Федеральное агентство научных организаций

Институт языкознания
Федеральное Российской
агентство академии наук
научных организаций
Институт языкознания Российской академии наук
Илимдин идарайрин федеральный агентство
Илимдин идарайрин
Россиядин илимрин федеральный
академиядин агентство
чІалар чирдай Институт
Россиядин илимрин академиядин чІалар чирдай институт

ЦІи­йи Икь­рар
ЦӀИЙИ ИКЬРАР

Библиядин тар­ж у­май­рин Ин­сти­т ут­

Москва­
Пак Каламдин таржумайрин Институт
2018
Москва 2018
 ЦІи­йи Икь­рар

Лезги чІалаз авунвай Пак Каламдин таржумайрин

электронный ва аудио кІалубар квевай Пак
Каламдин таржумайрин Институтдин сайтдай
жагъуриз жеда (ibt.org.ru/ru/media?id=LEZ)

ISBN 978-5-93943-258-0 © Институт перевода Библии, 2018

 Сиф­те гаф
Па­ра кІа­н и кІел­за­вай­бур!
Куь ви­лик квай­ди лез­г и чІа­лаз эл­к ъуьр­на­вай ЦІи­йи Икь­рар я.
ЦІи­йи Икь­рар­ди­к ай ва ви­ч ик Тав­рат, За­бур ва пай­г ъам­бар­рин
кта­бар акат­за­вай Сиф­те­гьан Икь­рар­ди­кай дуьнь­я ­да ви­ри­да­лай­ни
гзаф кІел­за­вай ктаб – Пак Ка­лам – жез­ва.
ЦІи­й и Икь­рар са­нал кІватІ­на­в ай 27 ктаб­д и­к ай: «Шад Ха­
бар­д ин» кьуд ктаб­д и­к ай, «Ил­ч ий­рин кра­рин» ктаб­д и­к ай, ил­
чий­рин ча­ра­ри­к ай ва пай­г ъам­бар­ви­л ин «Ке­ре­мат» ктаб­д и­к ай
ара­дал атан­ва.
Иса Ме­сигь­ди Ви­ч и гуз­вай чир­ви­ле­риз «Шад Ха­бар» лу­г ьуз­
ва. Иса Ме­сигь­дин уьмуьр­д и­к ай ва ада авур кра­ри­кай, Ада га­йи
чир­ви­ле­ри­кай ва Ада къа­л у­рай ала­мат­ри­кай, Адан кьи­ни­к ьи­кай
ва Адал чан хту­н и­к ай их­т и­лат авур ин­ж ил­да­рар тир Ма­тІа­я­
ни, Мар­ка­н и, Лу­к Іа­д и­н и, Ягь­я ­д и­н и гьакІ лу­г ьуз­ва. Кьуд «Шад
Ха­бар» сад са­да­к ай чеб кхьен­вай са­я гъ­дал­д и ва ин­ж ил­дар­ри
Иса­д ин уьмуьр­д ин гьи ва­к ъи­а й­риз сиф­т е ну­бат­да фи­к ир гу­
зва­тІа, гьа­дал­ди ча­ра жез­ва. ЯтІа­н и, абу­ру са куь­нал­ди­н и чпи
чеб ин­кар­за­вач, ак­си­на, Иса­д ин уьмуьр ва Ада га­йи чир­ви­лер
жуьреба-жуьре па­та­ри­х ъай аква­дай­вал ийиз­ва.
Иса­д и чи­лел тух­в ай уьмуьр­д и­лай гуь­г ъуь­н из Адан ре­к ьел
алай­бур гзаф амукь­на. Иса­д ин кар да­ва­ма­рай­бу­рун сиф­те­г ьан
не­сил­дин уьмуьр­ди­кай «Ил­чий­рин крар» ктаб­да их­ти­лат­за­ва, ам
«Шад Ха­бар­рин» гуь­г ъуь­нал алаз къвез­ва. Ам «Шад Ха­бар­ри­кай»
сад кхьей Лу­к Іа­д ин къе­лем­д и­к ай хкат­на­ва. А ктаб­да къа­л ур­на­
вай гзаф ва­к ъи­а ­яр адаз ви­ч ин ви­ле­рал­д и акун­вай ва ада абу­ра
иш­т и­рак­н и авун­вай. «Ил­ч ий­рин кра­рин» кьи­л ин игит­ри­к ай
сад­бур Пет­ру­н и Па­вел я, абур Иса­д ин кар лап акьал­тІай­да­каз
да­ва­ма­рай­бур я. Ада­к ай ха­бар чу­к Іу­рун па­тал абу­ру гзаф зегь­
ме­тар чІу­г у­на ва Адан къу­ват­д ин куь­мек­дал­д и па­ра ала­ма­тар
къа­л ур­на. И ктаб­да Иса­ди­кай Шад ха­бар ил­чий­рин куь­мек­дал­ди
гьикІ дуьнь­я ­диз чкІа­на­тІа их­т и­лат­за­ва.
Сиф­те гаф Сиф­те гаф 6

Къа­д им де­вир­да Иса­д ин ре­к ьел алай­бу­ру мукьвал-мукьвал

чпин тил­миз­риз ча­рар кхьиз, абур Иса­д ин тер­бет­дин гъа­вур­да
тва­дай, ри­к Іи­вай Ал­лагь­д ихъ иман ийиз­вай кас­д и вич гьикІ
тух­ва­на кІан­да­тІа не­си­г ьа­тар гу­дай. Чав агакь­на­вай гьахь­т ин
къан­н и са чар­н и ЦІи­й и Икь­рар­д ик акат­на­ва. Иса­д и­к ай гзаф
чи­риз кІан­за­вай­бур па­тал и ча­ра­ри чІе­х и итиж ара­дал гъиз­ва,
гьикІ ла­гьай­тІа абу­рай Иса­дин кар да­ва­ма­рай лап сиф­те­гьан­бу­ру
Ам кас хьиз ва Адан тер­бет гьикІ кьа­бул­за­вай­тІа акваз­ва.
ЦІи­й и Икь­рар­д ин эхи­рим­ж и ктаб  – «Ке­р е­мат»,  – ви­ч ин
мана-метлебдал гьал­тай­ла, пай­г ъам­бар­ви­лин­ди я. Ам ре­г ьят­диз
кІе­лиз же­дач, ана ин­са­н и­я т­д ин та­рих­да Ал­лагь аваз хьу­н ин сир
ахъай­за­вай гзаф кьа­дар ши­к и­лар гьалт­за­ва, Ал­лагь­ди дуьнь­я ­диз
ийи­дай ду­ван­ди­кай ва и дуьнь­я ­дин чка­дал хъсан ва да­им дуьнья,
ви­чиз «цІи­йи цав­ни, цІи­йи чил» лу­гьуз­вай дуьнья, къве­дай­да­кай
лу­г ьуз­ва. Иса­дин ре­к ьел алай­бу­ру Ада чи­лел тух­вай уьмуьр­дин
гуь­г ъуь­н и­лай ала­тай са шу­м уд цІуд йи­са­ри­лай чпин аям­дар­рин
ва ил­ла­к и гьу­к ум­рин па­тай душ­ман­вал гьисс­за­вай. А ктаб­дин
макь­сад – абу­рук руьгь ку­т ун я. Ада къве­дай уьмуьр­да хи­лас
хьу­нин умуд гуз­ва, ва гьа­ви­л яй а ктаб, ви­ри ЦІи­йи Икь­рар хьиз,
тек са сиф­те кІе­лай­бу­рухъ ваъ, гьакІ чахъ­н и ви­ри­дахъ эл­к ъве­на
кхьен­вай­ди я.
ЦІи­йи Икь­рар къа­д им юнан чІа­лал кхьен­ва ва гзаф се­фер­ра
гъи­лел­ди кхьин хъу­вун­ва. Гьа и кар се­беб яз ЦІи­йи Икь­рар­дин
ктаб­рин кхьин­ра сад са­да­в ай къа­к ъат­з а­в ай чка­я р гьалт­з а­в а.
И ча­ра­ви­лерик мет­леб­д ин жи­г ьет­дай чІе­х и де­г иш­ви­лер квач,
ЦІи­йи Икь­рар­да абур къа­д им гзаф ма­са ктаб­ра авай­да­лай тІи­
мил я. Тар­ж у­ма ийи­дай­ла, бя­зи чкай­рал чІе­х и мет­леб ава­ч ир
ча­ра­ви­лер гьалт­за­ва, и кар­ди сиф­те­г ьан чеш­ме­дин чка­дал юнан
чІа­лал кхьен­в ай гьи тек­сти­н и­к ай мен­фят къа­ч у­н ватІа, гьам
къа­л ур­за­ва. Эхир­да чна а ча­ра­ви­лерин си­я гь гуз­ва, кве­вай абур
лез­г и текст муь­к уь тар­ж у­май­рин тек­сте­рив ге­к ъиг аву­нал­д и
жа­г ъу­риз же­да.
Гьар са ктаб сиф­т е­г ьан куь­руь гьа­х ьу­н и­лай га­тІун жез­в а.
Ктаб­дин эхир­дай квез га­фар­ган жа­г ъи­да. Ана ЦІи­йи Икь­рар­да
гьалт­за­вай ва чпиз ба­я ­нар га­на кІа­н и, ва­ж иб авай га­фа­рин­н и
иба­рай­рин гъа­вур­да тваз­ва. Га­фар­ган­да чпин ма­на къа­л ур­за­вай
га­фар тек­сти­на би­цІи гъет­рен ли­шан­дал­ди къейд авун­ва. Ктаб­дин
эхир­да гьакІ таб­л и­ца­яр ва гьакІ­н и ЦІи­й и Икь­рар­дин вах­та­рин
Фе­лис­тин­дин­ни Му­к ьвал тир Рагъ­э­к ъечІ­дай па­тан кар­та­яр ган­ва.
 7 Сиф­те гаф Сиф­те гаф

Тар­ж у­ма­дин хъсан ери­д ин за­м ин­вал таъ­ми­на­рун ва би­не­дин

кхьин­рин мана-метлеб дуьз­да­к аз ага­к ьа­рун па­тал, тар­ж у­ма Пак
Ка­лам­д ин тек­сте­рин тар­ж у­ма­д из кІе­ве­лай ге­рек тир са жер­г е
илим­дин улам­рай акъат­на­ва. Пак Ка­лам­дин тар­ж у­май­рин Ин­
сти­т ут­ди акъуд­на­вай амай ви­ри кта­бар хьиз, лез­ги чІа­лаз авун­вай
тар­ж у­ма юнан чІа­лан тек­сти­низ ба­ян гу­нин кар­да са­нал­ди ви­ри
хал­к ьа­рин чІа­лар па­тал кьа­бул­на­вай кІа­л уб­рал амал ийиз­вай­ди
я. Тек­сти­н из ба­я н гу­н ин ма­са жуь­ре­яр авай бя­зи чкай­рал чна
абу­ру­к ай сад хкя­на­ва ва тар­ж у­ма­д ин муь­к уь жуь­ре кьил­д ин
къей­де­ра ган­ва.
И тар­ж у­ма­дин би­не­да юнан чІа­лал кхьен­вай текст ава. ЧІа­лар
жуьреба-жуьребур тир­ви­л яй тар­ж у­ма­дин не­т и­жа гзаф кра­ри­лай
ас­л у жез­ва. Тар­ж у­ма­дин те­гьер­ди­ни та­йин ве­зи­фа кьи­ле ту­х уз­ва.
Урус чІа­лаз эл­к ъуьр­на­вай Пак Ка­лам­д ин гьар жуь­ре тар­ж у­ма­яр
ге­к ъи­г у­ни кьил­дин са чІук тар­ж у­ма авун жуьреба-жуьре не­ти­жай­
рал гъиз­вай­ди къа­л у­рун мум­к ин я. И тар­ж у­ма дуьз­ди яни-тушни
чи­рун па­тал кьил­д и са урус та­й ин тар­ж у­ма­дихъ га­лаз ге­к ъи­г из
хьун мум­к ин туш. ЯтІа­н и, ге­к ъиг аву­нал­ди­н и, мана-метлебдин
бя­зи куьлуь-шуьлуьяр кьил­д и чІу­к а­рай ачу­ха­риз же­да.
ЦІи­йи Икь­рар са­к и кьве агъ­зур йис ида­лай ви­лик кхьен­вай­ди
я. Гьа вах­та­ри­лай ам дуьнь­я ­д ин 1450 чІа­лаз эл­к ъуьр­на­ва. Ги­ла
абу­рун ара­да лез­г и чІал­н и ава.
ЦІи­й и Икь­рар лез­г и хал­к ьа­рин чІа­ла­риз тар­ж у­ма аву­н ихъ
де­рин та­рих ава. 1996-йисуз гур­ж ий­рин алим­риз Си­най­да авай
Ека­те­ри­на­дин ки­ли­са­дай чи аям­дин V ва VІІІ ла­гьай асир­ра гъи­
лел­ди кхьен­вай кьве ктаб жа­г ъа­на. Абу­рун ара­да къа­дим удин
чІа­лаз тар­ж у­ма авун­вай ЦІи­й и Икь­рар­д ин чІу­к ар авай. Удин
чІал лез­ги чІа­лахъ га­лаз би­не­дин кІе­ви ала­к ъа­да авай лап му­к ьва
чІа­ла­ри­кай сад я. И ктабри удин ва лез­г и ма­са хал­к ьа­рин чІа­
лар ви­лик фи­н ин ре­к ье­ри­к ай итиж гу­дай фи­к ир ара­дал гъиз­ва.
Гъи­лел­ди авун­вай и кхьи­нар кьил­д ин ктаб яз ис­я т­да чап­дай­н и
акъат­на­ва (И ктаб­д ин къе­не па­та гьа къар­г ъуй­рай къа­ч ун­вай
чІу­ка­рин ши­к и­лар ган­ва).
Пак Ка­лам­дин тар­ж у­май­рин Ин­сти­т ут Пак Ка­лам лез­ги чІа­лаз
эл­к ъуь­ру­нив 30 йис ида­лай ви­лик эгечІ­на. Сиф­те яз акъу­дай кта­
бар «Ма­тІ­а ­я ­лай атай Шад Ха­бар­дай чІу­к ар» (1990) ва «Мар­ка­лай
атай Шад Ха­бар» (1996) я. Са кьа­дар вахт ала­тай­ла, 2004-йисуз
«Лу­к Іа­ди­лай атай Шад Ха­бар ва Ил­ч ий­рин крар», ах­па­н и «Пак
Ка­лам­дин ши­к и­лар» (2009), «Рут, Эс­тер ва Юнус пай­г ъам­бар»
Сиф­те гаф Сиф­те гаф 8

(2010) ва «Ин­ж ил (Кьуд Шад Ха­бар)» (2013) акъат­на, гьакІ­н и

2013-йисуз «Пак Ка­лам­д ин ши­к и­лар» ктаб­д ин ван­ц и­к хьи­нар
аву­на.
Пак Ка­лам­д ин тар­ж у­май­рин Ин­сти­т ут­д ин интернет-чинай
(www.ibt.org.ru) Ин­сти­т ут­д и акъуд­на­вай жуьреба-жуьре кта­бар
жа­г ъу­риз же­да, абу­рук лез­г и чІа­лал­д и акъат­на­вай кта­бар­н и ква.
И ктаб­да чна тек­сти­на гьалт­за­вай ва чеб Азер­бай­жан­да авай
лез­ги чІа­лал ра­хаз­вай­бу­руз те­чиз­вай га­фа­риз кьил­ди къей­дер гуз­ва.
Пак Ка­лам­дин тар­ж у­май­рин Ин­сти­т ут­ди ЦІи­йи Икь­рар лез­
ги чІа­лаз эл­к ъуь­ру­нал гзаф йи­са­ра кІва­ла­хай кса­риз – тар­ж у­ма
авур­бу­руз ва ре­дак­тор­риз, гьакІ­н и и тар­ж у­ма чап­дай акъу­д у­н из
куь­мек га­йи ви­ри­бу­руз ри­к Іин сид­к ьи­дай сагъ­рай лу­г ьуз­ва.
Ма­тІ­а­я­лай атай Шад Ха­бар
 Гьа­хьун
Кьа­бул­на­вай къай­да тир­вал лу­гьун, и Шад Ха­бар кхьей­ди харж
кІватІ­дай­ди тир Ма­тІай Ле­ви я. Адаз Иса Ме­сигь­ди Ви­чин гуь­г ъуь­
на аваз ша ла­гьа­на ва ада­кай Ви­чин цІи­кьвед ил­чи­ди­кай сад аву­на.
Ма­тІая ви­чин ктаб Иса­дин ту­х ум­дин та­рих­ди­лай га­тІун­за­ва.
Ана Иса Ибра­гьи­ман ва Ис­ра­и л­дин па­чагь Да­ву­дан ха­лис эв­лед тир­ди
къа­лур­за­ва. Мукьвал-мукьвал Сиф­те­гьан Икь­рар­дин ктаб­рай ке­ли­
ма­яр гъиз, Вич ату­ни­кай пай­г ъам­бар­ри ви­ли­ка­маз ла­гьай, Ал­лагь­ди
хкя­на­вай гьа па­чагь ва На­з а­р ет Иса сад тир­д и Ма­тІая ачух­д из
къейд­за­ва. Ада гьакІ Иса­ди Ал­лагь­дин Къа­нун та­мам­диз кьи­лиз акъу­
дай­ди­ни къа­лур­за­ва.
Ма­тІая Иса­д ин их­ти­лат­риз ва тер­бет­д из гзаф ди­к ъет гуз­ва
(ктаб­дин тах­ми­нан кьу­дай са па­ю­на). Адан Шад Ха­бар­ди Иса Ал­лагь­
дин па­тай Адан Къа­нун­диз ба­ян ва Адан Па­чагь­лугъ­ди­кай не­си­гьа­тар
гу­нин ну­фуз ва ка­мал авай му­а л­лим хьиз къа­лур­за­ва. Ма­тІая Иса­ди
га­йи тер­бет ке­лим­рин жи­гьет­дай вад чка­дал пай­за­ва: 1) Пе­лел авур
вяз (5-7-кьилер); 2) цІи­кьвед ил­чи­диз га­йи не­си­гьа­тар (10-кьил); 3) Ал­
лагь­дин Па­чагь­лугъ­ди­кай кьи­са­яр (13-кьил); 4) Ме­сигь­дин тил­миз гьикІ
же­да­тІа, гьа­да­кай не­си­гьат (18-кьил); 5) ге­ле­жег­да дуьнь­я­да вуч
же­да­тІа, гьа­да­кай пай­г ъам­бар хьиз ра­х ун (24-25-кьилер). Ма­тІа­ян
ктаб­да ма­са Шад Ха­бар­ра гьат та­вун­вай мад 10 кьи­са ава.

Иса Ме­сигь­д ин ту­х ум

(ЛкІ. 3:23-38)

1  Ин­г ье, Иса Ме­сигь­д ин* ту­х ум­д ин та­рих: Иса Ме­сигь Да­
1 

вуд* па­чагь­д ин ту­х ум­д и­к ай, Да­вуд па­чагь­н и Ибра­г ьи­ман*
ту­х ум­д и­к ай тир. 2  Гьа икІ Ибра­г ьи­ма­лай Исакь* хьа­на. Иса­
кьа­лай Якьуб* хьа­на. Якьу­ба­лай Ягьуд* ва адан стха­яр хьа­на.
3 Ягьу­да­лай Пе­р ецІ­н и Зе­рагь хьа­на, абу­рун ди­де Та­мар тир. Пе­

ре­цІа­лай Гьес­ран хьа­на, Гьес­ра­на­лай Арам хьа­на. 4  Ара­ма­лай

Ами­на­даб хьа­на, Ами­на­да­ба­лай Нагь­ш ун хьа­на. Нагь­ш у­на­лай
Сал­ман хьа­на. 5 Сал­ма­на­лай Ба­гьас хьа­на, Ба­гьа­сан ди­де Ра­гьаб*
Ма­тІай 1  12

тир. Ба­г ьа­са­лай Абид хьа­на, Аби­дан ди­де­н и Рут тир. Аби­да­лай
Ишай* хьа­на. 6  Иша­я ­лай Да­вуд па­чагь хьа­на. Да­вуд па­чагь­д и­
лай Су­лей­ман* па­чагь хьа­на. Су­лей­ман па­чагь­дин ди­де­ни сиф­те
Уьруь­д ик квай паб тир. 7  Су­лей­ман па­чагь­д и­лай Ре­г ьа­бам хьа­
на. Ре­г ьа­ба­ма­лай Аби хьа­на. Аби­д и­лай Асеф хьа­на. 8 Асе­фа­лай
Яша­фат хьа­на. Яша­фа­та­лай Ярам хьа­на. Яра­ма­лай Узи хьа­на.
9 Узи­д и­лай Ятам хьа­на, Ята­ма­лай Ахаз хьа­на. Аха­з а­лай Гьиз­к ьи

хьа­на. 10 Гьиз­к ьи­ди­лай Ма­на­ше хьа­на, Ма­на­ше­ди­лай Аман хьа­на.

Ама­на­лай Яши хьа­на. 11 Яши­д и­лай Ягьи­а­г ьа­к ин ва адан стха­яр
хьа­на. (Им чу­ву­дар* Ба­бил­да* есир­ви­ле гьат­дал­ди хьа­йи вахт тир.)
12 Ба­бил­д из куьч хьа­й и­да­лай кьу­л ухъ Ягьи­а ­г ьа­к и­на­лай Ша­ла­т ил

хьа­на. Ша­ла­т и­ла­лай За­ру­ба­бел хьа­на. 13 За­ру­ба­бе­ла­лай Аби­г ьуд

хьа­на, Аби­г ьу­да­лай Эли­а­к им хьа­на, Эли­а­к и­ма­лай Азур хьа­на.
14  Азу­ра­лай Са­д икь хьа­на. Са­д и­к ьа­лай Ахим хьа­на, Ахи­ма­лай

Эли­г ьуд хьа­на. 15 Эли­г ьу­да­лай Эла­зар хьа­на. Эла­за­ра­лай Ма­тІан

хьа­на, Ма­тІа­на­лай Якьуб хьа­на. 16 Якьу­ба­лай Май­ра­ман* гъуьл
Юсуф* хьа­на. Май­рам Ме­сигь лу­г ьу­дай Иса­д ин ди­де тир. 17 Гьа
икІ Ибра­г ьи­ма­лай Да­вуд па­чагь­дал къве­дал­д и цІу­к ьуд не­сил
авай. Да­вуд па­чагь­дин де­вир­ди­лай та чу­ву­дар Ба­бил­диз есир­ви­ле
ту­х у­дал­ди цІу­к ьуд не­сил авай; чу­ву­дар Ба­бил­д из тух­вай де­вир­
ди­лай та Ме­сигь­дал къве­дал­д и­н и цІу­к ьуд не­сил авай.

Иса ди­де­д из хьун

18  Иса Ме­сигь* икІ ди­де­диз хьа­на: Адан ди­де Май­ра­мак* Юсу­фа*
ли­шан ку­т ун­вай. Абу­рун ме­х ъер хьа­н вачиртІа­н и, Май­рам Пак
Руьгь­ди­кай* ру­фу­нал за­лан хьан­вай­д и ма­л ум хьа­на. 19  Май­ра­
ман чам Юсуф гьахъ-михьи кас тир, адаз Май­рам бе­я­бур та­ву­на,
ам чи­не­ба эл­к ъуьр хъи­й из кІан хьа­на. 20 И фи­к и­рар ийиз­вай­ла,
ах­ва­рай адан па­тав Реб­би­дин* ма­ла­и к* ата­на.
– Да­вуд* па­чагь­д ин эв­лед Юсуф! – ла­г ьа­на ма­ла­ик­д и. – Ваз
Май­рам паб­ви­ле къа­ч уз ки­чІе же­м ир, Адан ру­фу­на авай­ди Пак
Руьгь­ди­лай хьан­вай­д и я. 21 Май­ра­ма Хва ха­да, тІвар­н и Адал Иса
эци­га: Ада Ви­чин халкь гу­нагь­ри­кай* хи­лас­да.
22 Ибур ви­ри пай­г ъам­бар­д и* Реб­би­д ин ме­це­лай ла­г ьай ихь­т ин

га­фар кьи­лиз акъа­т ун па­тал хьа­й и крар я: 23 «Яб це! Руш­вал гу­
май­д и кІва­чел за­лан же­да, ада Хва ха­да, Адаз­н и Има­н у­эл, яни
чахъ Ал­лагь га­ла, ла­г ьа­на тІвар гу­да»i.

i 1:23 Яшай 7:1.

 13 Ма­тІай 2 

Ах­ва­рай ава­тай­ла, Юсу­фа Реб­би­д ин ма­ла­и к­д и ла­г ьай­вал

24 

аву­на. Ада Май­рам паб­ви­ле къа­ч у­на. 25 Амма па­па Хва ха­дал­ди,
Юсуф адав агат­нач. Май­ра­маз Хва хьа­й и­ла, Юсу­фа Адаз Иса
тІвар га­на.

Ариф­да­рар

2  Иса Гьи­руд* па­чагь­д ин де­вир­да Ягьу­дат* ви­ла­я т­д ин Бет­

1 

ле­г ьем ше­г ьер­да ди­де­д из хьа­на. Гьа и чІа­вуз рагъ­э­к ъечІ­дай
па­тай Яру­са­лим­д из ариф­да­рар ата­на.
2 – Гьи­на­в а Чу­вуд­рин* Па­чагь, и му­к ьва­ра ди­де­д из хьан­в ай? –

ха­бар кьу­на абу­ру. – Рагъ­э­к ъечІ­дай па­тай чаз адан гъед аку­на.
Чун Адаз икрам ийиз атан­вай­бур я.
3  И га­ фа­рин ван хьа­й и­ла, Гьи­руд па­чагь­д ик ва адахъ га­лаз
са­нал ви­ри Яру­са­лим­дик къа­ла­бу­л ух акат­на. 4 Гьи­ру­да ви­ри чІе­
хи ха­ха­мар­н и* чу­вуд­рин тав­рат­да­рар* кІватІ­на, абу­ру­вай ха­бар
кьу­на:
– Ме­сигь* гьи­на ди­де­д из хьун ла­зим тир?
5 – Ягьу­дат­да авай Бет­ле­г ьем ше­г ьер­да, – жа­в аб га­на абу­ру. –

Пай­г ъам­бар­ди­ни* икІ кхьен­ва: 6 «Эй Бет­ле­гьем, Ягьу­дат­дин чи­лел

алай ше­гьер! Вун Ягьу­дат­дин чІе­х и ше­гьер­рин ара­да ви­ри­да­лай­ни
гъве­чІи­ди туш. Ви ин­сан­рин ара­дай Зи халкь, яни Ис­ра­и л­дин*
халкь, Хуь­дай­ди, адан кьи­ле Же­дай­д и акъат­да»i.
7 Гьа чІа­вуз Гьи­руд па­чагь­д и ариф­дар­риз чи­не­ба эвер­на, абу­ру­

вай гъед экъечІ­дай дуьз чІав чир­на. 8 Ах­па ада, абур Бет­ле­гьем­диз
ра­к ъур­дай­ла, ла­г ьа­на:
– Алад, фе­на Би­цІекди­к ай галай-галайвал ха­ба­рар яхъ. Ам
квез акур­ла, За­н и Адаз икрам ийи­дай­вал, заз ха­бар це.
9-10  Абур, па­чагь­д из яб га­на, фе­на. Ре­к ье абу­руз чпиз рагъ­э­
къечІ­дай па­тай акур гъед ин­г ье мад ах­к у­на. Ам акур­ла, абу­руз
гзаф хве­ши хьа­на. Гъет­ре абур ви­чихъ га­лаз тух­ва­на. Эхир­ни гъед
ата­на Аял авай кІва­л ин ви­нел акъваз­на. 11  КІва­л из гьа­х ьай­ла,
абу­руз Би­цІек Адан ди­де Май­ра­мав* гваз аку­на. Абур ме­тІе­рал
акъваз­на, Би­цІекдиз икрам аву­на. Чпив гвай ха­зи­на­яр ахъай­на,
Аял­диз абу­ру сав­к ьва­тар яз къи­зил, атир га­лай къир­н и векьер-
кьалар га­на. 12 Абу­руз ах­ва­рай Ал­лагь­д и Гьи­руд па­чагь­дин па­тав
хъфин та­ву­ни­кай ви­ли­ка­маз ла­г ьа­най. Гьа­ви­л яй абур чпин уьл­
кве­диз ма­са ре­к ьяй хъфе­на.

i 2:6 Ми­кей 5:2.

Ма­тІай 2  14

Ми­с­ри­д из ка­т ун
13 Ариф­да­рар хъфей­да­лай кьу­л ухъ Реб­би­дин* ма­ла­ик­ди* ата­на
Юсу­фаз* ах­ва­рай ла­г ьа­на:
– Къа­рагъ! Аял­н и Адан ди­де къа­ч у­на Ми­с­ри­диз* кат, за ваз
кьу­л ухъ эх­вер­дал­д и гьа­на амукь. Гьи­руд* па­чагь, Аял терг авун
па­тал, Ам авай чка­д ихъ къе­к ъвез­ва.
14  Ам къа­рагъ­н а, Аял­н и Адан ди­де къа­ч у­н а, йи­физ Ми­с­
ри­д из ре­к ье гьат­на. 15  Гьа­на абур Гьи­руд па­чагь ре­к ьи­дал­д и
амукь­на. Гьа и са­я гъ­да пай­г ъам­бар­д и* Ал­лагь­д ин ме­це­лай
ла­г ьай ихь­т ин га­фар кьи­л из акъат­на: «За Зи Хциз Мис­ри­дай
хъша ла­г ьа­на»i.
16 Абур Ми­с­ри­д из ка­тай чІа­вуз Гьи­руд па­чагь ариф­да­рар хкве­да

лу­г ьуз акъваз­на­вай. Абур тах­та­на акур­ла, Гьи­ру­даз абу­ру ви­чиз

таб авур­ди чир хьа­на. Пис хъел акат­на, ада Бет­ле­г ьем­да ва адан
па­тав гвай чкай­ра авай кьван кьве йис хьан­вай ва ада­лай гъве­чІи
ви­ри га­да­яр терг авун эмир­на. Би­цІек ди­де­диз же­дай чІав ада
ариф­дар­рин га­фа­рай чир­на. 17  Гьа чІа­вуз Ер­ми­я гь пай­г ъам­бар­
ди* Ал­лагь­дин ме­це­лай ла­г ьай­д и кьи­л из акъат­на: 18 «Ви­ри Ра­ма
тир­вал йикь-шуван гьат­на. Ра­гьил* ви­чин ама­чир аял­рихъ се­к ин
те­жез шехь­за­ва»ii.

Мис­ри­дай хтун
Гьи­руд* па­чагь кьен­маз­ни, Мис­ри­да* Юсу­фаз* ах­ва­рай Реб­
19 

би­дин* ма­ла­ик* аку­на.

20 – Къа­рагъ, Аял­н и Адан ди­де къах­ч у­на, Ис­ра­и л­д ин* чи­ле­рал

ах­лад, Аял ре­к ьиз кІан хьа­й и­бур кьен­ва, – ла­г ьа­на ма­ла­ик­ди.
21 Ада, къа­рагъ­на, Аял­н и Адан ди­де къах­ч у­на, абур Ис­ра­и л­д ин

чи­лел хта­на. 22 Ягьу­дат­да* бу­ба­д ин чка­дал Гьи­руд па­чагь­дин хва

Ар­хе­ла па­чагь­вал ийиз­вай. И кар­ди­кай ха­бар хьа­йи­ла, адаз аниз
физ ки­чІе хьа­на. Амма Юсуф ах­ва­ра авай чІа­вуз, адаз вуч аву­на
кІан­да­тІа Ал­лагь­д и ла­г ьай­ла, ам Га­л и­лей­диз* ата­на. 23 Гьа­на ам
На­за­рет лу­г ьу­дай ше­г ьер­да акъваз­на. Гьа икІ, пай­г ъам­бар­ри*
Ме­сигь­ди­кай* ла­г ьай ихь­т ин га­фар кьи­л из акъат­на: «Адаз ин­
сан­ри На­за­рет­ви лу­г ьу­да».

i 2:15 Гьа­ш и 11:1.

ii 2:18 Ер­м и­я гь 31:15.
 15 Ма­тІай 3 

Ягья пай­г ъам­бар­д ин чир­вал

(Мрк. 1:1-8; ЛкІ. 3:1-18; Ягь. 1:19-28)

3  Гьа йи­к ъа­ра Ягьу­дат­дин* кьу­рум­да ин­сан­риз Ягья пай­г ъам­

1 

бар* пай­да хьа­на. 2 Ада икІ лу­г ьуз­вай:

– Ша Ал­лагь­дин ре­к ьел элячІ, Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ­дин* чІав
ата­на му­к ьва хьан­ва.
3 Яшай пай­г ъам­бар­д и* ла­г ьай га­фар­н и Ягь­я ­д и­к ай я: «Кьу­рум­да

гьа­рай­за­вай­дан ван чкІи­да: „Реб­би­диз* рехъ гьа­зу­ра, Ам къве­дай

рехъ дуьз­ра“»i.
4 Ягь­я ­дал де­ве­д ин сун пе­кер алай, адан юкьва­н и ту­маж­д ин чІул

авай. Ада нез­вай­д и ци­цІер­н и чІу­ру чІи­же­рин вирт тир.

5  Гьа чІа­ вуз адан па­т ав Яру­с а­л им­д ай­н и ви­ри Ягьу­д ат­д ай
ва Яр­дан ва­цІун къе­р ех­ра авай чкай­рай ин­са­нар къвез­в ай.
6  Абу­ ру чпин гу­на­г ьар* хи­ве кьаз­вай, Ягь­я ­д ин кап алаз Яр­
дан ва­цІа цик ака­х ьун къа­ч уз­вай*. 7 Ви­ч ин па­тав цик ака­х ьун
къа­ч ун па­т ал къвез­в ай гзаф фа­ри­с е­я р­н и* са­к ъа­я р* акур­ла,
Ягь­я ­д и абу­руз ла­г ьа­на:
– Эй гъуь­л ягъ­д ин къе­н яй акъа­т ай­бур! Ал­л агь­д и хъи­л яй
ацІа­на квез гу­дай жа­за­д и­к ай кве­вай ка­т из же­да ла­г ьай фи­
кир куь кьи­ле­ра ни ту­на? 8  Къуй куь хъсан кра­рин май­вай­
ри куьн Ал­лагь­д ин ре­к ьел атан­вай­д и* къа­л ур­рай. 9  «Чи бу­ба
Ибра­г ьим* я» лу­г ьуз ацукь­м ир. За квез лу­г ьуз­ва хьи, Ал­лагь­
ди­в ай и къва­нер­н и Ибра­г ьи­м ан ве­лед­риз эл­к ъуь­риз же­д а.
10  ЯкІв­ н и датІа­на та­ра­рин пу­на­рив гьа­зур я: хъсан май­в а­я р
те­г ъи­дай гьар са тар атІа­на цІуз га­дар­да.
11  Квез Ал­ лагь­д ин ре­к ьел къвез кІан хьа­й и­ла, за квев цик
ака­х ьун къа­ч уз та­да. Амма за­лай кьу­л ухъ къве­дай­д и за­лай­
ни гзаф къуд­рат авай­д и же­да. Зун Адан кІва­ч ин къапар гваз
къе­к ъуь­н из­н и ла­й их туш. Ада квев Пак Руьгь­д ик* ва цІук
ака­х ьун къа­ч уз та­да. 12  Адан йирф Ви­ч ин гъи­ле ава, Ада Ви­
чин рат михь­д а, га­т ай къуьл Ви­ч ин бе­г ьер хуь­д ай чка­д из
кІватІ­да, нагъ­вар­н и хкахь ти­й и­дай цІал ку­да.

i 3:3 Яшай 40:3.

Ма­тІай 4  16

Иса цик ака­х ьун къа­ч ун

(Мрк. 1:9-11; ЛкІ. 3:21-22; Ягь. 1:32-34)
13 Гьа чІа­вуз Иса Га­л и­лей­дай* Яр­дан ва­цІал Ягья пай­г ъам­бар­
дин* па­тав цик ака­х ьун къа­ч ун* па­тал ата­на. 14 Ягья Ам акъва­
за­риз алахъ­на.
– Зав Ву­на цик ака­х ьун къа­ч уз ту­на кІан­дай чка­дал Вун цик
ака­х ьун къа­ч уз зи па­тав ву­ч из атан­ва? – ла­г ьа­на ада.
15  – Ис­я т­да гьакІ хьу­рай, – жа­в аб га­на Иса­д и. – Ис­я т­да чна

Ал­лагь­диз кІан­за­вай­д и кьи­л из акъу­дай­тІа дуьз же­да.

Гьа икІ, Ягь­я ­д и Адав цик ака­х ьун къа­ч уз ту­на. 16  Иса, цик
ака­х ьун къа­ч у­на, цяй экъечІ­дай­ла, ца­вар ахъа хьа­на. Ягь­я ­д из
Иса­дал лиф­рен ши­к ил­да аваз Ал­лагь­д ин Руьгь* эви­чІай­вал ва
Адал аму­к ьай­вал аку­на. 17 Ца­ва­рай ра­ха­дай ван ата­на:
– Ам Зи рикІ алай Хва я, Зи шад­вал Гьа­дал­ди я.

Кьу­рум­да те­м ягь авун

(Мрк. 1:12-13; ЛкІ. 4:1-13)

4  Руьгь­д и* Иса, иб­л ис­д и* ре­к ьяй акъуд­да­тІа чи­рун па­тал,

1 

кьу­рум­диз тух­ва­на. 2 ЯхцІур юкъуз­н и яхцІур йи­физ сив хве­

йи­да­лай* кьу­л ухъ Иса­д из ги­ш ин хьа­на. 3  Иса ре­к ьяй акъу­д из
кІан­за­вай иб­лис Адав агат­на.
– Вун Ал­лагь­д ин Хва* яз хьа­й и­ла, и къва­нер фаз эл­к ъуьр­дай
эмир це, – ла­г ьа­на ада.
4 Амма Иса­д и жа­в аб га­на:

– Ка­лам­да* кхьен­ва: «Ин­сан­дал алай чан тек са фал­ди туш.

Ин­сан­ди Реб­би­дин* си­вяй акъат­за­вай гьар са га­фу­нал­ди уьмуьр
ту­х уз­вай­ди я!»i
5-6 Ах­па Ам иб­л ис­д и пак* ше­г ьер­д из тух­в а­на, ана Ам Ал­лагь­

дин КІва­лин* ви­ри­да­лай­н и кьа­к ьан чка­дал хкаж­на:

– Вун Ал­лагь­д ин Хва яз хьа­й и­ла, агъуз хкад­ра,  – ла­г ьа­на
ада. – Ка­лам­да кхьен­ва:

«Ал­лагь­ди Ви­чин ма­ла­ик­риз Вун хуьх лу­гьуз тап­шу­ругъ гу­да.

Абу­ру Вун Ви кІвач къван­цихъ­ни га­лу­кьар та­ву­на
гъи­ле­рал кьу­на ту­х у­да»ii.

i 4:4 Ких­х ьей Къа­н ун 8:3.

ii 4:5-6 За­бур 90:11-12.
 17 Ма­тІай 4 

– Ка­лам­да мад­н и кхьен­ва, – жа­ваб га­на Иса­ди, – «Ви­ри­дан

7 

Реб­би тир Ал­лагь си­нагъ ийи­м ир»i.

8  Иб­л ис­д и Иса мад са кьа­к ьан дагъ­дал тух­в а­на. Ада Иса­д из

дуьнь­я ­дин ви­ри па­чагь­л у­г ъар чпин зур­ба­ви­ле къа­л ур­на.
9 – Ме­тІе­рал акъваз­на заз икрам авур­тІа, ибур ви­ри за Ваз гу­

да, – ла­г ьа­на иб­л ис­д и.

10 Гьа чІа­вуз Иса­д и ла­г ьа­на:

– Алат За­лай, иб­лис, Ка­лам­да кхьен­ва: «Реб­би­диз, ви Ал­лагь­

диз, икра­ма, са Гьа­даз къул­л угъ­н и ая»ii.
11 Гьа­н ­лай иб­л ис­д и Ам се­к ин­д из ту­на. Ма­ла­и к­ри* ата­на Иса­

диз къул­л угъ ийиз хьа­на.

Иса Га­ли­лей­да кІва­лах ту­х уз эге­чІун

(Мрк. 1:14-15; ЛкІ. 4:14-15)
Иса­д из Ягья* къа­за­мат­да тун­вай­да­к ай ха­бар хьа­й и­ла, Ам
12 

Га­ли­лей­диз* фе­на. 13 На­за­рет­дай акъат­на, Ам За­бу­л у­нан­ни Ниф­

та­ли­дин чи­лер хьа­й и чка­да ви­рин къе­рех­да авай Ке­фер­на­г ьум
ше­гьер­да акъваз­на. 14 Гьа икІ, Яшай пай­г ъам­бар­ди* ла­гьай ихь­тин
га­фар кьи­лиз акъат­на: 15 «Ви­рел фи­дай ре­к ье Яр­дан­дин атІа па­та
авай чил! Эй, За­бу­л у­нан чил, эй, Ниф­та­л и­дин чил! Эй чу­ву­дар*
ту­ш ир­бур авай Га­л и­лей! 16  Ми­чІиви­л ик ацукь­на­вай халкь­д из
чІе­х и нур аку­на, уьл­к ве­да ажал­дин хъен­дик ацукь­на­вай­бу­руз­ни
нур­ди экв га­на»iii.
17 Гьа чІа­в а­лай Иса­д и вя­з ер ийиз хьа­на:

– Ша Ал­лагь­дин ре­к ьел элячІ, Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ­дин* вахт

ата­на му­к ьва хьан­ва.

Ин­са­нар кьа­дай гъе­тя­г ъар

(Мрк. 1:16-20; ЛкІ. 5:1-11; Ягь. 1:35-42)
Сад­ра Га­ли­лей­д ин ви­рин* къе­рех­дай фи­дай­ла, Иса­диз гъе­
18 

тя­г ъар тир кьве стха – Пет­ру лу­г ьуз­вай Си­м ун­н и адан стха Эн­
ди­рей аку­на. Абу­ру ви­риз чил ве­г ьиз­вай. 19 Иса­ди абу­руз ла­г ьа­на:
– Зи гуь­г ъуь­на­ваз ша. За кве­к ай ин­са­нар кьа­дай гъе­тя­г ъар
ийи­да.
20 Чпин чи­лер­н и ту­на, абур гьа­сят­да Адан гуь­г ъуь­на­в аз фе­на.

i 4:7 Ких­х ьей Къа­н ун 6:16.

ii 4:10 Ких­х ьейКъа­н ун 6:13.
iii 4:15-16 Яшай 9:1-2.
Ма­тІай 5  18
21 Са кьа­дар мад фе­й и­ла, Иса­д из ма­са кьве стха – Зе­бе­де­я н
хва Якьуб­ни* адан стха Ягья* аку­на. Абу­ру, чпин бу­ба Зе­бе­де­я хъ
га­лаз луьт­к ве­да ацукь­на, чи­лер туь­к Іуьр хъи­йиз­вай. Гьа­бу­руз­н и
Иса­ди Ви­чихъ га­лаз ша ла­г ьа­на. 22  Чпин бу­ба­н и луьт­к ве ту­на,
Якьуб­н и Ягья гьа­сят­да Адан гуь­г ъуь­на аваз фе­на.

Иса­д и гзаф ин­са­нар са­г ъар хъу­вун

(Мрк. 1:39, 3:7-12; ЛкІ. 4:44, 6:17-19)
Иса ви­ри Га­ли­лей* тир­вал къе­к ъвез­вай, Ада Ца­ва­рин Па­чагь­
23 

лугъ­дин* вахт ату­ни­кай Шад Ха­бар* гуз­вай. Ада си­на­г уг­ра* чир­
ви­лер гуз­вай ва гьар жуь­ре аза­рар­ни на­чагъ­ви­лер квай­бур са­г ъар
хъи­йиз­вай. 24 Суь­рия тир­вал Ада­к ай ван-сес чкІа­на; Адан па­тав
гьар жуь­ре­дин аза­рар квай­бур, жи­не­рар* квай­бур, чІур же­дай­бур,
фа­л уж­ди яна­вай­бур ва ма­са­бур гъиз­вай. Ада ви­ри са­г ъар хъи­йиз
хьа­на. 25 Адан гуь­г ъуь­на Га­ли­лей­дай­ни ЦІуд-Шегьердай*, Яру­са­
лим­дай­ни Ягьу­дат­дай* ва Яр­дан вацІ га­лай па­тай­ни халкь гьат­на.

Пе­лел авур вя­зер

(ЛкІ. 6:20-23)

5  Къвез­вай кьван халкь акур­ла, Иса пе­лел хкаж хьа­на. Ам

1 

анал ацу­к ьай­ла, Адан па­тав тил­м и­зар* агат­на. 2  Ам абу­руз

чир­ви­лер гуз эгечІ­на:
3  – Бах­т а­в ар* я Ал­лагь­д ин ви­л ик затІ­н и ава­ч ир­бур, Ца­в а­рин

Па­чагь­л угъ* гьа­бу­рун­д и я!

4 Бах­т а­в ар я шехь­з а­в ай­бур, Ал­лагь­д и абу­руз те­сел­л и гу­да!

5 Бах­т а­в ар я умун­бур, абу­руз ир­си­най чил акъат­да!

6 Бах­та­вар я гьахъ-михьивилихъ* ги­ш ин­бур ва къа­н их­бур, абур

тух же­да!
7 Бах­т а­в ар я ре­г ьим гвай­бур, абу­руз Ал­лагь­д и ре­г ьим ийи­да!

8 Бах­т а­в ар я ми­х ьи рикІ авай­бур, абу­руз Ал­лагь аква­да!

9 Бах­т а­в ар я ис­л ягь­в ал гъиз­в ай­бур, абу­руз Ал­лагь­д ин ве­ле­дар

лу­г ьу­да!
10 Бах­т а­в ар я Ал­лагь­д из кІан­з а­в ай­д и кьи­л из акъуд­з а­в а лу­г ьуз

ху­рук ку­т ун­вай­бур, Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ гьа­бу­рун­ди же­да!

11 Зи те­реф­да­рар я лу­г ьуз, ин­сан­ри куь на­м ус­дик хкІур­дай­ла, куьн

ху­рук ку­та­дай­ла, куь­не жуьреба-жуьре чІу­ру крар аву­на лу­гьуз квек

ква­чир тах­си­рар ку­та­дай­ла, куь­н ­н и бах­та­вар же­да. 12 Куь­не чІе­х и
шад­ви­лер ая, ца­ва­рал квез Ал­лагь­ди зур­ба сав­к ьват гьа­зур­на­ва.
Кве­лай ви­лик хьа­йи пай­г ъам­ба­рар­н и* гьа икІ ху­рук ку­т у­най.
 19 Ма­тІай 5 

Кьел­ни экв
(Мрк. 9:50; ЛкІ. 11:33, 14:34-35)
13  Куьн чи­лин кьел я. Кье­лен ери ква­х ьай­тІа, ам гьикІ уькІуь
хъи­йиз же­да? Мад ам са куь­н из­н и ге­рек хкве­дач, ам ин­сан­рин
кІва­че­рик га­дар­да.
14  Куьн дуьнь­я ­д ин экв я. Дагъ­д ин ку­к Іуш­дал эциг­на­в ай ше­

гьер чуь­н уь­ха­риз же­дач. 15 Куь­к Іуьр­на­вай шем къа­п у­н ин кІа­н ик
ку­та­дач, кІва­ле авай­бу­руз экв гун па­тал, ам ше­мер­ган­да тва­да.
16  Гьа са­я гъ­да куь экуь­н и­н и ин­сан­риз экв гун ла­зим я. Абу­ру­

ни, куь­не ийиз­вай хъсан крар акваз, ца­ва­рал­лай куь Бу­ба­дин*

та­риф ийи­да.

Къанундикай
(ЛкІ. 16:17)
Куь­не Зун Му­са­д и* кхьен­вай Къа­н ун* ва пай­г ъам­бар­рин*
17 

кхьи­нар чІу­риз атан­ва лу­г ьуз фи­к ир­м ир. Зун абур чІу­риз ваъ,
абу­ру ла­г ьай кьван ви­ри крар кьи­л из акъу­диз атан­вай­ди я. 18 За
квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: ца­вар­н и чил амай кьван гагь­да Къа­
нун­да кхьен­вай­бур кьи­л из акъат та­вун­маз, анай гьич са гъве­
чІи гьарф­н и, гьич са цІар­н и квахь­дач. 19  Гьа икІ, ни и гъве­чІи
тагь­к им­ри­кай сад хьа­йи­тІа­н и чІу­рай­тІа ва гьакІ амай ин­сан­риз
абур чІу­риз чи­рай­тІа, Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ­да* ам ви­ри­да­лай­н и
гъве­чІи­д и же­да. Ни и тагь­к и­мар кьи­л из акъу­д из хьа­й и­тІа ва
абур кьи­лиз акъу­д из ма­сад­бу­руз чи­риз хьа­йи­тІа, гьам Ца­ва­рин
Па­чагь­л угъ­да чІе­х и­д и же­да. 20  За квез лу­г ьуз­ва хьи, куь­не Ал­
лагь­диз кІан­за­вай­д и тав­рат­дар­ри­лай­н и* фа­ри­сей­ри­лай* хъсан­
диз кьи­лиз акъу­д из та­х ьай­тІа, кве­вай Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ­диз
гьа­х ьиз же­дач.

Хъи­ле­кай
(ЛкІ. 12:58-59)
Дегь чІа­ва­ра ин­сан­риз ла­г ьай га­фар квез ван хьа­на: «Ягъ­на
21 

ре­к ьи­мир»i, «Ни яна кье­йитІа, адан ду­ван аву­на кІан­да»ii. 22 Амма
За квез лу­гьуз­ва хьи, жу­ван стха­ди­кай хъел къвез­вай­дан ду­ван­ни
аву­на кІан­да. Ни ви­ч ин стха­д из «Вун са затІ­н и туш» ла­г ьай­тІа,

i 5:21 Эх­к ъе­чІун 20:13; Ких­х ьей Къа­н ун 5:17.

ii 5:21 Эх­к ъе­чІун 21:12.
Ма­тІай 5  20

адан ду­ван Мес­л я­г ьат­д и* авун ге­рек я. Ни са ма­са­даз «КІа­маш»

ла­гьай­тІа, ам же­гьен­нем­дин* цІуз ава­т ун ге­рек я. 23-24 Гьа икІ, вун
къур­бан­ган­дал* Ал­лагь­д из къур­банд авун* па­тал, хеб-мал гваз
атай­ла, ви ри­к Іел ви стха­д ин рикІ ва­к ай хан­вай­ди хтай­тІа, вав
гвай къур­бан­дар са къе­рех­д ив тур. Фе­на сиф­те жу­ван стха­дихъ
га­лаз туьх­к ІуькІ, ах­па хта­на жу­ван къур­бан­дар ая. 25 Вахъ га­лаз
гьуь­же­тар­за­вай­да вун ду­ван­д из ту­х уз­ва­тІа, аниз фи­дай ре­к ье
адахъ га­лаз туьх­к Іуьз алахъ. Та­х ьай­тІа, ада вун ду­ван­бег­д ин,
ду­ван­бег­ди­н и вун ви­ч из куь­ме­к ар­за­вай­дан гъи­ле тва­да, ада­н и
вун къа­за­мат­да тва­да. 26 За ваз ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: вал алай бурж
эхи­рим­ж и ке­пек­дал къве­дал­д и вах­г ун та­вун­маз вун къа­за­мат­
дай акъат­дач.

Зи­на­ви­ли­кай
(МатІ. 18:8-9; Мрк. 9:43-48)
Ин­сан­риз ла­г ьай га­фар квез ван хьа­на: «Зи­на­в ал* ийи­
27 

мир»i. 28  Амма За квез лу­г ьуз­ва хьи, гьар вуж са па­паз те­м ягь­
дал­ди ки­ли­гай­тІа, ада ви­ч ин ри­к Іе адахъ га­лаз зи­на­вал аву­на.
29  Эр­
чІи ви­л и вун гу­нагь* ийи­дай йи­к ъаз гъиз­в а­тІа, ву­на ам
акъуд­на га­да­ра: ви ви­ри бе­ден же­г ьен­нем­д ин* цІуз ават­дал­д и,
бе­ден­д ин са чка терг хьун ваз хъсан я. 30  Эр­чІи гъи­л и вун гу­
нагь ийи­дай йи­к ъаз гъиз­ва­тІа, ву­на ам атІа­на га­да­ра, ви ви­ри
бе­ден же­г ьен­нем­д ин цІуз ават­дал­д и, бе­ден­дин са чка терг хьун
ваз хъсан я.

Ча­ра хьу­ни­кай
(МатІ. 19:9; Мрк. 10:11-12; ЛкІ. 16:18)
Мад­н и ла­г ьан­ва хьи, вуж ви­ч ин па­пахъ га­лаз ча­ра жез­ва­
31 

тІа, къуй ада ча­ра хьу­н ин гьа­к ъин­дай чар кхьи­рай, ах­па ча­ра
хьу­рай. 32  Амма За квез лу­г ьуз­ва: вуж ява­вал ийиз­ва­ч ир ви­
чин па­пахъ га­лаз ча­ра жез­ва­тІа, ада ви­ч ин па­паз зи­на­вал­дай*
рехъ ачух­за­ва; рах­к ур­на­вай паб ни гъа­й итІа, гьа­да­н и зи­на­вал
ийиз­ва.

Кьи­не­кай
Дегь чІа­ва­ра ин­сан­риз мад ла­г ьай га­фар­н и квез ван хьа­на:
33 

«Кьур кьин чІур­м ир, Ал­лагь­д ин ви­л ик жу­ван кьи­нер кьи­л из

i 5:27 Эх­к ъе­чІун 20:14; Ких­х ьей Къа­н ун 5:18.

 21 Ма­тІай 5 

акъуд»i. 34  Амма За квез лу­г ьуз­в а: гьич кьин кьа­м ир: я ца­в а­
рал кьа­мир – ам Ал­лагь­д ин тахт я; 35 я чи­лел кьа­мир – ам Ада
кІва­чер эциг­дай куьс­ри я; я Яру­са­л им­дал кьа­м ир  – ам чІе­х и
Па­чагь­д ин ше­г ьер я; 36  я жу­ван кьи­лел кьи­нер кьа­м ир  – ва­
вай ви са чІар­н и я ла­ц у, я чІу­лав ийиз же­дач. 37 Амма куь гаф я
«эхь», я «ваъ» хьу­рай. А га­фа­ри­лай ар­т ух га­фар хьа­йи­тІа, абур
ши­йир­ди­вай я.

Кьи­сас­д и­кай
(ЛкІ. 6:29-30)
Ин­сан­риз ла­гьай га­фа­ри­кай квез ха­бар я: «Ви вил акъу­дай­тІа,
38 

ву­на­н и вил ах­к ъуд, свах акъу­дай­тІа – свах»ii. 39 Амма За квез лу­
гьуз­ва: ваз ши­йир авур­да­лай кьи­сас къах­ч у­мир. Гьа­да­лай­ни ар­т ух
яз, ни ви эр­чІи хъвехъ ягъай­тІа, адахъ муь­к уь хъвехъ­ни эл­к ъуь­ра.
40  Низ вун ду­в ан­д из ву­г а­на ви пе­р ем къа­к ъу­д из кІан хьа­й и­тІа,

адав жу­ван аба­н и гах­це. 41 Ни вун ви­ч ихъ га­лаз са милдин мен­
зил­диз физ маж­бу­рай­тІа, вун адахъ га­лаз кьве милдин мен­зил­диз
алад. 42 Ва­вай тІа­лаб­дай­даз це. Ва­вай бурж къа­ч уз кІан­за­вай­дахъ
да­л у эл­к ъуьр­мир.

Душ­ма­нар кІан хьу­ни­кай

(ЛкІ. 6:27-28, 32-36)
Ин­сан­риз ла­г ьай га­фар квез ван хьа­на: «Жу­в ан му­к ьув
43 

гвай­д и кІан хьухь»iii, «душ­ма­нар – та­к Іан». 44 Амма За квез лу­

гьуз­ва хьи, жу­ван душ­ма­нар­н и кІан хьухь, куьн ху­рук ку­таз­
вай­бу­рун гьа­к ъин­дай дуьа* ая. 45 ИкІ авур­тІа, куьн ца­ва­рал­лай
куь Бу­ба­д ин* ая­лар тир­д и чир же­да. Ада Ви­ч ин ра­к ъи­н ин
ну­рар пис ин­сан­рал­н и хъсан­бу­рал сад хьиз ра­к ъу­риз таз­в а.
Гьахъ-михьибурални, гьахъ-михьи ту­ш ир­бу­рал­н и Ада марф­
ни сад хьиз ра­к ъур­з а­в а. 46  Квез куьн кІан­дай­бур кІан­да­тІа,
ида­к ай квез вуч су­в аб же­д а? И кар харж кІватІ­д ай­бу­ру­н и*
ийиз­в а. 47  Куь­не са­лам ан­ж ах жу­в ан дус­т а­риз гу­зва­тІа, ина
кье­тІен вуч кар ава кьван? Ма­ж у­сий­ри­н и* гьакІ ийиз­вач­н и?
48  Ца­
ва­рал­лай куь Бу­ба­д ик нукь­сан ква­ч ир­вал, куь­н ­н и нукь­
сан ква­ч из хьухь.

i 5:33 Ле­ви 19:12; Кьу­рум­да 30:3.

ii 5:38 Эх­к ъе­чІун 21:24; Ле­ви 24:20; Ких­х ьей Къа­н ун 19:21.
iii 5:43 Ле­ви 19:18.
Ма­тІай 6  22

Са­да­к ьа­д и­кай

6  Ки­лиг гьа, ин­са­нар алай чка­дал жу­ва жув къа­л у­рун па­тал,
1 

хъсан­ви­лер ийи­м ир, та­х ьай­тІа ца­в а­рал­лай куь Бу­ба­д ин*
па­тай квез су­ваб къве­дач. 2  Гьа икІ, са­да­к ьа ин­сан­риз аку­рай
ла­г ьа­на гу­мир. ИкІ, ин­сан­рин ара­да чпин тІвар-ван гьат­рай лу­
гьуз, си­на­г уг­ра­н и* куь­чей­ра кьве чин алай­бу­ру ийиз­ва. За квез
ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва хьи, гьахь­т ин­бу­рув­н и чпин эвез агакь­на­ва.
3-4  Са­
да­к ьа гу­дай­ла, ву­на ийиз­в ай хъсан­в ал акьван сир кваз
хьу­рай хьи, гьат­та ви эр­чІи гъи­л и ийиз­вай­ди чап­ла гъи­лиз чир
та­х ьу­рай. Ву­на сир хве­на ийиз­вай хъсан­вал акваз­вай Бу­ба­д и
ваз су­ваб гу­да.

Дуь­а ­д и­кай
(ЛкІ. 11:2-4)
Дуьа* ийи­дай­ла, кьве чин алай­бу­ру хьиз ийи­м ир. Абу­руз
5 

си­на­г уг­ра­н и* куь­чей­рин пи­пІе­рал ин­сан­риз аква­дай чкай­рал

акъваз­на дуь­а ­яр ийиз па­ра кІан­да. За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва:
гьахь­т ин­бу­рув­н и чпин эвез агакь­на­ва. 6  Дуьа ийи­дай­ла, жу­ван
кІва­лиз гьахь­на, рак агал­на жу­ван так­ваз­вай Бу­ба­диз* дуьа ая.
Чи­не­бан­ди акваз­вай ви Бу­ба­д и ваз су­ваб гу­да.
7  Дуьа ийи­дай­ла, ма­ж у­сий­ри* хьиз, куь­не ар­т у­х ан га­фар лу­

гьу­м ир. Абу­ру, чеб гзаф ра­х ай­ла, чпин ван Ал­лагь­д из къве­да
ла­г ьа­на фи­к ир­за­ва. 8  Абу­руз ух­шар же­м ир, квехъ вуч игь­т и­я ж
ава­тІа, куь­не ам тІа­лаб ийи­дал­д и ви­л и­к а­маз Бу­ба­д из ада­к ай
ха­бар ава. 9 Дуьа икІ ая:

Ца­ва­рал­лай чи Бу­ба,
пак хьу­рай Ви ТІвар!
10 На па­чагь­вал ийи­дай
алукь­рай чІа­вар.
Ца­ва­рал хьиз, чи­лел­ни
къа­дим хьуй Ви къаст.
11 Чи гьар йи­къан са кап фу
къе­маз це На чаз.
12 Чпел бур­жар алай­бур­лай
къах­чун­вай­тІа гъил чна гьикІ,
ГьакІ Ву­на­ни чал ала­май
бур­жа­ри­лай гъил къах­чу.
 23 Ма­тІай 6 
13 Те­м ягь­ри­кай яр­г ъаз ая,
ши­йир­ди­кай хуьх На чун.
Куьз ла­гьай­тІа Ву­на чаз
ийи­дай а чІе­хи­вал –
гьам къу­ват, гьам да­и ­ман
бар­кал­ла я асир­ра.
Амин.

Куь­не квек тах­сир ку­таз­вай­бу­ру­лай гъил къах­ч уз хьа­йи­тІа,

14 

ца­ва­рал­лай куь Бу­ба­д и­н и кве­лай гъил къах­ч у­да. 15  Куь­не квез
пис­вал­за­вай ин­сан­ри­лай гъил къах­ч ун ти­йиз хьа­йи­тІа, куь Бу­
ба­ди­н и куь тах­сир­ри­лай гъил къах­ч у­дач.

Сив хуь­ни­кай
Сив хуь­дай­ла­н и*, кьве чин алай­бур хьиз, паш­ман­да­к аз
16 

акъваз­м ир. Чпи сив хуьз­вай­д и ин­сан­риз аку­рай лу­г ьуз, абу­ру
чпин чи­нар чІур­да. За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва хьи, гьахь­т ин­
бу­рал­н и чпин эвез агакь­на­в а. 17  Ву­на, сив хуь­дай­ла, жу­в ан
кьи­л и­вай чІем гуьцІ­на, чин-гъил чуь­х уьх. 18  АкІ авур­тІа, ву­
на сив хуьз­вай­д и са­даз­н и чир же­дач. Ву­на сив хуьз­вай­д и ваз
так­ваз­вай ви Бу­ба­д из* аква­да. Чи­не­бан­д и акваз­вай ви Бу­ба­д и
ваз су­ваб гу­да.

Дев­лет­д и­кай
(ЛкІ. 11:34, 16:13; МатІ. 12:33-34)
И дуьнь­я ­да дев­лет кІватІ­мир; и дуьнь­я ­да ам гъуьчІре­ни муьр­
19 

хъуь терг­да, угъ­рий­ри ата­на, ви дев­лет чуь­н уьх­да. 20 Дев­лет жу­ваз

ца­ва­рал кІва­тІа, ана ам я гъуьчІ­ре, я муьр­хъуь терг­дач, я угъ­рий­ри
ата­на чуь­н уьх­дач. 21 Ви дев­лет гьи­на ава­тІа, ви рикІ­ни гьа­на же­да.
22 Бе­ден­д ин чи­рагъ ви­лер я, ви­лер ми­х ьи ятІа, ин­сан экуь­най

ацІа­на же­да. 23 Ви­лер чІу­ру ятІа, ин­сан ми­чІи­ви­ле гьат­да. Ви къе­

не авай экв ми­чІи­д и ятІа, а ми­чІи­вал ви­ле эця­г ъай тІуб акван
ти­йи­дай­ди же­да.
24 Гьич са­да­в ай­н и кьве агъа­д из къул­л угъ ийиз же­дач: абу­ру­к ай

сад кІан хьа­йи­тІа, муь­к уь­д и та­к Іан же­да; са­даз ва­фа­вал хве­йи­
тІа, муь­к уь­даз – же­дач. Ал­лагь­д из­н и пу­л у­н из кве­вай сад хьиз
къул­л угъ ийиз же­дач.
Ма­тІай 7  24

Къай­г ъуй­ри­кай
(ЛкІ. 12:22-31)
25 ГьакІ хьа­йи­ла За квез лу­г ьуз­ва: вуч не­да­тІа ва я вуч хъва­да­
тІа лу­г ьуз, жу­ван чан па­тал ва вуч алукІ­да­тІа лу­г ьуз жу­ван бе­ден
па­тал къай­г ъуй­рик же­мир. Чан тІуь­ни­лай­ни, бе­ден пе­ке­ри­лай­ни
ар­т ух туш­ни? 26 Къу­ша­риз ки­лиг: абу­ру я цаз­вач, я гуьз­вач, я бе­гьер
хуь­дай чкай­ра кІватІ­за­вач, амма ца­ва­рал­лай Бу­ба­ди* абу­руз тІуьн
гуз­ва. Куьн къу­ша­ри­лай ар­т ух туш­ни ме­гер? Квез­ни Ал­лагь­ди гу­
да! 27 Кат-галтуг аву­нал­ди кве­вай ни­вай жу­ван уьмуьр са сят­дин
хьа­йи­тІа­ни ар­т у­ха­риз же­да? 28 Пе­ке­рин къай­г ъу­да­ни куьн гьат­мир.
Бу­бу­яр гьикІ экъечІ­за­ва­тІа ки­лиг: абу­ру я зегь­мет чІу­г ваз­вач, я са
затІ храз­вач. 29 Амма За квез лу­гьуз­ва хьи, гьи­х ь­тин иер пе­кер алай
Су­лей­ман* па­чагь­ни и цуь­к ве­ри­кай са­дав ге­к ъи­г из хьун мум­к ин
туш. 30 Къе ни­к Іяй экъечІ­на па­ка къу­лаз ве­г ьи­дай векь Ал­лагь­ди
гьикІ чІа­г ур­за­ва­тІаi ки­лиг! Ада а векь кве­лай ар­т ух чІа­г ур­за­ва­
ни, эй иман­да* за­йиф­бур! 31 Гьа икІ, куьн вуч не­да, я вуч хъва­да,
я та­х ьай­тІа вуч алукІ­да лу­г ьуз къай­г ъуй­рик же­мир. 32 Ма­ж у­си­яр*
тІуьн-хъунихъ гал­туг­за­вай­бур я, ца­ва­рал­лай куь Бу­ба­диз ибур ви­ри
квез ге­рек тир­ди чиз­ва. 33 Гьа­ви­л яй сиф­те куь­не Ал­лагь­дин Па­чагь­
лугъ* ва Адан гьахъ-михьивал* жа­г ъу­ра. Амай­ди Ада квез кІукІ­ни
алаз гу­да. 34  Гьа икІ, па­ка­г ьан йи­к ъан къай­г ъу чІу­г ва­мир, адан
къай­г ъу­да па­ка хьухь. Къе­н ин юкъуз къе­н ин къай­г ъу­яр­н и бес я.

Ма­са­дан ду­ван аву­ни­кай

(ЛкІ. 6:37-38, 41-42)

7  Куь­не ма­са­дан ду­ван аква­мир, Ал­лагь­ди куь ду­ван­ни аква­

1 

дач. 2 Куь­не гьи­х ь­тин ду­ван ийиз­ва­тІа, Ал­лагь­ди куь ду­ван­ни

гьакІ ийи­да. Куь­не гьи­х ь­т ин уьлч­ме­дал­ди алцу­май­тІа, квез­н и
гьахь­т ин уьлч­ме­дал­д и ал­ц ум­да. 3 Жу­ван ви­ле авай чу­к ьван так­
ваз, ву­чиз ваз ви стха­д ин ви­ле авай кьал аква­да? 4 Я та­х ьай­тІа,
ва­вай, жу­ван ви­ле авай чу­к ьван так­ваз, ви стха­диз, къа­ла за ви
ви­ле авай кьал акъуд­да лу­г ьуз же­да­н и? 5 Кьве чин алай­ди! Сиф­
те жу­ван ви­ле авай чу­к ьван акъуд, ах­па ваз жу­ван стха­дин ви­ле
авай кьал акъуд­дай­вал аква­да. 6 Ки­цІе­рин ви­лик пак* за­тІар ве­
гьи­мир, абу­ру, вал ве­г ье­на, вун кІус-кІус ийи­да. Ва­к Іа­рин ви­лик
жу­ван гев­г ье­рар* га­дар­м ир. Абу­ру адаз кІур гу­да.

i 6:30 ЧІа­г у­рун – иер авун.

 25 Ма­тІай 7 

Мад гъи­ле­ра дуь­а ­д и­кай

(ЛкІ. 11:9-13)
ТІа­ла­ба – квез гу­да; къе­к ъуьгъ – квез жа­г ъи­да, рак га­т ут –
7 

квез ахъай­да. 8 Гьар ни тІа­ла­бай­тІа, гьа­да къа­ч у­да, вуж къе­к ъвей­
тІа, гьа­даз жа­г ъи­да, ни рак га­тайтІа, гьа­даз рак ахъай­да. 9  Хци
фу це ла­г ьай­ла, кве­к ай гьич са бу­ба­д и­н и фан чка­дал адав къван
ву­г у­дач. 10 Хци гьуь­л уьн гъед тІа­ла­бай­ла, адан чка­дал гъуь­л ягъ
гу­дач. 11  Куьн хьтин пис­бу­ру чпин аял­риз хъсан сав­к ьва­тар гуз
хьа­йи­ла, ца­ва­рал­лай Бу­ба­д и­вай­н и* Ви­ч и­вай тІа­ла­бай­даз хъсан
сав­к ьва­тар гуз же­дач­н и ме­гер?
12 Гьа икІ, ин­сан­ри куьн па­т ал вуч аву­на кІан­з а­в а­тІа, куь­не­н и

гьа­бу­руз гьахь­т ин крар ая. Къанундини* пай­г ъам­бар­ри* гьа икІ

лу­г ьуз­ва.

Муь­тІуьгъ хьу­ни­кай
(ЛкІ. 6:43-44, 13:24-27)
13  Фи­дай­ла гуь­тІуь ва­ра­рай алад, гь­яр­к ьуь ва­ра­ри­н и ге­г ьенш
ре­к ьи же­г ьен­нем­д из* ту­х у­да. Гзаф­бур гьахь­т ин ре­к ьяй физ­ва.
14  Гуь­тІуь ва­ра­ри­н и че­т ин ре­к ьи уьмуьр­д ихъ ту­х у­да, а рехъ тІи­

мил­бу­руз жа­г ъи­да.

15  Куь па­т ав хи­пер хьиз къвез­в ай та­пан пай­г ъам­бар­ри­к ай*
му­к ъа­я т хьухь, къе­н яй абур вагь­ш и жа­на­ву­рар я. 16  Квез абур
май­вай­ри­лай чир же­да. Ме­г ер къва­к ъва­д ин ва­ла ци­п ицІ гъи­
да­н и? Къал­г ъан­д и­л ай ин­ж ил атІуз жен­н и? 17  Хъсан тар­ц и
хъсан май­в а­я р гъи­да, чІу­ру тар­ц и  – чІу­ру май­в а­я р. 18  Хъсан
тар­ц и­вай чІу­ру май­ва­я р гъиз же­дач, пис тар­ц и­вай­н и  – хъсан
май­ва­я р. 19  Хъсан май­ва­я р те­г ъиз­вай гьар гьи тар хьа­й и­тІа­н и
атІа­на цІуз га­дар­да. 20 ГьакІ хьа­й и­ла квез абур чпин май­вай­ри­
лай чир же­да.
21  Заз «Агъа, Реб­ би*» лу­г ьуз­вай кьван­бур ви­ри Ца­ва­рин Па­
чагь­л угъ­д из* акъат­дач, Аниз акъат­дай­д и ан­ж ах Зи Бу­ба­д ин*
къаст кьи­л из акъуд­за­вай­д и я. 22  Къи­я ­мат­д ин юкъуз* гзаф­бу­ру
Заз лу­г ьу­да: «Я Агъа, я Реб­би, Ал­лагь­дин га­фар Ви ТІвар­цІе­лай*
ин­сан­рал ага­к ьа­рай­д и чун ту­ш ир­н и? Ви ТІвар­цІе­лай жи­не­рар*
хкуд­за­вай­бур­н и чун ту­ш ир­н и? Гзаф ала­ма­тар­н и чна Ви ТІвар­
цІе­лай аву­на­чир­н и бес?»
23 Ах­па За абу­руз лу­г ьу­да: «Заз куьн гьич чи­дай­бур туш. Алат

За­лай, куь­не чІу­ру крар гзаф аву­на».

Ма­тІай 8  26

Мягь­кем ва гъуьр­г ъуь хан­дакІ­ри­кай

(ЛкІ. 6:47-49)
24  Зи Га­фа­риз яб гуз, абур кьи­л из акъуд­за­вай­д и, акьул авай,
кІвал эциг­дай­ла, кІва­лин би­не къван­цел эци­гай ин­сан­диз ух­шар
я. 25 Марф къва­на, ва­цІар алахь­на, га­рар акъат­на. Ви­ри гьа кІва­
лихъ эл­к ъве­на, амма, би­не­да чар­х у­н ин къван ава лу­г ьуз кІвал
чкІа­нач. 26 Амма зи га­фа­риз яб гуз, абур кьи­лиз акъуд ти­йиз­вай­ди
кІвал хан­дакІ ава­ч из, къу­ма­дал эциг­на­вай ах­макь­диз ух­шар я.
27 Марф къва­на, ва­цІар алахь­на, га­рар акъат­на гьа кІва­лел ацалт­

на. КІвал ацахь­на, зур­ба­да­к аз чкІа­на.

28  Иса­д и Ви­ч ин га­фар ла­г ьа­на куь­тя­г ьай­ла, Адан чир­ви­ле­ри

ви­ри мягь­те­лар­най, 29  ву­ч из ла­г ьай­тІа Иса­д и Ви­ч ин чир­ви­лер

абу­рун тав­рат­дар­ри* хьиз гуз­ва­ч ир. Ада Ви­чин чир­ви­лер гъи­ле
ви­ри гьу­к ум авай­да хьиз ин­сан­рал ага­к ьар­за­вай.

Жу­зам азар квай­д и са­г ъар хъу­вун

(Мрк. 1:40; ЛкІ. 5:12-14)

8  Иса пе­ле­лай агъуз эвичІ­дай­ла, Адан гуь­г ъуь­на гзаф халкь

1 

гьат­на. 2 Адан па­тав жу­зам* азар­д и кьун­вай са кас­ди, ата­на,

икрам аву­на:
– Я Агъа! – ла­г ьа­на ада. – Ваз кІан хьа­йи­тІа, Ва­вай Зун са­
гъар хъи­йиз же­да!
3 Иса­д и гъи­лер яр­г ъи аву­на, адак гъил кя­на, ла­г ьа­на:

– КІан­за­ва Заз, сагъ хъхьухь!

Гьа га­фу­н и­лай кьу­л ухъ, сад­ла­г ьа­на, жу­зам хкат­на, ам сагъ
хъхьа­на.
4 – Ки­л иг гьа, гьич са­даз­н и чуькь­м ир, амма, ха­х ам­д ин* па­т ав

фе­на, жув гьа­даз къа­л у­ра, – ла­гьа­на Иса­ди. – Вун азар хка­т у­нин
сагъ­л угъ­дай Му­са­д ин* Къа­н ун­д ив* кьа­дай­вал къур­банд­н и це.
Гьа идал­ди вун ди­ри хъхьан­вай­д и чир хьу­рай.

Вач-хъша са­г ъар хъу­вун

(ЛкІ. 7:1-10, 13:28-29; Ягь. 4:46-53)
5-6 Иса Ке­фер­на­гьум ше­гьер­диз гьа­х ьай­ла, Адан па­тав Рим­дин*
ас­кер­рин кьи­ле авай­д и ата­на:
– Я Агъа! – ми­нет­дал­д и ла­г ьа­на ада. – Зи вач-хъша фа­л уж­ди
яна кІва­ле къат­к ан­ва, адаз та­д и гуз­ва.
7 – За ата­на ам са­г ъар хъи­й и­да, – ла­г ьа­на Иса­д и.
 27 Ма­тІай 8 

– Я Агъа! – ла­г ьа­на ас­кер­рин кьи­ле авай­да. – Вун зи кІва­

8 

чел зи кІва­л из ату­н из зун ла­й их туш. ЯтІа­н и, зи вач-хъша сагъ

хъи­йи­дай са гаф лагь. 9 Зун ма­са­дан гъи­лик квай ин­сан ятІа­н и,
захъ жу­ваз та­бий ас­ке­рар­н и ава. Абу­ру­к ай са­даз за «Алад» ла­
гьай­тІа, ам фи­да. Муь­к уь­даз «Инал ша» ла­г ьай­тІа, ам къве­да. Зи
вач-хъшадиз «и кар ая» ла­г ьай­тІа, ада ам гьа­сят­да ийи­да.
10 И га­фа­рин ван хьа­й и Иса мягь­т ел хьа­на, Ада Ви­ч ихъ га­лаз

къвез­вай ин­сан­риз ла­г ьа­на:

– За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: Ис­ра­и лда­н и* заз икьван Захъ
иман* ийиз­вай са кас­н и аку­нач.
11 За квез лу­г ьуз­в а хьи, гзаф­бу­ру, рагъ­э­к ъечІ­дай ва рагъ­а ­к Іи­дай

па­та­рай ата­на, Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ­да* же­дай меж­лис­да Ибра­гьи­

ман*, Иса­к ьан* ва Якьу­бан* па­та­рив чпин чка­яр кьа­да. 12 Амма
чеб гьа Па­чагь­л угъ­дин* ве­к и­лар яз гьи­саб­за­вай­бур а меж­лис­диз
ахъай­дач, абур ми­чІи къе­цел га­дар­да. Ана абу­ру сас­н и ре­г ъве­да,
шел-хвални ийи­да.
13 Иса­д и ас­кер­рин кьи­ле авай­даз ла­г ьа­на:

– Алад, ву­на Захъ икьван иман ийиз­ва­тІа, ви ри­к Іе авай гьар

са кар За кьи­л из акъуд­да.
Адан вач-хъша гьа­сят­да сагъ хъхьа­на.

Гзаф­бур са­г ъар хъу­вун

(Мрк. 1:29-34; ЛкІ. 4:38-41)
Пет­ру­дин кІва­лиз атай­ла, Иса­диз адан яран ди­де ифин алаз
14 

къат­к ан­ваз аку­на. 15  Иса­д и адак кя­на­маз­н и, ифин алат­на. Ам

къа­рагъ­на абу­рун кьилел-кІвачел эл­к ъвез эгечІ­на.
16  Ня­
н и хьа­й и­ла, Иса­д ин па­тав жи­не­рар* квай гзаф­бур гъа­
на. Ада Ви­ч ин га­фу­нал­д и абу­ру­к ай жи­не­рар хкуд­на, аза­рар
квай­бур са­г ъар хъу­ву­на. 17 Гьа икІ Яшай пай­г ъам­бар­ди* ла­г ьай
ихь­т ин га­фар кьи­л из акъат­на: «Ам, чи аза­рар Ви­чел къа­ч у­на,
гваз хъфе­на»i.

Иса­д ин гуь­г ъуь­на­ваз физ кІан­за­вай­бур

(ЛкІ. 9:57-60)
Иса­диз Ви­чин па­тав гзаф халкь гваз акур­ла, Ада Ви­чин тил­
18 

миз­риз* ви­рин муь­к уь па­таз экъе­чІун эмир аву­на. 19 Гьа чІа­вуз

са тав­рат­дар­ди* ата­на Адаз ла­г ьа­на:

i 8:17 Яшай 53:4.

Ма­тІай 8  28

– Му­а л­лим! Вун гьи­н из фе­й и­тІа­н и, зун­н и Ви гуь­г ъуь­на аваз
къве­да.
20 – Си­к Іерихъ ма­г ъа­ра­я р же­да, ца­вун къу­ша­рихъ­н и – му­к ар,

амма Ин­сан­дин Хцихъ* кьил эциг­дай са чка авач, – жа­ваб га­на

Иса­ди.
21 Ах­па ма­са­да, Адан тил­м из­ри­к ай са­да, Адаз ла­г ьа­на:

– Я Агъа! Ву­на заз фе­на эвел зи бу­ба ку­ч ук­дай их­т и­яр це.
22 Амма Иса­д и ла­г ьа­на:

– Вун Зи гуь­г ъуь­на аваз ша, кье­й и­бур къуй чан алай ме­йит­ри
ку­ч ук­рай.

ТІур­фан се­к и­на­рун

(Мрк. 4:36-41; ЛкІ. 8:22-25)
23  Иса луьт­к ве­да акьа­хай­ла, Адан гуь­г ъуь­на аваз Адан тил­ми­
зар­н и* акьах­на. 24 Ви­рел ахь­т ин тІур­фан акьалт­на хьи, луьт­к ве
ле­пей­рик ака­тиз хьа­на; амма Иса ксан­вай. 25 Гьа чІа­вуз тил­ми­зар
Адан па­тав ата­на, Ам ах­ва­рай авуд­на, ла­г ьа­на:
– Я Агъа! Чун цин кІа­н из яза­ва, чун хи­лас ая.
26 – Квез ву­ч из икьван ки­ч Іе я, иман­да* за­й иф­бур? – ла­г ьа­на

абу­руз Иса­ди.
Ам къа­рагъ­на, га­руз­н и ви­риз «Кис хьухь» ла­г ьа­на эмир га­на,
ви­рин кьуд па­та лал кье­на.
27 Тил­м и­з ар мягь­т ел хьа­на:

– И Ви­чиз га­рар­н и вир муь­тІуь­г ъар­за­вай­ди вуж хьуй? – ла­

гьа­на абу­ру.

Га­да­рей­да жи­не­рар хку­д ун

(Мрк. 5:1-17; ЛкІ. 8:26-37)
28  Иса муь­к уь къе­рех­да авай Га­да­рей уьл­к ве­диз фе­йи­ла, Адал
жи­не­рар* квай кьве кас гьалт­най. Абур кье­йи­бур тва­дай кьветІерай-
сурарай экъечІ­на­вай­бур тир. Абур акьван ха­та квай­бур тир хьи,
кьве­тІе­рин па­тав гвай гьа ре­к ьяй гьич са­да­вай­н и физ же­да­чир.
29 Абу­ру гьа­рай­на ла­г ьа­на:

– Ваз ча­вай вуч кІан­за­ва, Ал­лагь­дин Хва*? Вун иниз чун азаб­
рик ку­та­дай вах­т у­н и­лай ви­л ик атан­ва.
30 Абу­ру­к ай яр­г ъал хьиз ва­к Іа­рин са чІе­х и суь­руь­д и векь нез­

вай. 31 Жи­нер­ри Иса­д из ми­не­т из хьа­на:

– Ву­на чун и ин­сан­ри­к ай хку­д из хьа­й и­тІа, чун Ву­на атІа ва­
кІа­рик кух­т ур.
 29 Ма­тІай 9 

– ХкечІ, – ла­г ьа­на Иса­д и.

32 

Абур­ни ин­сан­ри­кай хкечІ­на, фе­на а ва­кІа­рик акахь­на. Ва­кІар­ни,

гьа­сят­да са чар­ха­лай хка­дар­на, ви­рин кІа­низ яна. 33 Ва­кІар­ба­нар­ни
чу­к ур­на ше­г ьер­д из хта­на. Ана абу­ру жи­не­рар квай­бу­рун кьи­лел
атай­да­кай ва ва­к Іа­риз хьа­й и­да­к ай ахъай­на. 34  Ин­лай ше­г ьер­да
авай кьван ви­ри ин­са­нар Иса­д из ки­л и­г из Адан ви­лик экъечІ­на.
Ам акур­ла, халкь­д и Ада­вай чпин чи­ле­ри­лай хъфин тІа­лаб­най.

Фа­л уж­д и яна­вай­д и са­г ъар хъу­вун

(Мрк. 2:1-12; ЛкІ. 5:18-26)

9  Гьа чІа­вуз Иса луьт­к ве­да аваз ви­ре­лай эля­чІна Ви­чин ше­
1 

гьер­д из хта­на. 2  Адан па­тав ме­сел алаз фа­л уж­д и яна­вай­д и

гъа­на. Иса­ди, абу­рун иман* акур­ла, фа­л уж­ди яна­вай­даз ла­гьа­на:
– Ви­к Іегь хьухь, чан хва! Ви гу­нагь­ри­лай* гъил къах­ч ун­ва.
3 Гьа и ара­да тав­рат­дар­ри­к ай* са бя­зи­бу­ру чпи чпик ла­г ьа­на:

– Ада Ал­лагь­д из аси­вал ийиз­ва.

4  – Куь­не ву­ч из куь ри­к Іе­ра чІу­ру фи­к и­рар тваз­в а? – абу­рун

фи­к и­рар акур­ла, ла­г ьа­на Иса­д и. – 5 Вуч лу­г ьун ре­г ьят я: «Ви гу­
нагь­ри­лай гъил къах­ч ун­ва» лу­г ьун ре­г ьят яни, я та­х ьай­тІа «Къа­
рагъ, ах­лад» лу­г ьун? 6 Амма Ин­сан­дин Хцихъ* гу­нагь­ри­лай гъил
къах­ч у­дай их­т и­яр и дуьнь­я ­дал авай­д и квез чир хьун па­тал, За
фа­л уж­ди яна­вай­даз лу­г ьуз­ва: «Къа­рагъ, жу­ван мес­н и къах­ч у­на
кІва­лиз ах­лад».
7 Ам къа­рагъ­на, ви­ч ин кІва­л из хъфе­на.

8 Халкь­д из и кар акур­ла, ки­ч Іе хьа­на ва ин­сан­риз ихь­т ин ала­

кьун ган­вай Ал­лагь­д из шу­к у­рар аву­на.

Ма­тІа­я­кай Иса­д ин тил­миз хьун

(Мрк. 2:13-17; ЛкІ. 5:27-32)
Анай хъфи­дай­ла, Иса­диз харж кІватІ­дай* чка­дал ацукь­на­вай
9 

Ма­тІай лу­г ьу­дай са кас аку­на.

– Зи гуь­г ъуь­на аваз ша, – ла­г ьа­на Иса­ди.
Ма­тІай, къа­рагъ­на, Адан гуь­г ъуь­на аваз фе­на.
10  Ма­тІа­я н кІва­ле Ада фу не­дай­ла, аниз харж кІватІ­дай­бур­н и

муь­к уь гу­нагь­ка­рар ата­на, Иса­д ихъ­н и Адан тил­миз­рихъ* га­лаз

ацукь­на фу нез эгечІ­на. 11 Фа­ри­сей­риз* и кар акур­ла, абу­ру Адан
тил­миз­ри­вай ха­бар кьу­на:
– Куь Му­а л­лим­д и харж кІватІ­за­вай­бу­рухъ­н и гу­нагь­кар­рихъ
га­лаз ву­чиз фу нез­ва?
Ма­тІай 9  30

И га­фар ван хьа­й и­ла, Иса­д и абу­руз ла­г ьа­на:

12 

– Же­рягь сагъ­бу­руз ваъ, на­чагъ­бу­руз ге­рек я. 13  Алад, фе­на

Ка­лам­да* авай га­фа­рин ма­на вуч ятІа, гьа­да­к ай фи­к и­ра: «Заз
кве­вай кІан­за­вай­д и къур­банд ваъ, ре­г ьим я»i. Зун гьахъ-михьи
ин­сан­риз ваъ, гу­нагь­к ар­риз зи па­тав эве­риз атан­вай­ди я.

Сив хуь­ни­кай
(Мрк. 2:18-22; ЛкІ. 5:33-38)
14 Гьа чІа­вуз Иса­д ин па­тав Ягь­я ­д ин* тил­ми­зар* ата­на ла­г ьа­на:
– Чна­н и фа­ри­сей­рин* тил­м из­ри си­вер гзаф хуьз­ва, бес Ви
тил­миз­ри ву­чиз хуьз­вач?
15 – Чам чпихъ га­ла­май кьван гагь­да ме­х ъе­рин мугь­ман­ри­в ай

пе­ри­шан яз акъва­зиз же­да­н и? – ла­г ьа­на Иса­ди. – Амма са чІав

ата­на, чпи­вай чам къа­к ъу­дай­ла, абу­ру сив хуь­да*.
16  Гьич са­да­н и цІу­ру пе­ке­риз цІи­й и пар­ча­д и­к ай пи­не ядач,
ягъай­тІа, цІи­йи­да цІу­ру­д и акъаж­на, тІек­вен авай­да­лай­н и чІе­х и
ийи­да. 17 Гьич са­да­ни цІи­йи че­х ир куьгь­не це­ле­риз ца­дач. Ца­йи­
тІа, че­х ир­ди цІу­ру цел хъит­к ьи­нар­да – вун че­х ир­ди­кай­н и же­да,
це­ле­ри­кай­н и. ЦІи­й и че­х ир цІи­й и це­ле­ра ца­да. Гьа чІа­вуз цІи­йи
че­х ир­н и сагъ амукь­да, цІу­ру це­лер­н и.

Гьа­к им­д ин ру­шал чан хкун

(Мрк. 5:22-43; ЛкІ. 8:41-56)
И га­фар Иса­ди Ягь­я ­дин* тил­миз­риз* лу­гьу­дай­ла, Адан па­тав
18 

са гьа­к им ата­на.
– Зи руш гьа ис­я т­да кьен­ва, та­ва­к ъуй­да, ата­на адал гъи­лер
эциг*, ам чан­дал хкве­да, – Адаз икрам аву­на, ла­г ьа­на гьа­к им­ди.
19 Иса­н и тил­м и­з ар гьа кас­д ин гуь­г ъуь­на аваз фе­на.

20 Ин­г ье, цІи­к ьвед йи­суз къе­н яй иви физ ази­я т­д ик квай па­па,

кьу­л у­х ъай ата­на, Иса­д ин пар­тал­д ин це­нек гъил кя­на. 21 А па­па
ви­чи ви­чик ви­ли­к а­маз кьетІ­на­вай:
– За Адан пар­тал­д ик гъил кягъайтІа, зун сагъ хъже­да.
22 Эл­к ъве­на ам акур Иса­д и ла­г ьа­на:

– КІе­виз акъваз, чан руш! Ви иман­д и* вун хи­лас­на.

Гьа сят­ди­лай а паб сагъ хъхьа­на.
23-24 Иса­д и, гьа­к им­д ин кІва­л из ата­на, кфил­дал яс­д ин ма­к ьа­мар

яза­вай­бур­н и лу­г ьу­нар­за­вай­бур акур­ла, абу­руз ла­г ьа­на:

i 9:13 Гьа­ш и 6:6.

 31 Ма­тІай 9 

– ЭкъечІ инай, руш кьен­вач, ам ксан­ва.

Амма анал алай ин­са­нар адал хъуь­ре­на.
25  КІва­л яй ин­са­нар акъу­дай­ла, Ада ата­на ру­шан гъил кьу­на,

руш­ни къа­рагъ­на. 26 И кар­ди­кай ван гьа­нин ви­ри чи­ле­рал чкІа­на.

Кьве буьр­к ьуь­д и са­г ъар хъу­вун

Иса анай хкве­дай­ла, Адан гуь­г ъуь­на кьве буьр­к ьуь­ди гьат­на.
27 

– Да­вуд* па­чагь­дин Хва! – гьа­рай­за­вай абу­ру. – Чаз ре­г ьим ая!

28 Ам кІва­л из хтай­ла, буьр­к ьуь­бур Адал алкІа­на. Иса­д и абу­руз

ла­г ьа­на:
– За­лай куьн са­г ъар хъи­й из алакь­дай­дахъ куьн агъун­ва­н и?
– Эхь, Агъа! – ла­г ьа­на абу­ру.
29 Гьа­нал Ада абу­рун ви­ле­рик гъил кя­на, ла­г ьа­на:

– Куь­не Захъ иман* ийиз­ва­тІа, куь ри­к Іе авай гьар са кар За

кьи­лиз акъуд­да.
30 Абу­рун ви­лер ахъа хьа­на.

– Ки­лиг гьа, Зун вуж ятІа, са­даз­н и чир та­х ьу­рай, – кІе­ве­лай
ла­г ьа­на Иса­ди.
31  Амма абу­ру, анай экъечІ­на, гьа чил тир­в ал Иса­д и­к ай ван-

сес ту­на.

Лал кас са­г ъа­рун

Буьр­к ьуь­бур экъечІ­дай­ла, Иса­д ин па­тав жи­не­рар* квай са
32 

лал кас гъа­на. 33 Ада­кай жи­не­рар хку­дай­ла, лал­дай чІал акъат­на.

Мягь­тел хьа­йи халкь­д и лу­г ьуз хьа­на:
– Ихь­т ин кар Ис­ра­и л­да* са­даз­н и акур­ди туш.
34 Амма фа­ри­сей­ри* Иса­д и­к ай ла­г ьа­на:

– Жи­не­рар хкуд­дай къу­в ат Ада жи­нер­рин кьи­ле­в ай­да­в ай

къа­ч уз­ва.

Гвен гзаф я, гуь­дай­бур – тІи­мил

Гьа икІ ше­г ьер­ра­н и хуь­ре­ра къе­к ъвез, Иса­д и си­на­г уг­ра*,
35 

чир­ви­лер гуз, Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ­д ин* вахт атан­вай­да­кай Шад

Ха­бар* гуз, ин­сан­рин тІа­лар ва аза­рар са­г ъар хъи­йиз хьа­на. 36 Гзаф
халкь акур­ла, Адаз абу­рун язух ата­на. Абур, чу­бан ава­чиз, аман
атІа­н вай, кичІ ака­тай хи­пер хьиз авай. 37 Гьа чІа­вуз Ада Ви­чин
тил­миз­риз* ла­г ьа­на:
– Гвен бул я, гвен гуь­дай­бур – тІи­мил. 38 ГьакІ хьа­йи­ла, гве­нин
Ие­си­ди­вай гвен гуь­дай­бур мад ра­к ъу­рун тІа­лаб ая!
Ма­тІай 10  32

Тил­ми­зар чир­ви­лер гуз ра­к ъу­рун

(Мрк. 3:15-19, 6:7-11; ЛкІ. 6:14-16, 9:1-5; Кр. 1:13)

10  Иса­ди Ви­ч ин цІи­к ьвед тил­м из­д из* эвер­на, абу­руз чІу­ру
1 

жи­не­рар* хкуд­дай их­т и­яр ва гьар жуь­ре­дин тІа­лар­ни аза­

рар са­г ъар хъи­йи­дай къу­ват га­на. 2 ЦІи­к ьвед ил­чи­дин* тІва­рар
ибур я: сад ла­г ьай­д и, ви­ч из гьакІ­н и Си­м ун лу­г ьуз­вай, Пет­ру,
адан стха Эн­ди­рей, Зе­бе­де­я н ру­х ва­яр тир Якьуб* ва Ягья*, 3 Фи­
липІ ва Бар­тІа­ла­май, ТІу­май ва харж кІватІ­дай­ди* тир Ма­тІай,
Гьал­фе­я н хва Якьуб ва Та­дас, 4 Си­м ун Мил­лет­баз* ва Иса ма­са
га­йи Ис­ка­ри­я т Ягьуд*.
5 Иса­д и и цІи­к ьвед­н и ра­к ъур­дай­ла, абу­руз эмир аву­на:

– Чу­ву­дар* ту­ш ир­бу­рун ви­ла­я т­риз фи­мир, са­ма­ри­я т­вий­рин*

ше­г ьер­диз­ни гьахь­мир. 6 Сифтени-сифте куьн, хи­пер хьиз, те­леф
хьан­вай Ис­ра­и л­дин* халкь­дин па­тав алад. 7 Вач, абу­руз Ца­ва­рин
Па­чагь­л угъ­дин* вахт хьан­вай­да­кай ха­бар це. 8 Азар­ри кьун­вай­бур
са­г ъар хъия, жу­зам* квай­бур ми­х ьи* ая, кье­йи­бу­рал чан хкваш*,
жи­не­рар хку­да; квез гьа­вай­да гьа­тай­д и гьа­вай­да хгун­н и ая.
9 Фи­дай­ла, жу­в ахъ га­лаз я къи­зил, я ги­м иш, я къа­ра пул къа­

чу­мир, 10 ре­к ьиз я гье­бе, я кьве къат пе­кер, я кІва­чин къапар, я

аса ту­х у­мир, зегь­мет­кеш­див ви­чин тІуьн агакь­да. 11 Гьи ше­г ьер­
диз ва я хуь­руьз куьн фе­й и­тІа, ана ла­й их авай ин­сан вуж ятІа
жу­зуз; хъфи­дал­д и гьа­на акъваз. 12 КІва­л из гьахь­дай­ла, ие­си­диз
«хи­й и­рар хьуй» лагь. 13  КІвал ла­й их авай­д и хьа­й и­тІа, куь­не а
кІва­л из гъи­дай хи­й ир ана амукь­да; ла­й их авай­д и та­х ьай­тІа,
куь хи­йир квел хкве­да. 14  Куьн са кІва­ле, я са ше­г ьер­да кьа­бул
та­вурт­Іа ва куь га­фа­риз яб та­гай­тІа, анай экъечІ­на хъфи­дай­ла,
кІва­че­рал алай руг­н и кІвах хъия. Идал­д и куь­не абу­руз Ал­лагь­
ди чпиз жа­за гу­дай­д и къа­л ур­да. 15  За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва:
Къи­я ­мат­д ин юкъуз* гьа ше­г ьер­д из Са­д ум­д и­лай­н и* Га­м ур­д и­
лай* пис же­да.

Ге­ле къе­к ъуь­ни­кай

(Мрк. 13:9-13; ЛкІ. 21:12-17)
За ра­к ъур­на­вай куьн жа­на­вур­рин ара­да хи­пер хьиз же­да:
16 

гъуь­л я­г ъар хьиз акьул авай­бур, ли­фер хьиз дугъ­ри­бур хьухь.
17 Ин­сан­ри­к ай му­к ъа­я т хьухь: абу­ру куьн ду­в ан­д ин гъи­ле тва­да

ва чпин си­на­г уг­ра­н и* куьн га­та­да, 18 Ах­па Зун се­беб яз куьн, Зи

ил­чи­яр*, гьа­к им­рин­н и па­чагь­рин па­тав ту­х у­да. Куь­не абу­рун ва
 33 Ма­тІай 10 

хал­к ьа­рин ви­лик Зи ил­чи­яр я лу­гьуз ша­гьид­вал­да. 19 Куьн ду­ван­

диз гъа­йи­ла, вуч ва гьикІ лу­г ьу­да­тІа лу­г ьуз къай­г ъу­дик же­мир,
куь­не ла­г ьа­на кІан­за­вай га­фар квел гьа­сят­да агакь­да. 20 Куьн ваъ,
куь ме­це­лай куь Бу­ба­д ин* Руьгь* ра­ха­да.
21 Стха­д и стха ам кьин па­т ал ма­са гу­да, бу­ба­д и – ве­лед; ве­ле­

дар­ни диде-бубайриз ак­си экъечІ­да ва абур ре­к ьи­да. 22 Зи тил­ми­

зар* хьу­н из ки­лиг­на, куьн ви­ри­даз та­к Іан же­да; эхир­дал кьван
эхай­ди хи­лас же­да.
23 Са ше­г ьер­да куьн ху­рук ку­т аз хьа­й и­тІа, ма­са ше­г ьер­д из кат.

За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: куьн Ис­ра­и л­дин* ше­г ьер­ри­лай эл­
къве­на агакь­дал­д и Ин­сан­д ин Хва* ата­на акъат­да. 24 Тил­миз ви­
чин му­а л­лим­ди­лай ар­т ух ту­шир­вал, нуь­кер­ни ви­чин иеси­ди­лай
ар­т ух туш. 25  Ви­ч ин му­а л­л им хьтин­д и хьа­й и тил­м из и кар­дал
ра­зи хьун ла­зим я. Ви­ч ин агъа хьтин­д и хьа­йи вач-хъша и кар­дал
ра­зи хьун ла­зим я. Хи­зан­д ин кьи­ле­вай­дал Багьал-Зевул* ла­г ьай
тІвар акьалт­на­ва­тІа, ниш­та, адан кІва­л ин­бу­руз вуч лу­г ьуз­ва­тІа!

Иса­д и кьве чин хьу­н ухь айи­бун

(ЛкІ. 12:2-9)
26  Квез душ­ман­ри­х ъай ки­чІе же­м ир, аш­ка­ра те­же­дай гьич са
затІ­н и ва ма­л ум те­же­дай чи­не­бан гьич са кар­н и авай­д и туш.
27  За квез буьр­к ьве­ба вуч лу­г ьуз­в а­тІа, куь­не ам экве­ба лагь, За

куь япал вуч ла­г ьа­на­тІа, гьа­да­к ай кІва­л ин чІе­ре­ди­лай ха­бар це.
28 Бе­ден яна ре­к ьиз­в ай­бу­ру­х ъай ки­ч Іе же­м ир, абу­ру­в ай руьгь ре­

кьиз же­дач. Гзаф­н и гзаф чан­н и бе­ден же­г ьен­нем­дин* цІа са­нал
терг­дай къу­ват Авай­да­х ъай ки­чІе хьухь. 29  Са къа­ра пу­л у­н ихъ
кьве нуькІ къа­ч уз же­дач­н и ме­гер? Амма гьи­к ьван абур гъве­чІи
ятІа­н и, абу­ру­кай сад­н и куь Бу­ба­д ин* их­т и­яр ава­чиз чи­лел ават­
дач. 30 Куь кьи­лел­н и гьи­к ьван чІа­рар ала­тІа гьи­саб­на­ва. 31 Ки­чІе
же­мир: гзаф нуь­к Іе­ри­лай куьн ар­т ух я.
32  Гьар ни ин­сан­рин ви­л ик Зун их­т и­бар­дал­д и кьа­бул­з а­в а­тІа,

За­н и ца­ва­рал­лай Зи Бу­ба­д ин ви­л ик ам гьакІ кьа­бул­да. 33  Ин­

сан­рин ви­лик ни За­к ай кьил къа­к ъу­дай­тІа, За­н и ца­ва­рал­лай Зи
Бу­ба­дин ви­лик а кас­д и­к ай кьил къа­к ъуд­да.

Иса се­беб яз ча­ра­ви­лер хьун

(ЛкІ. 12:51-53, 14:26-27, 17:33)
Куь­не фи­к ир­м ир хьи, Зун и дуьнь­я ­д из ис­л ягь­вал гваз атан­
34 

ва; Зун ис­л ягь­вал ваъ, тур гваз атан­ва. 35 Зун хва ви­чин бу­ба­дихъ
Ма­тІай 11  34

га­лаз, руш ви­чин ди­де­д и­х ъ га­лаз, свас ви­чин къа­ри­дихъ га­лаз
ча­ра авун па­тал атан­ва. 36  Ин­сан­д из ви­ч ин кІва­ле­вай­бу­ру­к ай
душ­ма­нар хкат­да.
37 Низ ви­ч ин ди­де­н и бу­ба За­лай гзаф кІан­да­тІа, ам Заз ла­й их

туш; низ ви­чин хва­н и руш За­лай гзаф кІан­да­тІа, ам Заз ла­йих
туш. 38  Вуж ви­чин хаш* кІу­лаз яна, Захъ га­лаз къвез­вачтІа, ам
Заз ла­йих туш. 39 Ви­ч ин чан хуьз алахъ­дай­да­вай ам къа­к ъат­да;
Зун па­тал ви­чин чан га­й и­да ам хуь­да.

Сав­к ьват
(Мрк. 9:41; ЛкІ. 10:16; Ягь.13:20)
40 Куьн кьа­бул­за­вай­да Зун кьа­бул­за­ва, Зун кьа­бул­за­вай­да Зун
Ра­к ъу­рай­ди кьа­бул­за­ва. 41 Ни пай­г ъам­бар* ам пай­г ъам­бар я ла­
гьа­на кьа­бул­за­ва­тІа, адав пай­г ъам­бар­д ив агакь­дай хьтин су­ваб
агакь­да; ни гьахъ-михьи кас хъсан кас я ла­г ьа­на кьа­бул­за­ва­тІа,
адав гьа гьахъ-михьи кас­д ив ага­к ьай хьтин су­ваб агакь­да. 42 Ни
са сукІ­ра­да авай къа­й и яд зи лап гъве­чІи са тил­миз­диз*, ам Зи
тил­миз я ла­г ьа­на га­й и­тІа, За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва, гьа­дав­н и
ви­чин сав­к ьват агакь­да.

11  Иса­д и Ви­ч ин цІи­к ьвед тил­м из­д из чир­ви­лер га­на куь­
1 

тя­г ьай­ла, Ам анай экъечІ­на къун­ш и ше­г ьер­риз чир­ви­лер

гуз ва вя­зер ийиз фе­на.

Ягья пай­г ъам­бар­д ин тил­ми­зар

(ЛкІ. 7:18-35, 16:16)
2  Къа­за­мат­да авай Ягь­я ­диз* Ме­сигь­дин* кра­ри­кай ван хьа­йи­ла,
ви­чин тил­миз­ри­к ай* бя­зи­бур Иса­д ин па­тав ра­к ъур­на.
3  – Ата­на кІан­з а­в ай Ме­сигь Вун яни, я та­х ьай­тІа чна ма­сад

ви­лив хуь­да­н и? – ха­бар кьу­на абу­ру Иса­ди­вай.

4 – Ягь­я ­д ин па­т ав хъфе­на, квез акур­да­к ай­н и ван хьа­й и­да­к ай

лагь, – жа­ваб га­на Иса­ди, – 5 буьр­к ьуь­бу­руз цІи­йи кьи­ле­лай акваз­

ва, кье­цІи­бур кІва­чел ах­кьалт­за­ва, жу­зам* квай­бур ми­хьи* хъжез­ва,
би­ши­бу­руз ван хквез­ва, кье­йи­бу­рал чан ах­к ьалт­за­ва, са­и л­риз­ни
Шад Ха­бар­дин* ван къвез­ва. 6 Зал шак те­г ъиз­вай кас бах­та­вар* я.
7 Ягь­я ­д ин тил­м и­з ар хъфей­ла, Иса Ягь­я ­д и­к ай халкь­д из их­т и­

ла­тар ийиз эгечІ­на:

– Куьн кьу­рум­д из куьз та­ма­ш из фен­вай? Га­ру юзур­за­вай на­
цІа­риз ки­ли­г из фе­й и­д и яз та­х ьуй гьа? 8 ГьакІ туш­тІа, бес куьн
 35 Ма­тІай 11 

куьз ки­ли­гиз фен­вай? Ба­гьа пе­кер алукІ­на­вай ин­сан­диз ки­ли­гиз

фен­вай­н и? ЧІа­гай пе­кер алукІ­на кеф чІу­г ваз уьмуьр ту­х уз­вай­
бур па­чагь­дин утагъ­ра же­да. 9  АкІ хьа­й и­ла, куьн куьз ки­ли­г из
фен­вай­бур тир? Пай­г ъам­бар­д из*? Эхь, лу­г ьуз­ва за квез. Ам пай­
гъам­бар­ди­лай­ни ви­не авай­ди я. 10 Ада­кай Ка­лам­да* икІ кхьен­ва:
«Ки­лиг! Ва­лай ви­л ик За Зи чар­ха­ч и ра­к ъур­за­ва, ада Ви ви­лик
Ви рехъ гьа­зур­да»i. 11 За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: па­па хан­вай­бу­
рун ара­да Ягья пай­г ъам­бар­д и­лай зур­ба­д и авач, амма Ца­ва­рин
Па­чагь­л угъ­да* авай ви­ри­да­лай­н и агъа­д и гьа Ягья пай­г ъам­бар­
ди­лай­н и ви­не же­да.
12  Ягья пай­ г ъам­бар­д и ин­сан­риз цик ака­х ьун къа­ч у* ла­г ьай
йи­к ъа­ри­лай эгечІ­на къе­н ин йи­к ъал къве­дал­ди ин­сан­ри Ца­ва­
рин Па­чагь­л угъ­д ихъ га­лаз ак­си дя­ве ту­х уз­ва, ам кьаз кІан­за­ва
ii 13 Му­са­д и* ви­ч ин Къа­н ун­да* ва пай­г ъам­бар­ри Ягья къве­дал­д и

пай­г ъам­бар­ви­лин га­фар лу­г ьуз­вай. 14 Квез абу­рун га­фа­рин чІа­

лахъ жез кІан­за­ва­тІа, квез чир хьухь хьи, Ягья Ме­сигь­д и­лай
ви­лик ата­на кІан­за­вай гьа Ил­ьяс* я! 15 Нихъ япар ава­тІа, гьа­даз
ван ату­рай!
16  Чи де­вир­д ин ин­са­нар За нив ге­к ъиг­да? Абур аял­риз ух­
шар я. Аял­ри, ба­зар­д ин май­дан­дал къугъ­ва­дай­ла, са­да са­даз
лу­г ьу­да:
17 – Чна квез кфил­дай ма­к ьа­мар ягъай­ла, куь­не кьуь­лер­на­ч ир;

чна кье­йи­бу­рухъ лу­г ьу­нар авур­ла, куьн шехь­на­чир.

И де­вир­дин ин­са­нар гьакІ я. 18 Ги­ла Ягья атан­ва, ада я фу нез­
вач, я че­х ир хъваз­вач, амма ин­сан­ри: «Адак чІу­ру жин* ква», –
лу­г ьуз­ва. 19 Ин­сан­д ин Хва* атан­ва – Ада нен­н и ийиз­ва, хъун­н и.
Ам акур ин­сан­ри­н и лу­г ьуз­ва: «ХупІ тІуьн­рал­н и хъун­рал рикІ
алай кас туш­н и, Вич­н и харж кІватІ­дай­бу­рун­н и* гу­нагь­кар­рин
тай-туьш хьан­ва!»
Ал­лагь­д ин Ка­мал­д и ийиз­вай ви­ри крар Вич гьахъ-михьиди
яз къа­л ур­за­ва.

i 11:10 Ма­ла­х и
3:1.
ii
 11:12 И аят мад са жуь­ре­да тар­ж у­ма ийиз же­да: «Ягья пай­г ъам­бар­д и
ин­сан­риз цик ака­х ьун къа­ч у ла­г ьай йи­к ъа­ри­лай эгечІ­на къе­н ин йи­
къал къве­дал­д и ин­са­нар Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ­д из физ кІа­нз алахъ­на­ва.
И кар кьи­л из акъа­т ун па­тал, ви­ч ин ви­ри къу­ва­тар эциг­за­вай­д и аниз
фин­н и ийиз­ва».
Ма­тІай 12  36

Иса­д ин туьгь­мет
(ЛкІ. 10:13-15)
20 Иса­ди гзаф ше­г ьер­ра Ви­ч ин ала­ма­тар къа­л ур­най­тІа­н и, ше­
гьер­ра авай агьа­л и­яр Ал­лагь­д ин ре­к ьел къвез­ва­чир*. Гьа­ви­л яй
Иса­ди абу­руз туьгь­ме­тар ийиз хьа­на.
21 – Ваз же­дай­д и гуж я, Ха­ра­зин ше­г ьер! – ла­г ьа­на Ада. – Ваз­

ни же­дай­ди гуж я, Бет­саид ше­г ьер! Куь­на хьа­йи хьтин ала­ма­тар

Туьрс ва Си­д ун ше­г ьер­ра хьа­най­тІа, а ше­г ьер­рин агьа­ли­яр, ши­
хин пе­кер алукІ­на, кьи­ле­лай руьхъ алах­на, Ал­лагь­д ин ре­к ьел
къве­дай. 22 ГьакІ хьа­й и­ла, за квез лу­г ьуз­ва: Къи­я ­мат­дин юкъуз*
квез гу­дай жа­за­д и­лай Туьрс­д из­н и Си­д ун­д из га­й и Ал­лагь­д ин
жа­за кье­зил­ди же­да. 23 Ваз­н и, Ке­фер­на­г ьум, вун ца­ва­риз хкаж­
дай­ди хьиз ава­н и? Ваъ, вун ирид чи­ле­рин кІа­н ик ве­г ьи­да! За ваз
авур ала­ма­тар Са­д ум­да* аву­най­тІа, а ше­г ьер къе­н ин йи­к ъал­ди
амукь­дай. 24  ГьакІ хьа­й и­ла, За ваз лу­г ьуз­ва хьи, Къи­я ­мат­д ин
юкъуз Са­д ум­диз ва­лай хъсан же­да!

Иса­д и Бу­ба­д из шу­к ур авун

(ЛкІ. 10:21-22)
25  Гьа чІа­вуз, Ви­ч ин их­т и­лат да­ва­мар­на, Иса­ди ла­г ьа­на:
– Ваз шу­к ур хьу­рай, Бу­ба*, ца­в а­рин­н и чи­л ин Реб­би*, Ву­
на акьул­н и къа­на­ж агъ авай­бу­ру­к ай чуь­н уьх­на­вай сир гъве­чІи
аял­риз ахъай­на. 26 Эхь, Бу­ба, ам Ви ре­г ьим га­лай къаст тир. 27 Зи
Бу­ба­ди Заз ви­ри ган­ва. Хва вуж ятІа Бу­ба­ди­лай гъей­ри са­даз­н и
чи­дач; Бу­ба вуж ятІа Хце­лай гъей­ри са­даз­н и чи­дач. Хциз­н и Ам
низ чи­риз кІан хьа­й и­тІа, гьа­даз­н и чир же­да.
28 За­лан пар­ци­кай га­лат­на­вай­бур ва куь­цІе­нвайбур ви­ри Зи па­тав

ша, За куьн се­к и­нар­да. 29 Заз та­бий­вал ая ва Зи не­си­г ьа­тар яхъ.

Зун ми­ла­йим я ва Зи рикІ­ни умун я. Куь ри­к Іер­ни ар­ха­йин же­да.
30 Заз та­бий хьун ре­г ьят я ва За квел эци­г ай пар­н и кье­зил­д и же­да.

Киш йи­к ъан гъа­вур­да тун

(Мрк. 2:23-28; ЛкІ. 6:1-5)

12  Гьа чІа­вуз, са Киш юкъуз*, Иса къуь­лер цан­вай ни­к Іяй
1 

тІуз физ­вай. Адан тил­миз­риз* ги­шин хьан­вай; абу­ру фи­дай

ре­к ье кьи­лер атІуз, къуь­л уьн тва­рар нез хьа­на. 2 И кар фа­ри­сей­
риз* акур­ла, абу­ру Иса­д из ла­г ьа­на:
– Ки­лиг, Ви тил­м из­ри Киш юкъуз къа­да­г ъа кар ийиз­ва.
 37 Ма­тІай 12 

– Да­вуд* па­чагь­д из ва адахъ га­лай­бу­руз ги­ш ин хьан­вай­ла,

3 

абу­ру вуч аву­на­тІа, куь­не Ка­лам­дай* кІел­нач­н и ме­гер? – ла­г ьа­

на Иса­ди. – 4 Да­ву­да, Ал­лагь­д ин КІва­л из* гьахь­на, Реб­би­дин*
ви­лик же­дай фар къа­ч у­на ви­ч ини тІуь­на, га­лай­бу­руз­н и га­на. А
фар ха­хам­ри­лай* гъей­ри са­даз­н и не­дай их­т и­яр ава­чир.
5  Я та­х ьай­тІа ха­х ам­ри Киш юкъуз Ал­лагь­д ин КІва­ле кІва­лах

аву­нал­ди Киш чІур­за­вай­д и куь­не кІел­нач­н и ме­гер? Амма абу­

рук тах­сир квач. 6 Амма За квез лу­г ьуз­ва: инал куь ви­лик Квай­ди
Ал­лагь­дин КІва­ле­лай­н и ви­не я. 7 Куьн «Заз кве­вай кІан­за­вай­ди
къур­банд ваъ, ре­г ьим я»i га­фа­рин гъа­вур­да акьаз­вай­тІа, куь­не
тах­сир ква­чир­бу­рук тах­сир ку­та­да­ч ир.
8 Ин­сан­д ин Хва* Киш йи­к ъан­н и Иеси я.

Киш юкъуз са­г ъар хъу­вун

(Мрк. 3:1-6; ЛкІ. 6:6-11)
Гьа­най Иса си­на­г уг­диз* фе­на. 10 Ана члахъ гъил га­лай са ин­
9 

сан авай. Иса­дик тах­сир ку­таз кІа­нз, фа­ри­сей­ри* Ада­вай ха­бар

кьу­на:
– Киш юкъуз* ин­са­нар са­г ъар хъу­вун Къанундихъ* га­лаз
кьаз­ва­н и?
11  – Авай-авачир са хеб Киш юкъуз фу­руз ава­т ай­тІа, кве­к ай

ни ам акъуд та­ву­на гьа­на та­да? – жа­ваб га­на Иса­ди. – 12 Амма

ин­сан хи­пе­лай ар­т ух я! ГьакІ хьа­йи­ла Му­са­дин* Къа­н ун­ди Киш
юкъуз­н и хи­йир­дин крар ийи­дай их­т и­яр гуз­ва!
13 Ах­па Ада члахъ­даз ла­г ьа­на:

– Ви гъил инихъ ая.

Ада гъил яр­г ъи аву­на. Гьа­сят­да адан гъил, муь­к уь гъил хьиз,
сагъ хъхьа­на.
14 Анай экъе­чІай­ла, фа­ри­сей­ри, Иса ре­к ьи­дай ре­к ьер жа­г ъу­рун

па­тал, чпи чпихъ га­лаз мес­л я­тар ийиз хьа­на.

Хкя­на­вай лукІ
(Мрк. 3:7-12; ЛкІ. 6:17-19)
Амма Иса­диз и кар чиз­вай, Ам анай экъечІ­на хъфе­на. Адан
15 

гуь­г ъуь­на аваз гзаф ин­са­нар фе­на; Ада, ви­ри са­г ъа­риз, 16 абу­руз
Вич вуж ятІа лу­г ьу­м ир лу­г ьуз хьа­на. 17 Гьа икІ, Яшай пай­г ъам­
бар­дин* ме­це­лай ла­г ьай ихь­т ин га­фар кьи­лиз акъат­на:

i 12:7 Гьа­ш и 6:6.

Ма­тІай 12  38
18 «Ин­гье За хкя­на­вай Зи ЛукІ,
Адал Зи рикІ ала, Зи шад­вал Гьа­дал­ди я.
Адаз За Зи Руьгь гу­да.
Ада хал­кьа­риз гьахъ ду­ван ма­лу­мар­да.
19 Ада га­фу­нал гаф эциг­дач, гьарай-эвер тва­дач,
куь­чей­ра гьа­рай ацалт­на их­ти­ла­тар ийи­дач.
20 Гьахъ ду­ван гъа­либ та­вун­маз, Ада я ал­г ъан­вайi нацІ
ха­дач,
я хка­хьиз гьа­зур хьан­вай чи­рагъ туь­х уьр­дач.
21 Ви­ри хал­кьа­ри чпин уму­дар Гьа­дак ку­та­да»ii.

Иса ва Багьал-Зевул
(Мрк. 3:22-30; ЛкІ. 11:14-23, 12:10)
Гьа чІа­вуз Иса­д ин па­тав жи­не­рар* квай буьр­к ьуь ва лал са
22 

кас гъа­най; Иса­д и ам са­г ъар­най. А кас ра­хаз эгечІ­най ва адан

ви­лер­н и ачух хъхьа­най. 23 Халкь мягь­тел хьа­на:
– Бел­к и и кас Да­вуд* па­чагь­дин Хва ятІа? – лу­гьуз хьа­на абу­ру.
24 И га­фар ван хьа­й и фа­ри­сей­ри* ла­г ьа­на:

– Жи­не­рар хкуд­дай къу­ват Ада жи­нер­рин кьи­ле­вай­д и тир

Багьал-Зевулавай* къа­ч уз­ва.
25 Амма абу­рун фи­к ир­рин гъа­вур­да авай Иса­д и ла­г ьа­на:

– Са па­чагь­л угъ сад са­даз ак­си кьве па­тахъ пай хьа­йи­тІа, а па­
чагь­л угъ яр­г ъал­д и амукь­дач. Ше­г ьер ва я хи­зан кьве па­тахъ пай
хьа­йи­тІа, а ше­г ьер ва я кІвал чІур же­да. 26 Иб­лис­ди* ви­чи жин
чу­к ур­за­ва­тІа, ам вич ви­чиз ак­си экъечІ­за­ва. А чІа­вуз адан па­чагь­
лугъ сагъ аму­к ьун мум­к ин яни? 27 За а къу­ват Багьал-Зевулавай
къа­ч уз­ва­тІа, куь те­реф­дар­ри ахь­т ин къу­ват ни­вай къа­ч уз­ва? Куь
ду­ван ийи­дай­бур гьа­бур хьу­рай! 28  Куь­не За жи­не­рар хкуд­дай
къу­ват Ал­лагь­дин Руьгь­д и­вай* къа­ч уз­ва ла­г ьай­тІа – им квехъ
Ал­лагь­дин Па­чагь­л угъ* агакь­на ла­г ьай чІал же­да.
29  Низ гуж авай кас­ д ин кІвал атІуз кІан­за­ва­тІа, ада эвелни-
эвел къу­ват авай­дан гъилер-кІвачер ку­тІун­на кІан­да, ида­лай
кьу­л ухъ кІвал та­ра­ш из же­да. 30  Вуж Захъ га­лаз туш­тІа, ам Заз
ак­си я; ни Зун га­ла­ч из вуч кІватІ­на­тІа, гьам вара-зара ийи­да.
31  ГьакІ хьа­ й и­ла За квез лу­г ьуз­ва: ин­сан­рин гу­нагь­ри­лай­н и*,
абу­ру ийиз­вай аси* их­т и­лат­ри­лай­н и гъил къах­ч у­да, амма вуж

i 12:20 Ал­г ъун – юкь агъу­зун.

ii 12:18-21 Яшай 42:1-4.
 39 Ма­тІай 12 

Руьгь­ди­кай чІу­ру­к Іа ра­хаз хьа­й и­тІа, ада­лай гьич садрани гъил

къах­ч у­д ач. 32  Ни Ин­сан­д ин Хци­к ай* чІу­ру гаф лу­г ьуз­в а­тІа,
ада­лай гъил къах­ч у­да, вуж Пак Руьгь­д и­к ай* чІу­ру­к Іа ра­х аз
хьа­й и­тІа, ада­лай я и де­вир­да, я къве­дай цІи­й и де­вир­да гъил
къах­ч у­дач.

Та­ра­ри­кай­ни май­вай­ри­кай
(ЛкІ. 11:43-45)
Квез чиз­ва, тар хъсан­д и ятІа, адан май­ва­яр­н и хъсан­бур же­
33 

да, тар пис­ди ятІа, адан май­ва­яр­н и пис­бур же­да. Тар пис­ди яни,
хъсан­ди яни, адан май­вай­ри­лай чир же­да. 34 Гъуь­л ягъ­дин къе­н яй
акъа­тай­бур! Куьн ихь­т ин пис­бур яз хьа­й и­ла, куь­не хъсан га­фар
гьикІ хьа­на лу­г ьуз­вай­д и я? РикІ ацІай­ла, ин­сан­ди ви­чин ри­к Іе
авай­ди лу­г ьуз­вай­д и я. 35 Хъсан ин­сан­д и хъсан­вал ви­чин ри­к Іин
ха­зи­на­дай къа­ч у­на ийи­да, пис ин­сан­д и  – пис­вал ви­ч ин пис
ри­к Іяй. 36  Амма За квез лу­г ьуз­ва хьи, на­г ьа­к ьан га­фар ла­г ьай
ин­сан­ри Къи­я ­мат­д ин юкъуз* а га­фа­рай жа­ваб га­на кІан­да. 37 Ви
га­фа­риз ки­лиг­на, вун гьахъ-михьивилиз акъу­д ун­н и* мум­к ин я,
жа­за гун­н и.

Юнус пай­г ъам­бар­д ин иша­ра

(МатІ. 16:4; ЛкІ. 11:29-32)
Гьа чІа­вуз тав­рат­дар­ри­к ай­н и* фа­ри­сей­ри­к ай* са бя­зи­бу­ру
38 

Ада­вай ха­бар кьу­на:

– Му­а л­лим! Чаз са керемат-ишара къа­л у­ра ман.
39 Амма Ада абу­руз жа­в аб яз ла­г ьа­на:

– Къе­нин не­сил гьи­к ьван чІур ва чал­ке­чир хьан­ва! И не­сил­ди

керемат-ишара тІа­лаб­за­ва, амма адаз Юну­сан* керемат-ишарадилай
гъей­ри, ма­са керемат-ишара аква­дач. 40 Юнус пуд юкъуз­н и пуд
йи­физ гьуь­л уьн чІе­х и гъет­рен ру­фу­на гьикІ хьа­натІа, гьакІ Ин­
сан­дин Хва­ни* чи­лин ри­кІе пуд йи­физ­ни пуд юкъуз же­да. 41 Къи­
я­мат­д ин юкъуз* Ни­нев­д ин* агьа­л ий­ри и не­сил­д из кар атІу­да.
Юнусан не­си­г ьат­риз яб га­й и Ни­нев­д ин агьа­лий­ри ту­ба аву­най*
ва не­сил­диз Юну­са­лай­н и ЧІе­х и­дан не­си­г ьат­рин ван къвез­ва.
42 Кьиб­ле па­т ан пачагь-ханум чи­л ин лап а кьи­л яй Су­лей­ман*

па­чагь­д ин ка­мал квай га­фа­риз яб гуз ата­най. И не­сил­д из Су­

лей­ман па­чагь­ди­лай­ни ЧІе­х и­дан га­фа­рин ван къвез­ва. Гьа­ви­л яй
Къи­я ­мат­д ин юкъуз кьиб­ле па­тан пачагь-ханумди и не­сил­д из
кар атІу­да.
Ма­тІай 13  40

Жин эл­к ъве­на хтун

(ЛкІ. 11:24-26)
43 Жин* ин­сан­дай экъе­чІай­ла, яд ава­чир кьу­рум­ра ви­чиз се­к ин
са чка жа­г ъун та­вур­ла, къе­к ъвез гьат­на, ада лу­г ьу­да:
44 – Жу­в ан кІва­л из хъфин кван!

Эл­к ъве­на аниз хтай­ла, адаз анаг ичІи яз ва къакъажнаваз жа­

гъи­да. 45  Гьа­н ­лай ам фе­на, ви­че­лай­н и бе­тер ирид ма­са жин­н и
къа­ч у­на вич кваз хьа­й и ин­сан­д из гьахь хъи­йи­да ва ар­ха­йин же­
да. А жи­не­рар ака­тай ин­сан­д из авай­да­лай­н и пис же­да. И чІу­ру
не­сил­диз­н и гьакІ же­да.

Иса­д ин ди­де­ни стха­яр

(Мрк. 3:31-35; ЛкІ. 8:19-21)
46  Иса­ди и их­т и­лат ийиз­вай чІа­вуз Адан ди­де­н и стха­яр ата­на.
Абу­руз Адахъ га­лаз ра­хаз кІан­за­вай. Амма абур кІва­лиз гьахь­нач.
47 Са ни ятІа­н и Иса­д из ла­г ьа­на:

– Ви ди­де­н и стха­яр Вав ра­хаз кІа­нз къе­цел акъваз­на­ва.

48 – Ди­де­н и стха­я р Зун па­т ал ву­ж ар я кьван? – жа­в аб га­на Ада.

49 Ви­ч ин тил­м и­з ар* гъи­л ив къа­л ур­на, Ада ла­г ьа­на:

– Ин­г ье Зи ди­де ва Зи стхаяр-вахар! 50  Ца­ва­рал­лай Зи Бу­ба­

дин* къаст ни кьи­л из акъуд­за­ва­тІа, гьам Зи стха­н и я, вах­н и я,
ди­де­н и!

Ни­кІе тум цаз­вай­да­кай кьи­са

(Мрк. 4:1-9; ЛкІ. 8:4-8)

13  Гьа юкъуз кІва­л яй экъечІ­на, фе­на, Иса ви­рин къе­рех­да

1 

ацукь­на. 2 Адан па­тав ата­на гзаф халкь кІватІ хьа­на, гьа­

низ ки­лиг­на Ам фе­на луьт­к ве­да акьах­на, халкь ви­рин къе­рех­дал
кІватІ хьа­на акъваз­на. 3 Ада халкь­диз, кьи­са­яр* ми­сал гъиз, гзаф
кра­ри­кай их­т и­ла­тар ийиз­вай. Ада ла­г ьа­на:
– Леж­б ер ни­к Іиз тум цаз фе­на. 4  Ада тум ве­г ьи­дай­ла, са
бя­зи тва­р ар ре­к ьин къе­р ех­р ал ават­н а, алтІу­ш ай къу­ш а­ри
абур кІу­фар ягъиз тІуь­на. 5 Са бя­зи тва­рар къван квай чка­д из
ават­на. И тва­рар фад экъечІ­на, ву­ч из ла­г ьай­тІа абур накьв
тІи­м ил квай чка­д из ават­на. 6  Рагъ экъе­чІай­ла, цІи­рер шуьт­
кьве­на, ду­ву­лар га­ла­ч ир­бур хьиз, кьу­ра­на. 7  Са бя­зи тва­рар
къал­г ъан­риз ават­на. Къал­г ъа­нар чІе­х и хьа­на, абу­ру акьалт­
за­вай къац­ар пІуьр­чІуь­к ьар­на. 8  Амай тва­рар муб­лагь чи­лел
 41 Ма­тІай 13 

ават­на ва абу­ру май­ва­яр­н и гъа­на – са­да виш твар, муь­к уь­да

пуд­к ъад, амай­бу­ру­н и – къан­н и­цІуд. 9  Нихъ япар ава­тІа, гьа­
даз ван ату­рай!

Кьи­са­д ин ма­на ачу­ха­рун

(Мрк. 4:10-20; ЛкІ. 8:9-15, 10:23-24)
Иса­дин тил­м из­ри* Адан па­тав ата­на ха­бар кьу­на:
10 

– Вун ин­сан­рихъ га­лаз кьи­сай­рал­д и* ву­чиз ра­хаз­ва?

11 Абу­руз жа­в аб яз Ада ла­г ьа­на:

– Квез Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ­д ин* си­рер кьа­тІу­дай чир­ви­лер

ган­ва, амма абу­руз ган­вач. 12  Авай­даз авай­да­лай­н и гзаф гу­да,
авай­ди адахъ мад­н и ар­т ух же­да. Ава­ч ир­д и ви­чихъ авай гьа тІи­
мил­да­кай­ни магь­рум же­да. 13 Абур ки­лигзаватІа­ни, абу­руз затІ­ни
акваз­вач, абу­ру яб гу­зва­тІа­н и, абу­руз ван къвез­вач, я абур гъа­
вур­да гьат­за­вач. ГьакІ хьа­й и­ла Зун абу­рухъ га­лаз кьи­сай­рал­ди
ра­х аз­ва. 14  Гьа икІ, Яшай пай­г ъам­бар­д и* ла­г ьай ихь­т ин га­фар
абу­рун кьи­лел къвез­ва:

«Япа­риз ван хьа­йи­тІа­ни, куьн гъа­вур­да гьат­дач,

ви­ле­рал­ди ки­ли­гай­тІа­ни – аква­дач.
15 А ин­сан­рин ри­кІер къван хьан­ва,
ва япа­риз­ни за­лан­диз къвез­ва ван, ви­лер­ни мичІ­на­ва;
абу­рун ви­ле­риз­ни аква­дач, я япа­риз­ни ван къве­дач,
ри­кІе­ри­ни кьа­тІу­дач,
чеб са­г ъар хъу­вун па­тал­ни
Захъ эл­къве­дач»i.

Акваз­вай куь ви­лер­н и, ван къвез­вай куь япар бах­та­вар* я.

16 

За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва хьи, гзаф пай­г ъам­бар­риз­н и* гьахъ-
17 

михьи ин­сан­риз квез акваз­вай крар чпиз­н и аку­на кІан­за­вай,

амма аку­нач; квез ван къвез­вай­бу­ру­к ай чпиз­н и ван ата­на кІан­
за­вай, амма ата­нач.
18 Тум ве­г ьиз­в ай­да­к ай кьи­са­д ин мет­леб­д из фи­к ир це: 19 Ца­в а­

рин Па­чагь­л угъ­д и­лай гаф ван жез гъа­вур­да та­к ьаз­вай­ди ре­к ьин
къе­рех­диз ава­тай тум хьиз я: ши­й ир­д и ата­на адан ри­к Іе цан­вай
гаф чуь­н уьх­да. 20  Гьа и жуь­ре­да къван квай чка­д из ават­на­вай
тум­н и  – ван хьан­маз­н и гьа­сят­да гаф шад­ви­лел­д и кьа­бул­дай

i 13:14-15 Яшай 6:9-10.

Ма­тІай 13  42

ин­са­нар я ла­г ьай чІал я. 21 Амма чпихъ мягь­кем ду­ву­лар та­х ьу­низ
ки­лиг­на, абур яр­г ъал­д и амукь­дач. Чеб а гаф кьу­на лу­г ьуз ху­рук
ку­т ур­ла, чпин кьил ба­ла­д ик ака­тай­ла, абур гьа­сят­да ре­к ье­лай
алат­да. 22 Къал­г ъан­риз ве­гьен­вай тум – га­фу­нин ван къвез­вай­бур
я ла­г ьай чІал я. Амма гьар йи­к ъан къай­г ъуй­ри, дев­лет­дихъ вил
ичІи хьу­ни ахь­тин­бу­рун ри­к Іе­ра гьат­на­вай гаф пІуьр­чІуь­к ьар­да,
ам бе­г ьер та­г уз же­да. 23 Ми­я н чи­л из ават­на­вай тва­рар – га­фу­н из
яб га­на адан гъа­вур­да акьаз­вай­бур я. Гьа кса­ри ви­чин бе­г ьер­н и
гъи­да – са­да виш­ра, пуд­к ъа­д­ра, са бя­зи­бу­ру къан­ни­цІуд­ра ар­т ух
бе­г ьер гъи­да.

Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ­д и­кай кьи­са­яр

(Мрк. 4:30-34; ЛкІ. 13:18-21)
24  Иса­ди абу­руз мад са кьи­са* ахъай­на:
– Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ* ни­к Іиз хъсан тум ве­г ьей ин­сан­д ив
ге­к ъи­г из же­да. 25  Йи­физ ви­ри ксан­вай­ла, душ­ман ата­на, къуьл
цан­вай чка­диз чІу­ру хъча­рин тум ве­гье­на хъфе­на. 26 Къаз акьалт­
на къуь­л уьн кьи­ле­рихъ га­лаз чІу­ру хъчар­ни экъечІ­на. 27 Лу­к Іа­ри
ата­на чи­лин ие­си­д из ла­г ьа­на: «Агъа! Ву­на ви ни­к Іиз хъсан тум
ве­г ьей­ди ту­ш ир­н и кьван? Ана экъечІ­на­вай чІу­ру хъчар гьи­най
атай­бур я?» 28  «Ам душ­ман­д ин кар я»,  – ла­г ьа­на ада. «Ваз чна
фе­на а хъчар хкя­на кІа­н яй акъуд­на кІан­за­ва­н и?» – жу­зу­на лу­
кІа­ри. 29 «Ваъ, – жа­ваб га­на ада, – фи­м ир, куь­не абу­рухъ га­лаз
къаз­н и кІа­н яй акъуд­да. 30  Къуй гьа­бур­н и, муь­к уь­бур­н и са­нал
экъечІ­рай. Гуь­дай вахт хьа­й и­ла, гвен гуьз­вай­бу­руз за лу­г ьу­да:
сиф­т е чІу­ру хъчар кІватІ­на цуь­лер аву­на, куг, ах­па къуьл зи
хар­ман­дал кІва­тІа».
31 ГьакІ лу­г ьуз, Иса­д и абу­руз ма­са кьи­са тек­л иф­на:

– Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ – ин­сан­ди къа­ч у­на ви­чин ни­кІиз ве­гьей

фин­дин твар­циз ух­шар я. 32 Ту­ма­ри­к ай ам ви­ри­да­лай­н и куь­л уь
ятІа­ни, амма экъе­чІай­ла, са­лан на­ба­тат­ри­кай ви­ри­да­лай­ни чІе­х и
хьа­на, ада­кай тар же­да. Къу­шар къвез гьахь­т ин та­ран хи­ле­рал
му­кар ийиз же­да.
33 Иса­д и абу­руз мад са кьи­са ахъай­на:

– Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ – па­па лап гзаф кьа­дар гъуь­руьк ку­т ур

гъвар­циз ух­шар я, ам ку­т ун­маз­н и ти­н и ата­на.
34 Гьа ибур ви­ри Иса­д и халкь­д из кьи­сай­рал­д и ла­г ьа­на, кьи­са

ква­чиз Ада халкь­д из их­т и­лат ийи­да­ч ир. 35 Гьа икІ, Пай­г ъам­бар­
дин* ме­цел­ди ла­г ьай ихь­т ин га­фар кьи­л из акъат­на:
 43 Ма­тІай 13 

«Зун абу­рухъ га­лаз кьи­сай­рал­ди ра­ха­да. За абу­руз дуьнья халкь

хьа­йи­да­лай инихъ сир яз амай кар­д и­кай их­т и­лат­да»i.
36  Ах­па халкь ахъай­на, Ам кІва­л из гьахь­на. Адан па­т ав атай

тил­миз­ри* Адаз ла­г ьа­на:

– Чун ни­кІяй экъе­чІай чІу­ру хъча­ри­кай кьи­са­дин гъа­вур­да тур.
37 Иса­д и жа­в аб яз ла­г ьа­на:

– Хъсан тум ве­г ьиз­вай­д и Ин­сан­д ин Хва* я; 38 ник дуьнья я;

хъсан тва­рар – Па­чагь­л угъ­д ин* ве­ле­дар я, чІу­ру хъчар – ши­
йир­дин ве­ле­дар. 39 Абур ве­гьей душ­ман иб­лис* я. Гвен эхир­за­ман
я, гвен гуьз­вай­бур – ма­ла­и ­к ар*. 40  ЧІу­ру хъчар кІватІ­на цІал
гьикІ ку­да­тІа, эхир­за­ман атай­ла­н и гьакІ же­да. 41-42 Ин­сан­д ин
Хци Ви­чин ма­ла­и­кар ра­к ъур­да. Абу­ру Ал­лагь­дин Па­чагь­л угъ­да*
ин­сан­рив гу­на­г ьар* ийиз таз­вай­бур ва чІу­ру крар ийиз­вай­бур
кІватІ­на, абур цІуз ве­г ьи­да; ана же­дай­д и шел-хвал ва са­рар
ре­г ъуь­нар я. 43 Гьахъ-михьибуру чпин Бу­ба­д ин* Па­чагь­л угъ­да
ра­к ъи­н и хьиз ну­рар чу­к Іур­да. Нихъ япар ава­тІа, гьа­даз ван
ату­рай!
44  Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ чи­л ик ку­т ун­вай ха­зи­на­д из ух­шар я.
Ин­сан­диз ам жа­г ъа­на, ада ам мад чи­не­ба чи­лик кух­т ун хъу­ву­на.
Ам акьван бахт­л у тир хьи, ви­ч ихъ авай-авачир ви­ри ма­са га­на,
фе­на ада гьа ник къа­ч у­на.
45 Ца­в а­рин Па­чагь­л угъ мад­н и хъсан гев­г ьер­рихъ* къе­к ъвез­в ай

сав­да­гар­диз­н и ух­шар я. 46 Адаз ба­г ьа са гев­г ьер жа­г ъай­ла, фе­на

ви­чихъ авай-авачирди ма­са га­на, ада ам ви­чиз къа­ч у­на.
47-48  Мад­н и Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ  – гьуь­л уьз ве­г ьей чи­л и­н из
ух­шар я. Чил гьуь­л уьн гьар жуь­ре­дин гъе­те­рай ацІай­ла, гъе­тягъ­
ри ам къе­рех­диз чІу­г у­на. Ацукь­на абу­ру хъсан гъе­тер къа­па­риз
ве­г ье­на, пис­бур га­дар­на. 49-50  Эхир­за­ман атай­ла­н и гьакІ же­да:
ма­ла­и к­ри ата­на гьахъ-михьи ту­ш ир­бур­н и гьахъ-михьибур ча­ра
аву­на, пис­бур цІуз ве­г ьи­да. Ана же­дай­д и шел-хвал ва са­рар ре­
гъуь­нар я.
51 Иса­д и Ви­ч ин тил­м из­ри­в ай ха­бар кьу­на:

– Ибу­рун ви­ри­дан гъа­вур­да куьн гьат­за­ва­н и?

Абу­ру «Эхь» ла­г ьа­на жа­ваб га­на.
52 – ГьакІ хьа­й и­ла, Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ­д ихъ иман* авур гьар са

тав­рат­дар* ви­ч ин ха­зи­на­дай цІу­ру ва цІи­йи за­тІар ви­нел акъуд­

за­вай са­г ьиб­диз ух­шар я, – ла­г ьа­на Ада.

i 13:35 За­бур 77:2.

Ма­тІай 14  44

Ха­йи ше­г ьер­да Иса кьа­бул та­вун

(Мрк. 6:1-6; ЛкІ. 4:16-30)
53 Иса­ди Ви­чин кьи­са­яр* ахъай­на куь­тя­г ьай­да­лай кьу­л ухъ, Ам
хъфе­на. 54 Ам Ви­ч ин ва­тан­д из хта­на. Ана Ада си­на­г уг­да* чир­ви­
лер гуз хьа­на. Адан ван хьа­й и ви­ри мягь­тел жез­вай:
– Адаз ихь­т ин ка­мал ва ала­ма­тар къа­л ур­дай къу­ват гьи­най
ата­на? – ха­бар кьаз­вай абу­ру. 55 – Ам ха­рат ус­тІар­дин хва туш­
ни? Адан ди­де­дин тІвар Май­рам* туш­н и? Адан стха­яр Якьуб*,
Юсуф*, Си­м ун ва Ягьуд* туш­н и? 56 Адан ва­хар­н и ина, чи ара­да,
авач­н и ме­гер? А ала­к ьу­нар Адаз гьи­най ата­на?
57 Абу­руз Ам кваз­н и кьаз кІан хьа­нач. Иса­д и абу­руз ла­г ьа­на:

– Пай­г ъам­бар* ви­рин­ра гъи­ле­рал же­да, ан­жах ви­чин ва­тан­да,

ви­чин хи­зан­дин ара­да адаз гьуьр­мет же­дач.
58 Адаз ше­г ьер­да авай ин­сан­ри Ви­ч ихъ иман* ти­й и­дай­д и чиз­

вай. Гьа­ви­л яй Ада Ви­ч и­вай же­дай гзаф ала­ма­тар къа­л ур­нач.

Ягья пай­г ъам­бар­д ин кьи­никь

(Мрк. 6:14-29; ЛкІ. 9:7-9)

14  Гьа чІа­вуз Га­ли­лей­дин* па­чагь Гьи­ру­дал* Иса­ди­кай ха­ба­

1 

рар агакь­на. 2 Ада Иса­ди­кай ви­чин къул­л угъ­дар­риз ла­гьа­на:

– Ам Ягья пай­г ъам­бар* я, ам кье­йи­да­лай кьу­л ухъ чан хтай­ди*
я, гьакІ хьа­йи­ла, ада­лай ала­ма­тар­н и алакь­за­ва.
3  Гьа и Гьи­руда ви­ч ин стха Фи­л и­п Іан паб Гьи­ру­дат къах­ч ур­

ла, Ягья кьу­на къа­за­мат­да тун эмир­най, 4 куьз ла­г ьай­тІа, Ягь­я ­ди
адаз лу­г ьуз хьа­най:
– Ам къах­ч ун гьа­рам я.
5 Гьи­ру­даз ам ре­к ьиз кІан­за­вай, амма халкь­д и Ягья пай­г ъам­бар

яз кьу­н из ки­лиг­на, адаз халкь­д и­х ъай ки­чІе тир.

6 Гьи­ру­дан ха­й и югъ къейд­дай чІа­вуз, Гьи­ру­да­т ан ру­ша кІватІ

хьан­вай­бу­рун ви­лик кьуьл­за­вай. Гьи­ру­даз адан кьуьл ри­кІиз чи­ми

хьа­най. 7 Ада ру­шаз вуч кІан хьа­йи­тІа­ни кьи­лиз акъуд­да ла­г ьа­на
кьин кьу­най. 8 Ру­ша ви­ч ин ди­де­д ин га­фа­риз ки­лиг­на ла­г ьа­най:
– Заз гьа ис­я т­да ву­на Ягья пай­г ъам­бар­дин кьил си­н и­да аваз
гъа­на кІан­за­ва.
9 Гьи­руд па­чагь гзаф паш­ман хьа­най, амма ви­ч и мугь­ман­рин

ви­лик га­йи кьин кьи­л из акъу­д ун па­тал, ада а кар авун эмир­най.
10  Ада, гьа­ сят­да аскер ра­к ъур­на, Ягь­я ­д ин кьил атІун эмир­най.
11 Ин­сан­ри, фе­на, къа­за­мат­да авай Ягь­я ­д ин кьил атІа­най, си­н и­дал
 45 Ма­тІай 14 

алаз гъа­най, ру­шав ву­га­най. Ру­ша­н и кьил ви­чин ди­де­дин па­тав

тух­ва­най. 12 Ада­лай кьу­л ухъ Ягь­я ­д ин тил­ми­зар* ата­на, адан ме­
йит къах­ч у­на тух­ва­на ку­ч ук­най. Ах­па фе­на хьа­йи­да­кай Иса­диз
их­т и­лат­най.

Вад агъ­зур кас ту­ха­рун

(Мрк. 6:32-44; ЛкІ. 9:10-17; Ягь. 6:1-13)
Иса­дал а ха­бар ага­к ьай­ла, ам анай луьт­к ве­да акьах­на, аму­к ьун
13 

па­тал са хел­вет чка­д из тек­д из фе­на. Амма халкь­диз а кар­ди­кай

ха­бар хьа­йи­ла, абур кІвачи-кІвачи чпин ше­г ьер­рай ата­на, Адан
гуь­г ъуь­на гьат­на. 14 Луьт­к ве­дай эвичІ­на ки­ли­гай­ла, Иса­диз гзаф
халкь кІватІ хьан­ваз аку­на. Адаз абу­рун язух ата­на ва Ада азар­ри
кьун­вай­бур са­г ъар­на.
15 Югъ ня­н и хьа­й и­ла, тил­м и­з ар* Адав агат­на:

– Вахт­н и геж я, инаг­н и хел­вет чка я, – ла­г ьа­на абу­ру. – Ву­на
абур ахъая. Абу­ру фе­на па­та­рив гвай хуь­ре­рай чпиз не­дай за­тІар
къа­ч у­рай.
16  – Халкь фин ге­ рек туш, куь­не абу­руз тІуьн це, – ла­г ьа­на
Иса­ди.
17 – Чахъ ина авай­д и вад фу­н и гьуь­л уьн кьве гъед я, – ла­г ьа­на

абу­ру.
18 – Абур зи па­т ав гъваш, – ла­г ьа­на Иса­д и.

19  Халкь­д из ве­к ьел ацукь ла­г ьа­на, Ада вад фу­н и кьве гъед
къа­ч у­на, ца­вуз ки­л иг­на, хийир-дуьа* га­лаз, фу кІар-кІар аву­на,
Ви­чин тил­миз­рив ин­сан­риз па­юн па­тал ву­га­на. 20  ТІуь­на ви­ри
тух хьа­на; аму­к ьай фан кІу­са­рай цІи­к ьвед зим­бил ах­цІур­на.
21 Па­пар­н и ая­лар ква­ч из фу тІуьр­бур вад агъ­зур кас кьван авай.

Иса це­лай фин

(Мрк. 6:45-51; Ягь. 6:16-21)
Ах­па Иса­ди, Ви­чи ин­са­нар ахъай та­вун­маз, тил­миз­риз* луьт­
22 

кве­да акьах ла­г ьа­на ва абур Га­л и­лей­д ин* а па­таз Ви­че­лай ви­лик
ра­к ъур­на. 23 Ин­са­нар ахъай­на, Ам Вич дуь­а ­яр* ийиз пе­лел хкаж
хьа­на. Ня­н из­н и Ам ана ял­г ъуз амукь­на.
24 Тил­м и­зар авай луьт­к ве къе­рех­д и­вай яр­г ъаз акъат­на­вай. Луьт­

кве ле­пей­ри га­таз­вай, гар­ни луьт­к ве­диз ак­си­ди тир. 25 Экв же­дай
кьи­л яй Иса ви­ре­лай тІуз абур га­лай па­тахъ фе­на. 26 Ви­ре­лай тІуз
къвез­вай Иса акур­ла, чпиз и кар ка­раг­за­вай­ди хьиз хьа­на, тил­
миз­рай ки­чІе­ла гьа­рай акъат­на.
Ма­тІай 15  46
27 – КІе­виз акъваз, – ла­г ьа­на абу­руз гьа­сят­да Иса­ди, – Ам Зун
я, ки­чІе же­мир.
28 – Я Агъа! – жа­в аб га­на Пет­ру­д и. – Ам Вун ятІа, заз Ви па­т ав

це­лай къве­дай эмир це!

29 – Ша, – ла­г ьа­на Иса­д и.

Пет­ру луьт­к ве­дай эвичІ­на Иса­дин па­тав це­лай тІуз фе­на. 30 Амма
къа­ти гар хьу­низ ки­лиг­на, Пет­ру­диз ки­чІе хьа­на. Вич цик ака­тиз
акур­ла, ада гьа­рай­на:
– Я Агъа! Зун хи­лас ая!
31 Иса­д и гьа­сят­да гъил ве­г ье­на, ам кьу­на ла­г ьа­на:

– Иман­да* за­й иф­д и! Ву­на шак ву­ч из ийи­да?

32 Абур луьт­к ве­да акьа­х ай­ла, гар се­к ин хьа­на. 33 Луьт­к ве­да авай

тил­ми­зар, Адав агат­на ва икрам аву­на:

– Вун ри­к Іи­вай­н и Ал­лагь­д ин Хва* я, – ла­г ьа­на абу­ру.
34 Абур ви­ре­лай тІуз фе­на Ге­н и­са­рат­д ин чи­ле­рал ата­на. 35 Чка­д ин

агьа­лий­риз Иса чир хьа­й и­ла, абу­ру кьуд па­таз Ам атан­вай­да­кай

ха­бар­на. Ин­сан­ри аза­рар квай чпин­бур Адан па­тав гъиз хьа­на.
36 Ви­ри­да Ви­ч ин пе­ке­рин цен­ц ин цІир­х и­н ик азар­ри кьун­в ай­бу­

рув са тІуб кьван­н и кя­г ъиз тур лу­г ьуз, Адаз ми­нет­за­вай. Адак
гъил хкІур­бур ди­ри хъжез­вай.

Ми­х ьи­д и ва чир­к ин­д и

(Мрк. 7:1-23)

15  Ах­па Иса­дин па­тав Яру­са­лим­дай фа­ри­се­яр­ни* тав­рат­да­

1 

рар* ата­на, Адаз ла­г ьа­на:

2  – Ву­ч из Ви тил­м из­ри* чи бу­бай­рин адет­рал амал­з а­в ач? Фу

не­дай­ла, абу­ру чпин гъи­лер чуь­х уьз­вач.

3 – Ву­ч из, квез адет хьан­в ай къай­да­я р хуьн па­т ал, куь­не Ал­

лагь­дин тагь­к им чІур­за­ва? – жа­ваб га­на Ада. – 4  Ал­лагь­ди ла­

гьан­ва: «Жу­ван ди­де­д из­н и бу­ба­д из гьуьр­мет ая»i, «Ди­де­ди­кай­н и
бу­ба­ди­кай чІу­ру­к Іа ра­ха­дай­дан жа­за кьи­никь я»ii. 5-6 Амма куь­не
лу­г ьуз­ва: «Ин­сан­д и ви­ч ин бу­ба­д из ва я ди­де­диз „За вав вах­га­на
кІан­за­вай бурж за Ал­лагь­д ив ах­га­к ьар­да“ ла­г ьай­тІа, адаз диде-
бубадиз гьуьр­мет ти­йи­дай их­ти­яр ава». Гьа идал­ди куь­не Ал­лагь­
дин га­фар куь адет­рал­д и эвез ийиз­ва. 7 Кьве чин алай­бур! Яшая
кве­кай хъсан­диз ла­г ьа­най: 8  «И ин­сан­ри ме­цел­ди Заз гьуьр­мет

i 15:4 Эх­к ъе­чІун 20:12; Ких­х ьей Къа­н ун 5:16.

ii 15:4 Эх­к ъе­чІун 21:17.
 47 Ма­тІай 15 

ийиз­ва­тІа­н и, ри­к Іел­д и абур За­вай яр­г ъа я. 9 Абу­ру Заз ийиз­вай

иба­дат* гьа­ва­я н­д и я – ин­са­нар абу­ру Зи тагь­к им­рал ваъ, чпи
ара­диз гъа­йи къай­дай­рал амал ийиз вер­д и­шар­за­ва»i.
10-11 Иса­д и халкь Ви­ч ин па­т ав кІватІ­на, ла­г ьа­на:

– За лу­г ьуз­вай га­фа­риз хъсан­диз яб га­на, гъа­вур­да акьукь: ин­

сан­дин си­виз атай­да ам чир­к ин ийиз­вач, ам чир­к ин ийиз­вай­ди
си­вяй акъа­тай­ди я.
12 Гьа чІа­вуз тил­м и­з ар Адан му­к ьув ата­на:

– Ви га­фа­ри фа­ри­сей­рик хъел ку­т ун­вай­ди чаз чиз­ва, – ла­г ьа­

на абу­ру.
13 – Ца­в а­рал­лай Зи Бу­ба­д и* ку­т ун та­вур гьар са экъе­ч Іай на­

ба­тат кІа­н яй акъат­на терг же­да – жа­ваб га­на Иса­ди. – 14 Хъфи­

рай абур; абур буьр­к ьуь­бу­рун буьр­к ьуь регь­бе­рар я; буьр­к ьуь­да
буьр­к ьуь­даз рехъ къа­л у­риз хьа­й и­тІа, абур кьвед­н и фу­руз ават­да.
15  – И кьи­са­д ин* ма­на­д ин гъа­вур­да чун тур, – ла­г ьа­на Адаз

Пет­ру­ди.
16  – Куьн адан гъа­вур­да гье­ле­н и акьаз­в ач­н и? – ла­г ьа­на Иса­

ди.  – 17  Бес квез чиз­в ач­н и, си­виз атай­д и къе­нез физ­в а, къе­
няй­н и ам къе­цел акъат­за­ва. 18  Си­вяй акъат­за­вай­д и  – ри­к Іяй
акъат­за­вай­д и я, ин­сан чир­к ин­н и ийиз­вай­д и гьам я. 19  Ри­к Іяй
къвез­вай­бур чІу­ру ни­я ­тар, кьи­н и­к ьар, зи­на­ви­лер*, ява­ви­лер,
чуь­н уь­х у­нар, та­пан ша­г ьид­ви­лер, буьгь­те­нар я. 20 Ибу­ру ви­ри­да
ин­сан чир­к ин ийиз­ва, амма чуь­х уьн та­вур гъи­ле­рив тІуь­н и ин­
сан чир­к ин ийи­дач.

Чу­вуд ту­шир па­пан иман

(Мрк. 7:24-30)
Гьа­най экъечІ­на Иса Туьрс­н и Си­д ун га­лай па­та­рихъ фе­на.
21 

Адан па­тав и чкай­ра уьмуьр ту­х уз­вай са къе­нан­виii паб ата­на,

22 

гьа­ра­йиз эгечІ­на:
– Заз ре­г ьим ая, я Агъа, я Да­вуд* па­чагь­дин Хва, зи руш жи­
нер­ри* ди­ли ийиз­ва.
23  Иса­д и жа­в аб га­нач. Тил­м и­з ар* Адан па­т ав ата­на, ми­не­т из

хьа­на:
– Ам рах­к у­ра! Ада, датІа­на чи гуь­г ъуь­на гьат­на, гьа­ра­яр ийиз­ва.

i 15:8-9 Яшай 29:13.

ii 15:22 Къе­нан­ви­я р чу­ву­дар къве­дал­д и Фе­л ис­т ин­да авай халкь тир. Абу­

рун са пай гьа­на амукь­най, чу­вуд­ри абур чпи­к ай яз кьаз­ва­ч ир.

Ма­тІай 15  48
24 – Зун ан­ж ах хи­пер хьиз ре­к ье­лай алат­на­вай Ис­ра­и л­д ин*
халкь­дин па­тав ра­к ъур­на­вай­д и я, – жа­ваб га­на Ада.
25 А па­па, Адан па­т ав ата­на, икрам аву­на ла­г ьа­на:

– Я Агъа! Ва­кай са ча­ра!

26 – Аял­ри­в ай фу къа­к ъуд­на ки­цІе­риз ве­г ьин хъсан кар туш, –

жа­ваб га­на Ада.

27  – Вун гьахъ я, я Агъа! – ла­г ьа­на па­па. – Амма ки­цІе­ри­н и

чпин агъай­рин суф­ра­д и­лай ава­тай гъве­лер не­да.

28 – Эй, вах, вахъ зур­ба иман* ава, – ла­г ьа­на адаз Иса­д и. – Гьа

ваз кІа­н и­вал хьу­рай!

Адан руш гьа­сят­да сагъ хъхьа­на.

Кьуд агъ­зур кас ту­ха­рун

(Мрк. 8:1-10)
29 Гьа­най хъфе­на, Иса Га­л и­лей­д ин ви­рин* къе­рех­дал ата­на.
Гьа­н и­лай Ам пе­лел хкаж хьа­на, гьа­нал ацукь­на. 30  Адан па­тав
кье­цІи­бур, буьр­к ьуь­бур, на­бут­бурi, лал­бур ва ма­са­бур га­лаз гзаф
ин­са­нар къвез хьа­на. Гъа­на ахь­тин ин­са­нар Иса­дин кІва­че­ри­вай
эциг­дай, Ада абур са­г ъар­дай. 31 Лал­бур ра­хаз, на­бут­бур сагъ­лам
жез, кье­цІи­бур къе­к ъвез, буьр­к ьуь­бу­руз акваз акур халкь мягь­тел
хьа­на. Абу­ру Ис­ра­и л­д ин* Ал­лагь­д из шу­к ур аву­на.
32 Иса­д и Ви­ч ин тил­м из­риз* эвер­на, ла­г ьа­на:

– Пуд юкъуз Зи па­тав гвай ин­сан­рин язух къвез­ва Заз: абу­руз

не­дай затІ­н и авач. Заз абур тІуьн та­га­на чпин кІва­ле­риз ахъа­йиз
кІан­за­вач, абур ре­к ье гьал­дай фин мум­к ин я.
33 – Икьван гзаф халкь­д из хел­в ет чка­да акьван фу чна гьи­най

гъи­да? – ха­бар кьу­на тил­м из­ри.

34 – Квев гьи­к ьван фу гва? – жу­зу­на Иса­д и.

– Ирид фу­н и са тІи­м ил кьван кІез­ри­яр, – жа­ваб га­на абу­ру.

35 Ада халкь­д из чи­лел ацу­к ьун эмир­на. 36 Ирид фу­н и гьуь­л уьн

гъе­т ер къа­ч у­на, хийир-дуьа* ийиз-ийиз, фар кІар-кІар аву­на

Ви­чин тил­миз­рив ву­га­на. Тил­миз­ри абур халкь­диз пай­на. 37 ТІуь­
на ви­ри тух хьа­на: амай кІу­сар кІватІ­на, ирид зим­бил ацІур­на.
38 Па­пар­н и ая­лар ква­ч из, фу тІуьр­бур ви­ри кьуд агъ­зур кас хьа­на.

39 Халкь ахъай­на, Ам луьт­к ве­да аваз Ма­г ъа­дан га­лай па­т а­рихъ

фе­на.

i 15:30 На­бут – бе­ден­д ин са ва я са шу­м уд пай, ме­се­ла, гъил, кІвач сагъ

ту­ш ир кас.
 49 Ма­тІай 16 

Фа­ри­сей­рин тІа­лаб
(Мрк. 8:11-21; ЛкІ. 12:54-56)

16  Адан па­тав са­к ъа­яр­ни* фа­ри­се­яр* ата­на. Иса си­нагъ ийиз
1 

кІа­нз, абур Адал Ца­ва­рал­лай­да­вай къа­л у­риз же­дай хьтин

керемат-ишара ая лу­г ьуз алахъ­на. 2 Ада жа­ваб яз ла­г ьа­на:
– Ня­н ихъ квез цав яру яз акур­тІа, куь­не лу­г ьу­да: хъсан гьа­ва
же­да. 3 Экуь­нахъ фад цав яру яз акур­тІа, куь­не лу­г ьу­да: къе чІи­
мел гьа­ва же­да. Ца­вуз ки­л и­г из кве­вай гьи­х ь­т ин гьа­ва же­да­тІа
та­йи­на­риз жез­ва, амма ис­я т­да гьи­х ь­т ин вахт алукь­на­ва­тІа, адан
иша­рай­рай* куь кьил акъат­за­вач.
4 Къе­н ин не­сил гьи­к ьван чІур ва чал­ке­ч ир хьан­в а! И не­сил­д и

керемат-ишара тІа­лаб­за­ва, амма адаз Юну­сан* керемат-ишарадилай

гъей­ри ма­са керемат-ишара аква­дач.
Ам, гьа­бур ту­на, хъфе­на.
5  Иса­д ин тил­м и­з ар* ви­рин а па­т аз экъечІ­на, амма фу къа­ч ун

абу­рун ри­к Іе­лай алат­на. 6 Иса­д и абу­руз ла­г ьа­на:

– Ки­лиг гьа, фа­ри­сей­рин­ни са­къай­рин ма­я­ди­кай му­къа­ят хьухь.
7 Тил­м из­ри, ла­г ьай­тІа, чпив фу гвач лу­г ьуз их­т и­ла­т ар­з а­в ай.

8 Абу­рун гъа­вур­да авай Иса­д и ла­г ьа­на:

– Фу гвач лу­г ьун вуч ла­г ьай чІал я, иман­да* за­йиф­бур? 9 Куьн
ги­лани са куь­нин­ни гъа­вур­да гьат­на­вач­ни? Куь ри­кІел За вад фал­
ди вад агъ­зур итим ту­ха­рай­ди ала­мач­н и? Аму­к ьай фа­рай куь­не
шу­м уд зим­бил ацІур­най? 10 Куь ри­к Іел За ирид фал­ди кьуд агъ­зур
итим ту­ха­рай­ди ала­мач­н и? Аму­к ьай фа­рай куь­не шу­м уд зим­бил
ацІур­най? 11 За квез ла­гьай­ди фа­кай ту­шир­ди куь­не ву­чиз кьа­тІа­нач?
Ки­лиг гьа, фа­ри­сей­рин­н и са­к ъай­рин ма­я ­ди­кай му­к ъа­я т хьухь.
12  Инал абур Ада лу­ г ьуз­вай мая фак ку­та­дай мая ту­ш ир­дан
гъа­вур­да гьат­на, Ам ра­хаз­вай­д и фа­ри­сей­рин­н и са­к ъай­рин чир­
ви­ле­ри­кай тир.

Пет­ру­д и иман къа­л у­рун

(Мрк. 8:27-30; ЛкІ. 9:18-21)
Иса Фи­ли­пІан Ке­сар ше­гьер авай па­та­риз атай­ла, Ада Ви­чин
13 

тил­миз­ри­вай* ха­бар кьу­на:

– Ин­сан­ри Зун, яни Ин­сан­д ин Хва*, вуж я лу­г ьуз­ва?
14 – Сад­бу­ру Ягья пай­г ъам­бар*, муь­к уь­бу­ру – Ил­ь яс*, пуд ла­

гьай­бу­ру­н и – Ер­м и­я гь* ва я ма­са пай­г ъам­бар­ри­кай* сад я лу­
гьуз­ва, – жа­ваб га­на абу­ру.
Ма­тІай 16  50
15  – Куь­не Зун вуж я лу­г ьуз­ва? – жу­зу­на Ада.
16  – Ви Бу­ба* чан алай Ал­лагь я, Вун Адан Хва Ме­сигь* я, –
жа­ваб га­на Симун-Петруди.
17 А чІа­вуз Иса­д и ла­г ьа­на:

– Бах­та­вар* я вун, Юну­сан хва Си­м ун, и га­фар ваз ин­сан­

ри чир­на­вай­д и туш, абур ваз ца­ва­рал­лай Зи Бу­ба­д и чир­на­
вай­бур я. 18 За­н и ваз лу­г ьуз­ва: вун – Пет­ру (яни Раг) я, гьа и
раг За Захъ има­н ий­рин кІва­тІал­д ин* би­не­да эциг­да, гьат­та
агъа дуьнь­я ­д ин* къу­в ат­ри­в ай­н и адан ху­ра акъва­зиз же­дач.
19  Вав За Ца­ ва­рин Па­чагь­л угъ­д ин* куь­лег ву­г у­да: ву­на чи­лел
вуч къа­д а­г ъа авур­тІа, гьам Ца­в а­рал­л ай­д а къа­д а­г ъа ийи­д а;
ву­на чи­лел вуч их­т и­я­рар га­й и­тІа, ца­ва­рал­лай­да­н и гьа их­т и­
я­рар гу­да.
20 Иса­д и Ви­ч ин тил­м из­ри­в ай Вич Ме­сигь тир­д и са­даз­н и тал­

гьун тІа­лаб­на.

Иса­д и Ви­чин кьи­ни­к ьи­кай сад ла­г ьай гъи­ле­ра лу­г ьун
(Мрк. 8:31-9:1; ЛкІ. 9:22-27)
21  Гьа чІа­ва­лай эгечІ­на Иса­д и Ви­ч ин тил­миз­риз* Вич Яру­са­
лим­диз фин ла­зим тир­да­к ай ла­г ьа­на:
– Агъ­са­к ъал­ри, чІе­х и ха­хам­ри*, тав­рат­дар­ри* Заз гзаф ази­я­
тар гу­да, абу­ру Заз кьи­н и­к ьин жа­за гу­да, пуд йи­к ъа­лай Зал чан
хкве­да*.
22 Пет­ру­д и Адаз къе­р ех­д из эвер­на ла­г ьа­на:

– Ал­лагь­ди яр­г ъаз­рай, Агъа! Ви кьи­лел ахь­т ин крар та­т у­рай!

23 Ада Пет­ру­д ихъ эл­к ъве­на ла­г ьа­на:

– Алат За­лай, иб­л ис*! Ваз Зун ре­к ье­лай алу­диз кІан­за­ва­н и?
Ви ри­к Іе авай­ди Ал­лагь­д из та­л укь­д и ваъ, ви­ри ин­сан­ри ийи­дай
хьтин фи­к и­рар я.
24 Ах­па Иса­д и Ви­ч ин тил­м из­риз ла­г ьа­на:

– Низ Захъ га­лаз къвез кІан­за­ва­тІа, къуй ам, чан­ди­лай гъил

къа­ч у­на, ви­чин азаб­рин хаш­н и* кІу­лаз яна Захъ га­лаз ату­рай.
25  Низ ви­ ч ин чан хуьз кІан­за­ва­тІа, ада­вай ам къа­к ъуд­да. Зун
па­тал ни ви­чин чан эци­гай­тІа, адаз чан жа­г ъин хъи­йи­да. 26 Ви­
чин чан пуч­на ви­ри дуьнья къа­ч у­н и­к ай ин­сан­д из вуч хи­й ир
ава? Къа­к ъа­т ай чан эл­к ъве­на къах­ч ун па­т ал гу­дай затІ жа­
гъин­н и ме­гер?
27 Ин­сан­д ин Хва*, Ви­ч ин Бу­ба­д ин* бар­к ал­ла­д ик* кваз, Ви­ч ин

ма­ла­и­кар­н и* га­лаз ата­на ах­к ъат­да. Гьа чІа­вуз Ада, чпин кра­риз
 51 Ма­тІай 17 

ки­лиг­на, гьар­дал къве­дай­д и ви­чел ага­к ьар­да. 28  За квез ри­к Іи­
вай лу­г ьуз­ва: инал акъваз­на­вай­бу­рук ахь­т ин­бур ква хьи, абу­руз
па­чагь яз къве­дай Ин­сан­д ин Хва акун та­вун­маз, гьич ажал­н и
аква­дач.

Иса­д ин къа­мат де­г иш хьун

(Мрк. 9:2-13; ЛкІ. 9:28-36)

17  Ру­г уд югъ ала­тай­ла, Пет­ру­д и­лай, Якьу­ба­лай* ва адан

1 

стха Ягь­я ­д и­лай* гъей­ри, мад кас­н и га­ла­чиз, Иса кьа­к ьан
дагъ­диз экъечІ­на. 2 Гьа­на абу­рун ви­л ик Адан къа­мат де­г иш хьа­
на: Адан чи­н и ра­к ъи­н и хьиз нур га­на, Адан пе­кер­н и экв хьиз
ла­ц у хьа­на. 3  Сад­ла­г ьа­на тил­м из­риз* Адахъ га­лаз суьгь­бе­тар
ийиз акъваз­на­вай Му­са­н и* Ил­ьяс* аку­на. 4 Гьа и ара­да Пет­ру­ди
Иса­диз ла­г ьа­на:
– Я Агъа! Вуч хъсан хьа­на чун инал алаз. Ваз кІан­да­тІа, за
инал пуд ку­ма эци­г ин: сад – Ваз, сад – Му­са­диз, сад­н и – Ил­
ья­саз.
5  Ада и га­фар лу­г ьуз­в ай вах­т ун­да абур экуь ци­ф е­д ик акат­на,

анай ра­ха­дай ван ата­на:

– Ам Зи рикІ алай Хва я, Зи шад­вал Гьа­дал­ди я. Адан чІа­лаз
ки­лиг!
6 И ван хьа­й и тил­м из­риз гзаф ки­ч Іе хьа­на ва абур чи­нар кІа­

ник­на чи­лел ярх хьа­на. 7  Иса­д и, абу­рун па­т ав ата­на, абу­рук

гъил кя­на:
– Ки­чІе же­мир, къа­рагъ! – ла­г ьа­на Ада.
8 Кьил хкаж­на ки­ли­гай­ла, абу­руз Иса­ди­лай гъей­ри кас­ни аку­нач.

9 Дагъ­дай эх­вичІ­з а­в ай­ла, абу­руз Иса­д и эмир­на:

– Ин­сан­дин Хцел* кье­йи­да­лай кьу­л ухъ чан хкве­дал­ди*, акур­

да­кай ма­са­даз их­т и­лат ми­й ир.
10 Адан тил­м из­ри­н и ха­бар кьу­на:

– Ву­чиз тав­рат­дар­ри* Ме­сигь­д и­лай* ви­лик Ил­ьяс хтун ла­зим

я лу­г ьуз­ва?
11  – Гьахъ я, Ил­ь яс пай­г ъам­бар­д и Ада­лай ви­л ик хта­на, ви­ри

крар гуьн­г уь­на тун ла­зим я, – жа­ваб га­на Ада. – 12 Амма За квез
лу­г ьун хьи, ам хтун­н и аву­най, амма ин­сан­риз ам чир хьа­на­чир.
Адаз ин­сан­ри чпи­вай же­дай­вал пис­вал аву­на. Гьа­даз хьиз, ин­
сан­ри Ин­сан­дин Хциз­н и аза­бар гу­да.
13 Гьа ин­лай, Иса Ил­ья­са­к ай ра­х аз­вай­тІа­н и, Адан их­т и­лат Ягья

пай­г ъам­бар­ди­кай тир­дан гъа­вур­да тил­м и­зар гьат­най.

Ма­тІай 17  52

Жин квай же­г ьил са­г ъар хъу­вун

(Мрк. 9:14-29; ЛкІ. 9:37-42)
14  Иса халкь­д ин па­тав хтай­ла, Адан кьи­л ив са ин­сан ата­на,
ме­тІе­рал акъваз­на.
15 – Я Агъа! – ла­г ьа­на ада. – Зи хциз ре­г ьим ая! Ам варз цІи­й и

хьа­йи­ла чІур жез­ва. Адаз гзаф аза­бар гуз­ва, гагь ада цІуз хка­дар­
за­ва, гагь – ва­цІуз. 16 За ам Ви тил­м из­рин* па­тав гъа­най, амма
абу­ру­вай ам са­г ъа­риз хьа­нач.
17  – Эй иман* гва­ ч ир, ре­к ьяй акъат­на­вай не­сил! – жа­ваб яз
ла­г ьа­на Иса­ди. – Гьи­к ьван гагь­да Зун квехъ га­ла­м укь­рай? Гьи­
кьван чІа­вал­ди За куьн эх­рай? Гъваш ам Зи па­тав!
18 Иса­д и жин­ж из* адай экъе­ч Іун эмир­на, амни аял­дай экъечІ­

на. Аял­н и гьа­сят­да сагъ хьа­на.

19 Иса тек­д из амай­ла, Адан па­т ав тил­м и­з ар ата­на:

– А кар ча­лай ву­ч из алакь­на­ч ир? – ха­бар кьу­на абу­ру.

