. lim  2 να βρείτε το lim
x 0 x x 1 x 1
150
68. Οι συναρτήσεις f και g είναι ορισμένες στο R με f(x) > 0 και g(x) > 0 για κάθε xεR
και lim f(x) = lim g(x) = 0 . Ορίζουμε τη συνάρτηση h με τύπο :
x x0 x x0
f ( x)x  g 2 ( x)x
2
h(x) = xεR να υπολογίσετε το όριο lim h(x) .
f ( x)  g( x) x x0
69. Αν οι συναρτήσεις f και g είναι ορισμένες στο R και ισχύουν

lim f ( x)  2
= 1 και
lim g( x)  4
=2
 
x
2
x x
2
x
τότε να υπολογίσετε το όριο

lim f ( x) g( x)  8

x
2
x
x 2  x  x  
70. Έστω η συνάρτηση f(x) =
x
Να υπολογίσετε τους πραγματικούς αριθμούς α και β αν είναι lim f(x) = 1 .
x 0
72. Η συνάρτηση f είναι ορισμένη στο R και για κάθε x ε R ισχύει 3f(x) + 2f( 1- x ) = x
α ) Να βρείτε τον τύπο της f
x 2 f (2x)  f ( f ( x)) 2 x
β ) Να υπολογίσετε το όριο lim
x 0 x 2   2 x
73. Η συνάρτηση f είναι ορισμένη στο R , είναι περιττή και ισχύει

x3
lim ( f(x) - - x ) = 7. Να υπολογίσετε το όριο lim f(x) .
x 3
x6 3 x 3
74. Η συνάρτηση f είναι ορισμένη στο R και για κάθε α , β ε R ισχύει

f ( x)
f(α+β)=f(α)+f(β)+2αβ . Αν είναι lim = 2 τότε να υπολογίσετε το όριο
x 0 x
f ( x)  f ( x0 )
lim , x0 ε R
x x0 x  x0
75. Οι συναρτήσεις f και g είναι ορισμένες στο R και ισχύουν

g( x)
lim ( x2f(x) ) = 12 και lim = 167
x 0 x 0
1   2 x  x
Να υπολογιστεί το όριο lim (f(x)g(x) ) .
x 0
76. Η συνάρτηση f είναι ορισμένη στο R και ισχύει

1 x3  x 2 xx 2
lim ( f (x) - x2συν - + )=1
x 0 x x 4 2 x3
151
Να αποδείξετε ότι lim f(x) = 0 .
x 0
77. Η συνάρτηση f είναι ορισμένη στο R με f(x) > 0 για κάθε x ε R.

f ( x) 2 x  1   2x
Αν ισχύει lim = 24 τότε να υπολογίσετε το όριο lim f(x) .
x 0
x2  9  3 x 0
78. Αν f ορισμένη στο (0,1) και 1  3x  ( x  1)f ( x )  2  3  x να βρεθεί το lim f ( x )

x 1
79. Η συνάρτηση f ορίζεται στο R και για κάθε xR 5x-x2f(x)5x+x2 .

α) Να βρείτε το lim f ( x )
x0
f (x)
β) Να βρείτε αν υπάρχει το lim .
x0 x
 
80. Αν η συνάρτηση f είναι ορισμένη στο R και για κάθε xε( -
, 0)( 0 , ) ισχύει :
2 2
x4 + x2  xf(x)  x4 + x2 + xημx τότε να υπολογίσετε το όριο lim f(x) .
x 0
81. Αν μια συνάρτηση f ορισμένη στο R για την οποία για κάθε xε R* ισχύει :
1
 xf(x)ημx – ημ3xσυν   x4 να υπολογίσετε το όριο lim f(x) .
x x 0
2
82. Για κάθε x κοντά στο 0 ισχύει 3xf(x)  ημx  x να βρείτε
το lim f ( x )
x0
 
7 x 2  5  3
 
83. Αν f ορισμένη στο (2,+) και  f ( x )  3( x  1) να βρείτε το lim f ( x ) .
x2 x 2
2
x  3x    2
84. Να προσδιορισθούν τα λ και μ έτσι ώστε να ισχύει lim 1
x 3 3x  9
f (x)  1
85. Αν η f ορίζεται στο R και lim  1 να υπολογίσετε
x 1 x  1
α) το lim f ( x )
x1
x 2f (x )  1
β) το lim
x 1 x 1
152
π(x  1)
f(x)  ημ 1
2 π
86. Δίνεται η συνάρτηση f με Αf=(0,1)(1,+) ώστε lim  . Να
x 1 x 1 2
υπολογίσετε τα όρια
α) lim f ( x ) και
x1
f (x)  1
β) lim
x 1 x  1
f (x)
87. Δίνεται η συνάρτηση f με Αf=R ώστε lim  3 . Nα υπολογίσετε το αR ώστε
x 0 x
xf(3x)  f(  x)ημ(αx)
lim
x 0 4x 2  ημ 2 x
7.
αx  2  βx  4  2
88. Δίνεται η συνάρτηση f(x)  .Να βρείτε τους πραγματικούς
2
x  5x  6
αριθμούς α,β ώστε lim f (x)  4
x 3
89. Να υπολογισθούν τα όρια
 4x 1  x x
x0 x x  0 x2 x  0 x
90. Να υπολογισθούν τα όρια

 3 (πx ) x 6x
x  1  2x
x 0 ( 2x ) x 0 x x π
6
x (5x  3x ) x2  x  3  3
iv) lim v) lim
x 0 1  x x 2 (πx )

x 3  4x 2 x 2  4x  3 10x
α ) lim β ) lim γ ) lim
x 4 x 2  16 x1 x 1 x 0 x
 ( x  1)
δ ) lim
x1
2x  x  1
153
92. Έστω συνάρτηση f : R  R . Aν για κάθε xε R ισχύει f(x) = f( 1-x )

και είναι lim ( f(x) + x2 + x) = 4 να βρείτε το lim f(x) .
x1 x 0
ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
 ημx
 2 , αν x  0
 x x 4 2
93. Δίνεται η συνάρτηση: f  x   
 ημ5x  εφx , αν x  0
 x 2  3x  1  1
Να βρείτε τα όρια:
α) lim f  x 
x 0
f 3  x   3f 2  x   6f  x   8
β) lim
x 0 f 2  x   16
x 2f  x   ημ3x  ημ5x
γ) lim
x 0 1  συνx
94. Δίνεται συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει: f  x  1  f  x   5 για κάθε x  R και:
xf  x   ημx
lim 3.
x 0 x2  x
Να βρείτε τα όρια: α) lim f  x  β) lim f  x 
x 0 x 1
f  x   3  ημ2x
95. Δίνεται συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει: lim 4
x 0 x
2 x 1  f x   5
Να βρείτε τα όρια: α) lim f  x  β) lim
x 0 x 0 x
96. Δίνεται συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει: 2f  x   f  x   x 3  3x 2 για κάθε x  R . Να

f x  x2  4  2
βρείτε: α) τον τύπο της f, β) το όριο lim .
x 0 ημx  ημ5x  ημ 2 3x
97. Δίνεται περιττή συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει:

ημ 2  πx 
π 2  
  x 2  4x  4  f  x   4x  8  x  2  2 για κάθε x  0 . Να βρείτε τα όρια:
α) lim f  x  β) lim f  x 
x 2 x 2
154
f x
98. Δίνεται συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει: lim    R και:
x 0 x
f 3  x   xημ2x  ημ3x  4f 2  x   ημx  xf x  ημ7x για κάθε x  R . Να βρείτε τα όρια:
f x xf  x   1  συνx
α) lim β) lim
x 0 x x 0 x  1  ημx  ημx
99. Δίνεται συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει: x 2f 2  x   2xf  x   ημx  x4  ημ2 x για
f  x   ημx  εφx
κάθε x  R . Να βρείτε τα όρια: α) lim f  x  β) lim
x 0 x 0 x 2  3x  ημ5x
100. Δίνεται συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει: ημ2x  x 2  f  x   x 2  ημ2x για κάθε
f x f  3x   ημ5x
x  R . Να βρείτε τα όρια: α) lim β) lim
x 0 x x 0 f  x   1  συνx
101. Δίνεται συνάρτηση f : R  R και πραγματικός αριθμός α, ώστε: lim f  x   α  18 και

x 1
f x 2α
2
 για κάθε x  [0,1)  1,    . Να βρείτε:
x 1 1  x
xf  x   f  x   ημ  x 2  x 
α) τον αριθμό α, β) το όριο lim
x 1
x2  3  2
155
Μη πεπερασμένο όριο
ΜΗ ΠΕΠΕΡΑΣΜΕΝΟ ΟΡΙΟ ΣΤΟ x0R

 ΣΧΟΛΙΑ - ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ – ΘΕΩΡΙΑ
 Για να έχει νόημα το lim f (x)   θα πρέπει η f να ορίζεται σε σύνολο της

x x 0
μορφής : (, x 0 )  (x 0 , )
ή (, x 0 ) οπότε lim f (x)  lim f (x)
x x 0 x x 0
ή (x 0 , ) οπότε lim f (x)  lim f (x)

x x 0 x x 0
 Αν lim f (x)    lim f (x)  lim f (x)  

x x 0 x x 0 x x 0
 Αν lim f (x)   τότε f(x) > 0 κοντά στο x0 ενώ

x x 0
αν lim f (x)   τότε f(x) < 0 κοντά στο x0

x x 0
1
 Αν lim f (x)  0 και f(x) > 0 κοντά στο x0 τότε lim  
x x 0 x  x 0 f (x)
1
Αν lim f (x)  0 και f(x) < 0 κοντά στο x0 τότε lim  
x x 0 x  x 0 f (x)
1 1
 lim   , lim  
x x0 x  x x x0 x  x
0 0
1 1
lim   και lim  
 x  x0   x  x0 
x x0 2 x x 0 2
1 1
lim   και lim  
 x  x0  x  x 0 
2 1 2 1
x  x 0 x x 0
  
1
Άρα το lim δεν υπάρχει
x x 0
 x  x 0 2 1
1
 Αν lim f (x)   τότε lim 0
x x 0 x x 0 f (x)
 Αν lim f (x)   τότε lim  f (x)  

x x 0 x x 0
Aν f (x)  g(x) κοντά στο x 0 


 lim f (x)    τότε xlim
x 0
g(x)  
x x 0 
Aν f (x)  g(x) κοντά στο x 0 


 lim g(x)    τότε xlim
x 0
f (x)  
x x 0 
156
 ΜΟΡΦΕΣ ΟΡΙΩΝ
Η πρόσθεση      μας δίνει πάντα Ο πολ/σμός      με   0 μας δίνει

αποτέλεσμα :  πάντα αποτέλεσμα  ή  
Ισχύουν : Ισχύουν :
  ( )     ( )   αν α  0
  ( )     ( )   αν α  0
  ( )     ( )   αν α  0
  ( )     ( )   αν α  0
ΠΡΟΣΘΕΣΗ – ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ
                 
                 
                 
                 
 ΑΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΕΣ ΜΟΡΦΕΣ

       ,        ,        , 0     , 00 , 1 ,  0 ,

 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ
f (x)
Όταν έχουμε όριο της μορφής : lim με lim f (x)    0 και lim g(x)  0 .
x  x 0 g(x) x x0 x x 0
Τότε μετασχηματίζουμε τον παρονομαστή στη μορφή :

 x  x 0  h(x) ή  x  x0  h(x) , κ  R * ανάλογα με τι πολλαπλότητας ρίζα είναι το x0 .

Απομονώνουμε την ποσότητα που καθιστά τον παρονομαστή ίσο με μηδέν , δηλαδή :
f (x) f (x) 1 f (x)
  
g(x)  x  x 0  h(x)  x  x 0  h(x)
 
f (x)
Το όριο του κλάσματος θα είναι κάποιος αριθμός που είναι εύκολο να προσδιοριστεί .
g(x)
Αν τώρα το x0 είναι ρίζα περιττής πολλαπλότητας μόνο του παρονομαστή παίρνουμε πλευρικά όρια
και δείχνουμε ότι το όριο δεν υπάρχει . Αν το x0 είναι ρίζα άρτιας πολλαπλότητας δεν παίρνουμε
πλευρικά όρια και το ζητούμενο όριο υπάρχει .
0
Μπορεί το αρχικό όριο να είναι της μορφής   οπότε εφαρμόζουμε αυτά που έχουμε μάθει στη
0
μορφή αυτή και στη συνέχεια μπορεί να εμφανιστεί και αυτή η μορφή , οπότε ακολουθούμε τα
βήματα που προαναφέρθηκαν .
157
Να υπολογιστούν τα όρια (αν υπάρχουν) :
x 2  8x  16 x 1 x2  7  4
 x  4
4 x 3 x 3  8x 2  21x  18
x 4 x 1
x 2  2x  1
x 1 x2  4
δ) lim 3 ε) lim 3
x  2 x  6x 2  2x  8 x  2 x  5x 2  8x  4
Λύση
 x  4
2
x 2  8x  16 1
α) lim  lim  lim  
 x  4 x  4  x  4 
x 4 4 x 4 4 x 4 2
x 1 x 1 x 1 1
β) lim  lim  lim  lim  (x 1) 
x 1
x 2  2x  1 x 1
 x  1
2 x 1 x  1 x 1 x  1
  (1  1)    (2)  
γ) lim 3
x2  7  4
 
0
 lim
0
x2  7  4   x  7  4  
2
x 3 x  8x 2  21x  18 x 3
(x  3) 2 (x  2)  x 7 4
2
x 2  7  16 x2  9
 lim  lim 
x 3
(x  3) 2 (x  2)  x2  7  4  x 3
(x  3) 2 (x  2)  x2  7  4 
(x  3)(x  3) x 3
 lim  lim 
x 3 2
(x  3) (x  2)  2
x 7 4  x 3
(x  3)(x  2)  x2  7  4 
 3
 x  3 , xlim f (x)       
1 x 3  3 4
 lim  
x 3 x  3 2

(x  2) x  7  4
 x  3

 x  3 , lim f (x)      3  
4
x 3 6 3
lim   Άρα δεν υπάρχει το όριο
x 3
2
(x  2) x  7  4 1 8 4

x 1 x 1 1
δ) lim  lim  lim  (x 1) 
 x  2 x  2 
3 2 3 3
x 2 x  6x  2x  8 x  2 x  2
 1
 x  2 , xlim  (x  1)    3  
 
3
x  2

2

 Άρα δεν υπάρχει το όριο
 x  2 , lim 1
 (x  1)    3  
  
3
x  2

x  2

x2  4 (x  2)(x  2)  1 x2 
ε) lim 3  lim  lim   
 x  2  (x  1)
x  2 x  5x 2  8x  4 2 x 2 x  2 x  1
x 2
 
158
  1 x 2
 x  2 , xlim 

2  x  2 x  1 
    4  

 Άρα δεν υπάρχει το όριο
 x  2 , lim  1  x  2     4  
  
x 2  x  2 x  1 
Να υπολογιστούν τα όρια (αν υπάρχουν)

x2 x 1
α) lim β) lim
x  x  1 x 0 x

2
Λύση
x2 1  
α) lim  lim  (x  2)      2   
x
 x  1 x  x  1

2 
2 2
1
Γιατί : 1  x  1  x  1  0 οπότε lim  

x x  1
2
x 1
β) lim
x 0 x
Έχουμε :
  x 1 1
x  0 για x   0,  οπότε lim  lim  (x  1)  
 2 x 0 x x 0 x
   x1 1
x  0 για x    , 0  οπότε lim  lim  (x  1)  
 2  x  0 x x  0 x
Άρα δεν υπάρχει το όριο της συνάρτησης
159
ΛΥΜΕΝΑ μη πεπερασμένο όριο στο xο
ΛΥΜΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
ΣΤΟ ΜΗ ΠΕΠΕΡΑΣΜΕΝΟ ΟΡΙΟ ΣΤΟ x0
1. Να υπολογίσετε αν υπάρχουν τα παρακάτω όρια

3x  5 x  2013  2 x  10 
α ) lim 2
β) lim γ) lim   2 
x 3 x  6x  9 x 2 x 2  x  2 x 1  x  1 x  2x  3 
ΛΥΣΗ
α)
3x  5 3x  5 1 ( )
2   
lim  lim  lim  3x  5 
   
x 3 x 2  6x  9 2
x 3
x  3 x 3
x  3
όμως έχουμε
lim  3x  5   9  5  4 ()
x 3
1
lim   ()
 x  3
x 3 2
β)
x  2013 x  2013 1 x  2013
lim  lim  lim  
x 2 x 2  x  2 x 2  x  1    x  2  x 2 x  2  x 1
x  2013 1 2011 1
 lim  lim  lim 
x 2 x  1 x 2  x  2  3 x  2 x  2 
 2011 1 x 2
lim
 3 x 2   x  2    


 2011 lim 1
x 2

 3 x 2  x  2 
άρα το ζητούμενο όριο δεν υπάρχει.
 2 x  10 
γ ) lim   2 
x 1  x  1 x  2x  3 
έχουμε
2
lim   και
x 1 x  1
x  10 x  10 1 x  10
lim 2  lim  lim  
x 1 x  2x  3 x 1  x  3    x  1  x 1 x  1  x  3
x  10 1
 lim  lim  
x 1 x  3 x 1  x  1
άρα προκύπτει απροσδιόριστη μορφή (  )-(  ) οπότε κάνουμε τα δύο κλάσματα ομώνυμα
δηλαδή
160
 2 x  10   2 x  10 
lim   2   lim   
x 1  x  1 x  2x  3  x 1  x  1 x  3 x  1  
 2(x  3) x  10 
 lim   
x 1
 x  1  x  3  x  1  
2x  6  x  10 x4
 lim  lim 
x 1  x  3  x  1 x 1  x  3  x  1 
1 x 4
 lim   
x 1 x 1 x  3
x 2  λx  λ  8
2. Να υπολογίστε το όριο lim για τις διάφορες τιμές του λ  R .
x 2 x 2  4x  4
ΛΥΣΗ
Το όριο
x 2  λx  λ  8 x 2  λx  λ  8 1
lim 2  lim  lim  x 2  λx  λ  8 
 x  2 x  2 
2 2
x 2 x  4x  4 x 2 x 2
όμως
lim  x 2  λx  λ  8   3λ  12
x 2
διακρίνουμε τις περιπτώσεις
 Αν 3λ  12  0  3λ  12  λ  4
τότε το όριο είναι ίσο με  
 Αν 3λ  12  0  3λ  12  λ  4
τότε το όριο είναι ίσο με - 
Αν 3λ  12  0  3λ  12  λ  4
τότε το όριο είναι ίσο
lim 2
x 2  λx  λ  8 λ 4
 lim
x 2  3x  2
 lim
 x  2  x  1 
 x  2 x  2 
2 2
x 2 x  4x  4 x 2 x 2
 x  1  lim 1  x  1  lim 1 
 lim
x 2  x  2  x 2 x  2
  x 2
x2
 1
 xlim
2 x  2

 

 lim 1  
 x 2 x  2
συνοπτικά έχουμε
αν λ  4 τότε το όριο είναι με 
αν λ  4 τότε το όριο είναι με 
αν λ  4 τότε το όριο δεν υπάρχει
161
x 5
3. Αν ισχύει lim 2
  να βρείτε την τιμή του λ  R
x 3 x  λx  λ  3
ΛΥΣΗ
x 5
Ονομάζουμε f (x)  για την οποία ισχύει ότι lim f (x)   οπότε είναι
x 2  λx  λ  3 x 3
f (x)  0 κοντά στο 3 .

Έχουμε
x 5 x 5
f (x) 
x 2  λx  λ  3
 f (x)   x 2
 λx  λ  3   x  5  x 2
 λx  λ  3 
f (x)

 1 
 lim  x 2  λx  λ  3   lim  x  5    2λ  12  0  λ   6
x 3 x 3
 f (x) 
1
αφού είναι lim f (x)   και lim 0
x 3 x 3 f (x)
Αντικαθιστούμε την τιμή λ= -6

x 5 x 5  1 
lim  lim  lim  x  5   2 
 
    
x 3 x 2  6x  3 2
x 3
x  3 x 3
 x  3
1
με lim  x  5   2 και lim  
 x  3
x 3 x 3 2
Άρα η ζητούμενη τιμή είναι για λ= -6
4. Να βρεθούν οι τιμές του   R για να υπάρχει στο R το lim f (x)

x 1
2
(  1)x  x  2
όπου f (x) 
x 2 1
Λύση
Έχουμε lim  x 2  1  0 και lim (  1)x 2  x  2     1  1  2    2

x 1 x 1
(  1)x 2  x  2  1 (  1)x 2  x  2  1  2

Οπότε lim f (x)  lim   lim      lim  
x 1 x  1
x 1 x 1 (x  1)(x  1) x 1 x  1
 x 1   2 
2  Αν έχουμε
020  2 x  1 , lim f (x)  
2 1    2   x 1
lim    δεν υπάρχει όριο
x 1 x  1
 2   x  1 , lim f (x)  
 x 1
2
 Αν  0    2  0    2 έχουμε
2
x  1 , lim f (x)  
1    2   x 1
lim   δεν υπάρχει όριο
x 1 x  1
 2   x  1 , lim f (x)  
 x 1
162
2
  0    2  0    2 έχουμε
2
x 2  x  2 (x  1)(x  2) x  2
f (x)   
x 2 1 (x  1)(x  1) x  1
x2 2
άρα lim f (x)  lim 
x 1 x 1 x  1 3
x 2  2
5. Για τις διάφορες τιμές του α  R να υπολογιστεί αν υπάρχει το lim 2
x 3 x  4x  3
Λύση
x 2  2
Έχουμε f (x)  2
x  4x  3
2 2
x  x 2  2  1 x 2  2   9  2 
lim 2
x 3 x  4x  3
 lim
x 3 (x  3)(x  1)
 lim 
x 3 x  3
      
 x 1   2 
9  2
 Αν  0  9   2  0  3    3 τότε
2
 x  3 , lim f (x)  
x 3
lim f (x)   δεν υπάρχει το όριο
 x  3 , xlim f (x)  
x 3

3
2
9
  0  9-α2<0 ή α>3 ή α<-3 τότε
2
 x  3 , lim f (x)  
x 3
lim f (x)   δεν υπάρχει το όριο
x 3
 x  3 , lim f (x)  
x  3
9  2
  0  9-α2=0 ή α=3 , α=-3 Οπότε έχουμε τώρα
2
 Για   3
x 2  32 (x  3)(x  3) x  3
f (x)  2  
x  4x  3 (x  1)(x  3) x  1
x 3 6
lim f (x)  lim  3
x 3 x 3 x  1 2
 Για   3
x 2  ( 3) 2 (x  3)(x  3) x  3
f (x)  2  
x  4x  3 (x  1)(x  3) x  1
x 3 6
lim f (x)  lim  3
x 3 x 3 x  1 2
163
2x 2  x  
6. Για τις διάφορες τιμές των ,   R να υπολογιστεί , αν υπάρχει το lim
x 0 xx
Λύση
2x 2  x    1 
Έχουμε f (x)  οπότε lim f (x)  lim   2x 2  x    και
xx x 0 x 0 xx
 
είναι lim  2x 2  x     
x 0
  x  0 
 Αν x   0,  έχουμε   xx  0
 2 x 0
   x  0 
Όμοια αν x    , 0  έχουμε   xx  0
 2  x 0
Άρα
 x  0 , lim f (x)  
x 0
 Αν β > 0 lim f (x)   δεν υπάρχει το όριο
 x  0 , lim f (x)  
x 0
x 0
 x  0 , lim f (x)  
x 0
 Αν β < 0 lim f (x)   δεν υπάρχει το όριο
 x  0 , lim f (x)  
x 0
x 0
 Αν β = 0 τότε
2x 2  x x(2x  ) 2x  
f (x)   
xx xx x
2x    1 
lim f (x)  lim  lim   2x       
x 0 x 0 x x 0 x
 
 x  0 , lim f (x)  
x 0
 Αν α > 0 lim f (x)   δεν υπάρχει το όριο
 x  0 , lim f (x)  
x 0
x 0
 x  0 , lim f (x)  
x 0
 Αν α < 0 lim f (x)   δεν υπάρχει το όριο
 x  0 , lim f (x)  
x 0
x 0
2x
 Αν α = 0 τότε έχουμε f (x)  οπότε
x
x 1
lim f (x)  2 lim  2 lim  2 1  2
x 0 x 0 x x 0 x
164
x2 1
7. Δίνεται η συνάρτηση f (x)  . Να βρεθούν τα ,   R έτσι ώστε
x 2   x  2
lim f (x)   και lim f (x)  
x 1 x 2
Λύση
x2 1 1
f (x)  2
 x 2  x  2   x 2  1 
x   x  2 f (x)
 1 
lim  x 2  x  2   lim   x 2  1    12   1  2  0  12  1 
x 1 x 1
 f (x) 
     2  0 (1)
Ακόμη
 1 
lim  x 2  x  2   lim   x 2  1     2 2    2  2  0  2 2  1 
x 2 x 2
 f (x) 
 4  2  2  0  2    1  0 (2)
Από (1) και (2) έχουμε α = 1 και β = -3 οπότε

x2 1 x2 1
f (x)  2 
x  3x  2 (x  1)(x  2)
Από το πρόσημο του τριωνύμου έχουμε

1 2 Οπότε lim f (x)   ενώ
x 1
+ – + lim f (x)  
x 2
2ημx-3συνx
8. Αν lim  +  να βρείτε το lim f (x) .
x 0 f(x) x 0
Λύση:
2ημx-3συνx
Έστω ότι g(x)  με lim g( x )+  .Τότε έχουμε:
f(x) x 0
2ημx-3συνx
f (x)  .
g(x)
Επειδή lim(2ημx-3συνx)=2ημ0-3συν0=2.0-3.1=-3 και
x 0
1
lim 0 προκύπτει ότι
x 0 g( x )
2ημx-3συνx 1
lim f (x)  lim  lim .lim (2 ημx-3συνx)=0.(-3)=0
x 0 x 0 g(x) x 0 g(x) x 0
165
(1   )x 2  ( λ  1)x  λ  1
9. Nα βρεθούν οι τιμές του λ ώστε lim 
x  2 ( λ  2)x 3  (3 λ  7)x  λ  1
Λύση
(1  )x 2  (  1)x    1 (1  )2 2  (  1)2    1
lim    
x  2 (  2)x 3  (3  7)x    1 (  2)2 3  (3    7)2    1
(1  )4  2  2    1 4  4  3  1
      3 (  1) 
(  2)  8  6  14    1 8  16  7  15
  3   2   
1  3
λ +2λ-3=0
2
2  1
10. Μια συνάρτηση f : R  R έχει την ιδιότητα f (x)  f (y)  yf (x)  xf (y)  xy
f (x)
για κάθε x, y  R . Να βρείτε το lim 3
x 0 x
Λύση
Από τη δοσμένη σχέση για x = y έχουμε
f 2 (x)  2xf (x)  x 2  f 2 (x)  2xf (x)  x 2  0  f (x)  x   0 
2
 f (x)  x  0  f (x)  x
Η συνάρτηση αυτή f(x) = x ικανοποιεί τη δοθείσα σχέση άρα είναι δεκτή

f (x) x 1
Οπότε lim 3  lim 3  lim 2  
x 0 x x 0 x x 0 x
11. Αν lim  x 2f (x)   13 να βρεθεί το lim f (x)

x 0 x 0
Λύση
Ονομάζουμε g(x)  x 2f (x) και lim g(x)  13
x 0
Λύνω ως προς f(x)

g(x)
g(x)  x 2f (x)  f (x) 
x2
1 
lim f (x)  lim  2 g(x)      13  
x 0 x
x 0
 
166
ΑΛΥΤΕΣ μη πεπερασμένο όριο στο xο
ΣΤΟ ΜΗ ΠΕΠΕΡΑΣΜΕΝΟ ΟΡΙΟ ΣΤΟ x0
1
1. Αν f(x)= και x(-,2) τότε να δείξετε ότι lim f(x)  
x2 x  2
2
2. Αν f(x)= να δείξετε ότι lim f(x)  
( x  3) 2 x 3
(  1) x 2  x  2
3. Έστω η συνάρτηση f με τύπο f(x) =
x2  4
Για τις διάφορες τιμές του λεR να υπολογίσετε αν υπάρχει το lim f(x) .
x 2
 2 x   x  1
x2
Για τις διάφορες τιμές του α , βεR να υπολογίσετε αν υπάρχει το lim f(x) .
x 0
x 2  x   2 x
5. Αν η συνάρτηση f είναι ορισμένη στο R και ισχύει lim =- 
x 0 f ( x)
τότε να υπολογίσετε το όριο lim f(x) .
x 0
 2  x2   2
x2
Για τις διάφορες τιμές του αεR* να υπολογίσετε το lim f(x) .
x 0
7. Αν η συνάρτηση f είναι ορισμένη στο R , είναι άρτια και ισχύει

x2  x  1
lim = +  τότε να υπολογίσετε το όριο lim f(x) .
x 2 f ( x) x 2
8. Έστω η πολυωνυμική συνάρτηση f για την οποία ισχύει f(x-2) = x2 + x – 2

f ( x)  4
α ) Να υπολογίσετε το όριο lim
x 0 x
g( x)
β ) Αν g(x) = f(ημx) να υπολογίσετε αν υπάρχει το lim
x 1 f ( x)

x4  x  1
lim = +  τότε να υπολογίσετε το όριο lim f(x) .
x 3
f ( x)  x 2  1 x 3
167
2x 2  3 x  5
x2
Προσδιορίστε τους α , βε R ώστε lim f(x) = β2 + 5 .
x 2
11. Έστω συνάρτηση f : R  R τέτοια ώστε f2(x) + 5f(x) = 5lnx + 4

α ) Δείξτε ότι η f είναι 1-1 στο ( 0 , +  ) .
β ) Βρείτε την αντίστροφη συνάρτηση της f .
γ ) Βρείτε τα όρια lim f-1(x) και lim f(x) .
x 0 x 0
x 2  (λ  4)x  2λ
12. Να προσδιορισθεί το λ ώστε το lim να είναι πεπερασμένο.Μετά να
x2 2
x 4
υπολογισθεί το lim f ( x ) .
x2

x2  x  1  3x 2  1
α ) lim β ) lim
x 2 x2 x3 ( x  3) 2
x 2  3x  2 x2  4
γ ) lim δ ) lim
x1 ( x  1) 2 x 2 ( x  2) 3
14. Έστω η συνάρτηση f με τύπο :
x2  x  2
x>0
x
f(x) =

 3 x
+1 x<0
x2
Nα βρείτε αν υπάρχει το όριο lim f(x) .
x 0
x 2  x  
15. Να βρείτε τις παραμέτρους α,β  R έτσι ώστε lim 3
x 1 x 1
x 1
16. Δίνεται η συνάρτηση f ( x) 

x   2   x  1
2

Nα βρείτε την τιμή του α αν είναι γνωστό ότι lim f ( x)  
x 1
168
x  f ( x)
17. Δίνεται η συνάρτηση f : R  R τέτοιο ώστε lim  
x 0 x  x
Nα βρείτε τα όρια
Α) lim f ( x)
x 0
1
Β) lim f ( x) 
x 0 f ( x)
 1 
Γ) lim   1  
x 0
 f ( x) 
1  1 
Δ) lim f 2 ( x)      1
x 0 f ( x)  f ( x) 
169
Όρια στο άπειρο
 OΡΙΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ ΣΤΟ ΑΠΕΙΡΟ

 Έστω συνάρτηση f ορισμένη σε διάστημα της μορφής (, )
Αν το x αυξάνεται απεριόριστα με οποιονδήποτε τρόπο και
 Το f(x) προσεγγίζει όσο θέλουμε τον πραγματικό αριθμό  , τότε λέμε ότι η f
έχει στο  όριο το  και γράφουμε : lim f (x)  
x 
 Το f(x) αυξάνεται απεριόριστα , τότε λέμε ότι η f έχει στο  όριο το  και γράφουμε :
lim f (x)  
x 
 Το f(x) μειώνεται απεριόριστα , τότε λέμε ότι η f έχει στο  όριο το  και γράφουμε :
lim f (x)  
x 
 Ανάλογα διατυπώνονται και οι ορισμοί όταν x   για μια συνάρτηση που είναι ορισμένη
σε διάστημα της μορφής (, )
 ΒΑΣΙΚΑ ΟΡΙΑ
 lim x   
x 
  αν ν  ά
 lim x   
x 
  αν ν  ό
1 1
 lim  0 ,   R και lim   0 ,   R
x  x  x  x
 Για τα όρια στο  ισχύουν οι γνωστές ιδιότητες των ορίων στο x0 με την προϋπόθεση ότι :
 Οι συναρτήσεις είναι ορισμένες σε κατάλληλα σύνολα
 Δεν καταλήγουμε σε απροσδιόριστη μορφή
 ΟΡΙΑ ΠΟΛΥΩΝΥΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΡΗΤΗΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ

 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΥΩΝΥΜΙΚΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ
Για πολυωνυμική συνάρτηση (x)    x    1x 1  ...   0 με α  0 ισχύει :
lim (x)  lim  x 

x  x 
και lim (x)  lim  x 

x  x 
170
 ΓΙΑ ΤΗΝ ΡΗΤΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ
Το όριο ρητής συνάρτησης ισούται με το όριο του πηλίκου των μεγιστοβάθμιων όρων
αριθμητή και παρονομαστή . Ειδικότερα :
 Αν ο βαθμός του αριθμητή είναι μεγαλύτερος από το βαθμό του παρονομαστή τότε το όριο
ισούται με  .
 Αν ο βαθμός του αριθμητή είναι μικρότερος από το βαθμό του παρονομαστή τότε το όριο
ισούται με μηδέν .
 Αν ο αριθμητής και ο παρονομαστής έχουν τον ίδιο βαθμό τότε το όριο ισούται με το πηλίκο
των συντελεστών των μεγιστοβάθμιων όρων
 x2  5 x2  3 
α) lim  2x 5  3x 2  x  1  β) lim   
x  x 
 x x 2 
Λύση
α) lim  2x 5  3x 2  x  1   lim 2x 5  
x  x 
 x2  5 x2  3  2x 2  2x  10 2x 2
β) lim     lim  lim 2
x 
 x x  2  x  x 2  2x x  x 2
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν εκείνες οι ρητές που έχουν παράμετρο ή παραμέτρους οπότε
κάνουμε διερεύνηση .
Για τις διάφορες τιμές του μ να υπολογίσετε το όριο

