4

Edukasyong Pantahanan
at

PY
Pangkabuhayan
Kagamitan ng Mag-aaral
O Yunit 4
C
E D
EP

Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng

mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo,
at / o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa
larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi
D

sa Kagawaran ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph.

Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan – Ikaapat na Baitang
Kagamitan ng Mag-aaral
Unang Edisyon 2015
Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon
176 na “Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-ari (sipi) sa anumang akda ang Pamahalaan
ng Pilipinas. Gayunman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng
pamahalaan na naghanda ng akda kung ito’y pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin
ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.”
Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak
o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay
ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon
at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kakatawan sa
paghiling ng kaukulang pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito.
Pinagsumikapang matunton upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi
inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.

PY
Tanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at yaong
nakasaad lamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Kagamitan ng Mag-
aaral. Ang hindi nakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais makakopya, makipag-
ugnay nang tuwiran sa mga tagapaglathala at sa mga may-akda.
Maaaring tumawag sa FILCOLS sa telepono blg. (02) 439-2204 o mag-email sa filcols@
gmail.com ang mga may-akda at tagapaglathala.

O
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon
Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC
Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhD
Direktor IV: Marilyn D. Dimaano, EdD
Direktor III. Marilette R. Almayda, PhD
C
Mga Bumuo ng Kagamitan ng Mag-aaral
Mga Manunulat: Entrepreneur & ICT – Eden F. Samadan, Marlon L. Lalaguna,
D
Virgilio L. Laggui, Marilou E. Marta R. Benisano;
Home Economics – Dolores M. Lavilla, Imelda O. Garcia,
Bernie C. Dispabiladera; Agriculture – Teresita B. Doblon,
E

Ma. Shirley A. Macawile, Ernesto R. Abletes, Judy R. Rondina;

Industrial Arts – Shiela Mae R. Roson, Roberto B. Torres, at
Randy R. Emen
EP

Mga Konsultant: Mona T. Sasing, Cherrypyn B. Barbacena, PhD, Anicia M. Lorica, at

Werson R. De Asis, PhD
Mga Tagaguhit: Entrepreneur & ICT – Anife S. Angelo; Home Economics – Sharlyn P.
Sanclaria; Agriculture – Mar G. Agustin;
Industrial Arts – Jayson M. Gaduena, Fermin M. Fabella, at
Eric C. De Guia
D

Mga Tagatala: Erwin Karl I. Antido at Ron Ralph Kenneth L. Ocampo

Mga Naglayout: Phoebe Kay B. Doñes, Paola Joy B. Doñes, at John Ralph G. Sotto

Mga Tagapamahala: Glenda M. Granadozin, Rogelio O. Doñes EdD,

Marilette R. Almayda PhD, at Marilyn D. Dimaano, EdD

Inilimbag sa Pilipinas ng Vibal Group, Inc.

Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)
Office Address: 5th Floor Mabini Bldg., DepEd Complex,
Meralco Avenue, Pasig City
Philippines 1600
Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072
E-mail Address: imcsetd@yahoo.com

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 PAUNANG SALITA
Ang kagamitang ito ay naglalayon na matulungan ang mga
guro at mag-aaral na mapagaan ang kanilang pagtuturo at pagkatuto
gamit ang Patnubay sa Guro at Kagamitan ng Mag-aaral.
Ginamitan ng iba’t ibang estratihiya ang bawat aralin
upang lubusang matutunan ng mga mag-aaral ang lahat ng aralin
sa Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan (EPP). Ito ay
kinapapalooban ng lecture ng guro at aktibong partisipasyon ng mga
mag-aaral upang sila ay matuto. Ang aktuwal na paggawa ng mga
mag-aaral sa mga piling aralin sa Home Economics, Industrial Arts

PY
at Elementary Agriculture ay masusing inihanda ng mga manunulat
sa iba’t ibang component sa EPP. Ito ay upang maranasan ng
mga mag-aaral ang aktuwal na paggawa upang maihanda sila
sa mundong ito at matutunan nilang mahalin ang kanilang mga

O
ginagawa.
Ang konsepto ng entrepreneurship ay itinuro ng hiwalay upang
C
mabigyan ng panimulang kaalaman ang mga mag-aaral sa baitang
apat. Isinanib din ito sa aralin sa Home Economics, Industrial Arts,
at Elementary Agriculture.
D
Maliban sa ang ICT ay isang hiwalay na component ng EPP,
may mga konsepto rin na isinanib sa aralin ng Home Economics,
E

Industrial Arts, at Elem. Agriculture.

EP

Ang kagamitang ito ay matiyagang sinulat ng mga piling

guro, punong guro, at supervisor galing sa ibat ibang lugar dito sa
ating bansa. Ito ay sinulat upang magkaroon ng gabay na gamit
sa Edukasyong Pantahanan at Pangkabuhayan ang lahat ng mag-
D

aaral na nasa ikaapat ng baitang sa buong kapuluan. Inaasahang

ito ay magiging magandang sanggunian sa pagkatuto.

iii

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Yunit 4 Industrial Arts 451

Aralin 1 Mga Kagamitan sa Pagsusukat 452

Aralin 2 Mga Pamamaraan ng Pagsusukat 456
Aralin 3 Pagsasalin ng Sistemang Panukat na Ingles sa 459
Metrik at Metrik sa Ingles
Aralin 4 Ang Pagleletra 462
Aralin 5 Pagbuo ng Iba’t Ibang Linya at Guhit 465
Aralin 6 Paggamit ng Alphabet of Lines sa Pagbuo ng 468
Linya, Guhit, at Pagleletra
Aralin 7 Mga Produktong Ginagamitan ng Basic 471

PY
Sketching, Shading, at Outlining
Aralin 8 Mga Tao at Negosyo sa Pamayanan na 478
Gumagamit ng Shading, Basic Sketching, at
Outlining

O
Aralin 9 Mga Paraan sa Pagdidisenyo ng Proyekto 480
Aralin 10 Mga Kagamitan at Kasangkapan sa Pagbubuo
C 485
ng Disenyo
Aralin 11 Pagguhit ng Disenyo o Krokis 491
Aralin 12 Mga Paraan ng Pagsasaliksik Tungkol sa Basic 501
D
Sketching, Shading, at Outlining
Aralin 13 Ang Productivity Tools sa Paggawa ng Disenyo 505
E

Aralin 14 Pangkaligtasan at Pangkalusugang 512

Panuntunan sa Paggawa
EP

Aralin 15 Iba’t Ibang Materyales na Matatgpuan sa 516

Pamayanan
Aralin 16 Pagpapahalaga sa Natapos na Proyekto 521
Aralin 17 Wastong Pag-aayos ng Produktong Ipagbibili 526
at Pagbebenta
D

Aralin 18 Pagtutuos ng Ginastos at Kinita 529

Aralin 19 Pagpaplano ng Proyekto Gamit ang Naunang 533
Kinita
Aralin 20 Pagsasaalang-alang, Pag-iingat, at 537
Pagmamalasakit sa Kapaligiran sa Pagplano
at Pagbubuo ng Produkto Tungo sa Patuloy na
Pag-unlad

vii

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Aralin 21 Mga Gawi na Dapat at Di Dapat Isaugali Upang 540
Makatulong sa Patuloy na Pag-unlad
Aralin 22 Mga Regulasyon at Kautusan ng Pamahalaang 544
Lokal Kaugnay sa Napiling Negosyong
Panserbisyo at Produkto

Glossary 547

PY
O
C
E D
EP
D

viii

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 PY
O
C
E D
EP
D

451

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Nilalaman:
Sa araling ito, ay inyong matututuhan ang mga paraan
na angkop sa pagsususukat ng isang bagay. Upang maging
matagumpay sa pagsusukat, kailangang gumamit ng mga
kasangkapang panukat. Ang mga kagamitang panukat ay may
iba’t ibang gamit. May panukat na ginagamit sa pagsukat ng

PY
kapal, lapad, at haba ng isang table. May ginagamit sa mga guhit
at linya. Mayroon ding ginagamit na panukat sa kapantayan ng
isang table. At may gamit panukat sa arko o digri ng isang guhit.

O
Layunin:
1. Naibibigay ang mga kagamitan sa pagsusukat
C
2. Naiuuri ang kagamitang panukat ayon sa wastong gamit nito
3. Napahahalagahan ang gamit ng mga naturang kagamitan
E D
EP

Ang pagsusukat ay isang paraan upang malaman ang

angkop na sukat ng isang bagay. May dalawang uri ng sistema ng
D

pagsusukat; ito ay ang Sistemang Ingles at ang Sistemang Metrik.

Ang Sistemang Ingles ay ang lumang pamamaraan sa pagsusukat
samantalang ang Sistemang Metrik ang ginagamit sa kasalukuyan.
Upang maging matagumpay sa pagsusukat, kailangang gumamit
ng mga kasangkapan sa pagsusukat.

452

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Basahin mo at isaisip ang gamit ng mga kasangkapang
panukat na nakasulat sa ibaba. Ang bawat kasangkapang panukat
ay may kaniya-kaniyang bagay na dapat paggamitan sa pagsusukat.
Narito ang mga kasangkapang panukat na maaari mong gamitin sa
mga proyektong gagawin sa susunod na araw.

PY
Mga Kasangkapang Panukat
Ito ay ginagamit sa pagsusukat sa malalaki
at malalapad na gilid ng isang bagay.
Halimbawa, gilid ng kahoy, lapad ng tela,

O
lapad ng mesa, at iba pa.
C
Ito ay kasangkapang yari sa kahoy na ang
haba ay umaabot ng anim na piye at panukat
D
ng mahahabang bagay. Halimbawa,
pagsusukat ng haba at lapad ng bintana,
E

pintuan at iba pa.

EP

Ito ay karaniwang ginagamit ng mga

mananahi, sa pagsusukat para sa paggawa
ng pattern at kapag nagpuputol ng tela.
D

Ang kasangkapang ito ay yari sa metal at

awtomatiko na may haba na dalawampu’t
limang (25) pulgada hanggang isang daang
(100) talampakan. Ang kasangkapang ito ay
may gradasyon sa magkabilang tabi, ang isa
ay nasa pulgada at ang isa ay nasa metro.

453

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Ang kasangkapang ito ay ginagamit
sa pagkuha ng mga digri kapag ikaw ay
gumagawa ng mga anggulo sa iginuguhit
na mga linya.
PROTRAKTOR

Ito ay ginagamit sa pagsusukat sa

paggawa ng mga linya sa drowing at iba
pang maliliit na gawain na nangangailangan

PY
RULER AT TRIANGLE
ng sukat.

Ito ay ginagamit sa pagsukat ng

O
mahahabang linya kapag nagdodrowing.
Ginagamit din ito na gabay sa pagguhit ng
mga linya sa mga drowing na gagawin.
T - SQUARE
C
Ang kasangkapang ito ay ginagamit
D
sa pagsusukat ng mga mananahi. Ito ay
ginagamit nila sa pagsusukat ng mga bahagi
E

ng katawan kapag tayo nagpapatahi ng

damit, pantalon, palda, barong, gown, atbp.
EP

TAPE MEASURE
D

Sa pagsusukat ay gumagamit tayo ng iba’t ibang

kagamitan. Ang bawat kagamitan sa pagsusukat ay
may mga angkop na bagay kung saan ito gagamitin.

454

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Gawain A
Ano ang ginagamit sa pagsusukat ng sumusunod na bagay?
1. tuwid na guhit o linya sa papel
2. pabilog na hugis ng isang bagay
3. taas ng pinto

PY
4. kapantayan ng ibabaw na bahagi ng mesa
5. kapal ng tabla

O
Gawain B
Sukatin ang baywang gamit ang tape measure.
C
E D

1. Magtala ng mga bagay na makikita sa inyong tahanan na

EP

ginagamitan ng sistemang metrik at Ingles. Isulat sa kartolina

at iulat sa harap ng klase.
2. Ano-ano ang mga yunit ng pagsusukat sa bawat sistema?
Isulat sa kuwaderno ang sagot.
D

455

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Nilalaman:
May dalawang sistema ng pagsusukat, ito ay ang sistemang
ingles at sistemang metrik. Ang bawat sistema ay may iba’t ibang yunit
na ginagamit. Bawat yunit ng Sistemang Ingles ay may katumbas
na sukat sa Sistemang Metrik. Sa matatanda, nakasanayan na ang

PY
paggamit ng Sistemang Ingles, at sa kasalukuyan ay binibigyang-
pansin ang pagsusukat gamit ang sistemang metrik.
Layunin:

O
1. Nakikilala ang dalawang pamamaraan ng pagsusukat
2. Nagagamit ang dalawang pamamaraan ng pagsusukat sa
C
mga gawaing pang-industriya
3. Napapahalagahan ang tamang paggamit ng dalawang
D
pamamaraan ng pagsusukat
E
EP

Ang dalawang sistema ng pagsusukat ay ang Sistemang

D

Ingles na ginagamit ng matatanda at ang Sistemang Metrik

na ginagamit sa ngayon.
Ang mga pamamaraang ito ay mahalaga upang may
batayan sa pagkuha ng sukat at ang yunit na gagamitin lalo
na kapag ito ay may kaukulang bayad.
Kung ikaw ay magpapatahi ng iyong uniporme, ano
kayang uri ng pagsusukat ang gagamitin para maging tama
ang lapat ng uniporme sa katawan mo?