20-21 – Куь иман за­й иф тир­ви­л яй – ла­г ьа­на Ада. – За квез ри­

кІи­вай лу­г ьуз­ва: куь иман фин­д ин твар кьван авай­тІа, кве­вай и
пе­лез «Ин­лай анихъ хьухь» ла­г ьа­на эмир гуз же­дай, пел­ни анихъ
же­дай. Квехъ ахь­т ин иман ава­тІа, кве­лай алакь ти­йи­дай гьич са
кар­н и же­дач.

Иса­д и Ви­чин кьи­ни­к ьи­кай кьвед ла­г ьай ­

гъи­ле­ра лу­г ьун
(Мрк. 9:30-32; ЛкІ. 9:43-45)
22 Абур ви­ри са­нал Га­ли­лей­диз* хкве­дай­ла, Иса­ди абу­руз ла­гьа­на:
– И му­к ьва­ра Ин­сан­дин Хва* ин­сан­рин гъи­ле тва­да, 23 Ам яна
ре­к ьи­да, амма пуд ла­г ьай юкъуз Адал чан хкве­да*.
И га­фар ван хьа­й и­л а, адан тил­м и­з ар* зур­ба ха­ж а­л ат­д ик
акат­на.

Ал­лагь­д ин КІва­лиз гу­дай харж

24  Иса­н и тил­ми­зар* Ке­фер­на­г ьум­д из акъа­тай­ла, Пет­ру­дин па­
тав Ал­лагь­дин КІва­л из* гу­дай харж кІватІ­дай­бур* ата­на, ада­вай
ха­бар кьу­на:
– Ви Му­а л­л им­д и Ал­лагь­д ин КІва­л из гу­дай харж тир кьве
драх­ма гуз­вач­н и ме­гер?
25 «Гуз­в а» ла­г ьа­на, Пет­ру кІва­л из гьахь­на. Пет­ру­д ин си­вяй гаф

акъат­дал­ди, Иса­д и ада­вай ха­бар кьу­на:

 53 Ма­тІай 18 

– Ваз чиз, Си­м ун, и дуьнья гъи­ле авай­бу­ру хар­жар ни­вай къа­
чуз­ва? Ам абу­ру чпин ве­лед­ри­вай къа­ч уз­ва­н и, я та­х ьай­тІа ма­са
ин­сан­ри­вай?
26 Пет­ру­д и «Ма­са ин­сан­ри­в ай» ла­г ьа­на жа­в аб га­на.

– АкІ хьа­йи­ла, абу­рун ве­ле­дар хар­ж у­н и­кай азад я, – ла­г ьа­на
Иса­ди. – 27  Амма, харж кІватІ­дай­бу­руз хъел та­т ун па­тал, фе­на
ви­риз кІир вегь; сиф­те гьа­тай гъет­рен сив ахъая, ваз анай кьуд
драх­ма жа­г ъи­да, ву­на а пул тух­ва­на, жу­ван па­та­лай­н и Зи па­та­
лай абу­руз це.

Вуж ар­т ух я?
(Мрк. 9:33-37; ЛкІ. 9:46-48)

18  Гьа вах­т ун­да Иса­д ин кьи­л ив тил­ми­зар* ата­на, Ада­вай

1 

жу­зу­на:
– Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ­да* ви­ри­да­лай­н и чІе­х и­ди вуж я?
2 Ада аял­д из Ви­ч ин кьи­л ив эвер­на, ам абу­рун юкьвал акъва­

зар­на, 3 ла­г ьа­на:

– За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: куьн, де­г иш хьа­на, ая­лар хьиз
та­х ьай­тІа, куьн Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ­д из гьахь­дач. 4  Гьа­ви­л яй,
вуж и аял хьиз умун хьа­й и­тІа, гьам Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ­да ви­
ри­да­лай­н и чІе­х и­д и же­да. 5 Ихь­т ин са аял Зи ха­т ур­дай жу­ван­ди
яз ни кьа­бу­лай­тІа, гьа­да Зун кьа­бул­за­ва.

Ин­сан ре­к ьяй акъуд­дай за­тІа­ри­кай

(Мрк. 9:42-48; ЛкІ. 17:1-3а)
6 Захъ иман* ийиз­вай ихь­т ин адет­д ин гъве­чІи кса­ри­к ай сад
ни ре­к ьяй акъу­д из хьа­й и­тІа, ам гар­дан­да ре­г ъуьн къван ту­на
гьуь­л уьн де­рин­риз ра­к ъу­рай­тІа хъсан я. 7  Ин­сан­рив гу­на­г ьар*
ийиз таз­в ай и дуьнь­я ­д из гуж хьу­рай! Ин­сан­ри гу­на­г ьар мад
ийи­да, амма ма­са­бу­рув гу­на­г ьар ийиз таз­в ай кса­риз­н и гуж
хьу­рай!
8  Ви са гъи­л и ва я са кІва­ч и вун гу­нагь ийи­дай йи­к ъаз гъиз­

ва­тІа, ву­на абур атІа­на га­да­ра; кьве гъил ва я кьве кІвач кваз
же­г ьен­нем­д ин* цІуз ават­дал­д и са гъил ва я са кІвач кваз ваз
эбе­ди уьмуьр­диз* гьа­х ьун хъсан я. 9 Ви са ви­ли вун гу­нагь ийи­
дай йи­к ъаз гъиз­ва­тІа, ву­на ам акъуд­на га­да­ра; кьве вил аваз цІун
гур­г ур авай же­г ьен­нем­д из ават­дал­д и ваз са вил аваз уьмуьр­диз
гьа­х ьун хъсан я.
Ма­тІай 18  54

Ква­х ьай хи­пе­кай кьи­са

(ЛкІ. 15:4-7)
Ки­лиг гьа, ихь­т ин адет­д ин гъве­чІи кса­рив ри­к Іи­вай эгечІ,
10-11 

абу­рун ма­ла­и­кар* датІа­на ца­ва­рал­лай Зи Бу­ба­дин* ви­лик ква.

12  Виш хеб авай суь­руь­д и­к ай са хеб хка­т ай­ла, адан ие­си­д и вуч

ийи­да ла­г ьа­на фи­к ир­з а­в а куь­не? Гьел­бет­да, ам, кьуд­к ъан­н и
цІе­к Іуьд хеб дагъ­ла­ра ту­на, рехъ ала­тай са хпехъ къе­к ъвез фи­да.
13 За квез ри­к Іи­в ай лу­г ьуз­в а: ам жа­г ъай­ла, адаз а рехъ алат та­ву­на

амай кьуд­к ъан­н и цІе­к Іуьд хеб хьу­н и­лай гзаф шад­вал гьа са хпе
гу­да. 14 Гьа и са­я гъ­да ца­ва­рал­лай куь Бу­ба­диз­н и кІан­за­вай­ди гьа
ихь­т ин адет­дин гъве­чІи кса­ри­к ай сад­н и терг та­х ьун я.

Стха­д ин гу­нагь­д из вуч ийи­да?

(ЛкІ. 17:3)
Ви стхади-ваха ваз гу­нагь* кар кьурт­Іа, фе­на адахъ га­лаз жу­
15 

ван бей­кеф­ви­ли­к ай кьилди-кьилихъ ра­х ух. Ада яб га­йи­тІа, ваз

стха жа­г ъун хъу­ву­на. 16 Ада яб та­гай­тІа, ви га­фа­рал кьве ва я пуд
кас­ди ша­г ьид­вал авун па­тал, жу­вахъ га­лаз са ва я кьве кас твах.
Ву­чиз ла­г ьай­тІа кхьен­ва: «Ви­ри га­фар кьве ва я пуд ша­г ьид­ди
тес­т и­к ьар­на кІан­да»i. 17  Стхади-вахари гьа­бу­руз­н и яб та­гай­тІа,
ада­кай има­н ий­рин кІва­тІал­д из* лагь, ада кІва­тІал­диз­н и яб та­
гай­тІа, адаз ма­ж у­си­д из*, я та­х ьай­тІа харж кІватІ­за­вай­даз* хьиз
ки­л иг. 18  За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: чи­лел куь­не вуч къа­да­г ъа
авур­тІа, Ца­ва­рал­лай­да гьам къа­да­г ъа ийи­да; чи­лел куь­не вуч ийи­
дай их­т и­яр га­йи­тІа, Ца­ва­рал­лай­да­н и гьам ийи­дай их­т и­яр гу­да.
19  Мад За квез ри­к Іи­в ай лу­г ьу­да хьи, кве­к ай кьве кас са кар

тІа­лаб­да ла­гьа­на мес­л ят хьа­йи­тІа, а кар па­тал абу­ру дуь­а­ни* ийиз

хьа­йи­ла, ам гьи­х ь­т ин кар хьа­й и­тІа­н и, ца­ва­рал­лай Бу­ба­ди* ам
кьи­лиз акъуд­да. 20 Гьи­нал Зи ТІвар* кьу­на кьвед-пуд кас кІватІ
хьа­йи­тІа, абу­рухъ га­лаз Зун­н и же­да.

Ин­саф ава­чир къул­л угъ­дар­д и­кай кьи­са

(ЛкІ. 17:4)
Ах­па Пет­ру­ди му­к ьув агат­на, Иса­д и­вай ха­бар кьу­на:
21 

– Я Агъа! Зи стха­д и заз та­к Іан кар ийиз хьа­йи­тІа, за ада­лай

шу­м уд­ра гъил къах­ч ун ла­зим я? Ирид­ра къах­ч у­да­н и?

i 18:16 Ких­х ьей Къа­н ун 19:15.

 55 Ма­тІай 19 
22 – Ирид­ра ваъ, ирид­ра пуд­к ъан­н и цІуд гъи­ле­ра  – ла­г ьа­на
Иса­д и.  – 23  ГьакІ хьа­й и­ла Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ* ви­ч ин къул­
лугъ­дар­ри­вай гьахъ-гьисаб авун тІа­лаб­за­вай па­чагь­див ге­к ъи­г из
же­да. 24 Эвелни-эвел адан па­тав цІуд агъ­зур тІа­лантІi бурж алай
къул­л угъ­дар гъа­на. 25  Ада­вай ви­чел алай бурж вах­г уз та­х ьу­н из
ки­лиг­на, па­чагь­д и ам, адан паб, ая­лар, ви­чихъ авай гьар са шей
гваз, лукІ­ви­ле ма­са гун ва идал­д и ви­ч ин бурж алу­д ун эмир­на.
26 Инал къул­л угъ­дар­д и, ме­тІе­рал акъваз­на, икрам аву­на: «Са тІи­

мил эхи хъия, за вав ви­ри бурж вах­г у­да». 27 Па­чагь­диз адан язух
ата­на. Ада ам ахъай­на, бурж­н и гьа­лал­на.
28 Гьа и къул­л угъ­дар, ви­ч ин виш ди­нарii бурж алай вич хьтин

са къул­л угъ­дар­дин па­тав фе­на, адан туь­т уь­н и­кай кьу­на, лу­г ьуз
хьа­на: «Вал алай бурж пул гах­це». 29 Адан бурж квай­да ме­тІе­рал
акъваз­на, адаз ми­не­т из хьа­на: «Са тІи­м ил эхи хъия, за вав бурж
вах­г у­да». 30 Адаз эхиз кІан хьа­нач, фе­на ада ви­чин бурж квай­ди
бурж вах­г у­дал­ди къа­за­мат­да тваз ту­на.
31  И кар акур адан юл­да­шар гзаф паш­ман хьа­на. Абу­ру фе­на

хьайи-хьайивал чпин па­чагь­д из ахъай­на. 32 Гьа чІа­вуз па­чагь­ди

къул­л угъ­дар­диз эвер­на, ла­г ьа­на: «Кьер­к ьеш лукІ! Ву­на заз ми­
нет­най лу­г ьуз За ваз зи бурж ви­ри гьа­лал­най. 33 За ваз авур хьтин
ре­г ьим ву­на ви юл­даш­д из­н и авун ла­зим тир».
34  Ви­
ри бурж вах­г у­дал­д и хъел атай па­чагь­д и ам жал­латІ­рин
гъи­ле ту­на. 35 Лап ри­к Іин къе­н яй са­да са­да­лай куь­не гъил къах­
чун та­вурт­Іа, ца­ва­рал­лай Зи Бу­ба­д и* кве­лай­н и гъил къах­ч у­дач.

Паб гъу­ни­кай­ни рах­к у­ру­ни­кай

(Мрк. 10:1-12)

19  Ийиз­вай их­т и­ла­тар куь­тя­г ьай­да­лай кьу­л ухъ, Иса Га­ли­
1 

лей­дай* экъечІ­на, Яр­дан ва­цІун муь­к уь па­тай яна Ягьу­

дат­диз* фе­на. 2 Адан гуь­г ъуь­на аваз гзаф халкь ата­на, Ада абур
гьа­на са­г ъар хъу­ву­на. 3 Адан па­тав фа­ри­се­яр* ата­на, Ам си­нагъ
авун па­тал, ха­бар кьу­на:
– Ака­тай гьар са кар­д из ки­л иг­на гъуь­л уь паб рах­к у­рун дуьз
кар яни?

i 18:24 И кьа­дар пул гьа­к ъи яз къа­ч ун па­тал адет­д ин зегь­мет­кеш­д и 200000

йи­суз кІва­ла­х ун ла­зим жез­вай..

ii 18:28 Виш ди­нар гьа­к ъи яз къа­ч ун па­т ал адет­д ин зегь­мет­кеш­д и виш

юкъуз кІва­ла­х ун ла­зим жез­вай..

Ма­тІай 19  56
4 – Квез чиз­вач­ни кьван, Ха­ликь­ди сифтени-сифте итим­ни паб
ара­дал гъа­на, – жа­ваб га­на Ада 5-6 ва да­ва­мар хъу­ву­на:
– Гьа­ви­л яй, ди­де­ни бу­ба ту­на, итим­ди­кай­ни па­па­кай сад же­да.
Абур кьве чан ваъ, са чан же­да. Гьа икІ, Ал­лагь­ди сад авур­бур
ин­сан­ди ча­ра авун ла­зим туш.
7 Абу­ру ха­бар кьу­на:

– Бес ву­чиз Му­са­д и* «тІа­ла­к ьар вах­ган­ва ла­г ьай чар кхье­на
ча­ра хьухь»i ла­г ьа­на их­т и­яр га­най?
8 – Ада, куь туь­к ьуьл ри­к Іер акур­ла, па­пахъ га­лаз ча­ра же­дай

их­т и­яр га­на, амма сиф­те­дай акІ ту­ш ир, – жа­ваб га­на Иса­ди. –
9 За квез лу­г ьуз­в а хьи, гьи кас­д и, ява­в ал ийиз­в а­ч ир ви­ч ин па­пахъ

га­лаз ча­ра хьа­на, ма­сад гъа­й итІа, ада зи­на­вал* ийиз­ва.

10 Тил­м из­ри* Адаз ла­г ьа­на:

– Па­пан ви­лик гъуь­л уьн хи­ве авай бур­жар гьахь­т ин­бур ятІа,
паб та­г ъа­на аму­к ьай­тІа хъсан я.
11  – Ни­вай хьа­й и­тІа­н и а кар кьа­бу­л из же­дач, ам ан­ж ах Ал­
лагь­д и низ ган­ва­тІа, гьа­да кьа­бул­да, – ла­г ьа­на Ада. – 12  Ди­
де­д и ха­й и чІа­в а­лай чеб ху­д у­мар* тир ва гьа­ви­л яй паб гъиз
те­жез­вай ити­мар ава; хе­си авун­вай ити­мар ава; гьакІ­н и Ца­
ва­рин Па­чагь­л угъ­д ин* ха­т ур­дай паб гъиз кІан­з а­в а­ч ир ити­
мар­н и ава. Ни­вай и га­фар кьа­бу­л из же­да­тІа, гьа­да абур кьа­
бул­рай.

Иса­д и аял­риз хийир-дуьа авун

(Мрк. 10:13-16; ЛкІ. 18:15-17)
13 Гьа чІа­вуз Иса­д ин па­тав, Ада кап ал­тад­на хийир-дуьа* авун
па­тал, ая­лар гъа­на, амма тил­м из­ри* абу­руз туьгь­ме­тар ийиз­вай.
14 И кар акур Иса­д и ла­г ьа­на:

– Ая­лар се­к ин­д из тур, аял­риз Зи па­тав ату­н из ма­н ий­вал гу­
мир, ву­чиз ла­г ьай­тІа Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ* гьахь­т ин­бу­рун­ди я.
15 Ада абу­рал кап ал­т ад­на, ах­па Ам анай хъфе­на.

Дев­лет авай же­г ьил

(Мрк. 10:17-31; ЛкІ. 18:18-30)
Са кас­ди ата­на Иса­д и­вай ха­бар кьу­на:
16 

– Я Му­а л­лим, эбе­д и уьмуьр* хьун па­тал, за гьи­х ь­т ин хъсан

крар авун ла­зим я?

i 19:7 Ких­х ьей Къа­н ун 24:1, 3.

 57 Ма­тІай 19 

– Ву­на За­вай хъсан­д и вуч я ла­г ьа­на ву­чиз ха­бар кьаз­ва? –

17 

ла­г ьа­на Иса­ди – Хъсан­д и ан­ж ах са Ал­лагь я. Ваз эбе­ди уьмуьр

кІан­за­ва­тІа, Ал­лагь­д ин тагь­к и­мар кьи­л из акъуд.
18 – Гьи тагь­к и­мар? – мад ха­бар кьу­на а кас­д и.

– «Ягъ­на ре­к ьи­м ир, зи­на­вал* ийи­м ир, чуь­н уьх­м ир, та­пан
ша­г ьид­вал ийи­м ир, – ла­г ьа­на Иса­д и. – 19 Жу­ван диде-бубадин
хатур-гьуьрмет хуьх»i. «Жув хьиз жу­ван му­к ьув гвай­ди­н и кІан
хьухь»ii.
20 – Абур ви­ри за кьи­л из акъуд­з а­в а, заз вуч ки­м из­в а? – ла­г ьа­на

же­г ьил га­да­ди.

21  – Ваз ка­ мал авай ин­сан жез кІан­за­ва­тІа, алад, фе­на вахъ
вуч ава­тІа, гьа­бур ма­са га­на, ке­сиб­риз пая, гьа чІа­вуз вахъ ца­
ва­ра ха­зи­на­яр же­да. ГьакІ авур­ла, захъ га­лаз ша, – жа­ваб га­на
Иса­ди.
22  И га­
фар ван хьа­й и­ла, же­г ьил паш­ман­да­к аз хъфе­на, ву­ч из
ла­г ьай­тІа, адахъ зур­ба дев­лет авай.
23 Иса­д и­н и Ви­ч ин тил­м из­риз* ла­г ьа­на:

– За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: дев­лет авай­бу­руз Ца­ва­рин Па­

чагь­л угъ­диз* гьа­х ьиз гзаф че­т ин я хьи! 24 Мад­н и За квез лу­г ьу­да:
дев­лет авай­даз Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ­д из гьа­х ьу­н и­лай де­ве­диз ра­
пу­н ин хъуь­к ъуьм­дай экъе­чІун ре­г ьят я.
25 И га­фар ван хьа­й и­ла, Адан тил­м из­ри, гзаф мягь­т ел хьан­в а,

ха­бар кьу­на:
– АкІ хьа­йи­ла, бес ни­вай вич хи­лас ийиз же­да?
26 Абу­руз ки­л иг­на, Иса­д и ла­г ьа­на:

– Ин­сан­ри­лай а кар алакь­дач, амма Ал­лагь­ди­лай алакь­да­чир

затІ­н и авач.
27 Адаз жа­в аб яз Пет­ру­д и ла­г ьа­на:

– Ин­г ье, ви­ри ту­на, чун ви гуь­г ъуь­на аваз ата­на; бес икІ аву­
най чаз вуч гу­да?
28  – За квез ри­ к Іи­в ай лу­г ьуз­в а: цІи­й и дуьнь­я ­да Ин­сан­д ин
Хци­к ай* тахтуна нур­н и бар­к ал­ла* алай па­чагь хьа­й и­ла, куьн
Ис­ра­и л­д ин* цІи­к ьвед та­й и­фа­д ин гьахъ-дуван ийиз цІи­к ьвед
тахтуна ацукь­да, – ла­г ьа­на Иса­ди. – 29 Зи ха­т ур­дай ви­чин кІва­
ле­ри­лай, стхай­ри­лай, ва­ха­ри­лай, бу­ба­ди­лай, ди­де­ди­лай, аял­ри­
лай, мул­ка­ри­лай гъил къа­ч ур­бу­ру­кай виш­ра ар­т ух гьа мал-девлет

i 10:19 Эх­к ъе­чІун 20:12-16; Ких­х ьей Къа­н ун 5:16-20.

ii 19:19 Ле­ви 19:18.
Ма­тІай 20  58

гьалт ти­й и­дай сад­н и амукь­дач, абур эбе­д и уьмуьр­д ин ие­си­яр

же­да. 30  Ис­я т­да ви­л ик квай гзаф­бур кьу­л ухъ же­да, кьу­л ухъ га­
лай­бур – ви­лик.

Ци­пицІ­багъ­да кІва­лах­за­вай­бу­ру­кай кьи­са

20  Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ* экуь­н ин кьи­л яй ви­ч ин ци­п ицІ­

1 

багъ­да кІва­лах­дай ксар кьаз фе­й и са кас­д из ух­шар я.

2  КІва­ла­х ай­бу­руз йи­к ъа са ди­нар гу­дай мес­л ят хьа­на, ада абур

ви­ч ин ци­п ицІ­багъ­д из ра­к ъур­на. 3  Экуь­н ин сят­д ин кІуьд­риз

хьиз ам ба­зар­дин май­дан­ди­лай тІуз фи­дай­ла, адаз ана са кар­н и
ти­й из акъваз­на­вай са шу­м уд кас аку­на. 4  Ада абу­руз ла­г ьа­на:
«Куь­н ­н и зи ци­пицІ­багъ­д из алад, квез къве­дай гьа­к ъи за гу­да».
5 Абур фе­на.

Ни­син­рихъ хьиз ам мад анал фе­на, гьа ви­л ик­дай авур­в ал

аву­на, ах­па сят­дин пуд­риз хьиз мад хъфе­на. Адал мад­н и гьахь­
тин ин­са­нар гьалт­на. 6  Сят­д ин вад­риз хьиз ам мад анал хта­на,
анал акъваз­на­вай ма­са ин­са­нар акур­ла, ада ха­бар кьу­на: «Куьн
са кар­н и ти­й из югъ­д и инал ву­ч из акъваз­на­ва?» 7  «Чаз са­да­н и
кІва­лах га­нач», – жа­ваб га­на абу­ру. «Куь­н ­н и зи ци­пицІ­багъ­диз
алад», – ла­г ьа­на ада.
8 Югъ ня­н и хьа­й и­ла, ци­п ицІ­багъ­д ин ие­си­д и ви­ч ин гъи­л и­бан­

диз эвер­на ла­гьа­на: «КІва­ла­хай­бу­руз эвер­на, эхир­дай кьур­бу­ру­лай

эгечІ­на эвел­дай кьур­бу­рал къве­дал­д и ви­ри­даз чпин зегь­мет­дин
гьа­к ъи це».
9 Сят­д ин ва­даз кьур гьар са­даз са ди­нар га­на. 10 Сиф­т е кьур­бу­

ру чпиз гзаф гу­да ла­г ьа­на фи­к ир­най, амма абу­руз­н и га­йи­ди са
ди­нар хьа­на. 11 Гьа­к ъи къа­ч ур­да­лай кьу­л ухъ абу­ру на­ра­зи­ви­лел­
ди ие­си­д из лу­г ьуз хьа­на: 12  «И ин­сан­ри кІва­ла­х ай­д и ан­ж ах са
сят я, амма ву­на абур чахъ га­лаз сад аву­на. Кьи­лин кІукІ куз­
вай ра­к ъи­н ик кІва­ла­х ар авур­бур чун ятІа­н и, ву­на гьа­к ъи ви­
ри­даз сад хьиз га­на». 13 «Дуст, за ви ха­т ур­дик хкІур­за­вач; чун са
ди­нар­дал икь­рар хьа­й и­бур ту­ш ир­н и?» – абу­ру­кай са­даз жа­ваб
яз ла­г ьа­на ада. – 14 «Жу­ваз къвез­вай гьа­к ъи­н и къах­ч у­на жу­ван
рехъ­д и ах­лад; ваз кьван­д и и эхир­дай атай­даз­н и гуз кІан­за­ва
заз. 15 Заз жу­ван кІва­ле жу­ваз кІан­дай­вал ийи­дай их­т и­яр авач­
ни ме­гер? Я та­х ьай­тІа зи гъи­л ин ахъа­вал акваз ви вил къа­н их
хьан­ва­н и?»
16  Гьа икІ ис­я т­да кьу­л ухъ га­лай­бур ви­л ик же­да, ви­л ик квай­

бур – кьу­л ухъ.

 59 Ма­тІай 20 

Иса­д и Ви­чин кьи­ни­к ьи­кай пуд ла­г ьай гъи­ле­ра лу­г ьун
(Мрк. 10:32-34; ЛкІ. 18:31-33)
Яру­са­лим­диз фи­дай ре­к ье Иса­ди Ви­чин цІи­к ьвед тил­миз­диз*
17 

са къе­рех­диз эвер­на, ла­г ьа­на:

18  – Ин­г ье, чун Яру­са­л им­д из физ­в а, Ин­сан­д ин Хва* ха­и н­ви­

лел­д и чІе­х и ха­хам­рин­н и* тав­рат­дар­рин* гъи­ле тва­да, абу­ру­н и

Ам кьи­н и­к ьиз акъуд­да. 19  Ам рим­вий­рин гъи­ле тва­да. Абу­ру,
ягьа­на­тар аву­на, га­та­на, Ам ха­ш у­н из* яда. Пуд ла­г ьай юкъуз
Адал чан хкве­да*.

Якьу­бан­ни Ягь­я ­д ин ди­де­д ин тІа­ла­бун

(Мрк. 10:35-45; ЛкІ. 22:24-27)
Гьа ара­да Иса­дин па­тав ви­чин ру­х ва­яр­ни га­лаз Зе­бе­де­ян паб
20 

ата­на, Ада­вай са вуч ятІа­н и тІа­ла­биз кІа­нз, Адаз икрам аву­на.

21 Иса­д и ада­в ай ха­бар кьу­на:

– Ваз вуч кІан­за­ва?

– Ви Па­чагь­вал алу­к ьай­ла, къуй и зи кьве хци­кай сад Ви эр­чІи
па­та­вай, муь­к уь­д и­н и чап­ла па­та­вай ацукь­рай, – ла­г ьа­на Ада.
22 Амма Иса­д и ла­г ьа­на:

– Куь­не тІа­лаб­за­вай­да­к ай квез ха­бар авач. За чІу­г ваз­вай азаб

кве­вай чІу­г ваз же­да­н и?
– Же­да, – жа­ваб га­на абу­ру.
23  – Зи гъам-пияла куь­не­н и хъва­да, амма Зи эр­ч Іи ва чап­ла

па­та­ри­вай ацу­к ьун – ам За­вай их­т и­яр гуз же­дай кІва­лах туш –
ла­г ьа­на Иса­ди. – А чка­яр Зи Бу­ба­д и* низ та­йинар­наватІа, гьа­
бу­рун­бур я.
24 И га­фа­рин ван хьа­й и­ла, амай цІуд ил­ч и­д из* кьве стха­д и­к ай

гзаф хъел ата­на. 25 Иса­д и абур кІватІ­на ла­г ьа­на:

– Ви­ри хал­к ьа­ри­х ъ гуж­дал­д и агъа­вал ийиз­вай вилик-кьилик
квай ин­са­нар ава, ви­ри хал­к ьа­рал чІе­х и кса­ри гьа­к им­вал ийиз­
ва. Квез и кар чи­да. 26 Амма куь ара­да акІ та­х ьу­рай: куь ара­дай
низ вилик-кьилик жез кІан­за­ва­тІа, къуй ам куь кьилел-кІвачел
эл­к ъуь­рай. 27  Куь ара­да низ сад ла­г ьай чка­дал жез кІан­за­ва­тІа,
гьам квез лукІ хьун ла­зим я. 28 Гьа икІ Ин­сан­дин Хва­н и* Ви­чиз
ма­сад­бу­ру къул­л угъ авун па­тал ваъ, Вич ма­сад­бу­руз къул­л угъ
ийиз атан­вай­д и я. Ам, гзаф­бу­рун гу­нагь­ри­лай* гъил къах­ч ун
па­тал, Ви­чин чан эци­г из атан­вай­д и я.
Ма­тІай 21  60

Кьве буьр­к ьуь­д и са­г ъар хъу­вун

(Мрк. 10:46-52; ЛкІ. 18:35-43)
Иса­ни тил­ми­зар* Ери­г ьан­дай хъфиз­вай­ла, абу­рун гуь­г ъуь­на
29 

аваз гзаф халкь къвез­вай. 30 Ин­гье, ре­к ьин къе­рех­див ацукь­на­вай

кьве буьр­к ьуь­да, Иса чпин ви­л и­к ай физ­вай­да­кай ван хьа­йи­ла,
гьа­ра­йиз хьа­на:
– Чаз ре­г ьим ая, Агъа, Да­вуд* па­чагь­д ин Хва!
31 Гзаф­бу­ру абу­руз лал хьухь ла­г ьа­на, амма абу­ру амай­да­лай­н и

кІе­виз гьа­ра­яр­на:
– Чаз ре­г ьим ая, Агъа, Да­вуд па­чагь­д ин Хва!
32 Иса­д и, акъваз хьа­на, абу­руз Ви­ч ин па­т ав эвер­на.

– Квез За­вай вуч кІан­за­ва? – ха­бар кьу­на Ада.

33 – Я Агъа, чаз Ву­на чи ви­лер са­г ъар хъу­ву­на кІан­з а­в а, – ла­

гьа­на абу­ру.
34  Иса­
д и, абу­рун язух ата­н а, абу­рун ви­ле­рик гъил кя­н а.
Гьа­сят­да абу­рун ви­ле­риз экв хта­на. Абур Иса­д ин гуь­г ъуь­на
гьат­на фе­на.

Иса Ме­сигь Яру­са­лим­д из атун

(Мрк. 11:1-10; ЛкІ. 19:28-38; Ягь. 12:12-15)

21  Абур Зей­т ун пе­лен* це­не­рив гвай Бет­фаг­д ив агакь­на.

1 

Яру­са­л им, ла­г ьай­тІа, лап му­к ьва­рив гвай. Иса­д и кьве
тил­миз* ра­к ъур­на:
2 – Куь ви­ л ик квай хуь­руьз алад, – ла­г ьа­на Ада. – Квез гьа­
сят­да гьа­я т­да ку­тІун­на­вай ди­ш и лам­н и адан шар­к ІунтІ аква­
да; абур ахъай­на Зи па­тав гъваш. 3  Кве­вай ха­бар кьа­дай кас
хьа­й и­тІа, куь­не лагь: «Абур Агъа­д из ге­рек я», Ада абур квел
ах­га­к ьар­да.
4 И крар пай­г ъам­бар­д и* ла­г ьай ихь­т ин га­фар кьи­л из акъа­т ун

па­тал хьа­йи­ди я:

5 «Си­гьан­дин* ру­шаз – Яру­са­лим­диз лагь:

ки­лиг, къвез­ва куь умун Па­чагь
шар­кІунтІ­дал алаз,
ди­ши су­па­дал алаз»i.

i 21:5 Зе­ке­ри 9:9.

 61 Ма­тІай 21 

Тил­миз­ри фе­на Иса­д и ла­г ьай­вал аву­на. 7 Абу­ру лам­н и шар­

6 

кІунтІ гъа­на, кьве лам­рал­н и чпе­лай хтІун­на пекер-парталар

ве­г ье­на, Иса лам­рал акьах­на.
8 Халкь­д ин чІе­х и кІе­р етІ­д и чпин пек-лек хтІу­н из Иса­д ин ви­

лик ре­к ьел экІя­за­вай, муь­к уь­бу­ру та­ра­ри­лай хи­лер атІуз Адан
ви­л ик ре­к ьел га­дар­за­вай. 9  Иса­д ин ви­л ик квай­бу­ру­н и кьу­л ухъ
га­лай­бу­ру гьа­рай къа­ч у­на лу­г ьуз­вай:
– Да­вуд* па­чагь­д ин Хциз шу­к ур хьу­рай! Реб­би­дин* ТІвар­цІе­
лай* Къвез­вай­даз шу­к ур хьу­рай! Ца­ва­риз шу­к ур хьу­рай!

Гуз-къачузвайбур чу­к у­рун

(Мрк. 11:15-19; ЛкІ. 19:45-48; Ягь. 2:13-16)
10 Ам Яру­са­лим­д из гьа­х ьай­ла, ше­г ьер­да­вай ви­ри­бу­ру, къа­ла­
бу­л ух кваз, ха­бар кьаз­вай:
– Ам Вуж я?
11 Халкь­д ин ара­дай жа­в аб гуз­в ай:

– Ам Га­ли­лей­да* авай На­за­рет ше­гьер­дай тир Иса пай­г ъам­бар* я.

12  Ал­лагь­д ин КІва­л ин* гьа­я т­д из гьа­х ьай­ла, Иса ана авай
ал­вер­з а­в ай­бур­н и муьш­т е­ри­я р чу­к у­риз эгечІ­на. Ада пул де­
ги­шар­за­вай­бу­рун­н и ли­фер ма­са гуз­вай­бу­рун экІя­г ъа­нар яр­
хар­на.
13  – Ка­ лам­да* кхьен­ва: «Зи кІва­л из дуь­а ­я р* ийи­дай кІвал
лу­г ьу­да»i. Куь­не ам къу­ч ий­рин ма­к ан­д из эл­к ъуьр­за­ва,  – ла­
гьа­на Ада.
14 Ал­лагь­д ин КІва­ле Адан па­тав буьр­к ьуь­бур­н и кье­цІи­бур къвез

хьа­на, Ада абур са­г ъар хъу­ву­на. 15 Ада авур кьван ала­ма­тар акур
чІе­х и ха­хам­риз­н и* тав­рат­дар­риз* Ал­лагь­дин КІва­ле аял­ри «Да­
вуд* па­чагь­дин Хциз шу­к ур хьу­рай!» ла­гьай га­фа­рин ван хьа­йи­ла,
абу­ру хъел кваз 16 Иса­д из ла­г ьа­на:
– Абу­ру вуч лу­г ьуз­ва­тІа Ваз ван къвез­ва­н и?
Иса­ди абу­руз жа­ваб га­на:
– Къвез­ва. Бес куь­не Ка­лам­дай ихь­тин га­фар кІел­нач­ни ме­гер:
«Аял­рин­ни ху­рухъ га­ла­май би­цІекрин си­ве­ра Ву­на Ви та­риф­дин
га­фар ту­на»ii.
17  Ам абу­ рун па­та­вай къа­рагъ­на, ше­г ьер­дай экъечІ­на, Бе­тан
лу­г ьу­дай хуь­руьз фе­на. Йи­физ Ам гьа­на амукь­на.

i 21:13 Яшай 56:7.

ii 21:16 За­бур 8:3.
Ма­тІай 21  62

Ин­ж ил­д ин тар

(Мрк. 11:12-14, 20-24)
Экуь­нахъ Иса ше­г ьер­д из хкве­дай­ла, Адаз ги­ш ин хьа­на.
18 

Хквез­вай ре­к ьин къе­рех­да ин­ж ил­д ин тек тар акур­ла, Ам адан
19 

па­тав фе­на, амма та­рал пе­ше­ри­лай гъей­ри затІ­н и ала­чиз акур

Ада та­раз ла­г ьа­на:
– Мад вал садрани май­ва та­х ьу­рай!
Ин­ж ил­дин тар гьа­сят­да кьу­ра­на.
20 И кар акур Адан тил­м и­з ар* мягь­т ел хьа­на амукь­на:

– И тар гьа­сят­да гьикІ кьу­ра­на? – ла­г ьа­на Адаз абу­ру.

21 – За квез ри­к Іи­в ай лу­г ьуз­в а, – жа­в аб га­на Иса­д и, – иман*

ийи­дай­ла квехъ шак та­х ьай­тІа, куь­не ин­ж ил­дин тар­ни кьу­рур­да,
гьат­та и пе­лез куь­не «Къа­рагъ, жу­ва жув гьуь­л уьз вегь» ла­гьай­тІа,
и кар­н и кьи­лиз акъат­да. 22 Дуьа* ийи­дай­ла, ри­к Іе иман аваз вуч
тІа­ла­бай­тІа, гьам кьи­л из акъат­да.

Иса­д ин их­ти­яр
(Мрк. 11:27-33; ЛкІ. 20:1-8)
Иса Ал­лагь­дин КІва­лиз* ата­на, чир­ви­лер гу­дай­ла, Адал чІе­
23 

хи ха­ха­мар­н и* чу­вуд­рин* агъ­са­к ъа­лар ата­на алтІуш­на ва абу­ру

Адаз ла­г ьа­на:
– Ву­на и крар гьикІ ла­г ьа­на ийиз­ва? Абур ийи­дай их­т и­яр Ваз
ни га­на?
24 – За кве­в ай­н и са кар­д и­к ай ха­бар кьа­да, – жа­в аб га­на Иса­

ди. – Куь­не Заз жа­ваб га­йи­тІа, За­ни квез Заз ни их­ти­яр ган­ва­тІа,
лу­г ьу­да. 25-26 Ву­чиз Ягь­я ­д и* ин­сан­рив цик ака­х ьун къа­ч уз* таз­
вай? Ада ин­сан­рив абу­руз чпиз кІан хьа­на цик ака­х ьун къа­ч уз
таз­вай­н и, я та­х ьай­тІа, Ал­лагь­д ин къас­т у­нал­ди?
Абу­ру чпи чпихъ га­лаз ве­ре­вир­дер аву­на:
– Чна «Ал­лагь­д ин къас­т у­нал­д и» ла­г ьай­тІа, Ада ха­бар кьа­да:
«Бес куьн Ягья пай­г ъам­бар­д ин чІа­лахъ ву­ч из хьа­нач?» «Ин­
сан­риз кІан хьа­на»,  – лу­г ьуз чаз халкь­д и­х ъай ки­чІе­да, ву­ч из
ла­г ьай­тІа халкь Ягья гьа­к ъи­к ъи пай­г ъам­бар* тир­ви­л ин чІа­
лахъ жез­ва.
27 Гьа­ви­л яй абу­ру жа­в аб га­на:

– Чаз чи­дач.
– За­н и квез а крар Заз ни их­т и­яр га­на ийиз­ва­тІа лу­г ьу­дач –
хълагь­на Иса­ди.
 63 Ма­тІай 21 

Кьве хци­кай кьи­са

– Ги­ла куь­не За квез лу­г ьу­дай­да­к ай фагьум-фикир ая. Са
28 

кас­дихъ кьве хва хьа­на. Бу­ба сад ла­г ьай хцин па­тав ата­на, адаз
ла­гьа­на: «Къе, чан хва, фе­на зи ци­пицІ­багъ­ла­ра кІва­ла­ха». 29 «Ваъ,
заз физ кІан­за­вач», – жа­ваб га­на хци. Амма ах­па ви­чин жа­ваб­дал
паш­ман хьа­на, ам ци­п ицІ­багъ­д из фе­на.
30 Бу­ба* муь­к уь хцин па­т ав фе­на, гьа га­фар гьа­даз­н и ла­г ьа­на.

«Фи­да, агъа», – ла­г ьа­на хци. Амма ам ци­пицІ­багъ­диз фе­нач.

31 Кьве хци­к ай бу­ба­д ин тІа­ла­бун ни кьи­л из акъуд­на?

– Сад ла­г ьай­да, – жа­ваб га­на абу­ру.

– За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: харж кІватІ­дай­бур­н и* ява па­пар
Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ­д из* кве­лай ви­л ик акъат­да,  – ла­г ьа­на
Иса­ди. – 32 Ягья* квез дуьз рехъ къа­л у­риз ата­най, амма куь­не яб
акал­нач, харж кІватІ­дай­бур­н и ява па­пар адан чІа­лахъ хьа­на. А
кар квез акур­ла­н и, куь­не ту­ба аву­нач*, я Ягь­я ­дихъ­н и агъу­нач.

Пис ци­пицІ­бан­д и­кай кьи­са

(Мрк. 12:1-12; ЛкІ. 20:9-19)
33 Ги­ла ма­са кьи­са­д из* яб це. Са ин­сан­ди ци­пицІ­багъ ку­т у­на,
ада­лай па­ру эл­к ъуьр­на. Фур эгъуьн­на, ци­п и­цІар шут­к ьун­дай
чка туь­к Іуьр­на, ци­п ицІ­багъ­дал къа­ра­вул чІу­г ун па­тал ми­на­ра­
ни эциг­на. Ибур ви­ри ви­ч из кІва­ла­х из кьун­вай ци­пицІ­бан­рив
ву­га­на, вич си­я ­г ьат­д из фе­на.
34 Бе­г ьер кІватІ­дай вахт ага­к ьай­ла, ви­ч из къвез­вай пай къах­ч ун

па­тал, ада ви­чин­бур ци­п ицІ­бан­рин па­тав ра­к ъур­на. 35 Ци­пицІ­

бан­ри­н и адан ин­са­нар кьу­на сад хъсан­д из га­та­на, муь­к уь­ди яна
кье­на, пуд ла­гьай­даз­ни къван га­на. 36 Ах­па ада аниз амай­да­лай­ни
гзаф нуь­ке­рар ра­к ъур­на, ци­п ицІ­бан­ри гьа­бу­руз­н и гьахь­т ин кар
кьу­на. 37 Эхир­ни ада абу­рун па­тав «Зи хци­кай абу­руз ре­г ъуь же­да»
ла­г ьа­на ви­чин хва ра­к ъур­на. 38 Ци­п ицІ­бан­риз адан хва акур­ла,
абу­ру чпи чпиз ла­г ьа­на: «Им ва­рис я. Ша чна ам ре­к ьин, адан
ирс­н и чал гьалт­да». 39 Абу­ру ам кьу­на, ци­пицІ­багъла­рай акъуд­
на, яна кье­на.
40 Квез чиз, ци­п ицІ­багъла­рин иеси аниз атай­ла, а ци­п ицІ­бан­

риз ада вуч авун ла­зим я?

41  – Ада а пис ксар азаб га­на ре­к ьи­да, ци­п ицІ­багъ­н и вах­т ун­

да ви­чив май­ва­яр вах­г у­дай ма­са ци­п ицІ­бан­рив ву­г у­да, – жа­ваб
га­на абу­ру.
Ма­тІай 22  64

Иса­ди ла­г ьа­на:

42 

– Ка­лам­дай* куь­не ихь­т ин га­фар кІел­нач­н и бес:

«Ус­тІар­ри кваз та­кьу­на га­да­рай къван­ци­кай

хан­дакІ­дин пи­пІе тва­дай кьи­лин къван хьа­на.
Им Ал­лагь­ди га­йи­вал я.
Бес им ала­мат туш­ни кьван чаз акваз­вай­ди»i.

43 ГьакІ хьа­йи­ла За квез лу­г ьуз­ва хьи, кве­вай Ал­лагь­дин Па­

чагь­л угъ* къах­ч у­да, а Па­чагь­л угъ* чу­ву­дар* ту­ш ир­бу­рув ву­г у­да,
чу­ву­дар ту­шир­бу­ру­ни чпин май­ва­яр вах­т ун­да Ал­лагь­див вах­г у­да.
44 Вуж а къван­цел алу­к ьай­тІа, адан чин-гъил алат­да, нел а къван

ава­тай­тІа, ам а къван­ц и шупІ­да.

45  ЧІе­
х и ха­хам­ри­н и* фа­ри­сей­ри* Адан кьи­сай­риз яб га­й и­ла,
абур Иса чпи­кай рахазвайдан гъа­вур­да гьат­на. 46 ГьакІ хьа­йи­ла
абу­руз Ам кьаз кІан хьа­на, амма халкь­д и Иса пай­г ъам­бар­дай*
кьу­н из ки­лиг­на, абу­руз халкь­д и­х ъай ки­чІе хьа­на.

Ме­хъе­рин меж­лис­д и­кай кьи­са

(ЛкІ. 14:16-24)

22  Иса­д и чІе­х и ха­х ам­риз­н и* фа­ри­сей­риз* мад са кьи­са*

1 

ахъай­на:
2  – Ца­в а­рин Па­чагь­л угъ* ви­ч ин хциз ме­х ъер ийиз гьа­зур
хьан­вай са па­чагь­д ив ге­к ъи­г из же­да. 3  Ада ви­чин лу­к Іар мугь­
ман­риз ме­х ъе­рик эве­риз ра­к ъур­на. Амма ша ла­г ьай­бу­руз къвез
кІан хьа­нач. 4 Ада мад ви­ч ин ма­са лу­к Іар ра­к ъур­на ла­г ьа­на: «За
тек­л иф­на­вай­бу­руз фе­на лагь: „тІуьн-хъун за гьа­зур­на­ва, хвен­
вай да­на­яр­н и жун­га­вар тукІу­н ва, ви­ри гьа­зур я. Ша ме­х ъе­рин
меж­лис­диз“». 5 Ша ла­г ьай­бу­ру мад адан тек­лиф япа кьун та­ву­на,
гьар сад са­н ихъ фе­на: сад­бур чпин ни­к Іерал фе­на, сад­бур чпин
ал­вер­дин гуь­г ъуь­на гьат­на; 6  амай­бу­ру адан лу­к Іар кьу­на, абур
га­та­на, яна кье­на.
7 А кра­ри­к ай ван хьа­й и па­чагь­д из хъел ата­на. Ада ви­ч ин кьу­

шу­нар ра­к ъур­на абур те­леф­на ва абу­рун ше­г ьер­н и ка­на. 8 Ах­па
ада ви­чин лу­к Іа­риз ла­г ьа­на: «Ме­х ъе­рин меж­лис гьа­зур я, амма
меж­л ис­д из тек­л иф­на­вай­бур ла­й их­бур хьа­нач. 9  ГьакІ хьа­й и­ла
алад куь­чей­рай тІуз, гьалтай-гьалтайдаз зи меж­лис­диз тек­ли­фа».

i 21:42 За­бур 117:22-23.

 65 Ма­тІай 22 
10 Абу­ру фе­на чпел гьал­тай кьван хъсан ва пис ин­са­нар кІватІ­на,
меж­лис абу­рал­ди ацІур­на.
11 Ах­па па­чагь ви­ч ин мугь­ман­риз ки­л и­г из ата­на, абу­рун ара­да

адаз ме­х ъе­рихъ га­лаз кьан ти­й из­вай пар­та­лар алай са кас аку­на.
12 «Ихь­т ин пе­кер алаз вун иниз гьикІ атан­в а, дуст кас?» – ла­г ьа­на

адаз па­чагь­ди. Ада жа­ваб га­нач.

13 Инал па­чагь­д и ви­ч ин кьилел-кІвачел эл­к ъвез­вай­бу­руз ла­г ьа­

на: «Адан гъи­лер­н и кІва­чер ку­тІун­на, къа­ч у­на ам ми­чІи къе­цел

га­да­ра, ана же­дай­д и шел-хвални са­рар ре­г ъуь­нар я».
14 Ша ла­г ьан­в ай­бур гзаф же­да, амма абу­ру­к ай хкя­на­в ай­бур –

тІи­мил.

Па­чагь­д из гу­дай харж

(Мрк. 12:13-17; ЛкІ. 20:20-26)
Гьа­да­лай кьу­л ухъ фа­ри­се­я р* анай экъечІ­на, Иса га­фу­нал
15 

гьикІ кьаз же­да­тІа лу­г ьуз, мес­л я­тар ийиз хьа­на. 16  Абу­ру Адан
па­тав Гьи­руд* па­чагь­д ин те­реф­да­рар­н и га­лаз чпин тил­м и­зар*
ра­к ъур­на.
– Я Му­а л­лим! – ла­г ьа­на тил­м из­ри. – Вун гьа­к ъи­к ъи я, Ву­
на, са­даз­н и гар­дан кІир­вал та­ву­на, Ал­лагь­дин ре­к ьер дуьз­да­каз
къа­л ур­за­ва. Вун ма­са­даз чин чуь­х уь­дай га­фар тал­г ьу­дай ин­сан
тир­ди чаз чиз­ва. 17 ГьакІ хьа­йи­ла Ву­на чаз лагь: Рим­дин* па­чагь­
диз харж гун дуьз кар жез­ва­н и, жез­вач­н и?
18 Амма Иса­д и, абу­рун чІу­ру фи­к и­рар чиз, ла­г ьа­на:

– Кьве чин алай­бур! Куь­не ву­чиз Зун кІе­ве тваз­ва? 19 Хар­ж у­най
га­на кІан­за­вай пул куь­не Заз къа­л у­ра.
Абу­ру ди­нар гъа­на.
20  – Идал алай ши­ к ил ва кхьен­вай тІвар нин­д и я?  – ха­бар
кьу­на Иса­ди.
21 – Па­чагь­д ин­д и я, – жа­в аб га­на абу­ру.

– Гьа­ви­л яй па­чагь­дин пай па­чагь­диз це, Ал­лагь­дин пай – Ал­

лагь­диз, – ла­г ьа­на Иса­д и.
22 И га­фа­рин ван хьа­й и­ла, абур мягь­т ел хьа­на. Ам анал ту­на,

абур хъфе­на.

Кье­йи­бу­рал чан хту­ни­кай

(Мрк. 12:18-27; ЛкІ. 20:27-40)
Гьа юкъуз Иса­д ин па­тав кье­й и­да­лай кьу­л ухъ ин­сан­дал чан
23 

хкве­дач* лу­г ьу­дай са­к ъа­яр* ата­на, 24 Ада­вай ха­бар кьу­на:

Ма­тІай 22  66

– Му­а л­лим! Му­са­ди* ла­гьа­най: «Стхай­ри­кай сад ая­лар та­х ьа­на

кье­йитІа, къуй муь­к уь стха­д и адан паб къах­ч у­на ви­чин стха­дин
ту­х ум кух­т у­рай»i.
25  Чи ара­ да ирид стха хьа­на. Сад ла­г ьай­да паб гъа­на, амма
вич кье­на. Адахъ ая­лар та­х ьу­н из ки­л иг­на, адан паб кьвед ла­
гьай стха­д из хка­на. 26 Гьам хьиз кьвед ла­г ьай­д и­н и, пуд ла­г ьай­
ди­н и, гьат­та ирид ла­г ьай стха­н и кье­на. 27 Эхир­дай гьа паб­н и
кье­на. 28  Ам ви­ри стхай­рик гъуь­л уьк хьу­н из ки­л иг­на, абу­рал
чан хтай­да­лай* кьу­л ухъ а паб ирид стха­д и­к ай гьи стха­д ин
паб же­да?
29  – Квез я Ка­ лам*, я Ал­лагь­д ин къу­ват те­ч и­дай­ви­л яй куьн
гъа­латІ жез­ва, – жа­ваб га­на Иса­д и. – 30  Чан хтай­ла ин­сан­рин
ара­да я па­пар гъу­нар, я гъуь­л уьз фи­нар хъже­дач. Абур ца­ва­рал­
лай ма­ла­и­кар* хьиз же­да.
31 Кье­й и­бу­рал чан хту­н и­к ай ра­хай­тІа, квез и кар­д и­к ай Ал­лагь­д и

вуч ла­г ьан­ва­тІа куь­не кІел­нач­ни? 32 Ада ла­г ьа­най: «Зун Ибра­г ьи­
ман­н и*, Иса­к ьан­н и*, Якьу­бан* Ал­лагь я»ii. Ам кье­йи­бу­рун ваъ,
чан алай­бу­рун Ал­лагь я.
33 И га­фа­рин ван хьа­й и халкь Адан га­фа­рал мягь­т ел хьа­на.

Ви­ри­да­лай­ни кьи­лин тагь­к им

(Мрк. 12:28-31; ЛкІ. 10:25-28)
34 Иса­д и Ви­ч ин жа­ваб­рал­д и са­к ъа­я р* кІе­ве ту­на ла­г ьай ван
га­л у­к ьай фа­ри­се­яр* са­нал кІватІ хьа­на. 35  Абу­ру­к ай са тав­рат­
дар­ди*, Иса кІе­ве тваз кІа­нз, ха­бар кьу­на:
36 – Я Му­а л­л им! Ал­лагь­д ин ви­ри тагь­к им­ри­к ай ва­ж иб­д и гьим я?

37 Иса­д и ла­г ьа­на:

– «Жу­ван Реб­би* Ал­лагь ри­к Іин ви­ри сид­к ьи­дай, жу­ван ви­ри
руьгь­дал­ди, жу­ван ви­ри кьа­тІун­рал­д и кІан хьухь»iii. 38 Им сиф­
те­г ьан ва лап ва­ж иб авай тагь­к им я. 39  Гьа­даз ух­шар тир кьвед
ла­г ьай тагь­к им­н и ава: «Жув хьиз жу­ван му­к ьув гвай­ди­н и кІан
хьухь»iv. 40 Къа­н ун* ва пай­г ъам­бар­рин* кта­бар и кьве тагь­к им­дал
акъваз хьан­ва.

i 22:24 Ких­х ьей Къа­н ун 25:5-6.

ii 22:32 Эх­к ъе­чІун 3:56.
iii 22:37 Ких­х ьей Къа­н ун 6:5.
iv 22:39 Ле­ви 19:18.
 67 Ма­тІай 23 

Ме­сигь – Да­вуд па­чагь­д ин Хва яни?

(Мрк. 12:35-37; ЛкІ. 20:41-44)
Ах­па са­нал кІватІ хьа­йи фа­ри­сей­риз* Иса­ди су­а л га­на:
41 

– Ме­сигь­ди­кай* куь­не вуч фи­к ир­за­ва? Ам нин хва я?

42 

– Да­вуд* па­чагь­дин Хва я, – жа­ваб га­на абу­ру.

43  – Бес Руьгь* ака­т ай Да­вуд па­чагь­д и ву­ч из Ме­сигь­д из Агъа

лу­г ьуз­вай? – ха­бар кьу­на Иса­д и. – Да­ву­да ла­г ьа­на: 44 «Реб­би­ди*
зи Агъа­диз ла­г ьа­най: „Ви душ­ма­нар За Ви кІва­че­рик ве­г ьи­дал­ди
Зи эр­чІи гъи­л и­х ъай ацукь“»i. 45 Да­вуд па­чагь­д и Ме­сигь­диз Агъа
лу­г ьуз хьа­йи­ла, Ам адан хва гьикІ жез­вай­д и я?
46  Са­да­в ай­н и са жа­в аб­н и гуз хьа­нач ва гьа йи­к ъа­лай эгечІ­на

мад Ада­вай са куь­н и­к ай­н и ха­бар кьа­дай жуьр­эт абу­ру хъу­ву­нач.

Фа­ри­сей­рин­ни тав­рат­дар­рин чІу­ру крар

(Мрк. 12:38-39; ЛкІ. 11:37-52, 20:45-47)

23  Ах­па Иса­д и халкь­д ихъ ва Ви­ч ин тил­миз­рихъ* га­лаз их­

1 

ти­ла­тар ийиз хьа­на. 2 Ада ла­г ьа­на:

– Тав­рат­дар­ри­н и* фа­ри­сей­ри* Му­са­дин* Къа­н ун­диз* ба­я ­нар
гу­дай их­ти­яр чпин гъи­ле кьун­ва. 3 Абу­ру квез вуч ла­г ьай­тІа, гьам
кьи­л из акъуд, амма абу­ру ийиз­вай крар куь­не ийи­м ир, абу­ру
га­фа­рал­д и лу­г ьуз­ва, кра­рал­д и ийиз­вач. 4  Абу­ру ин­сан­рал ялиз
те­же­дай пар эциг­за­ва, амма чпи а пар кьун па­тал, абу­ру гьич тІуб
ту­пІухъ ге­л я­дач. 5 Абу­ру чпин крар ан­жах халкь­диз чпи са вуч
ятІа­ни ийиз­вай­ди аку­рай лу­гьуз ийиз­ва. Абу­ру пе­лер ку­тІун­на­вай
за­тІа­риз ки­лиг, абу­рун пе­ке­рал алай яр­г ъи кур­к вачІ­риз ки­л иг!
6  Си­на­г уг­ра* абур ви­л ик чка­я р кьаз алахъ­да. 7  Абу­руз ба­з ар­д ин

май­дан­дал ин­сан­ри чпиз гьуьр­мет­дал­ди икрам авун, чпихъ га­лаз

«Му­а л­лим» лу­г ьуз ра­х ун кІан­да.
8  Амма жу­в аз му­а л­л им лу­г ьуз та­м ир, квехъ авай­д и ан­ж ах са

Му­а л­лим я, куь­н­ни ви­ри сад са­дан стхаяр-вахар я. 9 Куь­не кве­кай

са­даз­н и чи­лел бу­ба лу­г ьу­мир, квехъ авай­д и ца­ва­рал­лай ан­жах
са Бу­ба* я. 10 Гьич са­даз­н и квез регь­бер лу­г ьу­дай их­т и­яр гу­мир,
квехъ авай­ди ан­жах са Регь­бер я – Гьам­ни Ме­сигь* я. 11 Куь ара­да
авай ви­ри­да­лай­н и чІе­х и­д и куь кьилел-кІвачел эл­к ъуь­рай. 12 Ни
ви­ч и вич ви­не кьурт­Іа, гьам агъа­да же­да, ни ви­ч и вич агъа­да
кьурт­Іа, гьам ви­не же­да.

i 22:44 За­бур 109:1.

Ма­тІай 23  68
13-14 Гуж я квез хьан­вай­д и, тав­рат­да­рар­н и фа­ри­се­яр, кьве чин
алай­бур! Куь­не ин­сан­риз Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ­д из* фи­дай рак
агал­на. Я куьн аниз гьахь­за­вач, я аниз физ кІан­за­вай­бур куь­не
ахъай­за­вач.
15 Гуж я квез хьан­вай­д и, тав­рат­да­рар­н и фа­ри­се­яр, кьве чин алай­

бур, куь дин­дал са кас кьван­ни гъун па­тал, куьн те­фей гьуь­лер­ни
чи­лер амач. Ахь­т ин­ди квез жа­г ъай­ла, куь­не ам кве­лай кьве къат
бе­тер­даз эл­к ъуьр­да, ам квехъ га­лаз же­г ьен­нем­дин* цІуз ават­да.
16  Гуж я квез хьан­в ай­д и, буьр­к ьуь регь­б е­рар! Куь­не лу­г ьуз­в а:

«Ни Ал­лагь­дин КІва­лел* кьин кьурт­Іа, ада­вай кьин кьи­лиз акъуд

та­вур­тІа­н и же­да, амма ни Ал­лагь­д ин КІва­лин къи­зил­рал кьин
кьурт­Іа, ада ви­чин кьин кьи­л из акъу­д ун ла­зим я». 17 Я буьр­к ьуь
ах­ма­к ьар! Вуч ви­не я, къи­зил яни, я та­х ьай­тІа а къи­зил пак* авур
Ал­лагь­дин КІвал?
18  Куь­
не вуч лу­г ьуз­в а­тІа мад­н и са ми­сал гъин: «Ни къур­
бан­ган­дал* кьин кьаз­ва­тІа, ада­вай кьин кьи­л из акъуд та­вур­
тІа­н и же­да. Ни къур­бан­ган­дал алай къур­банд­дал кьин кьурт­
Іа, гьа­да гьа кьин кьи­л из акъу­д ун ла­зим я». 19  Эй буьр­к ьуь­
бур! Вуч ви­не я, къур­банд яни, я та­х ьай­тІа ам пак ийиз­вай
къур­бан­ган? 20 Ни къур­бан­ган­дал кьин кьаз­ва­тІа, ада а къур­
бан­ган­дал вуч ала­тІа, гьа­дал­н и кьин кьаз­ва. 21 Ни Ал­лагь­д ин
КІва­лел кьин кьаз­ва­тІа, ада тек са Ал­лагь­д ин КІва­лел ваъ,
гьакІ­н и ана Уьмуьр Ту­х уз­в ай­дал­н и кьин кьаз­в а. 22  Ца­в а­рал
кьин кьаз­вай­да Ал­лагь­д ин тахтунални адал Ацукь­на­вай Ал­
лагь­дал кьин кьаз­ва.
23  Гуж я квез хьан­ вай­д и, тав­рат­да­рар­н и фа­ри­се­я р, кьве чин
алай­бур! Куь­не гьат­та са­ла экъечІ­за­вай пур­н ий­рин, ши­вит­дин
ва эфер­рин бе­г ьер­д ин цІуд па­ю­н и­к ай са пай Ал­лагь­диз акъуд­
за­ва, амма Къанундин лап кьи­л ин къай­дай­риз – ада­лат­ви­лиз,
ре­г ьим­ви­лиз ва Ал­лагь­дихъ иман* аву­низ – куь­не гьич са яб­ни
гуз­вач. Аву­на кІан­за­вай ва­ж иб авай кар гьа им я, амма муь­к уь
крар­н и ри­к Іе­лай ра­к ъур­на ви­же къве­дач. 24  Эй буьр­к ьуь регь­
бе­рар, куь­не хъваз­вай затІ, ветІ ква лу­г ьуз, куьз­да, амма де­ве
туь­к ьуьн­да.
25  Гуж я квез хьан­ вай­д и, тав­рат­да­рар­н и фа­ри­се­я р, кьве чин
алай­бур! Куь­не къа­па­рин ви­нел пад михь­за­ва, амма абу­рун къе­не
куь­не къа­них­ви­лел­ди чап­х ун авур­ди ава. 26 Эй буьр­к ьуь фа­ри­сей,
къа­п у­н ин кьве пад­н и ми­х ьи же­дай­вал, сиф­те куь­не адан къен
пад ми­х ьа.
 69 Ма­тІай 23 
27 Гуж я квез хьан­вай­д и, тав­рат­да­рар­н и фа­ри­се­я р, кьве чин
алай­бур! Куьн ви­не­лай асун­на­вай су­ра­риз ух­шар я. Абур ви­не­лай
гуьр­чег яз аква­да, амма абу­рун къен кье­й и­бу­рун кІа­раб­рай­н и
гьар жуь­ре­д ин чир­ке­рай ацІа­на же­да. 28  Ви­не­лай куь­н ­н и ви­ри
крар дуьз­да­каз ийиз­вай­бур хьиз аква­да, амма куь къе­нер жа­д у­
ви­лив­н и чал­ке­чир­ви­л ив ацІан­ва.
29  Гуж я квез хьан­ в ай­д и, тав­р ат­д а­р ар­н и фа­ри­с е­я р, кьве
чин алай­бур! Куь­не пай­г ъам­б ар­риз* гуьм­б е­т ар эциг­з а­в а,
гьахъ-михьи кса­рин су­рар чІа­г ур­за­ваi. 30  Гьа са чІа­вуз куь­не
лу­г ьун­н и ийиз­в а: «Чна чи бу­бай­рин де­вир­ра уьмуьр ту­х уз­
вай­тІа, абу­ру пай­г ъам­бар­рин иви­я р экъич­дай­ла, чун бу­бай­
рихъ га­лаз сад же­да­ч ир». 31  Гьа идал­д и куь­не куьн пай­г ъам­
ба­рар те­леф авур­бу­рун ве­ле­дар я ла­г ьа­на ша­г ьид­вал ийиз­ва.
32  Куь бу­бай­ри кьил ку­т ур крар ги­ла куь­не акьал­тІар хъия.
33  Ила­ нар! Гъуь­л ягъ­д ин къе­н яй акъат­на­в ай­бур! Кве­в ай же­
гьен­нем­д ин цІу­к ай ка­т из же­да жал? 34  ГьакІ хьа­й и­ла За куь
па­т ав пай­г ъам­ба­рар, ариф­да­рар ва тав­рат­да­рар ра­к ъур­з а­в а;
абу­ру­к ай са бя­зи­бур куь­не ре­к ьи­д а, са бя­зи­бур ха­ш у­н из*
яда, муь­к уь­бур­н и куь си­на­г уг­ра га­таз, са ше­г ьер­дай муь­к уь
ше­г ьер­д из чу­к ур­д а. 35  Не­т и­ж а­д а, гьахъ-михьи Гьа­би­л а­л ай*
эгечІ­н а, Ал­л агь­д ин КІва­л инни къур­б ан­г ан­д ин ара­д а кье­
йи Ба­ра­х ан хва Зе­ке­ри­дал къве­дал­д и са тах­сир­н и ква­ч из яна
кье­й и ви­ри гьахъ-михьи ин­сан­рин кьи­сас кве­лай къах­ч у­да.
36  За квез ри­ к Іи­в ай лу­г ьуз­в а: ви­ри пис кра­р ай и не­сил­д из
жа­за гу­да.

Иса Яру­са­лим­д ихъ ше­х ьун

(ЛкІ. 13:34-35)
Эй Яру­са­л им, Яру­са­л им! Пай­г ъам­ба­рар* га­та­дай ше­г ьер!
37 

Ал­лагь­ди ра­к ъур­на­вай­бур къван­ц ин ху­ра тва­дай ше­г ьер! Веч­ре

ви­ч ин ци­цІи­бар кІватІ­на лу­вак ку­та­дай­д и хьиз, шу­м уд­ра Зун
ви ая­лар кІва­тІиз алахъ­най. Амма квез кІан хьа­на­чир. 38 Ки­лиг,
«куь Ал­лагь­дин КІвал* ичІиз тун­ва»ii. 39 Куь­не «Реб­би­дин* ТІвар­
цІе­лай* Къвез­вай­даз шу­к ур хьу­рай»iii лу­г ьу­дай вахт къве­дал­ди,
квез Зун ахква­дач.

i 23:29 ЧІа­г у­рун– иер авун.

ii 23:38 Ер­м и­я гь22:5.
iii 23:39 За­бур 117:26.
Ма­тІай 24  70

Ге­ле­жег­д и­кай Иса­д ин ке­ли­ма­яр

(Мрк. 13:1-37; ЛкІ. 21:5-38)

24  Иса Ал­лагь­дин КІва­л яй* экъечІ­на хквез­вай­ла, Адан па­

1 

тав тил­ми­зар* ата­на, Адаз Ал­лагь­дин КІва­лин да­ра­мат­риз

ки­ли­г ун тек­лиф­на.
2 – Куьн и да­ра­мат­рал гьей­ран жез­ва­н и? – жа­ваб га­на Ада. – За

квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: абур ви­ри бар­батІ же­да, къван къван­цел
ала­м укь­дач.
3  Иса Зей­т ун пе­лел* ацукь­на­в ай­ла, Адахъ га­лаз кьил­д и аму­

кьай тил­миз­ри Адан па­тав агат­на ла­г ьа­на:

– Чаз лагь: Ам мус же­дай кар я? Вун эл­к ъве­на хкве­дай­ви­лин
иша­ра* вуч же­да? Эхир­за­ман хьан­вай чІал чаз гьикІ чир же­да?
4 Иса­д и жа­в аб яз ла­г ьа­на:

– Му­к ъа­я т хьухь, куьн ал­ц у­ра­риз та­х ьу­рай! 5 Гзаф­бур, чеб Ме­
сигь* я лу­г ьуз, чеб Зи ТІвар­цІе­лай* атан­вай­ди я лу­г ьуз, къве­да,
гьа­дал­ди абу­ру гзаф ин­са­нар ал­ц у­рар­да.
6 Му­к ьва­ри­вай ва я яр­г ъа­рай дя­ве физ­вай ва­нер къвез хьа­й и­тІа,

ки­чІе же­мир, абур же­дай крар я, амма чир хьухь хьи, им гье­ле эхир
туш. 7 Халкь халкь­дал къа­рагъ­да, па­чагь­л угъ­ни – па­чагь­л угъ­дал;
чка-чкайра зал­за­ла­яр же­да, каш гьат­да. 8 Ви­ри им азаб-азиятрин
эвел я. 9 Гьа чІа­вуз куьн ма­са гу­да, ху­рук ку­та­да ва ягъиз ре­к ьи­да.
Зи тил­ми­зар хьу­н из ки­л иг­на, куьн ви­ри хал­к ьа­риз та­к Іан же­да.
10 Гзаф­бу­ру Захъ иман* хъи­й и­дач, абу­ру са­да сад ма­са гу­да, са­даз

сад та­к Іан же­да. 11 Та­пан пай­г ъам­ба­рар* гзаф пай­да же­да, абу­ру
гзаф ин­са­нар ал­ц у­рар­да. 12  Пис­вал ар­т ух хьу­н ик­д и, гзаф­бу­рун
муь­г ьуьб­бат* ре­к ьи­да. 13 Эхир­дал­д и эхай­ди хи­лас же­да.
14 Ца­в а­рин Па­чагь­л угъ­д и­к ай* тир Шад Ха­бар* дуьнья тир­в ал

ви­ри хал­к ьа­рин ара­да чу­к Іур­да, ах­па эхир алукь­да. 15  Гьа икІ,
Да­н и­я л пай­г ъам­бар­д и ла­г ьай­вал, пак* чка­да гьат­на­вай чкІай­
ви­лин чир­к ин­вал акур­ла (кІел­за­вай­да кьа­тІун­ни аву­рай), 16 Ягьу­
дат­да* авай кьван­бур ви­ри кат­на фе­на дагъ­ла­ра чуь­н уьх хьу­рай.
17 Вуж къа­в ал алаз хьа­й и­тІа, ам ге­р ек шей къа­ч уз кІва­л из гьахь

та­ву­рай! 18  Вуж чуьл­да аваз хьа­й и­тІа, ам ви­не­лай алукІ­дай ви­
чин пе­кер къах­ч уз кІва­л из хъфин та­ву­рай. 19 Гьа чІа­вуз кІва­чел
за­лан­бу­руз­ни ху­ру­дихъ ая­лар га­лай­бу­руз гуж же­да! 20 Куьн кат­дай
йи­к ъар хъуь­тІуьз ва я Киш юкъуз* та­х ьу­рай ла­г ьа­на дуь­а ­яр* ая.
21 Ал­лагь­д и дуьнья хал­к ьай йи­к ъа­лай къе­н ин йи­к ъал­д и та­х ьай

хьтин ва хьа­йи­да­лай кьу­л ухъ те­же­дай хьтин му­си­бат гьа йи­к ъа­ра
 71 Ма­тІай 24 

ин­сан­рин кьи­лел къве­да. 22 Ал­лагь­д и ви­л и­ка­маз гьа му­си­бат­дин

йи­к ъар тІи­мил аву­на­ч ир­тІа, чан алай са затІ­н и хи­лас же­да­чир.
Амма Ви­ч ин хкя­на­вай­бу­рун, ви­ч ин рикІ алай­бу­рун ха­т ур­дай
Ада а му­си­бат­дин вахт куь­руь авун­ва.
23 Гьа ара­да квез са­да «Ин­г ье, им Ме­сигь я», я та­х ьай­тІа «Ан­г ье,

Ам Ме­сигь я» ла­г ьай­тІа, куьн чІа­лахъ же­мир, 24 Та­пан ме­си­г ьар­

ни та­пан пай­г ъам­ба­рар гзаф акъат­да. Абу­ру чІе­х и ала­ма­тар ва
керемат-ишараяр къа­л ур­да, ала­к ьай­тІа, гьат­та Ал­лагь­д и хкя­
на­вай­бур­н и кваз ал­ц у­ра­риз алахъ­да. 25 Ки­лиг гьа, За квез ви­ри
ви­ли­ка­маз ла­г ьан­ва.
26  Квез «Ки­ л иг, кьу­рум­да Ме­сигь ава!» ла­г ьай­тІа, куьн аниз
фи­м ир, я та­х ьай­тІа «И кІва­ле­ри­к ай са­да Ам чуь­н уьх хьан­ва»
ла­г ьай­тІа, куьн абу­рун чІа­лахъ же­м ир. 27  Рагъ­э­к ъечІ­дай па­тай
ягъай цІай­ла­пан рагъ акІи­дай па­та гьикІ аква­да­тІа, Ин­сан­дин
Хва­н и* гьакІ ата­на акъат­да. 28 Леш гьи­нал хьа­йи­тІа, къуз­г ъу­нар­
ни гьа­нал кІватІ же­да.
29  Ах­
па а йи­к ъа­ра авай къада-балаяр ака­т ай­да­лай кьу­л ухъ
рагъ ми­чІи же­да, вац­ра­н и экв хгу­дач, гъе­тер ават­да, ца­вун къу­
ва­тар юза­да. 30  Гьа чІа­вуз ца­вал Ин­сан­д ин Хва хкве­дай­ви­л ин
иша­ра акьалт­да. Ин­сан­д ин Хва къуд­рат­да ва зур­ба бар­к ал­
ла* алаз ца­вун ци­фе­рал алаз хквез акур ин­са­нар, чеб чпи­вай
квахь­на, ше­х ьиз же­да. 31 Ада и дуьнь­я ­д из Ви­чин ма­ла­и­кар* ра­
къур­да. Абу­ру чІе­х и къар­г ъу­яр ягъиз, дуьнь­я ­д ин кьуд пи­пІяй,
яни ца­вун и кьи­л яй а кьи­лел къве­дал­д и авай кьван чкай­рай
Ада хкя­на­вай­бур кІватІ­да. 32 Ин­ж ил­д ин тар квез чеш­не хьу­рай:
адан хи­ле­ри тІу­рар гъа­на пеш ахъа­й из хьа­йи­тІа, квез му­к ьва­ра
гад алукь­дай­ди чир же­да. 33  За лу­г ьуз­вай­ди кьи­лел къвез­вай­ди
акур­ла, Ин­сан­дин Хва­н и куь ра­к Іа­рив агакь­на­вай­ди квез чир
хьухь. 34 За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: ги­лан не­сил алат­на фи­дал­ди
и крар ви­ри кьи­л из акъат­да. 35 Цав­н и чил де­г иш же­да, амма Зи
Га­фар де­г иш же­дач.
36  Ам къве­ дай я югъ, я сят са­даз­н и чи­дач, я ца­ва­рал­лай ма­
ла­ик­риз, я Хциз. Ам ан­ж ах Бу­ба­д из* чи­да. 37 Нуь­г ьан* де­вир­да
гьикІ хьа­натІа, Ин­сан­д ин Хва эл­к ъве­на хтай де­вир­да­н и гьакІ
же­да. 38-39  Нуь­г ьан де­вир­да яд акьалт та­вун­маз ва ам ги­м и­д из
гьахь та­вун­маз ви­ри­бу­ру нез­вай, хъваз­вай, па­пар гъиз­вай, гъуь­
луьз физ­вай, амма дуьнь­я ­дал яд акьалт­на  – ви­ри терг хьа­на.
Акьван чІа­вал­д и са­даз­н и са затІ­н и чиз­ва­ч ир. Ин­сан­д ин Хва­
ни гьа са­я гъ­да эл­к ъве­на хкве­да. 40  Гьа чІа­вуз кьве кас чуьл­да
Ма­тІай 25  72

кІва­ла­х из же­да, абу­ру­кай сад къах­ч у­да, сад та­да. 41 Кьве па­па са
ре­г ъве те­х ил ре­г ъве­да: абу­ру­к ай сад къах­ч у­да, сад та­да. 42 ГьакІ
хьа­йи­ла уях хьухь, квез куь Реб­би* хкве­дай югъ чиз­вач. 43 Квез
чи­да­н и, кІва­лин ие­си­д из угъ­ри къве­дай чІав чир хьа­най­тІа, ам
уях же­дай ва ви­чин кІвал атІуз та­да­чир. 44 ГьакІ хьа­йи­ла куь­н ­н и
гьа­зур яз хьухь: гьич квез ха­бар­н и ава­ч из Ин­сан­дин Хва хта­на
акъат­да.
45  Лу­г ьун хьи, агъа­д и ви­ч ин кІва­л ихъ гел­к ъвез­в ай­бу­рун кьи­

лел, абу­руз вах­т ун­да фу-яд гун па­тал, са кас эциг­на. А кас ва­фа
гвай­ди ва кьил авай­д и хьа­й и­тІа, ада вуч ийи­да? 46 Агъа кІва­лиз
хтай­ла, ам ви­чин хи­ве авай кра­рал маш­г ъул яз же­да. Ахь­т ин кас
бах­та­вар* я. 47 За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва хьи, адан агъа­ди ви­чин
ви­ри мал-мулкунин кьи­ле а кас акъва­зар­да.
48-51 А кас­д и на­м ус ава­ч из ви­ч и ви­ч ик «Зи агъа му­к ьва­ра ах­к ъат­

дач» ла­г ьа­на, кІва­лел алай вич хьтин­бур га­таз, вич­н и хъва­дай­
бу­рухъ га­лаз нез-хъваз хьа­й и­тІа, а кас­д ин агъа­ди гьич ви­лив­н и
те­х уьз­вай са юкъуз, гьич фи­к ир­диз­ни гъиз те­же­дай чІа­вуз хта­на,
адаз ла­ш у­н ин ху­ра ту­на ве­к ъи жа­за гу­да ва гьа­даз­н и, кьве чин
алай­бу­руз хьиз, кар кьа­да. Ана ла­г ьай­тІа, шел-хвал ва са­рар ре­
гъуьн амукь­да.

ЦІуд ру­ша­кай кьи­са

25  Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ* гъи­ле чи­ра­г ъар аваз чам кьа­бу­
1 

лиз фе­йи цІуд ру­шав ге­к ъи­г из же­да. 2 Абу­ру­кай вад акьул
авай­бур тир, вад­н и – акьул ава­ч ир­бур. 3 Акьул ава­чир­бу­ру чпин
чи­ра­г ъар къа­ч у­на­тІа­ни, абу­ра ца­дай чІем къа­ч у­нач. 4 Акьул авай­
бу­ру чпин чи­рагъ­рихъ га­лаз чІем авай къа­пар­н и къа­ч у­на. 5 Чам
геж жез­вай, ру­ша­рихъ ах­вар агалт­на, абур кса­на. 6 Кьу­лан­фе­риз
гьа­рай акъат­на: «Ин­г ье, чам хквез­ва! Адан ви­лик экъечІ!»
7 Гьа­сят­да ру­шар къа­рагъ­на, абу­ру чпин куз­в ай чи­ра­г ъар къай­

да­дик кух­т у­на.

8 Акьул ава­ч ир­бу­ру акьул авай­бу­руз ла­г ьа­на: «Чи чІем куь­тягь

хьа­на, чи­ра­г ъар хкахь­за­ва, чаз куь чІе­ме­д и­к ай са тІи­м ил це».
9  «Ча­в ай квез гуз же­дач, ам я квез­н и бес же­дач, я чаз­н и, – ла­

гьа­на акьул авай­бу­ру. – Куь­не фе­на куь чи­рагъ­риз ца­дай чІем

ма­са къа­ч у».
10 Абур чІем гъиз фе­на хкве­дал­д и чам­н и хта­на акъат­на, гьа­зур

хьан­вай­бур чам­рахъ га­лаз ме­х ъе­рин де­ми­низ гьахь­на. Рак­ни агал

хьа­на. 11 Ах­па амай ру­шар­н и аниз ата­на акъат­на.
 73 Ма­тІай 25 

«Я агъа! Я агъа! – ла­г ьа­на абу­ру. – Чаз рак ахъая!» 12 Амма ада
жа­ваб яз ла­г ьа­на: «За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: заз куьн чи­дай­
бур туш».
13 ГьакІ хьа­й и­ла, уях хьухь, За лу­г ьуз­в ай я югъ, я сят са­даз­н и

чиз­вач.

Пул хуьз ву­г у­ни­кай кьи­са

(ЛкІ. 19:12-27)
Гьа икІ, са кас­д и дуьнь­я ­да къе­к ъуьн кьетІ­на. Ре­к ьиз фи­
14 

дал­ди а кас­ди ви­ч ин вач-хъшаяр кІватІ­на, ви­чихъ авай эмен­н и

абу­рун хи­ве ву­га­на. 15  Са­дав ада вад тІа­лантІ ву­га­на, муь­к уь­
дав – кьве тІа­лантІ, пуд ла­г ьай­дав­н и – са тІа­лантІ. Ада абу­рув
гьар­дав чпин гьар са­дан ала­к ьун­риз ки­л иг­на ву­г а­най ва вич
экъечІ­на фе­най. 16 Вад тІа­лантІ къа­ч ур­да гьа пу­лар кар­дик ку­т у­
на, абу­рун кьи­лел мад вад тІа­лантІ хка­на. 17 Гьа и са­я гъ­да кьве
тІа­лантІ гвай­да­н и ви­ч ив гвай тІа­лан­тІар кар­д ик ку­т у­на, мад
кьве тІа­лантІ хка­на. 18 Са тІа­лантІ гвай­да тух­ва­на ви­чин ие­си­дин
пул чи­лик ку­т у­на, чуь­н уьх­на ту­на. 19 Са кьа­дар йи­к ъар ала­тай­
ла, а вач-хъшайрин агъа хта­на, абу­ру­вай ада гьахъ-гьисаб авун
тІа­лаб­на. 20 Вад тІа­лантІ къа­ч ур­да муь­к уь вад тІа­лантІ­н и хка­на
ла­г ьа­на: «Агъа, ву­на зав вад тІа­лантІ ву­га­най, ин­г ье, гьа­бу­рун
кьи­лел за мад вад тІа­лантІ хка­на». 21  «Хъсан хьа­на, ре­г ьим ва
ва­фа авай зи вач-хъша! – ла­г ьа­на агъа­д и. – Гъве­чІи кар­да ву­на
заз ва­фа къа­л ур­на. Ги­ла за ви хи­ве еке крар тва­да. Захъ га­лаз
ву­на­н и шад­вал ая».
22 Кьве тІа­лантІ къа­ч ур­д и­н и ата­на, ла­г ьа­на: «Агъа, ву­на зав кьве

тІа­лантІ ву­га­най, ин­г ье, гьа­бу­рун кьи­лел за мад кьве тІа­лантІ

хка­на». 23 «Хъсан хьа­на, ре­гьим ва ва­фа авай зи вачхъша! – ла­гьа­на
агъа­ди. – Гъве­чІи кар­да ву­на заз ва­фа авай къа­л ур­на. Ги­ла за ви
хи­ве чІе­х и крар тва­да. Захъ га­лаз жу­ва­н и шад­вал ая».
24 Ах­па адан па­т ав са тІа­лантІ къа­ч ур­д и ата­на. «Агъа, заз вун

ин­саф ава­чир кас тир­д и чи­да, – ла­г ьа­на ада; – ву­на цун та­вур
ник гуь­да, ву­на тум чу­к Іур та­вур чка­дай бе­г ьер кІватІ­да. 25 Ва­
хъай ки­чІе хьа­на, тух­ва­на за ви тІа­лантІ чи­лик ку­т у­на. Ин­г ье
ви тІа­лантІ, къах­ч у». 26 «Тем­пел ва кьер­к ьеш лукІ! – жа­ваб га­на
агъа­д и. – За цун та­вур ни­к Іяй гуь­дай­д и ва за тум чу­к Іур та­
вур чка­дай кІватІ­дай­д и ваз чир хьа­й и­ла, 27  ву­ч из ву­на зи пул
ки­ри­да ву­га­на­чир? За хтай­ла, къве­дай жу­ван хи­йир кьил алаз
къах­ч у­дай».
Ма­тІай 25  74
28 Ви­чин вач-хъшайриз агъа­д и ла­г ьа­на: «Къах­ч у адав гвай тІа­
лантІ, ам цІуд тІа­лантІ авай­даз це. 29 Гьар нихъ ава­тІа, адаз мад­ни
кІукІ алаз гу­да, ава­ч ир­да­вай авай­д и­н и къа­к ъуд­да.
30 И ви­же те­к ъве­дай вач-хъша ми­чІи къе­цел га­да­ра, ана же­дай­

ди шел-хвал ва са­рар ре­г ъуь­нар я».

Дуьнь­я ­д ин ду­ван
31  Ин­сан­д ин Хва* бар­к ал­ла* алаз Ви­ч ин ма­ла­и к­рин* ара­да
аваз ата­на акъа­тай­ла, Ам бар­кал­ла алай па­чагь яз тахтуна ацукь­
да. 32  Адан ви­лик ви­ри хал­к ьар кІватІ же­да. Ада абур, чу­бан­ди
хи­пер кьу­на­ри­к ай ча­ра ийи­дай­в ал, сад са­да­в ай ча­ра ийи­да.
33 Хи­пер Ада ви­ч ин эр­ч Іи па­т а­в ай акъва­з ар­да, кьу­нар­н и – чап­

ла па­та­вай. 34 Па­чагь­д и Ви­ч ин эр­чІи па­та­вай акъваз­на­вай­бу­руз

лу­г ьу­да: «Зи Бу­ба­д и* хийир-дуьа* ийиз­вай­бур, куьн иниз ша,
дуьнья халкь­на­вай­да­лай инихъ квез гьа­зур­на­вай Па­чагь­л угъ*
кьа­бу­ла. 35  Заз ги­ш ин хьа­й и­ла, куь­не Заз фу га­най; Зун цихъ
къа­н их хьа­й и­ла, куь­не Заз яд га­най; За­к ай къу­ра­ба хьа­й и­ла,
куь­не Зун кьа­бул­най. 36  Зун кье­цІил хьа­й и­ла, куь­не Заз пе­кер
га­най; Зун азар­ди кьур­ла, куь­не Зал кьил чІу­г у­най; Зун къа­за­
мат­да гьа­тай­ла, куьн Зи па­тав ата­най». 37 Гьа чІа­вуз гьахъ-михьи
кса­ри лу­г ьу­да: «Я Реб­би*! Вун ги­ш и­ла аваз аку­на чна Ваз фу
мус га­най? Вун цихъ къа­н их­за­ваз чна Ваз яд мус га­най? 38 Вун
къу­ра­ба яз чна Вун мус кьа­бул­най? Я та­х ьай­тІа Вун кье­цІи­ла
аваз аку­на, чна Вал пе­кер мус алукІ­най? 39 Вун азар­ди кьун­ваз
я та­х ьай­тІа къа­за­мат­да аваз чаз мус аку­най? Чна мус Вал кьил
чІу­г у­най?» 40 Па­чагь­д и­н и жа­ваб гу­да: «За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­
ва: ахь­т ин крар куь­не Зи стхай­ри­к ай са­даз авун­ва­тІа, куь­не а
хъсан­ви­лер Заз авун­ва».
41  Ах­па Ада Ви­ч ин чап­ла па­т а­в ай акъваз­на­в ай­бу­руз лу­г ьу­да:

«Квахь Зи ви­ли­кай, ля­нет хьа­йи­бур, иб­лис­диз­н и* адан ма­ла­ик­

риз гьа­зур­на­вай же­г ьен­нем­д ин* цІуз алад. 42  Заз ги­ш ин­за­вай­
ла, куь­не Заз фу га­на­ч ир. Зун цихъ къа­н их хьа­йи­ла, куь­не Заз
яд га­на­ч ир. 43  Зун къу­ра­ба тир­ла, куь­не Зун кьа­бул­на­ч ир. Зун
кье­цІил авай­ла, куь­не Зал алукІ­на­ч ир. Зун азар­д и кьун­вай­ла
ва къа­з а­мат­да гьа­тай­ла, куь­не Зал кьил чІу­г у­на­ч ир». 44  Ах­па
абу­ру­н и жа­ваб яз лу­г ьу­да: «Я Агъа, чаз Вун я ги­ш и­ла аваз, я
цихъ къа­н их­за­ваз, я къу­ра­ба яз, я кье­цІил яз, я азар­ди кьун­ваз,
я къа­за­мат­да аваз аку­най­н и кьван? ГьакІ хьа­й и­ла, чун Вахъ
гел­к ъуьн та­вур бе­ре мус хьа­на?» 45 Гьа­нал Ада жа­ваб яз лу­г ьу­да:
 75 Ма­тІай 26 

«За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: ахь­т ин куь­ме­к ар куь­не и адет­д ин
гъве­чІи ин­сан­ри­к ай са­даз кьван­н и авун­вач­тІа, куь­не абур Заз­
ни авун­вач».
46  ГьакІ хьа­й и­ла пис ксар да­и м жа­з а­д ик акат­да, гьахъ-михьи

ксар – эбе­ди уьмуьр­д из* ават­да.

Иса ре­к ьиз кІан хьун

(Мрк. 14:1-2; ЛкІ. 22:1-2)

26  Иса­д и ви­ри и га­фар ла­г ьа­на куь­тя­г ьай­да­лай кьу­л ухъ
1 

Ви­чин тил­м из­риз* ла­г ьа­на:

2 – Кьве йи­к ъа­лай Пе­сагь су­в ар* же­дай юкъуз, Ин­сан­д ин Хва*

ма­са га­на ха­ш у­н из* ядай­д и квез чир хьухь.

3 Гьа чІа­вуз Ка­яф тІвар алай кьи­л ин ха­х ам­д ин* кІва­ле­ра чІе­х и

ха­ха­мар ва чу­вуд­рин* агъ­са­к ъа­лар кІватІ хьа­на, 4 ана абу­ру Иса

фен­ди­нал­ди кьу­на, кьин мес­л ят­на. 5 Амма абу­ру лу­г ьуз­вай:
– Халкь­дик гъул­г ъу­ла акат та­вун па­тал, Ам су­вар юкъуз ваъ,
гьа­к Іан юкъуз кьу­на кІан­да.

Иса Бе­тан хуь­ре

(Мрк. 14:3-9; ЛкІ. 7:37-38; Ягь. 12:1-8)
Иса Бе­тан­да, жу­зам* азар­ди кьун­вай Си­м у­нан кІва­ле авай­ла,
6 

Адан па­тав ба­г ьа атир авай хъен­чІин ги­ч ин гвай паб ата­на. Ада
7 

суф­ра­дихъ ацукь­на­вай Иса­дин кьи­лел атир илич­на. 8 И кар акур

Адан тил­миз­риз* хъел ата­на.
– А ати­рар ву­ч из гьакІ серф­на вара-зара ийиз­ва? – ла­г ьа­на
абу­ру. – 9  Ам чІе­х и пу­л у­н ихъ ма­са га­на, а пул ке­сиб­рин ара­да
па­йиз же­дай.
10 Амма Иса­д и, адан гъа­вур­да гьат­на, ла­г ьа­на:

– Квез и па­па­кай ву­чиз хъел къвез­ва? Ада Заз хъсан­вал аву­на.

11 Ке­си­бар датІа­на квехъ га­лаз амукь­да, Зун квехъ датІа­на га­ла­

мукь­дач. 12 Зал ати­рар илич­на, ада Зун кьветІе-сура динж аву­низ

гьа­зур­на. 13 За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: Шад Ха­бар­ди­кай* муш­т у­
лу­хар гу­дай кьван чкай­ра и па­па авур хъсан кар ра­и ж же­да, ам
ин­сан­рин ри­к Іе­лай алат­дач.

Ягьуд­да Иса ма­са гун

(Мрк. 14:10-11; ЛкІ. 22:3-6)
Гьа­н ­лай цІи­к ьвед ил­ч и­д и­к ай* сад, Ис­к а­ри­я т Ягьуд* тІвар
14 

алай­ди, чІе­х и ха­хам­рин* па­тав фе­на 15 ва абу­руз ла­г ьа­на:

Ма­тІай 26  76

– За Иса куь гъи­ле тур­тІа, куь­не заз вуч гу­да?

Абу­ру адаз къан­н и­цІуд ги­м иш­д ин пул хи­ве кьу­на. 16 Гьа­н ­лай,
Иса гьикІ ма­са гу­да­тІа лу­г ьуз, Ягьуд са къу­лай вах­т у­н ихъ къе­
къвез хьа­на.

Пе­сагь су­ва­рин тІуьн-хъун

(Мрк. 14:12-25; ЛкІ. 22:7-23; 1-Кар. 11:23-25)
17  ТІи­ли фа­рин су­ва­рин* сад ла­г ьай юкъуз тил­ми­зар* Иса­дин
па­тав ата­на.
– Чна Ваз Пе­сагь су­ва­рин* суф­ра гьи­на гьа­зу­рин? – жу­зу­на
абу­ру.
18  – Ше­ г ьер­д из флан кас­д ин па­тав алад,  – жа­ваб га­на Иса­
ди, – ва адаз лагь: «Му­а л­л им­д и лу­г ьуз­ва: „Зи вахт атан­ва. Жу­
ван тил­ми­зар­ни га­лаз Зун ви кІва­ле Пе­сагь су­ва­рин суф­ра­дихъ
ацукь­да“».
19  Тил­м из­ри­н и чпиз ла­г ьай­в ал аву­на. Абу­ру Пе­сагь­д ин тІуьн

гьа­зур­на.
20 Ня­н и хьа­й и­ла, Иса Ви­ч ин цІи­к ьвед ил­ч и­н и* га­лаз суф­ра­д ихъ

ацукь­на. 21 Абу­ру фу нез­вай­ла, Иса­д и абу­руз ла­г ьа­на:

– За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: кве­к ай са­да Зун ха­и н­ви­лел­д и
ма­са гу­да.
22 Де­рин ха­ж а­лат­д ик ака­т ай абу­ру са-сада Адаз лу­г ьуз хьа­на:

– Зун яз та­х ьуй гьа, Агъа?

23 Ада­н и абу­руз жа­в аб яз ла­г ьа­на:

– Захъ га­лаз хуь­рек­д ик кя­г ъай­да Зун ма­са гу­да. 24 Ин­сан­дин

Хци* Ви­чин уьмуьр Ка­лам­да* кхьен­вай­вал ту­х уз­ва, амма Ин­сан­
дин Хва ма­са гу­дай­дан кьи­лел къве­дай­д и ма́са гуж я! А кас­диз
дуьнь­я ­дал ата­на­ч ир­тІа, ге­на хъсан тир.
25  Иса­д и и га­фар ла­г ьай­ла, Ам ма­са гуз гьа­зур хьан­в ай Ягьу­

да­н и* ла­г ьа­на:

– Зун яз та­х ьуй, Му­а л­л им?
– Ву­на гьакІ я лу­г ьуз­ва, – жа­ваб га­на Иса­ди.
26 Абур тІуь­н ик квай­ла, Иса­д и фу къа­ч у­на, хийир-дуьа* ийиз-

ийиз, ам кІус-кІус аву­на, тил­м из­риз пай­на, ла­г ьа­на:

– Ма, къа­ч у, неъ, им Зи Бе­ден я!
27  Ах­па Ада сукІ­ра къа­ч у­на, хийир-дуьа аву­на, ам абу­рув ву­

га­на, ла­г ьа­на:

– Инай ви­ри­да хъухъ. 28 Им Зи Икь­рар­дин иви я. Ам гзаф­бу­
рун гу­нагь­ри­лай* гъил къах­ч ун па­тал авахь­да. 29 За квез лу­г ьуз­ва
 77 Ма­тІай 26 

хьи, къе­н ин йи­к ъа­лай эгечІ­на За мад че­х ир – ци­пицІ­рин ми­
же, – хъва­дач. ЦІи­йи че­х ир За ан­жах Зи Бу­ба­дин* Па­чагь­л угъ­да*
квехъ га­лаз хъва­да.

Пет­ру­д и кьил къа­к ъу­д у­ни­кай

(Мрк. 14:26-31; ЛкІ. 22:33-34; Ягь. 13:37-38)
30 Шу­к ур­д ин ма­н и­я р яна, Иса­н и тил­м и­зар* Зей­т ун пе­лел*
экъечІ­на. 31 Ана Иса­д и тил­миз­риз ла­г ьа­на:
– Къе йи­физ куьн сад­н и Захъ иман* ийиз амукь­дач. Ка­лам­
да* кхьен­вай «За чу­бан яна кье­йи­ла, суь­руь­да авай ла­па­гар гьар
сад са­н ихъ чкІи­да»i лу­г ьу­дай га­фар Зи кьи­лел къве­да. 32 Зал чан
хтай­ла*, Зун кве­лай­н и ви­лик Га­ли­лей­д из* ата­на акъат­да.
33 Амма Пет­ру­д и жа­в аб яз ла­г ьа­на:

– Амай­бу­ру вахъ иман ийиз та­м у­к ьай­тІа­н и, зун Вахъ иман
ийиз амукь­да.
34  – За ваз ри­к Іи­в ай лу­г ьуз­в а: къе йи­физ кІек­р е гьа­рай­дал­д и

ву­на За­кай пуд­ра кьил къа­к ъуд­да, – ла­г ьа­на Иса­ди.

35 – Вахъ га­лаз са­нал ре­к ьи­дай чка­дал атай­тІа­н и, Ва­к ай за са

чІа­вуз­н и кьил къа­к ъуд­дач, – ла­г ьа­на Пет­ру­ди.

Ихь­т ин га­фар амай тил­миз­ри­н и ла­г ьа­най.

Гет­се­ман багъ­да Иса­д и дуьа авун

(Мрк. 14:32-42; ЛкІ. 22:39-46)
Ах­па Иса абу­рухъ га­лаз Гет­се­ман лу­г ьу­дай чка­д из ата­на:
36 

– За дуь­а ­яр* ийи­дал­д и куьн инал хьухь, – ла­г ьа­на Ада тил­
миз­риз*.
37 Ви­ч ихъ га­лаз Пет­ру­н и Зе­бе­де­я н кьве хва­н и къа­ч у­на, Ам фе­

на. Гьа­на Адак гъам­ни да­рих­вал акат­на. 38 Иса­ди абу­руз ла­г ьа­на:
– Зи рикІ ажал­дин тІал­ди нез­ва, куьн, инал ксун та­ву­на, Захъ
га­лаз акъваз.
39 Са тІи­м ил анихъ фе­на, Иса­д и, чи­н ихъ­д и ярх хьа­на, дуь­а ­я р

аву­на:
– Зи Бу­ба*! Мум­к ин кар ятІа, и гъам пи­я ­ла Зав хъваз та­мир;
ятІа­н и, Заз кІан­дай­вал ваъ, Ваз кІан­дай­вал хьу­рай.
40 Эл­к ъве­на хтай­ла, Адаз тил­м и­з ар ах­в а­рал фен­в аз акуна.

– Кве­вай са сят­да кьван­ни уях­диз Захъ га­лаз акъва­зиз хьа­нач­

ни? – ла­г ьа­на Ада Пет­ру­д из. – 41 Уях хьухь, куьн те­м ягь­ра гьат

i 26:31 Зе­ке­ри 13:7.

Ма­тІай 26  78

та­ву­рай лу­г ьуз, дуьа ая, руьгь­д из кІан хьа­й и­тІа­н и, бе­ден за­й иф
яз амукь­да.
42 Кьвед ла­г ьай гъи­ле­ра мад къе­р ех хьа­на, Ада дуьа аву­на:

– Зи Бу­ба, Ваз За и азаб чІу­г у­на кІан­за­ва­н и? Ма­са рехъ авач­

тІа, къуй гьа Ваз кІан­дай­вал хьу­рай.
43  Ам хтай­ ла, Адаз абур мад ксан­ваз жа­г ъа­на. Абу­рун ви­лер
чеб-чпелай ах­ва­риз физ­вай. 44 Абур анал ту­на, Ам мад пуд ла­г ьай
гъи­ле­ра къе­рех хьа­на, гьа ла­г ьай га­фар тик­ра­риз, Ада дуь­а ­я р
аву­на. 45 Ах­па тил­миз­рин па­тав хта­на, Ада абу­руз ла­г ьа­на:
– Куьн мад кса­на ама­н и? – ла­г ьа­на Ада. – Ял яза­ва­н и? Вахт
ата­на агакь­на­ва, ин­г ье гьа и де­к ьи­к ьа­д и­лай Ин­сан­д ин Хва*
гу­нагь­к ар­рин гъи­ле гьат­за­ва. 46 Къа­рагъ, ша: ан­г ье, Зун ма­са гу­
дай­ди му­к ьва хьан­ва.

Иса ма­са гун ва кьун

(Мрк. 14:43-50; ЛкІ. 22:47-53; Ягь. 18:3-11)
47  Гаф ме­цел ала­маз, Адан цІи­к ьвед ил­чи­ди­кай* сад тир Ягьуд*
ата­на акъат­на. Адахъ чІе­х и ха­хам­ри­ни* агъ­са­к ъал­ри ра­к ъур­на­вай
гзаф ин­са­нар га­лай. Абу­рув ту­рар­н и вагь­ра­мар гвай. 48  Ха­ин­ди
ви­чихъ га­лай­бур Иса ма­са гу­н ин иша­ра­д ин* гъа­вур­да ту­на:
– Низ за те­мен га­йи­тІа, Ам Гьам же­да. Ве­г ье­на Ам яхъ.
49  Атан­маз­н и Ягьу­да, Иса­д из му­к ьва хьа­на, «Хи­й и­рар хьуй,
Му­а л­л им» ла­г ьа­на, Адаз те­мен га­на.
50 – Дуст кас, вун гьа и кар па­т ал атан­в а­н и? – ла­г ьа­на Иса­д и.

Атай­бу­ру гьа инал ве­г ье­на Иса кьу­на.

51 Иса­д ихъ га­лай­бу­ру­к ай са­да ви­ч ин тур акъуд­на, кьи­л ин ха­

хам­дин са лукІ яна, адан яб га­л уд­на.

52 – Жу­в ан тур къа­к ъа­ра хтур, – ла­г ьа­на Иса­д и, – ни тур хка­

жай­тІа, гьам ту­ру­н ив ре­к ьи­да.

53 Заз кІан хьа­йи­тІа, Зи Бу­ба­ди­вай*, ма­ла­ик­рин* цІи­к ьвед кьу­ш ун

За­вай къа­ч уз же­дай; абур Ада Заз гу­да­ч ир ла­г ьа­на фи­к ир­за­ва­н и
ву­на? 54  За тІа­лаб­най­тІа, и жез­вай крар Ка­лам­да* кхьен­вай­вал
кьи­лиз акъат­дай­н и кьван?
55 И чІа­вуз Иса­д и атан­в ай­бу­руз ла­г ьа­на:

– Зун кьун па­тал, куьн къа­чагъ кьаз фи­дай­вал, ту­рар­н и вагь­

ра­мар гваз атан­ва хьи? Зун гьар юкъуз чир­ви­лер гуз Ал­лагь­дин
КІва­ле* же­дай, амма ана куь­не Зак кя­за­ва­чир. 56 Ибур, пай­г ъам­
бар­ри* кхьен­вай га­фар кьи­лиз акъа­т ун па­тал, жез­вай крар я.
Гьа вах­т ун­да ви­ри тил­ми­зар*, Ам гьа­нал ту­на, кат­на.
 79 Ма­тІай 26 

Иса­д ик тах­си­рар ку­т ун

(Мрк. 14:53-65; ЛкІ. 22:54-55, 63-71; Ягь. 18:12-13,19-24)
Иса кьур­бу­ру Ам кьи­лин ха­хам* Ка­я­фан па­тав тух­ва­на. Ана
57 

тав­рат­да­рар­н и* агъ­са­к ъа­лар кІватІ хьан­вай.

58 Пет­ру яр­г ъа­лай хьиз Адан гуь­г ъуь­на аваз, кьи­л ин ха­х ам­д ин

гьа­я т­диз кьван ата­на. Ам гьа­я т­д из гьахь­на, кар квел­д и куь­тягь
же­да­тІа лу­г ьуз, нуь­кер­рин ара­да ацукь­на.
59-60  ЧІе­х и ха­хам­ри­н и Мес­л я­г ьат­д и* Иса кьи­н и­к ьиз акъу­д ун
па­тал, Адаз ак­си та­пан ша­г ьи­дар жа­г ъур­за­вай, ахь­т ин­бур гзаф
хьун­н и аву­най, амма са­дан ша­г ьид­вал­н и кар­дик ку­таз же­дай­ди
хьа­на­чир. Эхир­н и кьве кас ата­на. 61 Абу­ру ла­г ьа­на:
– И ин­сан­ди лу­г ьуз­вай: «За­вай Ал­лагь­дин КІвал* чІур­на, пуд
йи­к ъа­лай эх­ци­г из хъже­да»i.
62 Къа­рагъ­на кьи­л ин ха­х ам­д и Иса­д из ла­г ьа­на:

– Вун чуькь­н и та­ву­на ву­ч из акъваз­на­ва? Ваз лу­г ьу­дай гаф

авач­н и? Абур Ваз ак­си яз экъечІ­за­ва эхир!
63  Амма Ада си­вяй са гаф­н и акъуд­нач. Кьи­л ин ха­х ам­д и* мад

Иса­ди­вай ха­бар кьу­на:

– За чан алай Ал­лагь­д ин ви­л ик Вун Ал­лагь­д ин Хва* Ме­сигь*
яни ла­г ьа­на ха­бар кьаз­ва.
64 – Ву­на гьа икІ я лу­г ьуз­ва, – ла­г ьа­на Иса­д и, – Ин­сан­д ин Хва*

ца­вал алай ци­фе­ри­лай физ­ваз ва шу­к ур хьа­йи Къуд­рат Авай­дан

эр­чІи па­та­вай ацукь­на­ваз квез аква­да.
65 Инал кьи­л ин ха­х ам­д и ви­чел алай пе­кер къа­зун­на:

– Ада аси* их­т и­ла­тар ийиз­ва! – ла­г ьа­на ада. – Мад чаз ша­
гьид­ви­лер ге­рек яни кьван? Адан аси их­т и­ла­тар квез ван хьа­на!
66 Куь фи­к ир гьи­х ь­т ин­д и я?

Абу­ру Ам кьи­н и­к ьиз акъуд­дай чка­дал атан­ва ла­г ьа­на.

67 Гьа­н ­лай Адан чи­н из тфу­я р ве­г ьиз, гъу­т ар эця­г ъиз хьа­на, бя­

зи­бу­ру Адан чи­н ин па­тар ягъиз, 68 лу­г ьуз­вай:

– Вун ни янатІа, лагь кван чаз, Ме­сигь?

Пет­ру­д и Иса­д и­кай кьил къа­к ъу­д ун

(Мрк. 14:66-72; ЛкІ. 22:54-62; Ягь. 18:16-18, 25-27)
Пет­ру ла­г ьай­тІа, къе­цел, гьа­я т­да ацукь­на­май. Адан па­тав са
69 

къа­ра­вуш ата­на, ла­г ьа­на:

i 26:61 Ягья 2:19.

Ма­тІай 27  80

– Га­ли­лей­ви* Иса­дихъ га­лаз вун­н и авай.

70 Амма Пет­ру­д и ви­ри алай чка­дал Иса­д и­к ай кьил къа­к ъуд­на

ла­г ьа­на:
– Вун куь­кай ра­хаз­ва­тІа заз чи­дач.
71  Ам ва­ра­рив агат­дай­ла, муь­к уь къа­ра­вуш­д из аку­на ва анал

алай­бу­руз ада ла­г ьа­на:

– Им­н и На­за­рет­ви Иса­д ихъ га­лаз са­нал авай­ди тир.
72 Пет­ру­д и мад кьил къа­к ъуд­на кьин кьу­на:

– Ам заз чи­дай Кас туш.

73 Са ге­р ен­д и­лай анал алай ин­са­нар Пет­ру­д ив агат­на, ла­г ьа­на:

– Якъин вун­н и гьа­бу­ру­кай я, ви ра­х ун­рин жуь­ре­д и вун гьа­

бу­ру­кай тир­д и къа­л ур­за­ва.
74 Гьа­н ­лай Пет­ру­д и кьи­нер кьаз, Ал­лагь­д из дад ийиз хьа­на:

– Ам заз чи­дай Кас туш.

Гьа ра­х ун­рик кваз сад­ла­г ьа­на кІек­ре гьа­рай­на. 75  Пет­ру­д ин
ри­к Іел Иса­д и ла­г ьай га­фар хта­на: «КІек­ре гьа­рай­дал­д и ву­на За­
кай пуд­ра кьил къа­к ъуд­да». Ва­ра­рай экъечІ­на, ам къа­г ьар­дал­д и
шехь­на.

Иса­д из кар атІун

(Мрк. 15:1; ЛкІ. 23:1; Ягь. 18:28)

27  Па­ка­г ьан экуь­нахъ ви­ри чІе­х и ха­ха­мар­н и* агъ­са­к ъа­лар,

1 

Иса гьикІ ре­к ьи­да­тІа лу­г ьуз мес­л я­тар ийиз, кІватІ хьа­на.
2 Ам ку­тІун­на, тух­в а­на Рим­д ин* сер­дер Пи­ла­тІан* гъи­ле ту­на.

Ягьу­дан кьи­никь
(Кр. 1:16-20)
3  Иса­диз кьи­ни­к ьин жа­за ган­вай­ди Ам ма­са га­йи Ягьу­даз* чир
хьа­йи­ла, Ягьуд авур кар­дал паш­ман хьа­на. Ада, фе­на, чІе­х и ха­
хам­рив­н и* агъ­са­к ъал­рив къан­н и цІуд ги­миш вах­га­на, 4 ла­г ьа­на:
– Тах­сир ква­чир ин­сан ма­са га­на, за гу­нагь* аву­на.
– Чаз вуч ава? – ла­г ьа­на абу­ру. – Абур ви къай­г ъу­яр я!
5  Ви­
ч ив гвай ги­м и­шар Ал­лагь­д ин КІва­л из* га­дар­на, Ягьу­да
фе­на ви­ч и вич куьр­сар­на. 6 ЧІе­х и ха­хам­ри ги­м и­шар кІватІ хъу­
ву­на, ла­г ьа­на:
– Абур Ал­лагь­д ин КІва­лин ха­зи­надик ку­т у­на ви­же къве­дач,
абур иви­д ихъ ган­вай гьа­к ъи я.
7  Мес­л ят аву­на, а ги­м иш­рихъ абу­ру «ГетІехъандин чил» лу­
гьу­дай чка, къу­ра­ба­я р ку­ч у­к ун па­тал, ма­са къа­ч у­на. 8  Гьа­н из
 81 Ма­тІай 27 

ки­л иг­на къе­н ин йи­к ъал къве­дал­д и а чи­лиз «Иви­д ин чил» лу­
гьуз­ва. 9  Гьа икІ, Ер­ми­я гь пай­г ъам­бар­ди* ла­г ьай ихь­т ин га­фар
кьи­лиз акъат­на: «Ис­ра­и л­дин* ру­х вай­ри Адан къи­мет къан­ни­цІуд
ги­миш та­йи­нар­на. 10 Абу­ру а пу­л у­н ихъ, Реб­би­д и* эмир авур­вал,
„ГетІехъандин чил“ къа­ч у­на»i.

Иса Пи­ла­тІан ви­лик

(Мрк. 15:2-19; ЛкІ. 23:2-5, 13-25; Ягь. 18:29-19:16)
Иса сер­дер­д ин ви­лик акъваз­на. Ада Иса­д и­вай ха­бар кьу­на:
11 

– Вун чу­вуд­рин* Па­чагь яни?

– Ву­на гьа икІ я лу­г ьуз­ва, – жа­ваб га­на Иса­д и.
12  ЧІе­
х и ха­х ам­ри­н и* агъ­са­к ъал­ри Адак тах­си­рар ку­т а­дай­
ла, Ада гьич жа­ваб­н и га­на­ч ир. 13  Гьа­н ­лай Пи­ла­тІа* Адаз ла­
гьа­на:
– Вак ку­таз­вай кьван тах­си­рар ваз акваз­вач­н и?
14 Амма Ви­ч ик ку­т аз­в ай са тах­сир­д из­н и Иса­д и яб та­г уз акур­ла,

сер­дер па­ра мягь­тел хьа­на.

15 Гьар Пе­сагь су­ва­рин* юкъуз сер­дер­д и халкь­д и тІвар эци­гай са

кас къа­за­мат­дай азад хъи­й и­дай адет хьан­вай. 16 Гьа чІа­вуз Бараб
тІвар алай маш­г ьур са тах­сир­кар къа­за­мат­да авай. 17 Ви­ри кІватІ
хьа­й и­ла, Пи­ла­тІа ха­бар кьу­на:
– Квез за вуж ахъай­на кІан­за­ва: Бараб ахъай­да­н и, я та­х ьай­тІа
Ме­сигь* лу­г ьу­дай Иса?
18 Пи­ла­тІаз ха­хам­рин кьи­ле­вай­бу­ру Иса чпин пе­х ил­ви­л яй ви­ч ин

гъи­ле тун­вай­ди чиз­вай. 19 Пи­латІ ду­ван­бег­д ин чка­дал ацукь­на­

вай вах­т ун­да, адан па­тав са кас ата­на ва адан па­па ла­г ьай га­фар
тик­рар­на:
– А Кас гьахъ-михьиди я, Адаз са затІ­н и ми­й ир, сен­физ за
ах­ва­ра Ам се­беб яз гзаф аза­бар чІу­г у­на.
20 Амма чІе­х и ха­х ам­ри­н и агъ­са­к ъал­ри Бараб азад хъу­ву­на Иса

кьи­н и­к ьиз акъу­д ун ла­зим тир­дахъ халкь чІа­ла­х ъар­на.

21 Гьа­н ­лай сер­дер­д и абу­ру­в ай ха­бар кьу­на:

– Квез за и кьве­да­кай гьим ахъай­на кІан­за­ва?

– Бараб, – ла­г ьа­на абу­ру.
22 – Ме­сигь лу­г ьуз­в ай Иса­д из за вуч авун ла­зим я? – ла­г ьа­на

Пи­ла­тІа.
– Ха­ш у­н из* ягъ Ам! – жа­ваб га­на ви­ри­да.

i 27:9-10 Ер­м и­я гь 32:9; Зе­ке­ри 11:12-13.

Ма­тІай 27  82
23  – Ада вуч пис кар аву­на кьван? – ла­г ьа­на Пи­ла­тІа.
Амма халкь­ди амай­да­лай­н и кІе­виз гьа­ра­яр аву­на:
– Ха­ш у­н из ягъ Ам!
24  Пи­ ла­тІа­вай халкь се­к и­на­риз жез­ва­ч ир. Же­м ят­д ик мад­н и
гзаф гъул­г ъу­ла акат­за­вай. И кар акур­ла, Пи­ла­тІа, яд къа­ч у­на,
халкь­д ин ви­л ик ви­ч ин гъи­лер чуь­х ве­на, ла­г ьа­на:
– И Муъ­м ин­д ин* Иви ава­х ьу­най зак тах­сир квач, ам куь
кІва­лах я.
25  – Къуй Адан Иви­д ин жа­в аб гу­дай­бур чун­н и чи ая­лар хьу­

рай! – жа­ваб га­на халкь­д и.

26 Гьа чІа­вуз Пи­ла­тІа Бараб ахъай­на, Иса­н и къамчидалди га­

та­на, ха­ш у­н из ягъ ла­г ьа­на эмир­на.

27  Гьа­н ­лай сер­дер­д ин ас­кер­ри Иса гьу­к ум­дар­д ин кІва­ле­рин
гьа­я т­д из тух­ва­на, гьа­на ви­ри ас­ке­рар Иса­д ин па­тав кІватІ­на.
28  Иса­ д ал алай пе­кер хтІун­н а, абу­ру Адал яру пе­кер алукІ­
на, 29  кьи­лел­н и къа­к ъва­д ин таж эциг­на, Адан эр­чІи гъи­ле­н и
лаш ту­на, Адан ви­л ик ме­тІер яна, абу­ру рах­шанд­дал­д и лу­
гьуз хьа­на:
– Чу­вуд­рин Па­чагь сагъ хьу­рай!
30 ГьакІ лу­г ьуз абу­ру Адаз тфу­я р гуз хьа­на, ах­па Адан гъи­л яй

лаш акъуд­на, гьа­дал­ди Адан кьил га­таз эгечІ­на.

Иса ха­ш у­низ ягъун

(Мрк. 15:20-32; ЛкІ. 23:26-43; Ягь. 19:17-27)
31  Ада­кай ягьа­на­тар аву­на куь­тягь хьа­йи­да­лай кьу­л ухъ, Иса­ди­
лай яру пе­кер хтІун­на, Адал Ви­ч ин пар­та­лар алукІ­на, гьа­н ­лай
Ам ха­ш у­н из* ягъиз тух­ва­на.
32  Абур фи­дай­ла, абу­рал ки­ри­ней­ви Си­м ун лу­г ьу­дай са кас
гьалт­на, абу­ру Иса­д ин хаш адав гу­ж ал­д и ту­х уз ту­на.
33  Абур Гал­г утІ, яни Пел лу­г ьу­дай чка­д ив агакь­на. 34  Иса­д из
абу­ру туь­к ьуьл­вал квай че­х ир га­на, амма адан дад акур­ла, Адаз
ам хъваз кІан хьа­нач. 35  Иса ха­ш у­н из ягъай­да­лай кьу­л ухъ, Ам
ха­ш у­нал алаз хка­жай­бу­ру Адан пе­кер, чип ве­г ьиз, пай­на. 36 Ах­
па анал ацукь­на Адан къа­ра­вул чІу­г ваз хьа­на. 37 Адан кьи­лихъ
тах­сир­кар­ви­лер къа­л ур­дай кьул яна. Адал кхьен­вай: «Им Чу­вуд­
рин* Па­чагь Иса я».
38 Иса­д ихъ га­лаз са­нал ха­ша­риз кьве къу­ч и­н и янай: сад Адан

эр­чІи, муь­к уь­ди­ни – чап­ла па­та­вай. 39 Па­та­вай физ­вай­бу­ру, Ада­

кай чІу­ру­к Іа ра­хаз, чпин кьи­лер юзу­риз, лу­г ьуз хьа­на:
 83 Ма­тІай 27 
40 – Эй, Ал­лагь­дин КІвал* чу­к Іур­на пуд йи­к ъан къе­не эх­циг
хъи­йи­дай­ди! Вун Ал­лагь­д ин Хва* ятІа, жу­ва жув хи­лас ая, ха­
шу­н и­лай эвичІ!
41 Гьа и жуь­ре­да чІе­х и ха­х ам­ри*, тав­рат­дар­ри* ва агъ­са­к ъал­ри­н и

рах­шанд кваз лу­г ьу­дай:

42  – Ма­сад­бур Ада хи­лас­дай, ги­ла Ви­ч и­вай Вич хи­лас ийиз
жез­вач. Ам Ис­ра­и л­д ин* Па­чагь ятІа, ха­ш у­н и­лай ги­ла эвичІ­рай.
ЭвичІ­на акур­тІа, Ам Ме­сигь* тир­дан чун чІа­лахъ же­да! 43 Ада Ал­
лагь­дихъ да­л у акал­на­вай; Ал­лагь­диз Ам ба­гьа ятІа, къуй Ал­лагь­ди
Ам хи­лас аву­рай. Ада ла­г ьа­най хьи бес: «Зун Ал­лагь­д ин Хва я».
44 Адахъ га­лаз са­нал ха­ш у­н из яна­вай къа­чагъ­ри­н и Адаз экъуьгъ­

за­вай.

Иса­д ин кьи­никь
(Мрк. 15:33-41; ЛкІ. 23:44-49; Ягь. 19:28-30)
Ни­син­рихъ ви­ри чи­лел мичІ акьалт­на, сят­дин пуд­рал­ди гьакІ
45 

амукь­на. 46 Сят­д ин пу­даз хьиз Иса­дай гьа­рай акъат­на:

– Эли, эли! Ле­ма са­бах­та­н и? Яни: я Ал­лагь! Я Ал­лагь! Ву­на
Зун ву­ч из ту­на?
47 Адан ван атай гьа­нал алай са бя­зи­бу­ру ла­г ьа­на:

– Ки­л иг сад­ра, Ада Ил­ья­саз* эвер­за­ва.

48  Абу­ру­к ай са­да, чу­к ур­на фе­на, цу­ру че­х ир­дай кье­ж ир­на­в ай

мант, ла­ш у­н ин кІвен­к Івел гьалд­на, Иса­д ин си­вихъ аву­на.

49  – Акъваз кван, – лу­г ьуз хьа­на амай­бу­ру, – Ам хи­лас ийиз

Ил­ьяс къве­да­тІа ки­ли­г ин чун.

50 Иса­дай мад кІе­виз гьа­рай акъат­на. Гьа инал Адан чан хкат­

на. 51 Гьа­сят­да Ал­лагь­дин КІва­ле* авай пер­де­ни ви­н яй агъуз пад

хьа­на, зал­за­ла хьа­на, ра­гар пад-пад хьа­на. 52 Кье­йи­бур дин­ж ар­
на­вай кьве­тІе­ри­кай са гзаф­бур ачух хьа­на, Ал­лагь­диз та­л укь са
хей­лин кье­йи­бу­рал чан хта­на*. 53 Иса­дал чан хтай­да­лай кьу­л ухъ
абур чпин кьве­тІе­рай экъечІ­на, Яру­са­л им­д из  – пак* ше­г ьер­
диз  – фе­на. Абур гзаф­бу­руз аку­на. 54  Иса хуьз­вай ас­кер­риз­н и
абу­рун кьи­ле­вай­даз зал­за­ла ва ма­са хьа­й и крар акур­ла, гзаф
ки­чІе хьа­на, ла­г ьа­на:
– Ри­к Іи­вай­н и Ам Ал­лагь­д ин Хва* тир!
55 Анал яр­г ъал акъваз­на гзаф па­пар­н и алай. Абур, Иса Га­л и­лей­

да* авай вах­т ун­да, Адан гуь­г ъуь­на гьат­на, Адаз къул­л угъ авур­
бур тир. 56 Абу­рун ара­да Маж­дал­дай тир Май­рам*, Якьу­бан­н и*
Юсу­фан* ди­де Май­рам ва Зе­бе­де­я н паб авай.
Ма­тІай 28  84

Иса ра­га атІа­нвай кьветІе-сура тун

(Мрк. 15:42-47; ЛкІ. 23:50-56; Ягь. 19:38-42)
Ня­н и хьа­й и­ла, Иса­д ин тил­м из* хьа­й и Ари­ма­тІай­дай тир
57 

Юсуф* тІвар алай дев­лет авай са кас Пи­ла­тІан* па­тав ата­на. 58 Ада
Пи­ла­тІа­вай Иса­д ин ме­й ит ви­ч ив вах­г ун тІа­лаб­на. Пи­ла­тІа ме­
йит вах­г ун эмир­на. 59 Юсу­фа Иса­д ин ме­й ит къах­ч у­на, ам ми­х ьи
куш­дин ка­фан­дик ку­т у­на, 60 вич кье­й и­ла динж авун па­тал ви­чи
цІи­йиз ра­га атІа­н вай кьветІе-сура ту­на. Кьве­тІин си­вихъ­н и са
чІе­х и къван агалд­на, ам хъфе­на. 61 Маж­дал­дай тир Май­рам­н и*
муь­к уь Май­рам кьве­тІен къаншарда ацукь­на­вай.

Кьве­тІел къа­ра­ву­лар эци­г ун

62  Гуь­г ъуь­н ин юкъуз, ам Киш югъ* тир, Пи­ла­тІан* па­тав чІе­х и
ха­ха­мар­н и* фа­ри­се­яр* кІватІ хьа­на.
63 – Агъа, – ла­г ьа­на абу­ру, – гье­ле а та­пар­х ъан­дал чан ала­маз,

Ада «Пуд йи­к ъа­лай Зал чан хкве­да*» ла­г ьай­ди чи ри­к Іел хта­на.
64  ГьакІ хьа­й и­ла, пуд ла­г ьай югъ алукь­дал­д и, Адан ме­й ит авай

кьветІ хъсан­диз хуь­дай­вал эмир це, Адан тил­миз­ри*, йи­физ ата­

на, Ам чуь­н уь­х ун мум­к ин я. Ах­па абу­ру халкь­диз «Кьен­вай Адал
чан хта­на*» лу­г ьуз къе­к ъве­да. ГьакІ хьа­йи­тІа, Адан эхи­рим­ж и
таб эве­лим­ж и­да­лай пис­д и же­да.
65  – Квехъ ас­ке­рар га­ла, – ла­г ьа­на Пи­ла­тІа, – алад, квез чи­

дай­вал хуьх.
66 Абу­ру кьве­тІен па­т ав ата­на, къван­цел муь­г ьуьр эциг­на, кьве­

тІен па­тав къа­ра­ву­лар акъва­зар­на.

Иса­дал чан хтун

(Мрк. 16:1-8; ЛкІ. 24:1-10; Ягь. 20:1-8)

28  Па­к а­м ахъ фад, гьаф­т е­д ин сад ла­г ьай юкъуз i Маж­
1 

дал­дай тир Май­рам­н и* муь­к уь Май­рам кьве­тІен па­тав

ата­на. 2  Гьа чІа­вуз зур­ба зал­з а­ла хьа­на, Реб­би­д ин* ма­ла­и к*
ца­ва­ри­лай эвичІ­на, кьве­тІен си­ве тун­вай къван алуд­на, гьа­
дал ацукь­на­вай. 3  Адан аку­нар цІай­ла­пан­д из ух­шар тир, адан
пе­кер­н и жив хьиз ла­ц у тир. 4  Ки­чІе­ви­л яй къа­ра­вул­рик­н и адан
ви­лик зур­зун акат­на, абур ме­й и­тар хьиз хьа­на. 5 Ма­ла­ик­ди эл­
къве­на па­па­риз ла­г ьа­на:

i 28:1 Чу­вуд­ри гьаф­т е­д ин сад ла­г ьай югъ гьяд яз гьи­саб­за­ва.
 85 Ма­тІай 28 

– Ки­чІе же­мир, куьн ха­ш у­низ* яна­вай Иса­дихъ къе­к ъвез­вай­ди

заз чиз­ва. 6 Ам ина амач. Ада Ви­чи ла­г ьай­вал, Адал чан хтан­ва*.
Фад инал ша, ин­г ье Ам эци­гай чка­н и. 7 Гье­ре­кат­на фе­на Адан
тил­м из­риз* Адал чан хтай­да­кай ха­бар це. Ам Га­ли­лей­д из* тил­
миз­ри­лай­ни ви­лик ата­на акъат­дай­ди абу­рун ри­кІел хкваш. Абу­руз
Ам гьа­на аква­да. Ин­г ье за квез ви­ри га­фар ла­г ьа­на.
8 Та­д из кьве­тІяй экъечІ­на, па­па­ри ки­чІе­в ал ва зур­ба хвеш кваз

Иса­дин тил­миз­риз ха­бар гуз чу­к ур­на. 9 Фи­дай ре­к ье абу­рал сад­
ла­г ьа­на Иса гьалт­на.
– Хи­йи­рар хьуй! – ла­г ьа­на Ада абу­руз.
Абу­ру Адав агат­на, Адан кІва­чер кьу­на, икрам аву­на.
10 Гьа­нал Иса­д и абу­руз ла­г ьа­на:

– Ки­чІе же­мир. Фе­на Зи стхай­риз Га­ли­лей­диз алад лагь, абу­

руз Зун гьа­на аква­да.

Къа­ра­вул­рин гьахъ-гьисаб
Па­пар тил­миз­риз* лу­г ьуз фи­дай­ла, къа­ра­вул­ри­кай са бя­зи­
11 

бур ше­г ьер­диз фе­на, абу­ру хьа­йи агь­ва­лат­ди­кай чІе­х и ха­хам­риз*

ха­бар га­на. 12 Агъ­са­к ъал­рихъ га­лаз мес­л ят аву­на, ада­лай кьу­л ухъ
абу­ру къа­ра­вул­риз бе­г ьем пул га­на, 13 ла­г ьа­на:
– Куь­не ви­ри­даз лу­г ьун ла­зим я: «Чун ксан­вай­ла, йи­физ Адан
тил­миз­ри ата­на Адан ме­йит чуь­н уьх­на». 14 Ада­кай сер­дер­диз ван
хьа­йи­тІа, чна адан хъел или­к ьар­да, квез са пис­вал­н и та­х ьун па­
тал, чна къай­г ъу чІу­г ва­да.
15  Абу­ру, пул къа­ч у­на, чпиз ла­г ьай­в ал аву­на. А ха­бар къе­н ин

йи­к ъал къве­дал­ди­н и чу­вуд­рин* ара­да чкІа­на ама.

ЧІе­х и тап­ш у­ругъ

ЦІу­сад тил­миз* Га­ли­лей­д из* Иса­д и чпиз ша ла­г ьай дагъ­д из
16 

фе­на. 17 Иса акур­ла, ви­ри­да Адаз икрам­на, амма са бя­зи­бу­ру шак

аву­на. 18 Абу­рун му­к ьув хьа­на, Иса­д и ла­г ьа­на:
– Чи­лел­ни ца­ва­ра ви­ри Зи Гъи­ле ава. 19 ГьакІ хьа­йи­ла алад, ви­
ри хал­к ьа­рин ин­сан­ри­кай зи тил­ми­зар ая. Бу­ба­дин*, Адан Хцин
ва Пак Руьгь­дин* ТІвар­цІе­лай* абу­рув цик ака­х ьун къа­ч уз* тур.
20 За квез авур эми­рар кьи­л из акъу­д из абу­руз чи­ра. Эхир алукь­

дал­ди Зун гьар юкъуз квехъ га­лай­д и чир хьухь.

Мар­ка­лай атай Шад Ха­бар
 Гьа­хьун
Кьа­бул­на­вай къай­да тир­вал, и ктаб кхьей­ди Бар­на­ба­дин хтул Ягья
Марк я. Иса Ме­сигь­дин тер­бет ин­сан­рин ара­да чу­кІу­ру­нин кар­да ада
сиф­те­дай ил­чи Па­ве­лахъ га­лаз, ах­па­ни (чи де­вир­дин 60-йисара) ил­чи
Пет­ру­дихъ га­лаз Рим­да зегь­мет чІу­г у­на.
Им кьуд Шад Ха­бар­ди­кай ви­ри­да­лай­ни куь­руь­ди я. Алай аям­дин
алим­ри­кай гзаф­бу­ру и ктаб муь­куь­бу­ру­лай ви­лик кхьен­вай сад ла­гьай­
ди яз ва ада­кай, чпин кта­бар кхьи­дай­ла, Ма­тІа­я­ни Лу­кІа­ди мен­фят
къа­чур­ди яз гьи­саб­за­ва. Иса Ме­сигь­ди Ви­чин иба­дат­дин крар кьи­лиз
тух­вай кьван вах­тун­да ке­фер­па­тан Фе­лис­тин­да ва Яру­са­лим­да Ада
Ви­чин уьмуьр­дин эхи­рим­жи гьаф­те­да авур кІва­лах­риз Мар­ка кьи­лин
фи­кир гуз­ва. Марк Иса Ал­лагь­дин Хва тир­ди ва гьар са азар­дал, азаб­дал
ва ажал­дал гъа­либ же­дай гьу­кум гвай­ди тир­ди къа­лу­риз алахъ­за­ва.
Мар­ка я Иса ди­де­диз хьу­ни­кай, я Адал чан хтай­да­лай кьу­лухъ хьа­йи
ва­к ъи­а ­яр галай-галайвал кьи­ле фи­ни­кай кхьиз­вач.
Марк ви­чин Шад Ха­бар­да гьалт­за­вай ара­мей чІа­лан га­фа­рин гъа­
вур­да кІел­за­вай­ди тваз алахъ­за­ва. И кар­ди Мар­ка Шад Ха­бар Иса­ди
уьмуьр тух­вай Ис­ра­и л­да кьи­ле фе­йи Адан гье­ре­ка­тар анин уьмуьр­дин
гьа­ла­ри­х ъ га­лаз та­ниш ту­шир кІел­за­вай­бу­руз чи­рун па­тал кхьей­ди
къа­лур­за­ва.

Ягья пай­г ъам­бар­д ин чир­вал

(МатІ. 3:1-12; ЛкІ. 3:1-18; Ягь. 1:19-28)

1  Ал­лагь­дин Хва* Иса Ме­сигь­ди­кай* Шад Ха­бар­дин* эвел ихь­

1 

тин­ди я. 2 Яшай пай­г ъам­бар­ди* Ви­чин ктаб­да «Ки­лиг, Ва­лай

ви­лик За Зи чар­ха­ч и ра­к ъур­за­ва, ада Ви ви­лик Вун къве­дай рехъ
гьа­зур­да»i. 3 «Кьу­рум­да гьа­рай­за­вай­дан ван чкІи­да: „Реб­би­диз*
рехъ гьа­зу­ра, Адан рехъ дуьз­ди ая“»ii кхьен­вай­вал, 4 ин­сан­рив цик
ака­х ьун къа­ч уз* та­дай Ягья* кьу­рум­да пай­да хьа­на. Ада, куьн
Ал­лагь­дин ре­к ьел ша*, и кар кьи­ле ту­х у­н ин ли­шан яз, цик ака­

i 1:2 Ма­ла­х и3:1.

ii 1:3 Яшай 40:3.
Марк 1  90

хьун къа­ч у ва гьа чІа­вуз Ал­лагь­д и гъил къах­ч у­да лу­г ьуз, вязер-
несигьатар гуз­вай. 5 Ви­ри Ягьу­дат­дай* ва Яру­са­лим­дай адан па­тав
ин­са­нар къвез­вай, чпин гу­на­г ьар* хи­ве кьаз­вай ва адан кап алаз
Яр­дан ва­цІа цик ака­х ьун къа­ч уз­вай. 6 Ягь­я ­дал де­ве­дин сун пе­кер
алай, юкьва­н и ту­маж­д ин гь­яр­к ьуь чІул авай. Ада нез­вай­ди ци­
цІер­н и чІу­ру чІи­же­рин вирт тир. 7 Ви­ч ин вя­зе­ра ада лу­г ьуз­вай:
– Зи гуь­г ъуьн­лай къвез­вай­д и за­лай къуд­рат авай­д и я. Зун
Адан кІва­чин къа­па­рин чІу­лар ахъа­й из­н и ла­йих туш. 8 За квев
цик ака­х ьун къа­ч уз ту­на, Ада, ла­г ьай­тІа, квев Пак Руьгь­д ик*
ака­х ьун къа­ч уз та­да.

Исади цик ака­х ьун къа­ч ун ва ам кьу­рум­да те­м ягь авун

(МатІ. 3:13-4:11; ЛкІ. 3:21-22, 4:1-13; Ягь. 1:32-34)
9  Са юкъуз Иса­д и, Га­л и­лей­да* авай На­за­рет ше­г ьер­дай ата­на,
Ягь­я ­д ин* гъил алаз Яр­дан ва­цІа цик ака­х ьун къа­ч у­на*. 10  Иса
цяй экъечІ­дай­ла, Адаз ца­вар ахъа хьа­на ва лиф­рен ши­к ил­да аваз
ца­ва­ри­лай Ви­чин ви­нел эвичІ­за­вай Руьгь* аку­на. 11  Ца­ва­ри­лай
ра­ха­дай ван ата­на:
– Вун Зи РикІ алай Хва я, Зи шад­вал Вал­ди я.
12  Ида­
лай кьу­л ухъ гьа­сят­да Руьгь­д и Иса кьу­рум­д из тух­ва­на.
13  Ана Ам яхцІур юкъуз нич­х ир­рин ара­да, Вич ре­к ьяй акъу­д из

кІан­за­вай иб­л ис­д ин* ху­рук хьа­на. Адаз ма­ла­и к­ри* къул­л угъ
ийиз­вай.

Иса­д и къул­л угъ аву­нин эвел

(МатІ. 4:12-23; ЛкІ. 4:14-15, 5:1-11; Ягь. 1:35-42)
14  Ягья* къа­за­мат­да тур­да­лай кьу­л ухъ, Иса Га­л и­лей­д из* Ал­
лагь­ди ра­к ъур­дай Шад Ха­бар­д и­к ай* муш­т у­л у­хар гуз фе­на.
15 – Ал­лагь­д и па­чагь­в ал ийи­дай вахт ата­на му­к ьвал хьан­в а! –

ла­г ьа­на Ада.  – Ша Ал­лагь­д ин ре­к ьел элячІ, Шад Ха­бар­д ин

чІа­лахъ хьухь!
16 Сад­ра Га­л и­лей­д ин ви­рин* къе­р ех­дай физ­в ай­ла, Иса­д из гъе­

тя­г ъар тир Си­м ун­н и адан стха Эн­д и­рей аку­на. Абу­ру ви­риз чил
ве­г ьиз­вай.
17 – Зи гуь­г ъуь­на­в аз ша, – ла­г ьа­на Иса­д и. – За кве­к ай ин­са­нар

кьа­дай гъе­тя­г ъар ийи­да.

18 Чпин чи­лер­н и ту­на, стха­я р Адан гуь­г ъуь­на­в аз фе­на.

19  Са тІи­м ил кьван мад рехъ­д и фе­й и­л а, Иса­д из Зе­б е­де­я н
ру­х ва­яр тир Якьуб­н и* Ягья аку­на. Абу­ру, луьт­к ве­да ацукь­на,
 91 Марк 1 

чи­лер туь­к Іуьр хъи­й из­вай. 20 Гьа­сят­да Иса­д и Ви­ч ихъ га­лаз гьа­
бу­руз­н и ша ла­г ьа­на. Чпин бу­ба Зе­бе­дей­н и адан гъи­л ик кІва­
лах­за­вай­бур луьт­к ве­да ту­на, Якьуб­н и Ягья Адан гуь­г ъуь­на­ваз
фе­на.

ЧІу­ру жин хку­д ун

(ЛкІ. 4:31-37)
Абур ата­на Ке­фер­на­г ьум ше­г ьер­д из акъат­на. Киш юкъуз*
21 

Иса си­на­г уг­диз* фе­на ва ин­сан­риз чир­ви­лер га­на. 22 Ви­ри Адан

не­си­г ьат­рал гьей­ран хьан­вай, ву­ч из ла­г ьай­тІа Иса­д и тав­рат­
дар­ри* хьиз ваъ, гьу­к ум гвай­да хьиз Ви­ч ин чир­ви­лер ин­сан­рив
ага­к ьар­за­вай.
23 И чІа­вуз ана чІу­ру жин* квай са кас авай.

24 – Ваз ча­в ай вуч кІан­з а­в а, На­з а­р ет­ви Иса? – гьа­рай­на ада. –

Вун чи эхир ийиз атан­вай­д и яни? Вун вуж кас ятІа заз чиз­ва.
Вун Ал­лагь­дин Пак­д и* я!
25 – Лал хьухь! ЭкъечІ адай! – эмир га­на Иса­д и жин­ж из.

26 А кас зур­зур­на, чІу­ру жин гьа­рай га­лаз адай акъат­на. 27 Ви­ри

мягь­тел хьа­на.
– Им вуч ла­г ьай чІал я? – са­да са­да­вай ха­бар кьаз хьа­на абу­
ру. – Ибур чаз ван та­х ьай га­фар я! Адахъ гьат­та чІу­ру жи­нер­риз­ни
кваз эмир­дай къу­ват ава, жи­не­рар­н и Адаз та­бий жез­ва.
28 Гьа чІа­в а­лай Ада­к ай ви­ри Га­л и­лей­да* ва па­т а­рив гвай чкай­

ра ван-сес чкІа­на.

Гзаф­бур са­г ъар хъу­вун

(МатІ. 8:14-16; ЛкІ. 4:38-41)
Си­на­г уг­дай* экъечІ­на, Иса Якьуб­ни* Ягья* га­лаз Си­м у­нан­ни
29 

Эн­ди­ре­я н кІва­лиз фе­на. 30 Си­м у­нан яран ди­де ифин кваз къат­
кан­вай, абу­ру Иса­д из адан гьал­д и­к ай их­т и­лат­на. 31 Па­пан па­тав
ата­на, Иса­ди гъил кьу­на ам къа­ра­г ъар­на. Адан ифин алат­на. Паб
абу­рун кьилел-кІвачел эл­к ъвез эгечІ­на.
32  Ня­н ихъ рагъ акІиз­вай­ла, Иса­д ин па­тав азар­ри кьун­вай­
бур­н и жи­не­рар* квай­бур гъиз хьа­на. 33 Ше­г ьер­да­вай кьван­бур
ви­ри Ам авай кІва­лин ра­к Іа­рихъ кІватІ хьа­на. 34 Ада­н и жуьреба-
жуьре аза­рар квай гзаф­бур са­г ъар хъу­ву­на, гзаф­бу­ру­к ай жи­
не­рар хкуд­на. Ада Вич вуж ятІа чиз­вай­да­к ай ра­х ун жи­нер­риз
къа­да­г ъа аву­на.
Марк 2  92

Га­ли­лей­да чир­ви­лер гун

(ЛкІ. 4:42-44)
35 Экуь­нахъ фа­да­маз, рагъ экъечІ­дал­ди къа­рагъ­на, Иса, дуь­а ­яр*
авун па­тал, кас­ни ава­чир чка­диз фе­на. 36 Си­м ун ва адан юл­да­шар
Иса­дин гуь­г ъуь­на гьат­на. 37 Ам жа­г ъай­ла, абу­ру ла­г ьа­на:
– Ви­ри Вахъ къе­к ъвез­ва.
38 – Ша чун му­к ьув гвай хуь­р е­риз­н и ше­г ьер­риз фин, – ла­г ьа­

на Иса­ди. – За гьа­н­ра Шад Ха­бар­д и­к ай* муш­т у­л у­хар гу­да, Зун
атун­н и гьа кар па­тал авун­вай­д и я.
39  Гьа икІ, Ада, ви­ ри Га­л и­лей­да* къе­к ъвез, си­на­г уг­ра* Шад
Ха­бар­ди­кай муш­т у­л у­хар гуз­вай ва жи­не­рар* хкуд­за­вай.

Жу­зам азар квай­д и са­г ъар хъу­вун

(МатІ. 8:1-4; ЛкІ. 5:12-16)
40  Сад­ра Иса­дин па­тав жу­зам* азар­д и кьун­вай са кас ата­на ва
ме­тІер чи­лиз яна, ми­не­тар ийиз ла­г ьа­на:
– Ваз кІан хьа­й и­тІа, Ва­вай зун са­г ъар хъи­йиз же­да!
41 Иса­д из адан язух ата­на, адак гъил кя­на, ла­г ьа­на:

– КІан­за­ва заз. Сагъ хъхьухь!

42  Гьа­сят­да жу­з ам хкат­на, ам ми­х ьи* хъхьа­на. 43  А кас гьа­нал

рах­к ур­дал­ди ви­л ик Иса­д и адаз кІе­ве­лай тагь­к им­на:

44  – Ки­л иг гьа, гьич са­даз­н и чуькь­м ир, амма, ха­х ам­д ин* па­

тав фе­на, жув гьа­даз къа­л у­ра. Ву­на азар хка­т у­н ин сагъ­л угъ­дай
Му­са­дин* Къа­н ун­д ив* кьа­дай къур­банд­н и це. Гьа идал­ди вун
сагъ хъхьан­вай­ди чир хьу­рай.
45 А ин­сан­д и, анай хъфе­на, ви­ри­даз хьайи-хьайивал их­т и­ла­т из

хьа­на. Гьа­ви­л яй, Иса­ди­вай ачух­да­каз ше­гьер­риз хъфиз жез­ва­чир.

Ам ше­г ьер­дин къе­рех­да кас­н и ава­ч ир чкай­ра акъваз­за­вай­тІа­н и,
Адан па­тав ви­рин­рай ин­са­нар къвез­вай.

Фа­л уж­д и яна­вай­д и са­г ъар хъу­вун

(МатІ. 9:1-8; ЛкІ. 5:18-26)

2  Са кьа­дар йи­к ъар ала­тай­ла, Иса Ке­фер­на­г ьум­д из хта­на.

1 

Ам кІва­ле авай­да­к ай ви­ри ше­г ьер­д из ван хьа­на. 2  Гьа­сят­да

кІвал ин­сан­рай ацІа­на, ра­кІа­рив­ни чка гу­м укь­нач. Иса­ди абу­рал
Ал­лагь­дин Гаф ага­к ьа­риз хьа­на. 3 Адан па­тав са кьа­дар ин­са­нар
ата­на, абу­ру­к ай кьуд кас­д и фа­л уж­д и яна­вай сад гъа­на. 4  Гзаф
ин­са­нар хьу­н из ки­л иг­на, Иса­д ин му­к ьув агат­дай мум­к ин­вал
 93 Марк 2 

та­х ьай­ла, мес кьун­вай­бу­ру Иса авай кІва­л ин къа­вай тІек­вен

акъуд­на, гьа­най азар­д и кьун­вай­д и агъуз авуд­на. 5 Иса­ди, абу­рун
иман* акур­ла, фа­л уж­д и яна­вай­даз ла­г ьа­на:
– Ви гу­нагь­ри­лай* гъил къах­ч ун­ва, чан хва!
6-7 Анал тав­рат­дар­ри­к ай­н и* са бя­зи­бур ацукь­на­в ай.

«Ида аси* их­т и­ла­тар ву­ч из ийиз­ва?» – фи­к ир­на абу­ру. – «Тек
са Ал­лагь­ди­лай гъей­ри, гу­нагь­ри­лай гъил ни­вай къах­ч уз же­да?»
8 Абу­ру ихь­т ин фи­к и­рар ийиз­в ай­д и Иса­д ин ри­к Іиз аян хьа­на.

– Ву­чиз куь­не куь ри­к Іе­ра а фи­к и­рар тун­ва? – ла­г ьа­на Ада
абу­руз. – 9 Фа­л уж­д и яна­вай­даз вуч лу­г ьун ре­г ьят я? «Ви гу­нагь­
ри­лай гъил къах­ч ун­ва» лу­г ьу­да­н и, я та­х ьай­тІа «Къа­рагъ, мес­н и
къах­ч у­на ах­лад»? 10-11  Амма ви­ри­дан гу­нагь­ри­лай гъил къах­ч у­
дай их­т и­яр Ин­сан­д ин Хцихъ* авай­д и квез чир хьун па­тал, За
фа­л уж­ди яна­вай­даз лу­г ьуз­ва: «Къа­рагъ, жу­ван мес­н и къах­ч у­на
кІва­лиз ах­лад!»
12 Ам гьа­сят­да къа­рагъ­на, ви­ч ин мес­н и къах­ч у­на, ви­ри­дан ви­

ли­кай тІуз хъфе­на. Анал алай­бур ви­ри мягь­тел хьа­на.

– Ихь­т ин кар чаз садрани акур­д и ту­ш ир, – лу­г ьуз­вай абу­ру
Ал­лагь­диз шу­к ур ийиз.

Ле­ви­д и­кай Иса­д ин тил­миз хьун

(МатІ. 9:9-13; ЛкІ. 5:27-32)
Иса мад ви­рин къе­рех­дал фе­на. Халкь ата­на Адал алтІуш­на.
13 

Ада­н и абу­руз чир­ви­лер га­на. 14 Ах­па харж кІватІ­дай чка­дин па­

та­вай фи­дай­ла, Адаз анал Гьал­фе­я н хва Ле­ви ацукь­на­ваз аку­на.
– Зи гуь­г ъуь­на аваз ша! – ла­г ьа­на Иса­ди.
Амни, къа­рагъ­на, Адан гуь­г ъуь­на­ваз фе­на.
15  Ах­
па Иса­д и Ле­ви­д ин кІва­ле фу нез­вай. Иса­д ихъ ва Адан
тил­м из­рихъ* га­лаз ана харж кІватІ­дай­бур­н и* гу­нагь­к а­рар гзаф
авай. Адан гуь­г ъуь­на абу­ру­к ай гзаф­бур же­дай. 16  Харж кІватІ­
дай­бу­рухъ­н и гу­нагь­к ар­рихъ га­лаз са­нал Иса­д и фу нез акур­ла,
фа­ри­сей­рин* ара­дай акъат­на­вай тав­рат­дар­ри* Адан тил­м из­риз
ла­г ьа­на:
– Ада харж кІватІ­за­вай­бу­рухъ­н и гу­нагь­кар­рихъ га­лаз вуч ла­
гьа­на фу нез­ва?
17 И га­фар ван хьа­й и­ла, Иса­д и абу­руз ла­г ьа­на:

– Же­рягь­дихъ ди­ри­бур ваъ, азар­ри кьун­вай­бур муьгь­теж же­да.

Зун гьахъ-михьибуруз ваъ, гу­нагь­к ар­риз Зи па­тав эве­риз атан­
вай­ди я.
Марк 3  94

Сив хуь­ни­кай
(МатІ. 9:14-17; ЛкІ. 5:33-38)
18 Гьа чІа­вуз Ягь­я ­д ин* тил­м из­ри* ва фа­ри­сей­ри* сив хуьз­вай*.
Са шу­м уд кас­ди, Иса­д ин па­тав ата­на, ла­г ьа­на:
– Ягь­я ­дин ва фа­ри­сей­рин тил­м из­ри сив хуьз­ва, бес Ви тил­
миз­ри ву­чиз сив хуьз­вач?
19 – Чам чпихъ га­ла­май кьван гагь­да ме­х ъе­рин мугь­ман­ри­в ай

сив хве­на акъва­зиз же­да­н и? – ла­г ьа­на Иса­ди. – 20 Амма са чІав
ата­на, чпи­вай чам къа­к ъуд­дай­ла, абу­ру сив хуь­да.
21  Гьич са­ да­н и цІу­ру пе­к и­н из цІи­й и пар­ча­д и­к ай пи­не ядач.
Ягъай­тІа, цІи­йи­да цІу­ру­д и акъаж­на, тІек­вен авай­да­лай­н и чІе­х и
ийи­да. 22 Гьич са­да­н и цІи­й и че­х ир куьгь­не це­ле­риз ца­дач, ца­йи­
тІа, че­х ир­ди куьгь­не цел хъит­к ьи­нар­да – вун че­х ир­ди­кай­ни же­да,
це­ле­ри­кай­н и; цІи­й и че­х ир­д из цІи­й и це­лер ге­рек я.

Киш йи­к ъан гъа­вур­да тун

(МатІ. 12:1-8; ЛкІ. 6:1-5)
23  Са Киш юкъуз* Иса къуь­лер экъечІ­на­вай ни­к Іяй физ­вай.
Ре­к ье Адан тил­миз­ри* къуь­л уьн кьи­лер атІуз хьа­на. 24 И кар акур
фа­ри­сей­ри* Иса­д из ла­г ьа­на:
– Ву­чиз абу­ру Киш юкъуз къа­да­г ъа кар ийиз­ва?
25  – Да­вуд* па­чагь­д из ва адахъ га­лай­бу­руз ги­ш ин хьан­в ай­ла,

абу­ру вуч аву­на­тІа куь­не Ка­лам­дай* садрани кІел­нач­ни ме­гер? –

жа­ваб га­на Иса­ди. – 26 Им кьи­л ин ха­хам* Аби­я ­тІар тир де­вир­да
хьа­йи кар я. Да­ву­да, Ал­лагь­д ин КІва­л из* гьахь­на, ха­хам­ри­лай
гъей­ри са­даз­н и не­дай их­т и­яр ава­ч ир, Реб­би­дин* ви­лик же­дай
фар къа­ч у­на, ви­ч ини тІуь­на, га­лай­бу­руз­н и га­на.
27 Ах­па Иса­д и да­в а­мар­на:

– Ин­сан Киш югъ па­тал ваъ, Киш югъ ин­сан па­тал халкь­на­
вай­ди я. 28 ГьакІ хьа­йи­ла, Ин­сан­дин Хва* Киш йи­к ъан Агъа­ни я.

Киш юкъуз са­г ъар хъу­вун

(МатІ. 12:9-14; ЛкІ. 6:6-11)

3  Мад сад­ра Киш юкъуз* Иса си­на­г уг­д из* ата­на. А юкъуз ана
1 

гъил члахъ хьан­вай са ин­сан авай. 2 Бя­зи­бу­ру Иса­ди­лай вил

алуд­за­ва­чир. Адак тах­си­рар ку­т ун па­тал, Ада Киш юкъуз на­чагъ­ди
са­г ъар­да­тІа лу­г ьуз, абу­ру Ам ви­л ив хуьз­вай. 3 Иса­ди члахъ гъил
га­лай кас­диз ла­г ьа­на:
 95 Марк 3 

– Ви­ри­даз аква­дай­вал юкьвал акъваз.

4 Анал алай фа­ри­сей­риз­н и* Ада ла­г ьа­на:

– Киш юкъуз хъсан­вал авун ла­зим яни, я та­х ьай­тІа пис­вал?

Уьмуьр хве­на кІан­да­н и, я та­х ьай­тІа пуч­на кІан­да­н и?
Амма абу­рай гаф­ни акъат­нач. 5 Абу­руз хъел кваз вил яна, абу­рун
ри­к Іер къван хьу­нал гьа­йиф чІу­г у­на, Иса­ди а ин­сан­диз ла­г ьа­на:
– Ви гъил инихъ ая кван.
Ада­н и ла­г ьай­вал аву­на. Адан гъил сагъ хъхьа­на. 6 Фа­ри­сей­ри,
анай экъечІ­на, Гьи­руд* па­чагь­дин те­реф­дар­рихъ га­лаз Иса ре­
кьи­дай ре­к ьер жа­г ъу­рун па­тал мес­л ят аву­на.

Иса­д и гзаф ин­са­нар са­г ъар хъу­вун

(МатІ. 4:23-25; 12:15-16; ЛкІ. 6:17-19)
Иса Ви­чин тил­ми­зар­ни* га­лаз ви­рин къе­рех­дал фе­на. Га­ли­
7-8 

лей­дай*, Ягьу­дат­дай*, Яру­са­лим­дай, Иду­мей­дай, Яр­дан ва­цІун а

па­тай ва гьакІ­ни Туьрс­дин­ни Си­д ун­дин па­та­рив гвай чкай­рай­ни
Адан кра­ри­к ай ха­бар авай гзаф­бур Иса­д ин гуь­г ъуь­на аваз фе­на.
9 Гзаф ин­са­нар кІватІ хьу­н из ки­л иг­на, Иса­д и, Вич бас­рух­ра гьат

та­вун па­тал, тил­м из­риз Ви­чиз кьил­д и луьт­к ве гьа­зу­ра ла­г ьа­на.
10 Ада гзаф­бур са­г ъар хъу­ву­на лу­г ьуз, аза­рар квай­бур, Иса­д и чпик

гъил кя­на кІа­нз, Адав ага­тиз кІа­нз алахъ­на­вай. 11 ЧІу­ру жи­не­рар*

квай­бу­ру, Ам акур­вал­д и, Адан ви­л ик ярх хьа­на, гьа­рай­за­вай:
– Вун Ал­лагь­д ин Хва* я!
12  Амма Ада абу­ руз Вич вуж ятІа лу­г ьун кІе­ве­лай къа­да­г ъа
ийиз­вай.

ЦІи­к ьвед ил­чи хкя­г ъун

(МатІ. 10:2-4; ЛкІ. 6:14-16; Кр. 1:13)
Ах­па Ам пе­лел экъечІ­на ва Ви­ч из кІан­дай­бу­руз­н и эвер­на.
13 

Абур­н и Адан па­тав ата­на. 14-15 Ви­ч ихъ га­лаз са ре­к ье хьун па­тал
ва гьар са­н ихъ Шад Ха­бар­д и­кай* муш­т у­л у­хар гуз ра­к ъу­рун па­
тал, Иса­ди абу­ру­кай цІи­к ьвед кас хкя­на. Ада абу­руз жи­не­рар*
хкуд­дай къу­ват га­на. И цІи­к ьвед кас­д из Иса­ди ил­чи­яр* ла­г ьа­на
тІвар га­на. 16 Ада хкя­на­вай цІи­к ьвед ил­ч и ибур тир: Ада Пет­ру
ла­г ьа­на тІвар* га­й и Си­м ун, 17 Зе­бе­де­я н ру­х ва­яр Якьуб­н и* Ягья*
(Иса­ди абу­руз Бу­нар­ж ис, яни ца­вун гуг­рум­рин ру­х ва­яр ла­г ьа­на
тІвар ган­вай), 18 Эн­ди­рей, Фи­липІ, Бар­тІа­ла­май, Ма­тІай, ТІу­май,
Гьал­фе­я н хва Якьуб, Та­дас, Мил­лет­баз* Си­м ун 19 ва гьакІ­н и Ам
ма­са га­йи Ис­ка­ри­я т Ягьуд*.
Марк 3  96

Иса ва Багьал-Зевул
(МатІ. 12:22-29; ЛкІ. 11:14-22; 12:10)
20  Ам кІва­л из хтай­ла, аниз мад акьван ин­са­нар ата­на хьи,
Иса­д из­н и Адан тил­м из­риз* ацукь­на фу не­дай ма­ж ал­н и хьа­
нач. 21  И кар­д и­к ай Иса­д ин мукьва-кьилийриз ха­бар хьа­й и­ла,
абур Ам ху­та­х из ата­на, ву­ч из ла­г ьай­тІа абу­ру «Ам Вич Ви­ч ик
квач» лу­г ьуз фи­к ир­з а­в ай. 22  Яру­са­л им­дай атай тав­рат­дар­ри*
лу­г ьуз­вай:
– Адак жи­не­рин* кьил тир Багьал-Зевул* акат­на­ва! Жи­не­рар
хкуд­дай къу­ват­н и Ада гьа­да­вай къа­ч уз­ва!
23  Инал Иса­ д и тав­рат­дар­риз эвер­на, абу­руз кьи­са­я р* ми­сал
гъиз эгечІ­на:
– Иб­лис­ди* иб­л ис гьикІ чу­к ур­да? 24 Са па­чагь­л угъ сад са­даз
ак­си кьве па­тал пай хьа­й и­тІа, а па­чагь­л угъ яр­г ъал­ди амукь­дач.
25 Хи­з ан кьве па­т ал пай хьа­й и­тІа, а кІвал чІур же­да. 26 Иб­л ис вич

ви­чиз ак­си хьа­йи­тІа, иб­лис­ди­вай да­вам гуз же­дач, адан эхир пуч
же­да. 27 Низ гуж авай кас­дин кІвал атІуз кІан­за­ва­тІа, ада эвелни-
эвел къу­ват авай­дан гъилер-кІвачер ку­тІун­на кІан­да, ах­па адан
кІвал та­ра­ш из же­да. 28 За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: ин­сан­рин ви­
ри гу­нагь­ри­лай­н и*, абу­ру ийиз­вай чІу­ру их­т и­лат­ри­лай­н и гъил
къах­ч у­да, 29 амма вуж Пак Руьгь­д и­к ай* чІу­ру­к Іа ра­хаз хьа­йи­тІа,
ада­лай гьич садрани гъил къах­ч у­дач. А гу­нагь ин­сан­дик да­им
ку­м укь­да.
30 Иса гьа икІ ра­х а­на, ву­ч из ла­г ьай­тІа тав­рат­дар­ри «Адак чІу­ру

жин акат­на­ва» лу­г ьуз­вай.

Иса­д ин ди­де­ни стха­яр

(МатІ. 12:46-50; ЛкІ. 8:19-21)
31  Ах­па Иса­дин ди­де­н и стха­яр ата­на, къе­цел акъваз­на. Абу­ру,
Иса­диз эве­рун па­тал, са кас ра­к ъур­на. 32 Ин­са­нар Иса юкьва ту­на
ацукь­на­вай. Абу­ру Адаз ла­г ьа­на:
– Ин­г ье, ви ди­де­н и, стха­я р­н и ва­х ар къе­цел ала, абу­ру Вун
ха­бар кьаз­ва.
33 – Зи ди­де, зи стхаяр-вахар ву­жар я? – жа­ваб га­на Ада. 34 Ацукь­

на­вай­бу­ру­лай вил эл­к ъуьр­на, Ада ла­г ьа­на:

– Ин­г ье Зи ди­де ва Зи стхаяр-вахар! 35  Ал­лагь­д ин къаст ни
кьи­лиз акъуд­за­ва­тІа, гьам Зи стха­н и я, вах­н и я, ди­де­н и.
 97 Марк 4 

Ни­кІе тум цаз­вай­да­кай кьи­са

(МатІ. 13:1-9; ЛкІ. 8:4-8)

4  Иса­ди ви­рин къе­рех­да мад чир­ви­лер гуз хьа­на. Ви­чин па­тав

1 

гзаф ин­са­нар ату­н из ки­л иг­на, Ам луьт­к ве­да акьах­на. Халкь

ви­рин къе­рех­да амукь­на. 2  Луьт­к ве­да ацукь­на, Ада яр­г ъал­д и
Ви­ч ин не­си­г ьа­тар кьи­сай­рал­д и* ин­сан­рал ага­к ьар­за­вай. Ада
халкь­диз ихь­т ин кьи­са ахъай­на:
3 – Яб це! Йи­к ъа­ри­кай са юкъуз леж­бер ни­к Іиз тум цаз фе­на. 4 Ада

тум ве­гьи­дай­ла, са бя­зи тва­рар ре­к ьин къе­рех­рал ават­на, алтІу­шай

къу­ша­ри абур кІу­фар ягъиз тІуь­на. 5  Са бя­зи тва­рар къван квай
чка­диз ават­на. И тва­рар фад экъечІ­на, ву­чиз ла­гьай­тІа абур накьв
тІи­мил квай чка­диз ават­на. 6 Рагъ экъе­чІай­ла, цІи­рер шуьт­к ьве­на,
чІва­ра­хар га­ла­чир­бур хьиз, кьу­ра­на. 7 Са бя­зи тва­рар къал­г ъа­нар
квай чка­диз ават­на. Къал­г ъан­ри чІе­х и жер­да­вай цІи­рер пІуьр­чІуь­
кьар­на. Гьа­ви­л яй абу­ру май­ва­яр гъа­нач. 8  Амай тва­рар муб­лагь
чи­лел ават­на ва абу­ру цІир аву­на, хкаж хьа­на, май­ва­яр­ни гъа­на –
са­да къан­н и­цІуд твар, муь­к уь­да – пуд­к ъад, амай­бу­ру­н и – виш.
9 Ах­па Иса­д и хълагь­на:

– Нихъ япар ава­тІа, гьа­даз ван ату­рай.

Кьи­са­д ин ма­на ачу­ха­рун

(МатІ. 13:10-23; ЛкІ. 8:9-15)
Халкь чкІа­на, Иса Ви­ч ин цІи­к ьвед тил­миз­дихъ­н и* Ви­чин
10 

гуь­г ъуь­на­вай­бу­рухъ га­лаз кьил­ди аму­к ьай­ла, абу­ру Ада­вай кьи­

са* ахъа­ю­н ин мана-метлеб вуч ятІа ха­бар кьу­на.
11 – Ал­лагь­д и па­чагь­вал аву­н ин си­рер кьа­тІун квез ган­ва; амай­

бу­руз кьи­са­яр ми­сал яз гъа­на кІан­да, – ла­г ьа­на Иса­ди, – 12 Ка­

лам­да* ла­г ьан­вай­вал: «Ал­лагь­д ихъ эл­к ъуьн та­вун па­тал ва Ада
чпе­лай гъил къах­ч ун та­вун па­тал, абу­руз ки­ли­гай­ла акваз­вач,
яб га­йи­ла абур гъа­вур­да акьаз­вач».
13 Иса­д и абу­руз мад ла­г ьа­на:

– Куьн и кьи­са­дин гъа­вур­да гьат­нач­н и? Бес амай кьи­сай­рин

гъа­вур­да куьн гьикІ гьат­да? 14 Тум ве­г ьиз­вай­да цаз­вай­ди Ал­лагь­
дин Гаф я. 15  Ре­к ьин къе­рех­дал ават­на­вай тум – им ван хьа­на
ри­к Іе­ра Ал­лагь­дин Гаф гьат­на­вай, амма ам анай та­диз иб­лис­ди*
ах­к ъу­дай ин­са­нар я. 16 Гьа и жуь­ре­да къван квай чка­диз ават­на­
вай тум­н и – ван хьан­маз­н и гьа­сят­да гаф шад­ви­лел­ди кьа­бул­дай
ин­са­нар я ла­г ьай чІал я. 17 Амма чпихъ мягь­кем ду­вул та­х ьу­н из
Марк 4  98

ки­лиг­на, абур икІ яр­г ъал­ди амукь­дач. Чеб а гаф кьу­на лу­гьуз ху­рук
ку­т ур­ла, кьил ба­ла­дик ака­тай­ла, абур гьа­сят­да ре­к ьяй акъат­да.
18 Къал­г ъан­риз ве­г ьен­в ай тум га­фу­н ин ван къвез­в ай­бур я ла­г ьай

чІал я. 19 Амма гьар йи­к ъан къай­г ъуй­ри, дев­лет­дихъ вил ичІи хьу­ни
ва ма­са къа­них­ви­лери ахь­т ин­бу­рун ри­к Іе­ра гьат­на­вай гаф пІуьр­
чІуь­к ьар­да, ам бе­г ьер та­г у­дай­ди ийи­да. 20 Ми­я н чи­лиз ават­на­вай
тва­рар – га­фу­н из яб га­на, ам кьа­бул­за­вай­бур я. Гьа кса­ри ви­чин
бе­г ьер­ни гъи­да – сад­бу­ру къан­ни­цІуд гъи­ле­ра, ма­са­бу­ру пуд­к ъад
гъи­ле­ра, са бя­зи­бу­ру виш гъи­ле­ри­лай­н и ар­т ух бе­г ьер гъи­да.

СукІ­ра­д ин кІа­ник квай шем

(ЛкІ. 8:16-18)
21  Иса­ди абу­руз ла­г ьа­на:
– Куь­к Іуьр­на­вай шем къа­п у­н ин кІа­н ик ку­т у­на туь­х уь­рун па­
тал, я та­х ьай­тІа чар­пай­дин кІа­ник эци­г ун па­тал гъиз­вай­ди яни?
Ам ше­мер­ган­да тун па­тал гъиз­вай­ди туш­ни кьван? 22 Ви­нел акъат
ти­йи­дай сир­ни авай­ди туш, я аш­ка­ра та­х ьа­на амукь­дай чи­не­бан
кар­н и. 23 Нихъ ван къве­дай япар ава­тІа, гьа­даз ван ату­рай.
24 Ада мад ла­г ьа­на:

– Ис­я т­да квез ван жез­вай га­фа­риз хъсан­диз яб це. Куь­не гьи­
хь­т ин уьлч­ме­дал­д и алцу­май­тІа, квез­н и гьахь­т ин уьлч­ме­дал­д и
ал­ц ум­да, квез гьат­та ар­т ух­н и гу­да. 25 Авай­даз мад­н и гу­да, ава­
чир­да­вай гвай­ди­н и къа­к ъуд­да.

Твар­ц и­кай кьи­са

26  Иса­ди да­ва­мар хъу­ву­на:
– Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ* ин­сан­д и чи­л из тум ве­г ьиз­вай­даз
ух­шар я. 27  Ах­па ам йи­физ ксуз­ва, югъ алу­к ьай­ла къа­рагъ­за­ва.
Тум гьикІ экъечІ­за­ва­тІа, гьикІ цІир ахъай­за­ва­тІа, адаз ха­бар­н и
же­дач. 28 Чи­ли сиф­те ви­ч и къаз гъи­да, ах­па къуь­л уьн кьи­ле­рив
чеб ахъа­й из та­да, ада­лай­н и кьу­л ухъ кьи­лер тва­ра­рай ацІур­да.
29 Бе­г ьер ага­к ьай­ла, ин­сан­д и гьа­сят­да му­к ал гъи­ле кьа­да, ву­ч из

ла­г ьай­тІа гвен гуь­дай вахт атан­ва.

Фин­д ин твар­ц и­кай кьи­са

(МатІ. 13:31-34; ЛкІ. 13:18-21)
30 Иса­ди мад ла­г ьа­на:
– Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ* чна куьв ге­к ъи­г ин? Я та­х ьай­тІа
гьи­х ь­т ин кьи­са­дал­д и* чна адан ши­к ил чІу­г ван? 31  Ам фин­дин
 99 Марк 5 

твар­цив ге­к ъи­г из же­да. Ам дуьнь­я ­да чи­л ик ку­таз­вай ту­ма­ри­кай

ви­ри­да­лай­н и куь­л уь тум я. 32  Амма ца­й и­ла, ада­к ай экъечІ­дай
тар амай са­лан ви­ри на­ба­тат­ри­лай­н и чІе­х и же­да. Ада чІе­х и хи­
лер гъи­да. Хъен гу­дай гьа хи­ле­рал къу­ша­ри­вай му­кар ийиз же­да.
33 Абур гъа­вур­да гьат­дай те­г ьер­да Иса­д и гьа ихь­т ин кьи­сай­рал­д и

Ал­лагь­дин га­фар абу­рал ага­к ьар­дай.

34  Кьи­са га­ла­ч из Ада халкь­д из их­т и­лат ийи­да­ч ир, амма тил­

миз­рихъ* га­лаз кьил­ди аму­к ьай­ла, Иса­ди абу­руз кьи­сай­рин ма­на

ачу­хар­дай.

ТІур­фан се­к и­на­рун

(МатІ. 8:18,23-27; ЛкІ. 8:22-25)
Гьа йи­к ъан ня­н из Иса­д и тил­м из­риз* ла­г ьа­на:
35 

– Ша чун ви­рин а па­таз экъе­чІин.

36 Абур­н и, халкь ту­на, Адахъ га­лаз луьт­к ве­да акьах­на. Абу­рун

гуь­г ъуь­на ма­са луьт­к ве­яр­н и авай. 37 КІе­ви гар акъат­на; ле­пей­ри,
луьт­к ве­дин къе­рех­ри­лай хкад­риз, ам цяй ацІур­за­вай. 38 Иса луьт­
кве­дин кьу­л ухъ кьи­ле, ту­маж акьалж­на­вай хъуь­ц уь­ган кьи­лик
ку­т у­на, ксан­вай. Тил­м из­ри Ам ах­ва­рай авуд­на ла­г ьа­на:
– Му­а л­лим! Ваз чун квахь­на кІан­за­ва­н и?
39  Иса къа­рагъ­на, га­руз­н и ви­риз «Кис хьухь, акъваз» ла­г ьа­на

эмир га­на. Гар се­к ин хьа­на, ви­рин кьуд па­та лал кье­на.
40 – Квез ву­ч из икьван ки­ч Іе я? – ла­г ьа­на Иса­д и тил­м из­риз. –

Квехъ са тІи­мил кьван­н и иман* авач­н и?

41 Авай­да­лай­н и гзаф ки­ч Іе хьа­й и абу­ру чпи чпиз лу­г ьуз хьа­на:

– Вир­н и гар муь­тІуь­г ъар­за­вай Им вуж хьуй?

Ге­ра­син­да жи­не­рар хку­д ун

(МатІ. 8:28-34; ЛкІ. 8:26-39)

5  Иса­ни тил­ми­зар* ви­рин а па­та авай ге­ра­син­вий­рин ви­ла­ят­диз

1 

акъат­на. 2 Иса луьт­к ве­дай эви­чІай­ла, гьа­сят­да кьве­тІе­ра авай су­

ра­рай Адан ви­лик чІу­ру жин* квай са кас акъат­на. 3 Кье­йи­бур дин­
жар­дай кьве­тІер ам па­тал кІвал-югъ тир, гьич са­да­вай­ни ам гьат­та
зун­ж ур­рив­ни ку­тІун­на се­к и­на­риз жез­ва­чир; 4 мукьвал-мукьвал ам
зун­ж ур­рал­ди ку­тІун­на­тІа­н и, адаз къан­да­лар янатІа­н и, ада абур
кукІ­ва­риз га­да­риз хьа­най. Гьич са­да­вай­ни ам муь­тІуь­г ъа­риз жез­ва­
чир. 5 Акъваз та­ву­на, йиф­ди­ни югъ­ди, дагъ­ла­ра­ни кьветІера-сурара
гьа­рай ацалт­на, ада ви­чи вич къва­не­рив ядай. 6 Яр­г ъай Иса акур­ла,
ада ата­на Иса­дин ви­лик икрам аву­на, 7 ва ада гьа­рай­на ла­г ьа­на:
Марк 5  100

– Ваз за­вай вуч кІан­за­ва, Ви­ри­да­лай­н и Ви­н из тир Ал­лагь­дин

Хва* Иса? Ваз Ал­лагь­д ин ха­т ур ава­тІа, зун азаб­рик ку­та­мир!
8 Иса­д и ла­г ьа­на:

– ЭкъечІ и ин­сан­дай, чІу­ру жин!

9 Иса­д и ада­в ай жу­зу­на:

– Ви тІвар вуж я?
– Зи тІвар Кьу­ш ун я, ву­ч из ла­г ьай­тІа чун гзаф я, – жа­ваб га­
на ада.
10 Ада Иса­д из чеб и ви­ла­я т­дай чу­к ур­м ир лу­г ьуз ми­не­т из хьа­на.