(  1)x 3  x 2  2
lim
x  (  2)x 2  3x  1
Λύση – Μεθοδολογία
(  1)x 3  x 2  2
Έστω f (x) 
(  2)x 2  3x  1
 Αν   1  0    1
x2  2
f (x)  οπότε
 x 2  3x  1
x2  2 x2
lim f (x)  lim  lim  1
x  x   x 2  3x  1 x   x 2
171
 Αν   2  0    2
x 3  2x 2  2
3x  1
x 3  2x 2  2 x3 x2
lim f (x)  lim  lim  lim  
x  x  3x  1 x  3x x  3
 Αν   1 και   2 τότε
(  1)x 3 (  1)  1
lim
x  (  2)x 2
 lim
x  (  2)
x  
2
 1
α) Αν  0  (  1)(  2)  0    2 και   1 τότε
2
lim f (x)  
x 
 1
β) Αν  0  (  1)(  2)  0  1    2 τότε
2
lim f (x)  
x 
Άρα
    1 ή   2

lim f (x)   1    2
x 
 1 μ  1

 ΟΡΙΟ ΑΡΡΗΤΗΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ
Έστω οι πολυωνυμικές συναρτήσεις f (x)    x    1x 1  ...   0 και

g(x)   x   1x 1  ...   0
 Για να βρούμε το όριο της μορφής
 lim
x 
 
f (x)  g(x) όταν είναι   x    x   0 , x  0
 lim
x 
 
f (x)  g(x) όταν είναι   x    x   0 , x  0
Αν λοιπόν ο ( μεγιστοβάθμιος όρος της f(x) ) – (μεγιστοβάθμιος όρος της g(x) ) = 0 τότε
πολλαπλασιάζουμε αριθμητή και παρονομαστή με τη συζυγή παράσταση
(ή με δύο συζυγής παραστάσεις αν έχουμε ριζικά και στον αριθμητή και στον παρονομαστή) .
Εκτελούμε τις δυνατές πράξεις (διαφορά τετραγώνων) και βγάζουμε κοινό παράγοντα σε αριθμητή
και παρονομαστή τη δύναμη του x με το μεγαλύτερο εκθέτη , κάνουμε απλοποίηση και βρίσκουμε
το όριο
Αν ο ( μεγιστοβάθμιος όρος της f(x) ) – (μεγιστοβάθμιος όρος της g(x) )  0 τότε

μετασχηματίζουμε τη διαφορά σε γινόμενο βγάζοντας κοινό παράγοντα τη δύναμη του x με το
μεγαλύτερο εκθέτη
172
ΒΑΣΙΚΗ Όταν x 2 x . Αν x   τότε x  0  x  x

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ Αν x   τότε x  0  x   x
α) lim 4x 2  2x  1 β) lim x 2  5x  7
x  x 
4x 2  x  4 4
x 4  3x  1  x 2  1  3x
γ) lim δ) lim
x  2x  5 x  3
x 3  2x  6  2x
Λύση
 2 1  2 1
α) lim 4x 2  2x  1  lim x 2  4   2   lim x 4  
x  x 
 x x  x  x x2
2 1
x    x  x  lim x 4      4  0  0  
x  x x2
1 1
Θυμίζουμε : lim  lim 2  0
x  x x  x

Γενικά : 0

 5 7  5 7
β) lim x 2  5x  7  lim x 2 1   2   lim x 1   2 
x  x 
 x x  x  x x
5 7
x    x   x  lim ( x) 1      1  0  0  
x  x x2
 1 4  1 4
x2  4   2  x 4  2
2
4x  x  4  x x  x x 
γ) lim  lim  lim
x  2x  5 x   5 x   5
x2  x2 
 x  x
1 4
x 4 
 lim x x 2  lim 4  0  0  2  1
x   5 x  20 2
x2 
 x
 3 1   1 
4 x 4 1  3  4   x 2 1  2   3x
 x x   x 
4 4 2
x  3x  1  x  1  3x
δ) lim  lim 
x  3
x 3  2x  6  2x x 
3  2 6 
3 x
1  2  3   2x
 x x 
173
x 4 1 3  1
 x 1  1 2  3x x  4 1  3 3  1 4  x  1  1 2  3x
lim x3 x4 x  lim x x x 
x 
x 1
3 2 6
 3  2x
x 
x  1
3 2 6
 3  2x
x2 x x2 x
lim
x  1  3 x  1x  1  1x  3   1  1  3  1 1
4
3 4 2
x  1 2  6  2 1 2 1
x 
3
2 3
x x
Να υπολογιστούν τα παρακάτω όρια

α) lim
x 
 3
8x 3  x 1  x  β) lim
x 
 x 4  5x  3  x 
γ) lim
x 
 4x 2  x 1  2x 
Λύση
 
α) lim
x 
 3
x  



1 1
8x 3  x 1  x  lim  3 x 3 8  2  3   x  
x x  

 1 1   1 1 
lim  x 3 8  2  3  x   lim  x  3 8  2  3  x  
x 
 x x 
x 
 x x 
 1 1 
x  x x

lim x  3 8  2  3 1      3 8  0  0 1   
 
 
β) lim
x 
 x  


 5
 x x 
3 
x 4  5x  3  x  lim  x 4 1  3  4   x  


 5 3   5 3 1
 lim  x 2  1  3  4  x   lim x 2  1  3  4   
x 
 x x 
x 
 x x x
     
1  0  0  0  
 
γ) lim
x 
 x  


 1 1 
4x 2  x 1  2x  lim  x 2 1   2   2x  
 x x  

 1 1   1 1 
 lim  x 1   2  2x   lim  x  1   2  2x  
x 
 x x 
x 
 x x 
 1 1 
 lim x  1   2  2     0 (Απροσδιόριστη μορφή)
x 
 x x 
Και στα τρία σκέλη της άσκησης έχουμε όρια απροσδιόριστης μορφής    .
Στο πρώτο σκέλος (α) οι μεγιστοβάθμιοι 3
8x 3 και x έχουν ίδιο βαθμό αλλά διαφορετικό
συντελεστή .
174
Στο δεύτερο σκέλος (β) οι μεγιστοβάθμιοι x 4 και x έχουν ίδιο συντελεστή αλλά διαφορετικό
βαθμό .
Έτσι στα δύο αυτά σκέλη η λύση της άσκησης είναι σαν τις προηγούμενες που δεν ήταν
απροσδιόριστη μορφή .
Στο τρίτο σκέλος όμως (γ) οι μεγιστοβάθμιοι 4x 2 και 2x έχουν ίδιο συντελεστή και ίδιο βαθμό .
Σε αυτές τις περιπτώσεις θα πολλαπλασιάζουμε και διαιρούμε (απευθείας) με τη συζυγή
παράσταση .
Δηλαδή:
 4x 2  x  1  2x  4x 2  x  1  2x 
lim  2
4x  x 1  2x   lim
x  x 
 4x 2  x  1  2x 
 
2
4x 2  1   2x 
2
4x 2  x  1  4x 2
 lim  lim 
x 
 1 1  x  1 1
2
x  4   2   2x x 4   2  2x
 x x  x x
 1  1
xx   xx  
 x  x 1 1
 lim  lim  
x  1 1 x   1 1  22 4
x  4   2  2x x  4   2  2
x x  x x 
Να υπολογιστεί το όριο lim
x 
 9x 2  2x  1  3 x 3  1  2x 
Λύση
Έχουμε απροσδιοριστία        που χρειάζεται συζυγή παράταση καθώς οι μεγιστοβάθμιοι
9x 2 ,  3 x 3 ,  2x στο   δίνουν 3x – 2x – x = 0
Έτσι :
x 
 x  
 
lim 9x 2  2x  1  3 x 3  1  2x  lim  9x 2  2x  1  3x   x
3 3

1  x  

 2 2

 9x  2x  1  9x x3 1  x3 
 lim   
   x x  1  x 
2 2
x 
 9x  2x  1  3x 3 x3 1 3 3 2
 
 2x  1 1  x x
 lim    
 2 1
   x x 1  x 2
x  2 3 3
3 x3 1
 x 9  x  x 2  3x 
 1 
  
x2 
x 1
 lim    

 
2 1    x x3 1  x 2 
x  2 3
3 x3 1
 x  9   2  3
  x x  
2 2 1
 0 
33 6 3
175
 ΠΑΡΑΜΕΤΡΙΚΕΣ
Για τις διάφορες τιμές του μ να υπολογίσετε το όριο lim

x 
 4x 2  1  x 
Λύση
Έστω η συνάρτηση f (x)   4x 2  1  x 
 
lim f (x)  lim
x  x 
 x  



 1 
4x 2  1  x  lim  x 2 4  2   x  
x  

 1   1 
 lim  x 4  2  x   lim  ( x) 4  2  x  
x 
 x 
x 
 x 
 1 

 lim ( x)  4  2       4  0     2   
x  x

 
 Αν 2    0    2 τότε lim f (x)  

x 
 Αν 2    0    2 τότε lim f (x)  

x 
 Αν 2    0    2 τότε
f (x)  4x 2  1  2x
 4x 2  1  2x  4x 2  1  2x 
lim f (x)  lim  2
4x  1  2x   lim
x  x  x 
 4x 2  1  2x 
 
2
4x 2  1   2x 
2
4x 2  1  4x 2 1
x  2
4x  1  2x  1  x  x  1
x  4  2   2x 2
x 4  2  2x
 x  x
1 1
 lim  lim 0
x  1 x   1 
 x 4  2  2x x  4  2  2 
x  x 
Δίνεται η συνάρτηση f (x)  x 2  2x  3  4x 2  4x  5  x   .
Να βρεθούν οι τιμές των α , β έτσι ώστε lim f (x)  6
x 
Λύση
1ος τρόπος
Η f έχει A f  R . Θεωρούμε x > 0 αφού x   οπότε
 2 3   4 5 
f (x)  x 2 1   2   x 2  4   2   x   
 x x   x x 
176
2 3 4 5 x x
 f (x)  x 1   x 4  2  x   
x x2 x x
2 3 4 5
 f (x)  x  1   2  x  4   2  x   
x x x x
 2 3 4 5 
 f (x)  x  1   2  x 4   2     (1)
 x x x x x
Οπότε
 2 3 4 5 
lim f (x)  lim x  1   2  x 4  2     
x  x 
 x x x x x
   1  2       3   
 Αν 3    0    3 τότε
lim f (x)   απορ. γιατί lim f (x)  6
x  x 
 Αν 3    0    3 τότε
lim f (x)   απορ. γιατί lim f (x)  6
x  x 
 Αν 3    0    3 τότε
f (x)  x 2  2x  3  4x 2  4x  5  3x   
 f (x)    
x 2  2x  3  x  
4x 2  4x  5  2x  
Άρα
x 

x     
lim f (x)  lim  x 2  2x  3  x  4x 2  4x  5  2x    

 x 2  2x  3  x 2 4x 2  4x  5  4x 2 
 lim     
2
x 
 x  2x  3  x 4x 2  4x  5  2x 
  3  5 
 x2  x4  
 x  x
 lim     
x 
 2 3 4 5 
 x 1  x  x 2  x x 4  x  x 2  2x 
 3 5 
   
x2  x4 
 x x
 lim        
x   2 3   4 5 
 x  1   2  1 x  4   2  2  
  x x   x x  
2 4
     1 1   2  
2 4
Έχουμε λοιπόν :
lim f (x)  2   
x  
  2  6   4
lim f (x)  6 
x  
177
2ος τρόπος
Για να αποφύγουμε τη διερεύνηση που κάναμε στον 1ο τρόπο μπορούμε να κάνουμε ένα μικρό
"τέχνασμα" . Αυτό μπορεί να γίνεται κάθε φορά όπου x   και το όριο της f είναι πραγματικός
αριθμός .
Από τη σχέση (1) έχουμε
 2 3 4 5   : x 0
f (x)  x  1   2  x 4   2     
 x x x x x
1 2 3 4 5  παίρνουμε όρια
f (x)  1   2  x 4   2    
x x x x x x
1   2 3 4 5 
 lim  f (x)   lim  1   2  x 4   2     
x  x x x x x x
  x  
 0  6  1  2    0  3      3
Από εδώ και πέρα η διαδικασία για την εύρεση του β είναι όπως ακριβώς έγινε και στον 1ο τρόπο .
 ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΠΑΡΕΜΒΟΛΗΣ
 g(x)  f (x)  h(x) 

τότε και lim f (x)  
 lim g(x)  lim h(x)    x 
x  x  
f (x) 1 1
Αν ισχύει    2 για κάθε x  R να βρεθεί το lim f (x)
x x x x 
Λύση
f (x) 1 1 1 f (x) 1 1
   2   2     2 
x x x x x x x
1 1 f (x) 1 1  x  0 1 1 1 1
  2     2      x  f (x)   x
x x x x x x x x x
1 1 u

1 1 x x lim u  1
Αφού lim  0 και lim x  lim
x  x x  x x  1 xu 0
x  u
x
Από κριτήριο παρεμβολής lim f (x)  1
x 
 ΤΡΙΓΩΝΟΜΕΤΡΙΚΑ ΟΡΙΑ
Βασικές τριγωνομετρικές μορφές
1
 lim x 1
x  x
178
1

1 x  lim u  1
Διότι lim x  lim
x  x x  1 x  u
x
1
Θέτω  u , x   , u  0
x
x x
 lim  0 και lim 0
x  x x  x
Διότι
x x 1 
   x 1 1 x 1
x x x     
 x x x x x
x  1 
 1 1 x
Όμως lim     lim  0 . Άρα από κριτήριο παρεμβολής lim 0
  x  x
 x
x  x  x
x
Ανάλογα βρίσκουμε και το lim 0
x  x
Τα όρια αυτά όταν θα τα συναντάμε σε ασκήσεις θα πρέπει πάντα να βρίσκουμε αναλυτικά
το όριο τους
 x    1  2x 2  x
α) lim  2 5x  β) lim  x    1   γ) lim
x  x  2 x  x  x 2  x
  x 
 
Λύση
 x 
α) lim  2 5x 
x  x  2
 
Για x > 0 έχουμε :
x x x x
2
5x  2  5x  2  2
x 2 x 2 x 2 x 2
είναι 5x  1
x x x x x
οπότε 2
5x  2  2  2 5x  2
x 2 x 2 x 2 x 2 x 2
x  x 
Αφού lim 2  lim   2   0 άρα από κριτήριο παρεμβολής
x  x  2 x 
 x 2
 x 
έχουμε lim  2 5x   0
x  x  2
 
1 1
 1 u
  1  x x  u  1
β) lim  x    1    lim  lim 0
x 
  x   x  1 x  x  u
u 0
x
179
 x  x
2 x2  2  2  2 2
2x  x  x  x
γ) lim 2  lim  lim (1)
x  x  x x 
2 x  x  x
x 1  2  1 
 x  x2
x x 1 x 1 1 x 1
Όμως 2
 2  2  2  2  2  2  2
x x x x x x x x
 1  1 x
Αφού lim   2   lim 2  0 άρα από κριτήριο παρεμβολής lim 2  0
x  x
x 
 x  x  x
x
Όμοια δουλεύουμε και δείχνουμε ότι και lim 0
x  x2
x
2 2
Άρα η σχέση (1) γίνεται lim x  20 2
x  x 1  0
1 2
x
 ΟΡΙΑ ΕΚΘΕΤΙΚΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ
ΜΟΡΦΗ : f (x)  1 x   2 x   3  x

ή οποιαδήποτε μορφή με περισσότερους ή λιγότερους όρους με α , β , γ θετικούς και
λ1 , λ2 , λ3  R τότε :
 A x   βγάζουμε κοινό παράγοντα την εκθετική με τη μεγαλύτερη από τις βάσεις που
εμφανίζονται .
 A x   βγάζουμε κοινό παράγοντα την εκθετική με τη μικρότερη από τις βάσεις που
εμφανίζονται .
1 x   2 x  3  x
ΜΟΡΦΗ : f (x) 
1 x   2 x   3 x
ή οποιαδήποτε μορφή με περισσότερους ή λιγότερους όρους τότε :
 A x   βγάζουμε ξεχωριστά και από αριθμητή και από παρονομαστή κοινό

παράγοντα την εκθετική με τη μεγαλύτερη βάση .
 A x   βγάζουμε ξεχωριστά και από αριθμητή και από παρονομαστή κοινό

παράγοντα την εκθετική με τη μικρότερη βάση .
Ειδική περίπτωση : Αν σε κάποια από τις παραπάνω μορφές έχουμε και την εκθετική αx ,
δηλαδή με κάποια παράμετρο τότε κάνουμε διερεύνηση συγκρίνοντας το α με τη μεγαλύτερη
(αν x   ) ή με τη μικρότερη (αν x   ) βάση .
Να υπολογιστούν τα παρακάτω όρια :
2 x 1  2 x  2  3 e x  2 x 1
α) lim x β) lim
x  2  2 x 3  1 x  2e x  2 x
180
2 x  3x 2  e x 1
γ) lim ln  e x  x  1  δ) lim
x  x  3x 1  2 x 1  e x  2
Λύση
2 x 1  2 x  2  3 0  0  3
α) lim x  3
x  2  2 x 3  1 0  0 1
x x
x  e  e
2  x  2   2
2
x x 1 x x
e 2 e  2 2   lim  2
β) lim x x
 lim x x
 lim x

x  2e  2 x  2e  2  e x
 x 
x 
2x  2 x  1 e
2   1
 2  2
x
02 e
 2 γιατί lim    0
2  0 1 x  2
 
γ) lim ln  e x  x  1  lim ln u  
x  u 
Θέτω u  e  x  1 και lim  e x  x  1  lim e x  lim (x  1)        

x
x  x  x 
2 x  3x 2  e x 1 2 x  3x  32  e x  e 1
δ) lim  lim 
x  3x 1  2 x 1  e x  2 x  3x  31  2 x  2 1  e x  e 2
x x

x 2 2 1  e 

3   3 e   
 3   3   0  32  e 1  0 9
 lim     3
1 2
x 
x
 1  2 
x
2  e 
x
 3 2 0  e 0 3
 
3 3  2    e   
 3  3  

x x
2 e
γιατί lim    lim    0
x  3 x  3
   
 x  2  2x
Για τις διάφορες τιμές του α με α > 0 να βρεθεί το όριο lim
x   x  2 x 1
Λύση
 x  2  2x  x   2  2x
lim  lim x
x   x  2 x 1 x    2 x  2
 Αν α > 2 τότε
x
  
 x  2    
 x   2  2x   2    2  0
lim x  lim  2
x    2 x  2
 2   1 2  0
x
x  
 x 1  2   
  2  
181
 Αν α < 0 τότε
 2   x 
x
2      1
 x   2  2x   2    2  0  1 1
lim x  lim  
x    2 x  2 x   x
 0 2 2
x 
2    2 
 2  
2x  22  2x 5  2x 5
 Αν α = 2 τότε lim  lim 
x  2 x  2 x  2 x  3  2 x 3
 ΟΡΙΟ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΗ ΤΙΜΗ

Διώχνουμε τις απόλυτες τιμές παίρνοντας κατάλληλο περιορισμό της συνάρτησης σε ένα
διάστημα της μορφής (, ) όταν x   ή (, ) όταν x   , που περιέχεται στο
πεδίο ορισμού και οι παραστάσεις μέσα στα απόλυτα διατηρούν σταθερό πρόσημο δεξιά του
α ή αριστερά του β αντίστοιχα.
x 2  5x  x
α) lim 2
x  x  3x  2

β) lim 2x  x 3  x  1
x 

Λύση
α) Έχουμε A f  ( ,1)  (1, 2)  (2, )
x  0
2 
x  5x  0  x(x  5)  0   ή
x  5

0 5 Δουλεύουμε στο διάστημα (, 0) οπότε

+ – + x 2  5x  x 2  5x (από τον πίνακα)
β΄ τρόπος lim  x 2  5x   lim x 2  

x  x 
Άρα σε μια περιοχή στο  έχουμε x 2  5x  0

οπότε x 2  5x  x 2  5x
Άρα :
x 2  5x  x x 2  5x  x x2
lim  lim  lim 1
x  x 2  3x  2 x  x 2  3x  2 x  x 2
β) Έχουμε lim  x 3  x  1  lim x 3  

x  x 
Άρα σε μια περιοχή στο  έχουμε x 3  x  1  0 οπότε x 3  x  1  x 3  x  1
x 
 
lim 2x  x 3  x  1  lim 2x  x 3  x  1   lim x 3   
x  x 
182
 ΓΕΝΙΚΕΣ
P(x) P(x)
Αν lim  2 και lim   να βρεθεί ο τύπος του πολυωνύμου P(x) καθώς και ο   
x  x  2 x 0  2x
Λύση
Έστω (x)    x    1x 1  ...   1x   0
 (x)
  1 τότε xlim  x  2
  αδύνατο

(x)  (x)
lim   ν<1 τότε lim  0 αδύνατο
x  x  2 x  x  2

  1 τότε  (x)   x   , α  0


P(x) x   x 
lim  lim  lim 
x  x  2 x  x  2 x  x 
  2
P(x)
lim  2
x  x  2 
P(x) 2x  
Ονομάζω f (x)   f (x)   f (x)  2x  2x  
 2x  2x
Είναι lim f (x)   οπότε

x 0
lim  f (x)  2x   lim 2x       0    0  

x 0 x 0
Άρα Ρ(x) = 2x
(x) 2x 1 1 
lim  lim  lim  1 
x 0  2x x 0  2x x 0  2x 1

2x   1
(x) 
lim  
x 0  2x

Αν ισχύει x  f 2 (x)  g 2 (x)   2 f (x)  g(x)  για κάθε x  R να βρεθούν τα όρια
lim f (x) και lim g(x)
x  x 
Λύση
: x 0 2f (x) 2g(x)
x  f 2 (x)  g 2 (x)   2 f (x)  g(x)   f 2 (x)  g 2 (x)   
x  x x
1 1
 f 2 (x)  2 f (x)  g 2 (x)  2 g(x)  0 
x x
1 1 1 1 1 1
 f 2 (x)  2 f (x)  2  2  g 2 (x)  2 g(x)  2  2  0 
 x x
 x  x x
 x
183
2 2
 1  1 2
  f (x)     g(x)    2
 x  x x
Όμως ισχύει ταυτόχρονα :

2 2
 1  1 2
0   f (x)     g(x)    2
 x  x x
1
lim 0  lim  0 οπότε από κριτήριο παρεμβολής
x  x  x 2
2 2 2 2
 1  1   1  1
lim  f (x)     g(x)     0  lim  f (x)    lim  g(x)    0 
x 
 x  x   x 
 x  x   x
2 2
 1  1 Θυμίζουμε:
 lim f (x)  2   lim g(x)  2   0 
x 
 x  x   x    2  0 
2
 1 1   0 και   0
lim  f (x)    0 Θέτω h(x)  f (x)  
x 
 x x
1
 f (x)  h(x)  , lim h(x)  0 και επίσης
x x 
 1 1
lim  g(x)    0 Θέτω t(x)  g(x)  
x 
 x x
1
 g(x)  t(x)  , lim t(x)  0
x x 
Έχουμε :
1  1
f (x)  h(x)  , lim f (x)  lim h(x)    0  0  0
x x  x 
 x
1  1
g(x)  t(x)  , lim g(x)  lim  t(x)    0  0  0
x x  x 
 x
Αν lim f (x)   να υπολογιστεί το lim ln  2 f (x )  x 2  3   f (x) 
x x 0 x x 0
Λύση
2f (x )  x 2  3
ln  2 f (x )  x 2  3   f (x)  ln 2 f (x )  x 2  3   ln e f (x )  ln
ef (x )
f (x )
2f (x )  x 2  3  2 
Θέτω u  f (x )
    x 2  3 e f (x ) και έχουμε
e e 
f (x )
 2  
lim u  lim     x 2  3 e f (x )   0 διότι
x x 0 x x 0
 e  
f (x )
2 2 
    1 και lim    lim  t  0
e x x 0 e
  t 
184
 lim  x 2  3  e f (x )    x 02  3   0  0
x x 0
lim e  f (x )  lim e t  0
x x 0 t 
Οπότε το αρχικό όριο γίνεται
lim ln  2 f (x )  x 2  3   f (x)   lim ln u  

x x 0 u 0
f (x ) 2
2  x 3
αφού η παράσταση u  έχει όριο το μηδέν και είναι θετική
ef (x )
185
ΛΥΜΕΝΑ όριο στο άπειρο
ΛΥΜΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΤΟ ΟΡΙΟ ΣΤΟ ΑΠΕΙΡΟ
2x 2  5x  6
x   x 2  3x  4
Λύση
 5 6 
2 x 2  2   2  2  lim 5  lim 6
2x  5x  6  x x  x  x x  x 2 2
lim  lim
Έχουμε x  x  3x  4 x  2  3 4    2
2
3 4 1
x 1   2  1  lim  lim 2
x  x x  x
 x x 
2x 3  4x 2  2
x   x 1
Λύση
 4 2 
3 2 x3  2   3 
Έχουμε lim 2x  4x  2  lim  x x  
x  x 1 x   1
x 1  
 x
4 2
2  3
 2

lim x lim
x  x 
x
1
1
x    2  
x
x 2  5x  6
x   x 3  2x 2  5
Λύση
 5 6  5 6
2 x 2 1  2  1  2
Έχουμε lim x3  5x2 6  lim  x x   1
  lim  lim x x  0 1  0
x  x  2x  5 x   2 5
x3 1  2
  x  x x 1  2  5
 x x2
 x x 
4. Nα βρεθεί το όριο lim x 2  5x  7  x

x  
Λύση
  5 7   5 7 
lim ( x 2  5x  7  x)  lim  x 2 1   2   x   lim  x 1   2  x  
x  x 
  x x   x 
 x x 
 5 7   5 7 
lim  x 1   2  x   lim x  1   2  1  (1  1)  
x 
 x x 
x 
 x x 
186
5. Nα βρεθεί το όριο lim x 2  2x  6  x

x  
Λύση
 2 6 
Af  R lim ( x 2  2x  6  x)= lim x  1   2  x  
x  x - 
 x x 
 2 6    2 6 
lim  x 1-  2  x   lim x  1   2  1  
x 
 x x 
x 
  x x  
 2 6 
lim (  x) lim  1   2  1   .2  
x  x 
 x x 
4x 2  3x  7
x   x2
Λύση
Af =R-{-2}
 3 7  3 7
x2  4     x 4  
2
4x  3x  7 2
x x  x x2

x   x2 x    2 x    2
x 1   x  1+ 
 x  x
3 7 3 7
x 4   4  2
lim x x 2  lim x x   4  2
x   2 x  2 1
x  1+  1
 x x
 
7. Nα βρεθεί το όριο lim  9x 2  2x  5  3x 
x   
Λύση
Af =R
lim
x 
 
9x 2  2x  5  3x  lim
x 
9x 2  2x  5  lim 3x    
x 
Πολλαπλασιάζουμε και διαιρούμε με την συζυγή παράσταση

 9 x 2  2 x  5  3x  9 x 2  2 x  5  3x
  
lim 
x
9 x 2  2 x  5  3x
9 x 2  2 x  5  ( 3 x) 2 9x 2  2x  5  9x 2
lim  lim 
x
2 2 5  x 2 5
x  9   2   3x x 9 +  2  3x
 x x  x x
5 5
x(2  ) 2
x x 2 2 1
x  2 5  x  2 5 33 6 3
x 9   2  3 9  2 3
 x x  x x
187
x2  1  2
x   x 2  1  x
Λύση
 1  1
x 2  1 2  x  1+ 2  2
x2  1  2  x2  x
x 2 x  1  x 1
x 1 x x 2  1 x  x  1+ 2  x
 x2  x
1  1 2
x 1  2 x   1 2  
x2 x x 1 1
lim  lim   
x  1 x   1  1  1 2
x 1 2  x x   1  2  1
x  x 
9. Για τις διάφορες τιμές του μ να υπολογίσετε το όριο

(  1)x 3  x 2  2
lim
x  (  2)x 2  3x  1
Λύση
(  1)x 3  x 2  2
Έστω f (x) 
(  2)x 2  3x  1
 Αν   1  0    1
x2  2
 x 2  3x  1
x2  2 x2
lim f (x)  lim  lim  1
x  x   x 2  3x  1 x   x 2
 Αν   2  0    2
x 3  2x 2  2
3x  1
x 3  2x 2  2 x3 x2
lim f (x)  lim  lim  lim  
x  x  3x  1 x  3x x  3
 Αν   1 και   2 τότε
(  1)x 3 (  1)  1
lim
x  (  2)x 2
 lim
x  (  2)
x  
2
 1
α) Αν  0  (  1)(  2)  0    2 και μ<1 τότε
2
lim f (x)  
x 
 1
β) Αν  0  (  1)(  2)  0  1    2 τότε
2
lim f (x)  
x 
188
Άρα
    1 ,   2

lim f (x)   1    2
x 
 1 μ  1

10. Αν αR να βρεθεί το lim f(x) αν f (x)  x  x 2  6x  10  (x  3) 

x    
Λύση
i) Αν α<0 τότε το αx2+6x+10<0 για κάθε xR γιατί Δ=36-40α>0.

Άρα η f(x) δεν ορίζεται
ii) Aν α=0 τότε lim
x 
  
6 x  10  3  lim lim 6 x  10  3      
x 

iii) α(0,+) τότε lim x  x 2  6x  10  (x  3)  
x   
x  x 2  6x  10  (x  3)   x 2  6x  10   x  3 
lim   
x 
x 2  6x  10  (x  3)
x(x 2  6x  10   2 x 2  6x  9) x (   2 )x 2  6(1  )x  1

lim  lim 
x 
x 2  6x  10  (x  3) x  6 10
 x    2  (x  3)
x x
x   (1   )x 2  6(1   )x  1  (1   )x 2  6(1   )x  1

lim  lim
x  6 10 3 x  6 10 3
x   2  x(  )   2 
x x x x x x
 Aν α) α(0,1) τότε α(1-α)>0 και

 (1   ) lim x 2  (1   )
lim f (x)  x 
 lim x 2  
x  6 10 3 2 x 
lim   2    lim
x  x x x  x
β) α=1 τότε lim f (x)  lim 1 1 1

 
x  x  6 10 3 11 2
1  2 1
x x x
γ) α(1,+) τότε α(1-α)<0 και
 (1   )x 2  6(1   )x  1  (1   ) lim x 2
lim f (x)  lim  x 
 
x  x  6 10 3 2
  
x x2 x
11. Για τις διάφορες τιμές του μ να υπολογίσετε το όριο lim

x 
 4x 2  1  x 
Λύση
Έστω η συνάρτηση f (x)   4x 2  1  x 
189
 
lim f (x)  lim
x  x 
 x  

 

1 
4x 2  1  x  lim  x 2 4  2   x  
x  

 1   1 
 lim  x 4  2  x   lim  ( x) 4  2  x  
x 
 x 
x 
 x 
 1 

 lim ( x)  4  2       4  0     2   
x  x

 
 Αν 2    0    2 τότε lim f (x)  

x 
 Αν 2    0    2 τότε lim f (x)  

x 
 Αν 2    0    2 τότε f (x)  4x 2  1  2x
 4x 2  1  2x  4x 2  1  2x 
lim f (x)  lim  4x 2  1  2x   lim
x  x  x 
 4x 2  1  2x 
 
2
4x 2  1   2x 
2
4x 2  1  4x 2 1
x  2
4x  1  2x  1  x  x  1
x  4  2   2x 2
x 4  2  2x
 x  x
1 1
 lim  lim 0
x  1 x   1 
 x 4  2  2x x  4  2  2 
x  x 
12. Να υπολογίσετε τα όρια

α) lim x 2  3x  5  x γ) lim ( 9x 2  2x  1  25x2  x  3)
x  x 
β) lim x 2  x  2  3x
x 
δ) lim
x 
 4x 2
 5x  2  2x 
ΛΥΣΗ
α)
lim (x 2  3x  5)  lim x 2   άρα και το
x  x 
Έχουμε lim x 2  3x  5   και επίσης lim x   οπότε έχουμε

x  x 
lim ( x 2  3x  5  x)  
x 
β ) Αν εργαστούμε όπως στο (α) παράδειγμα τότε προκύπτει απροσδιόριστη μορφή (  )-(  )
οπότε ελέγχοντας την πράξη των μεγιστοβάθμιων όρων της δεν προκύπτει αποτέλεσμα ίσο με
μηδέν άρα βγάζουμε απευθείας κοινό παράγοντα τη μεγαλύτερη δύναμη του x από όλους τους
όρους δηλαδή
190
lim
x 
  x 


1 2
x x


x 


1 2
x x

x 2  x  2  3x  lim  x 2 (1   2 )  3x   lim  x 1   2  3x 

 1 2  x  x διότι δουλεύμε στο +   1 2 
lim  x 1   2  3x   lim x  1   2  3     διότι έχουμε
x 
 x x 
x 
  x x  
δεδομένο ότι
 lim x  
x 
 1 2 
lim  1   2  3   2
x 
 x x 
γ) Αν εργαστούμε όπως στο (α) παράδειγμα τότε προκύπτει απροσδιόριστη μορφή (  )-(  )
οπότε ελέγχοντας την πράξη των μεγιστοβάθμιων όρων της δεν προκύπτει αποτέλεσμα ίσο με
μηδέν άρα βγάζουμε απευθείας κοινό παράγοντα τη μεγαλύτερη δύναμη του x από όλους τους
όρους δηλαδή
lim
x 
 x 


 2 1
x x
1 3 
9x 2  2x  1  25x 2  x  3  lim  x 2 (9   2 )  x 2 (25   2 ) 
x x 
 2 1 1 3   2 1 1 3 
lim  x 2 9   2  x 2 25   2   lim  x 9   2  x 25   2  
x 
 x x x x  x   x x x x 
 2 1 1 3   2 1 1 3 
lim  x 9   2  x 25   2   lim x(  9   2  25   2 )   
x 
 x x x x  x   x x x x 
διότι
 2 1 1 3 
lim   9   2  25   2   2
x 
 x x x x 
lim x  
x 
δ ) Αν εργαστούμε όπως στα προηγούμενα παράδειγμα τότε προκύπτει απροσδιόριστη μορφή

0  (  ) άρα
191
 
4x 2  5x  2  2x  4x 2  5x  2  2x 
lim  4x 2  5x  2  2x   lim
x  x 
 4x 2  5x  2  2x 
4x 2  5x  2  4x 2 5x  2
 lim  lim 
x  5 2 x  5 2
x 2 (4   2 )  2x x 4   2  2x
x x x x
2 2
x( 5  ) 5  5 5
 lim x  lim x  
x  5 2 x  5 2 4 4
x(  4   2  2)  4  2 2
x x x x