456

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Isa pang halimbawa, sa pagbili ng tela ano kaya ang
ginagamit na pamamaraan ng pagsusukat para sa mga
nananahi ng mga pantalon, kurtina at iba pa?
Sa pagbili naman ng kahoy sa hardware anong uri
naman kaya ng pagsusukat ang ginagamit ng tindera upang
malaman ang babayaran ng mamimili?
Katulad din naman sa pagbili ng kawad ng koryente,
kung ikaw ay gagawa ng extension cord, paano ito sinusukat
upang maging batayan kung magkano ang babayaran ng
isang mamimili?

PY
O
Pag-aralan mo ito:
C
Sistemang Ingles
D
12 pulgada = 1 piye o talampakan
3 piye = 1 yarda
E
EP

Sistemang Metrik
10 millimetro = 1 sentimetro
10 sentimetro = 1 desimetro
D

10 desimetro = 1 metro
100 sentimetro = 1 metro
1000 metro = 1 kilometro

457

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Ang bawat pagsusukat ay nauuri sa dalawang sistema,
ito ay ang Sistemang Ingles at Sistemang Metrik.

PY
Gawain A
Gumawa ng linya sa papel na may sumusunod na sukat.
1. 1.5 mm

O 6. ½ sm
2. 1 ½ sm
C 7. 2 sm
3. 2 ½ sm 8. ¼ pulgada
D
4. ½ pulgada 9. 5/8 pulgada
5. ¾ pulgada 10. 2 ½ pulgada
E

Gawain B
EP

Gumawa ng guhit ayon sa sumusunod na sukat.

1. 1 ¾ pulgada
2. 5/8 pulgada
D

3. 4 ½ sm.
4. 15 mm
5. 2 ½ sm

458

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Sagutin ang sumusunod na tanong. Isulat sa iyong
kuwaderno ang sagot.
• Ano ang kaibahan ng dalawang paraan ng
pagsusukat? Ipaliwanag.
• Ano-ano ang mga yunit ng pagsusukat sa bawat

PY
paraan nito?

O
C
D
Nilalaman:
E

Ang kaalaman ukol sa dalawang sistema ng pagsusukat ay

malaking tulong sa guro at mag-aaral, subalit mas nakakadagdag
EP

ng kaalaman kung matututuhan ang pagsasalin sa sistemang

panukat na Ingles at sistemang Metrik dahil sa kasalukuyang
panahon, karamihan ng ginagamit na sistema ng pagsusukat ay
metrik, subalit mayroon pa rin namang gumagamit ng mga yunit sa
D

sistemang Ingles.
Layunin:
1. Nauunawan ang paggamit ng Sistemang Ingles at Metrik
2. Naisasalin ang sistemang panukat na Ingles sa Metrik at
Metrik sa Ingles
3. Naibibigay nang wasto ang pagsusukat sa Sistemang Ingles
at sa Metrik

459

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Ang bawat yunit sa pagsusukat ay may katumbas na sukat sa
Sistemang Ingles at Sistemang Metrik. Basahin at unawaing mabuti
ang aralin sa ibaba upang matutuhan ang pagtutumbas ng mga
sukat sa Sistemang Metrik at sa Ingles.

PY
O
Ipaliliwanag ng guro ang mga katumbas na sukat ng
C
sumusunod na yunit sa bawat sistema na napag-aralan sa
nakaraang araw.
Sistemang Ingles
D

12 pulgada = 1 piye
E

3 piye o talampakan = 1 yarda

EP

Sistemang Metrik
10 millimetro (mm) = 1sentimetro (sm)
10 sentimetro (sm) = 1 desimetro (ds)
D

10 desimetro (ds) = 1 metro (m)

100 sentimetro (sm) = 1 metro (m)
100 metro (m) = 1 kilometro (km)

460

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Ang pagsasalin sa sistemang pagsusukat ng Metrik sa
Ingles at Ingles sa Metrik ay naaayon sa pormula ng katumbas
na sukat nito.

PY
Sagutin ang sumusunod:
Ibigay ang katumbas na sukat ng sumusunod.
1. 30 pulgada

O = _______ piye
2. 6 talampakan
C = _______ yarda
3. 30 mm = _______ sentimetro
D
4. 4 ½ sm = _______ mm
E

5. 1 ½ km = _______ m
EP
D

Pasagutan sa mga mag-aaral.

461

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Sukatin ang kahong ito, ibigay ang katumbas na sukat
nito sa pulgada, milimetro, at sentimetro.

PY
Nilalaman:
O
C
Ang pagleletra ay malayang ginagawa upang makabuo ng
mga letra at numero sa pamamagitan ng kamay. Ito ay hindi lamang
isinusulat kundi sadyang inileletra, sapagkat higit na madali at mabilis
D
isagawa bukod pa sa bihirang pagkakaroon ng pagkakamali.
E

May iba’t ibang uri ng letra. Sa bawat uri nito ay may iba’t ibang
disenyo at gamit. Ang gamit nito ay naaayon din sa paggagamitan
EP

nito. May mga letrang simple at may komplikado ang disenyo.

Layunin:
1. Nakikilala ang mga uri ng letra
2. Natutukoy ang mga uri ng letra
D

3. Napahahalagahan ang gamit ng mga uri ng letra

462

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Ang pagleletra ay may iba’t ibang disenyo o uri.
Ang bawat uri nito ay may gamit. Sa mga pangalan ng
mga establisamyento tulad ng mga bangko, supermarket,
palengke at gusali. Ito ay ginagamitan ng mga letra upang ito
ay makilala, ang mga pangalan ng paaralan, simbahan, kalye

PY
at kalsada. Ito ay ginagamitan ng mga letra ayon sa disenyo
at mga estilo.

O
C
Pag-aralan ang iba’t ibang uri ng letra. Pansinin ang
pagkakaiba ng bawat isa.
Mga Uri ng Letra
D

1. Gothic – ang pinakasimpleng uri ng letra at ginagamit sa mga

E

ordinaryong disenyo. Ito ay itinatag noon sa pagitan ng 1956

at 1962. Ito ay rekomendado sa paggawa ng pagtatalang
EP

teknikal. Ito ang uring pinakagamitin dahil ito ay simple, walang

palamuti o dekorasyon, at ang mga bahagi ay magkakatulad
ng kapal.

Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp
D

Qq Rr Ss Tt Uu Vv Ww Xx Yy Zz
2. Roman – may pinakamakapal na bahagi ng letra. Ito ay
ginawang kahawig sa mga sulating Europeo.

Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn
Oo Pp Qq Rr Ss Tt Uu Vv Ww Xx Yy Zz

463

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 3. Script – noong unang panahon ito ay ginagamit na pagleletra
sa Kanlurang Europa. Ito ay ginamit sa pagleletra ng Aleman.
Kung minsan ito ay tinatawag na “Old English.”

Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp
Qq Rr Ss Tt Uu Vv Ww Xx Yy Zz
4. Text – ito ang mga letrang may pinakamaraming palamuti.
Ginagamit ito sa mga sertipiko at diploma.

Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo

PY
Pp Qq Rr Ss Tt Uu Vv Ww Xx Yy Zz

O
Ang bawat uri ng letra ay may kani-kaniyang
C
pinaggagamitan. Ang Gothic bilang pinakasimpleng uri ng
letra ay ginagamit sa ordinaryong panulat, samantalang
ang Text ay ginagamit sa mga pagtititik sa mga sertipiko at
D
diploma.
E
EP

Gawain A
Magsanay sa pagguhit ng letra gamit ang mga batayang
D

istilo sa pagleletra.
Isulat ang mga titik sa alpabetong Ingles gamit ang iba’t
ibang uri ng letra. Sagutin ang mga tanong pagkatapos isulat
ang alpabetong Ingles.
1. Ano-ano ang dapat tandaan sa pagtititik?
2. Bakit pinakamahirap iguhit ang istilong text?

464

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Gawain B
Isulat sa papel ang alpabetong Ingles at bilang 1
hanggang 10 sa istilong Roman ng pagleletra.

Isulat ang mga titik ng mga alpabetong Ingles gamit ang

PY
Text na pagleletra. Gawin ito sa isang 1/8 na illustration board
at lagyan ng border line ang gilid.

O
C
D
Nilalaman:
Ang bawat larawan at disenyo ay binubuo sa pamamagitan ng
E

pagdurugtong-dugtong ng mga linya at guhit. Sa pamamagitan ng

mga linya at guhit na ito, ang mga larawan o disenyo ay nagkakaroon
EP

ng hugis at nagiging kapaki-pakinabang na produkto.

Sa araling ito aalamin natin ang mga alpabeto ng linya.
Layunin:
D

1. Naipapakita ang tamang paraan sa pagbuo ng iba’t

ibang linya at guhit
2. Nakaguguhit ng iba’t ibang linya at guhit
3. Nakapagbibigay ng puna at mungkahi sa ginawa ng
mga kaklase

465

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Ang isang larawan ay binubuo ng iba’t ibang uri ng linya,
o guhit. Ito ay tinatawag na alpabeto ng linya. May iba’t ibang
uri ng alpabeto ng linya.

PY
Pag-aralan:
Mga Alpabeto ng Linya

O
– linyang panggilid o border line
C
– linyang pangnakikita o visible line
----------------- – linyang pang di-nakikita o invisible line
D
____ ____ ____ ___ – linyang pasudlong o extension line
– linyang panukat o dimension line
E

_________ _ _______ – linyang panggitna o center line

EP

– linyang pantukoy o reference line

D

– linyang panturo o leader line

– linyang pambahagi o section line

– linyang pamutol o break line

466

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Ang alpabeto ng linya ay ginagamit sa pagbuo ng isang
larawan katulad ng ortograpiko at ang sometrikong drowing.
Ito ay mga uri ng drowing na nagpapakita ng bawat bahagi at
kabuuan ng isang larawan.

PY
Kilalanin ang mga linyang ito. Isulat ang pangalan ng bawat uri ng
alpabeto ng linya.

O
1. C
2.
D

3. - - - - - - - - - - - - - - - - - -
E
EP

4. ____ ____ ____ ____

5.
D

6. _______ _ _______

7.

467

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
8.

9.

10.

PY

O
Pag-aralan ang gamit ng alpabeto ng linya sa pagbuo
ng ortograpiko at ang sometrikong drowing.
C
E D

Nilalaman:
EP

Ang isang larawan o tanawin kapag iginuhit ay gagamit ng iba’t

ibang uri ng alphabet of lines. Ito ay naaayon sa hugis na iginuguhit.
Halimbawa, ang hugis ng dulo ng karagatan ay maipapakita ng
D

isang guhit na nakikita o visible line.

Layunin:
1. Nakabubuo ng mga linya, guhit at pagleletra gamit ang
alphabet of lines
2. Nagagamit ang alphabet of lines sa pagbuo ng linya, guhit,
at pagleletra
3. Napapahalagahan ang gamit ng alphabet of lines sa
pagbuo ng titik, guhit, at letra
468

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 May iba’t ibang uri ng alphabet of lines na ginagamit
sa pagbuo ng linya, guhit, at letra. Ito ay kailangan upang
magkaroon ng buhay ang mga bagay o drowing na nakikita
natin sa ating paligid. Kapag ang isang arkitekto ay gumawa
ng isang plano ng bahay, siya ay gumagamit ng alphabet of
lines upang maging maayos ang plano ng bahay na ginagawa.

PY
O
a. Sa isang hugis pakahon sa ibaba, ang makikita nating alpabeto
ng titik na magpapakita sa mga bahaging may arrow na pula ay
C
visible line o guhit na nakikita.
E D
EP

• Paano ang bahaging itinuturo ng arrow na ang kulay ay

D

berde? Ito ay natatakpan. Anong alphabet of lines ang

mailalarawan mo dito?

469

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Ang bawat hugis na nabuo ay mula sa mga linya o guhit,
ganoon din ang mga nabuong larawan o tanawin.

Iguhit ang hugis na nasa ibaba.

A B

PY
O
C
E D
EP

Gumuhit ng isang larawan gamit ang tatlo sa mga

alphabet of lines.
D

470

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Nilalaman:
Ang mga produktong ginagamitan ng shading, basic
sketching, at outlining ay maaaring pagkakakitaan. Marami sa atin
ang may kakayahan at kaalaman ukol sa pagpipinta, pagdidisenyo,
at paggamit ng iba’t ibang medium na may kaugnayan sa sining.