11  Пе­лен кІа­не ва­к Іа­рин са чІе­х и суь­руь­д и векь нез­в ай. 12  Ви­ри

жи­нер­ри Иса­диз ми­нет ийиз ла­г ьа­на:

– Чун ва­кІа­рин къе­не­риз гьахь­дай­вал Ву­на чун гьа­бу­рук ку­т ур.
13  Иса­
д и абу­руз их­т и­я р га­на. ЧІу­ру жи­не­рар­н и а ин­сан­дай
экъечІ­на, фе­на ва­к Іа­риз гьахь­на. Кьве агъ­зур кьван ва­к Іар авай
суь­руь­ди, ку­х ун­на фе­на, тик чар­ха­лай ви­риз хка­дар­на. Абур ви­ри
цин кІа­н из яна. 14 Ва­к Іар­бан­ри, цІай квай­бу­ру хьиз, кат­на фе­на,
и кар­ди­кай ше­г ьер­да­н и хуь­ре­ра ахъай­на. Агьа­ли­яр­н и вуч хьа­
натІа лу­г ьуз къвез ки­л и­г из хьа­на. 15 Иса­д ин па­тав атай­ла, абу­руз
жи­нер­рин кьу­ш ун квай­д и пе­кер алаз ва акьул кьи­ле аваз анал
ацукь­на­ваз аку­на. Абу­руз ки­чІе хьа­на. 16 А кар акур­бу­ру жи­не­
рар квай­да­кай­ни ва­кІа­ри­кай хьайи-хьайивал атай­бу­руз ахъай­на.
17  Анал алай­ бу­ру Иса­д из, чпин па­та­рай ах­лад лу­г ьуз, ми­не­т из
хьа­на. 18 Иса луьт­к ве­да акьах­дай­ла, жи­не­рар хка­тай­да Адаз вич­ни
твах лу­г ьуз ми­нет­на. 19 Амма Иса­д и адаз их­т и­яр га­нач.
– Ах­лад жу­ван кІва­л из, жу­ван му­к ьва­бу­рун па­тав, Реб­би­ди*
ваз вуч ре­г ьим аву­на­тІа, Ада ваз гьи­х ь­т ин зур­ба кар аву­на­тІа,
хъфе­на гьа­да­кай ахъая, – ла­г ьа­на Иса­д и.
20 И кас­ди Иса­ди ви­чиз авур зур­ба кар­ди­кай ЦІуд-Шегьер* тир­вал

ха­ба­рар чу­кІур­за­вай. Ви­ри ин­са­нар­ни мягь­тел хьа­на амукь­за­вай.

Яи­ран ру­шал чан хкун

(МатІ. 9:19-26; ЛкІ. 8:41-56)
21 Иса луьт­к ве­да аваз эл­к ъве­на кьу­л ухъ хтай­ла, гзаф ин­са­нар
ата­на Адал алтІуш­на. Ам ви­рин къе­рех­да акъваз­на­вай. 22  Адан
па­тав си­на­г уг­дин* кьи­ле авай­бу­ру­к ай тир Яир лу­г ьу­дай са кас
ата­на. Иса акун­маз­н и, ам Адан кІва­че­рик ярх хьа­на. 23 Ада ми­
нет­на ла­г ьа­на:
– Зи руш ажал­д ик ква, ата­на ада­лай кап ал­тад­на, ам ажал­
ди­кай хи­ла­са.
 101 Марк 5 

Иса адахъ га­лаз фе­на. Адан гуь­г ъуь­на гзаф ин­са­нар гьат­на­вай,
24 

абу­ру Ам чуь­к ьве­на юкьва тун­вай. 25 Фе­й и чка­да цІи­к ьвед йи­суз
датІа­на къе­н яй иви физ­вай са паб авай. 26 А па­паз так­у р лукь­ман
хьа­на­чир, абу­ру­к ай адан чан туь­т уь­н из кІватІ хьан­вай. Ада ви­
чихъ авай-авачирди ви­ри лукь­ман­риз харж­на­тІа­н и, адаз ре­г ьят
хьа­на­чир, адан гьа­лар амай­да­лай­н и пис жез­вай. 27-28 Иса­ди­кай а
па­паз ви­лик­ра­н и ва­нер ата­най. Иса­д ин пе­ке­рик ви­чи­вай гъил
кя­г ъиз хьа­йи­тІа, зун сагъ хъже­да лу­г ьуз ада вич чІа­ла­х ъар­за­вай.
ГьакІ хьа­йи­ла, ин­сан­рин ара­дай ата­на, ада кьу­л у­х ъай Иса­дин
пе­ке­рик гъил кя­на. 29 А па­пай физ­вай иви гьа­сят­да акъваз хьа­на
ва ада вич сагъ хъхьай­д и кьа­тІа­на. 30 Иса­ди Ви­ч яй фе­йи къу­ват
гьа­сят­да гьисс­на. Ада, халкь­д ихъ эл­к ъве­на, ха­бар кьу­на:
– Зи пе­ке­рик ни гъил кя­на?
31 – Халкь­д и Вун эл­к ъуьр­на юкьва тун­в ай­д и акваз-акваз, Ву­на

«Зи пе­ке­рик ни гъил кя­на?» лу­г ьуз, ха­бар кьаз­ва­н и? – ла­г ьа­на
Адаз тил­миз­ри*.
32  И кар авур­д и гьи паб тиртІа лу­г ьуз, Иса­д и кьуд па­т аз вил

ве­г ье­на. 33  Па­па, ви­ч из хьан­вай ре­г ьят­вал чиз, ки­чІе­ла зур­заз
Адан кІва­че­рик ярх хьа­на, ви­ч ин азаб­ри­к ай ва ги­ла хьан­вай ре­
гьят­ви­ли­кай авай­вал Иса­д из ахъай­на.
34 – Чан руш! – ла­г ьа­на Иса­д и адаз. – Ви иман­д и* вун хи­лас­на.

Ах­лад, са­ла­мат хьуй вун! Мад ваз тІал хъже­дач!

35 И га­фар Адан ме­цел ала­маз, си­на­г уг­д ин кьи­ле авай­дан кІва­

ляй са кас ата­на, ла­г ьа­на:

– Я Яир! Ви руш кье­на. Му­а л­л им мад икрагь ийи­мир.
36 Иса­д и и га­фар ван та­х ьай­дай кьу­на, си­на­г уг­д ин кьи­ле авай­

даз ла­г ьа­на:

– Ки­чІе же­мир, ан­ж ах Захъ иман ая!
37 Пет­ру­д и­лай, Якьу­ба­лай* ва Якьу­бан стха Ягь­я ­д и­лай* гъей­ри

Ада са­даз­н и Ви­ч ихъ га­лаз къве­дай их­т и­яр га­нач. 38 Си­на­г уг­дин
кьи­ле авай­дан кІва­л из атай­ла, Адаз ана авай шел-хвал, гьарай-
вургьай аку­на. 39 КІва­лиз гьахь­на, ана Ада шехь­за­вай­бу­руз ла­гьа­на:
– Куь­не ина шелар-хвалар ву­ч из ийиз­ва? Руш кьен­вач, ам
ксан­ва.
40 Абур Адал хъуь­ре­на. Амма Ам, ви­ри кІва­л яй акъуд­на, ру­шан

диде-буба ва Ви­чин пуд тил­миз­ни га­лаз руш къат­кан­вай кІва­лиз

гьахь­на. 41 Ру­шан гъил кьу­на, Иса­д и ла­г ьа­на:
– Та­ли­та, кум! (Ам «Я руш, За ваз къа­рагъ лу­г ьуз­ва» ла­г ьай
чІал я.)
Марк 6  102

Руш та­диз къа­рагъ­на, къе­к ъвез эгечІ­на – адан цІи­к ьвед йис
42 

тир. И кар акур­бур мягь­тел хьа­на амукь­на. 43 Иса­ди абу­руз и кар­

ди­кай са­даз­ни тал­гьун эмир­на. Ах­па Ада ру­шаз тІуьн гун эмир­на.

Ха­йи ше­г ьер­да Иса кьа­бул та­вун

(МатІ. 13:54-58; ЛкІ. 4:16-30)

6  Анай экъечІ­на Иса тил­ми­зар­ни* га­лаз Ви­чин ва­тан­диз хъфе­

1 

на. 2  Киш югъ* алу­к ьай­ла, Иса­д и си­на­г уг­да* чир­ви­лер гуз
гатІун­на. Адаз яб га­й и кьван­бу­ру гьей­ран­ви­лел­ди лу­г ьуз хьа­на:
– Ви­чиз гьи­х ь­т ин ка­мал ган­ва­тІа аку! Ада Ви­чин гъи­ле­рал­ди
гьи­х ь­т ин ала­ма­тар къа­л ур­за­ва­тІа ки­л иг! Икьван ала­ма­тар Адаз
гьи­най ата­на­тІа?! 3  Ам ха­рат ус­тІар туш­н и? Ам Май­ра­ман* хва
ва Якьу­бан*, Юси­д ин, Ягьу­дан* ва Си­м у­нан стха туш­н и? Адан
ва­хар­н и чи ара­да авач­н и?
Абу­руз Ам кваз­н и кьаз кІан хьа­нач.
4 – Пай­г ъам­бар* ви­рин­ра гъи­ле­рал же­да, ан­ж ах ви­ч ин ва­т ан­

да, юл­даш­рин ва хи­зан­д ин ара­да адаз гьуьр­мет же­дач, – ла­г ьа­на

Иса­ди абу­руз.
5 Ада­в ай ва­т ан­да са ала­мат­н и ийиз хьа­нач, Ада­лай ала­к ьай­д и,

аза­рар квай ан­жах са шу­м у­дал гъи­лер эциг­на*, абур са­г ъар хъу­вун
тир. 6  Ам абу­рухъ иман* та­х ьу­нал мягь­тел хьа­на. Ада, па­та­рив
гвай хуь­ре­риз физ, гьа­н­ра чир­ви­лер гуз хьа­на.

Тил­ми­зар чир­ви­лер гуз ра­к ъу­рун

(МатІ. 10:1, 9-14; ЛкІ. 9:1-5)
7  Иса­д и Ви­ч ин па­тав цІи­к ьвед ил­ч и­д из* эвер­на, абур, Шад
Ха­бар* чу­к Іу­рун па­тал, кьве-кьвед ра­к ъу­риз хьа­на. Иса­ди абу­руз
чІу­ру жи­не­рар* хкуд­дай къу­ват­н и га­на.
8  – Аса­д и­лай гъей­ри ре­к ьиз затІ­н и кьа­м ир – я фу, я гье­б е, я

пул, – эмир­на Ада. – 9 КІва­чел сан­тІа­лар алукІ, жу­вал алай­да­

лай гъей­ри ма­са пе­кер алукІ­мир. 10 Са ше­гьер­диз фе­йи­ла, или­фай
кІва­ле эхир­дал­ди акъваз. 11 Са чка­да куьн кьа­бул та­вурт­Іа ва куь
чир­ви­ле­риз яб та­гай­тІа, анай экъечІ­на хъфи­дай­ла, ви­ри­даз аква­
дай­вал, куь кІва­че­рал ацу­к ьай руг­ни кІвах хъу­ву­на ах­лад. Гьа­дал­
ди куь­не ви­ли­ка­маз Ал­лагь­д и абу­руз гу­дай жа­за­ди­кай ха­бар­да.
12 Иса­д ин ил­ч ий­ри фе­на ин­сан­риз, ша Ал­лагь­д ин ре­к ьел элячІ

лу­г ьуз, вязер-несигьатар ийиз­вай. 13 Абу­ру гзаф­бу­ру­кай жи­не­рар

хкуд­за­вай, аза­рар квай гзаф­бур, зей­т ун­д ин чІем гуьцІиз, са­г ъар
хъи­йиз­вай.
 103 Марк 6 

Ягья пай­г ъам­бар­д ин кьи­никь

(МатІ. 14:1-12; ЛкІ. 9:7-9)
Иса­дин ТІвар* маш­г ьур хьан­вай, Гьи­руд* па­чагь­диз­н и Ада­
14 

кай ха­бар хьа­на. Сад­бу­ру лу­г ьуз­вай:

– Ам ви­чел чан хтан­вай* Ягья пай­г ъам­бар* я, гьакІ хьа­йи­ла
ада­лай ала­ма­тар­н и алакь­за­ва.
15 Муь­к уь­бу­ру «Ам Ил­ь яс* я», пуд ла­г ьай­бу­ру­н и «Ам ви­л и­к ан

пай­г ъам­бар­риз* ух­шар са пай­г ъам­бар я» лу­г ьуз­вай. 16  Гьи­ру­даз

и ван хьа­йи­ла, ада ла­г ьа­на:
– Ам за кьил атІай Ягья я. Адал чан хтан­ва.
17 Гьа и Гьи­ру­да, ви­ч ин стха Фи­л и­п Іан паб Гьи­ру­дат къах­ч ур­

ла, Ягья кьу­на къа­за­мат­да тун эмир­най, 18 куьз ла­г ьай­тІа Ягь­я ­ди
адаз лу­г ьуз хьа­най:
– Жу­ван стха­д ин паб къах­ч ун гьа­рам я.
19 Гьи­ру­да­таз ада­к ай акьван хъел авай хьи, адаз Ягья яна ре­к ьиз

кІан­за­вай, амма алакь­за­ва­чир. 20 Гьи­ру­да Ягья Гьи­ру­да­та­кай хуьз­

вай. Гьи­ру­даз Ягь­я ­д и­х ъай ки­чІе­дай. Ягья пак* ва гьахъ-михьи
ин­сан тир­д и Гьи­ру­даз чиз­вай, ада Ягь­я ­д ин их­т и­лат­рихъ рикІ
алаз яб акал­дай. А их­т и­лат­ри ам кьве ри­к Іин ийиз­вай­тІа­н и,
ада датІа­на абу­руз хуш­ви­лел­д и яб гу­дай. 21 Амма Гьи­ру­дат па­тал
са къу­лай югъ ата­на алукь­най. Гьи­ру­да, ви­чин ха­йи югъ хьу­н из
ки­лиг­на, ви­чин гъи­л и­бан­риз, ас­кер­рин кьи­ле­вай­бу­руз ва Га­ли­
лей­дин* агъ­са­к ъал­риз эвер­най, меж­л ис ку­т у­най. 22  Гьи­ру­да­тан
ру­ша ата­на кьуь­лер ийи­дай­ла, ам Гьи­ру­даз­ни адахъ га­лаз ацукь­
на­вай­бу­руз ри­к Іиз чи­м и хьа­най.
– За­вай вуч кІан­да­тІа­н и тІа­ла­ба, за ваз гу­да, – ла­г ьа­най Па­
чагь­ди ру­шаз.
23 Ада ру­шаз кьин кьу­най:

– Ваз вуч кІан хьа­й и­тІа, за ваз гьам гу­да, кІан­да­тІа ваз зи па­
чагь­л угъ­дин са пай­н и гу­да.
24 Ру­ша экъечІ­на ви­ч ин ди­де­д и­в ай ха­бар кьу­най:

– Ада­вай вуч тІа­ла­бин?

– Ягья пай­г ъам­бар­д ин кьил тІа­ла­ба, – жа­ваб га­най ди­де­ди.
25 Ада­н и, та­д и кваз па­чагь­д ин па­т ав фе­на, ла­г ьа­най:

– Заз ис­я т­да ву­на си­н и­да аваз Ягья пай­г ъам­бар­дин кьил гъа­
на кІан­за­ва.
26 Па­чагь гзаф паш­ман хьа­най, амма, мугь­ма­нар алай чка­дал

кьин кьу­низ ки­лиг­на, адаз «ваъ» лу­гьуз кІан хьа­на­чир. 27 Гьа­сят­да

Марк 6  104

жал­латІ ра­к ъур­на, Ягь­я ­д ин кьил гъун эмир­най. Жал­латІ­д и­н и

фе­на къа­за­мат­да Ягь­я ­д ин кьил атІа­най, 28 си­н и­дал алаз гъа­най,
ру­шав ву­га­най. Ру­ша­н и тух­ва­на кьил ви­чин ди­де­див вах­га­най.
29  Ягь­
я ­д ин тил­м из­риз* и кар­д и­к ай ха­бар хьа­й и­ла, абу­ру ата­на
адан ме­йит къах­ч у­на, тух­ва­на су­ра ку­ч ук­най.

Вад агъ­зур кас ту­ха­рун

(МатІ. 14:13-21; ЛкІ. 9:10-17; Ягь. 6:1-13)
30  Иса­дин па­тав ил­ч и­яр* хта­на кІватІ хьа­на, абу­ру Адаз чпи
авур кра­ри­кай ва га­й и чир­ви­ле­ри­к ай ахъай­на.
31 – Куьн кьил­д и са хел­вет чка­д из алад, ана са тІи­м ил ял ягъ, –

ла­г ьа­на абу­руз Иса­д и.

Ву­ч из ла­г ьай­тІа абур авай чка­д из ин­са­нар къвез-хъфизвай,
Иса­диз­н и ил­чий­риз са кІус фу не­дай вахт­н и жез­ва­чир. 32 ГьакІ
хьа­йи­ла, Иса, ил­чий­ри­лай гъей­ри кас­ни га­ла­чиз, луьт­к ве­да аваз
са хел­вет чка­диз фе­на. 33 Халкь­д из абур фе­йи­ди аку­на, гзаф­бу­
руз абур ву­жар ятІа чир хьан­вай, гьа­ви­л яй абур физ­вай чка­диз
ви­ри ше­г ьер­рай ин­са­нар абу­ру­лай ви­л ик кІвачи-кІвачи ата­на.
34 Луьт­к ве­дай эвичІ­на ки­л и­г ай­ла, Иса­д из гзаф халкь кІватІ хьан­

ваз аку­на. Абур чу­бан га­ла­ч ир хи­пер хьиз акваз­вай. Абу­рун язух
ата­на, Иса­ди абу­руз чир­ви­лер гуз эгечІ­на. 35 Вахт геж хьу­н из ки­
лиг­на, Адан тил­м из­ри*, Адав агат­на, ла­г ьа­на:
– Вахт­н и геж я, инаг­н и хел­вет чка я. 36 Ву­на абур ахъая. Абу­ру
фе­на па­та­рив гвай хуь­ре­рай чпиз не­дай за­тІар къа­ч у­рай.
37 – Абу­руз куь­не тІуьн це, – жа­в аб га­на Ада.

– Абу­руз тІуьн гун па­тал, ги­ла чна фе­на кьве виш ди­нар жа­
гъур­да­н и? – ла­г ьа­на тил­м из­ри.
38 Амма Иса­д и абу­ру­в ай ха­бар кьу­на:

– Квев шу­м уд фу гва? Алад, фе­на ки­л иг.

Чи­рай­да­лай кьу­л ухъ абу­ру хта­на жа­ваб га­на:
– Чав вад фу­н и кьве гъед гва.
39 Ада халкь къацу ве­к ьел кІватІал-кІватІал ацу­к ьа­рун эмир­

на. 40 Виш-виш, ях­цІур­ни цІуд-яхцІурни цІуд ин­сан жерге-жерге

хьа­на чи­лел ацукь­на. 41 Ада вад фу­н и кьве гъед къа­ч у­на, ца­вуз
ки­л иг­на, хийир-дуьа* ийиз-ийиз, фу кІус-кІус аву­на, Ви­ч ин
тил­м из­рив ин­сан­риз па­юн па­тал ву­га­на, кьве гъед­н и ви­ри­даз
пай­на. 42 ТІуь­на ви­ри тух хьа­на. 43 Аму­к ьай фан ва гъет­рен кІу­
са­рай цІи­к ьвед зим­бил ах­цІур­на. 44 ТІуьр­бу­рун кьа­дар вад агъ­зур
кьван итим тир.
 105 Марк 7 

Иса це­лай фин

(МатІ. 14:22-33; Ягь. 6:16-21)
Ида­лай кьу­л ухъ Иса­д и, ин­са­нар ахъай та­вун­маз, тил­м из­
45 

риз* луьт­к ве­да акьах ла­г ьа­на ва абур Га­л и­лей­дин ви­рин* а па­та
авай Бет­са­и д­диз Ви­че­лай ви­л ик ра­к ъур­на. 46 Ин­са­нар ахъай­на,
Ам дуь­а ­яр* ийиз пе­лел хкаж хьа­на. 47 Ня­н и хьа­йи­ла, тил­ми­зар
авай луьт­к ве ви­рин юкьвал, Иса ла­г ьай­тІа, ял­г ъуз­диз къе­рех­дал
алай. 48 Иса­диз кьу­суй­риi тил­миз­рал гуж акъал­дар­за­вай­ди аку­най,
куьз ла­гьай­тІа гар луьт­к ве­диз ак­си­ди тир. Экв же­дай кьи­л яй Иса
ви­ре­лай тІуз абур га­лай па­тахъ фе­на. Ам луьт­к ве­ди­лай алат­на
фин­н и мум­к ин тир, 49-50 амма ви­ре­лай тІуз къвез­вай Иса акур­
ла, и кар чпин ви­ле­ри­к ай ка­раг­за­вай­д и хьиз хьа­йи тил­миз­рай
ки­чІе­ла гьа­ра­яр акъат­на.
– КІе­виз акъваз, им Зун я, ки­чІе же­м ир, – ла­г ьа­на Иса­ди.
51 Ам абу­рун луьт­к ве­да акьа­х ай­ла, гар се­к ин хьа­на. Тил­м и­з ар

лап мягь­тел хьан­вай. 52 Иса­ди гзаф ин­са­нар вад фал­ди ту­ха­ру­нин

гъа­вур­да абур ги­лани гьат­на­ва­ч ир. Абу­рун ри­к Іер буьр­к ьуь тир.

Ге­ни­са­рат­да азар­ри кьун­вай­бур са­г ъар хъу­вун

(МатІ. 14:34-36)
Иса­ни тил­ми­зар* ви­ре­лай яна фе­на Ге­ни­са­рат­дин чи­ле­рин са
53 

къе­рех­дал акъваз­на. 54 Абур луьт­к ве­дай эви­чІай­ла, анин же­м ят­диз

Иса гьа­сят­да чир хьа­на. 55 Иса флан чка­да ава ла­г ьа­на ван хьа­йи
ин­сан­ри, ви­ри па­та­рай къвез, ме­се­рал алаз азар­ри кьун­вай­бур
гъиз хьа­на. 56 Хуь­руьз, ше­гьер­диз, къаз­май­рал – гьи­низ Ам фе­йи­
тІа­ни, азар­ри кьун­вай­бур гъа­на май­дан­рал эциг­дай. Адаз, Ви­чин
пе­ке­рин цен­цин цІир­х и­ник кьван­ни азар­ри кьун­вай­бу­рув са тІуб
кя­г ъиз тур лу­г ьуз, ми­нет­дай. Адак гъил хкІур­бур ди­ри хъже­дай.

Ми­х ьи­д и ва чир­к ин­д и

(МатІ. 15:1-20)

7  Сад­ра Яру­са­лим­дай атай фа­ри­се­яр­ни* тав­рат­да­рар* Иса­дал

1 

алтІуш­на. 2-5 Адан бя­зи тил­м из­ри* чир­к ин гъи­ле­рив­ди чуь­

хуьн та­ву­на фу нез акур­ла, атан­вай­бу­ру Иса­ди­вай ха­бар кьу­на:
– Ви тил­миз­ри ву­ч из бу­бай­рин адет­рал амал ийиз­вач? Абу­ру
ву­чиз чир­к ин гъи­ле­рив­д и фу нез­ва?

i 6:48 Кьу­с у – луьт­к ве гьа­л ун па­тал ге­рек йирф хьтин­д и.

Марк 7  106

(Фа­ри­сей­ри ва ви­ри чу­вуд­ри*, бу­бай­ри­лай инихъ адет хьан­

вай­вал, фу не­дал­ди гъи­лер чуь­х уь­да. Ба­зар­дай хтай­ла­ни, эл-адет
тир­вал, чин-гъил чуь­х уьн та­вун­маз, абу­ру фу не­дач. Ида­лай­н и
гъей­ри, абу­ру гзаф ма­са аде­тар кьи­л из акъуд­да, къаб-къажах,
ку­рар, къаж­г ъа­нар ва чар­па­яр чуь­х уь­да.)
6 Иса­д и абу­руз жа­в аб яз ла­г ьа­на:

– Куьн хьтин кьве чин алай­бу­ру­к ай Яша­я н ктаб­да хъсан­диз

кхьен­ва: «И ин­сан­ри ме­цел­ди Заз гьуьр­мет ийиз­ва­тІа­ни, ри­к Іел­
ди абур За­вай яр­г ъа я. 7  Абу­ру Заз ийиз­вай иба­дат* гьа­ва­я н­д и
я – ин­са­нар абу­ру Зи тІа­ла­бун­рал ваъ, чпиз кІа­н и къай­дай­рал
амал ийиз вер­ди­шар­за­ва»i. 8 Куь­не, Ал­лагь­ди авун­вай тагь­к и­мар
ту­на, ин­сан­ри ку­т ун­вай аде­тар кьун­ва.
9 Ада абу­руз мад­н и ла­г ьа­на:

– Куьн Ал­лагь­д ин тагь­к и­мар жу­ван адет­рал­д и де­г и­шар­дай

хъсан ус­тІа­рар я! 10  Му­са­д ин* Къа­н ун­да* кхьен­в ай: «Жу­в ан
ди­де­д из­н и бу­ба­д из гьуьр­мет ая»ii, «Ди­де­д и­к ай­н и бу­ба­д и­к ай
чІу­ру­к Іа ра­ха­дай­дан жа­за кьи­н икь я»iii. 11 Амма куь­не лу­г ьуз­ва:
«ин­сан­ди ви­чин бу­ба­д из­н и ди­де­д из „за квев вах­га­на кІан­за­вай
бурж Ал­лагь­див ах­га­к ьар­да“ ла­г ьай­тІа, 12 а кас­ди ви­чин ди­де­н и
бу­ба па­тал са кар­н и та­вур­тІа­н и же­да». 13  Гьа идал­ди куь­не Ал­
лагь­дин га­фар куь адет­рал­д и эвез ийиз­ва ва ихь­т ин гзаф ма­са
кІва­ла­хар­н и ийиз­ва.
14 Иса­д и халкь мад Ви­ч ин па­т ав кІватІ­на, ла­г ьа­на:

– За лу­г ьуз­вай га­фа­риз хъсан­д из яб га­на, куьн гъа­вур­да гьат:

15-16  къе­
ц яй ин­сан­д ин къе­нез физ­вай гьич са за­тІу­н и­вай­н и ам
чир­к ин ийиз же­дач, ин­сан чир­к ин ийиз­вай­ди адай ви­ч яй акъат­
за­вай­ди я.
17  Ам халкь­ д ин ара­дай экъечІ­на кІва­л из гьа­х ьай­ла, Ада­вай
тил­миз­ри а кьи­са­д ин* мана-метлеб ха­бар кьу­на.
18 – Куь­н ­н и гьахь­т ин ава­мар яни? – жа­в аб га­на Иса­д и. – Къе­

цяй ин­сан­дин къе­нез физ­вай са за­тІу­ни­ни ам чир­к ин ти­йи­дай­дан

гъа­вур­да гьат­за­вач­ни? 19 Къе­цяй къвез­вай­ди ин­сан­дин ри­кІиз ваъ,
ру­фу­н из физ­ва. Гьа­най­н и ам къе­цел акъат­за­ва. (Гьа икІ Иса­ди
ин­сан­ди нез­вай ви­ри за­тІар ми­х ьи* тир­д и ма­л у­мар­на.)
20 Иса­д и да­в а­мар­на:

i 7:6-7 Яшай 29:13.

ii 7:10 Эх­к ъе­чІун 20:12; Ких­х ьей Къа­н ун 5:16.
iii 7:10 Эх­к ъе­чІун 21:17.
 107 Марк 7 

– Ин­сан чир­к ин ийиз­вай­д и адай ви­ч яй акъат­за­вай крар я,

куьз ла­г ьай­тІа ин­сан­д ин ри­к Іин къе­н яй чІу­ру ни­я ­тар, ява­ви­
21 

лер, чуь­н уь­х у­нар, кьи­н и­к ьар, 22  зи­на­ви­лер* акъат­за­ва. Мад­н и
риш­ве­тар, хъи­лер, фен­д и­гар­вал, пе­х ил­вал, аси­вал, кьу­ру да­мах,
ди­ли­вал акъат­да. 23 Ви­ри и пис кра­ри адан ви­чин къе­н яй ата­на
ин­сан вич чир­к ин ийиз­ва.

Чу­вуд ту­шир па­пан иман

(МатІ. 15:21-28)
Гьа­най экъечІ­на, Иса Туьрс ше­г ьер га­лай па­та­риз ата­на.
24 

Гьа­на Ам са кІва­л из фе­на. Адаз Вич ана ма­сад­бу­руз чир хьа­на

кІан­за­ва­чир. Амма Ада­вай а кар чуь­н уь­х из хьа­нач. 25 Жин* акат­
на­вай руш авай са па­паз ада­к ай ха­бар хьа­на, ам ата­на Иса­дин
кІва­че­рихъ­ди чи­лел ярх хьа­на. 26 А паб чу­вуд­ри­кай* ту­ш ир, ам
Суьрия-Финикейдай тир. Ада Иса­д из ви­чин ру­ша­кай жин хкуд
лу­г ьуз ми­нет­за­вай. 27 Амма Иса­д и ла­г ьа­на:
– КІвен­к Іве ая­лар ту­хар­на кІан­да, абу­рун си­ви­х ъай атІа­на,
фу ки­цІе­риз ве­г ьин хъсан кар туш.
28 Амма па­па жа­в аб яз ла­г ьа­на:

– ГьакІ я, Агъа. Амма аял­ри экІя­г ъан­д ин кІа­н ик ава­да­рай

гъве­лер ки­цІе­рал­н и гьалт­за­ва эхир.
29  – Ихь­т ин хъсан жа­в аб­д ин ха­т ур­дай ва­в ай хъфей­тІа­н и же­

да, – ла­г ьа­на Иса­д и. – Ах­лад! Ви ру­ша­к ай жин хкат­на.

30  КІва­л из хтай­ла, па­паз ви­ч ин руш жин хкат­на ме­сел къат­

кан­ваз жа­г ъа­на.

Ла­лакІ би­ши­д и са­г ъар хъу­вун

Туьрс ше­гьер­дин па­та­рив гвай чкай­ри­лай эгечІ­на, Иса сиф­те
31 

Си­д ун га­лай­вал, ах­па Га­л и­лей­д ин ви­рин* па­тав ЦІуд-Шегьер*

га­лай­вал­ди фе­на. 32 Адан па­тав са би­ш и ла­лакІ гъа­на, ада ви­чел
гъи­лер эциг* лу­г ьуз, Адаз ми­не­тар аву­на. 33 Иса­ди ам халкь­дин
ара­дай къе­рех­диз тух­ва­на, адан япа­ра ту­пІар ту­на. Ах­па Иса­ди
цуь­к Іуьнi га­на, ла­лакІ би­ш и­дан ме­ц ик кя­на. 34  Ца­вуз вил яна,
де­рин­дай ухьт ала­дар­на, адаз ла­г ьа­на:
– Еф­фа­та! (яни «Ачух хьухь!»)
35 Адан би­ш и япар гьа­сят­да ачух хьа­на, мез­н и ахъа хьа­на, вич­

ни михьидаказ ра­ха­на. 36  Иса­д и и кар­д и­кай са­даз­н и ахъай­мир

i 7:33 Цуь­кІуьн – тфу.

Марк 8  108

ла­г ьа­на эмир­на. Амма Ада гьи­к ьван къа­да­г ъа авур­тІа­н и, абу­ру
Иса­ди­кай амай­да­лай­н и гзаф их­т и­ла­тар ахъа­й из хьа­на. 37 Ви­ри­
бу­ру ри­к Іи­вай мягь­тел хьа­на лу­г ьуз­вай:
– Ви­ри крар иер­да­к аз ийиз­ва: би­ш и­бу­рун япар ачу­х ар­за­ва,
лал­бу­рун – ме­цер.

Кьуд агъ­зур кас ту­ха­рун

(МатІ. 15:32-39)

8  Гьа йи­к ъа­ра Иса­д ин па­тав гзаф ин­са­нар ата­на, абу­руз не­
1 

дай­д и та­х ьу­н из ки­лиг­на, Иса­д и Ви­чин тил­ми­зар* кІватІ­на,

ла­г ьа­на:
2 – Пуд юкъуз зи па­тав гвай и ин­сан­рин язух къвез­ва Заз: абу­руз

не­дай затІ­ни авач. 3 ТІуьн та­га­на чпин кІва­ле­риз ахъа­я й­тІа, абур
ре­к ье гьал­дай фин мум­к ин я, са бя­зи­бур яр­г ъа­рай атан­ва эхир.
4 – Хел­в ет чка­да абу­руз гу­дай кьван фу гьи­най ату­рай? – жа­

ваб га­на тил­миз­ри.

5 – Квев шу­м уд фу гва? – ха­бар кьу­на Иса­д и.

– Ирид фу, – жа­ваб га­на абу­ру.

6  Ада халкь­ д из чи­лел ацукь ла­г ьа­на. Ирид фу­н и къа­ч у­на,
хийир-дуьа* ийиз-ийиз, кІус-кІус аву­на, Ада ам, халкь­д из гун
па­тал, тил­миз­рив ву­га­на. Абу­ру­ни а фу халкь­диз пай­на. 7 Абу­рув
са тІи­м ил кІез­ри­яр­н и гвай. Хийир-дуьа аву­на, Иса­д и гьа­бур­н и
па­й из ту­на. 8  ТІуь­на, халкь тух хьа­на. Аму­к ьай фан кІу­са­рай
ирид зим­бил ацІа­на. 9 Фу тІуьр­бу­рун кьа­дар кьуд агъ­зур итим­див
агакь­на­вай. Абур Ада кІва­ле­риз ахъай­на. 10 Ах­па Иса Ви­чин тил­
ми­зар­н и га­лаз луьт­к ве­да акьах­на, Дал­ма­н ут га­лай па­тахъ фе­на.

Фа­ри­сей­рин тІа­лаб
(МатІ. 16:1-12)
11 Фа­ри­сей­ри* ата­на Иса­дихъ га­лаз гьуь­же­тар ийиз хьа­на. Абу­
ру, Ца­ва­рал Алай­да­вай къа­л у­риз же­дай керемат-ишара къа­л у­ра
лу­г ьуз, Ада­вай тІа­ла­биз хьа­на. Гьа­дал­д и абу­руз Ам си­нагъ ийиз
кІан­за­вай.
12 Ада де­рин­дай агь чІу­г у­на, ла­г ьа­на:

– Ву­ч из и не­сил­д и керемат-ишара къа­л у­рун тІа­лаб­за­ва? За

квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: и не­сил­д из керемат-ишара аква­дач.
13  Фа­ри­се­я р гьа­нал ту­на, Ам Ви­ч ин тил­м и­з ар­н и* га­лаз луьт­

кве­да аваз ви­рин а па­таз ре­к ье гьат­на. 14 Тил­миз­рин ри­к Іе­лай фу

къа­ч ун алат­на, луьт­к ве­да чпив гвай­д и­н и тек са фу тир.
 109 Марк 8 

– Ки­л иг гьа, фа­ри­сей­рин ма­я ­д и­к ай­н и Гьи­руд* па­чагь­д ин

15 

ма­я ­ди­кай му­к ъа­я т хьухь, – эмир­на Иса­д и тил­миз­риз.

16 Тил­м из­риз и га­фар чпив фу гва­ч ир­ви­л яй ла­г ьай хьиз хьа­най.

17 Абу­рун гъа­вур­да авай Иса­д и ла­г ьа­на:

– Фу гвач вуч ла­г ьай чІал я? Куь­не ги­лани кьа­тІуз­вач­ни? Куьн

ги­лани гъа­вур­да акьаз­вач­ни? Куь ри­к Іер ги­лани къва­нер яз ама­
ни? 18 Ви­лер аваз квез акваз­вач­ни? Япар аваз квез ван къвез­вач­ни?
Куь ри­к Іел затІ­ни ала­мач­ни? 19 За вад фу вад агъ­зур итим­диз пай
авур­ла, куь­не аму­к ьай кІу­са­рай шу­м уд зим­бил ацІур­най?
– ЦІи­к ьвед зим­бил, – жа­ваб га­на абу­ру.
20 – Ирид фу кьуд агъ­зур итим­д из пай авур­ла, куь­не аму­к ьай

кІу­са­рай шу­м уд зим­бил ацІур­най?

– Ирид зим­бил, – жа­ваб га­на абу­ру.
21 – Куьн ги­ла кьван­н и гъа­вур­да акьу­нач­н и? – ла­г ьа­на Ада.

Бет­са­и ­да­да буьр­к ьуь­д и са­г ъар хъу­вун

22 Иса­н и тил­м и­з ар* Бет­са­и д­д из ата­на акъат­на. Адан па­тав
буьр­к ьуь­ди гъа­на ва адак гъил хкІу­ра лу­г ьуз ми­нет­на. 23 Иса­ди
буьр­к ьуь­дан гъил кьу­на, ам хуь­руьн къе­рех­диз тух­ва­на, адан ви­
ле­риз цуь­к Іуьн ве­г ье­на, адал гъи­лер эциг­на* ха­бар кьу­на:
– Ваз акваз­вай затІ ава­н и?
24 Буьр­к ьуь­да кьил хкаж­на ла­г ьа­на:

– Заз па­та­вай физ­вай ин­са­нар та­рар хьиз акваз­ва.

25  Ах­
па Иса­д и мад адан ви­ле­рал гъи­лер эциг­на, буьр­к ьуь­д и
мад атІум­на ки­л иг­на. Иса­д и ам са­г ъар хъу­ву­на. Адан ви­ле­риз
экв хта­на. 26 Иса­д и, ам кІва­л из рах­к ур­дай­ла, ла­г ьа­на:
– Хуь­руьз гьахь­м ир.

Пет­ру­д и иман къа­л у­рун

(МатІ. 16:13-20; ЛкІ. 9:18-21)
Иса Ви­чин тил­м и­зар* га­лаз Фи­л и­пІан Ке­сар­дин па­тав гвай
27 

хуь­ре­риз фе­на. Ре­к ье Ада Ви­ч ин тил­м из­ри­вай ха­бар кьу­на:

– Ин­са­нар Зун Вуж я лу­г ьуз ра­хаз­ва?
28  – Сад­бу­ру Ягья пай­г ъам­бар*, муь­к уь­бу­ру Ил­ьяс*, пуд ла­
гьай­бу­ру­н и ала­тай пай­г ъам­бар­ри­к ай* сад я лу­г ьуз­ва, – жа­ваб
га­на абу­ру.
29 – Бес куь­не Зун Вуж я лу­г ьуз­в а? – жу­зун хъу­ву­на Ада.

– Вун Ме­сигь* я, – жа­ваб га­на Пет­ру­д и.

30 Ада абу­руз Вич Вуж ятІа ма­сад­бу­руз лу­г ьун къа­да­г ъа аву­на.
Марк 9  110

Иса­д и Ви­чин кьи­ни­к ьи­кай сад ла­г ьай гъи­ле­ра лу­г ьун
(МатІ. 16:21-28; ЛкІ. 9:22-27)
31  Иса­ди Ви­чин тил­ми­зар* «Ин­сан­дин Хци* гзаф азаб-азиятар
чІу­г ун ла­зим я», – лу­г ьуз гъа­вур­да тваз хьа­на.
– Агъ­са­к ъал­ри, чІе­х и ха­хам­ри*, тав­рат­дар­ри* Ин­сан­дин Хва
кваз кьа­дач, абу­ру Адаз кьи­ни­к ьин жа­за гу­да, пуд йи­к ъа­лай Адал
чан хкве­да*, – ла­г ьа­на Ада.
32  И га­
фар Ада ачух­д из лу­г ьуз­в ай. Амма Пет­ру­д и, Адаз са
къе­рех­диз эвер­на, ахь­т ин чІу­ру га­фар си­вяй акъуд­мир ла­г ьа­на.
33  Эл­к ъве­на Ви­ч ин тил­м из­риз килигиз-килигиз, Иса­д и Пет­ру­

дин гаф атІа­на:

– Алат За­лай, иб­л ис*! Ви ри­к Іе авай­д и Ал­лагь туш, ви­бур ин­
сан­ри ийи­дай хьтин фи­к и­рар я.
34 Ах­па Иса­д и халкь­д из­н и Ви­ч ин тил­м из­риз са­нал эвер­на.

– Низ Захъ га­л аз къвез кІан­з а­в а­тІа, къуй ам, чан­д и­л ай­
ни гъил къа­ч у­на, ви­ч ин азаб­рин хаш­н и* кІу­лаз яна Захъ га­
лаз ату­рай, – ла­г ьа­на Ада. – 35 Низ ви­ч ин чан хуьз кІан­за­ва­
тІа, ада­вай ам къа­к ъат­да, Зун ва Шад Ха­бар* па­тал ни ви­ч ин
чан эци­гай­тІа, адан чан сагъ же­да. 36  Ви­ч ин чан пуч­на ви­ри
дуьнья къа­ч у­н и­к ай ин­сан­д из вуч хи­й ир ава? 37  Ви­ч ин къа­
къа­тай чан эл­к ъве­на къах­ч ун па­тал гу­дай затІ ин­сан­д из жа­
гъи­да­н и?
38 Къе­н ин не­сил гьи­к ьван чІур ва чал­ке­ч ир хьан­в а! Ада­к ай низ

Зун­н и Зи Га­фар кьа­бу­л из ре­г ъуь хьа­й и­тІа, Ин­сан­дин Хциз­н и,

Ви­чин Бу­ба­дин* бар­к ал­ла* алаз, пак* ма­ла­ик­рихъ* га­лаз къве­
дай­ла, гьахь­т ин кас­н и кьа­бу­л из ре­г ъуь же­да.

9  Иса­ди абу­руз мад ла­г ьа­на:

1 

– За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: инал акъваз­на­вай­бу­рук ахь­

тин­бур ква хьи, абу­руз Ал­лагь­ди къуд­рат гваз ийи­дай Па­чагь­вал
акун та­вун­маз, гьич ажал­н и аква­дач.

Иса­д ин къа­мат де­г иш хьун

(МатІ. 17:1-13; ЛкІ. 9:28-36)
2 Ру­г уд югъ ала­т ай­л а, Пет­ру­д и­л ай, Якьу­б а­л ай* ва Ягь­я­
ди­лай* гъей­ри мад са кас­н и га­ла­ч из, Иса кьа­к ьан дагъ­д из
экъечІ­на, гьа­на абу­рун ви­л ик Адан къа­мат де­г иш хьа­на. 3 Адан
пе­кер, жив хьиз, ла­ц у хьа­на, рап­рап гуз акъваз­на­вай. Ахь­т ин
 111 Марк 9 

ла­ц у­вал чи­л ин ви­нел са­да­вай­н и ара­дал гъиз же­да­ч ир. 4 Сад­ла­
гьа­на тил­м из­риз* Иса­д ихъ га­лаз суьгь­бе­тар ийиз­вай Ил­ьяс­н и*
Му­са* аку­на.
5 Гьа и ара­да Пет­ру­д и Иса­д из ла­г ьа­на:

– Я Му­а л­лим! Чун ина аваз хъсан хьа­на. Ша, чна инал пуд
ку­ма эци­г ин: сад – Ваз, сад – Му­са­д из, сад­н и – Ил­ья­саз.
6  Пет­ру­д из­н и амай тил­м из­риз лап гзаф ки­чІе хьан­вай, адаз
лу­г ьу­дай ма­са гаф жа­г ъа­на­ч ир.
7 И чІа­вуз абу­рун кьи­лел ла­ц у ци­ф е­д и хъен ве­г ье­на. Адан къе­

няй ра­ха­дай ван акъат­на:

– Ам Зи рикІ алай Хва я. Гьа­дан чІа­лаз ки­лиг!
8 Сад­ла­г ьа­на эл­к ъве­на кьуд па­тахъ ки­л и­гай­ла, абу­руз Иса­д и­лай

гъей­ри мад кас­н и аку­нач.

9 Дагъ­дай эх­вичІ­з а­в ай­ла, Иса­д и ил­ч ий­риз*, чпиз акур ала­мат­

ди­кай та Ин­сан­д ин Хцел* кье­й и­да­лай кьу­л ухъ чан хкве­дал­ди*

са­даз­ни тал­г ьун кІе­ве­лай тагь­к и­мар­на. 10 Абу­ру Адан Гаф кьи­лиз
акъуд­на, амма «кье­й и­да­лай кьу­л ухъ чан хкве­дал­ди» вуч ла­г ьай
чІал я лу­г ьуз, абур ве­ре­вир­дер ийиз амукь­на.
11 Абу­ру Ада­в ай ха­бар кьу­на:

– Ву­чиз тав­рат­дар­ри* Ме­сигь­д и­лай* ви­лик Ил­ьяс хтун ла­зим

я лу­г ьуз­ва?
12 – Гьахъ я, Ил­ь я­са Ада­лай ви­л ик хта­на, ви­ри крар гуьн­г уь­на

тун ла­зим я, – жа­ваб га­на Ада. – АкІ хьа­йи­ла, бес ву­чиз пай­
гъам­бар­рин* ктаб­ра Ин­сан­д ин Хци гзаф азаб-азиятар чІу­г ва­да
ва Ам ин­сан­ри ви­л яй ве­г ьи­да ла­г ьа­на кхьен­ва? 13 Амма За квез
лу­г ьун хьи, Ил­ья­са­к ай Ка­лам­да* кхьен­вай­вал, ам хта­най. Ин­
сан­ри адаз чпиз кІан­дай­вал аву­най.

Жин квай же­г ьил са­г ъар хъу­вун

(МатІ. 17:14-19; ЛкІ. 9:37-42)
Амай тил­м из­рин* па­тав хтай­ла, Иса­д из­н и пуд тил­м из­д из
14 

кІватІ хьан­вай халкь­д ин ара­да абу­рухъ га­лаз гьуь­же­тар­за­вай

тав­рат­да­рар* аку­на. 15 Иса акун­маз­н и халкь мягь­тел хьа­на. Ин­
сан­ри, Адаз са­лам гун па­тал, Адан па­тав звер­за­вай.
16 Ада абу­ру­в ай ха­бар кьу­на:

– Куь­не абу­рухъ га­лаз кве­к ай гьуь­же­тар­за­ва?

17 – Му­а л­л им, – ла­г ьа­на са­да халкь­д ин ара­дай. – За Ви па­т ав

зи хва гъан­ва. Лал жин* акат­на, ада­вай ра­хаз жез­вач. 18 Гьи­нал ам

жин­ж и кьу­на чи­лел гад­рай­тІа, гьа­нал ам чІур жез­ва: адан си­вяй
Марк 9  112

каф къвез­ва, са­ра­ри жакь-жакьзава, вич­ни къах хьа­на амукь­за­ва.

За Ви тил­м из­ри­вай адак квай жин хку­д ун тІа­лаб­най, амма абу­
ру­лай а кар алакь­на­ч ир.
19  – Эй иман* гва­ч ир не­сил! – ла­г ьа­на Иса­д и абу­руз. – Гьи­

кьван гагь­да Зун квехъ га­ла­м укь­рай? Гьи­к ьван чІа­вал­ди За куьн
эх­рай? Гъваш ам Зи па­тав!
20  Га­да Иса­д ин па­т ав гъа­на. Иса акун­маз­н и, жин­ж и га­да­д ик

зур­зун ку­т у­на. Ам си­вел каф акьалт­на чи­лел ярх хьа­на ва ам

къа­та­д из эгечІ­на.
21 – Ам икІ му­са­лай ава? – ха­бар кьу­на Иса­д и адан бу­ба­д и­в ай.

– Аял чІа­ва­лай, – жа­ваб га­на ада. – 22 Гзаф гъи­ле­ра зи ве­лед

тер­г из кІа­нз жин­ж и ам цІуз­н и ва­цІуз ве­г ье­най. Ва­лай алакь­да­
тІа, чаз са ча­ра ая. Ваз чи язух ша!
23 – «Ва­лай алакь­да­тІа» вуч ла­г ьай гаф я! – ла­г ьа­на Иса­д и. –

Иман гвай­да­лай алакь ти­й и­дай кар авач.

24 – Зун иман­дал ала! – гьа­рай акъат­на га­да­д ин бу­ба­дай. – Зи

иман бе­г ьем­ди туш­тІа, ам бе­г ьем хъи­йиз куь­мек ая!

25 – Лал ва би­ш и жин! – кІе­ве­лай ла­г ьа­на анал ин­са­нар алтІуш

жез акур Иса­ди. – За ваз адай экъечІ лу­г ьуз­ва! Мад адак акат
хъи­йи­м ир.
26  Жин­ ж яй гьа­рай акъат­на. Га­да кІе­виз зур­зур­на, жин адай
экъечІ­на. Аял ме­й ит хьиз ярх хьа­на. Анал алай­бу­ру­н и ам кье­на
лу­г ьуз­вай. 27 Иса­ди гъил кьу­на га­да къа­ра­г ъар­на.
28  КІва­л из гьахь­на, Иса­д ихъ га­лаз кьил­д и амай­ла, тил­м из­ри

Ада­вай ха­бар кьу­на:

– А кар ча­лай ву­чиз алакь­на­ч ир?
29  – А жин ма­ са­к Іа ваъ, ан­ж ах дуь­а ­дал­д и* хку­д из же­дай­д и
тир, – жа­ваб га­на Иса­д и.

Иса­д и Ви­чин кьи­ни­к ьи­кай кьвед ла­г ьай гъи­ле­ра лу­г ьун
(МатІ. 17:22-23; ЛкІ. 9:43-45)
30 Анай экъечІ­на, абур Га­л и­лей­дай* яна физ­вай. Иса­д из чеб
анай физ­вай­ди са­даз­ни чир хьа­на кІан­за­ва­чир, 31 ву­чиз ла­г ьай­тІа
Ада Ви­чин тил­ми­зар* «Ин­сан­дин Хва* ин­сан­рин гъи­ле тва­да, Ам
яна ре­к ьи­да, амма пуд ла­г ьай юкъуз Адал чан хкве­да*», – лу­г ьуз
гъа­вур­да тваз­вай.
32 И га­фа­рин гъа­вур­да гьат­начтІа­н и, тил­м из­риз Ада­в ай ха­бар

кьаз­н и ки­чІез­вай.
 113 Марк 9 

Вуж ар­т ух я?
(МатІ. 18:1-5; ЛкІ. 9:46-48)
Абур Ке­фер­на­г ьум­д из ата­на кІва­ле авай­ла, Иса­ди абу­ру­вай
33 

ха­бар кьу­на:
– Ре­к ье куь­не кве­к ай гьуь­же­тар­за­вай?
34 Абу­ру чуькь­н и аву­нач, ву­ч из ла­г ьай­тІа абу­ру ре­к ье, чпи­к ай

вуж сад ла­г ьай чка­дал ала­тІа лу­г ьуз, гьуь­же­тар­за­вай.

35 Иса ацу­к ьай­ла, Ада цІи­к ьвед тил­м из* кІватІ­на.

– Низ сад ла­г ьай­д и жез кІан­за­ва­тІа, гьам ви­ри­да­кай эхи­рим­

жи­ди ва амай­бу­рун кьилел-кІвачел эл­к ъве­дай­ди хьухь, – ла­гьа­на
абу­руз Иса­ди.
36 Иса­д и аял къа­ч у­на, ам абу­рун юкьвал акъва­з ар­на, адан гар­

дан кьу­на, ла­г ьа­на:

37  – Ни Зи ха­т ур­дай ихь­т ин аял­ри­к ай сад жу­в ан­д и яз кьа­бу­

лай­тІа, гьа­да Зун кьа­бул­за­ва. Зун кьа­бул­за­вай­да са Зун ваъ, Зун

Ра­к ъу­рай­ди­н и кьа­бул­за­ва.

Вуж ваз ак­си туш­тІа, гьам ви пад же­да

(МатІ. 10:42; ЛкІ. 9:49-50)
Инал Ягь­я ­ди* ла­г ьа­на:
38 

– Я Му­а л­лим! Чаз Ви ТІвар­цІе­лай* ин­сан­ри­кай жи­не­рар* хкуд­

за­вай са кас аку­най, амма, ам ча­к ай ту­ш ир­ди хьу­н из ки­лиг­на,
чна адаз а кар ийиз къа­да­г ъа аву­на.
39 – Адаз къа­да­г ъа ийи­м ир, – ла­г ьа­на Иса­д и. – Зи ТІвар­цІе­лай

ала­ма­тар авур­да­вай гуь­г ъуь­н из за­к ай пис ра­хаз же­дач. 40  ГьакІ
хьа­йи­ла вуж чаз ак­си туш­тІа, гьам чи па­тал ала.
41 Куьн Ме­сигь­д ихъ* га­лай­бур хьу­н из ки­л иг­на, Зи ха­т ур­дай ни

квез са цІиб яд га­йи­тІа, За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва, гьа­дав ви­чин
сав­к ьват­н и агакь­да.

Ин­сан ре­к ьяй акъуд­дай за­тІа­ри­кай

(МатІ. 5:13, 18:8-9; ЛкІ. 17:1-2)
Зи иман­дал* алай ихь­т ин адет­д ин гъве­чІи кса­ри­к ай сад
42 

ни ре­к ьяй акъу­д из хьа­й и­тІа, ам гар­дан­да ре­г ъуьн къван ту­на
гьуь­л уьз ве­г ьей­тІа хъсан я. 43-44 Ви са гъи­ли вун гу­нагь* ийи­дай
йи­к ъаз гъиз­ва­тІа, ву­на ам атІутІ: кьве гъил кваз же­г ьен­нем­дин*
хкахь ти­йи­дай цІуз ават­дал­д и са гъил кваз да­им ацІай уьмуьр­
диз гьа­х ьун хъсан я.
Марк 10  114

Ви са кІва­ч и вун гу­нагь ийи­дай йи­к ъаз гъиз­ва­тІа, ву­на ам

45-46 

атІутІ: кьве кІвач кваз же­г ьен­нем­д ин цІуз ават­дал­д и са кІвач

кваз да­им ацІай уьмуьр­д из гьа­х ьун хъсан я.
47  Ви са ви­л и вун гу­нагь ийи­дай йи­к ъаз гъиз­ва­тІа, ву­на ам
акъуд­на га­да­ра: кьве вил аваз цІун гур­г ур авай же­г ьен­нем­д из
ават­дал­д и ваз са вил аваз Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ­д из* гьа­х ьун
хъсан я. 48  Же­г ьен­нем­да, ла­г ьай­тІа, су­рун квак­н и ре­к ьи­дач,
цІай­н и хкахь­дач.
49  Къур­банд па­т ал тукІу­н вай гьай­в ан­д ин як кье­лел­д и михь­

дай­вал, гьар са ин­сан­н и цІал­д и михь­да.

50 Кьел хъсан затІ я. Кьел шит хьа­й и­тІа, адан тІе­а м куьв эвез

хъи­йи­да? Кьел жу­вак кваз хьа­на кІан­да. Куь­не квехъ га­лаз ис­
лягь­ви­лел­ди уьмуьр твах.

Паб гъу­ни­кай­ни рах­к у­ру­ни­кай

(МатІ. 5:32, 19:1-9; ЛкІ. 16:18)

10  Гьа­най экъечІ­на, Иса­ни тил­ми­зар* Яр­дан ва­цІун муь­к уь

1 

па­тай яна Ягьу­дат­д ин* чи­ле­рал акъат­на. Иса­дал ин­са­нар

алтІуш хьа­най. Ви­ч из адет хьан­вай­вал, Иса­ди абу­руз мад чир­
ви­лер гуз­вай. 2 Иса си­нагъ ийиз кІа­нз, фа­ри­сей­ри* ата­на Ада­вай
ха­бар кьу­на:
– Гъуь­л уь паб рах­к у­рун дуьз кар яни?
3 – Му­са­д ин* Къа­н ун­да* гьи­х ь­т ин эмир ган­в а? – жа­в аб яз ла­

гьа­на Ада.
4 – Му­са­д и «тІа­ла­к ьар ган­вай чар кхье­на ча­ра хьухь»i, – ла­г ьа­на

их­т и­яр га­най, – ла­г ьа­на абу­ру.

5  – Ада а тагь­к им куь чІу­ру ри­к Іер акур­ла кхьей­д и я, – жа­

ваб яз ла­г ьа­на Иса­д и.  – 6  Дуьнья халкь ийи­дай­ла, Ал­лагь­д и

итим­ни паб ара­дал гъа­на. 7-8 Гьа­ви­л яй, ви­чин бу­ба­ни ди­де ту­на,
итим­ди­кай­н и па­па­к ай кьве­да­к ай сад же­да. Абур кьве чан ваъ,
са чан же­да. 9 Гьа икІ, Ал­лагь­д и сад авур­бур ин­сан­ди ча­ра авун
ла­зим туш.
10 КІва­ле Адан тил­м из­ри Ада­вай мад­н и а кар­д и­к ай ха­бар кьу­на.

11 – Ни ви­ч ин па­пахъ га­лаз ча­ра хьа­на, ма­сад гъа­й итІа, гьа­да

зи­на­вал* ийиз­ва, – ла­г ьа­на Иса­д и.

12 Паб ви­ч ин гъуь­л уь­к ай ча­ра хьа­на, ма­са­даз фе­й и­тІа, гьа­да­н и

зи­на­вал ийиз­ва.

i 10:4 Ких­х ьей Къа­н ун 24:1, 3.

 115 Марк 10 

Иса­д и аял­риз хийир-дуьа авун

(МатІ. 19:13-15; ЛкІ. 18:15-17)
Иса­ди кап ал­та­д ун па­тал, Адан па­тав ая­лар гъиз хьа­на, амма
13 

тил­миз­ри* абу­руз туьгь­ме­тар ийиз­вай. 14 И кар акур Иса­ди, хъел

ата­на, ла­г ьа­на:
– Ая­лар Зи па­тав ату­рай, куь­не абу­руз ма­ний­вал гу­мир, ву­чиз
ла­г ьай­тІа Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ* гьахь­т ин­бу­рун­ди я. 15 За квез
ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: Ал­лагь­дин Па­чагь­л угъ ни аял­ди хьиз кьа­бул
та­вурт­Іа, ам аниз акъат­дач.
16 Ая­лар къу­ж ах­да кьу­на, абу­рал кап ал­тад­на, Ада абу­руз хийир-

дуьа* аву­на.

Дев­лет авай же­г ьил

(МатІ. 19:16-30; ЛкІ. 18:18-30)
Иса ре­к ьиз экъечІ­дай­ла, са­да, чу­к ур­на ата­на, Адан ви­л ик
17 

ме­тІе­рал акъваз­на, Ада­вай ха­бар кьу­на:

– Хъсан Му­а л­л им! Эбе­д и уьмуьр­д ин* иеси хьун па­тал, за вуч
авун ла­зим я?
18 – Ву­на Заз хъсан­д и ву­ч из лу­г ьуз­в а? – жа­в аб га­на Иса­д и. –

Ал­лагь­ди­лай гъей­ри сад­н и хъсан­д и туш.

19 Ваз Ал­лагь­д ин тагь­к и­мар чи­да: «Ягъ­на ре­к ьи­м ир, зи­на­в ал*

ийи­м ир, чуь­н уьх­м ир, та­пан ша­г ьид­вал ийи­м ир, ал­ц у­рар­м ир,
жу­ван диде-бубадин хатур-гьуьрмет хуьх»i.
20 – Я Му­а л­л им, за ви­ри а тагь­к им­рал жу­в ан же­г ьил чІа­в а­лай

амал ийиз­ва, – ла­г ьа­на ада.

21 Же­г ьил­д из ки­л и­г ай Иса­д ин ам ри­к Іи чІу­г у­на.

– Ваз ки­миз­вай­ди са кар я – ла­г ьа­на Иса­ди, – алад, фе­на вахъ
вуч ава­тІа, гьам ма­са га­на, ке­сиб­риз пай ая, гьа чІа­вуз вахъ ца­
ва­ра ха­зи­на­яр же­да. ГьакІ авур­ла, Захъ га­лаз ша.
22 И га­фар ван хьа­й и­ла, вич ви­ч и­в ай квахь­на, же­г ьил паш­ман­

да­каз хъфе­на, ву­ч из ла­г ьай­тІа адахъ зур­ба дев­лет авай.

23 Эл­к ъве­на ки­л иг­на, Иса­д и Ви­ч ин тил­м из­риз* ла­г ьа­на:

– Дев­лет авай­бу­руз Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ­диз* гьа­х ьун гьи­

кьван че­т ин я хьи!
24  И га­фа­ри Адан тил­м и­зар мягь­те­лар­на. Амма Иса­д и мад
ла­г ьа­на:

i 10:19 Эх­к ъе­чІун 20:12-16; Ких­х ьей Къа­н ун 5:16-20.

Марк 10  116

– Ве­ле­дар! Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ­д из гьа­х ьун акьван че­т ин

я хьи! 25 Дев­лет авай­даз Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ­диз гьа­х ьу­н и­лай
де­ве­диз ра­п у­н ин хъуь­к ъуьм­дай экъе­чІун ре­г ьят я.
26 Абур мад мягь­т ел хьа­на.

– АкІ хьа­й и­ла, бес ни­вай вич хи­ла­сиз же­да? – ха­бар кьу­на
абу­ру сад-садавай.
27 Абу­руз ки­л иг­на, Иса­д и ла­г ьа­на:

– И кар ин­сан­ри­лай ваъ, ан­ж ах са Ал­лагь­ди­лай алакь­да, Ал­

лагь­ди­лай алакь ти­й и­дай затІ­н и авай­д и туш.
28 Гьа чІа­вуз Пет­ру­д и Адаз ла­г ьа­на:

– Ин­г ье, ви­ри ту­на, чун Ви гуь­г ъуь­на аваз атан­ва.

29 – За квез ри­к Іи­в ай лу­г ьуз­в а – ла­г ьа­на Иса­д и. – Зи ва Шад

Ха­бар­дин* ха­т ур­дай ви­чин кІва­ле­ри­лай, стхай­ри­лай, ва­ха­ри­лай,

ди­де­ди­лай, бу­ба­ди­лай, аял­ри­лай, мул­ка­ри­лай гъил къа­ч ур­бу­ру­
кай 30 и де­вир­да, виш гъи­ле­ри­лай­н и ар­т ух кІва­лер­н и, стха­яр­н и,
ва­хар­ни, ди­де­яр­ни, ая­лар­ни, мул­кар­ни, чеб ху­рук ку­т ур­бу­ру­кай,
гьалт ти­йи­дай сад­ни амукь­дач. Къве­дай де­вир­да­ни абу­руз эбе­ди
уьмуьр же­да.
31  Ис­
я т­да ви­л ик квай гзаф­бур кьу­л ухъ же­да, кьу­л ухъ га­лай­
бур – ви­лик.

Иса­д и Ви­чин кьи­ни­к ьи­кай пуд ла­г ьай гъи­ле­ра лу­г ьун
(МатІ. 20:17-19; ЛкІ. 18:31-33)
32  Иса­н и тил­м и­зар* Яру­са­л им­д из фи­дай ре­к ье авай­ла, Иса
абу­ру­кай хкат­на ви­л ик кваз физ­вай. И кар­ди тил­ми­зар мягь­те­
лар­на­вай, амай­бу­рук­н и ки­чІе­вал ку­т ун­вай. Ада цІи­к ьвед ил­чи­
диз* эвер­на, Ви­чин кьи­лел къве­дай азаб-азиятрикай абу­руз мад
ахъа­йиз хьа­на:
33 – Ин­г ье чун Яру­са­л им­диз физ­ва, Ин­сан­дин Хва* ха­ин­ви­лел­ди

чІе­х и ха­хам­рин­н и* тав­рат­дар­рин* гъи­ле тва­да, абу­ру­н и Ам кьи­

ни­к ьиз акъуд­на рим­вий­рин гъи­ле ху­та­да. 34 Ам, ягьа­на­тар аву­на,
га­та­на, тфу­яр га­на, ре­к ьи­да. Пуд ла­г ьай юкъуз Адал чан хкве­да*.

Якьу­бан­ни Ягь­я ­д ин тІа­ла­бун

(МатІ. 20:20-28; ЛкІ. 22:24-27)
35 Гьа­нал Иса­дин па­тав Зе­бе­де­ян ру­х ва­яр Якьуб­ни* Ягья* ата­на.
– Му­а л­лим, – ла­гьа­на абу­ру. – Ву­на чи тІа­ла­бун кьи­лиз акъуд­
на кІан­за­ва чаз.
36 – Квез За вуч аву­на кІан­з а­в а? – ха­бар кьу­на Ада.
 117 Марк 10 

– Вал бар­кал­ла* атай­ла, ча­к ай са­даз Ви эр­чІи па­та­вай, муь­

37 

куь­даз чап­ла па­та­вай ацукь­дай их­т и­яр це, – ла­г ьа­на абу­ру.
38 Амма Иса­д и абу­руз ла­г ьа­на:

– Куь­не тІа­лаб­за­вай­да­к ай квез ха­бар авач. За хъваз­вай гъам-

пияла кве­вай хъваз же­да­н и? За эхай кьван аза­бар кве­вай эхиз
же­да­н и?
39 – Же­да, – жа­в аб га­на абу­ру.

– За хъваз­вай гъам-пияла куь­не­ни хъва­да, За эхай кьван аза­бар

куь­не­н и эх­да, 40 амма Зи эр­чІи ва чап­ла па­та­ри­вай ацу­к ьун – им
За­вай их­т и­яр гуз же­дай кІва­лах туш, – ла­г ьа­на Иса­ди. – А чка­
яр – низ гьа­зур­на­ва­тІа, гьа­бу­рун­бур я.
41  И га­фа­рин ван хьа­й и­ла, амай цІуд ил­ч и­д из* Якьу­ба­к ай­н и

Ягь­я ­ди­кай гзаф хъел ата­на.

42 Иса­д и, абур кІватІ­на, ла­г ьа­на:

– Ви­ри хал­к ьа­ри­х ъ абу­рал гуж гъа­л иб­на агъа­вал ийиз­вай

вилик-кьилик квай ин­са­нар авай­д и, ви­ри хал­к ьа­рал гьахь­
тин чІе­х и кса­ри гьа­к им­вал ту­х уз­вай­д и квез чи­да. 43 Амма куь
ара­да акІ туш: куь ара­дай низ вилик-кьилик жез кІан­за­ва­тІа,
къуй ам куь кьилел-кІвачел эл­к ъуь­рай. 44  Куь ара­да низ сад
ла­г ьай чка­дал жез кІан­за­ва­тІа, гьам ви­ри­даз лукІ хьун ла­зим
я. 45  Ин­сан­д ин Хва­н и* Ви­ч из ма­сад­бу­ру къул­л угъ авун па­тал
ваъ, Вич ма­сад­бу­руз къул­л угъ ийиз атан­вай­д и я эхир. Ам Ви­
чин чан гзаф­бу­рун гу­нагь­ри­лай* гъил къах­ч ун па­тал эци­г из
атан­вай­д и я.

Буьр­к ьуь Бар­тІи­май са­г ъар хъу­вун

(МатІ. 20:29-34; ЛкІ. 18:35-43)
Ах­па абур Ери­г ьан­д из ата­на. Ери­г ьан­дай Ам Ви­ч ин тил­
46 

ми­зар­н и* са кьа­дар ин­са­нар га­лаз экъечІ­дай­ла, абу­руз Ти­ма­я н

буьр­к ьуь хва Бар­тІи­май, це лу­г ьуз, ре­к ьин къе­рех­да ацукь­на­ваз
аку­на. 47 На­за­рет­ви Иса па­та­вай фе­й и­д и чир хьа­йи­ла, къе­к ъве­
раг­ди гьа­ра­йиз эгечІ­на:
– Я Иса! Заз ре­г ьим ая! Я Да­вуд* па­чагь­дин Хва! 48 Гзаф­бу­ру
адаз лал хьухь ла­г ьа­на, амма ада амай­да­лай­н и кІе­виз гьа­рай­на:
– Да­вуд па­чагь­д ин Хва, заз ре­г ьим ая! 49 Иса­ди, акъваз хьа­на,
адаз Ви­чин па­тав эве­риз ту­на.
– Къа­рагъ, ви­кІегь акъваз, – ла­гьа­на адаз анал алай­бу­ру. – Ада
ваз эвер­за­ва. 50 Ви­чин аба хтІун­на га­дар­на, къуд­г ъун­на къа­рагъ­на,
ам Иса­дин па­тав ата­на.
Марк 11  118

– Ваз За­вай вуч кІан­за­ва? – ха­бар кьу­на Иса­ди.

51 

– Заз ви­ле­риз экв ах­к у­на кІан­за­ва, зи Му­а л­л им, – ла­г ьа­на
буьр­к ьуь­да.
52 – Алад, ви иман­д и* вун са­г ъар­на, – ла­г ьа­на Иса­д и.

Адан ви­ле­риз гьа­сят­да экв хта­на, гьам­н и Иса­д ин гуь­г ъуь­на

аваз гьа са ре­к ьяй фе­на.

Иса Ме­сигь Яру­са­лим­д из атун

(МатІ. 21:1-9; ЛкІ. 19:28-38; Ягь. 12:12-15)

11  Иса­н и тил­м и­з ар* Зей­т ун пе­лен* це­не­рив гвай Бет­
1 

фаг­д ив­н и Бе­тан­д ив агакь­на. Яру­са­л им, ла­г ьай­тІа, лап

му­к ьва­рив гвай. Иса­д и Ви­ч ин тил­м из­ри­к ай кьвед ра­к ъур­на,
2 абу­руз ла­г ьа­на:

– Куь ви­лик квай хуь­руьз алад. Фин­ни ку­маз квез гьа­я т­да ку­
тІун­на­вай хам лам аква­да, адал садрани ин­сан акьа­хай­ди туш.
А лам ахъай­на иниз гъваш. 3 Квез «Куь­не вуч ийиз­ва?» лу­г ьу­дай
кас хьа­йи­тІа, куь­не адаз икІ лагь: «Ам Агъа­диз ге­рек я, Ада ам
вав ах­га­к ьар­да».
4 Абур фе­на. Ага­к ьай­ла, къе­ц и­х ъай ва­ра­рал ку­тІун­на­вай же­г ьил

лам аку­на. Абу­ру ам ахъай­на.

5 Анал акъваз­на­в ай са бя­зи­бу­ру ла­г ьа­на:

– Куь­не вуч ийиз­ва? Лам ву­ч из ахъай­за­ва?

6  Абу­ру Иса­д и ла­г ьай­в ал жа­в аб га­на. АтІа­бу­ру­н и абу­руз лам

ту­х у­дай их­т и­яр га­на.

7  Абу­ру лам­рал чпин пекер-парталар ве­г ье­на, ам Иса­д ин па­

тав гъа­на, ва Ам гьа­дал ацукь­на. 8 Гзаф­бу­ру чпин пе­кер хтІу­н из,

муь­к уь­бу­ру та­ра­рин хи­лер атІуз, Иса­д ин ви­лик ре­к ьел экІя­г ъиз
хьа­на. 9  Ви­л ик квай­бу­ру­н и кьу­л ухъ га­лай­бу­ру гьа­рай къа­ч у­на
лу­г ьуз­вай:
– Гьа­сан­на!i Реб­би­дин* ТІвар­цІе­лай* Къвез­вай­даз шу­к ур хьу­
рай! 10 Чи бу­бай­рин бу­ба Да­ву­дан* ге­ле­жег­да же­дай па­чагь­ви­лиз
шу­к ур хьу­рай! Ца­ва­риз шу­к ур хьу­рай!
11 Иса Яру­са­л им­д из гьахь­на. Ам Ал­лагь­д ин КІва­л из* фе­на. И

па­таз, а па­таз вил яна, вахт геж­д и хьу­н из ки­лиг­на, Ви­чин цІи­
кьвед ил­чи­н и* га­лаз Бе­тан­д из ре­к ье гьат­на.

i 11:9 Гьа­сан­на – чу­вуд чІа­лал «Ги­ла хи­лас ая» ла­г ьай чІал я.
 119 Марк 11 

Иса­д и ин­ж ил­д ин тар негь авун

(МатІ. 21:18-19)
Бе­тан­дай экъе­чІай па­ка­г ьан юкъуз Адаз ги­ш ин хьа­на. 13 Яр­
12 

гъа­лай Иса­диз пе­ше­ри кьун­вай ин­ж ил­дин тар аку­на. Ада­лай затІ
жа­г ъи­да­тІа лу­гьуз фе­на. Ата­на ки­ли­гай­ла, пе­ше­ри­лай гъей­ри Адаз
затІ­ни гьат­нач, ву­чиз ла­гьай­тІа ин­ж и­лар кІватІ­дай вахт хьан­ва­чир.
14 Иса­д и тар­ц из ла­г ьа­на:

– Ви май­ва­яр садрани мад са­да­н и туьх­тІуь­рай!

И га­фа­рин ван Адан тил­м из­риз­н и* хьа­най.

Гуз-къачузвайбур чу­к у­рун

(МатІ. 21:12-16; ЛкІ. 19:45-47; Ягь. 2:13-16)
Иса­н и тил­ми­зар* Яру­са­л им­д из ата­на. Ал­лагь­дин КІва­лин*
15 

гьа­я т­диз гьа­х ьай­ла, Иса ана авай ал­вер­за­вай­бур­н и муьш­те­ри­

яр чу­к у­риз эгечІ­на. Ада пул де­г и­шар­за­вай­бу­рун­н и ли­фер ма­са
гуз­вай­бу­рун экІя­г ъа­нар яр­хар­на. 16 Ал­лагь­дин КІва­лин гьа­я т­дай
тІуз шей­эр ту­х у­дай их­т и­яр Ада са­даз­н и гуз­ва­чир. 17  Ада абу­руз
не­си­г ьат кваз ла­г ьа­на:
– «Зи кІва­лиз ви­ри хал­к ьар па­тал дуь­а ­яр* ийи­дай кІвал лу­гьу­
да»i ла­г ьа­на Ка­лам­да* кхьен­вач­н и? Амма куь­не ам къу­чий­рин
ма­кан­диз эл­к ъуьр­на­ва!
18 И га­фа­рин ван тав­рат­дар­риз­н и* чІе­х и ха­х ам­риз* ата­на. Абур

Ам терг­дай са ре­к ьихъ къе­к ъвез хьа­на. Абу­руз Ада­х ъай ки­чІез­
вай, ву­чиз ла­г ьай­тІа халкь­д из Иса­д ин чир­ви­ле­ри зур­ба таъ­сир
ийиз­вай.
19  Ня­н и хьа­й и­ла, Ам тил­м из­рихъ га­лаз ше­г ьер­дай экъечІ­на
хъфе­на.

Ин­ж ил­д ин кьу­рай тар. Иман­д ин къу­ват

(МатІ. 21:20-22)
Экуь­нахъ ин­ж ил та­ран па­та­вай фи­дай­ла, абу­руз ам ми­х ьиз
20 

кьу­ран­ваз жа­г ъа­на. 21 Иса­д ин ля­нет ри­к Іел хта­на, Пет­ру­ди Иса­
диз ла­г ьа­на:
– Му­а л­лим! Ки­л иг, Ву­на агь авур ин­ж ил­дин тар кьу­ра­на.
22  – Ал­лагь­д ихъ иман* ийиз хьухь,  – жа­ваб га­на Иса­д и.  –
23 За квез ри­к Іи­в ай лу­г ьуз­в а: ни и пе­лез, ри­к Іе шак тун та­ву­на,

i 11:17 Яшай 56:7.

Марк 12  120

агъун­ваз «Къа­рагъ, жу­ва жув ви­риз вегь» ла­г ьай­тІа, ада ла­г ьай
га­фар кьи­лиз акъат­да.
24 ГьакІ хьа­й и­ла За квез лу­г ьуз­в а: дуь­а ­я р* ийи­дай чІа­вуз куь­не

са затІ тІа­ла­биз хьа­й и­тІа, гьам квез гу­дай­ви­лин чІа­лахъ хьухь,

квез гун­н и ийи­да.
25-26 Квез са ни­к ай ятІа­н и хъел аваз хьа­й и­тІа, дуь­а ­я р ийиз­в ай

чІа­вуз а кас­ди­лай гъил къах­ч у, ца­ва­рал­лай куь Бу­ба­ди­н и* куь

тах­сир­ри­лай гъил къах­ч у­да.

Иса­д ин их­ти­яр
(МатІ. 21:23-27; ЛкІ. 20:1-8)
27  Иса­н и тил­м и­зар* мад Яру­са­л им­д из хта­на. Иса Ал­лагь­д ин
КІва­ле* къе­к ъве­дай­ла, Адан па­тав чІе­х и ха­ха­мар*, тав­рат­да­рар*,
агъ­са­к ъа­лар ата­на.
28  – Ву­на а крар гьикІ ла­г ьа­на ийиз­в а? – жу­зу­на абу­ру Ада­

вай. – Абур ийи­дай их­т и­яр Ваз ни га­на?

29 – За кве­в ай­н и са кар­д и­к ай ха­бар кьа­да, куь­не­н и Заз жа­в аб

це; ах­па За­ни квез Заз ни их­т и­яр ган­ва­тІа, лу­г ьу­да, – жа­ваб га­на
Иса­ди. – 30 Ягь­я ­ди* ин­сан­рив чпиз кІан хьа­на цик ака­х ьун къа­ч уз*
таз­вай­н и, я та­х ьай­тІа, Ал­лагь­д ин къас­т у­нал­ди? Жа­ваб це Заз.
31 Абу­ру ве­р е­вир­дер аву­на:

– Чна «Ал­лагь­д ин къас­т у­нал­д и» ла­г ьай­тІа, Ада ха­бар кьа­да:

«Бес куьн Ягь­я ­дихъ ву­ч из агъу­нач?»
32 «Ин­сан­риз кІан хьа­на» лу­г ьуз жез­ва­ч ир – халкь­д и­х ъай ки­чІе

тир, ву­чиз ла­г ьай­тІа ви­ри халкь­д и Ягья гьа­к ъи­к ъи пай­г ъам­бар*
яз гьи­саб­за­вай.
33 Гьа­ви­л яй абу­ру Иса­д из жа­в аб га­на:

– Чаз чи­дач.
– За­н и квез а крар, За ни их­т и­яр га­на ийиз­ва­тІа, лу­г ьу­дач, –
ла­г ьа­на Иса­ди.

Пис ци­пицІ­бан­д и­кай кьи­са

(МатІ. 21:33-46; ЛкІ. 20:9-19)

12  Иса­ди Ви­ч ин па­тав атан­вай чІе­х и ха­хам­риз*, тав­рат­дар­

1 

риз* ва агъ­са­к ъал­риз кьи­са­я р* ми­сал яз гъиз, суьгь­бет

ийиз эгечІ­на:
– Са ин­сан­ди ци­п ицІ­багъ ку­т у­на, ада­лай па­ру чІу­г у­на. Фур
эгъуьн­на, шут­к ьур­ган туь­к Іуьр­на, ци­п ицІ­багъ­дал вил алаз хьун
па­тал ми­на­ра­н и эциг­на. Ибур ви­ри ви­ч из кІва­ла­х из кьун­вай
 121 Марк 12 

ци­пицІ­бан­рив ву­га­на, вич си­я ­г ьат­д из фе­на. 2 Вахт атай­ла, ви­чиз

къвез­вай пай къах­ч ун па­тал, ада ви­чин нуь­кер­ри­кай сад ци­пицІ­
бан­рин па­тав ра­к ъур­на. 3  Ци­п ицІ­бан­ри­н и ам кьу­на, хъсан­д из
га­та­на, затІ­н и гва­ч из рах­к ур­на.
4 Ада аниз муь­к уь нуь­кер ре­к ье ту­на, гьа­дан кьил­н и ха­на, бе­

я­бур аву­на чу­к ур­на.

5 Мад сад рах­к ур­на, гьам­н и абу­ру яна кье­на. ГьакІ гьар гъи­ле­ра

атай-атайди я га­та­дай, я ре­к ьи­дай.

6  Эхир­н и ада «Зи хци­к ай абу­руз ре­г ъуь же­да» ла­г ьа­на, ви­ч ин

рикІ алай авай-авачир са хва гьа­н из ра­к ъур­на.

7  Амма ци­п ицІ­бан­ри чпи чпиз ла­г ьа­на: «Им ва­рис я. Ша чна

ам ре­к ьин, адан ирс­н и чаз же­да». 8 Абу­ру ам яна кье­на, ци­пицІ­
багъ­дай акъуд­на га­дар­на. 9 Ги­ла ци­пицІ­багъ­дин ие­си­ди вуч ийи­
да? Ада ата­на ци­п ицІ­ба­нар ре­к ьи­да, ци­п ицІ­багъ­н и ма­са­бу­рун
гъи­ле ву­г у­да.
10 Куь­не Ка­лам­дай* ихь­т ин га­фар кІел­нач­н и бес: «Ус­тІар­ри кваз

та­к ьу­на га­да­рай къван­ц и­к ай хан­дакІ­д ин пи­пІе тва­дай кьи­лин

къван хьа­на. 11 Бес им ала­мат туш­н и кьван чаз акваз­вай­ди»i.
12 Кьи­са чпи­к ай тир­дан гъа­вур­да акьур абу­руз Иса кьаз кІан­з а­

вай, амма халкь­ди­х ъай ки­чІе хьа­на. Иса гьа­нал ту­на, чеб хъфе­на.

Па­чагь­д из гу­дай харж

(МатІ. 22:15-22; ЛкІ. 20:20-26)
Иса га­фу­нал кьа­дай къаст аваз, абу­ру Адан па­тав фа­ри­сей­ри­
13 

кай­н и* Гьи­ру­дан* те­реф­дар­ри­к ай са бя­зи­бур ра­к ъур­на. 14 Абу­ру

ата­на Адаз ла­г ьа­на:
– Я Му­а л­лим! Вун гьа­к ъи­к ъи ва ма­са­даз чин чуь­х уь­дай га­фар
тал­г ьу­дай ин­сан тир­д и чаз чиз­ва. Ву­на, са­даз­н и гар­дан кІир та­
ву­на, Ал­лагь­дин ре­к ьер гьа­к ъи­к ъи­да­к аз къа­л ур­за­ва. Рим­дин*
па­чагь­д из харж гун дуьз кар жезвани-жезвачни? Чна ам га­на
кІан­за­ва­н и, та­га­на?
15 Амма Ада, абу­рал кьве чин алай­д и чир хьу­н из ки­л иг­на, ла­

гьа­на:
– Куь­не ву­чиз Зун си­нагъ ийиз­ва? Зун ки­ли­г ун па­тал са ди­
нар гъваш.
16 Абу­ру ам гъа­на.

– Идал алай ши­к ил ва кхьен­вай тІвар нин­ди я? – ла­гьа­на Ада.

i 12:10 За­бур 117:22-23.

Марк 12  122

– Па­чагь­дин­ди я, – жа­ваб га­на абу­ру.

– Па­чагь­дин пай – па­чагь­д из це, Ал­лагь­дин пай – Ал­лагь­
17 

диз, – ла­г ьа­на Иса­д и.

Абур Адан га­фа­ри мягь­те­лар­на.

Кье­йи­бу­рал чан хту­ни­кай

(МатІ. 22:23-33; ЛкІ. 20:27-40)
18 Ах­па Иса­дин па­тав кье­й и­да­лай кьу­л ухъ ин­сан­дал чан хкве­
дач* лу­г ьу­дай са­к ъа­яр* ата­на.
19 – Я Му­а л­л им! – ха­бар кьу­на абу­ру. – Му­са­д и* чаз кхье­най:

«Стхай­ри­кай сад кье­на, ая­лар га­ла­чир паб аму­к ьай­тІа, къуй муь­
куь стха­ди адан паб къах­ч у­на ви­ч ин стха­дин ту­х ум кух­т у­рай»i.
20 Ирид стха хьа­на: сад ла­г ьай стха­д и паб гъа­на, амма ам ая­лар

та­х ьа­на кье­на. 21 Адан паб кьвед ла­г ьай стха­ди къах­ч у­на, ая­лар
та­х ьа­на гьам­н и кье­на; пуд ла­г ьай стха­н и гьакІ хьа­на. 22  А паб
ирид стха­ди­н и къах­ч у­най, амма са­дахъ­н и ая­лар хьа­нач. Абу­ру­
лай кьу­л ухъ паб­н и хкье­на. 23 Ада ирид стха­дик гъуь­л уьк хьу­н из
ки­лиг­на, абу­рал чан хтай­да­лай* кьу­л ухъ а паб ирид стха­ди­кай
гьи стха­дин паб же­да?
24 – Квез я Ка­лам*, я Ал­лагь­д ин къу­в ат ти­й и­ж ир­ви­л яй туш­н и

куьн гъа­латІ жез­вай­д и? – жа­ваб га­на Иса­ди.

25 Чан хтай­ла, ин­сан­рин ара­да я па­пар гъу­нар, я гъуь­л уьз фи­нар

хъже­дач. Абур ца­ва­рал­лай ма­ла­и ­к ар* хьиз же­да.

26 Кье­й и­бу­рал чан хту­н и­к ай ра­х ай­тІа, бес куь­не Тав­рат* кІел­

нач­н и кьван? ЦІай кьу­на куз­вай къа­к ъва­д ин ва­ла­рин юкьвай

Ал­лагь­ди Му­са­диз ихь­т ин га­фар лу­г ьуз­вай чка кІел­нач­н и: «Зун
Ибра­г ьи­ман­н и*, Иса­к ьан­н и*, Якьу­бан* Ал­лагь я»ii? 27 Ал­лагь кье­
йи­бу­рун ваъ, чан алай­бу­рун­д и я. Куьн кІе­ве­лай гъа­латІ жез­ва.

Ви­ри­да­лай­ни кьи­лин тагь­к им

(МатІ. 22:34-40; ЛкІ. 10:25-28)
Тав­рат­дар­ри­к ай* са­да, Иса­д и са­к ъай­риз* гьуь­жет­ра хъсан
28 

жа­ва­бар гуз аку­на, ата­на Ада­вай ха­бар кьу­на:

– Ал­лагь­дин ви­ри тагь­к им­ри­к ай сиф­те­г ьан­ди гьим я?
29 Иса­д и адаз жа­в аб яз кьи­л ин тагь­к им ла­г ьа­на:

i 12:19 Ких­х ьей Къа­н ун 25:5-6.

ii 12:26 Эх­к ъе­чІун 3:56.
 123 Марк 12 

– «Яб це, Ис­ра­и л*! Чи Реб­би* Ал­лагь я, Реб­би сад я; 30 жу­ван

Реб­би Ал­лагь ри­к Іин ви­ри сид­к ьи­дай, жу­ван ви­ри руьгь­дал­ди,
жу­ван ви­ри кьа­тІун­рал­д и, жу­ван ви­ри аман­дал­ди кІан хьухь»i.
Ин­г ье, сиф­те­г ьан тагь­к им гьа им я!
31 Кьвед ла­ г ьай­д и ихь­т ин­д и я: «Жув хьиз жу­ван му­к ьув гвай­
ди­н и кІан хьухь»ii. И кьве тагь­к им ви­ри­бу­ру­лай­н и ва­ж иб тир­
бур я.
32 – Хъсан я, Му­а л­л им! – ла­г ьа­на тав­рат­дар­д и, – Ву­на авай­в ал

ла­г ьа­на, Ал­лагь сад я, Ада­лай гъей­ри ма­сад авач. 33 Гьам ри­к Іин
сид­к ьи­дай, ви­ри кьа­тІун­рал­д и, ви­ри аман­дал­ди кІан хьун, жу­
ваз жув хьиз, му­к ьув гвай­д и­н и кІан хьун Ал­лагь­диз акъуд­на­вай
ви­ри къур­банд­ри­лай­н и ар­т ух я.
34 Ада акьул квай жа­в а­бар гуз аку­на, Иса­д и ла­г ьа­на:

– Вун Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ­д из* гьахь­дай­вал гьа­зур хьан­ва.

Мад Ада­вай са куь­ни­кай­ни ха­бар кьа­дай жуьр­эт абу­ру хъу­ву­нач.

Ме­сигь – Да­вуд па­чагь­д ин Хва яни?

(МатІ. 22:41-46; 23:1-7; ЛкІ. 11:43-46; 20:41-47)
35 Ал­лагь­дин КІва­ле* чир­ви­лер гун да­ва­ма­риз, Иса­ди лу­г ьуз
хьа­на:
– Тав­рат­дар­ри* Ме­сигь­д из* Да­вуд* па­чагь­дин Хва ву­чиз лу­
гьуз­вай­ди я? 36 Пак Руьгь* ака­тай Да­вуд па­чагь­дин ви­чин ме­це­лай
алат­най: «Реб­би­д и* зи Агъа­д из ла­г ьа­най: „Ви душ­ма­нар За Ви
кІва­че­рик ве­г ьи­дал­д и Зи эр­чІи гъи­л и­х ъай ацукь“»iii.
37  Да­
вуд па­чагь­д и Ме­сигь­д из Агъа лу­г ьуз хьа­й и­ла, Ам адан
эв­лед гьикІ жез­вай­д и я?
Гзаф халкь­ди хуш аваз Адаз яб гуз­вай.
38 Халкь­д из чир­ви­лер гуз, Иса­д и лу­г ьуз­в ай:

– Тав­рат­дар­ри­к ай яр­г ъаз хьухь! Абу­руз, яр­г ъи пе­кер алаз,

май­дан­рал чеб къа­л у­риз кІан­за­ва, абу­рун рикІ халкь­д и чпиз
гьуьр­мет къа­л у­ру­нал ала. 39 Си­на­г уг­ра­н и* меж­лис­ра абур ви­лик
чка­яр кьаз алахъ­да.
40  Абу­ру, кьве чин алай­бу­ру хьиз, яр­г ъал­д и дуь­а ­я р* ийи­дай
ама­лар ийиз хен­де­дай­рин кІвал-югъ тІуь­на куь­тягь­да. Амма
Ал­лагь­дин па­тай абу­рув лап кІе­ви жа­за агакь­да.

i 12:29-30 Ких­х ьей Къа­н ун 6:4-5.

ii 12:31 Ле­ви 19:18.
iii 12:36 За­бур 109:1.
Марк 13  124

Ке­сиб хен­де­да­д ин са­да­к ьа

(ЛкІ. 21:1-4)
41  Иса, са­д а­к ьа­д ин пул ве­г ьи­д ай буь­руьнж­д и­к ай авун­в ай
крчу­нин къаншарда ацукь­на, халкь­ди гьа­низ пул гьикІ ве­г ьиз­
ва­тІа, ки­л иг­за­вай. Дев­лет авай гзаф­бу­ру пул па­ра ве­г ьиз­вай.
42  Атай са ке­ сиб хен­де­да­д и, къа­п у­н из му­к ьва хьа­на, кьве чет
ке­пек ве­г ье­на.
43 Иса­д и, Ви­ч ин тил­м из­рин* фи­к ир а па­пал желб­на, ла­г ьа­на:

– За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: и ке­сиб хен­де­да­д и амай­бу­ру­лай

гзаф пул ве­г ье­на, 44  ви­ри­бу­ру чпихъ авай ар­т у­хан­ди ве­г ьиз­вай,
и па­па, ви­ч ин ке­сиб­ви­л из­н и ки­л иг та­ву­на, ви­ч ихъ авай-авачир
ви­ри га­на.

Ге­ле­жег­д и­кай Иса­д ин ке­ли­ма­яр

(МатІ. 24:1-51; ЛкІ. 21:5-38)

13  Иса Ал­лагь­д ин КІва­л яй* экъечІ­дай­ла, Адан тил­м из­ри­

1 

кай* са­да Адаз ла­г ьа­на:

– Му­а л­лим! Ки­лиг сад­ра! Гьи­х ь­тин иер къва­нер, гьи­х ь­тин иер
да­ра­ма­тар ятІа!
2 – Вун и зур­ба да­ра­мат­рал гьей­ран хьан­в а­н и? – ла­г ьа­на Иса­

ди. – Абур ви­ри бар­батІ же­да, къван къван­цел ала­м укь­дач.

3 Иса Зей­т ун пе­лел*, Ал­лагь­д ин КІва­л ин къаншарда ацукь­на­

вай­ла, Адахъ га­лаз кьил­ди аму­к ьай Пет­ру­ди, Якьу­ба*, Ягь­я ­д и*

ва Эн­ди­рея Ада­вай ха­бар кьу­на:
4 – Ам мус же­дай кар я? Ада­к ай ви­л и­к а­маз ха­бар гу­дай иша­ра*

гьи­х ь­т ин­д и я?

5  Ви­ч из га­й и су­а л­д из жа­ваб яз, Иса­д и абу­руз их­т и­лат ийиз
гатІун­на:
– Му­к ъа­я т хьухь, куьн ал­ц у­ра­риз та­х ьу­рай! 6 Гзаф­бур, чеб Зун
я лу­г ьуз, чеб Зи ТІвар­цІе­лай* атан­вай­д и я лу­г ьуз, къве­да. Гьа­
дал­д и абу­ру гзаф ин­са­нар ал­ц у­рар­да.
7 Му­к ьва­ри­в ай ва я яр­г ъа­рай дя­ве физ­в ай ва­нер къвез хьа­й и­ла,

ки­чІе же­мир, абур же­дай крар я, амма чир хьухь хьи, им гье­ле эхир
туш. 8 Халкь халкь­дал къа­рагъ­да, па­чагь­л угъ­ни – па­чагь­л угъ­дал,
чка-чкайра зал­за­ла­яр же­да, каш гьат­да. Им азаб-азиятрин эвел я.
9 Амма му­к ъа­я т хьухь, ин­сан­ри ду­в ан­х а­най­ра куь ду­в ан аква­

да, чпин си­на­г уг­ра* квез га­т у­нар кьа­да, За­к ай ша­г ьид­вал авун
па­тал, куьн гьа­к им­рин­н и па­чагь­рин ви­л ик акъва­зар­да.
 125 Марк 13 
10  Амма эхир же­дал­д и ви­л ик эвелни-эвел кІан­за­вай­д и ви­ри
хал­к ьа­рин ара­да Шад Ха­бар* чу­к Іу­рун я.
11  Куь ду­в ан ийи­дал­д и ви­л и­к а­маз вуч лу­г ьу­да­тІа фи­к ир­м ир;

ду­ван­ха­на­да куь ри­к Іел вуч атай­тІа, гьам лагь, куьз ла­г ьай­тІа
куь ме­це­лай ра­ха­дай­д и куьн ваъ, Пак Руьгь* же­да.
12 Стха­д и стха, ажал­д ин къар­мах­ра тун па­т ал, ма­са гу­да, бу­ба­

ди­ни – ви­чин ве­ле­дар; ве­ле­дар­ни диде-бубадиз ак­си экъечІ­да ва

абур ре­к ьи­да. 13 Зи ТІвар ме­цел хьу­н из ки­лиг­на, куьн ви­ри­бу­руз
та­к Іан же­да; эхир­дал­д и эхай­д и хи­лас же­да.
14  Та­
х ьа­на кІан­дай чка­да авай чкІай­ви­л ин чир­к ин­вал акур­
ла, – кІел­за­вай­да кьа­тІун­н и аву­рай, – Ягьу­дат­да* авай кьван­бур
ви­ри, кат­на фе­на, дагъ­ла­ра чуь­н уьх хьу­рай. 15  Вуж къа­вал алаз
хьа­йи­тІа, ам ге­рек шей къа­ч уз кІва­лиз гьахь та­ву­рай! 16 Вуж чуьл­да
аваз хьа­йи­тІа, ам ви­не­лай алукІ­дай ви­чин пе­кер къах­ч уз кІва­лиз
хъфин та­ву­рай! 17 Гьа чІа­вуз ру­фу­нал за­лан­бу­руз­н и ху­рухъ ая­лар
га­лай­бу­руз гуж же­да!
18  Гьахь­т ин къада-балаяр га­лай йи­к ъар хъуь­тІуьз та­т у­рай ла­

гьа­на дуь­а ­яр* ая. 19 Ал­лагь­д и дуьнья хал­к ьай йи­к ъа­лай къе­н ин
йи­к ъал­ди та­х ьай хьтин ва ида­лай кьу­л ухъ те­же­дай хьтин му­си­бат
гьа йи­к ъа­ра ин­сан­рин кьи­лел къве­да. 20 Реб­би­ди* ви­ли­ка­маз гьа
му­си­бат­дин йи­к ъар тІи­м ил аву­на­ч ир­тІа, чан алай са затІ­н и хи­
лас же­да­чир. Амма Ви­чи хкя­на­вай­бу­рун, Ви­чин рикІ алай­бу­рун
ха­т ур­дай Ада а му­си­бат­д ин вахт куь­руь авун­ва.
21 Гьа чІа­вуз квез са­да «Ин­г ье, им Ме­сигь* я», я та­х ьай­тІа муь­

куь­да «Ан­г ье, Ам Ме­сигь я» ла­г ьай­тІа, куьн чІа­лахъ же­мир. 22 Та­
пан ме­си­г ьар­н и та­пан пай­г ъам­ба­рар* гзаф акъат­да. Абу­ру гьар
жуь­ре­дин ала­ма­тар ва керемат-ишараяр къа­л ур­да, ала­к ьай­тІа,
гьат­та Ал­лагь­ди хкя­на­вай­бур­ни кваз ал­ц у­ра­риз алахъ­да. 23 Амма
куьн му­к ъа­ят хьухь. Ки­лиг гьа, За квез ви­ри ви­ли­ка­маз ла­гьан­ва.
24  Ах­па и къада-балаяр ала­т ай­да­лай кьу­л ухъ къве­дай йи­к ъа­

ра рагъ ми­чІи же­да, вац­ра­н и экв хгу­дач. 25 Гъе­тер ават­да, ца­вун

къу­ва­тар юза­да. 26  Гьа чІа­вуз Ин­сан­д ин Хва* зур­ба къуд­рат­да
ва бар­кал­ла­да*, ци­ферин юкьва аваз къвез аква­да. 27 Гьа вя­де­да
Ин­сан­дин Хци, дуьнь­я ­д ин и кьи­л яй а кьи­лиз Ви­чин ма­ла­и­кар*
ра­к ъур­на, Ви­чи хкя­на­вай­бур кІватІ хъи­й и­да.
28 Ин­ж ил­д ин тар квез чеш­не хьу­рай: адан хи­ле­ри тІу­рар гъа­на

пеш ахъа­йиз хьа­й и­тІа, квез му­к ьва­ра гад алукь­дай­ди чир же­да.
29 За лу­г ьуз­в ай­д и кьи­лел къвез акур­ла, Ин­сан­д ин Хва куь ра­к Іа­

рив агакь­на­вай­ди квез чир хьухь.

Марк 14  126
30 За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: ги­лан не­сил алат­на фи­дал­ди и
крар ви­ри кьи­лиз акъат­да.
31 Чил­н и цав алат­на фи­да, амма Зи Га­фар алат­на фи­дач.

32 Ам къве­дай я югъ, я сят са­даз­н и чи­дач, я ца­в а­рал­лай ма­ла­

ик­риз, я Хциз. Ам ан­ж ах Бу­ба­д из* чи­да. 33 Ки­лиг гьа, уях хьухь,
квез­н и а вахт чиз­вач!
34 А чІав – кІвал-югъ ту­на, кІва­лел эл­к ъвез­в ай­бу­рун хи­в е жа­

ваб­дар­вал ту­на, гьар­дал ийи­дай кар тап­ш у­ругъ аву­на, ва­ра­рал

алай­даз­ни ксу­мир ла­гьа­на, си­я­гьат­диз фе­йи ин­сан хьиз я. 35 ГьакІ
хьа­йи­ла, уях хьухь. КІва­лин иеси ня­низ ва я кьу­лан­фе­риз, кІе­кер
ра­ха­дай­ла ва я па­к а­махъ – мус хкве­да­тІа квез чиз­вач.
36 Ки­л иг гьа, ам хтай­ла, адаз куьн ксан­в аз жа­г ъун та­ву­рай!

37 За квез лу­г ьуз­в ай­д и ви­ри­бу­руз­н и лу­г ьуз­в а: уях хьухь!

Иса ре­к ьиз кІан хьун

(МатІ. 26:2-5; ЛкІ. 22:1-2)

14  Пе­сагь* ва ТІи­л и фа­рин су­ва­рар* алукь­дал­ди кьве югъ

1 

амай. ЧІе­х и ха­ха­мар­н и* тав­рат­да­рар* чпи Иса кьу­на ре­

кьи­дай чи­не­бан са ре­к ьихъ къе­к ъвез­вай.
2 – Ам су­в ар юкъуз кьу­на ви­же къве­дач, халкь­д ин ара­да на­ра­

зи­вал гьат­да, – лу­г ьуз­вай абу­ру.

Иса Бе­тан хуь­ре

(МатІ. 26:6-13; ЛкІ. 7:37-38; Ягь. 12:1-8)
3 Иса Бе­тан­да, жу­зам* азар­д и кьун­вай Си­м у­нан кІва­ле суф­ра­
дихъ ацукь­на­вай­ла, Адан па­тав ата­на са па­па, хъен­чІин къа­п у­нин
кІуф ха­на, гьа­да авай ба­г ьа ати­рар Адан кьи­лел илич­на. 4 Хъел
атай са бя­зи­бу­ру чпи чпик лу­г ьуз хьа­на:
– А ати­рар ву­чиз гьакІ серф­на вара-зара ийиз­ва? 5 Ам пуд виш
ди­нар­ди­лай­ниi ба­гьаз ма­са га­на, а пул ке­сиб­рин ара­да па­йиз же­дай.
Абу­ру па­паз ах­м у­рар ийиз хьа­на. 6 Амма Иса­ди ла­г ьа­на:
– Ам се­к ин­диз тур, куьн ву­ч из адал гьа­ва­лат хьан­ва? Ада Зун
па­тал хъсан­вал аву­на. 7  Ке­си­бар датІа­на квехъ га­лаз амукь­да,
кве­вай абу­руз гьар квез кІан хьа­й и­ла хъсан­ви­лер ийиз же­да,
амма Зун квехъ датІа­на га­ла­м укь­дач. 8 А па­па ви­чи­вай же­дай­вал
аву­на: Зал ати­рар илич­на, ада Зун су­ра дин­жа­рун па­тал гьа­зур­на.

i 14:5 300 ди­нар гьа­к ъи яз къа­ч ун па­тал адет­д ин зегь­мет­кеш­д и 300 юкъуз

кІва­ла­х ун ла­зим жез­вай.

 127 Марк 14 

За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: Шад Ха­бар­ди­кай* вя­зер ийи­дай

9 

кьван чкай­ра и па­па авур хъсан кар­д и­к ай ра­хаз же­да, ам ин­сан­
рин ри­к Іе­ри­лай алат­дач.

Ягьу­да Иса ма­са гун

(МатІ. 26:14-16; ЛкІ. 22:3-6)
Иса­дин цІи­к ьвед ил­ч и­д и­к ай* сад тир Ис­ка­ри­я т Ягьуд*, Иса
10 

ма­са гуз кІа­нз, чІе­х и ха­хам­рин* па­тав фе­на. 11  Адан къаст чир
хьа­йи­ла, ха­хам­риз хве­ш и хьа­на ва абу­ру а кар­дай адаз пул гун
хи­ве кьу­на. Ягьуд, Иса гьикІ ма­са гу­да­тІа лу­г ьуз, са къу­лай вах­
ту­н ихъ къе­к ъвез хьа­на.

Пе­сагь су­ва­рин тІуьн-хъун

(МатІ. 26:17-29; ЛкІ. 22:7-23; 1-Кар. 11:23-25)
12 ТІи­ли фа­рин су­ва­рин* сад ла­г ьай юкъуз, адет тир­вал, Пе­
сагь­д ин ту­к Іва­дай кІел къур­банд­д из акъуд­на гьа­зур хьа­й и­ла,
тил­миз­ри* Иса­диз ла­г ьа­на:
– Ваз Пе­сагь су­ва­рин* суф­ра­дихъ гьи­на ацу­к ьиз кІан­за­ва? Чна
фе­на тІуьн гьа­зур­да.
13  Ви­
ч ин тил­м из­ри­к ай кьвед ре­к ье тва­дай­ла, Иса­д и абу­руз
ла­г ьа­на:
– Куьн ше­г ьер­диз алад. Квел ана цив ацІай квар гвай са ин­сан
гьалт­да; куьн адан гуь­г ъуь­на аваз алад. 14  Ам гьи кІва­л из гьа­
хьай­тІа, гьа­дан ие­си­д из «Му­а л­л им­д и Ви­чин тил­миз­рихъ га­лаз
са­нал Пе­сагь су­ва­рин суф­ра авай кІвал гьи­на ава лу­г ьуз ха­бар
кьаз­ва», – лагь. 15 Ада квез ви­н и гьа­ва­да авай ди­г ир­на­вай чІе­х и
тав­дин кІвал къа­л ур­да. Гьа­на чаз Пе­сагь­дин тІуьн гьа­зу­ра.
16  Адан тил­м и­з ар фе­на ше­г ьер­д из акъат­на. Абу­руз Иса­д и ла­

гьай­вал жа­г ъа­на. Абу­ру гьа­на Пе­сагь­д ин тІуьн гьа­зур­на.

17 Ня­н и хьа­й и­ла, Ам цІи­к ьвед ил­ч и­н и* га­лаз ата­на. 18 Суф­ра­

дихъ ацукь­на фу нез­вай­ла, Иса­д и ла­г ьа­на:

– За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: Ис­я т­да Захъ га­лаз са­нал фу нез­
вай кве­кай са­да Зун ха­и н­ви­лел­д и ма­са гу­да.
19 Абур паш­ман хьа­на.

– Зун яз та­х ьуй гьа? – са-сада ха­бар кьу­на Ада­вай.

20 – Ам Захъ га­лаз хуь­рек­д ик кя­г ъиз нез­в ай цІи­к ьвед кас­д и­к ай

сад я, – ла­г ьа­на Иса­д и.

21  Ин­ с ан­д ин Хци* Ви­ч ин уьмуьр Ка­л ам­д а* кхьен­в ай­
вал ту­х уз­в а, амма Ин­с ан­д ин Хва ма­с а гу­д ай­д ан кьи­л ел
Марк 14  128

къве­дай­д и ма́са гуж я! А кас­д из дуьнь­я ­дал ата­на­ч ир­тІа ге­на

хъсан тир.
22 Абур тІуь­н ик квай­ла, Иса­д и фу къа­ч у­на, хийир-дуьа* ийиз-

ийиз, ам кІус-кІус аву­на, тил­м из­риз пай­на.

– Ма, къа­ч у, им Зи Бе­ден я! – ла­г ьа­на Ада.
23  Ах­па Ада сукІ­ра къа­ч у­на, хийир-дуьа аву­на, ам абу­рув ву­

га­на. Ви­ри­да анай хъва­на.

24 – Им Зи Икь­рар­д ин иви я, – ла­г ьа­на Иса­д и. – Ам гзаф­бур

хи­лас хьун па­тал авахь­да. 25 За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: къе­н ин
йи­к ъа­лай эгечІ­на За мад че­х ир – ци­пицІ­рин ми­же хъва­дач. ЦІи­
йи че­х ир За ан­жах Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ­да* хъва­да.

Пет­ру­д и кьил къа­к ъу­д у­ни­кай

(МатІ. 26:30-35; ЛкІ. 22:32-34; Ягь.13:37-38)
26  Шу­к ур­д ин ма­н и­я р яна, Иса­н и тил­м и­зар* Зей­т ун пе­лел*
экъечІ­на. 27 Ана Иса­д и тил­м из­риз ла­г ьа­на:
– Къе йи­физ куьн сад­н и Зи иман* гваз амукь­дач. Ка­лам­да*
кхьен­вай «За Чу­бан яна кье­й и­ла, ла­па­гар гьар сад са­н ихъ чкІи­
да»i лу­г ьу­дай га­фар Зи кьи­лел къве­да.
28  Зал чан хтай­ ла*, Зун кве­лай­н и ви­л ик Га­л и­лей­д из* ата­на
акъат­да.
29 Пет­ру­д и Адаз ла­г ьа­на:

– Амай­бур Ви иман гва­ч из аму­к ьай­тІа­н и, зун Ви иман­дал

ала­м укь­да.
30 – За ваз ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва, – жа­ваб га­на Иса­д и, – къе йи­физ

кІек­ре кьвед­ра гьа­рай­дал­д и ву­на За­к ай пуд­ра кьил къа­к ъуд­да.

31 Амма Пет­ру­д и ри­к Іи­в ай лу­г ьуз хьа­на:

– Зун Вахъ га­лаз са­нал ре­к ьи­дай чка­дал атай­тІа­н и, Ва­кай за

са чІа­вуз­н и кьил къа­к ъуд­дач.
Гьа ихь­т ин га­фар амай тил­м из­ри­н и ла­г ьа­най.

Гет­се­ман багъ­да Иса­д и дуьа авун

(МатІ. 26:36-46; ЛкІ. 22:39-46)
Ах­па абур Гет­се­ман лу­г ьу­дай чка­д из ата­на.
32 

– За дуь­а ­я р* ийи­дал­д и куьн инал хьухь,  – ла­г ьа­на Иса­д и

Ви­чин тил­миз­риз*. 33 Ада Ви­ч ихъ га­лаз Пет­ру, Якьуб* ва Ягья*
тух­ва­на. Гьа­на Адак ки­чІе­вал­н и да­рих­вал акат­на.

i 14:27 Зе­ке­ри 13:7.

 129 Марк 14 

– Зи рикІ ажал­д ин тІал­д и нез­ва, куьн, ксун та­ву­на, инал

34 

хьухь, – ла­г ьа­на Ада тил­м из­риз.

35 Са тІи­м ил анихъ фе­на, Иса­д и, чи­н ихъ­д и ярх хьа­на, мум­к ин

кар ятІа, а пис чІав Ви­че­лай алат­рай лу­г ьуз, дуь­а ­яр аву­на.
36 – Аб­ба*! Бу­ба* чан! – лу­г ьуз хьа­на Ада. – Ва­лай алакь ти­й и­дай

кар авач; и гъам-пияла Зав хъваз та­м ир; ятІа­н и, Заз кІан­дай­вал
ваъ, Ваз кІан­дай­вал хьу­рай.
37 Эл­к ъве­на хтай­ла, Адаз тил­м и­з ар ах­в а­рал фен­в аз аку­на.

– Я Си­м ун! – ла­г ьа­на Ада Пет­ру­диз. – Вун ксан­ва­н и? Ва­вай

са сят­да уях­диз акъва­зиз хьа­нач­н и?
38  Уях хьухь, куьн те­ м ягь­ра гьат та­ву­рай лу­г ьуз, дуь­а ­я р ая,
руьгь­диз кІан хьа­й и­тІа­н и, бе­ден за­й иф яз амукь­да.
39  Иса­д и, мад къе­рех хьа­на, ви­л ик­дай ла­г ьай га­фар тик­рар
хъи­йиз, дуь­а ­яр аву­на.
40  Ам хтай­ ла, Адаз абур мад ксан­ваз жа­г ъа­на. Абур юр­г ъун
хьа­на, ви­лер чеб-чпелай ах­ва­риз физ­вай. Абур вуч жа­ваб гу­да­тІа
чин ти­йиз амай.
41 Пуд ла­г ьай гъи­ле­ра ата­на, Ада абу­руз ла­г ьа­на:

– Куьн мад кса­на ама­н и? Ял яза­ва­н и? Бес я! Вахт ата­на агакь­

на­ва. Ин­гье, Ин­сан­дин Хва* гу­нагь­кар­рин гъи­ле гьат­за­ва. 42 Къа­
рагъ, ша: ан­г ье, Зун ма­са гуз­вай­ди му­к ьва хьан­ва.

Иса ма­са гун ва кьун

(МатІ. 26:47-56; ЛкІ. 22:47-53; Ягь. 18:3-11)
Гаф ме­цел ала­маз, Адан цІи­к ьвед ил­чи­ди­кай* сад тир Ягьуд*
43 

ата­на акъат­на. Адахъ чІе­х и ха­хам­ри*, тав­рат­дар­ри* ва агъ­са­к ъал­

ри ра­к ъур­на­вай гзаф ин­са­нар га­лай. Абу­рув ту­рар­н и вагь­ра­мар
гвай. 44  Ха­и н­д и ви­ч ихъ га­лай­бур Иса ма­са гу­н ин иша­ра­д ин*
гъа­вур­да ту­на:
– Низ за са­лам га­на те­мен га­йи­тІа, Ам Гьам же­да. Ве­г ье­на, Ам
яхъ. Ки­л иг, Ам ту­х у­дай­ла, Ада­лай вил алу­диз та­х ьуй, му­к ъа­я т
хьухь.
45 Атан­маз­н и Ягьу­да, Иса­д из му­к ьва хьа­на, «Му­а л­л им!» ла­г ьа­

на, Адаз те­мен га­на. 46 Гьа инал Ягьу­дахъ га­лай­бу­ру ве­г ье­на Иса
кьу­на. 47  Амма Иса­д ихъ га­лай­бу­ру­к ай са­да ви­ч ин тур акъуд­на,
кьи­л ин ха­хам­дин са лукІ яна, адан яб га­л уд­на.
48 И чІа­вуз Иса­д и атан­в ай­бу­руз ла­г ьа­на:

– Зун кьун па­тал, куьн, къа­чагъ кьаз фи­дай­вал, ту­рар­ни вагь­

ра­мар гваз атан­ва хьи? 49 Зун гьар юкъуз чир­ви­лер гуз квехъ га­лаз
Марк 14  130

са­нал Ал­лагь­дин КІва­ле* же­дай, амма ана куь­не Зак кя­за­ва­чир.

Ги­ла къуй Ка­лам­да* кхьен­вай­д и Зи кьи­лел ату­рай!
50 Гьа вах­т ун­да ви­ри тил­м и­з ар*, Ам гьа­нал ту­на, кат­на. 51 Кье­

цІил жен­дек­дал ан­ж ах шар­шав ал­ч уд­на­вай са же­г ьил Иса­д ин

гуь­г ъуь­на аваз физ­вай. Ин­сан­ри ам ве­г ье­на кьу­на. 52  Амма ам
хъут­к ьун­на, абу­рун гъи­ле шар­шав­н и ту­на, кье­цІи­ла кат­на.

Иса­д ик тах­си­рар ку­т ун

(МатІ. 26:57-68; ЛкІ. 22:54-55, 63-71; Ягь. 18:12-13, 19-24)
53 Иса кьи­лин ха­хам­дин* па­тав гъа­на. Анал чІе­х и ха­ха­мар, тав­
рат­да­рар* ва агъ­са­к ъа­лар ви­ри кІватІ хьан­вай.
54  Пет­ру яр­г ъа­лай хьиз абу­рун гуь­г ъуь­на аваз, кьи­л ин ха­х ам­

дин гьа­я т­диз кьван ата­на; гьа­на ада, цІун па­тав нуь­кер­рин ара­да
ацукь­на, ви­чиз чим акъуд­за­вай.
55 ЧІе­х и ха­х а­мар­н и ви­ри Мес­л я­г ьат*, Иса кьи­н и­к ьиз акъу­д ун

па­тал, Адаз ак­си де­л ил­рихъ къе­к ъвез­вай, амма абу­руз Адак ку­
та­дай тах­си­рар жа­г ъиз­ва­ч ир.
56 Гзаф­бу­ру Адаз ак­си та­пан ша­г ьид­ви­лер ийиз­в ай, амма абур

сад са­дахъ га­лаз кьан ти­йи­дай­бур тир. 57 Са бя­зи­бу­ру, къа­ра­г ъиз,
ихь­т ин та­пан дел­и ­лар гъиз­вай:
58  – Чаз Ада «Ин­сан­д ин гъи­ле­рал­д и эциг­на­в ай и Ал­лагь­д ин

КІвал* чІур­на, пуд йи­к ъа­лай За ин­сан­д ин гъил га­л укь та­вур
ма­сад эх­циг­да»i, – лу­г ьуз ван хьа­на.
59 Абу­рун ша­г ьид­ви­лер­н и сад са­дав кьун­в ай­бур ту­ш ир.

60 Ах­па кьи­л ин ха­х ам юкьвал экъечІ­на.

– Ву­ч из вун чуькь­н и та­ву­на акъваз­на­ва? – ха­бар кьу­на ада

Иса­ди­вай. – Ваз лу­г ьу­дай гаф авач­н и? Абур Ваз ак­си яз экъечІ­
за­ва эхир!
61 Амма Ада си­вяй са гаф­н и акъуд­нач.

– Шу­к ур хьа­йи Ал­лагь­дин Хва* Ме­сигь* Вун яни? – мад ха­бар

кьу­на кьи­лин ха­хам­д и.
62  – Зун я, – жа­в аб га­на Иса­д и. – Ин­сан­д ин Хва* ца­в ал­лай

ци­фе­рал­лаз, шу­к ур хьа­йи Къуд­рат Авай­дан эр­чІи па­та­вай ацукь­

на­ваз квез аква­да.
63 Инал кьи­л ин ха­х ам­д и ви­чел алай пе­кер къа­зун­на.

– Мад чаз ша­г ьи­дар ге­рек яни кьван? – ла­г ьа­на ада. – 64 Адан
аси* их­т и­ла­тар квез ван хьа­на. Куь фи­к ир гьи­х ь­т ин­ди я?

i 14:58 Ягья 2:19.

 131 Марк 15 

Абу­ру ви­ри­да Ам кьи­н и­к ьиз акъуд­дай чка­дал атан­ва ла­г ьа­на.
Са бя­зи­бу­ру Адан чи­низ тфу­яр ве­гье­на, Адан ви­лер ку­тІу­низ,
65 

чин ягъиз, Ада­вай «Ягъай­д и вуж я, пай­г ъам­бар*?» лу­г ьуз ха­бар
кьаз­вай. Нуь­кер­ри­н и Адан чи­н из ла­пІа­шар ве­г ьиз­вай.

Пет­ру­д и Иса­д и­кай кьил къа­к ъу­д ун

(МатІ. 26:69-75; ЛкІ. 22:54-62; Ягь. 18:15-18, 25-27)
Гьа чІа­вуз Пет­ру гьа­ят­да авай. Адан па­тав кьи­лин ха­хам­дин*
66 

къа­ра­вуш­ри­к ай сад ата­на, 67  цІун па­тав ви­ч из чим акъуд­за­вай

Пет­ру аку­на, адаз ки­л иг­на, ла­г ьа­на:
– На­за­рет­ви Иса­д ихъ вун­н и га­лай.
68 Амма Пет­ру­д и Иса­д и­к ай кьил къа­к ъуд­на.

– Абур заз чи­дай крар туш, я ву­на вуч лу­г ьуз­ва­тІа­н и зун гъа­
вур­да гьат­за­вач, – ла­г ьа­на ада.
Ам экъечІ­на ви­лик квай гьа­ят­диз фе­на. И ара­да кІек­ре гьа­рай­на.
69 Ам мад сад­ра ах­к ур гьа къа­ра­вуш­д и инал акъваз­на­в ай­бу­руз

«Им­ни гьа­бу­ру­кай я» ла­гьа­на. 70 Ада мад Иса­ди­кай кьил къа­к ъуд­

на. Са ге­рен­ди­лай анал акъваз­на­вай­бу­ру Пет­ру­диз мад хълагь­на:
– Якъин вун гьа­бу­ру­к ай я; вун Га­л и­лей­дай* я.
71 – Куь­не лу­г ьуз­в ай Ин­сан заз чи­дай­д и туш, – кьин кьу­на ада.

72  И чІа­
вуз кІек­ре кьвед ла­г ьай гъи­ле­ра гьа­рай­на. Пет­ру­д ин
ри­к Іел ви­ч из Иса­д и ла­г ьай га­фар хта­на: «КІек­ре кьвед­ра гьа­
рай­дал­д и ву­на За­к ай пуд­ра кьил къа­к ъуд­да». Пет­ру ше­х ьиз
эгечІ­на.

Иса Пи­ла­тІан ви­лик

(МатІ. 27:1, 11-30; ЛкІ. 23:1-5, 13-25; Ягь. 18:28-19:16)

15  Экуь­нахъ та­диз чІе­х и ха­хам­ри* агъ­са­к ъал­рихъ­ни тав­рат­

1 

дар­рихъ* ва Мес­л я­гьат­да* авай ви­ри­бу­рухъ га­лаз мес­л я­тар

аву­на. Абу­ру Иса ку­тІун­на, тух­ва­на Пи­ла­тІан* гъи­ле ту­на.
2 Пи­ла­тІа Ада­в ай ха­бар кьу­на:

– Вун Чу­вуд­рин* Па­чагь яни?

– Ву­на гъа икІ я лу­г ьуз­ва, – жа­ваб га­на Иса­ди.
3 ЧІе­х и ха­х ам­ри Адак гзаф тах­си­рар ку­т у­на. 4 Пи­ла­тІа Ада­в ай

мад ха­бар кьу­на:

– Ваз лу­г ьу­дай гаф авач­н и? Вак ку­таз­вай кьван тах­си­рар Ваз
акваз­вач­н и?
5  Амма Иса­ д и и га­фа­риз­н и жа­в аб та­г ай­ви­л яй Пи­латІ па­ра
мягь­тел хьа­на.
Марк 15  132
6  Гьар Пе­сагь су­ва­рин* юкъуз халкь­д и тІвар кьур къа­за­мат­да­
вай­бу­ру­к ай сад Пи­ла­тІа ахъай­дай адет тир. 7  Гьа чІа­вуз, гъул­
гъу­ла гьа­тай вах­т ун­да ин­са­нар кьи­н из ки­л иг­на, Бараб ва са
кьа­дар ма­са ксар къа­за­мат­да тун­вай. 8 Халкь­ди, кІватІ хьа­на, и
гъи­ле­ра­н и Пи­ла­тІа­вай ада гьар су­ва­риз ийиз­вай кар кьи­ле ту­
хун тІа­лаб­за­вай.
9 – Квез кІан­да­тІа, Чу­вуд­рин Па­чагь ахъай­да­н и? – жа­в аб га­на

Пи­ла­тІа. 10 (Пи­ла­тІаз чІе­х и ха­хам­ри Иса чпин пе­х ил­ви­л яй ви­чин

гъи­ле тун­вай­ди чиз­вай.)
11 Амма чІе­х и ха­х ам­ри, Иса­д и­лай Бараб ахъа­юн хъсан я лу­г ьуз,

халкь­дик фут­фа ку­таз­вай.

12 – Куь­не «Чу­вуд­рин Па­чагь я» лу­г ьуз­в ай­даз за вуч аву­на кІан­

за­ва? – мад ла­г ьа­на Пи­ла­тІа халкь­д из.

13 – Ха­ш у­н из* ягъ Ам! – гьа­рай­на абу­ру.

14 – Ада вуч пис кар аву­на кьван? – ла­г ьа­на Пи­ла­тІа.

Амма халкь­ди амай­да­лай­н и кІе­виз гьа­ра­яр аву­на:

– Ха­ш у­н из ягъ Ам!
15  Халкь­д из кІан­дай­вал хьун па­тал, Пи­ла­тІа Бараб ахъай­на.
Иса­н и, къамчидалди га­та­на, ха­ш у­н из ягъ ла­г ьа­на эмир­на.
16 Ас­кер­ри Иса сер­дер­д ин кІва­ле­рин гьа­я т­д ин къе­нез тух­в а­на,

гьа­на ви­ри ас­ке­рар кІватІ­на. 17  Абу­ру Адал яру пе­кер алукІ­на,
кьи­лел­ни къа­к ъва­дин таж эциг­на. 18 Гьа­н ­лай абу­ру Ада­кай ягьа­
на­тар ийиз хьа­на:
– Чу­вуд­рин Па­чагь сагъ хьу­рай! 19 Абу­ру ла­ш у­нал Адан кьил
га­таз­вай, тфу­я р гуз­вай, ме­тІе­рал акъва­зиз ягьа­нат­дал­д и Адаз
икрам ийиз­вай.

Иса ха­ш у­низ ягъун

(МатІ. 27:31-44; ЛкІ. 23:26-43; Ягь. 19:17-27)
20  Ада­кай ягьа­на­тар аву­на куь­тягь хьа­йи­да­лай кьу­л ухъ, Иса­ди­
лай яру пе­кер хтІун­на, Адал Ви­ч ин пар­та­лар алукІ­на. Гьа­н ­лай
Ам ха­ш у­н из* ягъиз тух­ва­на.
21  Ни­к Іяй ше­г ьер­д из хквез­в ай ки­ри­ней­ви Си­м ун лу­г ьу­дай са

кас­д ив, Ис­кен­де­ран­н и Ру­фан бу­ба­д ив, Иса­д ин хаш ту­х уз ту­
на. 22  Ам Гал­г утІ, яни «Ген­г еш» лу­г ьу­дай чка­дал гъа­на. 23  Адаз
ти­ряк квай на­ба­тат­д ин ми­же ка­к а­дар­на­вай че­х ир гуз алахъ­на,
амма Ада ам хъва­нач. 24  Иса ха­ш у­н из ягъай­да­лай кьу­л ухъ, Ам
ха­ш у­нал алаз хка­ж ай­бу­ру Адан пе­кер, чип ве­г ьиз, чпин ара­да
па­йиз хьа­на.
 133 Марк 15 
25 Ам экуь­н ин сят­д ин кІуьд­риз хьиз ха­ш у­н из янай. 26  Тах­
сир­к ар­ви­лер къа­л ур­дай кьу­л у­нал «Чу­вуд­рин* Па­чагь» кхье­на,
Адан кьи­л ихъ яна. 27-28  Адахъ га­лаз са­нал кьил­д ин ха­ша­риз
кьве къу­ч и­н и яна: сад Адан эр­чІи, муь­к уь­д и­н и  – чап­ла па­
та­вай.
29  Па­
та­вай физ­вай­бу­ру, Ада­к ай чІу­ру­к Іа ра­х аз, чпин кьи­лер
юзу­риз лу­г ьуз хьа­на:
– Эй, Ал­лагь­д ин КІвал* чу­к Іур­на пуд йи­к ъан къе­не эх­ц иг
хъи­йи­дай­ди! 30 Жу­ва Жув хи­ла­са! Ха­ш у­н и­лай эвичІ!
31 Гьа и жуь­р е­да чІе­х и ха­х ам­ри­н и* тав­рат­дар­ри* рах­шанд кваз

чпи чпиз лу­г ьуз­вай:

– Ма­сад­бур Ада хи­лас­дай, ги­ла Ви­ч и­вай Вич хи­ла­сиз жез­вач!
32 И Ме­сигь*, Ис­ра­и л­д ин* Па­чагь, ги­ла же­да­тІа, ха­ш у­н и­лай эвичІ­

рай. ЭвичІ­на акур­тІа, Ам Ме­сигь тир­ви­л ин чун чІа­лахъ же­да!

Адахъ га­лаз са­нал ха­ш у­н из яна­вай­бу­ру­н и Адаз экъуьгъ­за­вай.

Иса­д ин кьи­никь
(МатІ. 27:45-56; ЛкІ. 23:44-49; Ягь. 19:28-30)
33 Ни­син­рихъ ви­ри чи­лел мичІ акьалт­на, сят­д ин пуд­рал­д и
гьакІ амаз хьа­на. 34 Сят­д ин пу­даз хьиз Иса­дай гьа­рай акъат­на:
– Элаи, Элаи! Ле­ма са­бах­та­н и? (Яни: «Я Ал­лагь! Я Ал­лагь!
Ву­на Зун ву­чиз ту­на?»)
35 Адан ван атай гьа­нал алай са бя­зи­бу­ру ла­г ьа­на:

– Ки­лиг сад­ра, Ада Ил­ья­саз* эвер­за­ва.

36  Абу­ру­к ай са­да, чу­к ур­на фе­на, цу­ру че­х ир­дай кье­ж ир­на­в ай

ман­тар, ла­ш у­н ин кІвен­к Івел акьалж­на, Иса­дин си­вихъ тух­ва­

на, ла­г ьа­на:
– Акъваз кван, Ам ан­лай эля­г ъиз Ил­ьяс къве­да­тІа ки­ли­гин чун.
37  Иса­дай мад кІе­виз гьа­рай акъат­на. Гьа инал Ада чан га­на.

38 Ал­лагь­д ин КІва­ле* авай пер­де­н и ви­н яй агъуз пад хьа­на.

39  Са ви­шен­к ьил къаншарда акъваз­на­в ай. Иса­д ин чан а жуь­

ре­да хка­тай­ди акур­ла, ада ла­г ьа­на:

– И Ин­сан ри­к Іи­вай­н и Ал­лагь­д ин Хва* тир.
40  Анал яр­ г ъал акъваз­на ки­л иг­за­вай па­пар­н и алай. Абу­рун
ара­да Маж­дал­дай тир Май­рам*, гъве­чІи Якьу­бан­н и* Юси­д ин
ди­де Май­рам ва Са­ла­мат авай. 41  Абур, Иса Га­л и­лей­да* авай
вах­т ун­да, Адан гуь­г ъуь­на гьат­на, Адаз къул­л угъ авур­бур тир.
Абу­ру­лай гъей­ри Адан гуь­г ъуь­на аваз Яру­са­лим­диз атан­вай гзаф
ма­са па­пар­н и авай.
Марк 16  134

Иса ра­га атІа­нвай су­ра тун

(МатІ. 27:57-61; ЛкІ. 23:50-56; Ягь. 19:38-42)
Ня­н и хьан­вай, су­ва­рин ви­лик квай жуь­м я­дин югъ тир, яни
42 

Киш йи­к ъан*, Пе­сагь су­ва­рин* ви­л ик квай югъ. 43  Ари­ма­тІай­
дай тир, вич­н и Ал­лагь­д и па­чагь­вал ийи­дай вах­т у­нал вил алай,
Мес­л я­г ьат­д ин ве­к ил, гьуьр­мет авай кса­ри­к ай сад тир Юсу­фа*
Пи­ла­тІан* па­тав фин кьетІ­на. Ада фе­на Пи­ла­тІа­вай Иса­д ин
ме­й ит ви­ч ив вах­г ун тІа­лаб­на. 44  Иса икьван фад кье­на ла­г ьа­
на ван хьа­й и­ла, Пи­латІ мягь­тел хьа­на. Ас­кер­рин кьи­ле­вай­даз
эвер­на.
– Ам фад­лай кье­на­н и? – ха­бар кьу­на ада.
45 Ас­кер­рин кьи­ле­в ай­дан жа­в аб чир хьа­й и­ла, Пи­ла­тІа Юсу­фаз

ме­йит къах­ч у­дай их­ти­яр га­на. 46 Ада­ни ме­йит ха­ш у­ни­лай* эля­на,
ка­фан ма­са къа­ч у­на, Иса­дал ал­ч уд­на, Ам ра­га атІа­н вай кьветІе-
сура ку­ч ук­на. Кьве­тІин си­вихъ­н и къван агулд­на.
47 Маж­дал­дай тир Май­ра­ма­н и* Юси­д ин ди­де Май­ра­ма Иса­д ин

ме­йит эциг­на­вай чка ри­к Іел хве­на.

Иса­дал чан хтун

(МатІ. 28:1-10; ЛкІ. 24:1-10; Ягь. 20:1-10)

16  Киш югъ* ала­тай­да­лай кьу­л ухъ Маж­дал­дай тир Май­ра­

1 

ма*, Якьу­бан* ди­де Май­ра­ма ва Са­ла­ма­та, фе­на, Иса­ди­вай

гуь­цІун па­тал, атир­дин ни га­лай гъе­ри­яр ма­са къа­ч у­на. 2 Экуь­нахъ
лап фад, рагъ экъечІ­за­вай­ла, гьаф­те­д ин сад ла­г ьай юкъузi, абур
Иса эциг­на­вай су­рун па­тав ата­на. 3 «Кьве­тІин си­вив агалд­на­вай
къван чаз ни алуд­да?» лу­г ьуз, абур чеб чпихъ га­лаз ра­хаз­вай.
4 Ки­л и­гай­ла, абу­руз къван си­ви­х ъай ге­л я­на­ваз жа­г ъа­на. Къван­

ни зур­ба­ди тир.
5  Су­руз гьа­х ьай­ла, абу­руз яр­г ъи ла­ц у пе­кер алаз эр­чІи па­та
ацукь­на­вай же­г ьил га­да аку­на. Абу­руз гзаф ки­чІе хьа­на.
6  – Ки­ч Іе же­м ир, – ла­г ьа­на га­да­д и, – куьн ха­ш у­н из* яна­в ай

На­за­рет­ви Иса­д ихъ къе­к ъвез­ва­н и? Адал чан хтан­ва*, Ам ина

амач. Ин­г ье Ам эци­гай чка­н и.
7 Алад, фе­на, Иса­д и Вич Га­л и­лей­д из* абу­ру­лай ви­л ик акъат­да

ла­г ьа­на хи­ве кьур­вал же­дай­ви­ли­кай Адан тил­миз­риз­ни* Пет­ру­

диз ха­бар це. Абу­руз Ам гьа­на аква­да.

i 16:2 Чу­вуд­ри гьаф­т е­д ин сад ла­г ьай югъ гьяд яз гьи­саб­за­ва.
 135 Марк 16 

Па­пар кьве­тІяй экъечІ­на, чу­к ур­на фе­на. Абу­рук ки­чІе­ви­лин

8 

зур­зун акат­на­вай. Чпиз акур­да­к ай абу­ру­вай ки­чІе­ла са­даз­н и

лу­г ьуз жез­ва­чир.

Чан хтан­вай Иса

(Ягь. 20:10-23)
Экуь­нахъ фа­да­маз, гьаф­те­дин сад ла­гьай юкъуз, чан хтай* Иса
9 

сифтени-сифте Маж­дал­дай тир Май­ра­ман* ви­лик ата­на акъат­

на. Иса­ди ада­кай ирид жин* хку­дай­д и тир. 10 Ада­н и, фе­на, шез
хъу­к ьван ти­йиз­вай Иса­д ин тил­м из­риз* ха­бар га­на. 11 Амма абур
чан хтай Иса Май­ра­маз аку­на лу­г ьу­дай га­фа­рин чІа­лахъ хьа­нач.
12  Ада­
лай кьу­л ухъ абур чуьл­дай фи­дай­ла, абу­ру­к ай кьве­дан
ви­лик ма­са къа­мат­да аваз Иса пай­да хьа­на. 13  Хтай­ла, абу­ру­н и
амай­бу­руз ха­бар­на, амма гьа­бу­рун чІа­лахъ­н и хьа­нач.
14 Эхир­н и сад­ра фу нез суф­ра­д ихъ ацукь­на­в ай цІу­сад тил­м из­

дин ви­лик Иса ата­на акъат­на. Абур чІа­лахъ та­х ьай­ди ва абу­рун
ри­к Іе­рин буьр­к ьуь­вал чиз­вай Ада абу­руз туьгь­ме­тар­на, ву­ч из
ла­г ьай­тІа абур Ам чан хтан­ваз акур­бу­рун чІа­лахъ хьа­на­чир.
15 – Дуьнья тир­в ал алад ва Шад Ха­бар­д и­к ай* чан алай кьван

ви­ри­даз муш­т у­л у­х ар це,  – ла­г ьа­на Ада абу­руз. 16  – Ни иман­
дал* ата­на цик ака­х ьун къа­ч уртІа*, гьам хи­лас­н и же­да; нив
иман та­х ьай­тІа, адаз кар атІу­да. 17 Иман гвай­бу­рун па­тав ихь­т ин
керемат-ишараяр же­да: абу­ру Зи ТІвар­цІе­лай* жи­не­рар хкуд­да,
абур цІи­йи чІа­ла­рал­д и ра­ха­да; 18 абу­ру гъуь­л я­г ъар гъи­ле кьа­да,
агъу хъва­й итІа, абу­руз са за­рар­н и же­дач; азар­ри кьун­вай­бу­рал
гъи­лер эци­гай­ла*, абур сагъ хъже­да.
19 Гьа икІ тил­м из­рихъ га­лаз Ви­ч ин суьгь­бет куь­тягь хьа­й и Реб­

би* Иса, ца­ва­риз хкаж хьа­на, Ал­лагь­дин эр­чІи па­та­вай ацукь­на.

20  Анай хъфе­на, тил­м и­з ар ви­рин­ра Шад Ха­бар­д и­к ай муш­т у­

лу­хар гуз къе­к ъве­на. Реб­би­д и, ла­г ьай­тІа, абу­руз куь­мек гуз­вай:
Ви­ч ин па­тай керемат-ишараяр ра­к ъу­риз, Ада абу­рун га­фа­рин
дуьз­вал тес­т икь ийиз­вай.
Лу­кІа­ди­лай атай Шад Ха­бар
 Гьа­хьун
Кьа­бул­на­вай къай­да тир­вал, и ктаб кхьей­ди ил­чи Па­ве­лан ама­даг­
ри­кай сад хьа­йи ва ви­чин пе­ше же­рягь тир Лу­кІа я. Ам Иса­дин уьмуьр
ви­чин ви­ле­рал­ди акур кас ту­шир. Гьа­ви­л яй ам ша­гьид­ри­вай ха­ба­рар
кьаз ва Иса­дин уьмуьр­ди­кай­ни кра­ри­кай ри­кІел хку­нар ви­чин Шад Ха­
бар кІел­дай­бур па­тал са­нал кІва­тІиз кье­тІен му­кьуф­див­ди алахъ­на.
Ада Иса­дин уьмуьр­дин куьлуь-шуьлуьяр гьа чІа­ван та­рих­дин ва­к ъи­
ай­рихъ га­лаз са ала­к ъа­да тун­ва. Ада гьа идал­ди Ме­сигь­дихъ ийиз­вай
иман­дихъ та­рих­дин мягь­кем би­не авай­ди къа­лур­за­ва. Ада Ме­сигь­ди
чи­лел тух­вай уьмуьр­дин та­рих­ди­кай ви­ри ин­са­ни­ят­дин та­рих­дин са
пай хьа­йи­ди къа­лур­за­ва.
Ал­лагь­ди са­и л­рин ва же­м ят­ди негь­на­вай­бу­рун къай­г ъу чІу­г у­низ,
Ме­сигь­диз иба­дат авур па­па­рин кра­риз ва Иса Ме­сигь­дихъ иман ийиз­
вай гьар са­даз, ам гьи халкь­ди­кай ятІа ки­лиг­ни та­ву­на, Ал­лагь­дин
Па­чагь­лугъ­диз фи­дай мум­кин­вал хьу­низ Лу­кІа­ди кье­тІен фи­кир гуз­ва.
Гьи­ка­ят­дин ре­кьяй ала­кьу­нар авай Лу­кІа­ди кхьин­рин жуьреба-
жуьре ха­тІар чІе­хи ус­тад­ви­лел­ди сад са­дав агуд­за­ва. Ме­се­ла, сад
ла­гьай кьи­ле ада За­бур­дин ма­ний­риз му­кьва ва ил­гьам га­лай гим­нар
чеш­не яз гъиз­ва. Иса­дин кьи­са­яр ла­гьай­тІа, ада кьилди-кьилди гуз­ва
(кил. ил­ла­ки 14-16-кьилер).
Лу­кІа­ди гьакІ «Ил­чий­рин крар» ктаб­ни кхье­на. Ана ада Иса ца­ва­рал
хъфей­да­лай гуь­г ъуь­низ има­ний­рин кІва­тІал кІва­чел акьал­ту­ни­кай
их­ти­лат­за­ва.

Зе­ке­ри­д ин па­тав ма­ла­ик атун

1  Гзаф­бур чи ара­да кьи­ле фе­й и, гьакІ­н и эвел­д и­лай чпиз

1-2 

ви­ле­рал­ди акур ва Ал­лагь­д ин Га­фу­н из къул­л угъ авур кса­

ри­вай чаз ван хьа­йи ва­к ъи­ай­ри­кай кьи­са­яр* туь­к Іуь­риз эгечІ­на.
3-4  Гьа­ви­л яй за­н и вун па­т ал, игра­м и Те­г ьа­фил, вун жу­в аз га­й и

чир­ви­лер дуьз тир­ви­лин чІа­лахъ ри­к Іи­вай хьун па­тал, ви­ри крар
лап эвел­дай авай­вал чир­на, галай-галайвал сад са­дан гуь­г ъуь­
нал­лаз кхьин кьетІ­на.
Лу­кІа 1  140
5  Ягьу­дат* ви­ла­я т­д ин па­чагь Гьи­ру­дан* де­вир­да Аби кьи­ле
хьа­й и ха­х ам­рин* кІва­тІал­д ик Зе­ке­ри лу­г ьу­дай са ха­х ам квай,
адан паб Эли­са­бат Гьа­ру­нан* ту­х ум­д и­к ай тир. 6 Ал­лагь­дин ви­
лик абур Реб­би­д ин* ви­ри къай­дай­рал­н и тагь­к им­рал кІе­ве­лай
амал ийиз­вай гьахъ-михьибур тир. 7 Амма абу­рухъ ая­лар ава­чир,
ву­ч из ла­г ьай­тІа Эли­са­бат эре­мек тир, абу­рун кьве­дан­н и яшар
хьан­вай.
8 Сад­ра Ал­лагь­д ин КІва­ле* къул­л угъ ийи­дай ну­бат Ави кьи­ле

хьа­йи ха­хам­рин кІва­тІал­дал ата­на. 9 Чип ве­г ьи­дай къай­да авай,

ха­хам­рин ара­да атир­д ин ни га­лай гум акъу­д ун и гъи­ле­ра чпи­
най Зе­ке­ри­дал ата­на. 10  Ада Ал­лагь­д ин КІва­ле ни га­лай за­тІар
ку­дай­ла, къе­цел алай гзаф ин­сан­ри дуь­а ­я р* ийиз­вай. 11  Гьа и
вах­т ун­да адаз атир га­лай гум акъуд­дай къур­бан­ган­д ин* эр­чІи
па­та Реб­би­дин ма­ла­и к* акъваз­на­ваз аку­на. 12 Ам акур­ла, Зе­ке­ри
вич ви­чи­вай квахь­на ва адаз гзаф ки­чІе хьа­на.
13  – Ки­чІе же­м ир, Зе­ке­ри, – ла­г ьа­на ма­ла­и к­д и, – Ал­лагь­д и
ви дуь­а ­яр кьа­бул­на­ва, ви паб Эли­са­ба­та ваз хва ха­да, ву­на адал
Ягья* тІвар эциг. 14  Ам дуьнь­я ­дал ату­н и ваз чІе­х и шад­вал гъи­
да, гзаф ин­сан­риз хве­ши же­да. 15 Ал­лагь­дин ви­лик ада­кай зур­ба
кас же­да. Ада я че­х ир, я бу­за хъва­дач. Гье­ле дуьнь­я ­д из та­тан­
маз ам Пак Руьгь­д ив* ацІан­ваз же­да. 16  Ада Ис­ра­и л­д ин* гзаф
ксар чпин Ал­лагь тир Реб­би­д ихъ эл­к ъуьр­да. 17  Ил­ья­сан* хьтин
руьгь­н и къуд­рат аваз ам, бу­бай­рин ри­к Іер ве­лед­рихъ эл­к ъуьр
хъи­йиз, Ал­лагь­дин ре­к ьяй акъат­на­вай­бур дуьз ре­к ье ху­таз, Реб­
би къве­дал­д и ви­л и­к а­маз халкь гьа­зу­рун па­тал, Ада­лай ви­л ик
дуьнь­я ­диз къве­да.
18 – ГьакІ же­дай­д и заз гьикІ чир хьу­рай? – жу­зу­на Зе­ке­ри­д и, –

Зун кьуь­зуь я эхир, зи паб­н и же­г ьил туш.

19  – Зун Ал­ лагь­д ин ви­л ик акъваз­на­вай Жаб­ра­и л я, – жа­ваб
га­на ма­ла­и к­д и,  – зун, вахъ га­лаз ра­х ун па­тал ва ваз и муш­
ту­л ух гун па­тал, Гьа­да ра­к ъур­на­вай­д и я. 20  За ваз ла­г ьай кар,
вахт ага­к ьай­ла, кьи­л из акъат­да. Амма вун зи га­фа­рин чІа­лахъ
та­х ьай­ви­л яй, за ла­г ьай кар кьи­л из акъат­дал­д и, вун мез кьу­на
ра­хан ти­й из амукь­да.
21  Халкь­ д ин вил Зе­ке­ри­дал алай, ам Ал­лагь­д ин КІва­ле геж
хьу­н и ин­са­нар мягь­тел авун­вай. 22 Зе­ке­ри экъечІ­на, амма ада­вай
ра­хаз хъхьа­нач. Халкь адаз Ал­лагь­д ин КІва­ле ка­ра­г ун акур­дан
гъа­вур­да гьат­на. Зе­ке­ри ин­сан­рихъ га­лаз иша­рай­рал­ди* ра­хаз­
вай, ам чІал кьу­на амай.
 141 Лу­кІа 1 

Къул­л угъ ийи­дай йи­к ъар куь­тягь хьа­й и­ла, Зе­ке­ри ви­ч ин
23 

кІва­л из хъфе­на. 24  Са тІи­м ил вах­т у­н и­лай адан паб Эли­са­бат
кІва­чел за­лан хьа­на ва сиф­те­г ьан вад вац­ра кІва­л яй экъечІ­нач.
Ада лу­г ьуз хьа­на:
25 – Им Ал­лагь­д и ин­сан­рин ви­л ик айиб за­лай алу­д ун па­т ал­д и

авун­вай­ди я.

Ма­ла­ик­д и Май­ра­маз муш­т у­л ух гун

Эли­са­бат аял­дик кваз ру­г уд ла­г ьай варз хьа­йи­ла, Ал­лагь­ди
26-27 

Га­л и­лей­да* авай На­за­рет ше­г ьер­д из Да­вуд­ри­к ай* тир Юсу­фа*
ли­шан ку­т ун­вай Май­рам* тІвар алай ру­шан па­тав ма­ла­ик* Жаб­
ра­и л ра­к ъур­на. 28 Жаб­ра­и ­ла ата­на Май­ра­маз ла­г ьа­на:
– Са­ла­мар хьуй ваз! Ал­лагь­д из кІа­н и­д и! Реб­би* вахъ га­лаз я.
29  Жаб­ра­и ­лан га­фа­рин ван хьа­й и­ла, ви­ч и вич ква­да­рай ру­ша

ибур вуч га­фар ятІа лу­г ьуз фи­к и­рар аву­на.

30  – Ки­ чІе же­м ир, Май­рам, – ла­г ьа­на ма­ла­и к­д и, – вун Ал­
лагь­дин бе­ре­кат­дик* акат­на­ва. 31 Ин­г ье, вун ру­фу­нал за­лан же­да,
ву­на хва ха­да, Адал­н и Иса тІвар эциг. 32 Ам чІе­х и кас же­да, Адаз
Ви­ри­да­лай Ви­н из­дан Хва лу­г ьу­да. Реб­би Ал­лагь­д и Ам Адан
бан-бубайрикай тир Да­ву­дан тахтуна ацу­к ьар­да. 33 Ада Якьу­бан*
не­сил­риз да­им па­чагь­вал ийи­да ва адан па­чагь­ви­лин эхир же­дач.
34 – Им же­дай кар яни? – жу­зу­на Май­ра­ма. – Зун гье­ле гъуь­

луьз фен­вай­ди туш эхир!

35 – Вун Пак Руьгь­д ин* эсер­д ик кваз же­да, – жа­в аб га­на ма­ла­

ик­ди. – Вун Ви­ри­да­лай Ви­низ­дан къуд­рат­дик акат­да. ГьакІ хьа­

йи­ла, ву­на ха­дай пак* Аял­д из Ал­лагь­д ин Хва* лу­г ьу­да. 36 Ин­г ье,
икьван гагь­ди эре­мек яз гьи­саб­за­вай ви му­к ьва­ди тир Эли­са­бат
кьуь­зуь кьи­л яй аял­д ик кваз ру­г уд варз я. 37 Ал­лагь­ди­лай алакь
ти­йи­дай са кар­н и авач.
38  – Зун Ал­ лагь­д ин лукІ я! – ла­г ьа­на Май­ра­ма. – Къуй гьа
ву­на ла­г ьай­вал хьу­рай!
Ма­ла­ик адан па­та­вай хъфе­на.

Май­рам Эли­са­ба­тан па­тав фин

Гьа ида­лай кьу­л ухъ са тІи­мил йи­к ъа­ри­лай Май­рам*, экъечІ­
39 

на, та­диз Ягьу­дат­д ин* дагъ­д ик квай са ше­г ьер­диз фе­на. 40  Ада,
Зе­ке­ри­д ин кІва­л из ата­на, Эли­са­ба­таз са­лам га­на. 41  Май­ра­ман
са­лам­д ин га­фар ван хьа­й и­ла, Эли­са­ба­тан бе­ден­д ик квай аял
юза­на, Эли­са­бат Пак Руьгь­дай* ацІа­на.
Лу­кІа 1  142
42  Ада ван алаз ла­г ьа­на:

– Ви­ри па­па­ри­лай гзаф Ал­лагь­дин нуьс­рет алай­ди!

Ви бе­ден­дик квай аял­дал­ни Ал­лагь­дин нуьс­рет ала.

Зи Реб­би­д ин* ди­де зи па­тав атун – им заз гьи­най жа­г ъай

43 

бахт я! 44 Ви са­лам­д ин сес зи япа­ри­х ъ га­л у­к ьай­ла, зи бе­ден­дик

квай аял­дик шад­ви­лин юзу­нар акат­на­ва. 45 Реб­би­ди ваз ла­гьай­бур
кьи­лиз акъат­дай­дан чІа­лахъ хьа­й и вун бах­та­вар* я.
46 Май­ра­ма­н и ла­г ьа­на:

– РикІ ацІур­на ал­хиш­да за Реб­би­диз,

47 Руьгь* шад я зи хи­лас ийир Ал­лагь­дал,
48 Ви­чин та­бий лукІ акур­дал ца­ва­рай,
ги­ла ви­ри не­сил­ра зи бах­ту­нин
49 та­риф гьат­да. Къуд­рат Авай­да ша­фа­къатi
аву­на заз багъиш, пак я ТІвар Адан.
50 Гьар де­вир­да Ада ви­чин ре­гьим­дик
Ви­чи­х ъай ки­чІе­бур ку­таз­ва.
51 Ада Ви­чин къу­ват авай гъи­лел­ди
лав­г ъа ри­кІер авай ксар чу­кур­на.
52 Гьу­кум гвай­бур тахтунилай га­дар­на,
усал тир­бур Ада ви­низ хкаж­на.
53 Ава­чир­даз га­на Ада мал-девлет,
дев­лет авай­бур ту­на гъи­лер ичІи яз.
54-55 Ада фе­йи чІа­ва­ра чи бу­бай­риз,
Ибра­гьи­маз ва гьакІ адан ве­лед­риз,
эбе­ди яз гу­да лу­гьуз хи­ве кьур
ре­гьим ри­кІел хве­на, Ви­чин къул­лугъ­да
акъваз­на­вай Ис­ра­и л­диз куь­мек­на.

Эли­са­ба­тан кІва­ле пуд варз кьван акъу­дай­да­лай кьу­л ухъ

56 

Май­рам эл­к ъве­на ви­ч ин кІва­л из хъфе­на.

Ягья пай­г ъам­бар ди­де­д из хьун

Эли­са­ба­та аял ха­дай вахт алукь­на – адаз га­да хьа­на. 58 Реб­би­
57 

ди* адаз зур­ба мер­г ье­мет аву­на ла­г ьай ван хьа­йи къун­ш ий­ри­н и

i 1:49 Ша­фа­к ъат – Ал­лагь­д и ра­к ъур­на­вай ре­г ьим, куь­мек.

 143 Лу­кІа 1 

мукьва-кьилийри адахъ га­лаз шад­ви­лер аву­на. 59  Аял хьа­й и

муь­ж уьд ла­г ьай юкъуз абур ам суьн­не­т из ата­на, абу­руз аял­дал
ви­чин бу­ба Зе­ке­ри­д ин тІвар эци­г из кІан хьа­на. 60 Амма аял­дин
ди­де ра­зи хьа­нач:
– Ваъ, адан тІвар Ягья* же­да.
61 – Ви мукьва-кьилийрик и тІвар алай кас хьа­й и­д и туш, – ла­

гьа­на абу­ру 62 ва аял­дин бу­ба­ди­вай иша­рай­рал­ди* адал гьи­х ь­т ин

тІвар эциг­да ла­г ьа­на ха­бар кьу­на.
63  Зе­ке­ри­д и кьул тІа­лаб­на, адал: «Адан тІвар Ягья я» ла­г ьа­на

кхье­на. Ви­ри мягь­тел хьа­на амукь­на. 64 Зе­ке­ри­диз гьа­сят­да чІал

ах­к ъат­на ва ада Ал­лагь­д из шу­к у­рар ийиз хьа­на. 65 Инал Зе­ке­ри­
дин къуни-къуншийрик кичІ акат­на ва инал хьа­йи крар ви­ри
Ягьу­дат­дин* дагъ­дик квай чкай­рин ин­сан­рин си­ве­ра гьат­на. 66 И
кар­ди­кай ван хьа­й и­бу­ру и Шад Ха­бар* чпин ри­к Іе хуьз хьа­на.
Абу­ру чпи чпик: «И аял­д и­к ай вуж же­да­тІа?» – лу­г ьуз фи­к ир­за­
вай. Гьа­к ъи­к ъат­да­н и, Ал­лагь­д ин къу­ват гьа­дахъ га­лай.
67 Ягь­я ­д ин бу­ба Зе­ке­ри, Пак Руьгь­д ин* эсер­д ик кваз, пай­г ъам­

бар* хьиз ра­хаз эгечІ­на:

68 – Шу­кур хьу­рай Реб­би­диз, Ис­ра­и л­дин* Ал­лагь­диз

Ви­чин халкь­дал кьил чІу­г ур, ам хи­ла­сиз.
69-71 Адан пак* тир пай­г ъам­бар­рин ме­цел­ди
хи­лас­да лу­гьуз чи халкь душ­ман­рин
ва гьакІ­ни чун та­кІан­бу­рун гъи­ли­кай
чаз лап фад­лай хи­ве кьур­вал Реб­би­ди,
Ада чаз чун хи­лас­дай гуж га­на
Ви­чин лукІ Да­ву­дан пак ве­лед яз,
72 чи бу­бай­рал ре­гьим къу­рун па­тал­ди,
ри­кІел алаз ви­чин пак тир Икь­рар­ни,
73-75 Ибра­гьи­маз* Ви­чи кьур кьин ри­кІе­ваз,
хуь­да лу­гьуз чун ми­дяй­рин па­ц у­кай,
гу­да лу­гьуз чаз да­и ­ман мум­кин­вал
Ви­чиз пак яз, гьахъ-михьи яз къул­лугъ­дай.
76-78 Ви­ри­да­лай Ви­низ Тир­дан пай­г ъам­бар
ла­гьай тІвар ваз гу­да, ба­ла, вун Адан
фи­да ви­лик кваз, халкь хи­лас хьу­ну­хьин
ца­вар ацІай ре­гьим­див чи Ал­лагь­ди
гъил къах­чу­нин гу­нагь­ри­лай ин­сан­рин
муш­ту­лу­хар, чир­ви­лер, Шад Ха­бар гуз,
Лу­кІа 2  144

чи Реб­би­диз гь­яр­кьуь, дуьз рехъ гьа­зу­риз;

Адан ре­гьим цІи­йи йи­къан ярар яз
хкаж же­да, 79 чаз къе­ни рехъ ачу­хиз,
ми­чІи­ви­ле авай­даз ва ажал­дин
хъен­ди ки­чІе авур­бу­руз эквер гуз.

Аял чІе­х и жез­вай ва руьгь­дал­д и мягь­кем жез­вай. Ис­ра­и л­

80 

дин халкь­д ин ви­лик экъечІ­дай вахт алукь­дал­д и ада кьу­рум­ра

уьмуьр тух­ва­на.

Иса ди­де­д из хьун

2  Гьа йи­к ъа­ра, чи­лел алай кьван ин­са­нар си­я гь­д из къа­ч ун
1 

па­тал, АгъустІас па­чагь­д и­лай эмир ата­най. 2  Им Куь­руь­на

Суь­рия ида­ра ийиз­вай чІав тир. Сад ла­г ьай гъи­ле­ра халкь си­
ягь­диз къа­ч уз­вай. 3 Чпин тІва­рар кхьиз тун па­тал, ви­ри­бур чпин
ту­х ум­рин ше­г ьер­риз хъфе­най. 4 Га­ли­лей­дин* На­за­рет ше­г ьер­дай
Ягьу­дат­диз*, Да­вуд* па­чагь­д ин ва­тан тир Бет­ле­г ьем ше­г ьер­диз,
Да­ву­дан ту­х ум­ди­к ай тир Юсуф­н и* фе­на. 5  Ам аниз ада ли­шан
ку­т ун­вай Май­рам­н и* га­лаз чпин тІва­рар си­я гь­да тун па­тал фе­
йи­ди тир. Май­рам кІва­чел за­лан­за­вай. 6 Абур Бет­ле­гьем­да авай­ла,
Май­ра­маз аял же­дай вахт алукь­на. 7 Ада Хва – сиф­те Аял ха­на,
Ам пе­ке­рик ку­т у­на, мугь­ма­нар кьа­бул­дай кІва­ле чка та­х ьу­н из
ки­л иг­на, тІу­на эциг­на.
8  Абур акъваз­ на­в ай чка­д ин му­к ьув гвай чІу­ра йи­физ чпин
суь­руь­яр хуьз­вай чу­ба­нар авай. 9 Сад­ла­г ьа­на абу­рун ви­лик Реб­
би­дин* ма­ла­ик* акъат­на. Абур алай чка Реб­би­д ин къуд­рат­д ин
ну­ра­ри экуь аву­на. Абу­руз кІе­ве­лай ки­чІе хьа­на. 10 Амма ма­ла­
ик­ди ла­г ьа­на:
– Ки­чІе же­мир, за квез Ис­ра­и л­дин* ви­ри ин­са­нар ша­дар­дай
зур­ба муш­т у­л ух гуз­ва: 11 къе Да­ву­дан ше­г ьер­да куь Хи­лас­к ар –
Реб­би Ме­сигь* ди­де­диз хьан­ва. 12 Им­ни квез иша­ра*: тІу­най квез
пе­ке­рик ку­т ун­вай Аял жа­г ъи­да.
13 Сад­ла­г ьа­на ма­ла­и к­д ин па­т ав Ал­лагь­д из шу­к у­рар ийиз-ийиз

атай ца­ва­рин гзаф кьу­ш у­нар пай­да хьа­на:

14 – Шу­к ур хьуй ца­ва­рал­лай Ал­лагь­д из! – ла­г ьа­на абу­ру. – Адаз

хуш ин­са­нар авай чи­лел ис­л ягь­вал хьу­рай!

15 Ма­ла­и ­к ар ца­в а­рал хъфей­ла, чу­бан­ри са­да са­даз ла­г ьа­на:

– Ша чун Бет­ле­г ьем­д из фин, ана вуч хьа­натІа ки­л и­г ин. Чаз
Реб­би­д и вуч ма­л ум­на­ва­тІа акван.
 145 Лу­кІа 2 

Та­ди кваз аниз атай абу­руз Май­рам, Юсуф ва тІу­на авай Аял
16 

жа­г ъа­на. 17 Би­цІек акур­ла, чу­бан­ри ма­ла­ик­ди чпиз Ада­кай ла­гьай

га­фар анал алай­бу­руз тик­рар хъу­ву­на. 18 Чу­бан­рин их­ти­ла­тар ван
хьа­й и ви­ри мягь­тел хьа­на. 19  Амма Май­ра­ма ибур ви­ри ви­ч ин
ри­к Іе хве­на, ибу­ру­к ай фи­к ир­за­вай. 20 Чу­ба­нар чпиз акур­дай ва
ван хьа­йи­дай Ал­лагь­д из шу­к у­рар ийиз-ийиз хъфе­на: ви­ри крар
абу­руз ла­г ьай жуь­ре­да кьи­ле фен­вай.
21 Аял ди­де­д из хьа­й и муь­ж уьд йи­к ъа­лай Ам суьн­нет аву­най ва

Адал Иса тІвар эциг­на. А тІвар ди­де­д ин ру­фу­на аял кьа­дал­ди

ма­ла­ик­ди га­йи­ди тир.

Иса Ал­лагь­д ин КІва­ле

Реб­би­ди* Му­са­диз* га­йи Къа­н ун­дал­ди* ми­х ьи­ви­лер­дай* адет
22 

кьи­лиз акъуд­дай вахт алу­к ьай­ла, Юсу­фа­н и* Май­ра­ма* Би­цІек

Реб­би­диз къа­л у­рун па­тал Яру­са­л им­д из гъа­на. 23-24 Гьа Къа­н ун­
да кхьен­вай­вал, гьар са сиф­те га­да аял Реб­би­диз та­л у­к ьар­на ва
кьве тІа­пІас ва я кьве же­г ьил лиф къур­банд га­на кІан­за­вай­ди я.
25 Гьа вах­т ун­да Яру­са­л им­да Суь­ме­г ьал лу­г ьу­дай кас аваз хьа­на.

Ам гьахъ-михьи ва Ал­лагь ри­к Іел алай­д и тир, вич­н и Ис­ра­и л*

гъа­ма­ри­кай азад же­дай югъ ату­нал вил алай, Пак Руьгь* акат­
на­вай ин­сан тир. 26 Реб­би­д ин Ме­сигь* ви­ле­рал­ди так­у н­маз вич
ре­к ьин ти­йи­дай­д и адаз Пак Руьгь­д и ла­г ьан­вай.
27 Суь­ме­г ьал Руьгь­д ин* эсер­д и Ал­лагь­д ин КІва­л из* гъа­на. Чпин

Би­цІек па­тал Му­са­дин Къа­н ун­да къа­л ур­на­вай къай­да­яр кьи­лиз

акъу­д из, Иса­д ин ди­де­н и бу­ба Ал­лагь­д ин КІва­л из гьа­х ьай­ла,
28  Суь­ме­г ьа­ла абу­ру­в ай аял къа­ч у­на гъи­ле­рал кьу­на, Ал­лагь­д из

шу­к у­рар аву­на ва ла­г ьа­на:

29 – Заз га­йи гаф Ву­на кьи­лиз акъуд­на,

Ви­ри Их­ти­яр­рин Иеси,
ги­ла На заз рух­сат гу­да,
30-31 Зи ви­ле­риз ви­лик ви­ри хал­кьа­рин
На гьа­зу­рай Хи­лас­вал аку­на.
32 Гьар са халкь­диз рехъ къа­лур­дай экв гу­да,
Ви халкь Ис­ра­и л­дал гъи­да Ада бар­кал­ла.

Аял­дин бу­ба­н и ди­де Ада­к ай авур их­т и­лат­ри мягь­те­лар­най.

33 

Суь­ме­г ьа­ла абу­руз хийир-дуьа* аву­на, Аял­дин ди­де Май­ра­маз

34 

ла­г ьа­на:
Лу­кІа 2  146

– Ин­г ье, и аял­ди­кай Ис­ра­и л­да гзаф­бур агъуз ва ви­низ хьу­нин

се­беб же­да. Ада­к ай Ал­лагь­д и ган­вай, амма гзаф­бу­ру кьа­бул ти­
йи­дай иша­ра* же­да. 35 Гьа идал­д и абу­рун ри­к Іе­ра вуч ава­тІа ачух
же­да. Ваз, ла­г ьай­тІа, рикІ атІай кьван тІар же­да.
36 Инал Аше­ран та­й и­фа­д и­к ай тир Фа­н у­и ­лан лап кьуь­зуь хьан­

вай руш Гьай­на алай. Ам Ал­лагь­д ин ме­це­лай ра­ха­най. Гъуь­л уьз

фе­йи­да­лай кьу­л ухъ ада ви­ч ин итим­д ихъ га­лаз са­нал ирид йи­суз
уьмуьр тух­ва­най. 37  Ам кьуд­к ъан­н и кьуд йис хьан­вай хен­де­да
тиртІа­ни, ада, Ал­лагь­дин КІва­ле жез, йифди-югъди дуь­а­яр* ийиз,
сив хуьз* Ал­лагь­д из къул­л угъ ийи­дай. 38  Гьа­н ­на гьа вах­т ун­да
Аял­дин диде-бубадин па­тав ата­на, ада Ал­лагь­диз шу­к у­рар аву­на
ва ада Яру­са­лим азад аву­нал вил алай кьван­бу­руз та­за аял­ди­кай
их­т и­ла­тар ийиз хьа­на.
39  Реб­би­д ин Къа­н ун­да кхьен­вай­вал, ви­ри ла­зим крар аву­на
куь­тягь хьа­й и­ла, абур Га­л и­лей­д из*, чпин На­за­рет ше­г ьер­д из
хта­на. 40 Аял къвер­да­вай чІе­х и жез­вай, ва къвез-къвез къу­ват­да
ва ка­мал­да гьат­за­вай. Ам Ал­лагь­д ин нуьс­рет­дик* квай.
41  Гьар йи­суз Адан диде-буба Яру­с а­л им­д из Пе­с агь су­в а­рик*

фи­дай. 42  Къай­да яз, су­ва­рик Яру­са­лим­диз фи­дай­ла, абу­ру аниз

цІи­к ьвед йи­са авай Иса сад ла­г ьай гъи­ле­ра тух­ва­най. 43 Су­ва­рин
йи­к ъар куь­тягь хьа­на, абур эл­к ъве­на хквез­вай­ла, га­да Иса Яру­са­
лим­да амукь­на. Ам хквен ти­йиз­вай­ди Адан диде-бубадиз эвел­дай
чир хьа­на­чир. 44 Абу­ру Ам ма­са­бу­рухъ га­лаз хквез­ва же­ди ла­г ьа­на
фи­к ир­най. Амма са йи­к ъан рехъ атІай­да­лай кьу­л ухъ, абур мукьва-
кьилийринни та­ниш­рин ара­да га­да­дихъ къе­к ъвез хьа­най. 45 Ам жа­
гъун та­вур­ла, Адахъ къе­къвез эл­къве­на Яру­са­лим­диз хъфе­най. 46 Пуд
йи­к ъа­лай абу­руз Ам, Ал­лагь­дин КІва­ле му­а л­лим­рихъ яб ака­лиз ва
абу­рун ви­лик су­а ­лар эци­г из, абу­рун ара­да ацукь­на­ваз жа­г ъа­най.
47 Иса­д ин ван хьа­й и­бур Адан акьул­дал ва Ада гуз­в ай жа­в аб­рал

гьей­ран тир. 48 Ам акур­ла, ди­де­н и бу­ба мягь­тел хьа­на амукь­на.

– Я Хва, – ла­г ьа­на ди­де­д и, – Ву­на чаз вуч аву­на? Ви бу­ба­н и
Зун ри­к Іик гъа­ла­ба кваз Вахъ къе­к ъвез хьа­на.
49 – Куьн Захъ ву­ч из къе­к ъве­на? – жа­в аб га­на Иса­д и. – Зун Зи

Бу­ба­дин* кІва­ле хьа­на кІан­за­вай­д и квез чиз­ва­чир­н и?

50 Амма абур Иса­д и ла­г ьай га­фа­рин гъа­вур­да гьат­нач. 51 Ам абу­

рухъ га­лаз эл­к ъве­на На­за­рет­д из хта­на. Иса­ди абу­ру ла­г ьай вуч
хьа­й и­тІа­н и ийиз­вай. Адан ди­де­д и Яру­са­л им­да хьа­й и агь­ва­лат
ри­к Іел хве­на. 52 ЧІе­х и жер­да­вай Иса­дин ка­мал гзаф, Ал­лагь­ди­ни
ин­сан­ри Адахъ ийиз­вай ма­й и­лар ар­т ух жез­вай.
 147 Лу­кІа 3 

Ягья пай­г ъам­бар­д ин чир­вал

(МатІ. 3:1-12; Мрк. 1:1-8; Ягь. 1:19-28)

3  Ти­б е­ра Рим­да* па­чагь­в ал ийиз­в ай цІу­в ад ла­г ьай йи­суз

1 

Пун­тІи Пи­ла­тІа* Ягьу­дат­да* сер­дер­вал, Гьи­ру­да* Га­ли­лей­да*

гьа­к им­вал, адан стха Фи­л и­пІа Иту­рат­да ва Та­ра­х ан ви­ла­я т­да
гьа­к им­вал, Луь­са­на­н и Аби­л и­ней­да гьа­к им­вал ийиз­вай. 2 Гьа и
бе­ре­да Гьай­нас ва Ка­яф кьи­л ин ха­ха­мар* тир. Гьа чІа­вуз Зе­ке­
ри­дин хва Ягья* кьу­рум­да авай. Ана адаз Ал­лагь ви­чихъ га­лаз
ра­хай ван хьа­на. 3 Яр­дан ва­цІун па­та­рив гвай чи­ле­ра къе­к ъвез,
ада ин­сан­риз куьн Ал­лагь­д ин ре­к ьел ша*, и кар кьи­ле ту­х у­н ин
ли­шан яз цик ака­х ьун къа­ч у* ва гьа чІа­вуз Ал­лагь­ди кве­лай гъил
къах­ч у­да лу­г ьуз вязер-несигьатар гуз­вай. 4 ГьакІ хьа­йи­ла, Яшай
пай­г ъам­бар­дин* ктаб­да икІ кхьен­вай:

«Кьу­рум­да гьа­рай­за­вай­дан ван чкІи­да:

„Реб­би­диз рехъ гьа­зу­ра,
Адан рехъ дуьз­ди ая.
5 Гьар са де­ре ацІур хъия,
дагъ­ни те­пе дуь­зен ая.
Па­тахъ ре­кьер дуь­зар хъия,
хан­вай ре­кьер цІал­цІам хъия.
6 Гьа чІа­вуз чан алай гьар са­даз
Ал­лагь­ди гу­дай хи­лас­вал аква­да“»i.

Цик ака­х ьун къа­ч ун па­тал ви­ч ин па­тав атай­бу­руз Ягь­я ­д и

7 

лу­г ьу­дай:
– Эй гъуь­л ягъ­д ин къе­н яй акъа­т ай­бур! Ал­лагь­д и, хъи­л яй
ацІа­на, квез гу­дай жа­за­д и­к ай кве­вай ка­т из же­да ла­г ьай фи­к ир
куь кьи­ле­ра ни ту­на? 8  Къуй куь хъсан кра­рин май­вай­ри куьн
Ал­лагь­д ин ре­к ьел атан­вай­д и къа­л ур­рай! «Чи бу­ба Ибра­г ьим*
я», – лу­г ьуз ацукь­мир; за квез лу­г ьуз­ва хьи, Ал­лагь­ди­вай и къва­
нер­н и Ибра­г ьи­ман ве­лед­риз эл­к ъуь­риз же­да. 9  ЯкІв­н и датІа­на
та­ра­рин пу­на­рив гьа­зур я: хъсан май­ва­яр те­г ъи­дай гьар са тар
атІа­на цІуз га­дар­да.
10 Халкь­д и Ягь­я ­д и­в ай ха­бар кьаз хьа­на:

– Бес чна вуч авун ла­зим я?

i 3:4-6 Яшай 40:3-5.

Лу­кІа 3  148
11  – Нихъ кьве къат пе­рем ава­тІа, ава­ч ир­даз це, – жа­ваб гуз
хьа­на ада, – нихъ не­дай­д и ава­тІа, ава­ч ир­даз це.
12  Харж кІватІ­ дай­бу­ру­н и*, цик ака­х ьун къа­ч ун па­тал ата­на,
ада­вай жу­зу­на:
– Му­а л­лим, чна вуч аву­на кІан­да?
13  – Та­й и­нар­на­в ай­да­лай ар­т ух харж тІа­лаб­м ир, – жа­в аб га­на

Ягь­я ­ди.
14 Ада­в ай ас­кер­ри­н и ха­бар кьаз хьа­на:

– Бес чна́ вуч ийи­да?

– Халкь­ди­вай та­раш­м ир, са­дал­н и буьгь­тен ве­г ьи­мир, жу­ваз
га­йи гьа­к ъи­дал ра­зи хьухь, – жа­ваб га­на ада.
15 Халкь ва­ж иб тир са квел ятІа­н и вил алаз акъваз­на­в ай, абу­ру,

им Ягья Ме­сигь* ятІа лу­г ьуз, хи­я ­лар ийиз­вай.

16 Ягь­я ­д и, ви­ри­дахъ эл­к ъве­на, ла­г ьа­на:

– За квев цик ака­х ьун къа­ч уз та­да. Амма за­лай гзаф къуд­рат
авай­ди къве­да. Зун Адан кІва­чин къа­па­рин чІу­лар ахъа­йиз­ни ла­йих
туш. Ада квев Пак Руьгь­дик* ва цІук ака­х ьун къа­ч уз та­да. 17 Адан
йирф Ви­чин гъи­ле ава, Ада Ви­чин рат михь­да, га­тай къуьл Ви­чин
бе­гьер хуь­дай чка­диз кІватІ­да, нагъ­вар­ни хкахь ти­йи­дай цІал ку­да.
18  Гьа ихь­т ин гзаф га­фа­рал­д и ада Шад Ха­бар* ин­сан­рал ага­

кьар­з а­в ай ва гьакІ­н и абур чІа­ла­х ъар­з а­в ай. 19-20  Гьи­руд бег­д и
ви­чин стха­дин паб Гьи­ру­дат ви­ч из гъу­н из ки­лиг­на, Ягь­я ­ди ам
халкь­дин ви­лик бе­я­бур­на. Ада­лай­н и гъей­ри, Гьи­руд бег­ди авур
амай чІу­ру кІва­ла­хар­н и Ягь­я ­д и ви­нел акъу­диз хьа­на. Ви­лик­дай
ви­чи авур кьван чІу­ру крар бес та­х ьа­на, Гьи­ру­да Ягь­я ­н и къа­за­
мат­да тваз ту­на.