α) lim 
x 
3
8x 3  5x 2  3x  2  9x 2  2x  1  4 2x 3  x  3 
β) lim 
x 
x 2  3x  5  4x 2  x  9x 2  1 
ΛΥΣΗ
α ) Αν εργαστούμε ελέγχοντας την πράξη των μεγιστοβάθμιων όρων της δεν προκύπτει
αποτέλεσμα ίσο με μηδέν άρα βγάζουμε απευθείας κοινό παράγοντα τη μεγαλύτερη δύναμη του
x από όλους τους όρους δηλαδή
lim
x 
 3
8x 3  5x 2  3x  2  9x 2  2x  1  4 2x 3  x  3  
 5 3 2 2 1 2 1 3 
 lim  3 x 3 (8   2  3 )  x 2 (9   2 )  4 x 4 (  3  4  
x 
 x x x x x x x x 
 5 3 2 2 1 2 1 3 
 lim  x 3 8   2  3  x 9   2  x 4  3  4  
x 
 5 3 2 2 1 2 1 3 
lim x  3 8   2  3  9   2  4  3  4   
x 
β) Αν εργαστούμε ελέγχοντας την πράξη των μεγιστοβάθμιων όρων της προκύπτει

αποτέλεσμα ίσο με μηδέν άρα πολλαπλασιάζουμε με τη συζυγή παράσταση και μετά βγάζουμε
κοινό παράγοντα τη μεγαλύτερη δύναμη του x από όλους τους όρους δηλαδή
192
lim 
x 
x 2  3x  5  4x 2  x  9x 2  1  
lim 
x 
x 2  3x  5  4x 2  x  9x 2  1  3x  3x  
 lim
x 
 x 2  3x  5  4x 2  x  9x 2  1  2x  x  3x  

lim ( x 2  3x  5  x)  ( 4x 2  x  2x)  ( 9x 2  1  3x) 
x 

 lim
 x 2  3x  5  x  x 2  3x  5  x   lim  4x 2
  4x
 x  2x  2
 x  2x 
x 
x 2  3x  5  x x 
4x 2  x  2x
 lim
 
9x 2  1  3x  9x 2  1  3x 
x 
9x 2  1  3x
x 2  3x  5  x 2 4x 2  x  4x 2
 lim  lim 
x  3 5 x  1
 x( 1   2  1)  x( 4  2  2)
x x x
9x 2  1  9x 2
 lim 
x  1
 x( 9  2  3)
x
5
x(3  ) x
 lim x  lim 
x  3 5 x  1
 x( 1   2  1)  x( 4  2  2)
x x x
1 3 1 5
 lim     0 
x  1 2 4 4
 x( 9  2  3)
x
14. Να βρείτε τις τιμές των α , β  R ώστε να ισχύει

lim
x 
 
9x 2  12x  1  αx  β  7
ΛΥΣΗ
193
12 1
f (x)  9x 2  12x  1  αx  β  f (x)  x 2 (9   )  αx  β 
x x2
( )  12 1  x
 f (x)   x  9   2   αx  β
 x x 
1 12 1 β
 f (x)   9   2  α 
x x x x
() δουλεύουμε σε διάστημα αρνητικό διότι έχουμε lim f (x)
x 
και παίρνουμε όριο και στα 2 μέλη

1 12 1 β
lim f (x)  lim (  9   2  α  ) 
x  x x x x x
0  7  3  α  α  3
άρα έχουμε για α  3 f (x)  9x 2  12x  1  3x  β οπότε

lim f (x)  lim ( 9x 2  12x  1  3x  β) 
x  x 
 lim ( 9x 2  12x  1  3x)  lim β 

x  x 
lim
 
9x 2  12x  1  3x  9x 2  12x  1  3x  β 
x 
9x 2  12x  1  3x
1
9x 2  12x  1  9x 2  x(12  ) 12
 lim  β  lim x  β   β  2 β
x  12 1 x  12 1 6
 x( 9   2 )  3x  x( 9   2  3)
x x x x
όμως
lim f (x)  2  β 
x  
 2β 7β5
lim f (x)  7 
x 
15. Να βρείτε το όριο

lim  λ2  3λ  x 4  4λx 3  λ  5  x 2  7x  6
x 
για τις διάφορες τιμές του λ  R
ΛΥΣΗ
2  λ  0 και
Αν λ  3λ  0  λ(λ  3)  0  
λ  3
Τότε ο μεγιστοβάθμιος όρος του πολυωνύμου είναι το λ2
 3λ  x 4 οπότε έχουμε
194
lim  λ2  3λ  x 4  4λx 3  λ  5  x 2  7x  6 = lim  λ2  3λ  x 4 =

x  x 
=  λ  3λ  lim x =
2 4
x 








 λ2  3λ  0  λ  ( ,0)  (3, ) τότε το όριο είναι +
 2
 λ  3λ  0  λ  (0,3) τότε το όριο είναι -

  λ  0 τότε το όριο ισούται με lim ( 5x 2  7x  6) 
  x 
   lim  5x 2  
 2  x 
 λ  3λ  0  ή
  λ  3 τότε το όριο ισούται με lim (12x 3 -2x 2 +7x-6) 
  x 
 
  xlim 12x 3  
 
16. Να βρείτε το όριο
lim
 λ  4  x  (λ  2)x  λx  3
2 4 3
 λ  2λ  x  (1  λ)x  x  2
x  2 3 2
για τις διάφορες τιμές του λ  R
ΛΥΣΗ
 λ  4  0  λ  2 και λ  2
2
Αν  έχουμε
2
 λ  2λ  0  λ  0 και λ  2
 λ  2
4x 3  2x  3 4x 3 4x
lim 2
 lim 2
 lim  
x  3x  x  2 x  3x x  3
 λ0
4x 4  2x 3  3 4x 4
lim 2
 lim 2
 lim  4x 2  
x  x x2 x  x x 
195
 λ2
2x  3 2x 1
x  8x 3  x 2  x  2 x  8x 3 x  4x 2
Αν λ  0,λ  2,λ  2 τότε έχουμε
lim
 λ2  4  x 4  (λ  2)x 3  λx  3
 lim 2
λ2  4 x 4
 lim
 λ  2  λ  2 x 4

 
x  λ2  2λ x 3  (1  λ)x 2  x  2

x  λ  2λ x 3
 x λ  λ  2  x 3
λ2
 lim x
x  λ
 λ2
 λ  0  λ   λ  2   0

  λ  (,0)  (2,  ) τότε το όριο ισούται με +

 λ  2  0  λ   λ  2   0 
 λ
  λ  (0,2) τότε το όριο ισούται με - 

17. Να υπολογιστεί το όριο

x 4  6x 3  5x  6  x 4
lim
x  4x 3  6x 2  7x  x 3
ΛΥΣΗ
4 3 4
Επειδή έχουμε lim (x  6x  5x  6)  lim x   προκύπτει ότι σε μια περιοχή κοντά
x  x 
4 3 4 3 4 3
στο  έχουμε ότι x  6x  5x  6  0 οπότε x  6x  5x  6  x  6x  5x  6
3 2 3
Ακόμη lim (4x  6x  7x)  lim 4x   προκύπτει ότι σε μια περιοχή κοντά στο
x  x 
 έχουμε ότι 4x 3  6x 2  7x  0 οπότε

4x 3  6x 2  7x   4x 3  6x 2  7x 
Άρα
x 4  6x 3  5x  6  x 4 x 4  6x 3  5x  6  x 4
lim  lim 
x  4x 3  6x 2  7x  x 3  
x   4x 3  6x 2  7x  x 3
6x 3  5x  6 6x 3  5x  6 6x 3
 lim  lim  lim  2
x  4x 3  6x 2  7x  x 3 x  3x 3  6x 2  7x x  3x 3
196

2x 3  2011x   x 3  8x  2013   f (x)  2x 3  2012x για κάθε x  R
f (x)
α ) lim f (x) β) lim
x  x  x
ΛΥΣΗ
3 3
α) Επειδή έχουμε lim (x  8x  2013)  lim x   προκύπτει ότι σε μια περιοχή κοντά
x  x 
3
στο  έχουμε ότι x  8x  2013  0 οπότε
2x 3  2011x   x 3  8x  2013   f (x)  2x 3  2012x

 x 3 8x  2013 2x 3  2011x 2x 3  2012x
  f (x)  3
x 3  8x  2013 x  8x  2013
Όμως
2x 3  2011x 2x 3
lim  lim 2 και
x  x 3  8x  2013 x  x 3
2x 3  2012x 2x 3
lim  lim 2
x  x 3  8x  2013 x  x 3
άρα από κριτήριο παρεμβολής προκύπτει ότι και lim f (x)  2

x 
3 3
β) Επειδή έχουμε lim (x  8x  2013)  lim x   προκύπτει ότι σε μια περιοχή
x  x 
3
κοντά στο  έχουμε ότι x  8x  2013  0 οπότε
2x 3  2011x   x 3  8x  2013   f (x)  2x 3  2012x
2x 3  2011x
 x 3 8x  2013 2x 3  2012x  x 0
  f (x)  3 
x 3  8x  2013 x  8x  2013
2x 3  2011x 2x 3  2012x
  f (x)  
x  (x 3  8x  2013) x  (x 3  8x  2013)
2x 3  2011x 2x 3  2012x
  f (x) 
x 4  8x 2  2013x x 4  8x 2  2013x
Όμως
2x 3  2011x 2x 3 2
lim 4 2
 lim 4  lim  0 και
x  x  8x  2013x x  x x  x
2x 3  2012x 2x 3 2
x  x 4  8x 2  2013x x  x 4 x  x
f (x)
άρα από κριτήριο παρεμβολής προκύπτει ότι και lim 0
x  x
197
19. Να βρείτε τα όρια

xημx
α) lim
x  x 2  2
2011x  ημx
β) lim
x  x  συνx
ΛΥΣΗ
Έχουμε
xημx x
α)   ημx όμως
x2  2 x2  2
x x xημx x
ημx  1  2
 ημx  2  2  2 
x 2 x 2 x 2 x 2
x xημx x
 2
 2  2
x 2 x 2 x 2
όμως
x 1 xημx
lim 2
 lim  0 άρα από κριτήριο παρεμβολής προκύπτει lim 2 0
x  x  2 x  x x  x  2
2011x ημx ημx

2011x  ημx  x 0  2011 
β) lim  lim x x  lim x (1)
x  x  συνx x  x συνx x  συνx
 1
x x x
θα βρούμε ξεχωριστά τα όρια
ημx συνx
lim και όμοια lim
x  x x  x
ημx ημx
 και έχουμε
x x
 x 0
ημx 1 ημx 1
ημx  1     
x x x x
1 ημx 1
  
x x x
1 ημx
επειδή όμως lim 0 από κριτήριο παρεμβολής προκύπτει lim 0
x  x x  x
συνx
όμοια υπολογίζουμε και το όριο της lim 0
x  x
επομένως η σχέση (1) γράφετε
198
ημx
2011 
lim x  2011  0  2011
x  συνx 1 0
1
x

3x 1  2 x  4
α) lim x  2 β) lim ln x 3 5x   2ln x  2 
x  3  2 x 1 x 
 x 2 3
γ) lim ln  2 x  1  x  δ) lim e x 5
x  x 
6ln 2 x  5ln x  4
ε) lim
x 0 3ln 2 x  2ln x  1
ΛΥΣΗ
α)
x 2x 4
3 (3  x  2 )
3x 1  2 x  4 3x  3  2 x  2 4 3
lim  lim x 2  lim
x  3x  2  2 x 1 x
x  3  3  2  2  1 x  2x
3x (32  x  2 1 )
3
x
2
3     24
 lim 3
x
x 
2
3     2 1
2
3
όμως
x
2
x 3     24
2 3 30 1
lim    0 οπότε προκύπτει lim x
 
x  3 9  0 3
  x 
 2 
32     2 1
3
β)
lim ln  x 3  5x   2ln  x  2   lim ln x 3  5x   ln x  2   
2
x  x   
x 3  5x x 3  5x
 lim ln  lim ln
 x  2
2
x  x  x 2  4x  4
x 3  5x
ΘΕΤΟΥΜΕ  u οπότε
x 2  4x  4
x 3  5x (1)
lim ln 2  lim ln u  lim ln u  
x  x  4x  4 u u o u 
x 3  5x x3
όπου u 0  lim 2  lim 2  lim x   (1)
x  x  4x  4 x  x x 
199
γ)
2x  1
lim ln  2  1  x   lim ln 2  1   ln e   lim ln
x x x
x   x  x  ex
2x  1 2x  1
ΘΕΤΟΥΜΕ  u όπου  0 οπότε
ex ex
2x  1 ( )
lim ln x  lim ln u  lim ln u  
x  e u u 0 u 0
2x  1  2x 1 
όπου u 0  lim  lim  x  x  
x  e x x  e e 

 2  x 1  ( )
lim    x   0  0  0 (  )
 e  e 
x 
x
2 1
όμως lim    0 και lim  0 ( )
x  e x  e x
 
δ)
 x 2 3 (1)
lim e x 5
 lim e u  lim e u  0
x  u u 0 u 
x 2  3
θέτουμε u
x 5
x 2  3 x 2
όπου u 0  lim  lim  lim ( x)   (1)
x  x  5 x  x x 
ε)
6ln 2 x  5ln x  4 θέτω lnx u 6u 2  5u  4 6u 2
lim 2
 lim 2  lim 2  2
x 0  3ln x  2ln x  1 u u 0 3u  2u  1 u  3u
με u 0  lim ln x  
x 0
200
x2  3
21. Να βρεθούν οι πλάγιες ασύμπτωτες της f(x)=
2x
Λύση
Αν y=λx+β είναι η πλάγια ασύμπτωτη τότε
3 3 Ασύμπτωτες
2 x 2 (1  ) 1  lim 1) κατακόρυφη ασύμπτωτη
f (x) x  3x x  x  1 1
λ= lim  lim  lim
x 
x  x x  2x  x x  2x 2
2 2 2 έχουμε όταν υπάρχει το όριο
2 2 2 στο χο (είτε από αριστερά είτε
β= lim f (x)  x   lim  x  3  1 x   lim x  3  x  lim 3  0 από δεξιά) και είναι ίσο με
x  x 
 2x 2  x  2x x  2x

1
Άρα y= x η πλάγια ασύμπτωτη. Τότε πρέπει Το σημείο χο που αναζητούμε
2
Κ.Α. είναι είτε το ανοιχτό
 x2  3 x  x2  3  x2 3 άκρο του Π.Ο. (αν υπάρχει)
lim  f (x)  (x  )   lim     lim  lim 0
x  x 
 2x 2 x  2x x  2x και εκει όπου η συνάρτηση
δεν είναι συνεχής.
2) οριζόντια ασύμπτωτη
έχουμε όταν το όριο της
συνάρτησης στο  είναι
ίσο με κάποιο πραγματικό
αριθμό
22. Nα βρεθούν οι πλάγιες ασύμπτωτες της συνάρτησης

f(x)  x 2  2x  7
Λύση
Πλάγια ασύμπτωτη είναι
Af =R. Έχουμε μορφής y=λx+β όπου
2 7
2 x 1 
f (x ) x  2x  7 x x2  f (x)
  lim  lim  lim   lim
x
x   x   x x   x x  x
2 7
x 1+  2
x x  lim 1  2  7  1   lim [f (x)  x]
lim x 
x   x x   x x2
  lim [ f ( x )  x ]  lim
x   x  
x 2

 2x  7  x 
( x 2  2x  7  x )( x 2  2x  7  x ) x 2  2x  7  x 2
lim  lim 
x  
x 2  2x  7  x x  
x 2  2x  7  x
7 7
x (2  ) x (2  )
x x 2
lim  lim  1
x   2 7 x   2 7 1 1
x 1  2  x x ( 1   2  1)
x x x x
Tότε y=x+1 πλάγια ασύμπτωτη. Επίσης
201
2 7 2 7
x 1+   x 1 
2 x x2 x x2
f (x) x  2x  7
  lim  lim  lim  lim  1
x   x x   x x   x x   x
 2  2
ενώ β = lim [f (x)  x]  lim  x  2x  7  x   lim x  2x  7  lim x    
x  - x    x   x  
Tότε
 lim
 2 2

x  2x  7  x x  2x  7  x
 lim
2

x  2x  7  x
2

x   2 x   2 7
x  2x  7  x x 1  x
x x2
7 7
x (2  ) x (2  )
x x 2
lim  lim   1
x   7 2 x    2 7   (1  1)
 x 1+  x  x  1    1
x x2  x x2 
Άρα y=-x-1 πλάγια ασύμπτωτη.
x2  4
23. Nα βρεθεί το όριο lim και η κατακόρυφη ασύμπτωτη
x2 x3  2x2  4x  8
Λύση:
Πρέπει x3-2x2-4x+80  x2(x-2)-4(x-2) 0  (x-2)(x2-4) 0 
(x-2)(x-2)(x+2) 0  (x-2)2(x+2) 0
Αf =R-{2,-2}=(-,-2)(-2,2) (2,+) Έχουμε
x2  4 (x  2)(x  2) 1
lim  lim  lim  
3 2 2 x2
x 2 x  2x  4x  8 x 2 (x  2) (x  2) x 2
Άρα x=2 η κατακόρυφη ασύμπτωτη
202
ΑΛΥΤΕΣ όρια στο άπειρο
ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΣΤΟ ΑΠΕΙΡΟ
1. Να αποδειχτεί με βάση τον ορισμό ότι:
i) lim 4x  1  2 ii) lim (3x  4)  11 iii) lim (2x 2  3)  

x   2x  1 x 5 x  
iv) lim x v) lim 2x vi) lim (3x  4)  

0 2
x   x  1 x   x 2  1 x  
5
2. Nα δείξετε ότι lim (1  ) 1
x   2x 3
5
3. Nα δείξετε ότι lim ( 4x 2  5x  2  2x) 
x   4
4. Να βρεθούν τα όρια
7x 2  x  5 16x 2  5x  3
i) lim ii) lim
x   x 4  3x x   x2
iii) lim ( 16x 2  4x  9  4x ) iv) lim ( x x 2  2  x 2 )

x   x  
12 x  5
v) lim vi) lim ( x  x  x  x
x   3  4 x x  
3  2x 3  4x 2  7
vii) lim ( x 2  1  x) viii) lim
x   x   x 2  5x  7
2
x 1  2 2 2
ix) lim x) lim ( x  4  x  3)  0
x  2 x
x 1  x
i) lim
x  
 4x 2
 1  2x  ii) lim
x  
x 2
1  x 2 1  iii) lim
x  
x2  2  x
x  x 2 1
6. Για τις διάφορες τιμές του λ να υπολογίσετε τα όρια των συναρτήσεων

(  1) x 4  2x 3  1 (  1) x 3  2x  1 λx 2  x  1
x   x 3 1 x   x 2  1 x   (λ 2  1)x 2  1
4x 2  3x  1 x2  x  2   x  2 
iv) lim x  v) lim vi) lim  x    1 
x   2x 3  x  1 x   x  1 x   
  x  1 
203
7. Nα βρεθεί το όριο για τις διάφορες τιμές του λ.
(2  ) x 2  3x  2 (2  1) x 3  x 2  x  1
i) lim ii) lim
x   (  1) x 2  x  1 x   x 2  x  2
8. Να βρεθούν τα α,β R ώστε lim ( x 2  3x  6  x  )  9 .

x  
9. Να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς α,β ώστε
lim
x 
 
( 2  1)x 2  3x  1  7x    2 .
10. Να βρείτε τις πραγματικές τιμές των α και β ώστε
i) lim 
 2x 2  x  1
x    x 1

 αx  β  2

ii) lim
x  
x 2
 1  4x 2  x  αx  β  2 
11. Αν f ( x )  x 2  x  1  x 2  x  2x να δείξετε ότι

1
α) lim f ( x )  0 β) lim  
x   x   f ( x )
x2  x  3  x
12. Δίνεται η συνάρτηση f:(-,0) και lim  3, f(x)  0
x
f (x)
Να υπολογίσετε το lim f ( x ) .
x  
3
x
13. Αν f(x)= να βρεθούν lim [ f ( x )  x ] και lim [ f ( x )  x ]
x 1 x  x -
14. Δίνετε η συνάρτηση f:RR.Aν η f είναι περιττή και lim ( 2f ( x )  x  x 2  x  1)  3 να

x  
υπολογίσετε τα όρια lim f ( x ) , lim f ( x )

x   x - 
15. Δίνονται οι συναρτήσεις f και g ορισμένες στο R-* με lim (3f ( x )  g( x ))  4 και
x  
lim (2f ( x )  g( x ))  3. Να βρείτε τα όρια lim f ( x ) και lim g( x ) .

x   x   x  
204
16. Να βρείτε το όριο lim ( x 2  x  1  4x 2  2x  1  2 x ) για τις διάφορες πραγματικές

x  
τιμές του λ.
x 2  x  1  x
17. Να βρείτε τους πραγματικούς α,β,κ ώστε: lim 
x 
9x 2  x  3  x
18. Nα βρεθούν τα όρια

x 2  2x  3x 2  1
i) lim ii) lim 12x 2  10x  1  x 2
x   x  10  x 2 x  
 x3  2   x2  x 
i) lim  2  2x  ii) lim  2x  7
x   2x  1 x    1  2x 
   
i) lim
x  
 2x 2  x  3  2  x  ii) lim
x  
 4x 2
 3x  2  2x 
i) lim  4x  3x  2  x  x  2  x 
x  
2 2
ii) lim  x  x  4x  x  3  3x 
2 2
x  
22. Για τις διάφορες τιμές του μR να βρεθούν τα όρια
(  1) x 3  4x  1 1 2 
i) lim ii) lim ( 2x  1)  2     
x   x 2  x  2 x  
 x  2 x  1
23. Για τις διάφορες τιμές του mR να βρεθεί το όριο

 ( m  2) x 1 
lim ( mx  2)  .
x  
 3x  2 x  3
24. Για τις διάφορες τιμές του λR, να βρεθεί το όριο
lim
x  
 4x 2
 3x  x . 
205
x3  x  1
25. Έστω η συνάρτηση f με τύπο f(x) = + αx +β
x2  1
Να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς α και β ώστε να είναι lim f(x) = 0
x 
26. Αν η συνάρτηση f είναι πολυωνυμική δευτέρου βαθμού , η γραφική παράσταση διέρχεται από
f ( f ( x)) 1
την αρχή των αξόνων και ισχύουν lim 4
= 1 και lim ( f(x) – x ) = 2
x  x 1 x  x
τότε να βρείτε τον τύπο της f .
27. Έστω η συνάρτηση με τύπο f(x) = x 2   x  1 + γx α>0

1 1
Αν lim f(x) = και lim (f(x) + 4x ) = -
x  4 x  4
τότε να υπολογίσετε τους πραγματικούς αριθμούς α , β και γ .
28. Αν η συνάρτηση f είναι ορισμένη στο R , είναι περιττή και ισχύει :

1 7
lim ( f(x) - x 2  x  1 + x + ημ ) = τότε να υπολογίσετε το όριο lim f(x) .
x  x 2 x 
29. Αν η συνάρτηση f είναι ορισμένη στο R με f(x) > 0 για κάθε xεR και ισχύει :
x 2  x  f ( x)
lim = L , LεR τότε να υπολογίσετε το όριο lim f(x) .
x 3 x3 x 3
x 2   x  
30. Έστω η συνάρτηση f με τύπο f(x) = . Να βρείτε τους πραγματικούς
x2  4
1
αριθμούς α , β και γ αν ισχύουν lim f(x) = 1 και lim f(x) = -
x  x 2 4
x3  x  2
31. Αν η συνάρτηση f είναι ορισμένη κοντά στο 1 και ισχύει lim =+ 
x1 ( x  1) f ( x)
τότε να βρείτε το lim f(x) .
x1
32. Έστω η συνάρτηση f(x) = 4x 2  1 - 2xlnα – lnβ όπου α , β > 0

Να βρείτε τις τιμές των α και β ώστε lim f(x) = 0 .
x 
 x  2 x1
33. Δίνεται η συνάρτηση f(x) = όπου α > 0 . Να βρείτε το lim f(x) .
2 x  3  2 x1 x 
34. Να βρείτε τα παρακάτω όρια
 1  ν 1  ν 1 
α) lim  x  ημ  β) lim  x  ημ  γ) lim  x  ημ ν 1 
x 
 x 
x  x 
x  x 1
206
35. Για τις διάφορες τιμές του πραγματικού αριθμού α , με α>0 να βρείτε τα όρια των
παρακάτω συναρτήσεων
αx α x  ex 1
α) lim x
x   α  1
β) lim
x   α x  ex

γ) lim ln(α  e
x  
x x 1
)  ln(eαx  ex ) 
x 2  x  3
36. Έστω η συνάρτηση f(x)= x
4x  1
i) Για τις διάφορες τιμές των λ,κ R να βρεθεί το lim f ( x )
x  
ii)Για ποια τιμή των λ,κ είναι lim f ( x )  3 .

x  
f ( x)
37. Δίνεται συνάρτηση f τέτοια ώστε lim = 2 και lim [ f (x)  2x]  1. Να βρείτε τον
x x x+
 2 xf ( x )  x 2  1 10
πραγματικό αριθμό μ αν ισχύει lim  .
x  f 2 ( x )  5x 2  2 9
f ( x)
38. Δίνεται συνάρτηση f τέτοια ώστε lim = 1998 και lim [ f (x)  1998x]  1995.
x x x+
.f ( x )  1998x
39. Να βρείτε τον πραγματικό αριθμό μ αν ισχύει lim 4
x   x.f ( x )  1998.x 2  3x
( x  1)10  ( x  2)10  ...  ( x  99)10

40. Να βρείτε το όριο lim
x   9x10  1010
41. Να υπολογιστούν τα παρακάτω όρια
3x 1   1 x 2 3x  2x.3x 1  5  2x 1   2
x   4. x 1  3x x   3x.2 x  7x 2 .5 x  1 x    2x  1

2x 4  x  1
α ) lim ( - 7x6 + x3 – 4 ) β ) lim
x  x  x7  x  2
2x 5  x  3 x3  x  2
γ ) lim δ ) lim
x  x2  x  1 x  x2  4
10x3  x  2
ε ) lim
x  2x 3  1
207

x  x
α ) lim ( 3x2 + 2x + ημx ) β ) lim
x  x  x2  x  1
x 2  x  x
γ ) lim ( x 2  x  1 - ημ2x ) δ ) lim
x  x  x3  x
44. Να υπολογίσετε επίσης αν υπάρχουν τα παρακάτω όρια

α ) lim ( x 2  x  2 - 7x ) β ) lim ( x 2  x  2 - 7x )
x  x 
γ ) lim ( x2  x  2 - x ) δ ) lim ( 9x 2  x  1 - 2x )
x  x 
ε ) lim ( 4x 2  x  2 - 2x ) στ ) lim ( 4x 2  x  2 - 2x )
x  x 
ζ ) lim ( 4x 2  42x  12 - 25x 2  17x  1 )

x 
η ) lim ( 4x 2  3x  1 + 9x 2  3x  7 - 5x )
x 
45. Να υπολογίσετε επίσης τα παρακάτω όρια

1  x  x2
α ) lim (  3 – x + x  +  2x – x  )
5 3
β ) lim
x  x  2x 2  42
46. Έστω συνάρτηση f με

1
αxημ + 3 x>0
x
f(x) = 
1 x2  1
2ασυν + x<0
x x
Να βρείτε τον πραγματικό αριθμό αε R ώστε lim f(x) = lim f(x)
x  x 

ex1  1 3x1   x
α ) lim x 2 β ) lim 0<α1
x  e 2 x  3 x  3x
208

1
ln x  ( ) x
α ) lim 2 β ) lim ln ( x 2  1 - x )
x  1 x x 
ln x  ( )
3
γ ) lim 4 x  2 x  1 - 2x
x 
49. Για τις διάφορες τιμές του λεR να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια
α ) lim ( x 2  x  4 - λx )
x 
(  2  4) x3  x  2
β ) lim
x  x 2  x  1
50.. Αν η συνάρτηση f είναι ορισμένη κοντά στο 1 και ισχύει :

x3  x  2
lim =+ 
x1 ( x  1) f ( x)
τότε να βρείτε το lim f(x) .

x1
 x  2 x1
51. Δίνεται η συνάρτηση f(x) = όπου α > 0
2 x  3  2 x1
Να βρείτε το lim f(x) .
x 
52. Δίνεται η συνάρτηση f : R  R με f ( x)  x 2019  2 x 3  x  5

Να βρείτε το lim  f (8)  f (9)   f ( x) 
x  
53. Δίνεται η συνάρτηση με f ( x)  ln 1  e x   x

α) Να μελετήσετε τη μονοτονία της συνάρτησης f.

β) Για τις διάφορες τιμές του   R να βρείτε το lim  f (2 )  f (1) x 3  x 2  1
x  

γ) Αν επιπλέον είναι γνωστό ότι f ( A)  0,  να βρείτε το α έτσι ώστε
f  f ( )   x 2  x  1
lim
x   3
ln x 2  2
2
54. Δίνεται η συνάρτηση 

με f ( x)  ln x  x 2  1 
1 e f ( x)  x
Α) lim f ( x) Β) lim f ( x)  Γ) lim
x   x   f ( x) x   x
209
55. Δίνεται η συνάρτηση με f ( x)  x  ln e x  1

x
Α) lim f ( x) Β) lim f ( x) Γ) lim
x   x 0 x 0 f ( x)
210
Συνέχεια συνάρτησης
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ
ΟΡΙΣΜΟΣ
 Μια συνάρτηση f λέγεται συνεχής στο σημείο x0 του πεδίου ορισμού της όταν :
lim f (x)  f (x 0 )
x x 0
 Για να εξετάσουμε – αποδείξουμε ότι μια συνάρτηση της οποίας ο τύπος αλλάζει εκατέρωθεν
του x0 , είναι συνεχής στο x0 πρέπει να ισχύει :
lim f (x)  lim f (x)  f (x 0 )
x x 0 x x 0
 Αν κάποιο από τα lim f (x) , lim f (x) δεν υπάρχει ή τα όρια αυτά είναι διαφορετικά μεταξύ
x x 0 x x 0
τους ή κάποιο από αυτά είναι διαφορετικό από την τιμή f(x0) τότε η f δεν είναι συνεχής στο
x0 .
 Μια συνάρτηση που είναι συνεχής σε όλα τα σημεία του πεδίου ορισμού της λέγεται συνεχής
συνάρτηση . Σημειώνουμε ότι τη συνέχεια μιας συνάρτησης f τη μελετάμε μόνο σε σημεία
του πεδίου ορισμού της .
ΓΡΑΦΙΚΑ
 Μια συνάρτηση f είναι συνεχής στο σημείο x0 του πεδίου ορισμού της όταν η γραφική της
παράσταση δεν διακόπτεται στο x0 .
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΒΑΣΙΚΩΝ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ

 Κάθε πολυωνυμική συνάρτηση είναι συνεχής σε όλο το R .
 Κάθε ρητή συνάρτηση είναι συνεχής στο πεδίο ορισμού της .
 Κάθε μια από τις τριγωνομετρικές συναρτήσεις ημx , συνx , εφx , σφx είναι συνεχής στο
πεδίο ορισμού τους .
 Κάθε εκθετική , λογαριθμική είναι συνεχής στο πεδίο ορισμού τους .
ΠΡΑΞΕΙΣ ΜΕ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ
 Αν οι συναρτήσεις f και g είναι συνεχείς στο x0 , τότε είναι συνεχείς στο x0 και οι
συναρτήσεις :
α) f + g
β) c  f , c  R
γ) f  g
δ) f
ε) 
f
με την προϋπόθεση ότι ορίζονται σε ένα διάστημα που περιέχει το x0
 Αν η συνάρτηση f είναι συνεχής στο x0 και η συνάρτηση g είναι συνεχής στο f(x0) τότε και η
σύνθεση τους g  f είναι συνεχής στο x0
ΠΡΟΣΟΧΗ Tα αντίστροφα των παραπάνω προτάσεων δεν ισχύουν
211
ΜΕΘΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ
Όταν ζητείται από μια συνάρτηση να μελετηθεί ως προς τη συνέχεια εννοείται ότι ζητείται να
μελετήσουμε αν είναι συνεχής σε κάποιο σημείο του πεδίου ορισμού της . Αν δε γίνεται αναφορά
σε σημείο , εννοεί ότι θέλει μελέτη συνέχειας στο πεδίο ορισμού της
 Για κάποιες συναρτήσεις μπορούμε εύκολα να δείξουμε ότι είναι συνεχείς με βάση τις
παραπάνω ιδιότητες
 Αν η συνάρτηση είναι πολλαπλού τύπου τότε :

α. Μελετάμε τη συνέχεια της , στα εσωτερικά των διαστημάτων που ορίζεται .
β. Μελετάμε τη συνέχεια της στο σημείο x0 που αλλάζει ο τύπος της .