PY
Ang mga kakayahang ito ang makapagbibigay ng kabuhayan sa
isang tao. Hindi kinakailangan ang isang malaking lugar o puwesto
upang magawa ang gawaing ito. Ito ay maaaring isagawa sa isang
bahagi ng harap ng bahay.
Layunin:

O
C
1. Naibibigay ang mga produktong ginagamitan ng shading,
basic sketching, at outlining
2. Naiisa-isa ang wastong hakbang sa pagdidisenyo
D

3. Naiguguhit ang isang simpleng tanawin

E

4. Nabibigyang-halaga ang kaalaman sa shading, basic

sketching, at outlining
EP
D

Sa ating pang-araw-araw na gawain, may iba’t ibang produkto

tayo na ginagamitan ng shading, basic sketching, at outlining. Ang
mga produktong ito ay iginuguhit muna bago gawin sa aktuwal nitong
anyo tulad ng mga damit pangkasal, barong, mga sapatos, mesa,
upuan, kabinet, at iba pa. Ito ay isinasagawa upang maging gabay
ng mga manggagawa sa pagbuo ng produkto at upang makuha ang
totoong hugis at anyo.

471

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Mga hanapbuhay na gumagamit ng shading, basic
sketching, at outlining
1. Portrait and Painting Shop – ito ay isang uri ng negosyo
na tumatanggap ng mga pagawa ng portrait at painting.

PY
O
C
D
2. Building Construction and Design – ito ay uri ng negosyo
na tumatanggap ng mga kontrata tungkol sa paggawa ng
E

plano at pagdisenyo ng mga gusali at iba pang estruktura.

EP
D

3. Tailoring and Dressmaking Shop – ito ay uri ng negosyo

na gumagawa ng iba’t ibang uri ng kasuotang pambabae
at panlalaki.

472

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 PY
4. Furniture and Sash shop – ito ay uri ng negosyo na
gumagawa ng iba’t ibang uri ng mga kagamitan na yari sa
kahoy. Halimbawa nito ay mga mesa, kabinet, pinto, at iba

O
pa. C
E D
EP
D

5. Animation and Cartooning – ito ay uri ng negosyo na

tumatanggap ng mga kontrata sa paggawa ng mga
animation at cartooning.

473

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 PY
6. Shoes and Bag Company – ito ay uri ng negosyo na
gumagawa ng iba’t ibang uri ng sapatos at mga bag.

O
C
E D

7. Printing Press – ito ay isang uri ng negosyo na gumagawa

EP

ng mga layout at nag-iimprenta maging ito’y mga magasin,

diyaryo, libro, at iba pang mga babasahin.
D

474

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Mga uri ng produkto na ginagamitan ng shading, basic
sketching, at outlining.
Painting

PY
O
Portrait
C
E D
EP

Landscape
D

475

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 PY
Building design

O
C
D
Architectural design
Furniture design
E
EP
D

Damit

476

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Ang sining ay isang kasanayang hindi lamang
mapaglilibangan kundi mapagkakakitaan din. Kailangan
lamang sa mga gawaing ito ay may kahiligan sa kulay at
disenyo.

PY
Ipasagot sa mga bata.

O
Paano inilalapat ang disenyo sa -
C
a. tasa
b. t-shirt
D
c. katawan ng tao
Ipaulat sa klase ang kanilang mga saloobin.
E
EP

Itanong sa mga mag-aaral.

Maliban sa mga nabanggit, ano pa ang ibang produkto
na ginagamitan ng mga kasanayan sa basic sketching,
shading, at outlining.

477

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Nilalaman:
May mga hanapbuhay sa pamayanang rural o urban ang
gumagamit ng kasanayan sa shading, basic sketching, at outlining.
Ilan dito ay ang pagpipinta ng isang tanawin. Ito ay tinatawag na
“gifted talent” ng isang tao. Hindi lahat ay may hilig sa mga gawaing

PY
ginagamitan nito.
Layunin:
1. Nakapagbibigay ng halimbawa sa mga tao at negosyo sa

O
pamayanan na ang pinagkakakitaan ay gumagamit ng
shading, basic sketching, at outlining C
2. Napahahalagahan ang mga tao at negosyo na ang
hanapbuhay ay gumagamit ng shading, basic sketching,
at outlining
E D
EP

Ang mga negosyante ay gumagamit sa kanilang mga

gawain ng shading, basic sketching, at outlining.
D

Tingnan ang mga larawan ukol sa iba’t ibang

hanapbuhay na matatagpuan sa isang pamayanan. Kilalanin
ang bawat hanapbuhay. Sila ba ay gumagamit ng shading,
basic sketching, at outlining?

478

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Maraming hanapbuhay na matatagpuan sa ating
pamayanan na gumagamit ng shading, basic
sketching, at outlining

PY
O
Sabihin kung ang mga sumusunod na hanapbuhay ay
C
gumagamit ng shading, basic sketching, at outlining.
1. artista
D
2. arkitekto
3. pintor
E

4. computer encoder/programmer
EP

5. mag-aaral
D

Gumawa ng pagsasaliksik ukol sa iba pang hanapbuhay

sa pamayanan na gumagamit ng shading, basic sketching, at
outlining.

479

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Nilalaman:
Sa araling ito, matututuhan mo ang mga paraan sa
pagdidisenyo ng isang proyekto. Mahalaga ang pagdidisenyo sa
paggawa ng isang proyekto upang maipakita ang larawan o ayos
at iba pang ispesipikasyon ng gagawing proyekto. Magagamit mo

PY
ito upang makabuo o makagawa ng isang kapaki-pakinabang na
proyekto.
Layunin:

O
1. Natatalakay ang mga paraan sa pagdidisenyo ng proyekto
2. Nakalilikha ng isang mahusay na disenyo
C
3. Natutukoy ang pakinabang sa pagdidisenyo sa paggawa
ng proyekto
E D

Suriin ang halimbawa ng isang disenyo o krokis. Ano

EP

ang nauunawaan mo rito?

D

480

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 A. Pag-aralan ang sumusunod na impormasyon:
Maraming paraan kung paano ilalarawan ang disenyo.
Ang ilan ay ang sumusunod:
a. Ortographic – ito ay nagpapakita ng iba’t ibang tanawin
o views ng proyekto. Ipinakikita nito ang tatlong tanawin o

PY
views sa disenyo.
• Tanawing pang-itaas (top view) – ipinakikita rito ang
tanawing pang-itaas ng proyekto

O
• Tanawing pangharap (front view) – ipinakikita rito ang
harap na bahagi ng proyekto.
C
• Tanawing pantagiliran (side view) – ipinakikita rito ang
gilid na bahagi ng proyekto.
May itinakdang batayang sukat sa sistemang metriko
D
na sinusunod ngayon sa buong mundo kapag inilarawan ang
ortographic na disenyo.
E

Pag-aralan ang disenyong ortographic ng paper weight.

EP
D

481

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 b. Isometric – ito ang nagpapakita ng tatlong tanawin
ng proyekto sa iisang drowing na nakahilig ng 30° (30
degrees) ang bawat tagiliran. Maaari din itong gawin
sa pamamagitan ng malayang pagkokrokis upang
maipakita ang kabuuang hugis ng proyektong gagawin.
Disenyong Isometric ng Paper Weight

PY
O
c. Perspective – Isa itong krokis na nahahawig sa isometric.
C
Ang hugis nito ay malaki sa unahan at papaliit hanggang dulo
tulad ng pagtingin sa riles ng tren. May dalawa o higit pang
tuldok na gabay sa pagguhit ng bawat bahagi ng bagay na
D
nais ilarawan. Madali itong gamitin sa mga pangkaraniwang
pagkokrokis ngunit sa mga arkitekto ay lagi itong ginagawa
sa paglalarawan ng mga bahay at gusaling nais ipakita ang
E

magiging kabuuan ng ginagawang plano.

EP

Halimbawa ng Disenyong Perspective

D

482

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 B. Isulat ang sagot sa iyong kuwaderno.

1. Anong disenyo ang nagpapakita ng tatlong magkakahiwalay

na tanawin o views?
2. Ano ang ipinakikita ng disenyong isometric?
3. Ilarawan ang disenyong perspective.

PY
Isaisip ang pangungusap na nasa ibaba.
Ang disenyo ng proyekto ay nagpapakita ng mga detalye,

O
kaanyuan, sukat, at nagsisilbing gabay sa pagbuo ng isang gawain.
C
E D

A. Sagutin ang sumusunod. Isulat ang titik ng tamang sagot sa

kuwaderno.
EP

1. Bakit dapat magkaroon ng disenyo ang alinmang proyekto?

a. Upang maging gabay sa gumagawa
D

b. Dahil ito ay utos ng guro

c. Para matibay tingnan
d. Para mukhang mamahalin ang proyekto
2. Aling krokis ang may hugis na malaki sa unahan at paliit sa
dulo tulad ng pagtingin sa riles ng tren.
a. Isometric
b. Ortographic

483

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 c. Perspective
d. Oblique
3. Ano ang nagpapakita ng tatlong tanawin o views sa iisang
drowing?
a. Ortographic
b. Isometric
c. Iskala
d. Lahat ng mga ito

PY
4. Napakahalaga sa disenyo ang ipakita ang tatlong tanawin
o views ng proyekto na may kaniya-kaniyang sukat. Sa
anong paraan ito magagawa?

O
a. Oblique
b. Isometric
c. Ortographic
C
d. Metrik
D
5. Alin ang hindi kasama sa pangkat?
a. Top view
E

b. Front view
EP

c. Side view
d. Bottom view
D

Magsaliksik ng iba pang paraan na maaari mong gamitin

sa pagdidisenyo ng proyekto.

484

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Nilalaman:
Sa araling ito, ay tatalakayin ang iba’t ibang kagamitan at
wastong paggamit nito sa pagguhit ng krokis o disenyo upang
maging maayos at tama ang pagkagawa nito.

PY
Layunin:
1. Nakikilala ang iba’t ibang kagamitan sa paggawa ng krokis
o disenyo

O
2. Nagagamit nang wasto ang iba’t ibang kagamitan sa
paggawa ng krokis o disenyo
C
E D

A. Alalahanin mo ang mga kagamitan o kasangkapang

EP

kinailangan mo sa mga nakaraang proyekto. Alam mo ba ang

lahat ng ito? May kaalaman ka na ba sa paggamit ng mga ito?

Tingnan ang iba’t ibang larawan ng kagamitan sa

D

pagguhit ng disenyo na nasa kahon, alin sa mga ito ang

nagamit mo na?

Sa pagbuo ng iyong proyekto, may mahahalagang

bagay na dapat kang isaalang-alang. Isa na rito ay ang mga
kagamitan at kasangkapan na kakailanganin mo nang hindi
maantala ang proyektong iyong gagawin.

485

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 PY
O
C
E D

Ang sumusunod ay ang mga kasangkapan at kagamitan

na karaniwang ginagamit sa paggawa ng mga krokis at
EP

drowing na mekanikal.
1. Tabla o mesang pinagguguhitan – Ito ay yari sa kahoy na
karaniwang may sukat na 16 x 22 pulgada o 18 x 24 pulgada.
Kailangang makinis ang ibabaw nito at diretso ang mga gilid
D

na gumagawa o working edge.

486

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 2. Iskwala o T-square – Ito ay yari sa kahoy o plastik at binubuo
ng dalawang bahaging nakadugtong sa 90° anggulo ang ulo
at talim o blade. Ginagamit ito sa paggawa ng mga linyang
pahiga at gabay sa ibang kagamitan tulad ng trianggulo.

PY
3. Trianggulo – Ginagamit ito sa paggawa ng mga patayo at
palihis na linya. Dalawang uri ng trianggulo ang karaniwang
ginagamit: (1) ang 45° na trianggulong may isang 90° anggulo

O
at dalawang 45° anggulo; at (2) ang 30°x60° trianggulong may
tig-iisang 30, 60, at 90 digring anggulo.
C
E D
EP

4. Protractor – Ginagamit ito sa pagkuha ng anggulong hindi

masusukat ng alinmang trianggulo. May anggulo itong 180°
na masusukat mula kanan pakaliwa. Ang panlabas na gilid
D

ay nagsisimula sa 0° sa kanan at nagtatapos ito sa 180° sa

kaliwa. Sa dakong loob ng gilid ng iskala, mula kaliwa pakanan
naman ang pagbabasa ng 0 hanggang 180 digri.

487

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 5. Compass – Ginagamit ang compass sa paggawa ng mga
bilog at arko. Kailangang laging matulis ang dulong may lapis
ng compass.