Исади цик ака­х ьун къа­ч ун

(МатІ. 3:13-17; Мрк. 1:9-11; Ягь. 1:32-34)
21 Ви­ри халкь­ди цик ака­х ьун къа­ч ур­да­лай* кьу­л ухъ Иса­ди­н и
цик ака­х ьун къа­ч у­най. Ада дуь­а ­яр* ийиз­вай­ла, ца­вар ахъа хьа­на.
22 Лиф­рен ши­к ил­да аваз Пак Руьгь* Иса­дал эвичІ­на. Ца­ва­рай: «Вун

Зи рикІ алай Хва я, Зи шад­вал Вал­д и я!» – лу­г ьу­дай сес чкІа­на.

Иса Ме­сигь­д ин ту­х ум

(МатІ. 1:1-17)
Ви­чин хи­ве авай кар­див эгечІ­дай­ла, Иса­дин къан­н и цІуд йис
23 

кьван тир. Халкь­ди Ам Эли­дин хва Юсу­фан* ве­лед тир­ди фи­к ир­за­
вай. Амай­бур Адан бан-бубаяр тир: 24 Ма­татІ, Ле­ви, Мел­гьи, Янай,
 149 Лу­кІа 4 

Юсуф, 25 Ма­тІа­тІи, Амус, На­г ьум, Гьес­ли, На­г ъай, 26 Ма­г ьатІ, Ма­
тІа­тІи, Ши­ми, Юсех, Ягьад, 27 Югь­нан, Ри­за, За­ру­ба­бел, Ша­ла­тил,
Не­ри, 28 Мел­гьи, Ади, КІу­сам, Эл­ма­дам, Эр, 29 Иса, Эли­гье­зер, Ярим,
Ма­татІ, Ле­ви, 30 Ши­м ун, Ягьуд*, Юсуф, Янам, Эли­а­к им, 31 Ме­лей,
Ме­нан, Ма­тІатІ, На­тан, Да­вуд*, 32 Ишай*, Абид, Ба­г ьас, Сал­ман,
Нагь­ш ун, 33  Ами­на­даб, Арам, Гьес­ран, Пе­рецІ, Ягьуд, 34  Якьуб*,
Исакь*, Ибра­г ьим*, Те­ра­г ь, На­хар, 35 Се­руг, Ре­г у, Пе­лег, Эбер, Ша­
лагь, 36  Къе­нан*, Ар­бах­шад, Шам, Нуьгь*, Ла­мех, 37  Ме­т у­ше­лагь,
Гье­н ух, Яред, Ма­г ьа­лал, Къе­нан, 38 Энаш, ШетІ, Адам*, Ал­лагь.

Кьу­рум­да си­нагъ авун

(МатІ. 4:1-17; Мрк. 1:12-13)

4  Пак Руьгь* акат­на­ваз Яр­дан вацІ га­лай па­тай хтай Иса гьа
1 

Пак Руьгь­ди кьу­рум­да къекъуьриз хьа­на. 2 Иб­лис ана яхцІур

юкъуз Ам ре­к ьяй акъу­д из алахъ­на. Гьа йи­к ъа­ра Иса­д и затІ­н и
тІуь­на­чир. ЯхцІур югъ ала­тай­ла, Адаз ги­ш ин хьа­на. 3  Иб­лис­ди
Адаз ла­г ьа­на:
– Вун Ал­лагь­д ин Хва* яз хьа­й и­ла, и къван фаз эл­к ъуьр­дай
эмир це.
4  – Ка­лам­да* кхьен­ва хьи, ин­сан­дал алай чан тек са фал­д и
туш, – жа­ваб га­на Иса­д и.
5  Иб­
л ис­д и Ам са кьа­к ьан дагъ­д из акъуд­на, са легь­зе­да Адаз
алем­дин ви­ри па­чагь­л у­г ъар къа­л ур­на, 6 Иса­диз ла­г ьа­на:
– И ви­ри па­чагь­л у­г ъар ва абу­рун хал­к ьа­рин гьуьрмет-хатур
гъа­на За Ви ви­лик эциг­да. Абур ви­ри зи их­т и­яр­да ава; зи ри­к Іиз
вуж кІан хьа­йи­тІа, абур за гьа­даз гу­да. 7 Ву­на заз икрам авур­тІа,
абур ви­ри ви­бур же­да.
8 Иса­д и жа­в аб яз ла­г ьа­на:

– Ка­лам­да кхьен­ва: «Жу­ван Реб­би* Ал­лагь­диз икра­ма, са Гьа­

даз къул­л угъ­н и ая»i.
9 Иб­л ис­д и Ам Яру­са­л им­д из тух­в а­на, Ал­лагь­д ин КІва­л ин* ви­

ри­да­лай­н и кьа­к ьан чка­дал хкаж­на, ла­г ьа­на:

– Вун Ал­лагь­д ин Хва яз хьа­й и­ла, ин­лай хкад­ра. 10  Ка­лам­да
кхьен­ва: «Вун сагъ-саламатдиз хуьн Ал­лагь­д и Ви­ч ин ма­ла­и к­
рин* хи­ве тва­да; 11 Абу­ру Вун, Ви кІвач къван­цихъ­н и га­л у­к ьар
та­ву­на, гъи­ле­рал кьу­на ту­х у­да»ii.

i 4:8 Ких­х ьей Къа­н ун 6:13.

ii 4:10-11 За­бур 90:11-12.
Лу­кІа 4  150

Иса­ди адаз жа­ваб яз ла­г ьа­на:

12 

– Ка­лам­да ла­г ьан­ва: «Ви­ри­дан Реб­би тир Ал­лагь си­нагъ ийи­

мир»i.
13 Иса те­м ягь­д ик ку­т у­на куь­тя­г ьай­ла, иб­л ис са кьа­дар вах­т ун­да

Ада­лай алат­на.
14 Руьгь­д и­вай* къу­ват къа­ч ур Иса Га­л и­лей­д из* хта­на; чка-чкада

Ада­кай гьар жуь­ре­д ин га­фар чкІа­на. 15 Ада си­на­г уг­ра* чир­ви­лер

гуз хьа­на, ин­сан­рин си­ве­ра Адан та­риф гьат­на.

Ха­йи ше­г ьер­да Иса кьа­бул та­вун

(МатІ. 13:53-58; Мрк. 6:1-4)
Иса Вич чІе­х и хьа­й и На­за­рет­д из хта­на. Киш юкъуз*, адет
16 

тир­вал, Ам си­на­г уг­д из* ата­на. Ана авай­бу­рун ви­л ик Ам къа­

рагъ­на Ка­лам* кІе­л у­н ив эгечІ­на. 17 Адав Яшай пай­г ъам­бар­дин*
къар­г ъу ву­га­на. Ада, къар­г ъу ахъай­на, ихь­т ин га­фар кхьен­вай
чка жа­г ъур­на, кІел­на:

18-19 «Зал Реб­би­дин* Руьгь* ала. Ам гуь­цІуьр я

ке­сиб­бу­руз Шад Ха­бар гуз, есир­риз
азад­вал гуз, буьр­кьуь­бу­руз экв хгуз,
хи­лас ийиз зу­лум­дик квай фа­къи­рар,
чи Реб­би­ди чІе­хи ре­гьим ийир вахт
хьан­вай­да­кай ха­бар гуз Зун ату­нин»ii.

Къар­г ъу акьал­на, Ам си­на­г уг­да къул­л угъ­за­вай­дав вах­га­на,

20 

Иса ацукь­на. Ви­ри­дан ви­лер Адал алай.

21 – Квез инал ван хьа­й и и пай­г ъам­бар­в ал къе кьи­л из акъат­

на, – лу­г ьуз хьа­на Иса­д и.

22 Ви­ри Иса­д ихъ га­лаз ра­зи яз, Адан си­вяй акъат­з а­в ай хуш га­

фа­рал мягь­тел хьан­вай.

– Ам Юсу­фан* хва туш­н и? – жу­зу­на абу­ру.
23 Иса­д и абу­руз ла­г ьа­на:

– Гьел­бет­да, куь­не Заз ми­сал­да авай­вал лу­г ьу­да же­д и: «Эй,

же­рягь! Сиф­те Жу­ва Жув са­г ъар хъия. Ина­н и, Жу­ван ва­тан­да,
Ке­фер­на­г ьум ше­г ьер­да Ву­на аву­на ла­г ьа­на чаз ван хьа­йи крар
тик­рар хъия».

i 4:12 Ких­х ьей Къа­н ун 6:16.

ii 4:18-19 Яшай 61:1-2.
 151 Лу­кІа 4 

– За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: ви­чин ва­тан­да вич пай­г ъам­бар*
24 

яз кьа­бул­на­вай са пай­г ъам­бар­ни авач, – да­ва­мар­на Иса­ди. – 25 За

квез авай­вал лу­гьуз­ва: Ил­ья­сан* де­вир­да пуд йис­ни зу­ра цав кІе­ви
хьа­йи­ла, ви­ри чил тир­вал чІе­х и каш гьат­на. И чІа­вуз Ис­ра­и л­да*
гзаф хен­де­да­яр авай, 26  амма Ал­лагь­д и Ил­ьяс Ис­ра­и л­дин ви­ри
хен­де­дай­рин па­тав ваъ, Си­д ун­д ин па­тав гвай Сар­фат ше­г ьер­да
авай са хен­де­да­диз куь­мек гуз ра­к ъур­на. 27 Элиш пай­г ъам­бар­дин
де­вир­да жу­зам* азар квай­бур­н и Ис­ра­и л­да гзаф авай, амма Ал­
лагь­ди абур ваъ, суь­ри­я ­ви Наъ­манi са­г ъар­на.
28 И га­фа­рин ван жез­в ай­ла, си­на­г уг­да авай ви­ри­дак хъел ака­

тиз хьа­на. 29 Абу­ру къа­рагъ­на Иса ше­г ьер­дай чу­к ур­на. Абу­ру Ам,
чар­ха­лай ве­г ьин па­тал, ше­г ьер алай пе­лен къе­рех­дал тух­ва­на.
30 Амма Иса абу­рун ара­дай экъечІ­на, Ви­ч ин рехъ кьу­на фе­на.

ЧІу­ру жин хку­д ун

(Мрк. 1:21-28)
Иса Га­ли­лей­дин* Ке­фер­на­г ьум ше­г ьер­диз эвичІ­на. Киш йи­
31 

къа­ра* Ада си­на­г уг­да* ин­сан­риз чир­ви­лер гуз­вай. 32 Ви­ри Адан

чир­ви­ле­рал гьей­ран хьан­вай, Адан га­фа­ра гьу­к ум авай­д и чир
жез­вай. 33 Гьа вах­т ун­да ана чІу­ру жин* квай са кас авай, ада­н и
кІе­виз гьа­рай­на:
34  – Яъ, Ваз ча­в ай вуч кІан­з а­в а, На­з а­р ет­ви Иса? Вун чи эхир

пу­чиз атан­вай­ди яни? Вун вуж ятІа заз чиз­ва. Вун Ал­лагь­дин
Пак­ди* я.
35 – Лал хьухь! ЭкъечІ адай! – эмир га­на Иса­д и. Адак акат­на­

вай жин­ж и ам си­на­г уг­д ин юкьвал яр­хар­на, са зи­я н­н и та­га­на,

ам ада­кай хкечІ­на. 36 Анал алай­бу­руз кІе­ви­да­каз таъ­сир аву­на.
– Им вуч ла­г ьай чІал я? – са-садаз лу­г ьуз хьа­на абу­ру. – Ада
Ви­ч ин чІе­х и их­т ияр­дал­д и чІу­ру жи­нер­риз эми­рар гуз­в а, ва
абур­н и Адан чІа­лаз ки­л иг­за­ва. 37  Ада­к ай ванер-сесер ви­ри па­
та­риз чкІа­на.

Гзаф­бур са­г ъа­рун

(МатІ. 8:14-16; Мрк. 1:29-34)
Си­на­г уг­дай* экъечІ­на, Иса Си­м у­нан кІва­лиз фе­на. Си­м у­
38 

нан яран ди­де­диз ифин­д и та­д и гуз­вай. Ана авай­бу­ру Иса­ди­вай

i 4:27 Наъ­ман – ви­ч ик жу­зам азар ака­тай ва вич Элиш пай­г ъам­бар­д и
са­г ъар хъу­вур Суь­ри­я ­д ин кьу­ш ун­рин кьил.
Лу­кІа 5  152

куь­мек тІа­лаб­на. 39 Иса­ди, адан па­тав ата­на, ифин алуд­на. Па­пан

ифин алат­на. Ам гьа­сят­да къа­рагъ­на, абу­рун кьилел-кІвачел эл­
къвез эгечІ­на.
40 Рагъ акІи­дай­ла, Адан па­т ав ин­сан­ри чпин кІва­ле­рай аза­рар

квай­бур гъиз хьа­на; Ада, гьар­да­лай гъил эл­к ъуь­риз, абур са­г ъар
хъи­йиз­вай. 41 Гзаф­бу­ру­кай хкат­за­вай жи­нер­ри* гьа­рай­за­вай: «Вун
Ал­лагь­дин Хва* я». Иса­д и абу­руз и га­фар лу­г ьун къа­да­г ъа ийиз­
вай, ву­чиз ла­г ьай­тІа абу­руз Ам Ме­сигь* тир­ди чиз­вай.

Иса­д и чир­ви­лер гун

(Мрк. 1:35-38)
42  Югъ алу­к ьай­ла, Иса ше­гьер­дай экъечІ­на кас­ни ава­чир чка­диз
фе­на. Ин­са­нар Адахъ къе­к ъвез хьа­на. Ам жа­г ъай­ла, абур Адал
чпин па­та­вай ма­са­н из хъфи­м ир лу­г ьуз, гьа­ва­лат хьа­на. 43 Амма
Иса­ди ла­г ьа­на:
– За ма­са ше­г ьер­ра­н и Ал­лагь­д ин па­чагь­ви­ли­кай Шад Ха­бар*
га­на кІан­да, Ал­лагь­д и Зун гьа и кар па­тал ра­к ъур­на­вай­ди я.
44 Ада фе­на Ягьу­дат­да* авай си­на­г уг­ра* Шад Ха­бар­д и­к ай муш­

ту­л у­хар гун да­ва­мар­на.

Ин­са­нар кьа­дай гъе­тя­г ъар

(МатІ. 4:18-22; Мрк. 1:16-20; Ягь. 1:35-51)

5  Сад­ра Иса Ге­ни­са­рат ви­рин къе­рех­дал алай­ла, Ал­лагь­ди­лай

1 

атай га­фа­рихъ яб ака­л из Адал халкь алтІуш хьан­вай. 2 Иса­

диз ви­рин къе­рех­дал кьве луьт­к ве аку­на; гъе­тягъ­ри луьт­к вей­
рай эвичІ­на чи­лер чуь­х уьз­вай. 3 Иса и луьт­к вей­ри­кай Си­м у­нан
луьт­к ве­да акьах­на, ада­вай ви­рин къе­рех­ди­вай са тІи­мил анихъ
гьа­л ун тІа­лаб­на; Ада луьт­к ве­да ацукь­на халкь­диз чир­ви­лер га­на.
4 Чир­ви­лер га­на куь­тя­г ьай­ла, Ада Си­м у­наз ла­г ьа­на:

– Луьт­к ве де­рин чка­дал гьа­ла ва чил вегь.

5 – Ус­таз, – жа­ваб га­на Си­м у­на, – чун йиф­д и алахъ­на, амма чаз

гьа­тай затІ­н и хьа­нач. Амма гьа Ву­на ла­г ьай­вал чна чил ве­г ьи­да.
6  ГьакІ авур­ла, абу­руз гзаф гъе­т ер гьат­на, чил са тІи­м ил пад

хьан­вай. 7 Чпиз куь­мек гун па­тал, абу­ру иша­рай­рал­ди* муь­к уь

луьт­к ве­да авай юл­даш­риз­н и эвер­на. Абур ата­на, кьве луьт­к ве­н и
гъе­те­рив акІ ацІур­най хьи, луьт­к ве­яр цин кІа­низ ягъиз са тІи­мил
амай. 8 Симун-Петрудиз и кар акур­ла, ам Иса­дин кІва­че­рик ярх
хьа­на ва ла­г ьа­на:
– За­кай яр­г ъаз хьухь, зи Агъа! Зун гу­на­г ьар* квай ин­сан я!
 153 Лу­кІа 5 

Ада икІ ави­л яй ла­г ьа­най хьи, адаз­ни адахъ га­лаз гъе­тер кьаз­
9 

вай­бу­руз кьун­вай кьван гъе­те­рин бул­вал акур­ла, хаф яна­вай.

10  Симун-Петруди юл­ даш­риз­н и – Зе­бе­де­я н ру­х ва­я р тир Якьу­
баз­н и* Ягь­я ­диз­н и* – ки­чІе хьан­вай.
– Ки­чІе же­мир, – ла­г ьа­на Иса­д и, – къе­н ин йи­к ъа­лай ва­кай
ин­са­нар кьа­дай гъе­тягъ же­да.
11 Кьве луьт­к ве­н и къе­р ех­д из акъуд­на, алай-алайвал ту­на, абур

Иса­дихъ га­лаз фе­на.

Жу­зам азар квай­д и са­г ъар хъу­вун

(МатІ. 8:1-4; Мрк. 1:40-45)
12 Сад­ра Иса са ше­г ьер­да авай­ла, Адан па­тав жу­зам* азар­д и
кьун­вай са кас ата­на. Ам Иса­дин ви­лик ярх хьа­на, Адаз ми­нет­на:
– Я Агъа! Ваз кІан хьа­йи­тІа, Ва­вай зун са­г ъар хъи­йиз же­да эхир!
13 – КІан­за­ва Заз, сагъ хъхьухь! – адак гъил кя­на ла­г ьа­на Иса­д и.

Ада­кай гьа­сят­да жу­зам хкат­на.

14 – Ки­л иг, – ла­г ьа­на Иса­д и, – гьич са­даз­н и чуькь­м ир, амма,

ха­хам­дин* па­тав фе­на, жу­ва жув гьа­даз къа­л у­ра. Ви азар хка­т у­
нин сагъ­л угъ­дай Му­са­дин* Къа­н ун­див* кьа­дай­вал, къур­банд­ни
гъваш. Гьа идал­д и вун ди­ри хъхьан­вай­д и чир хьу­рай.
15  ЯтІа­
н и, къвер­да­вай Иса­д и­к ай ван-сес ге­г ьенш­д из чкІа­на.
Гзаф кьа­дар ин­са­нар, Адаз яб гуз ва чпик квай аза­рар хку­д ун
па­тал, Адан па­тав къвез хьа­на. 16  Амма Ам дуь­а ­яр* авун па­тал
кьу­рум­диз фи­дай.

Фа­л уж­д и яна­вай­д и са­г ъар хъу­вун

(МатІ. 9:1-8; Мрк. 2:3-12)
Иса­д и чир­ви­лер гуз­в ай са юкъуз Га­л и­лей­д ин­н и*, Ягьу­
17 

дат­д ин* ви­ри хуь­ре­рай ва Яру­са­л им­дай атан­вай фа­ри­се­я р­н и*

Къанундин* му­а л­ли­мар Адан па­тав ацукь­на­вай. Реб­би­ди* Адаз
ин­са­нар са­г ъар хъи­й и­дай къу­ват­н и ган­вай. 18 Гьа чІа­вуз са шу­
муд кас­ди фа­л уж­д и яна­вай ин­сан зан­бу­раг­дал алаз гъа­на. Ам
абу­руз кІва­лиз тух­ва­на Иса­дин ви­лик эци­гиз кІан хьа­на. 19 Гзаф
ин­са­нар хьу­н из ки­л иг­на, чпи­вай ам кІва­л из ту­х уз та­х ьай­ла,
къа­вал акьах­на, абу­ру че­пей­рин ара­дай ам ме­сел алаз кІва­лин
юкьвал Иса­дин ви­л ик авуд­на. 20 Абу­рун иман* акур­ла, Иса­ди а
кас­диз ла­г ьа­на:
– Эй ин­сан, ви гу­нагь­ри­лай* гъил къах­ч ун­ва.
21 Тав­рат­дар­ри­н и* фа­ри­сей­ри чпин ара­да лу­г ьуз хьа­на:
Лу­кІа 5  154

– Ихь­т ин аси* их­т и­ла­тар ийиз им вуж хьу­рай? Тек са Ал­лагь­

ди­лай гъей­ри, гу­нагь­ри­лай ни­вай гъил къах­ч уз же­да?
22 Иса­д из абу­рун фи­к ир чир хьа­й и­ла, Ада абу­руз жа­в аб яз ла­

гьа­на:
– Ву­чиз куь­не куь ри­к Іе­ра ихь­т ин фи­к и­рар тун­ва? 23 Вуч лу­
гьун ре­г ьят я: «Ви гу­нагь­ри­лай гъил къах­ч ун­ва», я та­х ьай­тІа:
«Къа­рагъ, ах­лад?» 24  Амма Ин­сан­д ин Хцихъ* ви­ри­дан гу­нагь­
ри­лай гъил къах­ч у­дай их­т и­яр авай­д и квез чир хьун па­тал За и
фа­л уж­ди яна­вай­даз лу­г ьуз­ва: «Къа­рагъ, жу­ван мес­н и къах­ч у­на
кІва­лиз ах­лад!»
25 Амни гьа­сят­да къа­рагъ­на, вич алаз гъа­й и шал­та­н и къах­ч у­на,

Ал­лагь­диз шу­к ур ийиз-ийиз, ви­ри­дан ви­ли­кай тІуз ви­чин кІва­

лиз хъфе­на. 26 Анал алай­бур гзаф мягь­тел хьа­на. Абу­ру ки­чІе­ла
Ал­лагь­диз шу­к у­рар ийиз ла­г ьа­на:
– Къе чаз ала­мат­д ин крар аку­на.

Ле­ви­д и­кай Иса­д ин тил­миз хьун

(МатІ. 9:9-13; Мрк. 2:13-17)
27  Ин­лай Иса къа­рагъ­на хъфи­дай­ла, Адаз харж кІватІ­дай чка­
дал ацукь­на­вай Ле­ви аку­на.
– Зи гуь­г ъуь­на аваз ша, – ла­г ьа­на адаз Иса­ди.
28 Амни, ви­ри алай-алайвал ту­на, къа­рагъ­на Иса­д ин гуь­г ъуь­на

аваз фе­на. 29 Ле­ви­ди ви­чин кІва­ле Адаз хъсан тІуьн-хъун гьа­зур­на.

Ана харж кІватІ­дай­бур* ва абу­рухъ га­лаз жуьреба-жуьре ин­са­нар­
ни ата­на ацукь­на­вай. 30 Тав­рат­дар­ри­н и* фа­ри­сей­ри* на­ра­зи­вал
ийиз, Адан тил­м из­риз* ла­г ьа­на:
– Куь­не ву­чиз харж кІватІ­дай­бу­рухъ­н и гу­нагь­кар­рихъ га­лаз
са­нал ацукь­на тІуьнар-хъунар ийиз­ва?
31 Иса­д и абу­руз жа­в аб яз ла­г ьа­на:

– Же­рягь сагъ­бу­руз ваъ, на­чагъ­бу­руз ге­рек я; 32  Зун гьахъ-

михьибуруз ваъ, гу­нагь­к ар­риз «Ал­лагь­д ин ре­к ьел ша*» лу­г ьуз
атан­вай­ди я.

Сив хуь­ни­кай
(МатІ. 9:14-17; Мрк. 2:18-22)
Тав­рат­дар­ри­н и* фа­ри­сей­ри* Иса­д из ла­г ьа­на:
33 

– Ягь­я ­д ин* ва гьакІ­н и чи тил­м из­ри* мукьвал-мукьвал сив

хуьз* дуь­а ­яр* ийиз­ва, бес ву­ч из Ви тил­м и­зар нез-хъваз гьат­
на­ва?
 155 Лу­кІа 6 

– Чам га­лай ме­х ъе­рин мугь­ман­рив сив хуьз тун мум­к ин

34 

яни? – ла­г ьа­на Иса­д и. – 35 Амма са чІав ата­на, чпи­вай чам къа­
къуд­дай­ла, абу­ру сив хуь­да.
36 Инал Ада абу­руз са кьи­са* ахъай­на:

– ЦІи­й и пе­к и­н и­к ай атІа­н а цІу­ру пе­к и­н из пи­не са­д а­н и
ядач, цІи­й и­д и­н и къа­зун­да, цІи­й и­да­к ай атІа­н вай пи­не цІу­ру
пекинихъ га­лаз кьа­дач. 37  Гьич са­да­н и цІи­й и че­х ир куьгь­не
це­ле­риз ца­дач; че­х ир­д и куьгь­не цел хъит­к ьи­нар­да  – че­х ир­
ни авахь­да, цел­н и бар­батІ же­да. 38  Амма цІи­й и че­х ир цІи­й и
цел­це цун ла­зим я. 39  Куьгь­не че­х ир хъваз вер­д иш хьан­в ай
са кас­д из­н и цІи­й и­д и хъваз кІан же­дач, абу­ру лу­г ьу­да: «Ге­на
куьгь­не­д и хъсан я».

Киш йи­к ъан гъа­вур­да тун

(МатІ. 12:1-8; Мрк. 2:23-28)

6  Са Киш юкъуз* Иса Ви­чин тил­ми­зар­ни* га­лаз къуь­лер цан­вай

1 

ни­к Іяй тІуз физ­вай. Адан тил­миз­ри, кьи­лер атІуз, абур ка­па­
лай ийиз, тва­рар нез­вай. 2 Фа­ри­сей­ри­к ай* сад­бу­ру Адаз ла­г ьа­на:
– Куь­не Киш юкъуз къа­да­г ъа кар ву­ч из ийиз­ва?
3 Иса­д и жа­в аб га­на:

– Да­вуд* па­чагь­д из ва адахъ га­лай­бу­руз ги­ш ин хьан­вай­ла,

абу­ру вуч аву­на­тІа куь­не Ка­лам­дай* кІел­нач­н и ме­гер? 4 Да­ву­да
Ал­лагь­дин КІва­л из* гьахь­на, ха­хам­ри­лай* гъей­ри са­даз­н и не­
дай их­ти­яр ава­чир, Реб­би­дин* ви­лик же­дай фар къа­ч у­на ви­чини
тІуь­на, га­лай­бу­руз­н и га­на.
5 Ада да­в а­мар хъу­ву­на:

– Ин­сан­дин Хва* Киш йи­к ъан­н и Агъа я.

Киш юкъуз са­г ъар хъу­вун

(МатІ. 12:9-14; Мрк. 3:1-6)
Гуь­г ъуь­н ин Киш юкъузни* Иса си­на­г уг­диз* фе­на, чир­ви­лер
6 

га­на. Ана эр­чІи гъил члахъ хьан­вай са итим авай. 7  Фа­ри­се­яр­

ни* тав­рат­да­рар* ви­лер атІум­на, Иса­д из ки­лиг­за­вай. Ада Киш
юкъуз ин­са­нар са­г ъар хъу­ву­най­тІа, абу­руз Адак тах­сир ку­та­дай
са багь­на жа­г ъи­дай. 8  Амма Иса­д и, абу­рун ни­я т чиз­ваз, члахъ
гъил га­лай кас­диз ла­г ьа­на:
– Ви­ри­даз аква­дай­вал юкьвал акъваз.
Амни къа­рагъ­на юкьвал ата­на.
9 Ах­па Иса­д и амай­бу­руз ла­г ьа­на:
Лу­кІа 6  156

– За кве­вай ха­бар кьаз­ва: Киш юкъуз хъсан­вал авун ла­зим

яни, та­х ьай­тІа – пис­вал? Уьмуьр хуь­да­ни, та­х ьай­тІа ам пуч­да­ни?
10 Абу­руз ви­ри­даз вил яна, Иса­д и гъил члахъ кас­д из ла­г ьа­на:

– Ви гъил инихъ ая.

Ада ви­чиз ла­г ьай­вал аву­на. Адан гъил, муь­к уь гъил хьиз, сагъ
хъхьа­на. 11  Иса­ди­к ай хъел ака­тай душ­ма­нар къа­па­рай акъат­на.
Иса­диз вуч ийин лу­г ьуз, абу­ру чпин ара­да мес­л я­тар аву­на.

ЦІи­к ьвед ил­чи хкя­г ъун

(МатІ. 10:2-4; Мрк. 3:13-19; Кр. 1:13)
12 Сад­ра Иса дуь­а ­я р* ийиз пе­лел хкаж хьа­на ва йиф­д и Ал­
лагь­д из дуь­а ­я р ийиз гьа­на амукь­на. 13  Югъ алу­к ьай­ла, Ада
Ви­чин тил­ми­зар* кІватІ­на, абу­ру­к ай цІи­к ьвед хкя­на ва абу­руз
ил­чи­яр* тІвар га­на: 14  Симун-Петрудизни адан стха Эн­ди­ре­яз,
Якьу­баз­н и* Ягь­я ­д из*, Фи­л и­пІаз­н и Бар­тІа­ла­ма­яз, 15  Ма­тІа­яз­н и
ТІу­ма­яз, Гьал­фе­я н хва Якьу­баз­н и Мил­лет­баз* ла­к Іаб алай Си­
му­наз, 16  Якьу­бан хва Ягьу­даз­н и*, гьакІ­н и Ам ма­са га­йи Ис­ка­
ри­я т Ягьу­даз.

Иса­д и са­г ъа­рун

(МатІ. 4:23-25; 12:15-16; Мрк. 3:7-12)
17 Иса абу­рухъ га­лаз пе­ле­лай эвичІ­на, са дуь­зен чка­дал акъваз­
на. Адан па­тав тил­ми­зар* ва ви­ри Ягьу­дат* тир­вал, Яру­са­лим­дай,
гьуь­л уьн къе­рех­да авай Туьрс­дай­ни Си­д ун­дай атан­вай гзаф кьа­
дар ин­са­нар акъваз­на­вай. 18 Абур Адахъ яб ака­лиз ва чпик квай
аза­рар хку­д из, чІу­ру жи­не­рар* квай­бур­н и чпик квай жи­не­рар
хку­д из атан­вай­бур тир; абур сагъ­н и хъжез­вай. 19  Иса­д ик гъил
кя­г ъиз ви­ри алахъ­на­вай, Ада­к ай къвез­вай къуд­рат­ди Адак гъил
кя­г ъай­ди гьар са тІал­д и­к ай са­г ъар хъи­й из­вай.

Иса­д ин хийир-дуьаярни агьа­рар

(МатІ. 5:3-12)
20 Иса­ди тил­миз­риз* вил яна ла­г ьа­на:
– Бах­та­вар* я куьн, затІ­н и ава­ч ир­бур, Ал­лагь­дин па­чагь­вал
куь­ди я!
21 Бах­та­вар я куь­н ­н и, къе каш чІу­г ваз­вай­бур, па­к а куьн тух же­да!

Бах­та­вар я куь­н ­н и, къе шехь­за­вай­бур, па­ка куьн хъуь­ре­да!

22  Бах­
та­вар я куь­н ­н и  – Ин­сан­д ин Хциз* ки­л иг­на, ин­сан­ри
куьн чпив агуд ти­йи­дай чІа­вуз, куьн абу­ру чу­к ур­дай чІа­вуз, квез
 157 Лу­кІа 6 

чпин та­кІан­вал къа­л ур­дай чІа­вуз, куь тІва­рар* кьа­цІур­дай чІа­вуз!

23 Гьахь­т ин югъ алу­к ьай­тІа, куь­не куь ри­к Іер алад­ра ва шад­ви­

лер ая, ву­ч из ла­г ьай­тІа ца­ва­рал квез Ал­лагь­д и зур­ба сав­к ьват
гьа­зур­на­ва. Куьн ху­рук ку­та­дай­бу­рун бу­ба­яр­н и ала­тай де­вир­да
пай­г ъам­бар­рихъ* га­лаз гьакІ хьа­й и­бур я.
24 Амма гуж я квез же­дай­ди, дев­лет авай­бур!
Квел куь бах­тар чи­лел­ла­маз агакь­на­ва.
25 Гуж я квез же­дай­ди, ис­ят­да тух­бур! Куьн ка­ша гьат­да.
Гуж я квез же­дай­ди, и за­ма­на­да хъуь­рез­вай­бур!
Яс авай­ла хьиз, куьн шехь­дай вахт къве­да.
26 Гуж я квез же­дай­ди,
ви­ри ин­са­нар кве­кай хъсан­диз ра­хаз хьа­йи­тІа:
ахь­тин­бу­рун бу­ба­яр­ни та­пан пай­г ъам­бар­ри­кай гьакІ ­
ра­ха­дай.

Душ­ма­нар кІан хьу­ни­кай

(МатІ. 5:39-42)
Амма яб гуз­в ай квез За лу­г ьуз­в а: жу­в ан душ­ма­нар кІан
27 

хьухь, куьн та­к Іан­бу­руз хъсан­в ал ая, 28  квез ля­нет ийиз­в ай­
бу­руз хийир-дуьа* ая ва куь ке­фи хаз­вай­бур па­тал Ал­лагь­д из
дуь­а ­я р* ая. 29  Ви хъвехъ ягъай­дахъ муь­к уь хъвехъ­н и эл­к ъуь­
ра; ви­не­лай алукІ­на­вай ви пе­кер къа­к ъуд­за­вай­даз ви пе­рем­
ни хтІу­н из ма­н ий­вал ийи­м ир. 30  Ва­вай тІа­лаб­за­вай гьар са­даз
це, ва­вай къа­ч ун­вай­д и эл­к ъве­на тІа­лаб хъи­й и­м ир. 31  Ин­сан­ри
куьн па­тал вуч аву­на кІан­за­ва­тІа, куь­не­н и гьа­бу­руз гьам ая.
32  Куьн кІан­ дай­бур квез­н и кІан­да­тІа, ида­к ай квез вуч су­в аб
же­да? Гу­нагь­к ар­риз­н и чеб кІан­дай­д и кІан же­да. 33  Куь­не квез
хъсан­вал ийиз­вай­бу­руз хъсан­вал ийиз­ва­тІа, ида­к ай квез вуч
су­ваб же­да? Гу­нагь­к ар­ри­н и гьакІ ийи­да. 34 Куь­не бурж их­т и­бар
алай­дав ву­г уз­ва­тІа, ида­к ай квез вуч су­ваб же­да? Гу­нагь­кар­ри­
ни гу­нагь­к ар­рив бур­ж у­на ву­г у­да, ах­па абу­ру­в ай гьа­к ьван­д и
вах­ч ун па­тал. 35 Амма квез жу­ван душ­ма­нар кІан хьухь, абу­руз
ви­ри хъсан­ви­лер ая. Эл­к ъве­на вах­г у­дай умуд авач­тІа­н и, бурж
ги­це; гьакІ хьа­й и­тІа, квез къвез­вай пиш­кеш­н и зур­ба­д и же­да
ва куь­н ­н и Ца­в а­рал­лай­дан ая­лар тир­д и чир же­да. Чпиз авур
хъсан­вал чир те­же­дай­бур па­тал­н и, чІу­ру ксар па­тал­н и Ца­ва­
рал­лай­дахъ мер­г ье­мет ава. 36  Куь Бу­ба­д ихъ* гьикІ мер­г ье­мет
ава­тІа, квехъ­н и гьакІ мер­г ье­мет хьухь.
Лу­кІа 6  158

Ма­са­дак ду­ван аву­ни­кай

(МатІ. 7:1-5)
37 Куь­не ма­са­дан ду­ван аква­мир, Ал­лагь­ди куь ду­ван­н и аква­
дач; куь­не айи­бар ку­т ун та­вурт­Іа, Ал­лагь­д и квек­н и айи­бар
ку­та­дач; куь­не гъил къах­ч ур­тІа, Ал­лагь­ди­н и кве­лай гъил къах­
чу­да. 38 Куь­не­н и це, Ал­лагь­д и квез­н и гу­да, ар­т ух­н и алаз, ацІай
ки­ле­дал­д и гу­да; куь гин ацІу­рай­да­лай гуь­г ъуь­н из гъил илис
хъу­ву­на къва­ла­ри­лай алахь­дай­вал мад ала­ва хъи­й и­да; куь­не
гьи­х ь­т ин уьлч­ме­дал­д и алцу­май­тІа, квез­н и гьахь­т ин уьлч­ме­
дал­ди ал­ц ум­да.
39 Иса­д и абу­руз са кьи­са* ахъай­на:

– Буьр­к ьуь­да­вай буьр­к ьуь­даз рехъ къа­л у­риз же­да­н и? Абур

кьвед­ни фу­руз ават­дач­ни? 40 Тил­миз* ви­чин му­а л­лим­ди­лай ви­не
хьун мум­к ин туш. Амма чир­ви­лер кьи­лиз акъу­дай гьар са кас ви­
чин му­а л­лим­дин де­ре­жа­див агакь­да. 41 Жу­ван ви­ле авай чу­к ьван
так­ваз, ву­чиз ваз ви стха­дин ви­ле авай кьал аква­да? 42 Я та­х ьай­тІа,
жу­ван ви­ле авай чу­к ьван так­ваз, ва­вай ви стха­диз къа­ла за ви
ви­ле авай кьал акъуд­да лу­г ьуз же­да­н и? Кьве чин алай­ди! Сиф­те
жу­ван ви­ле авай чу­к ьван акъуд, ах­па ваз, жу­ван стха­дин ви­ле
авай кьал гьикІ акъуд­да­тІа, гьам аква­да.

Та­ра­ри­кай­ни май­вай­ри­кай
(МатІ. 7:17-20; 12:33-35)
ЧІу­ру май­ва гъи­дай хъсан тар те­жер­вал, чІу­ру та­ра­вай хъсан
43 

май­ва­н и гъиз же­дач. 44 Гьар са тар ви­ч ин май­ва­ди­лай чир же­да.

Къу­к ъва­дин ва­ла­лай ин­ж ил атІу­дач, къа­ра­т и­кен­ди­лай­н и – ци­
пицІ. 45 Хъсан ин­сан­ди хъсан­вал ви­чин ри­кІин ха­зи­на­дай къа­ч у­на
ийи­да, пис ин­сан­д и пис­вал – ви­ч ин пис ри­к Іяй. Ри­к Іе авай­ди
ме­цел же­да.

Мягь­кем ва гъуьр­г ъуь хан­дакІ­ри­кай

(МатІ. 7:21-27)
За лу­гьуз­вай­ди куь­не ти­йиз хьа­йи­ла, ву­чиз куь­не Заз «Я Агъа!
46 

Я Реб­би*!» лу­г ьуз­ва? 47  Зи па­тав къвез­вай гьар сад, Зи Га­фа­риз

яб гуз­вай ва абур кьи­л из акъуд­за­вай гьар са кас низ ух­шар ятІа,
За квез лу­г ьуз­ва: 48 ам, кІвал эциг­дай­ла хан­да­к Іар де­рин­диз яна,
кІва­л ин би­не къван­цел эци­гай ин­сан­д из ух­шар я. Ата­на сел­
ди бас­ру­хай­ла, гьа кІва­л из зи­я н гуз хьа­нач, ву­чиз ла­г ьай­тІа ам
 159 Лу­кІа 7 

хъсан­диз эциг­на­вай. 49 Амма га­фа­риз яб гуз, абур кьи­лиз акъуд

ти­йиз­вай­ди хан­дакІ ава­ч из кІвал чи­ле­лай эциг­на­вай кас­диз ух­
шар я. Ци бас­рух­на­маз­ни адан кІвал гьа­сят­да чкІа­на. КІва­ли­кай
ан­жах ха­ра­пІа­яр амукь­на.

Вач-хъша са­г ъар хъу­вун

(МатІ. 8:5-13)

7  Яб гуз­вай халкь­д из лу­г ьу­дай га­фар ра­ха­на куь­тягь­на, Иса

1 

Ке­фер­на­г ьум­диз фе­на. 2 Рим­дин* ас­кер­рин кьи­ле авай са­дан

рикІ алай вач-хъша на­чагъ хьа­на ре­к ьи­дай гьал­да авай. 3  Адаз
Иса­ди­кай ван хьа­йи­ла, ата­на ви­чин вач-хъша са­г ъар хъия лу­гьуз,
ада чу­вуд­рин* агъ­са­к ъа­лар Иса­д ин кьи­л ив ра­к ъур­на. 4 Иса­дин
па­тав ата­на, абу­ру Ада­вай кІе­ве­лай тІа­лаб­на:
– И ин­сан Ву­на куь­мек аву­н из ла­й их авай кас я. 5  Адаз чи
халкь кІан­да ва ада чаз си­на­г уг* эциг­на.
6  Иса абу­рухъ га­лаз фе­на, амма Ам кІва­л из му­к ьва хьа­й и­ла,

ас­кер­рин кьи­ле авай­да Адан па­тав ви­ч ин дус­тар ра­к ъур­на ва

Адаз икІ ая ла­г ьа­на:
– Икрагь же­мир, зи Агъа, Вун зи кьи­лив зи кІва­лиз ату­низ зун
ла­йих туш. 7 Я Ви па­тав­н и зун ата­нач, ву­ч из ла­г ьай­тІа Ви ви­лик
экъе­чІиз­н и зун ла­й их авай кас туш. ЯтІа­н и зи вач-хъша сагъ
хъи­йи­дай са гаф лагь. 8 Зун ма­са­дан гъи­л ик квай ин­сан ятІа­н и,
захъ жу­ваз та­бий ас­ке­рар­н и ава; абу­ру­к ай са­даз за «Алад» ла­
гьай­тІа, ам фи­да; муь­к уь­даз «Инал ша» ла­г ьай­тІа, ам къве­да; зи
вач-хъшадиз «И кар ая» ла­г ьай­тІа, ада ам гьа­сят­да ийи­да.
9  И га­фар ван хьа­й и Иса мягь­т ел хьа­на ва эл­к ъве­на Ви­ч ихъ

га­лаз къвез­вай ин­сан­рин кІе­ретІ­д из ла­г ьа­на:

– За квез лу­г ьуз­ва хьи, Ис­ра­и лда­н и* заз икьван Захъ иман*
ийиз­вай са кас­н и аку­нач.
10 Иса­д ин па­т ав ра­к ъур­на­в ай­бур кІва­л из хтай­ла, абу­руз азар­д и

кьун­вай­ди сагъ хъхьан­ваз жа­г ъа­на.

Иса­д и хен­де­да­д ин хцел чан хкун

Са кьа­дар йи­к ъа­ри­лай Иса На­и н ше­г ьер­диз фи­дай­ла, Адахъ
11 

га­лаз Адан тил­м и­зар* ва ин­сан­рин зур­ба са кІе­ретІ­н и ре­к ье

гьат­на. 12 Ам ше­г ьер­д ин ва­ра­рин му­к ьув ага­к ьай­ла, са хен­де­да­
дин авай-авачир хва магь­фе­дал алаз ту­х уз­вай; ди­де­д и­х ъ гзаф
ше­г ьер­эгь­ли­яр га­лай. 13 Ди­де акур­ла, Реб­би­диз* адан язух ата­на.
– Шехь­мир, – ла­г ьа­на Ада.
Лу­кІа 7  160
14  Иса­д и фе­н а магь­ф е­д ик гъил кя­н а; магь­ф е ту­х уз­в ай­бур
акъваз­на.
– Эй, же­г ьил, – ла­г ьа­на Иса­д и, – За ваз къа­рагъ лу­г ьуз­ва.
15  Кьен­в ай­д и хкаж хьа­на ацукь­на ва ра­х аз эгечІ­на. Иса­д и ам

ви­чин ди­де­д ив вах­га­на.

16  Ви­ри­дак кичІ акат­на; ин­сан­ри Ал­лагь­д из шу­к у­рар ийиз,
лу­г ьуз хьа­на:
– Чи ара­да чІе­х и пай­г ъам­бар* пай­да хьан­ва. Ал­лагь Ви­ч ин
халкь­д из куь­мек ийиз эгечІ­на­ва.
17 Ихь­т ин гафар-чІалар Ада­к ай Ягьу­дат­да* ва па­т ав гвай ви­ри

чкай­ра­н и чкІа­на.

Ягья пай­г ъам­бар­д ин тил­ми­зар

(МатІ. 11:2-19)
18  Иса­д ин кра­ри­к ай Ягь­я ­д ин* тил­м из­ри* хта­на чпин му­а л­
лим­дал ха­бар ага­к ьар­на. 19 Ягь­я ­д и ви­ч ин тил­миз­ри­к ай кьве­даз
эвер­на, абур Иса­д и­вай: «Ата­на кІан­за­вай Ме­сигь* Вун яни, я
та­х ьай­тІа чна ма­сад ви­л ив хуь­да­н и?» – ла­г ьа­на ха­бар кьаз ра­
къур­на. 20 Иса­дин кьи­лив ата­на, абу­ру ла­г ьа­на:
– Чун Ягья пай­г ъам­бар­д и Ви па­тав ра­к ъур­на­вай­бур я. Ада
Ва­вай: «Ата­на кІан­за­вай Ме­сигь Вун яни, я та­х ьай­тІа чна ма­сад
ви­л ив хуь­да­н и?» – лу­г ьуз ха­бар кьаз­ва.
21 И чІа­вуз Иса­д и азар­ри­к ай­н и ма­са тІал­ри­к ай гзаф­бур са­г ъар

хъи­йиз­вай, гзаф­бу­ру­кай жи­не­рар* хкуд­на­вай, гзаф буьр­к ьуь­бу­

руз экуь дуьнья къа­л ур хъи­й из­вай.
22 – Ягь­я ­д ин па­т ав хъфе­на, квез акур­да­к ай­н и ван хьа­й и­да­к ай

лагь,  – жа­ваб га­на тил­м из­риз Иса­д и,  – буьр­к ьуь­бу­руз цІи­й и
кьи­ле­лай акваз­ва, кье­цІи­бур кІва­чел ах­к ьалт­за­ва, жу­зам* азар
квай­бур ми­х ьи* хъжез­ва, би­ш и­бу­руз ван хквез­ва, кье­й и­бу­рал
чан хквез­ва*; са­и л­риз­н и Шад Ха­бар­дин* ван къвез­ва. 23 Зал шак
те­г ъиз­вай кас бах­та­вар* я.
24 Ягь­я ­д и ра­к ъу­рай ксар хъфей­да­лай кьу­л ухъ, Иса Ягья ди­к ай

халкь­диз их­т и­ла­тар ийиз эгечІ­на:

– Куьн кьу­рум­д из куьз та­ма­ш из фен­в ай? Га­ру юзур­з а­в ай
на­цІа­риз ки­л и­г из фе­й и­д и яз та­х ьуй гьа? 25  ГьакІ туш­тІа, бес
куьн куьз ки­л и­г из фен­вай? Ба­г ьа пе­кер алукІ­на­вай ин­сан­д из
ки­ли­г из фен­вай­н и? ЧІа­гай пе­кер алукІ­на, кеф чІу­г ваз уьмуьр
гьал­за­вай­бур па­чагь­рин кІва­ле­ра же­да. 26 АкІ хьа­йи­ла, куьн куьз
ки­ли­г из фен­вай­бур тир? Пай­г ъам­бар­диз*? Эхь, лу­г ьуз­ва за квез.
 161 Лу­кІа 7 

Ам пай­г ъам­бар­ди­лай­н и ви­не­вай­д и я. 27 Ада­кай Ка­лам­да­н и* икІ

кхьен­ва: «Ки­лиг, Ва­лай ви­лик За Зи чар­ха­чи ра­к ъур­за­ва, Ада Ви
ви­лик Ви рехъ гьа­зур­да»i. 28 За квез лу­г ьуз­ва: па­па хан­вай­бу­рун
ара­да Ягь­я ­ди­лай зур­ба­д и авач; амма Ал­лагь­дин Па­чагь­л угъ­да*
авай ви­ри­да­лай­н и агъа­да авай кас гьа Ягь­я ­ди­лай­н и ви­не же­да.
29 Ягь­я ­д из яб га­й и ви­ри халкь­д и ва харж кІватІ­з а­в ай­бу­ру* Ал­

лагь­дин ни­я ­тар дуьз­бур яз гьи­саб­на ва абур Ягь­я ­дин па­тав цик
ака­х ьун къа­ч уз* ата­на. 30 Амма фа­ри­сей­ри­н и* тав­рат­дар­ри* Ягь­
я­дин жуь­ре­да цик ака­х ьун къа­ч ун кваз кьу­нач ва гьа­дал­ди абу­ру
Ал­лагь­дин чпиз та­л укь къас­тар­н и негь аву­на.
31 – Чи де­вир­д ин ин­са­нар За нив ге­к ъиг­да? Яраб абур низ ух­шар

ятІа? – да­ва­мар­на Иса­д и. – 32 Абур аял­риз ух­шар я.

Аял­ри, ба­зар­дин май­дан­дал къугъ­ва­дай­ла, са­да са­даз лу­г ьу­да:
«Чна квез кфил­дай ма­к ьа­мар ягъай­ла, куь­не кьуь­лер­на­чир, чна
кье­йи­бу­рухъ лу­г ьу­нар авур­ла, куьн шехь­на­чир».
И де­вир­дин ин­са­нар­н и гьакІ я. 33 Ягья пай­г ъам­бар атан­ва, ада
я фу нез­вач, я че­х ир хъваз­вач, амма ин­сан­ри: «Адак чІу­ру жин
ква», – лу­г ьуз­ва. 34 Ин­сан­д ин Хва* атан­ва – Ада нен­н и ийиз­ва,
хъун­ни. Ам акур ин­сан­ри­ни лу­г ьуз­ва: «ХупІ тІуьн­рал­ни хъун­рал
рикІ алай кас туш­н и, Вич­н и харж кІватІ­дай­бу­рун­н и гу­нагь­кар­
рин тай-туьш хьан­ва». 35  Ал­лагь­д ин Ка­мал кІан­дай кса­ри Ам
гьахъ-михьиди тир­д и кра­рал­д и къа­л ур­за­ва.

Гу­нагь­кар са па­па­лай гъил къах­ч ун

(МатІ. 26:6-13; Мрк. 14:3-9; Ягь. 12:1-8)
Фа­ри­сей­ри­кай* са­да Иса­диз ви­чихъ га­лаз фу нез ша ла­г ьа­на.
36 

Ада фе­на фа­ри­сей­дин кІва­ле суф­ра­дихъ чка кьу­на. 37 Гьа вах­т ун­да
а ше­гьер­да авай гу­нагь­кар са па­паз, Иса фа­ри­сей­дин кІва­ле авай­
да­кай ха­бар хьа­йи­ла, ада гьа­низ хъен­чІин къа­п у­на аваз атир­дин
ни га­лай гъе­ри гъа­на. 38 Ам Иса­дин кьу­л у­х ъай акъваз­на, шехь­на,
Адан кІва­че­ри­лай на­к ъвар ава­да­риз, кІва­чер ви­чин чІа­ра­рал­ди
ми­х ьиз, Адан кІва­че­риз те­ме­нар га­на ва чІем гуьцІ­на. 39  И кар
акур ва Иса или­фар­на­вай кІва­л ин ие­си­ди фи­к ир­на: «Ам пай­
гъам­бар* тиртІа, Адаз Ви­ч ик гьи­х ь­т ин па­па гъил кя­за­ва­тІа чир
же­дай. И паб гу­нагь­к ар я эхир».
40 Амма Иса­д и, адахъ эл­к ъве­на, ла­г ьа­на:

– Си­м ун! Захъ ваз лу­г ьу­дай са гаф ава.

i 7:27 Ма­ла­х и 3:1.

Лу­кІа 8  162

– Лагь, Му­а л­л им, – ла­г ьа­на ада.

41  – Бур­ж у­на пу­лар ву­г у­дай са кас­дик кьве кас­дин бурж квай, –
ла­г ьа­на Иса­ди, – са кас­д ин – вад виш ди­нар, муь­к уь­дан­н и –
ях­цІур­н и цІуд. 42 Абу­рухъ бур­ж ар вах­г у­дай мум­к ин­вал та­х ьу­н из
ки­лиг­на, ада кьве­даз­н и а пу­лар гьа­лал­на. Лагь кван сад­ра, абу­
ру­кай ам гьи­даз гзаф кІан же­да?
43 – Заз чиз, чІе­х и бурж алай­даз, – жа­в аб га­на Си­м у­на.

– Ву­на дуьз фи­к ир­на, – ла­г ьа­на Иса­д и.

44 Па­пахъ эл­к ъве­на, Иса­д и Си­м у­наз ла­г ьа­на:

– Ваз и паб акваз­ва­ни? Зун ви кІва­лиз атай­ла, ву­на Заз кІва­чер

чуь­х уь­дай яд гъваш ла­г ьа­на эмир­нач; и па­па ви­чин на­к ъва­рал­ди
Зи кІва­чер чуь­х ве­на, абур ада ви­чин кьи­лин чІа­ра­рал­ди кьу­рур­на.
45 Ву­на Зун те­мен­рал­д и кьа­бул­нач, амма ада, Зун атай­да­лай кьу­

лухъ акъваз та­ву­на, Зи кІва­че­риз те­ме­нар гуз­ва. 46 Ву­на, кІва­лин

ие­си­диз адет хьан­вай­вал, Зи кьи­ли­вай зей­т ун­дин чІем хьа­йи­тІа­ни
гуьцІ­нач, амма ада Зи кІва­че­рив­ни кваз лап ба­г ьа гъе­ри гуьцІ­на.
47 ГьакІ хьа­й и­ла, За ваз лу­г ьуз­в а: адан па­ра кьа­дар гу­нагь­ри­лай*

гъил къах­ч ур­ви­л яй адахъ гзаф муь­гьуьб­бат* ава. Нин гу­нагь­ри­лай

тІи­мил гъил къах­ч ун­ва­тІа, гьа­дахъ кІа­н и­вал­н и гьа­к ьван же­да.
48 А па­паз­н и Иса­д и ла­г ьа­на:

– Ви гу­нагь­ри­лай гъил къах­ч ун­ва.

49 Иса­д ихъ га­лаз суф­ра­д ихъ га­лай­бу­ру чпи чпик­д и лу­г ьуз хьа­на:

– Гу­нагь­ри­лай­н и гъил къах­ч у­дай ихь­т ин­ди Им вуж хьу­рай?

50 Иса­д и­н и и па­паз ла­г ьа­на:

– Ви иман­ди* вун хи­лас­на; алад, са­ла­мат хьу­рай вун.

Иса ше­г ьер­ра

8  Гуь­г ъуьн­лай Иса, Ал­лагь­дин Па­чагь­л угъ­ди­кай* Шад Ха­бар*

1 

ага­к ьа­риз ва вя­зер ийиз, ше­гьер­ра­ни хуь­ре­ра къе­к ъвез хьа­на.

Адахъ га­лаз Ви­чин цІи­к ьвед ил­чи*, 2 Ви­чи чІу­ру жи­нер­ри­кай­ни*
тІал­ри­кай са­г ъар хъу­вур са шу­м уд паб, ви­чи­кай ирид жин хка­
тай Маж­дал­дай тир Май­рам*, 3  Гьи­ру­дан* гъи­ли­бан Ху­зан паб
Ягь­на, Су­сан­на ва гзаф ма­са­бур авай. Абу­ру чпин та­к ьат­рал­ди
Иса­диз­н и тил­миз­риз* куь­ме­к ар гуз­вай.

Ни­кІе тум цаз­вай­да­кай кьи­са

(МатІ. 13:1-10; Мрк. 4:1-9)
Сад­ра Иса­дин па­тав гзаф чкай­рай ин­са­нар ата­на кІватІ хьа­на,
4 

Иса абу­руз кьи­са* ахъа­й из эгечІ­на:

 163 Лу­кІа 8 

– Са гъи­ле­ра леж­бер ни­к Іиз тум ве­г ьиз фе­на: ве­г ьей са бя­зи
5 

тва­рар ре­к ьин къе­рех­д из ават­на, абур ре­к ье авай­бу­рун кІва­че­

рик­н и акат­на, къу­ша­ри­н и тІуь­на. 6  Са бя­зи тва­рар къван квай
чкай­риз ават­на, экъечІ­на алакь­дал­д и кьу­ра­на, абу­руз кьеж бес
хьа­нач. 7  Са бя­зи­бур къал­г ъан­рин арай­риз ават­на. Къал­г ъа­нар
чІе­х и хьа­на, абу­ру акьалт­з а­в ай къац­ар пІуьр­чІуь­к ьар­на. 8  Са
бя­зи­бур муб­лагь чи­лел ават­на. Экъе­чІай­ла, абу­ру виш­ра ар­т ух
май­ва­яр гъа­на.
Ах­па Иса­ди ван алаз да­ва­мар­на:
– Нихъ ван къве­дай япар ава­тІа, гьа­даз ван ату­рай!

Кьи­са­д ин ма­на ачу­ха­рун

(МатІ. 13:10-23; Мрк. 4:10-25)
Иса­дин тил­миз­ри* Ада­вай ха­бар кьу­на:
9 

– И кьи­са­дин* ма­на вуч хьу­рай?

10 – Ал­лагь­д ин па­чагь­ви­л ин си­ре­рай кьил акъуд­дай ала­к ьу­нар

квез ган­ва, – жа­ваб га­на Иса­д и, – амай­бу­руз ибур ма­на ава­чир
кьи­са­яр яз амукь­за­ва, ву­ч из ла­г ьай­тІа абур ки­лиг­за­ва – акваз­
вач, яб гуз­ва – ван къвез­вач. 11  Ги­ла кьи­са куь­к ай ятІа ки­л иг:
ту­м у­н ин твар – Ал­лагь­д ин Гаф я. 12  Ре­к ьин къе­рех­д из ава­тай
тва­рар – гаф ван хьа­й и­бур я. Ах­па абу­рун па­тав ата­на иб­лис­ди*,
абур иман­дал* та­т ун ва хи­лас та­х ьун па­тал, абу­рун ри­к Іяй а гаф
акъуд­за­ва. 13 Къван квай чкай­риз ава­тай тва­рар – гаф ван хьан­
маз­н и шад­ви­лел­д и кьа­бул­дай, амма чпихъ ду­вул ава­чир­бур я:
гьа­ви­л яй са кьа­дар вах­т у­нал­д и Ал­лагь­д ихъ иман ийи­да, амма
си­нагъ­дин йи­к ъа­ра абур кьу­л ухъ же­да. 14 Ца­ца­рин арай­риз ава­тай
тва­рар – абур га­фу­н из яб гу­дай, амма къвер­да­вай чеб, эчІел­ри
хьиз, къай­г ъуй­ри, дев­лет­ри­ни ле­зет­ри буьр­к ьуь аву­на, цІир гъа­на
куь­тягь та­х ьан­маз, Ал­лагь­дин Гаф ри­к Іе­лай алуд­дай­бур я. Абу­ру
бе­г ьер­н и гъи­дач. 15 Ми­я н чи­лел ава­тай тва­рар – абур ван хьа­йи
гаф ми­ла­йим ва ми­х ьи ри­к Іе хуьз­вай ксар я. Бе­г ьер­н и абу­ру са­
бур хуь­нал­ди гъи­да.
16  Гьич са­да­н и, шем куь­к Іуьр­на, адан ви­нел къаб гьалд­дач, я

та­х ьай­тІа, ам чар­пай­д ин кІа­н ик эциг­дач; кІва­л из гьахь­за­вай­

бу­руз экв акун па­тал, ам ше­мер­г ан­да тва­да. 17  Я ви­нел акъат
ти­йи­дай сир­н и авай­д и туш, я ма­л ум та­х ьа­на амукь­дай чи­не­бан
кар­н и. 18 Гьа икІ, куь­не хъсан­д из яб це: нихъ ава­тІа, адаз хгун­
ни хъи­йи­да; ви­чихъ са вуч ятІа­н и авай­д и хьиз жез­вай­да­вай гьа
авай­ди­н и къах­к ъуд­да.
Лу­кІа 8  164

Иса­д ин ди­де­ни стха­яр

(МатІ. 12:46-50; Мрк. 3:31-35)
19  Сад­ра Иса­д ин па­тав Адан ди­де­н и стха­яр ата­на; абу­ру­вай,
кІва­ле гзаф ин­са­нар хьу­низ ки­лиг­на, Адан му­к ьув къвез жез­ва­чир.
20 Иса­д из: «Ви ди­де­н и стха­я р Вун акваз кІа­нз къе­цел акъваз­на­

ва», – ла­г ьа­на, ха­бар га­на.

21 – Зи ди­де­н и стхаяр-вахар Ал­лагь­д ин Га­фу­н из яб гуз­в ай ва а

Га­фу­нал амал ийиз­вай­бур я, – жа­ваб яз ла­г ьа­на Ада.

ТІур­фан се­к и­на­рун

(МатІ. 8:23-27; Мрк. 4:36-41)
22  Са юкъуз Иса Ви­ч ин тил­м и­зар­н и* га­лаз луьт­к ве­да акьа­хай­
ла, Ада абу­руз ла­г ьа­на:
– Ша чун ви­рин а па­таз экъе­чІин.
Абу­ру луьт­к ве гьал­на. 23 Ре­к ье Иса ах­ва­рал фе­на. Ви­рел къа­
ти гар акьалт­на, луьт­к ве цяй ацІуз эгечІ­на. Абур кІе­ве гьат­на.
24 Тил­м из­ри Иса ах­в а­рай авуд­на, ла­г ьа­на:

– Ус­таз! Ус­таз! Чун цин кІа­н из яза­ва.

Ада къа­рагъ­на гар­ни гур ле­пе­яр се­к и­нар­на. ТІур­фан акъваз­на,
кьуд па­та се­к ин­вал гьат­на.
25 – Куь иман* гьи­н из фе­на? – ха­бар кьу­на Ада.

Ки­чІе­вал акат­на­вай ва мягь­тел хьан­вай тил­миз­ри чпи чпиз

ла­г ьа­на:
– Гар­ни яд Ви­чиз кІан­дай­вал муь­тІуь­г ъар­за­вай Им Вуж хьу­рай?

Ге­ра­син­да жи­не­рар хку­д ун

(МатІ. 8:28-34; Мрк. 5:1-20)
26 Иса­н и тил­ми­зар* Га­л и­лей­д ин* къаншарда авай Ге­ра­син ви­
ла­я т­диз ата­на акъат­на. 27 Иса ви­рин къе­рех­дал эви­чІай­ла, Адан
ви­лик фад­лай жи­не­рар* квай, пе­кер­н и алукІ ти­йиз­вай, вич­н и
кІва­ле ваъ, кье­йи­бур тва­дай кьве­тІе­ра уьмуьр ту­х уз­вай са ин­сан
экъечІ­на. 28  Иса акур­ла, ам Адан ви­л ик ярх хьа­на ва ван алаз
гьа­рай­на:
– Ваз за­вай вуч кІан­за­ва, я ви­ри­да­лай­н и ви­не­вай Ал­лагь­дин
Хва* Иса? Ваз ми­нет хьу­рай, Ву­на зун азаб­рик ку­та­мир!
29 Ада акІ лу­г ьу­н ин мет­леб ам тир хьи, Иса­д и чІу­ру жин­ж из и

ин­сан­ди­кай хке­чІун эмир­най. Жин­ж и са шу­м уд­ра и ин­сан кьу­на

чан­ди­вай авур­ди тир. Шу­м уд­ни сад­ра ам зун­ж ур­рал­ди ку­тІун­на
 165 Лу­кІа 8 

хуьз хьа­на­тІа­ни, абур кьатІ-кьатІ ийиз, жин­ж ин таъ­сир­дик кваз,

ам кьу­рум­риз кат­дай.
30 Иса­д и ада­в ай жу­зу­на:

– Ви тІвар вуж я?
– Кьу­ш ун я, – жа­ваб га­на кас­д и, ву­ч из ла­г ьай­тІа адак гзаф
жи­не­рар квай. 31 Жи­нер­ри Иса­д из, чеб гур­г ус­дизi ра­к ъур­мир лу­
гьуз, ми­нет­на. 32 Па­тав гвай пе­лел ва­к Іа­рин са чІе­х и суь­руь алай.
Жи­нер­ри ва­кІа­рик акахь­дай их­ти­яр це лу­гьуз Иса­диз дад-бидадна.
Ада абу­руз их­ти­яр га­на. 33 Жи­не­рар ин­сан­ди­кай хкат­на ва­к Іа­рик
акахь­на; ва­к Іа­ри­ни чу­к ур­на фе­на са чар­ха­лай ви­риз хка­дар­на ва
ана абур ви­ри цин кІа­н из яна.
34 Хьа­й и кар акур ва­к Іар­бан­ри, чу­к ур­на фе­на, чпиз акур­да­к ай

ше­г ьер­ра­н и хуь­ре­ра ахъай­на. 35 Ин­са­нар вуч хьан­ва­тІа ки­ли­г из

ре­к ье гьат­на. Иса­д ин па­тав атай­ла, абу­руз жи­не­рар хкат­на­вай
кас вич ви­чел хтан­ваз, пе­кер­н и алаз Иса­дин па­тав ацукь­на­ваз
аку­на; абу­рук кичІ акат­на. 36 И крар акур­бу­ру жи­не­рар квай­ди
гьикІ са­г ъар­на­тІа, атай­бу­руз ахъай­на. 37 Ге­ра­син ви­ла­я т­да авай
халкь­ди Иса­ди­вай чпин сер­г ьят­рай хъфин тІа­лаб­на, абу­рук лап
зур­ба кичІ акат­на­в ай. Иса­н и луьт­к ве­да акьах­на Га­л и­лей­д из
хъфе­на. 38 Жи­не­рар хка­тай кас­ди­ни, Иса­дихъ га­лаз аму­к ьиз кІа­
нз, Адаз ми­нет­на, амма Иса­д и ла­г ьа­на:
39 – Жу­в ан кІва­л из ах­лад. Ал­лагь­д и ваз авур зур­ба куь­мек­д и­

кай вун хъфе­на ви­ри­дахъ га­лаз ра­х ух.

Ада­н и Иса­д и ви­ч из авур­да­к ай фе­на ше­г ьер тир­вал их­т и­лат
ийиз хьа­на.

Яи­ран ру­шал чан хкун

(МатІ. 9:18-26; Мрк. 5:22-43)
Иса эл­к ъве­на Га­л и­лей­д из* хта­на. Халкь­д и Ам шад­ви­лел­
40 

ди кьа­бул­на, ву­ч из ла­г ьай­тІа Адал ви­ри­дан вил алай. 41 Ин­г ье,
си­на­г уг­дин* кьи­ле авай Яир лу­г ьу­дай кас ата­на Иса­дин кІва­че­
рик ярх хьа­на. Ада Иса­д из ви­ч ин кІва­л из ша ла­г ьа­на, ми­нет­на:
42 адан цІи­к ьвед йис хьан­в ай авай-авачир са руш ре­к ьи­дай гьал­

дал атан­вай. Иса аниз ре­к ье гьат­на, ин­сан­ри гьар па­та­х ъай Ам
юкьва ту­на. 43 Абу­рухъ цІи­к ьвед йи­суз къе­н яй иви физ ази­я т­дик
квай са паб­ни га­лай. Ви­чихъ авай-авачир ви­ри эмен­ни лукь­ман­
риз серф­на­тІа­н и, са­да­вай­н и ам са­г ъа­риз хъхьа­на­чир. 44 И па­па,

i 8:31 Гур­г ус – кІан ква­ч ир зур­ба да­г ьар хьтин­д и.

Лу­кІа 9  166

кьу­л у­х ъай ата­на, Иса­д ин пар­тал­д ин цен­ц ик гъил кя­на. А па­пай
физ­вай иви гьа­сят­да акъваз хьа­на.
45 – Зак ни гъил кя­на? – жу­зу­на Иса­д и.

Са­да­ни хи­ве кьун та­вур­ла, адахъ га­лай­бу­ру ва Пет­ру­ди ла­гьа­на:

– Ус­таз, халкь­д и Вун эл­к ъуьр­на юкьва тун­ва.
46 Амма Иса­д и ла­г ьа­на:

– Са ни ятІа­н и Зак гъил кя­на. За Жу­вай къу­ват фе­йи­ди гьисс

аву­на.
47 А паб, ви­ ч и авур кар чуь­н уь­х из та­х ьа­на, зур­зун кваз ата­на,
Иса­д ин кІва­че­рик ярх хьа­на. Иса­д ик гъил кя­г ъу­н ик­д и ви­ч из
ре­г ьят хьа­й и­д и ада ви­ри халкь­д из ма­л у­мар­на. 48  Иса­д и адаз
ла­г ьа­на:
– Чан руш! Ви иман­ди* вун хи­лас­на! Ах­лад, са­ла­мат хьу­рай вун.
49 Адан гаф ме­цел ала­маз си­на­г уг­д ин кьи­ле авай­даз ата­на са­да

ла­г ьа­на:
– Ви руш кье­на, ву­на мад Му­а л­л им икрагь хъи­йи­мир.
50 И га­фар ван хьа­й и­ла, Иса­д и Яираз ла­г ьа­на:

– Ки­чІе же­мир, ан­ж ах Зи чІа­лахъ хьухь. Ви руш хи­лас же­да.

51 Пет­ру­ди­лай, Ягь­я ­ди­лай*, Якьу­ба­лай* ва ру­шан диде-бубадилай

гъей­ри, Ада са­даз­н и руш авай кІва­л из гьахь­дай их­т и­яр га­нач.
52 А ру­шахъ ви­ри шехь­з а­в ай. Амма Иса­д и ла­г ьа­на:

– Шехь­мир, руш кьен­вач, ам ксан­ва.

53  Анал алай ин­ са­нар адал хъуь­ре­на, абу­руз руш кьен­вай­д и
чиз­вай. 54 Иса­ди, ру­шан гъил кьу­на, гьа­рай­на:
– Къа­рагъ, я руш!
55 Ру­шал гьа­сят­да чан ах­к ьалт­на, ам къа­рагъ­на. Иса­д и ру­шаз

тІуьн гун эмир­на. 56  Ру­шан диде-буба мягь­тел хьа­на амукь­на.

Иса­ди абу­руз хьа­й и кар­д и­к ай са­даз­н и тал­г ьун эмир­на.

Тил­ми­зар чир­ви­лер гуз ра­к ъу­рун

(МатІ. 10:9-14; 14:1-2; Мрк. 6:7-16)

9  Иса­ди Ви­чин цІи­к ьвед ил­ч и­д из* эвер­на, абу­руз жи­не­рар*
1 

хкуд­дай их­т и­яр ва аза­рар са­г ъар хъи­йи­дай къу­ват га­на. 2 Ада
абур Ал­лагь­дин па­чагь­ви­л и­к ай ха­бар гуз ва азар­ри кьун­вай­бур
са­г ъар хъи­йиз ра­к ъур­на.
3 – Фи­дай ре­к ьиз гьич са затІ­н и кьа­м ир: я аса, я гье­б е, я фу, я

пул, я де­г иш­дай пе­кер­н и, – ла­г ьа­на Иса­д и. – 4 Гьи кІва­лиз куьн
фе­йи­тІа, ше­г ьер­дай хъфи­дал­д и, гьа­на акъваз. 5 Са гьи­на ятІа­н и
куьн мугь­ман­ви­ле кьа­бул та­вурт­Іа, анай экъечІ­на хъфи­дай­ла,
 167 Лу­кІа 9 

ви­ри­даз аква­дай­вал куь кІва­че­рал ацу­к ьай руг­ни югъур хъу­ву­на

ах­лад. Къуй им абу­руз гу­дай жа­за­д и­к ай ви­ли­ка­маз ха­бар­дар­вал
хьу­рай.
6 Абур Шад Ха­бар* чу­к Іу­риз ва ин­са­нар са­г ъар хъи­й из хуь­р ер

тир­вал къе­к ъве­на.

7  Иса­
д ин кра­ри­к ай Гьи­руд* бег­д из ха­бар хьа­на. Адан кьил
акъат­за­ва­чир: сад­бу­ру Иса кье­на чан хтан­вай* Ягья* я, 8 муь­к уь­
бу­ру Ам хтан­вай Ил­ьяс* я, са бя­зи­бу­ру­ни Ам цІи­йиз чан хтан­вай
дегь чІа­ва­рин пай­г ъам­бар* я лу­г ьуз­вай.
9 – Ягь­я ­д ин кьил за атІа­на, – ла­г ьа­на Гьи­ру­да. – Амма, заз ван

жез­вай, чеб те­же­дай хьтин крар ийиз­вай Ам вуж хьу­рай?

Адаз Иса акваз кІан хьа­на.

Вад агъ­зур кас ту­ха­рун

(МатІ. 14:13-21; Мрк. 6:32-44; Ягь. 6:1-13)
Ил­чи­яр* эл­к ъве­на хтай­ла, чпи кьи­лиз акъу­дай кра­ри­кай абу­
10 

ру Иса­диз ахъай­на. Ах­па Иса, гьа­бу­рухъ га­лаз кьил­ди аму­к ьун

па­тал, Бет­саид лу­г ьу­дай ше­г ьер­д ин па­тав гвай са хел­вет чка­диз
фе­на. 11  Иса аниз фи­н и­к ай ха­бар хьа­й и­ла, халкь­н и Адан гуь­
гъуь­на гьат­на гьа­н из ата­на. Ада­н и халкь кьа­бул­на ва Ал­лагь­дин
па­чагь­ви­л и­к ай абу­руз их­т и­ла­тар ийиз, са­г ъар­на кІан­за­вай­бур
ди­ри хъи­йиз хьа­на.
12 Югъ ата­на ня­н ихъ эл­к ъвен­в ай. ЦІи­к ьвед ил­ч и­д и, Адан па­

тав ата­на, ла­г ьа­на:

– Ву­на халкь ахъая, абур па­та­рив гвай хуь­ре­риз чпиз илиф­
дай чка ва не­дай затІ жа­г ъу­риз фи­рай. Инаг хел­вет чка я, абу­руз
инай не­дай затІ жа­г ъи­дач.
13 – Куь­не халкь­д из тІуьн це, – ла­г ьа­на Иса­д и.

– Чав гвай­ди ан­ж ах вад фу­н и кьве гъед я, – ла­г ьа­на абу­ру. –
Бел­к и, чна и ин­сан­риз ви­ри­даз не­дай за­тІар къа­ч ун?
14 (Па­пар­н и ая­лар ква­ч из, вад агъ­зур кьван итим авай.)

Иса­ди Ви­чин тил­м из­риз* ла­г ьа­на:

– Ях­цІур­н и цІуд-яхцІурни цІуд кас жерге-жерге ацукь­ра.
15  Абу­
ру Ада ла­г ьай­вал халкь ацу­к ьар­на. 16  Иса­д и вад фу ва
кьве гъед къа­ч у­на, кьил ца­вуз хкаж­на, хийир-дуьа* ийиз-ийиз,
фу кІус-кІус аву­на, а кІу­сар, халкь­д ин ара­да па­юн па­тал, тил­
миз­рив ву­га­на. 17 Фу тІуь­на ви­ри тух хьа­на; тил­миз­ри цІи­к ьвед
зим­бил ацІу­дай кьван фан кІу­сар кІватІ хъу­ву­на.
Лу­кІа 9  168

Пет­ру­д и Иса – Ме­сигь яз кьа­бу­л ун

(МатІ. 16:13-20; Мрк. 8:27-30)
18  Сад­ра хел­вет чка­да Иса­д и Ви­ч ин тил­ми­зар­н и* га­лаз дуь­а­
яр* ийиз­вай.
– Халкь­ди Зун няй кьаз­ва? – абу­ру­вай ха­бар кьу­на Ада.
19 – Сад­бу­ру Ягья пай­г ъам­бар­дай*, – жа­в аб га­на абу­ру, – сад­

бу­ру – Ил­ья­сай*; ма­сад­бу­ру Вун цІи­й из чан хтан­вай* дегь чІа­

ва­рин пай­г ъам­бар­дай* кьаз­ва.
20 Ада­н и абу­ру­в ай ха­бар кьу­на:

– Бес куь­не Зун няй кьаз­ва?

– Ал­лагь­дин Ме­сигь­дай* – жа­ваб га­на Пет­ру­ди.
21 Амма и кар­д и­к ай са­даз­н и тал­г ьун па­т ал, Иса­д и абу­руз кІе­

ве­лай тагь­к и­мар­на.

Иса­д и Ви­чин кьи­ни­к ьи­кай сад ла­г ьай гъи­ле­ра лу­г ьун
(МатІ. 16:21-28; Мрк. 8:31-9:1)
22  – Ин­сан­дин Хци* гзаф азаб-азият чІу­г ун ла­зим я, – ла­г ьа­на
Иса­ди. – Ам агъ­са­к ъал­ри, чІе­х и ха­хам­ри* ва тав­рат­дар­ри* кьа­
бул­нач. Ам абу­ру ре­к ьи­да ва пуд ла­г ьай юкъуз Адал чан хкве­да*.
23 Ви­ри­дахъ эл­к ъве­на, Иса­д и да­в а­мар­на:

– Низ Захъ га­лаз къвез кІан­з а­в а­тІа, ам чан­д и­лай­н и гъил
къа­ч у­на, гьар юкъуз ви­ч ин азаб­рин хаш­н и* кІу­лаз яна Захъ га­
лаз ату­рай. 24  Низ ви­ч ин чан хуьз кІан­за­ва­тІа, а кас­д и­вай чан
къа­к ъат­да. Зун па­тал ни ви­ч ин чан эци­гай­тІа, адан чан сагъ­н и
же­да. 25 Ви­чин чан пуч­на ви­ри дуьнья къа­ч у­н и­кай ин­сан­диз вуч
хи­йир ава? 26 Ин­сан­д ин Хва Ви­ч ин ва Ви­чин Бу­ба­дин*, гьакІ­н и
пак* ма­ла­ик­рин* бар­к ал­ла* алаз къве­да. Амма низ Зун ва Зи Га­
фар кьа­бу­лиз ре­г ъуь хьа­й и­тІа, Ин­сан­д ин Хциз­н и, Вич атай­ла,
гьа кас кьа­бу­лиз ре­г ъуь же­да. 27 За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: инал
акъваз­на­вай са бя­зи­бу­руз Ал­лагь­д и па­чагь­вал ийи­дай вахт акун
та­вун­маз, гьич ажал­н и аква­дач.

Иса­д ин къа­мат де­г иш хьун

(МатІ. 17:1-13; Мрк. 9:2-13)
28 И га­фар ла­г ьа­на са гьаф­т е кьван ала­тай­ла, Пет­ру, Ягья*
ва Якьуб* га­лаз Иса дуь­а ­я р* ийиз дагъ­д из хкаж хьа­на. 29  Ада
дуьа ийи­дай­ла, Адан къа­мат де­г иш хьа­на, Адан пе­кер­н и ла­ц у
хьа­на цІар­цІар гуз акъваз­на. 30  Гьа вах­т ун­да Адахъ га­лаз кьве
 169 Лу­кІа 9 

кас­ди суьгь­бет ийиз­вай: сад Му­са* тир, муь­к уь­ди­н и – Ил­ьяс*.
31 Бар­кал­ла* алаз атан­вай абур Иса Яру­са­лим­да ре­к ьи­дай­да­кай
ра­хаз­вай.
32  Абу­
ру их­т и­ла­тар ийиз­вай чІа­вуз Пет­ру ва адахъ га­лай­бур
ах­ва­риз фен­вай. Ах­ва­рай ава­тай­ла, абу­руз Иса­дин бар­кал­ла­ди
гуз­вай рап­рап ва Иса­д ихъ га­лаз акъваз­на­вай кьве итим аку­на.
33  А ити­мар Иса­д ин па­т а­в ай хъфи­дай­ла, Пет­ру­д и, ви­ч и вуч лу­

гьуз­ва­тІа те­чиз, Иса­д из ла­г ьа­на:

– Ус­таз! Чун ина аваз хъсан хьа­на. Ша чна ина пуд ку­ма эци­
гин: сад Ваз, сад Му­са­д из, сад­н и Ил­ья­саз.
34 Ада и га­фар лу­г ьу­дай­ла, тил­м и­з ар* ци­ф е­д ин хъен­д ик акат­

на. Чеб ци­фе­дик ака­тай­ла, тил­м из­риз ки­чІе хьа­на. 35  Ци­фе­дай
ра­ха­дай ван акъат­на:
– Ам Зи хкя­на­вай Хва я, Адан чІа­лаз ки­лиг.
36 А ван атІай­ла, Иса анал мад тек­д из ала­май. Чпиз акур­да­к ай

Пет­ру­ди ва адахъ га­лай тил­м из­ри а вах­т ун­да са­даз­н и ла­г ьа­нач.

Жин квай же­г ьил са­г ъар хъу­вун

(МатІ. 17:14-19; Мрк. 9:14-29)
Иса­н и пуд тил­м из* па­к а­г ьан юкъуз дагъ­дай хтай­ла, абу­рун
37 

ви­л ик гзаф халкь экъечІ­на. 38  Сад­ла­г ьа­на халкь­д ин ара­дай са

итим­ди гьа­рай­на:
– Му­а л­лим! Ваз ми­нет хьу­рай, зи хциз ки­лиг. Ам захъ авай-
авачир сад я. 39 Ам чІу­ру жин­ж и* кьаз, адай гьа­ра­яр акъуд­за­ва.
Адан си­вяй каф чкІи­дал­ди жин­ж и адал таб акъал­дар­за­ва; ви­чиз
кІан­дай кьван аза­бар га­й и­да­лай кьу­л ухъ ам ада­лай алат­за­ва.
40 За Ви тил­м из­ри­в ай ада­к ай чІу­ру жин хку­д ун тІа­лаб­най, амма

абу­ру­лай алакь­нач.
41 – Эй, ре­к ьяй акъат­на­в ай, иман* гва­ч ир ин­са­нар! – жа­в аб га­

на Иса­ди. – Гьи­к ьван гагь­д и Зун квехъ га­ла­м укь­рай? Гьи­к ьван
чІа­вал­ди За куьн эх­рай? Гъваш иниз жу­ван хва.
42  Га­да Иса­д ин па­т ав агат­з а­в ай­ла, жин­ж и ам чи­лел яр­х ар­на,

га­да вич ви­че­лай ра­к ъур­на. Амма Иса­д и чІу­ру жин акъва­зар­на.
Га­да са­г ъар хъу­ву­на, ам ви­ч ин бу­ба­д ив вах­га­на.

Иса­д и Ви­чин кьи­ни­к ьи­кай кьвед ла­г ьай гъи­ле­ра лу­г ьун
(МатІ. 17:22-23; Мрк. 9:30-32)
Ви­ри Ал­лагь­дин гьай­бат­ди мягь­те­лар­на. Ин­са­нар Иса­ди авур
43 

кар­дал мягь­тел хьа­на амай­ла, Ада тил­м из­риз* ла­г ьа­на:

Лу­кІа 9  170
44 – И га­фар куь­не ри­к Іел хуьх: Ин­сан­д ин Хва* ин­сан­рин гъи­
ле тун ла­зим я.
45 Амма абур Ада ла­г ьай га­фа­рин гъа­вур­да гьат­нач. Абур гъа­

вур­да гьат те­же­дай жуь­ре­да кьа­сух­дай ла­г ьай га­фар тир. Абу­рун
ма­на­н и Ада­вай ха­бар кьаз абу­руз ки­чІез­вай.

Вуж ар­т ух я?
(МатІ. 18:1-5; Мрк. 9:33-40)
46  Тил­миз­рин* ара­да абу­ру­кай вуж ар­т ух я лу­г ьуз, гьуь­жет гьат­
на. 47 Абу­рун ри­к Іе авай фи­к ир чир хьа­й и­ла, Иса­ди аял къа­ч у­на
Ви­чин ви­лик акъва­зар­на.
48 – И аял Зи ха­т ур­дай ни кьа­бу­лай­тІа, гьа­да Зун­н и кьа­бул­з а­

ва, – ла­г ьа­на Ада, – ни Зун кьа­бу­лай­тІа, гьа­да Зун Ра­к ъу­рай­
ди­н и кьа­бул­за­ва. Кве­к ай ви­ри­да­лай­н и агъа­да вуж ава­тІа, гьам
ви­ри­да­лай­н и ви­не же­да.
49 Инал Ягь­я ­д и* ла­г ьа­на:

– Я Ус­таз! Чаз Ви ТІвар­цІе­лай* ин­сан­ри­кай жи­не­рар* хкуд­

за­вай са кас аку­най. Ам чи ара­дай та­х ьу­н из ки­лиг­на, чна адаз а
кар ийиз къа­да­г ъа аву­на.
50 – Къа­да­г ъа ийи­м ир, – ла­г ьа­на Иса­д и, – вуж квез ак­си туш­

тІа, гьам куь па­тал ала.

Иса Са­ма­ри­ят­да кьа­бул та­вун

51  Иса ца­ва­рал ху­тах­дай йи­к ъар му­к ьвал хьа­йи­ла, Ада кІе­ве­
лай Яру­са­лим­диз фин кьетІ­на. 52 Яру­са­лим­диз Са­ма­ри­ят­дай* яна
фе­на кІан­за­вай. Аниз Ада Ви­че­лай ви­л ик сиф­те Ви­чин ин­са­нар
ра­к ъур­на. Ам къве­дал­д и гьа­зур­ви­лер авун па­тал, абур Са­ма­ри­
ят­дин са хуь­руьз фе­на. 53 Амма Иса Яру­са­лим­диз физ­ва лу­г ьуз,
ана абур са­да­н и или­фар­нач. 54  А кар акур Адан тил­ми­зар* тир
Якьу­ба­н и* Ягь­я ­д и* ла­г ьа­на:
– Я Агъа! Ша чна ца­вай цІуз эвер­на, абур тер­г ин.
55  Иса­д и абу­руз и кар къа­да­г ъа аву­на. 56  А вах­т ун­да абур эл­

къве­на ма­са хуь­руьз фе­на.

Иса­д ин гуь­г ъуь­на­ваз физ кІан­за­вай­бур

(МатІ. 8:19-22)
Абур ре­к ье авай­ла, са ни ятІа­н и Адаз ла­г ьа­на:
57 

– Я Агъа! Вун гьи­н из фе­й и­тІа­н и, зун­н и Ви гуь­г ъуь­на аваз

къве­да.
 171 Лу­кІа 10 

– Си­к Іерихъ кьве­тІер же­да, – жа­ваб га­на Иса­д и, – ца­вун

58 

къу­ша­рихъ­н и – му­к ар, амма Ин­сан­д ин Хцихъ* кьил эциг­дай

са чка авач.
59 Муь­к уь­даз ла­г ьа­на:

– Зи гуь­г ъуь­на аваз ша.

– Я Агъа! – ла­г ьа­на ада. – Ву­на заз фе­на эвел зи бу­ба ку­ч ук­
дай их­т и­яр це.
60 Амма Иса­д и ла­г ьа­на:

– Кье­йи­бур къуй чан алай ме­й ит­ри ку­ч ук­рай, жу­ва фе­на Ал­
лагь­дин па­чагь­ви­л и­к ай муш­т у­л у­хар це.
61 Са ма­са­да­н и ла­г ьа­на:

– Зун Вахъ га­лаз къве­да, я Агъа, амма сиф­те Ву­на заз фе­на
жу­ван хи­зан­диз сагъ­рай лу­г ьу­дай их­т и­яр це.
62 Амма Иса­д и адаз ла­г ьа­на:

– Ни ви­чин гъил куь­тен­д ин хи­лел эци­г из, вил кьу­л ухъ ягъиз
хьа­й и­тІа, гьа­да­к ай Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ* па­тал гьич са хи­
йир­н и же­дач.

Пуд­к ъан­ни цІи­к ьвед тил­миз

(МатІ. 11:21-24)

10  Ада­лай кьу­л ухъ Реб­би­ди* мад пуд­к ъан­ни цІуд кас хкя­на,
1 

Ви­чиз физ кІан­за­вай ше­гьер­риз­ни хуь­ре­риз абур кьве-кьвед

Ви­че­лай ви­лик ра­к ъур­на. 2 Абу­руз Ада ла­г ьа­на:
– Гвен бул я, гвен гуь­дай­бур – тІи­м ил; гьакІ хьа­йи­ла, гве­н ин
Ие­си­диз гвен гуь­дай­бур мад ра­к ъур­рай лагь!
3 Алад! За куьн жа­на­вур­рин ара­д из кІе­лер хьиз ра­к ъур­з а­в а. 4 Я

пу­л у­нин ки­се, я гье­бе, я кІва­чин къапар къа­ч у­мир, я физ­вай ре­к ье
са­даз­н и са­лам гу­м ир. 5 Гьи кІва­л из куьн фе­йи­тІа­н и, сиф­те лагь:
«Хи­йи­рар хьуй!» 6 Ана хийир-дуьа* аву­низ ла­йих авай ин­сан аваз
хьа­йи­тІа, ада куь­не а кІва­лиз гъи­дай хи­йир кьа­да, та­х ьай­тІа куь
хи­йир эл­к ъве­на квел хкве­да. 7 Гьа кІва­л яй хъфи­мир, гьа­бу­рухъ
авай­ди неъ, хъухъ: чІу­г ун­вай зегь­мет­диз ла­йих къи­мет гун ла­зим
я. Са­дан кІва­л яй ма­са­дан кІва­л из экъечІ­мир.
8  Са ше­г ьер­д из ата­на куьн кьа­бу­лай­тІа, квез вуч гъа­й итІа,
гьам неъ. 9 Гьа­на азар­ри кьун­вай­бур­н и са­г ъар хъия ва анин эгь­
лий­риз­н и лагь: «Ал­лагь­д и па­чагь­вал ийи­дай вахт квез му­к ьва
хьан­ва». 10 Ча­ра ше­г ьер­д из атай­ла, куьн кьа­бул та­вурт­Іа, къе­цел
экъечІ­на, лагь: 11 «Квек тах­сир квай­ди чи­рун па­тал, чи кІва­че­рал
ацукь­на­вай куь ше­г ьер­д ин руг­н и кваз чна югъур хъу­ву­на квез
Лу­кІа 10  172

та­да. Ал­лагь­д и па­чагь­вал ийи­дай вахт му­к ьва хьан­вай­д и квез

чир хьухь». 12 За квез лу­г ьуз­ва хьи, Къи­я ­мат­дин юкъуз* Са­д ум*
ше­г ьер­диз и ше­г ьер­д и­лай ре­г ьят же­да.
13  Ваз­н и же­дай­д и гуж я, Ха­ра­зин ше­г ьер! Ваз­н и же­дай­д и гуж

я, Бет­саид ше­г ьер! Куь­на хьа­й и хьтин ала­ма­тар Туьрс ва Си­д ун

ше­г ьер­ра хьа­най­тІа, а ше­г ьер­рин агьа­л и­яр, ши­х ин пе­кер алукІ­
на, кьи­ле­лай руьхъ алах­на, Ал­лагь­д ин ре­к ьел къве­дай*. 14 ГьакІ
хьа­йи­ла, Къи­я ­мат­д ин юкъуз квез гу­дай жа­за­ди­лай Туьрс­диз­н и
Си­д ун­д из га­й и Ал­лагь­д ин жа­за кье­зил­д и же­да. 15  Ваз­н и, Ке­
фер­на­г ьум, вун ца­ва­риз хкаж­дай­д и хьиз ава­н и? Ваъ, вун ирид
чи­ле­рин кІа­н ик ве­г ьи­да!
16  Кве­ к ай кьил къа­к ъуд­з а­в ай­д а за­к ай­н и кьил къа­к ъуд­д а,
За­к ай кьил къа­к ъуд­з а­в ай­да Зун Ра­к ъур­на­в ай­да­к ай­н и кьил
къа­к ъуд­да.

Тил­ми­зар эл­к ъве­на хтун

(МатІ. 11:25-27; 13:16-17)
17  Пуд­к ъан­н и цІуд тил­м из* шад­да­к аз эл­к ъве­на хта­на.
– Я Агъа! – ла­гьа­на абу­ру. – Ви ТІвар* кьур­ла, чаз жи­не­рар­ни*
кваз муь­тІуьгъ жез­вай.
18 – Заз цІай­ла­пан хьиз ца­ва­рай ава­тай иб­л ис* аку­на, – ла­г ьа­на

Иса­ди. – 19 Ин­г ье, За квез гъуь­л ягъ­рал­н и акьраб­рал са зи­я н­н и

ава­ч из кІвач ве­г ьи­дай ва душ­ман­д ин ви­ри къу­ват­рал гъа­л иб
же­дай гуж ган­ва, са за­тІу­н и­вай­н и квез зи­я н гуз же­дач. 20 Амма
куь­не жи­не­рар квез та­бий хьу­нал шад­вал ийи­мир, куь тІва­рар
ца­ва­рал кхьен­ваз хьу­нал шад­вал ая.
21 Гьа вах­т ун­да Пак Руьгь­д и* Иса хве­ш и­ви­л ив ацІур­на.

– Ваз шу­к ур хьу­рай, Бу­ба*, ца­ва­рин­н и чи­лин Реб­би*, – ла­г ьа­

на Иса­ди, – Ву­на акьул­н и къа­на­ж агъ авай­бу­ру­кай чуь­н уьх­на­
вай сир гъве­чІи аял­риз ахъай­на. Эхь, Бу­ба, ам Ви ре­г ьим алай
къаст тир.
22  Зи Бу­ба­д и Заз ви­ри ган­в а. Хва вуж ятІа, Бу­ба­д и­лай гъей­ри

са­даз­н и чи­дач, Бу­ба вуж ятІа, Хце­лай ва Хциз Ам низ къа­л у­риз
кІан хьа­йи­тІа, гьа­да­лай­н и гъей­ри са­даз­н и чи­дач.
23 Иса­д и тил­м из­рихъ эл­к ъве­на кьил­д и абу­руз ла­г ьа­на:

– Квез акваз­вай­д и акваз­вай ви­лер бах­та­вар* я! 24 За квез лу­

гьуз­ва: квез акваз­вай крар гзаф пай­г ъам­бар­риз­н и* па­чагь­риз
чпиз­ни аку­на кІан­за­вай, амма аку­нач; квез ван къвез­вай­бу­ру­кай
чпиз­н и ван ата­на кІан­за­вай, амма ата­нач.
 173 Лу­кІа 10 

Хъсан са­ма­ри­ятви
(МатІ. 22:34-40; Мрк. 12:28-31)
Са гъи­ле­ра Иса си­нагъ ийиз кІа­нз, къа­рагъ­на са тав­рат­дар­
25 

ди* Ада­вай ха­бар кьу­на:

– Я Му­а л­лим, эбе­д и уьмуьр­д ив* ага­к ьун па­тал, за вуч авун
ла­зим я?
26 – Къа­н ун­да* вуч кхьен­в а? – жа­в аб га­на Иса­д и. – Анай ву­на

вуч кІел­за­ва?
27 Ада жа­в аб га­на:

– Ви­ри­дан Реб­би* Ал­лагь ри­к Іин сид­к ьи­дай, жу­ван ви­ри чан­
дал­ди, жу­ван ви­ри аман­дал­д и, жу­ван ви­ри кьа­тІун­рал­ди кІан
хьухь, «жув хьиз жу­ван му­к ьув гвай­д и­н и кІан хьухь»i.
28 – Ву­на дуьз­да­к аз жа­в аб га­на, – ла­г ьа­на Иса­д и; – ву­на гьакІ

авун­н и ая, вал чан же­да.

29  Амма, ви­ ч ин су­а л дуьз­д и яз къа­л у­рун па­тал, ада Иса­д из
ла­г ьа­на:
– Бес зи му­к ьув гвай­д и вуж я?
30 А су­а л­д из жа­в аб яз, Иса­д и адаз кьи­са* ахъай­на:

– Са ин­сан Яру­са­лим­дай Ери­гьан­диз физ­вай­ла, ам къа­чагъ­рин

гъи­ле гьат­на; абу­ру ада­лай пе­кер хтІун­на, га­та­на, ам ре­к ьи­дай
чка­дал гъа­на, чеб­н и хъфе­на. 31 А ре­к ьяй са ха­хам* физ­ваз хьа­на,
адаз га­тан­вай­ди акур­ла, ам кьа­сух­дай къва­ла­вай эля­чІна фе­на.
32 Гьа и чка­дал атай ле­ви­д и­н и* гьакІ аву­на: га­т ан­в ай­д и акун ку­

маз­ни, па­та­вай эля­чІна фе­на. 33 Гьа­н ­лай са са­ма­ри­ятви* фи­дай­ла,

ам акун­маз­н и, адаз а кас­д ин язух ата­на. 34 Ам адан па­тав фе­на,
че­х ир­див чуь­х ве­на, адан хи­ре­риз зей­т ун­д ин чІем яна, ку­тІун­на.
Ви­чин лам­рал акьа­дар­на ам мугь­ман­ха­на­диз хка­на ва гьа­на­н и
адахъ гел­к ъве­на. 35 Па­к а­г ьан юкъуз вич хъфи­дай­ла, кьве ди­нар
акъуд­на ада мугь­ман­ха­на­дин ие­си­диз ви­ли­ка­маз га­на ва ла­гьа­на:
«Адахъ гел­к ъуьгъ; ар­т у­хан харж акъа­тай­тІа, эл­к ъве­на хкве­дай­ла,
за вав вах­г у­да». 36 Ваз чиз, къа­чагъ­рин гъи­ле гьа­тай кас па­тал а
пу­да­кай вуж му­к ьув гвай­д и тир?
37 Тав­рат­дар­д и ла­г ьа­на:

– Адаз хъсан­вал авур­д и.

Инал Иса­ди ла­г ьа­на:
– Алад, жу­ва­н и гьакІ ая.

i 10:27 Ле­ви 19:18.

Лу­кІа 11  174

Иса мугь­ман­ви­ле
Сад­ра абур ре­к ье авай­ла, Иса ата­на са хуь­руьз акъат­на; ана
38 

Мар­та лу­г ьу­дай са па­па Адаз мугь­ман­ви­лиз эвер­на. 39 Адахъ­н и

Май­рам* лу­г ьу­дай са вах авай. Ада, Иса­д ин кІва­че­рив ацукь­на,
Адан га­фа­риз яб гуз­вай. 40 ТІуьн-хъун гьа­зу­риз га­ра авай чІа­вуз,
Мар­та­ди, ата­на, Иса­д из ла­г ьа­на:
– Я Агъа! Зи ва­ха са кІва­лах­н и ти­й из, икьван крар са зал ве­
гьен­вай­ди Ваз акваз­вач­н и? Адаз заз куь­мек ая лагь.
41  – Мар­т а! Мар­т а! – жа­в аб га­на Реб­би­д и*. – Ву­на гзаф зегь­

ме­тар чІу­г ваз­ва, ваз гзаф къай­г ъу­яр ава. 42  КІан­за­вай­ди ан­жах
са кар я. Май­ра­ма ви­ч из ви­ри­да­лай­н и хъсан кар хкя­на­ва, ам
ада­вай къа­к ъуд­н и ийи­дач.

Дуь­а ­д и­кай
(МатІ. 6:9-13; 7:7-11)

11  Сад­ра са чка­да Иса­д и дуь­а ­яр* авур­да­лай кьу­л ухъ, Адан
1 

тил­миз­ри­к ай* са­да ла­г ьа­на:

– Я Агъа! Ягь­я ­д и* ви­ч ин тил­м из­риз дуь­а ­яр ийиз гьикІ чир­
на­тІа, Ву­на­н и чаз гьакІ чи­ра!
2 – Дуьа ийи­дай­ла, куь­не икІ лагь, – жа­в аб яз ла­г ьа­на Иса­д и.

– Бу­ба! Ви ТІвар пак хьу­рай!

Ви па­чагь­ви­лин вахт­ни алукь­рай!
3 Чаз къвез­вай кап гьа­лал фу це
На чаз гьар юкъуз.
4 Гъил къах­чу чи гу­нагь­ри­лай*,
чна­ни чи бурж алай­бу­ру­лай
гъил къах­чуз­ва эхир.
Чун те­м ягь­ра тва­мир Ву­на.

Ах­па Иса­ди абу­руз ла­г ьа­на:

5 

– Лу­г ьун чна, кьу­л ан­ф е­риз кве­к ай са­д а дус­т у­н ин па­т ав
фе­н а, лу­г ьу­д а: «Къа­л а, дуст кас, бур­ж у­н а зав кьвед-пуд фу
ги­це. 6  Ре­к ьяй зи дуст ата­н а акъат­н а­в а, захъ адан ви­л ик
эциг­д ай затІ­н и авач». 7  Дус­т у­н и кІва­л ин къе­н яй адаз жа­
ваб га­н а: «Зун икрагь ийи­м ир, ра­к Іа­рар­н и агал­н а­в а, ая­
лар­н и захъ га­л аз къат­к ан­в а; за­в ай къа­рагъ­н а вав фу ву­г уз
же­д ач».
 175 Лу­кІа 11 
8 За квез лу­г ьуз­ва: ада ваз дуст­ви­лел­д и фу та­г уз хьа­йи­тІа, ви
кІе­ви­вал акур­ла, ада, къа­рагъ­на, ваз ла­зим кьван гу­да.
9 За­н и квез лу­г ьуз­в а:

тІа­ла­ба – квез гу­да,

къе­къуьгъ – квез жа­г ъи­да,
рак га­тут – квез ахъай­да.
10 Гьар ни тІа­ла­бай­тІа, гьа­да къа­чу­да,
вуж къе­къвей­тІа, гьа­даз жа­г ъи­да,
ни рак га­тайтІа, гьа­даз рак ахъай­да.
11  Хци гьуь­л уьн гъед це ла­г ьай­ла, кве­к ай гьи бу­ба­д и гъет­р ен

чка­дал адан гъи­ле гъуь­л ягъ ву­г у­да?

12 Ка­к а це ла­г ьай­ла, ка­к а­д ин чка­дал акьраб гу­да­н и?

13 Куьн хьтин пис­бу­ру чпин аял­риз хъсан сав­к ьва­тар гуз хьа­й и­

ла, ца­ва­рал­лай Бу­ба­д и­вай­н и* Ви­ч и­вай тІа­ла­бай­даз Пак Руьгь*

гуз же­дач­н и ме­гер?

Иса ва Багьал-Зевул
(МатІ. 12:22-30; Мрк. 3:22-27)
14 Сад­ра Иса­ди лал­да­кай чІу­ру жин* хкуд­на. Жин хка­тай­ла, лал­
дай чІал акъат­на. Халкь мягь­тел хьа­на. 15 Са бя­зи­бу­ру лу­г ьуз­вай:
– Жи­не­рар хкуд­дай къу­ват Ада жи­нер­рин кьи­ле­вай Багьал-
Зевулавай* къа­ч уз­ва.
16 Муь­к уь­бу­ру, Ам си­нагъ ийиз кІа­нз ца­в а­рал­лай­да­в ай къа­л у­

риз же­дай хьтин керемат-ишараяр ая лу­г ьуз ада­вай тІа­лаб­за­вай.

17 Амма Иса­д и, абу­рун ри­к Іе­ра авай­да­к ай чиз, абу­руз ла­г ьа­на:

– Чеб чпиз ак­си кьве па­тал пай хьа­й и па­чагь­л угъ ичІи же­да;
къал гьа­тай кІвал­н и чІур же­да. 18 Иб­л ис­н и* вич ви­чиз ак­си хьа­
йи­тІа, адан па­чагь­л угъ­д и да­вам гьикІ гу­да? Куь­не лу­г ьуз­ва хьи,
За жи­не­рар хкуд­дай къу­ват Багьал-Зевулавай къа­ч уз­ва. 19  За а
къу­ват Багьал-Зевулавай къа­ч уз­ва­тІа, куь те­реф­дар­ри ахь­т ин
къу­ват ни­вай къа­ч уз­ва? Куь ду­ван ийи­дай­бур гьа­бур хьу­рай!
20  Куь­не За жи­не­рар хкуд­дай къу­в ат Ал­лагь­д и­в ай къа­ч уз­в а ла­

гьай­тІа, – им квел Ал­лагь­д и па­чагь­вал ийиз­ва ла­г ьай чІал же­да.

21 Къу­в ат авай­да ва яракь гвай­да ви­ч ин кІвал хуьз хьа­й и­ла, адан

мулк са­ла­мат­ви­ле амукь­да. 22  Амма ада­лай гзаф къу­ват авай­ди

адал гъа­л иб хьа­й и­тІа, ада­вай ви­ч ин да­л у акал­на­вай яракь­н и
къа­к ъуд­да, адан эмен­н и­н и та­раш­на тулкІ ийи­да. 23 Вуж Захъ га­
лаз туш­тІа, ам Заз ак­си я; ни Зун га­ла­ч из вуч кІватІ­на­тІа, гьам
вара-зара ийи­да.
Лу­кІа 11  176

Жин эл­к ъве­на хтун

(МатІ. 12:43-45)
24  Жин* ин­сан­д и­к ай хке­чІай­ла, ам яд ава­чир кьу­рум­ра ви­чиз
се­к ин са чка жа­г ъун та­вур­ла, къе­к ъвез гьат­да. «Жу­ван кІва­лиз
хъфин кван», – лу­г ьу­да ада. 25 Эл­к ъве­на аниз хтай­ла, адаз анаг
къакъажнаваз жа­г ъи­да. 26 Гьа­н ­лай ам фе­на, ви­че­лай­ни бе­тер ирид
ма­са жин­ни къа­ч у­на, вич кваз хьа­йи ин­сан­диз гьахь хъи­йи­да ва
ар­ха­йин же­да. А жи­не­рар ака­тай ин­сан­диз авай­да­лай­ни пис же­да.
27 И га­фар лу­г ьу­дай­ла, халкь­д ин ара­дай са па­па ван алаз Иса­

диз гьа­рай­на:
– Бах­та­вар* я Вун ха­й и, Ваз нек га­й и паб!
28 Амма Иса­д и ла­г ьа­на:

– ЯтІа­н и, Ал­лагь­д ин чІа­лаз ки­л и­г из, Адан Га­фар кьи­л из

акъуд­за­вай­бур а па­па­лай­н и бах­та­вар я.

Юнус пай­г ъам­бар­д ин иша­ра

(МатІ. 12:39-42)
29 Иса­дин па­тав мад­н и гзаф халкь кІватІ жез хьа­на. Абу­рухъ
эл­к ъве­на, Ада ла­г ьа­на:
– Къе­н ин не­сил гьи­к ьван чІур хьан­ва! И не­сил­д и керемат-
ишара тІа­лаб­з а­в а, амма адаз Юну­сан* керемат-ишарадилай
гъей­ри ма­са керемат-ишара аква­дач. 30  Ни­нев­д ин* агьа­л ий­риз
Юнус гьи­х ь­т ин иша­ра* хьа­натІа, и не­сил­диз­н и Ин­сан­дин Хва*
гьахь­т ин иша­ра же­да. 31 Кьиб­ле па­тан пачагь-ханум чи­лин лап а
кьи­л яй Су­лей­ман* па­чагь­дин ка­мал квай га­фа­риз яб гуз ата­най.
И не­сил­д из Су­лей­ман па­чагь­д и­лай­н и ЧІе­х и­дан га­фа­рин ван
къвез­ва. ЯтІа­ни и не­сил Адаз ак­си экъечІ­за­ва. Гьа­ви­л яй Къи­я­мат­
дин юкъуз* Кьиб­ле па­тан пачагь-ханумди и не­сил­диз кар кьа­да.
32 Къи­я ­мат­д ин юкъуз Ни­нев­д ин агьа­л ий­ри и не­сил­д из кар атІу­да.

Юнус ам не­си­г ьат­риз яб га­йи Ни­нев­дин агьа­лий­ри ту­ба аву­най*

ва не­сил­диз Юнуса­лай­н и ЧІе­х и­дан не­си­г ьат­рин ван къвез­ва.

Экв ва мичІ
(МатІ. 5:15; 6:22-23)
Гьич са­да­н и куь­к Іуьр­на­вай шем чи­не­бан чка­да, я та­х ьай­тІа,
33 

къа­п у­нин кІа­ник эциг­дач. Ам, кІва­лиз гьахь­за­вай­бу­руз экв акун

па­тал, ше­мер­ган­дал эциг­да. 34  Ви бе­ден­д ин чи­рагъ ви­лер я; ви
ви­лер сагъ хьа­йи­тІа, вун экуь­нив ацІа­на же­да, ви ви­лер чІу­руз­ваз
 177 Лу­кІа 11 

хьа­йи­тІа, вун ми­чІи­ви­ле гьат­на же­да. 35 Ки­лиг ви бе­ден­да авай

экв ми­чІи­вал яз та­х ьу­рай! 36 Ви бе­ден ви­ри экуь ятІа ва адак гьич
са чІу­лав ле­ке­н и ква­ч тІа, вун, чи­рагъ­д ин экуь­н ик квай­ди хьиз,
ми­х ьиз экуь же­да.

Фа­ри­сей­рин­ни тав­рат­дар­рин чІу­ру крар

(МатІ. 23:1-36)
37 Иса­д и Ви­ч ин чир­ви­лер га­на куь­тя­г ьай­да­лай кьу­л ухъ, са
фа­ри­сей­ди* Ам ви­ч ин кІва­л из или­фар­на. Ада ата­на суф­ра­дихъ
Ви­чин чка кьу­на. 38 Фу не­дал­д и Иса­д и Ви­чин чин-гъил чуь­х уьн
та­вур­ла, фа­ри­сей лап мягь­тел хьа­на. 39 Амма Реб­би­ди* адаз ла­гьа­на:
– Куь­не, фа­ри­се­яр, куь къаб-къажахдин ви­нел па­тар михь­за­ва­
тІа­н и, куь къе­не авай­д и къа­н и­х вал­н и пис­вал я. 40 Эй, ах­ма­к ьар!
Къен пад халкь авун­вай­д и гьа ви­нел пад халкь авур­ди туш­н и?
41 Къаб-къажахда авай­д и ке­сиб­риз пая – куьн ви­ри па­т а­ри­х ъай

ми­х ьи же­да.
42 Гуж я квез хьан­в ай­д и, фа­ри­се­я р: пур­н ий­ри­лай, рей­г ьан­д и­

лай ва гьар жуь­ре­дин векьер-кьаларилай куь­не харж гуз­ва, амма

эвелни-эвел аву­на кІан­за­вай ада­лат­вал­ни Ал­лагь кІан хьун куь­не
ри­к Іе­лай ра­к ъур­на­ва! Аву­на кІан­за­вай ва­ж иб авай кар гьа им я,
амма муь­к уь крар­н и ри­к Іе­лай ра­к ъур­на ви­же къве­дач.
43 Гуж я квез хьан­в ай­д и, фа­ри­се­я р: си­на­г уг­ра* аква­дай чка­я р

кьу­нал куь рикІ ала, май­дан­рал­н и – квез куьн гьуьр­мет­дал­ди

теб­рик­на кІан­да.
44  Гуж я квез хьан­в ай­д и, куьн кьи­л ихъ къван га­ла­ч ир су­рар

хьиз я: ин­са­нар ана су­рар авай­д и ти­й и­ж из къе­к ъвез­ва.

45 Инал тав­рат­дар­ри­к ай* са­да Адаз ла­г ьа­на:

– Му­а л­лим! Ву­на и га­фа­рал­д и чи гуь­г ьуьл­ра­н и эця­за­ва хьи?!

46 Амма Иса­д и ла­г ьа­на:

– Квез­ни, тав­рат­да­рар, хьан­вай­ди гуж я: куь­не халкь­дин кІу­ла

дин­дин къай­дай­рин зур­ба па­рар тваз­ва, амма а па­ра­рик куь­не
гьич тІуб­н и кя­за­вач. 47 Гуж я квез хьан­вай­ди, куь­не куь бу­бай­ри
кье­йи пай­г ъам­бар­риз* гуьм­бе­тар эциг­за­ва. 48 Гьа­дал­ди куь бу­бай­
ри авур чІу­ру крар дуьз­бур я лу­г ьуз куь­не къул чІу­г ваз­ва; абу­ру
пай­г ъам­ба­рар кье­на, куь­не а пай­г ъам­бар­риз гуьм­бе­тар эциг­за­ва.
49 Гьа­ви­л яй туш­н и Ал­лагь­д ин чІе­х и Ка­мал­д и икІ ла­г ьай­д и: «За

абу­рун па­тав пай­г ъам­ба­рар­н и ил­ч и­яр* ра­к ъур­да; абу­ру­кай сад­
бур абу­ру ре­к ьи­да, муь­к уь­бур ху­рук ку­та­да». 50-51  Дуьнья халкь
авур чІа­ва­лай инихъ экъич­на­вай пай­г ъам­бар­рин иви, Гьа­би­лан*
Лу­кІа 12  178

иви­ди­лай гатІун­на Ал­лагь­дин КІва­линни* къур­бан­ган­дин* ара­

да кье­йи Зе­ке­ри­д ин иви­дал къве­дал­д и, За а не­сил­дин ви­ле­рай
хки­да. Эхь, лу­г ьуз­ва За квез, а не­сил­диз ви­чиз къвез­вай­ди ви­чел
агакь­ни ийи­да. 52 Гуж я квез хьан­вай­ди, тав­рат­да­рар: чир­ви­ле­рин
куь­ле­гар куь­не куь гъи­ле кьун­ва. Я куьн гьахь­за­вач, я гьа­х ьиз
кІан­за­вай­бу­руз­н и куь­не ма­н ий­вал ийиз­ва.
53  Иса анай экъе­ чІай­ла, тав­рат­да­рар­н и фа­ри­се­я р гу­ж у­нал­д и
Адаз су­а ­лар гуз, Ам кІе­ве тваз кІа­нз, 54 Адан си­вяй Адак тах­сир
ку­таз же­дай хьтин гаф акъат­да­тІа лу­г ьуз, алахъ­за­вай.

Иса­д и кьве чин хьу­н ухь айи­бун

(МатІ. 10:26-33)

12  Агъ­зур­рал­ди ин­са­нар кІватІ хьа­на, са­да сад чуь­к ьуьз­вай

1 

ара­да Иса­д и сиф­те­дай Ви­ч ин тил­миз­риз* лу­г ьуз хьа­на:

– Фа­ри­сей­рин* ма­я ­д и­к ай, яни абу­рал кьве чин хьу­н и­кай му­
къа­я т хьухь! 2 Аш­к а­ра те­же­дай гьич са затІ­н и ва ма­л ум те­же­дай
чи­не­бан гьич са кар­н и авай­д и туш. 3 Гьа­н из ки­лиг­на буьр­к ьве­ба
вуч куь­не ла­г ьа­на­тІа, гьа­дан ван экве­ба же­да ва кІва­ле куь­не
япал вуч ла­гьа­на­тІа, гьа­да­кай кІва­лин чІе­ре­ди­лай ха­бар акъат­да.
4  За квез, Зи дус­т а­риз, лу­г ьуз­в а: ин­сан яна ре­к ьиз­в ай­бу­ру­к ай

ки­чІе же­м ир, кьи­н и­лай гъей­ри абу­ру­лай ма­са кар алакь­дач.
5 Амма ни­х ъай ки­ч Іе хьа­на кІан­да­тІа, За квез лу­г ьу­да: кье­на же­

гьен­нем­диз* ра­к ъур­дай къу­ват авай ан­ж ах Са­да­кай ки­чІе хьухь.

Эхь, лу­г ьуз­ва За квез, гьа Гьа­да­к ай ки­чІе хьухь.
6  Вад нуькІ­ рен къи­мет кьве къа­ра пул туш­н и? Нуь­к Іе­ри­к ай
сад­н и Ал­лагь­д ин ри­к Іе­лай фен­вач. 7  Куь кьи­лел­н и гьи­к ьван
чІа­рар ала­тІа гьи­саб­на­ва; гьа икІ, квез ки­чІе же­мир: куьн нуь­
кІе­ри­лай­н и гзаф ар­т ух я.
8 Лу­г ьуз­в а За квез: ин­сан­рин ви­л ик Зун ни их­т и­бар­дал­д и кьа­

бул­за­ва­тІа, гьам Ал­лагь­дин ма­ла­ик­рин* ви­лик Ин­сан­дин Хци­ни*

гьакІ кьа­бул­за­ва. 9 Ин­сан­рин ви­л ик ни За­кай кьил къа­к ъу­дай­
тІа, Ал­лагь­дин ма­ла­ик­рин ви­лик Ин­сан­дин Хци­ни ада­кай кьил
къа­к ъуд­да.
10 Ин­сан­д ин Хци­к ай чІу­ру гаф ла­г ьай­тІа, ла­г ьай­да­лай­н и гъил

къах­ч у­да; амма Пак Руьгь­д и­к ай* ни аси* га­фар авур­тІа, ада­лай
гъил къах­ч у­дач.
11 Куьн си­на­г уг­риз*, гьа­к им­рин ва гуж гвай­бу­рун па­тав гъа­й и­ла,

абу­руз гьикІ ва вуч жа­ваб гу­да­тІа лу­г ьуз къай­г ъу­дик же­мир. 12 Гьа
чІа­вуз куь­не вуч ла­гьа­на кІан­да­тІа, гьам квез Пак Руьгь­ди лу­гьу­да.
 179 Лу­кІа 12 

Дев­лет авай ах­макь

13 Халкь­дин ара­дай са­да Иса­д из ла­г ьа­на:
– Му­а л­лим! Зи стха­диз лагь хьи, ада захъ га­лаз ирс пай аву­рай.
14  – Эй ин­ сан, – ла­г ьа­на Иса­д и, – куь мал-мулк па­юн, куь
гьахъ-дуван авун Зи хи­ве тун­вай­д и вуж я?
15 – Ки­л иг, – хълагь­на Иса­д и халкь­д из, – пулунихъ-девлетдихъ

къа­них же­мир, ин­сан­дин уьмуьр адан мал-девлетдилай ас­лу же­дач.

16 Иса­д и абу­руз са кьи­са* ахъай­на:

– Дев­лет авай са ин­сан­д ин ни­к Іи хъсан бе­г ьер гъа­на. 17 Ада­н и

ви­ч и ви­ч ик­д и ве­ре­вир­дер аву­на: «Вуч­да? Зи чи­ле­рин май­ва­яр
кІватІ­на хуь­дай чка захъ авач». 18 «Ин­гье за вуч­да­тІа аку, – фи­к ир­
на ада, – жу­ван гьам­бар­ха­на­яр чу­к Іур­на, гьа­бу­ру­лай­н и ге­г ьенш
чка­яр эциг­да. Ана за жу­ван те­х ил ва жу­вахъ авай-авачир ви­ри
хуь­да. 19  Жу­ва жу­ваз­н и лу­г ьу­да: Ву­на ваз гзаф йи­са­ра мен­фят
къа­ч у­дай зур­ба ня­ме­тар кІватІ­на: ял ягъа, неъ, хъухъ, кеф чІу­г у».
20  Амма Ал­лагь­д и адаз ла­г ьа­на: «Эй ах­макь! Къе йи­физ ви чан

къа­ч у­да; ву­на кІватІ­на­вай кьван­д и нел гьалт­да?» 21 Ал­лагь па­тал

ваъ, вич па­тал дев­лет кІватІ­дай­дан кьи­лел гьа ихь­тин крар къве­да.

Къай­г ъуй­ри­кай
(МатІ. 6:19-21,25-34)
Иса­ди Ви­чин тил­м из­риз* ла­г ьа­на:
22 

– ИкІ хьа­й и­ла За квез лу­г ьуз­ва: вуч не­да­тІа лу­г ьуз жу­ван
чан па­тал ва вуч алукІ­да­тІа лу­г ьуз жу­ван бе­ден па­тал къай­
гъуй­рик же­м ир. 23 Чан не­дай­да­лай ар­т ух я, бе­ден­н и – пе­ке­ри­
лай. 24  КІвагъ­риз ки­л иг: абу­ру я цаз­вач, я гуьз­вач; абу­рухъ я
ца­дай, я бе­г ьер хуь­дай чка­яр авач, амма Ал­лагь­д и абу­руз тІуьн
гуз­ва. Квез­н и Ал­лагь­д и гу­да! Куьн къу­ша­ри­лай ар­т ух туш­н и
ме­гер? 25  Кат-галтуг аву­нал­д и кве­вай ни­вай жу­ван уьмуьр са
сят­д ин хьа­й и­тІа­н и ар­т у­ха­риз же­да? 26 Гьа икІ, кве­лай и гъве­чІи
кар хьа­й и­тІа­н и алакь­дач­тІа, амай­бу­рун къай­г ъу чІу­г ун куьз
ге­рек я? 27  Бу­бу­яр гьикІ экъечІ­за­ва­тІа ки­л иг: абу­ру я зегь­мет
чІу­г ваз­вач, я са затІ храз­вач. Амма За квез лу­г ьуз­ва хьи, гьи­х ь­
тин иер пе­кер алай Су­лей­ман* па­чагь­н и и цуь­к ве­ри­к ай са­дав
ге­к ъи­г из хьун мум­к ин туш. 28 Къе ни­к Іяй экъечІ­за­вай ва па­к а
къу­лаз ве­г ьи­дай векь­н и Ал­лагь­д и акІ чІа­г ур­за­ва­тІаi, Ада а векь

i 12:28ЧІа­г у­рун – иер авун.

Лу­кІа 12  180

кве­лай ар­т ух чІа­г ур­за­ва­н и, эй иман­да* за­й иф­бур! 29  Гьа икІ,
куьн вуч не­да, я та­х ьай­тІа вуч хъва­да лу­г ьуз, кат-галтугмир,
я къай­г ъу­д ик­н и же­м ир, 30  тІуьнихъ-хъунихъ и дуьнь­я ­да гал­
туг­за­вай­бур ма­ж у­си­яр* я. Куь Бу­ба­д из* ибур квез ге­рек тир­д и
чиз­ва. 31 Гьа­ви­л яй куь­не квез Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ* жа­г ъу­ра,
амай­д и Ада квез кІукІ­н и алаз гу­да. 32  Ки­чІе же­м ир, гъве­чІи
кІе­ретІ! Ву­ч из ла­г ьай­тІа квез Ви­ч ин Па­чагь­л угъ* гун куь Бу­
ба­д из кІан­за­ва.
33  Жу­
ван мул­к ар ма­са це ва са­да­к ьа­я р пая. Гьа­дал­д и куь­
не квез ца­ва­рал куьгь­не те­же­дай пу­л у­н ин ки­се­я р ва куь­тягь
те­же­дай ха­зи­на­я р гьа­зур­да. Ан­ра ам я чуь­н уьх­дай угъ­ри, я
не­д ай гъуьчІ же­д ач. 34  Куь дев­лет гьи­н а ава­тІа, куь рикІ­н и
гьа­на же­да.

Ва­фа гвай лу­кІа­ри­кай кьи­са

(МатІ. 24:43-51; Мрк. 13:33-37)
35  Куьн, юкьва­ра чІу­лар ту­на, куь­к Іуьр­на­вай чи­ра­г ъар гваз
гьа­зур хьухь. 36 Куьн ме­х ъе­ри­к ай хта­на кІан­за­вай чпин агъа­дал
вил алай ин­сан­риз ух­шар хьухь, ам хта­на рак га­тан­маз­н и адаз
гьа­сят­да рак ахъай­дай­вал. 37 Чпин агъа кІва­лиз хтай­ла, адаз уях
яз жа­г ъай лу­к Іар бах­та­вар* я. За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: агъа­ди,
ви­чин пе­кер де­г и­шар­на, абу­руз суф­ра­дихъ эвер­да ва абу­руз къул­
лугъ­да. 38 Лу­к Іа­рин ие­си­диз, кьу­лан­фе­риз хтай­ла­ни, экв же­дай­ла
хтай­ла­н и абур уях яз жа­г ъай­тІа, а лу­к Іар бах­та­вар я. 39 Квез чи­
да­н и, кІва­лин ие­си­д из угъ­ри къве­дай чІав чир хьа­най­тІа, ви­чин
кІвал атІуз та­да­чир. 40 Куь­н ­н и гьа­зур яз хьухь: гьич квез ха­бар­н и
ава­чиз Ин­сан­дин Хва* хта­на акъат­да.
41 Гьа чІа­вуз Пет­ру­д и Иса­д из ла­г ьа­на:

– Я Агъа! И кьи­са* Ву­на чаз лу­г ьуз­вай­д и яни, я та­х ьай­тІа

амай­бу­руз­н и?
42 Реб­би­д и­н и* ла­г ьа­на:

– Лу­г ьун хьи, агъа­д и ви­ч ин кІва­л ихъ гел­к ъвез­в ай­бу­рун
кьи­лел, абу­руз вах­т ун­да фу-яд гун па­тал, са кас эциг­на. А кас
ва­фа гвай­д и ва кьил авай­д и хьа­й и­тІа, ада вуч ийи­да? 43 Агъа
кІва­л из хтай­ла, ам ви­ч ин хи­ве авай кра­рал маш­г ъул яз же­да.
Ахь­т ин кас бах­та­вар я. 44 За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва хьи, адан
агъа­д и ви­ч ин ви­ри мал-мулкунин кьи­ле а кас акъва­з ар­д а.
45  А кас­ д и ви­ч и ви­ч ик «Зи агъа му­к ьва­ра ах­к ъат­дач» ла­г ьа­на,
кІва­ле вач-хъшаяр тир ити­мар­н и па­пар га­т аз, кьа­дар­д и­лай
 181 Лу­кІа 12 

ар­т ух нез, хъваз, хъи­ве­г ьиз хьа­й и­тІа, 46 а кас­д ин агъа­д и, гьич
ви­л ив­н и те­х уьз­вай са юкъуз, гьич фи­к ир­д из­н и гъиз те­же­дай
чІа­вуз хта­на, адаз ве­к ъи жа­за гу­да ва гьа­даз­н и, иман* гва­ч ир­
бу­руз хьиз, гьа икІ ийи­да.
47 Ви­ч ин агъа­д из вуч кІан­з а­в а­тІа чиз­в ай, амма гьа­зур та­х ьа­на,

а кар та­вур кас гзаф га­тан­н и ийи­да. 48 Ви­чин агъа­дин му­рад ти­
йи­ж из, сай­маз­ви­лел­ди са чІу­ру кар авур лукІ тІи­мил га­та­да. Гьар
низ гзаф ган­ва­тІа, гьа­да­вай гзаф кІан­н и же­да; нив гзаф их­т и­бар
ву­ган­ва­тІа, гьа­да­вай гзаф тІа­лаб­н и ийи­да.

Иса се­беб яз ча­ра­ви­лер хьун

(МатІ. 10:34-35)
Зун чи­лел цІай куь­к Іуь­риз атан­вай­д и я, ам куь­к Іве­най­тІа
49 

Заз гзаф кІан­дай! 50  Амма Заз же­дай чІе­х и азаб­рин югъ ви­л ик
ку­ма, а югъ ата­на алукь­дал­д и Зи ри­к Іел за­лан пар же­да. 51 Квез
Зун и дуьнь­я ­д из ис­л ягь­в ал гваз атан­в ай­д и хьиз ава­н и? Ваъ,
Зун ин­са­нар ча­ра ийиз атан­вай­д и я! 52 Ги­ла кІва­ле вад кас аваз
хьа­йи­тІа, абур кьве пай же­да: пуд кьве­даз ак­си же­да, кьвед­н и –
пу­даз. 53 Бу­ба* хциз ак­си же­да, хва­н и – бу­ба­диз; ди­де ру­шаз ак­си
же­да, руш­н и – ди­де­диз; къа­ри ви­чин су­саз ак­си же­да, свас­н и –
ви­чин къа­ри­диз.

Ийи­дай кар ге­жел ве­г ьи­мир

(МатІ. 5:25-26; 16:2-3)
Халкь­диз­н и Иса­д и ла­г ьа­на:
54 

– Рагъ экъечІ­за­вай па­тай къвез­вай циф акур­ла, куь­не «Марф

къва­да» лу­гьу­да. Дуьз я. 55 Кьиб­ле па­тай гар акъа­тай­ла, куь­не «Гзаф
чи­ми же­да» лу­г ьу­да. Дуьз я. 56  Эй, кьве чин алай­бур! Чи­лиз­н и
ца­вуз ки­лиг­на гьи­х ь­т ин гьа­ва же­да­тІа, кве­вай чи­риз жез­ва, бес
ги­ла гьи­х ь­т ин вахт атан­ватІа кве­вай кьа­тІуз жез­вач­н и?
57  Бес ву­ ч из кве­в ай куьн па­т ал гьахъ-михьивал* вуч ятІа
чи­риз жез­в ач? 58  Вахъ га­лаз гьуь­же­т ар­з а­в ай­д и га­лаз вун ду­
ван­д из фи­дай­ла, жез­май кьван адахъ га­лаз ре­к ье туьх­к ІуькІ.
АкІ та­х ьай­тІа, ада вун ду­ван­бег­д ин па­тав ту­х у­да, ду­ван­бег­
ди­н и вун къа­за­мат­дар­д ин гъи­ле тва­да, къа­за­мат­дар­д и­н и вун
къа­з а­м ат­х а­н а­д из ве­г ьи­д а. 59  За ваз лу­г ьуз­в а: вал алай бурж
эхи­рим­ж и чет ке­пек­дал къве­дал­д и вах­г ун та­вун­маз вун къа­
за­мат­дай акъат­дач.
Лу­кІа 13  182

Ал­лагь­д ин ре­к ьиз та­тай­тІа...

13  Гьа вах­т ун­да са бя­зи­бур Иса­д ин па­тав ата­на, Ал­лагь­дин

1 

КІва­ле* къур­бан­дар ийиз­вай чІа­вуз Пи­ла­тІан* эмир­дал­ди

яна кье­йи га­ли­лей­вий­ри­к ай Адаз суьгь­бет­на. 2 И кар­дин па­та­
хъай Иса­ди ла­г ьа­на:
– А ин­са­нар амай га­л и­лей­вий­ри­лай гзаф гу­на­г ьар* квай­ви­
ляй яна кьен­ва лу­г ьуз фи­к ир­за­ва­н и куь­не? 3  Ваъ, лу­г ьуз­ва За
квез; куьн Ал­лагь­д ин ре­к ьел та­тай­тІа, гьа­бур хьиз куь­н ­н и ви­ри
пуч же­да. 4  Я та­х ьай­тІа, куь­не Ши­л у­г ьам­дин ми­на­ра­дик акат­
на кье­йи цІе­м уь­ж уьд кас­д ик Яру­са­л им­да уьмуьр ту­х уз­вай амай
ви­ри­бу­ру­лай­н и гзаф тах­си­рар ква ла­г ьа­на фи­к ир­за­ва­н и? 5 Ваъ,
лу­г ьуз­ва За квез; куьн Ал­лагь­д ин ре­к ьел та­тай­тІа, гьа­бур хьиз
куь­н ­н и ви­ри пуч же­да.
6 Ада и кьи­са­н и* ахъай­на:

– Са кас­дихъ ви­чин ци­пицІ­багъ­да ин­жил­дин тар хьа­на; тар­це­лай

май­ва­яр кІва­тІиз атай­ла, адаз затІ­ни гьат­нач. 7 Ада ци­пицІ­бан­диз
ла­гьа­на: «Ин­гье, пуд йис я заз и та­ра­лай ин­ж и­лар кІва­тІиз кІа­нз,
амма заз ада­лай затІ­н и жа­г ъиз­вач. Ву­на ам атІутІ: гьа­вай­да ада
ву­чиз чил кьаз­вай­д и я?» 8 Амма ци­п ицІ­бан­ди жа­ваб яз адаз ла­
гьа­на: «Агъа, цІи ам за пер яна кьук ку­та­дал­ди тур. 9 Ада май­ва­яр
гъи­да­тІа ки­лиг­да чун; та­г ъай­тІа, чна къве­дай йи­суз ам атІу­да».

Иса­д и са паб са­г ъа­рун

10  Киш юкъуз* са си­на­г уг­да* Иса­ди чир­ви­лер гуз­вай. 11 Ана чІу­ру
жин­ж и* цІе­м уь­ж уьд йи­сан къе­не акІа­жар­на­вай са паб авай, ада­
вай дуьз акъва­зиз жез­ва­чир. 12 Ам акун­маз­ни, Иса­ди адаз эвер­на:
– Вун ви на­чагъ­ви­л и­к ай азад хьан­ва, вах.
13 ГьакІ ла­г ьа­на, Иса­д и адал гъи­лер эциг­на*; паб гьа­сят­да къа­

рагъ­на дуьз хъхьа­на ва Ал­лагь­д из шу­к у­рар ийиз хьа­на.

14 Киш юкъуз Иса­д и а паб са­г ъар хъу­ву­на лу­г ьуз, си­на­г уг­д ин

кьи­ле­вай­да хъел кваз халкь­д из ла­г ьа­на:

– Гьаф­те­да кІва­лах­на кІан­за­вай­д и ру­г уд югъ я; тІа­ла­ри­к ай
са­г ъа­риз Киш ваъ, ма­са йи­к ъа­ри­к ай са юкъуз ша.
15  – Кьве чин алай­бур! – жа­в аб яз ла­г ьа­на Реб­би­д и*. – Киш

юкъуз куь­не гьар са­да жу­ван яц, я лам цу­рай акъуд­на цел ту­
хуз­вач­н и? 16  ЦІе­м уь­ж уьд йи­сан къе­не иб­л ис­д и* бед­бахт­ви­л ик
ку­т ун­вай Ибра­г ьи­ман* эв­лед руш Киш юкъуз ви­чин къа­за­ди­кай
хкуд­на кІан­да­чир­н и кьван?
 183 Лу­кІа 13 

Иса­д и и га­ф ар ла­г ьай­л а, Адаз ак­си тир ин­с ан­риз ре­
17 

гъуь жез­вай, амай халкь­д и Адан ала­мат­д ин кра­рал шад­ви­лер

ийиз­вай.

Фин­д ин твар­ц и­кай кьи­са

(МатІ. 13:31-33; Мрк. 4:30-32)
Иса­ди ла­г ьа­на:
18 

– Ал­лагь­дин па­чагь­вал куьз ух­шар я ва Ам куьв ге­к ъи­г из же­

да? 19 Ам ин­сан­ди ви­ч ин са­ла ца­й и фин­д ин твар­циз ух­шар я: ам
экъечІ­на, ада­кай еке тар хьа­на, къу­ша­ри­н и адан хи­ле­рал му­кар
ийиз же­да.
20 Иса­д и да­в а­мар­на:

– Ал­лагь­дин па­чагь­вал куьв ге­к ъи­гиз же­да? 21 Ам па­па цІуд ки­
ле гъуь­руьк ку­т ур гъвар­ц из ух­шар я, ам ку­т ун­маз­н и ти­н и ата­на.

Гуь­тІуь ва­рар
(МатІ. 7:13-14, 22-23; 8:11-12)
Иса Яру­са­л им­д из фи­дай­ла, ре­к ье гьалт­за­вай ше­г ьер­ра ва
22 

хуь­ре­ра Ада чир­ви­лер гуз хьа­на.

23 Са ин­сан­д и Иса­д из ла­г ьа­на:

– Я Агъа! ТІи­м ил ин­са­нар хи­лас же­да лу­г ьу­дай га­фар гьахъ­

бур яни?
Ада­н и жа­ваб яз ла­г ьа­на:
24 – Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ­д из* рехъ ачух­з а­в ай гуь­тІуь ва­ра­рай

физ алахъ, – жа­ваб га­на Ада. – За квез лу­г ьуз­ва, гзаф­бур а ва­ра­
рай физ алахъ­да, амма абу­ру­вай анай экъе­чІиз же­дач. 25 КІва­лин
ие­си­ди къа­рагъ­на рак ага­лай­ла, куьн къе­цел амукь­да. Куь­не: «Я
Агъа! Я Агъа! Чаз рак ахъая», – лу­гьуз, ва­рар га­таз же­да. Амма Ада
квез жа­ваб гу­да: «Куьн гьи­най я? Заз куьн чи­дач». 26 Гьа вах­т ун­да
куь­не лу­г ьу­да: «Чун Вахъ га­лаз фу-яд тІуьр­бур я, чи куь­чей­ра­н и
Ву­на чир­ви­лер га­й и­д и я». 27  Амма Агъа­д и жа­ваб гу­да: «За квез
лу­г ьуз­ва: куьн гьи­най ятІа, Заз куьн чи­дач. За­лай алат, ада­лат
ква­чир крар ийиз­вай­бур». 28 Квез Ал­лагь­дин Па­чагь­л угъ­да Ибра­
гьим*, Исакь*, Якьуб* ва амай ви­ри пай­г ъам­ба­рар* аваз акур­ла,
аниз ахъай та­ву­на къе­цел аму­к ьай­ла, куь­не сас­ни ре­г ъве­да, шел-
хвални ийи­да. 29 Рагъ­э­к ъечІ­дай па­тай­ни рагъ­а­кІи­дай па­тай, ке­фер
па­тай­н и кьиб­ле па­тай ата­на, ин­сан­ри Ал­лагь­дин Па­чагь­л угъ­да
меж­лис­да чпиз чка­яр кьа­да. 30 Ис­я т­да агъа­да авай­бу­ру­кай са бя­
зи­бур ви­не же­да, ис­я т­да ви­не авай­бу­ру­к ай са бя­зи­бур – агъа­да.
Лу­кІа 14  184

Иса Яру­са­лим­д ихъ ше­х ьун

(МатІ. 23:37-39)
31  Гьа и чІа­вуз са шу­м уд фа­ри­сей* ата­на, абу­ру Иса­диз ла­г ьа­на:
– Ах­лад, и чка­дай экъечІ: Гьи­ру­даз* Вун ре­к ьиз кІан­за­ва.
32  – Фе­на а сикІ­р ез лагь хьи, – ла­г ьа­на Иса­д и, – къе­н и па­к а

За ин­сан­ри­к ай жи­не­рар* хкуд­да ва азар­ри кьун­вай­бур са­г ъар

хъи­йи­да, пуд ла­г ьай юкъуз За Зи крар куь­тягь­да. 33  Амма къе­
ни, па­ка­н и, ах­па­г ьан юкъуз­н и Зун Зи ре­к ье хьун ла­зим я, ву­чиз
ла­г ьай­тІа Яру­са­л им­д и­лай гъей­ри ма­са чка­да пай­г ъам­бар­ди­вай*
ажал кьа­бу­лиз же­дач.
34  Эй Яру­са­л им, Яру­са­л им! Пай­г ъам­ба­рар терг­дай ше­г ьер!
Ал­лагь­ди ра­к ъур­на­вай­бур къван­ц ин ху­ра тва­дай ше­г ьер! Веч­ре
ви­ч ин ци­цІи­бар кІватІ­на лу­вак ку­та­дай­д и хьиз, шу­м уд­ра Зун
ви ая­лар кІва­тІиз алахъ­най! Амма квез кІан хьа­на­чир! 35 Ки­лиг,
куь ичІи ма­кан За квез таз­ва. Куь­не: «Реб­би­дин* ТІвар­цІе­лай*
къвез­вай­даз шу­к ур хьу­рай!» лу­г ьу­дай вахт къве­дал­ди, квез Зун
ахква­дач.

Киш хуь­ни­лай ре­г ьим ви­не я

14  Са Киш юкъуз* Иса, фа­ри­сей­рин* кьи­ле авай­дахъ га­лаз

1 

фу тІуьн па­тал, адан кІва­л из фе­й и­ла, ана авай­бу­ру Ада­

лай вил алуд ти­йиз хьа­на. 2 Иса­д ин па­тав бе­ден яд кІватІ хьу­н ин
азар­ди кьун­вай са кас гвай. 3 И ара­да Иса­ди тав­рат­дар­ри­вай­н и*
фа­ри­сей­ри­вай: «Киш юкъуз са­г ъар хъу­вун дуьз яни-тушни?», –
ла­г ьа­на ха­бар кьу­на. 4  Абу­ру си­вяй са гаф­н и акъуд­нач. Иса­д и
гъил хкІу­на а кас са­г ъар­на ва ам ре­к ье хту­на. 5 Ах­па Иса­ди инал
алай­бу­ру­вай жу­зу­на:
– Куь хва, я та­х ьай­тІа яц къуй­д из ава­т ай­тІа, куь­не, Киш
юкъузни ки­лиг та­ву­на, ам анай гьа­сят­да акъуд­дач­н и?
6 Абу­ру­в ай жа­в аб гуз хьа­нач.

Де­ми­на хъсан чкай­ри­кай кьи­са

7  КІва­лиз эвер­на­вай­бу­ру къвез хъсан чка­яр хкя­г ъиз ацу­к ьиз
акур­ла, Иса­ди абу­руз кьи­са* ахъай­на:
8  – Ваз ме­х ъе­рин меж­л ис­д из эве­рай­ла, фе­на хъсан чка кьаз
алахъ­м ир, ва­лай­н и маш­г ьур кас­д из эвер­на­ваз хьун мум­к ин я.
9 Ам атай­ла, ваз кІва­л из эве­рай­да: «Инал и кас ацукь­рай», – лу­

гьун мум­к ин я. ГьакІ хьа­й и­ла, бе­я­бур хьа­на, вун фе­на лап гьа
 185 Лу­кІа 14 

ра­к Іа­рив гвай чка­дал ацу­к ьу­н из маж­бур же­да. 10  Амма ваз са
меж­лис­диз ша ла­г ьай­ла, жув фе­на гьа ра­к Іа­рив ацукь. Гьа чІа­вуз
ие­си­ди ваз: «Я дуст, акІ же­дач, фе­на ви­ни кьи­ле ацукь», – лу­г ьу­
да. ГьакІ хьа­йи­ла, ацукь­на­вай­бу­рун ви­лик­ни ваз хатур-гьуьрмет
же­да. 11 Гьар ни ви­ч и вич ви­не кьурт­Іа, гьам агъуз ве­г ьи­да, ви­чи
вич агъуз кьур­ди ви­н из акъуд­да.
12 Вич или­фа­рай фа­ри­сей­д из­н и* Иса­д и ла­г ьа­на:

– Мугь­ман­ви­л из эвер­дай­ла, ву­на ви дус­та­риз, стхай­риз, ви

му­к ьва­бу­руз, дев­лет авай ви къун­ш ий­риз эвер­мир: абу­ру вун­н и
или­фар хъи­й и­да ва куьн кьи­ле­ра кьил хъже­да. 13-14  Амма ву­на
эвер­дай­ла, эвелни-эвел эл­к ъве­на ваз хгу­дай шей ава­ч ир къе­
къве­раг­риз, на­бут­бу­рузi, кье­цІи­бу­руз, буьр­к ьуь­бу­руз ша лагь.
Гьа­дал­ди вун бах­та­вар* же­да. Гьахъ-михьи тир ви­ри ин­сан­рал
чан хтай­ла*, ваз Ал­лагь­д и хгу­да.

Де­ми­низ эвер­на­вай­бу­ру­кай кьи­са

(МатІ. 22:2-14)
И га­фа­рин ван хьа­й и­ла, Иса­д ихъ га­лаз ацукь­на­вай­бу­ру­кай
15 

са­да ла­г ьа­на:

– Ал­лагь­дин Па­чагь­л угъ­да* ни фу тІуьр­тІа, гьам бах­та­вар я.
16 Иса­д и жа­в аб яз ла­г ьа­на:

– Са ин­сан­ди зур­ба меж­лис ку­т у­на гзаф­бу­руз эвер­най. 17 ТІуьн-

хъун ийи­дай вахт хьа­й и­ла, ада ви­ч и ша ла­г ьан­вай­бу­руз: «Ви­ри
гьа­зур хьан­ва, бу­юр» лу­г ьуз, ви­ч ин лукІ ра­к ъур­на. 18 Амма эвер­
на­вай­бур, гаф-чІал сад авун­вай­д и хьиз, гьар жуь­ре­дин багь­на­яр
акъу­диз эгечІ­на. Са­да адаз «Зун къа­ч ун­вай чи­лиз ки­ли­г из фин
ла­зим я; ваз та­ва­к ъу ийи­да, за­кай ке­фи ха­мир», – ла­гьа­на. 19 Муь­
куь­да ла­г ьа­на: «За вад жуьт яцар къа­ч ун­ва, зун абу­ру ца­на чеб
гьикІ ту­х у­да­тІа чи­риз физ­ва; ваз та­ва­к ъу ийи­да, за­лай гъил къах­
чу». 20 Пуд ла­г ьай­да ла­г ьа­на: «За паб гъан­ва, гьакІ хьа­йи­ла за­вай
къвез же­дач». 21 ЛукІ­ра­н и хта­на, ви­ч ин агъа­диз хьайи-хьайивал
ахъай­на. КІва­л ин ие­си­д из хъел ата­на: «Гье­ре­к ат­на, – ла­г ьа­на
лукІ­раз, – фе­на ше­г ьер­д ин куь­чей­рай­н и ккІа­рай къе­к ъве­ра­гар,
на­бу­тар, буьр­к ьуь­бур­ни кье­цІи­бур га­лаз хъша». 22 Са ге­рен­ди­лай,
лукІ­ра хта­на: «Я Агъа! – ла­г ьа­на. – Ви эмир кьи­лиз акъуд­на­ва,
ятІа­н и суф­ра­д ихъ чка­я р мад ама». 23  «Ре­к ье­рай­н и жи­г ъир­рай
i 14:13-14 На­бут
– бе­ден­д ин са ва я са шу­м уд пай, ме­се­ла, гъил, кІвач
сагъ ту­ш ир кас.
Лу­кІа 15  186

алад, – ла­г ьа­на агъа­д и, – зи кІвал ацІун па­тал, абур гьа­н­рай­н и
га­лаз хъша. 24 За ваз лу­гьуз­ва хьи, за эвер­на та­тай­бу­ру зи фу не­дач!»

Тил­миз­ви­лин къи­мет
(МатІ. 5:13; 10:37-38; Мрк. 9:50)
25  Иса­дихъ га­лаз гзаф ин­са­нар физ­вай. Ада абу­рухъ эл­к ъве­на
ла­г ьа­на:
26 – Зи па­т ав къвез­в ай­да ви­ч ин бу­ба­д и­лай­н и ди­де­д и­лай, па­па­

лай­ни аял­ди­лай, стхай­ри­лай­ни ва­ха­ри­лай ва ви­чин чан­ди­лай­ни

гъил къа­ч у­на къвез­вачтІа, ада­к ай Зи тил­миз* хьун мум­к ин туш.
27  Вуж Ви­ч ин азаб­рин хаш* кІу­лаз яна, Захъ га­лаз къвез­в ачтІа,

гьа­да­кай Зи тил­м из же­дач.

28 Кве­к ай са­даз ми­на­ра эци­г из кІан хьа­й и­тІа, сиф­т е ада ми­на­

ра­дин къи­мет, ах­па жу­вахъ авай та­к ьа­тар гьи­саб­дач­н и ме­гер? 29-
30 Та­х ьай­тІа, ми­на­ра­д ин би­не ку­т у­на, ам эциг­на куь­тягь та­вур­ла,

ам акур ви­ри­бур а кас­дал, «И ин­сан­ди­вай би­не ку­т ун­вай ми­на­ра

эциг­на куь­тя­г ьиз хьа­нач», – лу­г ьуз, хъуь­ре­да.
31 Я та­х ьай­тІа, ма­са па­чагь­д ин ак­си­н из дя­в е ийиз экъечІ­з а­в ай

па­чагь­ди ацукь­на, цІуд агъ­зур кас га­лаз ви­чи­вай къад агъ­зур аскер
га­лаз къвез­вай па­чагь­д ин ху­ра акъва­зиз же­да­н и ла­г ьа­на, сиф­те
ве­ре­вир­дер ийи­дач­ни кьван? 32 Адаз ви­чи­вай атІа­дан ху­ра акъваз
те­же­дай чІал чир хьа­й и­тІа, ада, атІам яр­г ъа амаз, ис­л ягь­ви­лин
шар­тІа­ри­кай мес­л ят авун па­тал­д и, адан кьи­лив ви­чин ве­к и­лар
ра­к ъур­да. 33 Куь­н ­н и гьакІ я, куь­не квехъ авай-авачирдалай гъил
къа­ч у­н вачтІа, кве­к ай са­да­к ай­н и Зи тил­м из хьун мум­к ин туш.
34 Кьел хъсан шей я; кье­лен ери ква­х ьай­тІа, адаз гьикІ дад хгуз

же­да? 35 Ам чил ми­я ­нар ийиз­н и ви­же къве­дач; ам гьакІ га­дар­на
та­да. Нихъ ван къве­дай япар ава­тІа, гьа­даз ван ату­рай!

Иса­д и ква­х ьай­д и жа­г ъу­рун

(МатІ. 18:12-14)

15  Иса­диз яб гун па­тал, харж кІватІ­дай­бур­н и* гу­нагь­ка­рар

1 

ви­ри ата­на кІватІ хьан­вай. 2 Фа­ри­сей­ри­н и* тав­рат­дар­ри*

на­ра­зи­вал ийиз хьа­на:
– Ам гу­нагь­кар­рихъ га­лаз алагъ-салагъда ава, гьат­та абу­рухъ
га­лаз са­нал ацукь­на фу­н и нез­ва.
3 И чІа­вуз Иса­д и ихь­т ин кьи­са* ахъай­на:

4 – Виш хи­пе­к ай сад ква­х ьай­ла, кьуд­к ъан­н и цІе­к Іуьд хеб кьу­

рум­да ту­на, гьа ква­х ьай са­дахъ къе­к ъвез кве­кай вуж фи­дач? Хеб
 187 Лу­кІа 15 

жа­г ъун та­вун­маз вуж эл­к ъве­на хкве­да? 5 Жа­г ъай­ла, хеб шад­ви­
лел­ди къуь­не­рал ве­г ье­на хки­да. 6 КІва­лиз хтай­ла, ада дус­та­риз­ни
къун­ш ий­риз эвер­на лу­г ьу­да: «Куь­не­н и захъ га­лаз шад­вал ая, заз
зи ква­х ьай хеб жа­г ъун хъу­ву­на». 7 Идал­д и За квез лу­г ьуз­ва хьи,
кьуд­к ъан­ни цІе­кІуьд гьахъ-михьи кас­ди­лай са гу­нагь­кар Ал­лагь­
дин ре­к ьел атун* ца­вар па­тал чІе­х и шад­вал я.
8 Я та­х ьай­тІа, цІуд ги­м иш­д ин пул авай са паб къа­ч ун, пу­ла­ри­

кай сад ада­вай ква­х ьай­тІа, гьам жа­г ъи­дал­ди шем­н и куь­к Іуьр­на
ам кІвал шут­к у­н из, му­к ьуф­дал­д и кІва­л ин са-са пІипІ тир­вал
къе­к ъвез же­дач­ни ме­гер? 9 Ам жа­г ъай­ла, дус­та­риз­ни къун­ший­риз
эвер­на ада лу­гьу­да: «Куь­н­ни захъ га­лаз шад хьухь, ква­х ьай пул заз
жа­г ъун хъу­ву­на». 10 Гьа икІ, лу­г ьуз­ва За квез, Ал­лагь­дин ре­к ьел
атай са гу­нагь­кар акур­тІа­ни, Ал­лагь­дин ма­ла­ик­риз* хве­ши же­да.

Ква­х ьай хци­кай кьи­са

Иса­ди мад ла­г ьа­на:
11 

– Са кас­дихъ кьве хва авай.

12 Абу­ру­к ай гъве­ч Іи­да бу­ба­д из ла­г ьа­на: «Я бу­ба! Ви эмен­н и­д и­

кай зал гьалт­за­вай пай зав вах­це».

Бу­ба­ди­ни эмен­ни ру­х вай­рин ара­да пай­на. 13 Са кьа­дар йи­к ъар
фе­й и­ла, гъве­чІи хва ви­ч ин шей­эр кІватІ­на, яр­г ъал уьл­к ве­д из
фе­на. Гьа­н­ра ада, ке­фер чІу­г ваз, ви­чихъ авай мал-девлет га­ра­лай
аву­на. 14 Ада ви­чихъ авай-авачирди ру­фу­най ава­дар­на куь­тя­гьай­ла,
а ви­ла­я т­да зур­ба каш хьа­на. Ам кІе­ве гьат­на. 15 Ам фе­на кІва­лах
це лу­г ьуз а ви­ла­я т­д ин са кас­дал алахъ­на, ада­н и ам ви­чин ва­к Іар
хуьз чуьл­диз ра­к ъур­на. 16 Адаз ва­кІа­ри нез­вай тІуь­нал­ди­ни ру­фун
ацІу­риз кІан­за­вай, амма адаз гьам гу­дай­ди­н и ава­чир.
17 Кьи­л и ван авур­ла, ада ви­ч и ви­ч ик­д и ла­г ьа­на: «Зи бу­ба­д ихъ

гьа­к ъи­дал­ди кІва­лах­за­вай­бур гьи­к ьван ава­тІа­ни, абур ви­ри тух­

ни я ва не­дай­ди абу­руз амукь­н и ийиз­ва, амма зун ина ги­ш и­ла
ре­к ьиз­ва! 18  Бу­ба­д ин* па­тав хъфи­да. „Чан бу­ба! – лу­г ьу­да за. –
Зун ца­ва­рин ва ви ви­л ик гу­нагь­к ар я, 19 ги­ла зун ви хва я ла­г ьай
тІвар­цІиз* ла­йих яз амач. Зун­н и ваз кІва­лах­за­вай­бу­рун ара­диз
кьа­бу­ла, бу­ба“».
20 Ам къа­рагъ­на ви­ч ин бу­ба­д ин па­тав хъфе­на. Бу­ба­д из ам гье­ле

яр­г ъа амаз акур­ла, адаз хцин язух ата­на; бу­ба­ди, чу­к ур­на фе­на
хцин гар­дан кьу­на, адаз те­ме­нар га­на.
21 «Чан бу­ба! – ла­г ьа­на хци. – Зун ца­в а­рин ва ви ви­л ик гу­нагь­

кар я, ви хва я лу­г ьу­дай тІвар­цІиз­н и зун ла­йих яз амач.».

Лу­кІа 16  188
22 Амма бу­ба­ди ви­чин лу­к Іа­риз ла­г ьа­на: «Лап хъсан пе­кер гъа­
на адал алукІ, адан ту­пІухъ ту­пІал­н и ака­ла, алукІ­дай кІва­чин
къа­пар­н и, 23 хвен­вай да­на­н и гъа­на тукІу­к І. Нез, хъваз шад­ви­лер
ийин чна: 24  зи и хва кьен­вай, ги­ла адал чан хтан­ва*, ам за­вай
квахь­на­вай, ги­ла ам заз жа­г ъун хъу­вун­ва». Абур шад­ви­лер ийиз
эгечІ­на.
25 ЧІе­х и хва, ла­г ьай­тІа, ни­к Іе авай; ам хта­на кІва­л из ах­га­к ьай­ла,

адаз ма­н ий­рин ва ин­сан­ри кьуь­лер ийиз­вай ва­нер ата­на. 26 Ада

кІва­лел алай­бу­ру­к ай са­даз эвер­на, ада­вай ха­бар кьу­на: «Ина вуч
хьан­ва?» 27 «Ви стха хтан­ва, – жа­ваб га­на ада, – хва сагъ-саламат
яз хта­на акур ви бу­ба­д и­н и хвен­вай да­на тукІу­н ва».
28 Стха­д из хъел ата­на кІва­л из хквез кІан хьа­нач. Бу­ба­д и, кІва­

ляй экъечІ­на, адаз хъша ла­г ьа­на. 29 Амма ада бу­ба­диз жа­ваб га­на:
«И ви­ри йи­са­ра за ваз къул­л угъ ийиз, ви га­фу­нал гаф эци­гай­ди
туш, амма ву­на заз, жу­ван дус­та­рихъ га­лаз ке­фер чІу­г ун па­тал,
гьич ба­цІи­н и га­й и­д и туш. 30  Гьи­на ятІа­н и гьат­на­вай ва чІу­ру
ре­к ье авай па­па­ри­х ъ га­лаз ви эмен­н и га­ра­лай авур ви и хва
хтай­ла, ву­на адаз хвен­вай да­на тукІу­на». 31 «Чан хва! – ла­г ьа­на
бу­ба­д и. – Вун датІа­на захъ га­ла, захъ авай-авачирдини ви­ри
ви­д и я. 32  Ви стха хтай чІа­вуз шад­вал та­ву­на гьикІ акъваз­да?!
Ам кьен­вай, ги­ла – чан хтан­ва. Ам квахь­на­вай, ги­ла – жа­г ъун
хъу­вун­ва».

Ал­лагь­д из­ни пу­л у­низ сад хьиз къул­л у­г ъиз же­дач

16  Иса­ди Ви­ч ин тил­м из­риз* ла­г ьа­на:

1 

– Са ин­сан­д ихъ дев­лет авай, адахъ­н и кІва­лин кІва­ла­

хар ида­ра ийиз­вай­ди авай; ада кІва­лин эмен­ни вара-зара ийиз­ва
лу­г ьуз са ни ятІа­н и и дев­лет авай­даз ха­бар­най.
2  Дев­лет авай­да адаз эвер­на, ла­г ьа­на: «Заз ва­к ай къвез­в ай­бур

вуч ва­нер я? Жу­ван кІва­лах­д ин гьахъ-гьисаб аву­на, зи па­тав

гъваш. За вун къул­л угъ­д и­лай алуд­за­ва».
3  КІвалин-йикъан кьи­ лел алай­да­н и ви­ч и ви­ч ик­д и ла­г ьа­на:
«Ги­ла за вуч ийи­да? Зи агъа­д и зун къул­л угъ­ди­лай алуд­за­ва. За­
лан кІва­лах­дихъ га­лаз зун кьун­вач, це лу­гьуз физ­ни заз ре­г ъуь­да.
4 КІва­лах­д и­лай алу­дай­ла, ма­сад­бу­ру зун чпин кІва­ле­ра кьа­бу­л ун

па­тал, за вуч ийи­да? Агьан, заз чир хьа­на!»

5 Ада ви­ч ин агъа­д ин бур­ж ар алай­бу­руз са-садаз кьилди-кьилди

эве­риз хьа­на. «Вал зи агъа­дин гьи­к ьван бурж ала?» – сад ла­г ьай­
да­вай ха­бар кьу­на. 6 «ЧІем­д ин виш бат ала­ма», – жа­ваб га­на ада.
 189 Лу­кІа 16 

«Жу­ван бур­ж у­н ин куьгь­не чар къах­ч у­на, та­д из ях­цІур­н и цІуд
уьлч­ме ла­г ьа­на цІи­й и чар кхьихь», – ла­г ьа­на кІвалин-йикъан
кьи­лел алай­да.
7  Ах­па муь­к уь­даз эвер­на, ла­г ьа­на: «Вал гьи­к ьван бурж ала?»

«ЦІуд агъ­зур укІур къуьл», – жа­ваб га­на ада. Адаз­н и ла­г ьа­на:
«Жу­ван бур­ж у­нин куьгь­не чар къах­ч у­на муь­ж уьд агъ­зур ла­г ьа­на
цІи­йи­ди кхьихь».
8  Агъа­д и, крар ба­ж а­рагъ гваз аву­на лу­г ьуз, кІвалин-йикъан
кьи­лел алай ла­матІ­д ин та­риф аву­на. Ри­к Іи­вай­н и, Ал­лагь­д ин
экуь­н ин ве­лед­ри чпин кра­рай кьил акъуд­за­вай­да­лай и дуьнь­
я­дин ин­сан­ри а кра­рай кьил акьул гваз акъуд­за­ва. 9 За квез лу­
гьуз­ва: и гьахъ ава­ч ир дуьнь­я ­да кІва­тІай дев­лет­рин куь­мек­дал­
ди куь­не квез дус­тар жа­г ъу­ра. Куь­не гьакІ ийиз хьа­йи­тІа, пул
ви­л яй ава­тай­ла, куьн хуш­ви­лел­д и да­и м дуьнь­я ­д ин кІва­ле­ра
кьа­бул­да.
10 Гъве­ч Іи кар­да ва­фа тир­д и чІе­х и кра­ра­н и ва­фа же­да, гъве­ч Іи

кар­да ва­фа ту­шир­ди чІе­х и кра­ра­ни ва­фа же­дач. 11 Квел чи­лин дев­
ле­тар их­ти­ба­риз жез­вач­тІа, ха­ли­сан дев­ле­тар квел ни их­ти­бар­да?
12  Кве­в ай ча­ра­дан дев­лет на­м ус гваз хуьз хьа­нач­тІа, куь дев­лет

квез ни гу­да? 13  Гьич са нуь­кер­д и­вай­н и кьве агъа­диз къул­л угъ
ийиз же­дач: абу­ру­к ай сад кІан хьа­й и­тІа, муь­к уь­ди та­к Іан же­да;
са­даз ва­фа­вал хве­й и­тІа, муь­к уь­даз – же­дач. Ал­лагь­диз­н и пу­л у­
низ кве­вай сад хьиз къул­л угъ ийиз же­дач.

Ла­за­ра­кай кьи­са
(МатІ. 5:18, 31-32; 11:12-13)
И ви­ри га­фар пу­л у­нал рикІ алай фа­ри­сей­риз­н и* ван хьа­на,
14 

абур Иса­дал хъуь­рез­вай.

15 Ада абу­руз ла­г ьа­на:

– Куь­не куьн ин­сан­рин ви­л ик гьахъ-михьи ксар хьиз къа­л ур­

за­ва, амма Ал­лагь­д из куь ри­к Іе­ра авай­да­кай ха­бар ава: ин­сан­
ри къи­мет ава лу­г ьуз­вай затІ Ал­лагь­д ин ви­ле­рай мур­тад затІ я.
16 Ягь­я ­д и­лай* ви­л ик Къанунни* авай, пай­г ъам­ба­рар­н и*. Ада­лай

кьу­лухъ Ал­лагь­дин па­чагь­ви­ли­кай Шад Ха­бар* гуз хьа­на. Гзаф­бур,

чпин ви­ри къу­ва­тар эциг­на, Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ­диз* гьа­х ьиз
алахъ­за­ва. 17 Цав­н и чил фад ква­х ьун мум­к ин я, Къанундин лап
гъве­чІи са цІар­н и къу­ват­дай ават­дач. 18 Ви­чин па­пахъ га­лаз ча­ра
хьа­на ма­са паб гъиз­вай гьар са­да зи­на­вал* ийиз­ва; ма­са­да рах­
кур­на­вай паб гъиз­вай­да­н и зи­на­вал ийиз­ва.
Лу­кІа 17  190
19  Дев­лет авай са ин­сан хьа­на. Ада, ви­чел па­чагь­дин хьтин чІа­гай
пе­кер алу­к Іиз, гьар юкъуз кІан­дай­вал ке­фер чІу­г ваз­вай. 20 Ми­
хьиз пи­хе­ри кьун­вай Ла­зар лу­г ьу­дай са къе­к ъве­раг адан ва­ра­рин
кІа­не аваз хьа­на. 21 Дев­лет авай­дан суф­ра­ди­лай аму­к ьай кІу­сар
ви­чел мус гьалтдатІа лу­гьуз, ам вил алаз же­дай. Ки­цІе­ри­ни къвез
адан пи­хе­риз мез гу­дай. 22 Ам кье­й и­ла, ма­ла­ик­ри* къа­ч у­на, ам
Ибра­г ьи­ман* па­тав тух­ва­на. Дев­лет авай­ди­н и кье­на, ам ку­ч ук­
на. 23 Агъа дуьнь­я ­да* азаб­рик кваз, дев­лет авай­да кьил хка­жай­ла,
яр­г ъай хьиз адаз Ибра­г ьим ва адан па­тав­н и Ла­зар аку­на.
24 «Я Ибра­г ьим бу­ба! – гьа­рай кваз ла­г ьа­на ада. – Зун ка­на чІух

жез­ва, заз ре­г ьим ая. Ву­на зи па­тав Ла­зар ра­к ъу­ра, ада ви­ч ин
ту­пІун кІвен­к Ів кье­ж ир­на зи ме­ци­вай гуьцІ­рай». 25 Амма Ибра­
гьи­ма ла­г ьа­на: «Я хва! Ву­на ри­к Іел хкваш хьи, ваз дуьнь­я ­да авай
кьван хъсан­ви­лер хьа­на, амма Ла­за­раз ан­ж ах пис­ви­лер аку­на.
Ги­ла адаз ина те­сел­ли жа­г ъи­да, ваз – аза­бар. 26 Ада­лай­ни гъей­ри,
куь­н и чи ара­да ахь­т ин кІан ква­чир да­г ьар ава хьи, инай куь па­
таз кІан хьа­йи­бу­ру­вай экъе­чІиз же­дач ва а па­тай­н и и па­таз къвез
же­дач». 27 «За ваз ми­нет­за­ва, бу­ба, – ла­гьа­на дев­лет авай­да, – ву­на
Ла­зар зи бу­ба­дин кІва­лиз ра­к ъу­ра, 28 ана захъ вад стха ама. Ада
абу­руз зур­ба азаб-азият авай и же­г ьен­нем­д и­к ай* ха­бар гу­рай,
гьа­бур хьа­йи­тІа­н и иниз акъат та­ву­рай». 29 «Абу­рухъ Му­са­дин* ва
пай­г ъам­бар­рин кта­бар ава, – ла­г ьа­на Ибра­г ьи­ма, – къуй абу­ру
ана кхьен­вай­дал амал аву­рай». 30 «Ваъ, Ибра­г ьим бу­ба! – ла­г ьа­на
дев­лет авай­да. – Абу­рун кьи­лив кье­йи­бу­ру­кай сад фе­йи­тІа, абур
Ал­лагь­дин ре­к ьел къве­да*». 31 «Абур Му­са­дин­н и пай­г ъам­бар­рин
чІа­лахъ жез­вач­тІа, – ла­гьа­на Ибра­гьи­ма, – кье­йи­да­лай кьу­лухъ чан
хтан­вай* са вуж ятІа­ни абу­рун па­тав атай­ла, абур чІа­лахъ же­дач».

Иса­д и тил­миз­риз гъил къах­ч уз чи­рун

(МатІ. 18:6-7, 15,21-22; Мрк. 9:42)

17  Иса­ди Ви­ч ин тил­м из­риз* ла­г ьа­на:

1 

– Ин­сан ре­к ьяй акъуд­дай за­тІар дуьнь­я ­да та­х ьун мум­к ин
туш, амма абур ни ара­дал гъиз­ва­тІа, гьа­даз гуж же­да. 2 Гьа­к Іан
гъве­чІи ин­сан­ри­кай сад ре­к ьяй акъуд­за­вай кас гар­дан­да ре­г ъуьн
къван ту­на гьуь­л уьз ве­г ьей­тІа, хъсан я. 3 Му­к ъа­я т хьухь, ви стха­
ди гу­нагь* же­дай са кар авур­тІа, ву­на адаз туьн­буьгь ая. Ада ту­ба
авур­тІа*, ву­на ада­лай гъил къах­ч у. 4 Ада йи­к ъа ирид­ра ваз ак­си яз
гу­нагь крар авур­тІа ва, ирид­ра ви па­тав ата­на, мад ту­ба авур­тІа,
ву­на ада­лай гъил къах­ч у.
 191 Лу­кІа 17 

Иман­д и­кай
Ил­чий­ри* Реб­би­д из* ла­г ьа­на:
5 

– Чи иман* чІе­х и­д и ая!

6 Реб­би­д и ла­г ьа­на:

– Квехъ фин­дин твар кьван­н и са гъве­чІи иман ава­тІа, ту­т ун

та­раз куь­не «Жу­ван ду­ву­лар­н и къах­ч у­на фе­на гьуь­л уьз гьахь», –
ла­г ьай­тІа, ам куь чІа­лаз ки­лиг­да. 7 Цан цаз­вай, я та­х ьай­тІа куь
ма­лар хуьз­вай вач-хъша эл­къве­на хтай­ла, кве­вай ни­вай адаз: «Та­диз
хъша, суф­ра­дихъ ацукь», – лу­гьуз же­да? 8 Ак­си яз, куь­не адаз «Ву­на
заз ня­н ин тІуьн гьа­зу­ра, жу­ван пе­кер де­г и­шар­на, за тІуьн-хъун
ийи­дай чІа­вуз захъ гел­к ъуьгъ, ах­па жу­ва­н и неъ», – лу­г ьу­дач­н и?
9 Ви­ч ин эмир кьи­л из акъуд­на ла­г ьа­на ада а вач-хъшадиз сагъ­рай

лу­г ьу­да­ни? 10 Куь­н­ни гьакІ я, квез ган­вай эмир кьи­лиз акъуд­дай­

ла, лагь: «Чун гьа­к Іан лу­к Іар я, чна ан­ж ах чаз га­йи эмир кьи­лиз
акъуд­на».

Жу­зам азар квай­бур са­г ъар хъу­вун

Сад­ра Иса, Яру­са­л им­д из физ­вай­ла, Са­ма­ри­я т­дин­н и* Га­ли­
11 

лей­дин* сер­г ьят­д ин па­та­рив гвай. 12  Ам са хуь­руьз гьахь­дай­ла,

Адан ви­лик жу­зам* азар квай цІуд кас ата­на, са тІи­мил къе­рех­да
хьиз акъваз­на. 13 Абу­ру гьа­рай­на ла­г ьа­на:
– Иса! Ус­таз! Чаз ре­г ьим ая!
14 Абур акур­в ал­д и, Иса­д и ла­г ьа­на:

– Алад, фе­на куьн ха­хам­риз* къа­л у­ра.

Фи­дай ре­к ье абур жу­зам­д и­к ай ми­х ьи* хьа­на. 15 Абу­ру­кай сад,
вич сагъ хъхьа­на акур­д и, эл­к ъве­на хта­на. Ада ван алаз Ал­лагь­
диз шу­к у­рар аву­на. 16 Ам Иса­д ин кІва­че­рик ярх хьа­на, адаз «Вун
сагъ­рай» ла­г ьа­на. А кас чу­вуд* ваъ, са­ма­ри­я тви* тир.
17 Иса­д и ада­в ай ха­бар кьу­на:

– Бес ми­х ьи хъхьай­бур цІуд кас ту­ш ир­н и? Амай кІуьд кас
гьи­на­ва? 18 Па­тан­д и тир и кас­д и­лай гъей­ри, Ал­лагь­диз шу­к у­рар
ийиз ву­чиз абу­ру­к ай сад­н и хта­нач? 19 Къа­рагъ, вач, ви иман­ди*
вун хи­лас­на.

Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ атун

(МатІ. 24:23-28, 37-41)
Сад­ра фа­ри­сей­ри* Ал­лагь­дин па­чагь­ви­лин вахт мус алукь­да
20 

ла­г ьа­на ха­бар кьур­ла, Иса­д и жа­ваб га­най:

Лу­кІа 18  192

– Ал­лагь­дин па­чагь­ви­лин вахт ви­ле­риз аква­дай жуь­ре­да алукь­

дач, 21  я квез: «Ин­г ье, им Ал­лагь­д ин па­чагь­вал я», я та­х ьай­тІа:
«Ки­л иг, ана авай­д и Ал­лагь­д ин па­чагь­вал я» ла­г ьа­на Ада­к ай
ха­бар­н и гу­дач. Ин­г ье, Ал­лагь­д ин па­чагь­вал куь ара­да авай­ди я.
22 Ада тил­м из­риз* мад хълагь­на:

– Йи­к ъар къве­да хьи, Ин­сан­дин Хцин* бар­кал­ла­дин* са югъ

хьа­йи­тІа­н и квез акваз кІан же­да, амма ам квез аква­дач. 23  Квез
сад­бу­ру: «Ин­г ье, Ин­сан­дин Хва ина ава», – лу­г ьу­да. Муь­к уь­бу­ру:
«Ан­г ье, Ам ана ава», – лу­г ьу­да. Куьн абу­рун гуь­г ъуь­на гьат­мир,
я абу­ру къа­л ур­за­вай па­та­риз­н и фи­мир. 24 Ца­вун са па­тай ягъай­
ла муь­к уь пад экуь ийи­дай цІай­ла­пан хьиз, Ин­сан­дин Хва ата­на
акъат­да. 25  Амма сиф­те Ин­сан­д ин Хци­кай и не­сил­д ин ин­сан­ри
кьил къа­к ъуд­да, Ам гзаф ази­я т­рик ака­т ун ла­зим я. 26  Нуь­г ьан*
де­вир­да гьикІ хьа­натІа, Ин­сан­дин Хва эл­к ъве­на хтай де­вир­да­н и
гьакІ же­да: 27 Нуь­г ьан де­вир­да, ам ги­ми­диз акьах­дал­ди, ви­ри­бу­ру
нез­вай, хъваз­вай, па­пар гъиз­вай, гъуь­л уьз физ­вай, амма дуьнь­я ­дал
яд акьалт­на – ви­ри терг хьа­на. 28 Гьа икІ Лу­тан* де­вир­да­ни нез­вай,
хъваз­вай, къа­ч уз­вай, ма­са гуз­вай, тарар-тумар цаз­вай, да­ра­ма­тар
эциг­за­вай. 29 Амма Лут Са­дум­дай* экъе­чІай юкъуз, Са­дум­дал ца­вай
цІай­н и гу­г урт квай марф къва­на ва ви­ри терг­на. 30 Ин­сан­дин Хва
пай­да хьа­йи юкъуз­н и гьакІ же­да. 31  Гьа юкъуз кІва­лин чІе­ре­дал
вуж хьа­йи­тІа, ам кІва­ле авай шей­эр къах­ч уз эвичІ та­ву­рай; вуж
чуьл­да аваз хьа­йи­тІа, ам эл­к ъве­на кІва­лиз хтун та­ву­рай. 32 Лу­тан
па­пан кьи­лел атай му­си­бат ри­к Іел хкваш. 33 Вуж ви­чин чан хуьз
алахъ­за­ва­тІа, ада­вай ам къа­к ъуд­да, ни ви­чин уьмуьр­ди­лай гъил
къа­чуртІа, адан чан сагъ­ни же­да. 34 За квез лу­гьуз­ва: гьа йи­физ кьвед
са ме­сик же­да: абу­ру­кай сад къах­чу­да, муь­к уь­ди та­да. 35-36 Кьве па­па
са ре­г ъве те­х ил ре­г ъве­да: абу­ру­кай сад къах­ч у­да, муь­к уь­ди та­да.
37  Иса­д и ла­г ьай и га­фа­риз яб га­й и­да­лай кьу­л ухъ тил­м из­ри
Ада­вай ха­бар кьу­на:
– А крар гьи­на хьун ла­зим я?
– Гьи­нал леш ала­тІа, – жа­ваб га­на Ада, – гьа­нал къуз­г ъу­нар­
ни кІватІ же­да.