Βρίσκουμε δηλαδή τα πλευρικά όρια στο x0 και την αριθμητική τιμή f(x0)
προσδοκώντας να είναι ίσα ώστε η f να είναι συνεχής στο x0 . Δηλαδή να
ισχύει : lim f (x)  lim f (x)  f (x 0 )
x x 0 x x 0
Να εξεταστεί ως προς τη συνέχεια η συνάρτηση
 1
(x  1) 0  x 1
f (x)   ln x
0 x 1
Λύση
Στο διάστημα (0 , 1)  (1 , +) η f συνεχής ως γινόμενο συνεχών συναρτήσεων

Θα εξετάσουμε τη συνέχεια στο x 0  1
1
f (x)  (x  1)  x  1  f (x)  x  1   x  1  f (x)  x  1
ln x
Είναι lim   x  1   lim x  1  0 . Άρα από κριτήριο παρεμβολής έχουμε
x 1 x 1
lim f (x)  0  f (1) άρα η f συνεχής στο (0 ,  )

x 1
Να εξεταστεί ως προς τη συνέχεια η συνάρτηση
 x 1
 x 1
 x 1
1
f (x)   x 1
2
 x2  3  2
 x 1
 x 1
Λύση
x2  3  2
Για x < 1 έχουμε f (x)  συνεχής ως πηλίκο συνεχών συναρτήσεων
x 1
212
x 1
Για x > 1 έχουμε f (x)  συνεχής ως πηλίκο συνεχών συναρτήσεων
x 1
Θα εξετάσουμε τη συνέχεια στο x0 = 1
x2  3  2 x2  3  4 x 2 1
lim f (x)  lim  lim  lim 
x 1 x 1 x 1 x 1 2
(x  1) x  3  2 x 1 2
(x  1) x  3  2   
(x  1)(x  1) 2 1
 lim  
x 1
(x  1)  x2  3  2  4 2
1
Είναι f (1)  και
2
x 1 x 1 x 1 1 1
lim  lim  lim  lim 
x 1 x  1 x 1
 x
2
 12
x 1
 x 1  x 1  x 1 x 1 2
Οπότε lim f (x)  lim f (x)  f (1) και η f συνεχής στο x0 = 1

x 1 x 1
Άρα η f συνεχής στο R
 ΠΑΡΑΜΕΤΡΙΚΕΣ
Αν η συνάρτηση είναι παραμετρική και ζητείται να βρεθεί η παράμετρος (ή οι παράμετροι) ώστε να
είναι συνεχής στο σημείο x0 (ή στο πεδίο ορισμού της) τότε απαιτούμε να ισχύει :
lim f (x)  f (x 0 ) ή lim f (x)  lim f (x)  f (x 0 )
x x 0 x x 0 x x 0
 x 2   x  3
 x 1
Δίνεται η συνάρτηση f (x)   x 1
4 x 1

Να βρεθούν οι τιμές των α και β έτσι ώστε η f να είναι συνεχής
Λύση
Έχουμε A f  R και το διάστημα (,1)  (1, ) η f είναι συνεχής ως ρητή συνάρτηση . Θα
πρέπει να είναι συνεχής και στο σημείο x0 = 1 . Δηλαδή : lim f (x)  f (1)  4
x 1
2
x   x  3
Για x  1 έχουμε f (x)   f (x)  (x  1)  x 2  x  3 
x 1
(σε επόμενη άσκηση θα δούμε και άλλο τρόπο)
 lim f (x)  (x  1)   lim x 2   x  3   0      3    3  
x 1 x 1
x  (3   )x  3 x 2  3x  x  3 x(x  1)  3(x  1)
2
Άρα f (x)    
x 1 x 1 x 1
(x  1)(x  3)
  x  3
x 1
Άρα lim f (x)  lim( x  3)    3 . Όμως :
x 1 x 1
213
lim f (x)    3 
x 1 
    3  4    1 . Άρα   3      3  1    2
lim f (x)  4 
x 1
Να προσδιορίσετε τα ,   R ώστε η συνάρτηση
 x2  x  
 x 1
f (x)   x  1 να είναι συνεχής στο R
 x  2  1 x 1

Λύση
x2  x  
Για x < 1 έχουμε f1 (x)  συνεχής ως ρητή
x 1
Για x > 1 έχουμε f 2 (x)  x  2  1 συνεχής ως πολυωνυμική
Θα πρέπει να είναι συνεχής και στο σημείο αλλαγής του τύπου , δηλαδή στο x0 = 1
Άρα : lim f (x)  lim f (x)  f (1)
x 1 x 1
f (1)   1  2  1    2  1
lim f (x)  lim x  2  1     2  1
x 1 x 1
x2  x  
lim f (x)  lim
x 1 x 1 x 1
Πρέπει lim  x  x     0 διότι διαφορετικά το όριο θα ήταν ίσο με  ή δεν θα υπήρχε πράγμα
2
x 1
άτοπο αφού θέλουμε το όριο να υπάρχει και να είναι κάποιος πραγματικός αριθμός .(Στην
προηγούμενη άσκηση δουλέψαμε με άλλο τρόπο)
Άρα lim  x 2  x     0  12  1    0    2
x 1
x 2  x   α 2 x2  x  2 (x  1)(x  2)
Επομένως lim  lim  lim 3
x 1 x 1 x 1 x 1 x 1 x 1
Οπότε αφού πρέπει lim f (x)  lim f (x)  f (1) 
x 1 x 1
3    2  1
   3    2( 2)  1  3    4  1    8
  2 
 ΕΥΡΕΣΗ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΗΣ ΤΙΜΗΣ ΜΕΣΩ ΣΥΝΕΧΕΙΑΣ

Αν γνωρίζουμε ότι μια συνάρτηση f είναι συνεχής σε κάποιο σημείο x0 τότε για να βρούμε την
αριθμητική τιμή f(x0) αρκεί να βρούμε το όριο της f στο σημείο αυτό .
f (x 0 )  lim f (x)
x x 0
Αν η συνάρτηση f είναι συνεχής στο x0 = 0 και xf (x)  2x  x 4 για κάθε x  R να βρεθεί η
τιμή f(0) .
Λύση
Είναι xf (x)  2x  x 4  x 4  xf (x)  2x  x 4 
214
  2x  x 4  xf (x)   2x  x 4
 Για x > 0 έχουμε

 2x x 4  2x x 4  2x  2x
  f (x)   2  x 3  f (x)  2  x3
x x x x 2x 2x
 2x
Όμως lim  1 και lim x 3  0
x 0 2x x 0
Άρα από κριτήριο παρεμβολής lim f (x)  2

x 0
 Για x < 0 έχουμε

 2x x 4  2x x 4  2x  2x
  f (x)   2  x 3  f (x)  2  x3
x x x x 2x 2x
Άρα και πάλι από κριτήριο παρεμβολής lim f (x)  2
x 0
Οπότε lim f (x)  lim f (x)  2  lim f (x)

x 0 x 0 x 0
Επειδή η f συνεχής στο x  0  f (0)  lim f (x)  2

x 0
Αν lim
 
x  1 f (x)  ( x)
 2 και η συνάρτηση f είναι συνεχής να βρεθεί το f(1)
x 1 x 1
Λύση
Αφού η f συνεχής  f (1)  lim f (x) . Άρα αρκεί να βρεθεί το όριο της f
x 1
 
x  1 f (x)  ( x)
Ονομάζουμε g(x) 
x 1
 (x  1)g(x)   
x  1 f (x)  ( x) 
(x)  g(x)(x  1)
 f (x)  και lim g(x)  2
x 1 x 1
(x)  g(x)(x  1)  (x) g(x)(x  1) 

lim f (x)  lim  lim   
x 1 x 1 x 1 x 1
 x 1 x 1 
 lim 
 
 (x) x  1 g(x)(x  1) x  1 
 
 
x 1  x 1 x 1 
 
(  x)

 lim ()
x 1
   x

x  1  g(x) x  1  


  

 () 1 1  1  2   
1  1  2   4  4  2 
Άρα f (1)  lim f (x)  4  2 
x 1
215

Αν x  f (x)  2x   για κάθε x  0,   όπου f συνάρτηση συνεχής στο R , να βρεθεί το f  
2
Λύση

Αφού η συνάρτηση f είναι συνεχής στο R άρα και στο δηλαδή :
2

lim f (x)  lim f (x)  f  
x

x
 2
2 2

 Για x  έχουμε
2
: συνx  0 2x  
x  f (x)  2x    f (x)  οπότε
x
 
2   x 
2x   
  2 
lim f (x)  lim  f    lim
x

x
  x  
 2  x     x 
2 2 2  
2 
 1 
 f    2 lim  f    2 (1)
2 x

2
   x
2  2
 x
2

 Για x  έχουμε
2
: συνx  0 2x  
x  f (x)  2x    f (x)  οπότε
x
 
2   x 
2x    2 
lim f (x)  lim  f    lim
x

x
  x 2
  x    x 
  
2 2 2  
2 
 1 
 f    2 lim  f    2 (2)
2 x

2
   x
2  2
 x
2

Από (1) και (2) έχουμε f    2
2
 ΕΥΡΕΣΗ ΤΥΠΟΥ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ

Όταν έχουμε μια σχέση που περιέχει μια συνάρτηση f που είναι συνεχής και μας ζητάνε να βρούμε
τον τύπο της , τότε :
  x  x 0 πολύ εύκολα μπορούμε να βρούμε το τύπο της f αρκεί να λύσουμε τη σχέση ως
προς αυτήν .
  x  x 0 βρίσκουμε την τιμή από κάποιο όριο χρησιμοποιώντας την έννοια της συνέχειας .
216
Δίνεται η συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει η σχέση

xf (x)  2  f (x)  3x 2  1 για κάθε x  R
Αν η f είναι συνεχής να βρείτε τον τύπο της .
Λύση
Για κάθε x  R έχουμε :

xf (x)  2  f (x)  3x 2  1  xf (x)  f (x)  2  3x 2  1  (x  1)f (x)  2  3x 2  1
2  3x 2  1
Για x  1 είναι f (x) 
x 1
Για x = 1 επειδή f συνεχής  f συνεχής στο x = 1 οπότε

2  3x 2  1 4  3x 2  1
f (1)  lim f (x)  lim  lim 
x 1 x 1 x 1 x 1

(x  1) 2  3x 2  1 
3(x  1)(x  1) 3(x  1) (3)  2 3
 lim  lim  
x 1

(x  1) 2  3x 2  1  x 1
2  3x 2  1 22 2
 2  3x 2  1
 x 1
Οπότε f (x)   x 1
 3 x 1
 2
ΣΥΝΑΡΤΗΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΘΕΩΡΙΑ
 ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ ΣΕ ΔΙΑΣΤΗΜΑ

ΟΡΙΣΜΟΣ
 Μια συνάρτηση f θα λέμε ότι είναι συνεχής σε ένα διάστημα ανοιχτό (α , β) όταν είναι
συνεχής σε κάθε σημείο του (α , β)
 Μια συνάρτηση f θα λέμε ότι είναι συνεχής σε ένα κλειστό διάστημα [α , β] όταν είναι
συνεχής σε κάθε σημείο του (α , β) και επιπλέον ισχύει
lim f (x)  f ( ) και lim f (x)  f ()
x  x 
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ
Όταν μας ζητούν να αποδείξουμε τη συνέχεια σε κάποιο σύνολο – διάστημα τότε αρκεί να δείξουμε
ότι η συνάρτηση είναι συνεχής σε ένα τυχαίο x0 που ανήκει σε αυτό το σύνολο . Δηλαδή :
lim f (x)  f (x 0 ) (1)
x x 0
217
 Όταν μας δίνουν συναρτησιακή σχέση της μορφής :
f(x + y) = .....  που έχει άθροισμα
η αλλαγή μεταβλητής για να αποδείξουμε τη σχέση (1) είναι
x  x0  h
(όπου το καινούριο όριο τείνει στο μηδέν)
x  x0 , h  0
Αν θέλω το όριο να τείνει στον τυχαίο αριθμό α x  x0    h

η αλλαγή μεταβλητής είναι x  x0 , h  
 Όταν μας δίνουν συναρτησιακή σχέση της μορφής
f (x  y)  .....  που έχει γινόμενο
η αλλαγή μεταβλητής για να αποδείξουμε τη σχέση (1) είναι

x
h (όπου το καινούριο όριο τείνει στη μονάδα)
x0
x  x0 , h 1
x
Αν θέλω το όριο να τείνει στον τυχαίο αριθμό α   h
x0
η αλλαγή μεταβλητής είναι
x  x0 , h  
ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΑΛΛΑΓΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ
 Αν x  x 0 και θέλω x   x 0 τότε

ΑΛΛΑΓΗ y = –x
ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ x  x 0 , y   x 0
 Αν συναρτησιακή σχέση f(x + y) = .....

ΑΛΛΑΓΗ x  x0  h ή x  x0    h
ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ x  x 0 , h  0 x  x0 , h  
 Αν συναρτησιακή σχέση f (x  y)  .....

x x
ΑΛΛΑΓΗ h ή   h
x0 x0
ΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ
x  x0 , h 1 x  x0 , h  
218
Έστω η συνάρτηση f για την οποία ισχύει :

f (x  y)  f (x)  f (y) για κάθε x, y  R και f (x)  0 για κάθε x  R
α) Αν η f συνεχής στο x = 0 να δείξετε ότι η f συνεχής στο R
β) Αν η f συνεχής στο x = α να δείξετε ότι η f συνεχής στο R
Λύση
α) Εφόσον f συνεχής στο x = 0 έχουμε lim f (x)  f (0)
x 0
x  y 0 : f (0)  0
Όμως f (x  y)  f (x)  f (y)  f (0)  f (0)  f (0)  f (0)  1
Οπότε lim f (x)  f (0)  1 (1)
x 0
Για να δείξουμε ότι η f συνεχής στο R αρκεί να δείξουμε ότι η f συνεχής σε τυχαίο σημείο x 0  R .
Δηλαδή lim f (x)  f (x 0 )
x x 0
συναρτησιακή
σχέση (1)
lim f (x)  lim f (x 0  h)  lim f (x 0 )  f (h)   f (x 0 )  lim f (h)  f (x 0 ) 1 f (x0 )
x x 0 h 0 h 0 h 0
 x  x0  h  x  x0  h 
 
 x  x0 , h  0 
β) Επειδή f συνεχής στο x    lim f (x)  f () (2)

x 
Για να δείξουμε ότι η f συνεχής στο R αρκεί να δείξουμε ότι η f συνεχής σε

τυχαίο σημείο x 0  R . Δηλαδή lim f (x)  f (x 0 ) x  x0    h 
x x 0
σχέση
 x  x0    h
lim f (x)  lim f (x 0    h)  lim f (x 0  )  f (h)   x  x0 , h  
x x 0 h  h 0
(2) σχέση
f (x 0  )  lim f (h)  f (x 0  )  f ()  f (x 0 )  f (x 0    )  f (x 0 )
h 0
Έστω f : (0, )  R συνάρτηση με f (x  y)  f (x)  f (y) για κάθε x, y  0

Να αποδειχθεί ότι :
α) f(1) =1
β) Αν η f είναι συνεχής στο 1 τότε η f είναι συνεχής στο (0, )
Λύση
x  y 1
α) f (x  y)  f (x)  f (y)  f (1)  f (1)  f (1)  f (1)  0
β) Εφόσον f συνεχής στο x  1  lim f (x)  f (1)  0 (1)

x 1
Για να δείξουμε ότι η f συνεχής στο (0, ) αρκεί να δείξουμε ότι η f συνεχής σε τυχαίο
x 0  (0, ) δηλαδή lim f (x)  f (x 0 )
x x 0
219
x
 h  x  x 0h lim f (x)  limf (x 0h)  lim f (x 0 )  f (h)  
x0 x x 0 h 1 h 1
(1)
x  x0 , h 1
 f (x 0 )  lim f (h)  f (x 0 )  0  f (x 0 )
h 1
x
Έστω ότι f    ln(ex)f (y)  ln(ey)f (x) για κάθε x, y  0 . Αν η f είναι συνεχής στο
 y
x = 1 να δειχτεί ότι f συνεχής στο (0, )
Λύση
x
f    ln(ex)f (y)  ln(ey)f (x) (1)
 y
Για x = y = 1 έχουμε
f (1)  ln ef (1)  ln ef (1)  f (1)  f (1)  f (1)  f (1)  0 (2)
Αφού η f συνεχής στο x  1  lim f (x)  f (1)  0
x 1
Για να δείξουμε ότι η f συνεχής στο (0, ) αρκεί να δείξουμε ότι η f συνεχής σε τυχαίο
x 0  (0, ) δηλαδή lim f (x)  f (x 0 )
x x 0
x 
x0 x lim f (x)  lim  0   lim ln(ex 0)f (h)  ln(eh)f (x 0)  
xh 0 x x 0 h 1
 h  h 1
h x  ln(ex 0 ) lim f (h)  f (x 0 ) lim ln(eh) 
x  x0 , h 1 h 1 h 1
(2)
 ln(ex 0 )f (1)  f (x 0 ) ln e  ln(ex 0 )  0  f (x 0 ) 1  f (x 0 )
Αν οι συναρτήσεις f , g ικανοποιούν την παρακάτω σχέση :
f 2 (x)  g 2 (x)  2g(x)  10  6f (x)  2 x
για κάθε πραγματικό x , να αποδείξετε ότι η f και g είναι συνεχείς στη θέση x = 0
Λύση
Έχουμε : f 2 (x)  g 2 (x)  2g(x)  10  6f (x)  2 x 
 f 2 (x)  6f (x)  g 2 (x)  2g(x)  10   2 x 
 f 2 (x)  2  3  f (x)  32  g 2 (x)  2 1 g(x)  12   2 x 
 
  f (x)  3    g(x)  1    2x
2 2
(1)
Η (1) για x = 0 γίνεται  f (0)  3    g(0)  1   0 όμως  f (0)  3    g(0)  1   0

2 2 2 2
f (0)  3  0  f (0)  3
Άρα έχουμε  f (0)  3    g(0)  1   0  
2 2
g(0)  1  0  g(0)  1
Για να δείξουμε ότι f , g συνεχείς στο x = 0 πρέπει :
lim f (x)  f (0)  3 και lim g(x)  g(0)  1
x 0 x 0
220
Η (1) γίνεται : 0   f (x)  3   g(x)  1    2x και lim  2 x  0

2 2
x 0
Άρα από κριτήριο παρεμβολής και lim  f (x)  3   g(x)  1    0 

2 2
x 0  
   
2 2
 lim  f (x)  3   lim g(x)  1   0  lim f (x)  3   lim g(x)  1   0 
2 2
x 0 x 0 x 0 x 0
lim  f (x)  3   0  lim f (x)  3  f (0)

 x 0   x 0
  
lim
x 0
 g(x)  1  0   lim g(x)  1  g(0)
  x 0
221
Βασικά θεωρήματα συνέχειας
ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΩΡΗΜΑΤΑ ΣΥΝΕΧΕΙΑΣ
 ΘΕΩΡΗΜΑ BOLZANO
Έστω συνάρτηση f που πληρεί τις προϋποθέσεις :

 f συνεχής στο [α , β]
 Έχει τιμές ετερόσημες στα α , β δηλαδή f ()  f ()  0

Τότε υπάρχει ένα τουλάχιστον x 0  ( , ) τέτοιο ώστε f(x0) = 0 , δηλαδή υπάρχει μια
τουλάχιστον ρίζα της εξίσωσης f(x) = 0 στο (α , β)
ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ
Η γραφική παράσταση της f τέμνει τον άξονα xx΄ σε ένα τουλάχιστον σημείο με τετμημένη x0
μεταξύ των α και β
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ – ΣΧΟΛΙΑ
1) Το αντίστροφο του θεωρήματος του Bolzano δεν ισχύει . Υπάρχει λοιπόν συνάρτηση f :
 Συνεχής στο [α , β] με ρίζα στο (α , β) χωρίς όμως να είναι f ()  f ()  0
 Που να έχει ρίζα στο (α , β) , να ισχύει f ()  f ()  0 αλλά δεν είναι συνεχής στο [α ,β]
2) Η έκφραση " υπάρχει ένα τουλάχιστον x 0  ( , β) : f(x0) = 0 " είναι ισοδύναμη με κάθε μια από
τις επόμενες :
 Η καμπύλη της συνάρτησης y = f(x) τέμνει τον άξονα xx΄ σε ένα τουλάχιστο σημείο .
 Η εξίσωση f(x) = 0 έχει τουλάχιστον μια ρίζα στο διάστημα (α , β)
3) Οι εκφράσεις " υπάρχει x0 " και " υπάρχει τουλάχιστον ένα x0 " είναι ισοδύναμες .
4) ΒΑΣΙΚΟ : Το θ. Β. δεν βρίσκει το x0 , απλώς το εντοπίζει . Μας βεβαιώνει δηλαδή ότι υπάρχει
ένα τουλάχιστον x0 και ανήκει σε κάποιο συγκεκριμένο διάστημα (ανοιχτό διάστημα)
5) Η σύζευξη των εκφράσεων " υπάρχει x0 " και " υπάρχει το πολύ ένα x0 " είναι ισοδύναμη με τη
έκφραση " υπάρχει ακριβώς ένα x0 " . Έτσι λοιπόν εάν θελήσουμε να αποδείξουμε την ύπαρξη
ενός ακριβώς x0 που ανήκει στο (α , β) έτσι ώστε f(x) = 0 αρκεί να δείξουμε ότι :
i) Υπάρχει ένα τουλάχιστον x0 με τη βοήθεια του θ. Β. και
ii) ότι η f είναι 1 – 1 οπότε θα υπάρχει το πολύ ένα x0
 Εάν αποδείξουμε ότι η f είναι γνησίως μονότονη σε ένα διάστημα τότε προφανώς είναι 1 – 1
άρα η Cf θα τέμνει το πολύ μια φορά το άξονα xx΄
6) Το θ. Β. χρησιμοποιεί ως υπόθεση τη σχέση f ()  f ()  0 και με δεδομένο ότι η f συνεχής στο
[α , β] τότε υπάρχει ένα τουλάχιστον x 0  [ , β] : f(x0) = 0
Αν κατά την εφαρμογή του θ. Β. για μια συνάρτηση f σε διάστημα [α , β] προκύψει ότι
f ()  f ()  0 τότε διακρίνουμε τις περιπτώσεις :
222
f ()  0   ρίζα της f


 A f ()  f ()  0   ή
f ()  0   ρίζα της f

 A f ()  f ()  0 τότε από το θ. Β. υπάρχει x 0  ( , ) ώστε f(x0) = 0
Και από τα δύο τα παραπάνω όταν f ()  f ()  0 προκύπτει ότι υπάρχει x 0  [ , β] και όχι
υποχρεωτικά στο (α , β) τέτοιο ώστε f(x0) = 0
7) Πρέπει να προσέξουμε ότι αν για τη συνεχή συνάρτηση f στο [α , β] ισχύει f ()  f ()  0 δεν
συνεπάγεται ότι δεν υπάρχει x 0  ( , ) f(x0) = 0 . Παράδειγμα : Η συνάρτηση
f (x)  x 2  3x  2 δίνει f ( 1)  f (3)  0 και όμως έχει δύο ρίζες στο (–1 , 3)
8) Αν ζητείται η ύπαρξη περισσοτέρων σημείων x0 , x1 , x2 , ... , xν που να ικανοποιούν κάποια

ιδιότητα , εφαρμόζουμε ν – φορές το θ. Β. σε ν διαστήματα τα οποία να μην έχουν κοινά
εσωτερικά σημεία . Τα ν αυτά διαστήματα είτε δίνονται είτε προσδιορίζονται μετά από
προσεκτική εξέταση των δεδομένων και των ζητούμενων .
ΠΡΟΤΑΣΗ 1
Αν μια συνάρτηση f είναι συνεχής σε ένα διάστημα Δ και δεν μηδενίζεται σε αυτό τότε διατηρεί σε
όλο το Δ σταθερό πρόσημο ( δηλαδή είναι θετική ή αρνητική για κάθε x   ) .
ΠΡΟΤΑΣΗ 2
Μια συνεχής συνάρτηση μεταξύ δύο διαδοχικών ριζών της διατηρεί σταθερό πρόσημο .
Απόδειξη : (χρησιμοποιούμε την πρόταση σε ασκήσεις χωρίς απόδειξη απλά μας ενδιαφέρει ο
τρόπος δουλείας)
Έστω f μια συνάρτηση συνεχής και ρ1 , ρ2 δύο διαδοχικές ρίζες αυτής. Έστω ρ1 < ρ2.
Θα δείξουμε ότι η f διατηρεί σταθερό πρόσημο για κάθε x  (1 ,  2 ) . Εργαζόμαστε με την εις
άτοπο επαγωγή .
Έστω ότι η f δεν διατηρεί σταθερό πρόσημο . Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν δύο τουλάχιστον
x1 , x 2  (1 , 2 ) ώστε f (x1 )  f (x 2 )  0 . Έχουμε λοιπόν
f συνεχής στο [x 1 , x 2 ]  Από το θ. Β. υπάρχει x 0  (x1 , x 2 ) : f (x 0 )  0

 Άτοπο γιατί μεταξύ των ρ1 , ρ2 δεν υπάρχουν
f (x 1 )  f (x 2 )  0 
άλλες πραγματικές ρίζες .
ΠΡΟΤΑΣΗ 3
Κάθε πολυώνυμο περιττού βαθμού με πραγματικούς συντελεστές έχει τουλάχιστον μια πραγματική
ρίζα .
Απόδειξη
Έστω το πολυώνυμο P(x)    x    1x 1  ...  1x   0 , α  0 και ν = περιττός
 Αν    0 τότε
lim (x)  lim  x     lim x    (1)
x  x  x 
223
lim (x)  lim  x     lim x    (2)

x  x  x 
Από (1) υπάρχει α σε μια περιοχή του  ώστε Ρ(α) < 0

Από (2) υπάρχει β σε μια περιοχή του  ώστε Ρ(β) > 0
Δηλαδή έχουμε :
(x) ως πολυωνυμική συνεχής στο [α , β]  Από το θ. Β. υπάρχει
 x 0  ( , β) :  (x 0 )  0
και Ρ(α)  Ρ(β)  0 
 Όμοια και αν    0
9) Έστω f συνεχής στο (α , β) για την οποία ισχύει lim f (x)  lim f (x)  0
x  x 
Τότε υπάρχει ένα τουλάχιστον x 0  ( , β) ώστε f (x 0 )  0
10) Η ύπαρξη του x0 στο (α , β) με f(x0) = 0 ισχύει και στις περιπτώσεις :
α. lim f (x)   , lim f (x)  

x  x 
β. lim f (x)   , lim f(x)  0

x  x 
γ. lim f (x)   , lim f (x)  

x  x 
δ. lim f (x)   , lim f(x)  0

x  x 
ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΗΜΟΥ ΜΙΑΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ

Κάνουμε τα εξής βήματα :
 Βρίσκουμε τις ρίζες της f αν υπάρχουν
 Κατασκευάζουμε τον βοηθητικό πίνακα με τις ρίζες της f
 Βάζουμε ως πρόσημο για κάθε ανοιχτό υποδιάστημα του πεδίου ορισμού που ορίζουν οι
διαδοχικές ρίζες , το πρόσημο της f σε ένα τυχαίο εσωτερικό σημείο του υποδιαστήματος
αυτού .
Να βρεθεί το πρόσημο της συνάρτησης f (x)  21  4x  x 2  x  3
Λύση
Πρέπει : 21  4x  x 2  0  x 2  4x  21  0  x  [ 7 , 3]
–7 3
+ – +
Άρα η f έχει πεδίο ορισμού το Α = [–7 , 3]
224
 Η f συνεχής στο Α
υψώνω στο
f (x)  0  21  4x  x 2  x  3  0  21  4x  x 2  x  3  τετράγωνο
  
πρέπει x  3  0  x  3 
x  1
2 2 2 
 21  4x  x  x  6x  9  x  5x  6  0   ή
 x  6 απορ. γιατί x  3

Διάστημα [–7 , 1) (1 , 3]
Επιλεγμένος αριθμός –2 2 f(–2) = 4 > 0
f(x0) 4 –2 f(2) = –2 < 0
Πρόσημο + –
Να βρείτε τα πρόσημα της συνάρτησης f(x) = 2ημx – 1 x  [0 , ]

Λύση
Για x  [0 , ]
1  5
f (x)  0  2x  1  0  x   x  ή x
2 6 6
Επειδή η f συνεχής , το πρόσημό της σε κάθε υποδιάστημα που ορίζουν οι διαδοχικές ρίζες είναι το
ίδιο με το πρόσημο οποιασδήποτε τιμής της , στο υποδιάστημα αυτό .
     5   5 
Διάστημα  0 , 6   6 , 6   6 , 

Επιλεγμένος αριθμός 0 π
2
f(x0) –1 1 –1
Πρόσημο – + –
Έστω η συνάρτηση f : R  R με f (x)  0 για κάθε για κάθε x  R και f(2) = –3 . Να βρείτε το
lim  f (1)  2  x 3  3x  1
x 
Λύση
Έχουμε f συνεχής στο R και f (x)  0 οπότε η f διατηρεί σταθερό πρόσημο
Είναι f(2) = –3 < 0 άρα f(x) < 0 για κάθε x  R
Οπότε f (1)  0  f (1)  2  2  0
Άρα lim  f (1)  2  x 3  3x  1  lim f (1)  2 x 3  3  2    ( 5)    
x  x 
Έστω η συνεχής συνάρτηση f : R  R με f(1) = –2 και –1 , 2 διαδοχικές ρίζες της εξίσωσης
x 3f (0)  1
f(x) = 0. Να βρείτε το lim
x  x2  2
225
Λύση
f συνεχής στο [–1 , 2] και –1 , 2 διαδοχικές ρίζες της f(x) = 0 .
Άρα η f διατηρεί σταθερό πρόσημο στο διάστημα (–1 , 2)
και αφού f(1) = –2 < 0 είναι f(x) < 0 για κάθε x  ( 1 , 2)
Άρα f(0) < 0
x 3f (0)  1 x 3f (0)
lim  lim  lim xf (0)  
x  x2  2 x  x2 x 
Έστω f μια συνεχής συνάρτηση στο [–1 , 1] για την οποία ισχύει :
4x 2  f 2 (x)  4 για κάθε x  R
α) Να βρείτε τις ρίζες της εξίσωσης f(x) = 0
β) Να δείξετε ότι η f διατηρεί σταθερό το πρόσημο της στο (–1 , 1)
γ) Ποιος μπορεί να είναι ο τύπος της f ;
δ) Αν f(0) = 2 να βρείτε την f
Λύση
Για κάθε x  [ 1 , 1] ισχύει f 2 (x)  4  4x 2 (1)
:4
α) f (x)  0  f 2 (x)  0  4  4x 2  0  1  x 2  0  x  1 ή x   1
Άρα οι ρίζες της f(x) = 0 στο [–1 , 1] είναι μόνο οι –1 , 1
β) Η f συνεχής στο [–1 , 1] και f (x)  0

άρα η f διατηρεί σταθερό πρόσημο στο (–1 , 1)
γ)
 Αν f(x) > 0 στο (–1 , 1) από την (1) προκύπτουν
f (x)   4  4x 2  2 1  x 2  2
  f (x)  2 1  x
f (x)  0 
με f(–1) = f(1) = 0
Άρα f (x)  2 1  x 2 για κάθε x  [ 1 , 1]
 Αν f(x) < 0 στο (–1 , 1) από την (1) προκύπτουν

f (x)   4  4x 2  2 1  x 2  2
  f (x)  2 1  x
f (x)  0 
με f(–1) = f(1) = 0
Άρα f (x)  2 1  x 2 για κάθε x  [ 1 , 1]
δ) Επειδή f(0) = 2 > 0 είναι f(x) > 0 στο (–1 , 1)

Άρα f (x)  2 1  x 2 , x  [ 1 , 1]
226
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΑΡΞΗΣ ΡΙΖΑΣ

ΓΙΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ – ΕΞΙΣΩΣΗ
 Αν μας δίνεται συνάρτηση εφαρμόζω απευθείας το θ. Β.
 Αν μας δίνεται εξίσωση (απλή) μεταφέρουμε όλους τους όρους σε ένα μέλος , ορίζω αυτό το
μέλος ως μια καινούρια συνάρτηση και γι’ αυτήν εφαρμόζω θ. Β.
 Aν μας δίνεται κλασματική εξίσωση κάνουμε πρώτα απαλοιφή παρονομαστών , τα

μεταφέρουμε όλα σε ένα μέλος , ορίζουμε αυτό ως μια καινούρια συνάρτηση για την οποία
θα εφαρμόσουμε θ. Β.
 Αν δεν μας δίνεται το διάστημα στο οποίο πρέπει να βρούμε ρίζα το ψάχνουμε από μόνοι μας
παίρνοντας κάποιες τιμές κοντά στο μηδέν ( π.χ. 0 , 1 , –1 κ.λ.π) ή στην περιοχή του απείρου
(είτε  είτε  )
Δίνονται οι συναρτήσεις f , g που είναι συνεχείς στο [α , β] . Αν f(α) > g(α) και
f(β) < g(β) να αποδειχθεί ότι υπάρχει   ( , ) τέτοιο ώστε f(ξ) = g(ξ)
Λύση
f ()  g()  f ()  g()  0
Ονομάζουμε h(x) = f(x) – g(x) x  ( , β)
 H h συνεχής στο [α , β] ως διαφορά συνεχών συναρτήσεων
 h(α) = f(α) – g(α) > 0 διότι f ()  g()  f ()  g()  0
 h(β) = f(β) – g(β) < 0 διότι f ()  g()  f ()  g()  0
Οπότε h()  h()  0 . Άρα από το θ. Β. υπάρχει   ( , ) τέτοιο ώστε :

h()  0  f ()  g()  0  f ()  g()
x 2004  2004 x 2003  2003
Να δειχθεί ότι η εξίσωση   0 (1) έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο
x 3 x4
διάστημα (3 , 4)
Λύση
Η (1) για x  4 και x  3 (με απαλοιφή παρονομαστών) γίνεται :

 x 2004  2004  (x  4)  x 2003  2003 (x  3)  0
Ονομάζουμε
f (x)   x 2004  2004  (x  4)  x 2003  2003 (x  3)
 Η f συνεχής στο [3 , 4]
227
 f (3)   32004  2004  (3  4)  32003  2003 (3  3) 

 f (3)   32004  2004  (1)  0
 f (4)   4 2004  2004  (4  4)  4 2003  2003 (4  3) 

 f (4)  4 2004  2003  0
Οπότε f (3)  f (4)  0 . Άρα από το θ. Β. υπάρχει x 0  (3 , 4) τέτοιο ώστε f(x0) = 0
Δίνεται η συνάρτηση f , η οποία είναι συνεχής στο [α ,β] με α > 0 . Να αποδείξουμε ότι υπάρχει
f ()  
τουλάχιστον ένα   ( , β) τέτοιο ώστε :   (1)
  
Λύση
Κάνουμε απαλοιφή παρονομαστών στην (1) πολ/ζοντας όλους τους όρους με (  )(  )
Άρα : (  )(  )f ()  (  )  (  ) 

(  )(  )f ()  (  )  (  )  0
g(x)  (  x)(  x)f (x)  x(  x)  x(  x) και έχουμε :
 Η g συνεχής στο [α , β] ως πράξει συνεχών
 g()  (  )(  )f ()    (  )    (  ) 

g()   2 (  )
 g()  (  )(  )f ()   (  )   (  ) 

g()   2 (  )   2 (  )
Άρα g()  g()   2 (  )  2 (  )   2 2      0

2
Αφού   0    0 και         0
f ( )  
Άρα από το θ. Β. υπάρχει   ( , β) ώστε g()  0   
  
Έστω f συνεχής συνάρτηση στο [α , β] με f(α) + f(β) = 0 . Να αποδειχθεί ότι η εξίσωση f(x) = 0 έχει
μια τουλάχιστον ρίζα στο [α , β]
Λύση
Είναι f ()  f ()  0  f ()  f ()
228
 Η f συνεχής στο [α , β]
 f ()  f ()  f ()  f ()   f 2()  0
f ()  f ()  0 f ()  f ()  0
από το θ. Β. υπάρχει
x 0  ( , β) : f(x0) = 0
f(α) = 0 ή f(β) = 0
το α ρίζα το β ρίζα
της f της f
Άρα υπάρχει x 0  [ , β] ώστε f(x0) = 0
Αν η συνάρτηση f είναι συνεχής στο διάστημα [0 , 4] και f(0) = f(4) να αποδειχθεί ότι υπάρχουν α ,
β  [0 , 4] με β – α = 2 τέτοια ώστε f(α) = f(β) .
Λύση
    2    2   οπότε f ()  f ()  f ()  f (  2)  f ()  f (  2)  0
 ( 2)
Είναι 0    4   2    2  2  2    2
Επειδή όμως   0 άρα το α  [0 , 2]
g(x)  f (x)  f (x  2) με x  [0 , 2]
 Η g συνεχής ως διαφορά συνεχών συναρτήσεων
 g(0) = f(0) – f(2)
 g(2)  f (2)  f (4)  f (2)  f (0)   f (0)  f (2) 

Οπότε g(0)  g(2)   f (0)  f (2)   0
2
g(0)  g(2)  0 g(0)  g(2)  0
από το θ. Β. υπάρχει
  (0 , 2) : g(α) = 0 (3)
g(0) = 0 ή g(2) = 0
το 0 ρίζα το 2 ρίζα
της g (1) της g (2)
Από (1) , (2) και (3) υπάρχει   [0 , 2]  [0 , 4] ώστε g()  0 

 f ( )  f (  2)  0  f ( )  f (  2)  f ( )  f ()
229
Να αποδείξετε ότι η εξίσωση ln x  e x  0 (1) έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο (0 , 1)

Λύση
Θεωρούμε τη συνάρτηση f (x)  ln x  e x
 Η f συνεχής στο (0 ,1] (και οποιοδήποτε υποσύνολο του)
 f (1)  ln1  e1  e  0
lim f (x)  lim ln x  e x   lim ln x  e 0     1  
x 0  x 0 x 0
Άρα υπάρχει αριθμός α σε μια περιοχή κοντά στο 0 ώστε f(α) < 0
Οπότε f ()  f (1)  0
Ακόμα η f συνεχής στο [α , 1]  (0 , 1] άρα από το θ. Β.