6. Divider – Ginagamit sa paghahati-hati ng linya at sa paglilipat

PY
ng mga sukat. Hindi katulad ng compass na may lapis ang
isang dulo, tila karayom ang tulis ng magkabilang dulo ng
divider.

O
C
D
7. Lapis – Iba’t iba ang uri ng lapis ang ginagamit sa pagguhit.
Ang HB ang karaniwang ginagamit sa pagguhit at pagleletra.
E

Nauuri pa rin ang mga lapis sa 6B, 5B, 3B, 2B, B, HB, H, 1H,
2H, 3H, 4H, 6H, 7H, 8H, at 9H.
EP
D

8. French Curve – Ginagamit sa pagbuo ng mga komplikadong

kurba.

488

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 9. Iba pang gamit – Kabilang dito ang pambura, papel, masking
tape, at pantasa ng lapis.

B. Kilalanin ang mga kasangkapang nakalarawan sa loob ng

kahon at ilahad ang gamit ng bawat isa.

PY
O
C
E D
EP

Sa pagguhit ng krokis mangangailangan ng iba’t ibang

D

kagamitan at kasangkapan upang ito ay maging maayos at wasto,

at hindi maantala ang mga gawain.

489

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Pagtambalin ang mga kagamitan ayon sa gamit nito.
Hanay A Hanay B
1. Ginagamit sa pagkuha ng mga
a. t-square
anggulong hindi masusukat ng
alinmang trianggulo.

PY
2. Ginagamit sa paghahati-hati ng linya at
b. lapis
sa paglilipat ng mga sukat.
c. trianggulo
3. Ginagamit sa paggawa ng mga linyang

O

pahiga. C

4. Ginagamit sa paggawa ng mga bilog at d. divider
arko.

5. Ginagamit sa paggawa ng mga patayo

D
e. protractor
at pahilis na linya.
f. compass
E
EP
D

Magsaliksik ng iba pang kagamitan na maaaring

makatulong din sa pagbuo ng krokis o disenyo ng proyekto.
Maaaring mag-interbyu ng mga propesyonal o mag-aaral na
may kaugnayan sa pagdidisenyo.

490

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Nilalaman:
Ituturo sa araling ito ang pagsasagawa ng iba’t ibang paraan
ng pagdidisenyo ng proyekto. Isa ito sa gabay na dapat mong
isaalang-alang sa pagbuo o paggawa ng mga kapaki-pakinabang
na gawain.

Layunin:

PY
1. Nakasusunod sa wastong paraan ng pagguhit ng disenyo
2. Nalilinang ang kakayahan sa paglikha ng disenyo
3. Nakalilikha ng disenyo o krokis ng proyekto

O
C
D
Tukuyin ang iba’t ibang krokis na nasa loob ng kahon.
E
EP
D

491

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 A. Basahing mabuti ang sumusunod na impormasyon:

Narito ang wastong paraan ng pagguhit ng Disenyo o Krokis:

PY
1. Sa pagsisimula ng paggawa ng disenyo siguraduhing
iskwalado ang iyong papel sa mesang pagguguhitan
gamit ang t-square.

O
C
D

2. Upang matagumpay na makabuo ng isometric drawing

E

ng isang disenyo ay kakailanganin mo ng 30°x60°

trianggulo upang makabuo ng patayo at pahilis na linya
EP

na katulad ng nasa ibaba.

D

492

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 3. Magsimula sa pagtukoy ng point A. Ang point A ay
ang gitnang bahagi

PY
4. Simulan ang paggawa ng set square. Gamitin ang
t-square upang maging gabay sa trianggulo sa
pagguhit ng mga linyang palihis at patayo upang

O
makasigurong iskwalado ang gagawing krokis ng
disenyo. Sundan ang mga larawan na nasa ibaba:
C
a.
E D
EP
D

b.

493

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 c.

PY
d.

O
C
E D

e.
EP
D

494

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 f.

PY
O
g.
C
E D
EP

h.
D

495

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 i.

PY
Ang iskwaladong kahon na iyong nagawa ang magiging
gabay mo sa pagguhit ng isometric drawing.

O
5. Sa paggawa ng isometric drawing ng isang ortographic
C
na disenyo na katulad ng nasa ibaba, sundan ang
sumusuod na hakbang.
E D
EP
D

496

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 a. Magsimula gamit ang nabuong iskwaladong kahon.

PY
b.Iguhit sa kaliwang bahagi ng kahon ang front view at
ang side view sa kanang bahagi at ang top view sa

O
itaas na bahagi ng kahon. Gamitin ang 30°x60° na
trianggulo sa tulong ng t-square. C
E D
EP

c. Kompletuhin ang sketch sa pagdugtong ng mga linya

na magbubuo ng mga intersections of the planes sa
bawat bahagi ng kahon.
D

497

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 d. Linawan lamang ang bahaging bubuo sa iyong disenyo
gamit ang lapis.

PY
e.Sa puntong ito ay maaari mo nang alisin ang mga linyang
hindi kailangan sa pagbuo ng disenyong iginuguhit upang
mabuo ang isometric drawing ng iyong disenyo.

O
C
E D

B. Pagsanayang iguhit ang disenyo ng “Proyektong Sangkalan”.

EP
D

498

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Basahin at unawain ang pangungusap na nasa ibaba:
Maganda at walang maaaksaya sa proyekto kung may
kaiga-igayang disenyo tayong inihahanda.

PY
O
1. Iguhit ang isometric drawing ng disenyong nasa ibaba:
C
E D
EP
D

499

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 2. Makipagpalit sa kamag-aral ng natapos na gawain at
pahalagahan ito gamit ang rubric.

Lagyan ng (√) ang hanay na naaayon sa antas ng

kahusayan ng pagkakagawa.

Antas ng Kahusayan
Kriterya
5 4 3 2 1
1. Angkop ba ang pagkakagawa ng
         
disenyo?

PY
2. Gaano kaayos ang pagkakagawa
         
ng disenyo?
3. Paano naisakatuparan ang bawat

O
         
sukat ng disenyo
4. Gaano kaayos ang kabuuan ng
         
disenyo?
C
Batayan:
D
5 – Napakahusay 86 – 90%
4 – Mas mahusay 81 – 85%
E

3 – Mahusay 76 – 80%
2 – Mahusay-husay 71 – 75%
EP

1 – Di-mahusay 65 – 70%
D

Gumawa ng simpleng disenyo ng isang proyekto na

kaya mong gawin para sa araling ito.

500

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Nilalaman:
Sa araling ito ay matututuhan mo ang paggamit ng internet,
aklatan, at iba pa sa pagsasaliksik ng bago at wastong pamamaraan

PY
sa basic sketching, shading, at outlining.

Layunin:

O
1. Natutukoy ang iba’t ibang sanggunian na mapagkukunan
ng wasto at makabagong impormasyon tungkol sa basic
sketching, shading, at outlining
C
2. Nagagamit ang internet, aklat, at iba pang teknolohiya sa
pagsasaliksik ng wasto at makabagong paraan ng basic
sketching, shading, at outlining
E D
EP

Kung ikaw ay magsasaliksik, saan ka pupunta? Ano

D

ang gagamitin mo? Halika at tuklasin mo sa araling ito ang

mga paraan sa pagsasaliksik ng bago at wastong paraan sa
basic sketching, shading, at outlining gamit ang teknolohiya
at aklatan.

Suriin ang salita sa semantic web. Itala sa mga dulo ng

web ang alam mo tungkol dito.

501

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 PY
O
C
A. Sa paggamit ng internet sa pagsasaliksik ay maaari kang
gumamit ng iba’t ibang web browsers na nais mo, tulad ng
Mozilla Firefox, Internet Explorer at Google Chrome. Bawat
D
web browsers ay may search engine kung saan maaari kang
mag-type ng bagay na nais mong saliksikin upang makakuha
E

ka ng bagong impormasyon.
EP

Isa sa mga halimbawa ng makabagong paraan sa basic

sketching na maaari mong makita sa internet ay ang google
sketch up. Ito ay isang 3-dimensional modelling program mula
sa google na maaaring gamitin upang mapadali ang pag-
D

sketch ng mga disenyo.

Maaari ka ring magpunta sa inyong aklatan upang

tingnan ang mga aklat na maaaring pagkunan ng mga
impormasyon tungkol sa basic sketching, shading, at outlining.
Maaari mong tingnan ang mga aklat tungkol sa padidisenyo at
pagdodrowing. Tanungin ang inyong guro kung ano pang mga
sanggunian ang maaaring pagkunan ng mga impormasyon
tungkol dito.

502

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Gamit ang computer, magsanay sa pagsasaliksik ng
iba pang makabagong paraan sa basic sketching, shading, at
outlining sa patnubay ng iyong guro.

B. Isulat sa loob ng mga lobo ang website sa internet o aklat

na mapagkukunan mo ng impormasyon tungkol sa basic
sketching, shading, at outlining.

PY
O
C
E D
EP

Ang mga aklat, internet, at iba pang makabagong

teknolohiya ay nakatutulong sa pagbibigay ng wasto at sapat
D

na impormasyon na kinakailangan sa pagdidisenyo.

503

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Gamit ang isang web browser, magsaliksik ng mga
graphic editing application na may kinalaman sa pagdidisenyo
ng larawan.

Halimbawa: photobucket. Ilista ito sa iyong kuwaderno.

PY

O
Ipaliwanag ang slogan na nasa ibaba:
C
Aklatan, internet, at iba pa,
D
Impormasyon ang dulot nila.

E
EP
D

504

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Nilalaman:
Sa araling ito, ay tatalakayin ang iba’t ibang productivity
tools na maaari mong gamitin sa paggawa ng iba’t ibang disenyo.
Matututuhan mo rin ang paggamit ng isang graphic editing tool na
makatutulong sa paglikha ng isang disenyo.

PY
Layunin:
1. Natutukoy ang iba’t ibang uri ng productivity tools na

O
maaaring magamit sa paggawa ng disenyo
2. Naipaliliwanag ang gamit ng iba’t ibang uri ng productivity
tools sa pagdidisenyo
C
3. Nagagamit ang isang graphic editing tool sa paggawa ng
disenyo
E D
EP

A. Naranasan mo na bang magdrowing ng isang larawan? Anong

bagay ang naiguhit mo na? Ano-anong kagamitan ang iyong
D

kinailangan sa pagguhit nito? Isa pang paraan sa pagguhit

ng mga larawan o disenyo ay ang paggamit ng iba’t ibang
productivity tools gamit ang isang computer.

505

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Gamit ang computer, alam mo bang bumuo ng mga
larawan na katulad ng nasa ibaba?

PY
O
C
D

A. Sa paggawa ng disenyo ng proyekto ay maaari kang gumamit

E

ng iba’t ibang productivity tools sa tulong ng computer. Ilan

sa mga ito ay ang Microsoft Word, Microsoft Powerpoint, at
EP

Microsoft Paint, isang graphic editing tool.

Basahin ang mga impormasyon tungkol sa paggamit ng

isang graphic editing tool na Microsoft Paint na makatutulong
D

sa iyo sa pagdidisenyo ng isang proyekto.

Ang MS Paint ay isang graphic editing tool na maaaring
gamitin sa paglikha ng mga drowing gamit ang isang computer.
Ang mga tools sa MS Paint ay matatagpuan sa Ribbon na
nasa itaas ng Paint Window. Tignan ang larawan.

506

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 PY
O
C
D

1. Pagguhit ng mga linya

E

Narito ang mga tools na maaari mong magamit sa paglikha

EP

ng linya sa MS Paint:
a. Pencil tool – ginagamit sa paglikha ng maninipis na linya o
mga kurba.
b. Brushes – ginagamit sa paglikha ng mga linya na mukhang
D

ginamitan ng artistic brushes.

c. Line tool – ginagamit sa paglikha ng mga tuwid na linya.
Maaari mong piliin ang kapal ng linyang nais mong gawin.
d. Curve tool – ginagamit sa paglikha ng mga pakurbang
linya.