Ада­лат гва­чир ду­ван­бег­д и­кай кьи­са

18  Ах­па Иса­ди Ви­чин тил­миз­риз* умуд ква­дар та­ву­на датІа­

1 

на дуь­а ­яр* аву­н и­к ай са кьи­са* ахъай­на:

2  – Са ше­ г ьер­да са ду­ван­бег авай, адаз я Ал­лагь­д и­х ъай ки­
чІе­да­ч ир, я ин­сан­ри­х ъай ре­г ъуь­да­ч ир. 3 Гьа ше­г ьер­да са хен­де­да
 193 Лу­кІа 18 

авай. Ду­ван­бег­д ин па­тав къвез ада лу­г ьуз­вай: «Ду­ван­да ву­на

зи пад хуьх».
4 Амма адаз па­пан пад хуьз кІан ти­й из хей­л ин вахт ала­т ай­ла,

ду­ван­бег­д и ви­ч и ви­ч ик­д и ла­г ьа­на: «Заз Ал­лагь­д и­х ъай ки­чІе­
дач­тІа­н и, ин­сан­ри­х ъай ре­г ъуь­дач­тІа­н и, 5  и па­па зун се­к ин­д из
тун та­ву­н из ки­лиг­на, мад ада зи кьил­тІар та­вун па­тал, за адан
силис гьял­да».
6 Реб­би­д и­н и* ла­г ьа­на:

– И ада­лат гва­ч ир ду­ван­бег­д и вуч лу­г ьуз­ва­тІа ки­лиг! 7 Ме­гер

Ал­лагь­д и Ви­ч и хкя­г ъай­бу­рун, Ви­ч из юкъуз-йифиз ял­в ар­з а­
вай­бу­рун пад кьа­дач­н и? Ада абу­руз гу­дай куь­мек эн­ге­лар­да­н и
кьван? 8 За квез лу­гьуз­ва: Ал­лагь­ди та­диз абу­рун пад кьа­да. ГьакІ
ятІа­ни, Ин­сан­дин Хва* эл­к ъве­на хтай­ла, яраб Адаз чи­лел иман*
жа­г ъин хъи­йи­да­тІа?

Фа­ри­сей ва харж кІватІ­дай­д и

Чеб гьахъ-михьи ин­са­нар яз гьи­саб­за­вай, ма­са­бур кваз та­
9 

кьаз­вай кса­риз Иса­д и агъа­д ихъ га­лай кьи­са* ахъай­на:

10  – Кьве ин­ сан дуь­а ­я р* ийиз Ал­лагь­д ин КІва­л из* гьахь­на.
Абу­ру­кай сад фа­ри­сей* тир, муь­к уь­д и­н и – харж кІватІ­дай­ди*.
11 Фа­ри­сей­д и кьил­д и акъваз­на дуьа ийи­дай­ла, ла­г ьа­на: «Я Ал­

лагь! Ваз шу­к ур хьуй, зун амай ви­ри ин­са­нар хьтин­ди туш: зун
чап­х ун гвай­бу­ру­к ай, гу­нагь­к ар­ри­к ай, зи­на­бу­ру­к ай ва и харж
кІватІ­за­вай хьтин­д и­н и туш. 12  За гьаф­те­да кьвед­ра сив хуьз­ва*
ва гъи­лиз къвез­вай­дан цІу­да­к ай са пай­н и за Ал­лагь­дин КІва­
лиз гуз­ва».
13  Харж кІватІ­ за­вай­да фа­ри­сей­д и­вай яр­г ъал акъваз­на, кьил
хкаж­дай жуьр­э т ава­ч из, ви­ч ин хур га­таз, ла­г ьа­на: «Я Ал­лагь!
Гу­нагь­кар заз мер­г ье­мет ая!»
14  За квез лу­ г ьуз­ва хьи, фа­ри­сей ваъ, гьа и харж кІватІ­за­вай
ин­сан дуьа авур­да­лай кьу­л ухъ ви­ч ин кІва­лиз Ал­лагь­дин ви­лик
гьахъ-михьи яз хъфе­на. Гьар ни ви­чи вич ви­не кьурт­Іа, гьам агъуз
ве­г ьи­да, ви­чи вич агъуз кьур­д и ви­н из акъуд­да.

Иса­д и аял­риз хийир-дуьа авун

(МатІ. 19:13-15; Мрк. 10:13-15)
Иса­дин па­тав, Ада кап ал­та­д ун па­тал, ая­лар­ни гъи­дай, амма
15 

тил­миз­ри* абу­руз туьгь­ме­тар ийиз­вай. 16 Иса­ди Ви­чин тил­миз­риз

эвер­на, ла­г ьа­на:
Лу­кІа 18  194

– Ая­лар Зи па­тав ату­рай, куь­не абу­руз ма­н ий­ви­лер ийи­мир,

ву­чиз ла­г ьай­тІа Ал­лагь­дин Па­чагь­л угъ* гьахь­т ин­бу­рун­ди я. 17 За
квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: ни Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ аял­ди хьиз
кьа­бул та­вурт­Іа, ам аниз акъат­дач.

Дев­лет авай же­г ьил

(МатІ. 19:16-29; Мрк. 10:17-30)
18 Гьа­к им­ри­кай са­да ха­бар кьу­на:
– Хъсан Му­а л­л им! Эбе­д и уьмуьр­д ин* иеси хьун па­тал, за вуч
авун ла­зим я?
19 – Ву­на Заз хъсан­д и ву­ч из лу­г ьуз­в а? – жа­в аб га­на Иса­д и. –

Ал­лагь­ди­лай гъей­ри сад­ни хъсан­ди туш. 20 Ваз Ал­лагь­дин тагь­к и­

мар чи­да: «Зи­на­вал* ийи­м ир; яна ре­к ьи­м ир; чуь­н уьх­мир; та­пан
ша­г ьид­вал ийи­м ир; жу­ван диде-бубадиз гьуьрмет-хатур ая»i.
21 – За ви­ри а тагь­к им­рал жу­в ан же­г ьил чІа­в а­лай амал ийиз­

ва, – ла­г ьа­на ада.

22 И га­фа­рин ван хьа­й и Иса­д и ла­г ьа­на:

– Ваз ки­миз­вай­д и са кар я: фе­на вахъ вуч ава­тІа, ма­са га­на,

ке­сиб­риз пай ая, гьа чІа­вуз вахъ ца­ва­ра ха­зи­на­я р же­да. ГьакІ
авур­ла, Захъ га­лаз ша.
23 И га­фа­ри­лай кьу­л ухъ адан ке­фи­я р чІур хьа­на, ву­ч из ла­г ьай­

тІа ам лап гзаф дев­лет авай­д и тир.

24 И гьал акур Иса­д и адаз ла­г ьа­на:

– Дев­лет авай­бу­руз Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ­д из* фин акьван

че­т ин я хьи! 25 Дев­лет авай­даз Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ­диз гьа­х ьу­
ни­лай де­ве­диз ра­п у­н ин хъуь­к ъуьм­дай экъе­чІун ре­г ьят я.
26 И га­фа­рин ван хьа­й и­бу­ру ла­г ьа­на:

– АкІ хьа­йи­ла, бес ни­вай вич хи­лас ийиз же­да?

27  – Ин­сан­ри­лай алакь­да­ч ир кар Ал­лагь­д и­лай алакь­да – жа­

ваб га­на Иса­ди.

28 Пет­ру­д и­н и ла­г ьа­на:

– Ин­г ье, чи мал-девлет ту­на чун Ви гуь­г ъуь­на аваз ата­на.

29-30 Иса­д и абу­руз ла­г ьа­на:

– За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ­диз фин

па­тал, и де­вир­да кІвал-югъ, диде-буба, стха-вах, паб-аял тур,
гьар са­дал ви­чи тур­да­лай­н и гзаф гьалт­да, къве­дай де­вир­да адаз
эбе­ди уьмуьр же­да.

i 18:20 Эх­к ъе­чІун 20:12-16; Ких­х ьей Къа­н ун 5:16-20.

 195 Лу­кІа 19 

Иса­д и Ви­чин кьи­ни­к ьи­кай пуд ла­г ьай гъи­ле­ра лу­г ьун
(МатІ. 20:17-19; Мрк. 10:32-34)
Ви­чин цІи­к ьвед ил­ч и* са къе­рех­д ихъ тух­ва­на, Иса­ди абу­руз
31 

ла­г ьа­на:
– Ин­г ье, чун Яру­са­л им­д из физ­ва. Ин­сан­д ин Хци­к ай* пай­
гъам­бар­ри* кхьен­вай­ди ина Адан кьи­лел къве­да: 32 Ам рим­вий­рин
гъи­ле тва­да, Ада­кай рах­шан­дар­ни ийи­да, Ада­кай ягьа­нат­да, Адаз
тфу­яр­н и гу­да, 33  Ам га­та­на ре­к ьин­н и ийи­да. Амма пуд ла­г ьай
юкъуз Адал чан хкве­да*.
34 Амма Иса­д и ла­г ьай га­фа­рин гъа­вур­да абур гьат­на­ч ир, и га­фа­

рин ма­на Ал­лагь­ди ил­чий­ри­кай кІе­вир­на­вай хьиз тир, абу­ру­вай

а ма­на кьа­тІуз хьа­на­ч ир.

Буьр­к ьуь­д и са­г ъар хъу­вун

(МатІ. 20:29-34; Мрк. 10:46-52)
Иса Ери­г ьан­дин па­тав агакь­дай­ла, ре­к ьин къе­рех­да са буьр­
35 

кьуь­ди, це лу­г ьуз, ацукь­на­вай. 36 Па­та­вай ин­са­нар физ­вай­ди чир

хьа­йи­ла, ада ха­бар кьу­на:
– Им вуч ха­бар я?
37 Адаз На­з а­р ет­ви Иса къвез­в а ла­г ьа­на. 38 Гьа вах­т ун­да ада гьа­

рай­на:
– Я Иса! Заз ре­г ьим ая! Я Да­вуд* па­чагь­дин Хва!
39 Ви­л ик кваз физ­в ай­бур ам се­к ин­риз алахъ­на, амма ада мад­н и

кІе­виз гьа­рай­на:
– Я Да­вуд па­чагь­д ин Хва! Заз ре­г ьим ая!
40 Иса­д и, акъваз­на, ам Ви­ч ин па­т ав гъун эмир­на. Буьр­к ьуь­д и

Адан па­тав гъа­йи­ла, Иса­д и ха­бар кьу­на:

41 – Ваз За­в ай вуч кІан­з а­в а?

– Я Агъа! – жа­ваб га­на ада. – Заз экв ах­к у­на кІан­за­ва.

42 – Сагъ хъхьухь! – ла­г ьа­на Иса­д и. – Ви иман­д и* вун са­г ъар­на.

43  Адан ви­ ле­риз гьа­сят­да экв хта­на, амни Ал­лагь­д из хийир-
дуьа* ийиз-ийиз Иса­д ин гуь­г ъуь­на аваз фе­на. И кар акур ви­ри
халкь­ди­н и Ал­лагь­д из шу­к у­рар ийиз хьа­на.

Иса Зак­хе­ян па­тав

19  Иса Ери­гьан ше­гьер­дай яна физ­вай. 2 Ин­гье, харж кІватІ­

1 

дай­бу­рун* кьи­лел алай Зак­хей тІвар алай, дев­лет авай са

кас, 3 Иса вуж ятІа чи­риз кІа­нз, Ам акваз алахъ­за­вай, амма ви­чин
Лу­кІа 19  196

гъве­чІи буй се­беб яз, халкь­д ин ара­дай адаз Иса акваз­в а­ч ир.
4 Иса акун па­т ал, ам чу­к ур­на фе­на ту­т ун та­раз акьах­на, Иса гьа

и та­ран па­та­вай фин ла­зим тир. 5 Та­рав ага­к ьай­ла, Иса­ди ви­н из
ки­лиг­на адаз ла­г ьа­на:
– Зак­хей! Гье­ре­кат­на эвичІ! Къе Зун ваз мугь­ман хьун ла­зим я.
6  Зак­
хея, та­д из та­рай эвичІ­на, Иса­д из хуш­ви­лел­д и кІва­л из
ша ла­г ьа­на. 7  И кар акур ви­ри­бу­ру, Иса гу­нагь­к ар­д ин кІва­л из
мугь­ман­ви­лиз физ­ва лу­г ьуз, на­ра­зи­вал ийиз хьа­на. 8 Зак­хе­я ­н и,
къа­рагъ­на, Реб­би­д из* ла­г ьа­на:
– Я Агъа! За зи дев­лет­дин са пай ке­сиб­риз гу­да; за ни­вай ар­т ух
харж къа­ч у­натІа, гьа­дав кьуд­ра ар­т ух вах­г у­да.
9  – Ви кІва­лел къе хи­лас­в ал* атан­в а, – ла­г ьа­на Иса­д и, – ву­

чиз ла­г ьай­тІа вун­н и Ибра­г ьи­ман* ве­лед я. 10  Ин­сан­д ин Хва*
и дуьнь­я ­д из, квахь­на­вай ксар жа­г ъур­на, абур хи­ла­сун па­тал,
атан­вай­ди я.

Пул хуьз ву­г у­ни­кай кьи­са

(МатІ. 25:14-30)
11  И га­фа­риз яб га­й и­бу­руз Иса­д и са кьи­са­н и* ахъай хъу­ву­на.
Ам Яру­са­лим­диз му­к ьва хьан­вай, гьакІ хьа­йи­ла гзаф­бу­ру гила-
мад Ал­лагь­ди па­чагь­вал­дай вахт алукь­да лу­г ьуз фи­к и­рар ийиз
хьа­най. 12 Иса­ди ла­г ьа­на:
– Са асул-несил авай ин­сан яр­г ъал ви­ла­ят­диз, ви­чиз па­чагь­вал
къа­ч у­на эл­к ъве­на хтун па­тал, физ кІва­ч ин хьан­вай.
13  Ада ви­ч ин цІуд къул­л угъ­дар­д из эвер­на, гьар­дав хуьн па­т ал

ги­миш­дин са ма­нат ву­га­на ла­г ьа­на: «Зун фе­на хкве­дал­ди и пул

кар­дик ку­т ур».
14 Амма адан же­м ят­д из ам та­к Іан­дай ва адан гуь­г ъуь­нал алаз,

«Ада па­чагь­вал аву­на чаз кІан­дач» лу­г ьун па­тал, чар­ха­чи­яр ра­
къур­на.
15 Па­чагь­в ал къа­ч у­на эл­к ъве­на хтай­ла, ада ви­ч ин па­т ав, ни вуч

къа­ч у­натІа чи­рун па­тал, пул ву­гай къул­л угъ­дар­риз эве­рун эмир­на.
16 Сад ла­г ьай­да ата­на ла­г ьа­на: «Агъа! Ви са ги­м иш­д ин ма­нат­д и

цІуд ги­миш­дин ма­нат гъа­на». 17 «Бар­кал­ла, вун хъсан къул­л угъ­дар

я! – ла­г ьа­на ада. – И гъве­чІи кар­да ву­на ва­фа хуь­н из ки­лиг­на,
вун за цІуд ше­г ьер­д ин кьи­ле акъва­зар­за­ва».
18 Кьвед ла­г ьай­да ата­на ла­г ьа­на: «Агъа! Ви са ги­м иш­д ин ма­нат­

ди ги­миш­дин вад ма­нат гъа­на». 19 «Вун­н и вад ше­г ьер­дин кьи­ле

акъва­зар­да», – ла­г ьа­на ада идаз­н и.
 197 Лу­кІа 19 

Пуд ла­г ьай­да ата­на ла­г ьа­на: «Агъа, ин­г ье ягъ­л ух­д ик ку­
20 

ту­на хуьз­вай ви ги­м иш­д ин ма­нат. 21  Заз ва­х ъай ки­чІе­да, вун
атІу­г ъай, чин кІе­ви ин­сан я: ву­на эциг та­вур шей ву­на вах­ч у­
да, ву­на цун та­вур ник ву­на гуь­да». 22  «Ви ду­ван за, кьер­к ьеш
къул­л угъ­дар, ви га­фа­рал­д и ийи­да!  – ла­г ьа­на агъа­д и.  – Зун
жу­ва эциг та­вур­д и къах­ч у­дай ва жу­ва цун та­вур­д и гуь­дай, чин
кІе­ви ин­сан тир­д и ваз чиз­в ай. 23  Заз хи­й ир же­дай­в ал, ву­ч из
ву­на зи пул ки­ри­да ву­га­нач? Хтай­ла, за ам кьил алаз къах­ч у­
дай­д и тир».
24 Па­т ав акъваз­на­в ай­бу­руз ада ла­г ьа­на: «Ада­в ай пул къах­ч у­на,

ам ги­миш­дин цІуд ма­нат кьил алаз гъи­л из гъа­йи­дав ги­це». 25 «Я

агъа! – ла­г ьа­на абу­ру. – Адахъ ги­м иш­д ин цІуд ма­нат ава». 26 «За
квез лу­г ьуз­ва хьи, авай­даз гу­да, ава­чир­да­вай авай­ди­ни къа­к ъат­
да, – жа­ваб га­на ада. – 27 За чпин кьи­лел па­чагь­вал аву­на та­к Іан
зи душ­ма­нар, ла­г ьай­тІа, зи ви­л ик гъа­на, ре­к ьикь».

Иса Ме­сигь Яру­са­лим­д из атун

(МатІ. 21:1-9; Мрк. 11:1-10; Ягь. 12:12-15)
И кьи­са* ахъай­на, Иса Яру­са­л им­д из ре­к ье гьат­на. 29 Зей­т ун
28 

пе­лен* па­тав гвай Бет­фаг­д ив­н и Бе­тан­д ив ага­к ьай­ла, Ада тил­
миз­ри­кай* кьвед ра­к ъур­на 30 ла­г ьа­на:
– Куь ви­лик квай хуь­руьз алад; аниз фин­н и ку­маз квел ку­
тІун­на­вай хам шар­к ІунтІ гьалт­да, адал садрани ин­сан акьа­хай­ди
туш; ам ахъай­на иниз гъваш. 31  Кве­вай «Ам ву­чиз ахъай­за­ва?»
ла­г ьа­на ха­бар кьа­дай кас хьа­й и­тІа, куь­не адаз икІ лагь: «Ам
Агъа­диз ге­рек я».
32  Ра­
к ъу­рай­бур фе­на ва абу­руз Ада ла­г ьай чка­дал шар­к ІунтІ
жа­г ъа­на. 33  Абу­ру шар­к ІунтІ ахъай­дай­ла, адан ие­сий­ри абу­руз
ла­г ьа­на:
– Куь­не лам­рак ву­ч из кя­за­ва?
34 Абу­ру­н и жа­в аб га­на:

– Ам Агъа­диз ге­рек я.
35  Шар­ к ІунтІ абу­ру Иса­д ин па­тав гъа­на; шар­к ІунтІ­дал чпин
пекер-парталар ве­г ье­на, адал абу­ру Иса акьа­дар­на. 36  Иса лам­
рал алаз фи­дай­ла, ин­сан­ри Адан ви­л ик рехъ тир­вал чпин пе­кер
ве­г ьиз хьа­на. 37  Ам Зей­т ун пе­лен кІа­н из му­к ьва хьа­йи­ла, Адан
гзаф кьа­дар тил­м из­ри, чпиз икьван ала­ма­тар къа­л у­рай Ал­лагь­
дал шад яз, гьа­рай ацалт­на шу­к у­рар ийиз хьа­на. 38 Абу­ру гьа­рай
кваз лу­г ьуз хьа­на:
Лу­кІа 20  198

– Реб­би­дин* ТІвар­цІе­лай* къвез­вай Па­чагь­диз шу­к ур хьу­рай!

Ца­ва­ра ис­л ягь­вал хьу­рай, Ал­лагь­д из ца­вар ацІай кьван шу­к ур
хьу­рай!
39 Халкь­д ин ара­да авай са бя­зи фа­ри­сей­ри* Иса­д из ла­г ьа­на:

– Му­а л­лим! Жу­ван тил­м и­зар се­к ин­ра.

40 – За квез лу­г ьуз­в а, абур ки­сайтІа, къва­не­рай гьа­ра­я р акъат­

да, – жа­ваб га­на Ада.

41  Ше­г ьер аква­дай чка­д ив ага­к ьай­ла, Иса адан ге­ле­жег­д ихъ
шел-хвал ийиз эгечІ­на:
42  – Эй, Яру­са­л им, ваз­н и ис­л ягь­в ал куь гъи­да­тІа къе­маз чир

хьа­най­тІа хъсан же­дай! Амма Ал­лагь­д и ам ва­кай чуь­н уьх­на­ва.

43  Ви кьи­ лел ахь­т ин йи­к ъар къве­да хьи, душ­ман­ри ата­на сен­
ге­рар яда ва кьуд па­та­х ъай­н и вун эл­к ъуьр­на кьа­да, вал абу­ру
гьар па­та­х ъай бас­рух­да, 44 вун бар­батІ­да, ви къе­не­вай ве­ле­дар­н и
терг­да, ви къван къван­цел тун та­ву­на вун руг-руг ийи­да. Ибур,
ви па­тав куь­мек гуз Ал­лагь атай­ла, ваз Ам чир та­х ьай­ви­л яй
же­дай крар я.

Гуз-къачузвайбур чу­к у­рун

(МатІ. 21:12-16; Мрк. 11:15-19; Ягь. 2:13-16)
45  Иса Ал­лагь­д ин КІва­л ин* гьа­я т­д из гьахь­на, ана гуз-качуз­
вай­бур чу­к у­риз эгечІ­на. 46 Ада абу­руз лу­г ьуз хьа­на:
– Ка­лам­ра* «Зи кІвал дуьа* ийи­дай кІвал я»i ла­г ьа­на кхьен­ва,
амма куь­не ам гьи­на­ва­чир гьа­рам­за­дай­рин ма­кан­диз эл­к ъуьр­на­ва.
47  Ада Ал­лагь­д ин КІва­ле гьар юкъуз чир­ви­лер гуз­в ай. ЧІе­х и

ха­ха­мар*, тав­рат­да­рар*, агъ­са­к ъа­лар ам ре­к ьи­дай са мум­к ин­ви­

лихъ къе­к ъвез­вай, 48 амма чпин фи­к ир кьи­лиз акъуд­дай са рехъ
абу­руз жа­г ъиз­ва­ч ир. Халкь­д и, ла­г ьай­тІа, алтІуш­на къа­н их­да­каз
Адан чир­ви­ле­риз яб гуз­вай.

Иса­д ин их­ти­яр
(МатІ. 21:23-27; Мрк. 11:27-33)

20  Йи­къа­ри­кай са юкъуз Иса­ди Ал­лагь­дин КІва­ле* ин­сан­рин

1 

ви­лик чир­ви­лер гуз, абу­рал Шад Ха­бар* ага­к ьар­за­вай­ла,

Адан па­тав агъ­са­къа­лар­ни чІе­х и ха­ха­мар* га­лаз тав­рат­да­рар* ата­на.
2 – Ву­на ийиз­в ай и крар гьикІ ла­г ьа­на ийиз­в а? – жу­зу­на абу­

ру. – Ваз а их­т и­яр ни га­на?

i 19:46 Яшай 56:7.

 199 Лу­кІа 20 

– За кве­вай­н и са кар­д и­к ай ха­бар кьа­да, – жа­ваб га­на Иса­

3 

ди,  – куь­не­н и Заз жа­в аб це: 4  Ягь­я ­д и* ин­сан­рив чпиз кІан

хьа­на цик ака­х ьун къа­ч уз* таз­вай­н и, я та­х ьай­тІа, Ал­лагь­д ин
къас­т у­нал­ди?
5 Абу­ру чпи чпихъ га­лаз ве­р е­вир­дер аву­на:

– Чна «Ал­лагь­д ин къас­т у­нал­д и» ла­г ьай­тІа, Ада ха­бар кьа­

да: «Бес куьн Ягь­я ­д ихъ ву­ч из агъу­нач?» 6 «Ин­сан­риз чпиз гьакІ
кІан хьа­на» ла­г ьай­тІа, ви­ри же­м ят­д и къван га­на чун ре­к ьин­н и
мум­к ин я, ву­чиз ла­г ьай­тІа Ягья гьа­к ъи­к ъи пай­г ъам­бар* тир­дан
ви­ри халкь чІа­лахъ жез­ва.
7 Гьа­ви­л яй абу­ру жа­в аб га­на:

– Ам гьикІ ятІа, чаз чи­дач.

8 – За­н и квез а крар За ни их­т и­я р га­на ийиз­в а­тІа лу­г ьу­дач, –

ла­г ьа­на Иса­ди.

Пис ци­пицІ­бан­ри­кай кьи­са

(МатІ. 21:33-46; Мрк. 12:1-12)
9 Халкь­диз Иса­д и ихь­т ин кьи­са* ахъай­на:
– Са ин­с ан­д и ци­п ицІ­б агъ ку­т у­н а, ам ви­ч из кІва­л а­х из
кьун­в ай ци­п ицІ­б ан­рив ву­г а­н а, вич яр­г ъал вах­т а­р ал­д и си­
я­г ьат­д из фе­на. 10  Вахт атай­ла, ада ци­п ицІ­бан­рин па­т ав ви­
чиз къвез­вай май­вай­рин пай къах­ч уз ви­ч ин нуь­кер ра­к ъур­
на, амма ци­п ицІ­бан­ри ам га­т а­на ва затІ­н и гва­ч из эл­к ъуьр­
на рах­к ур­на. 11  Мад ма­са вач-хъша ра­к ъур­на; амма гьа­даз­н и
бе­г ьем га­т у­нар кьу­на, бе­я­бур аву­на чу­к ур­на, затІ­н и гва­ч из
ам эл­к ъуьр­на кьу­л ухъ рах­к ур­на. 12  Ах­па ада пуд ла­г ьай вач-
хъша ра­к ъур­н а, гьам­н и абу­р у хер-кьацІ аву­н а эл­к ъуьр­н а
рах­к ур­на.
13 Инал ци­п ицІ­багъ­д ин ие­си­д и ла­г ьа­на: «За вуч авур­тІа хъсан

я? За зи рикІ алай хва ра­к ъур­да; ам акур­ла, абу­руз, бел­к и ре­

гъуь жен».
14  Амма ам акур­ла, ци­п ицІ­бан­ри чпи чпин ара­да ве­р е­вир­дер

аву­на: «Им ва­рис я; ша, ирс чал гьал­т ун па­тал, чна ам ре­к ьин».
15 Абу­ру ам, ци­п ицІ­багъ­дай акъуд­на, кье­на га­дар­на.

Ги­ла ци­п ицІ­багъ­д ин ие­си­д и абу­руз вуч ийи­да? 16  Ада ата­
на а ци­п ицІ­ба­нар ре­к ьи­да ва ци­п ицІ­багъ­н и ма­сад­бу­рун гъи­
ле ву­г у­да.
И га­фар ван хьа­й и­бу­ру ла­г ьа­на:
– Ал­лагь­ди яр­г ъаз­рай!
Лу­кІа 20  200

Амма Иса­ди, абу­руз ки­л иг­на, ла­г ьа­на:

17 

– «Ус­тІар­ри кваз та­к ьу­на га­да­рай къван­ц и­к ай хан­дакІ­д ин

пи­пІе тва­дай кьи­л ин къван хьа­на»i ла­г ьа­на кхьен­вай га­фа­рин
мет­леб вуч я? 18 Гьар вуж а къван­цел алу­к ьай­тІа, адан чин-гъил
алат­да, нел а къван ава­тай­тІа, ам а къван­ци шупІ­да.
19 Алакь­най­тІа, чІе­х и ха­х ам­ри­н и* тав­рат­дар­ри* Иса инал ала­маз

кьу­на къа­за­мат­да тва­дай. И кьи­са­н и Ада абу­рун ак­си­на ахъай­

на­вай­дан гъа­вур­да абур гьат­на­вай, амма абу­руз халкь­д и­х ъай
ки­чІез­вай.

Па­чагь­д из гу­дай харж

(МатІ. 22:15-22; Мрк. 12:13-17)
20 Абур, Иса­ди­лай вил алуд ти­й из, Адан ге­ле къе­к ъвез­вай. Ам
га­фу­нал кьу­на Рим­д ин* сер­дер­д ин гъи­ле тун па­тал, Адал чеб
ви­не­лай гьахъ-михьи яз къа­л ур­дай, амма рикІ чІу­лав жа­су­сар
гьал­дар­на­вай.
21 – Я Му­а л­л им! – Иса­д и­в ай ха­бар кьу­на абу­ру. – Ви их­т и­ла­тар

ва Ву­на гуз­вай чир­ви­лер гьахъ­бур тир­д и, Ву­на чин чуь­х уь­дай

га­фар ти­йи­дай­ди чаз чиз­ва. Ву­на Ал­лагь­дин ре­к ьер­н и гьа­к ъи­
къи­да­к аз къа­л ур­за­ва. 22  Рим­д ин па­чагь­д из харж гун дуьз кар
жез­ва­н и, жез­вач­н и?
23 Иса­д и, абу­руз чІу­ру ни­я т авай­д и чиз, ла­г ьа­на:

24 – Зун ки­л и­г ун па­т ал, са ди­нар гъваш. Идал алай ши­к ил ва

кхьен­вай тІвар нин­д и я?

– Па­чагь­дин­ди я – жа­ваб га­на абу­ру.
25 – ГьакІ хьа­й и­ла, – ла­г ьа­на Иса­д и, – па­чагь­д ин пай па­чагь­

диз це, Ал­лагь­дин пай – Ал­лагь­д из.

26 Абу­руз халкь­д ин ви­л ик Иса­д ин га­фа­рай Ам кьу­на къа­за­мат­да

тва­дай дел­и ­лар жа­г ъа­нач. Абур Адан жа­ваб­дал мягь­тел хьа­на,
кис­на акъваз­на.

Кье­йи­бу­рал чан хту­ни­кай

(МатІ. 22:23-33; Мрк. 12:18-27)
Гьа вах­т ун­да кье­йи­да­лай кьу­л ухъ ин­сан­дал чан хкве­дач* лу­
27 

гьу­дай са­к ъай­ри­к ай* са бя­зи­бу­ру ата­на Иса­ди­вай жу­зу­на:

28 – Я Му­а л­л им! Му­са­д и* чаз кхье­най хьи, «паб аваз ая­лар ава­

чир­ди кье­йитІа, къуй муь­к уь стха­д и адан паб къах­ч у­на ви­чин

i 20:17 За­бур 117:22.

 201 Лу­кІа 20 

стха­дин ту­х ум кух­т у­рай»i. 29 Ирид стха хьа­на: сад ла­г ьай стха­ди
паб гъа­на, амма ам ая­лар та­х ьа­на кье­на. 30 Адан паб кьвед ла­г ьай
стха­ди къах­ч у­на, ая­лар та­х ьа­на гьам­ни кье­на. 31 Пуд ла­гьай стха­
ни гьакІ хьа­на. А паб ирид стха­д и­н и къах­ч у­най, амма са­дахъ­н и
ая­лар хьа­нач. 32 Абу­ру­лай кьу­л ухъ паб­н и хкье­на. 33 Ам ирид стха­
дик гъуь­л уьк хьу­н из ки­л иг­на, абу­рал чан хтай­да­лай* кьу­л ухъ а
паб ирид стха­ди­к ай гьи стха­д ин паб же­да?
34 Иса­д и жа­в аб яз ла­г ьа­на:

– И чи­лел алай сад­бур гъуь­л уьз физ­в а, муь­к уь­бу­ру па­пар

гъиз­в а. 35  Амма кье­й и­да­лай кьу­л ухъ чан хтай­бу­ру­к ай ла­й их
авай­бу­ру ге­ле­жег­да паб та­г ъа­на ва я гъуь­л уьз те­фе­на уьмуьр
ту­х у­да. 36 Ма­ла­и­к ар* хьтин­бур хьа­на, абур рех­к ьи­дач. Ал­лагь­ди
абу­рал чан хку­н из ки­л иг­на, абу­ру­к ай Ал­лагь­дин ве­ле­дар же­да.
37  Кье­й и­бу­рал чан хту­н и­к ай ра­х ай­тІа, Му­са­д ин Тав­рат­да* цІай

кьу­на куз­вай къу­к ъва­дин ва­ла­ри­кай кхьен­вай цІа­рара Реб­би­диз*

Ибра­г ьи­ман*, Иса­к ьан* ва Якьу­бан* Ал­лагь лу­г ьуз­ва. 38 Ал­лагь
кье­й и­бу­рун ваъ, чан алай­бу­рун Ал­лагь я, Ал­лагь па­тал ви­ри
чан алай­бур я.
39 Инал тав­рат­дар­ри­к ай* са бя­зи­бу­ру ла­г ьа­на:

– Ву­на хъсан ла­г ьа­на, Му­а л­л им!

40 Мад Ада­в ай са куь­н и­к ай­н и ха­бар кьа­дай жуьр­э т абу­ру хъу­

ву­нач.

Ме­сигь – Да­вуд па­чагь­д ин Хва яни?

(МатІ. 22:41-23:7; Мрк. 12:35-39)
Иса­ди Ви­чин вя­зер да­ва­мар­на:
41 

– Ме­сигь­диз* Да­ву­дан Хва* ву­чиз лу­г ьуз­вай­ди я? 42-43 За­бур­да*

Да­ву­да* ви­чи ла­гьан­ва эхир: «Реб­би­ди* зи Агъа­диз ла­гьа­най: „Ви
душ­ма­нар За ви кІва­че­рик ве­г ьи­дал­ди ата­на Зи эр­чІи гъи­ли­х ъай
ацукь“»ii.
44  Да­
ву­да Ме­сигь­д из Агъа лу­г ьуз хьа­й и­ла, Ам Да­ву­дан Хва
гьикІ жез­вай­ди я?
45 Ви­ри халкь­д и яб гу­дай­ла, Ада Ви­ч ин тил­м из­риз* ла­г ьа­на:

46  – Тав­рат­дар­риз* яр­г ъи пе­кер алаз май­дан­рал чеб къа­л у­риз

кІан­за­ва, абу­рун рикІ халкь­д и чпиз гьуьр­мет авун къа­л у­ру­нал

ала. Си­на­г уг­ра­н и* меж­л ис­ра абур ви­л ик чка­я р кьаз алахъ­да.

i 20:28 Ких­х ьей Къа­н ун 25:5-6.

ii 20:42-43 За­бур 109:1.
Лу­кІа 21  202

Абу­ру­кай яр­г ъаз хьухь! 47 Абу­ру, кьве чин алай­бу­ру хьиз, яр­г ъал­ди
дуь­а­яр­дай* ама­лар ийиз, хен­де­дай­рин кІвал-югъ тІуь­на куь­тягь­да.
Амма Ал­лагь­дин па­тай абу­рув лап кІе­ви жа­за агакь­да.

Ке­сиб хен­де­да­д ин са­да­к ьа

(Мрк. 12:41-44)

21  Иса­диз са­да­к ьа­дин пул ве­гьи­дай буь­руьнж­ди­кай авун­вай

1 

крчу­на пул эциг­за­вай дев­лет авай­бур аку­на. 2  Адаз аниз

кьве чет ке­пек ве­г ьен­вай ке­сиб хен­де­да­н и аку­на.
3 Иса­д и ла­г ьа­на:

– За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: и ке­сиб хен­де­да­ди амай­бу­ру­лай

гзаф пул ве­г ье­на. 4 АтІа­бу­ру чпихъ авай ар­т у­хан­ди ве­г ьиз­вай, и
па­па, ви­ч ин ке­сиб­ви­л из­н и ки­л иг та­ву­на, ви­ч ихъ авай-авачир
ви­ри га­на.

Ге­ле­жег­д и­кай Иса­д ин ке­ли­ма­яр

(МатІ. 24:1-51; Мрк. 13:1-37)
5 Са бя­зи­бур, Ал­лагь­д ин КІвал* эциг­на­вай къва­нер гьи­х ь­т ин
иер­бур ятІа, ам гьи­х ь­т ин ба­г ьа за­тІа­рал­д и чІа­г ур­на­ва­тІаi аку лу­
гьуз ра­ха­дай­ла, Иса­д и ла­г ьа­на:
6 – Ахь­т ин йи­к ъар къве­да хьи, квез ина акваз­в ай кьван за­тІа­

ри­кай къван къван­цел ала­маз сад­ни амукь­дач, ви­ри бар­батІ же­да.

7 – Му­а л­л им! – ха­бар кьу­на Ада­в ай. – А кар мус же­да? Ада­к ай

ви­ли­ка­маз ха­бар гу­дай иша­ра* гьи­х ь­т ин­д и я?

8 Иса­д и жа­в аб га­на:

– Куьн гъа­латІ те­же­дай­вал му­к ъа­я т хьухь, гзаф­бур, чеб Зун я

лу­г ьуз, Зи ТІвар­цІе­лай* атан­вай­д и я лу­г ьуз, а вахт­н и алукь­на­ва
лу­г ьуз, къве­да. Абу­рун гуь­г ъуь­на гьат­м ир. 9 Дя­вей­ри­кай ва гъул­
гъу­лай­ри­кай ва­нер къвез хьа­йи­ла, квез ки­чІе же­мир: сиф­те гьакІ
хьун ла­зим я, амма им эхир туш.
10 Гьа чІа­вуз Иса­д и абу­руз ла­г ьа­на:

– Халкь халкь­дал къа­рагъ­да, па­чагь­л угъ­н и  – па­чагь­л угъ­

дал. 11 Чка-чкайра зур­ба зал­за­ла­яр же­да, каш­н и тІе­г ъуьн гьат­да,
ма­са бед­бахт­ви­лер­н и къве­да ва ца­вай­н и зур­ба иша­ра­я р же­да.
12 Ада­лай­н и ви­л ик Зун се­б еб яз куьн кьа­да ва ху­рук ку­т а­да. Си­

на­г уг­ра* куь ду­ван ийи­да, куьн къа­за­мат­да тва­да, па­чагь­рин­н и

гьа­к им­рин ви­л ик куьн жа­ваб­дар­ви­л из чІу­г ва­да. 13  Гьа чІа­вуз

i 21:5 ЧІа­г у­рун – иер авун.

 203 Лу­кІа 21 

квез За­к ай ра­ха­дай мум­к ин­вал же­да. 14  Хъсан­д из ри­к Іел хуьх:
гьи­х ь­т ин жа­ва­бар гу­да­тІа лу­г ьуз, ви­л и­к а­маз фи­к и­рар ийи­мир.
15  За квез ра­х а­дай мез­н и гу­да, де­рин акьул­н и. Гьич са душ­ман­

ди­вай­н и я куь ху­ра акъва­зиз, я куьн га­фа­рал­д и ту­х уз же­дач.

16  Диде-бубаярни стхаяр-вахар, мукьва-кьилиярни дус­т ар куьн

ре­к ьи­дай ре­к ье­рихъ къе­к ъве­да, кве­к ай са бя­зи­бур ре­к ьин­н и
ийи­да. 17 Зи тил­м и­зар* хьу­н из ки­л иг­на, ви­ри­бу­руз куьн та­к Іан
же­да. 18 Амма куь кьи­ле­лай ава­тай са чІар­н и пуч же­дач. 19 КІе­виз
акъваз – куьн хи­лас же­да.
20  Кьу­ш ун­ри эл­к ъуьр­на кьун­в ай Яру­са­л им акур­ла, гьа чІа­вуз

чир хьухь хьи, ам терг­дай вахт му­к ьва хьан­ва. 21 Гьа чІа­вуз Ягьу­
дат­да* авай­бур дагъ­ла­риз кат­рай. Ше­г ьер­да вуж ава­тІа, гьа­най
экъечІ­рай, ше­г ьер­д ин па­та­рив вуж гва­тІа, ше­г ьер­диз те­фи­рай.
22 Кьи­сас йи­к ъар ва Ка­лам­да* кхьен­в ай­д и кьи­лел къве­да. 23 Гьа

чІа­вуз кІва­чел за­лан­бу­руз­н и ху­рухъ ча­г ъа ая­лар га­лай­бу­руз гуж

же­да! И чи­лел зур­ба му­си­бат къве­да, Ал­лагь­дин хъел­ни* и халкь­
дин кьи­лел ават­да. 24  Ту­ру­н ин ху­ра гьат­на, ин­сан­рин эхир пуч
же­да ва гзаф­бур ма­са хал­к ьар авай чкай­риз еси­рар яз ту­х у­да.
Ма­са хал­к ьа­ри­н и, чпин гъи­ле гьа­тай сер­фе куь­тягь та­х ьан­маз,
Яру­са­лим­диз кІур гу­да.
25  Ра­
к ъи­н и­лай, вац­ра­лай ва гъе­т е­ри­лай чан­да кичІ тва­дай
иша­ра­яр аква­да. Къув къа­ч ун­вай гьуь­л уьн­н и къиз­г ъин ле­пей­
рин гъи­л яй вуч ийи­да­тІа­н и ти­й и­ж из зур­зун акат­на­вай хал­к ьа­
рин ийир-тийир квахь­да. 26  Ца­вун къу­ва­тар юза­на акур ин­са­
нар къах хьа­на амукь­да ва алем­да же­дай кра­ри абу­рун чан­да
кичІ тва­да.
27  Гьа вах­т ун­да абу­руз Ин­сан­д ин Хва* ци­ф е­рал алаз, Ви­ч ин

къуд­рат­да аваз ва бар­кал­ла* алаз къвез аква­да. 28 И гу­жар кьи­лел

къве­дай­ла, тик хъхьухь, кьи­лер хкаж хъия, куь хи­лас­вал* му­к ьва
жез­вай­ди чир хьухь.
29 Иса­д и абу­руз кьи­са* ахъай­на:

– Ин­ж ил­диз ва амай та­ра­риз ки­л иг. 30 Абу­ру пеш аву­на акур­
ла, квез му­к ьва­ра гад алукь­дай­д и гьикІ чир жез­ва­тІа, 31  гьакІ
За лу­г ьуз­вай­д и кьи­лел къвез акур­ла, Ал­лагь­д ин па­чагь­ви­л ин
вахт агакь­на­вай­д и квез чир хьухь. 32 За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва:
ам ги­лан не­сил алат­на фи­дал­д и кьи­л из акъат­да. 33  Чил­н и цав
алат­на фи­да, амма Зи Га­фар алат­на фи­дач. 34  Ки­л иг гьа, куьн
ява­ви­ле­рин, хъун­рин, дуьнь­я ­д ин ката-галтугунрин гуь­г ъуь­на
гьатайтІа, а югъ, же­ле хьиз, атай­ла, куьн ийир-тийир же­да: 35 а
Лу­кІа 22  204

югъ дуьнь­я ­да ви­ри­дан кьи­лел къве­да. 36 Кьи­лел къве­дай крар ре­
гьят­диз алуд же­дай­вал, бес кьа­дар къу­ват хьун па­тал ва эхир­дай
Ин­сан­дин Хцин ви­л ик экъе­чІиз хьун па­тал, гьар са чІа­вуз уях
хьухь ва дуь­а ­яр* ая.
37 Гьар юкъуз Иса­д и Ал­лагь­д ин КІва­ле чир­ви­лер гу­дай, йи­физ

анай экъечІ­на Зей­т ун пе­лел* фе­на гьа­на же­дай. 38  Па­к а­ма­лай
Адан га­фа­риз яб гуз ви­ри халкь Ал­лагь­д ин КІва­лиз Адан па­тав
къве­дай.

Иса ре­к ьиз кІан хьун

(МатІ. 26:2-5, 14-16; Мрк. 14:1-2, 10-11)

22  Пе­сагь* тІвар алай ТІи­л и фа­рин су­вар* му­к ьва жез­вай.
1 

2  ЧІе­х и ха­х а­мар­н и* тав­рат­да­рар* Иса чпи гьикІ ре­к ьи­

да­тІа лу­г ьуз са багь­на­д ихъ къе­к ъвез­вай, амма абу­руз халкь­дик
гъул­г ъу­ла ака­т из ки­чІез­вай. 3  Иса­д ин цІи­к ьвед тил­м из­д и­к ай*
сад тир Ис­ка­ри­я т ла­к Іаб алай Ягьу­дак* иб­лис* акат­на. 4 Ам, Иса
чІе­х и ха­хам­рин­ни ас­кер­рин кьи­ле­вай­бу­рун гъи­ле гьикІ тва­да­тІа
лу­г ьуз, мес­л ят ийиз фе­на. 5 Абу­руз хве­ш и хьа­на, абу­ру а кар­дай
адаз пул гун хи­ве кьу­на. 6 Ягьуд абу­рун икь­рар­дал ра­зи хьа­на, ва
ам, Иса халкь­диз так­ва­дай­вал абу­рун гъи­ле тун па­тал, са къу­лай
вах­т у­н ихъ къе­к ъвез­вай.

Пе­сагь су­ва­рин тІуьн-хъун

(МатІ. 26:17-23; Мрк. 14:12-25; 1-Кар. 11:23-25)
7 ТІи­ли фа­рин су­ва­рик* адет тир­вал ту­кІва­дай Пе­сагь­дин* кІел
къур­банд­диз акъуд­дай югъ ата­на. 8 Иса­д и Пет­ру­диз­н и Ягь­я ­диз*
«Алад, фе­на чаз Пе­сагь су­ва­рик не­дай за­тІар гьа­зу­ра», – ла­г ьа­на.
9 – Ваз чна тІуьн гьи­на гьа­зур­на кІан­з а­в а? – ха­бар кьу­на абу­ру.

10  – Куьн ше­г ьер­д из гьа­х ьай­ла, – жа­в аб га­на Иса­д и, – квел

цив ацІай квар гвай са итим гьалт­да; гьа­дан гуь­г ъуь­на аваз
фе­на, гьам гьа­х ьай кІва­л из куь­н ­н и гьахь. 11 А кІва­лин ие­си­диз
«Му­а л­л им­д и Ви­ч ин тил­м из­рихъ* га­лаз са­нал Пе­сагь су­ва­рин
суф­ра авай кІвал гьим я лу­г ьуз ха­бар кьаз­ва», – лагь. 12  Ада­н и
квез ви­н и гьа­ва­да чІе­х и тав­д ин кІвал къа­л ур­да. Гьа­на Пе­сагь­
дин тІуьн гьа­зу­ра.
13  Абур­н и фе­на. Абу­руз Иса­д и ла­г ьай га­фар галай-галайвал
кьи­лиз акъа­тай­ди аку­на. Абу­ру гьа­на Пе­сагь­дин тІуьн гьа­зур­на.
14 Вахт хьа­й и­ла, Иса­д и, Ви­ч ин цІи­к ьвед ил­ч и­н и* га­лаз суф­ра­

дихъ ацукь­на, 15 ла­г ьа­на:

 205 Лу­кІа 22 

– И Пе­сагь­д ин фу Заз квехъ га­лаз Зи азаб-азиятдин вахт

алукь­дал­ди тІуь­най­тІа гзаф кІан­дай! 16 За квез лу­г ьуз­ва: за и фу
Ал­лагь­дин Па­чагь­л угъ­да* Пе­сагь кьи­л из акъат­дал­ди не­дач.
17 Ах­па Ада сукІ­ра гъи­ле кьу­на, Ал­лагь­д из шу­к ур аву­на, ла­г ьа­на:

– Къа­ч у­на им куь ара­да пая. 18 За квез лу­г ьуз­ва хьи, гьа и де­
кьи­к ьа­ди­лай, Ал­лагь­дин па­чагь­вал же­дал­ди, За мад че­х ир – ци­
пицІ­рин ми­же хъва­дач.
19 Ах­па Ада фу къа­ч у­на, Ал­лагь­д из шу­к ур ийиз-ийиз, фу кІус-

кІус аву­на, а кІу­сар абу­руз га­на ва ла­г ьа­на:

– Им куь ре­к ье къур­банд­за­вай Зи Бе­ден я. Зун ри­к Іел хтун
па­тал­н и, гьа икІ ая.
20  Ня­н ин тІуь­н и­лай кьу­л ухъ Иса­д и мад гъи­ле сукІ­ра кьу­на
ла­г ьа­на:
– И сукІ­ра – цІи­й и Икь­рар* я. Ам Зи иви ава­да­ру­нал­дин ку­
тІун­да. 21 Ин­г ье, Зун ха­ин­ви­лел­ди ма­са гуз­вай кас­дин гъи­л­ни Зи
Гъи­лихъ га­лаз са­нал са суф­ра­дал ала. 22  Ин­сан­дин Хва* Ви­чиз
Ал­лагь­ди ган­вай ре­к ьяй фи­да, амма Ам ма­са гу­дай кас­диз же­
дай­ди ма́са гуж я!
23 Тил­м и­з ар чпин ара­дай и кар ийи­дай­д и яраб вуж ятІа лу­г ьуз,

са­да са­да­вай ха­бар кьаз хьа­на.

Агъа­вал ми­йир, амма къул­л угъ ая

(МатІ. 20:25-28; Мрк. 10:42-45)
24 Тил­м из­рин* ара­да, чпи­к ай вуж чІе­х и­д и яз гьи­саб­на кІан­
за­вай­ди ятІа лу­г ьуз, гьуь­же­тар гьат­на. 25 И чІа­вуз Иса­ди абу­руз
ла­г ьа­на:
– Ма­ж у­сий­рин* ара­да па­чагь­ри чпин хал­к ьа­рал агъа­вал ийиз­ва,
гьу­к ум­дар­ри чпиз «Ар­ха­яр» лагь лу­г ьуз халкь­ди­вай тІа­лаб­за­ва.
26 Куь ара­да акІ та­х ьу­рай! Кве­к ай ви­ри­да­лай­н и ви­не авай­да вич

агъа­да авай­дай, гьа­к им­вал­за­вай­да вич ви­ри­дан кьилел-кІвачел

эл­к ъвез­вай­дай кьун ла­зим я. 27 Ви­не авай­ди вуж я – суф­ра­дихъ
ацукь­на­вай­ди яни, я та­х ьай­тІа гьа­дахъ гел­к ъвез­вай­ди? Суф­ра­
дихъ ацукь­на­вай­д и туш­н и кьван? Амма Зун куь ара­да вач-хъша
хьиз ава.
28 Зун си­нагъ ийиз­в ай вах­т а­ра куьн датІа­на Захъ га­ла­м укь­на.

29  Зи Бу­ба­д и* Заз па­чагь­вал гьикІ ба­г ъиш­на­тІа, За­н и ам квез

ба­г ъиш­за­ва. 30  Зи Па­чагь­л угъ­да* куьн нез, хъваз Зи суф­ра­дихъ
же­да. Тах­та­ра ацукь­на, куь­не Ис­ра­и л­д ин* цІи­к ьвед та­йи­фа­дин
гьахъ-дуван ийи­да.
Лу­кІа 22  206

Пет­ру­д и кьил къа­к ъу­д у­ни­кай

(МатІ. 26:33-35; Мрк. 14:29-31; Ягь. 13:37-38)
31  Эй, Си­м ун, Си­м ун! Иб­л ис­д из* куьн къуьл хьиз са­фу­най
ягъиз кІан хьа­най. 32 Амма За ви иман* куь­тягь та­х ьуй ла­г ьа­на
вун па­тал дуь­а ­яр* аву­най. Ву­на­н и, Захъ эл­к ъве­на, ви стхай­рин
иман мягь­ке­ма­ра.
33 Иса­д из :

– Я Агъа! – жа­ваб га­на Пет­ру­д и. – Ви гуь­г ъуь­на аваз къа­за­

мат­диз физ­н и, ре­к ьиз­н и зун гьа­зур я.
34 Амма Иса­д и ла­г ьа­на:

– За ваз лу­г ьуз­ва, я Пет­ру, къе кІек­ре гьа­рай­дал­ди, ву­на За­кай

пуд­ра кьил къа­к ъуд­да.
35 Ах­па Иса­д и тил­м из­риз* ла­г ьа­на:

– За куьн пул авай ки­се­н и гва­ч из, гье­бе­н и гва­ч из, кІва­ч ин
къа­пар­н и гва­чиз ра­к ъу­рай­ла, квез ки­м и хьа­йи затІ хьа­най­н и?
Абу­ру «ваъ» ла­г ьа­на жа­ваб га­на.
36 Инал Ада ла­г ьа­на:

– Амма ги­ла пул авай­да пул яхъ, гье­бе­н и къа­ч у. Нихъ тур
авач­тІа, жу­ван пе­кер­н и га­на тур къа­ч у. 37  За квез лу­г ьуз­ва хьи,
Ка­лам­да*: «Ада­к ай тах­сир­к ар­рин тай аву­на»i ла­г ьа­на кхьен­вай
га­фар Зи кьи­лел атун ла­зим я. За­кай вуч кхье­нватІа, ис­я т­да гьам
кьи­лиз акъат­да.
38 – Я Агъа! – ла­г ьа­на абу­ру. – Ин­г ье чав кьве тур гва.

– Бес я, – ла­г ьа­на Ада.

Гет­се­ман багъ­да Иса­д и дуьа авун

(МатІ. 26:36-46; Мрк. 14:32-42)
39 Къай­да хьан­вай­вал, Иса Зей­т ун пе­лел* фе­на. Адан гуь­г ъуь­
нал алаз Адан тил­м и­зар­н и* фе­на. 40  Чка­дал ага­к ьай­ла, Иса­д и
абу­руз ла­г ьа­на:
– Куьн те­м ягь­ра гьат та­ву­рай лу­г ьуз дуь­а ­яр* ая.
41 Ам Вич, га­дар­дай къван ават­дай кьван чка­д из абу­ру­в ай къа­

къат­на, ме­тІер яна, дуь­а ­яр ийиз эгечІ­на:

42 – Я Бу­ба*! За Ваз та­в а­к ъу ийи­да, Ваз кІан ятІа, Зун и азаб­д и­

кай яр­г ъаз ая! ЯтІа­ни, Заз кІан­дай­вал ваъ, Ваз кІан­дай­вал хьу­рай!
43 Ца­в а­рай Иса­д ин па­т ав Адак руьгь ку­т аз ма­ла­и к* ата­на.

i 22:37 Яшай 53:12.

 207 Лу­кІа 22 

Ри­кІик зур­ба гъа­ла­ба кваз, Иса­ди му­к ьуф­дал­ди дуь­а ­яр ийиз­
44 

вай; Ада­кай иви­дин стІа­лар хьиз гьекь чи­лел кІвахь­за­вай. 45 Дуьа

акъва­зар­на, Ам Ви­ч ин тил­м из­рин па­тав ата­на. Адаз абур дерт
хьа­на ах­ва­риз фен­ваз жа­г ъа­на. – 46 Куьн ву­чиз ксан­ва? – жу­зу­на
Ада. – Къа­рагъ, куьн те­м ягь­ра гьат та­ву­рай лу­г ьуз дуь­а ­яр ая.
47  Гаф ме­ цел ала­маз, гзаф ин­са­нар ата­на акъат­на, кІвен­к Іве
Адан цІи­к ьвед ил­ч и­д и­к ай* сад тир Ягьуд* авай. Ам те­мен гуз
Иса­диз му­к ьва хьа­на.

Иса ма­са гун ва кьун

(МатІ. 26:47-56; Мрк. 14:43-50; Ягь. 18:3-11)
– Эй, Ягьуд*! – ха­бар кьу­на Иса­д и. – Ву­на Ин­сан­дин Хва*
48 

те­мен­дал­ди ма­са гуз­ва­н и?

49  Инал же­дай кар­д ин кьил акур­ла, Иса­д ихъ га­лай­бу­ру Адаз

ла­г ьа­на:
– Я Агъа! Ту­рар кар­д ик ку­та­да­н и?
50 Абу­ру­к ай са­да кьи­л ин ха­х ам­д ин* вач-хъшадин эр­ч Іи яб яна

га­л уд­на. 51 Инал Иса­д и ла­г ьа­на:

– Бес я, акъваз!
Адан япук гъил кя­на, ам са­г ъар хъу­ву­на. 52 Ви­чиз ак­си экъечІ­
на­вай чІе­х и ха­х ам­риз, агъ­са­к ъал­риз ва Ал­лагь­д ин КІва­л ин*
къа­ра­вул­рин кьи­ле авай­бу­руз Иса­д и ла­г ьа­на:
– Куьн Зи ви­нел ту­рар­н и вагь­ра­мар гваз атан­ва, на лу­г ьу­ди,
Зун са къа­чагъ я! 53 Зун квехъ га­лаз гьар юкъуз Ал­лагь­дин КІва­ле
жез­вай, куь­не Зал гъил хкаж­на­чир. Амма ги­ла куь дев­ран алукь­
на­ва, ми­чІиви­лин дев­ран гъа­л иб хьан­ва.

Пет­ру­д и Иса­д и­кай кьил къа­к ъу­д ун

(МатІ. 26:67-75; Мрк. 14:66-72; Ягь. 18:15-18, 25-27)
Иса кьу­на кьи­л ин ха­хам­д ин* да­ра­мат­диз тух­ва­на. Пет­ру­н и
54 

яр­г ъай хьиз абу­рун гуь­г ъуь­на аваз физ­вай. 55 Иса кьур­бу­ру гьа­
ят­дин юкьвал цІай аву­на. Ви­ри са­нал ацу­к ьай­ла, ата­на абу­рун
ара­да Пет­ру­н и ацукь­на. 56  Ам цІун па­тав ацукь­на­ваз акур са
къа­ра­вуш­ди, адаз му­к ьуф­дал­д и ки­л иг­на, ла­г ьа­на:
– Им­н и Гьа­дахъ га­лай­д и тир.
57  Амма Пет­ру­д и вич Иса­д ихъ га­лай­д и ин­к ар аву­на, а па­паз

ла­г ьа­на:
– Ам Заз чи­дай кас туш.
58 Са ге­р ен­д и­лай ам акур са ма­са­да­н и ла­г ьа­на:
Лу­кІа 23  208

– Вун­н и гьа­бу­ру­к ай я.
Амма Пет­ру­ди ла­г ьа­на:
– Туш.
59 Са сят кьван ала­т ай­ла, мад­н и са­да ви­чел чІа­лахъ яз ла­г ьа­на:

– Ри­к Іи­вай­н и, им­н и Гьа­дахъ га­лай, гьа им­н и га­ли­лей­ви я.

60 – Вун кве­к ай ра­х аз­в а­тІа, зун гъа­вур­да гьат­з а­в ач, – ла­г ьа­на

Пет­ру­ди.
Ада икІ лу­г ьуз­вай­ла, кІек­ре гьа­рай­на. 61  Гьа вя­де­да Реб­би*
эл­к ъве­на Пет­ру­д из ки­л иг­на; Пет­ру­д ин ри­к Іел Реб­би­ди ла­г ьай
«Къе кІек­ре гьа­рай­дал­д и ву­на За­к ай пуд­ра кьил къа­к ъуд­да» га­
фар хта­на. 62 Ва­ра­рай экъечІ­на, ам къа­г ьар­дал­ди шехь­на.

Иса­д ик тах­си­рар ку­т ун

(МатІ. 26:63-65; Мрк. 14:61-65; Ягь. 18:19-21)
Иса кьун­вай ин­сан­ри, Ада­кай рах­шан­дар ийиз, Ам га­таз­вай.
63 

64 Иса­дин ви­лер ку­тІун­на, Адан чин ягъиз, Ада­вай ха­бар кьаз­вай:

– Вун пай­г ъам­бар* ятІа, вун ни янатІа, лагь кван!
65 Абу­ру Адак хкуьр­дай ма­са га­фар­н и лу­г ьуз­в ай. 66 Югъ ма­л ум

хьа­йи­ла, чу­вуд­рин* агъ­са­к ъа­лар, чІе­х и ха­ха­мар* ва тав­рат­да­рар*

кІватІ хьа­на. Абу­ру Иса чпин Мес­л я­г ьат­д из* тух­ва­на 67 ва ха­бар
кьу­на:
– Лагь кван чаз, Ме­сигь* Вун яни?
– За квез ла­г ьай­тІа, куьн Зи чІа­лахъ же­дач – ла­г ьа­на Иса­ди.
68  Кве­в ай За ха­бар кьурт­Іа, куь­не Заз жа­в аб­н и гу­дач. 69  Къе­н ин

йи­к ъа­лай Ин­сан­д ин Хва* къуд­рат авай Ал­лагь­дин эр­чІи па­та­

вай ацукь­да.
70 Гьа чІа­вуз ви­ри­да ла­г ьа­на:

– АкІ хьа­йи­ла Вун Ал­лагь­д ин Хва* я ман?

– Куь­не Зун я лу­г ьуз­ва хьи, – жа­ваб га­на Ада.
71 – Мад чаз ша­г ьид­в ал ге­рек яни? – ла­г ьа­на абу­ру. – Чаз ви­ри

Адан Ви­чин си­вяй ван хьа­на.

Иса Пи­ла­тІан ви­лик гъун

(МатІ. 27:11-14; Мрк. 15:1-5; Ягь. 18:28-37)

23  Ду­ван­да авай­бур ви­ри къа­рагъ­на, Иса Пи­ла­тІан* па­тав

1 

тух­ва­на. 2 Абур Адак тах­си­рар ку­таз эгечІ­на:

– Чаз та­йи­нар­на хьи, Вич Месигь-Пачагь* я лу­г ьуз, Рим­дин*
па­чагь­диз харж гун къа­да­г ъа ийиз, Ада халкь ре­к ьяй акъуд­за­ва.
3 Пи­ла­тІа Иса­д и­в ай ха­бар кьу­на:
 209 Лу­кІа 23 

– Вун чу­вуд­рин* Па­чагь яни?

– Ву­на гьакІ я лу­г ьуз­ва, – жа­ваб га­на Иса­ди.
4 Пи­ла­тІа чІе­х и ха­х ам­риз­н и* халкь­д из ла­г ьа­на:

– Заз и ин­сан­д ик тах­сир кваз жа­г ъиз­вач.

5 Амма абу­ру, Ада Ви­ч ин чир­ви­ле­рал­д и Ягьу­дат­да*, Га­л и­лей­

дай* эгечІ­на и чка­дал къве­дал­ди халкь­дик фут­фа ку­таз­ва лу­г ьуз

кІе­ви­вал ийиз­вай.

Иса Гьи­ру­дан ви­лик

6 Га­ли­лей­ди­кай* ван хьа­й и­ла, Пи­ла­тІа* жу­зу­на:
– Ам Га­ли­лей­дай яни ме­гер?
7 Иса Гьи­руд* бег­д ин ви­ла­я т­дай тир­д и чир хьа­й и­ла, ада Ам и

йи­к ъа­ра Яру­са­лим­д из атан­вай Гьи­ру­дан па­тав ра­к ъур­на. 8  Иса

акур­ла, Гьи­руд гзаф шад хьа­на. Адаз ам фад­лай аку­на кІан­за­вай,
адаз Иса­ди­кай па­ра ва­нер атан­вай. Ида­лай­н и гъей­ри ада ви­чиз
Иса­дин керемат-ишараяр аква­да лу­г ьуз умуд авун­вай. 9 Гьи­ру­да
Иса­диз гзаф су­а ­лар га­на, амма Ада Гьи­ру­даз са жа­ваб­н и га­нач.
10 ЧІе­х и ха­хам­ри­ни* тав­рат­дар­ри* Адак кІе­ве­лай тах­си­рар ку­т уз­вай.

11 Амма Гьи­ру­да­н и адан ас­кер­ри Иса­д ихъ ху­к Іу­риз, чпиз кІан­дай

кьван рах­шан­дар авур­да­лай кьу­л ухъ, Адал за­ра­фат па­тал чІа­гай

ли­ба­сар­ни алукІ­на, Ам эл­к ъуьр­на Пи­ла­тІан па­тав рах­к ур­на. 12 Гьа
и юкъуз Пи­латІ­н и Гьи­руд чеб чпихъ га­лаз дуст хъхьа­на, ида­лай
ви­лик абур душ­ма­нар тир.

Иса Пи­ла­тІан ви­лик

(МатІ. 27:15-26; Мрк. 15:6-15; Ягь. 18:39-19:16)
13 Пи­ла­тІа* чІе­х и ха­ха­мар*, гьа­к и­мар, халкь кІватІ­на, 14 абу­руз
ла­г ьа­на:
– Куь­не и Ин­сан халкь ре­к ьяй акъуд­за­вай­ди я лу­г ьуз зи па­тав
гъан­ва. Ин­г ье, за куь ви­л ик ам си­л ис­на, амма заз и ин­сан­дик
куь­не лу­гьуз­вай тах­си­рар кваз жа­г ъиз­вач. 15 Гьи­ру­даз­ни* и кас­дик
тах­си­рар кваз аку­нач. Ада Ам чи па­тав рах­к ур­на­ва. Квез акваз­
вай­вал, вич кье­на кІан­дай хьтин гьич са затІ­ни и Кас­ди авун­вач.
16-17 ГьакІ хьа­й и­ла, за Ам, га­т а­на, ахъай хъи­й и­да.

18 Амма ви­ри халкь­д и гьа­ра­й из эгечІ­на:

– Ам йикь! Чаз Бараб азад ая!

19 Бараб, ше­г ьер­да кьи­н и­к ьар га­лай гъул­г ъу­ла ту­н из ки­л иг­на,

къа­за­мат­на­вай­ди тир. 20 Иса азад авун па­тал, Пи­ла­тІа мад ви­чин

ван хкаж­на. 21 Амма кІватІ хьан­вай­бу­ру гьа­рай­за­вай:
Лу­кІа 23  210

– Ам ха­ш у­н из* ягъ! Ха­ш у­н из ягъ!

22  Пи­ла­тІа абу­руз пуд ла­г ьай гъи­ле­ра ла­г ьа­на:
– Ада вуч пис кар аву­на кьван? Заз Адак Ам ре­к ьиз же­дай
хьтин тах­сир кваз акваз­вач. ГьакІ хьа­йи­ла, Адаз са-кьве къам­чи
ве­г ье­на ахъая ла­г ьа­на эмир­да за.
23  Амма халкь­д и Ам ха­ш у­н из ягъун тІа­лаб­з а­в ай. Абу­рун гьа­

рай­ри чпин кар аву­на.

24  Пи­ла­тІа абу­рун тІа­ла­бун кьи­л из акъу­д ун кьетІ­на. 25  Анал
алай ин­сан­рин тІа­ла­бу­н из ки­л иг­на, къа­за­мат­да ацу­к ьар­на­вай
Бараб азад­на, амма Иса, ре­к ьин па­тал, анал алай­бу­рун их­т и­
яр­да ту­на.

Иса ха­ш у­низ ягъун

(МатІ. 27:32-44; Мрк. 15:21-32; Ягь. 19:17-29)
26  Иса ха­ш у­низ* ягъиз ту­х уз­вай­бу­руз ни­кІяй ше­гьер­диз хквез­вай
Ки­ри­ней­дай тир Си­м ун лу­г ьу­дай са кас аку­на. Абу­ру Си­м у­нан
кІу­лаз хаш яна, ам Иса­дин гуь­г ъуь­на аваз фи­низ маж­бур­на. 27 Иса­
дин гуь­г ъуь­на аваз халкь­д ин са зур­ба кІе­ретІ къвез­вай, абу­рун
ара­да дерт чІу­г ваз, Адахъ ше­лар­за­вай па­пар­н и авай. 28 Абу­рухъ
эл­к ъве­на, Иса­ди ла­г ьа­на:
– Эй, Яру­са­л им ше­г ьер­д ин па­пар! Захъ ваъ, квехъ ва куь
ба­лай­рихъ ше­х ьа. 29  Ин­г ье, ин­сан­ри «Ая­лар те­жез­вай­бур, хун
та­вур­бур ва ху­ру та­г уз­в ай­бур бах­т а­в ар* я» лу­г ьу­дай йи­к ъар
алукь­за­ва. 30  Гьа чІа­вуз ин­сан­ри дагъ­ла­рихъ эл­к ъве­на лу­г ьу­да:
«Ацахь­на чал ават!» Те­пей­риз­н и лу­г ьу­да: «Ата­на чун кІа­н ик
ку­т ур!» 31  Ми­же­дай ацІан­вай ицІи тар икІ терг­за­ва­тІа, кьу­рай
тар­цин гьал гьикІ хьу­рай?
32  Адахъ га­ лаз са­нал кьи­н и­к ьиз акъуд­на­вай кьве тах­сир­к ар­
ни ту­х уз­вай. 33  «Кел­ле» лу­г ьу­дай чка­дал ага­к ьай­ла, Амни кьве
тах­сир­кар, сад Адан эр­чІи па­тай, муь­к уь­ди­н и чап­ла па­тай ха­
шу­н из яна. 34  Иса­д и Вич ха­ш у­н из яза­вай­бур па­тал Ал­лагь­д из
дуьа* аву­на:
– Эй Бу­ба*! Ву­на ибу­ру­лай гъил къах­ч у, ибур чпи ийиз­вай
кар­дин гъа­вур­да авач.
Нуь­кер­ри Иса­дин пе­кер чип ве­гье­на чпин ара­да пай­на. 35 Халкь
акъваз­на ки­лиг­за­вай. Абу­рухъ га­лаз са­нал гьа­к им­ри рах­шан­дар
ийиз­вай.
– Ам Ал­лагь­ди хкя­на­вай Ме­сигь* яз, ма­сад­бур Ада хи­лас­за­
вай­тІа, ги­ла Ви­чи Вич хи­лас­рай! – лу­г ьуз хьа­на абу­ру.
 211 Лу­кІа 23 

Ас­кер­ри­н и Адаз гьи­на­ва­ч ир га­фар лу­г ьуз­вай. Адан па­тав

36 

ата­на, Адаз хъухъ лу­г ьуз цу­ру че­х ир тек­лиф­за­вай. Адан си­вив
цу­ру че­х ир авай къаб агуд­на, 37 Адаз ла­г ьа­на:
– Вун чу­вуд­рин* Па­чагь ятІа, Жу­ва Жув хи­ла­са.
38 Адан кьи­л и­х ъай кхьен­в ай: «Им чу­вуд­рин Па­чагь я».

39 Адахъ га­лаз са­нал па­т ав гвай ха­ш у­н из яна­в ай тах­сир­к ар­ри­

кай са­да Адаз пис экъуь­г ъу­нар аву­на:

– Вун Ме­сигь ятІа, Ву­на Вун­н и хи­ла­са, чун­н и.
40 Муь­к уь­да адаз туьгь­мет­д ив ла­г ьа­на:

– Ваз Ал­лагь­ди­х ъай ки­чІе­дач­ни, бес ваз­ни гьа жа­за ган­вач­ни?

41 Чаз ата­на кІан­з а­в ай жа­з а чаз ган­в а; чна авур кар­дай чав чи эвез

агакь­на­ва, амма и кас­д ик гьич са тах­сир­н и квач.

42 Иса­д из­н и ада ла­г ьа­на:

– Я Иса! Вун Па­чагь хьа­й и­ла, Ву­на зун ри­к Іел хкваш!
43 – За ваз ри­к Іи­в ай лу­г ьуз­в а хьи, къе­маз вун Захъ га­лаз жен­

нет­да* же­да, – ла­г ьа­на Иса­д и.

Иса­д ин кьи­никь
(МатІ. 27:45-56; Мрк. 15:33-41; Ягь. 19:30)
Ни­си­н и­лай сят­д ин пу­дал­д и ви­ри чи­лел мичІ акьалт­най:
44 

ра­к ъи­нин экуь­вал за­йиф хьа­на. Ал­лагь­дин КІва­ле* авай пер­де

45 

юкьвай­г ъуз пад хьа­на. 46 Иса­д и ван алаз гьа­рай­на, ла­г ьа­на:
– Я Бу­ба*! Зи Руьгь* За Вав ву­г уз­ва.
ГьакІ ла­г ьа­на Ада чан га­на.
47 И крар акур ас­кер­рин кьи­ле­в ай са­да Ал­лагь­д из шу­к ур аву­

на, ла­г ьа­на:

– Ам гьа­к ъи­к ъи гьахъ-михьи Ин­сан тир.
48  Та­
ма­ш из анал алтІуш­на­вай ви­ри ин­са­нар инал хьа­й и кар
акур­ла, чпин хур гатаз-гатаз, чкІиз эгечІ­на. 49  Ам чи­дай кьван
ви­ри­бу­руз, Га­л и­лей­дай* Адан гуь­г ъуь­на аваз атай па­па­риз­н и,
яр­г ъал акъваз­на, ви­ри кьиляй-кьилиз аку­най.

Иса ра­га атІа­нвай су­ра тун

(МатІ. 27:57-61; Мрк. 15:42-47; Ягь. 19:38-42)
Ягьу­дат­д ин* Ари­ма­тІай ше­г ьер­дай тир Юсуф* лу­г ьу­дай
50-51 

ре­г ьим авай ва гьахъ-михьи са кас Мес­л я­г ьат­дин ве­к ил тиртІа­
ни, ам ду­ван­ди кьа­бу­лай къа­рар­д ихъ­н и адан кра­ри­х ъ га­лаз ра­зи
ту­шир. Адан вил­ни Ал­лагь­ди па­чагь­вал­дай вах­т у­нал алай. 52 Ада,
Пи­ла­тІан* па­тав ата­на, ада­вай Иса­д ин ме­йит къах­ч у­дай их­т и­яр
Лу­кІа 24  212

тІа­лаб­на. 53 Ада Иса­д ин ме­й ит ха­ш у­н и­лай* эля­на, ке­тен­дин ка­
фан­дик ку­т у­на ва ра­га атІа­н вай гье­ле са ме­йит­н и тун та­вун­вай
кьветІе-сура эциг­на. 54  А югъ жуь­м я­д ин ня­н и тир, Киш югъ*
алукь­за­вай. 55 Юсу­фан гуь­г ъуь­на аваз Га­ли­лей­дай* Иса­дихъ га­лаз
атай па­пар­н и фе­най. Ам кьве­тІе гьикІ эциг­на­тІа, гьикІ ку­ч ук­
на­тІа, абур ки­лиг­на. 56 Ах­па абур кІва­л из хъфе­на. КІва­ле абу­ру
атир га­лай гъе­ри гьа­зур­на. Киш юкъуз, Ал­лагь­дин тагь­к им­рив
кьаз­вай­вал, абу­ру ял яна.

Иса­дал чан хтун

(МатІ. 28:1-8; Мрк. 16:1-8; Ягь. 20:1-8)

24  Па­ка­махъ фад, гьаф­те­дин сад ла­гьай юкъузi, па­пар атир

1 

га­лай гъе­ри гваз а кьветІ авай чка­дал ата­на. 2  Кьве­тІен

сив кІев­на­вай къван алуд­на­ваз акур­ла, 3  абур къе­нез гьахь­на,
амма анай абу­руз Реб­би* Иса­д ин Бе­ден жа­г ъа­нач. 4 Абур сер­сер
хьа­на акъваз­на­вай­ла, сад­ла­г ьа­на абу­рун ви­л ик цІар­цІар гуз­
вай пе­кер алай кьве итим пай­да хьа­на. 5  Па­па­риз ки­чІе хьа­на,
абу­ру­вай кьил хка­ж из жез­ва­ч ир. И гьал акур­ла, кьве­тІе­вай­бу­ру
па­па­риз ла­г ьа­на:
– Куьн чан алай­дахъ кье­й и­бу­рун ара­да ву­ч из къе­к ъвез­в а?
6  Ам ина амач: Адал чан хтан­в а*. Га­л и­лей­да* авай­ла, Ада квез

ла­г ьай га­фар ри­к Іел хкваш. 7 Ада ла­г ьа­най хьи, Ин­сан­дин Хва*
гу­нагь­кар­рин гъи­ле тва­да, Ам абу­ру ха­ш у­н из* яда ва пуд ла­г ьай
юкъуз­н и Адал чан хквер­вал* я.
8 Па­па­рин ри­к Іел Иса­д и ла­г ьай га­фар хта­на. 9 Абу­ру, кьве­тІяй

хъфе­на, цІу­сад ил­чи­диз* ва амай тил­миз­риз* ха­бар­на. (10 Ил­чий­

риз ха­бар га­й и­бур Маж­дал­дай тир Май­рам*, Ягь­на, Якьу­бан*
ди­де Май­рам ва абу­рухъ га­лай ма­са па­пар тир.) 11 Абу­ру лу­гьуз­вай
га­фар гьа­к Іан­бур хьиз хьа­на, ил­чи­яр па­па­рин чІа­лахъ жез­ва­чир.
12  Амма Пет­ру­д и къа­рагъ­на кьветІ га­лай­в ал чу­к ур­на. Эл­к ъве­на

кьве­тІез ки­ли­гай­ла, адаз ан­ж ах Иса ку­т ур ка­фан аку­на. Хьа­йи

кар­дал мягь­тел­вал ийиз, ам эл­к ъве­на хъфе­на.

Эма­г ьус­дай тир тил­ми­зар

Гьа и юкъуз Иса­д ин тил­м из­ри­к ай* кьвед Яру­са­л им­д и­лай
13 

кьве сят­дин рехъ авай Эма­г ьус лу­г ьу­дай хуь­руьз физ­вай. 14 Абур
чеб чпихъ га­лаз хьа­й и и ви­ри агь­ва­лат­ри­кай ра­хаз­вай. 15  ГьакІ

i 24:1 Чу­вуд­ри гьаф­т е­д ин сад ла­г ьай югъ гьяд яз гьи­саб­за­ва.
 213 Лу­кІа 24 

рахаз-рахаз абур физ­вай­ла, Иса Вич абу­рун му­к ьув ата­на, абу­
рухъ га­лаз са­нал фе­на. 16 Амма тил­м из­рин ви­ле­рин экв тІи­мил
хьан­вай хьиз тир, абу­руз Иса чир хъжез­ва­чир.
17 Иса­д и абу­ру­в ай жу­зу­на:

– Ре­к ье куьн куь­к ай ра­хаз­вай?

Абур чи­нар паш­ман яз акъваз­на.
18 Абу­ру­к ай КІел­п Іас лу­г ьу­дай са­да ла­г ьа­на:

– И йи­к ъа­ра Яру­са­л им­да хьа­й и кар­д и­к ай, аниз атай кьван
ин­сан­ри­кай ха­бар ава­ч ир­д и ан­ж ах са Вун яз та­х ьуй гьа?
19 – Вуч ха­бар? – жу­зу­на Иса­д и.

– На­за­рет­ви Иса­д и­к ай ха­бар – жа­ваб га­на абу­ру. – Ам Ал­

лагь­д ин ва халкь­д ин ви­л ик кар­да­н и ва ла­г ьай га­фу­на къуд­рат
авай пай­г ъам­бар* тир. 20  Чи чІе­х и ха­х ам­ри­н и* кьи­ле­вай­бу­ру
Ам, кьи­н из ла­й их я лу­г ьуз, ха­ш у­н из* ягъиз ту­на. 21 Амма чна,
Ис­ра­и л* Хи­лас­дай­д и атан­ва лу­г ьуз, умуд ку­таз­вай. Абу­ру Ам
кье­й и йи­к ъа­лай инихъ пуд югъ алат­на­ва. 22 Чи па­па­ри­к ай са
бя­зи­бу­ру чун мягь­те­лар­н и аву­на: абур экуь­нахъ фад Иса­д ин
ме­й ит эци­г ай кьве­тІез фе­най, 23  амма абу­руз Иса­д ин ме­й ит
жа­г ъа­нач. Чпиз акур ма­ла­и к­ри* Адал чан хта­на* лу­г ьуз­вал­дай.
24 Чи­ бу­ру­к ай са бя­зи­бур Адан ме­й ит эци­гай кьве­тІел фе­й и­ла,
абу­руз акур­д и гьа па­па­ри ла­г ьай­в ал я, амма абу­руз Ам ана
аваз аку­нач.
25 Гьа чІа­вуз Иса­д и абу­руз ла­г ьа­на:

– Куьн вуч акьул кье­ри ксар туш­н и! Пай­г ъам­бар­ри ла­г ьай­дан
чІа­лахъ хьун гьа­к ьван че­т ин кар хьа­на­н и квез? 26 Ви­чин бар­кал­
ла­д ив* ага­к ьун па­тал, Ме­сигь­д и* ви­ри и аза­бар чІу­г ун ла­зим
тир­да­кай Пай­г ъам­бар­ри ла­г ьа­на­ч ир­н и кьван?
27  Му­са­д и* Тав­рат­да* кхьен­вай­да­лай эгечІ­на пай­г ъам­бар­рин
ктаб­ра кхьен­вай га­фа­рал къве­дал­д и Иса­ди Ка­лам­да* Ви­чи­кай
вуч ла­г ьан­ва­тІа, тил­м и­зар гьа­дан гъа­вур­да ту­на.
28 Абур чеб физ­в ай хуь­руьз му­к ьва хьа­на. Иса­д и Вич гьа хуь­

ре­лай анихъ физ­вай­д и хьиз къа­л ур­на. 29 Амма абу­ру Ам чІа­лал

гъиз хьа­на:
– Югъ алат­на ня­н и хьан­ва. Вун чахъ га­лаз амукь.
Иса­н и абу­рухъ га­лаз кІва­л из гьахь­на ва ана амукь­на. 30  Ам
абу­рун суф­ра­дихъ атай­ла, Ада къа­ч у­на фу атІа­на, хийир-дуьа*
аву­на, абу­руз пай­на. 31 Гьа чІа­вуз абу­рун ви­лер ахъа хьа­на, абу­
руз Иса чир хъхьа­на. Амма Ам акуна-такуна квахь­на. 32  Абу­ру
сада-садаз ла­г ьа­на:
Лу­кІа 24  214

– Ада ре­к ье чун Ка­лам­д ин гъа­вур­да тва­дай­ла, чи ху­ра ку­дай

ри­к Іер ава­чир­н и кьван?
33  Абур та­д из къа­рагъ­на Яру­са­л им­д из хтай­ла, абу­руз цІу­сад
тил­миз ва абу­рухъ га­лай­бур са­нал­лаз жа­г ъа­на. 34 Анал алай­бу­ру
атай­бу­руз ла­г ьа­на:
– Реб­би­дал* гьа­к ъи­к ъат­да чан хтан­ва! Ам Си­м у­наз аку­на.
35 Ах­па кьве тил­м из­д и ре­к ье чпин кьи­лел атай­да­к ай ва абу­руз,

фу атІу­дай­ла, Иса гьикІ чир хьа­натІа, гьа­да­кай ахъай­на.

Тил­миз­риз Иса акун

(Ягь. 20:19-23)
36 Абу­ру а кар­ди­кай их­ти­лат­дай­ла, Иса Вич ата­на абу­рун юкьваз
акъат­на ва абу­руз ла­г ьа­на:
– Хи­йи­рар хьуй!
37 Абу­ру, чеб чпи­вай квахь­на, ки­чІе хьа­на, чпин ви­ле­ри­к ай Иса

ка­раг­за­ва ла­г ьа­на фи­к ир­на.

38 Амма Иса­д и ла­г ьа­на:

– Куьн акІ ву­ч из ава? Ву­ч из куьн кьве ри­к Іин хьан­ва? 39  Зи
Гъи­ле­риз­ни ки­лиг, Зи кІва­че­риз­ни. Зун гьа жув я, Зак гъил кя­на
ки­лиг: ка­ра­г у­н ихъ Захъ хьиз як-кІараб же­дач.
40 ИкІ ла­г ьа­на, Ада абу­руз Ви­ч ин гъи­лер­н и кІва­чер къа­л ур­на.

41 Абу­ру шад­ви­л яй, гье­ле чІа­лахъ та­х ьа­на, мягь­т ел­ви­лер ийиз­

вай­ла, Ада ла­г ьа­на:

– Ина квехъ не­дай затІ авач­н и?
42 Абу­ру Адаз чран­в ай гъет­р ен са пай га­на. 43 Къа­ч у­на Ада абу­

рун ви­лик тІуь­на.

44 – Гье­ле Зун квехъ га­ла­май­ла, За квез ла­г ьа­най хьи, Зи кьи­

лел Му­са­дин* Къа­н ун­да*, пай­г ъам­бар­рин* кхьин­ра ва За­бур­да*

кхьен­вай­вал ви­ри атун ла­зим я, – ла­г ьа­на Ада.
45 Ах­па Иса­д и Ви­ч ин тил­м из­риз* Ка­лам­да* кхьен­в ай­дан гъа­

вур­да гьат­дай акьул га­на.

46 – Ка­лам­да кхьен­ва, – ла­гьа­на Ада, – Ме­сигь­ди* аза­бар чІу­г у­на,

кье­йи пуд ла­г ьай юкъуз Адал чан хквер­вал* я. 47 Яру­са­лим­ди­лай

эгечІ­на ви­ри хал­к ьа­риз чпин гу­нагь­ри­лай* гъил къах­ч ун па­тал,
Ал­лагь­дин ре­к ьел ша* ла­г ьай­д и Ме­сигь­д ин ТІвар­цІе­лай* ма­л у­
мар­дай­вал я. 48 Куьн хьан­вай кар­д ин ша­г ьи­дар я, 49 За­н и квез Зи
Бу­ба­ди* хи­ве кьур­д и ра­к ъур­да. Квез ца­ва­рай гу­дай къу­ват квек
акат­дал­ди куьн Яру­са­л им ше­г ьер­да акъваз.
 215 Лу­кІа 24 

Иса ца­ва­рал хъфин

Иса­ди тил­ми­зар* Яру­са­лим­дай Бе­тан­диз кьван гъа­на, гъи­лер
50 

ца­вуз хкаж­на, абу­руз хийир-дуьа* аву­на. 51 Ада абу­руз хийир-дуьа

ийи­дай­ла, Ам абу­ру­к ай ча­ра хьа­на, ца­ва­риз хкаж жез эгечІ­на.
52 Абур, Адаз икрам аву­на, зур­ба шад­ви­лел­д и эл­к ъве­на Яру­са­л им­

диз хта­на. 53 Ал­лагь­диз хийир-дуьа ийиз, абур датІа­на Ал­лагь­дин

КІва­ле* жез хьа­на.
Ягь­я ­ди­лай атай Шад Ха­бар
 Гьа­хьун
Кьа­бул­на­вай къай­да тир­вал, и Шад Ха­бар кхьей­ди Иса­диз ви­ри­
да­лай­ни па­ра му­кьва тил­миз­ри­кай сад тир Ягья я. Иса­диз ам гзаф
кІан­дай ла­гьа­на кхьен­ва. Ам лап кьуь­зуь же­дал­ди амукь­на. Алай аям­
дин алим­ри­кай гзаф­бу­ру Ягь­я­ди ви­чин Шад Ха­бар муь­куь­бу­ру­лай геж,
мум­кин я, чи эра­дин 90-йисара, кхье­на лу­гьуз къейд­за­ва.
Сиф­те­гьан пуд Шад Ха­бар­див ге­къи­гай­ла, Ягь­я­дин Шад Ха­бар­дихъ
авай кьи­лин та­фа­ват куь­кай иба­рат я? Ягь­я­дин их­ти­лат­да Иса­дин
уьмуьр­дин ва­къи­а ­яр кье­тІи­да­каз галай-галайвал къа­лу­риз алахъ­на­вач.
Ягь­я­ди кьи­лин чка Иса­дин ке­ли­май­риз ган­ва. Ягь­я­ди Иса­дин кьи­са­
яр ахъай­за­вач. И ктаб кхьи­нин кар­да Ягь­я­дин му­рад амай пуд Шад
Ха­бар­да гьат та­вун­вай ва­к ъи­а ­яр туь­кІуьр хъу­вун ва Иса Адахъ иман
ийиз­вай­бур па­тал цІи­йи уьмуьр ахъай­за­вай Ал­лагь­дин Хва тир­дахъ
чІа­лахъ авун тир. И Шад Ха­бар, муь­куь­бу­ру­лай ар­тух яз, дин­дин къай­
дай­риз та­лукь фи­кир­рал­ди ва ши­и­рат­дин къа­ти алат­рал­ди ча­ра жез­ва.
Шад Ха­бар кьуд чка­дал па­йиз же­да: 1) гьа­хьун; ана Иса Ме­сигь,
ин­са­ни­ят хи­лас авун па­тал, ин­сан­диз эл­к ъвей Ал­лагь Вич тир­ди
ачух­да­каз та­йин жез­ва (1:1-18); 2) Иса­ди къа­лу­рай ва чпи Иса­диз ва
Адан ве­зи­фа­диз Ал­лагь­дин тІе­би­ат хас тир­ди тес­ти­кьар­за­вай ирид
керемат-ишара (1:19-12:50); 3) Ал­лагь­ди тап­шу­ругъ авун­вай кар Иса­ди
та­мам­диз кьи­лиз акъуд­дай ва идал­ди Иса маш­гьур же­дай вахт алу­
кьун (13-20-кьилер); 4) акьал­тІа­рун; чан хтай Иса Ви­чин тил­миз­рихъ
га­лаз рахаз-луькІвез хьун (21-кьил).

Сифтени-сифте авай­д и

1  Сифтени-сифте авай­д и Гаф тир. Гаф Ал­лагь­див гвай. Гаф

1 

Ал­лагь тир. 2 Гаф сиф­те­ди­лай Ал­лагь­див гвай. 3 Ал­лагь­ди ви­ри

Га­фу­н ин куь­мек­дал­д и халкь аву­на; Гаф га­ла­чиз халкь хьа­йи са
затІ­н и авай­ди туш. 4  Га­фу­н и уьмуьр гуз­вай, уьмуьр­н и ин­са­нар
па­тал экв тир. 5  Экуь­н и ми­чІи­ви­ле экв гуз­вай. Ми­чІиви­ливай
Экв кьаз хьа­нач.
6 Ал­лагь­д и ра­к ъур­на­в ай Ягья* лу­г ьу­дай са кас авай. 7 Ам, ви­

ри ин­сан­ри Экуь­н ихъ иман* авун па­тал, Экуь­н и­кай ша­г ьид­вал
Ягья 1  220

ийиз ата­на. 8 Ам Экуь­н и­кай ха­бар гуз ра­к ъур­на­вай­д и тир, амма
ам вич Экв ту­шир. 9 Гьар са ин­сан­дин руьгь экуь ийи­дай ха­ли­сан
Экв, ла­г ьай­тІа, дуьнь­я ­диз ата­на.
10 Экв дуьнь­я ­да хьа­на, амма гьа Экуь­н ин куь­мек­дал­д и халкь

хьа­йи дуьнь­я ­диз Ам чир хьа­нач. 11 Ам Ви­чин­бу­рун па­тав ата­на,

амма абу­ру Ам кьа­бул­нач. 12-13 Ви­чихъ иман ийиз­вай­бу­руз, Вич
кьа­бу­лай­бу­руз Ада Ал­лагь­д ин па­тай тир­бур же­дай, яни адет­дин
ди­дей­ри хаз­вай ая­лар ваъ, Ал­лагь­д и­лай жез­вай ая­лар хьу­н ин
их­т и­яр га­на.
14 Гаф ин­сан­д из эл­к ъве­на, ада чахъ га­лаз са­нал уьмуьр тух­ва­на.

Ам бе­ре­к ат­д ив* ва гьа­к ъи­к ъат­д ив ацІан­вай, Ам Бу­ба­дихъ* авай

са Хва тир, Адал Бу­ба­дал алай хьтин бар­кал­ла* алай, чаз­ни Адал
алай бар­кал­ла аку­на.
15  Ада­к ай Ягь­я ­д и ин­сан­риз ша­г ьид­в ал ийиз ван ацалт­на лу­

гьуз­вай:
– Ин­г ье за квез ви­ч и­кай их­т и­лат авур а Кас. Ам за­лай гуь­
гъуь­низ къве­дай­ди, за­лай ар­т ух­ди тир­ди за квез ла­г ьа­най, ву­чиз
ла­г ьай­тІа Ам за­лай ви­л ик авай.
16 Адан ацІай бе­р е­к ат­д и­к ай сад-садан гуь­г ъуь­нал­лаз чал па­я р

гьалт­на. 17 Ал­лагь­д и чаз Къа­н ун* Му­са­дин* куь­мек­дал­д и га­на,

бе­ре­к ат­н и гьа­к ъи­к ъат  – Иса Ме­сигь­д ин* куь­мек­дал­д и. 18  Са­
даз­н и садрани Ал­лагь акур­д и туш, амма Адан авай-авачир са
Хци Ам чаз чир­на. Адан авай-авачир са Хва Вич Ал­лагь я, Ам
Ал­лагь­дихъ га­лаз ава.

Ягь­я ­д ин­ни фа­ри­сей­рин их­ти­лат

(МатІ. 3:1-12; Мрк. 1:1-8; ЛкІ. 3:1-18)
19 Чу­вуд­рин* кьи­ле авай­бу­ру Яру­са­л им­дай адан па­тав ха­х а­
мар­н и* ле­ви­яр* ра­к ъу­рай чІа­вуз Ягь­я ­д и* ихь­т ин ша­г ьид­вал­н и
аву­на. Абу­ру ада­вай «Вун вуж я?» – ла­г ьа­на ха­бар кьур­ла, 20 Ада
чин кьун та­ву­на, ачух­д из жа­ваб га­на:
– Зун Ме­сигь* туш.
21 – АкІ хьа­йи­ла, бес вун вуж я? Ил­ьяс* яни? – ха­бар кьу­на абу­ру.

– Ваъ, – ла­г ьа­на ада.

– Вун чна ви­л ив хуьз­вай пай­г ъам­бар* яни?
– Ваъ, – жа­ваб га­на ада.
22 – Бес Вун Вуж я? – жу­зу­на абу­ру. – Чун ра­к ъу­рай­бу­руз чна

вуч жа­ваб гун ла­зим я: Ву­на жу­ва жу­ва­кай вуч лу­г ьу­да?
23 Ягь­я ­д и Яшай пай­г ъам­бар­д ин* га­фа­рал­д и ла­г ьа­на:
 221 Ягья 1 

«Зун кьу­рум­да гьа­рай­за­вай­дан ван я:

„Реб­би къве­дай рехъ дуьз­ди ая“».i
24 Ягь­я ­д ин па­т ав фен­в ай­бур фа­ри­сей­ри* ра­к ъур­на­в ай­бур тир.

25 Абу­ру ада­в ай ха­бар кьу­на:

– Вун я Ме­сигь, я Ил­ьяс, я гьа пай­г ъам­бар та­х ьай­ла, ву­чиз

ву­на ин­сан­рив цик ака­х ьун къа­ч уз* таз­ва?
26 Ягь­я ­д и жа­в аб яз ла­г ьа­на:

– За ин­сан­рив цик ака­х ьун къа­ч уз таз­ва, амма куь ара­да квез
те­чир са Кас ава: 27 зи гуь­г ъуь­н и­лай Къве­дай­ди Гьам я; зун Адан
кІва­чин къа­па­рин чІу­лар ахъа­й из­н и ла­й их туш.
28 И крар Бе­т ан­да, Ягь­я ­д и халкь­д ив цик ака­х ьун къа­ч уз таз­в ай

Яр­дан ва­цІун рагъ­э­к ъечІ­дай па­та хьа­на.

Ягь­я ­д ин ша­г ьид­вал

(МатІ. 3:13-17; Мрк.1:9-11; ЛкІ. 3:21-22)
Па­ка­г ьан юкъуз Ягь­я ­д из* ви­ч ин па­тав къвез­вай Иса аку­на:
29 

– Ин­г ье, – ла­г ьа­на ада, – им Ал­лагь­дин КІел* я, Ада ви­ри

дуьнь­я ­дин гу­на­г ьар* ви­ч ин хи­ве тва­да. 30 «Зи гуь­г ъуьн­лай Къве­
дай­ди, зун же­дал­д и Авай­д и яз, за­лай ар­т ух­ди я» за гьа ида­кай
лу­г ьуз­вай. 31 Заз Ам вуж ятІа чиз­ва­чир, амма за, иниз ата­на, ви­ри
Ис­ра­и л­диз* Ам чир хьун па­тал, квев цик ака­х ьун къа­ч уз* таз­ва.
32 Ягь­я ­д и Иса­д и­к ай ша­г ьид­в ал авун да­в а­мар­на:

– Заз лиф­рен ши­к ил­да аваз Руьгь* ца­ва­рай Адал эви­чІай­вал

ва Адал ала­м у­к ьай­вал аку­на. 33  Акьван чІа­вал­ди заз Ам чи­да­
чир. Амма, ин­сан­рив цик ака­х ьун къа­ч уз тун па­тал, зун куь
па­тав Ра­к ъу­рай­да заз ла­г ьа­най: «Ваз са нел ятІа­н и Пак Руьгь*
эвичІ­дай­вал ва адал ала­м укь­дай­вал акур­тІа, ваз чир хьухь хьи,
а Кас ин­сан­рив Пак Руьгь­д ик ака­х ьун къа­ч уз Та­дай­ди я». 34 Заз
и кар жу­ван ви­ле­рал­д и аку­на ва за ша­г ьид­ди хьиз лу­г ьуз­ва: Ам
Ал­лагь­дин Хва* я.

Иса­д ин сиф­те­г ьан тил­ми­зар

(МатІ. 4:18-22; Мрк. 1:16-20; ЛкІ. 5:1-11)
Па­ка­г ьан юкъуз­н и Ягья* гьа­нал ви­ч ин кьве тил­миз­н и* га­
35 

лаз акъваз­на­вай. 36 Па­та­вай физ­вай Иса акур­ла, Ягь­я ­ди Ада­кай

ла­г ьа­на:
– Ин­г ье Ал­лагь­д ин КІел*.

i 1:23 Яшай 40:3.

Ягья 1  222
37  И га­фа­рин ван хьа­й и­ла, кьве тил­м из­н и Иса­дин гуь­г ъуь­на
аваз фе­на. 38 Иса­д и эл­к ъве­на, Ви­ч ин гуь­г ъуь­на аваз къвез­вай­бур
акур­ла, абу­руз ла­г ьа­на:
– Квез вуч кІан­за­ва?
– Раб­би, – ла­г ьа­на абу­ру, – Ви кІвал-югъ гьи­на ава? («Раб­би»
му­а л­лим ла­г ьай чІал я.)
39 Иса­д и ла­г ьа­на:

– Захъ га­лаз ша, квез аква­да.

Абур фе­на ва абу­руз Адан кІвал-югъ аку­на, амай югъ абу­ру
гьа­на акъуд­на. Сят­д ин кьу­дар жез­вай.
40  Ягь­я ­д и Иса­д и­к ай авур их­т и­л ат­рин ван хьа­н а Иса­д ин
гуь­г ъуь­на аваз фе­й и­бу­ру­к ай сад Симун-Петрудин стха Эн­
ди­рей тир. 41  Ада сиф­те ви­ч ин стха Си­м ун жа­г ъур­на ва адаз
ла­г ьа­на:
– Чаз Ме­сигь* жа­г ъа­на (Ме­сигь – Гуь­цІуьр Алай­д и ла­г ьай
чІал я).
42 Эн­д и­р ея Си­м ун Иса­д ин па­т ав гъа­на. Иса­д и, адаз ки­л иг­на,

ла­г ьа­на:
– Вун Ягь­я ­дин хва Си­м ун я, ви тІвар Ки­фа же­да (Ки­фа, яни
Пет­ру – им къван ла­г ьай чІал я).
43 Па­к а­г ьан юкъуз Иса­д и Га­л и­лей­д из* фин къетІ аву­на. Иса­дал

Фи­липІ гьалт­на.
– Зи гуь­г ъуь­на аваз ша, – ла­г ьа­на Иса­ди адаз.
44 Фи­л ипІ, Эн­д и­рей­н и Пет­ру хьиз, Бет­саид лу­г ьу­дай ше­г ьер­дай

тир. 45 Фи­ли­пІа На­та­на­и л жа­г ъур­на, адаз ла­г ьа­на:

– Чаз Ви­ч и­к ай Му­са­д ин* Къа­н ун­д а­н и* пай­г ъам­бар­рин*
ктаб­ра кхьен­вай Ме­сигь жа­г ъа­на. Ам На­за­рет­дай тир Юсу­фан*
хва Иса я.
46 – На­з а­р ет­дай ря­б ет квай са затІ акъат­да жал? – ла­г ьа­на На­

та­на­и ­ла.
– Фе­на жув ки­л иг, – ла­г ьа­на Фи­л и­пІа.
47 Иса­ди, Ви­чин па­тав къвез­вай На­та­на­и л акур­ла, ада­кай ла­гьа­на:

– Ин­г ье, фен­д и­гар­вал ква­ч ир ха­л и­сан ис­ра­и л­ви.

48 – Ваз зун гьи­най чи­да? – ха­бар кьу­на На­т а­на­и ­ла.

– Ваз Фи­ли­пІа эвер­дал­д и, Заз вун ин­ж ил та­ран кІа­н ик аку­

най, – жа­ваб га­на Иса­д и.
49 – Я Му­а л­л им! – ла­г ьа­на На­т а­на­и ­ла. – Вун Ал­лагь­д ин Хва*

я, Вун Ис­ра­и л­дин* Па­чагь я.

50 Иса­д и жа­в аб га­на:
 223 Ягья 2 

– За ваз «Заз вун ин­ж ил та­ран кІа­н ик аку­на», – ла­г ьа­на лу­
гьуз, вун Зи чІа­лахъ жез­ва. Ваз ида­лай­ни чІе­х и керемат-ишараяр
аква­да.
51 Ада да­в а­мар­на:

– За квез лап ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва хьи, квез ахъа хьан­вай ца­ва­
рай Ал­лагь­дин ма­ла­и ­к ар* Ин­сан­д ин Хцин* па­тав эвичІиз-хкаж
хъже­дай­вал аква­да.

Ка­на ше­г ьер­да ме­хъер

2  Пуд ла­г ьай юкъуз Га­л и­лей­да* авай Ка­на лу­г ьу­дай ше­г ьер­да
1 

ме­х ъер авай, ме­х ъе­рик Иса­дин ди­де­ни квай. 2 Ме­х ъе­рик Иса­
диз ва Адан тил­м из­риз­н и* эвер­на­вай. 3 Че­х ир куь­тягь хьа­йи­ла,
Иса­дин ди­де­ди Адаз ла­г ьа­на:
– Ме­х ъе­рин ие­сий­рихъ мад че­х ир амач.
4  – Я ди­де! – ла­г ьа­на Иса­д и. – Ву­на За́з ву­ч из лу­г ьуз­в а? Зи

вахт гье­ле атан­вач.

5 Адан ди­де­д и кьилел-кІвачел эл­к ъве­дай­бу­руз ла­г ьа­на:

– Ада квез вуч ла­г ьай­тІа­н и, гьам кьи­л из акъуд.

6 Анал чу­вуд­ри* чпин ми­х ьи­ви­лер* авун па­тал яд ца­дай къван­

цин ру­г уд кар­к ун алай. Абу­ру­к ай гьар сад кьвед-пуд мет­ра­тІас

кьван яд гьакь­дай­бур тир. 7 Иса­д и кьилел-кІвачел эл­к ъве­дай­бу­
руз ла­г ьа­на:
– Къван­цин къапар цяй ацІу­ра.
Абу­ру­н и кар­к у­нар сиве-сивди ацІур­на.
8  – Ги­ла са тІи­м ил кьван ца­на, та­ма­да­д ин па­т ав твах, – ла­

гьа­на Ада.
Абу­ру тух­ва­на. 9 Та­ма­да­д из че­х ир ци­к ай хьан­вай­ди чиз­ва­чир,
адаз и че­х ир гьи­най гъа­й и­д и ятІа­н и чиз­ва­чир, а кар чиз­вай­бур
ан­жах яд къа­па­риз ца­й и­бур тир. Че­х ир­д ин дад аку­на, та­ма­да­ди
чам­раз эвер­на, са па­тахъ тух­ва­на.
10 – Гьар са ин­сан­д и сиф­т е хъсан че­х ир эциг­да, – ла­г ьа­на ада, –

меж­лис­дик квай­бур хъва­на ке­фи­на гьа­тай­ла, усал че­х ир гъи­да;

амма ву­на хъсан че­х ир икьван гагь­да тун­ва.
11  Гьа икІ Иса­ д и Га­л и­лей­да авай Ка­на ше­г ьер­да сиф­т е­г ьан
керемат-ишара къа­л ур­на ва ин­сан­риз Ви­чин бар­кал­ла* чир­на.
Адан тил­м из­ри­н и Адахъ иман* аву­на. 12  Ада­лай кьу­л ухъ Иса,
Адан ди­де, стха­яр ва Адан тил­ми­зар Ке­фер­на­г ьум ше­г ьер га­лай­
вал эвичІ­на. Ана абур акьван яр­г ъал­д и амукь­нач.
Ягья 3  224

Гуз-къачузвайбур чу­к у­рун

(МатІ. 21:12-13; Мрк. 11:15-17; ЛкІ. 19:45-46)
13  Чу­вуд­рин* Пе­сагь су­вар* му­к ьва жез­вай, Иса Яру­са­лим­диз
фе­на. 14  Ана Адаз Ал­лагь­д ин КІва­л ин* гьа­я т­да яцар, хи­пер ва
ли­фер ма­са гуз­вай­бур­н и пу­лар де­г и­шар­за­вай­бур аку­на. 15 Иса­ди
епе­ри­кай къам­чи хра­на, ви­ри­бур Ал­лагь­дин КІва­лин гьа­я т­дай
чу­к ур­на – гьакІ­ни яцар­ни хи­пер, пул де­ги­шар­за­вай­бу­рун дез­ге­яр
ала­бар­на, абу­рун пу­лар чу­кІур­на. 16 Ли­фер гуз­вай­бу­руз­ни ла­гьа­на:
– Ква­да­ра абур инай, Зи Бу­ба­дин* кІвал ба­зар­диз эл­к ъуьр­мир.
17  Инал Адан тил­м из­рин* ри­к Іел Ка­лам­да* кхьен­в ай ихь­т ин

га­фар хта­на: «Ви кІва­л ин къай­г ъу чІу­г ваз кІа­нз Зи ри­к Іи рикІ
нез­ва»i.
18 И кра­риз жа­в аб яз, чу­вуд­рин кьи­ле авай­бу­ру Адаз ла­г ьа­на:

– Ваз икІ ийи­дай их­т и­я р авай­д и су­бут авун па­тал, чаз са
керемат-ишара къа­л у­ра.
19 – Куь­не и Ал­лагь­д ин КІвал чу­к Іу­рай­тІа, За ам пуд йи­к ъан

къе­не эх­циг хъи­й и­да, – жа­ваб га­на Иса­д и.

20 Инал чу­вуд­ри ла­г ьа­на:

– И Ал­лагь­дин КІвал ях­цІур­н и ру­г уд йи­суз эци­гай­ди я, Ву­на

ам пуд йи­к ъан къе­не гьикІ эх­ц иг­да?
21 Амма Ам Ал­лагь­д ин КІва­л и­к ай ра­х аз­в ай­ла, Адан фи­к ир­да

Ви­ч ин Бе­ден авай. 22  Ам кье­на чан хтай­да­лай* кьу­л ухъ, Адан
тил­миз­рин ри­к Іел гьа и га­фар хта­най. Абур Ка­лам­дин ва Иса­ди
лу­г ьуз­вай га­фа­рин чІа­лахъ хьа­на.
23  Иса Пе­ сагь су­ва­рик Яру­са­л им­да авай­ла, Ада къа­л ур­за­вай
керемат-ишараяр акур ви­ри­бу­ру Адахъ иман* аву­на. 24  Амма
Иса­ди абу­рал их­ти­бар ийиз­ва­чир: Адаз ин­са­нар хъсан­диз чи­дай.
25 Адаз гьар са кас­д ин ри­к Іе вуч ава­тІа акваз­в ай, Адаз ма­сад­бу­ру

ийи­дай их­т и­ла­тар ге­рек ту­ш ир.

Иса­ни Ни­к ъа­д им

3  Ни­к ъа­дим лу­гьу­дай са фа­ри­сей* хьа­на, ам чу­вуд­рин* вилик-

1 

кьилик квай­бу­ру­кай сад тир. 2 Ам йи­физ Иса­дин па­тав ата­на.

– Му­а л­лим! – ла­гьа­на ада. – Чаз Вун Ал­лагь­дин па­та­вай атан­
вай Му­а л­лим яз чи­да. Ал­лагь­ди гуз хьа­на­чир­тІа, са­да­вай­ни Ву­на
ийиз­вай хьтин керемат-ишараяр къа­л у­риз же­да­чир.

i 2:17 За­бур 68:10.

 225 Ягья 3 
3 – За ваз лап ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва, – жа­ваб га­на Иса­ди, – Ал­
лагь­дин Па­чагь­л угъ* ан­ж ах цІи­й и кьи­ле­лай дуьнь­я ­дал хтай­даз
аква­да.
4  – Кьуь­зуь хьан­в ай ин­сан цІи­й и кьи­ле­лай дуьнь­я ­дал гьикІ

хту­рай? – жу­зу­на Ни­к ъа­ди­ма. – Ди­де­дин ру­фу­низ гьахь хъу­ву­на

анай экъе­чІиз хъже­да­н и?
5 Иса­д и жа­в аб га­на:

– Лап ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва За ваз: ан­ж ах ци ва Руьгь­ди* цІи­йи

кьи­ле­лай дуьнь­я ­диз хкай­да­вай Ал­лагь­дин Па­чагь­л угъ­диз гьа­х ьиз
же­да. 6 Ин­сан­ди­лай ин­сан же­да, Руьгь­д и­лай – руьгь. 7 Гьа­ви­л яй
За ваз «куьн дуьнь­я ­дал цІи­й и кьи­ле­лай хтун ла­зим я» ла­г ьай­ла,
вун мягь­тел же­мир. 8 Гар ви­ч из кІан­дай­вал къе­к ъве­да. Ваз адан
ван къве­да, амма ам гьи­най гьи­н из физ­ва­тІа, чир же­дач. Руьгь­
ди­лай хьа­на дуьнь­я ­д из атай­бур­н и гьа икІ же­да.
9 – Ам гьикІ же­дай кар я? – ла­г ьа­на ха­бар кьу­на Ни­к ъа­д и­ма.

10  – Ис­ра­и л­д из* тар­сар гу­зва­тІа­н и, ваз ихь­т ин за­тІар чиз­в ач­

ни? – жа­ваб га­на Иса­ди. – 11 За ваз лап ри­кІи­вай лу­гьуз­ва: чун чаз
чи­дай­да­кай ра­ха­да, ша­г ьид­вал­н и чаз акур­да­кай ийи­да, ятІа­н и
куь­не чи ша­г ьид­ви­лер кьа­бул­за­вач. 12  За квез чи­л ин кра­ри­к ай
лу­г ьуз­ва – куьн чІа­лахъ жез­вач. Ца­ва­рин кра­ри­кай ра­хаз хьа­
йи­тІа, куьн чІа­лахъ же­да­н и кьван?
13  Гьич са кас­ н и ца­в а­рал хкаж хьа­й и­д и туш, ана хьа­й и­д и
ан­ж ах ца­ва­рай эви­чІай Ин­сан­д ин Хва* я. 14 Му­са­д и* кьу­рум­
да чи­ле гул акІур­на анал буь­руьнж­д ин гъуь­л ягъ хка­ж ай­ла,
ви­ри Ис­ра­и л­д из и гъуь­л ягъ акваз хьа­най. Гьа са­я гъ­да Ин­
сан­д ин Хва­н и хкаж же­д а ва ви­ри­д аз Ам аква­д а. 15  Адахъ
иман* ийиз­в ай гьар са­д ахъ эбе­д и уьмуьр* же­д а. 16  Ал­л агь­
диз и дуьнья акьван кІан хьа­на хьи, Ви­ч ин авайни-авачир
са Хва къур­банд аву­на*, Адахъ иман ийиз­в ай­бур сад­н и ре­
кьин ти­й и­дай­вал, абу­руз эбе­д и уьмуьр же­дай­вал аву­на. 17 Ал­
лагь­д и Ви­ч ин Хва и дуьнь­я ­д ин гьахъ-дуван авун па­тал ваъ,
Адан куь­мек­дал­д и и дуьнья хи­лас авун па­тал ра­к ъур­на­вай­д и
я. 18  Адахъ иман ийиз­вай­дан ду­ван ийи­дач, амма Ал­лагь­д ин
авай-авачир са Хцихъ иман ти­й из­в ай­д ан ду­в ан, ада иман
авун­в ач лу­г ьуз, аву­н а алат­н а­в а. 19  Абу­рун ду­в ан и са­я гъ­
да кьи­ле фи­да: дуьнь­я ­д из Экв атан­в а, амма ин­сан­ри чІу­ру
крар ийиз­в ай­ви­л яй абу­руз экуь­н и­лай гзаф ми­ч Іи­в ал кІан­
дай. 20 Гьар ни пис кар ийиз­ва­тІа, адаз экв аку­на­н и кІан туш.
Ви­ч ин ал­ч ах крар дуьз­д ал акъат та­вун па­т ал, ам экуь­н ал
Ягья 3  226

экъечІ­дач. 21  Амма дуьз крар ийиз­в ай­д и, ви­ч ин крар ви­ри­
даз акун па­тал, экуь­нал экъечІ­за­ва. Адаз а крар ийиз куь­мек
гуз­вай­д и Ал­лагь я эхир.

Иса­д и­ни Ягь­я ­д и цик ака­х ьун къа­ч уз тун

22  Ида­лай кьу­л ухъ Иса Ви­ч ин тил­м и­зар­н и* га­лаз Ягьу­дат­диз*
фе­на ва гьа­на, ин­сан­рив цик ака­х ьун къа­ч уз* таз са кьа­дар вахт
хьа­на. 23  Ягь­я ­ди­н и*, Са­л им­д и­вай яр­г ъа ту­ш ир Энун­да, ана яд
гзаф авай­ви­л яй, ин­сан­рив цик ака­х ьун къа­ч уз таз­вай. Ин­сан­ри,
къвез, цик ака­х ьун къа­ч уз­вай. 24 Ягья а чІа­вуз гье­ле къа­за­мат­да
тун­ва­чир.
25  Гьа чІа­вуз Ягь­я ­д ин тил­м из­рин­н и са чу­вуд­д ин* ара­да ми­
хьи­ви­лиз* акъу­д у­н и­к ай гьуь­жет гьат­на; 26 абу­ру, Ягь­я ­дин па­тав
ата­на, ла­г ьа­на:
– Му­а л­лим, ви ри­к Іел ала­ма­ни, вун Яр­дан ва­цІун муь­к уь па­та
авай­ла, ана са Кас авай, ву­на адан па­та­х ъай ша­г ьид­вал­н и аву­
най. Ги­ла а Кас­д ин па­тав ви­ри ин­са­нар физ­ва, Ада абу­рув цик
ака­х ьун къа­ч уз таз­ва.
27 – Ин­сан­д ихъ авай гьар са затІ Ал­лагь­д и ган­в ай­д и я, – жа­в аб

яз ла­г ьа­на Ягь­я ­д и. – 28 Куьн чеб за ла­г ьай га­фа­рин ша­г ьи­дар я.
За квез ла­г ьа­най: зун Ме­сигь* туш, зун Ада­к ай ха­бар гуз Ал­
лагь­ди ра­к ъур­на­вай чар­ха­чи я. 29 Свас авай­ди чам я. Чам­ран дуст
ла­г ьай­тІа, чам­ран па­тав акъваз­да ва адан ван къвез шад же­да.
Зун­н и гьахь­т ин шад­ви­л ив ацІан­ва. 30  А Кас къвез-къвез ви­н из
хьун, зун къвез-къвез агъуз хьун ла­зим я.
31 Ви­н яй къве­дай­д и ви­ри­да­лай­н и ви­не же­да, дуьнь­я ­да авай­
ди чи­лел же­да ва чи­лел алай­д и хьиз ра­хан­н и ийи­да. Ца­ва­ри­
лай Къве­дай­д и ви­ри­да­лай­н и ви­не же­да. 32  Ца­ва­ри­лай Къве­
дай­да Ви­ч из акур­да­к ай ва ван хьа­й и­да­к ай ша­г ьид­вал ийиз­
ва­тІа­н и, са­да­н и Адан ша­г ьид­вал кьа­бул­за­вач. 33  Ада ийиз­вай
ша­г ьид­в ал кьа­бул­з а­в ай­д а, А л­л агь­д и авай­в ал лу­г ьуз­в ай­д и
тес­т и­к ьар­за­ва. 34  Ал­лагь­д и Ви­ч и Ра­к ъу­рай­даз кьа­дар ава­ч ир
кьван Руьгь* ган­ва, Ра­к ъу­рай­да лу­г ьуз­вай га­фар­н и Ал­лагь­д ин
га­фар я. 35 Бу­ба­д из* Ви­ч ин Хва кІан я, гьа­ви­л яй Бу­ба­д и ви­ри
Хцин их­т и­я р­да тун­ва. 36  Ал­лагь­д ин Хцихъ* иман* ийиз­вай­
даз эбе­д и уьмуьр* же­да, амма Ал­лагь­д ин Хцихъ иман ти­й из­
вай­даз эбе­д и уьмуьр аква­дач ва ам Ал­лагь­д ин хъи­лек* кваз
амукь­да.
 227 Ягья 4 

Са­ма­ри­ятви паб

4  Фа­ри­сей­риз* Иса­ди Ягь­я ­ди­лай* гзаф тил­ми­зар* кьаз­ва ва

1-3 

Ада Ягь­я ­ди­лай па­ра ин­сан­рив цик ака­х ьун къа­ч уз* таз­ва лу­
гьуз ван хьан­вай (амма ин­сан­рив Иса­ди Ви­чи ваъ, тил­миз­ри цик
ака­х ьун къа­ч уз таз­вай). Иса­диз Ви­чи­кай фа­ри­сей­риз ха­бар авай­ди
чир хьа­йи­ла, Ам Ягьу­дат­дай* экъечІ­на мад Га­ли­лей­диз* хъфе­на.
4  Ам Са­ма­ри­я т­дай* яна фин хьа­на. 5  Ам Са­ма­ри­я т­да авай Си­х ар

лу­г ьу­дай ше­г ьер­диз ата­на. И ше­г ьер Якьу­ба* ви­чин хва Юсу­фаз*
фад­лай ба­г ъи­шай ни­к Іин па­тав гвай. 6 Ана Якьу­бан къуй авай; ре­
кье га­ла­тай Иса къуй­дин па­тав ацукь­на; ни­си­низ му­к ьва вахт тир.
7 Инал яд къа­ч уз Са­ма­ри­ят­дай тир паб ата­на. Иса­ди адаз ла­г ьа­на:

– Заз яд це.
8 Адан тил­м и­з ар не­дай за­тІар къа­ч уз ше­г ьер­д из фен­в ай.

9 Са­ма­ри­я т­дай тир па­па ла­г ьа­на:

– Ву­на, чу­вуд* яз, гьикІ ла­г ьа­на за­вай, Са­ма­ри­я т­дай тир­да­
вай, яд тІа­лаб­за­ва?
(Чу­вуд­рин са­ма­ри­я т­вий­рихъ* га­лаз ала­к ъа­яр ава­чир.)
10 – Ваз Ал­лагь­д ин пай вуч ятІа чиз­в ач, – жа­в аб га­на Иса­д и. –

Ваз яд кІан­за­вай Кас чиз­вай­тІа, ву­на Ада­вай Ви­чи­вай тІа­лаб­дай.

Ада­н и ваз уьмуьр­д ин яд гу­дай.
11 – Я Агъа! – ла­г ьа­на па­па. – Яд авай къуй де­рин я, Вав­н и яд

акъуд­дай къаб гвач. Ваз уьмуьр­д ин яд гьи­най къве­да? 12 И къуй

чаз чи бу­ба Якьу­ба ту­на. И къуй­дай ада­н и, адан аял­ри­н и, адан
мал-къарадини яд хъва­на. Вун чи бу­ба Якьу­ба­лай ар­т ух яни ме­гер?
13  – И яд хъва­й и гьар сад цихъ мад къа­н их хъже­да, – жа­в аб

га­на Иса­ди. – 14 За тек­ли­фай яд хъва­йи­ди садрани къа­них же­дач.

И яд бу­лах­диз эл­к ъве­да ва адай къвез­вай яд эбе­ди уьмуьр­дихъ*
авахь­да.
15 – Я Агъа! – ла­г ьа­на па­па. – Зун цихъ къа­н их та­х ьун ва инал

мад тахтун па­тал, жеч­н и а яд заз га­й и­тІа.

16 – Хъфе­на жу­в ан гъуьл­н и га­лаз инал хъша, – ла­г ьа­на Иса­д и.

17 – Заз гъуьл авач, – жа­в аб яз ла­г ьа­на па­па.

– Гъуьл авач лу­гьун ви­ди гьахъ гаф я, – ла­гьа­на Иса­ди. – 18 Ваз
вад гъуьл хьа­най. Ис­я т­да авай итим­д и­к ай ваз гъуьл же­дач. Ам
ву­на дуьз ла­г ьа­на.
19 – Я Агъа! – ла­г ьа­на па­па. – Заз акваз­в а хьи, Вун пай­г ъам­

бар* я; 20 чи бу­бай­ри икрам и пе­лел ийи­дай, амма куь­не, чу­вуд­ри,

лу­г ьуз­ва хьи, икрам аву­на кІан­дай чка Яру­са­лим­да ава.
Ягья 4  228
21  – Я ха­ла, – ла­г ьа­на Иса­д и, – вун Зи чІа­лахъ хьухь, ахь­т ин
вахт къвез­ва хьи, ин­сан­ри Бу­ба­д из* икрам ийи­дай чка я и пе­
лел, я Яру­са­лим­да хъже­дач. 22 Куь­не низ икрам ийиз­ва­тІа, квез
чиз­вач; амма чна низ икрам ийиз­ва­тІа, чаз чиз­ва, дуьнь­я ­д ин
хи­лас­вал­ни* чу­вуд­ри­лай къве­да. 23 Амма са вахт ата­на агакь­за­ва,
ам атун­н и авун­ва: Руьгь­д ив* ацІай ин­сан­ри Бу­ба­диз дуьз­да­каз
икрам ийи­да. Адаз кІан­за­вай­д и­н и гьа ихь­т ин икрам я. 24 Ал­лагь
Руьгь я, Адаз икрам­за­вай­бу­ру­н и дуьз­да­к аз ва ацІай Руьгь­дал­ди
икра­м ун ла­зим я.
25  – Ме­сигь*, яни Гуь­цІуьр Алай­д и, къве­дай­да­к ай заз ха­бар
ава, – ла­г ьа­на па­па. – И дуьнь­я ­д из атай­ла, Ада чун ви­ри гъа­
вур­да тва­да.
26 – Ам Зун я, – ла­г ьа­на Иса­д и, – вахъ га­лаз Ра­х аз­в ай­д и Ме­

сигь я.
27  И ара­да Адан тил­м и­з ар­н и акъат­на. Ам па­пахъ га­лаз ра­х аз

акур­ла, абур мягь­тел хьа­на. Амма са­да­н и Ада­вай «Ваз ада­вай

вуч кІан­за­ва?» я та­х ьай­тІа «Адахъ га­лаз Вун кве­кай ра­хаз­вай?»
ла­г ьа­на ха­бар кьу­нач.
28 Па­па, ви­ч ин квар ту­на, ше­г ьер­д из фе­на, ана авай ин­сан­риз

ла­г ьа­на: – 29 За авур кра­ри­к ай заз галай-галайвал ла­г ьай ин­сан­
диз фе­на ки­лиг. Бел­к и, Ам Ме­сигь ятІа?
30 Ин­са­нар ше­г ьер­дай ата­на Иса­д ин па­т ав акъат­на.

31 И ара­да Адан тил­м из­ри Адаз ла­г ьа­на:

– Му­а л­лим, Ву­на фу неъ.

32 Амма Иса­д и абу­руз ла­г ьа­на:

– Захъ квез ти­й и­ж ир не­дай затІ ава.

33 Инал Адан тил­м из­ри сада-садаз ла­г ьа­на:

– Адаз не­дай затІ гъа­й и кас ава жал?

34 Иса­д и абу­руз ла­г ьа­на:

– За Зун Ра­к ъу­рай­дан къаст кьи­ле ту­х уз­ва, За Ада Зал тап­
шу­ругъ авун­вай кар­н и кьи­л из акъу­д ун ла­зим я. Гьа им Зи не­дай
затІ я. 35 Ни­к Іе тум ца­йи­ла, куь­не кьуд вац­ра­лай гвен гуь­дай вахт
агакь­да лу­гьу­дач­ни? За квез лу­гьуз­ва: ки­лиг кьуд па­таз, ни­к Іериз
ки­лиг, абур гуь­дай вахт алукь­на­ва. 36 Гвен агакь­на­ва. Гвен гуьз­
вай­дав­н и ви­чин пай агакь­за­ва, ада эбе­д и уьмуьр па­тал ви­чин
май­ва­яр кІватІ­за­ва. Гьа­ви­л яй кьве­да­вай­ни шад­ви­лер ийиз же­да.
37 Ихь­т ин чІа­вуз «Са­да ца­да, муь­к уь­да гуь­да» лу­г ьу­дай ми­сал дуьз

ми­сал я. 38 За куьн куь зегь­мет ква­чир­ди гуьз ра­к ъур­на. Ма­сад­бу­ру
зегь­ме­тар чІу­г у­на хьа­й и бе­г ье­рар куь­не кІватІ хъу­ву­на.
 229 Ягья 4 

А ше­г ьер­дай тир гзаф са­ма­ри­я т­вий­ри Иса­дихъ иман* аву­на,

39 

ву­чиз ла­г ьай­тІа а па­па абу­руз икІ их­т и­лат­на:

– За са мус ятІа­ни авур кра­ри­кай­ни Ада заз хьа­йи­вал ла­г ьа­на.
40 Са­ма­ри­я т­вий­ри, Иса­д ин кьи­л ив фе­на, Адаз чпин па­т ав аму­

кьун ми­нет­на. Иса ана кьве юкъуз акъваз­на. 41 Ада абу­руз авур
их­т и­ла­тар акур­ла, амай­да­лай­ни гзаф­бу­ру Адахъ иман аву­на. 42 А
па­паз абу­ру ла­г ьа­най:
– Сиф­те­дай чна Адахъ ви га­фар се­беб яз иман аву­най. Ги­ла,
Адан ван хьа­й и­ла, чаз чиз­ва хьи, Ам ри­к Іи­вай­н и дуьнь­я ­д ин
Хи­лас­кар я.

Па­чагь­д ин къул­л угъ­дар­д ин хва са­г ъар хъу­вун

(МатІ. 8:5-13; ЛкІ. 7:1-10)
43 Кьве югъ ала­тай­ла, Иса анай Га­ли­лей­диз* фе­на. 44 Иса­ди Ви­
чи ла­г ьа­най хьи, жу­ван ва­тан­да пай­г ъам­бар­дихъ* гьуьр­мет авач.
45  Га­л и­лей­ви­я р­н и Яру­са­л им­да су­в а­рик квай­ла, Иса­д и ана авур

крар абу­руз чпин ви­ле­рал­д и аку­най. Иса Га­л и­лей­д из атай­ла,

анин же­м ят­ди Ам хъсан­д из кьа­бул­на.
46 Ви­ч и яд че­х ир­д из эл­к ъуь­рай ше­г ьер­д из, Га­л и­лей­д ин Ка­на­д из,

Иса мад хта­на. Ке­фер­на­г ьум­да па­чагь­дин са къул­л угъ­дар авай,

адан хва на­чагъ тир. 47 Иса Ягьу­дат­дай* Га­ли­лей­диз атан­ва ла­гьа­на
ха­бар хьа­йи­ла, ада, Иса­дин па­тав ата­на, ви­чин ре­к ьи­дай гьал­да
авай хва са­г ъа­ра ла­гьа­на ми­не­тар ийиз хьа­на. 48 Иса­ди адаз ла­гьа­на:
– Квез аламатар ва керемат-ишараяр так­у н­маз куьн чІа­лахъ
же­дач.
49  – Агъа! – ми­нет­на па­чагь­д ин къул­л угъ­дар­д и. – Зи хва те­

кьен­маз ата­на са ча­ра ая.

50 – КІва­л из ах­лад, – ла­г ьа­на Иса­д и, – ви хва сагъ-саламат же­да.

Ам Иса­ди ла­г ьай га­фу­н ихъ агъу­на хъфе­на. 51 Ре­к ье ам ви­чин

къул­л угъ­дар­рал гьалт­на ва абу­ру адаз «Ви хва сагъ я» ла­г ьа­на.
52 Ада абу­ру­в ай ха­бар кьу­на:

– Адаз сят­дин шу­м у­даз ре­г ьят хьа­на?

– Накь ни­си­нин сят­дин са­даз хьиз ада­лай ифин алат­на, – жа­
ваб га­на абу­ру.
53  И чІа­вуз бу­ба гъа­вур­да гьат­на хьи, ви­ч из Иса­д и «Ви хва
сагъ-саламат же­да» ла­г ьай вахт хьан­ва. Ада ва адан ви­ри кІва­ле
авай­бу­ру Иса­дихъ иман* аву­на.
54  Им Ягьу­дат­дай Га­л и­лей­д из хтай Иса­д и къа­л у­рай кьвед ла­

гьай керемат-ишара я.
Ягья 5  230

Фа­л уж­д и ягъай­д и са­г ъар хъу­вун

5  Ада­лай кьу­л ухъ Ягьу­дат­да* су­вар хьа­на, Иса Яру­са­лим­диз

1 

фе­на.
2  Яру­са­л им­да, Ла­паг­д ин ва­рар лу­г ьу­дай чка­да, чу­вуд* чІа­
лал Бет­за­та лу­г ьу­дай гьа­виз авай. Адан па­тав вад кьур гвай.
3-4  А кьу­ ра­рик гзаф кьа­дар азар­д и кьун­в ай­бур: буьр­к ьуь­бур,
кье­цІи­бур, фа­л уж­д и ягъай­бур къат­к ан­вай. 5 Ина къан­н и цІе­
муь­ж уьд йи­сан къе­не азар квай са кас­н и авай. 6  Иса­д из ам
ана къат­к ан­ваз аку­на ва гъа­вур­да акьу­на хьи, ам фад­лай гьа
икІ ава.
– Ваз сагъ жез кІан­за­ва­н и? – ла­г ьа­на Иса­ди адаз.
7  – КІан­з а­в а, Агъа, – жа­в аб га­на азар­д и кьун­в ай­да. – Амма

цик юзун ака­тай­ла, зун гьа­виз­д из авуд­дай са кас захъ авач; зун
ага­тай­ла, за­лай ви­л ик гьа­виз­д из ма­сад эвичІ­за­ва.
8 – Къа­рагъ, – ла­г ьа­на Иса­д и, – жу­в ан мес­н и къах­ч у­на алад.

9  Амни гьа­ сят­да кІва­чел ах­к ьалт­на, ви­ч ин мес­н и къах­ч у­на,
анай хъфе­на. Им Киш юкъуз* хьа­й и кар я.
10 Гьа чІа­вуз чу­вуд­рин кьи­ле авай­бу­ру сагъ хъхьай­даз ла­г ьа­на:

– Къе Киш югъ я, ву­на мес ху­та­х ун къа­да­г ъа я.

11  – Зун кІва­ чел ах­к ьал­да­рай­да заз «жу­ван мес­н и къах­ч у­на
алад» ла­г ьан­ва, – жа­ваб га­на ада.
12 – Ваз «Жу­в ан мес­н и къах­ч у­на алад» ла­г ьай Кас вуж я? – ха­

бар кьу­на абу­ру.

13 И чІа­вуз Иса халкь­д ик акахь­на ви­ле­ри­к ай хкат­на­в ай, гьа­ви­

ляй кІва­чел ах­к ьал­тай­даз вич ни са­г ъар хъу­вун­ва­тІа чиз­ва­чир.

14 А кас Иса­д из Ал­лагь­д ин КІва­л ин* гъе­нел жа­г ъа­на.

– Аку, – ла­г ьа­на Иса­д и адаз, – вун сагъ хъхьа­на. Ви кьи­лел

ида­лай ар­т ух къада-бала тех­к ъве­дай­вал, ву­на мад гу­нагь* крар
хъи­йи­мир.
15 А кас­д и, чу­вуд­рин кьи­ле авай­бу­рун па­т ав фе­на, вич са­г ъар

хъу­вур­ди Иса тир­д и ла­г ьа­на. 16 Чу­вуд­ри Иса­ди ихь­т ин кІва­ла­хар

Киш юкъуз ийиз­ва лу­г ьуз, Ам ху­рук ку­таз хьа­на.
17 Иса­д и абу­руз ла­г ьа­на:

– Зи Бу­ба­ди* къе­дал­ди гьахь­тин крар ийиз­ва. За­ни гьакІ ийиз­ва.

Бу­ба­ни Хва
Иса­ди са Киш югъ* чІур­на лу­гьуз ваъ, гьакІ­ни Ада Ал­лагь Ви­
18 

чин бу­ба я ва Вич Ал­лагь­диз ба­ра­бар я лу­гьуз­вай­ви­л яй чу­вуд­рин*

 231 Ягья 5 

кьи­ле авай­бу­руз Ам амай­да­лай­н и гзаф ре­к ьиз кІан хьа­на. 19  И

кар­дин па­та­лай Иса­д и ла­г ьа­на:
– За квез лап ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: Бу­ба­ди* ара­дал гъиз­вай крар
так­у н­маз Хци­вай Ви­ч и­вай затІ­н и ара­дал гъиз же­дач: Ада вуч
ийиз­ва­тІа, Хци­ни гьам ийи­да. 20 Бу­ба­диз Ви­чин Хва гзаф кІан­да,
Ада Ви­чи вуч ийиз­ва­тІа Хциз къа­л ур­за­ва. Бу­ба­ди Хциз гьа­бу­ру­
лай­н и зур­ба крар ийи­дай­вал къа­л ур­да. Ада а крар авур­ла, квез
керемат-ишара же­да. 21 Бу­ба­д и кье­й и­бу­рал чан хкиз­вай* са­я гъ­
да Хци­н и Ви­чиз кІан­дай­бу­рал чан хкиз­ва. 22-23 Бу­ба­диз ийиз­вай
хьтин гьуьр­мет Хциз­ни авун па­тал, ви­ри­дан ду­ван ийи­дай их­ти­яр
Бу­ба­ди Хцив ву­га­на. Бу­ба­д и Ви­ч и са­дан ду­ван­н и ийиз­вач. Ни
Хциз гьуьр­мет ийиз­вач­тІа, Хва ра­к ъу­рай Бу­ба­диз­ни ада гьуьр­мет
ийиз­вач. 24 За квез лап ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: Зи Га­фу­н ихъ яб акал­
за­вай­даз ва Зун Ра­к ъу­рай­дахъ иман* ийиз­вай­даз эбе­ди уьмуьр*
ган­ва ва адан ду­ван ийи­дач. Ам ажал­д и­лай кам яна уьмуьр­диз
экъечІ­на­ва.
25 За квез лап ри­к Іи­в ай лу­г ьуз­в а: ахь­т ин чІав къве­да хьи, кье­

йи­бу­руз­н и Ал­лагь­д ин Хцин* ван же­да, ва Адан ван хьа­йи­бу­рал

чан хкве­да, а чІав­н и ин­г ье ата­на агакь­на­ва. 26  Бу­ба уьмуьр­дин
чеш­ме тир­вал, Бу­ба­ди Хци­кай­ни уьмуьр­дин чеш­ме авун­ва. 27 Бу­
ба­ди Адан гъи­ле ду­ван ийи­дай их­т и­яр­н и тун­ва, ву­чиз ла­г ьай­тІа
Ам Ин­сан­дин Хва* я. 28-29 Су­ра авай ви­ри­бу­руз Адан ван къве­дай
вахт алукь­да. Хъсан крар авур­бу­руз, чан хтай­ла*, эбе­ди уьмуьр
гьат­да. Пис крар авай­бу­рув, чан хтай­ла, чпин жа­за агакь­да. Куьн
зи и га­фа­рал мягь­тел же­м ир. 30  За­вай жува-жувалай са затІ­н и
ийиз же­дач. За Жу­ваз ла­г ьай­вал ду­ван ийиз­ва. Зун Заз кІан­дай­
вал ийиз алахъ­за­вач, Зун Ра­к ъу­рай­д и ра­зи же­дай­вал ийиз­ва За.
Гьа­ви­л яй Зи ду­ван­н и гьахъ-михьиди жез­ва.

Иса­д и­кай ша­г ьид­ви­лер

За Жу­ва Жу­ва­к ай ин­сан­риз лу­г ьуз хьа­йи­тІа, Зи Га­фа­рихъ са
31 

къи­мет­н и же­дач. 32 За­к ай лу­г ьуз­вай ма­са ша­г ьид ава. Ада За­кай
гьа­к ъи­к ъи ша­г ьид­вал ийиз­вай­д и Заз чиз­ва. 33  Куь­не Ягь­я ­д ин*
па­тав ин­са­нар ра­к ъур­най, ада­н и квез За­к ай авай­вал ла­г ьа­на.
34  Амма Зун ин­сан­ри ша­г ьид­в ал аву­н и­лай ас­л у туш. За жу­в ан

га­фар ан­ж ах куьн хи­лас авун па­тал лу­г ьуз­вай­д и я. 35  Ягья экв
чу­к Іу­риз куз­вай чи­рагъ тир. Квез кІан­за­вай кар­н и са кьа­дар
вах­т ун­да, гьа экуь­ник акат­на, шад­вал авун тир. 36 Заз жу­ван гьа­
къин­дай мад са ша­гьид­вал ава. Амни зи крар я. За Зи крар Бу­ба­ди*
Ягья 6  232

Зи хи­ве тун­вай кІва­лах кьи­л из акъу­д ун па­тал ийиз­вай­ди я. Зи

кра­ри Зун Бу­ба­д и ра­к ъур­на­вай­д и тес­т и­к ьар­за­ва. И ша­г ьид­вал
Ягь­я ­дин ша­г ьид­ви­ле­лай ар­т ух я. 37 Гьат­та Зун иниз ра­к ъур­на­вай
Зи Бу­ба­ди Ви­чи Зи гьа­к ъин­дай ша­г ьид­вал ийиз­ва. Амма квез
гьич садрани я Адан ван хьа­й и­д и туш, я Ам Вич акур­ди туш.
38 Куьн Ада Ра­к ъур­на­в ай­дан чІа­лахъ туш. Гьа­ви­л яй Адан Гаф­н и

куь­не куь ри­к Іе­ра хуьз­вач. 39 Ал­лагь­д ин Ка­лам* кІе­лай­ла, эбе­ди

уьмуьр* гьат­да лу­г ьуз куь­не алахъ­на Ка­лам чир­за­ва. Амма гьа
Пак Ка­лам­ди­н и* Зи гьа­к ъин­дай ша­г ьид­вал­за­ва. 40 Амма эбе­ди
уьмуьр­д ив ага­к ьун па­тал квез Зи па­тав къвез кІан­за­вач. 41  Заз
ин­сан­рин па­тай бар­к ал­ла* ге­рек туш. 42 Амма квез Ал­лагь кІан
ти­йиз­вай­ди Заз чи­да. 43 Зун Зи Бу­ба­дин ТІвар­цІе­лай* ата­на, амма
куь­не Зун кьа­бул­за­вач; са ма­сад ви­чин тІвар­цІе­лай атай­тІа, куь­не
гьам кьа­бул­да! 44 Куьн са-садан ви­лик, ин­сан­рин ара­да куь тІвар-
ван гьа­т у­нихъ къе­к ъвез­ва, амма Сад Ал­лагь­дин ви­лик тІвар-ван
гьа­т у­н ихъ куьн къе­к ъвез­вач. ГьакІ хьа­й и­ла, кве­лай Захъ иман*
ийиз алакь­да­н и? 45  Зи Бу­ба­д ин ви­л ик За квек тах­си­рар ку­та­да
ла­г ьа­на куь­не фи­к и­рар ийи­м ир. Куь­не да­л у акал­на­вай Му­са­ди*
ви­чи квек тах­сир ку­та­да. 46 Му­са­д и, ла­г ьай­тІа, За­кай ви­ли­ка­маз
кхье­най. Куьн Му­са­д ин чІа­лахъ хьа­най­тІа, Зи чІа­лахъ­н и же­дай.
47  Ада кхьен­ вай­дан чІа­лахъ жез­вач­тІа, Зи га­фа­рин чІа­лахъ­н и
куьн гьикІ же­да?

Вад агъ­зур кас ту­ха­рун

(МатІ. 14:13-21; Мрк. 6:32-44; ЛкІ. 9:10-17)

6  Ида­лай кьу­л ухъ Иса Га­л и­лей­д ин*, яни Ти­бер­д ин ви­рин
1 

муь­к уь къе­рех­д из экъечІ­на. 2 Ада азар­ри кьун­вай­бур са­г ъар

хъи­йи­дай­ла авур керемат-ишараяр аку­на, Адан гуь­г ъуь­на аваз
гзаф халкь фе­на. 3 Иса пе­лел экъечІ­на, анал Ам Ви­чин тил­ми­
зар­н и* га­лаз ацукь­на. 4 Чу­вуд­рин* Пе­сагь су­вар* му­к ьва жез­вай.
5 Иса­д и, кьил хкаж­на, Ви­ч ин па­тав къвез­вай гзаф кьа­дар ин­са­нар

акур­ла, Фи­ли­пІаз ла­г ьа­на:

– Абу­руз тІуьн гун па­тал бес кьа­дар фу чна гьи­най къа­ч у­да?
6  Ибур Ада Фи­л ипІ си­нагъ авун па­т ал ла­г ьай га­фар тир; вуч

аву­на кІан­да­тІа, Адаз Ви­ч из чиз­вай. 7 Фи­ли­пІа жа­ваб га­на:

– Гьар­дал са кІус кьван­н и гьал­т ун па­тал кьве виш ди­нар­дихъ
къа­ч ур фу абу­руз бес же­дач.
8 Адан тил­м из­ри­к ай са­да, Эн­д и­р ея, Симун-Петрудин стха­д и,

ла­г ьа­на:
 233 Ягья 6 

– Ина са га­да­д ив му­хан вад фу­н и кьве гъед гва; амма икьван
9 

ин­сан­риз ада­кай вуч же­да?

10 – Абу­рув ви­ри­дав ацу­к ьиз тур, – ла­г ьа­на Иса­д и.

А хъсан векь авай чка­да вад агъ­зур кьван ити­мар ацукь­на.

11 Иса­д и фар къа­ч у­на, шу­к ур аву­на, ацукь­на­в ай­бу­руз гьар­даз

кІан­дай кьван фу­н и гъе­тер пай­на. 12 Ви­ри тух хьа­йи­ла, Ада Ви­
чин тил­миз­риз ла­г ьа­на:
– Терг та­х ьун па­тал амай кІу­сар кІва­тІа.
13 Ви­ри­да тІуьр­да­лай кьу­л ухъ му­хан вад фа­к ай аму­к ьай кІу­са­рай

цІи­к ьвед зим­бил ацІур­най. 14 Иса­д и къа­л у­рай керемат-ишараяр

акур ин­сан­ри лу­г ьуз хьа­на:
– Им дугъ­ри­дан­н и дуьнь­я ­диз ата­на кІан­за­вай гьа Пай­г ъам­
бар* я.
15 Ин­сан­риз ата­на Ви­ч и­к ай гу­ж у­нал­д и па­чагь ийиз кІан­за­вай­д и

чир хьа­йи Иса мад тек­д из пе­лел фе­на.

Иса це­лай фин

(МатІ. 14:22-33; Мрк. 6:45-51)
Ня­ни хьа­йи­ла Адан тил­ми­зар* ви­рихъ эвичІ­на. 17 Ми­чІи жез­
16 

вай, амма Иса абу­рун па­тав къвез­ва­чир. Абур луьт­к ве­да акьах­на
ви­рин а па­таз – Ке­фер­на­г ьум­д из фе­на. 18 Къа­т и гар акъат­на­вай,
ви­рел­н и ле­пе акьалт­на­вай. 19 Са сят­дин мен­зил­д из фе­йи­ла, ви­
ре­лай тІуз ата­на луьт­к ве­д из му­к ьва жез­вай Иса аку­на, абу­руз
ки­чІе хьа­на. 20 Амма Иса­д и абу­руз ла­г ьа­на:
– Зун я, ки­чІе же­м ир.
21  Абу­
руз Ам луьт­к ве­да акьа­да­риз кІан­за­вай чІа­вуз луьт­к ве
абу­руз физ кІан­за­вай чка­д ив агакь­на­вай.

Уьмуьр­д ин фу
Па­ка­г ьан юкъуз ви­рин а па­та амай ин­сан­ри ви­рел ан­жах
22-23 

са луьт­к ве ала­май­д и кьа­тІан­вай. Абу­руз а луьт­к ве­да тил­ми­зар*

акьа­хай­ди ва абу­рухъ Иса га­ла­чир­ди­ни чиз­вай. Тил­ми­зар ви­рин а
па­таз тек­диз экъечІ­най. И ара­да Ти­бер­дай ма­са луьт­к ве­яр Иса­ди
Реб­би­диз шу­к ур аву­на халкь­д из фу га­й и чка­дин му­к ьув ата­на.
24  Иса­н и Адан тил­м и­зар ава­ч из акур­ла, ин­са­нар луьт­к вей­риз
акьах­на Иса­дихъ къе­к ъвез Ке­фер­на­г ьум­д из фе­на. 25 Иса ви­рин
а па­тай жа­г ъай­ла, абу­ру Адаз ла­г ьа­на:
– Му­а л­л им! Вун иниз мус ата­на?
26 Иса­д и жа­в аб га­на:
Ягья 6  234

– За квез лап ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: фу тІуь­на тух хьайи­ви­л яй я

куьн Захъ къе­къвез­вай­ди, амма Ал­лагь­диз Зи керемат-ишарадалди
квез вуч лу­г ьуз кІан­за­ва­тІа куьн гъа­вур­да акьун­вач. 27 Куьн фад
вара-зара же­дай гьа­к Іан тІуь­нихъ гал­т уг­мир, квез эбе­ди уьмуьр*
гу­дай тІуь­нихъ гал­т уг. А тІуьн квез Ин­сан­дин Хци* гу­да. Чи Ал­
лагь Бу­ба­ди* Ин­сан­д ин Хциз гьа их­т и­яр ган­ва.
28 – Ал­лагь­д ин крар кьи­л из акъу­д ун па­т ал чна вуч аву­на кІан­

да? – ла­г ьа­на абу­ру.

29 – Ал­лагь­д из кІан­за­вай­д и Ви­ч и Ра­к ъур­на­вай­дахъ куь­не иман*

авун я, – жа­ваб яз ла­г ьа­на Иса­д и.

30 И га­фа­риз жа­в аб яз, абу­ру Адаз ла­г ьа­на:

– Ву­на чаз са керемат-ишара къа­л у­ра. Ам акур­ла, чун Ви

чІа­лахъ же­да. Ву­на вуч ийи­да? 31 Ка­лам­да* кхьен­ва: «Ал­лагь­ди
абу­руз ца­ва­ри­лай фу нез ву­га­на»i. Гьа кхьен­вай­вал, гзаф йи­сар
ин­лай ви­лик чи бу­бай­ри кьу­рум­да ман­г ьу* тІуь­най.
32 – За квез лап ри­к Іи­в ай лу­г ьуз­в а: ца­в а­ри­лай квез фу га­й и­д и

Му­са* туш, квез ца­ва­ри­лай ха­л и­сан фу гуз­вай­д и Зи Бу­ба я, –

ла­г ьа­на Иса­ди. – 33 Ал­лагь­д и гуз­вай и фу – им ца­ва­ри­лай ата­на
дуьнь­я ­диз уьмуьр гуз­вай­д и я.
34 – Агъа! – ла­г ьа­на абу­ру. – Чаз датІа­на гьахь­т ин фу це.

35 – Уьмуьр гу­дай фу – Зун я, – ла­г ьа­на Иса­д и. – Зи па­тав атай­

ди са чІа­вуз­н и ги­ш и­ла амукь­дач ва Захъ иман ийиз­вай­ди гьич

са чІа­вуз­н и къа­н их же­дач. 36 Амма За квез ви­лик­дай ла­г ьай­вал,
квез Зун акваз­ва­тІа­н и, куь­не Захъ иман ийиз­вач. 37  Зи Бу­ба­ди
Заз ган­вай ви­ри­бур гьар гьикІ хьа­й и­тІа­н и, Зи па­тав къве­да. Зи
па­тав атай­д и За чу­к ур­дач. 38  Зун ца­ва­ри­лай Жу­ваз кІан­дай­вал
авун па­тал ваъ, Зун Ра­к ъур­на­вай­дан къаст кьи­лиз акъу­д ун па­
тал атан­ва. 39  Зун Ра­к ъур­на­вай­дан къаст Заз ган­вай са кас­н и
терг та­х ьун, Къи­я ­мат­д ин юкъуз* абу­рал За чан хкун* я. 40  Зун
Ра­к ъур­на­вай­дан къаст – Хва акур ва Адахъ иман ийиз­вай гьар
са­даз эбе­ди уьмуьр гун я. Къи­я ­мат­д ин юкъуз За гьахь­т ин гьар
са кас­дал чан хки­да.
41  Иса­д и «Зун ца­в а­ри­лай эвичІ­на атан­в ай фу я» лу­г ьу­н ик­д и,

чу­ву­дар* Ада­лай на­ра­зи хьа­на.

42 – Ам Юсу­фан* хва Иса туш­н и кьван? – лу­г ьуз­вай абу­ру. – Чаз

Адан ди­де­ни бу­ба хъсан чиз­ва. Ада «Зун ца­ва­ри­лай эвичІ­на­вай­ди

я» гьикІ хьа­на лу­г ьуз­вай­д и я?

i 6:31 За­бур 77:24.

 235 Ягья 6 
43 Абу­руз жа­ваб яз Иса­д и ла­г ьа­на:
– Куь­не на­ра­зи­ви­лер ийи­м ир. 44 Зи па­тав ан­жах Зун ра­к ъу­рай
Зи Бу­ба­ди гъа­йи­да­вай къвез же­да. Къи­я ­мат­дин юкъуз За адал
чан хки­да. 45 Пай­г ъам­бар­ри* кхьен­ва: «Ал­лагь­ди ви­ри гъа­вур­да
тва­да»i. Зи Бу­ба­д и вуч лу­г ьуз­ва­тІа ван жез­вай ва Ада ла­г ьай­бур
чир жез­вай гьар сад Зи па­тав къве­да. 46  Им са низ ятІа­н и Бу­ба
аку­на ла­г ьай чІал туш. Ан­ж ах Ал­лагь­д ин па­та­вай Атан­вай­даз
Бу­ба акун­ва. 47 За квез лап ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: Захъ иман ийиз­
вай­даз эбе­ди уьмуьр же­да. 48 Зун уьмуьр гу­дай фу я. 49 Куь бу­бай­ри
кьу­рум­да ман­г ьу тІуь­най­тІа­ни, абур кье­най. 50 Куь ви­лик квай­ди
ла­г ьай­тІа, ца­ва­ри­лай атан­вай фу я, а фу тІуьр­ди ре­к ьи­дач. 51 Зун
ца­ва­ри­лай атан­вай уьмуьр гу­дай фу я; и фу нез­вай кас эбе­ди яз
же­да. За гуз­вай фу Зи Бе­ден я. Ам За ин­са­нар чан алаз хьун па­
тал гу­да.
52 Ин­лай чу­вуд­ри чпи чпихъ га­лаз гьуь­же­тар ийиз, лу­г ьуз хьа­на:

– Ада Ви­чин Бе­ден чав гьикІ нез та­да?

53 Иса­д и­н и абу­руз ла­г ьа­на:

– За квез лап ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: куь­не Ин­сан­дин Хцин Бе­ден
тІуьн та­вурт­Іа ва Адан Иви хъун та­вурт­Іа, квехъ уьмуьр­ни же­дач.
54 Зи Бе­ден нез­в ай­дахъ, Зи Иви хъваз­в ай­дахъ эбе­д и уьмуьр же­да,

Къи­я ­мат­дин юкъуз За адал чан хки­да. 55 Ву­чиз ла­г ьай­тІа Зи Бе­
ден – не­дай гьа­к ъи­к ъи затІ я, Зи Иви – хъва­дай гьа­к ъи­к ъи затІ я.
56 Зи Бе­ден нез­в ай­д и ва Зи Иви хъваз­в ай­д и За же­да, Зун­н и –

гьа­да. 57 Зун уьмуьр гу­дай Зи Бу­ба­д и Ра­к ъур­на­вай­ди я, Ам се­беб

яз Зал гьикІ чан ала, Зун нез­вай­бу­рал­н и, Зун се­беб яз, гьакІ чан
же­да. 58 Ца­ва­ри­лай атай гьа­к ъи­к ъи фу гьа ихь­т ин­ди я, куь кьен­
вай бу­бай­ри тІуьр хьтин­д и туш. Ца­ва­ри­лай атай и фу нез­вай­ди
эбе­ди яз же­да.
59  И га­фар Иса­д и Ке­ф ер­на­г ьум­да си­на­г уг­да* чир­ви­лер гу­дай

чІа­вуз ла­г ьа­най.

Гзаф тил­ми­зар Иса ту­на хъфин

Иса­дин и га­фар ван хьа­й и Адан тил­м из­ри­кай* гзаф­бу­ру ла­
60 

гьа­най:
– Ибур хупІ зегь­ле ра­к ъур­дай га­фар туш­н и! Абу­руз яб гу­дай­
ди вуж хьуй!
61 Тил­миз­рин на­ра­зи­вал Ви­чиз аян хьан­вай Иса­ди абу­руз ла­гьа­на:

i 6:45 Яшай 54:13.

Ягья 7  236

– Зи га­фа­ри квек хкуьр­за­ва­ни? 62 Бес квез Ин­сан­дин Хва* Вич

хьа­й и ца­ва­рал хъфиз акур­тІа куь­не вуч­да? 63  Уьмуьр гуз­вай­д и
Руьгь* я, ин­сан­рин ала­х ъун­рихъ ахь­т ин керемат-ишара авач. За
квез ла­г ьан­вай га­фар руьгь я, абу­ру уьмуьр­н и гуз­ва.
64 ГьакІ ятІа­н и, куь ара­да иман* ти­й из­в ай­бур ава.

Иса­д из лап сиф­те­д и­лай Ви­ч ихъ ни иман ийи­дач­тІа чиз­вай.

Адаз Вич ни ма­са гу­да­тІа­н и чиз­вай.
65 – За гьа­ви­л яй ла­г ьа­най хьи, – да­в а­мар­на Иса­д и, – Бу­ба­д и*

Зи па­тав атун низ ган­вач­тІа, абу­ру­к ай са­да­вай­н и Зи па­тав къвез

же­дач.
66  Гьа вах­т у­н и­лай Адан тил­м из­ри­к ай гзаф­бур Ада­к ай къе­р ех

хьа­на ва Адахъ га­лаз къе­к ъуьн хъу­ву­нач. 67  Амай цІи­к ьве­да­вай
Иса­ди жу­зу­на:
– Квез­н и За­вай къа­к ъа­т из кІан­за­ва­н и?
68 – Чун нин па­тав фи­да, я Агъа? – жа­ваб га­на Симун-Петруди. –

Эбе­ди уьмуьр* гу­дай га­фар Вахъ ава. 69 Чна Вахъ иман авун­ва, чаз
Вун Ал­лагь­д и ра­к ъур­на­вай Пак­ди* тир чІал чир хьан­ва.
70 Иса­д и абу­руз жа­в аб га­на:

–Куьн цІи­к ьвед­н и За хкя­г ъай­бур туш­н и бес? Амма кве­к ай

сад иб­л ис* я.
71 ИкІ лу­г ьу­дай­ла, Адан фи­к ир­да Ис­к а­ри­я т Си­м у­нан хва Ягьуд*

авай; цІи­к ьве­да­к ай сад тир Ягьуд ахпа Иса ма­са га­й и­д и тир.

Иса­д ин стхай­ри иман та­вун

7  Ада­лай кьу­л ухъ Иса Га­л и­лей­д из* фе­на. Адаз Ягьу­дат­да*
1 

къе­к ъвез кІан­за­ва­ч ир: чу­вуд­риз* Ам ре­к ьиз кІан­за­вай. 2 Чу­

вуд­рин Ку­май­рин су­вар* му­к ьва жез­вай. 3 Гьа вах­т ун­да Иса­д ин
стхай­ри Адаз ла­г ьа­на:
– Ву­на ийиз­вай керемат-ишараяр Ви тил­миз­риз­ни* аква­дай­вал,
Вун инай Ягьу­дат­д из алад; 4 гьар­даз вич маш­г ьур хьа­на кІан­да,
гьа­ви­л яй са­да­н и чи­не­бан кар ийи­дач; Ву­на гьахь­т ин керемат-
ишараяр ара­дал гъиз­ва­тІа, Жу­ва­кай дуьнь­я ­диз ха­бар же­дай­вал ая.
5  Адан стхай­ри­н и Адахъ иман* ийиз­в а­ч ир. 6  Гьа­ви­л яй Иса­д и

абу­руз ла­г ьа­на:

– Зи вахт гье­ле атан­вач, амма квехъ га­лаз гьар са вахт кьун­
ва. 7 Дуьнь­я ­д из куьн та­к Іан хьун же­дай кар туш. За, ла­г ьай­тІа,
дуьнь­я ­дин чІу­ру крар ви­нел акъуд­за­ва, гьа­ви­л яй адаз Зун аку­на­ни
кІан туш. 8 Куьн су­ва­рик алад, Зун фи­дач, Зи вахт гье­ле атан­вач.
9 Ам, стхай­рихъ га­лаз те­ф е­на, Га­л и­лей­да амукь­на.
 237 Ягья 7 

Иса Яру­са­лим­да су­ва­рик

10 Стха­яр су­ва­рик фе­й и­ла, Иса­н и Вич са­даз­н и так­ва­дай­вал,
чи­не­ба су­в а­рик фе­на. 11  Су­в а­рик чу­вуд­рин* кьи­ле авай­бу­ру,
Адахъ къе­к ъвез, «Ам гьи­на­ва?» лу­г ьуз, ха­ба­рар кьаз­вай. 12 Ада­
кай халкь­дин ара­да гзаф ра­х у­нар авай: сад­бу­ру Ам хъсан ин­сан
я, муь­к уь­бу­ру – ваъ, Ада хал­к ьар ре­к ьяй акъуд­за­ва лу­г ьуз­вай.
13 Амма чу­вуд­рин кьи­ле авай­бу­ру­к ай ки­чІе­ла сад­н и Ада­к ай ачух­

диз ра­хаз­ва­чир.
14 Су­в а­рин йи­к ъа­рин са пай ала­т ай­ла, Иса­д и Ал­лагь­д ин КІва­

лиз* ата­на ва чир­ви­лер гуз эгечІ­на. 15 Чу­вуд­рин кьи­ле авай­бу­ру

мягь­тел хьа­на лу­г ьуз­вай:
– КІел* та­ву­на, Ка­лам* икьван хъсан­д из чир хьун гьикІ жез­
вай кар я?
16 Абу­руз жа­в аб яз Иса­д и ла­г ьа­на:

– За гу­дай чир­ви­лер зи­бур туш, абур Зун Ра­к ъур­на­вай­дан­

бур я. 17 Адан къаст кьи­л из акъу­д из кІан­за­вай кас­диз За гуз­вай
чир­ви­лер Ал­лагь­д ин­бур ва я Зи­бур ятІа чир же­да. 18  Са ви­ч ин
га­фар лу­г ьуз­вай­да са вич маш­г ьур­да, амма вич Ра­к ъур­на­вай­ди
маш­г ьур­за­вай­да таб ийи­дач. Адан чІа­лахъ хьа­йи­тІа же­да. 19 Му­
са­д и* квез Къа­н ун* га­нач­н и ме­г ер? Кве­к ай гьич са­да­н и вич
Къа­н ун­да ла­г ьан­вай­вал кьи­ле ту­х уз­вач. Квез Зун ву­чиз ре­к ьиз
кІан­за­ва?
20  – Вак жи­не­рар* акат­на­в а­н и? – жа­в аб га­на халкь­д и. – Вун

низ ре­к ьиз кІан­за­ва?

21 Иса­д и Ви­ч ин ра­х у­нар да­в а­мар­на:

– За тек са кІва­лах аву­на, куьн ви­ри та­ж уб хьа­на. 22 Куь­не куь

га­да­яр, Му­са­ди­лай атан­вай адет я лу­гьуз, Киш юкъуз­ни* суьн­нет
ийиз­ва (авай­вал ла­г ьай­тІа, суьн­нет авун Му­са­ди­лай ваъ, чу­вуд­
рин лап чІе­х и бу­бай­ри­лай амай адет я). 23 Му­са­дин Къа­н ун чІур
та­вун па­тал Киш юкъузни ая­лар суьн­нет ийиз хьа­йи­ла, бес За
Киш юкъуз ин­сан са­г ъар хъу­ву­на лу­г ьуз, ву­чиз квез За­кай хъел
къвез­ва? 24 Ви­не­лай ки­л иг­на ваъ, гьахъ-михьи къи­мет це.

Иса – Ме­сигь яни-тушни?

Инал яру­са­лим­вий­ри­к ай сад­бу­ру лу­г ьуз хьа­на:
25 

– Чи гьа­к им­риз ре­к ьиз кІан­за­вай Ин­сан гьа им туш­н и? 26 Ки­

лиг, Ам ин­сан­рихъ га­лаз ачух­да­каз ра­хаз­ва, абу­ру­ни Адаз куьтІ­ни
ийиз­вач. Ам Ме­сигь* тир­дахъ гьа­к и­мар гьа­к ъи­к ъат­да чІа­лахъ
Ягья 7  238

хьан­ва­н и? 27  Ам гьи­най ятІа, чаз чи­да, амма ха­л и­сан Ме­сигь
атай­ла, Ам гьи­най ата­на­тІа са­даз­н и чир же­дач.
28 Ал­лагь­д ин КІва­ле* чир­ви­лер гу­дай­ла, Иса­д и ван алаз ла­г ьа­на:

– Квез Зун та­н иш я, Зун гьи­най ятІа квез чи­да. Зун За­лай
атан­вай­ди туш, Зун Ра­к ъур­на­вай­ди ха­ли­сан­ди я. Ам квез чи­дач.
29  Заз Ам хъсан­д из чи­да. Зун Гьа­дан па­т а­в ай атан­в ай­д и я. Зун

Гьа­да Ра­к ъур­на­вай­д и я.

30 Гьа чІа­вуз абу­руз Ам кьаз кІан хьа­на, амма са­да­в ай­н и Адак

гъил кя­г ъиз хьа­нач, ву­чиз ла­гьай­тІа Адан вахт атан­ва­чир. 31 Халкь­
дин ара­да гзаф­бу­ру лу­г ьуз­вай:
– Ме­сигь атай­ла, Ада­вай и кас­ди къа­лу­рай керемат-ишарайрилай
гзаф керемат-ишараяр ийиз же­да­н и кьван?
Гьа икІ фи­к ир­за­вай абу­ру Иса­д ихъ иман* аву­на.

Иса кьаз ала­хъун

32 Иса­ди­кай халкь­д и ийиз­вай куш­к у­шар фа­ри­сей­риз­н и* ван
хьа­на. ЧІе­х и ха­хам­ри­н и* фа­ри­сей­ри, Ам кьун па­тал, Ал­лагь­дин
КІва­лин* къа­ра­ву­лар ра­к ъур­на. 33 Иса­д и ла­г ьа­на:
– Зун куь ара­да са тІи­м ил вах­т ун­да амукь­да, ах­па Зун Жув
Ра­к ъу­рай­дан па­тав хъфи­да. 34  Куьн Захъ къе­к ъве­да, амма квез
Зун жа­г ъи­дач, Зун же­дай чка­д из кве­вай къвез же­дач.
35 Чу­вуд­ри* чпи чпиз лу­г ьуз хьа­на:

– Чаз Вич жа­г ъин ти­й и­дай­вал Адаз гьи­н из физ кІан­за­ва­тІа?
Адаз, ма­са хал­к ьа­рин ара­да авай чу­вуд­рин па­тав фе­на, гьа­на
чу­ву­дар ту­ш ир­бу­руз­н и чир­ви­лер гуз кІан­за­ва­тІа? 36  «Куьн Захъ
къе­к ъве­да, амма квез Зун жа­г ъи­дач, Зун же­дай чка­диз­ни кве­вай
къвез же­дач» лу­г ьуз­вай га­фа­рал­д и Адаз вуч лу­г ьуз кІан­за­ва­тІа?

Эбе­д и уьмуьр гу­дай яд авай ва­цІар

37  Су­ва­рин эхи­рим­ж и ва лап чІе­х и юкъуз Иса­д и, къа­рагъ­на,
ван алаз ла­г ьа­на:
– Вуж цихъ къа­н их ятІа, Зи па­т ав ша, хъухъ. 38  Ка­лам­да*
кхьен­вай­вал, Захъ иман* ийиз­вай­дан ри­к Іяй уьмуьр гу­дай цин
ва­цІар авахь­да.
39  ИкІ лу­ г ьу­дай­ла, Иса­д ин фи­к ир­да Ви­ч ихъ иман авур­бу­руз
гу­дай Руьгь* авай. Иса гье­ле Ви­ч ин ви­ри бар­к ал­ла­д ив* агакь
та­ву­н из ки­лиг­на, абу­руз Руьгь ган­ва­ч ир.
40 И га­фар ван хьа­й и халкь­д и­к ай сад­бу­ру лу­г ьуз­в ай:

– Ам ри­к Іи­вай­н и гьа Пай­г ъам­бар* я.

 239 Ягья 8 
41 – Ам Ме­сигь* я, – лу­г ьуз­вай муь­к уь­бу­ру.
– Ме­сигь Га­л и­лей­дай* акъат­да­н и ме­гер? – лу­г ьуз­вай са бя­
зи­бу­ру. – 42 Ме­сигь Да­ву­дан* ту­х ум­д и­к ай же­дай­ди, Ам Да­ву­дан
ха­йи Бет­ле­г ьем ше­г ьер­да пай­да же­дай­д и Ка­лам­да­н и ла­г ьан­вач­
ни кьван?
43 Гьа икІ Адан гьа­к ъин­дай халкь­д ин ара­да чуь­руь­к ар гьат­на.

44  Абу­ру­к ай са бя­зи­бу­руз Ам кьаз кІан­з а­в ай, амма са­да­н и Адак

гъил кя­нач.

Чу­вуд­рин гьа­к им­рихъ иман та­х ьун

Гьа икІ Ал­лагь­д ин КІва­л ин* къа­ра­ву­лар эл­к ъве­на чІе­х и ха­
45 

хам­рин­н и* фа­ри­сей­рин* па­тав хъфе­на. Ха­хам­ри­н и фа­ри­сей­ри

абу­ру­вай ха­бар кьу­на:
– Куь­не Ам кьу­на ву­ч из хка­нач?
46  – А ин­сан­д и ла­г ьай хьтин га­фар са­да­н и ла­г ьай­бур туш, –

жа­ваб га­на къа­ра­вул­ри.

47 – Ада куь­н ­н и ал­ц у­рар­на­в а­н и? – ла­г ьа­на фа­ри­сей­ри. – 48 Ме­

гер адахъ иман* авур­бу­рук са гьа­к им ва я са фа­ри­сей кьван­н и

ква­н и? 49  Адахъ иман ийиз­вай­д и Ал­лагь­д и негь­на­вай халкь я,
адаз Къанундикай* са ха­бар­н и авач.
50 Фа­ри­сей­рин ара­да йи­физ Иса­д ин па­тав атай Ни­к ъа­д им авай.

51 – Ин­сан­д из кар атІу­дал­д и, адаз ви­ч из яб га­на, адак тах­сир

ква­тІа чир­на кІан­да,  – ла­г ьа­на ада.  – Къанундини чаз гьакІ

лу­г ьуз­вач­н и кьван?
52  – Вун­н и Га­л и­лей­дай* яз та­х ьуй гьа? – жа­в аб га­на абу­ру. –

Ка­лам* кІе­ла, Га­л и­лей­дай пай­г ъам­бар* акъат­дач.

53 Абур ви­ри чпин кІва­ле­риз хъфе­на.

Гу­нагь­кар паб

8  Иса Зей­т ун пе­лел* фе­на. 2  Экуь­нахъ Ам мад Ал­лагь­д ин

1 

КІва­лиз* хта­на; Адан па­тав ви­ри халкь къвез­вай. Ада, ана

ацукь­на, чир­ви­лер гуз­вай. 3  И ара­да тав­рат­дар­ри­н и* фа­ри­сей­
ри* Адан па­тав зи­на­вал* ийиз­вай­ла кьур паб гъа­на, ам юкьвал
акъва­зар­на.
4  – Му­а л­л им,  – ла­г ьа­на абу­ру,  – и паб зи­на­вал ийиз­вай­ла
кьун­вай­д и я. 5  Му­са­д и* ви­ч ин Къа­н ун­да* ихь­т ин­бу­руз къван
га­на кІан­да ла­г ьан­ва. Ву­на вуч лу­г ьу­да?
6  Абу­
ру и га­фар, Ам кІе­ве тваз кІа­нз, ах­па­н и Адак тах­си­рар
ку­т ун па­тал, лу­г ьуз­вай. Амма Иса­д и агъуз хьа­на, ту­пІув чи­лел
Ягья 8  240

кхьи­нар ийиз­вай. 7 Ада­вай мад­н и ха­бар кьаз хьа­йи­ла, Ада, хкаж

хьа­на, абу­руз ла­г ьа­на:
– Кве­кай ник гу­нагь* ква­ч тІа, сиф­те къван гьа­да гьалч­рай.
8 Агъуз хьа­на, Ада мад чи­лел кхьи­нар авун да­в ам­на. 9 И га­фа­

рин ван хьа­йи­ла, ви­ри хъфиз эгечІ­на, сиф­те агъ­са­к ъа­лар хъфе­на.
Тек Иса­н и адан ви­л ик акъваз­на­вай паб амукь­на. 10 Къа­рагъ­на,
Иса­ди адаз ла­г ьа­на:
– Я вах, вал гу­на­г ьар илитІзавайбур гьин­ва? Ваз кар атІуз кІан
хьа­йи кас хьа­на­н и?
11 – Гьич сад­н и, я Агъа! – жа­в аб га­на ада.

– За­ни ваз кар атІуз­вач, – ла­г ьа­на Иса­ди. – Ах­лад, мад гу­нагь
крар хъи­йи­мир.

Иса – дуьнь­я ­д ин экв

12  Иса­ди халкь­д из мад ла­г ьа­на:
– Зун дуьнь­я ­д ин экв я. Зи гуь­г ъуь­на­ваз атай­д и са чІа­вуз­н и
ми­чІе гьат­дач, уьмуьр гуз­вай экв адахъ га­лаз же­да.
13 И чІа­вуз фа­ри­сей­ри* Адаз ла­г ьа­на:

– Ибур ви­ри Ву­на Жу­ва Жу­ва­кай ийиз­вай ша­гьид­ви­лер я, гьакІ

хьа­йи­ла Ви га­фар дуьз­бур туш.
14 – Гьат­т а За лу­г ьуз­в ай га­фар Жу­в а Жу­в а­к ай ийиз­в ай ша­г ьид­

ви­лер ятІа­н и, абур дуьз­бур я, – жа­ваб яз ла­г ьа­на Иса­ди. – Зун
гьи­най ата­на­тІа ва гьи­н из хъфи­да­тІа Заз чиз­ва; амма квез Зун
гьи­най ата­на­тІа ва гьи­н из хъфи­да­тІа чиз­вач. 15  Куь­не ви­ри ин­
сан­ри ийи­дай хьтин ду­ван ийиз­ва. За са­дан­н и ду­ван ийиз­вач.
16  За са нин ятІа­ н и ду­ван ийиз­вай чІа­вуз, За кьил­д и са Жу­ва
ваъ, Зун ра­к ъу­рай Бу­ба­д ихъ* га­лаз ду­ван ийиз­ва, гьа­ви­л яй За
ийиз­вай ду­ван ха­л и­сан­д и я. 17 Куь Къа­н ун­да­н и кьве ин­сан­дин
ша­г ьид­вал дуьз­д и я лу­г ьуз­ва. 18 За­к ай За­н и ша­г ьид­вал ийиз­ва,
Зун ра­к ъу­рай Зи Бу­ба­д и­н и.
19 Инал абу­ру Иса­д и­в ай ха­бар кьу­на:

– Бес Ви Бу­ба гьи­на ава?