υπάρχει x 0  ( , 1)  (0 , 1) ώστε f(x0) = 0
A. Ασκήσεις που ζητείται η ύπαρξη σημείου τομής της γραφικής παράστασης

μιας συνάρτησης με τον άξονα xx΄ , τότε εφαρμόζουμε το θ. Β. για τη συνάρτηση που
δίνεται .
Β. Ασκήσεις που ζητείται η ύπαρξη σημείου τομής των γραφικών παραστάσεων δύο
συναρτήσεων f , g τότε εφαρμόζουμε θ. Β. στη συνάρτηση h με τύπο :
h(x) = f(x) – g(x)
Δίνεται η συνάρτηση f με τύπο f (x)   x  2   3 . Να δειχθεί ότι η γραφική της παράσταση
x 2
τέμνει τον άξονα xx΄σε ένα τουλάχιστον σημείο με τετμημένη στο διάστημα (–1 , 0)
Λύση
 Η f είναι συνεχής στο (–1 , 0) ως διαφορά συνεχών συναρτήσεων
f ( 1)   1  2 
1 2

 3  11  3  2  0
   f (1)  f (0)  0
f (0)   0  2   3  2 2  3  4  3  1  0 
0 2
Άρα από το θ. Β. υπάρχει ένα τουλάχιστον x 0  ( 1 , 0) τέτοιο ώστε f(x0) = 0

Δηλαδή η γραφική παράσταση της f τέμνει τον άξονα xx΄σε ένα τουλάχιστον σημείο με τετμημένη
x0 στο διάστημα (–1 , 0)
Δίνονται οι συναρτήσεις f και g με τύπους f(x) = x και g(x) = συν2x . Να δειχθεί ότι οι γραφικές
 
τους παραστάσεις έχουν ένα τουλάχιστον σημείο τομής με τετμημένη στο διάστημα  0 , 
 4
Λύση
Ονομάζουμε συνάρτηση h(x) = f(x) – g(x) = x – συν2x
230
 
 Η h είναι συνεχής στο  0 ,  ως διαφορά συνεχών συναρτήσεων
 4
h(0)  0  2  0  0  1  1 
   
          h(0)  h    (1)     0
h     2      0   4 4 4
4 4 4 4 2 4 4
 
Άρα από το θ. Β. υπάρχει τουλάχιστον ένα x 0   0 ,  τέτοιο ώστε h(x 0 )  0 
 4
 x 0   2x 0  0  x 0   2x 0
Δηλαδή αυτό σημαίνει ότι οι γραφικές παραστάσεις των f και g έχουν ένα τουλάχιστον κοινό
 
σημείο με τετμημένη στο διάστημα  0 , 
 4
 ΜΕΘΟΔΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΕΞΙΣΩΣΕΩΝ
Όταν ζητείται να αποδείξουμε ότι η εξίσωση f(x) = 0 έχει :
1. Μια τουλάχιστον λύση

α. Προσπαθούμε να βρούμε μια προφανή λύση ή
β. Εφαρμόζουμε το θ. Β. σε κατάλληλο διάστημα ή
γ. Αν είναι πολυωνυμική συνάρτηση και είναι περιττού βαθμού έχει μια τουλάχιστον λύση
στο R ή
δ. Εφαρμόζουμε το θεώρημα Rolle σε μια αρχική της f (επόμενο κεφάλαιο) ή
ε. Εξετάζουμε αν το 0 ανήκει στο σύνολο τιμών της f οπότε η εξίσωση f(x)=0 έχει μια
τουλάχιστον λύση .
2. Ακριβώς μια λύση

Αφού πρώτα εξασφαλίσουμε την ύπαρξη μιας τουλάχιστον λύσης x0 αποδεικνύουμε ότι
αυτή είναι μοναδική ως εξής :
α. Αποδεικνύουμε ότι η f είναι 1 – 1 ή
β. ότι η f είναι γνησίως μονότονη ή
γ. Υποθέτουμε ότι έχει άλλη μια ρίζα έστω   x 0 (με εις άτοπο επαγωγή).
Ακόμη και με το θεώρημα Rolle στα διαστήματα [ρ , x0] και [x0 , ρ] καταλήγουμε σε
άτοπο .
 Σε ασκήσεις που ζητείται η ύπαρξη περισσοτέρων από μιας ριζών , μιας εξίσωσης , σε
διάστημα Δ . Χωρίζουμε το διάστημα σε κατάλληλα υποδιαστήματα και εφαρμόζουμε
το θ. Β. σε κάθε ένα από αυτά τα διαστήματα .
Να δειχθεί ότι η εξίσωση x 3  3x 2  1 έχει δύο τουλάχιστον ρίζες στο (–1 , 1)
Λύση
Θεωρούμε τη συνάρτηση f (x)  x 3  3x 2  1
231
 Η f συνεχής στο [–1 , 0] ως πολυωνυμική
 f ( 1)   1  3  1   1  1  3  1  1  0
3 2
 f(0) = –1 < 0
Άρα από το θ. Β. υπάρχει x1  (–1 , 0) τέτοιο ώστε f (x1 )  0 (1)

Επίσης έχουμε :
 Η f συνεχής στο [0 , 1] ως πολυωνυμική
 f(0) = –1 < 0
 f (1)  13  3 12  1  1  3  1  3  0
Άρα από το θ. Β. υπάρχει x 2  (0 , 1) τέτοιο ώστε f (x 2 )  0 (2)
Από (1) και (2) συμπεραίνουμε ότι η εξίσωση έχει δύο τουλάχιστον ρίζες στο (–1 , 1)
232
Θεώρημα ενδιαμέσων τιμών
ΘΕΩΡΗΜΑ ΕΝΔΙΑΜΕΣΩΝ ΤΙΜΩΝ
Έστω μια συνάρτηση f ορισμένη σε ένα κλειστό διάστημα [α , β] . Αν :
 Η f συνεχής στο [α , β]
 f ()  f ()
Τότε για κάθε αριθμό η μεταξύ των f(α) και f(β) υπάρχει ένας τουλάχιστον x 0  ( , β) τέτοιος
ώστε : f (x 0 )  
ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ Έστω ότι f(α) < f(β) . Για τον τυχαίο αριθμό η που βρίσκεται μεταξύ των f(α) ,
ΕΡΜΗΝΕΙΑ f(β) στον άξονα των τεταγμένων , υπάρχει πάντα ένας τουλάχιστον αριθμός x0
με
α < x0 < β στον άξονα των τετμημένων ώστε το σημείο
(x0 , η) να ανήκει στη γραφική παράσταση της
συνάρτησης f .
Άρα f(x0) = η . Έτσι η ευθεία y = η τέμνει την Cf σε ένα
τουλάχιστον σημείο.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Αν μια συνάρτηση f δεν είναι

συνεχής στο διάστημα [α , β] τότε
(όπως φαίνεται στο σχήμα ) δεν παίρνει υποχρεωτικά
όλες τις ενδιάμεσες τιμές
2. Με τη βοήθεια του θεωρήματος των

ενδιαμέσων τιμών αποδεικνύεται ότι :
Η εικόνα f(Δ) ενός διαστήματος Δ
μέσω μιας συνεχούς και μη σταθερής
συνάρτησης f είναι διάστημα .
Στην περίπτωση που η συνάρτηση
είναι σταθερή στο Δ , το f(Δ) είναι
μονοσύνολο .
Ακολουθούν κάποια παραδείγματα
γραφικά .
233
3. Το Θ.Ε.Τ. μας εξασφαλίζει ότι η f παίρνει όλες τις τιμές μεταξύ του f(α) και f(β) με f(α) και f(β)
με f(α) < f(β) αλλά όχι μόνο αυτές , δηλαδή το διάστημα  f () , f(β)  είναι υποσύνολο του
πεδίου τιμών f(Α) της f . Δηλαδή :
f () , f(β)  f [ , β] 
Ανάλογα ισχύουν όταν f(β) < f(α) δηλ.  f () , f(α)   f [ , β] 
ΠΡΟΤΑΣΗ 1η
Αν μια συνάρτηση f είναι συνεχής σε διάστημα Δ και είναι 1 – 1 τότε είναι γνησίως μονότονη .
(Αυτή η πρόταση μας εξασφαλίζει κάτω από ποιες προϋποθέσεις ισχύει το αντίστροφο της
πρότασης ″αν η f γνησίως μονότονη τότε η f είναι 1 – 1″)
ΠΡΟΤΑΣΗ 2η
Αν μια συνάρτηση f είναι γνησίως μονότονη και συνεχής σε ένα διάστημα Δ , τότε η αντίστροφη
της f 1 είναι συνεχής στο f(Δ) και γνησίως μονότονη με το ίδιο είδος μονοτονίας .
ΘΕΩΡΗΜΑ ΜΕΓΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΕΛΑΧΙΣΤΗΣ ΤΙΜΗΣ

Αν η f είναι συνεχής συνάρτηση στο [α , β] τότε η f παίρνει στο [α , β] μια μέγιστη τιμή Μ και μια
ελάχιστη τιμή m , δηλαδή υπάρχουν x1 , x 2  [ , β] τέτοια ώστε αν
m  f (x1 ) και M  f (x 2 ) ισχύει :
m  f (x)  M για κάθε x  [ , β]
234
ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ Έχουμε ότι για κάθε x  [ , β]

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ισχύει :
f (x1 )  f (x)  f (x 2 )
Άρα το διάστημα  f (x1 ) , f(x 2 )  είναι το σύνολο τιμών
της f . Επειδή για κάθε x  [ , β] έχουμε ότι :
f (x)  f (x 1 )  m και f (x)  f (x 2 )  M . Όπως φαίνεται
στο σχήμα είναι m = minf(x) , M = maxf(x)
Aν m  f (x 1 )  f (x 2 )  M για κάθε x  [ , β] η
συνάρτηση παίρνει όλες τις τιμές μεταξύ των m και Μ τότε η f θα είναι σταθερή γιατί το σύνολο
τιμών θα είναι μονομελές σύνολο .
ΣΥΝΟΛΟ ΤΙΜΩΝ
 Αν η f είναι συνεχής στο [α , β] τότε f [ , β]  [m , M]
 Αν η f είναι συνεχής στο [α , β] και είναι :
 Γνησίως αύξουσα τότε f [ , β]  f ( ) , f(β) 

 Γνησίως φθίνουσα τότε f [ , β]  f () , f(α) 
 Αν η f είναι συνεχής στο (α , β) και είναι

 Γνησίως αύξουσα τότε f  ( , β)   lim f(x) , lim f (x)
x 
 x 
 Γνησίως φθίνουσα τότε f  ( , β)    lim f(x) , lim f (x) 

x   x  
 Αν η f είναι συνεχής στο [α , β) και είναι

 Γνησίως αύξουσα τότε f [ , β)   f(α) , lim f (x)  x 
 Γνησίως φθίνουσα τότε f [ , β)    lim f(x) , f ( ) 

x  
 Αν η f είναι συνεχής στο (α , β] και είναι

 Γνησίως αύξουσα τότε f  ( , β]  lim f(x) , f ()
x 


 Γνησίως φθίνουσα τότε f  ( , β]  f(β) , lim f (x)
x 

 Δεν είναι απαραίτητο το μέγιστο και το ελάχιστο να είναι οι τιμές f(α) και f(β) χωρίς όμως
και να αποκλείεται .
 Το αντίστροφο όλων των παραπάνω δεν ισχύει πάντοτε .

235
Έστω η συνάρτηση f η οποία είναι συνεχής στο [α , β] και x1 , x 2 , x 3 τυχαίοι αριθμοί του
διαστήματος . Να δείξετε ότι υπάρχει   [ , β] τέτοιος ώστε :
f (x1 )  f (x 2 )  f (x 3 )
f ( ) 
3
Λύση
Εφόσον f συνεχής στο [α , β] από Θ.Μ.Ε.Τ έχουμε ότι :
m  f (x)  M για κάθε x  [ , β] (1)
Από (1) για x  x1 m  f (x 1 )  M

Από (1) για x  x 2 m  f (x 2 )  M
Από (1) για x  x 3 m  f (x 3 )  M 
:3
3m  f (x 1 )  f (x 2 )  f (x 3 )  3M 
f (x1 )  f (x 2 )  f (x 3 )
m M
3
και επειδή η f συνεχής στο [α , β] από Θ.Ε.Τ υπάρχει   [ , β] τέτοιο ώστε :
f (x1 )  f (x 2 )  f (x 3 )
f ( )    f ( ) 
3
Δίνεται η συνάρτηση f με τύπο :
2x  1  1  x  0

f (x)  1 x 0
2x  1 0  x 1

α) Να βρεθεί το σύνολο τιμών της
β) Παίρνει η f μέγιστη και ελάχιστη τιμή ;
Λύση
α) Για x  [ 1 , 0) η f συνεχής ως άθροισμα συνεχών συναρτήσεων .

Ομοίως για x  (0 , 1] η f συνεχής ως διαφορά συνεχών συναρτήσεων .
Εξετάζω τη συνέχεια στο x 0  0
lim f (x)  lim  2 x  1   2 0  1  1  1  0 
x 0  x 0 

lim f (x)  lim  2  1   2  1  1  1  2   η f ασυνεχής στο x 0  0
x 0
x 0  x 0

f (0)  1 

Μονοτονία :
Στο [–1 , 0) : x1  x 2  2 x1  2 x 2  2 x1  1  2 x 2  1 
 f (x1 )  f (x 2 )  f  στο [–1 , 0)
Στο (0 , 1]) : x1  x 2  2 x1  2 x 2  2 x1  1  2 x 2  1 
 f (x1 )  f (x 2 )  f  στο (0 , 1]
236
     x 0
 
f  [ 1, 0) (0,1]   f [ 1, 0)  (0,1]   f ( 1), lim f (x)  lim f (x ), f (1) 
x 0 
3  3 
  , 2    0 , 1  0 , 1  , 2 
2  2 
β) Από το σύνολο τιμών παρατηρούμε ότι η f δεν έχει ούτε μέγιστο ούτε ελάχιστο
Δίνεται η συνάρτηση f (x)  ln x  e x 1  1

α) Να αποδειχθεί ότι η f είναι γνησίως αύξουσα
β) Να βρεθεί το σύνολο τιμών της f
γ) Να λυθεί η εξίσωση ln x  e x 1  1
Λύση
Έχουμε A f  (0 ,  )
x1  x 2  ln x1  ln x 2 
Έστω ότι x1 , x 2  A f με : 
x1  x 2  x1  1  x 2  1  e x1 1  e x 2 1 
 ( 1)
ln x1  e x1 1  ln x 2  e x 2 1  ln x1  e x1 1  1  ln x 2  e x 2 1  1  f (x1 )  f (x 2 )
Άρα η f γνησίως αύξουσα στο (0 ,  )
β) Η f συνεχής στο (0 ,  ) και γνησίως αύξουσα οπότε

f  (0 ,  )   lim f (x) , lim f (x)
x 0 x 

lim f (x)  lim ln x  e x 1  1   
x 0 x 0
lim f (x)  lim ln x  e x 1  1   

x  x 
Οπότε f  (0 ,  )     ,     R
γ) ln x  e x 1  1  ln x  e x 1  1  0  f (x)  0
Όμως f(1) = 0 και f γνησίως αύξουσα άρα η x = 1 είναι η μοναδική ρίζα της εξίσωσης
Έστω f συνεχής συνάρτηση στο [0 , 3] και x1 , x 2  [0 , 3] . Να αποδειχθεί ότι υπάρχει ένα

τουλάχιστον x 0  [0 , 3] τέτοιο ώστε : f (x1 )  2f (x 2 )  3f (x 0 )
Λύση
Η f συνεχής στο [0 , 3] από Θ.Μ.Ε.Τ έχουμε ότι
m  f (x)  M για κάθε x  [0 , 3]
x  x1 m  f(x1 )  M  
για 2 
x  x 2 m  f (x 2 )  M  2m  2f (x 2 )  2M 
:3 f (x1 )  2f (x 2 )
 3m  f (x 1 )  2f (x 2 )  3M  m   M (1)
3
237
 Αν m = M τότε f σταθερή δηλαδή f(x) = c οπότε f (x1 )  f (x 2 )  c

άρα η (1) γίνεται : m  c  M
Επομένως μπορούμε να επιλέξουμε ως x0 κάθε σημείο του
διαστήματος [0 , 3]
 Αν m < M τότε από Θ.Ε.Τ υπάρχει x 0  (0 , 3) τέτοιο ώστε

f (x1 )  2f (x 2 )
f (x 0 ) 
3
1
Έστω η συνάρτηση f : (0 , 1]  R με f (x)   ln x
x
α) Να βρείτε τη μονοτονία της f
β) Να βρείτε το σύνολο τιμών της f
γ) Να δείξετε ότι υπάρχει ένας ακριβώς x 0  (0 ,1] τέτοιο ώστε :
2x 0 ln x 0  2  3x 0
Λύση
α) A f  (0 , 1] και για x1 , x 2  A f έχουμε

1 1 
x1  x 2   
x1 x 2

 ( 1)

x1  x 2  ln x1  ln x 2   ln x1   ln x 2 
1 1
  ln x1   ln x 2  f (x1 )  f (x 2 ) άρα η f γνησίως φθίνουσα στο (0 , 1]
x1 x2
 x 0

β) f  (0 ,1]   f (1), lim f (x)  [1 , + )
γιατί f(1)=1 και
1 
lim f (x)  lim   ln x         
x 0 x 0  x 
:2x  0
γ) Αρκεί να δείξουμε ότι η εξίσωση 2x ln x  2  3x  2  2x ln x  3x 
1 3 3
  ln x   f (x)  έχει ακριβώς μια ρίζα στο Αf
x 2 2
3 3
Επειδή όμως  f   0 , 1 από Θ.Ε.Τ η εξίσωση f (x)  έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο Αf και
2 2
αφού η f είναι γνησίως φθίνουσα , άρα υπάρχει ακριβώς μια ρίζα στο Αf
f (x)
Έστω συνάρτηση f συνεχής στο R και τέτοια ώστε να ισχύει : lim  4 και
x 1x 1
4(x  2)  (x  2)f (x)  x 2  4 για κάθε x  R . Να αποδείξετε ότι η γραφική της f τέμνει τη
γραφική παράσταση της g(x)  x 2  x  1 σε σημείο με τετμημένη στο διάστημα (1,2)
238
Λύση
Αρκεί να αποδείξουμε ότι υπάρχει x 0  (1 , 2) τέτοιο ώστε f (x 0 )  g(x 0 ) .
Δηλαδή η εξίσωση h(x)  f (x)  g(x)  0 να έχει μια τουλάχιστον ρίζα
στο διάστημα (1 , 2)
f (x)
Επειδή lim  4 προκύπτει ότι
x 1 x  1
f (x)
t(x)   f (x)  t(x)(x  1)  lim f (x)  lim t(x)(x  1)  4  0  0
x 1 x 1 x 1

x 1
Επειδή η f συνεχής στο R έχουμε lim f (x)  f (1)  0

x 1
Ακόμη 4(x  2)  (x  2)f (x)  x 2  4
 Αν x  2  0  x  2 . Διαιρούμε με x – 2 και έχουμε

4(x  2)
 f (x)  x  2 οπότε
x2
4(x  2) x  2 u u
lim  4 lim  4 1  4
x 2 x2 x 2
u 0
u 0 u
και lim(x  2)  4 . Άρα από κριτήριο παρεμβολής lim f (x)  4 (1)

x 2 x 2
 Αν x  2  0  x  2 . Διαιρούμε με x – 2 και έχουμε

4(x  2)
 f (x)  x  2 οπότε
x2
4(x  2) x  2 u u
lim  4 lim  4 1  4
x 2 x2 x 
u 0
2 u  0 u
και lim(x  2)  4 . Άρα από κριτήριο παρεμβολής lim f (x)  4 (2)
x 2 x 2
Από (1) και (2) έχουμε ότι lim f (x)  lim f (x)  lim f (x)  4
x 2 x 2 x 2
και επειδή η f συνεχής στο R είναι lim f (x)  f (2)  4

x 2
 Η h(x)  f (x)  g(x) συνεχής στο [1 , 2] ως διαφορά συνεχών συναρτήσεων

 h(1)  f (1)  g(1)  0  g(1)  0  (1  1  1)  1  0
 h(2)  f (2)  g(2)  4  g(2)  4  (2 2  2  1)  4  3  1  0
Άρα h(1)  h(2)  0 οπότε από το θ. Β. υπάρχει ένα τουλάχιστον x 0  (1 , 2)

τέτοιο ώστε h(x 0 )  0  f (x 0 )  g(x 0 )  0  f (x 0 )  g(x 0 )
που σημαίνει ότι οι γραφικές παραστάσεις των f και g έχουν τουλάχιστον ένα
κοινό σημείο με τετμημένη x 0  (1 , 2)
239
ΛΥΜΕΝΑ συνέχεια συνάρτησης – θεώρημα bolzano – θεώρημα ενδιαμέσων τιμών
ΛΥΜΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ-

ΘΕΩΡΗΜΑ BOLZANO –
1. Να μελετηθεί ως προς την συνέχεια η συνάρτηση

 x2  4x  3

f(x)   x3
x3 στο xo=3
2 x= 3

Λύση
Έχουμε x2  4  3 ( x  1)( x  3)
lim  lim  3 1 2
x 3 x3 x 3 x3
f(3)=2.
Tότε lim f(x)  f(3) Άρα η f είναι συνεχής.
x 3

 x2
2. Να μελετηθεί ως προς την συνέχεια στο xo=0 η f(x)  x 
x
x0 και να γίνει η γραφική
1 x= 0

παράσταση
Λύση
x2 x x
Aν x<0 x=-x και f(x)= x  x  x   x 1
x x x
x 2
x x
Aν x>0  x=x και f(x)= x  x  x   x 1
x x x
x  1 x<0
Άρα f(x)=  1 x=0
x 1 x>0

Tότε lim f( x)  lim( x  1)  1 lim f( x)  lim( x  1)  1 f(0)=1
x 0  x 0 x0  x0
Eπομένως η f δεν είναι συνεχής στο 0. Η γραφική παράσταση είναι
x -2 -1 y
y -3 -2
x 1 2
-2 -1 01 2 3 x
y 2 3
 x2 0  x 1
3. Aν f(x)   να βρεθεί η f –1(x) και να μελετηθεί ως προς την συνέχεια η f--1 στο xo=0
1  x 1< x  2
Λύση
Εξετάζουμε την f αν είναι 1-1
βρίσκουμε το πεδίο τιμών
240
 αν 0x1  0x21  Α1=[0,1]

 αν 0<x2  -2-x<-1  -11-x<0  A2=[-1,0)
Άρα Df =A1A2=[0,1] [-1,0)=[-1,1]
1-1: για κάθε x[0,1] με x1x2  x12 x22  f(x1)=f(x2)
για κάθε x(1,2] με x1x2  -x1 -x2  1-x11-x2  f(x1) f(x2)
Tότε η f -1 ορίζεται ως εξής:
αν f(x)=x2 θέτουμε όπου xy και έχουμε
x=y2 y= x  f 1( x)  x αν x[0,1]
Ομοίως f(x)=1-x θέτουμε όπου xy και έχουμε
x=1-y  y=1-x  f -1(x)=1-x αν x[-1,0).;Άρα
1  x x  [-1,0)
f 1 (x)  
 x x  [0,1]
1
lim f ( x)  lim(1  x)  1
Tότε x 0  x 0  όχι
 συνεχής στο xo=0
lim f 1( x)  lim x  0 
x 0 x  0 
x  4 x 1
4. Nα βρεθεί το α ώστε η συνάρτηση f (x)   2 2
να είναι συνεχής στο xo=1
 x  5x  9 x>1
Λύση
Mια συνάρτηση είναι συνεχής αν lim f (x)  f (x )
x x 0 0
Έχουμε
lim f (x)  lim(x  4)  5
x 1 x 1
lim f (x)  lim(  2x  5x 2  9)   2  5  9

x 1 x 1
 1
Άρα α2-5α+9=5α2-5α+4=0
4
5.Να βρεθεί η τιμή της παραμέτρου λ ώστε να είναι συνεχής στο R η συνάρτηση
 x  x x<0
f (x)   2 .
x  x    1 x0
Να γίνει η γραφική παράσταση αν λ=0
Λύση
Bρίσκουμε το lim f( x) και έχουμε
x0
lim f (x)  lim(x  x )  0

x  0 x 0
lim f (x)  lim(x 2  x    1)    1

x  0 x 0
Άλλα η f είναι συνεχής .Συνεπώς lim f (x)  lim f (x)  f (0)    1  0  λ=1
x  0 x  0
Η συνάρτηση f για λ=0 γίνεται x

f( x)  
x< 0
 x  1 x  0
241
Γραφική παράσταση
x’ o x
y’
6. Δίνεται η συνάρτηση f:RR τέτοια ώστε να ισχύει (fof)(x)+x=0 για κάθε xR.
Να αποδείξετε ότι η f δεν είναι συνεχής σε κάθε xοR.
Λύση
Έστω ότι η f είναι συνεχής στο R.
α) Για κάθε x1,x2R με f(x1)=f(x2) ισχύει f(f(x1))=f(f(x2)) ή (fof)(x1)=(fof)(x2) ή -x1=-x2 ή
x1=x2 .Αρα η f είναι 1-1
β) Αν η f είναι γνησίως αύξουσα τότε για κάθε x1,x2R με x1<x2 ισχύει f(x1)<f(x2) ή
f(f(x1))<f(f(x2)) ή (fof)(x1)<(fof)(x2) ή -x1<-x2 ή x1>x2 άτοπο.
Αν η f είναι γνησίως φθίνουσα τότε για κάθε x1,x2  R με x1<x2 ισχύει f(x1)>f(x2) ή
f(f(x1))>f(f(x2)) ή (fof)(x1)>(fof)(x2) ή -x1>-x2 ή x1<x2 άτοπο.
Επομένως η f δεν είναι γνησίως μονότονη. Άρα η f δεν είναι συνεχής.
Σχόλιο: Αν μια συνάρτηση f είναι συνεχής και 1-1 τότε η f είναι γνησίως μονότονη.
7. Να εξετάσετε τη συνέχεια των παρακάτω συναρτήσεων στο σημείο x 0

 x 1
 2 , x 1
α) f (x)   x  3  2 στο x 0  1

2 , x 1
3x 2  4x , x  2

β) g(x)  7 , x 2 στο x 0  2
5x  6 , x2

 x 3  3x , x  1
γ) h(x)   2 στο x 0  1
 x  x , x  1
Λύση :
α) Για τη συνάρτηση f(x) έχουμε :
 f(1) = 2
242
 lim f (x)  lim

x 1
 lim
 x  1  x2  3  2   lim
x  1   x2  3  2 
x 1 x 1
x2  3  2  xx 1
 x2  3  2 2
3 2  x 1 2
x 34
 x  1  x  3  2 
2
x  1   x  3  2  2
12  3  2 4 2 4
 lim  lim    2
x 1 2
x 1 x 1
 x  1  x  1 11 2 2
Δηλαδή ισχύει ότι lim f (x)  f (1)  2 άρα η f είναι συνεχής στο σημείο x 0  1
x 1
β) Για τη συνάρτηση g(x) έχουμε :

 g(2) = 7
 lim g(x)  lim 3x 2  4x   3  2 2  4  2  12  8  4
x 2 x 2
 lim g(x)  lim 5x  6   5  2  6  10  6  4

x 2 x 2
Άρα ισχύει ότι lim g(x)  4 , όμως επειδή lim g(x)  g(2) η συνάρτηση g(x) δεν είναι συνεχής στο
x 2 x 2
σημείο x 0  2
γ) Για τη συνάρτηση h(x) έχουμε :

h( 1)   1  3   1   1  3  2
3

lim h(x)  lim  x 3  3x    1   3  1   1  3  2
3

x 1 x 1
lim h(x)  lim  x 2  x    1   1   1  1  0

2

x 1 x 1
Επειδή lim h(x)  lim h(x) δεν υπάρχει το lim h(x) στο x 0  1 , οπότε η h(x) δεν είναι
x 1 x 1 x 1
συνεχής στο σημείο x 0  1
 x 3  5x 2  9x  6 , x  2

8. Να εξετάσετε αν είναι συνεχής η συνάρτηση f (x)   x 2  2x
 , x2
 x 7 3
(ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ )
Λύση :
Για x    , 2  η f (x)  x 3  5x 2  9x  6 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Όταν θέλουμε να

είναι συνεχής ως πολυωνυμική εξετάσουμε τη συνέχεια μιας συνάρτησης σε
όλο το πεδίο ορισμού της τότε :
x 2  2x
Για x   2 ,    η f (x)   Εξηγούμε γιατί είναι συνεχής σε κάθε ένα
x 7 3 ανοιχτό διάστημα ανάλογα με τον τύπο
είναι συνεχής ως πράξη συνεχών συναρτήσεων της
 Εξετάζουμε αν είναι συνεχής σε κάθε ένα
Στο σημείο x 0  2 έχουμε : σημείο στο οποίο αλλάζει ο τύπος της
 f (2)  2 3  5  2 2  9  2  6  8  20  18  6  12
 lim f (x)  lim  x 3  5x 2  9x  6   2 3  5  2 2  9  2  6  8  20  18  6  12
x 2 x 2
243
 lim f (x)  lim

x 2  2x
 lim
 x  7  3   lim x
x 2
 2x  2
 2x   x 7 3 
x 2 x 7 3
x 2
 x  7  3 x  7  3 
x 2 x 2 x 7 9
x  x  2   x  7  3
 lim  2  2  7  3   2  9  3   2  6  12
x 2 x2
Ισχύει ότι lim f (x)  12 και είναι f(2) = 12 , οπότε lim f (x)  f (2) , άρα η f συνεχής στο x 0  2
x 2 x 2
Τελικά η f είναι συνεχής σε όλο το R (πιο απλά είναι συνεχής)
 x 2  x   , x2

9. Να βρείτε τις τιμές των  ,  R ώστε η συνάρτηση f (x)  5 , x2
 x 3  x 2  2  9 x  1 , x  2
  
να είναι συνεχής
(Προσδιορισμός Παραμέτρων)
Λύση :
Επειδή η f είναι συνεχής άρα είναι συνεχής και Υπενθύμιση

στο σημείο x 0  2 .
Επομένως πρέπει : Για να είναι μια συνάρτηση f συνεχής σε ένα
lim f (x)  lim f (x)  f (2) σημείο x 0 πρέπει να ισχύει :
x 2 x 2
lim f (x)  lim f (x)  f x 0 
x  x 0 x x 0
 f(2) = 5
 lim f (x)  lim  x 2  x     2 2    2    4  2  
x 2 x 2
 lim f (x)  lim  x 3  x 2  2  9  x  1   2 3    2 2  2  9  2  1 

x 2 x 2
 8  4  4  18  1  4  4  11
Άρα είναι :
 lim f (x)  f (2)   2    4  5   2    1   ( 2)  4  2  2
x 2
        4  4  16 
 xlim
2 
f (x)  f (2)  4  4  11  5  4  4  16 
  __________________
2  14    7
Οπότε 2  7  1  2  6    3
10. Δίνεται η συνεχής συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει :

 x  2  f (x)  x  7  3 για κάθε x  R . Να βρεθεί το f(2)
(Προσδιορισμός τιμής f  x 0  από ισότητα με τη βοήθεια της συνέχειας)
Λύση :
Επειδή η f είναι συνεχής στο σημείο x 0  2 οπότε ισχύει lim f (2)  f (2)
x 2
Άρα αρκεί να βρούμε το lim f (x)

x 2
244
x 7 3
Για κάθε x  2 είναι  x  2  f (x)  x  7  3  f (x) 
x2
Οπότε lim f (x)  lim

x 7 3
 lim
 x 7 3  x 7 3   lim x 7 9

x 2 x 2 x2 x 2
 x  2  x 7 3  x 2
x  2   x 7 3 
x2 1 1 1
 lim   
x 2
 x  2  x 7 3  27 3 9 3 6
1
Οπότε το f (2) 
6
11. Δίνεται η συνεχής συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει :

xf (x)  x  x 2  4x για κάθε x  R . Να βρεθεί το f(0)
(Προσδιορισμός τιμής f  x 0  από ανισότητα με τη βοήθεια της συνέχειας)
Λύση :
Η συνάρτηση f είναι συνεχής στο σημείο x 0  0 οπότε ισχύει lim f (0)  f (0)
x 0
Άρα αρκεί να βρούμε το lim f (x)

x 0
: x 0
x f (x) x  x 2  4x x
Για κάθε x > 0 είναι : xf (x)  x  x 2  4x    f (x)   x 4
x x x
 x 
Οπότε lim f (x)  lim   x  4   lim f (x)  1  0  4  lim f (x)  3
x 0 x 0  x  x 0 x 0
: x 0
x f (x) x  x 2  4x x
Για κάθε x < 0 είναι : xf (x)  x  x 2  4x    f (x)   x 4
x x x
 x 
Οπότε lim f (x)  lim   x  4   lim f (x)  1  0  4  lim f (x)  3
x 0 x 0  x  x 0 x 0
Επειδή η f συνεχής πρέπει να υπάρχει το lim f (x) , άρα ισχύει lim f (x)  lim f (x)
x 0 x 0 x 0
Άρα είναι lim f (x)  3 οπότε και f (0)  3

x 0
12. Δίνεται η συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει : 3  2x 2  f (x)  3  x 2 για κάθε x  R .
Να αποδείξετε ότι η f είναι συνεχής στο x 0  0
(Απόδειξη συνέχειας στο x 0 με τη βοήθεια κριτηρίου παρεμβολής)
Λύση :
Θέτουμε x  0 στην αρχική σχέση και έχουμε :