507

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 PY
2. Paglikha ng iba’t ibang hugis – Maaari kang makalikha ng iba’t

O
ibang hugis gamit ang MS Paint. Maaari kang pumili ng hugis na
nais mo sa ready-made shapes. C
E D

Narito ang listahan ng iba’t ibang hugis na maaari mong

EP

piliin sa ready-made shapes:

o Line
D

o Curve

o Oval

508

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 o Rectangle and Rounded rectangle

o Triangle and Right triangle

o Diamond

PY
o Pentagon

o Hexagon

O
C
D
o Arrows (Right arrow, Left arrow, Up arrow, Down
arrow)
E
EP

o Stars (Four-point star, Five-point star, Six-point star)

D

o Callouts (Rounded rectangular callout, Oval callout,

Cloud callout)

o Heart

509

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 o Lightning bolt

3. Paglalagay ng kulay
Ang sumusunod ay maaari mong gamitin sa paglalagay
ng kulay sa iyong drowing gamit ang MS Paint.

a. Color boxes – ang color boxes ay nagsasabi ng

kasalukuyang kulay Color 1 (foreground color) at ang Color
2 (background color)

PY
b. Color picker – ginagamit ang color picker sa pagpili

O
ng kasalukuyang foreground o background na kulay.

c. Fill with color

C
– ginagamit ang fill with color upang
lagyan ng kulay ang kabuuang larawan o mga hugis.
D
d. Editing colors – ginagamit ang editing colors sa
pagpili ng ibang kulay. Ang paghahalo ng mga kulay ay
E

makatutulong sa pagpili ng eksaktong kulay na nais mong

gamitin.
EP

B.
1. Tumungo sa inyong computer room, buksan ang MS Paint
sa inyong computer at i-explore ang mga katangian nito sa
D

paggabay ng guro.
2. Magsanay sa paggawa ng iba’t ibang larawan gamit ang MS
Paint.

510

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Sa pagguhit, hindi lamang lapis, papel, at iba pang
kagamitan ang maaaring gamitin sa paglikha ng mga larawan
o disenyo, may iba’t ibang productivity tools na maaari nating
magamit sa pagdidisenyo tulad ng graphic editing tools na MS
Paint.

PY
O
Pagugnayin ang hanay A sa mga larawan na nasa hanay B.
Hanay A
C Hanay B
D
1. Ginagamit sa paglikha ng iba’t ibang hugis a.
E

2. Ginagamit sa paglikha ng pakurbang linya b.

EP

3. Ginagamit sa paglikha ng maninipis na linya c.

D

4. Ginagamit sa paglikha ng mga tuwid na d.

linya.

5. Ginagamit sa paglikha ng mga linyang e.

may artistic effect.

511

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Magsaliksik ng iba pang productivity tools na maaaring
gamitin sa paggawa ng disenyo.

PY
Nilalaman:

O
Sa araling ito ay matututuhan mo ang mga panuntunang
pangkaligtasan at pangkalusugan sa paggawa. Mahalagang
C
magkaroon ka ng kaalaman sa mga paraan ng pag-iwas sa anumang
sakunang maaaring maganap sa oras ng paggawa.
D
Layunin:
1. Naisa-isa ang mga panuntunang pangkaligtasan na
E

kaugnay ng mga gawain

2. Nakasusunod sa mga panuntunang pangkaligtasan at
EP

pangkalusugan habang gumagawa

3. Naisaalang-alang ang mga panuntunang pangkaligtasan
at pangkalusugan sa paggawa
D

A. Ano-anong kagamitan at kasangkapan ang nagamit mo na sa

paggawa ng iyong proyekto? Paano mo ginamit ang mga ito?
Nagawa mo ba nang maayos ang iyong proyekto?

512

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Kilalanin ang sumusunod na kagamitan at kasangkapan
sa paggawa. Ibigay ang kaukulang gamit ng bawat isa.

PY
O
B. Basahin at unawain ang kasabihang nasa ibaba:
C
“Panuntunan ay sundin, kaligtasan ay kamtin”
D
-Mae Roson
E
EP

A. Ang pagsasagawa ng iba’t ibang proyekto ay isang gawaing

kawili-wili, nakalilibang, at higit sa lahat ay kapaki-pakinabang
D

na gawain lalo na kung isasaalang-alang ang pagsunod sa

mga tuntuning pangkaligtasan at pangkalusugan habang
gumagawa. Ang mga sumusunod ay ilang tuntunin at
paunawa na dapat mong sundin upang maiwasan ang
anumang kapahamakan at hindi magandang insidente
habang gumagawa. Gawin mong gabay ang mga ito sa lahat
ng pagkakataon.

513

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 1. Maglaan ng lugar, kahon o kabinet para sa mga kasangkapan
at kagamitan sa paggawa. Iayos ang mga ito ayon sa uri at
gamit upang mapadali ang pagkuha at pagbabalik sa mga
ito.
2. Gamitin nang buong ingat ang mga de-koryenteng
kasangkapan at kagamitang matatalim at matatalas.
3. Siguraduhing nasa maayos na kondisyon ang mga
kasangkapang gagamitin. Iwasan ang paggamit ng mga
kagamitang kinakalawang, mapurol, maluwag ang turnilyo o
kaya’y may sirang bahagi.
4. Ibigay ang buong atensiyon sa ginagawa. Huwag makipaglaro

PY
o makipag-usap habang humahawak ng mga kagamitan at
kasangkapan.
5. Basahin ang mga tagubilin sa paggamit ng mga kasangkapang
de-koryente bago gamitin ang mga ito. Makabubuting gamitin
ang mga kasangkapang ito sa patnubay ng guro o ng mga

O
nakatatanda.
6. Maglagay ng panakip sa mata, ilong o bibig kung gagamit ng
C
mga kasangkapan tulad ng welding machine, lathe machine,
mga kemikal, at ibang makapipinsala sa katawan.
7. Gumamit ng damit pantrabaho tulad ng apron at hairnet, at
magpalit kaagad ng kasuotan matapos gumawa.
D
8. Maghugas na mabuti ng kamay bago at pagkatapos gumawa.
E

B. Basahin at isagawa.
Bumuo ng mga pangkaligtasan at pangkalusugang
EP

panuntunan sa paggawa na dapat sundin. Ayusin ang mga

kasangkapan sa sining pang-industriya ayon sa panuntunang
iyong nabuo.
D

Ang mga panuntunang pangkaligtasan at pangkalusugan

ay dapat sundin habang gumagawa upang maiwasan ang
anumang kapahamakan o disgrasya.

514

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Lagyan ng tsek ang patlang kung dapat gawin at ekis
kung hindi dapat.
_____1. Gumamit ng kasangkapang angkop sa bawat gawain.
_____2. Ilagay sa bulsa ang mga kagamitan at kasangkapang
matutulis.

PY
_____3. Ingatan ang paggamit ng matalas na kagamitan at
kasangkapan.
_____4. Makipaglaro habang gumagawa.
_____5. Maghintay ng pagkakataon sa paggamit ng

O
kasangkapan kapag ito’y kulang.
C
D
Gumawa ng islogan tungkol sa mga dapat tandaan upang
maging ligtas sa anumang gawaing isinasakatuparan. Isulat ito sa
E

ibaba.
EP
D

515

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Nilalaman:
Mababatid mo sa araling ito ang iba’t ibang materyales na
matatagpuan sa pamayanan. Malalaman mo na sa pamamagitan
ng mga materyales na nasa iyong paligid lamang ay maaari kang
makagawa ng mga kapaki-pakinabang na proyekto.

PY
Layunin:
1. Nababatid at nakikilala ang mga materyales na matatagpuan
sa pamayanan

O
2. Nakapipili ng mga materyales na matatagpuan sa
pamayanan sa paggawa ng kapaki-pakinabang na proyekto
3. Nakabubuo ng plano sa paggawa ng proyekto
C
D

Awitin ang rap na nasa ibaba:

E

Yo, yes yes yo!

Tingin dito, tingin doon,
EP

Sa paligid nating bigay ng Poon

Maraming bagay na mayroon
Sa proyektong naiisip
Materyales na tugon
D

Niyog, buri, dahon at kawayan

Abaka, damo, kahoy at talahib man
Kapaki-pakinabang silang tunay
Halina’t gamitin nang buong husay
Yo, yes yes yo!
Sagutin ang mga tanong:
1. Tungkol saan ang isinasaad sa awiting rap?
2. Ano-anong materyales na matatagpuan sa pamayanan ang
nabanggit sa awiting rap?

516

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 3. Magbigay ng mabubuong proyekto sa mga materyales na
nabanggit.
4. Bakit mahalaga ang pangangalaga sa mga bagay na nasa
ating kapaligiran?

A. Ang ating bansa ay sagana sa materyales na mayroon sa

mga pamayanan. Ilan sa mga ito ay ang mga halamang tanim
at iba pang yamang-dagat.

PY
Bawat materyales ay may angkop na gamit na dapat
alamin upang makagawa ng higit na maganda at matibay
na proyekto. Ilan sa mga materyales na matatagpuan sa

O
pamayanan ay ang sumusunod:
1. Tabla at kahoy – Ang mesang kinakainan, silyang inuupuan,
C
at aparador na pinaglalagyan ng iba’t ibang mga kagamitan,
dingding at kisame ng bahay ay ilan lamang sa halimbawa
ng mga kagamitan na yari sa materyales na ito. Ang kahoy at
D
tabla ay nagmula sa mga puno tulad ng molave, narra, yakal,
kamagong, apitong, at iba pa. May iba’t ibang sukat at lapad
E

ang kahoy kaya’t makapipili ng naaayon sa laki at anyo ng

proyektong gagawin. Tiyakin lamang na ang uri ng kahoy na
gagamitin ay tuyong-tuyo upang maiwasan ang pag-urong,
EP

pagkiwal, at madaling pagkabulok nito, at pagkasira ng

ginawang proyekto.
2. Abaka – Ang abaka ay isang uri ng halaman na nahahawig
D

sa puno ng saging maliban sa mga dahon, dahil higit na

malalapad ang dahon nito kaysa sa dahon ng saging.
Karaniwan itong itinatanim sa lalawigan ng Bicol, Silangang
Visayas, at Mindanao. Ang lalawigan ng Davao ay kilala sa
malawak na taniman ng abaka. Ang mga hibla nito na buhat
sa puno ang siyang ginagamit sa paggawa ng mga basket,
punasan ng paa, tsinelas, sinturon, mga palamuti, at iba pang
kagamitang pambahay. Dahil matibay ito, kilala rin ang abaka
sa paggawa ng lubid o pisi na ginagamit kahit na sa ibang
bansa.

517

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 3. Niyog – Ito ay tinatawag ding “Puno ng Buhay” dahil sa ang
bawat bahagi nito ay may sadyang gamit. Mula sa mga ugat
hanggang sa mga dahon ay napapakinabangan. Mainam
gawing gamot ang mga ugat nito at maaari ring gawing
pangkulay. Ang mga hibla ng bunot ay ginagawang lubid, bag,
at pahiran ng paa. Karaniwan ding ginagawa at ginagamit ang
katawan ng puno ng niyog na haligi at sahig ng mga bahay at
ng iba pang mga kagamitang pambahay.
4. Pandan – Ito ay karaniwang tumutubo sa gilid ng pampang
kung saan ay mabuhangin o sa mga gilid ng bundok o malapit
sa lawa o latian. Hindi ito gaanong tumataas at ang mga

PY
palapa ay may bulo sa gilid. Malalapad at mahahaba ang mga
dahon nito na nahahawig sa dahon ng pinya. Mainam itong
gamitin sa paggawa ng banig, sapin sa plato, sombrero, bag,
tsinelas, tampipi, at iba pa. Masagana itong tumutubo sa mga
lalawigan ng Laguna, Bicol, Visayas, at Mindanao.

O
5. Buri – ang buri ay isa sa pinakamalaking palmera na tumutubo
sa bansang Pilipinas. Ang mga nagagawang hibla ng buri ay
C
kinukuha sa mga murang dahon at ginagawang banig, tampipi,
sombrero, pamaypay, bag, lubid, basket, at iba pa. Ginagawa
ring walis, at basurahan ang buong palapa nito. Ang buri ay
D
itinatanim saan mang dako ng bansa.
6. Nito –Ito ay isang uri ng pako o fern na may mga dahon,
E

ugat, at tangkay, ngunit walang bulaklak at buto. Makikita

itong tumutubo nang pagapang at pumupulupot na animo’y
EP

baging. Malimit itong tumubo sa mga malilim at laging basang

lugar. Mainam itong biyakin habang sariwa pa at saka ilubog
sa putik nang tumibay at pumantay ang pagkaitim. Kung ito
ay bibiyakin nang tuyo na, ilubog muna ito sa tubig upang
mabawasan o maalis ang lutong at madaling mahubog o
D

bigyan ng hugis. Ginagamit itong pantahi sa mga gilid ng

bilao, basket, bag, at iba pang gamit na pampalamuti.
7. Nipa – ito ay isang uri rin ng palmera na karaniwang tumutubo
sa ilang lalawigan tulad ng Pampanga, Cebu, Cagayan, at
Mindoro. Ito’y tumutubo sa mga tubigan. Ang mga mura at
hindi pa bukang dahon ay tinitipon nang hiwalay at pinatutuyo
sa araw. Ginagamit ang mga ito sa paggawa ng mga kapote
at pamaypay. Ang magugulang na dahon naman ay ginagamit
na pang-atip ng bahay.