– Квез Зун­н и чи­дач, Зи Бу­ба­н и, – жа­ваб га­на Иса­ди. – Квез
Зун чи­дай­тІа, квез Зи Бу­ба­н и чир же­дай.
20 И га­фар Иса­д и Ал­лагь­д ин КІва­ле*, са­да­к ьа­д ин пул ве­г ьи­
дай кьва­т и­д ин па­тав гвай­ла, ла­г ьай­бур тир. Ада ана чир­ви­лер
гуз­вай. Ам са­да­н и кьу­нач, ву­ч из ла­г ьай­тІа Адан вахт алукь­
на­ва­ч ир.
 241 Ягья 8 

Чу­вуд­рихъ га­лаз их­ти­ла­тар

Иса­ди абу­руз мад ла­г ьа­на:
21 

– Зун хъфиз­ва, амма Зун хъфиз­вай чка­диз кве­вай къвез же­

дач, куьн Захъ къе­к ъвез же­да, амма квез жа­г ъи­дач, гьа икІ куьн
гу­на­г ьар* ку­маз ре­к ьи­да.
22 Инал чу­вуд­ри* чпи чпиз ла­г ьа­на:

– «Зун физ­вай чка­диз кве­вай къвез же­дач» га­фа­рал­ди адаз вуч

лу­г ьуз кІан­за­ва? Ви­ч из Вич ре­к ьиз кІан­за­ва жал?
23 Иса­д и­н и абу­руз ла­г ьа­на:

– Куьн агъа­най, Зун ви­н и­най я. Куьн и дуьнь­я ­дай я; Зун и

дуьнь­я ­дай туш. 24 Гьа­ви­л яй За квез ла­г ьа­най, куьн куь гу­на­г ьар­
ни ку­маз ре­к ьи­да. Зун Гьам Вич Тир­дан чІа­лахъ куьн та­х ьай­тІа,
куьн гу­на­г ьар­н и ку­маз ре­к ьи­да эхир.
25 Анал алай­бу­ру Адаз ла­г ьа­на:

– Бес Вун вуж я?

– Зун Вуж ятІа, За квез сиф­те­д и­лай лу­г ьуз­ва, – жа­ваб га­на
Иса­ди. – 26 За­вай кве­кай гзаф их­ти­ла­тар­ни ийиз же­да, квек ку­таз
же­дай тах­си­рар­ни гзаф я. Амма За Зун Ра­к ъу­рай­да­вай ван хьа­йи
га­фар лу­г ьуз­ва. Зун Ра­к ъу­рай­д и гьа­к ъи­к ъи я.
27 Ада Бу­ба­д и­к ай* лу­г ьуз­в ай­дан гъа­вур­да абур гьат­нач.

28 Иса­д и абу­руз мад ла­г ьа­на:

– Ин­сан­д ин Хва* ви­н из хкаж хьа­й и­ла, квез Ам Зун Тир­д и

чир же­да. За Жу­ва Жу­ва­лай са кар­н и лу­г ьуз­вай­ди туш, За ийиз­
вай­ди ан­жах Зи Бу­ба­д и Заз чир­на­вай­д и я. 29 Зун Ра­к ъур­на­вай­ди
Захъ га­ла; За датІа­на Адаз кІан­дай­вал ийиз­ва. Гьа­ви­л яй Ада Зун
тек­диз таз­вач.
30  Ада и их­ т и­ла­тар ийи­дай­ла, Адахъ гзаф­бу­ру иман* аву­на.
31 Иман­дал атан­в ай чу­вуд­риз Иса­д и ла­г ьа­на:

– Куьн Зи Га­фа­риз ва­фа яз аму­к ьай­тІа, кве­кай Зи гьа­к ъи­к ъи

тил­ми­зар* же­да. 32 Квез гьа­к ъи­к ъат чир хьа­йи­тІа, ада куьн азад
ийи­да.
33 – Чун Ибра­г ьи­ман* ве­ле­дар я, – ла­г ьа­на абу­ру, – чун са чІа­

вуз­н и са­даз­н и лукІ хьа­й и­бур туш. Ву­ч из ву­на «Куьн азад же­да»
лу­г ьуз­ва?
34 – За квез лап ри­к Іи­в ай лу­г ьуз­в а, – жа­в аб га­на Иса­д и, – гьар

ни гу­нагь кар ийиз­ва­тІа, гьа­да­к ай гу­нагь­дин лукІ жез­ва. 35 ЛукІ

хи­зан­да амукь­дач, амма хва уьмуьр­л ух хи­зан­да амукь­да. 36 Хци
куьн лукІ­ви­л яй азад авур­тІа, куьн ри­к Іи­вай­ни азад же­да. 37 Куьн
Ягья 8  242

Ибра­г ьи­ман ту­х ум­д и­к ай тир­д и Заз чиз­ва. Амма, гьакІ ятІа­н и,
куь­не За лу­г ьуз­вай га­фар кваз кьаз­вач. Гьа­ви­л яй квез Зун ре­
кьиз кІан­за­ва. 38 За лу­г ьуз­вай­д и Заз Зи Бу­ба­ди­вай ван хьа­йи­ди
я. Куь­не­н и ви­ри­да куь бу­бай­ри ла­г ьай­вал ийиз­ва.
39 – Чи бу­ба – Ибра­г ьим я, – жа­в аб яз ла­г ьа­на абу­ру.

– Куьн Ибра­г ьи­ман ве­ле­дар тиртІа, куь­не Ибра­г ьи­ман крар

кьи­ле ту­х у­дай,  – ла­г ьа­на Иса­д и. 40  – Ис­я т­да За квез Заз Ал­
лагь­ди­вай ван хьа­й и гьа­к ъи­к ъат лу­г ьуз­ва, амма квез Зун ре­к ьиз
кІан­за­ва. Ибра­г ьи­ма акІ ийи­да­ч ир. 41 Куь­не куь бу­ба­д и ийи­дай
хьтин крар ийиз­ва.
Инал абу­ру ла­г ьа­на:
– Чун па­жар туш. Чахъ са Бу­ба ава, Амни Ал­лагь я.
42  – Ал­лагь куь Бу­ба тиртІа, квез Зун кІан же­дай, – ла­г ьа­на

Иса­д и, – Зун­н и Ал­лагь­д ин па­та­вай ата­на ина авай­д и я эхир.

Зун Жув-Жувалай атан­вай­ди туш, Зун Гьа­да ра­к ъур­на­вай­д и я.
43  Ву­ ч из кве­вай За лу­г ьуз­вай га­фа­рин гъа­вур­да гьа­т из жез­вач?
Ву­ч из ла­г ьай­тІа кве­вай Зи га­фа­риз яб гуз жез­вач. 44 Куь бу­ба иб­
лис* я, квез куь бу­ба­д из вуч кІан­за­ва­тІа гьам ийиз кІан­за­ва. Ам
лап сиф­те­ди­лай ин­са­нар ре­к ьиз­вай­ди я. Иб­лис дуьз­ви­лин па­тал
алай­ди туш, ву­ч из ла­г ьай­тІа адахъ са дуьз­вал­н и авач. Таб авун
адаз ви­чин ди­дед чІа­лал ра­хай ми­сал я. Ам та­пар­х ъан ва та­пар­
рин бу­ба я. 45 За авай­вал лу­г ьун се­беб яз, куьн Зи чІа­лахъ жез­вач.
46  Кве­в ай ни­в ай Зак гу­на­г ьар ква ла­г ьа­на Зак тах­сир квай­д и

су­бу­т из же­да? Кве­вай Зун гу­нагь­к ар тир­д и су­бу­т из жез­вач­тІа,

ву­чиз куьн За авай­вал лу­г ьуз хьа­й и­ла, Зи чІа­лахъ жез­вач? 47 Ни
вич Ал­лагь­д ин­д и яз кьаз­ва­тІа, гьа­да Ал­лагь­д ин га­фа­риз яб­н и
гу­да. Куьн Ал­лагь­д ин­бур та­х ьу­н из ки­лиг­на, куь­не Зи га­фа­риз
яб­н и гу­дач.

Иса ва Ибра­г ьим

48  Чу­вуд­ри* Иса­д из жа­ваб яз ла­г ьа­на:
– Чна Вун са­ма­ри­я тви* я, вич­н и жи­не­рар* квай­ди я лу­г ьуз­
вай­ла, чун гьахъ туш­н и бес?
49 – Зак жи­не­рар квач, – жа­в аб га­на Иса­д и. – За Зи Бу­ба­д ин*

гьуьр­мет хуьз­ва, амма куь­не Зи гьуьр­мет агъу­зар­за­ва. 50 Зун Жу­ван

бар­кал­ла­дихъ* гал­т уг­за­вач, амма Ал­лагь­диз Зал бар­кал­ла ата­на
кІан­за­ва. Къуй Ада Ви­ч и ду­ван аву­рай. 51 За квез лап ри­к Іи­вай
лу­г ьуз­ва, ни За ла­г ьай га­фар кьи­л из акъу­дай­тІа, ам са чІа­вуз­н и
ре­к ьи­дач.
 243 Ягья 9 

– Вак жин квай­д и ги­ла чаз чир хьа­на, – ла­г ьа­на чу­вуд­ри. –
52 

Ибра­гьим­ни* кье­на, пай­г ъам­ба­рар­ни* кье­на, амма Ву­на лу­гьуз­ва

хьи, Ву­на ла­г ьай га­фар кьи­л из акъу­дай­д и са чІа­вуз­н и ре­к ьи­дач.
53 Вун чи бу­ба Ибра­г ьи­ма­лай ар­т ух­д и яни? Ам кьен­в а, ви­ри пай­

гъам­ба­рар­н и кьен­ва. Ву­на Жув няй кьаз­ва?

54  – За Жу­в а Жу­в ал бар­к ал­ла гъиз­в ай­тІа, Зи бар­к ал­ла­д ихъ са

къи­мет­н и же­да­чир, – жа­ваб га­на Иса­д и. – Зал бар­кал­ла гъиз­

вай­д и Зи Бу­ба я. Куь­не Ам куь Ал­лагь я лу­г ьуз­ва. 55  Квез Ам
чи­дач, амма Заз чи­да. За Жу­ваз Ам чи­дач ла­г ьа­най­тІа, За­к ай
куьн хьтин тап­рукь же­дай; амма Заз Ам чи­да ва Адан Гаф­н и За
кьи­л из акъуд­за­ва. 56  Куь бу­ба Ибра­г ьим Зун къве­дай йи­к ъахъ
эр­зи­ман тир: адаз Зун дуьнь­я ­д из атай­д и акун­н и аву­на ва ам а
кар­дал гзаф шад­н и хьа­на.
57 Инал чу­вуд­ри Адаз ла­г ьа­на:

– Ви ях­цІур­н и цІуд йис­н и хьан­вач, Ваз Ибра­г ьим аку­на­н и

кьван?
58 – За квез лап ри­к Іи­в ай лу­г ьуз­в а: Ибра­г ьим же­дал­д и­н и Зун

Авай­ди я, – жа­ваб га­на Иса­д и.

59  Иса­д из къван гун па­т ал, абу­ру гъи­ле къва­нер кьу­на. Амма

Иса Ал­лагь­дин КІва­л яй* экъечІ­на, ин­сан­рин ви­ле­ри­кай хкат­на.

Буьр­к ьуь­д и са­г ъар хъу­вун

9  Фи­дай ре­к ье Иса­д из буьр­к ьуь­да­к аз ди­де­диз хьан­вай са ин­

1 

сан аку­на. 2 Иса­д и­вай Адан тил­м из­ри* ха­бар кьу­на:

– Я Му­а л­лим! Ам буьр­к ьуь­да­к аз ди­де­д из хьун нин гу­нагь­диз*
ган­вай жа­за я? Адан ви­ч ин яни, я та­х ьай­тІа диде-бубадин?
3  – Ам буьр­ к ьуь­да­к аз ди­де­д из хьун  – адак ви­ч ик ва я адан
диде-бубадик гу­на­г ьар квай­ви­л яй туш, – жа­ваб га­на Иса­ди. –
Ин­сан­риз Ал­лагь­д ихъ авай къуд­рат къа­л у­рун па­тал, ам ди­де­
диз буьр­к ьуь­да­каз хьан­вай­д и я. 4 Зун Ра­к ъур­на­вай­дан ха­т ур­дай
ийи­дай крар чна югъ ала­маз аву­на кІан­да. Йиф алу­к ьай­ла, абур
са­да­вай­н и кьи­лиз акъу­д из же­дач. 5 Зун и дуьнь­я ­да амай кьван и
дуьнь­я ­дин экв я.
6 И га­фар лу­г ьу­н ик­д и, Ада чи­лел цуь­к Іуьн i ве­г ье­на, ам ру­к ва­д ик

ка­ка­дар­на, ара­дал атай гъу­руш буьр­к ьуь­дан ви­ле­ри­вай гуьцІ­на.

7 Ида­лай гуь­г ъуь­н из Ада буьр­к ьуь­даз ла­г ьа­на:

– Ши­л у­г ьа­ман латунал алад, анал чин чуь­х уьх.

i 9:6 Цуь­кІуьн – тфу.

Ягья 9  244

(Ши­л у­г ьам – «ра­к ъур­на­вай­д и» ла­г ьай чІал я.) Ада­н и, фе­на,
чин чуь­х ве­на. Хкве­дай ре­к ье адан ви­ле­риз экв хта­на. 8  Инал
алай къун­ш ий­ри ва ви­л ик­дай ам къе­к ъве­раг яз акур­бу­ру ла­
гьа­на:
– Им ацукь­на фир-хквербуруз це лу­г ьуз­вай гьа кас туш­н и?
9 Сад­бу­ру «Эхь, ам гьам я», муь­к уь­бу­ру: «Ваъ, им ам туш, идак

гьа­дан ух­шар ква» лу­г ьуз­вай. Ада ви­ч и ла­г ьа­на:

– Ам зун я.
10 Абу­ру ада­в ай ха­бар кьу­на:

– Ви ви­лер гьикІ хьа­на ахъа хъхьай­д и я?

11 Ада жа­в аб га­на:

– Иса лу­г ьу­дай Кас­д и гъу­руш гьа­зур­на, зи ви­ле­ри­вай гуьцІ­на

заз ла­г ьа­на: «Ши­л у­г ьам гьа­виз­дал фе­на чин чуь­х уьх». За, фе­на,
чин чуь­х ве­на, хкве­дай ре­к ье зи ви­ле­риз экв ах­к у­на.
12 – Иса гьи­на ава? – ха­бар кьу­на абу­ру.

Ада­н и абу­руз «Чи­дач» ла­г ьа­на.

13 Ви­л ик­дай буьр­к ьуь тир и кас абу­ру фа­ри­сей­рин* па­т ав тух­

ва­на. 14  Адан ви­ле­риз Иса­д и гъу­руш яна ам ди­ри хъу­вур югъ
Киш югъ* тир. 15 Фа­ри­сей­ри ада­вай мад гъи­ле­ра ви­лер гьикІ сагъ
хъхьа­на­тІа ха­ба­рар кьаз хьа­на.
– Ада зи ви­ле­риз гъу­руш яна, за­ни чин чуь­х ве­на, – жа­ваб га­на
ви­лик­дай буьр­к ьуь­да. – Ги­ла заз акваз­ва.
16 Инал фа­ри­сей­ри­к ай сад­бу­ру ла­г ьа­на:

– А Кас Ал­лагь­дин па­тай туш, Ада Киш йи­к ъал амал ийиз­вач.
Муь­к уь­бу­ру ла­г ьа­на:
– Ихь­т ин керемат-ишараяр гу­нагь­к ар­д и­лай алакь­да­н и?
Абу­рун ара­да гьуь­жет гьат­на. 17 Абу­ру ви­лик­дай буьр­к ьуь тир­
даз ла­г ьа­на:
– А Кас­ди ви ви­ле­риз экв хка­на. Ва­вай Ада­кай вуч лу­гьуз же­да?
– Ам Пай­г ъам­бар* я, – ла­г ьа­на ви­л ик­дай буьр­к ьуь­да.
18 Амма чу­вуд­рин* кьи­ле авай­бур, ам ви­л ик­дай буьр­к ьуь тир­дан

ва ги­ла адан ви­ле­риз экв хтан­вай­дан чІа­лахъ жез­ва­чир, гьа­ви­л яй

абу­ру адан диде-бубадиз эвер­на.
19  – И куь­не буьр­к ьуь­да­к аз хан­в ай­д и я лу­г ьуз­в ай кас куь хва

яни? – ха­бар кьу­на абу­ру. – Адан ви­ле­риз гьикІ хьа­на экв ах­
кур­ди я?
20 – Ам чи хва тир­д и ва ам буьр­к ьуь­да­к аз ха­й и­д и чаз чиз­в а, –

жа­ваб га­на адан диде-бубади. – 21 Ги­ла адан ви­ле­риз гьикІ экв

хта­на­тІа, ам чаз чиз­вач. Адан ви­лер ни ахъай­на­тІа­н и чаз чиз­вач.
 245 Ягья 9 

Ам бе­г ьем яшар хьан­вай ин­сан я, ам куь­не ада­вай ви­чи­вай ха­бар

яхъ. Ви­чи­кай ада ви­ч и лу­г ьу­рай.
22 Адан диде-бубади гьа икІ жа­в аб га­най, ву­ч из ла­г ьай­тІа абу­

руз чу­вуд­рин кьи­ле авай­бу­ру­х ъай ки­чІе­дай. Чу­ву­дар, Иса ни

Ме­сигь­дай* кьурт­Іа, гьам си­на­г уг­дай* чу­к ур­да ла­г ьа­на ви­ли­ка­
маз мес­л ят хьан­вай. 23 ГьакІ хьа­йи­ла адан диде-бубади ла­г ьа­най:
– Ам бе­г ьем яшар хьан­вай ин­сан я, куь­не ада­вай ви­ч и­вай
ха­бар яхъ.
24  Чу­вуд­рин кьи­ле авай­бу­ру ви­л ик­дай буьр­к ьуь тир­даз кьвед

ла­г ьай гъи­ле­ра эх­вер­на, ла­г ьа­на:

– Вун гьахъ я ла­г ьа­на, Ал­лагь­дин ви­лик кьин яхъ. Ви ви­ле­риз
экв хкай Кас гу­нагь­к ар тир­д и чаз чиз­ва.
25 – Ам гу­нагь­к ар яни-тушни заз чи­дач, – жа­ваб га­на ви­л ик­дай

буьр­к ьуь­да, – заз чи­дай­д и ан­ж ах сад я – ви­лик­дай зун буьр­к ьуь
тир, ги­ла заз акваз­ва.
26 Ада­в ай мад ха­бар кьу­на:

– Иса­ди ваз вуч аву­на? Ада ви ви­лер гьикІ ахъай­на?

27 – За квез лу­г ьуз­в ай, куь­не заз яб гуз­в а­ч ир, – жа­в аб га­на ви­

лик­дай буьр­к ьуь­да. – Квез за­вай мад вуч кІан­за­ва? Та­х ьай­тІа
квез Адан тил­ми­зар жез кІан­за­ва­н и?
28 Абу­ру экъуьгъ­на ла­г ьа­на:

– Адан тил­миз ятІа вун я, чун Му­са­д ин* тил­ми­зар я. 29  Чаз
чиз­ва хьи, Му­са­д и Ал­лагь­д и адаз вуч ла­г ьа­на­тІа гьам ла­г ьа­на,
амма и Кас гьи­най акъат­на­тІа чаз чиз­вач.
30 – Мягь­т ел же­дай кар ам я хьи, Кас­д и зи ви­лер ахъа хъу­ву­на,

амма квез Ам гьи­най ятІа­н и чиз­вач, – ла­г ьа­на ви­ле­риз экв хтай
кас­ди. – 31 Чаз чиз­ва, Ал­лагь­д и гу­нагь­к ар­риз яб гу­дач. Ада Вич
ри­к Іел­лаз Ви­ч и ла­г ьай­вал ийиз­вай­бу­руз яб гу­да. 32  Буьр­к ьуьз
ди­де­д из хьан­в ай­дан ви­лер ахъа хъи­й и­дай Кас же­да ла­г ьа­на
эсил­лагь ван хьа­й и кар туш. 33  Ам Ал­лагь­дин па­тай ту­ш ир­тІа,
Ада­лай затІ­н и алакь­да­ч ир.
34 Адаз жа­в аб яз фа­ри­сей­ри ла­г ьа­на:

– Хьа­йи йи­к ъа­лай туь­т уь­н ив кьван гу­нагь­рай ацІан­вай ву­на

ги­ла чаз тарс гуз­ва­н и?
Абу­ру ам чу­к ур­на.
35 А кас абу­ру чу­к ур­на лу­г ьу­дай ха­бар Иса­дал агакь­на. Ам жа­

гъур­на, Иса­ди адаз ла­г ьа­на:

– Ву­на Ин­сан­д ин Хцихъ* иман* ийиз­ва­н и?
36 – Адахъ иман ийи­дай­в ал Ам вуж я, я Агъа? – ла­г ьа­на ада.
Ягья 10  246
37  – Ваз Ам ис­я т­да акваз­ва, Ам вахъ га­лаз ра­хаз­ва, – жа­ваб
га­на Иса­ди.
38 Ада­н и «За иман ийиз­ва, я Реб­би*!» ла­г ьа­на, Иса­д из икрам­на.

39 Иса­д и ла­г ьа­на:

– И дуьнь­я ­диз Зун ду­ван ийиз атан­ва: буьр­к ьуь­бу­руз экв ах­
кун па­тал, акваз­вай­бур буьр­к ьуь хьун па­тал.
40 И га­фар ван хьа­й и Адан па­тав гвай са бя­зи фа­ри­сей­ри ла­г ьа­на:

– Чун­н и буьр­к ьуь я жал?

41 Иса­д и ла­г ьа­на:

– Куьн буьр­к ьуь тиртІа, квехъ гу­на­г ьар же­да­чир, амма куь­не
«чи ви­ле­риз экв акваз­ва» лу­г ьуз­ва. Гьа­ви­л яй куьн гу­нагь­ка­рар
яз­н и амукь­за­ва.

Хъсан чу­бан

10  Иса­ди ла­г ьа­на:

1 

– За квез лап ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: вуж хи­пе­рин па­рах­диз

ра­к Іа­рай ваъ, ма­са чка­дай – жу­г ъун­д и­лай акьах­на гьахь­за­ва­тІа,
гьам угъ­ри ва чап­х ун­дай­д и я. 2 Ра­к Іа­рай гьахь­дай­ди хи­пер хуь­
дай чу­бан я. 3 Адаз ра­к Іа­рал алай­да рак ахъай­да, хи­пер­н и адаз
муь­тІуьгъ же­да. Ада ви­ч ин хи­пер тІва­рар кьаз эве­риз па­рах­дай
акъуд­да. 4 Ви­чин хи­пер па­рах­дай акъу­дай­ла, ам абу­рун кІвен­к Іве
аваз фи­да; адан ван чиз хи­пер­н и адан гуь­г ъуь­на гьат­на фи­да.
5 Абур ча­ра­дан гуь­г ъуь­на аваз фи­дач. Ча­ра­да­к ай абур кат­да, абу­

руз ча­ра­дан ван та­н иш туш.

6 Амма фа­ри­се­я р* Иса­д и ахъа­я й кьи­са­д ин* гъа­вур­да гьат­нач.

7 Иса­д и да­в а­мар хъу­ву­на:

– За квез лап ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва хьи, Зун хи­пер физ-хкведай
рак я. 8 За­лай ви­лик атай кьван­бур ви­ри угъ­ри­яр­ни чап­х ун­дай­бур
тир, амма хи­пер абу­руз муь­тІуьгъ хьа­нач. 9  Зун рак я. Вуж Зай
фе­йи­тІа, гьам хи­лас же­да. Зай физ-хтайдаз хъсан яй­лах­ни жа­г ъи­
да. 10 Угъ­ри ан­жах чуь­н уь­х из, яна ре­к ьиз ва тер­г из къвез­вай­ди я.
Зун уьмуьр гун па­тал атан­вай­ди я. За ам алахь­на ацІай­ди ийи­да.
11  Зун хъсан чу­бан я. Хъсан чу­бан­д и ви­ч ин хи­пер па­т ал чан­н и

гу­да. 12 Ки­ри­дихъ кьун­вай­да­кай хи­пе­рин иеси хьтин чу­бан же­дач.

Жа­на­вур акур­ла, ам хи­пер­ни ту­на кат­да. Жа­на­вур­ри хи­пе­рал ве­
гье­на абур кьуд па­тахъ чу­к Іур­да, хи­пер гьар сад са­н ихъ чкІи­да.
13  Ки­ри­д ихъ кьун­в ай чу­бан кат­да, ада хи­пе­рин ая­в ал­дач. 14  Зун

хъсан чу­бан я, Заз Зи хи­пер гьикІ чи­датІа, Зун­ни Зи хи­пе­риз гьикІ

чи­датІа, 15 гьакІ Зи Бу­ба­д из­н и* Зун чи­да ва Заз­н и Зи Бу­ба гьакІ
 247 Ягья 10 

чи­да. За­ни Зи чан хи­пер па­тал гу­да. 16 Захъ и па­рах­да ава­чир ма­са
хи­пер­ни ава, гьа­бур­ни За са­нал кІватІ­на кІан­за­ва. Гьа­бу­руз­ни Зи
ван чи­да. Зи хи­пе­ри­к ай кьи­ле са чу­бан авай са суь­руь же­да. 17 За
Зи уьмуьр Заз цІи­й и кьи­ле­лай мад уьмуьр хъхьун па­та­лай гуз­ва,
гьа и кар­диз ки­л иг­на Зун Зи Бу­ба­д из кІан­н и ийи­да. 18  Са­да­н и
За­вай Зи чан къа­ч уз­вач, амма За ада­лай Жу­ван ху­ш у­нал­ди гъил
къа­ч уз­ва. Захъ Жу­ван чан гу­дай ва ам мад къах­ч у­дай их­ти­яр ава.
И тагь­к им Заз Зи Бу­ба­д и га­на.
19  И га­фа­ри чу­вуд­рин* кьи­ле авай­бу­рун ара­да мад гьуь­же­т ар

ту­на. 20 Абу­ру­кай гзаф­бу­ру лу­г ьуз­вай:

– Ам жин* акат­на пе­х ъи хьан­ва. Чна Адаз ву­чиз яб гуз­ва?
21 – А га­фар жин квай­дан­бур туш, – лу­г ьуз­в ай муь­к уь­бу­ру. –

Жин­ж и­вай буьр­к ьуь­дан ви­лер ахъа­й из же­да жал?

Иса кьа­бул та­вун

22 Хъуь­тІуьн вахт тир. Яру­са­л им­да Ал­лагь­д ин КІвал* ЦІи­й и
хъу­ву­н ин су­варi алукь­на­вай. 23 Иса Ал­лагь­дин КІва­лин гьа­я т­да
Су­лей­ма­нан ши­рас­дик* квай. 24 Инал чу­ву­дар* Иса­дал алтІуш­на
ва ла­г ьа­на:
– Ву­на чун кьве ри­к Іин яз гьи­к ьван гагь­да та­да? Вун Ме­сигь*
ятІа, чаз ачух­диз лагь.
25  – За квез ла­г ьа­най, амма куьн Зи чІа­лахъ хьа­нач, – жа­в аб

га­на Иса­ди. – За Зи Бу­ба­д ин* ТІвар­цІе­лай* ийиз­вай кра­ри За­

кай ша­г ьид­вал ийиз­ва. 26 Амма куь­не Захъ иман* ийиз­вач, куьн
Зи хи­пер туш эхир. 27 Зи хи­пер Заз муь­тІуьгъ же­да, Заз­н и гьа­бур
чи­да, абур Зи гуь­г ъуь­на гьат­на же­да. 28 За абу­руз эбе­ди уьмуьр*
гуз­ва. Гьич са чІа­вуз­н и абур я ре­к ьи­дач, я Зи Гъи­л яй абур са­да­
ни акъуд­дач. 29 Абур ви­ри Заз га­й и Зи Бу­ба ви­ри­да­лай­н и ви­не я,
Зи Бу­ба­дин гъи­л яй са­да­вай­н и са затІ­н и акъу­диз же­дач. 30 Зун­н и
Бу­ба сад я.
31  Инал чу­ вуд­ри, Адал гьал­ч ун па­тал, мад къва­нер гъи­ле­ра
хкьу­на.
32 – Зи Бу­ба­д ин куь­мек­дал­д и За квез гзаф хъсан­ви­лер аву­на, –

ла­г ьа­на Иса­ди. – За авун­вай гьи хъсан­ви­л яй квез Зун къван­цин

ху­ра тваз кІан­за­ва?

i 10:22 ЦІи­йи хъу­в у­нин су­вар – чу­вуд­ри чпин душманривай-мажусийривай

Ал­лагь­д ин КІвал къах­к ъу­дай­дай гуь­г ъуь­н из ам цІи­й и ва ми­х ьи хъу­

ву­н из, Ал­лагь­д из та­л у­к ьар­на­вай су­вар.
Ягья 11  248
33  – Ву­на, Вун ин­сан яз, Жув Ал­лагь­д из ба­ра­бар яз кьаз­ва, –
жа­ваб яз ла­г ьа­на чу­вуд­ри.  – Ву­на авур хъсан кра­рай ваъ, ви
аси­ви­лиз ки­лиг­на, чаз Ваз къван гуз кІан­за­ва.
34  – Куь Къа­н ун­да* «Ал­лагь­д и ла­г ьа­на: куьн ал­ла­г ьар я»i ла­

гьай га­фар кхьен­вач­н и ме­гер? – жа­ваб га­на Иса­ди. – 35 Ка­лам­

да* кхьен­вай­бур чІу­риз же­дач. Ал­лагь­д и Ви­ч ин Га­фу­н ин ван
къвез­вай­бу­руз ал­ла­г ьар лу­г ьуз­ва. 36 Бу­ба­д и Хкя­на­вай ва дуьнь­
я­д из Ра­к ъур­на­в ай За Зун Ал­лагь­д ин Хва* я ла­г ьай­ла, ву­ч из
куь­не, Зун аси* хьан­ва лу­г ьуз­ва? 37 За ийиз­вай крар Зи Бу­ба­дин
крар туш­тІа, Зи чІа­лахъ же­м ир. 38  Куьн Зи чІа­лахъ жез­вач­тІа,
За ийиз­вай Зи Бу­ба­д ин кра­рин хьа­й и­тІа­н и чІа­лахъ хьухь. Зи
кра­ри­х ъ куьн чІа­лахъ хьа­й и­тІа, квез Зун Зи Бу­ба­да, Бу­ба­н и За
авай­ди чир же­да.
39 Гьа чІа­вуз чу­вуд­рин кьи­ле авай­бу­руз мад Ам кьаз кІан хъхьа­

на, амма Иса абу­рун гъи­л яй акъат­на. 40 Иса мад Яр­дан ва­цІун а
па­таз хъфе­на, ви­л ик­дай Ягь­я ­д и* ин­сан­рив цик ака­х ьун къа­ч уз*
таз­вай чка­диз ата­на ва гьа­на амукь­на. 41 Гзаф­бу­ру ата­на лу­гьуз­вай:
– Ягь­я ­ди авур са ахь­т ин керемат-ишара авач, амма ада Иса­
ди­кай авур их­т и­ла­тар гьа­к ъи­к ъи­бур тир.
42 Ана авай гзаф ин­са­нар Иса­д ихъ ийиз­в ай иман­дал ата­на.

Ла­за­рал чан хтун

11  Бе­тан лу­г ьу­дай хуь­ре Май­ра­ма­н и* адан вах Мар­та­д и

1-2 

уьмуьр ту­х уз­вай. Сад­ра са па­па, Реб­би­дин* кІва­че­ри­вай

атир га­лай гъе­ри гуьцІ­на, ви­ч ин чІа­ра­рив­ди михь­най. Гьа паб и
кьве ва­ха­кай сад – Май­рам – тир.
Абу­рун стха Ла­зар азар­д и кьун­вай.
3 Ва­х а­ри Иса­д ин па­тав «Я Агъа, Ви рикІ алай­д и азар­д и кьун­ва»

лу­г ьуз сад ра­к ъур­най.

4 А ха­бар ага­к ьай­ла, Иса­д и ла­г ьа­най:

– А азар­ди адаз ажал гъи­дач, Ла­зар азар­ди кьу­н и Ал­лагь­дал

ва Адан Хцел бар­к ал­ла* гъи­да.
5  Иса­ д из Мар­т а, Май­рам ва Ла­з ар кІан­дай. 6  Ла­з ар азар­д и
кьун­вай­д и я ла­г ьа­на ха­бар фад агакь­най­тІа­н и, Иса Вич авай
чка­да мад­н и кьве юкъуз амукь­на. 7 Ида­лай кьу­л ухъ Ада Ви­чин
тил­миз­риз* ла­г ьа­на:
– Ша чун мад Ягьу­дат­д из* фин.

i 10:34 За­бур 81:6.

 249 Ягья 11 

– Я Му­а л­лим! – ла­гьа­на тил­миз­ри. – Гьа и йи­к ъа­ра чу­вуд­риз*

8 

Ваз къван гуз кІан­за­вай, амма Вун мад гьа­н из физ­ва.

9 – Йи­к ъа цІи­к ьвед сят авач­н и? – жа­в аб га­на Иса­д и. – Ин­сан

ре­к ьяй юкъуз физ­ваз хьа­йи­тІа, ам кІвач гал­к Іа­на ярх же­дач, адаз
и дуьнья экуь яз акваз­ва. 10 Йи­физ физ­вай­дан кІвач адав экв гва­
чир­ви­л яй са за­тІу­н ихъ гал­к Іи­да.
11 И га­фар ла­г ьа­на, Ада да­в а­мар хъу­ву­на:

– Чи дуст Ла­зар ах­ва­рал фен­ва, Зун ам ах­ва­рай аву­диз физ­ва.

12 Адан тил­м из­ри ла­г ьа­на:

– Я Агъа! Ам ах­ва­риз фен­ва­тІа, сагъ хъже­да.

13 Иса ам кьен­в ай­да­к ай ра­х аз­в ай, амма тил­м из­риз Ам гьа­к Іан

ах­ва­ри­кай ра­хаз­вай­ди хьиз жез­вай. 14 Инал Иса­ди ачух­диз ла­гьа­на:

– Ла­зар кьен­ва. 15 Куьн иман­дал* гъи­дай хьтин са кар аву­н ин
фи­к ир авай­ви­л яй, Зун икьван чІа­вал­д и аниз фен­ва­чир. Зун и
кар­дал шад я. Ги­ла ша чун адан па­тав фин.
16 Кьвет­х вер ла­к Іаб алай ТІу­мая тил­м из­риз ла­г ьа­на:

– Ша чун­ни Му­а л­лим­дихъ га­лаз фин, Адахъ га­лаз са­нал ре­к ьин.
17 Иса Бе­тан­д из атай­ла, Адаз Ла­за­ран ме­й ит кьуд йи­к ъан ви­л ик

кьве­тІе дин­жар­на­вай­д и чир хьа­на. 18  Бе­тан­ди­лай Яру­са­лим­дал

кьван зур сят­д ин рехъ авай. 19  Май­ра­ман ва Мар­та­д ин па­тав
кьен­вай стха­дин баш­сагъ­л угъ­вал гуз гзаф чу­ву­дар атан­вай. 20 Иса
къвез­вай­да­кай ха­бар хьа­йи­ла, Мар­та Адан ви­лик экъечІ­на; Май­
рам кІва­ле амай. 21 Мар­та­д и Иса­д из ла­г ьа­на:
– Я Агъа! Вун ина авай­тІа, зи стха ре­к ьи­да­чир. 22 Амма заз чиз­ва,
ис­я т­да­н и вуч Ву­на Ал­лагь­д и­вай тІа­ла­бай­тІа, гьам Ада Ваз гу­да.
23 – Ви стха­дал чан хкве­да*, – ла­г ьа­на Иса­д и.

24  – Къи­я ­мат­д ин юкъуз* адал чан хкве­дай­д и заз чиз­в а, – ла­

гьа­на Мар­та­ди.
25 – Уьмуьр гуз­в ай­д и­н и, кье­й и­ла чан хкиз­в ай­д и­н и Зун я, – ла­

гьа­на Иса­ди. – Захъ иман ийиз­вай­ди кье­йитІа­ни, адал чан хкве­да.

26 Захъ иман ийиз уьмуьр ту­х уз­в ай­д и са чІа­вуз­н и ре­к ьи­дач. Вун

и кар­дин чІа­лахъ яни?

27  – Эхь, Агъа! – ла­г ьа­на Мар­т а­д и. – Вун Ал­лагь­д ин Хва* я,

Вун и дуьнь­я ­диз ата­на кІан­за­вай Ме­сигь* тир­дахъ зун агъаз­ва.

28 И га­фар ла­г ьа­на, Мар­т а ви­ч ин вах Май­ра­ман па­т ав хъфе­на.

Ада Май­ра­маз чи­не­ба эвер­на, ла­г ьа­на:

– Му­а л­лим ина ава, Ада ваз эвер­за­ва.
29  И га­фар ван хьан­маз­н и Май­рам та­д из къа­рагъ­на, Иса­д ин

па­тав фе­на. 30 Иса хуь­руьз гьахь­на­ва­ч ир, Ам Мар­та­дал гьал­тай

Ягья 11  250

чка­дал ала­май. 31  Май­ра­махъ га­лаз кІва­ле ацукь­на баш­сагъ­

лугъ­вал гуз­вай чу­ву­дар, Май­рам та­д и кваз кІва­л яй экъе­чІу­н из
ки­лиг­на, адан гуь­г ъуь­на гьат­на фе­на. Абу­руз Май­ра­ма, кье­йи
стха дин­жар­на­вай кьве­тІен па­тав фе­на, ишел ийиз­вай хьиз хьа­
най. 32 Май­рам Иса алай чка­дал ата­на. Ам акур­ла, Май­рам Адан
кІва­че­рик ярх хьа­на.
– Я Агъа! – ла­гьа­на ада. – Вун ина авай­тІа, ре­к ьи­да­чир зи стха.
33 Май­рам ва адахъ га­лаз атай чу­ву­дар шехь­з а­в аз акур­ла, Иса­

диз Ви­чиз­н и гьа­й и­фар хьа­на. 34 Ада гъа­ла­ба кваз ха­бар кьу­на:
– Куь­не ам гьи­на эциг­на­ва?
– Фе­на Жув ки­л иг, я Агъа! – жа­ваб га­на абу­ру.
35 Иса­д ик шел акат­на. 36 Гьа­нал чу­вуд­ри ла­г ьа­на:

– Акваз­ва­н и Адаз Ла­зар гьи­к ьван кІан­за­вай­тІа!

37 Амма абу­ру­к ай са бя­зи­бу­ру ла­г ьа­на:

– Ада­вай буьр­к ьуь­бу­рун ви­ле­риз экв хкиз жез­ва, бес Ада­вай

Ла­зар кьи­н и­к ьи­к ай хуьз же­да­ч ир­н и?
38 Иса, гьа­й иф­д и куз, ме­й ит авай кьве­тІин па­т ав ата­на. Кьве­

тІин си­вел къван алай. 39 Иса­д и ла­г ьа­на:

– Ан­лай къван алуд.
Рагь­мет­диз фен­вай­дан ва­ха, Мар­та­д и, Адаз ла­г ьа­на:
– Я Агъа! Адак ни акат­на­ва; ам ина аваз кьуд югъ я.
40 – За ваз ла­г ьа­на­ч ир­н и, иман ийиз­в а­тІа, Ал­лагь­д ин бар­к ал­ла

аква­да? – ла­г ьа­на Иса­д и.

41  Кье­й и­д и авай кьве­тІе­лай къван алуд­на. Иса­д и кьил ви­н из

хкаж­на, ла­г ьа­на:

– Шу­к ур хьуй Ваз, Бу­ба*, Ваз Зи ван ата­на. 42 Зи ван Ваз датІа­на
къве­дай­ди Заз чиз­ва, амма и га­фар За инал алай халкь па­тал лу­
гьуз­вай­бур я. Къуй абур Зун Ву­на ра­к ъур­на­вай­дан чІа­лахъ хьу­рай.
43 И га­фа­ри­лай гуь­г ъуь­н из Ада ван алаз гьа­рай­на:

– Ла­зар, экъечІ анай!

44 Кье­й и­д и анай къе­цел экъечІ­на. Адал гъи­лер­н и кІва­чер ку­

тІун­на­вай ка­фа­нар ала­май, адан чин­н и ягъ­л ух­дал ку­тІун­на­вай.

Анал алай­бу­руз Иса­д и ла­г ьа­на:
– Адан гъи­лер­н и кІва­чер ахъая, ада­вай къе­к ъвез хьу­рай.

Иса­д ин ак­си­на къаст

45 Май­ра­м аз* баш­с агъ­л угъ­в ал гуз атай чу­вуд­риз* Иса­д ин
керемат-ишара акур­ла, гзаф­бур Адахъ ийиз­вай иман­дал* ата­на.
46 Абу­ру­к ай са бя­зи­бур фа­ри­сей­рин* па­тав фе­на, Иса­д и авур­да­к ай
 251 Ягья 12 

абу­руз ахъай­на. 47 Гьа чІа­вуз чІе­х и ха­ха­мар­н и* фа­ри­се­яр Мес­л я­

гьат­диз* кІватІ хьа­на:
– Чна вуч авун ла­зим я? А кас­д и гзаф керемат-ишараяр къа­
лур­за­ва; 48 Ам чна гьакІ тур­тІа, Адахъ ви­ри халкь­ди иман ийи­да,
гьа­н из ки­лиг­на, рим­вий­ри­н и ата­на чи Ал­лагь­дин КІвал* бар­
батІ­да ва чи халкь терг­да.
49 Абу­ру­к ай гьа йи­суз кьи­л ин ха­х ам­д ин ве­зи­фа хи­ве авай Ка­яф

тІвар алай кас­ди ла­г ьа­на:

– Квез са затІ­н и чиз­вач. 50 Би­тав са халкь ре­к ьи­дал­ди, са кас
ре­к ьин хъсан я. Гьа и кар куь кьи­ле гьат­за­вач­н и бес?
51 И га­фар Ка­я­фа­д и ви­ч и ви­че­лай ла­г ьай га­фар ту­ш ир. Ам гьа

йи­суз кьи­лин ха­хам­ви­ле авай­ви­л яй, халкь хи­лас авун па­тал Иса
ре­к ьи­дай­да­кай Ада пай­г ъам­бар­диз* хас са­ягъ­да ла­гьа­най. 52 Амма
Иса тек са чу­вуд халкь па­тал ре­к ьин ла­зим ту­шир. Ада дуьнь­я ­диз
чкІан­вай Ал­лагь­дин ви­ри ве­лед­ри­кай Ви­чин кьи­ни­к ьал­ди са халкь
авун­н и ла­зим тир. 53 Гьа йи­к ъа­лай чу­вуд­рин кьи­ле авай­бу­ру Иса
яна кьин мес­л ят аву­на. 54 ГьакІ хьа­йи­ла Иса мад чу­вуд­риз аква­
дай чкай­риз хъфе­нач, Ам кьу­рум­дин па­тав гвай Иф­ра­им лу­гьу­дай
ше­г ьер­диз фе­на. Ана Ам Ви­чин тил­ми­зар­н и* га­лаз акъваз­на.
55  Чу­вуд­рин Пе­сагь су­в ар* му­к ьва жез­в ай. Яру­са­л им­д из ви­ри

уьл­к ве­дай, Пе­сагь су­ва­ри­лай ви­л ик аву­на кІан­дай ми­х ьи­ви­лер*

авун па­тал, гзаф ин­са­нар атан­вай. 56 Гьа вах­т ун­да чу­ву­дар Иса­
дихъ къе­к ъвез хьа­най. Абу­ру Ал­лагь­д ин КІва­ле са­да са­да­вай
ха­бар кьаз­вай:
– Ваз чиз, Ам Пе­сагь су­ва­рик къве­да­н и?
57 ЧІе­х и ха­х ам­ри­н и фа­ри­сей­ри, чпи­в ай Иса кьаз же­дай­в ал, Ам

авай чка­ди­кай чпиз ха­бар ая ла­г ьа­на ви­ри­даз тагь­к им­най.

Иса Бе­тан хуь­ре

(МатІ. 26:6-13; Мрк. 14:3-9; ЛкІ. 7:37-39)

12  Пе­сагь су­ва­ри­лай* ру­г уд югъ ви­л ик, Иса Бе­тан­диз ата­
1 

на. Ана кье­й и­да­лай кьу­л ухъ ви­чел Ада чан хкай* Ла­за­ра
уьмуьр ту­х уз­вай. 2 Ана Адаз ня­нин суф­ра ахъай­на. Мар­та абу­рун
кьилел-кІвачел эл­к ъвез­вай. Адахъ га­лаз суф­ра­дихъ ацукь­на­вай­
бу­рук Ла­зар­н и квай. 3 Май­ра­ма* атир­д ин ни га­лай ба­г ьа гъе­ри
къа­ч у­на, са гир­ван­к а кьван Иса­д ин кІва­че­ри­вай гуьцІ­на ва ви­
чин чІа­ра­рал­ди Адан кІва­чер михь­на. КІва­ле атир­дин хуш ни
гьат­на. 4 Иса­дин тил­миз­ри­кай* сад тир, ге­ле­жег­да Ам ма­са гу­дай
Ис­ка­ри­я т Ягьу­да* ла­г ьа­на:
Ягья 12  252

– Атир­дин ни га­лай гъе­ри пуд виш ди­нар­дихъ ву­чиз ма­са га­

5 

нач? А пул ке­сиб­риз гуз же­дай эхир! 6 Ибур ада ке­сиб­рихъ рикІ
куз­вай­ви­л яй ваъ, вич угъ­ри тир­ви­л яй ла­гьай га­фар тир: тил­миз­рин
ур­тах пул хуь­дай затІ адав же­дай­д и тир, ада мукьвал-мукьвал а
пу­л у­н и­кай чуь­н уьх­дай.
7 – Май­рам се­к ин­д из тур, – ла­г ьа­на Иса­д и. – А гъе­ри ада Зун

су­ра дин­ж ар­дай югъ па­тал­д и хвен­ва. 8  Ке­си­бар датІа­на квехъ

га­ла, амма Зун – датІа­на же­дач.
9 Чу­вуд­ри­к ай* гзаф­бу­руз Иса Бе­т ан­да авай­да­к ай ха­бар хьа­на.

Гьа­ви­л яй абур, тек са Иса ваъ, гьакІ кье­йи­да­лай кьу­л ухъ Ада чан
хкай Ла­зар­н и акун па­тал, гьа­н из фе­на. 10-11  Иса­дин па­тав атай
гзаф чу­ву­дар, Ла­зар се­беб яз, Иса­дихъ ийиз­вай иман­дал* ата­най.
Гьа­ви­л яй чІе­х и ха­хам­ри* Ла­зар­н и яна ре­к ьин кьетІ­на.

Иса Ме­сигь Яру­са­лим­д из атун

(МатІ. 21:4-9; Мрк. 11:7-10; ЛкІ. 19:35-38)
Гуь­г ъуь­нин юкъуз Яру­са­лим­диз су­ва­рик атай гзаф ин­сан­риз
12 

аниз Иса­н и къвез­ва лу­г ьу­дай ван хьа­на. 13 Абур гъи­ле­ра хур­ма­
дин тар­цин хи­лер аваз Адан ви­л ик экъечІ­на ва гьа­ра­йиз хьа­на:
– Гьа­сан­на! Реб­би­д ин* ТІвар­цІе­лай* Къвез­вай­даз шу­к ур хьу­
рай! Ис­ра­и л­дин* Па­чагь­д из шу­к ур хьу­рай!
14 Иса, же­г ьил лам жа­г ъур­на, гьа­дал акьах­на. И кар Ка­лам­да*

кхьен­вай­вал хьа­на:

15 «Ки­чІе же­мир, Си­гьан­дин* руш Яру­са­лим,

шар­кІунтІ­дал­лаз ин­гье къвез­ва ви Па­чагь!»i

И кар хьа­йи чІа­вуз Адан тил­ми­зар* Ка­лам­да кхьен­вай га­фар

16 

кьи­лиз акъат­за­вай­дан гъа­вур­да акьу­на­ч ир. Амма гуь­г ъуьн­лай,

Иса­дал бар­кал­ла* атай­да­лай кьу­л ухъ, Ка­лам­да кхьен­вай га­фар
кьи­лиз акъа­тай­д и абу­руз чир хьа­на.
17 Ана Иса­д и Ла­з а­рал чан хкай­в ал* акур ин­са­нар авай. Абу­ру

Ла­зар Иса­дин эвер­дал кьве­тІяй эх­к ъе­чІай­да­кай ви­ри­бу­руз суьгь­

бет­на. 18 Иса­ди авур керемат-ишарадин кар­ди­кай ха­бар хьайи­ви­ляй
халкь Адан ви­лик экъечІ­на. 19 Фа­ри­сей­ри* чпи чпик лу­гьуз хьа­на:
– Акваз­ва­ни, кве­вай Адаз са затІ­ни ийиз жез­вач. Дуьнья ви­ри
Гьа­дан гуь­г ъуь­на гьат­на­ва.

i 12:15 Зе­ке­ри 9:9.

 253 Ягья 12 

Иса чу­ву­дар ту­шир­бу­рухъ га­лаз ра­х ун

20 Икрам ийиз су­ва­риз атан­вай­бу­рун ара­да чу­ву­дар* ту­ш ир­бу­
ру­к ай­н и са кьа­дар авай. 21  Абу­ру, Га­ли­лей­да* авай Бет­са­и д­дай
тир Фи­ли­пІан па­тав ата­на, адаз ла­г ьа­най:
– Агъа! Чаз Иса акваз кІан­за­ва.
22 Фи­л и­п Іа, фе­на и га­фар Эн­д и­р е­яз ла­г ьа­на, Эн­д и­р е­я ­н и Фи­

ли­пІа фе­на Иса­д из хълагь­на. 23 Иса­ди жа­ваб яз ла­г ьа­на:

– Ин­сан­дин Хцел* бар­кал­ла* къве­дай вахт атан­ва. 24 За квез лап
ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: къуь­л уьн твар чи­лел ават­на пуч та­х ьай­тІа, ам
твар яз амукь­да, амма ам чи­лел ават­на терг хьа­йи­тІа, ада­лай гзаф
тва­рар ара­диз къве­да. 25 Жу­ван чан кІан­дай­ди чан­ди­кай магь­рум
же­да, и дуьнь­я ­да жу­ван чан та­к Іан­да ви­чин чан эбе­д и уьмуьр*
па­тал хуь­да. 26  Ни Заз къул­л угъ­за­ва­тІа, гьам Зи гуь­г ъуь­на аваз
атун ла­зим я. Зун гьи­на хьа­й и­тІа, Зи къул­л угъ­за­вай­д и­н и гьа­
на хьун ла­зим я. Ни Заз къул­л угъ авур­тІа, Зи Бу­ба­д и­н и* гьа­даз
хатур-гьуьрмет ийи­да.
27 Зи ри­к Іи рикІ нез­в а; За гьикІ лу­г ьун: «Бу­ба, Зи кьи­лел къве­

дай­да­к ай Зун хуьх». Зун гьа и кар па­тал­д и атан­ва. 28  Бу­ба, Ви
бар­кал­ла къа­л у­ра!
Гьа чІа­вуз ца­ва­ри­лай ван ата­на:
– За квез Зи бар­кал­ла къа­л ур­най ва мад­н и къа­л ур­да.
29 И ван хьа­й и инал алай халкь­д и ла­г ьа­на:

– Ибур ца­вун къу­к ъру­мар я.

Муь­к уь­бу­ру ла­г ьа­на:
– Адахъ га­лаз ма­ла­ик* ра­ха­на.
30 Адан гьа­к ъин­дай Иса­д и ла­г ьа­на:

– Ца­ва­ри­лай а ван Зун па­тал ваъ, куьн па­тал атан­вай­д и я.

31 Ги­ла и дуьнь­я ­д ин ду­в ан ийи­дай вахт хьан­в а; и дуьнь­я ­дал агъа­

вал­за­вай бег гила-мад чу­к ур­да. 32  Зун чи­ле­лай хкаж авур­ла, За
ви­ри Жу­вал желб ийи­да. 33 И га­фар лу­гьу­нал­ди Ада Вич гьи­х ь­тин
ажал­дал­ди ре­к ьи­да­тІа къа­л ур­за­вай.
34 Халкь­д и Адаз ла­г ьа­на:

– Чаз Къа­н ун­дай* чиз­ва хьи, Ме­сигь* атай­ла, ам эбе­д и яз чи

па­тав гу­м укь­да. Амма Ву­на Ин­сан­дин Хва ца­вуз хкаж хъже­да
лу­г ьуз­ва. А Ин­сан­д ин Хва Вич вуж я?
35 – Са тІи­м ил вах­т ун­да квехъ га­лаз Экв амукь­да, – жа­в аб га­на

Иса­ди. – Экв амай кьван гагь­да куьн, ми­чІе­ра гьат ти­йи­дай­вал,

куь рехъ­д и алад. Ми­чІе­рай физ­вай­даз вич гьи­н из физ­ва­тІа чир
Ягья 12  254

же­дач. 36  Кве­к ай Экуь­н ин ве­ле­дар хьун па­тал Экв квехъ га­лаз
амай кьван гагь­да Экуь­н ихъ иман* ая.
И га­фар ла­г ьа­на куь­тягь хьа­й и­ла, Иса абу­ру­к ай къа­к ъат­на
чуь­н уьх хьа­на.

Чу­вуд­ри иман та­вун

37  Иса­ди ин­сан­рин ви­лик икьван керемат-ишараяр аву­на­тІа­ни,
абу­ру Адахъ иман* ийиз­ва­ч ир. 38 Гьа икІ Яшай пай­г ъам­бар­дин*
га­фар кьи­лиз акъат­най. А га­фар ихь­т ин­бур я: «Я Реб­би*, чна ла­
гьай га­фа­рин вуж чІа­лахъ хьа­най кьван? Реб­би­дин къу­ват низ
аку­най кьван?»i 39 Ви­ч ин ктаб­да ма­са чка­дал Яшая ин­сан­ри­вай
ву­чиз иман ийиз жез­вач­тІа мад ла­г ьа­най: 40  «Ада абу­рун ви­лер
буьр­к ьуь, ри­к Іер­н и кІе­ви аву­на. Ада и кар, абу­руз ви­ле­рал­д и
затІ­н и так­у н па­тал ва ри­к Іе­рал­д и затІ­н и кьа­тІун та­вун па­тал,
аву­на. Гьа­ви­л яй абу­ру­вай Ал­лагь­д ихъ эл­к ъве­на чеб са­г ъар хъия
лу­г ьуз жез­вач»ii. 41 Ибур Яшая Иса­дин бар­кал­ла* гьи­х ь­т ин­ди же­
да­тІа аян тир­ви­л яй ла­г ьай га­фар тир.
42 Гьа­к им­рикай­н и гзаф­бур Иса­д ихъ ийиз­в ай иман­дал ата­най,

амма чеб фа­ри­сей­ри* си­на­г уг­дай* чу­к у­риз ки­чІе­ла, абу­ру а кар
ачух­диз хи­ве кьаз­ва­ч ир. 43  Абу­руз чпин та­риф Ал­лагь­ди ийиз­
вай­да­лай гзаф ин­сан­ри аву­на кІан­за­вай.

Иса­д и ийи­дай ду­ван­д и­кай

44 Иса­ди ван алаз ла­г ьа­на:
– Захъ иман* ийиз­вай­да тек са Захъ ваъ, гьакІ­н и Зун Ра­к ъур­
на­вай­дахъ иман ийиз­ва. 45 Зун акваз­вай­даз Зун Ра­к ъур­на­вай­ди­ни
акваз­ва. 46 Захъ иман авур­бур ми­чІе амукь та­вун па­тал, Зун Экв
яз дуьнь­я ­диз ата­на. 47 Зи га­фар ван хьа­й и, амма За ла­г ьай­вал та­
вур­бу­рун ду­ван За ийи­дач. Зун дуьнь­я ­дин ду­ван ийиз ваъ, дуьнья
хи­ла­сиз атан­вай­д и я. 48 Зун негь ийиз­вай­даз ва Зи га­фар кьа­бул
ти­й из­вай­даз ду­ван­бег ава, Зи га­фа­ри адан ду­ван Къи­я ­мат­д ин
юкъуз* ийи­да. 49 Зи га­фар За Жу­ва Жу­ва­кай туь­к Іуьр­на лу­г ьуз­
вай­бур туш. Вуч ва гьикІ ла­г ьа­на кІан­да­тІа, Зун ра­к ъур­на­вай Зи
Бу­ба­ди* Заз тагь­к им­на­ва. 50  Адан тагь­к им­ди эбе­ди уьмуьр­дал*
гъи­дай­д и Заз чиз­ва. Гьа икІ, Заз Бу­ба­д и вуч ла­г ьа­на­тІа, За­н и
гьам лу­г ьун хъи­й из­ва.

i 12:38 Яшай 53:1.

ii 12:40 Яшай 6:10.
 255 Ягья 13 

Тил­миз­рин кІва­чер чуь­х уьн

13  Пе­сагь су­ва­рин* вахт му­к ьва жез­вай. Иса­диз Вич и дуьнь­
1 

я­дай Бу­ба­д ин* па­тав хъфи­дай вахт атан­вай­д и чиз­вай. И

дуьнь­я ­да Ви­ч ихъ га­лаз са­нал хьа­й и­бур Ви­ч из гьи­к ьван па­ра
кІан ятІа, Ада эхир­дал­д и къа­л ур­на. 2  Ви­ри ня­н ин суф­ра­д ихъ
ацукь­на­вай. Иса­д из ха­и н­вал аву­н ин фи­к ир иб­лис­д и* Ис­к а­ри­я т
Си­м у­нан хва Ягьу­дан* ри­к Іе тун­вай. 3  Иса­д из Вич Ал­лагь­д ин
па­та­вай атан­вай­ди ва Ал­лагь­дин па­тав хъфи­дай­ди чиз­вай. ГьакІ­
ни Адаз Ал­лагь­д и ви­ри Ви­ч ин их­т и­я р­да тун­вай­д и­н и чиз­вай.
4 Ам суф­ра­д и­х ъай къа­рагъ­на, Ада ви­не­лай алукІ­на­в ай пар­т а­лар

хтІун­на, юкьва дас­мал ту­на. 5 Ах­па Ада ли­ген­да яд ца­на, Ви­ч ин

тил­м из­рин* кІва­чер чуь­х уьз, юкьва авай дас­мал­дал­д и ми­х ьи
ийиз эгечІ­на. 6 Гьа икІ ну­бат Симун-Петрудал агакь­на.
– Я Агъа!  – ла­г ьа­на Иса­д из Пет­ру­д и. – Ваз ри­к Іи­вай­н и зи
кІва­чер чуь­х уьз кІан­за­ва­н и?
7 – За ийиз­в ай кар­д ин гъа­вур­да вун ис­я т­да ваъ, адан гъа­вур­да

вун геж акьа­да, – жа­ваб га­на Иса­д и.

8 – Ву­на зи кІва­чер гьич са чІа­вуз­н и чуь­х уьз та­х ьуй, – ла­г ьа­на

Пет­ру­ди.
– За абур чуь­х уьн та­вурт­Іа, вун Заз та­л укь же­дач, – ла­г ьа­на
Иса­ди.
9 – Я Агъа! – ла­г ьа­на Симун-Петруди. – АкІ ятІа, са кІва­чер

ваъ, гъи­лер­н и, кьил­н и чуь­х уьх.

10 – Ви­ри бе­ден чуь­х вен­в ай­да тек са кІва­чер чуь­х уьн ла­зим я, –

ла­г ьа­на Иса­ди, – ву­ч из ла­г ьай­тІа адан бе­ден ми­х ьи* я; куь­н ­н и
ми­х ьи я, амма ви­ри – ваъ.
11  Вич ни ма­са гу­да­тІа Адаз чиз­в ай, гьакІ хьа­й и­ла Ада «Куьн

ви­ри ми­х ьи туш» ла­гьа­най. 12 Тил­миз­рин кІва­чер чуь­х ве­на, Ви­чин

пе­кер ах­л у­к Іай­ла, Ада хта­на суф­ра­дихъ ацукь­на, абу­руз ла­г ьа­на:
– За авур­дан гъа­вур­да куьн гьат­на­н и? 13 Куь­не Заз «Я Агъа»,
«Му­а л­л им» лу­г ьуз­ва. ГьакІ лу­г ьу­нал куьн гьахъ я, Зун куь­не
лу­г ьуз­в ай­д и я. 14  За, куь Му­а л­л им­д и ва Агъа­д и, куь кІва­чер
чуьхве­натІа, куь­не­н и са­да са­дан кІва­чер чуь­х уьн ла­зим я: 15  За
квез чеш­не къа­л ур­на­ва, За квез авур­вал куь­не­н и ая. 16  За квез
лап ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: нуь­кер ви­ч ин иеси­д и­лай ар­т ух туш, ил­
чи­н и* вич ра­к ъу­рай­да­лай ар­т ух туш. 17  Ги­ла квез и кар чиз­ва,
куь­не гьакІ ийиз хьа­й и­тІа, куьн бах­та­вар* же­да. 18  Зун кве­к ай
ви­ри­да­кай ра­хаз­вач. За хкя­на­вай­бур Заз чиз­ва­тІа­н и, Ка­лам­да*
Ягья 13  256

кхьен­вай ихь­тин га­фар­ни кьи­лиз акъа­т ун ла­зим я: «Захъ га­лаз фу

тІуьр­ди Заз ак­си хьа­на»i. 19 И кІва­ла­хар кьи­ле фи­дай чІа­вуз куь­не
Зун гьа­к ъи­к ъат­да Вуж ятІа Гьам Тир­дан чІа­лахъ хьун па­тал, За
квез и га­фар ис­я т­да ви­л и­к а­маз лу­г ьуз­ва. 20 За квез лап ри­к Іи­вай
лу­г ьуз­ва: За ра­к ъу­рай кас кьа­бул­дай­да Зун­н и кьа­бул­да ва Зун
кьа­бул­дай кас­ди Зун Ра­к ъу­рай­д и­н и кьа­бул­да.

Ягьу­да Иса ма­са гун

21 Ах­па Иса­ди чІе­х и гъа­ла­ба кваз ла­г ьа­на:
– За квез лап ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: кве­к ай са­да Зун ха­ин­ви­лел­
ди ма­са гу­да.
22  Ам ни­к ай ра­х аз­ва­тІа ти­й и­ж из, Адан тил­м и­зар* сад са­даз
ки­л и­г из амукь­на. 23  Иса­д ин рикІ алай са тил­м из Адав агат­на
ацукь­на­вай. 24  Симун-Петруди адаз, Иса­д и­вай ха­и н вуж ятІа
чи­рун па­тал, иша­ра* аву­на. 25 Ада, Иса­д ихъ ал­г ъа­наii, «Ам вуж
хьуй, я Агъа?» ла­г ьа­на Ада­вай жу­зу­на.
26 – Ам, ку­ру­на авай хуь­р ек­д ик фан кІус кя­на За низ га­й и­тІа,

гьам я, – жа­ваб га­на Иса­д и.

КІус кя­на, Ада ам Ис­к а­ри­я т Си­м у­нан хва Ягьу­дав* ву­га­на.
27 Фан а кІус къа­ч ур­да­лай кьу­л ухъ, Ягьу­дак гьа­сят­да иб­л ис* акат­

на. Гьа чІа­вуз Иса­д и ла­г ьа­на:

– Ву­на ийи­дай кар фа­да­маз ая.
28  И га­
фар Иса­д и адаз ву­ч из ла­г ьа­на­тІа, ацукь­на­вай­бу­ру­к ай
кас­н и гъа­вур­да гьат­нач. 29 Абу­руз Ягьу­дав чпин ур­тах пул хьу­н из
ки­лиг­на, Иса­ди адаз су­ва­риз чпиз ге­рек за­тІар къа­ч у, я та­х ьай­тІа
ке­сиб­риз затІ-матІ це ла­гьай­ди хьиз хьа­на. 30 Ам фан кІус къа­ч у­на
гьа­сят­да кІва­л яй экъечІ­на. Йиф тир.

Иса­д ин цІи­йи тагь­к им

Ягьуд* экъе­чІай­ла, Иса­д и ла­г ьа­на:
31 

– Ин­сан­дин Хци* Ви­чин бар­кал­ла* къа­л ур­дай вахт алукь­на­ва.

Гьа идал­ди Ал­лагь­д и Ви­ч ин бар­к ал­ла­н и къа­л ур­да. 32 Ин­сан­дин
Хци Ал­лагь­дин бар­к ал­ла къа­л ур­за­ва, Ал­лагь­ди­н и Ви­чин бар­
кал­ла Ин­сан­дин Хциз ба­г ъиш­да. И кар лап му­к ьва­ра же­да.
33 Чан ба­ла­я р! Квехъ га­лаз Зун яр­г ъал­д и амукь­дач: Куьн Захъ

къе­к ъвез же­да. За ви­лик­дай чу­вуд­рин* кьи­ле авай­бу­руз ла­гьа­най:

i 13:18 За­бур 40:10.

ii 13:25 Ал­г ъун – юкь агъу­зун.
 257 Ягья 14 

«Зун физ­вай чка­д из кве­вай къвез же­дач». Гьа и га­фар ги­ла За

квез­н и лу­г ьуз­ва. 34 За квез цІи­й и тагь­к им ийиз­ва: са­даз сад кІан
хьухь. Заз куьн гьикІ кІан­дай­тІа, квез­н и куьн гьакІ кІан хьун
ла­зим я. 35 Квез са­даз сад кІан хьа­й и­ла, гьар са кас­диз куьн Зи
тил­ми­зар* тир­ди чир же­да.

Пет­ру­д и кьил къа­к ъу­д у­ни­кай

(МатІ. 26:33-34; Мрк. 14:29-30; ЛкІ. 22:33-34)
Симун-Петруди Иса­д из ла­г ьа­на:
36 

– Я Агъа! Вун гьи­н из физ­ва?

– Зун гьи­н из физ­ва­тІа, ва­вай Захъ га­лаз ис­я т­да къвез же­дач,
амма ах­па Зи гуь­г ъуь­на аваз вун­н и къве­да, – жа­ваб га­на Иса­ди.
37 – Я Агъа! – ха­бар кьу­на Пет­ру­д и. – Ву­ч из за­в ай Вахъ га­лаз

ис­я т­да къвез же­дач? Вун па­тал за зи чан­н и гу­да.

38  – Ву­на Зун па­т ал чан гу­да лу­г ьуз­в а­н и? – жа­в аб га­на Иса­

ди.  – За ваз лап ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: кІек­ре гьа­рай­дал­д и ву­на
пуд­ра За­кай кьил къа­к ъуд­да.

Иса­д и ин­са­нар Ал­лагь­д ин па­тав гъун

14  Иса­ди ла­г ьа­на:

1 

– Куь­не ри­кІи рикІ не­мир. Ал­лагь­дихъ иман* ая, Захъ­ни

иман ая. 2 Зи Бу­ба­д ин* кІва­ле­ра гзаф ута­г ъар ава. Ава­чир­тІа, За
квез лу­г ьу­дай­н и: Зун квез чка­яр гьа­зу­риз физ­ва? 3  Фе­на чка­яр
гьа­зу­рай­ла, куь­н ­н и Зун авай чка­да хьун па­тал, За хта­на куь­н ­н и
ху­тах­да. 4 Зун физ­вай чка­д ин рехъ квез чи­да.
5 ТІу­мая ла­г ьа­на:

– Я Агъа! Вун гьи­н из физ­ва­тІа, чаз чиз­вач. Чаз рехъ гьикІ чир
хьу­рай?
6 Иса­д и ла­г ьа­на:

– Рехъ­н и Гьа­к ъи­к ъат­н и Уьмуьр­н и – Зун я; Зун ара­да ава­чиз
Бу­ба­дин па­тав са­да­вай­н и физ же­дач. 7 Квез Зун чир хьа­най­тІа,
квез Зи Бу­ба­н и чир же­дай. Къед­лай кьу­л ухъ квез Ам чиз­ва ва
квез Ам аку­най.
8 – Я Агъа! – ла­г ьа­на Фи­л и­п Іа. – Ву­на чаз Бу­ба къа­л у­ра, чаз

Ам акун бес же­да.

9 – Зун квехъ га­лаз икьван вахт хьан­в а­тІа­н и, ваз Зун чир хьа­

нач­ни, Фи­липІ? – ла­г ьа­на Иса­ди. – Зун акур­даз Бу­ба­ни акун­ва;

ида­лай гуь­г ъуь­н из «Ву­на Чаз Бу­ба къа­л у­ра» лу­г ьу­дай га­фар вуч
ла­г ьай чІал я? 10  Зун Бу­ба­да, Бу­ба­н и За авай­дахъ вун чІа­лахъ
Ягья 14  258

жез­вач­н и? Квез лу­г ьуз­вай га­фар За Жу­ва Жу­ва­к ай туь­к Іуьр­на

лу­г ьуз­вай­бур туш. Зун­н и Вич сад хьан­вай Бу­ба я Ви­ч ин крар
ийиз­вай­ди. 11  Бу­ба За ава, Зун Бу­ба­да ава лу­г ьу­дай зи га­фа­рин
чІа­лахъ хьухь. Куьн зи га­фа­рин чІа­лахъ жез­вач­тІа, гьич та­х ьай­тІа
За ийиз­вай кра­ри­х ъ хьа­й и­тІа­н и агъугъ.
12 За квез лап ри­к Іи­в ай лу­г ьуз­в а: Зун Зи Бу­ба­д ин па­т ав хъфиз­

ва, гьа­ви­л яй Захъ иман ийиз­вай­да За вуч авур­тІа гьам ийи­да,

гьат­та За авур­да­лай ар­т ух­н и ийи­да. 13 Куь­не Заз Зи ТІвар­цІе­лай*
ая ла­г ьай вуч хьа­й и­тІа­н и За ийи­да. Гьа икІ Хци Бу­ба­дин бар­
кал­ла* къа­л ур­да. 14 Зи ТІвар кьу­на куь­не вуч тІа­ла­бай­тІа, За гьам
кьи­лиз акъуд­да.

Пак Руьгь хи­ве кьун

15  Квез Зун кІан ятІа, куь­не Зи тагь­к и­мар кьи­лиз акъуд­да. 16 За
Бу­ба­диз* ми­нет­да, Ада­ни квез цІи­йи Не­си­г ьат­дар гу­да. Ам да­им
квехъ га­лаз амукь­да. 17 А Не­си­г ьат­дар Гьа­к ъи­к ъат­дин Руьгь* я.
Дуьнь­я ­диз Ам аку­нач ва чи­дач, гьа­ви­л яй дуьнь­я ­ди­вай Ам кьа­
бу­лиз­н и же­дач. Квез Ам чиз­ва, ву­ч из ла­г ьай­тІа Ам квехъ га­лаз
амукь­за­ва ва Ам квек кваз же­да. 18 За куьн етим­ви­ле та­дач, Зун
эл­к ъве­на куь па­тав хкве­да. 19 Са кьа­дар вах­т ун­ди­лай Зун дуьнь­
я­диз ахква­дач, амма квез Зун ахква­да, ву­чиз ла­г ьай­тІа Зал чан
ала, квел­н и чан ала. 20 Гьа юкъуз квез чир же­да: Зун Зи Бу­ба­да,
куьн За, Зун­н и кве ава. 21 Низ Зун кІан­за­ва­тІа, ада Зи тагь­к и­мар
кьи­лиз акъуд­да. Зун кІан­дай­д и Зи Бу­ба­д из­н и кІан же­да. Заз­н и
кІан же­да ва За Жув адаз ачу­хар­да.
22 Ис­к а­ри­я т ту­ш ир Ягьу­да* Ада­в ай ха­бар кьу­на:

– Я Агъа! Ву­чиз Ваз Вун дуьнь­я ­д из ваъ, тек са чаз къа­л у­риз
кІан­за­ва? Бес Вун ви­ри дуьнь­я ­д ин ви­л ик атун ла­зим туш­н и?
23 – Низ Зун кІан­да­тІа, гьа­да Зи гаф кьи­л из акъуд­да, – жа­в аб

га­на Иса­д и. – Зи Бу­ба­д из­н и гьам кІан же­да; гьа чІа­вуз Чун а
кас­дин па­тав къве­да ва адахъ га­лаз амукь­да. 24 Зун кІан ти­йиз­
вай­да За ла­г ьай­вал ийиз­вач. За квез лу­г ьуз­вай га­фар Зи­бур ваъ,
Зун ра­к ъур­на­вай Зи Бу­ба­д ин­бур я. 25 Ибур За квез Зун куь ара­да
амаз лу­г ьуз­вай­ди я. 26 Зи ТІвар­цІе­лай* Бу­ба­ди куь па­тав ра­к ъур­
дай Не­си­гьат­дар­ди, яни Пак Руьгь­ди*, ла­гьай­тІа, квез ви­ри чир­да
ва За квез ла­г ьай­бур ви­ри куь ри­к Іел хки­да. 27 За квез се­к ин­вал
таз­ва, Зи се­к ин­вал гуз­ва За квез. И дуьнь­я ­ди та­г у­дай хьтин са­
ягъ­да гуз­ва. Ри­к Іик кьа­м ир! Ки­чІе же­м ир! 28  За ла­г ьай­д и квез
ван хьа­на­н и? Зун куь па­та­вай хъфиз­ва, ва мад эл­к ъве­на хкве­да.
 259 Ягья 15 

Зи Бу­ба За­лай ар­т ух я, гьа­ви­л яй квез Зун кІан­дай­тІа, Зун Бу­ба­

дин па­тав хъфиз­ва ла­г ьай га­фу­н и куьн ша­дар­дай. 29 И кар ара­
дал атай­ла куь­не иман* авун па­тал, За квез ви­ли­ка­маз лу­г ьуз­ва.
30 Ина квехъ га­лаз их­т и­ла­т ар ийи­дай вахт Захъ амач, и дуьнь­я ­дал

агъа­вал­за­вай бег Заз ак­си яз экъечІ­за­ва. Адаз Зал агъа­вал­дай са

их­т и­яр­ни авач. 31 Амма дуьнь­я ­диз Заз Зи Бу­ба кІан­за­вай­ди ва Зи
Бу­ба­ди Зал тап­ш у­ругъ авун­вай крар ийиз­вай­ди чир хьун ла­зим
я. Къа­рагъ, чун ин­лай хъфин.

Иса – ци­пицІ ЧІе­ре

15  Ци­пицІ­дин ха­ли­сан ЧІе­ре – Зун я, Зи Бу­ба­ни* ци­пицІ­бан

1 

я. 2 Май­ва­яр те­г ъи­дай Зи гьар са хел Ада атІуз­ва, май­ва­яр

гъи­дай гьар са хел, амай­да­лай­н и гзаф май­ва­яр гъу­рай лу­г ьуз,
Ада михь­за­ва. 3 Зи га­фа­риз яб га­на куьн ми­х ьи* хьан­ва. 4 Куьн За
хьухь, Зун­н и кве же­да. ЧІе­ре­д и­к ай атІай хи­ле­вай гьикІ май­ва­яр
гъиз же­дач­тІа, гьакІ кве­вай­н и За­к ай ча­раз май­ва­яр гъиз же­дач.
5 Зун ЧІе­р е я, куьн – хи­лер. Вуж За ава­тІа ва Зун не ава­тІа, гьа­да

бул май­ва­яр­н и гъи­да, амма Зун га­ла­ч из кве­лай затІ­н и алакь­дач.

6 Вуж За амукь­дач­тІа, гьам га­дар­на­в ай хел хьиз же­да, ам кьу­ра­да,

ахь­тин хи­лер кІватІ­на цІуз ве­гьи­да, абур ку­да. 7 Куьн За аму­к ьай­
тІа, Зи га­фар­ни кве хьа­йи­тІа, гьа чІа­вуз квез вуч кІан хьа­йи­тІа­ни,
тІа­лаб ая, квез гу­да. 8  Зи тил­м и­зар* яз куь­не бул май­ва­яр гъиз
же­да, гьа­дал­ди Зи Бу­ба­д и Ви­ч ин бар­к ал­ла* къа­л ур­да.
9  Зун Бу­ба­д из кІан хьа­й и­в ал, Заз­н и куьн гьакІ кІан хьан­в а.

Зи кІа­н и­ви­ле аваз уьмуьр твах. 10 За Зи Бу­ба­дин тагь­к им­риз яб

гуз, Зи Бу­ба­дин кІа­н и­ви­ле аваз гьикІ уьмуьр ту­х уз­ва­тІа, гьакІ
куь­не­н и, Зи тагь­к им­риз яб га­й и­тІа, Зи кІа­н и­ви­ле аваз уьмуьр
ту­х у­да. 11 За и га­фар Зи шад­вал квехъ га­лаз хьун ва куь шад­вал
ацІай­ди хьун па­та­лай ла­г ьан­вай­д и я. 12 За квез ихь­т ин тагь­к им
ийиз­в а: Зун квез кІан­з а­в ай­в ал, гьакІ квез­н и са­даз сад кІан
хьухь. 13 Ви­ри­да­лай­ни чІе­х и кІа­ни­вал – жу­ван дус­тар па­тал чан
гун я. 14 За лу­г ьуз­вай га­фар куь­не кьи­л из акъуд­за­ва­тІа, куьн Зи
дус­тар я. 15  ЛукІ­раз ви­ч ин агъа­д и вуч­за­ва­тІа чир же­дач. За жу­
ван Бу­ба­ди­вай ван хьа­й и кьван ви­ри квез чир­на. Гьа­ви­л яй мад
За квез лу­к Іар лу­г ьуз­мач. Куьн Зи дус­тар я. 16 Зун куь­не хкя­нач,
куь­не ийи­дай кра­рин май­ва­яр ки­тІи­дай­бур та­х ьун па­тал, куьн
хкя­г ъай­ди Зун я. Куь­не Зи Бу­ба­д и­вай Зи ТІвар­цІе­лай* вуч тІа­
ла­бай­тІа­н и, гьам Ада квез гу­да. 17 Ин­г ье квез Зи тагь­к им: са­даз
сад кІан хьухь.
Ягья 16  260

Дуьнь­я ­д из Иса­ни тил­ми­зар та­кІан хьун

Дуьнь­я ­диз куьн та­к Іан ятІа, ри­к Іел хуьх, адаз Зун кве­лай­н и
18 

ви­лик та­к Іан тир. 19 Куьн и дуьнь­я ­д и­к ай тиртІа, дуьнь­я ­диз куьн
ви­ч ин­бур хьиз кІан же­дай. Амма куьн и дуьнь­я ­д и­к ай туш; И
дуьнь­я ­дай За куьн хкя­г ъай­ви­л яй дуьнь­я ­диз куьн та­к Іан я. 20 За
квез «Нуь­кер ви­ч ин иеси­д и­лай ар­т ух туш» ла­г ьай гаф ри­к Іел
хкваш. Зун ху­рук ку­т ун­ва­тІа, куь­н­ни ху­рук ку­та­да; дуьнь­я ­ди Зи
гаф кьи­лиз акъуд­за­вай­тІа, ада куь гаф­ни кьи­лиз акъуд­дай. 21 Ин­
сан­риз Зун Ра­к ъур­на­вай­д и те­ч из­вай­ви­л яй, Зун се­беб яз абу­ру
куьн ху­рук ку­т ун­ва. 22 За ата­на Зи га­фар абу­руз ла­г ьа­на­чир­тІа,
абу­рук гу­нагь* тах­сир же­да­ч ир. Амма ги­ла абу­рухъ чеб гьа­х ъар­
дай са де­лил­н и авач. 23 Низ Зун та­к Іан ятІа, гьа­даз Зи Бу­ба­н и*
та­кІан я. 24 За­лай гъей­ри, са­да­вай­ни те­же­дай крар За абу­рун ара­да
та­ву­най­тІа, абу­рук гу­нагь же­да­ч ир. Амма абу­руз За авур кьван
крар ви­ри аку­на­тІа­н и, абу­руз Зун­н и Зи Бу­ба та­к Іан я. 25  Гьа и
са­я гъ­да абу­рун Къа­н ун­да* кхьен­вай «Зун се­беб ава­ч из та­к Іан
хьа­на»i лу­г ьу­дай га­фар кьи­л из акъат­на. 26  За Бу­ба­д ин па­та­вай
квез Не­си­г ьат­дар ра­к ъур­да. Ам – Гьа­к ъи­к ъат­дин Руьгь* – Бу­ба­
дин па­та­вай куь па­тав къве­да ва Зи гьа­к ъин­дай квез ша­г ьид­вал
ийи­да. 27 Куь­не­н и За­к ай ша­г ьид­вал ийи­да: куьн Захъ га­лаз лап
гьа сиф­те йи­к ъа­лай хьа­й и­бур я.

16  За квез ибур, куь­не жу­ван иман* ква­дар та­вун па­тал,

1 

ла­г ьай­бур я.
2  Си­на­г уг­дай* куьн чу­к ур­да; гьат­та ахь­т ин вахт къве­да хьи,
куьн яна кье­й и ин­сан­ри чпи Ал­лагь­д из хуш же­дай кар аву­на
ла­г ьа­на фи­к ир­да.
3 Я Зи Бу­ба, я Зун чин ти­й и­дай­ви­л яй абу­ру гьакІ ийи­да.

4 Амма ида­к ай За квез ави­л яй ахъай­на хьи, а йи­к ъар атай­ла, За

ла­г ьай­бур куь­не ри­к Іел хкун ла­зим же­да. Сиф­те­ди­лай За квез и
га­фар ла­г ьа­на­чир, ву­ч из ла­г ьай­тІа Зун Жув квехъ га­лай.

Пак Руьгь­д ин крар

Ги­ла Зун Жув Ра­к ъу­рай­дан па­тав хъфиз­ва. Кве­к ай са­да­н и
5 

«Вун гьи­н из хъфиз­ва?» ла­г ьа­на, За­вай ха­бар кьаз­вач. 6  Ви­ри и

кра­ри­кай За квез ахъай­на лу­гьуз куь ри­кІер ха­жа­лат­див ацІан­ва.

i 15:25 За­бур 34:19; 68:5.

 261 Ягья 16 

Амма За квез авай­вал лу­г ьуз­ва: Зун хъфей­тІа, квез хъсан же­да,
7 

Зун хъфин та­вурт­Іа, Не­си­гьат­дар куь па­тав къве­дач. Зун хъфей­ла,

За Ам куь па­тав ра­к ъур­да. 8 Ам атай­ла, дуьнь­я ­ди гу­нагь­ди­кай*,
гьахъ-михьивиликай* ва ду­ван­д и­к ай ийиз­вай дуьз ту­ш ир фи­
ки­рар Ада ви­нел акъуд­да. 9  Ада Захъ иман* та­ву­н ин гу­нагь­н и
ин­сан­риз къа­л ур­да. 10  Зун Зи Бу­ба­д ин* па­тав хъфи­да ва квез
Зун мад ахква­дач. И кар­ди ин­сан­риз гьахъ-михьивал чир­да. 11 И
дуьнь­я ­дал агъа­вал­за­вай бег­д ин ду­ван авун­ва. И кар­ди ин­сан­
риз ду­ван вуч ятІа чир­да. 12 Захъ квез лу­г ьу­дай гзаф га­фар ама,
амма куьн па­тал абур кьа­дар­ди­лай ар­т ух же­да. 13 Гьа­к ъи­к ъат­дин
Руьгь* атай­ла, Ада куьн гьа­к ъи­к ъи ре­к ьяй ту­х у­да. Ада лу­г ьу­дай
га­фар Ви­чи Ви­чи­к ай туь­к Іуьр­на лу­г ьуз­вай­бур же­дач, Ада квез
Ви­чиз ван жез­вай га­фар лу­г ьу­да, ин­лай кьу­л ухъ же­дай кра­ри­
кай­н и Ада квез ха­бар ийи­да. 14  Ада квез гу­дай ха­ба­рар За­вай
къа­ч ур­бур же­да. Гьа са­я гъ­да Ада Зи бар­кал­ла* къа­л у­риз же­да.
15 Бу­ба­д ихъ вуч ава­тІа, Захъ авай­д и­н и гьам я. Гьа­ви­л яй За квез

ла­г ьа­най: Ада квез гу­дай ха­ба­рар За­вай къа­ч ур­бур же­да. 16  Са
тІи­мил чІа­ва­лай квез Зун ахква­дач, ах­па са куь­руь вах­т ун­ди­лай
квез Зун мад ахква­да.

Паш­ман­вал шад­ви­лиз эл­к ъуьн

Инал Иса­дин тил­м из­ри­к ай* са бя­зи­бу­ру чпи чпиз ла­г ьа­на:
17 

– Ада лу­г ьуз­ва: «Са тІи­м ил вах­т ун­д и­лай квез Зун ахква­дач,
ах­па са куь­руь вах­т ун­д и­лай квез Зун мад ахква­да» ва «Зун Бу­
ба­дин* па­тав физ­ва». Им вуч ла­г ьай чІал я?
18 Абу­ру мад ла­г ьа­на:

– «Са тІи­мил вахт» вуч ла­г ьай чІал я? Ада лу­г ьуз­вай­дан гъа­
вур­да чун гьат­за­вач.
19 Тил­м из­риз су­а ­лар гуз кІан­з а­в ай­д и Иса­д и кьа­тІа­на, Ада ла­

гьа­на:
– Куь­не сада-садавай За ла­г ьай «Са тІи­мил вах­т ун­ди­лай квез
Зун ахква­дач, ах­па са куь­руь вах­т ун­ди­лай квез Зун мад ахква­да»
ла­г ьай га­фа­ри­кай жу­заз­ва­н и? 20 За квез лап ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва:
куь­не – шел-хвал, дуьнь­я ­д и – шад­ви­лер ийи­да. Куь­не ха­жа­ла­
тар чІу­г ва­да, амма куь ха­ж а­ла­тар шад­ви­ле­риз эл­к ъве­да. 21 Па­па
аял ха­дай вахт атай­ла, тІал­ри адаз аза­бар гу­да. Аял хьа­йи­да­лай
кьу­л ухъ адан ри­к Іе­лай ви­ч из тІар хьа­й и­д и фи­да, ам дуьнь­я ­дал
ин­сан акьалт­на лу­г ьуз шад же­да. 22  Куь­н ­н и гьакІ ха­ж а­лат­д ик
акат­на­ва. Амма Заз куьн мад ах­к ур­ла, куь ри­к Іер­ни шад­ви­лив­ди
Ягья 17  262

ацІу­да. Куь а шад­вал гьич са­да­вай­н и къа­к ъу­д из же­дач. 23  Гьа
юкъуз куь­не За­вай са за­тІу­н и­к ай­н и ха­бар кьа­дач. За квез лап
ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: куь­не Зи Бу­ба­д и­вай Зи ТІвар­цІе­лай* вуч
тІа­ла­бай­тІа­н и, гьам Ада квез гу­да. 24 Къе­дал­ди куь­не Зи ТІвар­
цІе­лай са затІ­н и тІа­лаб­нач. ТІа­лаб ая – квез гу­да. Гьа чІа­вуз куь
шад­вал ацІай­ди же­да.

Дуьнь­я ­дал гъа­либ хьун

25  Ги­лал­ди За куьн кьи­са­яр* ми­сал гъиз гъа­вур­да тваз­вай, амма
Зун квехъ га­лаз кьи­сай­рал­д и ра­хан ти­й и­дай вахт къвез­ва. Гьа
чІа­вуз Зун квехъ га­лаз Бу­ба­д и­к ай* ачух­д из ра­ха­да. 26 Гьа чІа­вуз
куь­не Зи ТІвар­цІе­лай* Бу­ба­д и­в ай тІа­лаб­да; За квез лу­г ьуз­в а
хьи, Бу­ба­ди­вай куьн па­тал мад са кар­н и За тІа­лаб авун ла­зим
хъже­дач. 27 Квез Зун кІан хьа­на ва куьн Зун Ал­лагь­дин па­та­вай
атай­дахъ агъу­на. Гьа­ви­л яй Бу­ба­д из Ви­ч из­н и куьн кІан­за­ва. 28 И
дуьнь­я ­диз Зун Бу­ба­д ин па­та­вай ата­на. Ги­ла Зун, дуьнья ту­на,
Бу­ба­дин па­тав хъфи­да.
29 Иса­д ин тил­м из­ри* Адаз ла­г ьа­на:

– Ги­ла Ву­на кьи­сай­рал­ди ваъ, ачух­диз лу­г ьуз­ва. 30 Ваз ви­ри­да­

кай ха­бар авай­ди ги­ла чаз чир хьан­ва. Ваз Ва­вай са­да ха­бар кьун
ге­рек туш. ГьакІ хьа­й и­ла Вун Ал­лагь­д ин па­та­вай атан­вай­дахъ
чун агъаз­ва.
31  – Ги­ла куьн иман­дал* атан­ва­н и? – ха­бар кьу­на Иса­д и. –
32 Ин­г ье, вахт ата­на му­к ьвал хьан­в а, Зун тек­д из ту­на, куьн гьар

сад са­н ихъ чкІи­да. Амма Зун тек туш, Захъ Зи Бу­ба га­ла. 33  И
ви­ри га­фар За квез, куьн За аваз, Зи па­тай квез са­ла­мат­вал гун
па­тал, ла­г ьай­ди я. И дуьнь­я ­да куь­не ази­я ­тар чІу­г ва­да, амма ви­
кІегь хьухь: Зун дуьнь­я ­дал гъа­л иб хьа­на.

Иса­д ин дуьа

17  Иса­ди, и га­фа­ри­лай кьу­л ухъ кьил ца­вуз хкаж­на, ла­г ьа­на:
1 

– Вахт хьан­ва, Бу­ба*. Жу­ван Хцин бар­к ал­ла* къа­л у­ра,

Хци­н и Ви бар­к ал­ла къа­л ур­да. 2  Ву­на Адан па­тав гъи­дай гьар
са­даз Ада эбе­д и уьмуьр* гун па­т ал, Ву­на чан алай ви­ри­бур
Адан их­т и­я р­да тун­ва. 3  Эбе­д и уьмуьр, ла­г ьай­тІа, ха­л и­сан сад
Ал­лагь тир Вун ва Ву­на ра­к ъур­на­вай Иса Ме­сигь* чир хьун
я. 4  Ву­на Заз чи­лел ая ла­г ьан­вай кар За кьи­л из акъуд­на. Гьа
идал­д и За Ви бар­к ал­ла къа­л ур­на. 5  Ги­ла, Бу­ба, дуьнья халкь
ийи­дал­д и Зун ви па­тав гвай­ла, Зал алай хьтин бар­к ал­ла Ву­на
 263 Ягья 17 

Зав гах­це. 6 И дуьнь­я ­да Ву­на Зав агу­дай ин­сан­риз За Ви ТІвар*
чир­на. Абур ви­бур тир, Ву­на абур Зи па­тав гъа­на. Абу­ру Ви гаф
кьи­л из акъуд­на. 7 Ву­на Заз га­й и кьван­д и ви­ри Ва­лай къвез­вай
чІал ги­ла абу­руз чир хьан­ва. 8 Ву­на Заз ла­г ьай га­фар За абу­рал
ага­к ьар­на, абу­ру­н и а га­фар кьа­бул­на. Ги­ла абу­руз Зун Ви па­та­
вай атай­д и гьа­к ъи­к ъат­да чир хьан­ва ва Зун Ву­на ра­к ъу­рай­дахъ
абур агъун­в а. 9  Абу­рун па­т а­лай За Ваз ми­нет­з а­в а. Дуьнь­я ­да
авай ви­ри­бу­рун па­та­лай ваъ, са гьа­бу­рун па­та­лай. Абур ви­бур
тир, Ву­на абур Заз га­на. 10  Захъ авай ви­ри Ви­д и я, Вахъ авай
ви­ри Зи­д и я. Абу­ру чпин кра­рал­д и Зи бар­к ал­ла ви­ри­даз къа­
лур­да. 11  Зун мад и дуьнь­я ­да акъваз­дач, Зун Ви па­тав хквез­ва.
Абур, ла­г ьай­тІа, и дуьнь­я ­да амукь­за­ва. Я пак* Бу­ба, абур Заз
Ву­на га­на, Жу­ван ТІвар­цІе­лай абур хуьх; къуй абур чун хьиз
сад хьу­рай. 12 Зун абу­рухъ га­ла­май кьван гагь­да Заз ган­вай Ви
ТІвар­цІе­лай За абур хуьз­вай. За абур хве­на ва Ка­лам­да* кхьен­
вай­д и кьи­л из акъа­т ун па­тал кьи­н икь ган­вай са­да­лай гъей­ри,
абу­ру­к ай гьич сад­н и терг хьа­нач. 13 Ги­ла Зун Ви па­тав хквез­ва.
За ийиз­вай хьтин шад­ви­л ив гьа­бур­н и ацІун па­тал, За и ви­ри
га­фар абу­рухъ га­лаз Зун и дуьнь­я ­да амаз лу­г ьуз­ва. 14 Ви гаф За
абу­рал ага­к ьар­на, амма дуьнь­я ­да авай­бу­руз абур та­к Іан хьан­
ва, ву­ч из ла­г ьай­тІа, Зун хьиз, гьа­бур­н и и дуьнь­я ­д и­к ай туш.
15 За Ваз абур и дуьнь­ я ­дай къах­ч ун па­тал ми­нет­за­вач, За Ва­вай
абур чІу­ру­да­к ай хуьн тІа­лаб­за­ва. 16  Зун дуьнь­я ­д и­к ай ту­ш ир­
вал, гьа­бур­н и дуьнь­я ­д и­к ай туш. 17  Жу­ван гьа­к ъи­к ъат­д ив абур
пак ая. Ви гаф гьа­к ъи­к ъат я. 18 Ву­на Зун и дуьнь­я ­да авай­бу­рун
па­тав ра­к ъу­рай­вал, За­н и абур и дуьнь­я ­да авай­бу­рун па­тав ра­
къур­на. 19  За Жув гьа­бу­рун па­та­лай пак къур­банд хьиз гуз­ва,
гьа­бур­н и гьа­к ъи­к ъат­д ив пак хьу­рай. 20  За ийиз­в ай ми­нет са
гьа­бур ваъ, абу­рун га­фа­риз яб га­на Захъ иман* ийи­дай­бур па­
тал­н и я. 21  Зун Ва ава, Вун­н и За ава. Абур – сад хьу­рай ва Ча
аваз хьу­рай. Гьа чІа­вуз дуьнья Зун Ву­на ра­к ъу­рай­дахъ агъа­
да. 22  Зун­н и Вун гьикІ сад ятІа, гьа­бур­н и гьакІ сад хьу­рай.
Гьа­ви­л яй За гьа­бу­руз­н и Ву­на Заз га­й и хьтин бар­к ал­ла га­на.
23  Зун абу­ ра ава, Вун­н и За ава. Абу­рухъ­н и гьа ихь­т ин та­мам
сад­вал хьу­рай. Гьа чІа­вуз Ваз, Зун хьиз, гьа­бур­н и кІан­за­вай
чІал дуьнь­я ­д из чир же­да ва Зун Ву­на ра­к ъу­рай­дахъ дуьнья
агъа­да. 24  Бу­ба, гье­ле дуьнья халкь же­дал­д и Ваз зун кІан­дай
ва Ву­на Заз бар­к ал­ла­н и га­най. Гьа­ви­л яй Заз, Ву­на Зав агу­
дай и бар­к ал­ла акун па­тал, Заз абур Зун гьи­на хьа­й и­тІа, гьа­на
Ягья 18  264

хьа­най­тІа кІан­дай. 25 Гьахъ-михьи Бу­ба! Дуьнь­я ­д из Вун чиз­вач,

амма Заз Вун чиз­ва. Зун Ву­на ра­к ъур­на­вай­д и ина авай­бу­руз­н и
чир хьан­ва. 26  Ваз Зун кІан­дай­вал, гьа­бур­н и кІан хьун па­тал,
За абу­руз Ви ТІвар ачу­хар­на ва мад­н и ачу­хар­да. Гьа и са­я гъ­да
Зун абу­ра ава.

Иса ма­са гун ва кьун

(МатІ. 26:47-57; Мрк. 14:43-50, 53-54; ЛкІ. 22:47-54)

18  И га­фар ла­г ьа­на куь­тягь хьа­й и­ла, Иса Ви­ч ин тил­м и­
1 

зар­н и* га­лаз Кед­рун ва­цІа­лай эля­чІна багъ авай па­таз

фе­на. 2  А чка Иса­д из ха­и н­вал авур Ягьу­даз­н и* чиз­вай, ву­ч из
ла­г ьай­тІа Иса мукьвал-мукьвал Ви­ч ин тил­ми­зар­н и га­лаз аниз
къве­дай. 3  Рим­д ин* ас­ке­рар ва гьакІ­н и чІе­х и ха­х ам­ри­н и* фа­
ри­с ей­ри* ра­к ъур­на­в ай нуь­ке­рар Ягьуд га­лаз багъ­д из ата­на.
Абу­рув ви­ри­дав яра­к ьар, чи­ра­г ъар ва шем­г ьа­лар гвай. 4  Ви­чин
кьи­лел къве­дай ви­ри крар ви­ли­ка­маз чиз­вай Иса­ди, абу­рун ви­
лик экъечІ­на, ла­г ьа­на:
– Куьн нихъ къе­к ъвез­ва?
5 – На­з а­р ет­ви Иса­д ихъ, – жа­в аб га­на абу­ру.

– Ам Зун я, – ла­г ьа­на Иса­д и.

Абу­рухъ га­лаз Иса ма­са гу­дай Ягьуд­н и акъваз­на­вай. 6 Ада «Ам
Зун я» ла­г ьай­ла, абур сад­ла­г ьа­на кьу­л ухъ хьа­на, ах­па ярх хьа­на.
7 – Куьн нихъ къе­к ъвез­в а? – мад ха­бар кьу­на Иса­д и.

– На­за­рет­ви Иса­д ихъ, – ла­г ьа­на абу­ру.

8  – За квез лу­г ьуз­в а: Ам Зун я, – жа­в аб га­на Иса­д и. – Куьн

Захъ къе­к ъвез­ватІа, амай­бу­рув хъфиз тур.

9 Ада икІ Ви­ч и сад­ра ла­г ьай ихь­т ин га­фар кьи­л из акъа­т ун па­

тал ла­г ьай­ди тир: «Ву­на Заз га­й и­бу­ру­к ай За сад­н и ква­дар­нач».
10  Тур гвай Симун-Петруди тур акъуд­ на, кьи­л ин ха­х ам­д ин
лукІ яна адан эр­чІи яб га­л уд­на; лукІ­ран тІвар Малх тир. 11 Амма
Иса­ди Пет­ру­диз ла­г ьа­на:
– Тур къа­к ъа­ра хтур! Бу­ба­д и* Зав ву­ган­вай гъам-пияла хъун
та­ву­на же­да­н и?
12 Гьа чІа­вуз ас­кер­ри, абу­рун чІе­х и­да ва чу­вуд­рин* кьи­ле авай­

бу­ру ра­к ъур­на­вай гъи­л и­бан­ри Иса кьу­на ку­тІун­на. 13 Сиф­те Ам

абу­ру Гьай­на­сан па­тав тух­ва­на; ам Ка­я­фан яран бу­ба тир. Ка­яф
а йи­суз кьи­лин ха­хам тир. 14 Халкь па­тал сад кье­йитІа хъсан же­да
лу­г ьуз, чу­вуд­риз мес­л ят къа­л у­рай Ка­яф гьам тир.
 265 Ягья 18 

Пет­ру­д и Иса­д и­кай кьил къа­к ъу­д ун

Симун-Петру ва ма­са тил­миз* Иса­дин гуь­г ъуь­на аваз фе­на. А
15 

тил­миз кьи­лин ха­хам­диз* чиз­вай ва гьа­ви­л яй ам Иса­дихъ га­лаз

кьи­лин ха­хам­дин гьа­ят­диз гьахь­на. 16 Пет­ру къе­це­лай ва­ра­рихъ га­
ла­мукь­на. Са ге­рен­ди­лай кьи­лин ха­хам­диз та­ниш тил­миз экъечІ­на,
ва­рар хуьз­вай къа­ра­вуш­дихъ га­лаз ра­ха­на, Пет­ру­ни га­лаз гьа­ят­диз
гьахь­на. 17 Инал ва­рар ахъа­я й гьа къа­ра­вуш­ди Пет­ру­диз ла­г ьа­на:
– Вун­н и а Кас­д ин тил­м из­ри­к ай туш­н и?
Пет­ру­ди «Ваъ» ла­г ьа­на.
18  Ме­
к ьи тир, лу­к Іа­ри­н и нуь­кер­ри цІай хъу­ву­на, цІун па­тав
акъваз­на чпиз чим акъуд­за­вай. Абу­рун ара­да, ви­чиз чим акъу­диз,
Пет­ру­н и акъваз­на­вай.

Кьи­лин ха­хам­д ин силис

Кьи­лин ха­хам­ди* Иса­ди­вай Адан тил­миз­ри­кай* ва Ада абу­руз
19 

га­йи чир­ви­ле­ри­к ай ха­ба­рар кьу­на. 20 Иса­ди жа­ваб га­на:

– Зун ви­ри дуьнь­я ­дихъ га­лаз датІа­на ачух­диз ра­ха­най. Чи­не­ба
ла­г ьай га­фар Захъ хьа­й и­д и туш. Ви­ри чу­ву­дар* кІватІ хьан­вай
Ал­лагь­д ин КІвалени* си­на­г уг­ра* За Жу­ван чир­ви­лер гуз­вай.
21 Ву­на За­в ай ву­ч из силис кьаз­в а? За ла­г ьай­да­к ай Заз яб га­й и­бу­

ру­вай ха­бар яхъ. За вуч лу­г ьуз­вай­тІа, гьа­бу­руз чи­да.

22 Иса­д и и га­фар ла­г ьай­ла, Адан па­т ав гвай нуь­кер­ри­к ай са­да

Адан хъвехъ ку­т у­на яна, Адаз ла­г ьа­на:

– Кьи­лин ха­хам­д из гьакІ жа­ваб гу­да­н и?
23 Иса­д и жа­в аб га­на:

– За чІу­ру вуч ла­г ьа­на­тІа, ву­на Заз лагь: За дуьз жа­ваб га­на­тІа,
ву­на зун ву­чиз яза­ва?
24  Ку­
тІун­на­вай Иса Гьай­на­са кьи­л ин ха­х ам* Ка­я­фан па­тав
ра­к ъур­на.

Пет­ру­д и Иса­д и­кай мад кьил къа­к ъу­д ун

(МатІ. 26:71-75; Мрк. 14:69-72; ЛкІ. 22:58-62)
Симун-Петру цІун па­тав ви­чиз чи­ми ийиз акъваз­на­вай. Инал
25 

адаз абу­ру ла­г ьа­на:

– Вун­н и Гьа­дан тил­м из­ри­к ай* туш­н и?
Ада кьил къа­к ъуд­на ва «ваъ» ла­г ьа­на.
26 Кьи­л ин ха­х ам­д ин* лу­к Іа­ри­к ай са­да, Пет­ру­д и ту­ру­нал­д и яб

га­л у­дай­дан му­к ьва­да, ла­г ьа­на:

Ягья 18  266

– Заз вун Гьа­дахъ га­лаз багъ­да акур хьиз я.

27 Пет­ру­ди мад Иса­д и­к ай кьил къа­к ъуд­на, гьа и ара­да кІек­ре
гьа­рай­на.

Иса Пи­ла­тІан ви­лик

(МатІ. 27:1-2, 11-14; Мрк. 15:1-5; ЛкІ. 23:1-5)
28  Экуьн яра­лай Иса Ка­я­фан па­та­вай Рим­дин* сер­дер­дин да­
ра­мат­диз тух­ва­на. Чу­ву­дар* Пе­сагь су­ва­рин* суф­ра­дихъ ацу­к ьиз
гьа­зур хьан­вай, гьа­ви­л яй абу­руз, чеб чир­к ин та­х ьу­рай лу­г ьуз,
утагъ­диз гьа­х ьиз кІан­за­ва­ч ир.
29 ГьакІ хьа­й и­ла Пи­латІ* вич абу­рун ви­л ик экъечІ­на ла­г ьа­на:

– И Кас­дик куь­не вуч тах­сир ку­таз­ва?

30 – И Кас­д и са чІу­ру кар авун­в а­ч ир­тІа, чна Ам ви па­т ав гъи­

да­чир, – жа­ваб га­на абу­ру.

31 – Ам ху­т ах­на Адан ду­в ан куь­не куь Къа­н ун­дал­д и ая, – ла­

гьа­на Пи­ла­тІа.
– Чаз са кас­н и кьи­н и­к ьиз акъуд­дай их­т и­яр авач, – ла­г ьа­на
чу­вуд­рин кьи­ле авай­бу­ру.
32 Иса­д и Вич гьи­х ь­т ин ажал­д ик ре­к ьи­да­тІа ви­л и­к а­маз ла­г ьай­

вал, гьам кьи­лиз акъат­дай­вал хьа­на. 33  Гьа чІа­вуз Пи­ла­тІа мад
да­ра­мат­диз гьахь­на, эвер­на Иса­д и­вай ха­бар кьу­на:
– Вун Чу­вуд­рин Па­чагь яни?
34  – Им жу­в а кьа­тІа­на­н и, я та­х ьай­тІа ваз ма­сад­бу­ру ла­г ьа­на­

ни? – жа­ваб га­на Иса­д и.

35 – Зун чу­вуд яни кьван? – жа­в аб га­на Пи­ла­тІа. – Ви халкь­д и

ва чІе­х и ха­хам­ри* Вун гъа­на зи гъи­ле тун­ва. Ву­на вуч авун­ва?

36 – Зи Па­чагь­л угъ* и дуьнь­я ­да авач, – жа­в аб га­на Иса­д и. – Зи

Па­чагь­л угъ и дуьнь­я ­да авай­тІа, Зи къул­л угъ­дал алай­бу­ру, Зун

чу­вуд­рин гъи­ле тун та­вун па­тал, женг чІу­г ва­дай. Амма ги­ла Зи
Па­чагь­л угъ и дуьнь­я ­д и­к ай туш.
37 – АкІ хьа­й и­ла Вун Па­чагь я ман? – ла­г ьа­на Пи­ла­тІа.

– Ву­на жу­ва Зун Па­чагь я лу­г ьуз­ва, – жа­ваб га­на Иса­ди. – Зун
ди­де­диз хьун­н и, и дуьнь­я ­д из ра­к ъу­рун­н и гьа­к ъи­к ъат­ди­кай ха­
бар гун па­тал я. Гьар вуж гьа­к ъи­к ъат­д ин па­та ава­тІа, гьа­да Зи
га­фу­н из яб гуз­ва.
38 – Гьа­к ъи­к ъат вуч затІ я? – ха­бар кьу­на Пи­ла­тІа.

ИкІ су­а л га­на, ам чу­вуд­рин па­тав хъфе­на, ла­г ьа­на:

– Заз адак са тах­сир­н и кваз акваз­вач.
 267 Ягья 19 

Иса кьи­ни­к ьин къа­рар

(МатІ. 27:15-30; Мрк. 15:6-19; ЛкІ. 23:13-25)
Амма квехъ Пе­сагь су­в а­рин* юкъуз къа­з а­мат­дай са кас
39 

ахъа­юн тІа­лаб­дай адет ава. Квез кІан­да­тІа, Чу­вуд­рин* Па­чагь

ахъай­да­н и?
40 Адаз жа­в аб яз ви­ри­да гьа­рай­на:

– Ам ваъ, Бараб ахъая.

Бараб, ла­г ьай­тІа, къа­чагъ тир.

19  И чІа­в уз Пи­л а­тІа* Иса къам­ч и­д ив га­т ут ла­г ьа­н а
1 

эмир га­на. 2  Ас­кер­ри къа­к ъва­д ин таж хра­на, ам Иса­

дин кьи­лел эциг­на, Адал икьи-яру аба алукІ­на. 3  Абу­ру лу­
гьуз хьа­на:
– Сагъ хьу­рай Чу­вуд­рин Па­чагь!
ГьакІ лу­г ьуз Ам га­таз хьа­на.
4 Пи­ла­тІа, мад экъечІ­на, чу­вуд­риз ла­г ьа­на:

– Ки­лиг. Адак са тах­сир­н и кваз так­ваз­вай­ви­л яй ин­г ье за Ам

мад куь ви­лик гъиз­ва.
5 И чІа­вуз къа­к ъва­д ин таж­н и икьи яру аба алаз Иса ата­на. Пи­

ла­тІа­н и абу­руз ла­г ьа­на:

– Ин­г ье, Им гьа Ин­сан я!
6 Ам акур­в ал­д и чІе­х и ха­х ам­ри­н и* Ал­лагь­д ин КІва­л ин* къа­ра­

вул­ри «Ам ха­ш у­н из* ягъ, ха­ш у­н из ягъ!» лу­г ьуз гьа­рай­на.
– Ам кьу­на куь­не ха­ш у­н из ягъ, заз Адак са тах­сир­н и кваз
акваз­вач, – ла­г ьа­на Пи­ла­тІа.
7 – Ада Ви­ч из Ал­лагь­д ин Хва* лу­г ьуз­в а, – жа­в аб га­на чу­вуд­

ри. – Чахъ къа­н ун ава, чи Къа­н ун­дал­д и Ам кьин ла­зим я.

8 И га­фар ван хьа­й и Пи­ла­тІаз амай­да­лай­н и ки­ч Іе хьа­на, 9 Ада,

да­ра­мат­диз хта­на, Иса­д и­вай ха­бар кьу­на:

– Вун гьи­най я?
Иса­ди жа­ваб га­нач.
10 – Ву­на заз жа­в аб гуз­в ач­н и? – ла­г ьа­на Пи­ла­тІа. – Вун ахъа

хъу­вун­н и, ха­ш у­н из ягъун­н и зи гъи­ле авай­ди ваз чиз­вач­н и?

11 – Ваз Ца­в а­ри их­т и­я р га­на­ч ир­тІа, вахъ а их­т и­я р же­да­ч ир, –

жа­ваб га­на Иса­д и.  – ГьакІ хьа­й и­ла Зун ви гъи­ле тур кас­д ин
гу­нагь* мад­н и чІе­х и я.
12  Ин­лай Пи­латІ Иса ахъай­дай багь­на­д ихъ къе­к ъвез хьа­на.
Амма чу­вуд­ри гьа­ра­яр­за­вай:
Ягья 19  268

– Ву­на Ам ахъа­я й­тІа, вун Рим­д ин* па­чагь­дин дуст туш. Ни

вич па­чагь­дай кьа­дай кьа­сар ийиз­ва­тІа, ам Рим­дин па­чагь­дин
душ­ман я.
13 И га­фар ван хьа­й и Пи­ла­тІа Иса Къван­ц ин Шегь­р е лу­г ьу­дай

май­дан­дал акъуд­на. А чка­д из чу­вуд чІа­лал Га­бат лу­г ьу­да. Анал

Пи­латІ ду­ван­бег­д ин чка­дал ацукь­на. 14 Гьа вахт Пе­сагь су­ва­рин
ви­лик квай жуь­м я югъ тир. Югъ­н и ата­на час­т у­н из му­к ьва жез­
вай. Пи­ла­тІа чу­вуд­риз ла­г ьа­на:
– Им куь Па­чагь я!
15 – Йикь, Ам йикь, ха­ш у­н из ягъ! – гьа­рай­на абу­ру.

– Куь Па­чагь За ха­ш у­н из яна кІан­за­ва­н и квез?  – ла­г ьа­на

Пи­ла­тІа.
– Чахъ Рим­дин па­чагь­ди­лай гъей­ри ма­са па­чагь авач, – жа­ваб
га­на чІе­х и ха­хам­ри.
16  Эхир­н и Пи­ла­тІа, Иса ха­ш у­н из ягъун па­тал, абу­рун гъи­ле
ту­на. Ас­кер­ри Иса кьу­на тух­ва­на.

Иса ха­ш у­низ ягъун

(МатІ. 27:33-44; Мрк. 15:24-32; ЛкІ. 23:33-43)
17 Иса, Ам ядай хаш­н и* гваз Пе­лел, чу­вуд* чІа­лал – Гал­г утІ,
лу­г ьу­дай чка­дал тух­ва­на. 18  Гьа­нал Иса ва Адан къва­ла­ри­вай
мад кьве кас ха­ш у­н из яна. Иса юкьва авай. 19 Пи­ла­тІа* ха­ш у­нал
«Чу­вуд­рин Па­чагь На­за­рет­ви Иса» кхьен­вай кьул эци­г ун эмир­
на. 20 Иса ха­ш у­н из ягъай чка ше­г ьер­д ин па­тав хьу­н из ки­лиг­на,
а кхьи­нар гзаф чу­вуд­ри кІел­най. А кхьи­нар­н и чу­вуд, ла­т ин ва
юнан чІа­ла­рал­ди авун­вай.
21  – «Чу­вуд­рин Па­чагь» ву­ч из кхьен­ва?  – ла­г ьа­на чу­вуд­рин
чІе­х и ха­хам­ри* Пи­ла­тІаз. – «Ада „Зун Чу­вуд­рин Па­чагь я“ лу­
гьуз­вай», гьам кхьин­н и ая.
22 – За кхьей­д и кхье­на, – жа­в аб га­на Пи­ла­тІа.

23  Иса ха­ш у­н из ягъай ас­кер­ри Адан аба чпин ара­да пай­на.
Абур кьуд кас авай. Иса­д ин яр­г ъи пе­р ем са цвал­н и ала­ч из
сан­лай хран­вай­д и тир. 24  Гьа­ви­л яй абу­ру пе­рем къа­зун та­вун
кьетІ­на ва, ам низ акъат­да­тІа чи­рун па­тал, чип ве­г ье­на. Гьа икІ
ас­кер­ри Ка­лам­да* кхьен­вай ихь­т ин га­фар кьи­лиз акъат­дай­вал
аву­на: «Абу­ру Зи пе­кер чпин ара­да пай­на ва Зи пе­рем­дин па­та­
лай чип ве­г ье­на»i.

i 19:24 За­бур 21:19.

 269 Ягья 19 

Иса ягъай ха­ш у­нин па­тав Адан ди­де, Адан ди­де­вах, КІул­пІа­
25 

сан паб тир Май­рам* ва Маж­дал­дай тир Май­рам акъваз­на­вай.

26 Иса­д и, ди­де ва Ви­ч ин рикІ алай тил­м из* акъваз­на­в аз акур­ла,

Ви­чин ди­де­диз ла­г ьа­на:

– Ам Ви Хва я, ди­де.
27 Ах­па тил­м из­д из ла­г ьа­на:

– Ам ви ди­де я!
Гьа ида­лай кьу­л ухъ а тил­м из­д и Адан ди­де ви­ч ин кІва­л из
ху­тах­на.

Иса­д ин кьи­никь
(МатІ. 27:48-50; Мрк. 15:36-37; ЛкІ. 23:36)
Иса­диз ви­ри куь­тягь хьан­вай­д и чир хьа­на. Ка­лам­да* кхьен­
28 

вай га­фар та­мам­д из кьи­л из акъа­т ун па­тал, Ада ла­г ьа­на:

– Заз яд кІан­за­ва.
29  Анал цу­ру че­х ир­дай ацІан­в ай къаб алай. Ас­кер­ри мант цу­

ру че­х ир­да экъуьр­на, ам ис­суп лу­г ьу­дай на­ба­тат­д ин ла­ш у­нал

акьалж­на, Иса­дин си­вихъ тух­ва­на. 30 Цу­ру че­х ир­дин дад аку­на,
Иса­ди ла­г ьа­на:
– Ги­ла ви­ри туь­к Іве­на!
Кьил ху­руз ава­тай Ада чан га­на.
31 Жуь­м я тир. Гуь­г ъуь­н ин югъ Киш*, гьакІ­н и чІе­х и су­в а­рин югъ

тир­ви­л яй чу­вуд­рин* гьа­к им­риз ха­ш у­низ* яна­вай­бур ха­ша­рал ала­

мукь­на кІан­за­ва­чир. Гьа­низ ки­лиг­на, абу­ру Пи­ла­тІа­вай*, ха­ш у­низ
яна­вай­бу­рун ажал фад алу­к ьун па­тал, абу­рун кІва­чер яна ха­дай ва
ах­па ха­ш у­н и­лай ах­л уд­дай их­т и­яр гун тІа­лаб­на. 32 Гьа икІ ас­кер­ри
ата­на эвел Иса­дин са па­тай ха­ш у­н из яна­вай­дан, ах­па муь­к уь­дан
зан­гар яна ха­на. 33  Абур Иса­д ин па­тав атай­ла, абу­руз Адал чан
ала­ма­чир­ди аку­на, гьа­ви­л яй абу­ру Иса­дин зан­гар ха­нач. 34 Амма
абу­рун ара­дай са ас­кер­ди Иса­дин па­к ун тІва­ла­рин ара­диз жи­да
сух­на, анай гьа­сят­да иви­н и яд авахь­на. 35 И кар ви­чин ви­ле­рал­ди
акур кас­ди тес­т и­к ьар­на. Ада ви­ри авай­вал ла­г ьа­на, адаз ви­чи лу­
гьуз­вай­ди гьа­к ъи­к ъат тир­ди чиз­ва. Ада лу­гьун­ни куь­не иман* авун
па­тал ийиз­вай­ди я. 36 Инал Ка­лам­да кхьен­вай «Адан са кІа­раб­н и
ха­нач»i ла­гьай га­фар кьи­лиз акъат­на. 37 Гьа ида­кай Ка­лам­дин ма­са
чка­да­н и лу­г ьуз­ва: «Чпи жи­да эця­г ъай­даз абур ки­лиг­н и ийи­да»ii.

i 19:36 Эх­к ъе­чІун 12:46.

ii 19:37 Зе­ке­ри 12:10.
Ягья 20  270

Иса ра­га атІа­нвай су­ра тун

(МатІ. 27:57-61; Мрк. 15:42-47; ЛкІ. 23:50-56)
Ида­лай кьу­л ухъ Ари­ма­тІай­дай тир Юсуф* Иса­д ин ме­й ит
38 

ха­ш у­н и­лай* алуд­на ху­тах­дай их­т и­я р къа­ч уз Пи­ла­тІан* па­тав
ата­на. Юсуф Иса­д ин тил­м из* тир, амма ада, чу­вуд­рин* кьи­ле
авай­бу­ру­х ъай ки­чІе­ла, и кар чуь­н уьх­за­вай. Пи­ла­тІа адаз их­
ти­я р га­на. Гьа чІа­вуз Юсу­фа Иса­д ин ме­й ит ха­ш у­н и­лай алуд­
на, ам гваз хъфе­на. 39  Юсу­фан па­тав Ни­к ъа­д им­н и ата­на. Ада
виш гир­ван­к а кьван атир га­лай жуьреба-жуьре векьер-кьалар
гъа­на. Ам са мус ятІа­н и Иса­д ин па­тав йи­физ атай гьа Ни­к ъа­
дим тир. 40 Абу­ру Иса­д ин тан­дал атир­д ин ни къвез­вай шар­шав
ал­ч уд­на. Кье­й и­бур чу­вуд­ри гьа и къай­да­да дин­ж ар­да. 41  Ам
ха­ш у­н из ягъай чка­да багъ, багъ­да­вай кьве­тІе цІи­й и сур авай.
Ана икьван гагь­да са ме­й ит­н и эциг­на­в а­ч ир. 42  КьветІ па­т ав
хьу­н из ки­л иг­на, абур жуь­м я йи­к ъа­к ай амаз Иса­д ин ме­й ит
дин­жа­риз агакь­на.

Иса­дал чан хтун

(МатІ. 28:1-8; Мрк. 16:1-8; ЛкІ. 24:1-12)

20  Гьаф­т е­д ин сад ла­г ьай юкъузi, Маж­дал­дай тир Май­
1 

рам* йиф ку­маз кьветІел-сурал ата­на. Адаз кьве­тІин

си­вел алай къван са па­тахъ яр­хар­на­ваз жа­г ъа­на. 2 Ада, чу­к ур­на
фе­на, Симун-Петрудизни Иса­д ин рикІ алай ма­са тил­м из­д из*
ла­г ьа­на:
– Агъа кьве­тІяй акъуд­на тух­ван­ва, Ам гьи­низ аву­на­тІа чаз чи­дач.
3 Гьа­сят­да Пет­ру­н и муь­к уь тил­м из кьве­тІин па­т ав фе­на. 4 Абу­

ру кьве­да­н и са­нал звер­на, амма муь­к уь тил­миз­ди Пет­ру­ди­лай

йи­г ин­диз чу­к ур­за­вай, гьакІ хьа­й и­ла ам фад ата­на. 5 Ам кьве­тІез
гьахь­нач. Ал­г ъа­на ки­л и­г ай­ла, адаз ана авай ка­фа­нар аку­на.
6-7 Адан гуь­г ъуь­нал алаз атай Симун-Петру кьве­тІиз гьахь­на. Адаз

ана чкІан­вай шар­ша­вар ва Иса­д ин кьил ку­тІу­най ягъ­л ух аку­на.

Ягъ­л ух шар­шав­ри­к ай ча­раз кІватІ­на ма­са чка­дал алай. 8 Сиф­те
ага­к ьай кьвед ла­г ьай тил­м из­н и кьве­тІез гьахь­на, гьа­даз­н и и кар
аку­на ва ам агъу­на. 9 Икьван чІа­вал­д и абур Иса­дал кье­йи­да­лай
кьу­л ухъ чан хкве­да* ла­г ьа­на Ка­лам­да* кхьен­вай га­фа­рин гъа­
вур­да акьаз­ва­чир. 10 Ах­па тил­м и­зар кІва­л из хъфе­на.

i 20:1 Чу­вуд­ри гьаф­т е­д ин сад ла­г ьай югъ гьяд яз гьи­саб­за­ва.
 271 Ягья 20 

Май­ра­маз Иса акун

(МатІ. 28:9-10; Мрк. 16:9-11)
Май­рам*, ла­г ьай­тІа, кьве­тІин па­тав акъваз­на шехь­за­вай.
11 

И ара­да ам ал­г ъа­наi кьве­тІиз ки­л и­г ай­ла, 12  адаз ана ви­л ик­
дай Иса­д ин ме­й ит алай чка­дал ла­ц у пе­кер алаз ацукь­на­вай
кьве ма­ла­и к* аку­на, абу­ру­к ай сад ме­й ит­д ин кьил, муь­к уь­д и­
ни кІва­чер хьа­й и чкай­рал ацукь­на­вай. 13  Абу­ру­н и Май­ра­маз
ла­г ьа­на:
– Вун ву­чиз шехь­за­ва?
– Инай ни ятІа­н и зи Агъа ху­тах­на­ва, – жа­ваб га­на ада, – Ам
гьи­н из аву­на­тІа, заз чиз­вач.
14  ГьакІ ла­г ьа­на ам кьу­л ухъ эл­к ъвей­ла, адаз кІва­чел акъваз­
на­вай са кас аку­на, Ам Иса тир, амма икІ тир­ди Май­ра­маз чир
хьа­на­чир.
15 – Вун ву­ч из шехь­з а­в а, я вах? – ла­г ьа­на Иса­д и. – Вун нихъ

къе­к ъвез­ва?
Ам ци­пицІ­бан хьиз хьа­й и Май­ра­ма Иса­диз ла­г ьа­на:
– Агъа! Ам Ву­на инай акъуд­на­тІа, Ам вутІ­на­тІа, заз лагь. За
Ам къах­ч у­да.
16 – Май­рам! – ла­г ьа­на Иса­д и.

Май­ра­ма, Иса­д ихъ эл­к ъве­на «Раб­бу­н и» (чу­вуд* чІа­лал «я му­

ал­лим») ла­г ьа­на.
17  – Ву­ на Зун кьа­м ир, ахъая, Зун гье­ле Зи Бу­ба­д ин* па­тав
хъфен­вач,  – ла­г ьа­на Иса­д и.  – Ву­на фе­на Зи стхай­риз «Зун
Зи­н и куь Бу­ба­д ин па­тав, Зи­н и куь Ал­лагь­д ин па­тав хъфиз­
ва» лагь.
18 Маж­дал­дай тир Май­ра­ма фе­на тил­м из­риз* «Заз Реб­би* аку­

на» ла­г ьа­на, ха­бар га­на. Ада Иса­д и ви­ч из вуч ла­г ьа­на­тІа, ви­ри
абу­руз ахъай­на.

Тил­миз­риз Иса акун

(Мрк. 16:14-18; ЛкІ. 24:36-49)
Гьаф­те­дин гьа сад ла­г ьай йи­к ъан ня­н из Иса­дин ви­ри тил­
19 

ми­зар* са­нал кІватІ хьан­вай. Чу­вуд­рин* кьи­ле авай­бу­ру­х ъай

ки­чІе­ла абу­ру рак­ни акьал­на­вай. Рак кІе­ви тиртІа­ни, Иса ата­на,
абу­рун юкьвал акъваз­на.

i 20:11 Ал­г ъун – юкь агъу­зун.

Ягья 20  272

– Квез хи­йи­рар хьуй, – ла­г ьа­на Ада.

20  ИкІ ла­г ьа­на, Ада абу­руз Ви­ч ин гъи­ле­рал­н и къва­лал алай
хи­рер къа­л ур­на. Реб­би* акур­ла, тил­миз­риз хве­ши хьа­на. 21 Иса­ди
абу­руз кьвед ла­г ьай гъи­ле­ра ла­г ьа­на:
– Квез хи­йи­рар хьуй! Зун Зи Бу­ба­д и* куь па­тав гьикІ ра­к ъур­
на­ва­тІа, За­н и куьн дуьнья тир­вал ра­к ъур­за­ва.
22 ИкІ ла­г ьа­на, Ада абу­руз уф га­на, ла­г ьа­на:

– Пак Руьгь* кьа­бу­ла. 23 Нин гу­нагь­ри­лай* куь­не гъил къах­

чур­тІа, гьа­да­к ай абур хкат­да. Нин гу­нагь­ри­лай гъил къах­ч ун
та­вурт­Іа, гьа­дак абур ку­м укь­да.
24  Иса атай­ла, цІи­к ьвед ил­ч и­д и­к ай* сад тир «Кьвет­х вер» лу­

гьу­дай ТІу­май абу­рухъ га­лаз ина ава­ч ир. 25  Муь­к уь тил­м из­ри
адаз ла­г ьа­на:
– Чаз Реб­би аку­на.
Амма ТІу­мая ла­г ьа­на:
– Заз Адан гъи­ле­рал ми­хе­ри авун­вай хи­рер та­к ур­тІа, а хи­ре­ра
за тІуб тун та­вурт­Іа ва Адан къва­лаз за гъил та­вурт­Іа, зун чІа­
лахъ же­дач.
26 Са гьаф­те­д и­лай Иса­д ин тил­м и­зар мад гьа кІва­ле кІватІ хъхьа­

на. Абу­рухъ ТІу­май­н и га­лай. Рак агал­на­вай. Иса ата­на абу­рун

юкьваз гьахь­на.
– Квез хи­йи­рар хьуй! – ла­г ьа­на Ада.
27 Ах­па ТІу­ма­яз ла­г ьа­на:

– Ви тІуб Зав ги­це, ки­л иг Зи Гъи­ле­риз; ви гъил ги­це, Зи къва­

лаз гъил ая; шак ийи­м ир, иман* ая.
28 Адаз жа­в аб яз ТІу­мая ла­г ьа­на:

– Зи Реб­би! Зи Ал­лагь!
29 Иса­д и адаз ла­г ьа­на:

– Ву­на Зун акур­ла иман аву­на. Так­у ­на иман ийи­дай­бур бах­
та­ва­рар* я!

И ктаб­д ин макь­сад
И ктаб­да кхьен­вай керемат-ишарайрилай гъей­ри Иса­ди Ви­
30 

чин тил­миз­рин* ви­лик гьахь­тин мад­ни гзаф крар къа­л ур­на. 31 За
и ктаб, Иса Ал­лагь­д ин Хва* ва Ме­сигь* тир­дахъ куь­не иман*
авун па­тал, кхьен­вай­д и я. И кар­д ихъ иман аву­н и квез эбе­д и
уьмуьр* гу­да.
 273 Ягья 21 

Ирид тил­миз­ни Иса

21  Хьа­йи кра­ри­лай кьу­л ухъ Ти­бер­д ин ви­рин па­тав Иса мад
1 

Ви­ч ин тил­миз­рин* ви­л ик акъат­на. Амни икІ хьа­й и кар

я: 2 Симун-Петру, «Кьвет­х вер» тІвар алай ТІу­май, Га­ли­лей­дин*
Ка­на ше­г ьер­дай тир На­та­на­и л, Зе­бе­де­я н кьве хва ва мад кьве
тил­миз ви­ри са­нал алай. 3 Симун-Петруди абу­руз ла­г ьа­на:
– Зун ви­рел гъе­тер кьаз физ­ва.
Абу­ру адаз «Чун­н и вахъ га­лаз къве­да» ла­г ьа­на. Фе­на абур
луьт­к ве­да акьах­на, амма а йи­физ абу­руз затІ­н и гьат­нач. 4 Па­к а­
ма хьа­йи­ла, ви­рин къе­рех­дал Иса акъваз­на­вай; амма тил­миз­риз
Иса чир хьа­нач.
5 – Ая­лар! – ла­г ьа­на Иса­д и. – Квев не­дай затІ гва­н и?

Абу­ру Адаз «Ваъ» ла­г ьа­на жа­ваб га­на.

6  – Чил луьт­ к ве­д и­лай эр­чІи па­таз вегь, гьа­най квез гъе­т ер
гьат­да, – ла­г ьа­на Иса­д и.
Абу­ру чил ве­г ье­на, амма абу­ру­вай ам акъу­д из хьа­нач, ву­ч из
ла­гьай­тІа чи­ли­на гъе­тер гзаф гьат­на­вай. 7 Гьа чІа­вуз Иса­дин рикІ
алай тил­м из­д и Симун-Петрудиз ла­г ьа­на:
– Ам Реб­би* я.
Гъе­тер кьа­дай­ла, Симун-Петру кье­цІил тир. Ам Реб­би я ла­гьай
га­фар ван хьа­йи­ла, ада ви­ч ин ви­не­лай алукІ­дай пе­кер алукІ­на,
циз хка­дар­на, къе­рех­дихъ сир­нав­на. 8 Муь­к уь тил­ми­зар луьт­к ве­да
аваз къе­рех­диз хта­на, ацІай чил­н и абу­ру луьт­к ве­д ихъ гал­к Іур­на
чІу­г у­на. Абу­ру гъе­тер кьаз­вай чка къе­рех­д и­вай яр­г ъа ава­ч ир,
авай­ди кьве виш кьуьнт тир. 9 Луьт­к ве­дай эви­чІай­ла, абу­руз цІай
аку­на, адал гъе­тер ве­г ьен­вай, па­тав­н и фу гвай.
10 – Куь­не ги­ла кьун­вай гъе­те­ри­к ай­н и са тІи­м ил гъе­тер гъваш, –

ла­г ьа­на Иса­ди.

11 Симун-Петруди, луьт­к ве­да акьах­на, анай зур­ба гъе­т ер авай

чил акъуд­на чи­лел ве­гье­на. Чи­ли­на виш­ни ях­цІур­ни цІи­п уд гъед

авай­тІа­н и, ам пад хьан­ва­чир.
12 Иса­д и абу­руз ла­г ьа­на:

– Ша, ацукь­на неъ.

Ам Реб­би тир­д и чир хьа­й и тил­м из­ри­к ай са­да­вай­н и рикІ­на
«Вун вуж я?» ла­г ьа­на ха­бар кьаз хьа­нач. 13 Иса­д и, ата­на, фу къа­
чу­на, абу­руз пай­на, гъед­н и гьакІ аву­на. 14 Гьа икІ Иса, кье­на чан
хтай­да­лай* кьу­л ухъ, Ви­чин тил­миз­рин па­тав пуд ла­г ьай гъи­ле­ра
атан­вай.
Ягья 21  274

Иса ва Пет­ру
15  Иса­ди­н и тил­м из­ри* фу тІуь­на куь­тя­г ьай­ла, Иса­ди Симун-
Петрудиз ла­г ьа­на:
– Ягь­я ­д ин* Хва Си­м ун, ваз Зун амай ви­ри­бу­ру­лай­н и гзаф
кІан­да­н и?
– Эхь, Реб­би*! – жа­ваб га­на Пет­ру­д и. – Заз Вун кІан­дай­ди
Ваз чиз­ва.
– Зи кІе­лер хуьх, – ла­г ьа­на Иса­д и.
16 Кьвед ла­г ьай гъи­ле­ра Иса­д и мад ла­г ьа­на:

– Ягь­я ­дин хва Си­м ун, ваз Зун кІан­да­н и?

– Эхь, Реб­би! – жа­ваб га­на Пет­ру­д и. – Заз Вун кІан­дай­ди Ваз
чиз­ва.
– Зи хи­пер хуьх, – ла­г ьа­на Иса­д и.
17 Иса­д и пуд ла­г ьай гъи­ле­ра ла­г ьа­на:

– Ягь­я ­дин хва Си­м ун, ваз Зун кІан­да­н и?

Ада пуд ла­г ьай гъи­ле­ра «Ваз Зун кІан­да­н и?» ла­г ьа­на ха­бар
кьаз­ва лу­г ьуз, Пет­ру­д ин ке­фи­яр ха­на.
– Я Реб­би! – ла­г ьа­на ада. – Ваз ви­ри чиз­ва. Заз Вун кІан­дай­
ди Ваз чиз­ва.
– Зи хи­пер хуьх, – ла­г ьа­на Иса­д и. – 18  За ваз лап ри­к Іи­вай
лу­г ьуз­ва: Вун же­г ьил тир­ла, жу­ван юкьва чІул ту­на, кІан­дай
чка­диз фи­дай. Амма вун кьуь­зуь хьа­й и­ла, ви юкьва чІул ма­са­да
ку­тІун­да ва ву­на куь­мек кІа­нз гъи­лер яр­г ъи авур­ла, вун ваз та­
кІан чка­диз ту­х у­да.
19  И га­ фар лу­г ьу­дай­ла, Адан фи­к ир­да Пет­ру­д и Ал­лагь­д ин
бар­к ал­ла* гьикІ къа­л ур­да­тІа, яни Пет­ру­д ин ажал гьи­х ь­т ин­
ди же­д а­тІа авай. И га­фа­ри­л ай гуь­г ъуь­н из Иса­д и Пет­ру­д из
ла­г ьа­на:
– Зи гуь­г ъуь­на­ваз ша.

Иса ва Адан рикІ алай тил­миз

20  Пет­ру эл­к ъве­н а ки­л и­г ай­л а, адаз чпин гуь­г ъуь­н а аваз
Иса­д ин рикІ алай тил­м из* къвез­в ай­д и аку­н а. Ам, Иса­
ди эхи­рим­ж и гъи­ле­ра тил­м из­рихъ га­лаз ня­н ин фу не­дай­ла,
Иса­д ив агат­на «Я Агъа! Ваз ха­и н­вал ийи­дай­д и вуж хьу­рай»
ла­г ьа­на ха­бар кьур гьа тил­м из тир. 21 Пет­ру­д из ам акур­ла, ада
Иса­д из ла­г ьа­на:
– Я Реб­би*! Бес и тил­м из гьикІ хьу­рай?
 275 Ягья 21 

– Ваз ада­кай вуч ава? – ла­г ьа­на Иса­д и. – Бел­к и, Заз ам, Зун
22 

эл­к ъве­на хкве­дал­д и, амукь­на кІан­за­ва же­ди. Вун Зи гуь­г ъуь­на

аваз ша!
23  И га­фар ван хьа­й и­ла, ви­ри­бу­руз и тил­м из са чІа­вуз­н и ре­

кьин ти­йи­дай­ди хьиз хьа­най. Гьа икІ а га­фар тил­миз­рин си­ве­ра

гьат­на. Амма Иса­ди а тил­миз ре­к ьи­дач ла­г ьай­ди ту­шир. Ада ан­
жах ла­г ьа­най: «Ваз ада­к ай вуч ава? Бел­к и, Заз ам, Зун эл­к ъве­на
хкве­дал­ди, амукь­на кІан­за­ва же­д и».
24 И ви­ри ва­к ъи­ай­рин ша­г ьид хьа­й и гьа тил­м из­д и и ктаб кхье­на.

Ви­ри крар гьа­да кхьен­вай­вал хьа­й и­д и чаз чиз­ва. 25 Иса­ди мад­н и
гзаф крар аву­на: абу­ру­к ай ви­ри­бу­ру­к ай кхьей­тІа, за фи­к ир­за­
вай­вал, а кта­бар ви­ри дуьнь­я ­да гьакь­да­ч ир.
Ил­чий­рин крар
 Гьа­хьун
И ктаб же­рягь, пуд ла­гьай Шад Ха­бар данди Лу­кІа яз кьа­бул­на­ва.
Адан Шад Ха­бар­дин да­вам хьун яз, и ктаб­да Рим­дин им­пе­ри­яд­ а има­
ний­рин кІва­тІа­лар гьикІ пай­да ва гзаф хьа­натІа их­ти­лат­за­ва. Лу­кІа
ил­чи Па­ве­лан ама­даг тир, ва и де­ре­жа­да аваз ам адахъ га­лаз гагь-гагь
си­я­гьат­ра­ни хьа­най. ИкІ тир­ди Лу­кІа­ди вич ша­гьид хьа­йи ва­к ъи­ай­ри­
кай «зун» лу­гьу­дай чка­дал «чун» лу­гьуз кхьи­ни къа­лур­за­ва. Амай ви­ри
ва­к ъи­ай­ри­кай ада жуьреба-жуьре чеш­ме­яр кІва­тІу­нал ва абу­ру­кай
ве­ре­вир­дер аву­нал алахъ­на­вай, та­рих кхьиз­вай кас­ди хьиз их­ти­лат­за­ва.
Ктаб­дин сад ла­гьай па­ю­на (1-7-кьилер) Ме­сигь­дин ил­чий­рин ала­
хъун­рал­ди Яру­са­лим­да, Ягьу­дат­да ва Са­ма­ри­ят­да има­ний­рин кІва­тІал
сиф­те­ди­лай кІва­чел акьал­ту­ни­кай ра­хаз­ва (чи аям­дин 30-йисар). Кьвед
ла­гьай па­ю­на (8-28-кьилер) Шад Ха­бар Ис­ра­и л­ди­лай къе­рех­да Юнан­
дин ме­де­ни­ят­дин мер­кез­ра маш­гьур хьу­ни­кай ва Рим­дин им­пе­ри­я­дин
мер­кез­див­ни ага­кьай­ви­ли­кай их­ти­лат­за­ва. Яру­са­лим­да Пе­сагь­ди­лай
гуь­г ъуь­низ ях­цІур­ни цІуд ла­гьай юкъуз Иса­дихъ иман авур­бу­рук ака­тай
Пак Руьгь­ди чпи­кай ра­х ан­вай ви­ри ва­к ъи­ай­ра има­ний­рин кІва­тІал
ви­лик­ди тух­ва­на ва мягь­ке­мар­на.
И чІа­вуз (чи аям­дин 40-60-йисар) ви­ри хал­кьа­рив Ме­сигь­дихъ ийиз­
вай иман са куь­низ­ни ки­лиг та­ву­на ага­кьар­за­вай­ди ил­чи Па­вел тир,
икІ ийи­дал­ди ви­лик ада и иман­диз кІе­ве­лай душ­ман­вал ийиз­вай. Ил­чи
Па­ве­ла Рим­дин им­пе­ри­я­дин Му­кьвал тир Рагъ­э­къечІ­дай па­тан чи­ле­
рал си­я­гьат­за­вай ва Ме­сигь­ди­кай вя­зер ийиз­вай. Ах­па, ам Юнан­диз
фе­йи чІа­вуз, Лу­кІа­ди­кай адаз ва­фа тир куь­мек ийиз­вай кас хьа­на.
Ктаб Па­ве­ла, вич па­чагь­ди ду­ван­дин ви­лик акъва­за­ру­нал вил алаз,
Рим­да са кьа­дар вах­тун­да уьмуьр ту­х уз­вай бе­ре­дал куь­т ягь жез­ва.

Иса ца­ва­рал хкаж хьун

1  Я Те­г ьа­фил, зи сад ла­г ьай ктаб­да за ваз Иса ца­ва­рал ху­та­
1-2 

хай йи­к ъал къве­дал­д и Ада авур кра­ри­кай­н и чир­ви­ле­ри­кай

кхье­най. Ца­ва­рал ху­тах­дал­д и Ада Пак Руьгь­дин* куь­мек­дал­ди
Ви­ч и хкя­г ъай ил­ч ий­риз* вуч аву­на кІан­да­тІа ла­г ьа­най. 3  Ви­
чи ха­ш у­нал* аза­бар чІу­г ур­да­лай кьу­л ухъ, Иса яхцІур йи­к ъан
Крар 1  280

къе­не а ил­ч ий­рин па­тав къвез хьа­най. Ада Ви­чел гьа­к ъи­к ъат­да
чан алай­ди су­бу­тар­дай гьар жуь­ре­д ин дел­и ­лар гъиз хьа­най, Ада
абу­руз Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ* вуч ятІа лу­г ьу­дай.
4  Сад­ра, ил­ч ий­рихъ га­лаз фу не­дай­ла, Иса­д и абу­руз ихь­т ин
эмир га­на:
– Яру­са­лим­дай хъфи­мир, амма Бу­ба­д и* квез хи­ве кьур сав­
кьват­дал вил алаз акъваз. А сав­к ьват­д и­к ай квез зи си­вяй ван
хьа­най. 5  Ягь­я ­д и* ин­сан­рив цик ака­х ьун къа­ч уз* ту­най, квев,
ла­г ьай­тІа, са кьа­дар йи­к ъа­ри­лай Ал­лагь­ди Пак Руьгь­д ик ака­
хьун къа­ч уз та­да.
6 Ил­ч и­я р са­нал кІватІ хьа­й и­ла, абу­ру Ада­в ай ха­бар кьу­на:

– Реб­би*, Ву­на а чІа­вуз Ис­ра­и л­д ин* па­чагь­л угъ гуьн­г уь­на
ху­та­да ман?
7 – Бу­ба­д и Ви­ч ин гьу­к ум­дал­д и та­й и­нар­на­в ай кІва­ла­х ар кьи­ле

фи­дай чІа­вар­н и муьгь­ле­тар чир хьун квез ге­рек туш, – ла­г ьа­на
Ада. – 8 Квек Пак Руьгь акат­на, куьн адан къу­ват­д ив ацІай чІа­
вуз гьам Яру­са­лим­да, гьам Ягьу­дат­да*, гьам Са­ма­ри­ят­да*, гьам­ни
дуьнь­я ­д ин ви­ри пи­пІе­ра куьн зи ша­г ьи­дар же­да.
9 ИкІ лу­г ьун ку­маз, Ам абу­руз акваз-акваз ца­вуз хкаж хьа­на ва

ци­фе­дин га­пІал­д ик акат­на. Ам абу­рун ви­ле­ри­кай хкат­на.

10 Ца­вуз ки­л и­г из амай абу­рун па­тав сад­ла­г ьа­на ла­ц у пе­кер алай

кьве кас пай­да хьа­на.

11 – Га­л и­лей­ви­яр, – ла­г ьа­на абу­ру, – куьн ца­вуз ки­л и­г из акъваз­

на­ва хьи? Квез и Иса куь па­та­вай ца­ва­рал хкаж жез акур хьиз,
Ам гьакІ хквен­н и ийи­да.

Ягьуд­д ин чка­дал ил­чи хкя­г ъун

12  Ида­лай кьу­л ухъ абур Зей­т ун пе­л яй* эвичІ­на ва Яру­са­лим­
диз хта­на. И дагъ Ярусалимдивай са вер­си­н ин мен­зил­да авай.
13  Пет­ру, Ягья*, Якьуб­н и* Эн­д и­р ей, Фи­л ипІ­н и ТІу­май, Бар­тІа­

ла­май­н и Ма­тІай, Гьал­фе­я н хва Якьуб, Си­м ун Мил­лет­баз* ва

Якьу­бан хва Ягьуд* Яру­са­л им­д из хта­на ви­нел алай кІва­ле са­нал
ацукь­на­вай. 14 Абу­ру ви­ри­да сад хьа­на датІа­на дуь­а ­яр* ийиз­вай.
Абу­рухъ га­лаз са бя­зи па­пар, гьакІ­н и Иса­дин ди­де Май­рам* ва
Адан стха­яр авай.
15  Сад­ра Пет­ру­д и кІватІ хьан­в ай виш­н и къад кас кьван има­

ний­рин* ви­лик къа­рагъ­на, ла­г ьа­на:

16-17  – Стха­я р, Ка­лам­да* Пак Руьгь­д и* Да­вуд* па­чагь­д ин ме­

цел­ди Ягьу­да­кай ви­л и­к а­маз ла­г ьай га­фар кьи­лиз акъат та­ву­на
 281 Крар 2 

же­да­чир. Чи ара­да аваз, чахъ га­лаз са­нал къул­л угъ ийиз­вай­тІа­ни,

Ягьу­да Иса кьаз кІа­нз ге­ле къе­к ъвез­вай­бу­руз Ам авай чка къа­
лур­на. 18 Ха­ин­вал аву­нал­д и къа­ч ур пу­л у­н ихъ ада ник къа­ч у­най,
гьа икІ адан эхир пуч­н и хьа­най. Ам, кьи­лихъ­ди акьу­на, ру­фун
пад хьа­на, ра­тар­н и чкІан­ваз жа­г ъа­най. 19 И кра­ри­кай Яру­са­лим­
да авай ви­ри­бу­руз ха­бар хьа­най ва а ни­к Іиз абу­ру чпин чІа­лал
Гьа­кел­да­ма, яни Иви­дин Ник ла­г ьа­на тІвар га­най. 20 И кра­ри­кай
За­бур­да­н и* кхьен­ва:

«Адан кІвал ичІи хьу­рай,

ана чан алай кас­ни та­мукь­рай»i,

ва:

«Адан къул­лугъ­дин чка­ни ма­са­да кьу­рай»ii.

ГьакІ хьа­йи­ла, адан чка­дал ма­са кас хкя­на кІан­да. Ге­рек,

21-22 

а кас Ягь­я ­ди Иса­д ив цик ака­х ьун къа­ч уз* таз эге­чІай чІа­ва­лай
та Иса чи па­та­вай ца­ва­рал хъфей йи­к ъал­ди Иса­дихъ га­лаз чи
ара­да хьа­йи кас жен. А кас Иса­дал чан хтай­ви­ли­кай* чахъ га­лаз
са­нал ша­г ьид­вал ийи­дай­д и­н и хьун ла­зим я.
23 Кьве кас­д ин: Юст ла­к Іаб алай Юсу­фан* (адаз гьакІ­н и Бар­са­ба

лу­г ьу­дай) ва Ма­тІи­д ин тІва­рар кьу­най. 24-25  КІватІ хьан­вай­бу­ру

дуь­а ­яр аву­на:
– Я Реб­би*, Ваз ви­ри­дан ри­к Іер акваз­ва, ил­чи­ви­ли­кай хкат­на
ви­чиз гьа­зур­на­вай чка­д из хъфей Ягьу­дан чка­дал къул­л угъ авун
па­тал Ву­на и кьве­да­к ай вуж хкя­да­тІа чаз къа­л у­ра.
26  Ах­па абу­ру чип ве­г ье­на, чип Ма­тІи­дал ават­на. Гьа икІ, ам

цІу­сад ил­чи­дин* жер­ге­д из цІи­к ьвед ла­г ьай­ди яз кьа­бул­на.

Пак Руьгь атун

2  Ях­цІур­н и цІуд ла­г ьай йи­к ъан су­ва­рин* югъ алукь­на. Ви­ри
1 

са чка­да кІватІ хьа­на. 2  Сад­ла­г ьа­на ца­вай атай тІур­фан­дин

хьтин кІе­ви ван­ц и абур авай кІвал ацІур­на. 3  Ви­ри­даз зулар-
зулар жез­вай ялав­рин ме­це­риз ух­шар са вуч ятІа­н и ата­на чпел
гьар са­дал акъва­зай­ди аку­на. 4 Ви­ри­бур Пак Руьгь­див* ацІа­на ва

i 1:20 За­бур 68:26.

ii 1:20 За­бур 108:8.
Крар 2  282

чара-чара хал­к ьа­рин чІа­ла­рал ра­хаз эгечІ­на: Пак Руьгь­ди абу­руз

гьа ихь­т ин ала­к ьу­нар га­най.
5 И чІа­вуз Яру­са­л им­да жуьреба-жуьре уьл­к вей­рай тир ва ри­к Іел

Ал­лагь алай чу­вуд­ри* уьмуьр ту­х уз­вай. 6 Акъа­тай гьарай-эвердал

гзаф халкь кІватІ хьа­на. Има­н и­яр* ра­ха­дай­ла, анал кІватІ хьан­
вай­бу­руз гьар са­даз ви­ч ин ди­дед чІа­лал­д и ра­ха­дай ван хьа­на,
абур тес­па­ча хьа­на. 7 Гзаф мягь­тел хьа­й и ин­сан­ри са­да са­да­вай
ха­бар кьу­на:
– И ин­са­нар ви­ри Га­л и­лей­дай* туш­н и? 8 Чаз гьар­даз абур чи
ди­дед чІа­лал ра­ха­дай ван къвез­ва. Им гьикІ жез­вай кар я? 9 Чи
ара­да гьар жуь­ре уьл­к вей­рай ин­са­нар – пар­т и­ви­яр, ми­д я­ви­яр,
элам­ви­яр, Ме­са­па­там­д ин, Ягьу­дат­д ин*, Ка­па­д ук­дин, ПІун­тІас­
дин ва Асия ви­ла­ят­дин*, 10 Фи­ригъ­дин, Пам­фил­дин, Ми­с­ри­дин*
агьа­ли­яр, Ли­ви­ят­дин, Ки­ри­ней­дин па­та­рив гвай агьа­ли­яр, Рим­
дай* атан­вай­бур, 11 чу­ву­дар ва чу­вуд­рин дин кьа­бул­на­вай ма­са­бур,
ки­ритІ­ви­яр­н и ара­бар ава. Чаз гьар са­даз и ин­са­нар Ал­лагь­дин
зур­ба кра­ри­кай чи чІа­ла­рал гьикІ ра­хаз­ва­тІа ван къвез­ва!
12 Пагь атІа­на, вуч лу­г ьу­да­тІа те­ч из аму­к ьай абу­ру са­да са­да­в ай

ха­бар кьаз­вай:
– Им вуч ла­г ьай чІал я?
13 Са бя­зи­бу­ру хъуь­руь­нар ийиз­в ай:

– Абур че­х ир гзаф хъва­на, луьхъ хьан­ва.

Пет­ру­д ин ра­х у­нар

Пет­ру­ди, амай цІу­сад ил­чи­дихъ* га­лаз са­нал акъваз­на, халкь­
14 

дихъ эл­к ъве­на, ви­ри­даз ван къве­дай­вал ла­г ьа­на:

– Ягьу­дат­дин* ити­мар ва Яру­са­л им­д ин ви­ри агьа­ли­яр! Захъ
хъсан­диз яб ака­ла! Квез чир хьухь хьи, 15 и ин­са­нар хъва­на сар­
хуш туш, гье­ле сят­дин экуь­нин кІуьд я. 16 Им Яил пай­г ъам­бар­ди*
ла­г ьай га­фар кьи­л из акъа­т ун я:

17 «Эхи­рим­жи йи­къа­ра, – лу­гьуз­ва Ал­лагь­ди, –

За Жу­ван Руьгь ви­ри ин­сан­рик ку­та­да.
Куь ру­хва­яр­ни ру­шар Зи ме­цел­ди ра­хаз же­да,
же­гьил­риз ке­ре­ма­тар, кьуь­зуь­бу­руз ах­ва­рар аква­да.
18 Зи лу­кІар тир итим­рик­ни па­па­рик
гьа йи­къа­ра За Зи Руьгь ку­та­да, абур­ни Зи ме­цел­ди ­
ра­хаз же­да.
19 Ви­ни­да ца­вал За ала­ма­тар къа­лур­да,
 283 Крар 2 

агъа­да чи­ле­рал­ни – керематар-ишараяр:

иви, цІай ва гу­ма­дин кІва­тІар.
20 Реб­би­дин* чІе­хи ва бар­кал­ла­дин* югъ алукь­дал­ди
ви­ли­ка­маз
Рагъ хкахь­на ми­чІи же­да, варз, иви хьиз, яру же­да.
21 Реб­би­дин ТІвар* кьу­на эве­рай гьар сад хи­лас же­да»i.

Ис­ра­и л­ви­яр, за лу­г ьуз­вай га­фа­риз яб це! На­за­рет­дай тир Иса –

22 

Ал­лагь­д и тес­т и­к ьар­на­ва. ИкІ тир­д и Ал­лагь­д и Адав ийиз тур
ала­мат­рай ва керемат-ишарайрай, Адав къа­л у­риз тур ли­шан­рай
акваз­ва. Квез и крар куь ви­ле­рал­ди аку­на, хъсан­диз чиз­ва. 23 Ал­
лагь­ди ви­ли­ка­маз кьетІ­на­вай­вал, Иса куь гъи­ле ту­на. Куь­не рим­
вий­рин куь­мек­дал­ди Иса ха­ш у­низ* яна кье­на. 24 Амма Ал­лагь­ди
Адал чан хка­на*, Ам ажал­д ин епе­рай акъуд­на. Ажал­дихъ­н и Иса
кьу­на акъва­за­риз же­дай къу­ват авай­ди ту­шир. 25 Да­вуд* па­чагь­ди
Ада­кай икІ ла­г ьа­най:

«Заз Реб­би датІа­на зи ви­лик кваз аква­дай.

Жув кьве ри­кІин та­хьун па­тал
Ам зи эр­чІи гъи­ли­х ъай га­ла.
26 Гьа­ви­л яй зи рикІ хве­ши­ви­лив­ди,
Зи мез­ни шад га­фа­рив­ди ацІан­ва.
Зун фа­на ятІа­ни, захъ умуд ава,
27 я Реб­би, Ву­на зун агъа дуьнь­я­да* та­дач,
Жу­ван муъ­мин кас та­дач су­ра чла­физ!
28 Ву­на заз уьмуьр­диз ту­х уз­вай рехъ къа­лур­на.
Вун па­тав гвай­ла, Зи рикІ шад­ви­лив ацІу­да»ii.

Стха­яр, за­вай квез ачу­х из же­да хьи, чи бу­ба Да­вуд­н и ви­ри

29 

ин­са­нар хьиз кье­на. Ам ку­ч ук­н и аву­най. Адан кьветІ чахъ ги­
лани ама. 30 Адан эв­лед­ри­кай тир са кас­ди­кай, Да­вуд хьиз, па­чагь
же­да ла­г ьа­на Ал­лагь­д и кьин кьу­най. Да­ву­даз и кар чиз­вай. Ам
пай­г ъам­бар тир эхир. 31 Гьа­ви­л яй, «Ам агъа дуьнь­я ­да та­дач» ва
«Жу­ван муъ­мин* кас та­дач су­ра чла­физ» лу­г ьу­дай­ла­ни, адаз Ме­
сигь­дал* кье­йи­да­лай кьу­л ухъ чан хкве­дай­ди ви­ли­ка­маз чиз­вай.
32 Ал­лагь­д и и Иса­дал чан хка­на, чун ви­ри и кар­д ин ша­г ьи­дар я!

i 2:17-21 Яил 2:28-32.

ii 2:25-28 За­бур 15:8-11.
Крар 2  284

Ал­лагь­ди Иса хкаж­на Ви­чин эр­чІи гъи­ли­х ъай ацу­к ьар­на. Хи­ве
33 

кьур Пак Руьгь* Ви­ч ин Бу­ба­д ин* па­тай къа­ч ур Иса­ди а Руьгь*
чак­н и ку­т у­на. Квез акваз­вай­д и ва ван къвез­вай­ди гьа ва­к ъи­а­
дин не­ти­жа я. 34-35 Да­вуд па­чагь, ла­гьай­тІа, ца­ва­рал хкаж хьа­йи­ди
туш, ятІа­н и ада ла­г ьа­на:

«Реб­би­ди зи Агъа­диз ла­гьа­на:

„Ви душ­ма­нар За Ви кІва­че­рик ве­гьи­дал­ди
Зи эр­чІи гъи­ли­х ъай ацукь“»i.

Къуй Ис­ра­и л­д ин* ви­ри ин­сан­риз кІе­ве­лай чир хьу­рай хьи,
36 

куь­не ха­ш у­н из ягъай и Иса­д и­к ай Ал­лагь­ди Реб­би­н и, Ме­сигь­

ни* аву­на!
37 И га­фа­рин ван хьа­й и­ла, ийир-тийир ква­х ьай ин­сан­ри Пет­

ру­ди­вай­н и муь­к уь ил­ч ий­ри­вай ха­бар кьаз хьа­на:

– Я стха­яр, чна вуч авун ла­зим я?
38 – Куьн гьар са кас Ал­лагь­д ин ре­к ьел атун* ла­зим я, – жа­в аб

га­на Пет­ру­ди. – Ах­па­н и куьне, куь гу­нагь­ри­лай* гъил къах­ч ун

па­тал, Иса Ме­сигь­дин ТІвар­цІе­лай цик ака­х ьун къа­ч у*. Гьа чІа­вуз
квез Ал­лагь­ди Пак Руьгь пай яз гу­да. 39 Ал­лагь­ди и кар квез, куь
аял­риз ва яр­г ъа­ра авай­бу­руз, Ада Ви­ч ин па­тав эвер­за­вай кьван
ви­ри­бу­руз хи­ве­н и кьу­на.
40 Пет­ру­д и гьакІ­н и гзаф ма­са га­фа­рал­д и абу­руз не­си­г ьа­тар га­на:

– Ре­к ьяй акъат­на­вай и не­сил­дин ара­да куь­не куьн хи­лас ийиз

тур.
41 Адан га­фар кьа­бу­лай ва иман­дал* атай ин­сан­ри цик ака­х ьун

къа­ч у­на. Гьа юкъуз Иса­дихъ иман ийиз­вай­бу­рун кьа­дар пуд агъ­
зур кас кьван ар­т ух хьа­на.

Има­ний­рин уьмуьр
Има­н ий­ри* ви­ри вахт са­нал акъуд­за­вай: са­нал ил­чий­рин*
42 

чир­ви­ле­риз яб гуз­вай, са­нал фу­н и атІуз­вай, са­нал дуь­а ­я р­н и*

ийиз­вай. 43 Ил­чий­ри къа­л ур­за­вай кьван гзаф ала­ма­тар ва керемат-
ишараяр акур­ла, ин­сан­рин ри­к Іе­ра ки­чІе­вал гьат­за­вай. 44 Ви­ри
има­ни­яр са­нал алай, абу­рухъ авай-авачирдини ур­тах тир. 45 Абу­
ру чпин мал-мулк, эмен­н и ма­са гуз, хьа­й и пул чпин ара­да гьар
са­даз ге­рек тир кьван пай­за­вай. 46 Абур гьар юкъуз сад­ви­лел­ди

i 2:34-35 За­бур 109:1.

 285 Крар 3 

Ал­лагь­д ин КІва­ле* кІватІ жез­вай. Абу­ру ну­бат­дал­д и кІва­ле­ра

ви­ри­да са­нал фу атІуз­вай, шад­ви­лел­д и ва ми­х ьи ри­к Іел­д и фу
нез­в ай, 47  Ал­лагь­д из шу­к у­рар ийиз­в ай. Ви­ри халкь­д и абу­руз
гьуьр­мет­за­вай, Ал­лагь­ди­н и гу­нагь­ри­кай* хи­лас­за­вай­бу­рун кьа­
дар югъ-къандавай ар­т у­хар­за­вай.

Пет­ру­д и кье­цІи кас са­г ъар хъу­вун

3  Сад­ра сят­дин пу­даз, дуьа* ийи­дай вах­т ун­да Пет­ру­н и Ягья*

1 

Ал­лагь­дин КІва­л из* фе­най. 2 И чІа­вуз Ал­лагь­д ин КІва­лин

«Иер­бур» тІвар алай ва­ра­рихъ са кье­цІи кас гъа­на. Ада­вай ди­де­
диз хьа­й и­да­лай инихъ къе­к ъвез жез­ва­ч ир. Гьар юкъуз ам гъа­на
гьа­нал эциг­дай, ада­н и Ал­лагь­д ин КІва­лиз къвез­вай­бу­ру­вай са­
да­к ьа тІа­лаб­дай. 3 Ал­лагь­дин кІва­лиз гьа­х ьиз кІан­за­вай Пет­ру­ни
Ягья акур­ла, ада гьа­бу­ру­вай­н и са­да­к ьа тІа­лаб­на. 4 Пет­ру­н и Ягья
эл­к ъве­на ди­к ъет­див­ди адаз ки­лиг­на. Пет­ру­ди адаз ла­г ьа­на:
– Чаз ки­лиг!
5 Абу­ру­в ай са затІ гьат­датІа акваз кьил хкаж­на къе­к ъве­раг абу­

руз ки­л иг­на. 6 Инал Пет­ру­д и ла­г ьа­на:

– Ги­миш­н и къи­зил захъ авач, амма за ваз захъ авай­ди гу­да.
На­за­рет­дай тир Иса Ме­сигь­д ин* ТІвар­цІе­лай* за ваз лу­г ьуз­ва –
къа­рагъ­на къе­к ъуьгъ!
7 Пет­ру­д и кье­цІе­к ан эр­чІи гъил кьу­на адаз къа­ра­г ъиз куь­мек­на,

гьа­сят­да адан кІва­че­рин кІа­ра­бар мягь­кем хьа­на. 8 Ам къуд­г ъун­на

кІва­чел къа­рагъ­на, къе­к ъвез эгечІ­на. Ам абу­рухъ га­лаз къе­к ъвез
ва хве­ши­ла хка­да­риз, Ал­лагь­диз шу­к у­рар ийиз, Ал­лагь­дин КІва­
лиз гьахь­на. 9 Ви­ри ин­сан­риз аку­на хьи, ада къе­к ъвез Ал­лагь­диз
шу­к у­рар ийиз­ва. 10 Абу­руз ам Ал­лагь­дин КІва­лин «Иер­бур» тІвар
алай ва­ра­рихъ ацукь­на, аниз фир-хквердавай са­да­к ьа тІа­лаб­за­
вай кас тир­ди чир хьа­на. Халкь ам сагъ­лам хьу­нал мягь­тел­н и
гьей­ран хьан­вай.
11 Сагъ хьа­й и­д и Пет­ру­д и­лай­н и Ягь­я ­д и­лай алат­з а­в а­ч ир. Халкь

ата­на Су­лей­ма­нан ши­рас* тІвар алай чка­да авай ил­чий­рал* гьей­

ран­ви­лел­ди алтІуш­най. 12 И кар акур Пет­ру­ди абу­руз ла­г ьа­на:
– Ис­ра­и л­ви­я р! Ву­ч из куьн и кар­дал та­ж уб хьан­ва? Ам икІ
къе­к ъве­дай­вал авун чна чи къу­ват­дал­д и ва я Ал­лагь­д ин ви­лик
чи муъ­мин­ви­л ин куь­мек­дал­д и авур хьиз яни квез? 13 Ибра­г ьи­
ман*, Иса­к ьан* ва Якьу­бан* Ал­лагь­ди, чи бу­бай­рин Ал­лагь­ди,
Ви­чин ЛукІ Иса­дал бар­кал­ла* гъа­на. Куь­не, ла­г ьай­тІа, Ам ду­
ван­д из акъуд­на. Пи­ла­тІаз* Ам ахъа хъи­й из кІан хьа­на­тІа­н и,
Крар 4  286

куь­не Пи­ла­тІан ви­л ик Иса­д и­к ай кьил къа­к ъуд­на. 14 Куь­не Пак*
ва Гьахъ-Михьи Кас­д и­к ай кьил къа­к ъуд­на ва иви­к ъичi ахъа­юн
тІа­лаб­на. 15 Амма куь­не уьмуьр Гуз­вай­д и кье­на. Ал­лагь­ди Адал
чан хка­на*, чун а кар­д ин ша­г ьи­дар я! 16 Иса Ме­сигь­дин ТІвар­
цІихъ иман* аву­н и и квез акваз­вай ва чи­дай кас мягь­ке­мар­на.
Иса­дихъ иман аву­н и и кас са­г ъар хъу­ву­на, и кар квез ви­ри­даз
акваз-акваз кьи­л из акъат­на.
17 Ги­ла, стха­яр, заз чиз­ва хьи, куь­не Иса ре­к ьи­дай чІа­вуз квез, куь

кьи­ле авай­бу­руз хьиз, куь­не вуч ийиз­ва­тІа чиз­ва­чир. 18 Ме­сигь­ди

азаб-азият чІу­г у­н и­к ай Ал­лагь­д и ви­ри пай­г ъам­бар­рин* ме­цел­ди
ви­ли­ка­маз лу­г ьун­н и аву­най, Ада и кар кьи­лиз­н и акъуд­най.
19  Куь гу­нагь­ри­лай* гъил къах­ч ун па­т ал Ал­лагь­д из ки­л иг ва

Адан ре­к ьел ша! 20 Гьа чІа­вуз Ал­лагь­ди куь руь­г ьер кІу­ба­нар­да ва
куь па­тав квез ви­ли­ка­маз та­йи­нар­на­вай Ме­сигь – Иса ра­к ъур­да.
21 Гье­ле кьуд пад цІи­й и хъже­дал­д и Ам ца­в а­рал ала­м у­к ьун ла­

зим я. Ал­лагь­ди­н и къа­д им вах­та­ри­лай инихъ Ви­чин пак пай­

гъам­бар­дин ме­цел­ди гьа икІ же­да ла­г ьа­най. 22 Му­са­ди* ла­г ьа­най:
«Реб­би­ди*, куь Ал­лагь­д и, квез зун хьтин пай­г ъам­бар ра­к ъур­да,
ам кве­кай сад же­да. Куьн гьар са кар­да гьа пай­г ъам­бар­диз та­бий
хьухь. 23 Адан чІа­лаз ки­лиг­за­ва­чир гьар вуж хьа­йи­тІа­ни халкь­дин
ара­дай чу­к ур­да ва ам те­леф же­да»ii. 24 Сма­и ­ла­лай* эгечІ­на ви­ри
пай­г ъам­бар­ри­ни гьа и йи­к ъа­ра кьи­ле фе­йи кра­ри­кай ви­ли­ка­маз
ла­гьа­най. 25 Пай­г ъам­бар­дин эв­ле­дар­ни Икь­рар­дин* ва­ри­сар куьн
я. Ал­лагь­ди Ибра­г ьи­маз ла­г ьай и га­фа­рив куь бу­бай­рихъ га­лаз и
Икь­рар ку­тІун­на­вай: «Ви не­си­лар чи­лел алай ви­ри хал­к ьар па­
тал хийир-дуьа* же­да»iii. 26 Ал­лагь­д и Ви­ч ин лукІ­рал чан хкай­ла,
сиф­те Ада Ам куьн гу­нагь ре­к ьи­вай яр­г ъа авун па­тал куь па­тав
ра­к ъур­на, гьа икІ Ал­лагь­д и Ви­ч ин лу­к Іа­рин куь­мек­дал­ди квез
хийир-дуьа аву­на.

Мес­л я­г ьат­д ин ви­лик

4  Пет­ру­ни Ягья* халкь­див ра­ха­дай­ла, абу­рун па­тав ха­ха­мар*,

1 

Ал­лагь­дин КІва­л ин* къа­ра­вул­рин кьи­ле­вай­ди ва са­к ъа­яр*

ата­на. 2  Ил­ч ий­ри* халкь­д из чир­ви­лер гуз­вай­ла, абу­ру, Иса­дал
кье­йи­да­лай кьу­л ухъ чан хтун* чеш­не гъиз, кье­йи­да­лай кьу­л ухъ

i 3:14 Иви­к ъич – ин­сан яна кье­й и кас.

ii 3:22-23 Ких­х ьей Къа­н ун 18:15, 18, 19.
iii 3:25 Хьу­н ухь 22:18.
 287 Крар 4 

чан хтун авай кар тир­ди чпин ра­х ун­ра тес­ти­к ьар­за­вай. Са­к ъай­риз
ил­чий­рин и кра­ри­кай гзаф хъел атан­вай. 3 Абу­ру Пет­ру­н и Ягья
кьу­на ва геж вахт хьу­н из ки­л иг­на, па­к а­мал­д и абур къа­за­мат­на.
4 Пет­ру­д из­н и Ягь­я ­д из яб га­й и гзаф­бу­ру Шад Ха­бар­д ихъ* иман*

аву­на, гьа икІ има­н ий­рин* кьа­дар­н и вад агъ­зур­дав агакь­на.

5 Па­к а­г ьан юкъуз чу­вуд­рин* гьа­к и­мар, агъ­са­к ъа­лар ва тав­рат­да­

рар* Яру­са­лим­да са­нал кІватІ хьа­на. 6 Абу­рук кьи­лин ха­хам Гьай­

нас, Ка­яф, Ягья, Ис­кен­дер, кьи­лин ха­хам­дин мукьва-кьилиярни
акахь хъу­ву­най. 7 Абу­ру Пет­ру­н и Ягья чпин па­тав гъун эмир­на,
гъа­й и­ла, жу­зу­на:
– Ихь­тин крар ийи­дай къу­ват квез гьи­най ата­на? И крар куь­не
нин тІвар­цІе­лай* ийиз­ва?
8 И чІа­вуз Пак Руьгь­д ив* ацІай Пет­ру­д и жа­в аб га­на:

– Эй халкь­д ин гьа­к и­мар­н и агъ­са­к ъа­лар! 9 Кье­цІек гьикІ сагъ

хъхьа­на­тІа ачу­ха­рун па­тал къе куь­не ча­вай жа­ваб гьаркь­за­ваi.
10 Квез ва Ис­ра­и л­д ин* ви­ри халкь­д из чир хьухь хьи, и кас ис­я т­да

куь ви­л ик сагъ хъхьа­на акъва­зун На­за­рет­дай тир Иса Ме­сигь­

дин* ТІвар­цІе­лай авур кар я! Куь­не Ам ха­ш у­низ* яна кье­на, амма
Ал­лагь­ди Адал чан хка­на*.

11 «Куь­не – къван­цин ус­тІар­ри – гьяз та­та­на га­да­рай

къван­ци­кай
цлан хан­дакІ­дин пи­пІе тва­дай лап кьи­лин къван хьа­на»ii.

И га­фар гьа Иса­д и­кай кхьен­вай­бур я. 12 Хи­лас ийи­дай ма­сад

авач! Гьа­дан ТІвар­цІе­лай гъей­ри чун хи­лас­дай ма­са тІвар чи­лин
ви­нел алай­д и туш!
13 Пет­ру­н и Ягья кІел­на­в а­ч ир авам ин­са­нар тир­д и чиз­в ай гьа­

ки­мар, абур ви­к Іегь­ви­лел­д и ра­хаз­вай те­г ьер акур­ла, та­ж уб жез­
вай. Гьа­к им­риз абур Иса­д ихъ га­лаз хьа­йи ксар тир­д и­н и чиз­вай.
14 Пет­ру­д ин­н и Ягь­я ­д ин па­т ав абу­ру са­г ъар хъу­вун­в ай кас­н и гваз

акур­ла, гьа­к им­ри­вай са гаф­н и абу­руз ак­си яз лу­г ьуз жез­ва­чир.

15 Инал абу­ру ил­ч ий­риз кІва­л яй экъе­ч Іун эмир­на ва чпин ара­да

мес­л я­тар ийиз эгечІ­на.

16 – И ин­сан­риз чна вуч ийин? – лу­г ьуз­в ай гьа­к им­ри, – абу­рун

и чІе­х и керемат-ишарадикай Яру­са­лим­да авай ви­ри агьа­лий­риз

i 4:9 Гьаркьун – са вуч ятІа­н и кІе­ве­лей тІа­ла­бун.

ii 4:11 За­бур 117:22.
Крар 4  288

чир хьан­ва, ча­вай а кар кваз та­к ьу­на же­дач. 17 Иса­ди­кай халкь­дин
ара­да мад­н и ге­г ьенш­д из ван чу­к Іун та­вун па­тал, ша чна абу­руз
чпин ра­х ун­ра Адан ТІвар кьун къа­да­г ъа ийин.
18  Гьа­
к им­ри ил­ч и­я р мад эвер­на хка­на, Иса­д ин ТІвар­цІе­лай
ра­х ун ва чир­ви­лер гун абу­руз кІе­ве­лай къа­да­г ъа аву­на. 19 Амма
Пет­ру­ди­н и Ягь­я ­д и жа­ваб га­на:
– Де куь­не лагь, чун Ал­лагь­д и­лай гзаф квез та­бий хьу­н ухь
Ал­лагь­д ин ви­л ик дуьз кар же­да­н и? 20  Ча­вай акур­да­к ай ва ван
хьа­йи­да­кай лу­г ьун та­ву­на акъва­зиз же­дач.
21  Гьа­
к им­ри­вай ил­ч ий­риз жа­за гу­дай багь­на жа­г ъу­риз жез­
ва­чир, абу­руз ки­чІе­рар га­на ахъай­на, ву­чиз ла­г ьай­тІа ил­чий­ри
авур кар­дай ви­ри халкь­д и Ал­лагь­д из шу­к у­рар ийиз­вай. 22  Вич
сагъ хъхьу­нин керемат-ишара акур кас­дин яшар яхцІур йи­са­лай
ви­н из тир эхир.