3  2  0 2  f (0)  3  0 2  3  f (0)  3  f (0)  3
Είναι :
lim  3  2x 2   3  2  0 2  3 και lim  3  x 2   3  0 2  3
x 0 x 0
Από το κριτήριο παρεμβολής έχουμε ότι και lim f (x)  3

x 0
Τελικά ισχύει lim f (x)  f (0) οπότε η f είναι συνεχής στο 0

x 0
245
13. Δίνεται η συνάρτηση f : R  R της οποίας η γραφική παράσταση διέρχεται από το σημείο
M 1 , 2  . Αν επιπλέον ισχύει ότι lim

 x  1 f (x)  x  3  2  9 , να αποδείξετε ότι η f είναι
x 1 x 2  2x  3 16
συνεχής στο 1
(Απόδειξη συνέχειας στο x 0 με τη χρήση βοηθητικής συνάρτησης)
Λύση :
Επειδή η γραφική παράσταση της f διέρχεται από το σημείο Μ ισχύει ότι f (1)  2
Για x   3 , 1  1 ,    θέτω g(x) 

 x  1 f (x)  x 3 2
2
x  2x  3
Είναι lim
 x  1 f (x)  x 3 2

9
 lim g(x) 
9
2
x 1 x  2x  3 16 x 1 16
 x  1 f (x)  x  3  2  g(x) x 2  2x  3  x  1 f (x)  x  3  2 
Επίσης είναι g(x) 
x 2  2x  3
   
g(x)  x 2  2x  3   x  3  2
 g(x)  x  2x  3   x  3  2  x  1 f (x)  f (x) 
2
x 1
g(x)  x 2  2x  3   x  3  2  g(x) x 2  2x  3  x  3  2
Οπότε lim f (x)  lim  lim   
x 1 x 1 x 1 x 1  x 1 x 1 
 
 lim 
 g(x)  x  1  x  3 

 x 3 2  x 3 2   
  lim g(x)(x  3)  x 34


x 1 

x 1 
 x  1 x  3  2   x  1
  
x  1  x  3  2 
 
 x 1   9  (1  3)  1 9 1 9 1 8
lim g(x)(x  3)   4    2
x 1 
 
 x  1 x  3  2  16  1  3  2 16 4 2 4 4 4
Άρα lim f (x)  f (1) οπότε η f είναι συνεχής στο 1

x 1
14. Δίνεται η συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει :

f (x  y)  f (x)  f (y) (1) για κάθε x , y  R
α) Να βρείτε την τιμή f(0)
β) Αν η f είναι συνεχής στο x 0  2 τότε να αποδείξετε ότι :
i) Η f είναι συνεχής στο 0
ii) Η f είναι συνεχής στο R
(Συνέχεια και συναρτησιακή σχέση)
Λύση :
α) Για x = 0 και y = 0 στη σχέση f (x  y)  f (x)  f (y) έχουμε :

f (0  0)  f (0)  f (0)  f (0)  2f (0)  f (0)  0
β)
i) Η f είναι συνεχής στο x 0  2 οπότε ισχύει : Παρατήρηση
lim f  2  h   f (2) Όταν μια συνάρτηση είναι συνεχής στο x 0
h 0
Στην σχέση (1) για x = 2 και y = h έχουμε : τότε ισχύουν τα παρακάτω :

f  2  h   f (2)  f (h)  lim f (x)  f  x 0 
x x0
246
Οπότε lim f  2  h   lim f (2)  f (h)    lim  f (x)  f  x 0    0

h 0 h 0 x x 0
 f (2)  f (2)  lim f (h)  lim f (h)  0 

h 0 h 0
 lim f  x 0  h   f  x 0 
h 0
 lim f (h)  f (0)  lim f  x 0  h   f  x 0 
h 0 h 1
Οπότε η f συνεχής στο x 0  0
ii) Για να δείξουμε ότι η f είναι συνεχής στο R αρκεί να δείξουμε ότι είναι συνεχής σε ένα τυχαίο
σημείο x 0 . Δηλαδή αρκεί να δείξουμε ότι lim f  x 0  h   f  x 0 
h 0
(1)
Είναι lim f  x 0  h   lim f  x 0   f (h)   f x 0   lim f (h)  f x 0  f (0)  f x 0  0  f x 0 
h 0 h 0 h 0
Άρα η f είναι συνεχής στο R
15. Να αποδείξετε ότι η εξίσωση 2συνx-4x= π έχει μία τουλάχιστον λύση στο (0, π )
2 2
Λύση
Έστω συνάρτηση f(x)= 2συνx-4x- π ορισμένη στο (0, π ).
2 2
Η f είναι συνεχής στο [0, ] ως άθροισμα συνεχών συναρτήσεων. f(0)=2συν0- π =2- π >0
π
2 2 2
f( π )=2συν π -4 π - π =-4 π - π <0

2 2 2 2 2 2
επομένως f(0).f( π )<0.

2
Άρα σύμφωνα με το Θ.Bolzano υπάρχει τουλάχιστον ένας xo(0, π ) ώστε f(xo)=0 ή

2
2συνxο-4xο- π =0
2
1
16. Έστω η συνάρτηση f : (0 , 1]  R με f (x)   ln x
x
α) Να βρείτε τη μονοτονία της f
β) Να βρείτε το σύνολο τιμών της f
γ) Να δείξετε ότι υπάρχει ένας ακριβώς x 0  (0 ,1] τέτοιο ώστε 2x 0 ln x 0  2  3x 0
Λύση
α) A f  (0 , 1] και για x1 , x 2  A f έχουμε
1 1 
x1  x 2   
x1 x 2

 ( 1)

x1  x 2  ln x1  ln x 2   ln x1   ln x 2 
1 1
  ln x1   ln x 2  f (x1 )  f (x 2 ) άρα η f γνησίως φθίνουσα στο (0 , 1]
x1 x2
β) f  (0 ,1]   f (1), lim f (x)  [1 , + )

 x 0

247
γιατί f(1)=1 και

1 
lim f (x)  lim   ln x         
x 0 x 0  x 
:2x  0
γ) Αρκεί να δείξουμε ότι η εξίσωση 2x ln x  2  3x  2  2x ln x  3x 
1 3 3
  ln x   f (x)  έχει ακριβώς μια ρίζα στο Αf
x 2 2
3 3
Επειδή όμως  f   0 , 1 από Θ.Ε.Τ η εξίσωση f (x)  έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο Αf και
2 2
αφού η f είναι γνησίως φθίνουσα , άρα υπάρχει ακριβώς μια ρίζα στο Αf
17. Έστω συνάρτηση f συνεχής στο R και τέτοια ώστε να ισχύει :

f (x)
lim  4 και
x 1 x  1
4(x  2)  (x  2)f (x)  x 2  4 για κάθε x  R .

Να αποδείξετε ότι η γραφική της f τέμνει τη γραφική παράσταση της g(x)  x 2  x  1 σε
σημείο με τετμημένη στο διάστημα (1,2)
Λύση
Αρκεί να αποδείξουμε ότι υπάρχει x 0  (1 , 2) τέτοιο ώστε f (x 0 )  g(x 0 ) .
Δηλαδή η εξίσωση h(x)  f (x)  g(x)  0 να έχει μια τουλάχιστον ρίζα
στο διάστημα (1 , 2)
f (x)
Επειδή lim  4 προκύπτει ότι
x 1 x  1
f (x)
t(x)   f (x)  t(x)(x  1)  lim f (x)  lim t(x)(x  1)  4  0  0
x 1 x 1 x 1

x 1
Επειδή η f συνεχής στο R έχουμε lim f (x)  f (1)  0

x 1
Ακόμη 4(x  2)  (x  2)f (x)  x 2  4

 Αν x  2  0  x  2 . Διαιρούμε με x – 2 και έχουμε
4(x  2)
 f (x)  x  2 οπότε
x2
4(x  2) x  2 u u
lim  4 lim  4 1  4
x 2 x2 x 2
u 0
u 0 u
και lim(x  2)  4 . Άρα από κριτήριο παρεμβολής lim f (x)  4 (1)

x 2 x 2
 Αν x  2  0  x  2 . Διαιρούμε με x – 2 και έχουμε

4(x  2)
 f (x)  x  2 οπότε
x2
4(x  2) x 2u u
lim  4 lim  4 1  4
x 2 x2 x 2
u 0
u 0 u
και lim(x  2)  4 . Άρα από κριτήριο παρεμβολής lim f (x)  4 (2)

x 2 x 2
248
Από (1) και (2) έχουμε ότι lim f (x)  lim f (x)  lim f (x)  4
x 2 x 2 x 2
και επειδή η f συνεχής στο R είναι lim f (x)  f (2)  4

x 2
 Η h(x)  f (x)  g(x) συνεχής στο [1 , 2] ως διαφορά συνεχών συναρτήσεων

 h(1)  f (1)  g(1)  0  g(1)  0  (1  1  1)  1  0
 h(2)  f (2)  g(2)  4  g(2)  4  (2 2  2  1)  4  3  1  0

Άρα h(1)  h(2)  0
οπότε από το θ. Β. υπάρχει ένα τουλάχιστον x 0  (1 , 2)
τέτοιο ώστε h(x 0 )  0  f (x 0 )  g(x 0 )  0  f (x 0 )  g(x 0 )
που σημαίνει ότι οι γραφικές παραστάσεις των f και g έχουν τουλάχιστον ένα
κοινό σημείο με τετμημένη x 0  (1 , 2)
 ημx  x 2  3x
 , π x0
18. Δίνεται η συνάρτηση f (x)   x .
e  x  3
x
, 0  x 1

Να εξετάσετε αν η f ικανοποιεί τις προϋποθέσεις του θεωρήματος Bolzano στο
διάστημα   π , 1
Λύση :
Η συνάρτηση f είναι συνεχής σε καθένα από τα διαστήματα   π , 0  και  0 , 1 ως πράξεις μεταξύ
συνεχών συναρτήσεων . Εξετάζουμε αν η f είναι συνεχής στο σημείο 0
 f (0)  e 0  0  3  1  3  4
ημx  x 2  3x  ημx x  x  3    ημx 
 lim f (x)  lim  lim     lim   x  3  1 0  3  4
x 
 x
x 0 x 0 x 0 x x 0  x 

 lim f (x)  lim e x  x  3   e 0  0  3  4
x 0 x 0
Οπότε αφού lim f (x)  f (0) η f είναι συνεχής στο σημείο 0 οπότε είναι συνεχής στο   π , 1
x 0
Έχουμε :
ημ   π     π   3π
2
0  π 2  3π π (π  3)
 f  π      3 π  0
π π π
1
 f (1)  e  1  3  e  2  0
Επειδή η f συνεχής στο   π , 1 και f   π   f (1)  0 ικανοποιεί τις προϋποθέσεις του θεωρήματος
Bolzano στο διάστημα   π , 1
19. Να αποδείξετε ότι η εξίσωση 3x  ln x 4  x 2  4 έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο διάστημα (1 , e)
(Ύπαρξη ρίζας μιας εξίσωσης στο διάστημα (α , β))
Λύση :
249
Είναι 3x  ln x 4  x 2  4  ln x 4  x 2  3x  4  0 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Για να αποδείξουμε

Έστω η συνάρτηση f (x)  ln x 4  x 2  3x  4 ότι μια εξίσωση έχει μια τουλάχιστον
ρίζαστο διάστημα (α , β)
με x  1 , e 
Η f είναι συνεχής στο 1 , e  Μεταφέρουμε όλους τους όρους

 4 2
f (1)  ln1  1  3 1  4  0  1  3  4  2  0 στο 1ο μέλος
 Θέτουμε το 1ο μέλος ως μια
συνάρτηση f(x)
 Εφαρμόζουμε το Θεώρημα
Bolzano για την συνάρτηση f στο
διάστημα (α , β)
4 2 2
 f (e)  ln e  e  3e  4  4  e  3e 4 
= e 3  e   0
Οπότε f (1)  f (e)  0 , άρα από το Θεώρημα Bolzano υπάρχει στο διάστημα 1 , e  μια τουλάχιστον
ρίζα της εξίσωσης f (x)  0  ln x 4  x 2  3x  4  0  3x  ln x 4  x 2  4
x 2  1 ex  1
20. Να αποδείξετε ότι η εξίσωση   0 έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο (1 , 2)
x 1 x  2
(Ύπαρξη ρίζας στο (α , β) για εξίσωση με παρονομαστές)
Λύση :
Για x  1 και x  2 η εξίσωση γίνεται ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Αν η εξίσωση έχει

x2 1 ex  1 παρονομαστές και η αντίστοιχη συνάρτηση
 x  1  x  2    x  1  x  2  0 δεν μπορεί να οριστεί σε κάποιο από τα άκρα
x 1 x2
του διαστήματος , τότε πρώτα κάνουμε
  x  2   x 2  1   x  1  e x  1   0 απαλοιφή παρονομαστών και στη συνέχεια
Έστω η συνάρτηση ορίζουμε συνάρτηση . Στο τέλος
f (x)   x  2   x 2  1    x  1  e x  1  αποδεικνύουμε ότι η ρίζα της συνάρτησης
είναι και ρίζα της αρχικής εξίσωσης
με x  1 , 2 
Η f είναι συνεχής στο 1 , 2  ως πράξη συνεχών συναρτήσεων
 f (1)  1  2  12  1   1  1  e1  1   2  0  2  0
 f (2)   2  2   2 2  1   2  1  e 2  1   0  e 2  1  e 2  1  0
Οπότε f (1)f (2)  0 και από το θεώρημα Bolzano προκύπτει ότι η εξίσωση f(x) = 0 έχει μια
τουλάχιστον ρίζα x 0  1 , 2  . Δηλαδή υπάρχει x 0  1 , 2  τέτοιο ώστε
:  x 0  2  x 0 1 0
x 0 2  1 e x0  1
 
f  x 0   0   x 0  2   x 0 2  1   x 0  1  e x 0  1  0  
x0 1 x0  2
0
Άρα το x 0  1 , 2  είναι ρίζα και της αρχικής εξίσωσης
21. Δίνεται η συνεχής συνάρτηση f :   ,    R της οποίας η γραφική παράσταση διέρχεται από
το σημείο A   ,  1 . Να αποδείξετε ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον x 0    ,   ώστε να ισχύει
x 0  f  x 0   1  f  x 0   
Λύση :
250
(Ύπαρξη x 0    ,   που ικανοποιεί μια ισότητα)

Επειδή η γραφική παράσταση της f διέρχεται από ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Για να αποδείξουμε
το A   ,  1 ισχύει ότι f ()  1 (1) ότι υπάρχει x 0    ,   που ικανοποιεί μια
Αρκεί να αποδείξουμε ότι υπάρχει μια ισότητα έχουμε :
τουλάχιστον λύση της εξίσωσης
x  f  x   1   f  x      Στην ισότητα που δίνεται θέτουμε
όπου x 0 το x , κάνουμε απαλοιφή
 x  f  x   1   f  x     0 στο   ,  
παρονομαστών αν χρειάζεται και
Έστω η συνάρτηση
μεταφέρουμε όλους τους όρους στο 1ο
h(x)  x  f  x   1  f  x    με x   ,   μέλος
Η h(x) είναι συνεχής στο   ,   ως πράξεις  Θέτουμε το 1ο μέλος ως μια νέα
συνεχών συναρτήσεων συνάρτηση h(x)
(1)  Εφαρμόζουμε το Θεώρημα Bolzano
 h()    f ()  1   f ()    για τη συνάρτηση h(x) στο   ,   και
   1  1     1    2          0 βρίσκουμε ότι υπάρχει x 0    ,   ώστε
h  x 0   0 από το οποίο καταλήγουμε
στη ζητούμενη ισότητα
 h()    f ()  1  f ()   
  f ()    f ()        0
Οπότε είναι h()  h()  0 και από το Θεώρημα Bolzano υπάρχει ένα τουλάχιστον x 0    ,  
ώστε
h  x 0   0  x 0 f  x 0   1   f x 0     0  x 0 f x 0  1   f x 0  
22. Δίνεται η συνεχής συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει ότι f  1  2  και f  2    με
 ,   R . Να αποδείξετε ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον    1 , 2  ώστε   f ()  
(Ύπαρξη x 0    ,   που ικανοποιεί μια ισότητα)
Λύση :
251
Αρκεί να αποδείξουμε ότι υπάρχει μια τουλάχιστον ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Για να αποδείξουμε ότι
ρίζα της εξίσωσης υπάρχει x 0    ,   που ικανοποιεί μια ισότητα
  f ()      f ()    0 στο  1 , 2  έχουμε :
Έστω η συνάρτηση h(x)    f (x)  x
με x   1 , 2   Στην ισότητα που δίνεται θέτουμε όπου x 0
το x και μεταφέρουμε όλους τους όρους στο 1ο
Η h(x) είναι συνεχής στο  1 , 2  ως πράξεις συνεχών
μέλος
συναρτήσεων  Θέτουμε το 1ο μέλος ως μια νέα συνάρτηση
h  1    f  1    1     2        h(x)
h(2)    f (2)    2       2   Αποδεικνύουμε ότι h(  )  h( )  0 και
διακρίνουμε περιπτώσεις
     2          
 Αν h(  )  h( )  0  h(  )  0 ή h( )  0
Είναι h  1  h(2)         0
2
οπότε x 0   ή x0  
Διακρίνουμε τις περιπτώσεις :  Αν h(  )  h( )  0 τότε εφαρμόζουμε το
 Αν h  1  h(2)  0  Θεώρημα Bolzano στο   ,  
 h  1  0 ή h  2   0 τότε η εξίσωση  Τελικά σε κάθε περίπτωση υπάρχει ένα
τουλάχιστον x 0    ,   ώστε h  x 0   0
h(x)  0 έχει ρίζα το x  1 ή x  2

 Αν h  1  h(2)  0 τότε από το θεώρημα
Bolzano υπάρχει ένα τουλάχιστον    1 , 2 
ώστε h()  0
Άρα σε κάθε περίπτωση υπάρχει ένα τουλάχιστον    1 , 2  τέτοιο ώστε
h()  0    f ()    0    f ()  
23. Να αποδείξετε ότι η εξίσωση e x  3  2x έχει μοναδική ρίζα στο (0 , 1)

(Μοναδική ρίζα στο (α , β))
Λύση :
Είναι e x  3  2x  e x  3  2x  0 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Για να αποδείξουμε ότι

Έστω f (x)  e x  3  2x με x  R μια εξίσωση της μορφής f (x)  0 έχει
Η f είναι συνεχής στο R ως πράξεις συνεχών , μοναδική ρίζα στο διάστημα (α , β)
οπότε είναι συνεχής και στο  0 , 1  Με το θεώρημα Bolzano
αποδεικνύουμε ότι η εξίσωση έχει μια
 f (0)  e 0  3  2  0  1  3  2  0 τουλάχιστον ρίζα x 0   α , β 
 f (1)  e1  3  2 1  e  1  0  Αποδεικνύουμε ότι η f(x) είναι
Οπότε f (0)  f (1)  0 , άρα από το Θεώρημα γνησίως μονότονη στο (α , β) οπότε η ρίζα
Bolzano υπάρχει ένα τουλάχιστον x 0   0 , 1 είναι μοναδική
που είναι ρίζα της εξίσωσης f(x) = 0
Μελετούμε τη f ως προς τη μονοτονία της

Για κάθε x1 , x 2  R με x1  x 2 ισχύει :
x1  x 2  e x1  e x 2 (1)
2  ( 3)
x1  x 2  2x1  2x 2  2x1  3  2x 2  3 (2)
252
Από (1) + (2) έχουμε e x1  2x 1  3  e x 2  2x 2  3  f x 1   f x 2 

Άρα η f είναι γνησίως αύξουσα στο R , οπότε είναι γνησίως αύξουσα και στο (0 , 1)
Οπότε η εξίσωση f(x) = 0 έχει το πολύ μια ρίζα στο (0 , 1)
Τελικά υπάρχει μοναδικό x 0   0 , 1 ώστε f  x 0   0  e x 0  3  2x 0  0  e x 0  3  2x 0
24. Να αποδείξετε ότι η εξίσωση  3  x  ln x  x 3  5x 2  5x έχει τουλάχιστον δυο ρίζες στο (1 , 4)

(Περισσότερες από μια ρίζες στο (α , β))
Λύση :
Είναι  3  x  ln x  x 3  5x 2  5x  ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Για να αποδείξουμε ότι

μια εξίσωση της μορφής f (x)  0 έχει
  3  x  ln x  x 3  5x 2  5x  0
τουλάχιστον ν ρίζες στο διάστημα (α , β) ,
Έστω η συνάρτηση χωρίζουμε το διάστημα αυτό σε ν κατάλληλα
f (x)   3  x  ln x  x 3  5x 2  5x με x  1 , 4  υποδιαστήματα , τα οποία να μην έχουν
Η f είναι συνεχής στο 1 , 4  ως πράξεις κοινά εσωτερικά σημεία , και εφαρμόζουμε
το θεώρημα Bolzano σε καθένα από τα
συνεχών συναρτήσεων υποδιαστήματα
 f (1)   3  1 ln1  13  5 12  5 1  0  1  5  5  1  0

 f (3)   3  3  ln 3  3 3  5  3 2  5  3  0  27  45  15  3  0
 f (4)   3  4  ln 4  4 3  5  4 2  5  4   ln 4  64  80  20   ln 4  4  0
Οπότε έχουμε ότι :
Η f είναι συνεχής στο 1 , 3 και είναι f (1)  f (3)  0
Οπότε από το Θεώρημα Bolzano η εξίσωση f(x) = 0 έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο 1 , 3
Η f είναι συνεχής στο 3 , 4  και είναι f (3)  f (4)  0
Οπότε από το Θεώρημα Bolzano η εξίσωση f(x) = 0 έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο  3 , 4 
Τελικά έχουμε ότι η εξίσωση
f (x)  0  3  x  ln x  x 3  5x 2  5x  0  3  x ln x  x 3  5x 2  5x
έχει τουλάχιστον δύο ρίζες στο διάστημα 1 , 4 
25. Να αποδείξετε ότι η εξίσωση ln x  x 2  4x  2 έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο διάστημα  0 , 1
(Θεώρημα Bolzano σε συνάρτηση που δεν ορίζεται στα άκρα διαστήματος)
Λύση :
Είναι ln x  x 2  4x  2  ln x  x 2  4x  2  0 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Αν η εξίσωση δεν

Έστω η συνάρτηση f (x)  ln x  x 2  4x  2 ορίζεται σε κάποιο από τα άκρα ενός
διαστήματος (α , β) (π.χ. στο α) τότε :
με x   0 , 1
Έχουμε lim f (x)  lim ln x  x 2  4x  2     Αν ισχύει lim f (x)   τότε ισχύει ότι
x 0 x 0 x 
αφού lim ln x   και lim  x  4x  2   2

2 f (x)  0 κοντά στο α
x 0 x 0
 Αν ισχύει lim f (x)   τότε ισχύει ότι
x 
f (x)  0 κοντά στο α
Επειδή lim f (x)   υπάρχει x1   0 , 1 τέτοιο
x 0
253
ώστε να είναι f  x1   0
Επίσης f (1)  ln1  12  4 1  2  0  1  4  2  1  0
Η συνάρτηση f είναι συνεχής στο  x1 , 1 ως πράξεις συνεχών συναρτήσεων και ισχύει
f  x1   f (1)  0
Από το Θεώρημα Bolzano η εξίσωση f (x)  0  ln x  x 2  4x  2  0  ln x  x 2  4x  2
έχει μια τουλάχιστο ρίζα στο διάστημα  x1 , 1   0 , 1
26. Δίνεται η συνεχής συνάρτηση f :  2 , 4   R με f (x)  0 για κάθε x   2 , 4  της οποίας η

γραφική παράσταση διέρχεται από το σημείο A  1 ,  5 
α) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση xf (x)  16  x 2  2f (x) έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο διάστημα
 2 , 4 
β) Να βρείτε το lim  f (π)x 3  5x 2  3 
x 
Λύση :
α) Η συνάρτηση f είναι συνεχής στο  2 , 4  και ισχύει f (x)  0 για κάθε x   2 , 4  .

Επομένως η f διατηρεί σταθερό πρόσημο στο  2 , 4  .
Επειδή η γραφική παράσταση διέρχεται από το A  1 ,  5  ισχύει ότι f  1  5  0
Άρα ισχύει ότι f (x)  0 για κάθε x   2 , 4 
Για την εξίσωση xf (x)  16  x 2  2f (x)  xf (x)  16  x 2  2f (x)  0
Έστω η συνάρτηση h(x)  xf (x)  16  x 2  2f (x)
Η h(x) είναι συνεχής στο  2 , 4  ως πράξεις συνεχών συναρτήσεων
h  2   2f  2   16   2  2f  2   16  4  12  0
2

 h  4   4f (4)  16  4 2  2f (4)  6f (4)  0 αφού f (x)  0 για κάθε x   2 , 4 
Οπότε h  2   h(4)  0 , άρα από το θεώρημα Bolzano η εξίσωση
h(x)  0  xf (x)  16  x 2  2f (x)  0  xf (x)  16  x 2  2f (x) έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο
διάστημα  2 , 4 
β) Είναι lim  f (π)x 3  5x 2  3   lim f (π)x 3   

x  x 
Γιατί το π   2 , 4  οπότε f (π)  0 και lim x 3  

x 
 π
27. Δίνεται η συνάρτηση f :   π ,   R με τύπο : f (x)  2ημ2x  2συνx  2 2ημx  2
 2
Να βρείτε το πρόσημο της f(x)
(Πρόσημο συνεχούς συνάρτησης)
Λύση :
254
f (x)  0  2ημ2x  2συνx  2 2ημx  2  0  ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Για να βρούμε το

πρόσημο μια συνεχούς συνάρτησης f(x) σε
 2  2ημxσυνx  2συνx  2 2ημx  2  0  ένα διάστημα Δ έχουμε :
 2συνx  2ημx  1  2 2ημx  1   0 
Λύνουμε την εξίσωση f(x) = 0 στο Δ

  2ημx  1 2συνx  2  0  
 Κάνουμε έναν πίνακα με τις ρίζες της
 2ημx  1  0 ή 2συνx  2  0  εξίσωσης
 Σε κάθε ένα από τα υποδιαστήματα που
1 2
 ημx  ή συνx    δημιουργούνται επιλέγουμε έναν
2 2 κατάλληλο αριθμό ξ και βρίσκουμε το
π 3π  π πρόσημο της τιμής f(ξ) . Το πρόσημο
x ή x αφού x    π , 
6 4  2 αυτό είναι και το πρόσημο της f σε όλο
το αντίστοιχο υποδιάστημα
 π
Επειδή η f είναι συνεχής στο   π ,  , διατηρεί σταθερό πρόσημο σε κάθε ένα από τα
 2
υποδιαστήματα στα οποία χωρίζουν το πεδίο ορισμού της οι διαδοχικές της ρίζες.
 3π 
Έχουμε ότι  π   π ,   και
 4 
f   π   2ημ   π   2συν  π   2 2ημ  π   2  2  0  2  1  2 2  0  2  2  2  0
 3π 
Άρα ισχύει ότι f (x)  0 για κάθε x    π ,  
 4 
 3π π 
Έχουμε ότι 0    ,  και
 4 6
f  0   2ημ0  2συν0  2 2ημ0  2  2  0  2 1  2 2  0  2  2  2  0
 3π π 
Άρα ισχύει ότι f (x)  0 για κάθε x    , 
 4 6
π  π π
Έχουμε ότι   ,  και
2  6 2
π  π π π
f    2ημ  2   2συν    2 2ημ    2  2  0  2  0  2 2 1  2  2 2  2  2  0
2  2 2 2
 π π
Άρα ισχύει ότι f (x)  0 για κάθε x   , 
 6 2
 π
Τελικά το πρόσημο της f(x) στο διάστημα   π ,  είναι :
 2
28. Έστω η συνεχής συνάρτηση f :  1 , 4   R για την οποία ισχύει :

x 2  f 2 (x)  3x  4 για κάθε x   1 , 4 
α) Να βρείτε τις ρίζες της εξίσωσης f(x) = 0
255
β) Αν η γραφική παράσταση της f τέμνει τον άξονα y΄y στο σημείο με τεταγμένη –2 , να βρείτε το
τύπο της συνάρτησης f
(Προσδιορισμός τύπου συνεχούς συνάρτησης)
Λύση :
α) Είναι x 2  f 2 (x)  3x  4  f 2 (x)   x 2  3x  4
x  1
Οπότε f (x)  0  f 2 (x)  0   x 2  3x  4  0  1
x2  4
β) Έχουμε ότι για κάθε x   1 , 4  είναι :

f 2 (x)  x 2  3x  4  f 2 (x)  x 2  3x  4  f (x)  x 2  3x  4
Επειδή στο διάστημα  1 , 4  η f είναι συνεχής ως πράξεις συνεχών και τα x1  1 και x 2  4
είναι διαδοχικές ρίζες της f , έχουμε ότι για κάθε x   1 , 4  ισχύει f (x)  0 , άρα στο  1 , 4  η f
διατηρεί σταθερό πρόσημο .
Η f τέμνει τον άξονα y΄y σημείο με τεταγμένη –2 , δηλαδή ισχύει f  0   2 .
Άρα έχουμε ότι f (x)  0 για κάθε x   1 , 4 
f (x )  0
Οπότε είναι f (x)  x 2  3x  4   f (x)  x 2  3x  4  f (x)   x 2  3x  4
29. Δίνεται η συνάρτηση f (x)  x 5  5x 3  x  10 . Να αποδείξετε ότι υπάρχει ξ  1 , 2  τέτοιο

ώστε f (ξ)  50
(Θεώρημα ενδιαμέσων τιμών)
Λύση :
Η συνάρτηση f είναι συνεχής στο 1 , 2  ως πολυωνυμική
Είναι :
 f (1)  15  5 13  1  10  1  5 1  10  15
 f (2)  2 5  5  2 3  2  10  32  40  2  10  80
Επειδή το 50 είναι ανάμεσα στις τιμές f(1) και f(2) , από το θεώρημα των ενδιαμέσων τιμών
υπάρχει ένα τουλάχιστον ξ  1 , 2   1 , 2  τέτοιο ώστε f (ξ)  50
30. Δίνεται η συνάρτηση f (x)  5  x  1  ln x

α) Να βρείτε το πεδίο ορισμού της
β) Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία της
γ) Να βρείτε το σύνολο τιμών της
(Σύνολο τιμών συνεχούς συνάρτησης)
Λύση :
α) Πρέπει x  0 και x  1  0  x  1
Οπότε είναι x  1 και έχουμε πεδίο ορισμού A  1 ,   
β) Για κάθε x1 , x 2  1 ,    με x1  x 2 ισχύει :
256
  1  1 
x1  x 2  x1  1  x 2  1  x1  1  x 2  1   x1  1   x 2  1  5  x1  1  5  x 2  1
(1)
 1
x1  x 2  ln x1  ln x 2   ln x1   ln x 2 (2)
Από (1) + (2) έχουμε 5  x1  1  ln x1  5  x 2  1  ln x 2  f x1   f x 2 
Άρα η f(x) είναι γνησίως φθίνουσα
γ) Η f είναι συνεχής στο πεδίο ορισμού της 1 ,    και είναι γνησίως φθίνουσα
x 

Άρα το σύνολο τιμών της είναι f (A)  lim f (x) , f (1) 

Έχουμε
f (1)  5  1  1  ln1  5  0  0  5

lim f (x)  lim 5  x  1  ln x  
x  x 

Οπότε f (A)    , 5 
31. Δίνεται η συνάρτηση f (x)  ln x  ln  2  x   x 2

α) Να βρείτε το πεδίο ορισμού
β) Να βρείτε το σύνολο τιμών της
(Σύνολο τιμών – Ειδική περίπτωση)
Λύση :
α) Παρατήρηση :
Πρέπει x  0 και
2x  0 2  x  x  2 Αν συνάρτηση f είναι ορισμένη και
Οπότε πρέπει 0  x  2 συνεχής στο διάστημα  α , β  και ισχύει :
και έχουμε πεδίο ορισμού A   0 , 2 
lim f (x)   και lim f (x)  
xα xβ
β) Η f είναι συνεχής στο (0 , 2) ως πράξεις
συνεχών συναρτήσεων και είναι : ή
lim f (x)  lim ln x  ln 2  x   x 2   
x 0 x 0 lim f (x)   και lim f (x)  
xα xβ
Γιατί lim ln x   και
x 0
Τότε το σύνολο τιμών είναι το R ακόμη
lim   ln  2  x   x 2    ln 2
x 0
και αν η συνάρτηση f αλλάζει μονοτονία
lim f (x)  lim ln x  ln 2  x   x 2    στο διάστημα α , β

x 2 x 2
Γιατί lim  ln x  x 2   ln 2  4 και

x 2
για το lim   ln  2  x   θέτω 2  x  u

x 2
Οπότε όταν x  2   x  2  0   2  x  0   u  0 
Άρα lim   ln u   
u 0
Άρα το σύνολο τιμών της f είναι το R
257
32. Να αποδείξετε ότι η εξίσωση e x  ln x  2010 έχει μοναδική θετική ρίζα

(Σύνολο τιμών και εξίσωση)
Λύση :
Είναι e x  ln x  2010  e x  ln x  2010  0

Έστω η συνάρτηση f (x)  e x  ln x  2010  0 με x   0 ,   
Η f είναι συνεχής ως πράξεις συνεχών συναρτήσεων και είναι :
lim f (x)  lim e x  ln x  2010   
x 0 x 0
lim f (x)  lim e x  ln x  2010   

x  x 
Οπότε το σύνολο τιμών της f είναι όλο το R

Επειδή το 0 ανήκει στο σύνολο τιμών , η εξίσωση
f (x)  0  e x  ln x  2010  0  e x  ln x  2010
έχει μια τουλάχιστον λύση στο  0 ,   
Για κάθε x1 , x 2   0 ,    με x1  x 2 ισχύουν :
x1  x 2  e x1  e x 2 (1)
  2010 
x1  x 2  ln x1  ln x 2  ln x1  2010  ln x 2  2010 (2)
Από (1) + (2) έχουμε e  ln x 1  2010  e x 2  ln x 2  2010  f x 1   f x 2
x1

Άρα η συνάρτηση f είναι γνησίως αύξουσα , οπότε η λύση είναι μοναδική
Βασικό θεωρητικό θέμα :

Αν η συνάρτηση f :   ,    R είναι συνεχής και «1 – 1» , τότε είναι γνησίως μονότονη
Λύση :
Έστω ότι η συνάρτηση f δεν είναι γνησίως μονότονη . Τότε θα υπάρχουν x 0 , x1 , x 2   ,  

με x 0  x1  x 2 , ώστε f  x 0   f  x1  και f  x 0   f  x 2 
(ή f  x 0   f  x1  και f  x 0   f  x 2  αντίστοιχα)
Έστω η συνάρτηση h(x)  f (x)  f  x 0  για την οποία ισχύουν :
Η f είναι συνεχής στο   ,   ως πράξεις συνεχών συναρτήσεων
 h  x1   f  x1   f  x 0   0 (ή h  x1   0 αντίστοιχα )
 h  x 2   f  x 2   f  x 0   0 (ή h  x1   0 αντίστοιχα )
Σε κάθε περίπτωση h  x1   h  x 2   0 οπότε από το θεώρημα Bolzano υπάρχει ένα τουλάχιστον

   x1 , x 2  τέτοιο ώστε h()  0  f ()  f  x 0   0  f ()  f x 0  που είναι άτοπο , γιατί
επειδή    x1 , x 2  και x 0   x1 , x 2  ισχύει   x 0 και επειδή η f είναι «1 – 1» πρέπει και
f ( )  f  x 0 
Οπότε η f είναι γνησίως μονότονη στο   ,  
258
ΑΛΥΤΕΣ συνέχεια- θεώρημα Bolzano –θεώρημα ενδιαμέσων τιμών
ΑΛΥΤΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΠΑΝΩ ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ –

ΘΕΩΡΗΜΑ BOLZANO – ΘΕΩΡΗΜΑ ΕΝΔΙΑΜΕΣΩΝ ΤΙΜΩΝ
Α΄ ΟΜΑΔΑ

 x  2, x 0
 x

1) Δίνεται η συνάρτηση f(x) = 3, x=0 .Να εξεταστεί αν η συνάρτηση f είναι
 2
 x  1  1  1, x  0
 4  x 2  2
συνεχής στο σημείο x0=0.
2) Αν 1-x2≤ f(x) ≤1+x2 x   , να αποδειχθεί ότι η συνάρτηση f είναι συνεχής στο χ0=0.
 x 2   x  3
 , x 1
3) Δίνεται η συνάρτηση f(x) =  x 1 .Να βρεθούν οι τιμές των α και β, έτσι ώστε
 4, x=1

η f να είναι συνεχής στο σημείο χ0=1.
4) Να προσδιορίσετε την τιμή του λ, ώστε οι παρακάτω συναρτήσεις να είναι συνεχείς.