518

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 8. Rattan – ang halamang ito’y tumutubo sa halos lahat ng
lalawigan. Kilala sa tawag na yantok at ginagamit sa paggawa
ng mga muwebles, bag, basket, duyan, at mga palamuti.
9. Damo – Kilala sa mga halamang damo na may halaga ang
vetiver at tambo. Ang damong vetiver ay karaniwang tumutubo
sa mga latian at pampang. Ang mga ugat ay inilulubog sa
tubig sa loob ng 20 minuto at saka babayuhin upang maalis
o matanggal ang balat. Ito’y ginagamit sa paggawa ng mga
pamaypay dahil sa kaaya-aya ang amoy nito. Ang tambo
naman ay karaniwang tumutubo sa Bataan kung saan may
mga lugar na mamasa-masa tulad ng gilid ng mga sapa.

PY
Mainam gamitin ang damo sa paggawa ng mga walis.

B. Ano-anong uri ng proyekto ang maaaring magawa sa

sumusunod:

a. Pandan

O
b. Niyog
C
c. Abaka
D
d. Rattan
e. Buri
E

f. Nito
EP
D

May ilang materyales na matatagpuan sa pamayanan

na maaaring magamit sa pagbuo ng kapaki-pakinabang na
proyekto.

519

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Itambal ang mga pahayag nasa Hanay A sa Hanay B.
Hanay A Hanay B
___1. Uri ng halaman na nahahawig sa puno a. buri
ng saging na ginagamit sa paggawa ng
basket, tsinelas, at iba pa.

PY
___2. Ang magugulang na dahon ay ginagamit b. rattan
na pang-atip ng bahay.
___3. Kilala sa tawag na yantok at ginagamit c. vetiver
sa paggawa ng mga muwebles.

O
___4. Isa sa pinakamalaking palmera na tumutubo d. niyog
sa bansang Pilipinas.
C
___5. Kilala sa tawag na “Puno ng Buhay” dahil e. nipa
mahalaga at nagagamit ang bawat
bahagi nito. f. abaka
E D
EP

A. Magsaliksik ng iba pang mga materyales na matatagpuan sa

inyong pamayanan na maaaring gamitin sa paggawa ng mga
proyekto. Gumawa ng talaan at ng mga proyektong maaari
mong gawin.
D

B. Gumuhit ng mga disenyo ng mga proyektong maaaring gawin

mula sa mga materyales na matatagpuan sa pamayanan.

520

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Nilalaman:
Sa araling ito ay matututuhan mo ang iba’t ibang paraan ng
pagbibigay ng pagpapahalaga o pagtataya sa proyektong nabuo na
siyang magsisilbing batayan kung pagbubutihin o pagagandahin mo
pa ang proyektong iyong naisagawa sa pamamagitan ng paggamit

PY
ng iba’t ibang instrumento sa pagtataya.

Layunin:
1. Natutukoy ang mga instrumento sa pagtataya

O
2. Napahahalagahan ang nabuong proyekto batay sa sariling
puna at ng iba
3. Natatanggap nang maluwag sa kalooban ang mga puna at
C
suhestiyon
E D
EP

A. Sa pagbubuo ng iyong proyekto, ikaw ba ay may kumpletong

kagamitan? Nagamit mo ba ang mga kasanayang iyong
napag-aralan? Sa palagay mo, nagawa mo ba ito nang may
kahusayan? Nasunod mo ba nang wasto ang mga hakbang
D

sa pagbubuo ng iyong proyekto?

Suriin ang isang halimbawa ng scorecard na nasa ibaba

upang malaman mo ang mga kraytirya sa pagpapahalaga ng
isang natapos na proyekto.

521

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Scorecard sa Pananahi
Puntos
Mga Kraytirya Ganap Marka
na ng
Puntos Bata
I. Batang Gumawa    
1. Kompletong kagamitan 5  
2. Nasunod ang mga pangkalusugan at    
pangkaligtasang gawain. 5  
3. Natapos sa takdang panahon. 5  

PY
4. Napanatiling malinis ang lugar gawaan. 5  
     
II. Paggawa ng mga Kasanayan    
1. Wasto at maingat na paggamit ng mga    
bahagi ng makina. 15  

O
2. Tuloy-tuloy ang pagpipidal sa makina. 15  
3. Tuwid ang tahi. 15  
4. Nasunod nang maayos ang mga
C
15  
hakbang.
   
III. Kabuuang Anyo    
D
1. Nasunod ang hugis/disenyo ng
10  
proyekto.
E

2. Kaakit-akit. 10  
EP

Kabuuan 100  
D

A. Ang pagtataya sa proyekto ang pinakahuling hakbang sa

pagsasagawa nito. Magagamit ang mga puna at suhestiyon
ng iba upang higit na mapahusay ang proyekto. Magagawa
ito gamit ang evaluative instruments. Nakatutulong ang
instrumento para sa kalinawan ng mga panuntunang gagamitin
sa ebalwasyon, personal man o mula sa iba.
Malaking tulong ang pagsusuri ng gawaing natapos,
maganda man o hindi ang naging resulta. Kung mataas
ang marka, magsisilbing inspirasyon ito upang higit kang

522

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 maganyak na bumuo pa ng magaganda at kapuri-puring
proyekto. Kung mababa naman ang marka, hindi ito dapat
ikalungkot o ikasama ng loob; sa halip, gawin itong hamon
upang pagbutihin pa ang paggawa.
Ang iyong mga nagawang proyekto, may kalidad man
o wala, ay patunay pa rin na may kakayahan ka na bumuo
ng isang proyektong luminang ng iyong galing sa paggawa.
Sa pamamagitan nito, dapat pinahahalagahan mo ang iyong
mga nagawa. Lalo mo pang paghusayan at gawing maayos
at maganda ang mga proyekto sa susunod pang mga aralin.

PY
Mga Instrumento sa Pagtataya
Narito ang mga halimbawa ng mga instrumento sa
pagtataya na maaaring magamit na pansarili o pampangkat

O
sa pagpapahalaga.

Rubric Para sa Oras ng Paggawa

C
Kraytirya 5 3 1 Marka
kompleto, may kulang, di-kompleto,
angkop, angkop ngunit di-angkop at
D
Kasangkapan  
wasto ang di wasto ang mali ang
gamit  paggamit paggamit
E

sinunod ang sinunod ang di-nasunod

hakbang, hakbang, ang
EP

natapos sa natapos sa hakbang, di-

Paggawa takdang takdang oras natapos sa  
oras, ngunit di- oras, di-
maayos ang maayos maayos
D

gawa ang gawa ang gawa 

may
mabuting di-gaanong maingay, di-
asal, nagpakita ng nakilahok, at
masiglang mabuting asal, iniwang
Gawi/Kilos  
nakilahok at pakikilahok, at marumi ang
iniwang malinis na silid
malinis silid  
ang silid

523

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 15 = 100% 10 = 66% 5 = 33%
14 = 93% 9 = 60% 4 = 26%
13 = 86% 8 = 53% 3 = 20%
12 = 80% 7 = 46%
11 = 73% 6 = 40%

         
Kraytirya 5 3 1 Marka
di-gaanong di-kompleto  
kompleto
kompleto di-nagamit
ginamit nang  
Kasangkapan di-gaanong nang
wasto

PY
nagamit nang wasto  
 
wasto  
di-nasunod
nasunod ang di-gaanong
ang
itinakdang nasunod ang
itinakdang
sukat itinakdang

O
sukat
  sukat
Gawi/Kilos    
maayos ang di-maayos
di-gaanong
pagkakabuo
C maayos ang
ang
sa pagbuo sa
pagbuo sa
proyekto proyekto
proyekto
   
D

di nagpakita
nagpakita ng di-gaanong
ng pang-
E

pangkaligta- nagpapakita ng
kaligtasan
san at pangkaligtasan
Paggawa at  
EP

kalusugang at
pang-
gawi pangkalusugang
kalusugang
gawi
gawi
D

35 = 100% 25 = 71% 15 = 43%

33 = 94% 23 = 66% 13 = 37%
31 = 89% 21 = 60% 11 = 31%
29 = 83% 19 = 54% 9 = 26%
27 = 77% 17 = 49% 7 = 20%

524

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Scorecard
Mga Batayan Katampatan Bata Guro
1. Wastong pagsunod sa
25%    
plano
2. Wastong paggamit ng 20%    
kagamitan / kasangkapan
     
3. Gamit ng proyekto 15%    
4. Kabuuang anyo 25%    
5. Pagkamalikhain 15%    

PY
B. Basahin at isagawa.
Pahalagahan ang iyong natapos na proyekto ayon sa
scorecard na nasa ibaba

Mga Batayan
Scorecard
Katampatan
O Bata Guro
C
1. Wastong pagsunod sa
25%    
plano
D
2. Wastong paggamit ng 20%    
kagamitan / kasangkapan
     
E

3. Gamit ng proyekto 15%    

4. Kabuuang anyo 25%    
EP

5. Pagkamalikhain 15%    
D

Ang kahusayan ay makakamit kung ikaw ay may

kakayahang gumawa, may pagnanais na gumawa, at
desididong paggawa.

525

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Sagutin ng Tama o Mali. Isulat ang sagot sa patlang.
___1. Ang pagpapahalaga ay isinasagawa bago simulan ang
gawain o proyekto.
___2. Maaaring isagawa ang pagpapahalaga sa sariling gawa
o ipagawa sa iba.

PY
___3. Ang pagiging matapat ay mahalaga sa pagmamarka ng
natapos na gawain.
___4. Huwag nang umulit sa paggawa kung mababa ang
nakuhang marka.

O
___5. Ang checklist, rubrics, at scorecard ay may layuning
malinang ang kakayahan. C
E D

Ipakita ang iyong natapos na proyekto sa magulang o

kapatid at hingin ang kanilang puna o suhestiyon, itala ito sa
EP

iyong kuwaderno.
D

Nilalaman:
Sa araling ito ay matututuhan mo ang mga paraan ng
tamang pagsasaayos ng mga produktong ipagbibili at ang tamang
pagbebenta nito. Tatalakayin din sa araling ito ang pagpapakete at
paglalagay ng tamang pabalat (packaging) at mga sisidlan ng mga
produktong ipagbibili.
526

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Layunin:
1. Nasasabi ang wastong paraan sa pag-aayos ng mga
produktong ipagbibili at pagbebenta nito
2. Naisasagawa ang wastong paraan sa pag-aayos ng mga
produktong ipagbibili at pagbebenta nito
3. Natututunan ang mga wastong paraan sa pag-aayos ng
mga produktong ipagbibili at pagbebenta nito

PY
O
Nakakita ka na ba sa mga pamilihan ng iba’t ibang uri
ng produkto, tulad ng mga bagay na panregalo, flower vase,
pencil holder, at iba pa. Napuna mo ba kung paano ito iniayos
C
at inilagay sa tamang kahon bago ito ipinakita sa display?
E D

Mga Paraan sa Pag-aayos ng Produktong Ipagbibili

EP

1. Ihanda ang mga kailangan sa pag-aayos ng mga produktong
ipagbibili
2. Linising mabuti ang produktong ipagbibili
D

3. Ilagay sa tamang lagayan ang mga produktong ipagbibili;

tulad ng plastik, kahon, at iba pang lalagyan. Maaring
maglagay ng disenyo sa mga kahon, karton o plastik na
gagamitin
4. Isalansan nang maayos sa loob ng lalagyan
5. Lagyan ng etiketa ang produkto kung magkano ang presyo

527

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Mga Paraan sa Pagbebenta ng Produkto

1. Planuhin ang tamang lugar sa paaralan kung saan
ibebenta ang mga produkto.
2. Maglagay ng mesa at balutan ito ng tela upang
magandang tingnan.
3. Ilatag sa ibabaw ng mesa ang mga produktong ibebenta.
4. Lagyan ng mga palantadaan ang bawat uri ng produkto.
5. Maging magiliw sa mga mamimili ng iyong produkto.

Mga Paraan ng Pagbebenta ng Produkto Gamit ang internet

PY
1. Ilagay sa tamang pakete at sisidlan ang produktong
ibebenta.
2. Ilagay sa maayos na patungan ang mga produkto at kunan

O
ng litrato.
3. Buksan ang computer at internet at magsign-up sa mga
C
e-commerce na mga site sa internet, tulad ng ayosdito.
com, olx.com, at iba pang website na puwedeng gamitin.
E D
EP

Upang maibenta ang mga produktong ginawa ay

kinakailangang nakalagay ito sa maayos na lalagyan.
Naipakikita kasi nito ang kalidad ng mga produktong ibebenta
D

mo. Sa pagsasapamilihan ng iyong mga produkto, dapat

isinasaalang-alang din ang lugar na pagdadausan nito.
Maging maayos ang iyong pakikitungo sa mga mamimili.
Magsuot ng malinis na damit at kanais-nais na hitsura kapag
ikaw ang nagtitinda.