Има­ний­рин дуьа
Азад хъхьай­да­лай кьу­л ухъ Пет­ру­н и Ягья* чпин­бу­рун па­тав
23 

хъфе­на ва абу­ру чпиз чІе­х и ха­хам­ри­ни* агъ­са­к ъал­ри ла­гьай кьван

га­фа­ри­кай их­т и­лат­на. 24 Има­н ий­риз* ван хьа­йи­ла, абу­ру ви­ри­да
сад хьа­на дуь­а ­яр* аву­на:
«Эй Ви­ри Их­т и­яр­рин Иеси! Чил­н и цав, гьуь­лер ва ан­ра авай
гьар са затІ халкь авур­д и Вун я. 25 Чи бу­ба ва Ви лукІ­н и тир Да­
ву­дан* ме­це­лай Ву­на Пак Руьгь­д ин* куь­мек­дал­ди ла­г ьа­най:

Ву­чиз къал-къил акат­за­ва хал­кьа­рик,

ин­сан­ри­ни туь­кІуьр­за­ва ичІи фен­дер?
26 Къа­рагъ­за­ва чи­ле­рин па­ча­гьар
ва гьа­ки­мар са­нал­ди
мес­л ят жез­ва Реб­би­диз ак­си яз,
Адан Ме­сигь­диз­ни ак­си яз»i.

Ри­к Іи­вай­ни, и ше­гьер­да Гьи­руд­ни* Пун­тІи Пи­латІ* рим­вий­

27 

рихъ­ни Ис­ра­и л­дин* халкь­дихъ га­лаз сад хьан­ва. Абу­рухъ ви­ри­дахъ

Ви Гуь­цІуьр алай пак* ЛукІ Иса­дал гъил хкаж­дай чІу­ру къаст
авай. 28 ИкІ хьа­на кІан­дай­ди Ву­на ви­ли­ка­маз къетІ­най. И кар Ви
къуд­рат­дин гьу­нар я. 29 Ис­я т­да, я Реб­би*, гьа­к им­ри чаз гьикІ ки­
чІе­рар гу­зва­тІа, ки­л иг. Гьа­ви­л яй Ву­на чаз зур­ба ви­к Іегь­ви­лел­ди

i 4:25-26 За­бур 2:1-2.

 289 Крар 5 

Ви гаф ин­сан­риз чир­дай къу­ват це. 30  Ин­сан­риз жу­ван къуд­рат

къа­л у­ра, къуй Ви пак ЛукІ Иса­дин ТІвар* кьур-кьур чка­да азар­ри
кьун­вай­бур сагъ хъхьу­рай, ала­ма­тар ва керемат-ишараяр хьу­рай!
31 Дуь­а ­я р аву­на куь­тягь хьа­й и­ла, абур кІватІ хьан­в ай чка зур­

за­на. Абур ви­ри Пак Руьгь­д ив ацІа­на, ва абу­ру Ал­лагь­дин Гаф

ви­к Іегь­ви­лел­ди ин­сан­рив ага­к ьа­риз хьа­на.

Ви­ри ур­тах я
Има­н и­я р* ри­к Іе­рал­д и­н и руь­г ье­рал­д и ви­ри сад тир. Са­
32 

да­н и ви­ч ин эмен­н и ан­ж ах са ви­ч ин­д и я лу­г ьу­да­ч ир, абу­рухъ
авай-авачирди ур­тах тир. 33 Ил­ч ий­ри* Реб­би* Иса­дал чан хтай­
да­к ай* уьт­к вем­ви­лел­д и ва агал­к ьу­нар аваз ша­г ьид­вал ийиз
хьа­н ай, Ал­л агь­д и­н и абу­руз ви­ри­д аз чІе­х и бе­р е­к ат* гуз­в ай.
34 Абу­рун ара­да дар­ви­ле авай кас ава­ч ир, чпихъ мал-мулк авай­
бу­ру вахт-вахтундилай, абур ма­са гуз, пул гъиз 35  ил­ч ий­рин
их­т и­яр­да тва­дай, а пул има­н ий­рин ара­да гьар са­даз ге­рек кьа­
дар пай­дай.
36 Ме­се­ла, Юсу­фа*, Куьп­ри­дай тир ле­ви­д и* (адаз ил­ч ий­ри Бар­

на­ба, яни «Се­к ин­вал гу­дай­д и» ла­г ьай тІвар­н и ган­вай), 37 ви­чин
ник ма­са га­на, пул гъа­на ил­ч ий­рин гъи­ле ву­га­на.

Гьа­на­ни ва Сап­фи­ра

5  Гьа­на­ни тІвар алай са кас­ди­ни адан Сап­фи­ра лу­г ьу­дай па­па

1 

чпин мулк ма­са га­на. 2 Амма пу­л у­н ин са пай ада ви­чиз ту­
на, и кар­ди­кай адан па­паз­н и ха­бар авай. Аму­к ьай пул ада гъа­на
ил­чий­рин* их­т и­яр­да ту­на. 3 Пет­ру­д и адаз ла­г ьа­на:
– Гьа­на­н и, ви ри­к Іиз гьикІ хьа­на иб­л ис* гьа­х ьай­д и я? Чил
ма­са га­й и пу­л у­н ин са пай чи­не­ба жу­в аз ту­нал­д и, ву­на Пак
Руьгь­ди­кай* таб аву­на эхир! 4 Ву­на ма­са гу­дал­ди чил ви­ди тир,
ву­на адахъ къа­ч ур пул­н и ви пул тир. Ву­на ву­чиз и кар ви ри­к Іе
ту­на? Ву­на ин­сан­риз ваъ, Ал­лагь­д из таб аву­на.
5 Гьа­на­н и­д из и га­фар ван хьун ку­маз­н и, ам гьа­нал ярх хьа­на,

кье­на. И кар­ди­кай ха­бар хьа­йи ви­ри­дак зур­ба кичІ акат­на. 6 Ах­па

же­г ьил­ри, ата­на, Гьа­на­ни ка­фан­дик ку­т у­на ва тух­ва­на ку­ч ук­на.
7  Гъуьл кье­й и­да­к ай ха­бар ава­ч ир адан паб пуд сят­д и­лай хьиз

ата­на акъат­на. 8 Пет­ру­д и ада­вай ха­бар кьу­на:

– Лагь кван, гъуь­л уьхъ га­лаз куь­не чил гьа икьван пу­л у­н ихъ
ма­са га­на­н и?
– Эхь, – жа­ваб га­на ада, – гьа­к ьван пу­л у­н ихъ.
Крар 5  290
9 – Ал­лагь­дин Руьгь* си­нагъ авун па­тал куь­не ву­чиз гаф-чІал
сад авун­ва? – ла­г ьа­на Пет­ру­д и. – Ин­г ье ви гъуь­л уьн ме­йит су­ра
ту­на хтан­вай­бур ра­к Іа­рив гва, абу­ру ви ме­йит­н и су­руз ту­х у­да.
10 Гьа инал и паб, Пет­ру­д ин кІва­че­рик ярх хьа­на, кье­на. Гьа­х ьай

же­г ьил­риз ам кьен­ваз аку­на. Абу­ру паб тух­ва­на гъуь­л уьн па­тав
ку­ч ук­на. 11  Има­н ий­рин кІва­тІал­д ик* ва и кар­ди­кай ван хьа­йи
амай же­м ят­дик зур­ба кичІ акат­на.

Ала­ма­тар ва керемат-ишараяр
Халкь­дин ара­да ил­чий­ри* гзаф ала­ма­тар ва керемат-ишараяр
12 

къа­л у­риз хьа­на. Ви­ри има­н и­яр* Су­лей­ма­нан* ши­рас­дик кІватІ

же­дай. 13 Има­ний­рин кІва­тІал­дик* ква­чир ин­сан­ри абу­рук экечІ­
дай жуьр­э т ийиз­в а­ч ир, ятІа­н и ин­сан­ри иман­дал* атай­бу­руз
гьуьр­мет­за­вай. 14 Реб­би­дихъ* иман ийиз­вай итим­рин­ни па­па­рин
кьа­дар къвер­да­вай ар­т ух жез­вай. 15  Ви­ри и ала­мат­рин не­т и­ж а
яз, куь­че­дай физ­вай Пет­ру­д ин хъен хьа­й и­тІа­н и алукь­рай лу­г ьуз
ин­сан­ри азар квай­бур куь­чей­риз акъуд­дай, абур ме­се­рал къат­
кур­дай. 16 Яру­са­л им­д ин му­к ьув гвай ше­г ьер­рай­н и ин­са­нар кІе­
ретІ­рал­ди къве­дай. Абу­ру аниз аза­рар квай чпин­бур ва жи­нер­ри*
гьал­дай ве­г ьен­вай­бур гъи­дай, ви­ри на­чагъ­бур чпин тІал­ри­кай
азад хъже­дай.

Ил­чи­яр ху­рук ку­т ун

17  Ил­чий­рал* пе­х ил хьан­вай кьи­л ин ха­хам­ди* ва адан те­реф­
да­рар тир са­к ъай­ри* 18  ил­ч и­яр кьу­на ва ше­г ьер­дин къа­за­мат­да
ту­на. 19 Амма йи­физ Реб­би­д ин* ма­ла­и к­д и* ва­рар ахъай­на, абур
ах­к ъуд­на.
20 – Ал­лагь­д ин КІва­л из* алад, – ла­г ьа­на ада, – фе­на ин­сан­риз

и цІи­йи уьмуьр­ди­к ай ви­ри лагь.

21 Чпиз ла­г ьай­вал, экуь­нахъ фа­да­маз Ал­лагь­д ин КІва­л из ата­на,

абур халкь­диз чир­ви­лер гуз эгечІ­на.

Кьи­лин ха­хам­ди* ва адан му­к ьув гвай­бу­ру экуь­нахъ Мес­л я­гьат­
дин* ве­к и­лар ва Ис­ра­и л­д ин* ви­ри агъ­са­к ъа­лар кІватІ­на, къа­за­
мат­да авай ил­чи­яр гъун па­тал аниз ити­мар ра­к ъур­на. 22 Нуь­ке­рар
къа­за­мат­диз атай­ла, ил­ч и­яр ана ава­ч из хьа­на. Эл­к ъве­на хта­на,
абу­ру чеб ра­к ъур­на­вай­бу­руз ла­г ьа­на:
23 – Къа­з а­мат­д ин ва­рар мягь­кем­д из агал­на­в ай, ва­ра­рал­н и къа­

ра­ву­лар алай, амма чун къа­за­мат­д ин къе­нез гьа­х ьай­ла, чаз анай
сад­н и жа­г ъа­нач.
 291 Крар 5 
24  И ван хьа­йи­ла, чІе­х и ха­хам­ри ва Ал­лагь­дин КІва­лин къа­
ра­вул­рин кьи­ле авай­да, им вуч ла­г ьай чІал я лу­г ьуз, фи­к и­рар
ийиз хьа­на. 25 Гьа чІа­вуз са ни ятІа­н и ата­на ихь­т ин ха­бар га­на:
– Ин­гье, куь­не къа­за­мат­да тур­бу­ру Ал­лагь­дин КІва­ле акъваз­на
же­м ят­диз чир­ви­лер гуз­ва.
26  Ал­
лагь­д ин КІва­л ин къа­ра­вул­рин кьи­ле­вай­д и ви­ч ин ити­
мар­н и га­лаз фе­на ил­ч и­яр гваз хта­на. Халкь­ди къван гу­н и­х ъай
ки­чІез­вай абу­ру ил­ч и­яр гу­ж у­нал­д и хка­на­чир.
27  Силис кьун па­т ал ил­ч и­я р кьи­л ин ха­х ам­д ин па­т ав Мес­л я­

гьат­диз гъа­на.
28 – Чна квез Иса­д ин ТІвар* кьун кІе­ве­лай къа­да­г ъа аву­на­ч ир­

ни? – ла­г ьа­на кьи­л ин ха­хам­д и, – амма куь­не куь чир­ви­ле­рив
Яру­са­лим ацІур­за­ва. Гьа­да­лай­н и гъей­ри, квез Иса кьи­н ин тах­
сир­н и чи хи­ве тваз кІан­за­ва.
29  – Ин­ сан­ри­лай гзаф Ал­лагь­д из та­бий­вал авун ла­зим я!  –
жа­ваб га­на Пет­ру­д и­н и муь­к уь ил­ч ий­ри. – 30  Чи бу­бай­рин Ал­
лагь­ди куь­не кІа­рас­д ин ха­ш у­н из* яна кье­йи Иса­дал чан хка­на*.
31  Ис­ра­и л­д из Ал­лагь­д ин ре­к ьел къве­дай* ва гу­нагь­ри­лай* гъил

къах­ч у­дай мум­к ин­вал гун па­тал, гьа и Иса Ал­лагь­ди Ви­чин эр­
чІи гъи­ли­х ъай ацу­к ьар­на ва Ада­кай ЧІе­х и­ди ва Хи­лас­кар аву­на.
32  И кар­д ин ша­г ьи­дар тек са чун туш, гьакІ­н и Ал­лагь­д и Ви­ч из

та­бий­бу­руз гуз­вай Пак Руьгь­н и* я.

33  И га­фар ван хьа­й и­бу­рук хъи­лен цІай акат­на. Абу­руз ил­ч и­

яр ре­к ьиз кІан­за­вай. 34 И чІа­вуз Мес­л я­г ьат­дин ви­лик фа­ри­сей­
ри­к ай* тир Га­ма­л ил экъечІ­на. Ам Къанундин* му­а л­л им тир,
ви­ри халкь­ди адаз гьуьр­мет­за­вай. Гьа­ма­ли­ла ил­чи­яр са кьа­дар
вах­т ун­да къе­цел акъу­д ун эмир­на 35  ва ду­ван­х а­на­да авай­бу­руз
ла­г ьа­на:
– Ис­ра­и л­ви­яр! Куь­не квез и ин­сан­риз вуч ийиз кІан­за­ва­тІа
хъсан­д из фа­г ьум ая. 36  Са тІи­м ил ида­лай ви­л ик вич чІе­х и кас
хьиз къа­л ур­за­вай Тав­дас лу­г ьу­дай сад хьа­най. Кьуд виш кьван
кас­ди адан пад кьу­най, амма ам яна кье­й и­ла, адан ви­ри те­реф­
да­рар гьар­н ихъ чкІа­на, адан крар­н и та­х ьай­дай хьа­на. 37 Ада­лай
кьу­л ухъ, агьа­л и­яр си­я гь­д из къа­ч у­дай чІа­вуз, Га­л и­лей­дай* тир
Ягьуд* пай­да хьа­на. Ада­н и ин­сан­рин са кІва­тІал ви­ч ин па­таз
гъа­на. Гьам­н и яна кье­на, гьа­дан те­реф­да­рар­н и гьар сад са­н ихъ
чкІа­на. 38 ГьакІ хьа­й и­ла за квез лу­г ьуз­ва: и ин­сан­рик хкуьр­мир.
Абур ахъая. Абу­рун му­ра­дар­ни крар абу­руз чпиз кІан хьа­на ийиз­
вай­бур ятІа, а кІва­ла­хар ви­ри терг же­да. 39 Абу­рун крар Ал­лагь­диз
Крар 6  292

кІан хьа­на ийиз­вай­бур ятІа, кве­лай абур тер­гиз алакь­дач, куь­н­ни

Ал­лагь­диз ак­си же­дай­вал ийи­м ир.
Ада кІватІ хьан­вай ин­са­нар чІа­лал гъа­на. 40  Абу­ру ил­чий­риз
эвер­на ва абур къамчидалди га­таз ту­на. Ах­па ил­ч ий­риз мад
Иса­д ин ТІвар хкьун къа­да­г ъа аву­на, абур ахъай­на. 41  Иса­д ин
ТІвар­цІин ха­т ур­дай ихь­т ин рус­вагь­ви­л из ла­йих аву­нал, шад яз
ил­чи­яр Мес­л я­г ьат кІватІ хьан­вай чка­дай экъечІ­на. 42 Гьар юкъуз
Ал­лагь­дин КІвалени чпин кІва­ле­ра абу­ру акъваз та­ву­на чир­ви­
лер гуз­вай ва, Шад Ха­бар* яз, Иса – Ме­сигь* тир­ди лу­г ьуз­вай.

Ирид ше­мас хкя­г ъун

6  Тил­м из­рин* кьа­дар ар­т ух жез­вай чІа­вуз юнан чІа­лал ра­

1 

ха­дай чу­вуд­ри* чка­д ин чу­вуд­ри­лай ши­ка­я ­тар ийиз хьа­най.

Юнан чу­вуд­ри лу­г ьуз­вай хьи, гьар йи­к ъан фу пай­дай­ла, чка­дин
чу­вуд­ри юнан чу­вуд­рин хен­де­да­яр кваз кьаз­вач. 2 Иниз ки­лиг­на
цІи­к ьвед ил­чи­ди* ви­ри тил­м и­зар са­нал кІватІ­на ла­г ьа­на:
– Ал­лагь­дин Гаф чу­кІу­рун ту­на, тІуьнин-хъунин мес­э­ла­яр гья­
лун чаз ку­т уг­на­вач. 3 ГьакІ хьа­й и­ла, стха­яр, куь ара­дай ирид кас
хкя­г ъа, чна­н и а ве­зи­фа­яр гьа­бу­рун хи­ве тва­да. И ксар гьуьр­мет
авай, Руьгь­див* ацІан­вай ва акьул авай ксар хьун ла­зим я. 4 Чна,
ла­г ьай­тІа, гзафни-гзаф чи вахт дуь­а ­яр* аву­низ­ни Ал­лагь­дин Гаф
чу­к Іу­ру­н из серф­да.
5  И мес­ л ят ви­ри­бу­руз хуш хьа­на, абу­ру Ис­т е­фас (ам иман­
див­н и* Пак Руьгь­д ив* ацІан­вай), Фи­л ипІ, Пар­хар, НикІа­н ур,
Ти­м ун, Пар­ман ва ви­л ик­дай чу­вуд­рин дин­дал хьа­йи ан­тІи­а х­ви
Ни­к Іа­лай хкя­на. 6 Ирид кас­н и ил­ч ий­риз къа­л ур­най, абу­ру, дуьа
аву­на, абу­рал гъи­лер эциг­на*.
7  Ал­лагь­д ин Гаф ге­г ьенш­д из чкІиз­в ай, тил­м из­рин кьа­дар­н и

Яру­са­лим­да къвер­да­вай ар­т ух жез­вай, ха­хам­ри­кай­н и* гзаф­бур

иман­дал ата­на.

Ис­те­фас къа­за­мат­да тун

8 Ал­лагь­ди къу­ват­ни бе­ре­кат* ган­вай Ис­те­фа­са халкь­дин ара­да
зур­ба ала­ма­тар ва керемат-ишараяр къа­л ур­за­вай. 9 «Азад хьа­йи­
бу­рун» си­на­г уг­д и­к ай* тир чеб Ки­ри­ней­дай ва Ис­кен­де­ран­дай
атан­в ай чу­вуд­ри* ва Ки­л и­к ат­дай ва Асия ви­ла­я т­дай* тир са
шу­м уд чу­вуд­ди Ис­те­фа­сахъ га­лаз гьуь­же­тар ийиз хьа­на. 10 Амма
Руьгь­д и* Ис­те­фа­саз ахь­т ин акьул га­на хьи, абу­ру­вай са­да­вай­
ни гьуь­жет­ра адал гъа­л иб­вал къа­ч уз хьа­нач. 11  ГьакІ хьа­й и­ла,
 293 Крар 7 

Ис­те­фа­сан ре­к ъиб­ри чи­не­ба мес­л ят хьа­на са бя­зи ин­сан­рив Ис­

те­фа­са­кай икІ лу­г ьуз ту­на:
– Ада Му­са­диз­н и* Ал­лагь­д из ак­си яз чІу­ру га­фар лу­г ьу­дай­ла,
чаз ван хьа­на.
12  Гьа икІ а кса­ ри халкь, тав­рат­да­рар* ва агъ­са­к ъа­лар Ис­те­
фа­саз ак­си акъва­зар­на. Ис­т е­фа­са­к ай хъел авай­бу­ру ам кьу­на
Мес­л я­г ьат* кІватІ жез­вай чка­д из гъа­на. 13 Абу­ру жа­г ъу­рай та­пан
ша­г ьид­ри лу­г ьу­дай:
– Ам датІа­на Ал­лагь­дин КІва­ли­кай­ни* Къанундикай* чІу­ру­кІа
ра­хаз­ва. 14 «На­за­рет­дай тир а Иса­д и Ал­лагь­дин КІвал бар­батІ­да,
чаз Му­са­д и тур къай­да­яр де­г и­шар­да», – лу­г ьуз Ис­те­фас ра­ха­
дай­ла, чаз ван хьа­най.
15  Мес­л я­г ьат­да авай кьван­бур ви­ри Ис­т е­фа­саз ди­к ъет­дал­д и
ки­лиг­за­вай. Адан чин абу­руз ма­ла­и к­д ин* чин хьиз акваз­вай.

Ис­те­фа­сан ра­х у­нар

7  Кьи­лин ха­хам­д и* Ис­те­фа­са­вай ха­бар кьу­на:

1 

– ГьакІ яни?
2 – Стха­я р­н и бу­ба­я р! – жа­в аб га­на Ис­т е­фа­са. – Заз яб це. Чи

бу­ба Ибра­гьим* гье­ле Ме­са­па­там­да амай­ла, ам Ха­ран­диз фи­дал­ди

ви­лик, адаз бар­к ал­ла* алай Ал­лагь ви­ч ив ра­хаз аку­най.
3  «Жу­в ан уьл­к ве ва мукьва-кьилияр тур. Вун За ваз къа­л ур­

дай чил га­лай­вал алад»i, – ла­г ьа­на Ал­лагь­ди. 4 Хал­дей­рин чи­лер

ту­на, Ибра­г ьим Ха­ран­д из куьч хьа­на. Бу­ба кье­йи­ла, Ал­лагь­ди
Ибра­г ьим ис­я т­да куь­не уьмуьр ту­х уз­вай и чи­ле­рал куь­чар­на.
5 Ал­лагь­д и адаз эмен­н и яз са чІиб чил кьван­н и га­нач. Ибра­г ьи­

махъ а чІа­вуз ве­ле­дар ава­ч ир­тІа­н и, Ал­лагь­ди и чил адаз ва адан

эв­лед­риз гу­да ла­г ьа­на хи­ве кьу­най. 6 Ал­лагь­ди адаз ла­г ьа­най: «Ви
не­си­лар гъур­бат­да къу­ра­ба­яр яз, кьуд виш йи­суз лукІ­ви­ле же­да,
абу­руз са­да­н и ин­саф­дач. 7 Амма абур лукІ­ви­ле тур халкь­диз За
жа­за гу­да. Ах­па ви не­си­лар анай экъечІ­на хъфей­ла, абу­ру и чка­
дал ата­на Заз къул­л угъ­да»ii.
8 Ах­па Ада Ибра­г ьи­махъ га­лаз Икь­рар* ку­тІун­на, а Икь­рар­д ин

ли­шан­ни суьн­нет авун хьа­на. Ибра­гьи­маз хва Исакь* хьа­на, ада­ни

ам ха­йи муь­ж уьд йи­к ъа­лай суьн­нет­на. Ах­па Иса­к ьаз хва Якьуб*
хьа­на, а хци­кай­н и цІи­к ьвед та­й и­фа­д ин бу­ба хьа­на.

i 7:3 Хьу­н ухь 12:1.

ii 7:6-7 Хьу­н ухь 15:13-14.
Крар 7  294
9  Якьу­бан цІу­сад хва чпин стха Юсу­фал* пе­х ил тир, гьакІ хьа­
йи­ла абу­ру ам Ми­с­ри­д из* лукІ­ви­л из ма­са га­на. Амма Ал­лагь
Юсу­фахъ га­лаз хьа­на. 10 Ал­лагь­ди ам ви­ри че­тин­ви­ле­рай акъуд­на.
Ада Юсу­фаз акьул-камал га­на, ада­лай фир­ъа­ван – Ми­с­ри­дин
па­чагь, ра­зи же­дай­вал аву­на. Фир­ъа­ван­д и­н и Юсуф ви­ри Ми­с­
ри­дин ва ви­чин мал-мулк ида­ра ийи­дай гьа­к им­ви­ле та­йи­нар­
на. 11 Ах­па ви­ри Мис­ри­да ва Къе­нан­да* каш ва зур­ба му­си­ба­тар
гьат­на. Чи бу­бай­риз не­дай затІ гьат­за­ва­чир. 12 Мис­ри­да те­х ил ава
ла­г ьа­на ван хьа­йи Якьу­ба аниз ви­ч ин ру­х ва­яр сад ла­г ьай гъи­ле­
ра ра­к ъур­на. 13 Кьвед ла­г ьай гъи­ле­ра стха­яр иниз атай­ла, Юсу­фа
абу­руз вич вуж ятІа ла­г ьа­на, гьа икІ фир­ъа­ван­д из­н и Юсу­фан
хи­зан­ди­кай ха­бар хьа­на. 14  Ида­лай кьу­л ухъ Юсу­фа ви­чин бу­ба
Якьуб ва амай ви­ри хи­зан, сан­лай хи­зан­да пуд­к ъан­ни цІу­вад кас
авай, ви­чин па­тав гъиз ксар ра­к ъур­на. 15 Якьуб Ми­с­ри­диз ата­на,
ана ам ва адан ру­х ва­яр кье­на. 16 Абу­рун ме­йи­тар Ше­хем­диз хка­
на, Ибра­г ьи­ма Ше­хем­дай тир Гьа­м у­ран ру­х вай­ри­вай ги­миш­дин
пу­л у­н ихъ къа­ч ур су­ра ту­на.
17-18 Ал­лагь­д и Ибра­г ьи­маз га­й и гаф кьи­л из акъуд­дай вахт му­

кьвал жер­да­вай, тахтуниз Юсу­фа­к ай ха­бар ава­чир ма­са па­чагь

къве­дал­ди чи халкь­дин кьа­дар­ни Мис­ри­да лап ар­т ух хьа­на. 19 Чи
халкь­дихъ га­лаз а па­чагь­д и вич ха­и н­ви­лел­ди ту­х уз­вай, ада чи
бу­бай­риз ин­саф ийиз­ва­ч ир. Ада гьат­та хан­вай би­цІекар, абу­рал
чан ала­м укь та­вун па­тал, куь­че­д из га­да­рун маж­бур­за­вай.
20  Гьа чІа­вуз Му­са* ди­де­д из хьа­на. Ам лу­г ьуз те­же­дай кьван
иер аял тир. Сиф­те пуд вац­ра Му­са ви­ч ин бу­ба­дин кІва­ле хьа­
на, 21  ах­па аял га­дар­на, гьа­н ­лай ам фир­ъ а­ван­д ин ру­ша къах­
чу­на. Ру­ша аял­д из, ви­ч ин ха­й и хциз хьиз, тер­бия га­на. 22  Му­
са­д из Ми­с ­ри­д ин гьа чІа­в ан ви­ри или­мар чир­на­в ай; ам кар
алакь­дай, ра­х ун­рин ус­тад яз чІе­х и хьа­на. 23  Ви­ч ин яхцІур йис
та­мам хьа­йи­ла, ада ви­ч ин халкь­д и­к ай тир стхай­рал кьил чІу­
гун кьетІ­на.
24 Сад­ра адаз мис­ри­ви­д и са ис­ра­и л­ви­д ин ха­т ур­д ик хкІур­з а­в ай­

вал аку­на. Му­са­д и ис­ра­и л­ви­д ин пад хве­на, ада, кьи­сас къах­ч ун
яз, мис­ри­ви яна кье­на. 25  Му­са­д и ви­ч ин куь­мек­дал­д и ви­ч ин
стха­яр Ал­лагь­ди хи­лас­дай­дан гъа­вур­да абур ава лу­г ьуз фи­к ир­за­
вай, амма абур и кар­дин гъа­вур­да гьат­за­ва­чир. 26 Па­ка­г ьан юкъуз
Му­са­диз кьве ис­ра­и л­ви ки­к Іиз аку­на. Ам абур туьх­к Іуьр хъи­йиз
алахъ­на. «Я ити­мар, куьн стха­яр я, – ла­г ьа­на ада, – ву­чиз куь­не
куь ха­т ур хаз­ва?»
 295 Крар 7 
27 Ха­т ур­да эця­за­вай­да, Му­са­д из рум га­на хьиз, ла­г ьа­на: «Вун
гьа­к им ва чІе­х и­д и яз эци­гай­д и вуж я? 28 Та­х ьай­тІа на­к ьан мис­
ри­ви хьиз ваз зун­н и яна ре­к ьиз кІан­за­ва­н и?»i
29 И га­фа­ри­лай гуь­г ъуь­н из Му­са Ми­д и­я н­д из кат­на, ана къу­ра­ба

яз амукь­на. Ана Му­са­д и­к ай кьве хцин бу­ба хьа­на.

30 ЯхцІур йис ала­тай­ла, Си­най* дагъ­д ин му­к ьув, кьу­рум­да адаз

ялав­д и кьун­вай ва­ла­рин юкьвай ма­ла­и к* аку­на. 31  Ам акур­ла,

Му­са мягь­тел хьа­на. Вуч хьан­ва­тІа чи­риз кІа­нз ва­ла­риз му­к ьва
хьа­йи­ла, Му­са­диз Реб­би­дин* ван ата­на: 32 «Зун ви бан-бубайрин,
Ибра­г ьи­ман, Иса­к ьан ва Якьу­бан Ал­лагь я». Ки­чІе хьа­на Му­са
зур­заз акъваз­на. Ада­вай кьил хкаж­на ки­лиг­дай жуьр­эт хьа­нач.
33  Реб­ би­д и ла­г ьа­на: «КІва­ч ин къапар хтІу­на, Вун акъваз­на­вай
чка пак* чил я. 34  Зи халкь­д из Мис­ри­да ин­саф ти­йиз­вай­да­кай
Заз ха­бар ава. Заз абу­рун шел-хвалдин ван къвез­ва. Зун абур
лукІ­ви­ли­кай азад авун па­тал атан­ва. За вун Ми­с­ри­диз ра­к ъур­
за­ва, алад».
35  Ал­
лагь­д и ис­ра­и л­вий­рин па­тав абу­ру чпи «Вун гьа­к им ва
чІе­х и­ди яз эци­гай­д и вуж я?» ла­г ьа­на абу­ру ин­ка­рай гьа и Му­са
ра­к ъур­на. Куз­вай ва­ла­рин юкьвай адан ви­лик пай­да хьа­йи ма­
ла­ик­дин куь­мек­дал­ди Ал­лагь­ди Ви­чи ам ис­ра­и л­вий­рин чІе­х и­ди
яз ва абур хи­лас­дай­д и яз Му­са ра­к ъур­на­вай. 36 Му­са­ди, ала­ма­тар
ва керемат-ишараяр къа­л у­риз, ис­ра­и л­ви­яр Мис­ри­дай ах­к ъуд­на,
Яру гьуь­ле­лай алуд­на, ах­па абур кьу­рум­дай яхцІур йи­суз тух­ва­на.
37  Гьа и Му­ са­д и Ис­ра­и л­д ин* халкь­д из ла­г ьа­на: «Реб­би­д и,
куь Ал­лагь­д и, квез зун хьтин пай­г ъам­бар* ра­к ъур­да, ам кве­
кай сад же­да»ii.
38  Чи бан-бубаяр кьу­ рум­да са­нал кІватІ хьан­вай­ла, Му­са­н и
гьа­бу­рухъ га­лаз авай. Ана ма­ла­и к­д и Си­най дагъ­дал Му­са­д из,
Му­са­ди­н и чи бу­бай­риз, чал ага­к ьа­рун па­тал, эбе­ди яз амукь­дай
га­фар ла­г ьа­на.
39  Амма чи бу­ бай­риз Му­са­д ин чІа­лаз ки­л и­г из кІан хьа­нач,
абу­ру ам ин­кар­на. Абу­руз эл­к ъве­на Ми­с­ри­диз хъфиз кІан­за­вай.
40 Абу­ру Гьа­ру­наз* ла­г ьа­на: «Чаз чун ви­ч ин гуь­г ъуь­на аваз ви­л ик

ту­х у­дай ал­лагь туь­к Іуь­ра. Чун Мис­ри­дай акъу­дай Му­са­д и­к ай
ла­г ьай­тІа, чаз адахъ вуч хьан­ва­тІа чи­дач!»iii 41 Абу­ру къи­зил­ди­кай

i 7:27-28 Эх­к ъе­чІун 2:14.

ii 7:37 Ких­х ьей Къа­н ун 18:15.
iii 7:40 Эх­к ъе­чІун 32:1.
Крар 7  296

да­на туь­кІуьр­на, гьа бут­диз* къур­бан­дар гъиз ва чпин гъи­ле­рал­ди

авур бут­дин сагъ­л угъ­дай су­ва­рар ийиз хьа­на.
42 Гьа чІа­вуз Ал­лагь­д и абу­рухъ да­л у эл­к ъуьр­на, абур ца­в а авай

гъе­те­риз­н и ма­са за­тІа­риз икрам ийиз гьа­на ту­на. И кар­д и­к ай

пай­г ъам­бар­ри­н и кхье­най:

«Ис­ра­и л­дин халкь!

Кьу­рум­да хьа­йи яхцІур йи­сан къе­не
куь­не Заз къур­бан­дар аву­най­ни кьван?
43 Квев куь ал­лагь Ма­лу­хан ала­чух
ва куь ал­лагь Рем­фа­нан гъед
ва абу­рун ши­ки­лар гвай
ву­на чпиз икрам авун па­тал­ди.
ГьакІ хьа­йи­ла, За куьн
Ба­бил­ди­лай­ни анихъ суьр­г уьн­да»i.

Кьу­рум­да чи бу­бай­рив Ша­гьид­ви­лин Ала­ч ух* гвай. И Ала­ч ух

44 

Му­са­ди Ал­лагь­ди къа­л у­рай­вал­ни ла­гьай­вал туь­к Іуьр­на­вай. 45 Чи

бу­ба­яр аниз къвер­да­вай Ал­лагь­ди ана авай хал­к ьар чу­к ур­най, ва
абу­рун чи­лер кьаз Ну­нан хва Шуай* кьи­ле аваз фи­дай чІа­вуз­н и
и ала­ч ух чи бу­бай­рив гвай. Ах­па ала­ч ух не­сил­ри­лай не­сил­рив
ву­г уз хьа­на. Да­вуд* па­чагь­д ин де­вир­дал­д и а ала­ч ух­н и и чи­ле­рал
ала­май. 46 Да­вуд па­чагь­ди­лай Ал­лагь ра­зи тир, Да­ву­да, ла­г ьай­тІа,
ви­чи­вай Якьу­бан Ал­лагь­д из кІвал эци­гай­тІа же­да­н и лу­г ьуз Ал­
лагь­ди­вай ха­бар кьу­на. 47 Ал­лагь­д из кІвал Су­лей­ман* па­чагь­ди
эциг­на. 48  Амма Ца­ва­рал Алай­да ин­сан­ри эциг­на­вай кІва­ле­ра
уьмуьр ту­х у­дач. Пай­г ъам­бар­д и ида­к ай икІ лу­г ьуз­ва:

49 «Ца­вар Зи тахт я, чил­ни – Зи кІва­че­рик квай да­я х.

Кве­вай Заз гьи­хь­тин кІвал эци­гиз же­да?
Заз ял ядай чка гьи­на­ва? – лу­гьуз­ва Реб­би­ди. –
50 Дуьнь­я­да авай кьван ви­ри шей­эр
Зи Гъи­ле­рал­ди авун­вай­бур туш­ни кьван?»ii

Эй кьи­лиз ял­дай, Ал­лагь ти­й и­ж ир рикІ авай, Ал­лагь па­тал

51 

япар би­ши­бур! Куьн датІа­на Пак Руьгь­диз* ак­си экъечІ­за­ва! Куьн

i 7:42-43 Амус 5:25-27.

ii 7:49-50 Яшай 66:1-2.
 297 Крар 8 

куь бу­ба­яр хьиз я! 52 Куь бу­бай­ри ху­рук ку­т ун та­вур са пай­г ъам­бар
кьван­ни хьа­йи­ди яни? Ал­лагь­дин Гьахъ-Михьиди ату­ни­кай ви­
ли­ка­маз ха­ба­рар га­йи­бур абу­ру ягъиз, ре­к ьиз хьа­на, ис­ят­да куь­не
ха­ин­ви­лел­ди гьа и гьахъ ЛукІ Вич яна кье­на. 53 Квез, ла­г ьай­тІа,
Ал­лагь­ди ма­ла­ик­рин куь­мек­дал­д и Къа­н ун* га­най, амма куь­не
адал амал аву­нач.

Ис­те­фа­саз къван гун

Мес­л я­гьат­дин* ве­к ил­риз и га­фа­рин ван хьа­йи­ла, абур хъи­лен
54 

цІай акат­на, са­рар ре­г ъвез акъваз­на. 55  Ис­те­фас Пак Руьгь­див*
ацІан­вай. Ам ца­вуз ки­лиг­за­вай, анай адаз бар­кал­ла* алай Ал­лагь
ва Адан эр­чІи гъи­л и­х ъай акъваз­на­вай Иса аку­на.
56 – Ки­л иг, – ла­г ьа­на ада, – заз ахъа хьа­й и ца­в а­ра Ал­лагь­д ин

эр­чІи гъи­ли­х ъай акъваз­на­вай Ин­сан­д ин Хва* акваз­ва.

57  Инал абур, чпин япа­ ра ту­пІар ту­на, гьа­ра­й из, ви­ри­да сад
хьиз адал хка­дар­на. 58 Абу­ру ам гал­чІур­на ше­г ьер­дай къе­рех­диз
акъуд­на, гьа­на ам къван­цин ху­ра ту­на. Тах­сир ку­таз­вай ша­г ьид­
ри Шаул лу­г ьу­дай же­г ьил кас­д ин кІва­че­рив чпин пе­кер ту­най.
59 Абу­ру Ис­т е­фа­саз къван гу­дай­ла, Ис­т е­фа­са дад аву­на:

– Я Реб­би* Иса, зи руьгь Ву­на кьа­бу­ла.

60 Ах­па ада чи­л из ме­тІер яна, ван ацалт­на гьа­рай­на:

– Я Реб­би, Ву­на абу­рун и гу­нагь­д и­лай* гъил къах­ч у.

И га­фар ла­г ьа­на, Ис­те­фа­сан чан хкат­на.

Шау­ла има­ни­яр ху­рук ку­т ун

8  Шау­ла Ис­те­фас кьин дуьз кар яз гьи­саб­най.

1 

Гьа йи­к ъа­лай Яру­са­л им­да Иса­д ихъ има­н ий­рин кІва­тІал*
кІе­ве­лай ху­рук ку­таз эгечІ­най. Ил­ч ий­ри­лай* гъей­ри, амай ви­
ри кат­на фе­на, Ягьу­дат­д из­н и* Са­ма­ри­я т­диз* чкІа­най. 2  Ал­лагь
ри­к Іел алай ин­сан­ри Ис­те­фас ку­ч ук­на, адахъ чІе­х и шел-хвал
аву­най. 3 Шаул има­н ий­рин кІва­тІал терг ийиз алахъ­за­вай. Ада,
кІва­л яй кІва­лиз физ, иман­дал* атай ити­мар­н и па­пар кьаз, абур
къа­за­мат­да тваз хьа­на.

Фи­липІ Са­ма­рат­да
Яру­са­лим­дай ка­тай­бу­ру, чеб гьи­на аваз хьа­йи­тІа­н и ви­рин­ра
4 

Шад Ха­бар* ага­к ьа­риз, Ал­лагь­д ин Гаф чу­к Іур­за­вай. 5  Фи­л ипІ
Са­ма­ри­я т­д ин* мер­кез­д из ата­на, ана Ме­сигь­д и­к ай* муш­т у­л у­
хар гуз хьа­на. 6  Фи­л и­пІа къа­л ур­за­вай керемат-ишараяр акваз,
Крар 8  298

адаз яб га­йи ви­ри ин­сан­ри ри­к Іи­вай адан кра­риз фи­к ир гуз­вай.
ЧІу­ру жи­не­рар* квай­бу­ру­к ай гьа­рай га­лаз абур хкат­за­вай, фа­
7 

луж­ди яна­вай­бур­н и кье­цІи­бур сагъ хъжез­вай. 8 Ше­г ьер­эгь­ли­яр

лап шад тир.
9 И ше­г ьер­да ици­тІар аву­нал маш­г ъул са кас авай, адан тІвар­н и

Си­м ун тир. Адан ицитІ­ви­лел са­ма­рат­ви­яр* ви­ри гьей­ран тир. Ада

вич зур­ба кас хьиз къа­л ур­за­вай. 10 Адан ала­мат­ри пун квай­бу­рун
ва амай ма­са ин­сан­рин фи­к и­рар чпел желб­за­вай.
– Си­м ун – Ал­лагь­д ин Къу­ват я, а Къу­ват­диз Зур­ба­ди лу­г ьуз­
ва, – тес­т икь­за­вай абу­ру.
11 Ин­сан­рин фи­к и­рар ада ви­ч ихъ желб­на­в ай, ву­ч из ла­г ьай­тІа

ви­чин гьил­лей­рив ви­ри мягь­те­ла­риз хей­лин вах­тар тир. 12  Фи­

ли­пІа, ла­г ьай­тІа, Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ­ди­кай­н и* Иса Ме­сигь
тир­да­к ай Шад Ха­ба­рар гуз­вай. Ити­мар­н и, па­пар­н и иман­дал*
къвез­вай ва абу­ру цик ака­х ьун къа­ч уз­вай*. 13 Си­м ун­н и иман­дал
ата­на, ада цик ака­х ьун къа­ч у­на ва ам Фи­липІахъ га­лаз амукь­
на. Фи­ли­пІа къа­л ур­за­вай ала­ма­тар ва керемат-ишараяр акваз,
ам мягь­тел жез­вай.
14 Самаратдин халкь­д и Ал­лагь­д ин Гаф кьа­бул­на лу­г ьу­дай ха­

бар Яру­са­лим­да авай ил­ч ий­рал* ага­к ьай­ла, абу­ру аниз Пет­ру­н и
Ягья* ра­к ъур­на. 15 Абу­ру, ата­на, цІи­йиз иман кьа­бу­лай­бу­рук Пак
Руьгь* акат­рай лу­г ьуз, дуь­а ­я р* ийиз хьа­на, 16  ву­ч из ла­г ьай­тІа
абу­рук гье­ле са­дак­н и Пак Руьгь акат­на­ва­чир. Абу­ру ан­жах Иса
Ме­сигь­дин ТІвар­цІе­лай* цик ака­х ьун къа­ч у­най. 17 Ах­па Пет­ру­
ди­н и Ягь­я ­ди абу­рал гъи­лер эциг­на*, абу­рук Пак Руьгь акат­на.
18  Ил­ ч ий­ри гъи­лер эци­г у­н ик­д и, ин­сан­рик Руьгь* акат­за­вай­д и
акур Си­м у­на абу­руз пул гъа­на 19 ва ла­г ьа­на:
– За са­дал гъи­лер эци­гай­ла, гьа кас­д ик­н и Пак Руьгь акат­дай­
вал куь­не заз­н и гьахь­т ин къу­ват це.
20  – Ву­на Ал­лагь­д и гуз­в ай пай пу­л у­н ихъ къа­ч уз же­да лу­г ьуз­

ва­тІа, вун гьа пул­н и га­лаз кьий! – жа­ваб га­на Пет­ру­ди. 21 – Ваз
и кар­да иш­т и­рак­дай са их­т и­яр­н и авач, ву­чиз ла­г ьай­тІа ви рикІ
Ал­лагь­дин ви­лик гьахъ туш. 22 Ша, вун Ал­лагь­дин ре­к ьел элячІ,
Реб­би­диз* дуь­а ­яр ая, бел­к и Ада ви ри­к Іе чІу­ру фи­к ир хьу­н и­лай
гъил къах­ч ун. 23  Ви рикІ туь­к ьуьл­ви­л ив ацІан­вай­ди ва вун ба­
тІул­ви­лин зун­ж ур­ра гьат­на­вай­д и заз акваз­ва.
24 Инал Си­м у­на тІа­лаб­на:

– Куь­не ла­гьай крар зи кьи­лел те­к ъве­дай­вал за квез зи па­та­лай

Ал­лагь­диз дуь­а ­яр авун та­ва­к ъу ийиз­ва.
 299 Крар 8 

Чпин ви­ле­риз акур кьван кра­ри­к ай ин­сан­риз суьгь­бе­тар

25 

аву­на, Ал­лагь­дин Гаф абу­рал ага­к ьа­рай­да­лай кьу­л ухъ, ил­чи­яр

Яру­са­лим­диз хъфе­на. Хъфи­дай ре­к ье абу­ру Са­ма­ри­я т­дин гзаф
кьа­дар хуь­ре­ра Шад Ха­бар­д и­к ай ахъа­й из хьа­на.

Фи­липІ­ни эфи­яп­ви
Реб­би­дин* ма­ла­и к­д и* Фи­л и­пІаз ла­г ьа­на:
26 

– Къа­рагъ, кьиб­ле­ди­х ъ Яру­са­лим­дай Га­за­диз физ­вай, кІва­чик

гзаф ква­чир ре­к ьел экъечІ.
27 Фи­л ипІ къа­рагъ­на фе­на. Ин­г ье, эфи­я п ху­д ум* – Гье­беш­д ин

Кан­ди­кат тІвар алай пачагь-ханумдин ви­ри ха­зи­на гъи­ле авай

ве­зир а ре­к ьяй фай­т ун­да аваз физ­вай. Ам Яру­са­лим­дай иба­дат*
аву­на 28 кІва­лиз хъфиз­вай. Фай­т ун­да ацукь­на, ада Яшай пай­г ъам­
бар­дин* ктаб кІел­за­вай. 29 Руьгь­д и* Фи­л и­пІаз ла­г ьа­на:
– А фай­т ун­диз му­к ьва хьа­на, адан къва­лал алаз алад.
30 Фи­л ипІ звер­на фай­т ун­д ин па­тав ата­на. Анай адаз Яшай пай­

гъам­бар­ди кхьен­вай га­фар эфи­яп­ви­ди гьикІ кІел­за­ва­тІа ван хьа­на.

– Вун кІел­за­вай­дан гъа­вур­да акьаз­ва­н и? – ха­бар кьу­на Фи­
ли­пІа ада­вай.
31 – Гъа­вур­да тва­дай кас та­х ьай­ла, зун гьикІ гьат­рай? – жа­в аб

га­на ве­зир­д и. Ада Фи­л и­пІаз фай­т ун­д из акьах­на ви­ч ин па­тав
ацу­к ьун тек­л иф­на. 32  Ве­зир­д и Ка­лам­дай* кІел­за­вай чка ихь­
тин­ди тир:

«Ам хеб хьиз, кьа­саб ийиз тух­ва­най,

сар тваз­вай­дан ви­лик квай кІел кис­дай­вал,
Ада гьич сив­ни ахъай­за­ва­чир.
33 Ам акьван рус­вагь аву­най хьи,
Адаз атІай кар­ни гьахъ­ди хьа­на­чир.
Адан эв­лед­ри­кай лу­гьуз же­дай вуж ава?
Адан чан чи­лел къах­чу­най эхир»i.

Ху­д ум­ди Фи­л и­пІа­вай ха­бар кьу­на:

34 

– Лагь кван сад­ра заз, ина пай­г ъам­бар* ни­кай ра­хаз­ва? Ви­чи­
кай, я та­х ьай­тІа са ма­са­да­к ай?
35 Фи­л и­пІа, ада кІе­лай чка­д и­лай гатІун­на, адаз Иса­д и­к ай Шад

Ха­бар* гуз хьа­на. 36-37 Ата­на абур яд авай чка­див агакь­на.

i 8:32-33 Яшай 53:7-8

Крар 9  300

– Ин­г ье, ина яд­н и ава, – ла­г ьа­на ху­д ум­д и. – Цик ака­х ьун
къа­ч у­дай­ла*, зи ви­л ик пад ни кьа­да?
38  Ада фай­ т ун акъваз­ра ла­г ьа­на эмир­на. Фи­л ипІ­н и ху­д ум
кьвед­ни цел фе­на. Фи­ли­пІа адав цик ака­х ьун къа­ч уз ту­на. 39 Абур
цяй экъе­чІай­ла, Ал­лагь­д ин Руьгь­д и Фи­липІ сад­ла­г ьа­на ан­лай
къах­ч у­на ху­тах­на. Ху­д ум­д из ам мад ах­к у­нач. Шад хьа­йи ху­д ум­
ди ви­чин рехъ да­ва­мар­на. 40 Фи­л ипІ Аш­дад ше­г ьер­диз акъат­на.
Ада Ке­сар ше­г ьер­д из фи­дай ре­к ьел алай ви­ри ше­г ьер­рив Шад
Ха­бар ага­к ьар­на.

Шаул иман­дал атун

9  Шау­ла Реб­би­дин* тил­миз­рин* кьи­лел тІур­фан акъуд­за­вай,

1-2 

ам абур яна ре­к ьиз кІа­нз хъи­ле куз­вай. Шау­лаз Шам ше­гьер­да
Иса­дихъ иман* аву­н ин ре­к ье авай ксар – гьам ити­мар, гьам­н и
па­пар – гъи­лер ку­тІун­на Яру­са­лим­диз хкиз кІан­за­вай. И кар авун
па­тал ада кьи­лин ха­хам­д и­вай* Шам­да авай си­на­г уг­риз* ча­рар
кхьин тІа­лаб­на. 3 Ам Шам­д ив агакь­за­вай ре­к ье, сад­ла­г ьа­на ца­
ва куь­к Івей экуь­н и кьуд па­та нур ту­на. 4 Шаул чи­лел ярх хьа­на.
Адаз ви­чихъ эл­к ъве­на ра­хаз­вай са ван хьа­на:
– Шаул, я Шаул, ву­на Зун ву­ч из ху­рук ку­таз­ва?
5 – Вун вуж я, я Агъа? – жу­зу­на Шау­ла.

– Зун ву­на ху­рук ку­таз­вай Иса я, – жа­ваб га­на ван­ци, – 6 ис­
ят­да къа­рагъ­на ше­г ьер­д из алад, ана ву­на вуч аву­на кІан­да­тІа
ваз лу­г ьу­да.
7 Шау­лахъ га­лай ин­са­нар анал къах хьа­на амукь­на, са­да­в ай­н и

си­вяй гаф акъу­диз хьа­нач. Абу­руз ван ата­на, амма акур кас хьа­
нач. 8 Шаул чи­ле­лай къа­рагъ­на, амма ви­лер ахъа­я й­ла, ам затІ­н и
так­ваз амукь­на. Шам­диз ам гъил кьу­на гъа­на. 9 Пуд йи­к ъан къе­не
адаз затІ­н и аку­на­ч ир, ада я тІуьн­н и аву­на­чир, я хъун­н и.
10 Шам­да Гьа­на­н и тІвар алай са тил­м из авай. Адаз са ка­ра­г ун

аку­на. Адахъ га­лаз Реб­би ра­ха­на:

– Гьа­на­н и!
– Гьай, Реб­би, – ла­г ьа­на жа­ваб га­на ада.
11  – «Дуьз» тІвар алай куь­ че­да авай Ягьу­дан* кІва­л из фе­на,
ТІа­рас ше­г ьер­дай тир Шаул лу­г ьу­дай кас ха­бар яхъ, ин­г ье, ада
дуь­а ­яр* ийиз­ва, – ла­г ьа­на Реб­би­д и.
12 Шау­лаз ви­ч ин па­тав Гьа­на­н и лу­г ьу­дай кас ке­ре­мат­д ин* жуь­

ре­да атай­ди ва Гьа­на­ни­ди адан ви­ле­рал гъи­лер эциг­на* абур ахъа

хъу­вур­ди ка­раг­на.
 301 Крар 9 
13 – Я Реб­би, – жа­ваб га­на Гьа­на­н и­д и, – а кас­ди Ваз та­л укь­
бу­руз Яру­са­лим­да авур пис­ви­ле­ри­к ай заз гзаф ва­нер хьа­на. 14 Ам
иниз Ви ТІвар* кьур кьван­д и къа­за­мат­да тва­дай их­т и­я­рар чІе­х и
ха­хам­ри­вай къа­ч у­на атан­вай­д и я.
15  – Алад! – ла­г ьа­на Реб­би­д и. – А кас Зи ТІвар па­чагь­рин ва

Ис­ра­и л­д ин­н и* ма­са хал­к ьар­рин ара­да маш­г ьур авун па­тал За
хкя­на­вай алат я. 16  Зи ТІвар­ц ин па­та­х ъай ви­чи гьи­к ьван азаб-
азият чІу­г ва­да­тІа За адаз къа­л ур­да.
17  Гьа­на­н и фе­на, ви­ч из ла­г ьай кІва­л из гьахь­на. Ада Шау­лал

гъи­лер эциг­на, ла­г ьа­на:

– Шаул стха, вун иниз къве­дай ре­к ье пай­да хьа­йи Реб­би Иса­
ди ви ви­ле­риз экв ахква­дай­вал ва вун Пак Руьгь­див* ацІу­дай­вал
зун ви па­тав ра­к ъур­на­ва.
18 Гьа и ара­да Шау­лаз ви­ч ин ви­ле­ри­лай пер­де ала­тай хьиз хьа­на,

адан ви­лер ачух хъхьа­на. Ада, къа­рагъ­на, цик ака­х ьун къа­ч у­на*.
19 Ах­па ада фу тІуь­на, адан чан­д из та­к ьат хта­на.

Шаул Шам­да
Шаул са шу­м уд юкъуз тил­м из­рихъ* га­лаз Шам­да хьа­на. 20 Ге­
жел тев­гье­на, ада си­на­г уг­ра* Иса Ал­лагь­дин Хва* тир­да­кай вя­зер
ийиз­вай. 21 Адан ван хьа­й и ви­ри­да та­ж уб яз лу­г ьу­дай:
– Яру­са­лим­да Иса­д ин ТІвар* кьур­бур терг ийиз хьа­йи­ди гьам
ту­ш ир­н и? Ам иниз има­н и­яр* кьу­на чІе­х и ха­хам­рин* па­тав ху­
та­х из атан­вай­ди ту­ш ир­н и?
22 Шау­лан вя­з ер къвер­да­в ай къу­в ат­да гьат­з а­в ай. Иса Ме­сигь* я

лу­гьуз су­бу­та­риз, Шам­да авай чу­вуд­риз* ада лу­гьу­дай гаф таз­ва­чир.

23 Са кьа­дар вахт алат­на фе­на, чу­вуд­ри Шаул яна ре­к ьин кьетІ­на.

24 Амма Шау­лаз абу­рун чІу­ру къас­т у­н и­к ай ха­бар хьа­на. Абу­ру, ам

яна ре­к ьиз кІа­нз, йифиз-юкъуз ше­г ьер­д ин ва­ра­рихъ къа­ра­вул­

вал чІу­г у­на. 25 Амма йи­физ Шау­лан тил­м из­ри ам кут­к ун­да аваз
ше­г ьер­дин цла­лай ава­дар­на.

Шаул Яру­са­лим­да
Шаул Яру­са­л им­д из хта­на, гьа­на ам тил­м из­рик* ака­х ьиз
26 

алахъ­на, амма абу­руз ада­х ъай ки­чІе тир, ам иман­дал* ату­н ин

чІа­лахъ абур жез­ва­ч ир. 27 Бар­на­ба­д и адаз куь­мек га­на ва ам ил­
чий­рин* па­тав гъа­на. Ада абу­руз Шау­лаз Шам­дин ре­к ье Реб­би*
акур­вал, Реб­би адахъ га­лаз ра­хай­вал ва Шау­ла Шам­да ви­к Іегь­
да­каз Иса­дин ТІвар­цІи­кай* вя­зер авур­вал ахъай­на. 28 Са кьа­дар
Крар 9  302

вах­т ун­да Шаул Яру­са­лим­да има­ний­рин* ама­даг хьа­на, ада Реб­

би­дин ТІвар­цІе­лай ви­к Іегь­диз вя­зер ийиз­вай. 29 Ам юнан чІа­лал
ра­ха­дай чу­вуд­рихъ* га­лаз гьуь­жет­ра гьат­дай. Гьа­ви­л яй абур ам
ре­к ьиз алахъ­най. 30  Иман гвай стхай­риз и кар­ди­к ай ха­бар хьа­
йи­ла, абу­ру Шаул Ке­сар ше­г ьер­д из тух­ва­на, анай­н и ТІа­рас­диз
ре­к ье ту­на.
31 Гьа и чІа­вуз Ягьу­дат­да*, Га­л и­лей­да* ва Са­ма­ри­я т­да* има­н ий­

рин кІва­тІа­лар* па­тал ис­л ягь йи­к ъар алукь­на. Пак Руьгь­д ин*
куь­мек­дал­д и кІва­тІа­лар мягь­кем, има­н ий­рин кьа­дар­н и гзаф
жез­вай. Абу­ру Ал­лагь­д и­к ай ки­чІе яз уьмуьр гьал­за­вай.

Эней са­г ъа­рун

Уьл­к ве тир­вал къе­к ъвей Пет­ру Ме­сигь­диз* та­л укь ин­сан­рал
32 

кьил чІу­г ун па­тал Луь­да ше­г ьер­д из­н и ата­на. 33 Ана Эней лу­г ьу­
дай са кас авай. Ам фа­л уж­ди яна, муь­ж уьд йи­сан къе­не ме­се­лай
къа­рагъ­за­ва­чир. 34 Пет­ру­д и адаз ла­г ьа­на:
– Эней! Иса Ме­сигь­д и вун ди­ри хъи­й из­ва. Къа­рагъ! Жу­ван
мес­н и кІватІ хъия.
Эней гьа­сят­да къа­рагъ­на. 35 Луь­да ше­гьер­дин­ни Ша­рун аран­дин
агьа­лий­риз ам сагъ хъхьай­ди акур­ла, абур Ал­лагь­дихъ эл­к ъве­на.

Та­би­та
36  Яфа ше­г ьер­да Иса­д ихъ иман* ийиз­вай са паб авай, адан
тІвар­н и Та­би­та, яни «Жей­ран» тир. Та­би­та­д и гзаф хъсан­ви­лер
ийи­дай, ке­сиб­риз куь­ме­кар гу­дай. 37 Гьа и вах­т ун­да ам азар­ди кьу­
на кье­на. Адан ме­йит чуь­х ве­на ви­нел­лай кІва­ле эциг­на. 38 Луь­да
ше­г ьер Яфа­дин па­тав гвай. Пет­ру Луь­да­да ава ла­г ьа­на ван хьа­йи
тил­миз­ри* адан па­тав кьве кас ра­к ъур­на, ми­нет­дал­д и ла­г ьа­на:
– Геж та­ву­на чи ше­г ьер­д из ша ман!
39 Пет­ру абу­рухъ га­лаз фе­на. Ата­на ага­к ьай­ла, абу­ру ам ви­нел­

лай кІва­лиз тух­ва­на. Ина ви­ри хен­де­да­яр ата­на адал алтІуш­на.

Абу­ру, чпиз Жей­ра­на ви­чел чан ала­май чІа­вуз цва­йи бу­л уш­ка­яр­
ни ма­са пе­кер къа­л у­риз, шел-хвал ийиз­вай. 40 Пет­ру­ди абур ви­ри
кІва­л яй акъуд­на, ме­тІер чи­лиз яна, дуь­а ­яр* аву­на, кьен­вай­дахъ
эл­к ъве­на, ла­г ьа­на:
– Та­би­та, къа­рагъ!
Та­би­та­ди ви­лер ахъай­на. Пет­ру акур­ла, ам хкаж хьа­на ацукь­на.
41 Пет­ру­д и адан гъил кьу­на, адаз къа­ра­г ъиз куь­мек­на. Ах­па ада

хен­де­дай­риз­ни Ме­сигь­диз* та­л укь­бу­руз эвер­на, чан ах­к ьалт­на­вай

 303 Крар 10 

Та­би­та къа­л ур­на. 42 И кар­д и­к ай ви­ри Яфа­да ха­бар хьа­на. Гьа­ви­
ляй гзаф кьа­дар ин­са­нар Реб­би­д ихъ* ийиз­вай иман­дал ата­на.
43  Яфа­да Пет­ру яр­г ъал­д и амукь­на, ана ам та­ба­г ъар ийи­дай
Си­м у­нан кІва­ле хьа­на.

Пет­ру­ни Кар­нел

10  Ке­сар ше­г ьер­да Кар­нел лу­г ьу­дай са кас авай. Ам Рим­
1 

дин* ас­кер­рик квай Итал­дин кьу­ш ун тІвар алай дес­те­дин

эф­сер тир. 2  Ам ва адан ви­ри хи­зан Ал­лагь­д из икрам­за­вай ва
Ал­лагь­д и­х ъай ки­чІез­вай ин­са­нар тир. Ада дар­ви­ле авай­бу­руз
гъил ахъа­ви­лел­ди куь­ме­к ар гу­дай. Ада Ал­лагь­диз датІа­на дуь­
а­яр* ийи­дай. 3  Сад­ра, ни­си­н и­лай кьу­л ухъ сят­дин пуд­риз хьиз,
Кар­не­лаз ке­ре­мат* аку­на. Адаз акваз-акваз ма­ла­ик* ата­на. Ма­
ла­ик­ди ла­г ьа­на:
– Кар­нел!
4 Кар­нел адаз ки­ч Іе­в ал кваз ки­л иг­на.

– Вуч хьа­на, я агъа? – ла­г ьа­на ада.

– Ву­на ийиз­вай дуь­а ­яр­ни ке­сиб­риз гуз­вай куь­ме­кар Ал­лагь­диз
акваз­ва, – ла­г ьа­на ма­ла­и к­д и. 5  – Ги­ла Яфа­диз ин­са­нар ра­к ъу­
ра, абу­ру са гьи ятІа­н и Симун-Петру лу­г ьу­дай кас­диз иниз ша
лу­г ьу­рай. 6  Ам та­ба­г ъар ийи­дай Си­м у­нан мугь­ман я. Си­м у­нан
кІвал гьуь­л уьн па­тав гва.
7 Кар­не­лахъ га­лаз ра­х ай ма­ла­и к хъфей­ла, ада ви­ч ин кьве вач-

хъшадиз ва ви­ч ин кьил­д ин тап­ш у­ру­г ъар кьи­л из акъуд­з а­в ай

ас­кер­ри­к ай Ал­лагь ри­к Іел­лай са­даз эвер­на. 8  Хьа­й и кар­д и­к ай
ви­ри абу­руз ахъа­я й­да­лай гуь­г ъуь­н из ада абур Яфа­диз ра­к ъур­на.
9 Па­к а­г ьан юкъуз, Кар­не­ла ра­к ъур­на­в ай­бур ше­г ьер­д ив агакь­

за­вай вах­т ун­да, Пет­ру дуьа ийиз кІва­л ин къа­вал акьах­на­вай.

10 Адаз ги­ш ин хьан­в ай ва фу нез кІан­з а­в ай. ТІуьн гьа­зур же­дал­д и

Пет­ру­диз ах­ва­рал алай­даз хьиз ке­ре­мат аку­на: 11 ахъа хьа­йи ца­вай

кьуд пІипІ са ни ятІа­н и кьун­вай хьтин зур­ба суф­ра­диз ух­шар са
затІ агъуз эвичІ­на. 12 Адал гьар жуь­ре­д ин гьай­ва­нар, чур­ч у­лар ва
къу­шар алай. 13 Ах­па адаз ца­вай къвез­вай ван­ци ла­г ьа­на:
– Къа­рагъ, Пет­ру! И гьай­ва­нар тукІу­на неъ.
14  – Гьич са чІа­вуз­н и, я Реб­би*! – ла­г ьа­на жа­в аб га­на Пет­ру­

ди – зи уьмуьр­да за чир­к ин ва я гьа­рам затІ тІуьр­ди туш.

15 Ван­ц и адаз кьвед ла­г ьай гъи­ле­ра хълагь­на:

– Ал­лагь­ди гьа­лал авун­вай за­тІу­н из чир­к ин­ди лу­г ьу­мир.

16 Гьа икІ пуд­ра да­вам хьа­на, ах­па суф­ра мад ца­вуз хкаж хъхьа­на.
Крар 10  304
17  Пет­ру им вуч ке­ре­мат ятІа лу­г ьуз фи­к ир­д ик квай ара­да Кар­
не­ла ра­к ъур­на­вай ин­са­нар, Си­м у­нан кІвал жа­г ъур­на, адан ва­ра­
рив акъваз­на­вай. 18 Абу­ру Симун-Петру ина ава­н и лу­г ьуз, кІе­виз
ха­бар кьаз­вай. 19 Акур ке­ре­мат­ди­кай хи­я ­лар ийиз­май Пет­ру­диз
Руьгь­д и* ла­г ьа­на:
– Си­м ун, вахъ пуд кас къе­к ъвез­ва. 20 Къа­рагъ, кІа­н ик эвичІ.
Са шак­н и та­ву­на абу­рухъ га­лаз алад, абур За ра­к ъур­на­вай­бур я.
21 КІа­н ик эвичІ­на, Пет­ру­д и а кса­риз ла­г ьа­на:

– Куьн къе­к ъвез­вай ин­сан ин­гье зун я. Квез за­вай вуч кІан­за­ва?
22  – Чун эф­сер Кар­не­ла ра­к ъур­на­в ай­бур я, – жа­в аб га­на абу­

ру. – Ам гьахъ-михьи ва Ал­лагь­д и­х ъай ки­чІез­вай ин­сан я. Ам

ви­ри Ягьу­дат­дин* халкь­д ин ара­да гьуьр­мет авай кас я. Пак* ма­
ла­ик­ди Кар­не­лаз ваз ви­чин па­тав эве­ра ла­гьа­на ва ви их­ти­лат­риз
яб гун эмир­на­ва.
23 Пет­ру­д и кІва­л из ша ла­г ьа­на абур или­фар­на.

Па­ка­г ьан юкъуз Пет­ру ва адахъ га­лаз Яфа­дай тир иман­дал*

алай са шу­м уд стха мугь­ман­рихъ га­лаз ре­к ье гьат­на. 24  Са йи­
къа­лай абур Ке­сар ше­г ьер­д из ата­на акъат­на. Кар­не­ла ви­ч ин
мукьва-кьилияр, ярар-дустар кІватІ­на­вай. Абу­ру са­нал Пет­ру
ви­лив хуьз­вай. 25 Пет­ру гьа­я т­диз гьахь­на­маз­н и, Кар­не­ла, Пет­ру­
дин ви­лик фе­на, адаз, кІва­че­рив ярх хьа­на, икрам аву­на.
26 – Къа­рагъ, – ла­г ьа­на Пет­ру­д и, адаз къа­ра­г ъиз куь­мек­на, –

зун­н и гьа вун хьтин ин­сан я.

27 Кар­не­лахъ га­лаз рахаз-рахаз, Пет­ру кІва­л из гьахь­на. КІва­ле

адаз гзаф ин­са­нар кІватІ хьан­ваз аку­на. 28 Ада абу­руз ла­г ьа­на:
– Квез чиз­ва хьи, чу­вуд­риз* ма­са хал­к ьа­ри­кай тир­бу­рухъ га­лаз
раф­тар­вал авун ва абу­рун кІва­ле­риз фин къа­да­г ъа авун­ва. Амма
Ал­лагь­ди заз гьич са кас­н и кьа­цІай­дай ва я чир­к ин­дай кьун та­
вун ла­зим тир­ди къа­л ур­на. 29 ГьакІ хьа­йи­ла, заз ша ла­г ьай­ла, зун
чуькь­н и та­ву­на куь па­тав ата­на. Ги­ла за кве­вай куь­не заз ву­ч из
эвер­на­вай­д и ятІа ха­бар кьан.
30  – Кьуд югъ ида­ лай ви­л ик йи­к ъан сят­д ин пу­даз за жу­ван
кІва­ле дуьа ийиз­вай, – жа­ваб га­на Кар­не­ла. – Сад­ла­г ьа­на зи
ви­л ик цІар­цІар гуз­вай пе­кер алай са кас акъат­на 31  ва ла­г ьа­
на: «Кар­нел, ву­на ийиз­вай дуь­а ­яр Ал­лагь­д и кьи­л из акъуд­за­
ва ва ву­на ке­сиб­риз га­й и куь­ме­к ар­н и Адаз акваз­ва. 32  Гьа­ви­
ляй ву­на Яфа ше­г ьер­д из Петру-Симун лу­г ьу­дай кас­д из эве­
риз ин­са­нар ра­к ъу­ра. Ам та­ба­г ъар ийи­дай Си­м у­нан кІва­ле
акъваз­на­ва, адан кІвал гьуь­л уьн па­тав гва». 33  За­н и гьа­сят­да
 305 Крар 10 

ви па­тав ин­са­нар ра­к ъур­на. Вун ата­на хъсан кар хьа­на. Ал­
лагь­д и чаз вуч лу­г ьун ваз эмир­н аватІа ва­в ай чи­рун па­т ал,
ис­я т­да чун иниз Ал­лагь­д ин ви­л ик кІватІ хьан­ва.
34 Пет­ру ра­х аз эгечІ­на:

– Зун ри­к Іи­вай а кар­д ин гъа­вур­да акьаз­ва хьи, Ал­лагь­д и

са халкь ма­са халкь­д и­л ай ви­не кьаз­в ач. 35  Ал­л агь­д и Ви­ч и­
хъай ки­чІез­вай ва дуьз кІва­ла­х ар ийиз­вай гьар са кас, адан
мил­лет­д из­н и ки­л иг та­ву­на, кьа­бул­за­ва. 36  Ал­лагь­д и Ис­ра­и л­
дин* халкь­д из ви­ри­бу­рун Реб­би тир Иса Ме­сигь­д и* адаз ис­
лягь­вал гъи­да ла­г ьа­на ха­бар ра­к ъур­на. 37 Ягь­я ­д и* цик ака­х ьун
къа­ч у* ла­г ьа­на эве­рай­да­лай кьу­л ухъ, Га­л и­лей­д и­лай* эгечІ­на
ви­ри Ягьу­дат­да кьи­ле фе­й и крар­н и квез чиз­в а. 38  Ал­лагь­д и
На­за­рет­дай тир Иса­д из Пак Руьгь­н и* чІе­х и къу­ват га­на. Гьа­
ви­л яй Иса­д и Вич къе­к ъвез хьа­й и ви­ри чкай­ра хъсан­ви­лер
аву­на, иб­л ис­д ин* гъи­л ик акат­на­вай­бур са­г ъар хъу­ву­на. Ву­
чиз ла­г ьай­тІа Ал­лагь­н и Адахъ га­лаз авай. 39  Ви­ри Ягьу­дат­
да ва Яру­са­л им­да Иса­д и авур кьван кра­рин ша­г ьи­дар я чун.
Чу­вуд­ри Ам ха­ш у­н из* яна кье­на, 40-41  Ал­лагь­д и Адал пуд ла­
гьай юкъуз чан хка­на*. Ал­лагь­д и Ам ви­ри халкь­д из ваъ, ан­
жах чаз, Ви­ч и ви­л и­к а­маз хкя­на­в ай ша­г ьид­риз, аква­дай­в ал
аву­н а! Иса­д ал кье­й и­д а­лай кьу­л ухъ чан хтай­ла*, чна Адахъ
га­л аз фу-яд тІуь­н ай. 42  Ал­л агь­д и Ам чан алай­бу­рун­н и кье­
йи­бу­рун ду­в ан­бег­ви­ле та­й и­нар­на­в а, Иса­д и чун и кар­д и­к ай
ин­сан­риз ха­бар гу­дай ша­г ьи­дар яз ра­к ъур­на­в а. 43  Пай­г ъам­
бар­ри­н и* гьа­д а­к ай ша­г ьид­в ал ийиз­в а. Абу­ру лу­г ьуз­в а хьи,
Иса­д ихъ иман авур гьар са­дан гу­нагь­ри­лай* Адан ТІвар­цІел­
ди* гъил къах­ч у­да.
44 Пет­ру­д и и га­фу­н и­к ай их­т и­ла­т ар ийиз­май кьван гагь­да адаз

яб гуз­вай ви­ри­бу­рук Пак Руьгь акат­на. 45 Пет­ру­дихъ га­лаз атай

чу­вуд има­н и­яр* Ал­лагь­д и Пак Руьгь­д ин пай ма­са хал­к ьа­ри­кай
тир­бу­руз­н и ган­вай­д и чир хьа­й и­ла, лап мягь­тел хьа­на, 46  ву­чиз
ла­г ьай­тІа абу­руз Кар­не­ла­н и адахъ га­лай ин­сан­ри Ал­лагь­д из
жуьреба-жуьре чІа­ла­рал шу­к у­рар ийиз­в ай­д и акун­в ай. Инал
Пет­ру­ди ла­г ьа­на:
47  – Чак хьиз Пак Руьгь акат­ на­вай и ин­сан­риз цик ака­х ьун
къа­ч ун къа­да­г ъа ийиз же­да­н и кьван?
48 Ада­н и Иса Ме­сигь­д ин ТІвар­цІе­лай абу­рув цик ака­х ьун къа­

чуз ту­на. Ида­лай кьу­л ухъ абу­ру Пет­ру­д из са шу­м уд юкъуз чпин
па­тав гу­м укь ла­г ьа­на.
Крар 11  306

Пет­ру­д и яру­са­лим­вий­риз авур их­ти­лат

11  Ил­ч ий­риз* ва Ягьу­дат­да* авай стхай­риз Ал­лагь­дин Гаф

1 

чу­ву­дар* ту­шир­бу­ру­ни кьа­бу­л у­ни­кай ха­бар хьа­на. 2 Пет­ру

Яру­са­л им­диз атай­ла, чу­вуд има­н ий­ри* и кар­дин па­та­х ъай ана
адаз ах­м у­рар ийиз хьа­на.
3 – Суьн­нет та­вун­в ай­бу­рун кІва­ле­риз фе­на, ву­на абу­рухъ га­лаз

ацукь­на фу тІуь­на, – лу­г ьуз­вай абу­ру.

4 Пет­ру­д и абу­руз хьайи-хьайивал ахъа­й из эгечІ­на:

5  – Яфа ше­ г ьер­да за дуь­а ­я р* ийиз­вай, – ла­г ьа­на ада. – Заз,

дуьа ийиз­в ай чІа­вуз, ах­в а­рал алай­даз хьиз, ихь­т ин ке­ре­мат*
аку­на. Заз са ни ятІа­н и кьуд пІипІ кьу­на ца­вай ава­дар­за­вай
зур­ба суф­ра хьтин­д и аку­на. Ам ата­на лап зи ви­л ик акъваз­на.
6 Ди­к ъет­д ив ки­л и­г ай­ла, заз адал гьай­в а­нар­н и нич­х и­рар, чур­ч у­

лар­н и къу­шар аку­на.

7 Ах­па заз ван ата­на: «Пет­ру, къа­рагъ! Абур тукІу­на неъ». 8 «Гьич

са чІа­вуз­н и, я Реб­би*! – жа­ваб га­на за. – Зи уьмуьр­да за чир­к ин

ва я гьа­рам затІ тІуьр­д и туш». 9 Ца­вай атай ван­ц и мад ла­г ьа­на:
«Ал­лагь­д и гьа­лал авур за­тІу­н из гьа­рам я лу­г ьу­м ир». 10  Гьа икІ
пуд­ра тик­рар хьа­на, ах­па ви­ри ца­вуз чІу­г ун хъу­ву­на.
11  Гьа чІа­ вуз зун илиф­на­в ай кІва­л ин па­т ав пуд кас ата­на
акъат­на. Абур зи па­тав Ке­сар­дай ра­к ъур­на­вай­бур тир. 12 Руьгь­
ди* заз са шак­н и та­ву­на абу­рухъ га­лаз алад ла­г ьа­на. Захъ га­лаз
а ру­г уд стха­н и ре­к ье гьат­на. Ата­на чун заз тек­л и­фай ин­сан­
дин кІва­л из акъат­на. 13  Ада ви­ч ин кІва­ле ма­ла­и к* акур­да­к ай
ва ам ви­ч ихъ га­лаз ра­х ай­да­к ай чаз их­т и­лат аву­на. Ма­ла­и к­д и
адаз ла­г ьа­на: «Яфа­д из, Симун-Петру тІвар алай кас­д из эве­риз
ра­к ъу­ра, 14  ада ваз жув ва жу­ван ви­ри хи­зан гьикІ хи­лас­да­тІа
их­т и­лат­да».
15 Зун ра­х аз эге­чІай­ла, лап сиф­т е­дай чак гьикІ акат­на­тІа, гьа­бу­

рук­н и гьакІ ата­на Пак Руьгь* акат­на. 16 Гьа­нал зи ри­к Іел Реб­би­
ди ла­г ьай га­фар хта­на: «Ягь­я ­д и* ин­сан­рив цик ака­х ьун къа­ч уз*
ту­най, квев Пак Руьгь­д и гьа­х ьиз та­да». 17 ГьакІ хьа­йи­ла, Реб­би
Иса Ме­сигь­дихъ* иман* авур чаз, хьтин пай Ал­лагь­ди абу­руз­н и
ган­ва­тІа, за­вай Ал­лагь­диз ма­н ий­вал ийиз жен­н и?
18  Абу­ру Пет­ру­д из мад туьгь­ме­т ар хъу­ву­нач. Абу­ру Ал­лагь­д из

шу­к у­рар ийиз, лу­г ьуз хьа­на:

– ГьакІ хьа­йи­ла, Ал­лагь­ди чу­ву­дар ту­шир­бу­руз­ни уьмуьр­дихъ
фин па­тал Ал­лагь­д ин ре­к ьел къве­дай* мум­к ин­вал ган­ва.
 307 Крар 12 

Ан­тІи­а х­д ин кІва­тІал

Ис­те­фас кье­йи­да­лай кьу­л ухъ ху­рук ку­т у­на Яру­са­лим­дай ка­тай
19 

има­ний­ри­кай* са кьа­дар­бур Фи­ни­к и­див, Куьп­ри­див ва Ан­тІи­а х

ше­г ьер­д ив кьван агакь­на. Абу­ру Ал­лагь­д ин Га­фу­н и­к ай ан­ж ах
чу­вуд­риз* ха­бар гуз­вай. 20  Кат­на атай има­н ий­рин ара­да куьп­
ри­ви­яр­н и ки­ри­ней­ви­яр авай. Ан­тІи­а х­д из атай­ла, абу­ру Реб­би*
Иса­ди­кай Шад Ха­бар* чу­ву­дар ту­ш ир­бу­руз­н и гуз­вай.
21  Абу­руз Ал­лагь­д и куь­мек гуз­в ай, гзаф­бур Иса­д ихъ ийиз­в ай

иман­дал* ата­на Ал­лагь­д ихъ эл­к ъве­най. 22  И ва­к ъи­а ­д и­к ай ха­
бар Яру­са­л им­д ин има­н ий­рин кІва­тІал­д ив­н и* агакь­на. Анай
Ан­тІи­а х­д из Бар­на­ба ра­к ъур­на. 23  Ан­тІи­а х­д из атай­ла, Бар­на­ба­
диз Ал­лагь­дин бе­ре­к ат* аку­на. Ам лап шад хьа­на. Ада цІи­йиз
иман­дал атай­бу­руз Ал­лагь­д из ви­ри ри­к Іел­ди ва­фа хьа­на амукь
лу­г ьуз эвер­за­вай. 24 Бар­на­ба, ла­г ьай­тІа, Пак Руьгь­див* ацІан­вай
иман­дал­лай ва хъсан кас тир. Гзаф ин­са­нар Реб­би­д ин ре­к ьел
ата­на. 25 Ах­па Шаул ах­к ун па­тал Бар­на­ба ТІа­рас­диз фе­на. 26 Адаз
ам ана жа­г ъа­на, ада Шаул Ан­тІи­а х­д из хка­на. Та­мам са йи­сан
къе­не Бар­на­ба­н и Шаул Ан­тІи­а х­д ин има­н ий­рин кІва­тІал­да хьа­
на, абу­ру гзаф ин­сан­риз чир­ви­лер га­на. Тил­миз­риз* ме­си­г ьи­яр
сиф­те Ан­тІи­а х­да ла­г ьай­д и я.
27  И чІа­вуз Яру­са­л им­дай Ан­тІи­а х­д из пай­г ъам­ба­рар* ата­на.
28 Абу­ру­к ай Агъа­ба, Руьгь* акат­на­ваз, Рим­д ин* па­чагь­л угъ ми­х ьиз

ка­ша кьа­дай­да­кай ви­ли­ка­маз ма­л у­мар­най. (Клав­да­са па­чагь­л угъ

ида­ра ийиз­вай вах­т ун­да и кар хьун­н и аву­на.) 29  ГьакІ хьа­й и­ла
Ягьу­дат­да* авай стхайриз-вахариз тил­м из­ри чпе­лай гьар­да­лай
алакь­дай кьа­дар куь­мек гун къа­рар кьа­бул­на. 30 А къа­рар абу­ру
кьи­л из­н и акъуд­на. Абу­ру, Бар­на­ба­д ив­н и Шау­лав ву­га­на, Яру­
са­лим­да авай има­н ий­рин кІва­тІал­д ин чІе­х и­бу­руз чпи кІва­тІай
пул-затІ ра­к ъур­на.

Пет­ру къа­за­мат­дай ка­т ун

12  Тах­ми­нан гьа и вах­т ун­да Гьи­руд* па­чагь­ди има­ний­ри­кай*

1 

са бя­зи­бур ху­рук ку­таз хьа­на ва абу­руз пис­ви­лер аву­на.

2  Ада Ягь­я ­д ин* стха Якьуб* ту­ру­нал­д и ре­к ьиз ту­най. 3  Ихь­т ин
крар чу­вуд­риз* хуш жез акур­ла, ада Пет­ру­ни кьу­най. И кар ТІи­ли
фа­рин су­ва­рин* йи­к ъа­ра хьа­на. 4 Къа­за­мат­да тур адал кьуд кІе­
ретІ, гьар кІеретІда кьуд къа­ра­вул эциг­на. Гьи­ру­дан къаст Пе­сагь
су­ва­ри­лай* кьу­л ухъ халкь­д ин ви­л ик Пет­ру­дин ду­ван авун тир.
Крар 12  308
5 Гьа икІ Пет­ру къа­за­мат­да авай, амма има­н ий­рин кІва­тІал­ди*
акъваз та­ву­на адан па­та­лай Ал­лагь­д из дуь­а ­яр* ийиз­вай.
6 Гьи­ру­даз Пет­ру­д ин ду­в ан ийиз кІан­з а­в ай йи­к ъан ви­л ик квай

йиф алукь­на. Пет­ру кьве зун­ж ур­дал­д и ку­тІун­на­ваз, кьве ас­кер­

дин юкьва ксан­вай. Къа­за­мат­д ин ра­к Іа­рал­н и къа­ра­ву­лар алай.
7  Сад­ ла­г ьа­на Реб­би­д ин* ма­ла­и к* ата­на акъат­на. Къа­за­мат­д ин
кІвал экуь­н ив ацІа­на. Ма­ла­и к­д и Пет­ру­д ин къва­ла эця­на, ам
ах­ва­рай авуд­на.
– Та­диз къа­рагъ! – ла­гьа­на ма­ла­ик­ди. Пет­ру­дин гъи­ле­рал алай
зун­ж у­рар ахъа хьа­на чи­лел ават­на.
8 – Кьилел-кІвачел алукІ, – ла­г ьа­на ма­ла­и к­д и.

Пет­ру­ди ада ла­г ьай­вал аву­на.

– Са чух­ва гал­ч ук­на зи гуь­г ъуь­на аваз ша, – ла­гьа­на ма­ла­ик­ди.
9 Пет­ру ма­ла­и к­д ин гуь­г ъуь­на аваз къа­з а­мат­дай экъечІ­на. Адаз

ма­ла­ик­ди ийиз­вай крар гьа­к ъи­к ъат­да жез­вай­бур тир­ди чиз­ва­чир.

Адаз и кар ах­ва­рин хи­я л­дай ка­раг­за­вай хьиз тир. 10 Абур сад ва
кьвед ла­г ьай къа­ра­вул­ри­лай эля­чІна, ше­г ьер­дихъ физ­вай ра­к ьун
ва­ра­рив ата­на агакь­на. Ва­рар чеб чпе­лай ахъа хьа­на, абур анай
экъечІ­на. Абур кьвед­н и куь­че­д ин атІа кьи­лиз кьван акъа­тай­ла,
ма­ла­ик Пет­ру­дин ви­ле­ри­к ай квахь­на.
11 Пет­ру­д и, вич ви­чел хтай­ла, ла­г ьа­на:

– Ис­ят­да зун ри­к Іи­вай­ни гъа­вур­да гьат­на хьи, Реб­би­ди Ви­чин

ма­ла­ик ра­к ъур­на зун Гьи­ру­дан гъи­л яй акъуд­на, Ада зун чу­вуд
халкь­ди заз кьаз­вай кар­д и­к ай хи­лас­на.
12 Кьил кьи­лел хтай­ла, Пет­ру Май­ра­ман* кІва­л из фе­на. Май­

рам Ягь­я ­д ин (адаз Марк­н и лу­г ьуз­в ай) ди­де тир. Ана дуь­а ­я р
ийиз гзаф има­н и­яр кІватІ хьан­вай. 13 Пет­ру­ди вар га­та­на – Ре­да
тІвар алай са къа­ра­вуш руш экъечІ­на. 14  Адаз Пет­ру ван­це­лай
чир хъхьа­на, шад­ви­л яй вар­н и ахъа та­ву­на, звер­на фе­на кІва­лиз
гьахь­на.
– Пет­ру хта­на ва­ра­рив гва! – ла­г ьа­на Ре­да­ди.
15 – Вун ки­м и хьан­в а­н и?! – ла­г ьа­на адаз кІва­ле­в ай­бу­ру.

Амма ри­к Іи­вай­н и Пет­ру хтан­ва лу­г ьуз къа­ра­вуш ви­чин га­фу­
нал акъваз­на. И чІа­вуз абу­ру ла­г ьа­на:
– Ам адан ма­ла­и к я.
16 Пет­ру­д и вар га­таз­май. Вар ахъай­на, Пет­ру акур­ла, абур мягь­

тел хьа­на амукь­на. 17 Пет­ру­д и абу­руз гъи­лел­ди кис хьухь ла­г ьай
иша­ра* аву­на, ах­па Реб­би­д и вич гьикІ къа­за­мат­дай акъуд­на­тІа
ахъай­на.
 309 Крар 13

– Куь­не и кар­д и­к ай Якьу­баз­н и амай стхай­риз ахъая, – ла­г ьа­

на, вич инай ма­са­н из фе­на.
18  Экуь­
нахъ ас­кер­рин ара­да зур­ба къа­ла­бу­л ух гьат­на. Пет­ру
гьи­н из фе­на­тІа са­дан кьил­н и акъат­за­ва­ч ир. 19 Гьи­руд адахъ ви­
рин­ра къе­к ъве­на, амма Пет­ру жа­г ъа­нач. Гьи­ру­да ас­кер­ри­вай
силис кьу­на, ах­па абур ре­к ьин эмир­на.

Гьи­руд па­чагь кьин

Ах­па Гьи­руд* Ягьу­дат­дай* Ке­сар­д из фе­на, ам ана са кьа­дар
вах­т ун­да амукь­на. 20 Гьи­ру­даз Туьрс ва Си­д ун ше­г ьер­рин же­
мят­ри­к ай гзаф хъел авай, амма не­дай суьр­сет­дал гьал­тай­ла,
абур Гьи­ру­дан уьл­к ве­д и­лай ас­л у тир. Гьа­ви­л яй абу­ру ви­ри
сад хьа­на, па­чагь­д ин их­т и­бар алай къул­л угъ­дар Би­лас­тІа­к ай
да­я х кьу­на, чпиз ис­л ягь­в ал тІа­ла­бун па­т ал, па­чагь­д ихъ га­
лаз чин-чинал гьалт жез алахъ­на­вай. 21  Гьалт­дай чІав та­й и­
на­рай юкъуз па­чагь­д ин пе­кер алукІ­на, Гьи­руд ата­на кьа­к ьан
тахтунал ацукь­н а, халкь­д ихъ эл­к ъве­н а ра­х а­н а. 22  Халкь­д и
ван алаз гьа­рай­на:
– Чахъ га­лаз ра­хаз­вай­д и ин­сан ваъ, ал­лагь я!
23  Гьа и чІа­вуз Гьи­ру­да Ал­лагь кваз кьу­нач лу­г ьуз Реб­би­д ин*

ма­ла­ик­ди* ам яна. Ам чан ала­маз къе­н яй ку­к ва­ри тІуь­на куь­

тягь­на.
24  Амма Ал­ лагь­д ин Гаф ге­г ьенш­д из чкІиз­вай, има­н ий­рин*
кьа­дар­н и гзаф жез­вай. 25  Бар­на­ба­д и­н и Шау­ла чпин хи­ве авай
ве­зи­фа Яру­са­л им­да кьи­л из акъуд­на. Ах­па абур Ягья-Маркни
га­лаз эл­к ъве­на хта­на.

13   Па­ве­лан сад ла­гьай си­я­гьат

Бар­на­ба­ни Шаул къул­л угъ ийиз ра­к ъу­рун
Ан­тІи­а х­да авай има­н ий­рин кІва­тІал­да* пай­г ъам­ба­рар­н и*
1 

му­а л­ли­мар авай. Абур Бар­на­ба, Ни­гер ла­к Іаб алай Суь­мен, ки­
ри­ней­ви Лу­к Іис, Гьи­руд* бег­дин не­к Іе­дин стха Ма­на­и л ва Шаул
тир. 2 Сад­ра, абу­ру Реб­би­д из* иба­дат* ийиз сив хуьз­вай­ла*, Пак
Руьгь­ди* абу­руз ла­г ьа­на:
– За тап­ш у­ругъ яз га­й и кар кьи­л из акъу­д ун па­тал Бар­на­ба­н и
Шаул Зи их­т и­яр­да тур.
3  Сив хве­на, дуьа* аву­на, Бар­на­ба­д ин­н и Шау­лан кьи­ле­ри­лай

гъи­лер эциг­на*, абур та­й и­нар­на­вай ре­к ье ту­на.

Крар 13 310

Куьп­ри­да Шад Ха­бар чу­кІу­рун

4  Пак Руьгь­д и* ра­к ъу­рай а кьве ил­ч и* Се­л у­кей­д из, анай­н и
ги­ми­да аваз Куьп­ри­д из фе­на. 5 Абур Са­ла­мис ше­г ьер­диз ата­на.
Ина абу­ру чу­вуд­рин* си­на­г уг­ра* Ал­лагь­дин Гаф ин­сан­рал ага­
кьар­за­вай. Ана абу­рухъ га­лаз Ягь­я­ни* авай, ада абу­руз куь­мек­за­
вай. 6 Абур къу­ра­мат­д ин и кьи­л яй а кьи­л из яна, ата­на Па­фас­диз
акъат­на. Ана абу­рал суь­г ьуьр­ч и ва та­пан пай­г ъам­бар* Бар-Иса
тІвар алай чу­вуд гьалт­на. 7 Ам Рим­дин* гьа­к им, акьул авай ин­сан
Сер­к ъи Па­ве­лан итим­ри­кай тир. Гьа­к им­ди Бар­на­ба­диз­ни Шау­лаз
ви­чин па­тав эвер­на, адаз Ал­лагь­д ин Га­фу­н из яб гуз кІан­за­вай.
8  Амма ви­ ч из юнан чІа­лал Элим лу­г ьу­дай Суь­г ьуьр­ч и­д и, гьа­
ким иман­ди­кай* къе­рех хьун па­тал, Бар­на­ба­диз­н и Шау­лаз гьар
жуь­ре­дин ма­н ий­ви­лер ийиз­вай. 9 Инал Пак Руьгь­див ацІан­вай
Шау­ла (адал Па­вел лу­г ьу­дай тІвар­н и алай) Эли­ма­д из атІум­на
ки­лиг­на, 10 ла­г ьа­на:
– Гьей, иб­лис­д ин* хва, гьар са гьахъ-михьивилин* душ­ман!
Вун та­пар­рай­ни гьил­лей­рай ацІан­ва. Вун ида­лай кьу­л ухъ­ни Ал­
лагь­дин дуьз ре­к ьер чІу­риз алахъ­да­н и? 11  Ал­лагь­дин къу­ват ви
ху­ра акъваз­да. Вун буьр­к ьуь же­да, са кьа­дар вах­т ун­да ваз рагъ
ахква­дач.
Эли­ма­диз гьа­сят­да вич ми­чІиви­л и кьур­ди хьиз хьа­на. Ам вич
гъил кьу­на ту­х у­дай са кас­д ихъ къе­к ъвез хьа­на. 12  И кар акур
гьа­к им Реб­би­д ин* Га­фу­н ихъ авай гьай­бат­д и гьей­ра­нар­на, ада
Ал­лагь­дихъ иман аву­на.

Пи­си­дат­д ин Ан­тІи­а х­да

13  Па­вел­н и адахъ га­лай­бур Па­фас­дай ги­ми­да аваз Пам­фил­да
авай Пер­г и­диз ре­к ье гьат­на. Абур аниз ага­к ьай­ла, Ягь­я ­ди* абур
ту­на, вич Яру­са­л им­д из хта­на. 14 Амай­бур Пер­г и­дай Пи­си­дат­дин
Ан­тІи­а х ше­г ьер­д из ата­на. Киш юкъуз* абур си­на­г уг­д из* фе­на
ацукь­на. 15 Ина Къа­н ун­дай­н и* пай­г ъам­бар­рин* ктаб­рай чІу­кар
кІе­лай­да­лай кьу­л ухъ си­на­г уг­д ин кьи­ле авай­бу­ру абу­руз икІ лу­
гьун па­тал ксар ра­к ъур­на:
– Стха­яр, инал кІватІ хьан­вай­бу­рук руьгь ку­та­дай их­т и­ла­тар
квехъ ава­тІа, ра­х ух.
16 Па­в е­ла, къа­рагъ­на, гъи­лел­д и се­к ин хьухь иша­ра* аву­на, ла­

гьа­на:
– Ис­ра­и л­ви­яр ва Ал­лагь­ди­х ъай ки­чІе ма­са ксар, захъ яб ака­ла!
 311 Крар 13

Ис­ра­и л­дин* халкь­дин Ал­лагь­ди Ви­чиз ви­ри хал­к ьа­ри­кай чи

17 

халкь­дин чІе­хи бу­ба­яр хкя­на. Чу­ву­дар* Мис­ри­да* къу­ра­ба­яр тир­ла,

Ада чи халкь­дин кьа­дар ар­т у­хар­на, ах­па Ада Ви­чин Къу­ват­дал­ди
ам Мис­ри­дай ах­к ъуд­на. 18 Ал­лагь­д и та яхцІур йи­сан къе­не кьу­
рум­да къе­к ъуь­рай чи халкь­д и эх­на. 19 Ада Къе­нан­да* авай ирид
халкь терг­на, абу­рун чи­лер Ис­ра­и л­д ин халкь­див ву­га­на. 20  Гьа
икІ 450 кьван йи­сар алат­на. Ах­па Ал­лагь­ди чи халкь­диз гьа­к и­
мар га­на. Эхи­рим­ж и гьа­к им Сма­и л* тир. 21  Гьа чІа­вуз халкь­ди
ви­чиз па­чагь це лу­г ьуз Ал­лагь­д и­вай тІа­лаб­на. Ал­лагь­ди абу­руз
Бунъ­я ­мин* та­йи­фа­д и­к ай тир Къи­шан хва Шаул па­чагь­ви­ле га­
на. Шау­ла яхцІур йи­суз па­чагь­вал аву­на. 22  Шаул па­чагь­ви­л яй
акъуд­на, адан чка­дал Ал­лагь­ди Да­вуд* па­чагь ацу­к ьар­на, ада­кай
Ал­лагь­ди ла­г ьа­на: «Иша­ян* хва Да­вуд Зи ри­к Іиз чи­ми я. Ада Заз
кІан­дай вуч хьа­й и­тІа­н и кьи­л из акъуд­да»i.
23 Ал­лагь­д и Ви­ч и гаф га­й и­в ал, Ис­ра­и л хи­ла­сун па­т ал Да­ву­дан

не­сил­ри­кай тир Иса ра­к ъур­на. 24 Иса къве­дал­ди Ягь­я ­ди Ис­ра­и л­
дин ви­ри халкь­диз Ал­лагь­дин ре­к ьел ша* ва цик ака­х ьун къа­ч у*
лу­г ьуз вязер-несигьатар аву­най. 25  Ви­ч и та­й и­нар­на­вай кІва­лах
кьи­лиз акъу­дай­ла, Ягь­я ­д и лу­г ьу­дай: «Куь­не зун вуж я ла­г ьа­на
фи­к ир­за­ва? Зун Ме­сигь* туш. Ам за­лай гуь­г ъуь­н из къве­да. Зун
Адан кІва­чин къа­па­рин чІу­лар ахъа аву­н из­н и ла­йих туш».
26  Стха­я р, Ибра­г ьи­ман* эв­ле­дар ва Ал­лагь­д и­х ъай ки­чІез­вай
ма­сад­бур! Хи­лас хьу­н и­к ай тир и ха­бар чаз ра­к ъур­на­вай­д и я!
27 Яру­са­л им­д ин агьа­л ий­риз­н и абу­рун кьи­ле­вай­бу­руз Иса вуж ятІа

чир хьа­нач. Чу­вуд­рин гьа­к им­ри Адаз кар атІа­на. Идал­ди чу­вуд­ри
гьар Киш юкъуз чпин си­на­г уг­ра кІел­за­вай пай­г ъам­бар­рин га­фар
кьи­лиз акъуд­на. 28 Иса­д ин хи­ве тун па­тал кьи­н и­к ьиз акъу­д у­н из
ла­йих гьич са тах­сир­н и жа­г ъа­нач­тІа­н и, абу­ру Пи­ла­тІа­вай* Адаз
кьи­н ин жа­з а гун тІа­лаб­на. 29  Адан кьи­лел къве­дай кра­ри­к ай
кхьен­вай га­фар абу­ру кьи­лиз акъу­дай­да­лай кьу­л ухъ, Адан ме­йит
ха­ш у­ни­лай* алуд­на ку­ч ук­на. 30 Амма Ал­лагь­ди Адал чан хка­на*.
31 Ви­л ик­ра Га­л и­лей­дай* Яру­са­л им­д из физ-хкведай ре­к ье Адахъ

га­лаз хьа­йи­бу­руз Иса хей­л ин вах­т ун­да акваз хьа­на. Ис­я т­да абур
чи халкь­диз а агь­ва­лат­д ин ша­г ьи­дар я.
32-33 Ал­лагь­д и чи бу­бай­риз га­й и гаф чун па­т ал кьи­л из акъу­д ун

яз, Ада Иса­дал кье­й и­да­лай кьу­л ухъ чан хка­на. Ги­ла чна квез и
кра­ри­кай Шад Ха­бар* гуз­ва.

i 13:22 1-Пачагьар 13:14.

Крар 13 312

Кьвед ла­г ьай За­бур­д ин* ма­н и­да кхьен­вай­вал:

«Къе­нин йи­къа­лай Вун Зи Хва,

Зун­ни Ви Бу­ба я!»i

И га­фа­рал­д и Ал­лагь­д и Ви­ч и Иса­дал, кье­й и­да­лай кьу­л ухъ

34 

Ам члаф те­же­дай­вал, чан хкай­да­к ай лу­г ьуз­ва:

«Да­вуд па­чагь­диз хи­ве кьур

пак ва де­гиш те­же­дай нуьс­ре­тар
За гу­да квез»ii.
35 Гьа и кар­д и­к ай Ка­лам­д ин* ма­са чка­да­н и кхьен­в а:

«Жу­ван муъ­мин* кас та­дач су­ра чла­физ!»iii

Да­ву­да ви­ч ин де­вир­да Ал­лагь­д из къул­л угъ­за­вай ва Адан

36 

къас­тар кьи­лиз акъуд­за­вай. Да­вуд рагь­мет­диз фе­на. Ам ви­чин

бу­бай­рин па­тав дин­ж ар­на. Адан бе­ден члаф хьа­на. 37 Амма Ал­
лагь­ди чан хкай Адан Бе­ден члаф хьу­н и­к ай хи­лас хьа­на!
38  Гьа икІ, стха­я р, заз квез чир хьа­на кІан­з а­в а хьи, Ал­лагь­д и

Иса­дин куь­мек­дал­д и куь гу­нагь­ри­лай* гъил къах­ч ун­вай­да­кай

квез ма­лу­мар­за­ва. Му­са­дин* Къа­нун­дал­ди куьн гьахъ-михьивилиз
акъу­д из* хьа­нач. 39  Иса­д ихъ иман* ийиз­в ай­бур ви­ри гьахъ-
михьивилиз акъуд­на­ва. 40 Му­к ъа­я т хьухь, пай­г ъам­бар­ри ла­г ьай
га­фар куь кьи­лел­н и та­т у­рай гьа:

41 «Ки­лиг гьа, кьа­ма ял авай­бур!

За куь йи­къа­ра ахь­тин крар ийи­да хьи,
квез абу­ру­кай са ни ятІа­ни ла­гьа­най­тІа­ни,
куьн са чІа­вуз­ни чІа­лахъ же­да­чир.
Ги­ла ки­ли­гиз, мягь­тел хьухь, куьн терг же­да!»iv

Па­вел­ни Бар­на­ба си­на­г уг­дай экъечІ­на хъфи­дай­ла, ана ахъа­яй

42 

агь­ва­лат­ри­кай мад их­т и­ла­тар хъи­й из гуь­г ъуь­н ин Киш юкъуз­н и

иниз атун абу­руз тек­л иф­на. 43  КІватІ хьан­вай­бур чкІай­далай

i 13:32-33 За­бур 2:7.

ii 13:34 Яшай 55:3.
iii 13:35 За­бур 15:10.
iv 13:41 Гьа­ба­к ьукь 1:5.
 313 Крар 14 

кьу­л ухъ гзаф кьа­дар чу­ву­дар ва абу­рун дин кьа­бул­на­вай ма­са­бур

Па­ве­лан­н и Бар­на­ба­д ин гуь­г ъуь­на аваз фе­на. Па­ве­ла­н и Бар­на­
ба­д и, чпихъ га­лаз къвез­вай­бу­руз суьгь­бе­тар ийиз, Ал­лагь­д ин
бе­ре­кат­ди­кай* къе­рех же­м ир лу­г ьуз абур ала­к ьар­за­вай.
44 Къве­дай Киш юкъуз ше­г ьер­да авай кьван са­к и ви­ри агьа­л и­я р

Реб­би­дин* Га­фу­нихъ яб ака­лиз си­на­г уг­диз кІватІ хьа­на. 45 Икьван

гзаф халкь акур­ла, чу­ву­дар пе­х ил хьа­на. Абу­ру Па­ве­лак хкуь­риз,
адан их­т и­лат­риз ак­си­вал ийиз­вай. 46 Гьа инал Па­ве­ла­н и Бар­на­
ба­ди абу­руз ви­к Іегь­да­к аз ла­г ьа­на:
– Ал­лагь­дин Гаф сиф­те квев ага­к ьар­на кІан­за­вай­ди тир. Амма
куь­не Ал­лагь­дин Гаф кваз кьаз­вач. Яни куь­не куьн эбе­ди уьмуьр­
диз* ла­йих яз гьи­саб­за­вач. Гьа­ви­л яй чун ма­са­бу­рун па­тав фи­да.
47 Ал­лагь­д и чаз ихь­т ин ве­си­я т ийиз­в а:

«За ва­кай ма­са хал­кьа­риз экв авун­ва,

Ву­на дуьнь­я­дин а кьи­лел кьван къве­дал­ди
авай хал­кьар хи­лас­да»i.

ИкІ лу­г ьу­нал­д и, Ада чаз ма­са хал­к ьа­ри­к ай тир­бу­рун па­тав
фин эмир­на. 48 И га­фар абу­рун япа­ри­х ъ га­л у­к ьай­ла, абу­ру Реб­
би­д из шад­ви­лел­д и шу­к у­рар ийиз хьа­на. Эбе­д и уьмуьр ган­вай
кьван­бур ви­ри Ал­лагь­д ин Га­фу­н ихъ агъу­на. 49 Реб­би­дин Гаф гьа
чка­яр тир­вал чкІа­на. 50 Амма чу­вуд­ри ше­г ьер­дин вилик-кьилик
квай итим­рик­ни Ал­лагь­диз иба­дат* ийиз­вай вилик-кьилик квай
па­па­рик фут­фа ку­т у­на. Абу­ру Па­вел­н и Бар­на­ба ху­ра ту­на ва и
чкай­рай ка­т у­низ маж­бур­на. 51 Ил­чий­ри*, ше­гьер­эгь­лий­ри­лай на­
ра­зи тир­ви­лин ли­шан яз, чпин кІва­че­рал ацукь­на­вай руг юзур­на.
Ах­па абур Ка­н и ше­г ьер­д из хъфе­на. 52 И чкай­ра авай тил­ми­зар*
Пак Руьгь­див­н и* чІе­х и шад­ви­л ив ацІан­вай.

Ка­ни ше­г ьер­да

14  Ка­н и ше­г ьер­да Па­вел­н и Бар­на­ба чпиз адет хьан­вай­вал

1 

си­на­г уг­д из* фе­на. Ана абу­ру Иса­д и­к ай суьгь­бе­тар аву­
на. Гзаф кьа­дар чу­вуд­ри­н и* муь­к уь­бу­ру­к ай тир­бу­ру Иса­д ихъ
иман* аву­на. 2  Амма Иса­д ихъ иман ийиз кІан­за­ва­чир чу­вуд­ри
ма­са хал­к ьа­ри­кай тир­бу­рун ара­да фут­фа ту­на, абур има­н ий­риз*
ак­си акъва­зар­на. 3  ЯтІа­н и Па­вел­н и Бар­на­ба ана гзаф вах­т ун­да

i 13:47 Яшай 49:6.

Крар 14  314

амукь­на. Абу­ру Реб­би­ди­кай* ви­кІегь­ви­лел­ди вя­зер ийиз­вай. Реб­

би­ди, ла­г ьай­тІа, абу­рув ала­ма­тар ва керемат-ишараяр къа­л у­риз
ту­най. Гьа идал­ди Ал­лагь­ди Ви­чин бе­ре­кат­ди­кай* абу­ру лу­гьуз­вай
га­фар тес­т и­к ьар­за­вай. 4 Ше­г ьер­эгь­л и­яр кьве пай хьа­на. Сад­бу­
ру чу­вуд­рин, муь­к уь­бу­ру­н и ил­ч ий­рин* пад кьу­на. 5 Чу­вуд­ри­н и
ма­са хал­к ьа­ри­кай тир­бу­ру чпин кьи­ле­вай­бур­н и га­лаз ил­чий­риз
кар кьун па­тал, абу­руз къван гу­да ла­г ьа­на, гаф-чІал сад аву­на.
6 Амма ил­ч ий­риз абу­рун къас­т у­н и­к ай ха­бар хьа­на. Абур Луь­к Іа­

нат уьл­к ве­да авай Луь­стІ­ра ва Дер­бе лу­г ьу­дай ше­г ьер­риз­н и абу­
рун па­та­рив гвай чкай­риз кат­на. 7 Ана абу­ру Иса­дин гьа­к ъин­дай
Шад Ха­бар* гуз­вай.

Луь­стІ­ра­да ва Дер­бе­да
Луь­стІ­ра­да кІва­чер кІа­к Іан­вайi са кас авай. Ам ха­йи чІа­ва­лай
8 

на­бутii тир, ада­вай уьмуьр­да гьич къе­к ъвез хьа­йи­ди ту­ш ир. 9 Па­
ве­ла их­т и­лат ийиз­вай­ла, а кас­д и адаз яб гуз­вай. Па­ве­лаз аку­на
хьи, и на­бут кас­д ихъ вич сагъ хъи­й и­дай­ви­лин иман* ава.
10 – Къа­рагъ, кІва­чел акъваз! – ван алаз ла­г ьа­на ада на­бут кас­диз.

Амни къуд­г ъун­на къа­рагъ­на къе­к ъвез эгечІ­на. 11 Па­ве­ла авур

ала­мат акур ин­сан­ри Луь­к Іа­нат­д ин чІа­лал гьа­ра­йиз хьа­на:
– Чи па­тав ин­сан­рин кІа­л уб­да аваз ал­ла­г ьар атан­ва!
12 Бар­на­ба­д из абу­ру Зевс ла­г ьа­на тІвар га­на, Па­ве­лаз­н и – Гьер­

месiii, ву­чиз ла­г ьай­тІа, ра­х ун­рин кье­не­рар Па­ве­лан гъи­ле авай.
13 Ше­г ьер­д ин къе­рех­да Зев­сан иба­дат­ха­на авай. Ана къул­л угъ­за­вай

кас­ди, халкь­дихъ га­лаз Па­ве­лаз­н и Бар­на­ба­диз къур­банд авун*

па­тал, жун­га­вар­ни цуь­к ве­рин кІун­чІар ше­гьер­дин ва­ра­рив гъа­на.
14 Бар­на­ба­д из­н и Па­в е­лаз и кар­д и­к ай ха­бар хьа­й и­ла, абу­ру, чпел

алай пе­кер кукІ­вар­на, халкь­д ин ара­д из гьахь­на, гьа­ра­яр аву­на:

15 – Акъваз, я стха­я р, куь­не вуч ийиз­в а? Чун­н и куьн хьтин­бур

я! Чна квез чан алай Ал­лагь­д и­к ай Шад Ха­бар* гъан­ва. Бу­тар*
га­дар­на, чан алай Ал­лагь­диз ки­лиг! Чил­н и цав, гьуь­лер ва ан­ра
авай кьван за­тІар халкь авур­ди Гьам я. 16 Къа­дим вах­та­ра Ада гьар

i 14:8 КІа­кІун – кІва­чер чеб чпин их­т и­я р­да ама­ч ир, абур ин­сан­д из муь­
тІуьгъ ту­ш ир гьал.
ii 14:8 На­бут – бе­ден­д ин са ва я са шу­м уд пай, ме­се­ла, гъил, кІвач сагъ

ту­ш ир кас.
iii 14:12 Зевс ва Гьер­мес – къа­д им юнан­рин ал­ла­г ьар. Зевс – ви­ри­да­лай

кьи­л ин­д и, Гьер­мес –гуз-къачунинни чІа­лан ус­тад­ви­л ин.

 315 Крар 15 

са халкь­диз ви­чиз кІан­дай­вал уьмуьр ту­х у­дай их­ти­яр га­най­тІа­ни,

17 Ви­чи ийиз­вай мер­гье­мет­дин кра­рал­ди Ада Ви­чи­кай вахт-вахтунда

ха­бар­н и гуз­вай. Ада ца­вай квез марф ва бе­г ьер ра­к ъур­за­вай, квез
не­дай суьр­сет гуз­вай ва куь ри­к Іер­н и шад­ви­лив ацІур­за­вай.
18 И га­фар ла­г ьа­на­тІа­н и, абу­ру чпиз къур­бан­дар гъиз кІан­з а­в ай

халкь гужа-гуж акъва­зар­на.

19 Гьа иниз Ан­тІи­а х ва Ка­н и ше­г ьер­рай чу­ву­дар* ата­на, абу­ру

ин­са­нар чпин па­таз гъа­на ва Па­ве­лаз къван гуз эгечІ­на. Абу­руз

ам кье­йи­ди хьиз хьа­й и­ла, абу­ру гал­чІур­на тух­ва­на ам ше­г ьер­
дин къе­рех­диз га­дар­на. 20 Тил­ми­зар* ата­на адал алтІуш­на. Па­вел
къа­рагъ­на ше­г ьер­д из хъфе­на. Па­к а­г ьан юкъуз ам Бар­на­ба­дихъ
га­лаз Дер­бе­диз ре­к ье гьат­на.

Суь­ри­я ­д ин Ан­тІи­а х­д из хтун

И ше­г ьер­да Шад Ха­бар* чу­к Іур­на, гзаф ин­са­нар иман­дал*
21 

гъа­й и­да­лай кьу­л ухъ абур эл­к ъве­на Луь­стІ­ра ше­г ьер­д из, анай
Ка­н и­д из ва Ан­тІи­а х­д из хта­на. 22  Хьа­й и чкай­ра абу­ру тил­м из­
рин* руьгь мягь­ке­мар­за­вай ва абу­руз Ал­лагь­д ихъ иман ийиз
аму­к ьу­н ихъ эвер­за­вай. Абу­ру гьакІ Ал­лагь­дин Па­чагь­л угъ­диз*
акъа­т ун па­тал чна гзаф ази­я ­тар­н и чІу­г у­на кІан­да лу­г ьуз­вай.
23  Па­в е­ла­н и Бар­на­ба­д и има­н ий­рин* гьар са кІва­тІал­д ин кьи­ле

же­дай­бур та­йи­нар­на. Дуь­а ­яр­н и* аву­на, сив­н и хве­йи абу­ру има­

ний­рин кІва­тІа­лар* чпи Ви­чихъ иман ийиз­вай Ал­лагь­дал ама­нат
аву­на. 24 Ил­чи­яр* Пи­си­дат­дай яна Пам­фил­диз ата­на, 25 Пер­г и­да
Ал­лагь­дин Га­фу­н и­к ай ха­бар га­й и­да­лай кьу­л ухъ абур Ата­ли­диз
фе­на. 26  Ис­я т­да та­ма­мар­на­вай кІва­ла­хар кьи­лиз акъу­д ун па­тал
чеб Ал­лагь­дин бе­ре­к ат­дал* ама­нат­на, абур са мус ятІа­н и Ан­тІи­
ах­дай экъечІ­най. Ги­ла абур ги­ми­да аваз эл­к ъве­на гьа Ан­тІи­ах­диз
хъфе­на. 27 Иниз хта­на, има­н ий­рин кІва­тІал­да авай­бур кІватІ­на,
Па­ве­ла­н и Бар­на­ба­д и, чпин куь­мек­дал­д и Ал­лагь­д и авур кІва­
лах­ри­к ай рахаз-рахаз, чпи чу­вуд­ри­к ай* ту­ш ир­бу­руз иман­д ин
рак гьикІ ахъай­на­тІа их­т и­лат аву­на. 28  Тил­м и­зар­н и га­лаз абур
ана гзаф вах­т ун­да амукь­на.

Яру­са­лим­да хьа­йи мес­л я­тар

15  Ан­тІи­а х­д из Ягьу­дат­дай* атай са бя­зи ин­сан­ри има­н ий­

1 

риз* лу­г ьуз хьа­на:

– Куьн Му­са­ди* ган­вай къай­да тир­вал суьн­нет та­вурт­Іа, куьн
хи­лас же­дач.
Крар 15  316
2  И га­фа­риз ки­л иг­на, Па­вел­н и Бар­на­ба а кса­ри­х ъ га­лаз чІе­х и
гьуь­жет­ра гьат­на. И мес­э­ла­дай кьил акъу­д ун па­тал, Па­вел­н и
Бар­на­ба са кьа­дар има­н и­яр­н и га­лаз Яру­са­лим­диз ил­чий­рин­н и*
чІе­х и­бу­рун па­тав ра­к ъу­рун кьетІ­на. 3  Има­н ий­рин кІва­тІал­да*
авай­бу­руз сагъ­рай ла­г ьа­на, абур ре­к ье гьат­на. Абур Фи­н и­к и­
дай­н и Са­ма­ри­я т­дай* тІуз фе­на, ана абу­ру чу­ву­дар* ту­ш ир­бур
Ал­лагь­дин ре­к ьел къвез­вай­да­к ай* ха­бар га­на. И ха­бар­ди ви­ри
има­н ий­рик чІе­х и шад­вал ку­т у­на.
4  Яру­са­л им­д из атай­ла, абур има­н ий­рин кІва­тІал­д и, ил­ч ий­ри

ва чІе­х и­бу­ру кьа­бул­на. Па­ве­ла­ни Бар­на­ба­ди Ал­лагь­ди чпин гъи­

ле­рал­ди авур ви­ри кра­ри­к ай ахъай­на. 5 Фа­ри­сей­рин* па­тал алай
иман­дал* атан­вай­бу­ру къа­рагъ­на, ла­г ьа­на:
– Иман­дал атан­вай чу­ву­дар ту­ш ир­бур суьн­нет авун ла­зим я,
гьа­бу­ру­вай­ни Му­са­дин Къа­н ун* кьи­лиз акъу­д ун гьаркь­наi кІан­да.
6  И мес­ э­ла­д ин па­т а­лай мес­л я­т ар ийиз ил­ч и­я р­н и чІе­х и­бур
кІватІ хьа­на. 7  Яр­г ъал гьуь­же­тар хьа­й и­да­лай кьу­л ухъ Пет­ру­д и
къа­рагъ­на, ла­г ьа­на:
– Стха­яр, квез чиз­ва хьи, куь ара­дай зун Ал­лагь­д и чу­ву­дар
ту­ш ир­бур иман­дал гъун па­тал Шад Ха­бар­д и­к ай* муш­т у­л у­хар
гуз хкя­на тІи­мил вахт туш. 8 Ри­к Іер акваз­вай Ал­лагь­ди, чаз хьиз
чу­ву­дар ту­ш ир­бу­руз­н и Пак Руьгь* гу­нал­ди, гьа­бур­н и кьа­бул­за­
вай­ди къа­л ур­на. 9 Абу­ру Иса Ме­сигь­д ихъ* иман авур­ла, Ал­лагь­
ди и иман­дал­ди абу­рун ри­к Іер михь­на, абу­рун­н и чи ара­да авай
та­фа­ват ква­дар­на. 10  ГьакІ хьа­й и­ла, я ча­вай, я чи бу­бай­ри­вай
кьаз та­х ьай пар ма­са хал­к ьа­рин ара­дай тил­миз­ви­лиз атай­бу­рун
хи­вез ве­г ьиз, ву­ч из куь­не Ал­лагь си­нагъ ийиз­ва? 11 Гьа­бу­ру хьиз,
чна­н и Реб­би* Иса­д ин бе­ре­к ат­д ик* кваз хи­лас же­дай­дахъ иман
авун­ва эхир!
12 И чІа­вуз ви­ри­да кис­на Па­ве­лаз­н и Бар­на­ба­д из яб гуз­вай. Абу­

ру чпин куь­мек­дал­д и Ал­лагь­д и ма­са хал­к ьа­рин ара­да гьи­х ь­т ин

ала­ма­тар ва керемат-ишараяр къа­л ур­на­тІа суьгь­бет­за­вай. 13 Абу­ру
куь­тя­г ьай­ла, Якьу­ба* ла­г ьа­на:
– Стха­яр, захъ яб ака­ла. 14 Сиф­те яз Ал­лагь чу­ву­дар ту­ш ир­бу­
рун къай­г ъу чІу­г ваз эгечІ­на, абу­ру­к ай Ада Ви­чин халкь аву­н и­
кай чаз Си­м у­на ахъай­на. 15 Адан га­фа­рихъ га­лаз пай­г ъам­бар­ри*
кхьен­вай­ди­н и кьаз­ва:

i 15:5 Гьаркьун – Са вуч хьа­й и­тІа­н и кІе­ве­лей тІа­ла­бун.

 317 Крар 15 
16 «„Ах­па За эл­къве­на хта­на Да­ву­дан*
ацахь­на­вай кІвал туьх­кІуьр хъи­йи­да.
А кІвал За чка­диз хки­да,
За ам цІи­йи кьи­ле­лай гуьн­г уь­на ху­та­да.
17-18 Амай ин­са­нар­ни Зи ТІвар* яна­вай ви­ри хал­кьар
Реб­би­дихъ къе­къвез же­дай­вал“, –
дегь чІа­ва­ри­лай инихъ Ви­чин га­фар ма­лу­мар­на
кьи­лиз акъу­дай Реб­би­ди икІ лу­гьуз­ва»i.

ГьакІ хьа­й и­ла за гьи­саб­за­ва хьи, Ал­лагь­д ихъ эл­к ъвез­вай

19 

чу­ву­дар ту­ш ир­бу­рун ви­л ик пад кьу­на кІан­дач. 20 Бут­риз* къур­

банд­на­вай тІуьн, дуьз тукІун та­вун­вай гьай­ван­рин як, иви ку­
май як не­мир ва ява­ви­л и­к ай яр­г ъаз хьухь ла­г ьа­на абу­руз за чар
кхьин тек­лиф­за­ва. 21 Му­са­д ин Къа­н ун, ла­г ьай­тІа, дегь чІа­ва­ри­
лай гьар са ше­г ьер­да чир­за­ва ва си­на­г уг­ра* гьар Киш юкъуз*
кІел­за­ва.

Ма­ж у­сий­риз чар

Ил­ч ий­ри­н и* има­н ий­рин кІва­тІал­д ин* чІе­х и­бу­ру амай ви­
22 

ри има­н ий­рихъ* га­лаз са­нал, чпин ара­дай са шу­м уд кас хкя­на,

абур Па­ве­лахъ­ни Бар­на­ба­дихъ га­лаз са­нал Ан­тІи­а х­диз ра­к ъу­рун
къетІ­на. Абу­ру хкя­г ъай­бур Барсаба-Ягьудни Си­лав тир. И кьве
кас има­н ий­рин кьи­ле авай­бур тир. 23  Има­н ий­ри абу­рув ву­га­на
ра­к ъу­рай чар­че икІ кхьен­вай:
«Ил­чий­рин ва има­н ий­рин кІва­тІал­д ин чІе­х и­бу­рун па­тай Ан­
тІи­а х­дин, Суь­ри­я ­дин ва Ки­ли­кат­дин иман­дал­лай* ма­са хал­к ьа­
ри­кай тир стхайриз-вахариз са­ла­мар ра­к ъур­за­ва! 24  Куь кьи­лив
чи па­та­вай са бя­зи ксар атай­д и ва абу­ру чпин их­т и­лат­рал­ди куь
ара­да гъул­г ъу­ла тун­ва ва куь руь­г ьер тес­па­ча авун­ва лу­г ьуз чаз
ван хьа­на. Амма чна абу­руз са эмир­н и авун­ва­чир. 25  Иниз ки­
лиг­на чна чун ви­ри кІватІ хьан­вай чка­дал са шу­м уд кас хкя­на,
абур игра­ми Бар­на­ба­д ихъ­н и Па­ве­лахъ га­лаз куь па­тав ра­к ъу­рун
кьетІ­на. 26 Бар­на­ба­н и Па­вел чи Реб­би* Иса Ме­сигь­дин* ТІвар*
па­тал чпин чан эциг­на­вай­бур я. 27  И чар гваз чна ра­к ъур­за­вай
Ягьу­да­н и* Си­ла­ва чпи­н и и чар­че авай га­фар квез тес­т икь хъи­
йи­да. 28  Пак Руьгь­д из­н и* чаз квел, са бя­зи къай­дай­рал куь­не
амал аву­н и­лай гъей­ри, са пар­н и эциг­на кІан­за­вач: 29  бут­риз*

i 15:16-18 Амус 9:11-12.

Крар 16  318

къур­банд­на­вай тІуьн, дуьз тукІун та­вун­вай гьай­ван­дин як, иви

ку­май як не­мир, ява­ви­л и­к ай яр­г ъаз хьухь. И тагь­к и­мар куь­не
кьи­лиз акъу­диз хьа­й и­тІа, хъсан я. Куьн сагъ­рай».
30  Ра­
к ъур­на­вай­бур ата­на Ан­тІи­а х­д из агакь­на. Ана има­н и­я р
кІватІ­на, чпив гвай чар абу­рув ву­га­на. 31 Чар­че авай руьгь ку­та­
дай га­фар кІе­лай­ла, абу­руз хве­ш и хьа­на. 32 Ягьуд­н и Си­лав чеб­н и
пай­г ъам­ба­рар* тир, абу­ру има­ний­риз кІу­ба­нар­дай ва руьгь мягь­
ке­мар­дай гзаф га­фар ла­г ьа­на. 33-34  Абур ана са кьа­дар вах­т ун­да
амукь­на, ах­па има­н ий­ри абу­руз хийир-дуьа* аву­на, абур иниз
ра­к ъу­рай кса­рин па­тав ре­к ье хту­на. 35 Па­вел­ни Бар­на­ба Ан­тІи­а х­
да амукь­на. Ана абу­ру ва абу­рухъ га­лай гзаф ма­са­бу­ру Реб­би­дин
Га­фу­н и­кай муш­т ул­л у­хар гуз­вай.

Па­ве­лан кьвед ла­гьай си­я­гьат

Па­ве­лан­ни Бар­на­ба­д ин ара­яр къун
36  Ара­дай са кьа­дар вахт фе­й и­ла, Па­ве­ла Бар­на­ба­диз ла­г ьа­на:
– Ша, чна Реб­би­д ин* Га­фу­н и­к ай ха­бар ган­вай кьван ше­г ьер­
риз фе­на, чи стхайрал-вахарал са кьил чІу­г ван, абур гьикІ ава­тІа
ки­ли­г ин.
37  Бар­
на­ба­д из ви­ч ихъ га­лаз Ягья-Маркни ту­х уз кІан­з а­в ай.
38  Амма Па­ ве­лаз Пам­фил­да чеб га­дар­на чпин кра­ри­к ай кьил
къа­к ъу­дай Марк чпихъ га­лаз ту­х уз кІан хьа­нач. 39  Па­ве­лан­н и
Бар­на­ба­дин ара­да хци на­ра­зи­ви­лер гьат­на, абур ча­ра хьа­на. Бар­
на­ба, Марк­н и къа­ч у­на, Куьп­ри­д из фе­на. 40 Па­ве­ла ви­чиз Си­лав
хкя­на. Стхайри-вахари Па­вел Ал­лагь­дин бе­ре­кат­дал* ама­нат­на,
ам ре­к ьиз экъечІ­на. 41 Па­ве­ла Суь­ри­я ­дай­ни Ки­ли­кат­дай тІуз фи­
дай ре­к ье има­н ий­рик* руьгь ку­таз хьа­на.

ТІи­ма­тІей гьал­т ун

16  Па­вел Дер­бе­д из ва Луь­стІ­ра­д из ата­на. Ана ТІи­ма­тІей

1 

тІвар алай тил­миз* авай. ТІи­ма­тІе­ян ди­де Иса­дихъ иман*

ийиз­вай чу­вуд*, бу­ба­н и юнан тир. 2 Луь­стІ­ра­да­н и Ка­н и­да авай
има­н и­яр* ТІи­ма­тІе­я ­к ай хъсан ра­хаз­вай. 3 Па­ве­лаз ви­чихъ га­лаз
ТІи­ма­тІей­н и къа­ч уз кІан хьа­на, гьакІ хьа­й и­ла ада ам суьн­нет
аву­на. И кар ада и чкай­ра авай чу­вуд­риз ТІи­ма­тІе­я н бу­ба юнан
тир­ди чир хьу­н из ки­л иг­на аву­най. 4 Ше­г ьер­дай ше­г ьер­диз физ,
Па­ве­ла­н и адахъ га­лай­бу­ру Яру­са­л им­да ил­ч ий­ри­н и* чІе­х и­бу­ру
кьа­бу­лай къай­дай­ри­к ай има­н ий­рал ха­бар ага­к ьар­за­вай, абу­ру
 319 Крар 16 

ма­са хал­к ьа­ри­кай тир има­н ий­риз и къай­дай­рал амал ая лу­г ьуз­
вай. 5 Гьа икІ кІва­тІал­ра авай има­ни­яр иман­дал мягь­кем, абу­рун
кьа­дар­н и югъ-къандавай ар­т ух жез­вай.

Па­ве­лан ах­вар
Абур Фи­ригъ­дай­ни Га­латІ­дай яна физ­вай, Асия ви­ла­ят­да* Ал­
6 

лагь­дин Га­фу­ни­кай ха­бар чу­кІур­дай их­ти­яр абу­руз Пак Руьгь­ди*

га­нач. 7 Муь­си­дин час­пар­дал ата­на ага­к ьай­ла, абу­руз Би­т ин­диз
физ кІан хьа­най. Амма абур Иса­д ин Руьгь­д и* аниз ахъай­нач.
8 Абур­н и Муь­си­д ин па­та­вай яна Ту­ру­г ьас­д из фе­на. 9 Йи­физ Па­ве­

лаз ах­ва­рай Ма­к Іе­дан­дай тир ин­сан аку­на. Ада кІва­чел акъваз­на
Па­ве­лаз ми­нет­за­вай:
– Та­ва­к ъу ийи­да, вун гьуь­ле­лай эля­чІна, чи­н из ша, чаз куь­
мек ая.
10 Па­ве­лаз акур и ах­в ар­дай чна Ал­лагь­д и чаз Шад Ха­бар­д и­к ай*

муш­т у­л у­хар гуз аниз эвер­за­вай­д и кьа­тІа­на. Чун­н и гьа­сят­да Ма­
кІе­дан­диз ре­к ье гьат­на.

Ли­д и­ят иман­дал атун

Ту­ру­г ьас­дай ги­м и­да аваз чун дуьз Са­матІ­ракІ­дал фе­на,
11 

гьа­най па­к а­г ьан юкъуз чун Не­а ­п ул­д из акъат­на. 12  Не­а ­п ул­дай
чун рим­вий­рин гъи­л ик квай, Ма­к Іе­дан­дин и па­ю­н ин кьи­лин
ше­г ьер тир Фи­л ипІ­риз ата­на. Ана чун са шу­м уд юкъуз хьа­на.
13  Киш юкъуз* ше­ г ьер­д ин ва­ра­рай экъечІ­на, ва­цІал фе­на. Чаз
ана иба­дат* ийи­дай чка авай хьиз тир. Чун ана кІватІ хьан­вай
па­па­ри­х ъ га­лаз ра­ха­на. 14 Абу­рун ара­да Туь­а­т и­ра ше­г ьер­дай тир
Ли­ди­я т лу­г ьу­дай са паб авай, адан пе­ше ба­г ьа пар­ча­яр ма­са гун
тир. Ли­ди­я т Ал­лагь­д из иба­дат ийиз­вай кас тир, Па­ве­лан га­фар
а па­пан ри­к Іе гьа­т ун па­тал Реб­би­д и* адан рикІ ахъай­на. 15 Ли­
ди­я ­та ви­чин кІва­ле авай ви­ри­дахъ га­лаз цик ака­х ьун къа­ч у­на*.
Ида­лай гуь­г ъуь­н из Ли­д и­я ­та чун ви­ч ин кІва­лиз мугь­ман­ви­лиз
кье­тІи­ви­лел­ди тух­ва­на.
– Куь­не зун Реб­би­дихъ иман* ийиз­вай кас­дай кьаз­ва­тІа, ата­на
заз мугь­ман хьухь, – ла­г ьа­на ада. Чун ра­зи хьа­на.

Па­вел­ни Си­лав кьун

Сад­ра чун иба­дат* ийи­дай чка­дал фи­дай­ла, ре­к ье чал жин­
16 

жи* кьун­вай къа­ра­вуш руш гьалт­на. Жин­ж и ру­шан ме­це­лай

ин­лай кьу­л ухъ же­дай кра­ри­к ай лу­г ьу­дай. Фалбазвал аву­нал­ди
Крар 16  320

ру­ша ви­ч ин са­г ьиб­риз зур­ба хи­й и­рар гъиз­вай. 17  Къа­ра­вуш­д и,
Па­ве­лан­н и чи гуь­г ъуь­на гьат­на, гьа­рай­за­вай:
– И ин­са­нар ца­ва­рал­лай Ал­лагь­дин лу­кІар я! Абу­ру квез хи­лас
же­дай рехъ къа­л ур­за­ва!
18 А ру­ша гзаф йи­к ъа­ра гьакІ ийиз хьа­на. Эхир­н и би­з ар хьа­на,

Па­ве­ла чІу­ру жин­ж ихъ эл­к ъве­на ла­г ьа­на:

– Иса Ме­сигь­д ин* ТІвар­цІе­лай* за ваз эмир­за­ва, ада­кай хкат!
Ру­ша­кай жин гьа­сят­да хкат­на. 19 Чпиз хи­йир къвез­вай чеш­ме
ква­х ьай­ди чир хьа­й и­ла, ру­шан ие­сий­ри Па­вел­н и Си­лав кьу­на,
абур ше­гьер­дин кьи­ле­вай­бу­рун па­тав май­дан­дал гал­чІур­на. 20 Па­
вел­н и Си­лав ше­г ьер­д ин гьа­к им­рин па­тав гъа­йи­бу­ру ла­г ьа­на:
– И ин­са­нар чу­ву­дар* я. Абу­ру ви­ри ше­г ьер­дик гъул­г ъу­ла ку­
таз­ва. 21  Абур чал, рим­вий­рал, ча­вай кьа­бу­л из те­же­дай хьтин,
къа­н ун­див кьан ти­й и­дай къай­да­яр или­тІиз алахъ­на­ва.
22  Халкь­д и Па­в ел­н и Си­лав гъа­й и­бу­рун пад кьу­на. Гьа­к им­ри

абу­ру­лай пе­кер хтІун­на, ла­ша­рал­д и га­т ун эмир­на. 23  Хъсан­д из

га­та­на абур къа­за­мат­д из ве­г ье­на, къа­ра­вул­дал­н и абур му­к ъа­
ят­да­каз хуьх лу­г ьуз тап­ш у­ругъ га­на. 24 Гьа ихь­т ин эмир къа­ч ур
къа­ра­вул­ди абу­рун кІва­че­риз кІа­рас­д ин тІа­пІар яна, абур къе­не
па­та авай къа­за­мат­д из чуь­к ьве­на.
25 Йи­фен кьу­ла­риз Па­ве­ла­н и Си­ла­ва Ал­лагь­д из дуь­а ­яр* ийи­дай­

ла ва та­риф­дин ма­ни­яр лу­г ьу­дай­ла, къа­за­мат­да авай муь­к уь­бу­ру

абу­руз яб гуз­вай. 26 Сад­ла­г ьа­на ахь­т ин кІе­ви зал­за­ла хьа­на хьи,
къа­за­мат­д ин би­не­н и кваз юза­на. Къа­за­мат­д ин ви­ри ра­к Іа­рар
ахъа хьа­на, къа­за­мат­на­вай ви­ри­бу­рал алай зун­ж у­рар ку­тІун­на­
вай хкар цла­рай акъат­на ават­на. 27 Ах­ва­рай ава­тай къа­ра­вул­диз,
ахъа хьа­йи ра­к Іа­рар акур­ла, къа­за­мат­да авай ви­ри­бур кат­на­вай
хьиз хьа­на. Гьа­ви­л яй ада тур акъуд­на ва ви­ч и вич яна ре­к ьиз
кІан хьа­на. 28 Амма Па­ве­ла кІе­виз гьа­рай­на:
– Жу­ван чан­диз къаст ийи­м ир! Чун ви­ри ина ама!
29  Къа­ра­вул­д и экв куь­к Іуь­рун эмир­на ва ам та­д из къа­з а­мат­

на­вай­бур авай чка­д из гьахь­на. Чан­д ик зур­зун акат­на, ам фе­на

Па­ве­лан­ни Си­ла­ван кІва­че­рик ярх хьа­на. 30 Ада абур анай акъуд­
на, ха­бар кьу­на:
– Агъа­яр, жув хи­ла­сун па­тал за вуч авун ла­зим я?
31 – Реб­би* Иса­д ихъ иман* ая, – ла­г ьа­на абу­ру, – гьакІ авур­ла,

вун­н и хи­лас же­да, ви хи­зан­н и.

32 Абу­ру адаз­н и адан кІва­ле авай ви­ри­бу­руз Реб­би­д ин Гаф ла­

гьа­на. 33 Йи­фен и геж вах­т ун­да къа­ра­вул­ди абур ви­чин кІва­лиз

 321 Крар 17 

тух­ва­на, абу­рун хи­рер чуь­х ве­на, ах­па ам ва адан кІва­ле­вай­бу­ру­ни

цик ака­х ьун къа­ч у­на*. 34 Ада Па­вел­ни Си­лав ви­чин кІва­лиз хка­на,
абу­руз хъсан тІуьн-хъун га­на. Чеб Ал­лагь­дихъ ийиз­вай иман­дал
атан­ва лу­г ьуз ам ва адан хи­зан гзаф шад хьан­вай.
35 Югъ алукь­на. Гьа­к им­ри къа­з а­мат­д из вач-хъшаяр ра­к ъур­на.

Абу­ру къа­ра­вул­диз Па­вел­н и Си­лав къа­за­мат­дай азад ая ла­г ьа­на

эмир га­на.
36 Къа­ра­вул­д и Па­в е­лаз и кар­д и­к ай ха­бар га­на ла­г ьа­на:

– Гьа­к им­ри куьн къа­за­мат­дай ахъая ла­гьа­на эмир­на­ва! Кве­вай

хъфей­тІа же­да, квез хъсан рехъ хьу­рай!
37 Амма Па­в е­ла гьа­к им­рин вач-хъшайриз ла­г ьа­на:

– Чун Рим­дин* ва­тан­эгь­ли­яр хьу­низ­ни ки­лиг та­ву­на, абу­ру ду­

ван та­ву­на чун халкь­дин ви­лик га­та­на, къа­за­мат­диз ве­гье­на. Ги­ла
абу­руз, а кар­ди­кай са­даз­н и чир те­же­дай­вал, чун чпе­лай эля­г ъиз
кІан­за­ва­н и? Ваъ! Абур иниз чеб ата­на, чпи чун инай акъуд­рай.
38 Вач-хъшайри Па­ве­лан­н и Си­ла­в ан га­фар гьа­к им­рал ага­к ьар­

на. Па­вел­ни Си­лав Рим­дин ва­тан­эгь­ли­яр тир­да­кай чир хьа­йи­ла,

гьа­к им­риз ки­чІе хьа­на. 39  Абу­ру ата­на гъил къах­ч ун тІа­лаб­на.
Гьа­к им­ри абу­ру­вай къа­за­мат­дай экъечІ­на, ше­г ьер­дай ма­са­н из
хъфин тІа­лаб­на. 40 Къа­за­мат­дай экъечІ­на, Па­вел­ни Си­лав Ли­ди­я­
тан кІва­лиз фе­на. Абу­ру ана авай има­ний­рин* руьгь кІу­ба­нар­на.
Ада­лай гуь­г ъуь­н из абур чпин ре­к ьиз экъечІ­на.

Са­ла­ник­да халкь къа­ра­г ъун

17  Па­вел­ни адахъ га­лай­бур Ам­фи­п ул­дай­ни АпІа­лин­дай яна

1 

Са­ла­ник­диз ата­на. Ана чу­вуд­рин* си­на­г уг* авай. 2-3 Ви­чиз

адет хьан­вай­вал, пуд Киш юкъуз* Па­вел си­на­г уг­диз фе­на. Ина
ада чу­ву­дар Ка­лам­дин* гъа­вур­да тваз­вай. Ка­лам­ди­кай би­не кьу­
на, Па­ве­ла Ме­сигь­д и* ази­я ­тар чІу­г ун ва ах­па Адал кье­йи­да­лай
кьу­л ухъ чан хтун* ла­зим тир­д и су­бу­тар­за­вай.
– Зун Ви­чи­кай ра­хаз­вай Иса гьа Ме­сигь я, – лу­гьуз­вай Па­ве­ла.
4 Адаз яб га­й и­бу­ру­к ай бя­зи чу­вуд­ри, Ал­лагь­д из иба­дат* ийиз­вай

гзаф кьа­дар ма­са­бу­ру ва вилик-кьилик квай гзаф па­па­ри Иса­дихъ

иман* аву­на. Абур Па­ве­лан­н и Си­ла­ван па­таз ата­на.
5  Чу­вуд­ри адал пе­х ил­в ал ийиз­в ай. Са­нал кІватІ хьа­на, абу­ру

май­дан­ди­лай гьи­на­вай ви­же те­к ъве­дай ксар жа­г ъур­на. Абу­ру­н и

халкь кІватІ­на ше­гьер­да гъул­г ъу­ла ту­на. КІватІ хьа­йи­бур, Па­вел­
ни Си­лав халкь­д ин ви­л ик акъу­д из кІа­нз, абур жа­г ъу­риз Ясу­нан
кІвал га­лай па­тахъ фе­на. 6 Анай Па­вел­н и Си­лав жа­г ъун та­вур­ла,
Крар 17  322

абу­ру ше­г ьер­дин гьу­к ум­дар­рин па­тав Ясун ва иман­дал­лай амай

стхай­ри­кай са кьа­дар­бур гъа­на. Халкь­д и гьа­рай­за­вай:
– Фад­лай дуьнь­я ­да гъул­г ъу­ла тун­вай ин­са­нар ги­ла иниз­н и
атан­ва. 7  Ясу­на абур ви­ч ин кІва­ле кьа­бул­на. Абу­ру ви­ри са­нал
Рим­дин* па­чагь­д ин эми­рар чІур­за­ва ва Иса тІвар алай ма­са па­
чагь ава лу­г ьуз­ва.
8 И га­фа­рин ван га­л у­к ьай ше­г ьер­д ин гьа­к им­рик­н и халкь­д ик

къа­ла­бу­л ух акат­на. 9 Абу­ру, Ясу­на­вай­н и адахъ га­лай­бу­ру­вай ду­

ван­диз хтун па­тал за­л ук­д ин пул къа­ч у­на, абур ахъай­на.

Ил­чи­яр Бе­ри­да
10 Има­ний­ри* йи­физ та­диз Па­вел­ни Си­лав Бе­ри­диз ре­к ье ту­на.
Бе­ри­диз ага­к ьай­ла, абур чу­вуд­рин* си­на­г уг­диз* фе­на. 11 Бе­ри­ви­
яр са­ла­н ик­вий­ри­лай рикІ ахъа ин­са­нар тир. Абу­ру Ал­лагь­дин
Гаф чІе­х и гье­вес­дал­д и кьа­бул­на. Па­ве­лан га­фар дуьз­бур яни-
тушни чи­рун па­тал, абу­ру гьар юкъуз Ка­лам­н и* му­к ьуф­див­ди
кІел­за­вай. 12 Гзаф кьа­дар чу­ву­дар ва гьакІ­ни вилик-кьилик квай
хей­л ин ма­са па­пар­н и ити­мар иман­дал* ата­на. 13  Амма Па­ве­ла
Ал­лагь­дин Га­фу­н и­к ай Бе­ри­да суьгь­бет­за­ва ла­г ьа­на ван хьа­йи­
ла, Са­ла­н ик­да авай чу­ву­дар гьа иниз­н и ата­на акъат­на. Абу­ру
фут­фа ку­таз, халкь Па­ве­лаз­н и Си­ла­ваз ак­си акъва­за­риз хьа­на.
14  Има­н ий­ри Па­вел та­д из гьуьл га­лай­в ал ра­к ъур­на, Си­лав­н и
ТІи­ма­тІей Бе­ри­да амукь­на. 15 Па­вел ре­к ье тваз­вай­бур адахъ га­
лаз Афи­най­риз* кьван ата­на, ах­па абур Си­ла­ваз­н и ТІи­ма­тІе­яз
жез­май кьван фад­да­к аз ви­ч ин па­тав хъша лу­г ьуз­вай Па­ве­лан
тагь­к им гваз эл­к ъве­на хъфе­на.

Па­вел Афи­най­ра
Па­вел Афи­най­ра* ви­ч ин юл­даш­рал вил алаз акъваз­на­вай­ла,
16 

и ше­г ьер­да авай кьван бу­тар* акваз, ам перт жез­вай. 17 Гьа­ви­л яй

си­на­г уг­да* ада чу­вуд­рихъ­н и* Ал­лагь­д из иба­дат* ийиз­вай муь­
куь­бу­рухъ га­лаз суьгь­бе­тар­за­вай. Ида­лай­н и гъей­ри ше­г ьер­дин
май­дан­дал ви­чел гьал­тай­бу­рухъ га­лаз ада гьар юкъуз их­т и­ла­тар
ийи­дай. 18 Сад­ра адахъ га­лаз ас­та­и кІ­ри ва Эпи­к у­ран те­реф­да­рар
тир са шу­м уд фи­ла­саф­д и гьуь­же­тар ийиз хьа­на. Сад­бу­ру ха­бар
кьаз­вай:
– И лагъ­лагъ­за­вай­даз вуч лу­г ьуз кІан­за­ва?
Ма­сад­бу­ру лу­г ьуз­вай:
– Акваз­вай­вал, ада яд уьл­к вей­рин ал­лагь­ри­кай их­т и­лат­за­ва.
 323 Крар 17 

Абу­ру акІ Па­ве­ла Иса­д и­к ай ва кье­й и­да­лай кьу­л ухъ адал чан
хту­н и­кай* ра­хаз­вай­ви­л яй лу­г ьуз­вай.
19 Па­в ел Ар­п Іаг тІвар алай кІун­тІу­нал кІватІ же­дай меж­л ис­д из

гъа­на, кьи­ле­вай­бу­ру ада­вай ха­бар кьу­на:

– Ву­на лу­г ьуз­вай цІи­й и чир­вал вуч ятІа чаз­н и чи­рай­тІа же­
дач­н и? 20 Вун къа­риб за­тІа­ри­к ай ра­хаз­ва, абур вуч га­фар ятІа чаз
чир хьа­на кІан­за­ва.
21 (Афи­най­рин агьа­л ий­риз­н и ана уьмуьр ту­х уз­вай ча­ра уьл­к вей­

рай тир ин­сан­риз чпин вахт цІи­й и ха­ба­рар ахъа­йиз ва абу­руз яб

гуз акъу­д у­н и­лай хъсан ма­са маш­г ъу­лат ава­чир.)
22 КІватІ хьан­в ай­бу­рун ви­л ик Па­в е­ла къа­рагъ­на ла­г ьа­на:

– Афи­най­рин агьа­л и­яр! Гьи па­тай ки­л и­гай­тІа­н и, заз куь­не

ал­лагь­риз гьуьр­мет­за­вай­вал акваз­ва. 23  Куь ше­г ьер­да къекъвез-
къекъвез ал­лагь­риз икрам­дай чкай­риз фе­йи­ла, заз гьат­та «ЧАЗ
ТЕ­ЧИ­Д АЙ АЛ­Л АГЬ­ДИЗ» лу­г ьу­дай га­фар кхьен­вай къур­бан­
ган­н и* аку­на. Гьа и квез те­ч из куь­не икрам­за­вай Ал­лагь­ди­кай
за квез суьгь­бет­да. 24 Дуьнья ва ана авай кьван за­тІар халкь авур
Ал­лагь­д и, ца­ва­рин­н и чи­л ин Реб­би­д и*, ин­сан­рин гъи­ле­рал­д и
эциг­на­вай иба­дат­ха­най­ра уьмуьр ту­х уз­вач. 25 Адаз ин­сан­ри чпин
гъи­ле­рал­ди Ви­чиз къул­л угъ авун ге­рек туш. Ак­си яз, ин­сан­риз
уьмуьр, не­фес ва амай ви­ри за­тІар Ада Ви­чи гуз­ва. 26 Ада са ин­
сан­ди­кай ви­ри чи­лел же­дай ин­са­н и­я т халкь­на. Ви­ри хал­к ьа­риз
Ада уьмуьр ту­х у­дай вахт­ни чка та­йи­нар­на. 27 Ал­лагь­ди ин­сан­ри­
вай Ви­чихъ къе­к ъвез же­дай­вал, Ви­ч ин па­тав къвез же­дай­вал ва
Вич жа­г ъу­риз же­дай­вал аву­на. Ам ча­вай гьар са­да­вай­н и яр­г ъа
туш эхир. 28 Ву­чиз ла­г ьай­тІа Гьа­да аваз чна уьмуьр ту­х уз­ва, чун
гье­ре­кат­да­н и ава, дуьнь­я ­дал­н и ала. Куь са бя­зи ша­ир­ри­н и гьа
икІ ла­г ьа­най:
«Чун Гьа­дан не­сил я».
29 Чун Ал­лагь­д ин ту­х ум­д и­к ай яз хьа­й и­ла, чна Ал­лагь къи­зил­

ди­кай­н и ги­миш­д и­к ай ва я къван­ц и­к ай ин­сан­рин фи­к ир­ри­н и

амал­ди ара­дал гъан­вай суь­рет хьтин­д и я ла­г ьа­на фи­к ир­на кІан­
дач. 30 Ала­тай вах­та­ра са куь­н и­к ай­н и ха­бар ава­чир ин­сан­риз Ал­
лагь­ди жа­за гу­да­чир, ги­ла, ла­г ьай­тІа, Ада ви­ри­на ви­ри ин­сан­риз
Ви­чин ре­к ьел ша лу­г ьуз­ва. 31  Ву­ч из ла­г ьай­тІа Ал­лагь­ди ада­лат
гваз дуьнь­я ­д ин ду­в ан ийи­дай югъ та­й и­нар­на­в а. А ду­в ан ни
ийи­да­тІа, гьа Кас­н и къа­л ур­на­ва. А Кас­дал кье­йи­да­лай кьу­л ухъ
чан хку­нал­ди*, Ал­лагь­д и ви­ри ин­сан­риз Ви­чи та­йи­нар­на­вай­ди
Гьам тир­ди су­бут­на.
Крар 18  324
32  Инал алай­бу­руз кье­й и­да­лай кьу­л ухъ чан хта­на лу­г ьу­дай
га­фа­рин ван атай­ла, абу­ру­к ай са бя­зи­бу­ру ягьа­нат­дин хъвер­на,
муь­к уь­бу­ру ла­г ьа­на:
– Чаз мад гъи­ле­ра ви и их­т и­лат­д из яб хгуз кІан­за­ва.
33 КІватІ хьан­в ай­бур гьа­нал ту­на Па­в ел хъфе­на.

34 Амма са бя­зи­бу­ру Па­в е­лан га­фа­рихъ иман* аву­на. Абур адан

па­тав ата­на. Абу­рун ара­да Ар­пІаг­д ин ве­к ил Дуь­а­н и­си, Да­мар

лу­г ьу­дай са паб ва ма­са­бур авай.

Па­вел Ка­ринф­да

18  Гьа­да­лай кьу­л ухъ Афи­на­яр* ту­на, Па­вел Ка­ринф­диз фе­на.

1 

2  Ана адал ПІун­тІас­дай тир Акуьл лу­г ьу­дай са чу­вуд* ва

адан паб Прис­к Іа гьалт­на. Абур Итал­дай и му­к ьва­ра атан­вай­бур
тир, ву­чиз ла­г ьай­тІа Клав­дас па­чагь­ди ви­ри чу­вуд­риз Рим­дай*
экъечІ­на хъфин эмир­на­вай. Па­вел абу­рун па­тав фе­на. 3 Па­вел­н и
Акуь­ла са пе­ше­дин ус­тІа­рар тир – абу­ру ала­ч у­хар цва­дай, гьакІ
хьа­йи­ла Па­вел абу­рухъ га­лаз кІва­ла­хиз амукь­на. 4 Гьар Киш юкъуз*
ам си­на­г уг­да* чу­ву­дар­ни муь­к уь­бур ви­чин чІа­лал гъиз алахъ­за­вай.
5 Ма­к Іе­дан­дай Си­лав­н и ТІи­ма­тІей хтай­ла, Па­в е­ла ви­ри ви­ч ин

вахт вя­зер ийиз серф­на. Ада чу­вуд­риз Иса – Ме­сигь* я лу­г ьуз
ша­г ьид­вал ийиз­вай. 6  Чу­вуд­ри и кар­да адаз ак­си жез, адан ха­
тур­дик хкуь­рай­ла, ада ви­ч ин пе­ке­рал ацукь­на­вай руг югъур­на
абу­руз ла­г ьа­на:
– Куьн кьи­н и­к ьин тах­сир куь­д и же­да! Зак са тах­сир­н и квач,
ги­ла за фе­на ма­са хал­к ьа­ри­к ай тир­бу­руз чир­ви­лер гу­да.
7  Си­ на­г уг­дай экъечІ­на ам Ал­лагь­д из иба­дат* ийиз­вай Юст
ТІи­тІес лу­г ьу­дай кас­д ин кІва­л из фе­на. Адан кІвал си­на­г уг­дин
па­тав гвай.
8 Си­на­г уг­д ин кьи­ле авай Крис­па ва адан ви­ри хи­зан Реб­би­д ихъ*

ийиз­вай иман­дал* ата­на. Па­ве­лаз яб га­й и гзаф кьа­дар ка­ринф­

вий­ри­н и, иман­дал ата­на, цик ака­х ьун къа­ч у­на*.
9-10 Са йи­физ Па­в е­лаз ах­в а­рай Реб­би­д и ла­г ьа­на:

– Ки­чІе же­мир, вахъ Зун га­ла. И ше­гьер­да зи ин­са­нар гзаф ава,

вак хкІа­дай са кас­н и же­дач. Гьа­ви­л яй ра­х ух, кис­мир.
11  Ал­лагь­д ин Га­фу­н и­к ай чир­ви­лер гуз, Па­в е­ла ана йис­н и зур

акъуд­на.
12  Га­л и­я н Ахай­да гьа­к им тир чІа­вуз чу­ву­дар, ви­ри сад хьа­на,

Па­ве­лал гьа­ва­лат хьа­на. Ам кьу­на абу­ру ду­ван­д из гъа­на 13  ва

ла­г ьа­на:
 325 Крар 18 

– И кас, Къа­н ун­д ив* кьан ти­й из­вай­вал Ал­лагь­диз иба­дат ая

лу­г ьуз, ин­са­нар ви­ч ин ре­к ьиз гъиз алахъ­на­ва.
14  Па­в е­ла си­вяй гаф акъуд­дал­д и, Га­л и­я ­на эл­к ъве­на чу­вуд­риз

ла­г ьа­на:
– Чу­ву­дар, куь­не и кас­ди чІе­х и са чІу­ру кар аву­на ла­г ьа­на адак
тах­сир кутаз­вайтІа, за квез яб гу­дай. 15 Амма гьуь­жет га­фа­ри­кай,
тІва­ра­ри­кай ва куь Къанундикай физ­ва­тІа, абу­рай кьил куь­не
акъу­да. Заз и кра­ра ду­ван­бег жез кІан­за­вач.
16  Га­л и­я ­на абур ду­в ан­х а­на­дай акъуд ла­г ьа­на. 17  Инал халкь­д и

си­на­г уг­дин кьи­ле авай Сас­тІен кьу­на, ду­ван­ха­на­дин ви­лик адаз

га­т ун кьу­на, амма Га­л и­я ­на и кар­д из гьич яб­н и га­нач.

Па­вел Ан­тІи­а х­д из хтун

Са кьа­дар вах­т ун­да Па­вел Ка­ринф­да амукь­на. Ах­па, има­
18 

ний­риз* сагъ­рай ла­гьа­на, ам ги­ми­да аваз Суь­ри­я ­диз фе­на. Адахъ

га­лаз Прис­к Іа ва Акуьл ре­к ье гьат­на. Кин­хе­рей­дай экъечІ­дал­ди,
Ал­лагь­дин ви­лик авур вяд куь­тягь хьу­н ин ли­шан яз, ада уьл­
гуьч­дал­ди ви­чин кьил тва­на. 19 Абур Эфес­диз акъат­на. Прис­к Іа
ва Акуь­ла гьа­на ту­на, Па­ве­ла фе­на си­на­г уг­да* чу­вуд­рихъ* га­лаз
их­ти­ла­тар ийиз хьа­на. 20 Абу­ру ада­вай чпихъ га­лаз са кьа­дар вах­
тун­да аму­к ьун тІа­лаб­на, амма ам ра­зи хьа­нач.
21 – Ал­лагь­д и га­й и­тІа, куь па­т ав зун мад хкве­да, – хъфи­дай­ла,

ла­г ьа­на ада.

Па­вел ги­ми­да аваз Эфес­дай хъфе­на. 22 Ке­сар­диз ата­на, ги­ми­
дай эвичІ­на, ви­нел­д и Яру­са­л им­д из фе­на, ана авай има­н ий­рал
кьил чІу­г у­на. Анай ам Ан­тІи­а х­диз ре­к ье гьат­на. 23 Са кьа­дар вахт
Ан­тІи­а х­да акъуд­на, ше­г ьер­дай ше­г ьер­диз физ, Га­латІ­ни Фи­ригъ
тир­вал къе­к ъвез, Па­ве­ла ви­ри тил­м из­рин* руьгь ге­на­н и мягь­
ке­мар­за­вай.

Па­ве­лан пуд ла­гьай си­я­гьат

АпІа­лас Эфес ше­г ьер­да
Гьа чІа­вуз Эфес­д из АпІа­лас лу­г ьу­дай са чу­вуд* ата­на. Вич
24 

Ис­кен­де­ран­дай тир АпІа­лас кІел­на­вай ин­сан тир. Ка­лам* адаз

хъсан­диз чи­дай. 25 Реб­би­д ин* ре­к ьи­к ай­н и адаз хъсан­диз чир­ви­
лер ган­вай. Адаз чиз­вай­д и ан­ж ах Ягь­я ­д и* цик ака­х ьун къа­ч у*
лу­г ьуз­вай­ди тиртІа­н и, ада лап ри­к Іи­вай ва галай-галайвал ин­
сан­риз Иса­ди­кай чир­ви­лер гуз­вай. 26 Ам гьа ида­кай си­на­г уг­да*
Крар 19  326

ви­к Іегь­ви­лел­ди ра­хаз эгечІ­на. Прис­к Іа­д из­н и Акуь­лаз адан ван
хьа­йи­ла, абу­ру ам чпин кІва­лиз тух­ва­на Ал­лагь­дин рехъ вуч затІ
ятІа мад­н и дуьм-дуьз чир­ви­лер хга­на. 27 АпІа­ла­саз Ахай­диз физ
кІан хьа­йи­ла, Иса­дихъ има­ний­ри* адаз хъсан рехъ хьу­рай ла­гьа­на.
Абу­ру Ахай­да авай тил­миз­риз* АпІа­лас кьа­бу­л ун па­та­лай чар­ни
кхье­на. Аниз ата­на ага­к ьай­ла, ада Ал­лагь­дин бе­ре­кат­дик* кваз
иман­дал* атай­бу­руз зур­ба куь­ме­к ар га­на. 28 АпІа­ла­са халкь авай
чкай­ра чу­вуд­рихъ га­лаз ийиз­вай гьуь­жет­ра, абу­рун фи­к и­рар дуьз
ту­ш ир­д и къа­л ур­дай, Ка­лам­д и­к ай би­не кьу­на, Иса – Ме­сигь*
тир­ди чІа­лахъ же­дай­вал су­бут­дай.

Па­вел Эфес­да

19  АпІа­лас Ка­ринф­да авай чІа­вуз, Па­вел ви­н и дагъ­ла­рин

1 

уьл­к ве тир­вал си­я ­г ьат­д из акъат­най. Ам Эфес­диз ата­на.

Ана адал са шу­м уд тил­м из* гьалт­на.
2 – Куьн Иса­д ихъ ийиз­в ай иман­дал* атай­ла, квек Пак Руьгь*

акат­най­н и? – абу­ру­вай ха­бар кьу­на ада.

– Чаз Пак Руьгь вуч затІ ятІа гьич ван­н и хьа­йи­ди туш, – ла­
гьа­на жа­ваб га­на абу­ру.
3 Инал Па­в е­ла ха­бар кьу­на:

– Цик ака­х ьун къа­ч у­дай­ла* бес куь­не квехъ иман ийиз­вай?
– Чна Ягь­я ­ди* ла­г ьай га­фа­рин чІа­лахъ яз цик ака­х ьун къа­ч у­
най, – ла­г ьа­на жа­ваб га­на абу­ру.
4 – Ягь­я ­д и ин­сан­риз Ал­лагь­д ин ре­к ьел ату­н ин* ли­шан яз цик

ака­х ьун къа­ч у ва гьакІ ви­че­лай гуь­г ъуь­н из къве­дай Иса­дихъ­н и

иман ая лу­г ьуз­вай, – ла­г ьа­на Па­ве­ла.
5 И га­фар ван хьа­й и абу­ру Реб­би* Иса­д ихъ иман аву­н ин ли­шан

яз цик ака­х ьун къа­ч у­на. 6 Па­ве­ла абу­рал гъи­лер эциг­на*, абу­рук­ни
Пак Руьгь акат­на. Гьа инал абур жуьреба-жуьре чІа­ла­рал ра­хаз
ва пай­г ъам­бар­вал ийиз хьа­на. 7 Абур цІи­к ьвед кас кьван авай.
8  Па­в е­ла пуд вац­ра си­на­г уг­ра* ви­к Іегь­да­к аз вя­з ер аву­на. Ада

чу­вуд­рихъ* га­лаз авур ве­ре­вир­де­ра Ал­лагь­дин па­чагь­вал вуч затІ

ятІа ви­ри чІа­лахъ же­дай­вал ачу­хар­за­вай. 9 Адаз яб гуз­вай­бу­ру­кай
са бя­зи­бур терс тир. Адан га­фа­рин чІа­лахъ те­жез, абу­ру халкь­
дин ви­лик Ал­лагь­д ин ре­к ьиз себ гуз­вай. Па­вел абу­рун па­та­вай
хъфе­на ва ви­ч ихъ га­лаз тил­м и­зар­н и ху­тах­на. Ада гьар юкъуз
Туь­ре­нан мек­теб­да вя­зер ийиз­вай. 10  Гьа икІ да­вам хьа­йи кьве
йи­сан къе­не Асия ви­ла­я т­да* авай ви­ри чу­вуд­риз­н и муь­к уь­бу­руз
Реб­би­дин Га­фу­н и­к ай ха­бар хьа­на.
 327 Крар 19 
11 Ал­лагь­д и те­жер хьтин ала­ма­тар Па­ве­лан гъи­ле­рал­д и кьи­
лиз акъуд­за­вай. 12  Азар­ри кьун­вай­бу­рун па­тав Па­ве­ла алу­к Іай
ягъ­л у­хар­н и ху­ру­га­нар­н и гъи­дай, азар­ри кьун­вай­бу­рал эциг­дай,
абу­ру­кай се­беб жез азар­ри кьун­вай­бур ди­ри хъже­дай, чІу­ру жи­
не­рар* хкат­дай. 13 А чкай­ра ин­сан­ри­к ай суь­г ьуьр­дин га­фа­рив­ди
жи­не­рар хкуд­за­вай са бя­зи чу­ву­дар мад­ни авай, абу­ру­ни, жи­не­рар
хку­диз алахъ­дай­ла, Иса Ме­сигь­д ин* ТІвар* кьун кьетІ­на. Абу­ру
жи­нер­риз лу­г ьуз хьа­на:
– Ви­ч и­к ай Па­ве­ла их­т и­ла­тай Иса­д ин ТІвар­цІе­лай за ваз и
кас­ди­кай хкечІ ла­г ьа­на эмир­за­ва.
14  Чу­
вуд­рин чІе­х и ха­хам* Ске­ван ирид хци­н и гьа икІ аву­на.
15 Амма чІу­ру жин­ж и абу­руз жа­в аб га­на:

– Иса заз чи­да, Па­ве­ла­к ай­н и заз ха­бар ава, бес куьн ву­жар я?
16  ЧІу­ру жин квай ин­сан абу­рал га­дар хьа­на, ада абур ви­ри
кІа­ник ку­т у­на. Ада абу­руз ахь­тин га­т у­нар кьу­на хьи, иви кІвахь­
на физ, жи­не­рар хкуд­за­вай­бур пе­кер­н и ала­чиз а кІва­л яй кат­на
хъфе­най. 17 Эфес­да уьмуьр ту­х уз­вай ви­ри чу­вуд­риз­ни муь­к уь­бу­руз
и кар­ди­кай ха­бар хьа­й и­ла, абу­рук кичІ акат­на. Гьа­н ­лай Реб­би
Иса­дин ТІвар абу­ру зур­ба гьуьр­мет­дал­д и кьаз хьа­на.
18 Иман­дал атай гзаф­бу­ру, къвез, чпи авур чІу­ру крар ви­ри­бу­

рун ви­л ик хи­ве кьаз хьа­на. 19  Ви­л ик­дай суь­г ьуьр­ч и­ви­лер авур
гзаф­бу­ру­н и чпин суь­г ьуьр­д ин кта­бар гваз къвез, абур ви­ри­дан
ви­лик цІуз га­дар­най. ЦІуз ве­г ьей кьван ктаб­рин къи­мет гьи­са­
бай­ла, ам ях­цІур­ни цІуд агъ­зур драх­ма­див кьван агакь­най. 20 Гьа
икІ ге­г ьенш­диз чкІиз, Ал­лагь­д ин Га­фу­н и къу­ват къа­ч уз­вай.

Эфес­да къал
21 Хьа­йи ви­ри кра­ри­лай кьу­л ухъ Па­ве­ла Ма­к Іе­дан­дай­ни Ахай­
дай яна Яру­са­лим­д из фи­дай мес­л ят­на.
– Яру­са­л им­да хьа­й и­да­лай кьу­л ухъ зун Рим­д из­н и* акъа­т ун
ла­зим я, – ла­г ьа­на ада.
22 Ма­к Іе­дан­д из ада ви­ч из куь­ме­к ар­з а­в ай кьве кас, ТІи­ма­тІей­

ни ЭрастІ, ра­к ъур­на, вич­н и са кьа­дар вах­т ун­да Асия ви­ла­я т­да*
амукь­на.
23 И чІа­вуз Ал­лагь­д ин ре­к ьин па­та­лай лап чІе­х и къа­лар акъат­на.

24 Зар­г ар Ди­м и­тІри­д и ги­м иш­д и­к ай Ар­т е­м и­да­т ан i иба­дат­х а­на­д ин

i 19:24 Ар­те­ми­дат – къа­д им Юнан­да (Гре­ц и­я ­да) ня­мет­рин бул­ви­л ин

гъуц тир.
Крар 19  328

гъве­чІи кІа­л у­бар гьа­зу­риз ма­са гуз­вай. И кІва­лах­ди адаз­н и чка­

дин ус­тІар­риз чІе­х и хи­й и­рар гъиз­вай. 25 Сад­ра ада ма­са ус­тІа­рар
ва ша­к Іур­тар кІватІ­на абу­руз ла­г ьа­на:
– Я стха­яр, и кар­ди чаз хъсан хи­йир гуз­вай­ди квез чиз­ва. 26 Амма
квез акваз­ва ва ван къвез­ва хьи, и Па­вел лу­г ьу­дай кас­ди тек са
Эфес­да ваъ, гьакІ ви­ри Асия ви­ла­я т­дани ин­сан­дин гъи­ле­ри туь­
кІуьр­на­вай ал­ла­г ьар – ал­ла­г ьар туш лу­г ьуз, гзаф ин­са­нар чІа­лал
гъа­на ви­чин па­таз акъуд­на. 27 Ис­я т­да тек са чи пе­ше къи­мет­дай
ава­т у­н ин ваъ, гьакІ­н и чІе­х и ал­лагь Ар­т е­м и­да­тан иба­дат­х а­на
кваз­н и та­к ьу­н ин ха­та ара­дал атан­ва. ГьакІ хьа­йи­ла, ви­чиз ви­ри
Асия ви­ла­ят­ди ва ви­ри дуьнь­я ­ди иба­дат* ийиз­вай вилик-кьилик
квай паб-аллагь Ар­те­м и­дат кІва­че­рик ава­т ун мум­к ин я.
28  И га­фа­рин ван хьа­й и­ла, ус­тІар­рик хъел акат­на, абу­ру гьа­

ра­йиз хьа­на:
– Сагъ хьу­рай Эфес­д ин Ар­те­м и­дат!
29  Са ге­р ен­д и­лай ви­ри ше­г ьер­д ик юзун акат­на. Ин­сан­ри Па­

ве­лан юл­да­шар тир ма­к Іе­да­н ви Гай­н и Арис­тІарх кьу­на. Ви­ри­да

ше­г ьер­дин мя­ре­к а­тар кьи­ле физ­вай чка­д из гье­ре­кат­на. 30 Па­ве­
лаз халкь­дин ви­л ик экъечІ­на ра­хаз кІан хьа­на, амма тил­миз­ри*
ам ахъай­нач. 31 Аси­я ­д ин вилик-кьилик квай са бя­зи кса­ри, чеб
Па­ве­лан дус­тар хьу­низ ки­лиг­на, аниз фи­мир ла­г ьа­на адан па­тав
ин­са­нар ра­к ъур­на.
32 КІватІ хьан­вай­бур ви­ри ка­кахь­на­вай. Сад­бу­ру са га­фар гьа­рай­

за­вай, муь­к уь­бу­ру ма­са. ЧІе­х и па­ю­низ чеб аниз ву­чиз атан­вай­бур
ятІа чиз­ва­чир. 33 Чу­вуд­ри* Ис­кен­дер ви­л ик акъуд­на ва ин­сан­рин
кІе­ретІ­ди адаз вуч лу­г ьу­да­тІа чир­на. Ис­кен­де­ра вич хуьн па­тал
гаф къа­ч у­дай­ла, гъи­лел­д и иша­ра* аву­на. 34 Амма ам чу­вуд тир­ди
чир хьа­йи­ла, ви­ри­бу­ру сад хьиз гьа­ра­й из хьа­на:
– Сагъ хьу­рай Эфес­д ин Ар­те­м и­дат!
Абу­ру кьве сят­да кьван гьа­ра­яр аву­на. 35  Ах­па халкь­д ин ви­
лик ше­г ьер­дин чІе­х и­бу­ру­к ай сад экъечІ­на. Ада абур се­к и­нар­на,
ла­г ьа­на:
– Эфес­ви­яр! Вилик-кьилик квай паб-аллагь Ар­те­ми­да­тан иба­
дат­ха­на Эфес ше­г ьер­да авай­да­кай ви­ри дуьнь­я ­диз ха­бар авач­ни?
Ца­вай ава­тай адан къа­мат алай къван Эфес­да авай­ди ти­йи­ж ир­
ди ава­н и? 36 И кар ин­к ариз же­дай кас авач­тІа, куьн се­к ин хьун
ла­зим я, фа­г ьум та­ву­на са кар­н и аву­на кІан­дач. 37  Куь­не иниз
кьу­на гъа­йи ин­сан­ри­к ай са­да­н и иба­дат­ха­на атІа­нач ва чи паб-
аллагьдиз экъуьгъ­нач. 38 Ди­м и­тІри­д и­н и адан юл­даш­ри са не­лай
 329 Крар 20 

ятІа­ни ши­ка­ят ийиз­ва­тІа, чахъ ду­ван ва гьа­к и­мар ава. Къуй абу­ру
чпи чпе­лай ар­за­яр аву­рай. 39 Квехъ мад са гьи­х ь­т ин ятІа­н и су­а­
лар ама­тІа, къа­н ун тир­вал кІватІ­на­вай меж­лис­дал эци­г из же­да.
40 Къал къа­ра­г ъар­на ла­г ьа­на къе хьа­й и кра­рай чак тах­си­рар ку­таз

хьа­й и­тІа, чаз чун гьа­х ъар хъи­й и­дай дел­и ­лар жа­г ъи­дач, ву­ч из
ла­г ьай­тІа ви­ри къал-къул би­не ава­ч ир­д и я.
Гьа и га­фар ла­г ьа­на, ада халкь ахъай­на.

Па­вел Ма­кІе­дан­д из­ни Юнан­д из фин

20  Къа­лар куь­тягь хьа­йи­ла, Па­ве­ла, тил­ми­зар* кІватІ­на, абу­

1 

рук руьгь ку­т у­на. Абу­руз сагъ­рай ла­гьа­на, ам Ма­кІе­дан­диз

ре­к ье гьат­на. 2  Фи­дай рехъ­д и ада има­н и­яр* кІу­ба­нар ийиз­вай.
Юнан­диз атай­ла, 3 ада ана пуд варз акъуд­на. Суь­ри­я ­диз фи­дай
ара­да, чу­вуд­риз* адаз ак­си яз чІу­ру къаст ийиз кІан хьа­йи­ла, ада
Ма­кІе­дан­дай яна эл­к ъве­на хтун кьетІ­на. 4 Хъфи­дай­ла адахъ бе­ри­
ви Пуь­ран хва Ус­патІ­рус, Са­ла­ник­дай тир Арис­тІарх­ни Се­к Іунд,
Дер­бе­дай тир Гай, ТІи­ма­тІей, Асия ви­ла­я т­дай* тир Ти­ра­фим­н и
Туь­х ик га­лай. 5 Абу­ру, ча­лай ви­л ик фе­на, чун Ту­ру­г ьас­да ви­лив
хуьз­вай. 6 Чун ТІи­л и фа­рин су­ва­ри­лай* кьу­л ухъ Фи­липІ­рай ги­
ми­да аваз фе­на ва вад йи­к ъа­лай Ту­ру­г ьас­да абу­рук акахь­на. Ана
чун ирид юкъуз амукь­на.