 λx+1, αν x  1

i) f(x) = 1  x x .
 , αν x  1
 x 1
 (  1)x   x
 , αν x  0
ii) f(x) =  x .
 1, αν x=0

 1 11x
( ) , αν x<1
 2
5) Δίνεται η συνάρτηση f(x) =  2x  , αν 1  x  2 . Να βρεθούν οι τιμές των α και β,έτσι
 x 2  x  2, αν x2


ώστε η f να είναι συνεχής.
6) Μια συνάρτηση f:    είναι συνεχής και έχει την ιδιότητα xf(x) = ημ3x,    .Να βρεθεί
ο τύπος της.
Β΄ ΟΜΑΔΑ
7) Αν η συνάρτηση f είναι συνεχής στο χ0=0 και f (x)  2x  x 4 , x   , να βρεθεί η τιμή f(0).
8) Μια συνάρτηση f:    έχει την ιδιότητα xf(χ) ≤ημ2x, x   . Αν η συνάρτηση f είναι

συνεχής στο x0=0, να δειχθεί ότι f(0)=2.
f (3  h) f (x)  f (3)
9) Αν lim  5 και η f ειναι συνεχής στο 3, να βρείτε το όριο Α= lim .
h 0 h x 3 x 3
259
10) Έστω συνάρτηση f με την ιδιότητα f(x+ψ) = f(x) + f(ψ),  x, ψ   . Να δειχθεί ότι:
i) f(0)=0 ii) Η f είναι περιττή
iii) Αν η f είναι συνεχής στο χ0=α, τότε είναι συνεχής στο 0 αλλά και σε όλο
το 
11) Μια συνάρτηση f:    είναι συνεχής και έχει την ιδιότητα

f(x) + + x 2  x  2  1  x(f (x)  1) , x   .Να βρεθεί ο τύπος της.
xf (x)  3x
12) Αν η συνάρτηση f είναι συνεχής στο χ0=0 και lim  2, να βρεθεί η τιμή f(0).
x 0 x2  x
13) Οι συναρτήσεις f,g:    έχουν την ιδιότητα:


f2(x) + g2(x) + 2f(x) +5  4g(x) +συν2x,    .Να αποδείξετε ότι f,g συνεχείς στο χ0= .
2
14) Μια συνάρτηση f:    έχει την ιδιότητα f5(x) + f(x) = x x   . Να αποδείξετε ότι είναι
συνεχής στο 0.
 x 3  x 2 x
 , αν g(x)  0
15) Δίνονται οι συναρτήσεις g(x)=x2+xημx και f(χ) =  g(x)
, αν g(x)  0

iv) Να λύσετε την εξίσωση g(x)=0
v) Να βρείτε την πραγματική τιμή του αριθμού α για την οποία η f είναι
συνεχής.
(x-1)(x 2 -2x+2), αν x  

16) Δίνεται η συνάρτηση f(x) =  2 1 .Να βρείτε την τιμή του λ, ώστε η f να
(x  1)  , αν x  
 1 x
είναι συνεχής στο χ0 =λ.
 x   2x
 , αν x  0
 x
17) Δίνεται η συνάρτηση f(x) =   1, αν x=0 . Να βρεθούν οι τιμές των α και β, έτσι

 2  4  x , αν x 0
 x
ώστε η f να είναι συνεχής στο χ0 = 0.
18) Αν η συνάρτηση f είναι συνεχής στο χ0=0 και
x 2  (x  1)  4  
f(x) = x  0 και ημx  xf(x)  x, x  0, να βρεθούν οι τιμές των α
x
και β   , καθώς και την τιμή f(0).
260
 2000 2 1
 x ημ , αν x  
19) Δίνεται η συνάρτηση f(x) =  2001 x
 x 3  x, αν xα

Α) Να αποδείξετε ότι αν α  0 τότε η f είναι ασυνεχής στο χ0=α.
Β) Να εξετάσετε αν η f είναι συνεχής στο χ0=α όταν α  0
Γενικές ασκήσεις
1. Να εξετασθεί ως προς την συνέχεια η συνάρτηση
 x  1 αν x  (-,1]
f(x)= 
2
x  1 αν x  (1,+)
x  1 x 1
2. Να ορισθεί ο κ ώστε η συνάρτηση f(x)=  να είναι συνεχής στο R.
2
 3-κx x>1
3. Να μελετηθούν ως προς την συνέχεια οι συναρτήσεις
 3x 2 x  [0,1]  x 2  7x  10
i) f ( x )  
 ii) f (x)   x  2 x2
2x + 1 x  (1,7)  -3 x=2

x 2  x x 0
 4 
iii) f(x)= 

2x 
x
x0 iv) f ( x )  x  1 0 < x <1
 5 x=0  2x x1

 6x  x 
x2
v) f ( x )  
 5x
x<0 
vi) f ( x )  x  x 0
x
1 x=0 1 x= 0


 x ( x  1) x2
vii) f ( x )  
 x
x0 
viii) f(x)=  x  x0
x
 1 x= 0 
1 x= 0
4. Να μελετηθούν ως προς την συνέχεια οι συναρτήσεις

3x 3  2x 2 x [-2,0]

α) f(x)= 
 4x x [0,1] β) f(x)= 2x  1  2x  x 2  5x  3
5x 2  7x  1 x (1,2]

261
 2x  3 x<1
5. Δίνεται η συνάρτηση f(x)=   x = 1 .Να βρεθούν τα α και β ώστε η συνάρτηση f(x) να
x  2 x>1
είναι συνεχής.
6. Να προσδιορισθούν οι πραγματικοί αριθμοί κ και λ ώστε η
 1  2x x<-π

f(x)= x -π  x<0 να είναι συνεχής.
   4 2 x x  0

f ( x)  1
7. Έστω f : R  R μια συνεχής συνάρτηση για την οποία ισχύει lim 5
x2 x2
Nα αποδείξετε ότι f (2)  1
8. Να μελετηθεί ως προς την συνέχεια η συνάρτηση

 3x  2 x  [0,1]

f(x)=  1  ln x x  (1,2)
 x2
e  ln(3x  4) x  [2,+)
9. Να εξετάσετε ως προς τη συνέχεια τις συναρτήσεις

 1  συν2x  π   π
 ημx  , x   - ,0    0, 
 ημx  2   2

α) f (x)  

  2 , x0

 x2  x
 ,x  1  1
 x 1  xημ x
 ,x  0
β) f (x)   3 x 0 γ) f (x)   1
 2x 3  2  1 ex
 x 1  0 x 0
 x  1
262
10. Να βρείτε την τιμή του πραγματικού αριθμού α ώστε η συνάρτηση f να είναι συνεχής
 x  3 x  2α xημ(5x)
 x 1 
x 1 α  , x0
α) f (x)   β) f (x)   x 2 1 1
 α- 1 x 1 4 x 0
 6 
11. Να βρείτε τις τιμές των πραγματικών αριθμών α,β,γ ώστε να είναι συνεχής η συνάρτηση
 αx 3  βx 2  γx  1
 , x 1
f(x)   (x  1) 2
1 , x 1

πx
(x  1)f(x)  συν
12. Αν η συνάρτηση f είναι συνεχής στο xo=1 και lim 2  λ , λR να
x 1 (x  1) 2
βρείτε το f(1).
13. Να βρείτε τη συνεχή συνάρτηση f η οποία είναι ορισμένη στο R για κάθε xεR ισχύει :
f(x) + x 2  x  2 = 1 + x( f(x) + 1 )
14. Έστω μια συνάρτηση f : R R η οποία είναι περιττή και συνεχής στο x0 =4
f ( x)  8
Αν ισχύει lim = 10 τότε
x 4 x4
α ) Να βρείτε το f(4)
β ) Να αποδείξετε ότι η f είναι συνεχής στο x1 = - 4
f ( x)  8
γ ) Να υπολογίσετε το όριο lim
x 4 x 4
15. Για μια συνάρτηση f ορισμένη στο διάστημα ( 0 , +  ) ισχύει :

f(xy) = f(x) + f(y) για κάθε x > 0 , y > 0 . Να αποδείξετε ότι
α ) f(1) = 0
1
β ) f( ) = - f(x) για κάθε x > 0
x
x
γ ) f( ) = f(x) - f(y) για κάθε x > 0 , y > 0
y
δ ) Αν η f είναι συνεχής στο 1 τότε η f συνεχής στο ( 0 , +  )
f ( x)
ε ) Αν ισχύει ότι lim = 1 τότε να βρείτε το όριο
x1 x  1
f ( x)  f ( )
lim όπου α > 0
x x
263
16. Αν f είναι συνάρτηση συνεχής στο x0 = 2 και ισχύει

 ( x  2)  f ( x)( x  2)
lim = 1 να βρείτε το f(2)
x 2 x2  4
17. Έστω f συνεχής συνάρτηση στο R για την οποία ισχύει :

2 + f(x) ( x5 – 1) = 3
2x 2  6
για κάθε xεR .Να βρείτε το τύπο της .
18. Έστω συνάρτηση f για την οποία ισχύει :
f( x+y ) = f(x) f(y) για κάθε x, y ε R και f(x)  0 για κάθε xε R
α ) Αν η f είναι συνεχής στο x0 = 0 να δείξετε ότι η f είναι συνεχής στο R
β ) Αν η f είναι συνεχής στο α με α  0 να δείξετε ότι η f είναι συνεχής στο R .
γ ) Να δείξετε ότι f(x) > 0 για κάθε xε R .
19. Έστω συνάρτηση f για την οποία ισχύει f( xy ) = f(x) + f(y) για κάθε x, y ε R*
Αν η f είναι συνεχής στο α με α  0 να δείξετε ότι η f είναι συνεχής στο R* .
20. Για τη συνάρτηση f που είναι συνεχής στο 3 ισχύει η σχέση :

f( αβ ) = f(α) f( β) με α , β ε R* . Να δείξετε ότι η f είναι συνεχής στο R*
21. Έστω f με την ιδιότητα  f(x) – f(y)   κ  x – y  για κάθε x, y ε R και κ > 0 .
Να δείξετε ότι η f είναι συνεχής στο R .
22. Αν οι συναρτήσεις f και g ικανοποιούν τη σχέση f2(x) + g2(x) + 2g(x) + 10  6 f(x) + ημ2x
για κάθε πραγματικό αριθμό x , να αποδείξετε ότι η f και g είναι συνεχής στη θέση x = 0 .
23. Έστω f : R  R για την οποία ισχύει :  xf(x)    x – ημx  για κάθε x  0 .Αν η
συνάρτηση f είναι συνεχής στο x = 0 , να βρεθεί η τιμή f( 0) .
ΘΕΩΡΗΜΑ BOLZANO -
x 2000  1 x 2001  2
24. Nα αποδείξετε ότι η εξίσωση   0 έχει μία τουλάχιστον ρίζα στο
x 1 x2
διάστημα (1,2)
264
π
25. Να αποδείξετε ότι η εξίσωση 4ημx-ημω=  x έχει μία τουλάχιστον ρίζα στο διάστημα
2
(0,π/2).
26. Δίνεται η συνάρτηση f ορισμένη και συνεχής στο [α,β] με f(α)+f(β)=0.

Να δείξετε ότι η f έχει μία τουλάχιστον λύση στο [α,β].
27. Δίνονται οι συναρτήσεις f,g ορισμένες στο [0,1] και με τιμές στο [0,1].Αν g(0)=1 και g(1)=0
να δείξετε ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον ξ του [0,1] ώστε f(g(ξ))=g(ξ)
28. Δίνεται η συνάρτηση f ορισμένη στο [2,3] και με τιμές στο [0,4) με f(2)=0 και f(3)=4.
Να δείξετε ότι υπάρχει ξ(1,3) τέτοιο ώστε f(ξ)=ξ
29. Δίνεται η f ορισμένη, συνεχής και γνησίως αύξουσα στο [0,π/2] και η g ορισμένη στο [0,π/2]
με g(x)=f(x)-συνx-f(συνx).Nα δείξετε ότι η g έχει μοναδική λύση στο διάστημα (0,π/2).
30. Έστω f : R  R μια συνάρτηση η οποία είναι συνεχής με f ( R )  0,1
Να αποδείξετε ότι η εξίσωση f ( x)  x  1 έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο διάστημα 1,2 
  
31. Αν α,β,γ θετικά και λ,μ,ν Ν με λ<μ<ν να δείξετε ότι η εξίσωση   0
x  x  x 
έχει μια ρίζα στο (λ,μ) και μια στο (μ,-ν).
3x 2  6 - 3  x < 0
32. Δίνεται η f(x)=  Nα εξετάσετε αν η εξίσωση f(x)=0 έχει μία μόνο ρίζα
 - 5x + 6 0  x  3
στο (-3,3)
2x 2  1 - 1  x < 1
33. Δίνεται η f(x)=  Να εξετάσετε αν η εξίσωση f(x)=0 έχει μία
 - 2x + 3 1  x  2
τουλάχιστον ρίζα στο (-1,2)
34. Να αποδείξετε ότι οι παρακάτω εξισώσεις έχουν μία τουλάχιστον ρίζα στα αντίστοιχα
διαστήματα
i) 2x5-x3+2=0 στο (-1,2)
265
ii) x   1  0 στο (0,α+1)

iii) x5+α2x4+8x2+α-5 στο (-1,0), α<5
35. Δίνονται οι συναρτήσεις f,g συνεχείς στο R για τις οποίες

i) Υπάρχει αR τέτοιο ώστε f(x)-g(x)=αx, xR και
ii) H f έχει δύο ετερόσημες ρίζες
Να αποδείξετε ότι η g έχει μία τουλάχιστον ρίζα στο R.
36. Δίνονται οι συνεχείς συναρτήσεις στο R, f και g τέτοιες ώστε f(x)<g(x) για κάθε xR. Αν
υπάρχουν α,β  R ώστε f(α)=α , g(β)=β να αποδείξετε ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον xo  R
τέτοιο ώστε λf(xo)+(1-λ)g(xo)=xo λ(0,1)
37. Δίνονται οι συναρτήσεις f,g συνεχείς στο R με 0<f(x)<1<g(x) για κάθε xR είναι f(α)=α,
g(β)=β. Να αποδείξετε ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον xoR τέτοιο ώστε f(xo)g(x0)=x0
38. Δίνονται οι συνεχείς συναρτήσεις f,g στο [0,1] με f: [0,1][0,1]
g:[0,1][0,1] και g(0)=0 ,g(1)=1. Να αποδείξετε ότι υπάρχει x0[0,1] τέτοιο ώστε f(xo)=g(xo)
39. Δίνονται οι συνεχείς συναρτήσεις f,g στο R με f:[0,1][3,4] g:[0,4][2,4] με f(1)=4, f(0)=3.
Nα αποδείξετε ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον x0(0,1) τέτοιο ώστε g(f(xo))=xo f(xo)+xo2 .
40. Δίνεται η συνάρτηση f συνεχής στο [0,1] με τιμές στο [-1,0) Να αποδείξετε ότι υπάρχει ένα
τουλάχιστον x0(0,1) τέτοιο ώστε f 2(x0)+f(x0)+x0 =0
41. Δίνονται οι συνεχείς συναρτήσεις f,g στο [α,β] με τιμές στο [α,β] τέτοιες ώστε f(α)=g(β)=α
και f(β)=g(α)=β. Να αποδείξετε ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον xo(α,β) τέτοιο ώστε
f(g(xo))+g(f(x0))=2xo
42. Να δείξετε ότι η εξίσωση x3 + 3x – λ = 0 έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο

διάστημα 0 , 1  για κάθε λε0 , 4 .
43. Δίνεται η συνάρτηση f(x) = (x + 2)x+2 – 3 . Να δειχθεί ότι η γραφική

παράσταση τέμνει τον άξονα xx΄ σε ένα τουλάχιστον σημείο με τετμημένη στο
διάστημα ( -1, 0)
266
44. Δίνονται οι συναρτήσεις f(x) = x και g(x) = συν2x .Να δειχθεί ότι οι γραφικές
τους παραστάσεις έχουν ένα τουλάχιστον σημείο τομής με τετμημένη στο

διάστημα ( 0, ).
4
45. Να δείξετε ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον xo  0,1 τέτοιο ώστε xo  3 xo  e xo  1
2
46. Να δείξετε ότι υπάρχει μοναδικό xo  0,1 τέτοιο ώστε 2  e xo  xo
1
47. Να δείξετε ότι η εξίσωση ln x  έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο
x 1
διάστημα 0,1 .
48. Έστω η συνεχής συνάρτηση f : 0,1  R με  1  f ( x)  0 , για κάθε x  0,1 .Να δείξετε
ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον xo  0,1 τέτοιο ώστε f 2 ( x0 )  2 f ( x0 )  3 x0
49. Δίνεται η συνάρτηση f ( x)  2 x 3  x  1 .Nα αποδείξετε

Α) Η εξίσωση 2 x 3  1  x έχει μοναδική ρίζα στο διάστημα 0,1
1
Β) Υπάρχει μοναδικό xo  0,1 τέτοιο ώστε να μην υπάρχει το όριο lim
x xo f ( x)
50. Έστω η συνεχής συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει

xf ( x)  2  f ( x)  3 x 2  1 για κάθε x  R
Να δείξετε ότι υπάρχει μοναδικό xo  0,1 ώστε 4 f ( xo )  7 xo
51. Να δείξετε ότι η εξίσωση x3 + 3x2 = 1 έχει δύο τουλάχιστον ρίζες στο
διάστημα -1 , 1  .
52. Θεωρούμε τη συνάρτηση f(x) = xex + lnx –2 .Να δειχθεί ότι η εξίσωση f(x) = 0
έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο διάστημα 0, 1  .
53. . Αν η συνάρτηση f είναι συνεχής στο R με f(2003) = - 2004 και f(x)  0 για
( f (a)  2005) x5  6x 4  3x  4
κάθε xεR .Να δειχθεί ότι lim = +
x  f (a) x3  x 2  9
54. . Έστω οι συναρτήσεις f , g είναι συνεχείς στο [α , β] και g(x)  0 για τα xε[α , β] . Να
f ( ) 1 1
δείξετε ότι υπάρχει ξε(α , β) : = +
g( )  a  
267
55. . Έστω f: [-α , α]  [-α , α] συνεχής .

Να δείξετε ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον x0 ε [-α, α] ώστε f(x0) = x0
56. . Έστω f συνεχής στο [1 , 2] με f(1) = f(2)
3 1
Να δείξετε ότι υπάρχει θε[1, ] ώστε f(θ) = f(θ+ )
2 2
57. . Έστω f συνεχής συνάρτηση f: [α,β]  R. Να δείξετε ότι υπάρχει ένα

f (a)  f (  )
τουλάχιστον ξε (α ,β) τέτοιο ώστε f(ξ) = με μ,ν >0 .
 
58. .Έστω συναρτήσεις f και g ορισμένες και συνεχείς στο [α, β] με σύνολο τιμών το [α, β] και
α διάφορο του μηδενός. Αν είναι γνωστό ότι η f είναι γνησίως αύξουσα στο [α, β] και η g
είναι γνησίως φθίνουσα στο [α, β] να δείξετε ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον ξε(α, β)
τέτοιο ώστε β f(ξ) + α g(ξ) =ξ (α + β)
59. . Έστω f: R  R συνεχής με f(x) = x3 + α x2 + β και α+β< -1 με β>0 . Να

δειχθεί ότι η εξίσωση f(x) = 0 έχει τρεις ακριβώς ρίζες στο R .
60. . Να δειχθεί ότι η εξίσωση x3 + λ x – 2 = 0 με λ>0 έχει μόνο μια πραγματική

ρίζα .
61. . Αν η συνεχής συνάρτηση f έχει πεδίο ορισμού και σύνολο τιμών το διάστημα
[-π , π] τότε να αποδείξετε ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον ξ ε[-π, π] τέτοιο ώστε
να είναι : f(ημξ) + f(συνξ) + 2ξ = 0
62. . Αν η συνάρτηση f είναι συνεχής στο διάστημα [α2 , α] και f(α2)  0 τότε να
αποδείξετε ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον x0 ε( α2 , α) τέτοιο ώστε να είναι :
f ( x0 ) f (a 2 )  f (a)
=
x0  a 2 a  a2
63. . Έστω μια συνεχής συνάρτηση f ορισμένη στο διάστημα [α , β] . Αν ισχύει

(2019 + ex ) f(α) + (2020 + ημ2x )f(β) = 0
τότε να αποδείξετε ότι η f έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο [α , β] .
64. . Δίνονται οι συναρτήσεις f, g με τύπους f(x) = x2 +μx +2020 και g(x) = -x2 + μx +2020
αντίστοιχα όπου μεR και xεR. Αν f(α) = g(β) = 0 να αποδείξετε ότι υπάρχει ένα
τουλάχιστον γε[α ,β] τέτοιο ώστε να είναι 3 f(γ) + g(γ) = 0
268
65. . Δίνονται οι συνεχείς συναρτήσεις f, g στο διάστημα [α , β] .Αν η συνάρτηση f είναι

γνησίως αύξουσα και το σύνολο τιμών της g είναι το [α , β] τότε να αποδείξετε ότι υπάρχει
ένα τουλάχιστον x0 ε[α ,β] τέτοιο ώστε να είναι f(x0) + x0 = f(g(x0)) + g(x0)
66. . Αν η συνάρτηση f είναι συνεχής και γνησίως αύξουσα στο διάστημα [0 ,1] με f(1) = 1 τότε
να αποδείξετε ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον x0 ε(0 ,1) τέτοιο ώστε να είναι
f(xo) + x0 e 0 = e 0
x x
67. . Έστω f μια συνεχής συνάρτηση στο R , γνησίως φθίνουσα με 0< f(1) <1 .
Να αποδείξετε ότι υπάρχει ένα μόνο x0 ε(1 ,e) τέτοιο ώστε να είναι f (lnx0) = lnx0
68. . Αν η συνάρτηση f είναι συνεχής και γνησίως φθίνουσα στο R με f(e) = e τότε
να αποδείξετε ότι υπάρχει μοναδικός x0 ε(1 ,e) τέτοιος ώστε να είναι f(x0) = x0 lnx0 + 2
69. . Αν η συνάρτηση f είναι συνεχής στο διάστημα [α ,β] με α>0 και έχει σύνολο τιμών το
[α , β] τότε να αποδείξετε ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον θε [α , β] τέτοιο ώστε να είναι :
f2(θ) + θf(θ) = 2θ2
70. Έστω f : R  R μια συνάρτηση η οποία είναι συνεχής. Να αποδείξετε ότι η εξίσωση
2 f ( x )   f ( 0)  f ( 2)   x έχει τουλάχιστον μια ρίζα στο διάστημα 0,2
e
71. Να αποδείξετε ότι η εξίσωση ln x  2  έχει τουλάχιστον μια ρίζα
x
72. Να αποδείξετε ότι η εξίσωση x  1  ln x  1  0 έχει τουλάχιστον μια ρίζα
1 
73. Να αποδείξετε ότι υπάρχει μοναδικό x0   ,1 τέτοιο ώστε 2 ln xo  e  xo  0
e 
74. Έστω f : R  R μια συνάρτηση η οποία είναι συνεχής και 1-1 με f ( x)  0 για κάθε x  R
Να αποδείξετε ότι για κάθε α,β  R με    υπάρχει τουλάχιστον ένα xo   ,   τέτοιο
f ( xo ) f (  )
ώστε 
f ( ) f ( xo )
75. Έστω f : R  R μια συνάρτηση η οποία είναι συνεχής και ισχύει f 2 ( x)  0 για κάθε x  R
f (1) x 2  1
Να βρείτε το όριο lim
x   f ( 0) x  2
269
76. Έστω f : R  R μια συνάρτηση η οποία είναι συνεχής . Αν f (3)  2 και 1,4 διαδοχικές
ρίζες της εξίσωσης f ( x)  0 να βρείτε το lim  f (2)  x 3  x  1
x  
77. Έστω f : R  R μια συνάρτηση η οποία είναι συνεχής και ισχύει f ( x)  e x για κάθε x  R
α) Να αποδείξετε ότι f ( x)  0 για κάθε x  R
β) Αν f (0)  3 να βρείτε τον τύπο της f
78. Έστω f : R  R μια συνάρτηση η οποία είναι συνεχής και ισχύει f 2 ( x)  x 2  1

για κάθε x  R με f (0)  1 να βρείτε τον τύπο της f
79. Έστω f : R  R μια συνάρτηση η οποία είναι συνεχής και ισχύει

1
e f ( x )  f ( x )  2 x  c όπου c πραγματική σταθερά για κάθε x  R με f (0)  0 να βρείτε
e
τον τύπο της f
80. Να βρείτε τη συνεχή συνάρτηση f με f (0)  1 για την οποία ισχύει

f 2 ( x)  2 x  f ( x)  1 για κάθε x  R
81. Έστω f : 1,   R μια συνάρτηση η οποία είναι συνεχής και ισχύει f 2 ( x)  2  x  2 f ( x)
για κάθε x  R με f (2)  2 . Να βρείτε τον τύπο της f
82. Να βρείτε όλες τις συνεχείς συνάρτησεις f με f : R  R για την οποία ισχύει
f 2 ( x)  2 x  x 2  1 για κάθε x  R
83. Έστω f ( x)  x 3  x 2  x . Nα αποδείξετε ότι υπάρχει x0  0,3 τέτοιο ώστε f ( x0 )  10
84. Αν η συνάρτηση f είναι συνεχής και γνησίως αύξουσα στο διάστημα 1,2 τότε να αποδείξετε
f (1)  3 f (2)
ότι υπάρχει μοναδικό x0  1,2  τέτοιο ώστε f ( x0 ) 
4
85. Έστω η συνάρτηση f είναι συνεχής και γνησίως αύξουσα στο διάστημα 0,3 τότε να
αποδείξετε ότι υπάρχει x0  0,3 τέτοιο ώστε 3 f ( x0 )  2 f (1)  f (2)
86. Έστω η συνάρτηση f είναι συνεχής με f : 0,   R για την οποία ισχύουν
1
f (1)  1 και f 2 ( x)  xf ( x)  2  1 για κάθε x  0,  .
x
Nα αποδείξετε ότι f ( x)  0 για κάθε x  0,  .
270
87. Δίνεται η συνεχής συνάρτηση f στο διάστημα [α ,β] . Αν ισχύει :

f2(α) + f2( β) + 5  2f(α) - 4f( β)
τότε να αποδείξετε ότι η f έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο ( α, β ) .
88. Δίνεται η συνεχής συνάρτηση f στο διάστημα [0 ,1] . Αν ισχύει :

[ f2(0) + 16] [ f2( 1) + 1] = [f(0)f(1)-8]2
τότε να αποδείξετε ότι η f έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο [0 ,1] .
89. . Δίνεται το πολυώνυμο Ρ(x) με Ρ(x)  0 για κάθε xεR .Να αποδείξετε ότι υπάρχει ένα
τουλάχιστον ξε(α , β) τέτοιο ώστε να είναι (ξ-α) Ρ(ξ) + (ξ-β) Ρ(ξ2) = 0
90. . Αν η συνάρτηση g είναι συνεχής στο διάστημα [0 , π] και για κάθε xε(0, π) ισχύει :
2ημx + 2003 gν(x) = 2003 νεΝ* τότε να αποδείξετε ότι η g διατηρεί σταθερό πρόσημο στο
διάστημα (0 ,π) .
91. . Έστω f μια συνεχής συνάρτηση στο διάστημα [α ,β] με f(x)>0 για κάθε xε[α , β] . Αν
g(x) = lnf(x) τότε να αποδείξετε ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον x0 ε[α ,β] τέτοιο ώστε να είναι :
ln[( f ( ))   ( f (  ))  ]
g(x0) = κ ,λ ε Ν*
 
92. . Έστω μια συνάρτηση f συνεχής στο διάστημα [α ,β] .Να αποδείξετε ότι υπάρχουν κ ,λ εR
τέτοια ώστε να είναι f (x)  (κ+λ) f(x) - κλ
2
για κάθε xε[α ,β]
93. .Έστω μια ρητή συνάρτηση f της οποίας η γραφική παράσταση δεν έχει κοινό σημείο με
τον άξονα x x΄ στο διάστημα [1 , 9] και ισχύει f(1) f(3) f(9) = 2004 . Να αποδείξετε ότι
f(x)>0 για κάθε xε[1 , 9]
94. . Δίνεται η συνάρτηση f με τύπο f(x) = αx2 + βx + γ α0 .Αν για τους αριθμούς α , β, γ
ισχύει αγ + βγ + γ2 < 0 να αποδείξετε ότι η εξίσωση f(x) = 0 έχει ακριβώς δύο πραγματικές
ρίζες από τις οποίες η μία τουλάχιστον βρίσκεται στ διάστημα ( 0 ,1) .
95. .Έστω f και g δύο συναρτήσεις συνεχείς και γνησίως φθίνουσες στο R για τις οποίες
ισχύουν f(x) < 0 < g(x) για κάθε xεR , f(-1) > -1 και g(1) < 1.Να αποδείξετε ότι :
α ) Η συνάρτηση h με h(x) = f(x) + g(x) – x είναι γνησίως φθίνουσα
β ) Υπάρχει μοναδικό x0 ε( -1 , 1) τέτοιο ώστε να είναι f(x0) + g(x0) = x0
96. . Να βρείτε το πρόσημο των συναρτήσεων

α) f(x) = ημx + συνx -π  x  π
271
β) g(x) = x4 – 16x2 xεR
97. . Να βρείτε το σύνολο τιμών των συναρτήσεων

α ) f(x) = x  2 - 6  x
1
β ) f(x) = xε[1 ,2]
x 1
98. . Έστω μια συνάρτηση f η οποία είναι συνεχής στο διάστημα ( 0 , 5) .Αν για
κάθε xε( 0 , 5) ισχύει ότι : x2 + f2(x) = 5x τότε
α ) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f
ι ) Δεν έχει ρίζες στο (0 ,5)
ιι ) Διατηρεί σταθερό πρόσημο στο ( 0, 5)
β ) Να βρείτε το τύπο της συνάρτησης αν είναι γνωστό ότι ισχύει f(1) = -2
99. . Έστω μια συνεχής συνάρτηση f : R  R ώστε για κάθε xεR να ισχύει :
f(x+1) = - f(x)
α ) Να αποδείξετε ότι για κάθε αε R υπάρχει x0ε[α , α+1 ] τέτοιο ώστε να
ισχύει f( x0) = f(1 + x0)
β ) Αν ισχύει lim ( f(x) + x3 + 3x ) = 1 να βρείτε το όριο lim f(x)
x 1 x 0
100. . Έστω η συνάρτηση f(x) = ex + lnx + 2020 , xε( 0 , +  )