528

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Magpangkat-pangkat ayon sa produktong napiling
ipagbili at planuhin ang mga dapat gawin at kakailanganin
upang maging matagumpay sa pagsasaayos ng mga lalagyan
ng produkto sa pagbebenta nito sa loob ng paaralan.

PY
Ipapaliwanag ng mga bata ang kanilang karanasan sa

O
pagbebenta ng kanilang mga produkto.
Isasalaysay ng bawat mag-aaral ang kanilang mga
natutuhang aral sa kanilang mga ginawa tungkol dito.
C
E D

Nilalaman:
EP

Ipaliliwanag sa araling ito ang wastong pagtutuos ng

puhunan, gastos at kinita ng mga produktong ibinenta. Ipinakikita
ang tamang pormula sa pagtutuos ng kabuuang tinubo ng neto.
Sa pamamagitan nito, nalalaman ng mga mag-aaral ang dami ng
D

naipagbiling produkto, gastos, tinubo, at mga natirang produktong

hindi nabili.

Layunin:
1. Naipamamalas ang kakayahan sa pagtutuos ng puhunan,
gastos at kinita
2. Nakapagtutuos ng puhunan, gastos at kinita
3. Naipakikita ang tamang katuturan at kahalagahan ng
pagtutuos

529

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Upang maging tiyak na ikaw ay may kikitain sa mga
proyektong ginawa, dapat ay alam mo ang mga paraan sa
pagtutuos ng puhunan, ginastos at tubo nito. Ang mga dapat
isaalang-alang ay ang mga materyales na ginamit sa pagbuo
ng proyekto at iba pang pangangailangan sa proyektong
gagawin.

PY
O
Si Fred Maabilidad
C
Si Fred ay isang mag-aaral sa ika-apat na baitang
sa Matimtiman Elementary School. Sa lahat ng kaniyang
mga proyektong ginagawa sa paaralan sa EPP ay hinihingi
D
lamang niya ang mga materyales sa kapitbahay o di kaya’y
sa mga kaibigan. Minsan, ang kanilang proyekto ay flower
E

vase. Kailangan niya ng mga bao ng niyog at pandikit para

sa kanyang proyekto. Pumunta sya sa palengke at nanghingi
EP

ng mga bao sa mga nagtitinda ng niyog at binigyan naman

siya. Sa palagay niya ang halaga ng bao na kanyang nahingi
ay mga Php20.00. Nakiambag na lamang siya ng pandikit
sa mga kaklase sa halagang Php10.00. Natapos ni Fred
D

ang kanyang proyekto nang matiwasay at maganda. Napuri

siya ng kaniyang guro at sinabi nitong maaari niyang ibenta
ang kanyang proyekto sa mga kasamahan niyang guro sa
halagang Php35.00. Magkano kaya ang tinubo ni Fred sa
kaniyang flower vase?

Narito ang pormula sa pagkuha ng kinita sa proyekto:

Pormula: Puhunan (Php)+ 15% = Kabuuang Presyo

530

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Tuusin mo ang kinita ni Fred sa kanyang proyektong
flower vase. Kumuha ka ng papel o kaya’y sa iyong kuwaderno
at sundan mo ang pormula na nakasulat sa itaas. Ikaw ay
gagabayan ng iyong guro sa pagtutuos nito.

Mahalaga na alam mo ang tamang pagtutuos ng

PY
puhunan, ginastos, at tinubo sa mga proyektong ibebenta.
Ito ay nakatutulong upang malaman mo kung magkano ang
kinita mo sa lahat ng mga proyektong ginawa.

O
C
D
Gawain A
E

Tuusin mo ang mga ginastos at kikitain sa proyektong flower vase.

EP

Poyekto: Flower Vase

Parte ng niyog Php25.00
Pandikit Php12.00
D

Barnis Php23.00
Mga Palamuti Php20.00
KABUUANG HALAGA ________
+ 15%
HALAGA NG PAGBEBENTA ________
HALAGA NG KINITA ________

531

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Gawain B
Tuusin ang kinita:

Proyekto: Pamaypay

Puhunan:
Tela Php10.00
Frame na Kawayan Php12.00
Pandikit Php5.00

Magkano ang kinita mo sa proyekto mong pamaypay?

PY
A. Kompyutin kung magkano ang tinubo
O
C
Aytem Puhunan Kinita Tubo
D
Pencil holder Php20.00 Php23.00 ?
E

Dust pan Php45.00 Php51.75 ?

EP

Extension Cord Php56.00 Php64.40 ?

B. Sumulat ng talata na may sampung pangungusap batay sa

D

mga karanasan sa mga gawain nila sa araling ito. Basahin

ang iyong ginawa sa harap ng klase.

532

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Nilalaman:
Sa araling ito ay matututuhan ng mga mag-aaral ang tungkol
sa pagpaplano ng kasunod na proyekto gamit ang naunang kinita.
Malalaman ng mga mag-aaral ang kahalagahan ng kinita para lalo
pang lumago ang puhunan at maparami ang kikitain sa susunod

PY
pang mga proyektong gagawin.
Layunin:
1. Naipakikita ang kasanayan sa pagpaplano ng proyekto

O
gamit ang naunang kinita
2. Nakagagawa nang plano ng proyekto gamit ang naunang
kinita
C
3. Napahahalagahan ang pagpaplano ng proyekto gamit ang
naunang kinita
E D
EP

Kung ikaw ay gagawa ng panibagong proyekto maaari

mo itong planuhin nang mabuti. Ito ang batayan ng matalinong
manggagawa. Ang plano ng proyekto ay batayan sa pagbuo
ng proyekto. Nakatitipid ito sa panahon, kasangkapan, at pera.
D

Narito ang mga hakbang sa pagbuo ng proyekto.

Kailangan mong matutuhan ang mga paraang ito upang
maging maayos ang paggamit sa panahon na gugugulin mo
sa paggawa, sa mga materyales na gagamitin at higit sa lahat,
sa puhunang kailangan mo sa pagbili ng mga materyales na
kailangan mo.
533

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Mga Bahagi sa Pagbuo ng Plano ng Proyekto
Pangalan ng Proyekto: ito ay nagsasaad kung anong uri
ng proyekto ang iyong gagawin, gamit ang
materyales na makikita sa kapaligiran na
hindi na bibilhin pa. Gumawa ng proyekto at
produkto.

Pangalan ng Proyekto : FLOWER VASE

Layunin: ito ay tumutukoy sa mithiin sa pagbuo ng proyekto

PY
Layunin: Nakakagawa ng proyekto mula sa patapong bagay

Sketch: drowing ng flower vase na yari sa bao

O
Sketch:
C
[lagyan ng drowing ng flower vase]
E D

Talaan ng materyales – Dito makikita ang kompletong listahan ng

EP

Materyales at halaga na kakailanganin sa pagbuo ng Proyekto.

Materyales na gagamitin Halaga

D

Bao ng niyog Php25.00

Papel de-liha Php15.00
Barnis Php30.00
Palamuti Php30.00
Kabuuang Halaga Php100.00

534

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Hakbang sa Paggawa: Ang sunod-sunod na detalye sa pagbuo ng
Proyekto
Hakbang sa Paggawa:
1. Pakinisin ang bao ng niyog sa pamamagitan ng
papel de-liha.
2. Butasan ang bao gamit ang barena.
3. Lagyan ng palamuti.
4. Barnisan ang proyekto at patuyuin.

PY
Talaan ng kasangkapan
Papel de-liha
Brush
Barena

O
C
E D

Ang pagpaplano nang mabuti ay kinakailangan sa pag-

uumpisa ng isang proyekto o gawain. Kung may pagpaplano at
planong nagawa, magiging madali ang paggawa ng anumang
EP

gawain. Ang plano ay karaniwang ginagamit ng mga arkitekto

at inhinyero bilang batayan ng gagawaing proyekto maliit
man o malaki. Ang pagpaplano o paggawa nito ay naaayon
sa pamamagitan ng mahusay at maingat na pagsusuri upang
D

ang gagawing proyekto o gawain ay magiging maayos.

Kung maihahandang mabuti ang disenyo at plano,
magiging madali ang paggawa ng isang gawain o proyekto.

535

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Kompletuhin ang sumusunod na bahagi ng plano ng proyekto.
Nakabatay ang plano sa kinita.
1. Pamagat/Pangalan ng Proyekto ________________
2. Layunin ___________________________________

PY
3. Sketch / krokis ng proyekto ____________________
4. Talaan ng materyales _________________________
5. Hakbang sa Paggawa _________________________

O
6. Talaan ng Kasangkapan _______________________
C
D

A. Ang pagsunod sa mga bahagi sa pagbuo ng isang plano ng

E

proyekto o gawain ay mahalaga upang maging ganap na

maayos ang proyekto o gawain.
EP

B. Sagutin ang tanong:

1. Ano-ano ang mga bahagi sa pagbuo ng isang plano ng

D

proyekto o gawain
2. Ano ang kahalagahan ng pagsunod sa mga bahagi sa
pagbuo ng isang plano ng proyekto o gawain?

536

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Nilalaman:
Sa araling ito, ay matututuhan mo ang mga pag-iingat at
pagmamalasakit na kailangang gawin upang mapanatiling maayos
ang kapaligiran. Matutukoy ang mga dapat isaalang-alang na
mga dahilan upang magkaroon ng patuloy na pag-unlad ang ating

PY
kapaligiran.
Layunin:
1. Naibabahagi ang mga pag-iingat at pagmamalasakit sa

O
kapaligiran sa pagpaplano at pagbuo ng produkto tungo
sa patuloy na pag-unlad
C
2. Naisasaalang-alang ang pag-iingat at pagmamalasakit sa
kapaligiran sa pagpaplano at pagbuo ng produkto tungo sa
patuloy na pag-unlad
D
3. Napapahalagahan nang may pagmamalasakit sa
kapaligiran ang pagpaplano at pagbuo ng produkto tungo
sa patuloy na pag-unlad
E
EP

Ang mag-anak ay may mga pangangailangan. Ginagamit

D

ang likas na yaman upang matugunan ang iyong mga

pangangailangan. Ang mga pangangailangang ito ay pagkain,
damit, at tirahan. Kailangan mo ang mga ito upang mabuhay.
Mahalaga na magkaroon ka ng kaalaman tungkol sa mga
pinagkukunang yaman at kung paano ito pangangasiwaan
nang may pagmamalasakit sa kapaligiran upang magkaroon
ng masaganang materyales upang makabuo ng mga produkto
buhat dito at nang makamit ang patuloy na pag-unlad ng
kabuhayan at ekonomiya.

537

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Ang kapaligiran mo ay may mga likas na yaman na
maaaring pagmulan ng mahahalagang materyales sa pagbuo
ng iba’t ibang produkto. Kabilang sa mga likas na yaman
na maaaring pagkunan ng mga materyales ay ang mga
kabundukan na mayaman sa kagubatan na sagana sa mga
puno; tulad ng narra, kamagong, tangili, kawayan, at mga

PY
baging na maaaring gawing iba’t ibang produkto. Maaari ring
magmina ng mga mineral tulad ng bakal, tanso, ginto, pilak,
at lata sa mga kabundukan.

O
Mayaman sa lupang sakahan ang ating bansa. Ang
kapatagan, lambak, talampas, at gilid ng bundok ay karaniwan
tinataniman ng iba’t ibang uri ng pananim. Marami rin tayong
C
mga yamang tubig. Ang mga dagat, ilog, lawa, at iba pang
yamang tubig ay sagana sa mga isda at pagkaing dagat.
D
Mga Dapat Isaalang-alang sa Pag-iingat at Pagmamalasakit sa
Kapaligiran
E

Pagpaplano at Pagbubuo ng Proyekto

1. Planuhing mabuti ang proyektong gagawin. Isiping mabuti
EP

kung ang gagawing proyekto ay kapaki-pakinabang sa mag-

anak. Tiyakin na ang mga kakailanganing materyales ay nasa
paligid lamang. Sa pamamagitan ng tamang pagpaplano,
maiiwasan ang pagkakamali at paulit-ulit na paggawa.
D

2. Gumamit ng angkop na materyales sa paggawa ng proyekto.

Ang mga katutubong materyales na dapat gamitin sa
pagbuo ng proyekto ay madaling hanapin at higit sa lahat,
mura at mataas ang kalidad. Tiyaking nakahanda ang mga
pangangailangan upang di maantala ang mga gawain.
3. Gumamit ng mga kasangkapang maayos ang kondisyon.
Bigyang halaga ang mga kasangkapang gagamitin sa
paggawa ng proyekto. Gamitin nang buong ingat ang mga
kasangkapan.
538

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 4. Ibalik sa tamang lalagyan ang mga kasangkapang ginamit.
Siguraduhing nasa maayos na lalagyan ang mga kagamitan
at kasangkapan na ginamit pagkatapos gamitin. Ito ay dapat
gawin upang maging maayos ang paggawa simula sa umpisa
hanggang sa ito ay mabuo.
5. Itapon sa tamang imbakan ang mga basura. Napakahalaga
na ang inyong pinaggawaan ay malinis at maayos bago ito
iwanan. Siguraduhing ang mga basura ay nakalagay na sa
tamang lagayan.