α ) Να βρείτε το σύνολο τιμών της f .
β ) Να αποδείξετε ότι υπάρχει ένα μόνο x0ε( 0 , +  ) τέτοιο ώστε να είναι
2020
f( x0) =
2019
101. Έστω f , g συνεχείς στο [ α , β ] , f(α) = α , g(β) = β και 0 < f(x)  2  g(x)
για κάθε xε[ α , β] . Να δείξετε ότι υπάρχει x0ε[ α, β] τέτοιο ώστε
f(x0) g(x0) = 2 x0
102. .i) Να αποδείξετε ότι η f(x)=lnx+αx με 0<α<e είναι συνεχής και γνησίως αύξουσα στο [1/e,1]
ii) Δίνεται η εξίσωση lnx+αx=0, 0<α<e.
Nα αποδείξετε ότι έχει μία μόνο ρίζα στο διάστημα [1/e,1]
103. Δίνεται η f(x)=x-αημx+1 με 0<α<1. Να δείξετε ότι

i) η f είναι γνησίως αύξουσα
ii) η εξίσωση x-αημx=-1 έχει μία μόνο ρίζα στο διάστημα (-2,-1)
272
104. Να βρείτε το σύνολο τιμών των συναρτήσεων

x 1 4
i) f(x)  x [0,2] ii) f(x)= x [2,3]
x 1 x 1
π
iii) f(x)=-x 2  64 x  [2,4] iv) f(x)=x 2  x x  [0, ]
2
105. Θεωρούμε τις συναρτήσεις f,g:[α,β] [α,β] , με σύνολο τιμών το [α,β] .Να δείξετε ότι
υπάρχει xo[α,β] τέτοιο ώστε (fog)(xo)+(gof)(xo)=2xo .
106. Δίνεται η συνεχής συνάρτηση f:[α,β]  [α,β] όπου α,β  R , α<β και αβ>0 . Να
αποδείξετε ότι υπάρχει ένας τουλάχιστον xo[α,β] τέτοιο ώστε xof(xo)=αβ .
107. Aν μια συνάρτηση f:[α,β] [α,β] με f(α)α , f(β)β είναι συνεχής τότε υπάρχει γ[α,β]
τέτοιο ώστε f(γ)=γ .
108. Δίνονται οι συναρτήσεις f,g για τις οποίες ισχύει f2(x)+g2(x)+ημ2x=2xf(x)+2g(x)ημx για
κάθε x(α,β) . Να αποδείξετε ότι οι συναρτήσεις f,g είναι συνεχείς στο xo=0 .
1
109. Δίνεται η συνάρτηση f(x)= +lnx , με x  [e,e2] .Να δείξετε ότι υπάρχει xο  [e,e2]
x
3
τέτοιος ώστε f(x o )= .
2
1
110. Έστω f :   R μια συνάρτηση με   1,  και f ( x)  x ln x 
x
α) Nα μελετήσετε τη μονοτονία της συνάρτησης f.
β) Να βρείτε το σύνολο τιμών της f .
1
γ) Να αποδείξετε ότι υπάρχει ένα μόνο xo  1,  τέτοιο ώστε xo  e

xo xo
δ) Να βρείτε τις τιμές της παραμέτρου   R ώστε η εξίσωση

x  ln x x  2    2 x  1 να έχει ακριβώς μία ρίζα στο διάστημα 1, 
111. Δίνεται η συνάρτηση

1
  ln x 0  x 1
f ( x)   x
e x 1  ln x x 1

α) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f είναι συνεχής.
β) Να βρείτε το σύνολο τιμών της f .
 1
γ) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση f  f ( x)    1 έχει ακριβώς δύο ρίζες x1 , x2 με
 2
0  x1  1  x2
273
112. Δίνεται η συνάρτηση f ( x)  x 3  x

α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρειτε το πεδίο ορισμού της συνάρτησης f 1
β) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f 1 είναι γνησίως αύξουσα
γ) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f 1 είναι συνεχής στο x0  0
δ) Αν είναι γνωστό ότι η συνάρτηση f 1 είναι συνεχής τότε να βρείτε τα όρια
3
x 1 ln x
Δ1) lim Δ2) lim
x   1
f ( x) 
x   ln x  f 1 ( x ) 
274
ΟΡΙΑ – ΣΥΝΕΧΕΙΑ Ερωτήσεις σωστού - λάθους
Επαναληπτικές ασκήσεις
συνέχεια- θεώρημα bolzano-συνέπειεςbolzano
f (x)  x  7 1
1. Δίνεται η συνεχής συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει lim  . Να βρείτε:
x 2 x2  4 4
α) Την τιμή f(2)
f (x)  f (2)
β) Το lim
x 2 x2
f (x)  x  9 16
2. Δίνεται η συνεχής συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει lim  . Να βρείτε:
x 0 x 7
f (x)  f (0)
β) Το lim
x 0 3x
 x 3  4x
 , x2
3. Δίνεται η συνάρτηση f (x)   x  2 . Να βρείτε :
 x 2   , x  2

α) Το   R ώστε η f να είναι συνεχής στο x 0  2
β) Το lim f (x)
x 
 1
γ) Το lim f (x)   
x 0
 x
4. Δίνεται η συνάρτηση f : R  R , συνεχής στο 0 , για την οποία ισχύει :

xf (x)  5x
lim  4 και f (x)  f (x  2)  x 2  7x  3 για κάθε x  R
x 0 x 1 1
β) Να αποδείξετε ότι η f είναι συνεχής στο 2
f (x)  x
5. Δίνεται η συνεχής συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει lim  2005
x 0 x2
α) Να αποδείξετε ότι :
f (x)
i) f(0) = 0 ii) lim 1
x 0 x
x 2  f 2 (x)
β) Να βρείτε την τιμή του   R για την οποία ισχύει lim 3
x 0 2x 2  f 2 (x)
   x 2  3x  4 
 , x 1
6. Δίνεται η συνεχής συνάρτηση f (x)   x 1
 2 2
 x  3x  x  5 , x 1
α) Να βρείτε το lim f (x)
x 
β) Να βρείτε την τιμή του   R

f (x)
γ) Να αποδείξετε ότι lim   R
x  x
275
δ) Να βρείτε το lim  f (x)  x 

x 
7. Δίνονται οι συναρτήσεις
 2x 2  4x  4  2  3x  3x  x 2  2x
 , x0  , x0
f (x)   x και g(x)   x
2 , x 0 7 , x 0
 
α) Να εξετάσετε αν οι συναρτήσεις f και g είναι συνεχείς στο 0
β) Να ορίσετε τη συνάρτηση  f  g  (x) και να εξετάσετε αν είναι συνεχής στο 0
 x 3  λx
 , x 3
8. Δίνεται η συνάρτηση f (x)   x  3 με λ ,μ  R .
x 2  x  μ , x3

Αν η f είναι συνεχής , να βρείτε :
α) Τις τιμές των λ ,μ  R
ημ6x
β) Το lim
x 0 f (x)
f (3h)
9. Δίνεται η συνεχής συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει lim  6 . Να βρείτε :
h 1 h 1
f (x)  f (3)
β) Το lim
x 3
x2  7  4
ημf (x)
γ) Το lim
x 3 x  3
10. Δίνονται οι συνεχείς συναρτήσεις f , g : R  R για τις οποίες ισχύουν :

f (x)  1 g(x)  2
lim  5 και lim  1
x 0 x x  0 ημ3x
α) Να βρείτε τις τιμές f(0) και g(0)
 f (x)  g(x)  f (0)  g(0)
 , x0
β) Να βρείτε την τιμή του α  R ώστε η συνάρτηση h(x)   x
 α , x 0
να είναι συνεχής
11. Δίνεται η περιττή συνάρτηση f : R  R , συνεχής στο x 0  2 για την οποία ισχύει
f (x)  x 2  x  2
lim 9
x 2 x2
β) Να αποδείξετε ότι η f είναι συνεχής στο –2
f (x)
γ) Να βρείτε το lim 2
x  2 x  4x  4
f (x)  f (2)  ημ(x  2)

δ) Να βρείτε το lim
x 2 x2  4
276
12.Δίνεται η περιττή συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει

x 2f (x)   
x 2  4  2 ημx για κάθε x  R
α) Να αποδείξετε ότι f(0) = 0
β) Να αποδείξετε ότι x 2f (x)   
x 2  4  2 ημx για κάθε x  R
γ) Να βρείτε τον τύπο της f και να εξετάσετε αν είναι συνεχής
13. Δίνεται η συνεχής συνάρτηση f : 0 ,     R για την οποία ισχύει

y 2 ημx  y 2 x  y 2  1  y
f (x)  lim για κάθε x  0
 yx 
2
y 
 xy 2  2010
α) Να βρείτε τον τύπο της f(x) για x  0 ,   
β) Να βρείτε το lim f (x)
x 
14. Δίνεται η συνεχής συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει xf (x)  4x για κάθε x  R
 3 
β) Να αποδείξετε ότι υπάρχει     , 0  ώστε f ()  0
 8 
15. Δίνεται συνεχής συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει lim  f 2 (x)  4f (x)   4 και η
x 1
γραφική της παράσταση τέμνει τον άξονα y΄y στο σημείο με τεταγμένη –1
β) Να αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση της f τέμνει τον άξονα x΄x σε ένα τουλάχιστον
σημείο
1
16. Δίνεται η συνεχής συνάρτηση f : R    , 1 με f (0)  f (1)  και η συνεχής συνάρτηση
2
1 
g : R   ,    με g(2)  3 και g(3)  1 . Να αποδείξετε ότι :
2 
α) Υπάρχει x1   0 ,1 με f  x1   2x1
β) Υπάρχει x 2   2 ,3  με g  x 2   x 2
γ) Υπάρχει   R με f ()  g()  
17.Δίνεται συνεχής και περιττή συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει
lim
 x 2  9  f (x)    x  3 
 22
x 3 x  2 1
α) Να αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση της f διέρχεται από την αρχή των αξόνων
β) Να βρείτε την τιμή f(3)
γ) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση f (x)  x 2  6 έχει τουλάχιστον δύο ρίζες στο  3 , 3 
277
18. Δίνεται η συνάρτηση f : 0 , 4   R συνεχής και γνησίως μονότονη . Η γραφική παράσταση

της f τέμνει τον άξονα y΄y στο σημείο με τεταγμένη 5 και ισχύει
lim
 x 2  4x  f (x)    x  4 
18
x 4 x  3 1
β) Να βρείτε το είδος της μονοτονίας της f και το σύνολο τιμών της.
γ) Να αποδείξετε ότι η ευθεία y = 4 τέμνει τη γραφική παράσταση της f σε ένα ακριβώς σημείο
δ) Να αποδείξετε ότι υπάρχει    0 , 4  τέτοιο ώστε 3f ()  f (1)  f (2)  f (3)
19.Δίνεται συνεχής συνάρτηση f : R  R με f (x)  0 για κάθε x  R για την οποία ισχύει
xf (x)  f (x)
lim 8
x 1 x 3 2

β) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση xf (x)  9  x 2 έχει τουλάχιστον μια λύση στο διάστημα  0 , 3 
γ) Να βρείτε το lim  f (e)x 3  2x  3 
x 
20.Δίνεται συνεχής συνάρτηση f : R  R της οποίας η γραφική παράσταση της f τέμνει τον άξονα
y΄y στο σημείο με τεταγμένη –1 και ισχύει f (x)  x για κάθε x  R
α) Να αποδείξετε ότι f (x)  x κάθε x  R
x
β) Να βρείτε το lim
x  f (x)
21.Δίνεται συνεχής συνάρτηση f : R  R για την οποία ισχύει f 2 (x)  6f (x)  x 2 για κάθε x  R
και η γραφική παράσταση της f τέμνει τον άξονα y΄y στο σημείο με τεταγμένη 4
α) Να αποδείξετε ότι f (x)  0 για κάθε x  R
β) Να βρείτε τον τύπο της f
γ) Να υπολογίσετε τα όρια
x
i) lim ii) lim  f (x)  x 
x  f (x) x 
22. Δίνεται η συνεχής συνάρτηση f :  2 , 2   R για την οποία ισχύει x 2  f 2 (x)  4 για κάθε
x   2 , 2  και η γραφική παράσταση της f τέμνει τον άξονα y΄y στο σημείο με τεταγμένη 2
α) Να βρείτε τις ρίζες της εξίσωσης f (x)  0
β) Να αποδείξετε ότι f (x)  0 για κάθε x   2 , 2 
γ) Να βρείτε τον τύπο της f
f (x)  2
δ) Να βρείτε το lim
x 0 x  3x
23. Δίνεται η συνεχής συνάρτηση f : 1 , 9   R για την οποία ισχύει f (1)  f (3)  f (9)  27 και
επίσης f (x)  0 για κάθε x  1 , 9  . Να αποδείξετε ότι :
α) f (x)  0 για κάθε x  1 , 9 
β) Υπάρχει ένα τουλάχιστον   1 , 9  τέτοιο ώστε f ()  3
278
γ) Η εξίσωση f (x)  x έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο διάστημα 1 , 9 
279
Ερωτήσεις του τύπου «Σωστό - Λάθος»
1. Μια συνάρτηση f έχει όριο στο σημείο x0, έναν πραγματικό αριθμό  .
Αναγκαστικά το x0 ανήκει στο πεδίο ορισμού της. Σ Λ
2. Τα πλευρικά όρια μιας συνάρτησης f, όταν το x παίρνει τιμές κοντά στο x0,
συμπίπτουν πάντοτε. Σ Λ
3. Το όριο μιας συνάρτησης f στο x0 εξαρτάται από την τιμή της συνάρτησης στο
σημείο αυτό. Σ Λ
4. Αν μια συνάρτηση f έχει όριο στο σημείο x0, τότε αυτό είναι μοναδικό.
Σ Λ
5. Αν lim f (x) =  , τότε υπάρχει συνάρτηση φ
x  x0
με lim φ (x) = 0 και f (x) =  + φ (x). Σ Λ

x  x0
6. Αν lim (f (x) + g (x)) =  , τότε οι συναρτήσεις f, g έχουν πάντοτε όριο στο

x  x0
x0. Σ Λ
7. Αν για τις συναρτήσεις f, g : A  R υπάρχει το
lim [f (x)  g (x)], τότε πάντοτε lim [f (x)  g (x)] = lim f (x)  lim g (x)
x  x0 x  x0 x  x0 x  x0
Σ Λ
x Σ Λ
8. Έστω η συνάρτηση f (x) = - 1. Ισχύει lim f (x) = 0 = lim f (x).
x x0 x0
9. Μια συνάρτηση f έχει στο x0 = 2004 όριο το - 2004. Τότε η f παίρνει

αρνητικές τιμές για κάποια x κοντά στο 2004.
Σ Λ
10. Αν lim f (x) =  ,   0, τότε πάντοτε ισχύει lim f (x) =  . Σ Λ
x  x0 x  x0
11. Αν το lim f (x) είναι θετικός αριθμός, τότε η f παίρνει θετικές τιμές κοντά
x  x0
στο x0. Σ Λ
12. Έστω f μια συνάρτηση με πεδίο ορισμού ένα διάστημα που περιέχει το 0.
Τότε ισχύει πάντοτε lim f (x) = f (0). Σ Λ
x0
13. Αν lim f (x) = β, lim g (x) = γ και f (x)  β κοντά στο α, τότε lim g (f (x)) =
xα x β xα
γ. Σ Λ
ημ (αx)
14. Ισχύει ότι lim = 1 με α  0, 1. Σ Λ
x0 x
f (x) f (3x)
15. Αν lim =  , τότε lim = 3 . Σ Λ
x0 x x0 x
1
16. Αν 0  f (x)  + e-x, για κάθε x  R, τότε το lim f (x) = 0. Σ Λ
x x  
17. Αν lim f (x) = +  και g (x) < 0 κοντά στο x0, τότε πάντα ισχύει
x  x0
lim (f (x)g (x)) = - . Σ Λ

x  x0
280
1
18. Αν lim f (x) = + , τότε lim = 0. Σ Λ
x  x0 x  x0 f (x)
1
19. Αν lim f (x) = 0 και f (x) > 0 κοντά στο x0, τότε lim = + .
x  x0 x  x0 f (x)
Σ Λ
1 1
20. Αν lim f (x) =   0, τότε lim = . Σ Λ
x  x0 x  x0 f (x) 
21. Αν η συνάρτηση f : [0, +  )  R είναι γνησίως αύξουσα, τότε πάντοτε
ισχύει lim f (x) = + . Σ Λ
x  
22. Αν μια συνάρτηση f είναι συνεχής στο [α, β], η εξίσωση f (x) = 0 δεν έχει
ρίζα στο (α, β) και υπάρχει ξ  (α, β) ώστε f (ξ) < 0, τότε θα ισχύει f (x) < 0
για κάθε x  (α, β). Σ Λ
23. Αν μια συνάρτηση f είναι συνεχής στο διάστημα [α, β], και παίρνει δύο
διαφορετικές τιμές f (x1), f (x2) με x1, x2  [α, β], τότε παίρνει όλες τις τιμές
Σ Λ
μεταξύ των f (x1) και f (x2).
24. Αν για μια συνεχή συνάρτηση f στο R, ισχύει f (x1) = 1 και f (x2) = 4, τότε
υπάρχει x0  (x1, x2) τέτοιο ώστε f (x0) = e. Σ Λ
25. Aν η συνάρτηση f είναι συνεχής και γνησίως αύξουσα στο διάστημα [α, β],
τότε το σύνολο τιμών της είναι [f (α), f (β)]. Σ Λ
26. Aν η συνάρτηση f είναι συνεχής και γνησίως φθίνουσα στο διάστημα [α, β],
τότε το σύνολο τιμών της είναι
[f (β), f (α)]. Σ Λ
27. Κάθε συνεχής συνάρτηση f στο [α, β] με f (α)  f (β), παίρνει μόνο τις τιμές
μεταξύ των f (α) και f (β). Σ Λ
28. Aν (1 - x) (1 + 5x)  f (x)  (3x + 1)2, τότε η f είναι συνεχής στο 0.
Σ Λ
29. Aν η f είναι συνεχής και γνησίως αύξουσα στο (0, +  ), τότε το σύνολο
τιμών της είναι το διάστημα ( lim f (x), lim f (x)). Σ Λ
x0 x  
30. Έστω μια συνάρτηση f συνεχής στο διάστημα [α, β]. Αν η f είναι 1 - 1 στο
[α, β], τότε είναι και γνησίως μονότονη στο [α, β].
Σ Λ
31. Αν η συνάρτηση f είναι συνεχής στο x0 με f (x0)  0, τότε κοντά στο x0 οι
τιμές της f είναι ομόσημες του f (x0). Σ Λ
32. Αν μια συνάρτηση f είναι συνεχής και γνησίως αύξουσα στο διάστημα Δ,
τότε η αντίστροφή της είναι συνεχής και γνησίως αύξουσα στο f (Δ).
Σ Λ
33. Αν η συνάρτηση f με πεδίο ορισμού ένα διάστημα Δ είναι συνεχής και 1 - 1
στο Δ, τότε η συνάρτηση f -1 είναι συνεχής στο f (Δ).
281
Σ Λ
34. Κάθε συνεχής συνάρτηση με πεδίο ορισμού το R έχει μέγιστη και ελάχιστη
τιμή. Σ Λ
x  1, x  1
35. Έστω η συνάρτηση f (x) =  . Ισχύει ότι η f είναι συνεχής στο
2 - x 2 , x  1
R - {1}. Σ Λ
y
36. Η συνάρτηση f, της

οποίας η γραφική
παράσταση φαίνεται
στο σχήμα, είναι x´ 0 x Σ Λ
συνεχής στο Df.
y´
y
37. Η συνάρτηση f,
της οποίας η
γραφική x´ -α 0 α 2α 3α x
παράσταση
φαίνεται στο y´ Σ Λ
σχήμα, είναι
συνεχής.
38. Αν η συνάρτηση f είναι συνεχής στο x0 και η συνάρτηση g δεν είναι
συνεχής στο x0, τότε η συνάρτηση f + g δεν είναι συνεχής στο x0. Σ Λ
39. Αν οι συναρτήσεις f, g δεν είναι συνεχείς στο σημείο x0 του κοινού πεδίου
ορισμού τους, τότε η συνάρτηση f + g δεν είναι συνεχής στο x0. Σ Λ
40. Αν η συνάρτηση f είναι συνεχής σ’ ένα σημείο x0 του πεδίου ορισμού της,
τότε και η f 2 είναι συνεχής στο x0. Σ Λ
282
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Σ – Λ
1. Μία συνάρτηση f : Α  ΙR είναι συνάρτηση 1-1, αν και μόνο αν για

οποιαδήποτε x 1 , x 2  A ισχύει η συνεπαγωγή: αν x 1 = x 2 , τότε
f(x 1 )=f(x 2 ).
Σ Λ
2. Κάθε συνάρτηση , που είναι 1-1 στο πεδίο ορισμού της , είναι
γνησίως μονότονη.
Σ Λ
3. Αν f, g είναι δύο συναρτήσεις µε πεδίο ορισµού IR και ορίζονται οι συνθέσεις fog
και gof, τότε αυτές οι συνθέσεις είναι υποχρεωτικά ίσες.
Σ Λ
4. Αν η f έχει αντίστροφη συνάρτηση f –1 και η γραφική παράσταση της f έχει κοινό
σημείο Α με την ευθεία y = x, τότε το σημείο Α ανήκει και στη γραφική παράσταση
της f -1.
Σ Λ
1
5. Η συνάρτηση f(x)= είναι γνησίως φθίνουσα στο πεδίο ορισμού της.
x
Σ Λ
6. Οι γραφικές παραστάσεις C και C΄ των συναρτήσεων f και f –1 είναι συµµετρικές
ως προς την ευθεία y = x που διχοτοµεί τις γωνίες xOy και x΄Oy΄.
Σ Λ
7. Αν οι συναρτήσεις f και g είναι 1 – 1 τότε κατ΄ανάγκη και η συνάρτηση fog είναι
1-1.
Σ Λ
8. Αν η συνάρτηση f είναι 1 – 1, οι συναρτήσεις g, h έχουν πεδίο ορισμού το  και
ισχύει f(g(x)) = f(h(x)) για κάθε x  , τότε οι συναρτήσεις g και h είναι ίσες.
Σ Λ
9. Ένα τοπικό μέγιστο μιας συνάρτησης f, μπορεί να είναι μικρότερο από ένα τοπικό
ελάχιστο της f.
Σ Λ
10. Αν μια συνάρτηση f είναι άρτια τότε δεν είναι γνησίως μονότονη.
Σ Λ
11. Αν η συνάρτηση f είναι 1 – 1 τότε οι γραφικές παραστάσεις των f και f –1 έχουν
τα κοινά τους σημεία πάνω στην ευθεία ψ = x.
Σ Λ
12. Έστω η συνάρτηση f γνησίως αύξουσα τότε οι γραφικές παραστάσεις των f και
f –1 τέμνονται σε σημεία της ευθείας ψ = x .
Σ Λ
13. Αν η συνάρτηση f είναι γνησίως μονότονη και f(2) < f(3) τότε η f είναι γνησίως
αύξουσα.
283
Σ Λ
14. Αν μια συνάρτηση f είναι γνησίως αύξουσα σ’ ένα διάστημα Δ, τότε η συνάρτηση
-f είναι γνησίως φθίνουσα στο Δ.
Σ Λ
15. Έστω συνάρτηση f με πεδίο ορισμού το Α, η οποία είναι 1 – 1. Τότε ισχύει
f(f –1(x)) = x για κάθε x  A .
Σ Λ
16. Αν μια συνάρτηση f είναι γνησίως μονότονη τότε είναι και 1 – 1.
Σ Λ
17. Αν μια συνάρτηση f είναι συνεχής και γνησίως αύξουσα στο διάστημα Δ τότε και
η αντίστροφή της είναι συνεχής και γνησίως αύξουσα στο διάστημα Δ.
Σ Λ
18. Αν οι συναρτήσεις f, g είναι γνησίως φθίνουσες στο  τότε η συνάρτηση fog
είναι γνησίως φθίνουσα στο  .
Σ Λ
284
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Σ – Λ
ΟΡΙΑ – ΣΥΝΕΧΕΙΑ
1. Αν η συνάρτηση f είναι ορισμένη στο [α,β] και συνεχής στο (α,β],

τότε η f παίρνει πάντοτε στο [α,β] μία μέγιστη τιμή.
Σ Λ
2. lim f ( x)  l , αν και μόνο αν lim f ( x)  lim f ( x)  l
x x0 x x0 x x0
Σ Λ
3. Αν υπάρχει το όριο της f στο x0, τότε lim k f ( x)  k lim f ( x) , εφόσον f(x) ≥ 0
x x0 x x0
κοντά στο x0, µε k  ΙΝ και k ≥ 2.

Σ Λ
4. Αν η f είναι συνεχής στο [α, β] με f(α) < 0 και υπάρχει ξ  (α, β) ώστε f(ξ) = 0, τότε
κατ’ ανάγκη f(β) > 0.
Σ Λ
5. Αν υπάρχει το lim ( f ( x)  g( x)) , τότε κατ’ ανάγκη υπάρχουν τα lim f ( x) και
x x0 x x0
lim g( x) .
x x0
Σ Λ
1
6. Αν lim f ( x) =0 και f(x) > 0 κοντά στο x , τότε lim = +.
x x0 0 x x0 f ( x)
Σ Λ
7. Αν μια συνάρτηση f είναι συνεχής σε ένα διάστημα ∆ και δε μηδενίζεται σ’ αυτό,
τότε αυτή ή είναι θετική για κάθε x  ∆ ή είναι αρνητική για κάθε x  ∆, δηλαδή
διατηρεί πρόσημο στο διάστημα ∆.
Σ Λ
8. Μια συνάρτηση f έχει όριο στο σημείο xo ένα πραγματικό αριθμό  . Αναγκαστικά
το xo ανήκει στο πεδίο ορισμού.
Σ Λ
9. Μια συνάρτηση f είναι παραγωγίσιμη στο σημείο xo του πεδίου ορισμού της, αν
f(x)  f(xo )
lim  α με   .
x  xo x  xo
Σ Λ
10. Αν για μια συνάρτηση f ισχύει lim f ( x)   τότε η f δεν είναι συνεχής στο xo.
x xo
Σ Λ
11. Αν για μια συνάρτηση f ισχύει lim f ( x)  lim f ( x) και το xo ανήκει στο πεδίο
x xo x xo
ορισμού της τότε η f είναι συνεχής στο xo.

Σ Λ
12. Το όριο μιας συνάρτησης f στο xo εξαρτάται από την τιμή της συνάρτησης στο
σημείο αυτό.
Σ Λ
285
13. Έστω f συνεχής στο xo τότε lim (f ( x)   )  f ( xo )   .
x xo
Σ Λ
14. Αν οι f, g δεν είναι συνεχείς στο xo τότε και η συνάρτηση f · g δεν είναι συνεχής
στο xo
Σ Λ
15. Αν η συνάρτηση f με πεδίο ορισμού το διάστημα Δ είναι συνεχής και 1 – 1 σ’
αυτό τότε και η συνάρτηση f –1 είναι συνεχής στο f(Δ).
Σ Λ
16. Κάθε συνεχής και γνησίως αύξουσα συνάρτηση f με πεδίο ορισμού [α, β] έχει
μέγιστο το f(β) και ελάχιστο το f(α).
Σ Λ
f(2008x)
17. Αν lim f(x)   τότε lim  2008 α
x 0 x x 0 x
Σ Λ
18. Αν f(x) ≥ g(x) κοντά το xo τότε lim f ( x)  lim g( x) .
x xo x xo
Σ Λ
19. Αν lim f(x)  , lim g(x)   τότε lim f(x) g(x)  
x xo x xo xxo
Σ Λ
20. Έστω f συνεχής στο [α, β] και f(x) ≠ 0 για κάθε x  (α, β). Αν υπάρχει ξ  (α, β)
τέτοιο ώστε f(ξ) < 0 , τότε f(x) < 0 για κάθε
x (α, β).
Σ Λ
21. Αν η συνάρτηση f είναι συνεχής στο xo με f(xo) ≠ 0 τότε κοντά στο xo οι τιμές της
f είναι ομόσημες του f(xo).
Σ Λ

22. Η συνάρτηση f(x) = εφx δεν έχει όριο στο xo= .
2
Σ Λ
23. Αν η f συνεχής και γνησίως φθίνουσα στο (0, +∞) τότε το σύνολο τιμών της f
 
είναι το σύνολο  lim f(x), lim f(x), 
x0 x   
Σ Λ
286

G 1os Tomos Teliko

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

G 1os Tomos Teliko

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Μαθηματικά

Επιμέλεια : ΜΥΛΩΝΙΔΗΣ ΣΤΑΘΗΣ

Πρ α γμ α τικ ή συ νά ρ τη ση με πε δί ο ορ ι σ μο ύ το Α, ον ο μά ζουμ ε μι α δι αδι κα σ ί α

ΠΕΔΙΟ ΟΡΙΣΜΟΥ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ

Το πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ μι ας συ νά ρτ ησ ης y= f(x) απο τε λ ε ί ται από εκ ε ίν ους τους

 Αν η συ νά ρτ ησ η εί να ι λο γα ρ ιθμ ική : f(x)= log  h(x) με 0< α≠ 1

 Αν η συ νά ρτ ησ η εί να ι της μο ρ φή ς : f( x)= log g(x )

τό τε το πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ εί ν αι η τομή τω ν 0< g(x )≠ 1 και h (x)>0.

 Αν η συ νά ρτ ησ η εί να ι της μορ φ ής : f( x)= g(x )

τό τε το πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ εί ν αι η τομή τω ν h( x) 0 κα ι 2g (x) є Ν * .

 Αν η συ νά ρτ ησ η εί να ι της μορ φ ής : f( x)= α g ( x ) με 0< α≠ 1

τό τε το Π. Ο της f εί να ι ακρ ι β ώ ς το ίδ ιο με την g όπ οτε αρ κε ί να βρ ού με

 Αν η συ νά ρτ ησ η εί να ι της μορ φ ής : f(x)= [ g (x)] h ( x )

τό τε το πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ εί ν αι η τομή τω ν g( x)> 0 , g( x)1 και του

 ΤΡΙ ΓΩ ΝΟ ΜΕ ΤΡΙ Κ Ε Σ ΣΥ ΝΑΡΤ Η ΣΕ Ι Σ

Αν η συ νά ρτ ησ η εί να ι σύ νθ ετη τρ ιγ ωνομ ε τρικ ή , τότε :

Πο λλ ές φο ρέ ς ο τύπ ο ς μια ς συ ν ά ρτη σ ης πε ρ ιέχε ι δύ ο ή και

A f=(-  , 0) U(0 ,2)

β ) Πρ έ π ε ι ln x -1 >0  lnx >1  lnx >lne

γ ) Πρ έ π ε ι 4- x >0 x <4  -4< x<4

Ι σ χ ύ ε ι l x l < θ - θ < x < θ

Το πρ ό σ ημ ο ενό ς τρ ιω ν ύμ ου εί ν αι παντού ομ ό σ ημ ο του α , ότ αν η

ΓΡΑΦΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ

Το σύ νο λ ο τω ν σημ ε ί ω ν του επ ι πέ δου γι α το οπ οί ο ισ χ ύε ι y = f(x ) με x є A,

Όταν γνω ρ ί ζουμ ε τη γρ αφ ι κή παρ ά σ τασ η μι ας συ νά ρτ ησ ης f τότε η

 g (x )= f(x )+ c ή g( x)= f (x)- c, c>0

 g (x )= f(x - c) ή g (x )= f (x+ c), c>0

α ) Να βρ ε θ ού ν οι τι μέ ς f(0 ), f(1 ), f(-1), f(2) και f(3).

β ) Τα σημ ε ί α τη ς C f με τε τμη μέ ν η στο (-  ,2] εί ν αι μί α ευ θ ε ί α . Γι α να

ΕΥΡΕ ΣΗ ΤΥΠ Ο Υ ΣΥΝΑ ΡΤΗ ΣΗ Σ

 Αν η συ νά ρτ ησ η f: A  R ικα νοποι ε ί μί α σχ έ ση της μο ρ φ ής

Από (1 ) και (2 ) έχ ο υμ ε σύ στ ημ α δύο εξ ι σ ώσ ε ω ν με δύο αγνώ σ του ς .

Η συ νάρ τησ η αυτ ή επ αλ ηθ ε ύ ε ι και τη δοθ ε ί σ α σχ έ σ η .

β ) Η πρ ο κύ πτε ι Cg από τη C f αν με τα τοπί σ ο υ με την y=x 2 κα τά 2

Από (1 ) και (2 ) έχ ο υμ ε σύ στ ημ α δύο εξ ι σ ώσ ε ω ν με δύο αγνώ σ του ς .

f( x )-2 f (- x- 2 )= x 2 +4 x +3  f(x)-2 f- x- 2 )= x 2 +4 x+3

ΑΡΤΙΕΣ – ΠΕΡΙΤΤΕΣ – ΠΕΡΙΟΔΙΚΕΣ

Μι α συ νά ρτ ησ η f με πε δί ο ορ ι σ μ ο ύ A f εί ν αι άρτ ια , ότα ν γι α κάθ ε

 Μι α συ νά ρτ ησ η f με πε δί ο ορ ι σ μ ού A f εί ν αι πε ριο δ ικ ή με πε ρ ί οδο Τ>0 ,

Γι α y =- x έχ ουμ ε : f (2 x )=3 f(x)

ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΜΗΣ – ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ

 Ση με ία τομ ή ς της C f με του ς άξ ονε ς

 Τη σχε τική θέσ η τη ς C f ως πρ ο ς τον άξ ον α xx ΄

 Τη σχε τική θέσ η τη ς C f ως πρ ο ς τον άξ ον α

β ) Θα λύσ ο υ μ ε την ανί σ ω ση : f(x)> g( x)  f(x)- g(x)>0 

 x 2 ( x +1 )-4 ( x+1)> 0  (x +1)( x 2 -4)>0

Η C f εί ν αι παρ α β ο λή δηλα δή f (x)= αx 2 +β x+γ

Έτσ ι η (1 ) και (3 ) γί νο ντα ι

Β )Αρ κε ί να λύσ ου μ ε την εξ ί σ ω ση f (x) = 0 γι α να βρ ού με τα κοι νά ση με ί α της

Γ ) Πρ έ πε ι να λύσ ουμ ε τη ν ανί σ ω σ η

ΣΥΝΟΛΟ ΤΙΜΩΝ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ

 Αν η συ νά ρτ ησ η εί ν αι πολλ απ λού τύπ ου τότε βρ ί σ κο υ με το σύ νο λο τι μ ώ ν

 Αν γν ωρ ί ζ ο υμ ε τη γρ αφ ι κή παρ ά σ τασ η μι ας συ νά ρτ ησ ης πρ οβ άλ λοντ ας την

Να βρ ε θ ε ί το σύ νο λο τι μ ώ ν γι α καθ ε μ ι ά απ ό τι ς παρ α κάτ ω

β ) Έχο υμ ε A f =(0 ,1 ) U(1 ,3)

y є (-  ,2) U(3,+  ) (3)

Θα πρ έ πε ι να βρ ο ύ με την κοι νή του ς λύσ η ( με πί νακ α ).

Άρ α κο ιν ή λύσ η εί να ι το σύ νο λο τι μ ώ ν που φα ί νε ται και στο παρ α πάν ω σχ ήμ α

γ ) Πρ έ π ε ι 1- x>0  x <1 Άρ α A f =(-  ,1)

y- y x =x y= y x+x y=x( y+1)

y+ y x =x y= x-yx y=x( 1-y)

Επε ι δή x  R , οι μονα δι κο ί πε ρ ιο ρ ι σ μ οί γι α το y εί να ι οι (5) και (6) , επ ομ έ νω ς y

Δί νο ντα ι οι συ να ρτ ήσ ε ι ς f και g, τω ν οπ οί ω ν οι τύ ποι δί νοντα ι παρ ακ άτω . Να