PY
Ang pinagkukunang yaman ay mga bagay na kailangan

O
at ginagamit ng mag-anak upang mapabuti at mapaayos ang
pamumuhay. Dapat ingatan at alagaan ang kapaligiran upang
magkaroon nang masaganang pamumuhay ang bawat isa.
C
E D

1. Sumulat ng isang maikling sanaysay tungkol sa pangangalaga

ng mga likas na yaman. Magbigay ng mga paraan na kayang
EP

gawain ng isang batang katulad mo upang makatulong sa

pagtitipid ng mga likas na yaman.
2. Gumawa ng mga islogan tungkol sa wastong pangangalaga
at pagtitipid ng mga pinagkukunang yaman. Ipaskil ito sa loob
D

ng silid-aralan.
3. Gamit ang natutuhan sa pagplano ng proyekto, gumawa
ng isang proyekto na ang materyales ay matatagpuan sa
pamayanan. Tandaan, kailangan na ang proyekto ay may
gamit sa tahanan, pansarili o maaaring pagkakakitaan.

539

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Ang likas na yaman ay kailangan upang magkaroon ng
katuparan ang mgalayunin at mithiin ng mag-anak sa buhay.
Nagmula sa kanila ang likas na yaman ang ikinabubuhay
ng bawat pamilya. Ito ay kailangan din upang matugunan
ang mga pangangailangan ng mag-anak sa araw-araw. Dito
nakasalalay ang maayos at matiwasay na pamumuhay.

PY
Dapat pangalagaan ang mga likas na yaman upang higit
itong maging kapaki-pakinabang. Ang pangangalaga ng mga
likas na yaman ay magagawa sa pamamagitan ng matalinong

O
pangangasiwa nito.
C
D

Nilalaman:
E

Sa araling ito matututuhan ng mag-aaral ang mga gawi na

EP

dapat o di-dapat isaugali upang makatulong sa patuloy na pag-

unlad. Ang patuloy na pag-unlad ay makatutulong sa ekonomiya ng
ating bansa.
D

Layunin:
1. Naiisa-isa ang mga gawi na dapat o di-dapat isaugali upang
makatulong sa patuloy na pag-unlad
2. Natututuhan ang mga gawi na dapat o di-dapat isaugali
upang makatulong sa patuloy na pag-unlad
3. Naitataguyod ang mga gawi na dapat o di-dapat isaugali
upang makatulong sa patuloy na pag-unlad

540

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 PY
O
C
Ang pagkakaisa, pagtutulungan at pag-unawa sa
bawat isa ay malaki ang maitutulong sa patuloy na pag-unlad.
D
Sa larawang ito, makikita mo na ang tunay na pag-unlad ay
nagsisimula sa sarili at ang pagtulong sa kapuwa. Sa iyong
paaralan, ano ba ang mga nagawa mo na masasabi mong
E

ikaw ay nakatulong sa pag-unlad ng iyong kamag-aral at higit

sa lahat napaunlad mo ang iyong kakayahan?
EP
D

Basahin mo ngayon ang mga gawi na dapat isaugali

upang makatulong sa patuloy na pag-unlad
1. Tangkilikin ang sariling produkto o produktong Pilipino

Higit na makakatulong sa ekonomiya ng bansa ang

pagtangkilik ng mga produktong Pilipino. Lalong mapapalago
ang negosyong ito at makatutulong din para sa nangangailangan
ng trabaho.
541

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 2. Tumupad sa mga kautusan at batas

Ang pagtupad sa mga kautusan at batas ay tanda ng

pagkakaroon ng disiplina. Nakatutulong ito upang maging
maayos ang paligid ng mga transaksiyon at serbisyo para sa
mamamayan.
3. Magbayad ng tamang buwis

Ang pagbabayad ng tamang buwis ay tanda ng pagtupad

sa mga alituntuning dapat gampanan ng mga mamamayan. Ang

PY
inyong mga magulang, kapatid na may mga hanapbuhay ay
kailangang magbayad ng buwis upang makatulong sa pagsulong
ng ekonomiya ng bansa. Lalo’t higit na matutugunan nito ang
mga pangangailangan sa mga pampublikong serbisyo ng

O
gobyerno, halimbawa sa mga gamot para sa mga pampublikong
ospital, pagpapatayo ng mga tulay, pag-aayos ng mga kalsada
at pagpapasuweldo ng mga empleyado sa gobyerno.
C
4. Gamitin nang maayos ang mga likas na yaman
D
Ang ating likas na yaman ay dapat pahalagahan dahil dito
tayo kumukuha ng lahat ng ating kailangan tulad ng pagkain,
kasuotan, at iba pang bagay na mahalaga para mabuhay. Huwag
E

abusuhin ang likas na yaman. Ito ay gamitin nang tama para sa

mga susunod na henerasyon.
EP

5. Tumulong sa mga nangangailangan

Ang pagtulong sa kapuwa ay isang gawi na likas sa mga

D

Pilipino. Tumutulong tayo sa mga taong higit na nangangailangan,

tulad ng mga nasunugan, nasalanta ng bagyo at kalamidad. Ang
gawing ito ay nakatutulong upang kahit sa munting paraan ay
mapagaan ang kanilang mga nararamdaman.

542

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 Ang patuloy na pag-unlad ay nangangahulugan ng
tamang paglinang ng ating mga kakayahan upang makatulong
sa sarili at pamilya at higit sa lahat ay makatulong din sa ibang
tao. Ito ay nagpapakita rin ng pagpapahalaga sa kinabukasan
ng ating bansa tungo sa maunlad na ekonomiya.

PY
1. Gumawa ng dula-dulaan:
O
C
Mga gawi na dapat o di dapat isaugali upang makatulong sa
patuloy na pag-unlad.
D
2. Gumawa ng isang islogan tungkol sa Patuloy na Pag-unlad
E
EP

Ipalabas sa klase ang ginawang dula-dulaan.

D

543

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
Nilalaman:
Sa araling ito, ipaliliwanag ang iba’t ibang regulasyon at
kautusan ng pamahalang lokal sa negosyong panserbisyo at
produkto.Magiging mapanuri ang mamimili at negosyante sa mga

PY
regulasyon at panuntunan sa pagnenegosyo.
Layunin:
1. Nalalaman ang iba’t ibang mga regulasyon at kautusan
ng pamahalang lokal kaugnay sa napiling negosyong

O
panserbisyo at produkto
2. Napapahalagahan ang pagtupad sa regulasyon at kautusan
C
ng pamahalaang lokal kaugnay sa napiling negosyong
panserbisyo at produkto
3. Naisasagawa ang iba’t ibang regulasyon at kautusan
ng pamahalaang lokal kaugnay sa napiling negosyong
D
panserbisyo at produkto
E
EP

Ang bawat negosyong panserbisyo at produkto ay may

sinusunod na regulasyon at kautusan mula sa pamahalaang
lokal. Ano-ano kaya ang mga ito?
D

544

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 4. Nangangailangan ng permit ang negosyo
Permit sa barangay – ito ay makukuha sa mga opisina ng
barangay upang makapagbigay ng serbisyo sa komunidad
nang maayos at legal.
Permit sa munisipyo – ito ay permit na hinihingi sa

PY
munisipyo upang maging legal ang operasyon ng negosyo.
Permit sa Sanidad – ito ay permit na ginagawa ng ating
mga doktor at iba pang mga health officials upang maging
maayos ang kalinisan ng mga ibinebenta.

O
5. Kung negosyong panserbisyo tulad ng botika, panaderya o
karinderya:
C
Medical certificate ng nagtitinda.
May tamang kaalaman.
D
Naka uniporme ang nagtitinda.
6. Kung panserbisyo at pantransportasyon:
E

May permit sa munisipyo

Nakarehistro ang motor
EP

May lisensiya ang drayber

Nakauniporme ang drayber
May rutang sinusunod
D

Mga dapat sundin sa pagpapatayo ng isang negosyo.

545

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 1. Kumuha ng Permiso sa napiling Negosyo para sa operasyon
Barangay
Bayan/Munisipyo
Siyudad
DTI
2. Magkaroon ng sanitation permit at health permit kung ang
negosyo ay may kinalaman sa
Pagkain
Karinderya

PY
Turo-turo
Kantina
Botika
SPA

O
C
D

Pumasyal sa isang tindahan, interbyuhin o tanungin ang

E

namamahala kung ano-anong mga regulasyon at kautusan

ang kanilang ginagawa o sinusunod.
EP
D

1. Bakit kailangang sumunod ang negosyong panserbisyo at

produkto sa lokal na pamahalaan?
2. Ano-ano ang mga kakailanganin mo para makakuha ng
permit sa;
a. Barangay
b. Munisipyo
c. Siyudad
d. DTI

546

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 GLOSSARY
Audio conferencing A meeting held by people in two different
places via audio devices
Blog An informational site maintained with
regular entries of commentary, descriptions
of events, or social issues. Also called
personal journal because it captures the
thoughts and experiences of user or group
of users
Bookmark Serves as a marker for a website. In

PY
Internet Explorer they’re called “Favorites”.
It is a feature within a browser that enables
you to keep a record of web pages that
you have visited and would like to browse
again

O
Chat An exchange of information through text
dialogue in real time, or a conversation on
the internet
C
Download To transfer a copy of data, a computer pro-
gram, a text file, an image file, a sound file,
D
or video file from one computer to another
computer. It is also a means of obtaining
E

data and programs from the World Wide

Web
EP

Electronic mail A system for creating, sending, and receiv-

ing messages via the internet
Electronic spread- The software that organizes data into rows
sheets and columns. Data can be analyzed, ma-
D

nipulated, and updated

EPP (Edukasyong A subject that introduces children from
Pantahanan at Grades 4 to 5 into the world of work
Pangkabuhayan)
File sharing An exchange of files between computers
over the internet. The term “file sharing”
can also refer to disk or server sharing
between computers on a closed network

547

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 GLOSSARY
File system A way of storing and organizing informa-
tion into a data storage device
Information and Consists of the hardware, software,
Communication networks, and media for collecting, storing,
Technology (ICT) processing, transmitting, and presenting
information
Instant messaging A type of online chat that offers real-time
text transmission over the internet
Internet A global system of computer networks

PY
in which users can access and share
information
Knowledge product A product that creatively and innovatively
extracts information from previous

O
knowledge and experience (knowledge
basis), and transforms it into a tangible
material in order to present, teach and
communicate.
C
Malware A malicious software designed to damage
or cause any other unwanted actions on a
D
computer system
Media file Any file in a digital storage device such
E

as an audio, video, or image file, which

comes in different file formats such as
EP

mp3, aac, and wma, for audio file, and

mkv, avi, and wma for video files
Multimedia The combination of multiple forms of me-
dia such as text, graphics, audio, video,
D

animation, etc. in a single system

Online survey tools Tools for delivering surveys, collecting
and analyzing results through one central
system
Productivity tools A computer program that help users
work effectively and efficiently, i.e., word-
processing, spreadsheet and presentation
software, etc.

548

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 GLOSSARY
Search Engine An information retrieval system that en-
able users easy to locate, retrieve, or gen-
erate information in the World Wide Web
Software An application or a set of instructions
loaded into a computer that enable it to
provide specific functions such as word
processing, spreadsheets, presentations,
databases, and image editing
TLE (Technology The nomenclature used in Grades 6 to

PY
and Livelihood Edu- mean EPP. (So used because the medium
cation) of instructions for EPP in Grade 6 is
English)
Upload Sending a copy of a computer program,

O
a text file, an image file, a sound file or a
video file from one computer to another
computer system; importing data into a
system
C
Web browser A software used to search, retrieve, and
capture all the information from the World
D
Wide Web such as Netscape Navigator,
Internet Explorer
E

Website A set of web pages that belong to each

other as one group. Each web page is
EP

linked to the others in some way

Wikis A website that allows user to edit
collaboratively, like Wikipedia. Once
people have appropriate permissions set
D

by the wiki owner, they can create pages

and/or add to and alter existing pages
Word processing A basic word processing programs used to
tools create, edit, and print documents
Video conferencing A ‘meeting’ between two or more people
who are in separate geographical locations
using the video monitors, specialist
software, fast broadband connections and/
or satellite technology or Internet

549

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
 GLOSSARY
Virus A destructive program transferred covertly
to files and applications usually spread by
a computer network, by e-mail, or remov-
able media, like a floppy disk or memory
stick

PY
O
C
E D
EP
D

550

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.