Эв­тІи­хал чан хкун

7 Гьаф­те­дин сад ла­г ьай юкъузi, чун фу атІуз кІватІ хьа­на. Па­
ве­ла кІватІ хьан­вай­бу­рухъ га­лаз их­ти­лат­за­вай. Адаз па­кад юкъуз
хъфиз кІан хьайи­ви­л яй, их­т и­ла­тар кьу­лан­фе­рал­ди да­вам хьа­на.
8  Чун кІватІ хьан­ вай ви­нел алай кІва­ле гзаф чи­ра­г ъар куз­вай.
9  ДакІар­да Эв­тІих лу­г ьу­дай же­г ьил га­да ацукь­на­в ай. Па­в ел ра­

хаз­вай­ла, га­да ах­ва­рин хи­я л­да гьат­за­вай. Ах­па, ми­х ьиз ах­ва­рал
фе­йи­ла, ам пуд ла­гьай гьа­ва­дай ават­на. Фе­на хка­жай­ла, ам кьен­
ваз жа­г ъа­на. 10 Па­вел кІа­н ик эвичІ­на, же­г ьил га­да­дин ви­нел ярх
хьа­на, ам къу­жах­да кьу­на.
– Ар­ха­йин хьухь, – ла­г ьа­на. – Адал чан ала!
11  Па­в ел мад кІва­л из хкаж хъхьа­на. Ада фу атІуз тІуь­на. Экв

же­дал­ди ада суьгь­бе­тар аву­на, па­к а­махъ ам анай хъфе­на. 12 Же­

гьил га­да­н и са­ла­мат яз кІва­л из хка­на. И кар­д и ви­ри­даз гзаф
хве­ш и аву­на.

i 20:7 Чу­вуд­ри гьаф­т е­д ин сад ла­г ьай югъ гьяд югъ яз гьи­саб­за­вай.
Крар 20  330

Ту­ру­г ьас­дай Ми­лет­д из

13 Ги­м и­да аваз чун Асас­д из фе­на. Ана Па­вел­н и чак ака­х ьун
ла­зим тир. Чун ина ви­чел вил алаз акъва­зу­н ин па­та­х ъай ада
ви­чи ла­г ьа­най, амма адаз ви­ч из къу­ра­мат­дин ре­к ьяй физ кІан
хьа­на. 14 Асас­да ам чи ви­л ик экъечІ­на, чи ги­ми­диз акьах­на, чун
ви­ри Муьт­ле­на­диз фе­на. 15 Анай па­к а­г ьан юкъуз чун Хи­г ьас­ди­
лай алат­на фе­на. Са югъ ара­дай фе­йи­ла, чун Са­мас­диз, мад­ни са
йи­к ъа­лай Ми­лет­д из агакь­на. 16 Асия ви­ла­я т­да* геж та­х ьун па­тал
Па­ве­ла Эфес­да акъваз та­ву­на фин мес­л ят­на. Адаз, ага­к ьиз хьа­
йи­тІа, Яру­са­лим­д из Ях­цІур­н и цІуд ла­г ьай йи­к ъан су­ва­рик* физ
кІан­за­вай, гьа­ви­л яй адак та­д и­н и квай.

Эфес­д ин агъ­са­к ъал­рихъ га­лаз их­ти­лат

17  Эфес­дин има­ний­рин кІва­тІал­дин* кьи­ле авай­бур атун па­тал
Па­ве­ла Ми­лет­дай ин­са­нар ра­к ъур­на. 18 Абур атай­ла, ада абу­руз
ла­г ьа­на:
– Асия ви­ла­я т­д из* атай сиф­т е йи­к ъа­ри­лай эгечІ­на за ина,
куь ара­да, гьикІ уьмуьр тухва­натІа, квез чиз­ва. 19  Чу­вуд­ри* зи
кьи­лел гъа­йи еке си­нагъ­риз­н и ки­л иг та­ву­на, за муь­тІуьгъ­да­каз,
ви­лел нагъв алаз Ал­лагь­д из къул­л угъ­на. 20 Квез хи­йир гу­дай са
кар­н и за кве­кай чуь­н уьх­нач, гьам халкь алай чкай­рал­н и, гьам
куь кІва­ле­ра­н и за квез вя­зер аву­на ва чир­ви­лер га­на.
21  За чу­
вуд­риз­н и муь­к уь­бу­руз абур Ал­лагь­д ин ре­к ьел атун*
ва чи Реб­би* Иса­д ихъ иман* авун ла­зим тир­ди ма­л у­мар­за­вай.
22  Ин­г ье, ис­я т­да зун Руьгь­д ин* гуь­г ъуь­на­в аз Яру­са­л им­д из физ­

ва, заз ана вуч же­да­тІа­н и чиз­вач. 23 Заз ан­жах чиз­ва хьи, гьар са
ше­г ьер­да Пак Руьгь­д и* зи кьи­лел къве­дай азаб-азиятрикай ва
зун къа­за­мат­да гьат­дай­да­к ай заз ви­л и­к а­маз ха­бар­за­ва. 24  Амма
заз жу­ван уьмуьр са квяй­ни акваз­вач. Заз кІан­за­вай­ди Реб­би Иса
Ме­сигь­ди* зал Ал­лагь­д ин бе­ре­кет­д и­к ай ша­г ьид­вал ая ла­г ьа­на
ган­вай тап­ш у­ругъ кар кьи­л из акъу­д ун я.
25  Куь ара­да за Ал­лагь­д ин па­чагь­ви­л и­к ай ма­л у­мар­най. Ги­ла
заз чиз­ва хьи, кве­к ай са­даз­н и мад зун ахква­дач. 26 ГьакІ хьа­йи­
ла за квез къе лу­г ьуз­ва: Са вуж ятІа­н и те­леф хьа­йи­тІа, тах­сир
зи­ди же­дач. 27 За квез, са затІ­н и чуь­н уьх ти­йиз, Ал­лагь­дин ви­ри
къас­т у­ни­кай ла­г ьа­най. 28 Пак Руьгь­ди Ви­чи кве­кай има­ний­рин*
суь­руь­дин чу­ба­нар аву­на. Жу­вал ва Ал­лагь­ди Ви­чин Иви­дал­ди
кІва­тІай има­ний­рал вил алаз хьухь, абу­рув чІу­ру крар ийиз та­мир.
 331 Крар 21 

Заз чиз­ва хьи, зун инай хъфей­ла, куь па­тав пе­х ъи жа­на­ву­рар
29 

къве­да, абу­ру суь­руь­д из ин­саф ийи­дач. 30  Гьат­та куь ара­дай­н и

та­пан не­си­г ьа­тар гу­дай­бур акъат­да, абу­руз тил­ми­зар* чпин ре­
кьел гъиз кІан же­да. 31 ГьакІ хьа­й и­ла му­к ъа­я т хьухь! За, ви­ле­рал
нагъв алаз, датІа­на пуд йи­сан къе­не квез гьар са­даз не­си­г ьа­тар
га­йи­ди ри­к Іел хуьх!
32 Ис­я т­да за куьн Ал­лагь­дал ва Адан бе­р е­к ат­д и­к ай* лу­г ьуз­в ай

Га­фу­нал ама­нат­за­ва. И Га­фу­нихъ куьн мягь­ке­мар­дай къу­ват ава,

Ал­лагь­ди квез, Ви­ч из та­л укь ви­ри­даз, хи­ве кьур­ди гу­да. 33  Заз
гьич са­да­вай­н и я ги­м иш, я къи­зил, я пе­кер къа­ч уз кІан хьа­йи­ди
туш. 34 Зи ва зи юл­даш­рин фу зи жу­ван гъи­ле­рин зегь­мет­дал­ди
гьат­на­вай­ди квез чиз­ва. 35 Реб­би Иса­д ин «Гуз­вай кас къа­ч уз­вай­
да­лай бахт­л у я» лу­г ьу­дай га­фар датІа­на ри­к Іел хве­на, за ви­ри
кра­ра ажуз­бу­руз куь­мек га­на. Гьа икІ, жу­ван къу­ва­тар гьа­йиф
та­та­на зегь­мет чІу­г у­нал­д и, куь­не­н и гьа икІ аву­на кІан­дай­ди за
квез къа­л ур­на.
36 И га­фар ла­г ьа­на Па­в е­ла, ви­ри­дахъ га­лаз са­нал ме­тІер чи­л из

яна, дуьа* аву­на. 37 Ви­ри­да, ше­х ьиз ва ам къу­жах­да кьаз, адаз те­ме­
нар гуз­вай. 38 Абу­руз ил­ла­к и «мад квез зун ахква­дач» ла­г ьай адан
га­фа­ри ха­жа­лат авун­вай. Па­вел абу­ру ги­ми­дал кьван ре­к ье ту­на.

Яру­са­лим­д из си­я­г ьат

21  Абу­рухъ га­лаз ча­ра хъхьа­на, чун гьуь­л уьз экъечІ­на ва

1 

дуьм-дуьз Кус атІа­дал фе­на. Па­ка­гьан юкъуз чун Ра­дас­диз

агакь­на. Гьа­най­н и Па­тІа­ра­д из фе­на. 2  Ана Фи­н и­к и­диз физ­вай
ги­ми жа­г ъур­на, гьа­да аваз рехъ да­ва­мар­на. 3 Куьп­ри аква­дай­вал
кьиб­ле па­тай яна Суь­ри­я ­диз фе­на. Туьрс ше­гьер­да чи ги­ми акъва­
зар­на, адай па­рар авуд­на. 4 Ина чна Иса­дин тил­ми­зар* жа­г ъур­на,
абу­рухъ га­лаз ирид югъ акъуд­на. Са бя­зи­бу­ру, Руьгь­ди* эсер­дик
ку­т ун­ваз, Па­ве­лаз Яру­са­л им­д из фи­м ир лу­г ьуз ми­нет­на. 5  Вахт
ата­на ага­к ьай­ла, чун чи ре­к ьиз физ гьа­зур хьа­на. Ви­ри има­ни­яр*,
абу­рун па­пар­н и ая­лар чун ре­к ье тваз ше­г ьер­дай гьуь­л уьн къе­
рех­дал кьван экъечІ­на. Ана чна ме­тІер чи­лиз яна дуь­а ­яр* аву­на.
6 Чун, са­да са­даз сагъ­рай ла­г ьа­на, ги­м и­д из акьах­на. Абур­н и чпин

кІва­ле­риз хъфе­на.
7 Ги­м и­да аваз рехъ да­в а­мар­на, чун Туьрс ше­г ьер­дай Пи­тал­мас­

диз ата­на. Гьа­на стхайрал-вахарал кьил чІу­г у­на, абу­рухъ га­лаз

са югъ акъуд­на. 8 Гуь­г ъуь­н ин юкъуз анай Ке­сар­диз ре­к ье гьат­на.
Ина Шад Ха­бар* чу­к Іур­за­вай Фи­л и­пІан кІва­ле акъваз­на. Ам
Крар 21  332

Яру­са­л им­дин има­н ий­рин кІва­тІал­д и* та­йи­нар­на­вай ирид ше­

мас­д и­к ай* сад тир. 9  Адахъ гъуь­л уьз те­фен­вай кьуд руш авай,
абу­ру­вай пай­г ъам­бар­вал ийиз же­дай.
10 Чун ина аваз са шу­м уд югъ ала­т ай­ла, иниз Ягьу­дат­дай* пай­

гъам­бар* Агъаб акъат­на. 11 Ам чи па­тав ата­на, ада Па­ве­лан чІул

къа­ч у­на ви­ч ин гъи­лер, кІва­чер ку­тІун­на ва ла­г ьа­на:
– Пак Руьгь­д и* лу­г ьуз­ва хьи, Яру­са­л им­да и чІу­л у­н ин агъа
чу­вуд­ри* гьа икІ ку­тІун­на рим­вий­рин гъи­ле тва­да.
12 И га­фар чаз ван хьа­й и­ла, чна ва чка­д ин­бу­ру Па­в е­лаз Яру­са­

лим­диз фи­мир лу­г ьуз ми­нет ийиз хьа­на. 13 Амма Па­ве­ла жа­ваб
яз ла­г ьа­на:
– Ше­лар ийиз куь­не зи рикІ ву­ч из пад­за­ва? Зун не­ин­к и къа­
за­мат­да ацу­к ьиз, гьакІ Реб­би* Иса­д ин ха­т ур­дай Яру­са­л им­да
чан­н и гуз гьа­зур я.
14 Ам чІа­лал гъиз та­х ьай­ла, чун се­к ин хьа­на.

– Къуй Ал­лагь­д из кІан­дай­вал хьу­рай, – ла­г ьа­на чна.

15 Са шу­м уд йи­к ъа­лай чун ре­к ье гьа­т из гьа­зур хьа­на ва Яру­са­

лим­диз фе­на. 16 Чахъ га­лаз Ке­сар­дай са бя­зи тил­ми­зар­н и ата­на.

Абу­ру чун Ми­на­су­нан кІва­лиз гъа­на, чун гьа­на амукь­на. Куьп­
ри­дай тир Ми­на­сун лап фад­лай Иса­д ин тил­миз тир.

Якьу­бан мес­л ят
17 Яру­са­лим­да има­ний­ри* чун хуш­ви­лел­ди кьа­бул­на. 18 Па­ка­гьан
юкъуз Па­вел чахъ га­лаз Якьу­бан* па­тав фе­на. Ана има­н ий­рин
чІе­х и­бур ви­ри кІватІ хьан­вай. 19 Са­лам га­йи­да­лай кьу­л ухъ, Па­
ве­ла ви­чив ма­са хал­к ьа­рин ара­да Ал­лагь­ди ийиз тур кра­ри­кай
галай-галайвал их­ти­лат­на. 20 Адаз яб га­йи­бу­ру Ал­лагь­диз шу­к у­рар
аву­на. Ах­па абу­ру Па­ве­лаз ла­г ьа­на:
– Ги­ла ваз, стха, иман­дал* атан­вай чу­ву­дар* шу­м уд агъ­зур
кас ава­тІа чи­да­н и? Абу­ру ви­ри­да гьа­к ъи­сагъ­ви­лел­диi Къа­н ун­
дал* амал­за­ва. 21  Ву­на, ма­са хал­к ьа­рин ара­да уьмуьр ту­х уз­вай
ви­ри чу­вуд­риз Му­са­д ин* Къанундикай къе­рех хьухь, ая­лар мад
суьн­нет хъи­й и­м ир ва чи къай­да­я р кьу­на ацукь­м ир лу­г ьуз­вай
ва­нер абу­руз атан­ва. 22 Чна вуч авун ла­зим я? Абу­руз, гьел­бет­да,
вун атан­вай­да­кай ха­бар же­да.
23 ГьакІ хьа­й и­ла чна гу­дай мес­л ят­д из яб це. Чи ара­да Ал­лагь­д ин

ви­лик вяд авур кьуд кас ава. 24 Гьа­бур­н и га­лаз фе­на адет тир­вал

i 21:20 Гьа­к ъи­сагъ­ви­лел­ди – лап ри­к Іи­вай.

 333 Крар 21 

ми­х ьи­ви­лер ая, абу­ру га­на кІан­дай пул­н и ву­на це, гьа и чІа­вуз
абу­ру­вай Ал­лагь­д ин ви­л ик авур вяд куь­тягь хьу­н ин ли­шан яз
кьи­лер­ни тваз же­да. Гьа икІ авур­тІа, ву­на Къанундихъ га­лаз кьа­
дай­вал уьмуьр ту­х уз­вай­д и ви­ри­даз аква­да. Ва­к ай чу­к Іур­на­вай
ха­ба­рар та­пан­бур тир­ди ви­ри­даз ма­л ум же­да. 25 Ма­са хал­к ьа­ри­кай
яз иман­дал атан­вай­бу­руз, ла­г ьай­тІа, чна абу­ру кьи­л из акъуд­на
кІан­за­вай ихь­тин къай­да­яр авай чар кхье­най: бут­риз* къур­банд­
на­вай тІуьн, дуьз тукІун та­вун­вай гьай­ван­дин як, иви ку­май як
не­мир, ява­ви­л и­кай яр­г ъаз хьухь.
26 Па­к а­г ьан юкъуз а кса­ри­х ъ га­лаз фе­на, Па­в е­ла абу­рухъ га­лаз

са­нал ми­х ьи­ви­лер аву­на. Ах­па ада, Ал­лагь­дин КІва­лиз* гьахь­

на, чпин ми­х ьи­ви­ле­рин вахт куь­тягь же­дай югъ ха­хам­риз* ма­
лу­мар­на. И юкъуз Па­ве­ла­н и адахъ га­лай кьуд кас­ди къур­бан­дар
авун ла­зим тир.

Па­вел кьун
Ми­х ьи­ви­лер аву­на ирид югъ алат­за­вай­ла, Па­вел Ал­лагь­д ин
27 

КІва­ле* аваз акур Асия ви­ла­ят­дай* тир са шу­м уд чу­вуд­ди* фут­фа

ку­т у­на халкь­див Па­вел кьаз ту­на 28 ва гьа­ра­йиз эгечІ­на:
– Ис­ра­и л­ви­яр! Чи куь­мек­д из ша! Ви­рин­ра чи халкь­д из, чи
Къа­н ун­д из* ва и Чка­д из ак­си га­фар лу­г ьуз ви­ри­даз чир­ви­лер
гуз­вай кас гьа им я. Ада Ал­лагь­дин КІва­лиз чу­ву­дар ту­шир­бур­ни
кваз гъан­ва, гьа­дал­ди ада и пак* Чка чир­к ин авун­ва.
29  Ви­
л ик­дай абу­руз Па­ве­лахъ га­лаз ше­г ьер­да Эфес­дай тир
Ти­р а­фим аку­н ай, гьакІ хьа­й и­л а абу­ру ам Па­в е­л а ви­ч ихъ
га­л аз Ал­л агь­д ин КІва­л из гъан­в а ла­г ьа­н а фи­к ир­н ай. 30  Ви­
ри ше­г ьер­да гъул­г ъу­ла гьат­на. Кьуд па­та­х ъай къвез ин­са­нар
кІватІ жез­в ай. Па­в ел кьу­на, Ал­лагь­д ин КІва­л яй гал­ч Іур­на
акъуд­на. Гьа­н ин ва­рар­н и гьа­сят­да кІев­на. 31 Абу­руз ам ре­к ьи­
дай ни­я т авай чІа­вуз ви­ри Яру­са­л им­да гъул­г ъу­ла гьат­на­вай­
да­к ай ше­г ьер­да авай Рим­д ин* кьу­ш ун­д ин кьи­ле­вай­даз ха­бар
га­н а. 32  Ам, та­д из са шу­м уд эф­с ер­н и аскер га­л аз халкь­д ин
ара­д из гьахь­н а. Абур акур­л а, къал къа­ч ун­в ай­бу­ру Па­в е­л аз
кьаз­вай га­т у­нар акъва­зар­на. 33 Кьу­ш ун­д ин кьи­ле­вай­да Па­вел
кьу­на ам кьве зун­ж ур­да тун эмир­на. Эф­сер­д и халкь­д и­вай га­
таз­вай кас вуж я, ада вуч аву­на ла­г ьа­на ха­бар кьу­на. 34 Халкь­
дин ара­дай сад­бу­ру са га­фар, муь­к уь­бу­ру ма­са га­фар гьа­рай­
за­вай. Гъул­г ъу­ла­д ин гъи­л яй адаз са та­й ин жа­ваб жа­г ъун та­
вур­л а, ада Па­в ел къе­ле­д из ту­х ун эмир­н а. 35  Абур къе­ле­д ин
Крар 22  334

гу­ра­рив ага­к ьай­ла, халкь акІ туьнт хьа­на хьи, ас­ке­рар Па­вел
гъи­ле­рал алаз ту­х у­н из маж­бур хьа­на.
36 Халкь­д и абу­рун гуь­г ъуь­н из физ-физ:

– Ам яна йикь! – лу­г ьуз гьа­рай­за­вай.

37 Ас­кер­ри Па­в ел къе­ле­д ин къе­нез ту­х уз­в ай­ла, ада кьу­ш ун­д ин

кьи­ле­вай­даз ла­г ьа­на:

– Жеч­н и кве­вай са кар тІа­ла­бай­тІа?
– Яъ, вун юнан чІа­лал ра­хаз­ва­н и?! – жа­ваб яз ха­бар кьу­на
кьу­ш ун­д ин кьи­ле­вай­да. – 38 АкІ ятІа, вун и му­к ьва­ра къа­лар
акъуд­на, кьу­рум­д из кьуд агъ­зур къа­чагъ га­лаз ка­тай мис­ри­ви
туш ман?
39 – Зун чу­вуд я, – жа­ваб га­на Па­ве­ла, – Ки­л и­к ат­да авай ТІа­рас

лу­г ьу­дай тІвар-ван авай ше­г ьер­д ин эгь­л и я. За та­ва­к ъу ийи­да,

заз халкь­дихъ эл­к ъве­на ра­ха­дай их­т и­яр це.
40  Кьу­ш ун­д ин кьи­ле­в ай­да их­т и­я р га­й и­ла, Па­в е­ла гу­ра­рал
акъваз­на халкь­диз гъи­лел­д и иша­ра* аву­на. Халкь ки­сай­ла, ам
чу­вуд чІа­лал ра­хаз эгечІ­на.

Яру­са­лим­д ин чу­вуд­рин ви­лик

22  – Бу­ба­яр*, стха­яр, куь­не заз жув хуьн па­та­лай кьве гаф
1 

лу­г ьу­дай их­т и­яр це, – ла­г ьа­на Па­ве­ла.

2 Ам чу­вуд* чІа­лал ра­х аз акур­ла, абур ви­ри ми­х ьиз кис хьа­на.

Ада да­ва­мар­на:
3 – Зун чу­вуд я, зун Ки­л и­к ат­да авай ТІа­рас­да ха­на. И Яру­са­л им

ше­гьер­да заз тер­бия га­на. Чи бу­бай­рин Къа­н ун* Га­ма­ли­ла заз лап
хъсан­диз чир­на. Инал акъваз­на­вай куьн хьиз, зун­н и Ал­лагь­дин
ве­си­яр ри­к Іи­вай кьи­л из акъу­д из алахъ­на. 4 Зун Иса­дин ре­к ьел
атай­бур ху­рук ку­таз ва абур ре­к ьи­дай ре­к ьер жа­г ъу­риз хьа­на. За,
ити­мар­ни, па­пар­ни кьаз, къа­за­мат­риз ве­г ьи­дай. 5 Кьи­лин ха­хам­
ди­вай­н и* Мес­л я­г ьат­д и­вай* а кра­рин ша­г ьид­вал ийиз же­да. За
абу­ру­вай Шам­диз фин па­тал стхай­риз кхьен­вай чар­ни къа­ч у­най.
Аниз фе­йи­ла, ви­ри има­н и­яр* кьаз ва Яру­са­лим­диз хка­на абу­руз
жа­за гуз кІан­за­вай.
6  Физ­в ай ре­к ье, ни­син­риз хьиз Шам­д из агакь­з а­в ай­ла, сад­ла­

гьа­на ца­ва­рай атай къа­т и рап­рап­д и зун экуь аву­на. 7 Зун чи­лел
ярх хьа­на, заз захъ эл­к ъве­на ра­хаз­вай са ван хьа­на: «Шаул! Я
Шаул! Ву­на Зун ву­ч из ху­рук ку­таз­ва?» 8 «Вун вуж я, я Агъа?» –
ха­бар кьу­на за. «Зун ву­на ху­рук ку­таз­вай На­за­рет­дай тир Иса
я», – жа­ваб га­на Ада заз.
 335 Крар 22 

Захъ га­лай юл­даш­риз экв аку­най, амма заз атай ван абу­руз
9 

ата­нач. 10 За ха­бар кьу­на: «Я Реб­би*, за вуч авун ла­зим я?» «Къа­
рагъ­на Шам­диз алад, – жа­ваб га­на Реб­би­ди, – Ал­лагь­ди ваз ая
ла­г ьан­вай ву­на аву­на кІан­дай кра­ри­к ай ваз ана лу­г ьу­да».
11  Ал­
лагь­д ин бар­к ал­ла­д ин* экуь­н и зун буьр­к ьуь аву­н из ки­
лиг­на, юл­даш­ри гъил кьу­на, зун Шам­д из гъа­на. 12 Ана Гьа­на­н и
лу­гьу­дай са кас зи па­тав ата­на. Ам Ал­лагь ри­кІел алай, Му­са­дин*
Къа­н ун­дал амал­за­вай ин­сан тир, ана авай ви­ри чу­вуд­рин ара­да
адаз зур­ба гьуьр­мет авай. 13 Зи па­тав ата­на, зи ви­лик акъваз­на,
ада ла­г ьа­на: «Шаул стха, ви ви­ле­риз экв хту­рай!» Зи ви­лер гьа­
сят­да ахъа хъхьа­на, заз ам аку­на.
14  «Чи бу­бай­рин Ал­лагь­д и вун хкя­на, ви гьа­к ъин­дай Ви­ч ин
къаст ваз къа­л ур­на, – ла­г ьа­на ада. – Ваз Гьахъ-Михьиди аку­на,
ваз Адан Га­фар ван хьа­на, 15  ву­ч из ла­г ьай­тІа акур­да­кай­н и ван
хьа­йи­да­кай ва­вай ша­г ьид­д и хьиз ви­ри­дан ви­лик их­т и­лат ийиз
же­да. 16 Ву­чиз ву­на ге­жар­за­ва? Къа­рагъ, цик ака­х ьун къа­ч у*, жув
гу­нагь­ри­кай* ми­х ьи аву­на, Адан ТІвар* яхъ».
17 Эл­к ъве­на Яру­са­л им­д из хта­на, за Ал­лагь­д ин КІва­ле* дуь­а ­я р*

ийи­дай­ла, заз зун ах­ва­рал алай хьиз хьа­на. 18  Заз Реб­би аку­на.
Ада заз ла­г ьа­на: «Та­д из Яру­са­л им­дай ах­лад, ина авай­бу­ру ву­
на За­кай авур ша­г ьид­вал кьа­бул­дач». 19 «Я Реб­би, – жа­ваб га­на
за, – вахъ иман* ийиз­вай ви­ри ксар кьаз, си­на­г уг­ра* га­тай ва
абур къа­за­мат­да тваз хьа­й и кас зун тир­д и и ин­сан­риз ха­бар ава.
20 Ви ша­г ьид хьа­й и Ис­т е­фас кьи­н и­к ьиз акъу­дай­ла­н и зун гьа­нал

алай, за къван га­й и­бу­рун пад кьу­най. За ам кье­йи­бу­рун пе­кер

хуьз­вай». 21 Инал Реб­би­ди ла­гьа­на: «Алад, За вун яр­г ъал уьл­к вей­
рин хал­к ьа­рин па­тав ра­к ъур­за­ва».

Кьу­ш ун­д ин кьи­ле­вай­дан па­тав

И га­фа­рал къве­дал­д и халкь­д и Па­ве­лаз яб гуз­вай, амма и га­
22 

фар лу­г ьун­н и ку­маз, абур гьа­ра­й из эгечІ­на:

– Ам дуьнь­я ­ди­лай терг ая, адал чан ту­на ви­же къве­дач!
23 Абу­ру гьа­ра­й из, чпин аба­я р га­да­риз, руг хча­л из ца­вуз ахъай­

дай­ла, 24  кьу­ш ун­д ин кьи­ле­вай­да Па­вел къе­ле­д из твах ла­г ьа­на
эмир­на. Ву­чиз халкь­д и адаз икьван гьа­райзаватІа чи­риз кІа­нз
ада ам га­та­на силис твах ла­г ьа­на. 25 Га­т ун па­тал Па­вел ку­тІун­за­
вай­ла, па­тав акъваз­на­вай эф­сер­д из ада ла­г ьа­на:
– Рим­дин* къа­н ун­ди гьахъ-дуван та­вун­вай Рим­дин ва­тан­эгь­
ли га­та­дай их­т и­яр гуз­ва­н и?
Крар 23  336
26  И га­фар ван хьа­й и­ла, эф­сер­д и фе­на кьу­ш ун­дин кьи­ле­вай­
даз ла­г ьа­на:
– Куь­не вуч ийиз­ва? А ин­сан Рим­д ин ва­тан­эгь­ли я.
27  Па­
ве­лан па­тав фе­на, кьу­ш ун­д ин кьи­ле­вай­да ада­вай ха­бар
кьу­на:
– Лагь кван заз, вун ри­к Іи­вай­н и Рим­д ин ва­тан­эгь­ли яни?
– Эхь, – ла­г ьа­на жа­ваб га­на Па­ве­ла.
28 – Рим­д ин ва­т ан­эгь­л и хьун па­т ал за гзаф пул га­й и­д и тир, –

ла­г ьа­на кьу­ш ун­д ин кьи­ле­вай­да.

– Зун Рим­дин ва­тан­эгь­л и яз ха­й и­д и я, – ла­г ьа­на жа­ваб га­на
Па­ве­ла.
29 Ада­в ай силис кьаз кІан­з а­в ай­бур сад­ла­г ьа­на кьу­л ухъ хьа­на.

Ви­чи Рим­дин ва­тан­эгь­ли зун­ж ур­ра тур­ди кьа­тІай­ла, кьу­ш ун­дин

кьи­ле­вай­дак­н и къа­ла­бу­л ух акат­на.
30  Чу­
вуд­ри* адан хи­ве вуч тах­сир тваз­в а­тІа, авай­в ал чи­рун
па­тал ада па­кад юкъуз ви­ри чІе­х и ха­ха­мар* ва Мес­л я­г ьат* кІва­
тІун эмир­на. Ада Па­вел азад­на ва аниз гъа­на, гьа­бу­рун ви­лик
акъва­зар­на.

Мес­л я­г ьат­д ин ви­лик

23  КІватІ хьан­вай­бу­руз вил яна, Па­ве­ла ла­г ьа­на:

1 

– Стха­яр, къе­н ин йи­к ъал къве­дал­ди за Ал­лагь­дин ви­

лик виж­дан ми­х ьи яз жу­ван уьмуьр тух­ва­на.
2  Инал Па­в е­лан па­т ав акъваз­на­в ай­бу­руз кьи­л ин ха­х ам* Гьа­

на­н и­ди адан сив ку­т у­на ягъун эмир­на. 3 Па­ве­ла адаз ла­г ьа­на:
– Ал­лагь­ди вун­н и яда, ла­ц у че­пе­дай асун­на­вай цал! Вун инал
Къанундин* би­не­дал­лаз зи ду­ван авун па­тал ацукь­на­вай­ди я,
амма ву­на зун ягъ лу­г ьу­нал­д и Къа­н ун чІур­за­ва.
4 Па­в е­лан па­т ав акъваз­на­в ай­бу­ру ла­г ьа­на:

– Ал­лагь­д ин кьи­л ин ха­х ам­д ин ха­т ур­д ик ву­на вуч ла­г ьа­на
хкуьр­за­ва?
5 – Стха­я р, заз ам кьи­л ин ха­х ам тир­д и чиз­в а­ч ир, – жа­в аб га­на

Па­ве­ла. – Ка­лам­да­н и* кхьен­ва эхир: «Ви халкь­дин кьи­ле авай­

да­кай чІу­ру­к Іа ра­ха­м ир»i.
6 КІватІ хьан­в ай­бу­ру­к ай сад­бур са­к ъа­я р*, муь­к уь­бур­н и фа­ри­

се­яр* тир­ди Па­ве­лаз чиз­вай, гьакІ хьа­й и­ла ада ван алаз Мес­л я­
гьат­дин* ве­к ил­риз ла­г ьа­на:

i 23:5 Эх­к ъе­чІун 22:28.

 337 Крар 23 

– Стха­яр, зун фа­ри­сей­дин хва фа­ри­сей я, зи ду­ван­н и кье­й и­

бу­рал чан хту­н ик* умуд ква лу­г ьуз ийиз­ва.
7  Ада икІ лу­ г ьун­н и ку­маз, фа­ри­сей­рин­н и са­к ъай­рин ара­да
гьуь­жет гьат­на. Мес­л я­г ьат кьве па­тал пай хьа­на, 8 ву­чиз ла­г ьай­
тІа, са­к ъай­ри ме­йит­рал чан хту­нар, ма­ла­и­кар*, жи­не­рар* кваз
кьаз­ва­чир. Амма фа­ри­сей­ри абур авай крар я лу­г ьуз­вай. 9 ЧІе­х и
гьарай-эвер акъат­на. Фа­ри­сей­рин па­тай тав­рат­дар­ри­к ай* са бя­
зи­бур къа­рагъ­на хци гьуь­же­тар ийиз эгечІ­на:
– И кас­дай чаз са пис кар­н и акваз­вач. Низ чи­да кьван, адахъ
га­лаз Руьгь* ва я ма­ла­и к ра­хаз­вач­тІа?
10  Гьуь­жет акьван къа­т и хьа­на хьи, кьу­ш ун­д ин кьи­ле­вай­даз
абу­ру Па­вел кІус-кІус ийиз ки­чІе хьа­на. Гьа­ви­л яй ада ас­кер­риз
аниз фе­на, ам ккІиз­вай­бу­рун юкьвай акъуд­на, къе­ле­д из ху­тах
ла­г ьа­на эмир га­на.
11 Гуь­г ъуь­н ин йи­физ Па­ве­лан па­тав акъваз­на Реб­би­д и* ла­г ьа­на:

– Ви­к Іегь хьухь! Яру­са­лим­да ву­на За­кай ша­г ьид­вал гьикІ аву­
на­тІа, Рим­да­н и* ву­на гьакІ ша­г ьид­вал авун ге­рек я.

Па­ве­лаз ак­си чІу­ру къаст

Па­ка­г ьан экуь­нахъ са бя­зи чу­ву­дар* чІу­ру къаст авун па­тал
12 

кІватІ хьа­на. Па­вел яна те­к ьен­маз гьич са затІ­ни я нен­ни ийи­дач,
я хъван­н и ла­г ьа­на абу­ру кьин кьу­на. 13 Па­ве­лаз чІу­ру къаст ийиз
кІан­за­вай­бур яхцІур кас­ди­лай­ни гзаф авай. 14 ЧІе­х и ха­хам­рин­ни*
агъ­са­к ъал­рин па­тав фе­на, абу­ру ла­г ьа­на:
– Чна, Па­вел яна кьин та­вун­маз, си­ве гьич са затІ­н и тва­дач
ла­г ьа­на кІе­ве­лай кьин кьун­ва. 15 Гьа икІ куь­не ва Мес­л я­г ьат­д и*,
квез Па­ве­ла­вай галай-галайвал силис кьаз кІан­за­ва ла­г ьа­на,
кьу­ш ун­д ин кьи­ле­вай­дав ам иниз гъиз тур. Чун гьа­зур хьа­на
акъваз­да. Ам аниз ага­к ьун­н и ку­маз, чна ам яна ре­к ьи­да.
16 И чІу­ру къас­т у­н и­к ай Па­в е­лан ва­х ан хциз ха­бар хьа­на. Ада­

ни къе­ле­диз фе­на Па­ве­лаз ха­бар га­на. 17  Па­ве­ла­н и эф­сер­ри­к ай

са­даз эвер­на ла­г ьа­на:
– И га­да кьу­ш ун­д ин кьи­ле­вай­дан па­тав твах, и кас­диз адахъ
га­лаз ийи­дай их­т и­ла­тар ава.
18 Эф­сер­д и га­да тух­в а­на кьу­ш ун­д ин кьи­ле­в ай­даз ла­г ьа­на:

– Къа­за­мат­на­вай Па­ве­ла заз эвер­на, и га­да ви па­тав твах ла­

гьа­на заз ми­нет­на. Адахъ ваз ийи­дай их­т и­лат ава.
19 Кьу­ш ун­д ин кьи­ле­в ай­да га­да­д ин гъил кьу­на са па­т ахъ тух­в а­

на. Адахъ га­лаз кьил­д и аму­к ьай­ла, ада­вай ха­бар кьу­на:

Крар 23  338

– Ваз вуч лу­г ьуз кІан­за­ва?

20 – Чу­вуд­ри Па­вел па­ка Мес­л я­гьат­диз гъваш лу­гьун кьетІ­на, –
ла­гьа­на га­да­ди. – И тІа­ла­бун абу­ру гуя Па­ве­ла­вай галай-галайвал
силис кьун па­тал ийиз­вай­ди я. 21 Амма вун абу­рун чІа­лахъ же­мир,
яхцІур кас­ди­лай­н и гзаф­бу­ру ам чи­не­ба ви­лив хуь­да. Абу­ру ам
те­к ьен­маз чпи я не­дач, я хъва­дач лу­г ьуз кьин кьун­ва. Вун ра­зи
же­да лу­г ьуз, абур гьа­зур хьа­на акъваз­на­ва.
22 Кьу­ш ун­д ин кьи­ле­в ай­да га­да ахъай­на ва адаз эмир­на:

– Ву­на заз и агь­ва­лат­ди­кай их­ти­ла­тай­ди гьич са­даз­ни лу­гьу­мир.

Па­вел Ке­сар­д из ра­к ъу­рун

23  Кьу­ш ун­дин кьи­ле­вай­да ви­ч ин эф­сер­ри­кай кьве­даз эвер­на
эмир га­на:
– Ня­н ин кІуь­даз кьве виш ях аскер, пуд­к ъан­н и цІуд ми­
ях i ва кьве виш кас жи­да­яр гвай ас­ке­рар гьа­зу­ра. Чна Па­вел
Ке­сар­д из ту­х у­да. 24  Па­ве­лаз улакь гьа­зу­ра. Ки­л иг гьа, Па­вел
Рим­д ин* па­чагь­д ин сер­дер Фе­л ик­сан па­тав сагъ-саламатдиз
ага­к ьар­дай­вал ая.
25  Ада ихь­т ин чар кхье­на: 26  «Луь­си Клав­да­сан па­т ай жа­на­би

сер­дер Фе­лик­саз са­ла­мар. 27 И кас чу­вуд­ри* кьу­най, абур ам ре­

кьиз гьа­зур хьан­вай. Зун жу­ван ас­ке­рар га­лаз ата­на, ам Рим­дин
ва­тан­эгь­ли тир­ди чир хьа­й и­ла, ам хи­лас­на. 28 Абу­ру адак гьи­х ь­
тин тах­си­рар кутаз­ватІа чи­рун па­тал за ам абу­рун Мес­л я­г ьат­диз*
тух­ва­най. 29 Зун гъа­вур­да гьа­тай­вал, абу­ру адак ку­таз­вай тах­сир­
кар­вал чу­вуд­рин Къанундихъ* га­лаз ала­к ъа­да ава. Заз ада­к ай
я ре­к ьи­дай хьтин, я къа­за­мат­да тва­дай хьтин тах­сир жа­г ъа­нач.
30  И кас­д из чІу­ру къаст авун па­т ал чу­вуд­ри гаф-чІал сад авун­

вай­ди заз ма­л ум хьа­й и­ла, за ам та­д из ви па­тав ра­к ъур­на. Адак
тах­сир ку­таз­вай­бу­руз за чпин дел­и ­лар гьи­х ь­т ин­бур ятІа ваз чир
ая ла­г ьан­ва».
31  Ас­ке­рар, чпиз эмир га­й и­в ал, Па­в ел­н и къа­ч у­на йи­физ Ан­

тІи­пат­ри­сдиз ата­на. 32  Гуь­г ъуь­н ин юкъуз ам ми­я х­рихъ га­лаз

Ке­сар­д из ра­к ъур­на, абур эл­к ъве­на къе­ле­д из хта­на. 33  Ми­я ­х ар
Ке­сар­д из ата­на ага­к ьай­ла, абу­ру сер­дер­д ив чар ва Па­вел вич
вах­ка­на. 34 Гьа­к им­д и чар кІел­на, Па­ве­ла­вай вич гьи ви­ла­я т­дай
я ла­г ьа­на ха­бар кьу­на. Па­вел Ки­л и­к ат­дай тир­ди чир хьа­йи­ла,
35 ада ла­г ьа­на:

i 23:23 Ми­я х – шив­цел алай ин­сан.

 339 Крар 24 

– Вак тах­сир ку­т уз­вай­бур­н и иниз атай­тІа, гьа чІа­вуз за ви

кар­диз яб гу­да.
Гьа­к им­д и Па­вел Гьи­ру­дан* да­ра­мат­да къа­ра­ву­лар алаз хуьх
ла­г ьа­на эмир га­на.

Па­ве­лак ку­таз­вай тах­сир

24  Вад югъ ала­тай­ла, кьи­лин ха­хам* Гьа­на­ни Ке­сар­диз ата­

1 

на. Абу­ру Па­ве­лак гьи­х ь­т ин тах­сир ку­т ун­ва­тІа сер­дер­диз

къа­л ур­на. Адахъ са бя­зи агъ­са­к ъа­лар ва ду­ван­дал ра­х ун па­тал
хкя­на­вай Тер­т уьл лу­г ьу­дай са кас га­лай. 2-3 Па­вел ду­ван­ха­на­диз
гъа­йи­ла, анал Тер­т уьл Па­ве­лак ку­таз­вай тах­сир­ди­кай ра­ха­на:
– Жа­на­би Фе­л икс! Вун се­беб яз чи уьл­к ве­да ис­л ягь­вал ава.
Ву­на, ка­мал гваз халкь­д ин гьа­к им­вал аву­нал­д и, адан уьмуьр
хъса­нар­за­ва. Ви­ри и де­г иш­ви­лер чна кьа­бул­за­ва ва уьл­к ве­дин
ви­ри пи­пІе­ра халкь­д и ваз ри­к Іин сид­к ьи­дай сагъ­рай лу­г ьуз­ва.
4 Ва­в ай вахт къа­к ъуд та­вун па­т ал, за куь­р ел­д и лу­г ьу­да. За ва­в ай

регьим­дал­ди яб гун тІа­лаб­за­ва.

5 Чаз и ин­сан халкь­д ик гъул­г ъу­ла ку­таз­вай­д и яз чи­да. Ада ви­ри

дуьнь­я ­да, ви­ри Ягьу­дат­да* къал тваз­ва, ва ам на­за­рет­вий­рин кІва­

тІал тІвар алай­бу­рун кьил я. 6-8 Ам гьат­та чи Ал­лагь­дин КІвал*
чир­к ин ийиз­ни алахъ­най. Гьа чІа­вуз чна ам кьун­ни аву­най. Ву­на
ада­вай силис кьур­ла, чна адак тах­си­рар ку­т ун дуьз кар тир­дахъ
вун­н и чІа­лахъ же­да.
9  Чу­
вуд­ри* Тер­т уь­лан пад кьу­на Па­ве­лак ку­таз­вай тах­си­рар
гьахъ­бур я ла­г ьа­на.

Фе­лик­сан ви­лик авур ра­х у­нар

Сер­дер­ди Па­ве­лаз ра­ха­дай их­т и­яр га­йи­ла, ада ла­г ьа­на:
10 

– Вун и уьл­к ве­да халкь­д ин ду­ван­бег яз са шу­м уд йис тир­

ди заз ха­бар ава, гьакІ хьа­й и­ла ви ви­л ик жув хуьн па­тал ра­
ха­дай мум­к ин­вал хьу­нал зун шад я. 11  Зун иба­дат* авун па­тал
Яру­са­л им­д из ата­на цІи­к ьвед йи­к ъа­лай гзаф ту­ш ир­д и ва­в ай
ре­г ьят­д из чи­риз же­да. 12  Зак тах­си­рар ку­т аз­в ай­бу­руз за Ал­
лагь­дин КІва­ле*, си­на­г уг­ра* ва ше­г ьер­да са нихъ га­лаз ятІа­н и
гьуь­же­т ар ийиз ва я халкь­д ин ара­да гъул­г ъу­ла тваз аку­нач.
13  Ис­я т­да зак ку­т аз­в ай тах­си­рар абу­ру­в ай са куь­нал­д и­н и су­бу­

та­риз же­дач. 14 ЯтІа­н и, за чи бу­бай­рин Ал­лагь­диз, Адан ре­к ьел

алай­да хьиз иба­дат ийиз­вай­д и хи­ве кьаз­ва. Чу­вуд­ри*, ла­г ьай­
тІа, за кьун­в ай рехъ чІу­ру чир­в ал яз гьи­саб­з а­в а. Къа­н ун­да*
Крар 24  340

лу­г ьуз­в ай­дахъ ва пай­г ъам­бар­ри* кхьен­в ай­дахъ зун чІа­лахъ

я. 15  Абу­рухъ кье­й и гьахъ-михьи тир­бу­рал­н и ту­ш ир­бу­рал Ал­
лагь­д и чан хку­н ин* умуд авай­вал, захъ­н и гьахь­т ин умуд ава.
16  Гьа­ ви­л яй зун Ал­лагь­д ин­н и ин­сан­рин ви­л ик датІа­на жу­ван
на­м ус ми­х ьи яз хуьн па­тал алахъ­на­ва.
17 Зун ин­ра ава­ч из са шу­м уд йис алат­на. Ги­ла жу­ван халкь­д и­к ай

тир ке­сиб­риз куь­мек гун па­тал ва Ал­лагь­дин КІва­ле къур­бан­дар

авун па­тал Яру­са­л им­д из хтан­ва. 18  И ксар ата­на зал гьал­тай­ла,
за ви­ри и кІва­ла­хар кьи­ле тух­ван­вай ва Къа­н ун­див кьа­дай ми­
хьи­ви­лер­н и авун­вай. А чІа­вуз зи гуь­г ъуь­на халкь авай­ди ту­ш ир,
я къал акъуд­дай­бур­н и ава­ч ир. 19  Зак тах­си­рар ку­таз кІан­за­вай
са бя­зи чу­ву­дар зал гьалт­на. Абур Асия ви­ла­я т­дай* я. Ин­г ье,
ис­я т­да абур инал ви ви­л ик квай­тІа ва чпи зак ку­таз­вай тах­си­
рар ла­г ьа­най­тІа, хъсан тир! 20  Я та­х ьай­тІа, къуй инал алай­бу­ру
Мес­л я­г ьат­диз* за­к ай вуч тах­сир жа­г ъа­на­тІа, гьа­да­кай лу­г ьу­рай.
21 Абу­ру­в ай зак ку­т аз же­дай тах­сир – «Кье­й и­бу­рал чан хту­н ихъ*

за иман* аву­низ ки­лиг­на, куь­не къе зи ду­ван ийиз­ва» га­фар абу­

рун ви­лик лу­г ьун я.
22 Фе­л ик­саз Реб­би­д ин* ре­к ьел алай­бу­ру хьиз иба­дат авун вуч

затІ ятІа хъсан­диз чиз­вай. Ада ийиз­вай ду­ван акъва­зар­на.

– Ви кар­дай къа­рар кьу­ш ун­д ин кьи­ле­вай Луь­си иниз атай­ла,
за акъуд­да, – ла­г ьа­на ада.
23 Ада эф­сер­д из Па­ве­ле­лай вил алуд та­вун, гьа са вах­т ун­да адаз

вич ви­чин их­ти­яр­да же­дай мум­к ин­вал­ни гун эмир­на ва Па­ве­лан

дус­та­ри­н и адан къай­г ъу чІу­г ва­дай­вал абу­рун ви­лик пад кьа­мир
ла­г ьа­на.
24  Са шу­ м уд югъ ала­тай­ла, Фе­л икс ви­ч ин чу­вуд паб Дур­зи­
ла­н и га­лаз ата­на. Ада Па­вел гъун эмир­на. Фе­л ик­саз Иса Ме­
сигь­д ихъ* иман авун вуч затІ ятІа чи­риз кІан­за­вай. 25  Па­ве­ла
гьахъ-михьивиликай*, са­бур хьу­ни­кай ва Къи­я­мат­дин йи­к ъа­кай*
ла­г ьай­ла, Фе­лик­саз ки­чІе хьа­на.
– Къе авур их­т и­ла­тар бес я! – ла­г ьа­на ада Па­ве­лаз. – Ах­лад,
ма­са гъи­ле­ра заз вахт хьа­й и­ла, за ваз мад эвер хъи­йи­да.
26 Гьа са чІа­вуз адан вил Па­в е­ла ви­ч из риш­в ет гу­нал­н и алай,

гьакІ хьа­й и­ла ада, ам мукьвал-мукьвал ви­ч ин па­тав гъиз таз,

адахъ га­лаз их­т и­ла­тар ийи­дай.
27 Кьве йис алат­на, Фе­л ик­сан къул­л угъ­д ин чка­дал­н и Пур­к Іас

ФестІ хьа­на, амма Фе­л ик­са чу­ву­дар ра­зи авун па­тал Па­вел къа­
за­мат­да ту­на.
 341 Крар 25 

Па­ве­лан тІа­ла­бун

25  Гьа­к им­дин ве­зи­фай­рив эге­чІай пуд йи­к ъа­лай, ФестІ Ке­
1 

сар­дай Яру­са­л им­д из фе­на. 2 Яру­са­лим­да адан па­тав чІе­х и

ха­ха­мар* ва чу­вуд­рин* вилик-кьилик квай ксар ата­на, абу­ру Па­
ве­лан хи­ве авай тах­сир­ри­к ай гьа­к им­д из ла­г ьа­на. 3 Абу­ру Па­вел
Яру­са­лим­диз хку­н ин па­та­х ъай ва чпихъ га­лаз ра­зи­ви­ле хьу­н ин
па­та­х ъай Фес­тІа­вай кІе­ве­лай тІа­лаб­на. Абу­руз ам хки­дай ре­к ье
яна ре­к ьи­дай къаст авай. 4 Фес­тІа жа­ваб га­на:
– Па­вел Ке­сар­да къа­за­мат­ви­ле же­да. Къе-пака зун­н и гьа­н из
фи­да. 5 Къуй куь ве­к и­лар­ни захъ га­лаз ату­рай. Па­ве­ла ри­кІи­вай­ни
авун­вай чІу­ру кар ава­тІа, абу­ру гьа­на адак квай тах­си­рар лу­гьу­рай.
6 Фес­тІа абу­рун ара­да муьжуьд-цІуд йи­к ъа­лай гзаф ту­ш из йи­

къар акъуд­на, ах­па эл­к ъве­на Ке­сар­д из хта­на. Па­к а­г ьан юкъуз
ада, гьа­к им­дин чка­дал ацукь­на, Па­вел ду­ван­диз гъу­н ин эмир
га­на. 7  Па­вел ду­ван­х а­на­д из гъа­на. Яру­са­л им­дай атай чу­вуд­ри
Па­вел юкьва ту­на адак гзаф ва еке тах­си­рар ку­таз хьа­на, амма
абу­ру­вай а тах­си­рар су­бу­та­риз жез­ва­ч ир. 8  Па­ве­ла вич хуьн па­
тал ла­г ьа­на:
– За я чу­вуд­рин Къа­н ун­д из*, я Ал­лагь­дин КІва­лиз*, я Рим­
дин* па­чагь­диз ак­си гьич са чІу­ру кар­н и аву­нач.
9 Фес­тІа, чу­ву­дар ра­зи же­дай­в ал ийиз кІа­нз, Па­в е­ла­в ай ха­бар

кьу­на:
– Ви ду­ван Яру­са­л им­да за авун па­тал вун гьа­н из ра­к ъу­ру­нал
вун ра­зи яни?
10 – Зун Рим­д ин па­чагь­д ин ду­в ан­д ин ви­л ик акъваз­на­в а, гьа­да

зи ду­ван­н и авун ла­зим я, – жа­ваб га­на Па­ве­ла. – Ваз хъсан­диз

чиз­вай­вал, чу­вуд­риз за гьич са пис кар­ни авун­вай­ди туш. 11 Авун­
ва­тІа, за кьи­н и­к ьи­к ай кьил къа­к ъуд­за­вач. Чу­вуд­ри зак ку­таз­вай
тах­си­рар сад­н и за авун­вай­бур туш­тІа, гьич са­даз­н и зун абу­рун
гъи­ле тва­дай их­т и­яр авач. За зи ду­ван Рим­д ин па­чагь­д и авун
тІа­лаб­за­ва!
12 Мес­л я­т ар авур­да­лай кьу­л ухъ, Фес­тІа ма­л у­мар­на:

– Ву­на ви ду­ван па­чагь­ди авун тІа­лаб­за­ва­тІа, вун гьа­дан па­тав

фин­н и ийи­да.

Агъ­рипІ па­чагь­д ин ви­лик

Са кьа­дар вахт ала­тай­ла, Фес­тІал или­фун па­тал Ке­сар­д из
13 

Агъ­рипІ па­чагь­н и Бе­ре­н и­се ата­на. 14 Ви­ч ин па­тав абур са шу­м уд

Крар 25  342

югъ са­нал хьа­йи­да­лай кьу­л ухъ Фес­тІа па­чагь­дихъ га­лаз Па­ве­лан

кар­ди­кай их­т и­лат­на.
– Ина гье­ле Фе­л ик­са къа­за­мат­да тур са ин­сан ама, – ла­г ьа­на
ада. 15  – Зун Яру­са­л им­да авай­ла, чу­вуд­рин* чІе­х и ха­хам­ри* ва
агъ­са­к ъал­ри адак тах­си­рар ку­т у­на. Абу­ру за­вай адаз кар атІун
тІа­лаб­за­вай. 16 За абу­руз ла­г ьа­на хьи, ин­сан­диз ви­чик тах­си­рар
ку­таз­вай­бу­ру­к ай чин-чинал акъваз­на вич хуь­дай мум­к ин­вал
та­х ьан­маз, са нин ятІа­н и гьуьр­мет­дай кар атІун Рим­дин* къай­
дай­рихъ га­лаз кьаз­вач. 17 Абур захъ га­лаз иниз ата­на акур­ла, и кар
яр­г ъал­ди ве­г ьин та­ву­на за ду­ван па­к а­д ин юкъуз та­йи­нар­на ва а
кас ду­ван­дал гъун эмир га­на. 18 Абу­ру адак ку­таз­вай тах­си­рар лу­
гьуз эге­чІай­ла, за ви­лив хве­йи хьтин тах­сир­кар­ви­ле­ри­кай анал са
гаф­ни хьа­на­чир. 19 Амма абу­ру ку­таз­вай тах­си­рар чпин дин­дин са
бя­зи мес­э­лай­ри­кай тир. Кьил­ди къа­ч уртІа, Па­ве­ла Иса лу­г ьу­дай
кьен­вай са Кас­ди­к ай Адал чан ала лу­г ьуз тес­т и­к ьар­за­вай. 20 Зун
кІе­ве акІа­най, заз вуч аву­на кІан­да­тІа чиз­ва­чир. ГьакІ хьа­йи­ла,
за ада­вай ви­чин ду­ван Яру­са­л им­да аву­нал ам ра­зи яни ла­г ьа­
на ха­бар кьу­на. 21 Амма Па­ве­ла ви­ч ин ду­ван аву­н ин мес­э­ла­дай
эхи­рим­ж и гаф Рим­дин па­чагь­ди лу­г ьун ва вич ина тун тІа­лаб­на.
Рим­дин па­чагь­дин па­тав ра­к ъур­дай мум­к ин­вал же­дал­ди, за ам
ина къа­ра­ву­лар алаз тун эмир­на.
22 – Заз­н и а ин­сан­д из яб гуз кІан­з а­в а, – ла­г ьа­на Агъ­ри­п Іа.

– Ву­на адаз па­к а яб це, – ла­г ьа­на жа­ваб га­на Фес­тІа.

23 Па­к а­д ин юкъуз Агъ­рипІ­н и Бе­ре­н и­се да­ма­х ар аву­на, ду­ван­х а­

на­диз ата­на. Абу­рухъ чІе­х и де­ре­жа­яр авай эф­се­рар ва ше­г ьер­дин

вилик-кьилик квай ин­са­нар га­лай. Фес­тІан эмир­дал­д и Па­вел
аниз гъа­на. 24 Фес­тІа ла­г ьа­на:
– Агъ­рипІ па­чагь ва ина чахъ га­лаз кІватІ хьан­вай ксар! Куьн
и кас­диз ки­лиг. Яру­са­л им­да ва Ке­сар­да авай ви­ри чу­вуд­ри, зи
па­тав къвез, и кас­ди­лай ши­ка­я­тар ийиз хьа­най. А кас­дал мад чан
ала­маз хьун ла­зим туш лу­гьуз, абу­ру гьа­ра­яр­най. 25 Заз, ла­гьай­тІа,
ам кьи­н и­к ьиз акъуд­дай хьтин са тах­сир­н и адак кваз жа­г ъа­нач.
Амма и кас­ди ви­чин ду­ван Рим­дин па­чагь­ди авун тІа­лаб­на, гьа­
ви­л яй за ам Рим­диз ра­к ъур­дай къа­рар кьа­бул­на. 26 Амма адан гьа­
къин­дай па­чагь­диз кхьи­дай якъин дел­и ­лар та­х ьу­низ ки­лиг­на, за
ам куь ви­лик, ил­ла­к и ви ви­лик, Агъ­рипІ па­чагь, гъан­ва. Ада­вай
жузун-качузун авур­ла, бел­к и, заз ада­к ай кхьи­дай дел­и ­лар жа­
гъин. 27 Квай тах­си­рар къа­л ур та­ву­на къа­за­мат­на­вай­ди Рим­дин
па­чагь­дин па­тав ра­к ъу­рун за акьул­д ив кьур кар яз гьи­саб­за­вач.
 343 Крар 26 

Па­ве­лан ра­х у­нар

26  – Ваз ду­ван­дал жув хуьн па­тал ра­ха­дай их­т и­яр гуз­ва, –
1 

ла­г ьа­на Агъ­ри­пІа Па­ве­лаз.

Па­ве­ла гъил хкаж­на ва вич хуьз эгечІ­на:
2  – Агъ­рипІ па­ч агь! Къе чу­вуд­ри* зак ку­т аз­в ай тах­сир­ри­к ай

жу­ва жув хуьн па­тал ийи­дай ра­х у­нар ви ви­лик акъваз­на авун за
бахт яз гьи­саб­за­ва, 3 гьа­да­лай­н и ар­т ух яз, чу­вуд­рин къай­да­яр ва
гьуь­жет алай абу­рун мес­э­ла­яр ваз хъсан­диз чиз­ва. ГьакІ хьа­йи­ла,
заз са­бур­дал­ди яб гун тІа­лаб­да. 4 Ви­ри чу­вуд­риз зи халкь­дин ара­да
Яру­са­лим­да фе­йи зи уьмуьр же­гьил чІа­ва­лай инихъ чиз­ва. 5 Зун чи
дин­дин ви­ри­ди­лай кье­тІи са хел тир фа­ри­сей­рик* квай. Гьа икІ
зун гьа чІа­ва­лай чиз­вай­бу­ру­вай, абу­руз кІан хьа­йи­тІа, и кар тес­
ти­к ьа­риз же­да. 6 Ин­г ье, къе зи ду­ван Ал­лагь­ди чи бу­бай­риз га­йи
га­фу­ник за умуд ку­таз­ва лу­гьуз ийиз­ва. 7 Юкъуз­ни йи­физ ри­кІи­вай
Ал­лагь­д из иба­дат* ийиз­вай чи цІи­к ьвед та­й и­фа­д и­н и Ал­лагь­д и
хи­ве кьур кар кьи­лиз акъа­т у­н ик умуд ку­таз­ва. Эхь, па­чагь, гьа и
са умуд­диз ки­лиг­на чу­вуд­ри зак тах­си­рар ку­таз­ва. 8 Куь­не ву­чиз
кье­йи­бу­рал Ал­лагь­ди чан хкун* же­ри кар ту­ш из гьи­саб­за­ва?
9  Зун­н и На­за­рет­дай тир Иса­д ин ху­ра акъваз­на­вай, ин­сан­ри
Адахъ иман* та­вун па­тал ви­ри къу­ва­тар кІватІ­на кІан­да лу­г ьуз
фи­к ир­най за. 10 Яру­са­л им­да за гьакІ­н и аву­най. ЧІе­х и ха­хам­рин*
их­т ияр­дал­ди За Ме­сигь­д из* та­л укь ин­са­нар къа­за­мат­ра ту­най.
Абу­руз кьи­ни­к ьин жа­за гу­дай­ла, зун ахь­тин къа­рар­дин те­реф­дар
же­дай. 11 Абу­руз жа­за­яр гун па­тал зун мукьвал-мукьвал си­на­г уг­
дай* си­на­г уг­диз фе­най. Зун абу­рув иман­ди­кай кьил къа­к ъу­диз
таз алахъ­дай. Заз абу­ру­к ай акьван хъел авай хьи, зун абур ху­рук
ку­т ун па­тал гьат­та Ягьу­дат­д ин* къе­це па­таз­н и фи­дай.
12  Сад­ра гьа къаст ри­к Іе аваз чІе­х и ха­х ам­ри­в ай тап­ш у­ругъ­н и

их­т и­я р къа­ч у­на, зун Шам­д из ре­к ье гьат­най. 13  Физ­вай ре­к ье,
ни­син­рихъ, эй па­чагь, заз ра­к ъи­н и­лай­н и хциз цІар­цІар гуз­вай
экв ца­ва­рай къвез аку­на. Ада зун ва захъ га­лай­бур кьуд па­та­х ъай
экуь аву­на. 14 Чун ви­ри чи­лел ярх хьа­йи­ла, заз чу­вуд чІа­лал ра­ха­
дай ван ата­на: «Я Шаул, я Шаул, ву­на Зун ву­чиз ху­рук ку­таз­ва?
Ал­лагь­д из ийиз кІан­за­вай кра­рин ху­ра акъва­зиз хьа­й и­тІа, ви
гьал чІур же­да». 15  «Вун вуж я, я Агъа?» – ха­бар кьу­на за. «Зун
ву­на ху­рук ку­таз­вай Иса я, – жа­ваб га­на Реб­би­ди*. 16 – Къа­рагъ,
Зун ва­кай Заз къул­л угъ ийи­дай­ди авун па­тал атан­вай­ди я. За ваз
ис­я т­да­н и ва ида­лай кьу­л ухъ­н и къа­л ур­дай­да­кай вун ша­г ьид­вал
Крар 26  344

ийиз же­да. 17  За вун чу­вуд­ри­к ай­н и ма­са хал­к ьа­ри­кай хуь­да, ва
За вун ма­са хал­к ьа­рин па­тав ра­к ъур­за­ва. 18 Абур иб­лис­дин* ми­
чІи па­чагь­л угъ­дай Ал­лагь­д ин экуь Па­чагь­л угъ­диз* атун па­тал,
За абу­рун гу­нагь­ри­лай* гъил къах­ч ун па­тал, абур­н и Ал­лагь­диз
та­л укь хьун па­тал, За вун абу­рун па­тав ра­к ъур­за­ва».
19 Агъ­рипІ па­чагь, ца­ва­рай акур ка­ра­г у­н из зун муь­тІуьгъ та­х ьа­

на амукь­нач. 20 ГьакІ хьа­йи­ла сиф­те за Шам­да, ах­па Яру­са­лим­да,

ах­па­н и Ягьу­дат­да авай ин­сан­риз ва гуь­г ъуьн­лай­н и ма­са хал­к ьа­
ри­кай тир­бу­руз Ал­лагь­д из ки­л иг, Ал­лагь­дин ре­к ьел ша*, куь­не
икІ ийи­дай­ди ла­й их кра­рал­д и къа­л у­ра ла­г ьа­на. 21 Гьа и кар­диз
ки­лиг­на чу­ву­дар Ал­лагь­дин КІва­ле* зун кьу­на ре­к ьиз алахъ­най.
22-23 Амма Ал­лагь­д и къе­н ин йи­к ъал­д и заз куь­мек­з а­в а. Ин­г ье зун

инал акъваз­на­ва, за гъве­чІи­да­лай чІе­х и­дал къве­дал­ди ви­ри­дан

ви­л ик ша­г ьид­вал ийиз­ва: Ме­сигь­д и аза­бар чІу­г у­н ин, Ада­к ай
кье­й и­бу­ру­к ай чан хтай* сад ла­г ьай­д и хьу­н ин ва Ада Ви­ч ин
халкь­диз­н и ма­са хал­к ьа­риз экуь­н и­к ай муш­т у­л у­хар гу­н ин. ИкІ
лу­г ьу­нал­д и за ан­ж ах Му­са­д ин­н и* пай­г ъам­бар­рин* ви­л и­к а­маз
ла­г ьай га­фа­ри­лай ар­т у­хан­д и лу­г ьуз­вач.
24 Па­ве­ла ви­ч и вич икІ хуьз­в ай­ла, Фес­тІа гьа­рай­дал­д и ла­г ьа­на:

– Вун ки­ми хьан­ва, Па­вел, ви зур­ба чир­ви­ле­ри вун ки­ми авун­ва!

25 – Игра­м и ФестІ, – жа­в аб га­на Па­в е­ла, – зун ки­м и туш, зи

га­фар дуьз­бур ва акьул авай­бур я. 26 Ви­ч ихъ га­лаз ви­к Іегь­диз зун
ра­хаз­вай па­чагь­д из за лу­г ьуз­вай га­фар ви­ри чиз­ва. За лу­г ьуз­вай
крар са­даз­н и так­ва­дай са дал­да­д ик хьа­й и­бур туш. Абу­ру­кай па­
чагь­диз ха­бар хьу­н ихъ зун агъун­ва. 27 Агъ­рипІ па­чагь, вун пай­
гъам­бар­рин га­фа­рин чІа­лахъ яни? Вун чІа­лахъ тир­ди заз чиз­ва.
28 – Са куь­руь вах­т ун­д и­лай ву­на за­к ай­н и ме­си­г ьи ийи­да – ла­

гьа­на Агъ­ри­пІа.
29  – За ан­ж ах са вун ваъ, заз къе яб ни га­на­тІа, гьа­бур­н и са

куь­руь ва я яр­г ъал вах­та­ри­лай ви­ри кра­ра зун хьтин­бур хьун па­
тал, амма зун хьиз къа­за­мат­да тун та­вун па­тал Ал­лагь­диз дуьа*
ийиз­ва, – жа­ваб га­на Па­ве­ла.
30 Па­чагь, адахъ га­лаз сер­дер, Бе­р е­н и­се ва ду­в ан­х а­на­да ацукь­

на­вай амай­бур­н и къа­рагъ­на. 31  Абур анай экъечІ­на, сад са­дахъ

га­лаз ра­хаз хьа­на:
– И кас­ди ам кьи­н и­к ьин жа­за гуз ва я къа­за­мат­да тваз же­дай
са кар­н и авун­вач.
32 – Ада Рим­д ин* па­чагь­д и ви­ч ин ду­в ан авун тІа­лаб­на­ч ир­тІа,

ам фад­лай аза­диз же­дай, – ла­г ьа­на Агъ­ри­пІа Фес­тІаз.

 345 Крар 27 

Па­вел Рим­д из ре­к ье гьа­т ун

27  Чун Итал­диз ре­к ье тва­да ла­гьай къа­рар ага­к ьай­ла, Па­вел ва
1 

къа­за­мат­на­вай са бя­зи­бур Рим­дин* па­чагь­дин кьу­ш ун­дин

эф­сер тир Юли­дал тап­ш у­ругъ аву­на. 2 Чун Ад­ра­мит­дай экъечІ­за­
вай ва Асия ви­ла­я т­д ин* къе­рех­ра авай бан­да­райi физ­вай ги­ми­да
акьах­на. Ги­ми ре­к ье гьат­на. Чахъ Са­ла­н ик­дай тир ма­к Іе­да­н ви
Арис­тІарх га­лай. 3 Па­к а­г ьан юкъуз чун Си­д ун­див агакь­на. Юли
Па­ве­лав хъсан­диз эгечІ­за­вай, гьа­ви­л яй ада Па­ве­лаз ял ягъун па­
тал дус­та­рин па­тав фи­дай их­т и­яр га­на. 4 Чун анай мад гьуь­л уьз
экъечІ­на, гар чи­низ ягъу­низ ки­лиг­на, чун Куьп­ри­дин гар ава­чир
ке­фер па­тай яна фе­на. 5 Ки­л и­к ат­д и­лай­н и Пам­фил­ди­лай алат­на
физ, чна ачух гьуьл атІа­на, чун Луь­к и­я т­да авай Муь­ра ше­г ьер­
диз ата­на, 6 ана эф­сер­д из Ис­кен­де­ран­дай Итал­диз физ­вай ги­ми
жа­г ъа­на. Чун эф­сер­д и гьа­да акьа­дар­на. 7  Чи ги­м и яваш-яваш
ви­лик физ са гзаф йи­к ъар хьа­на. Эхир­н и, чІе­х и че­т ин­вилел­ди
чун Кин­дас­ди­лай алат­на. Чи­н из ягъиз­вай га­ру чаз гьа рехъ да­
ва­мар­дай мум­к ин­вал гуз­ва­ч ир, гьа­ви­л яй чи ги­ми Ки­ритІ­ди­лай
къе­к ъуьн га­на, адан гар ава­ч ир па­тай Сал­ма­на­дин пипІ лу­г ьу­
дай чка­ди­лай эля­чІна фе­на. 8  Гьуь­л уьн къе­рех­дай яна, эхир­н и
чун Ла­сей­ди­вай яр­г ъа ава­ч ир Хъсан Бан­дар лу­г ьу­дай чка­диз са
гу­ж у­нал­ди акъат­на. 9 Ре­к ье чи гзаф вахт квахь­на, гьуь­лел тІур­
фа­нар же­дай бе­ре алукь­на­вай­ви­л яй гьуь­л уьз экъе­чІун ха­та тир.
Гьа­ви­л яй Па­ве­ла абу­руз ихь­т ин мес­л ят къа­л ур­на:
10  – Стха­я р, заз чун мад гьуь­л уьз экъе­ч Іун ха­т а тир­д и акваз­

ва. Са чи ги­ми­н и чи па­рар ваъ, гьакІ чи уьмуьр­н и ха­та­дик ква.

11 Эф­сер­д и Па­ве­лаз яб га­нач, ада ги­м и­д ин иеси­д и­н и ги­м и­ч ий­

рин кьи­ле­вай­да ла­г ьай­вал аву­на. 12  Чи ги­ми акъваз­на­вай банд

кьуьд акъу­д ун па­тал къу­лай­д и ту­ш ир, гьакІ хьа­йи­ла ин­сан­рин
чІе­х и па­ю­н и рехъ да­ва­ма­рун кьетІ­на. Абу­ру, Фуй­н икІ­диз агакь­
дай мум­к ин­вал хьа­й и­тІа, ана кьуьд акъуд­да лу­г ьуз умуд­за­вай.
Фуй­н икІ Ки­ритІ­д ин рагъ­а­к Іи­дай па­та авай. Ам ке­фер­д ихъ­н и
кьиб­ле­ди­х ъ ги­ми­яр фин па­тал ачух банд тир.

Кьиб­ле па­тан гар

Кьиб­ле па­тай кье­зил гар къа­рагъ­на. Ги­ми­чий­риз а га­ру чпин
13 

ри­к Іик квай кар кьи­л из акъу­д из куь­мек­дай хьиз хьа­на. Абу­ру,

i 27:2 Банд – порт.

Крар 27  346

ла­барi хкаж­на, Ки­ритІ­дин къе­рех кьу­на ги­ми гьал­на. 14 Са тІи­мил

вахт ара­дай фе­йи­ла, Ки­ритІ га­лай па­та­х ъай къа­т и гар акъат­на,
ахь­т ин га­руз «ке­фер­д ин­н и рагъ­э­к ъечІ­дай па­тан гар» лу­г ьу­да.
15  Гар ги­м и­д ин ху­ра гьат­на, ги­м и­д и­в ай га­руз ду­рум гуз хьа­нач.

Чун га­рун бас­рух­д из са кьа­дар вах­т ун­да ак­си­вал ийиз алахъ­на,

затІ ара­дал та­тай­ла, чна ги­ми га­рун их­ти­яр­да ту­на. 16 Гьуь­ле авай
Кав­да лу­г ьу­дай гъве­чІи къу­ра­мат­д ин па­та­вай фи­дай­ла, чаз са
тІи­мил вах­т ун­да га­ру­к ай чуь­н уьх же­дай мум­к ин­вал хьа­на. Ана
ги­ми­чий­ри зур­ба ази­я т­рик хи­ла­сай луьт­к ве 17 ги­ми­дал хкаж­на.
Ах­па ги­ми­чий­ри элкъвез-элкъвез ги­ми­ди­лай цІи­лер чІу­г у­на, ам
мягь­ке­мар­на. Яд кье­ри СуьртІа лу­г ьу­дай чка­дал алкІиз ки­чІе­ла,
абу­ру кье­зил ла­бар ве­г ье­на, ги­м и га­рув ту­х уз ту­на. 18 Къа­т и гар
яр­г ъал­ди да­вам хьу­низ ки­лиг­на, чун па­кад юкъуз ги­ми­да авай пар
гьуь­л уьз га­да­ру­н из маж­бур хьа­на. 19 Мад са йи­к ъа­лай ги­ми­чий­
ри чпин гъи­ле­рал­д и ги­м и­д ин ала­тар­н и гьуь­л уьз га­дар­на. 20 Гзаф
йи­к ъа­ра тІур­фан да­вам хьа­най, я рагъ, я гъе­тер акваз­ма­чир. Чун
хи­лас хьу­ни­кай чи уму­дар атІа­на. 21 Хей­лин вах­т ун­да ин­сан­ри са
затІ­н и тІуьн­ва­чир. Па­ве­ла къа­рагъ­на ла­г ьа­на:
– Стха­яр, за авур мес­л ят­д из яб га­на Ки­ритІ­дай куьн экъечІ­
на­чир­тІа, чун и ба­ла­д и­к ­н и акат­да­ч ир, я чаз зи­я ­нар­н и же­да­чир.
22 Амма ис­я т­да за кве­в ай ри­к Іер кІе­виз кьун тІа­лаб­з а­в а, кве­к ай

сад­н и ре­к ьи­дач, ан­ж ах ги­м и кукІ­вар же­да. 23 За Ви­чиз муь­тІуьгъ
лукІ­ра хьиз къул­л угъ­за­вай Ал­лагь­д ин ма­ла­ик* сен­физ зи па­тав
пай­да хьа­на. 24 «Ки­чІе же­м ир, Па­вел, – ла­г ьа­на Ада заз. – Вун
ду­ван­ха­на­да Рим­дин* па­чагь­дин ви­лик акъваз­на кІан же­да. Ал­
лагь­ди ваз ийи­дай мер­г ье­мет се­беб яз и ги­ми­да аваз вахъ га­лаз
физ­вай­бур ви­ри сагъ яз амукь­да».
25 Гьа­ви­л яй ви­к Іегь хьухь, стха­я р! Зун Ал­лагь­д и заз ла­г ьай­в ал

же­дай­дан чІа­лахъ я. 26  Къу­ра­мат­ри­к ай са­дал чи ги­ми яд кье­ри

чка­дал ацукь­да.
27 Им чун Ад­ра­тІик гьуь­ле­лай физ­в ай цІу­к ьуд ла­г ьай йиф тир.

Йи­фен кьу­ла­риз хьиз ги­м и­ч ий­риз чун чи­л из му­к ьва жез­в ай
хьиз хьа­на. 28  Абу­ру гьуь­л уьн де­рин­вал ал­ц у­май­ла, ях­цІур­н и
цІуд юкІ кьван хьа­на. Са кьа­дар вах­т у­н и­лай мад ал­ц ум хъу­
вур­ла, къан­н и цІуд юкІ кьван хъхьа­на. 29  Ги­м и­ч ий­ри чи ги­м и
къва­не­ри­х ъ га­л у­к ьиз ки­чІе­ла адан кьу­л ухъ па­тай кьуд ла­бар

i 27:13 Ла­бар
– ги­м и гьуь­лел акъва­за­рун па­тал ви­ч ихъ яр­г ъи зун­ж ур га­
лай за­лан къар­мах.
 347 Крар 27 

ве­г ье­на ва абу­ру югъ фад алукь­рай лу­г ьуз дуь­а ­яр* аву­на. 30 Ги­
ми­чи­яр ги­ми­дай ка­т из­н и алахъ­на, и кар кьи­лиз акъу­д ун па­тал,
абур ги­ми­дин ви­л ик кьи­л яй ла­бар ава­дар­дай ама­лар ийиз, хи­
лас­дай луьт­к ве цел аву­диз алахъ­на. 31 Па­ве­ла эф­сер­диз­н и ас­кер­
риз ла­г ьа­на:
– И ксар ги­ми­да амукь та­вурт­Іа, куьн хи­лас хьун мум­к ин туш.
32 Инал ас­кер­ри луьт­к ве ку­тІун­на­в ай цІи­лер ту­ру­н ив яна атІа­

на, луьт­к ве гьуь­л уьз ават­на.

33 Экв же­дай­ла Па­в ел ви­ри­дал фу неъ лу­г ьуз алахъ­на.

– Къе цІу­к ьуд югъ я куь­не, са вуч ятІа­ни ви­лив хуьз, са затІ­ни
тІуьн та­ву­на, – ла­г ьа­на ада. 34 – Гьа­ви­л яй за квез са кІус фу неъ
лу­г ьуз ми­нет­за­ва. Фу тІуьр­тІа, ада квез чан ала­м у­к ьиз куь­мек­да.
Ки­чІе же­мир, куь кьи­ле­лай са чІар­н и ават­дач.
35  ИкІ ла­г ьа­на, Па­ве­ла фу къа­ч у­на, ви­ри­дан ви­л ик Ал­лагь­
диз хийир-дуьа* аву­на, ам атІа­на, нез эгечІ­на. 36 И кар­ди ви­ри­
бур кІу­ба­нар­на ва абур­н и нез эгечІ­на. 37 Ги­ми­да чун ви­ри кьве
виш­н и пуд­к ъан­н и цІу­ру­г уд кас авай. 38  Ин­сан­ри тух же­дал­д и
тІуьр­да­лай кьу­л ухъ, ги­м и­да авай те­х ил гьуь­л уьз га­дар­на, ги­ми
кье­зи­лар­на.
39  Экв хьа­ й и­ла, абу­руз чеб гьи­н из акъат­на­тІа чиз­ва­ч ир, ги­
ми­ч ий­риз къу­ма­д и кьун­вай кьа­к ьан ту­ш ир къе­рех авай гъве­
чІи банд аку­на. Чпе­лай ала­к ьай­тІа, ги­м и­ч ий­ри ги­м и кье­ри
чка­дал ацу­к ьар­дай мес­л ят аву­на. 40  Ла­бар, цІи­лер атІа­на, гьуь­
ле ту­на, ах­па ги­м и­ч ий­ри ги­м и­д ин кІа­н ик квай, ги­ми ту­х уз­вай
кьу­су­я рi ку­тІун­на­в ай цІи­лер­н и атІа­на, кьу­суй­рив кІва­ла­х из
ту­на. Га­ру къе­рех­д ихъ ту­х у­дай­вал гъве­чІи ел­кен хкаж­на. 41 Гьа
икІ, ги­м и къе­р ех­д ив агакь­на, къу­ма­да гьат­на акъваз хьа­на.
КІуф къу­ма­да акІай ги­м и юзаз­ма­ч ир. Адан кьу­л ухъ пад къа­
ти ле­пей­ри кукІ­ва­риз хьа­на. 42  Къа­за­мат­на­вай са кас­д и­вай­н и
ка­т из те­же­дай­в ал, ас­кер­риз абур ре­к ьиз кІан хьа­на. 43  Амма
эф­сер­д из Па­вел хи­ла­сиз кІан­за­вай, гьакІ хьа­й и­ла ада ас­ке­рар
акъва­зар­на. Ада сир­на­виз чи­дай­бу­руз, ви­ри­бу­ру­лай­н и ви­л ик
циз хка­дар­на, къе­рех га­лай­вал сир­нав авун эмир­на. 44 Амай­бу­
руз тах­тай­рал­н и ги­м и­д и­к ай аму­к ьай ма­са за­тІа­рал алаз къе­
рех­диз экъечІ ла­г ьа­на. Гьа икІ ви­ри сагъ-саламатдиз гьуь­л уьн
къе­рех­диз акъат­на.

i 27:40 Кьу­с у – луьт­к ве гьа­л ун па­тал ге­рек алат.

Крар 28  348

Мал­та атІа­дал

28  Сагъ-саламатдиз гьуь­л уьн къе­р ех­д из акъа­т ай­ла, чаз

1 

чун алай къу­ра­мат­д из Мал­т а лу­г ьуз­в ай­д и чир хьа­на.

2  Къу­ ра­мат­д ин агьа­л ий­ри чун лап хъсан­д из кьа­бул­на. Марф
къваз эгечІ­на, ме­к ьи хьа­на. Абу­ру цІай хъу­ву­на, чун или­фар­на.
3  Па­ ве­ла са къу­ж ах­да авай кІа­ра­сар кІватІ­на, абур цІуз ве­г ьиз
хьа­на. ЦІун чи­ми­вал гьисс­на са гьи­най ятІа­ни сад­ла­гьа­на акъа­
тай гъуь­л ягъ Па­ве­лан гъи­лик ккІа­на. 4 Къу­ра­мат­дин агьа­лий­риз
Па­ве­лан гъи­л и­к ай куьрс хьан­вай гъуь­л ягъ акур­ла, абу­ру са­да
са­даз лу­г ьуз­вай:
– И кас са ин­сан яна кьен­вай­ди хьу­н ухь ла­зим я. Гьуь­ле за­вал­
ди­кай хи­лас хьан­ва­тІа­ни, Кьи­сас­дин ал­лагь­ди адал чан та­дач эхир.
5 И чІа­ вуз Па­ве­ла гъил юзур­на, гъуь­л ягъ цІуз ве­г ье­на. Гъуь­
лягъ­д и адаз гьич са зи­я н­н и га­нач. 6  Ин­са­нар адал вил алаз
акъваз­н а­в ай. Абу­ру ам да­к Іва­д а ва я сад­л а­г ьа­н а кье­н а ярх
же­да лу­г ьуз вил алаз гзаф вахт хьа­на, амма адаз затІ­н и та­
хьан­вай­д и акур­ла, абу­ру чпин фи­к и­рар де­г и­шар­на, ам ал­лагь
я лу­г ьуз хьа­на.
7  Чун акъваз­на­в ай чка анин сер­дер Пуб­л ус­д ин мул­к а­рин му­

кьув гвай. Ада чун лап хъсан­д из или­фар­на. Пуд юкъуз чун адан
кІва­ле хьа­на. 8 Адан бу­ба азар­д и кьу­на ме­се авай. Адак цІай­н и
ру­фу­н ин тІал квай. Па­ве­ла, адан па­тав фе­на, дуьа* аву­на, адал
гъи­лер эциг­на*, ам са­г ъар хъу­ву­на. 9  И кар­д и­лай гуь­г ъуь­н из
къу­ра­мат­дал алай чеб азар­ри кьун­вай ви­ри­бур чеб сагъ хъхьун
па­тал адан па­тав къве­дай. 10 Абу­ру чаз гзаф гьуьр­ме­тар­най. Чун
ре­к ье гьа­т из кІва­ч ин хьа­й и­ла, абу­ру ре­к ьиз ге­рек къве­дай кьван
за­тІа­рал­ди чун таъ­м и­нар­на.

Па­вел Рим­да
11  Къу­ра­мат­дал пуд варз акъу­дай­да­лай кьу­л ухъ чун ина кьуьд
акъу­дай «Кьвет­х ве­рар» тІвар алай, Ис­кен­дер ше­г ьер­дин ги­ми­да
аваз гьуь­л уьз экъечІ­на. 12 Суь­рекІу­с­диз ата­на, гьа­на чун пуд юкъуз
хьа­на. 13 Анай чун Ре­г и­д из фе­на. Па­к а­г ьан юкъуз кьиб­ле па­тан
гар къа­рагъ­на, кьвед ла­г ьай юкъуз чун ПІу­тІи­г ьул­риз акъат­на.
14  Чаз ана има­н и­я р* жа­г ъа­на, абу­ру ча­в ай чпихъ га­лаз са гьаф­

те­да акъва­зун тІа­лаб­на.

Эхир­н и чун Рим­д из* ата­на агакь­на. 15 Чун къвез­вай­да­кай ина
авай стхай­риз ха­бар авай, абур та Апи­д ин Май­дан­н и Пуд Кар­
 349 Крар 28 

ван­са­ра лу­г ьу­дай чкай­рал къве­дал­д и чун кьа­бу­лиз ви­лик ата­на.

Па­ве­лаз а ин­са­нар акур­ла, ада Ал­лагь­диз шу­к ур аву­на. Ам кІу­бан
хьа­на. 16 Чун Рим­диз гьа­х ьай­ла, Па­ве­лаз кьил­ди, амма къа­ра­вул­
дин вил алаз уьмуьр ту­х у­дай их­т и­яр га­на.

Рим­да Шад Ха­бар чу­кІу­рун

Пуд югъ ала­тай­ла, Па­ве­ла Рим­дин* чу­вуд­рин* кьи­ле­вай­бу­руз
17 

ви­чин па­тав эвер­на. Абур кІватІ хьа­й и­ла, ада ла­г ьа­на:
– Стха­яр, за я чи халкь­д из, я чи бан-бубайрин къай­дай­риз
ак­си тир гьич са кар­н и аву­нач­тІа­н и, зун Яру­са­лим­да къа­за­мат­
на, рим­вий­рин гъи­ле ту­на. 18  Абу­руз, си­л ис­дал зак яна ре­к ьи­
дай хьтин са тах­сир­н и ква­ч из акур­ла, зун ахъа­йиз кІан хьа­на.
19 Амма чу­ву­дар ак­си хьу­н из ки­л иг­на, зи ду­в ан Рим­д ин па­чагь­

ди авун тІа­ла­бу­н из зун маж­бур хьа­на. И кар за зи халкь­дик са

гьи­х ь­т ин ятІа­н и тах­сир ку­т ун па­тал авур­д и туш. 20  Куьн акун
па­тал ва квехъ га­лаз ра­х ун па­тал къе за куьн кІватІ­н и авун­ва.
Ис­ра­и л­ди* умуд ку­т ун­вай кар­дихъ иман* аву­на лу­г ьуз, къе зун
къа­за­мат­да­н и тун­ва.
21 – Ягьу­дат­дай* ви гьа­к ъин­дай чаз гьич са чар­н и ата­нач, – жа­ваб

га­на яб гуз­вай­бу­ру. – Чи па­тав атан­вай стхай­ри­кай гьич са­да­н и

чаз ва­кай са пис гаф­н и ла­г ьа­нач. 22 Амма чаз ву­на вуч лу­г ьу­да­тІа
гьа­даз яб гуз кІан­за­ва, ву­ч из ла­г ьай­тІа чаз а га­пІал­ди­кай чиз­ва,
ада­кай ви­ри­на ак­си­ви­лел­д и ра­хаз­ва.
23  Абу­ру чеб Па­в е­лан па­т ав къве­дай югъ та­й и­нар­на. А юкъуз

адан кІва­лиз гзаф ин­са­нар ата­на. Экуь­н и­лай ня­нал­ди Па­ве­ла

абу­руз Ал­лагь­д ин па­чагь­ви­л и­к ай ша­г ьид­вал­за­вай. Ам Му­са­
дин* Къанундикай* ва пай­г ъам­бар­рин* ктаб­ри­кай би­не кьу­на,
абур Иса – Ме­сигь* тир­дан чІа­ла­х ъа­риз алахъ­за­вай . 24  Сад­бур
ада иман­дал гъа­на, муь­к уь­бур адан чІа­лахъ жез­ва­чир. 25 Абур са
фи­к ир­дал ала­чиз хъфиз­вай.
Па­ве­ла абу­руз ла­г ьа­на:
– Пак Руьгь­ди* Яшай пай­г ъам­бар­д ин* ме­цел­ди куь бу­бай­риз
хъсан­диз ла­г ьа­най:

26  «А халкь­дин па­тав фе­на лагь:

куь­не япа­рал­ди яб гу­да,
амма куьн са куь­нин­ни гъа­вур­да гьат­дач,
куьн ви­ле­рал­ди ки­лиг­да,
амма куь ви­ле­риз са затІ­ни аква­дач.
Крар 28  350
27 А халкь­дин рикІ буьр­кьуь хьан­ва.
Абу­ру япар кІев­на­ва, ви­лер акьал­на­ва.
ИкІ ту­шир­тІа, абу­рун ви­ле­риз аква­дай,
япа­риз ван къве­дай, рикІ гъа­вур­да акьа­дай,
абур Захъ эл­къве­дай.
Гьа чІа­вуз за абур са­г ъар хъи­йи­дай»i.

ГьакІ хьа­йи­ла, квез чир хьухь хьи, ин­са­ни­ят хи­лас хьу­ни­кай

28-29 

ха­бар Ал­лагь­ди ма­са хал­к ьа­рал ра­к ъур­за­ва. Гьа­бу­ру яб­н и гу­да.
30  Рим­да кьун­в ай кІва­ле Па­в ел сагъ кьве йи­суз амукь­на. Ада

ви­чин па­тав вуж атай­тІа­н и кьа­бул­дай. 31 Ада Ал­лагь­дин Па­чагь­

лугъ­д и­к ай* ха­бар гуз­вай, ин­сан­риз Реб­би* Иса Ме­сигь­д и­к ай
чир­ви­лер гуз, ам лап ви­к Іегь­д из ра­хаз­вай, адан ви­лик пад са­да­
ни кьаз­ва­чир.

i 28:25-29 Яшай 6:9-10.

 Якьу­бан чар
Гьа­хьун
И чар Иса­дин стха Якьу­ба кхьен­вай­ди хьун мум­кин я. Ам ЦІи­йи
Икь­рар­да авай ви­ри ктаб­ри­лай ча­ра жез­ва. Ма­тІ­а ­я ­лай атай Шад Ха­
бар­да хьиз, и чар­ч яй­ни Ме­сигь­дихъ иман ийиз­вай чу­вуд­дин ван къвез­ва.
Якьу­ба Иса­д ихъ иман авур чу­в у­дар па­тал кхьен­ва. Ада абу­руз
Сиф­те­гьан Икь­рар­дин ктаб­рай чиз­вай ми­са­лар мукьвал-мукьвал
гъиз­ва. Чар­че дев­лет хьу­низ ва са­и л­ви­лиз, фит­не­диз­ни буьгь­тен­риз,
са­бур­д из, дуь­а ­д из та­лукь мес­э ­лай­риз ки­лиг­з а­ва. Якьу­бан кьи­лин
фи­кир ада­кай иба­рат жез­ва хьи, Ал­лагь­д ихъ ийиз­вай иман кра­
рал­ди тес­тикь жез­вач­тІа, ахь­тин иман­ди хи­лас­ви­лихъ ту­х уз­вач.
Ри­кІи­вай­ни Ал­лагь­дихъ иман ийиз­вай­да, са куь­низ­ни ки­лиг та­ву­на,
Ал­лагь­диз кІа­ни крар ийиз­ва – гьа ихь­тин фи­кир тваз­ва чар кхьей
кас­ди кІел­за­вай­дан ри­кІе.

Са­ла­мар

1  Ал­лагь­д ин ва Реб­би* Иса Ме­сигь­д ин* лукІ Якьу­бан* па­

1 

тай дуьнья тир­вал чкІан­вай цІи­к ьвед та­й и­фа­д из хи­й и­рар
хьу­рай.

Си­нагъ ва те­м ягь

Стхаяр-вахар, куьн жуьреба-жуьре си­нагъ­рал ацал­тай­ла, гзаф
2 

шад хьухь. 3 Квез чиз­ва, куь иман* си­нагъ аву­н и ду­рум хьу­н ухь
ара­дал гъиз­в а, 4  ду­рум хьу­н ухь ла­г ьай­тІа, квехъ акьван гзаф
Якьуб 1  352

хьу­рай хьи, куьн акьул­ба­л угъ­бур, би­тав­бур ва са жуь­ре­д ин­н и

нукь­са­нар ква­ч ир­бур же­дай­вал. 5  Кве­к ай са низ ятІа­н и ка­мал
бес жез­вач­тІа, къуй ада ам ви­ри­даз, са туьгь­мет­н и ти­йиз, гъил
ахъа­да­к аз гуз­вай Ал­лагь­д и­вай тІа­лаб­рай – адаз гун­н и ийи­да.
6 Амма тІа­лаб­з а­в ай­д и, са шак­н и та­ву­на, агъу­рай, ву­ч из ла­г ьай­

тІа шак ийиз­вай­д и га­ру гваз фе­на чу­к Іур­за­вай гьуь­л уьн ле­пе­диз
ух­шар я. 7 Къуй ахь­т ин кас­ди Реб­би­ди­вай* са вуч ятІа­ни къа­ч у­да
ла­г ьа­на фи­к ир та­ву­рай. 8 Ам, вуч ийиз хьа­йи­тІа­н и, ви­ри кра­ра
кьве пад яза­вай, кьве руьгь авай ин­сан я.
9 Ке­сиб­рин агъуз жер­г е­дай тир стха­д и ви­ч ин ви­н из де­р е­ж а­дал

да­мах­рай. 10 Амма дев­лет авай­да ви­чин агъуз де­ре­жа­дал да­мах­рай,

ву­чиз ла­гьай­тІа ам, чуьл­дин цуьк хьиз, квахь­да. 11 Рагъ экъечІ­за­ва
ва ада ви­чин ифин­д ив на­ба­тат кьу­рур­за­ва, адан цуьк авахь­за­
ва, ва ви­ри иер­вал квахь­за­ва. Дев­лет авай кас­н и ви­чин кра­рин
челек-фелекда гьакІ шуьт­к ьве­да.
12  Си­
нагъ­д ик квай­д и бах­та­вар* я. Си­нагъ­д из ду­рум га­й и­ла,
ада Ал­лагь­д и Вич кІан­за­вай ви­ри­даз гу­да ла­г ьа­на хи­ве кьур
уьмуьр­дин таж къа­ч у­да. 13 Те­м ягь тух­ва­на ре­к ьяй акъуд­дай кар­
дал ацал­тай­ла, лу­г ьуз та­х ьуй: «Им Ал­лагь­д и зи те­м ягь ту­х уз
таз­вай­ди я». Пис­ви­л и­вай Ал­лагь­д ин те­м ягь ту­х уз же­дач ва Ада
сад­н и те­м ягь тух­ва­на ре­к ьяй акъат­дай­вал ийиз­вач. 14  Гьар са
кас те­м ягь тух­ва­на ре­к ьяй акъуд­за­вай­д и адан ви­чин хсу­си эр­
зи­ма­нар я, абу­ру ам гваз физ­ва ва адан те­м ягь ту­х уз­ва. 15  Ах­па
гье­вес бу­г ъаз жез­ва ва ада­лай гу­нагь* жез­ва, хьа­й и гу­нагь­д и,
ла­г ьай­тІа, ажал гъиз­ва.
16  Игра­м и зи стхаяр-вахар, куь­не куьн ал­ц у­рар­м ир. 17  Ви­ри
дугъ­ри ва та­мам сав­к ьва­тар ви­н яй, де­гиш те­же­дай ва де­гиш­ви­лин
гьич хъен­ни ава­чир Бу­ба­ди­лай*, ца­вун чи­рагъ­рин Ха­ликь­ди­лай,
къвез­вай­ди я. 18  Ви­ч и хал­к ьай за­тІа­рин ара­да ча­кай сиф­те­г ьан
бе­г ьер хьун па­тал, Ада Ви­ч и Ви­ч ин къаст тир­вал чун гьа­к ъи­
къат­дин га­фу­нал­д и алад­на.

Га­фар ва ийиз­вай крар

19 Игра­м и зи стхаяр-вахар, гъа­вур­да акьукь: къуй гьар сад,
ра­х ун­рихъ ва я хъел къа­л у­ру­н ихъ ал­г ъи­дал­д иi, яб ака­л у­н ихъ
гел­к ъуь­рай. 20  Хъел квай­ла ин­сан­д и Ал­лагь­диз гьахъ-михьи яз
акваз­вай кар ийи­дач. 21  Гьа­ви­л яй гьар жуь­ре­дин чир­к ин­вал ва

i 1:19 Ал­г ъун – юкь агъу­зун.

 353 Якьуб 2 

пис­ви­ле­рин гзаф­вал га­да­ра ва квек ку­таз­вай, куьн хи­лас­дай къу­

ват авай гаф муь­тІуьгъ­ви­лел­д и кьа­бу­ла.
22 И жи­г ьет­дай кве­к ай тек са га­фу­н из яб гуз­вай­бур ваъ, гьакІ­н и

ам кьи­лиз акъуд­за­вай­бур хьухь, та­х ьай­тІа куь­не куьн ал­ц у­рар­

за­ва. 23 Га­фу­н из яб гуз, ам кьи­л из акъуд ти­йиз­вай­ди гуьз­г уь­диз
ки­лиг­за­вай ин­сан­д из ух­шар я: 24 ам ви­ч из ки­лиг­на ва къе­к ъечІ­
на, вич гьи­х ь­т ин­д и ятІа гьа­сят­да адан ри­к Іе­лай алат­на. 25 Амма
азад­вал гуз­вай та­мам Къа­н ун* кьа­тІуз­вай­да, Къанундилай алат
та­ву­на, ван хьа­йи га­фар ри­к Іе­лай алуд та­ву­на, адав кьа­дай крар
ийиз­ва, адаз ви­ч ин кра­ра нуьс­рет* гу­да.
26 Вич муъ­м ин* яз гьи­са­биз, амма ви­ч ин мез ида­ра ийиз те­жез­

вай­да ви­чи вич ал­ц у­рар­за­ва, ахь­т ин кас­дин муъ­мин­вал хи­йир

ава­чир­ди я. 27 Ал­лагь­д ин, чи Бу­ба­д ин*, ви­лик ми­х ьи* ва рех­не
ква­чир муъ­мин­вал етим­риз ва хен­де­дай­риз абу­рун муьгь­теж­ви­
ле­ра куь­мек гу­н и­к ай ва жув и дуьнь­я ­д и­к ай ми­х ьи яз хуь­н и­кай
иба­рат я.

Са пад кьаз алахъ­мир

2  Зи стхаяр-вахар, Иса Ме­сигь­дихъ*, бар­кал­ла* алай чи Реб­би­

1 

дихъ*, ийиз­вай иман* аваз хьу­нал­ди, са ин­са­нар муь­к уь­бу­рун

ви­лик ви­не кьун та­х ьуй. 2 Лу­г ьун хьи, куьн кІватІ жез­вай кІва­лиз
ба­г ьа пар­та­лар алай, ту­пІухъ къи­зил­д ин за­к Іал га­лай кас­н и ке­
сиб ва чир­к ин пар­та­лар алай кас къве­да. 3 Куь­не ба­г ьа пар­та­лар
алай­даз ки­лиг­на «Ша, бу­юр, ацукь и хъсан чка­дал» ла­г ьай­тІа,
амма ке­сиб­диз «Гьа­нал акъваз» ва я «Инал, зи кІва­че­рив, ацукь»
ла­г ьай­тІа, 4  куь­не, чІу­ру фи­к и­рар авай ду­ван­бег­риз эл­к ъве­на,
сад­бур муь­к уь­бу­рун ви­л ик ви­не кьаз­вач­н и бес?
5 Яб це, игра­м и зи стхаяр-вахар, Ал­лагь­д и и дуьнь­я ­да ке­си­бар

хкя­на­вач­н и ме­гер – абур иман­дал­д и дев­лет авай­бур же­дай­вал

ва абу­ру­кай Ада Вич кІа­ни­бу­руз хи­ве кьур Па­чагь­л угъ­дин* ирс­
са­г ьи­бар же­дай­вал? 6 Куь­не ла­г ьай­тІа, ке­сиб­диз ни­ф­рет ийиз­ва.
Куьн зу­л ум­дик ку­таз­вай­бур ва куьн ду­ван­риз чІу­г ваз­вай­бур дев­
лет авай­бур туш­ни ме­гер? 7 Квел алай иер ТІвар* рус­вагь­за­вай­бур
гьа­бур туш­н и ме­гер?
8  Куь­не ри­к Іи­в ай­н и, «Жув хьиз жу­в ан му­к ьув гвай­д и­н и кІан

хьухь»i кхьен­вай­вал, Къанундин* кьи­лин къа­рар­дал амал ийиз­

ва­тІа, куь­не дуьз кар ийиз­в а. 9  Амма куь­не сад­бу­рун ви­л ик

i 2:8 Ле­ви 19:18.

Якьуб 2  354

муь­к уь­бур ви­не кьаз­ва­тІа, куь­не гу­нагь* ийиз­ва, ва Къа­н ун­ди

куьн тах­сир­ка­рар яз ви­нел акъуд­за­ва. 10  Ви­ри Къа­н ун­дал амал
ийиз, амма са кар­да гу­нагь ийи­дай­дак ви­ри Къа­н ун чІу­ру аву­нин
тах­сир ква. 11 «Зи­на­вал* ийи­м ир»i ла­г ьай­да «Ягъ­на ре­к ьи­мир»ii
га­фар­н и ла­г ьан­ва. Ву­на зи­на­вал ийиз­вач­тІа, амма яна ре­к ьиз­
ва­тІа, ва­кай Къа­н ун чІур­за­вай­д и хьан­ва.
12  АкІ ра­
х ух ва акІ ая хьи, гуя азад­вал гуз­вай къа­н ун­дал­д и,
яни Шад Ха­бар­дал­ди* куь ду­ван авун гье­ле ви­лик ку­май­ди хьиз.
13  Ре­г ьим къа­л ур ти­й из­в ай­бу­руз ду­в ан­д и­н и ре­г ьим ийи­дач. Ре­

гьим авай­даз ду­ван­дал Ал­лагь­д и ин­саф ийи­да!

Иман ва крар
14 Зи стхаяр-вахар, ин­сан­ди ви­чихъ иман* ава лу­гьуз­ва­тІа, амма
адав кьур крар авач­тІа, ида­к ай вуч хи­й ир ава? Ихь­т ин иман­ди­
вай ам хи­ла­сиз же­да­н и? 15 Стха­д ихъ ва я ва­хахъ пар­тал ва тІуьн
авач­тІа, 16 ва кве­к ай са ни ятІа­н и абу­руз, «Са­ла­мат­диз фе­на жу­
ваз чим акъу­да ва тух же­дал­д и неъ» ла­г ьа­на, чпин муьгь­теж­вал
авай са затІ­н и та­гай­тІа, ида­к ай вуч хи­й ир ава? 17 Иман­н и гьакІ
я: адахъ крар га­лач­тІа, ам кьен­вай­д и я.
18 Амма мум­к ин я, са ни ятІа­н и лу­г ьун: «Са­дахъ иман ава, муь­

куь­дахъ – крар». – «ГьакІ ятІа, заз крар га­ла­чир ви иман къа­л у­ра.
Амма за­вай ваз кра­рал­д и зи иман къа­л у­риз же­да. 19 Ал­лагь сад
тир­дахъ ву­на иман ийиз­ва, им хъсан кар я. Амма чІу­ру жи­нер­ни*
иман­дал ала ва зур­заз­ва».
20 Крар га­ла­ч ир иман­д и­к ай хи­й ир ава­ч ир­д и чир жез кІан­да­н и

ваз, я акьул ава­чир ин­сан? 21 Ви­ч ин хва Исакь* къур­бан­ган­дал*

эци­г у­най чи бан-буба Ибра­г ьим* адан кра­рин не­т и­ж а се­беб
яз гьахъ-михьивилиз акъуд­на­ч ир­н и* бес? 22  Адан иман ва адан
крар къа­к ъат ти­й из сад са­дахъ га­лаз гал­к Іан­вай­бур тир­д и ваз
акваз­ва, ил­ла­к и адан кра­рал­д и адан иман ви­ч ин та­мам­ви­л ив
агакь­на. 23 Гьа икІ Ка­лам­да* авай ихь­т ин га­фар кьи­лиз акъат­на:
«Ибра­гьи­ма Ал­лагь­дихъ иман аву­на, им адан гьахъ-михьивал* яз
кьа­бул­най»iii. Ибра­гьи­маз Ал­лагь­дин дуст­ни ла­гьа­най. 24 Са иман
се­беб яз ваъ, крар­н и се­беб яз ин­сан гьахъ-михьивилиз акъуд­за­
вай­ди квез акваз­ва.

i 2:11 Эх­к ъе­чІун 20:14; Ких­х ьей Къа­н ун 5:18.

ii 2:11 Эх­к ъе­чІун 20:13; Ких­х ьей Къа­н ун 5:17.
iii 2:23 Хьу­н ухь 15:6.
 355 Якьуб 3 

Жа­су­сар ху­ш у­нал­д и кьа­бул­на, абур ма­са ре­к ьяй тІуз ра­к ъу­
25 

рай чІа­вуз къагь­бе Ра­г ьаб* адан крар се­беб яз гьахъ-михьивилиз

акъуд­на­чир­н и бес?
26  ГьакІ хьа­й и­ла, руьгь га­ла­ч ир бе­ден кьен­вай­д и же­дай­вал,
крар га­ла­чир иман­н и кьен­вай­д и же­да.

Ме­ц и­кай

3  Зи стхаяр-вахар, ви­ри му­а л­л и­мар жез алахъ­мир! Ву­чиз ла­

1 

гьай­тІа, чак, му­а л­л им­рик, кІе­ве­лай тах­си­рар ку­таз же­дай­ди

квез чиз­ва. 2 Чна ла­г ьай­тІа, ви­ри­да гзаф кра­ра гу­на­г ьар* ийиз­ва.
Ни ра­х ун­ра гу­на­г ьар ийиз­вач­тІа, ам та­мам­ви­л ив агакь­на­вай,
ви­чин бе­ден­дал­н и кье­не­рар ве­г ьиз алакь­дай кас я.
3  Шив муь­ тІуь­г ъа­рун па­тал адан си­ве зал­панд ту­нал­д и, чна
адан ви­ри бе­ден ида­ра ийиз­ва. 4  Ва я ми­сал яз ги­ми­яр къа­ч ун:
гьи­к ьван абур чІе­х и­бур хьа­й и­тІа­н и ва гьи­х ь­т ин къа­т и гар аваз
хьа­йи­тІа­н и, абур гъве­чІи эл­к ъуь­раг­д и ги­ми гьал­за­вай­даз кІа­н и
па­тахъ ту­х уз­ва. 5 Мез­ни гьакІ я: ам гъве­чІи алат я, амма ам да­ма­
хар гваз чІе­х и га­фар ра­ха­да. Ки­лиг – та­м ук акат­на­вай чІе­х и цІай
би­цІи цІел­хем­ди­лай га­тІун­за­вай­д и я. 6 Мез­н и гьа цІай хьиз я, чи
бе­ден­дин алат­рин ара­да ам виче на­г ьахъ­ви­ли уьмуьр ту­х уз­вай
чка я. Ада, ви­чи же­гьен­нем­ди­кай* цІай кьун­ваз, уьмуьр­дин ви­ри
ериш­дик­н и цІай ку­таз­ва ва ви­ри бе­ден чир­к и­нар­за­ва.
7  Нич­х ир­рин, къу­ша­рин, чур­ч ул­рин ва гьуь­л уьн гьай­в ан­рин

ви­ри жуь­ре­яр муь­тІуь­г ъа­риз же­да, абур ин­сан­ди муь­тІуь­г ъар­на­

ва, 8 амма мез са­да­вай­н и та­бий ийиз же­дач. Ам зал­панд ала­чир,
ажал гъи­дай агъу­д ив ацІан­вай пис­вал я.
9 Ме­цел­д и чна Реб­би­д из*, чи Бу­ба­д из*, шу­к у­рар ийиз­в а ва гьа

ме­цел­ди чна Ал­лагь­диз ух­шар­вал аваз халкь­на­вай ин­сан­риз ля­нет

ийиз­ва. 10 Гьа са си­вяй та­риф­н и къар­г ъиш акъат­за­ва! Зи стхаяр-
вахар, икІ хьа­на кІан­дач. 11 Гьа са чеш­ме­дай ми­х ьи ва уькІуь яд
ава­х ьун мум­к ин яни ме­гер? 12 Зи стхаяр-вахар, ин­ж ил­дин тар­
цел – зей­т у­нар ва я ци­пицІ чІе­ре­дал ин­ж и­лар экъечІ­да­ни ме­гер?
Гьа са­я гъ­да уькІуь бу­лах­дай шит яд­н и ава­х ьун мум­к ин туш.

Ка­мал­д ин кьве жуь­ре

Куь ара­да ка­мал ва акьул авай­д и вуж я? Къуй ада ви­ч ихъ
13 

ка­мал­д и гуз­вай муь­тІуьгъ­вал авай­д и ла­й их уьмуьр­дал­д и къа­

лур­рай. 14 Амма куь­не ри­к Іе туь­к ьуьл пе­х ил­вал­н и жу­ван хи­йир
кІан хьу­н ин эр­зи­ма­нар хуьз­ва­тІа, жу­ван та­ри­фа­риз да­ма­хар­мир
Якьуб 4  356

ва гьа­к ъи­к ъат­дин ак­си­на таб ийи­мир. 15 Ихь­тин «ка­мал» ца­ва­ри­

лай къвез­вай­ди туш, ам чи­л ин­д и, ин­сан­д из хас­ди, иб­лис­ди­лай*
къвез­вай­ди я. 16 Ин­са­нар пе­х ил­ви­ли ва жу­ван хи­йир кІан хьу­нин
эр­зи­ман­ри ида­ра ийиз­вай чка­да къай­да та­х ьун ва гьар жуь­ре­дин
чІу­ру крар ава.
17 Амма ца­ва­ри­лай къвез­вай ка­мал эвелни-эвел ми­х ьи­д и, ах­па­н и

ис­л ягь­вал кІа­ни­ди, хъуь­т уьл­ди, чІа­лал къве­дай­ди, ре­г ьим­див ва

къе­н и май­вай­рив ацІан­вай­д и, на­г ьахъ­д из са­дан пад­н и та­к ьаз­
вай­ди ва кьве чин ала­ч ир­д и я. 18 Ис­л ягь­вал ара­дал гъиз­вай­бу­ру
ис­л ягь­ви­лел­ди гьахъ-михьивилин* май­ва­яр гуз­вай ту­мар цаз­ва.

Ал­лагь­д из муь­тІуьгъ хьун

4  Куь ара­да авай душ­ман­вал­н и чуь­руь­кар гьи­най атан­вай­ди

1 

я? Куь къе­не акъа­ж ун­ра авай куь къиз­г ъин эр­зи­ман­ри­лай

туш­ни? 2 Квез са вуч ятІа­ни кІан­за­ва, амма ам квез авач, гьа­ви­л яй
куь­не ягъиз ре­к ьиз­ва. Куьн са квел ятІа­н и пе­х ил я, амма кве­вай
адав агал­к ьиз жез­вач, гьа­ви­л яй куьн акъа­ж ун­ра гьат­за­ва ва куь­
не душ­ман­ви­лер ийиз­ва. Квез гьат­дай затІ авач, ву­чиз ла­г ьай­тІа
куь­не Ал­лагь­ди­вай тІа­лаб­за­вач; 3  тІа­лаб­за­ва, амма гьат­дай затІ
авач, ву­чиз ла­г ьай­тІа куь­не, тІа­лаб­за­вай за­тІа­ри­кай ле­зет хку­д ун
па­тал серф ийиз кІа­нз, ми­х ьи ту­ш ир де­л ил­рал амал­за­ва.
4 Эй Ал­лагь­д из ва­фа те­х уьз­вай­бур! Гу­нагь­к ар дуьнь­я ­д ихъ га­лаз

дуст­ви­ле хьун – им Ал­лагь­дихъ га­лаз душ­ман­вал авун тир­ди квез

чиз­вач­ни ме­гер? И дуьнь­я ­дин дуст жез кІан­за­вай­да­кай Ал­лагь­дин
душ­ман жез­ва. 5 Та­х ьай­тІа Ал­лагь­д из Ви­чи ин­сан­рик ку­таз­вай
Руьгь* ан­жах Ви­ч из гзаф ва­фа хве­на кІан­за­вай­да­кай Ка­лам­да*
гьа­вай­да кхьен­ва ла­г ьа­на фи­к ир­за­ва­н и куь­не? 6  Амма Ада чаз
мад­ни чІе­х и бе­ре­кат* гуз­ва. Гьа­ви­л яй Ка­лам­ди лу­гьун­ни ийиз­ва:

«Ал­лагь ак­си я лав­г ъа­бу­руз,

амма Ада умун­бу­руз бе­ре­кат гуз­ва»i.

Гьа­ви­л яй Ал­лагь­д из муь­тІуьгъ хьухь, иб­лис­диз* ак­си яз къа­

7 

рагъ, ва ам кве­кай кат­да. 8 Ал­лагь­д из му­к ьва хьухь, Амни квез

му­к ьва же­да.
Гу­нагь­к а­рар, куь гъи­лер чуь­х уьх, куь­не­н и, шак гъиз­в ай­
бур, куь ри­к Іер ми­х ьа. 9  Паш­ман хьухь, дерт чІу­г у, ше­лар ая.

i 4:6 Ке­л и­ма­я р 3:34.

 357 Якьуб 5 

Хъуь­ре­на кІан­дай чка­дал ше­х ьа, шад хьа­на кІан­дай чка­дал

паш­ман­вал ая. 10 Ал­лагь­д ин ви­л ик агъуз хьухь, гьа чІа­вуз Ада
куьн хкаж­да.
11 Стхаяр-вахар, сад са­да­к ай пис ра­х а­м ир. Стхадикай-вахакай

пис ра­хаз­вай­ди ва абу­рук тах­сир ку­таз­вай­ди Къанундикай* пис

ра­хаз­ва ва ада и Къа­н ун­д ик тах­сир ку­таз­ва. Амма ву­на Къа­н ун­
дик тах­сир ку­таз­вай­ла, ва­к ай Къа­н ун кьи­лиз акъуд­за­вай­ди ваъ,
ду­ван­бег жез­ва. 12 Амма Къа­н ун Акъуд­дай­ди ва Ду­ван­бег ан­жах
Сад – Ал­лагь я. Ан­жах са Гьа­да­вай хи­ла­сиз ва я пу­чиз же­да. Жу­
ван му­к ьув гвай­дак тах­сир ку­т ун па­тал вун вуж я кьван?

Жув жу­вахъ са акьван агъа­мир

«Къе-пака чун флан ше­г ьер­д из фи­да, са йи­суз ана амукь­да,
13 

ма­са гуз-къачунин сав­да ийи­да ва хи­йир къа­ч у­да» лу­гьуз­вай­бу­ру

ги­ла яб це. 14 Квез гьат­та па­к а вуч же­да­тІа­н и чиз­вач. Куь уьмуьр
вуч я? Куьн са кьа­дар вах­т ун­да пай­да хьа­на ах­па квахь­дай бугъ
хьиз я эхир. 15 Куь­не икІ ла­г ьай­тІа хъсан я: «Ал­лагь­ди га­йи­тІа,
чун мад са кьа­дар вах­т ун­да чан ала­маз же­да ва чна и ва я муь­
куь кар ийи­да». 16 Куь­не ла­г ьай­тІа, жув ви­не кьу­на да­ма­хар­за­ва,
амма ахь­т ин да­ма­хар авун пис кар я.
17 Ви­ч и аву­на кІа­н и хъсан­в ал чиз­в ай, амма ти­й из­в ай гьар са­да

гу­нагь* ийиз­ва.

Дев­лет авай­бу­руз тагь­к им

5  Ги­ла куь­не, дев­лет авай­бур, заз яб це. Ше­лар ая ва къа­гьа­рар

1 

ая, ву­чиз ла­г ьай­тІа куь кьи­лел бед­бахт­ви­лер къвез­ва. 2  Куь

дев­лет ктІан­ва, куь пар­та­лар гъуьчІ­ре тІуьн­ва. 3  Куь къи­зил­н и
ги­миш муьр­х ъуь кьун­ва, абу­рун муьр­х ъуь квез ак­си яз ша­гьид­вал
ийи­да ва, цІу хьиз, куьн туь­к ьуьн­да. Эхи­рим­ж и йи­к ъар алукь­за­
ва – куь­не, ин­г ье, дев­лет кІватІ­за­ва! 4 Ин­г ье, куь­не куь ни­к Іера
бе­гьер кІва­тІай леж­бер­ри­кай атІай пу­ла­ри кІе­ви­да­каз гьа­рай­за­ва.
Гвен гуьз­вай­бу­рун су­за­дин ван Къу­ват­рин Реб­би­див* агакь­за­ва.
5 Куь­не чи­лел булвиле-гурвиле ва кеф-кефиятда уьмуьр тух­в а­на,

амма Кьа­саб­дин югъi алукь­на­вай­ла­н и, куь­не са куьн тІуьн га­

на куь­кар­на. 6 Квез ак­си­вал та­вур гьахъ-михьидак куь­не тах­сир
ку­т у­на ва ам яна кье­на.

i 5:5 Сиф­т е­г ьан Икь­рар­дай къа­ч ун­вай и иба­ра «Къи­я ­мат­д ин югъ» ла­
гьай чІал я.
Якьуб 5  358

Са­бур хуьх
7 Стхаяр-вахар, Реб­би* къве­дал­ди са­бур хве­на акъваз. Чил гьял­
за­вай­да­н и, зу­л ун ва гат­фа­рин мар­фар агакь­дал­ди, чи­лин ба­г ьа
бе­гьер са­бур­див­ди ви­лив хуьз­ва. 8 Куь­н­ни са­бур гваз хьухь ва жу­ван
ри­к Іер мягь­ке­ма­ра, ву­чиз ла­г ьай­тІа Реб­би къве­дай чІав му­к ьвал
ала. 9 Квек Ал­лагь­ди тах­сир ку­т ун ти­йи­дай­вал, стхаяр-вахар, са­да
са­да­лай ши­ка­я ­тар ийи­мир. Ду­ван­бег ата­на ра­к Іа­рив акъваз­на­ва.
10 Стхаяр-вахар, Реб­би­д ин ТІвар­цІе­лай* ра­х ай пай­г ъам­ба­рар*

квез азаб­ра эхиз чир­дай чеш­не хьу­рай. 11 Са­бур къа­л ур­за­вай­бур

нуьс­рет* ган­вай­бур яз гьи­саб­за­ва чна. Квез Аю­бан са­бур­ди­кай ван
хьа­на ва эхир­дай Реб­би­ди адаз гьикІ нуьс­рет га­на­тІа аку­на, ву­чиз
ла­г ьай­тІа Реб­би­д ихъ ре­г ьим хьу­н ин ва рикІ ку­н ин дев­лет ава.
12 Ви­ри­да­лай­н и ви­л ик, зи стхаяр-вахар, я ца­вал­д и, я чи­лел­д и, я

са гьи­х ь­тин ятІа­ни ма­са за­тІу­нал­ди кьин кьа­мир. Квек Ал­лагь­ди

тах­сир ку­т ун ти­й и­дай­вал, къуй куь «эхь» – ха­ли­сан «эхь», куь
«ваъ» ха­ли­сан «ваъ» хьу­рай.

Дуь­а ­д ин къу­ват
13  Кве­кай са ни ятІа­н и азаб чІу­г ваз­ва­тІа, ада дуьа* аву­рай. Са
низ ятІа­ни бахт ава­тІа, ада та­риф­дин ма­ни­яр лу­г ьу­рай. 14 Кве­кай
са вуж ятІа­н и азар­д и кьун­ва­тІа, ада, ви­ч ин гьа­к ъин­дай дуь­а ­яр
авун па­тал ва ви­чи­вай Реб­би­дин* ТІвар­цІе­лай* чІем гуь­цІун па­
тал, има­н ий­рин кІва­тІал­д ин* кьи­ле­вай­бу­руз эвер­рай. 15 Иман*
гваз авур дуь­а ­ди азар­д и кьун­вай­д и ди­ри хъи­йи­да. Реб­би­ди ам
къах­ра­г ъар­да. Азар квай­да гу­нагь* авун­ва­тІа, ада­лай гъил къах­
чу­да. 16 Са­да са­дан ви­л ик куь­не куь гу­на­г ьар хи­ве яхъ ва, куьн
ди­ри хъхьун па­тал, са­да са­дан гьа­к ъин­дай дуь­а­яр ая. Гьахъ-михьи
кас­ди кІе­ве­лай ийиз­вай дуь­а ­д и­лай гзаф крар алакь­да.
17 Ил­ь яс* гьа и чун хьтин ин­сан тир. Амма ада марф та­к ъун па­

тал кІе­ве­лай дуьа аву­на, ва чи­лел пуд йис­н и зу­ра марф къва­нач.
18 Ада мад дуьа аву­на, ца­ву марф га­на, ва чи­л и цІи­й и кьи­ле­лай

бе­г ьер гъиз хьа­на.

Гьа­к ъи­к ъат­д и­вай къе­к ъе­чІай­бу­ру­кай

Зи стхаяр-вахар, кве­кай сад гьа­к ъи­к ъат­ди­вай къе­к ъе­чІай­тІа,
19 

амма ма­са­да ам гьа­к ъи­к ъат­дал хкай­тІа, 20 ам дуьз ре­к ьел хкай­даз
чир хьу­рай хьи, и кар­дал­ди ада гу­нагь­кар­дин руьгь кьи­ни­к ьи­кай
хи­лас­да ва адан гзаф гу­на­г ьар* та­х ьай­дай ийи­да.
 Пет­ру­дин сад ла­гьай чар
Гьа­хьун
Ил­чи Пет­ру­ди и чар, аквар гьал­да, Рим­да авай чІа­вуз кхьей­ди я. И
чар кхьиз адаз Си­ла­ва куь­мек га­на. Чар Гъве­чІи­ди тир Ази­я­дин (ги­лан
Туьр­ки­я­дин) ке­фер па­та авай кІва­тІал­риз кхьен­вай­ди я. А кІва­тІал­
ра авай­бур чеб ви­лик­дай ма­ж у­си­яр яз Ме­сигь­дихъ иман авур­бур тир.
А чІа­в уз ма­ж у­сий­рин ара­да авай има­ний­рин гьа­лар къвез-къвез
че­тин жез­вай. Лап ми­ше­к ъат­д ик акат­дай­вал ху­рук ку­тур абур
чпин иман ара­дал атай гьа­ла­риз къур­банд ийи­дай чка­дал къве­дай­
вал си­нагъ ийиз­вай. Пет­ру­ди Ме­сигь­дихъ иман ийиз­вай­бу­рун ри­кІел
хкиз­ва: абур, Иса хьиз, иман па­тал ви­ри аза­бар ва чпин уьмуьр кьи­
ле физ­вай те­гьер эхи ийиз гьа­з ур хьун ла­зим я. Ва­фа хуьз­вай­ви­л яй
абу­рув Реб­би­ди гьикІ хьа­йи­тІа­ни сав­кьват ага­кьар­да ва и умуд­ди
има­ний­риз уьмуьр­д ин ви­ри че­тин­ви­л ер­ни ха­та­ви­л ер эхун па­тал
къу­ва­тар гу­да.

Са­ла­мар

1  Иса Ме­сигь­д ин* ил­ч и* Пет­ру­д ин па­тай ПІун­тІас­да, Га­

1 

латІ­да, Ка­па­д ук­да, Асия ви­ла­я т­да* ва Би­т ин­да чкІан­вай

къу­ра­бай­риз, 2  Ал­л агь Бу­ба­д ин* къас­т у­н ал­д и, Руьгь­д ал­д и*
пак* аву­нал­ди, Иса Ме­сигь­д из та­бий хьун па­тал ва Адан Иви­
дал­д и ми­х ьи хьун па­тал хкя­на­вай­бу­руз. Бе­ре­к ат­н и* са­ла­мат­
вал ар­т ух хьу­рай квез.
1-Петру 1  360

Чан алай умуд

3  Ал­лагь­д из, Чи Реб­би* Иса Ме­сигь­д ин* Бу­ба­д из*, шу­к ур
хьу­рай. Ада Ви­чин чІе­х и регьим­дал­д и, Иса Ме­сигь­дал кье­йи­
да­лай кьу­л ухъ чан хку­нал­д и*, чаз чан алай умуд га­на ва чун
цІи­йи кьи­ле­лай дуьнь­я ­д из хка­на. 4  Ада чаз терг те­же­дай, чир­
кин та­вун­вай ва шуьт­к ьуьн ти­йи­дай ирс га­на. Ам куьн па­тал­ди
ца­ва­рал хуьз­ва. 5 Ал­лагь­дин къу­ват­ди куь иман­дин* куь­мек­дал­
ди вах­та­рин эхир­да ата­на акъа­т из гьа­зур тир хи­лас­вал* па­тал
куь­н ­н и хуьз­ва.
6-7  Гьа­
ви­л яй, ис­я т­д а са кьа­д ар вах­т ун­д а чи иман­д ин гьа­
къи­к ъи­вал къа­л у­рун па­тал квел жуьреба-жуьре си­нагъ­ра аза­
бар ацалт­за­ва­тІа­н и, гьа хи­лас­вал гъи­дай йи­к ъал шад хьухь, –
иман къи­зил­д и­лай­н и ба­г ьа я; къи­зил, цІал­д и си­нагъ ийиз­ва­
тІа­н и, эбе­д и туш, – гьа икІ иман­д и Иса Ме­сигь пай­да хьа­й и
чІа­вуз квез афе­рин, бар­к ал­ла*, гьуьр­мет гъи­да. 8 Квез Ам акун­
вач, амма квез Ам кІан­за­ва, ва ги­лани, ам акун та­вур­тІа­н и,
куь­не Адахъ иман ийиз­ва. Адахъ иман аву­на, га­фа­рал­ди лу­г ьуз
те­же­дай бар­кал­ла га­лай шад­ви­лел­д и хве­ш и­вал­за­ва. 9 Ву­чиз ла­
гьай­тІа, куь му­рад тир жу­ван ча­на­рин хи­лас­ви­лив куьн иман­
дал­ди агакь­за­ва.
10 Квев ага­к ьиз гьа­зур бе­р е­к ат­д и­к ай* ла­г ьай пай­г ъам­бар­рин*

къе­к ъуь­нар ва ала­х ъу­нар и хи­лас­ви­л из бахш­най. 11  Абур, чпик

квай Ме­сигь­дин Руьгь­д и* гьи вах­т у­н и­к ай ва гьи гьа­ла­ри­кай лу­
гьуз­ва­тІа, гьа­дан гъа­вур­да акьаз алахъ­за­вай. Руьгь­ди, ла­г ьай­тІа,
Ме­сигь­диз ви­ли­к а­маз аза­бар кхьен­вай­ви­ли­кай ва абур ала­тай­
да­лай гуь­г ъуь­н из къве­дай бар­к ал­ла­д и­к ай ви­ли­ка­маз ша­г ьид­вал
ийиз­вай. 12 Пай­г ъам­бар­ви­лер ийиз­вай­ла, абу­ру чпи чпиз ваъ, квез
къул­л угъ ийиз­вай­д и абу­руз Ал­лагь­д и ма­л у­мар­на. Ца­ва­ри­лай
ра­к ъур­на­вай Пак Руьгь­д ин* къу­ват­дал­д и Шад Ха­бар* га­й и­бу­
рун ме­це­рив­д и ги­ла квез ха­бар ган­ва. Ма­ла­и ­к ар­н и* и сир­д ин
су­ракь­да гьат­на­ва.

Пак хьухь
Гьа­ви­л яй куь­не куь акьул кар­д ик экечІ­дай­вал ая ва жув-
13 

жувал алаз хьухь. Иса Ме­сигь* атай чІа­вуз квез гу­дай бе­ре­кат­дик*
та­мам­диз умуд кваз хьухь. 14 ЧІа­лаз ки­л иг­дай аял­ри хьиз, Шад
Ха­бар­д и­к ай* квез са ван­н и та­х ьан­вай чІа­вуз авур чІу­ру крар
ийиз кІан хьу­н и­к ай яр­г ъаз хьухь. 15 Куь­не вуч ийиз хьа­йи­тІа­н и,
 361 1-Петру 2 

ви­ри кра­ра, квез Эве­рай­д и хьиз, пак* хьухь, 16  гьикІ ла­г ьай­тІа
кхьен­ва: «Пак хьухь, ву­ч из ла­г ьай­тІа Зун пак я»i.
17  Куь­не са­д ан пад­н и хуьн та­в у­н а гьар са кас­д ин ду­в ан
ийиз­вай Ал­лагь­д из Бу­ба* лу­г ьуз эвер­за­ва­тІа, куь­не квез чи­
лел ган­вай уьмуьр Ал­лагь­д и­х ъай ки­чІе яз кьи­л из акъу­да. 18-
19  Куь­ не, куь бан-бубайри хьиз, са ма­на­н и ава­ч из, ту­х уз­в ай
уьмуьр­д и­вай куьн къах­ч у­най. Куьн ги­м иш ва я къи­зил хьтин
терг же­д ай за­тІар га­н а ваъ, ми­х ьи* ва рех­не ква­ч ир кІел
хьтин Ме­сигь­д ин Иви га­на ахь­т ин уьмуьр­д и­в ай къах­ч ур­д и
квез чиз­в а эхир! 20  Ам гье­ле дуьнья халкь ийи­дал­д и ви­л ик
та­й ин аву­най, амма куь ха­т ур­дай Ам вах­та­рин эхир­дай ата­
на. 21 Ме­сигь­д ин куь­мек­дал­д и Ви­чел кье­й и­да­лай кьу­л ухъ чан
хкай* ва, куь­не Ал­лагь­д ихъ иман* авун па­тал ва куь­не Адак
умуд ку­т ун па­т ал, Ме­сигь маш­г ьур авур Ал­лагь­д ихъ куь­не
иман ийиз­ва.
22  Жу­
в ан стхаяр-вахар ри­к Іин сид­к ьи­дай кІан хьун па­т ал,
куь­не куь руь­г ьер гьа­к ъи­к ъат­д ин чІа­лаз ки­л и­г у­нал­д и ми­х ьи
аву­на. Гьа са­я гъ­да са­даз сад ви­ри ри­к Іел­ди кІан хьухь! 23 КтІи­
дай ту­м у­н и­к ай ваъ, ктІин ти­й и­дай, чан алай ва датІа­на авай
Ал­лагь­дин Га­фу­н и­к ай куьн цІи­й и кьи­ле­лай хан­ва, 24 ву­чиз ла­
гьай­тІа кхьен­ва:

«ви­ри ин­са­нар ве­кьер хьиз я,

абу­рун ви­ри бар­кал­ла чуьл­дин цуь­квер хьиз я.
Ве­кьер кьу­ра­да, цуь­квер авахь­да,
25 амма га­фар Реб­би­дин* эбе­ди яз амукь­да»ii.

Ибур квез муш­т у­л ух яз гуз­вай Шад Ха­бар­да авай га­фар я.

2  Гьа икІ, куьн гьар гьи­х ь­т ин хьа­й и­тІа­н и пис­ви­ле­ри­кай, та­
1 

пар­ри­кай, кьве чин хьу­н и­к ай, пе­х ил­ви­ле­ри­кай ва фит­ней­

ри­кай азад хьухь. 2-3 Ги­ла куь­не ри­к Іи­вай­н и Реб­би­дихъ ре­г ьим
авай­ди гьисс­на­ваз хьа­йи­ла, цІи­йиз хан­вай аял­ри хьиз, Руьгь­дин*
ми­х ьи не­к Іе­дихъ яла, куьн, ам хъваз, чІе­х и же­дай­вал ва хи­лас
хьун па­тал чра­дай­вал ая.

i  1:16 Ле­ви 19:2.

ii  1:24-25 Яшай 40:6-8.
1-Петру 2  362

Чан алай иба­дат­ха­на

4 Куьн Адан, яни ин­сан­ри ин­к ар­на­вай, амма Ал­лагь­ди Ви­чиз
ба­г ьа яз хкя­на­вай чан алай Къван­ц ин па­тав атай­ла, 5  Иса Ме­
сигь­дин* куь­мек­дал­ди Ал­лагь­диз хуш руьгь­дин къур­бан­дар авун
па­тал кве­к ай пак* ха­х а­мар* же­дай­вал, къуй кве­к ай, чан алай
къва­не­ри­кай хьиз, Руьгь­д ин* иба­дат­ха­на эциг­рай.
6 Ка­лам­да­н и* кхьен­в а:

«Ин­гье За Си­гьан ше­гьер­да эциг­за­ва

хкя­на­вай ва мас авай пи­пІен къван.
Адахъ иман ийиз­вай­даз
са чІа­вуз­ни ре­г ъуь же­дач»i.

7 Гьа икІ, и къван иман­дал* алай куьн па­тал мас авай­ди я. Амма
иман ти­йиз­вай­бу­руз Ам «эциг­за­вай ус­тІар­ри кваз та­к ьур къван
я, амма ви­чи­кай пи­пІе тва­дай къван хьа­й и»ii, 8 «Къван я, ви­чихъ
гал­к Іи­дай кІвач, раг я, вич се­беб яз абур алукь­дай»iii. Га­фу­н из
яб та­г уз­вай­ви­л яй абу­рун кІвач гал­к Іиз­ва. Абур па­тал Ал­лагь­диз
гьакІ хьа­на кІан­за­ва.
9 Куьн ла­г ьай­тІа, хкя­на­в ай ту­х ум я, Па­чагь­д ин ха­х а­мар я, пак

халкь я, Ал­лагь­д из та­л укь, Адан чІе­х и кра­ри­кай ха­бар гун па­
тал хкя­на­вай ин­са­нар я. Ада квез ми­чІиви­л яй Ви­чин ала­мат­дин
экуь­низ эвер­на­ва. 10 Кве­кай, ви­лик­дай халкь ту­шир­бу­ру­кай, ги­ла
Ал­лагь­дин халкь хьан­ва. Ви­лик­дай куьн ре­гьим­ди­кай хкат­на­вай,
ги­ла ла­г ьай­тІа, квез ре­г ьим авун­ва.

Иман гваз уьмуьр ту­х ун

11 КІа­н и­бур, и дуьнь­я ­да къу­ра­баяр­н и си­я ­п у­рарiv хьиз уьмуьр
ту­х уз­вай квез за тагь­к им­за­ва, куь руьгь­дин ак­си­на дя­ве ту­х уз­вай
куь усал гье­вес­рин кье­нер­ра гьат­мир. 12 Иман* гва­чир­бу­рун юкьва
жу­ва жув хъсан ту­х у­нал­ди кьил хуьх. Куьн за­л у­мар яз къа­л у­риз,
квел буьгь­тен ве­г ьиз­вай­бу­руз куь хъсан крар аква­дай­вал ва Ам
хкве­дай юкъуз абу­ру Ал­лагь­д из шу­к у­рар ийи­дай­вал ая.

i  2:6 Яшай 28:16.

ii  2:7 За­бур 117:22.
iii  2:8 Яшай 8:14.
iv  2:11 Си­я­пур – са­най са­н из физ, къе­к ъвез же­дай кас.
 363 1-Петру 2 

Гьа­к им­рин ва гьу­к ум­д ин чІа­лаз ки­ли­г ун

Ин­сан­ри эциг­на­вай гьи­х ь­тин хьа­йи­тІа­ни гьу­к ум­диз Ал­лагь­
13 

дин ха­т ур­дай та­бий хьухь, кІан­тІа ам ви­ри­да­лай­н и ви­не авай

па­чагь хьу­рай, 14 кІан­тІа пис­вал ийиз­вай­бу­руз жа­за гун па­тал ва
хъсан­вал ийиз­вай­бу­рун та­риф авун па­тал па­чагь­ди та­йи­нар­на­
вай сер­де­рар хьу­рай. 15 Ал­лагь­диз кІан­за­вай­ди куь­не, хъсан­ви­лер
ийиз, ах­макь ин­сан­рин авам их­т и­ла­тар акъва­за­рун я.
16 Куь­не куь уьмуьр азад ин­сан­ри хьиз твах, ан­ж ах, ки­л иг гьа,

куь азад­вал пис­ви­л из къа­юм­вал ийиз­вай­ди та­х ьу­рай, амма Ал­

лагь­д ин лу­к Іа­ри хьиз уьмуьр твах. 17  Ви­ри­даз гьуьр­мет ая, куь
кІва­тІал­да авай стха­яр­н и ва­хар кІан хьухь, Ал­лагь­ди­х ъай ки­чІе
хьухь ва па­чагь­диз гьуьр­мет ая.
18 Лу­к Іар, гьар жуь­ре­д ин гьуьр­ме­тар аву­н ив­д и, жу­ван ие­сий­риз

та­бий хьухь, ан­ж ах са ре­г ьим авай­бу­руз ва мер­г ье­мет авай­бу­руз

ваъ, гьакІ ин­саф те­ч и­дай­бу­руз­н и. 19  Са ни ятІа­н и, на­г ьахъ­д из
азаб чІу­г ваз, Ал­лагь­д ин ха­т ур­дай на­м ус­див­ди ха­жа­ла­тар эх­за­
ва­тІа, им та­риф аву­н из ла­й их кар я. 20 Кве­вай хьа­йи са ха­та­дай
куьн га­та­дай чІа­вуз куь­не эх­за­ва­тІа, идай квез вуч бар­к ал­ла*
къве­да? Амма куь­не хъсан кар па­тал азаб чІу­г ваз­ва­тІа ва и кар
са­бур­д ив­д и эх­за­ва­тІа, Ал­лагь кве­лай ра­зи я. 21  ИкІ авун па­тал
квез эвер ган­вай, ву­ч из ла­г ьай­тІа Ме­сигь­д и­н и* куьн па­тал­д и
аза­бар чІу­г у­най. ГьакІ хьа­й и­ла Адан ге­ле аваз фин па­тал Ада
квез Вич чеш­не яз ту­на.

22 «Ада гу­нагь* аву­на­чир,

Адан ме­цел хьа­на­чир са фен­ди­гар­вал­ни»i.
23 Ам рус­вагь ийи­дай­ла,
Ада жа­ваб гуз­ва­чир ал­чах­ви­ле­риз;
аза­бар чІу­гваз, Ада гье­л я­гьар кьаз­ва­чир,
амма ада­лат гваз ду­ван Ийиз­вай­дал
вич ми­хьиз их­ти­бар­за­вай.
24 Ада Ви­чин Бе­ден­да аваз
чи гу­на­гьар ха­шу­нал хкаж­на,
чун гу­нагь па­тал кьен­вай­бур
ва гьахъ-михьивал па­тал чан алай­бур я ла­гьа­на.
Адан хи­ре­рал­ди куьн ди­ри хъу­ву­на.

i  2:22 Яшай 53:9.

1-Петру 3  364
25 ГьикІ ла­гьай­тІа куьн
рехъ квахь­на­вай хи­пер хьиз авай,
амма ги­ла куьн куь Чу­бан­дихъ
ва куь руь­гьер Хуьз­вай­дахъ эл­къуьр­на­ва.

Ити­мар­ни па­пар

3  Па­пар, куь­н ­н и куь гъуь­ле­рин чІа­лал алаз хьухь. Итим­ри­

1-2 

кай са бя­зи­бур Ал­лагь­д ин Га­фу­н из та­бий та­х ьай­тІа, куьн

чІа­лаз ки­лиг­за­вай­вал ва куь ми­х ьи уьмуьр акваз, чпин па­па­рин
ах­лакь­дал­ди абур гаф га­ла­ч из­н и Ал­лагь­д из муь­тІуьгъ же­дай­вал
ая. 3 Куь иер­вал ви­нел па­тан­д и та­х ьу­рай. Ам чІа­рар кІа­л уб­да ту­
ни­лай, къи­зил­ри­лай ва иер алу­к Іун­ри­лай ас­л у­ди ваъ, 4 ри­к Іин
къе­не авай терг те­же­дай муь­тІуьгъ­н и се­к ин руьгь­д ин иер­вал
хьу­рай. Ал­лагь­д и ихь­т ин иер­ви­л из къи­мет гуз­ва. 5  И са­я гъ­да
ала­тай вах­та­ра Ал­лагь­д ик умуд ку­таз­вай Адаз та­л укь па­па­ри
чпин гъуь­ле­риз муь­тІуьгъ хьу­нал­ди чеб иер ийи­дай. 6 ИкІ Сар­ра*
Ибра­гьи­ман* чІа­лаз ки­лиг­дай ва адаз «Агъа» лу­гьу­дай. Хъсан­вал
аву­нал­ди ва са куь­н и­к ай­н и ки­чІе та­х ьу­нал­ди, кве­кай Сар­ра­дин
ру­шар хьан­ва.
7 Гьа и са­я гъ­да, гъуь­лер, куьн куь па­па­рив гъа­вур­да акьу­нал­

ди, за­йиф­бу­рув хьиз эге­чІа. Уьмуьр квез ирс яз ган­вай сав­к ьват
тир­ди гьа­бу­руз­н и ган­вай­д и чиз, абу­руз гьуьр­мет ая. Гьа чІа­вуз
куь дуь­ай­рин* ви­л ик пад са куь­н и­н и кьа­дач.

Гьахъ-михьивиляй аза­бар чІу­г ун

Эхир­к и, сад са­дахъ га­лаз мес­л ят­да аваз уьмуьр твах, са­да
8 

са­дан ри­к Іи­кай ха­бар яхъ, са­даз сад, стхай­риз хьиз, кІан хьухь,
мер­г ье­мет авай­бур ва жув ви­не та­к ьа­дай­бур хьухь. 9  Пис­ви­л яй
пис­вал ийи­мир, на­м ус­д ик хкуь­ру­най на­м ус­дик хкуьр­мир, ак­си
яз, хийир-дуьа* ая, ву­ч из ла­г ьай­тІа куьн и кар па­тал та­йи­нар­
на­ва, квез ир­си­най хийир-дуьа акъат­дай­вал авун­ва.
10 Кхьен­в а:

«Уьмуьр­дал ашукь яз,

хъсан йи­къар акваз кІан­за­вай­да
хве­на кІан­да пис­ви­ли­кай ви­чин мез,
ви­чин сив хве­на кІан­да ра­х ун­ри­кай фен­ди­гар.
11 Къуй ам яр­г ъаз хьу­рай пис­ви­ли­кай,
ийиз хьу­рай хъсан­вал,
 365 1-Петру 4 

жа­г ъу­риз хьуй ис­л ягь­вал

ва ял­рай адахъ­ди,
12 ву­чиз ла­гьай­тІа Реб­би­дин* ви­лер гьахъ-михьибурал
алаз­ва,
Адан япар ахъа я абу­рун дуь­а ­яр па­тал,
амма пис­вал­за­вай­бу­руз ак­си я чин Реб­би­дин»i.

Куьн хъсан­в ал ийиз ала­х ъай­тІа, квез ни пис­в ал ийи­да?

13 

Амма куь­не гьахъ-михьивал* па­тал азаб чІу­гваз­ва­тІа, куьн бах­

14 

та­вар* я. Абу­ру­х ъай ки­чІе же­м ир, са куь­н и­н и квек кичІ ку­т ун
та­ву­рай, 15-16 куь ри­к Іе­ра Реб­би Ме­сигь­д из* икрам ая. Куь умуд­
ди­кай ха­бар кьа­дай­бу­руз умун­ви­лел­д и ва гьуьр­мет­див­ди жа­ваб
гуз датІа­на гьа­зур хьухь. Куь­не куь виж­дан ми­х ьиз хуьх. Кве­кай
фит­не ийиз­вай­бу­руз ва Ме­сигь­дал­д и тир куь къе­н и ах­лакь­диз
тегь­не ийиз­вай­бу­руз ре­г ъуь же­дай­вал ая. 17 ИкІ хьун Ал­лагь­дин
къаст ятІа, пис крар аву­на азаб чІу­г ун­лай къе­н и крар аву­на азаб
чІу­г ун хъсан я.
18 ГьикІ ла­г ьай­тІа, куьн Ал­лагь­дин па­тав гъун па­тал, гьахъ-михьи

тир Ме­сигь­ди­н и, гьахъ-михьи ту­ш ир­бу­рун па­та­лай, гу­нагь­рай*

са гъи­ле­ра азаб чІу­г у­най. Адан Бе­ден кьи­н и­к ьик ку­т у­най, амма
Адан Руьгь­дал* чан хка­най*. 19-20 А Руьгь­да аваз Ам Нуь­г ьан* йи­
къа­ра чеб са мус ятІа­н и муь­тІуьгъ ту­ш ир­бур яз къа­л у­рай­бу­рун
па­тав фе­на, къа­за­мат­да авай и руь­гье­риз вя­зер аву­на. Нуь­гьа ги­ми
туь­к Іуьр­за­вай йи­к ъа­ра Ал­лагь­ди абур са­бур­див­ди ви­лив хуьз­вай,
амма ги­ми­да ан­жах муь­ж уьд кас акьах­най ва Ада абур яда­лан­дайii
фи­дай­ла хи­лас аву­най. 21 Им ис­ят­да куьн хи­лас ийиз­вай кар­дин –
цик ака­х ьун къа­ч у­н ин* ли­шан я. Цик ака­х ьун къа­ч ун – им бе­
ден­ди­лай чуь­х ве­на чирк алу­д ун туш, Иса Ме­сигь­дал чан хту­нин*
куь­мек­дал­ди ми­х ьи виж­дан гун па­тал ийиз­вай тІа­ла­бун я. 22 Ам
ца­ва­риз хкаж хьа­на, Ал­лагь­дин эр­чІи гъи­ли­х ъай га­ла, ва Адаз
ма­ла­и­кар*, гьу­к у­мар ва къу­ва­тар та­бий хьан­ва.

Ал­лагь па­тал уьмуьр

4  Гьа икІ, Ме­сигь­ди* бе­ден­дал­ди аза­бар чІу­г ун се­беб яз, куь­

1 

н­н и ахь­т ин кар­д из гьа­зур хьухь, гьикІ ла­г ьай­тІа бе­ден­дал­

ди азаб чІу­г ваз­вай­да гу­нагь­д ин* гьу­к ум­дик кваз уьмуьр ту­х ун

i  3:10-12 За­бур 33:13-17.

ii  3:19-20 Яда­лан – зур­ба­да­к аз яд акьал­т ун.
1-Петру 4  366

акъва­зар­на­ва. 2 Гьа чІа­вуз ада чи­лел уьмуьр­ди­кай амай пай ин­

сан­диз хас гье­вес­рин ваъ, Ал­лагь­д ин къас­т у­н ин ида­ра­дик кваз
уьмуьр ту­х у­да. 3  Куь­не бут­пе­рес­ри ту­х уз­вай хьтин уьмуьр­д ин
къай­да жез­май кьван яр­г ъал­д и кьи­ле тух­ва­най, ява­ви­лиз, гье­
вес­риз, сар­х уш­ви­л из, кье­нер ала­ч ир чир­к ин крар га­лай тІуьн-
хъунриз ва та­к Іан къве­дай­вал бут­риз* икрам аву­н из кьил янай.
4 Гьа­ви­л яй, куь­не мад чпихъ га­лаз ява­ви­ле­ра иш­т и­рак ийиз­мач

лу­гьуз, бут­пе­ре­сар мягь­тел­ни жез­ва, кве­кай пис га­фар­ни ра­хаз­ва.

5  Амма ви­ри кра­рай абу­ру чан алай­бу­рун­н и кье­й и­бу­рун ду­в ан

ийиз Гьа­зур­дан ви­л ик гьахъ-гьисаб ийи­да. 6 Гьа­ви­л яй Шад Ха­

бар* кье­йи­бу­рув­ни ага­к ьар­най, и ха­бар ви­чив агакь ти­йир сад­ни
авач, абу­ру­вай, бе­ден­дал­д и кьен­ва­тІа­н и, руьгь­да аваз, Ал­лагь­ди
лу­г ьуз­вай­вал уьмуьр ту­х уз же­дай­вал аву­на.
7  Му­к ьва­ра ви­ри­дан эхир же­да. Гьа­ви­л яй, куьн датІа­на дуьа*

ийиз же­дай гьал­да хьун па­тал, куь­не акьул­дин дуьз­вал хуьх, уях
яз хьухь. 8  Ви­ри­да­лай­н и ви­л ик ва­фа гваз са­даз сад кІан хьухь,
ву­ч из ла­г ьай­тІа «муь­г ьуьб­бат­д и* гзаф гу­на­г ьар та­х ьай ми­сал
ийиз­ва»i. 9 Ши­ка­я т ти­й из, са­да сад мугь­ман­ви­лин аде­тар хве­на
или­фа­риз хьухь. 10 Ал­лагь­дин гзаф жуь­рей­рин бе­ре­кат­диз* хъсан­
диз къул­л угъ­за­вай­бу­ру хьиз, са­да са­даз гьар­даз ган­вай па­ю­нал­ди
къул­л угъ ая. 11 Лу­г ьуз­вай­да и кар Ал­лагь­дин га­фар лу­г ьуз­вай­да
хьиз авун ла­зим я. Къул­л угъ ийиз­вай­да къуй Ал­лагь­ди гуз­вай
къу­ват­дал­ди къул­л угъ аву­рай. Къуй и ви­ри кра­ра Иса Ме­сигь­
дин куь­мек­дал­ди Ал­лагь маш­г ьур хьу­рай. Бар­кал­ла­н и* асир­рай
асир­риз физ­вай къу­ват Гьа­даз хьу­рай, амин.

Иман па­тал аза­бар

КІа­н и­бур, куьн цІай квай си­нагъ­рай фи­н из маж­бур хьу­нал
12 

мягь­тел же­мир, ина ала­мат же­дай са затІ­н и авач. 13 Ак­си­на, Ме­

сигь­д ин* азаб­ра куь­не­н и иш­т и­рак ийиз­ва ла­г ьа­на шад хьухь;
гьикІ ла­г ьай­тІа Адан бар­к ал­ла* квез ахъа хьа­йи чІа­вуз­н и куьн
шад же­да ва куь­не хве­ш и­ви­лер ийи­да. 14 Ме­сигь­дин ТІвар* кьу­
най куь на­м ус­дик хкуьр­за­ва­тІа, квел нуьс­рет* ала, им акІ ла­г ьай
чІал я хьи, бар­кал­ла­д ин Руьгь­д и* – Ал­лагь­дин Руьгь­ди – квел
би­не кьун­в а. Абу­ру Ал­лагь­д из аси­в ал­з а­в а, куь­не, ла­г ьай­тІа,
Ам маш­г ьур­за­ва. 15 Кьи­л ин­д и кве­к ай са­да­н и иви­к ъичii хьа­на ва

i  4:8 Ке­л и­ма­я р 10:12.

ii  4:15 Иви­к ъич – ин­сан яна кье­й и кас.
 367 1-Петру 5 

я угъ­ри хьа­на, ва я зу­л ум­к ар хьа­на, ва я ма­са­дан кра­ра ви­чин

кьил тваз­вай кас хьа­на азаб чІу­г ун та­вун я. 16 Амма са ни ятІа­н и
ме­си­г ьи яз азаб чІу­г ваз­ва­тІа, къуй адаз ре­г ъуь та­х ьу­рай, ви­чел
ахь­тин ТІвар ала лу­гьуз Ал­лагь­диз шу­к ур аву­рай. 17 Ву­чиз ла­гьай­
тІа Ду­ван­дин вахт алукь­на­ва, ду­ван Ал­лагь­дин кІва­ле­лай га­тІум
же­да. Ам ча­лай га­тІум хьа­йи­тІа, Ал­лагь­дин Шад Ха­бар­диз* та­бий
та­х ьай­бу­рун эхир гьи­х ь­т ин­д и же­да­тІа фа­г ьум ая.

18 «Гьахъ-михьи кас­диз хи­лас жез ре­гьят туш­тІа,

чал­ке­чир­риз­ни гу­нагь­кар­риз же­дай­ди вуч хьуй?»i

Гьа­ви­л яй Ал­лагь­д ин къас­т у­нал­д и азаб чІу­г ваз­вай­бу­ру къуй

19 

чпин уьмуьр чпи­вай да­л у ака­л из же­дай Ха­ликь­дин гъи­ле ту­рай

ва хъсан­вал авун да­ва­мар­рай.

ЧІе­х и­бу­руз ва има­ний­риз не­си­г ьа­тар

5  Жув чІе­х и­ди ва Ме­сигь­дин* азаб­рин ша­гьид яз, гьакІ­ни ахъа

1 

хьун ла­зим тир Адан бар­кал­ла­да* иш­ти­рак­за­вай­ди яз, за куь

чІе­х и­бу­ру­вай тІа­лаб­за­ва. 2  Куь къа­юм­д ик ку­т ун­вай Ал­лагь­дин
суь­руь хуьх, адал маж­бур­ви­лел­ди ваъ, Ал­лагь­диз кІан­дай­вал ху­
шу­нал­ди, усал те­м ягь­к ар­вал аваз ваъ, гьа­к ъи­сагъ­ви­лел­диii вил
алаз хьухь. 3 Квел их­т и­бар­на­вай ин­сан­риз зу­л ум­кар­вал ийи­мир,
амма суь­руь­д из жу­ван кьил­д ин чеш­не къа­л у­риз хьухь. 4  ГьакІ
хьа­йи­тІа, Кьи­лин Чу­бан атай­ла, куь­не бар­кал­ла­дин шуьт­к ьуьн
ти­йир таж къа­ч у­да.
5 Же­г ьи­лар, куь­н ­н и чІе­х и­бу­руз та­бий хьухь. Сад са­дахъ га­лаз

умун хьухь, ву­чиз ла­г ьай­тІа «Ал­лагь ак­си я лав­г ъа­бу­руз, амма
Ада умун­бу­руз бе­ре­к ат* гуз­ва»iii.
6 Гьа­ви­л яй Ал­лагь­д ин мягь­кем гъи­л ик куьн умун хьухь. Вахт

атай­ла, Ада куьн хкаж­да. 7 Куь ви­ри къай­г ъу­яр Гьа­дан хи­ве тур,
ву­чиз ла­г ьай­тІа Ада куь къай­г ъу чІу­г ваз­ва.
8 Му­к ъа­я т ва уях хьухь. Куь душ­ман, иб­л ис*, гъугъ­з а­в ай ас­лан

хьиз, гъуьрч жа­г ъу­риз кІа­нз квел эл­к ъвез­ва. 9 Иман­дал* кІе­виз
акъваз, иб­лис­дин чІа­лал фи­мир, ри­кІел хуьх: ви­ри дуьнья тир­вал
куь стхайри-вахари гьа ихь­т ин аза­бар чІу­г ваз­ва.

i  4:18 Ке­л и­ма­я р 11:31.

ii  5:2 Гьа­к ъи­сагъ­ви­лел­ди – лап ри­к Іи­вай.
iii  5:5 Ке­л и­ма­я р 3:34.
1-Петру 5  368

Квел са куь­руь вах­т ун­да ацалт­дай азаб­ди­лай гуь­г ъуь­низ куьн

10 

Иса Ме­сигь­д из та­л укь тир­ви­л яй, Ви­ч ин эбе­д и бар­к ал­ла­д ихъ
эве­рай Ал­лагь­д и, гьар са бе­ре­к ат­д ин чеш­ме­д и, куьн кІва­чел
ах­к ъал­дар­да, квез къу­ват­н и, уьт­к вем­вал­н и, мягь­кем­вал гу­да.
11 Ви­ри гьу­к ум эбе­д и яз Гьа­дан­д и хьу­рай, амин!

Эхи­рим­ж и са­ла­мар
12 Руьгь* ку­таз ва, за квез вуч кхье­на­тІа, гьам Ал­лагь­дин гьа­
къи­к ъи бе­ре­к ат* тир­да­к ай ша­г ьид­вал ийиз, ва­фа гвай стха яз
гьи­саб­за­вай Си­ла­ван куь­мек­дал­д и за квез и куь­руь чар кхье­на.
Гьа бе­ре­кат­дал кІе­виз акъваз.
13 Ба­бил­да*i авай има­н ий­рин кІва­тІал­д и*, гьа куьн хьиз хкя­на­

вай­да, ва зи хва Мар­ка квез са­ла­мар лу­гьуз­ва. 14 Муь­гьуьб­бат­дин*

те­мен­див­ди са­да са­даз са­ла­мар це.
Иса Ме­сигь­дихъ* иман* ийиз­вай квез ви­ри­даз са­ла­мат­вал хьу­рай.

i  5:13 Аквар гьа­ла­рай, их­т и­лат Ба­бил­д и­к ай ваъ, Рим­д и­к ай физ­ва.
 Пет­ру­дин кьвед ла­гьай чар
Гьа­хьун
И чар ЦІи­йи Икь­рар­дин эхи­рим­жи ктаб­ри­кай сад я. Ви­чин мана-
метлебдалди ам Ягьу­дан чар­чиз му­кьва я.
А вах­та­ра има­ний­рин кІва­тІал­ра та­пан му­а л­ли­мар пай­да жез­вай,
абу­ру, има­ний­рин те­м ягь фи­дай­вал ийиз, абу­руз чпин гу­нагь­кар гье­
ве­сар ра­зи аву­нихъ рум гуз­вай. Реб­би­ди Вич му­кьва­ра хкве­да ла­гьа­на
га­йи гаф абу­ру ри­кІи­вай кьа­бул­за­ва­чир. Чар кхьей кас­ди има­ний­риз
чпин иман­дин би­не­яр гъуьр­г ъуь ийи­дай шак­ви­ле­ра гьат­мир лу­гьуз эвер
гуз­ва. Ме­сигь­дихъ иман ийиз­вай има­ний­ри ида­лай кьу­лухъ­ни ми­хьи
уьмуьр ту­х ун ва Реб­би хкве­дай­дак жу­ван ви­ри уму­дар ку­тун ла­зим я.

1  Иса Ме­сигь­д ин* лукІ ва ил­ч и* Си­м ун-Пет­ру­дин па­тай.

1 

Чи Ал­лагь ва Хи­лас­к ар Иса Ме­сигь­дин гьахъ-михьивал*

се­беб яз чав­н и гвай гьа ба­г ьа иман* кьа­бул­на­вай­бу­руз.
2  Къуй бе­р е­к ат­н и* са­ла­мат­в ал, Ал­лагь ва чи Реб­би* Иса кьа­

тІу­нал­ди, ар­т ух хьу­рай квез.

Има­ни­ви­лин уьмуьр­д ихъ эвер гун

3  Ила­г ьи къу­ват­д и чаз уьмуьр ва муъ­м ин­вал па­тал ла­зим тир
ви­ри га­на, Ви­ч ин хсу­си бар­к ал­ла­дал­д и* ва чаз хъсан­ви­лел­д и
эве­рай Ал­лагь­дин кьа­тІу­нал­д и га­на. 4 Гьа икІ Ада чаз чІе­х и ва
къи­мет авай хи­ве кьу­нар аву­на, абу­рун куь­мек­дал­ди куьн дуьнь­
я­дин члаф же­дай гье­вес­ри­к ай кат­дай­вал ва ил­ла­г ьи тІул­диз та­
лукь­бур же­дай­вал аву­на.
5 Гьа­ви­л яй куь­не же­дай кьван ви­ри ая, куь иман­дал* эдеб ала­ва

же­дай­вал ая, эдеб­дал – чир­вал, 6 чир­ви­лел – жу­ва­вай жув кьаз

хьу­н ухь, жу­ва жув кьаз хьу­нал – са­бур, са­бур­дал – муъ­мин­вал,
7 муъ­м ин­ви­лел – са­даз сад кІан хьун, са­даз сад кІан хьу­нал муь­

гьуьб­бат* ала­ва же­дай­вал ая. 8 Квек ихь­т ин къи­ли­хар ква­тІа ва

2-Петру 2  370 

абур ар­т ух жез­ва­тІа, куь­не чи Реб­би* Иса Ме­сигь* кьа­тІун хи­

йир ава­чир­ди ва бе­г ьер та­г у­дай­ди яз амукь­дач. 9 Ник и къи­ли­хар
ква­ч тІа, ам буьр­к ьуь я ва адаз яр­г ъа­вай­ди хъсан акваз­вач, ви­чин
ала­тай гу­нагь­ри­кай* ми­х ьи хьун адан ри­кІе­лай фен­ва. 10 Гьа­ви­л яй,
стхаяр-вахар, эвер­на­вай­бур ва хкя­на­вай­бур тир­ди тес­т и­к ьа­рун
па­тал мад­н и гзаф ала­х ъа. ИкІ куь кІвач садрани гал­к Іи­дач, 11 чи
Реб­би ва Хи­лас­кар Иса Ме­сигь­дин эбе­ди Па­чагь­л угъ­диз гьахь­дай
рак квез ге­г ьенш­д из ахъа же­да.
12  Квез и кар хъсан­д из чиз­в а­тІа­н и ва куь­не кьа­бул­на­в ай гьа­

къи­к ъат­да куьн мягь­кем хьан­ва­тІа­н и, и кар куь ри­к Іел хкун за
садрани акъва­зар­дач. 13 Амма зун гье­ле и ала­ч ух­да, яни зи бе­ден­
да, амай кьван гагь­да куь ри­к Іел хкун за дуьз кар яз гьи­саб­за­ва.
14 И му­к ьва­ра зун, заз чи Реб­би Иса Ме­сигь­д и ахъа­я й­в ал, и ала­

чух­дай хъфи­дай­д и заз чиз­ва. 15 Гьа­ви­л яй, зун куь ара­да та­м укь­
дай чІав атай­ла­н и, зун и гьа­к ъи­к ъа­тар гьи вах­т ун­да хьа­йи­тІа­н и
кве­вай ри­к Іел хкиз хьу­нал алахъ­да.

Иса Ме­сигь­д ин чІе­х и бар­кал­ла

16 Чи Реб­би* Иса Ме­сигь­дин* къу­ват­ди­кай ва хту­ни­кай лу­гьу­дай­
ла, чна кьил ака­дар­дай ма­хар ахъай­за­ва­чир. Чун­ни ла­гьай­тІа, Адан
зур­ба­ви­лин ша­гьи­дар хьа­най. 17 Адаз гьуьр­мет­ни бар­кал­ла* Ал­лагь
Бу­ба­ди* га­най, Ал­лагь­дин ван Ам па­тал­ди чІе­х и бар­кал­ла га­лаз
акъат­най: «Им Зи рикІ алай Хва я, Им Зи шад­вал я». 18 Чун Адахъ га­
лаз са­нал пак* дагъ­да авай­ла, ца­ва­ри­лай къвез­вай и ван чаз хьа­най.
19  Ги­ла чун пай­г ъам­бар­ви­лел­д и ла­г ьай га­фу­н ихъ ге­на­н и кІе­

ве­лай агъун­ва. Адаз, югъ алукь­дал­д и ва куь ри­к Іе­ра экуь­н ин

гъед экъечІ­дал­ди ми­чІи­ви­ле нур гуз­вай чи­рагъ­диз хьиз, ди­к ъет
гу­нал­ди куь­не хъсан кар ийиз­ва. 20 Ви­ри­да­лай­н и ви­лик ри­к Іел
хуьх: Ка­лам­да* авай пай­г ъам­бар­ви­л ин са гаф­н и пай­г ъам­бар­
дин* ви­чин туь­к Іуь­рун­ри­к ай хкат­за­вай­д и туш, 21 ву­чиз ла­г ьай­
тІа пай­г ъам­бар­ви­л ин га­фар са чІа­вуз­н и ин­сан­дин къас­т у­нал­ди
ла­г ьан­вай­бур туш, абур Пак Руьгь­д и* юзун ку­т ун­вай ин­сан­ри
Ал­лагь­дин ме­це­лай лу­г ьуз­вай.

Та­пан му­а л­ли­мар

(Ягьд. 1:3-19)

2  Амма, халкь­д ин ара­да та­пан пай­г ъам­ба­рар* хьа­йи­вал, гьа

1 

са­я гъ­да куь ара­да­н и та­пан му­а л­л и­мар пай­да же­да. Абу­ру
пуч хьу­н ихъ ту­х у­дай аси* къай­да­яр кар­д ик ку­та­да. Абу­ру чпин
 371 2-Петру 2 

па­та­лай эвез га­йи, Ви­ри Их­ти­яр­рин Иеси гьат­та ин­ка­риз­ни же­да

ва идал­ди чпин ажал му­к ьвал ийи­да. 2 Гзаф­бур абу­рун ре­к ье аваз
фи­да, ява­ви­ле уьмуьр ту­х у­да, ва абу­руз ки­лиг­на гьа­к ъи­к ъат­дин
рехъ тегь­не­дик акат­да. 3 И му­а л­л им­ри, те­м ягь­кар­ви­лин гье­ве­сар
аваз, гьар жуь­ре­д ин та­пар­ри­к ай мен­фят къа­ч уз, квел­д и чпиз
дев­ле­тар кІватІ­да. Абу­рун кьи­ле­лай фад­лай жа­за куьрс хьан­ва,
абу­рун кьи­н икь ксан­вач.
4 ГьикІ ла­г ьай­тІа, Ал­лагь­д и гу­нагь* авур гьат­т а ма­ла­и к­риз­н и*

ин­саф аву­нач, абур, ми­чІиви­л ин зун­ж ур­ра ту­на, чеб ду­ван­д и

ви­лив хуьз­вай же­г ьен­нем­д из* га­дар­на. 5 Ада къа­дим дуьнь­я ­диз
ин­саф аву­нач, амма, чал­ке­ч ир дуьнь­я ­дал яд акьал­т из тур­ла,
ан­ж ах гьахъ-михьивилин* вя­зер­дар Нуьгь* ва адахъ га­лаз мад
ирид кас хве­на. 6 Ада, ге­ле­жег­д ин чал­ке­ч ир­риз тагь­к им яз руьхъ
аву­нал­д и, Са­д ум­н и* Га­м ур* ше­г ьер­риз кар атІа­на. 7  Амма вич
эл­к ъуьр­на кьун­вай ява­вал аку­на ча­ра атІай гьахъ-михьи Лут*
хи­лас­на. 8 Къай­да ава­чир крар акур чІа­вуз ва абу­ру­кай ван хьа­йи
чІа­вуз и гьахъ-михьи кас­д и гьар юкъуз ази­я т чІу­г ваз­вай.
9  Ал­
лагь­д и ви­ри и крар аву­на­тІа, ги­лани Ал­лагь­д из муъ­м и­
н­бур* си­нагъ­ди­к ай гьикІ хи­лас ийи­да­тІа ва къа­н ун гва­чир­бур
ду­ван­дин юкъуз жа­за па­тал гьикІ хуь­да­тІа чиз­ва. 10 Им ил­ла­к и
ви­чин къа­мат­дин усал гье­вес­рин жи­лав­да аваз физ­вай­бу­руз ва
гьу­к ум ин­кар­за­вай­бу­руз та­л укь я.
Ихь­т ин ин­са­нар терс я, абу­ру чпиз кІан­дай­вал ийиз­ва ва,
бар­к ал­ла* алай­бу­ру­к ай чІу­ру га­фар лу­г ьу­дай­ла, абур ки­чІе­ла
зур­заз­вач. 11  Амма гьа са вах­т ун­да абу­ру­лай гзаф къу­ват авай
ва чпиз чІе­х и тир гьу­к ум ган­вай ма­ла­и к­ри­н и Реб­би­д ин* ви­
лик бар­кал­ла алай­бу­рук тах­си­рар ку­та­дай­ла, абу­рун на­м ус­дик
хкуьр­за­вач. 12 И ин­са­нар акьул ава­ч ир­бур, тІе­бии гьис­се­ри гье­
ре­кат­да тваз­вай ва чеб кьу­на кьил атІун па­тал хан­вай гьай­ва­нар
хьтин­бур я. Чеб гъа­вур­да та­к ьаз­вай­да­к ай абур чІу­ру га­фар ра­
хаз­ва. Абур, гьай­ва­нар хьиз, ре­к ьин­н и ийи­да. 13 Ма­сад­бу­руз авур
ви­ри пис­ви­ле­рай абу­рув кьи­сас агакь­да. Абу­рун чпин ле­зет,
ре­г ъуь та­х ьа­на, гьат­та экв алай юкъуз­н и сар­х уш ке­фер га­лай
тІуьн-хъунра вахт акъу­д ун яз гьи­саб­за­ва. Чпин та­пан ле­зет­ри­
кай кеф хку­диз, абу­ру куь ур­тах на­г ьа­рар бе­я­бур­за­ва ва чир­к и­
нар­за­ва. 14  Абу­рун ви­лер гьа­шер­ви­л ив ацІан­ва; абур гу­на­г ьар
аву­на тух те­жер­бур я. Абу­ру мягь­кем та­х ьан­вай руь­г ьер ал­ц у­
рар­за­ва. Абу­рун фи­к и­рар ан­ж ах ре­г ьят­д из гьат­дай къа­зан­ж и­
ди­кай я. Абур ля­нет­дик ку­т ун­ва. 15 Абур, дуьз ре­к ье­лай эля­чІна,
2-Петру 3  372 

Ба­са­ран хва Бил­ъа­ман* ре­к ьяй физ­ва. Бил­ъа­маз на­г ьахъ кар­дай
къа­зан­ж и кІан­дай, 16  ва адан тах­сир­к ар­ви­лер ви­нел акъуд­най;
си­ве мез ава­ч ир ди­ш и лам­ра, ин­сан­д ин чІа­лал­д и ра­х у­нал­д и,
пай­г ъам­бар ви­чин ди­л и­ви­л и­к ай хве­най.
17 И ин­са­нар яд ава­ч ир бу­ла­х ар я, жин­ж и* га­ру i ту­х уз­в ай циф

я. Абур ви­ле эця­за­вай тІуб так­ва­дай ми­чІиви­ли ви­лив хуьз­ва.

18 Абу­ру, ин­сан­д ин за­й иф­ви­ле­рихъ ва гье­вес­рихъ га­лаз къу­г ъу­нар

ийиз, кІе­ви ван га­лай, амма кьу­ру га­фар лу­г ьуз­ва. Гьа икІ абу­ру
ре­к ьел та­та­на уьмуьр ту­х уз­вай­бу­ру­к ай ан­ж ах азад жез га­тІун­
на­вай­бур чпел желб ийиз­ва. 19 Чеб чІу­ру кра­рин лу­к Іар ятІа­н и,
абу­ру ин­сан­риз азад­вал хи­ве кьаз­ва. ГьикІ ла­г ьай­тІа ин­сан, вич
куьз муь­тІуьгъ хьан­ва­тІа, гьа­дан лукІ я. 20 Абур чи Реб­би ва Хи­
лас­кар Иса Ме­сигь* кьа­тІун се­беб яз и дуьнь­я ­дин чІу­ру­ви­ли­кай
азад хьа­натІа, амма ах­па мад а пис­вал чпел ал­ч уд хьа­на абур
магъ­л уб хьа­натІа, абур авай эхи­рим­ж и гьал ви­ли­кан­да­лай ге­на­ни
пис­ди я. 21 Гьахъ-михьивал чир жер­да­лай ва абу­руз ган­вай пак*
тагь­к им­дихъ да­л у эл­к ъуь­ру­н и­лай гьахъ-михьивилин рехъ гьич
чир та­х ьа­най­тІа абур па­тал хъсан тир. 22 Ихь­т ин кса­рин кьи­лел
атай­да­кай ми­сал­ри дуьз лу­г ьуз­ва: «КицІ ви­чи экъуь­чай­дан па­тав
хкве­да» ва «Чуь­х вей вак кьа­ра­да къа­та­д из фи­да».

Реб­би­д ин югъ алу­к ьун

3  Им, кІа­н и­бур, квез зи кьвед ла­г ьай чар я. И ча­рар за квез,
1 

ри­к Іел хкун яз, кьил-кьилеллаз фа­г ьум аву­н ихъ эве­рун па­
тал, кхьей­бур я. 2  Ала­тай вах­та­ра пак* пай­г ъам­бар­ри* ла­г ьай
га­фар ва куь па­тав ра­к ъу­рай ил­ч ий­ри* ага­к ьа­рай Реб­би­дин­н и*
Хи­лас­кар­дин тагь­к им куь­не ри­к Іел хуьх.
3 Ви­ри­да­лай­н и ви­л ик куь­не эхир алукь­дай вах­т а­ра кІе­ви чин

алай ягьа­нат­ба­зар пай­да же­дай­д и ри­к Іел хве­на кІан­да. Абу­ру

чпин усал гье­вес­рин жи­лав­да аваз физ, ягьа­нат­див хъуь­рез 4 ва
лу­гьуз же­да: «Ам хту­нин мес­э­ла гьикІ хьа­най? Адан аям­да­рар кье­
йи­да­лай инихъ ви­ри гьа халкь хьа­й и­да­лай инихъ гьикІ авай­тІа,
гьакІ амаз­ма эхир». 5-6 Амма ка­и ­нат лап дегь за­ман­ра Ал­лагь­дин
Га­фу­нал­ди халкь хьа­йи­ди, ятар кІватІ­на ва ах­па кьу­ра­мат пай­да
хьа­йи­ди, гьакІ­ни ви­ли­кан дуьнья яда­лан­дик ii ку­т у­на чу­к Іу­рай­
ди абу­ру ин­кар­за­ва. 7 Ги­лан цав ва чил ла­г ьай­тІа, Ал­лагь­дин гьа

i 2:17 Жин­жи гар – ал­ч уд жез-жез фи­дай гар.

ii 3:5-6 Яда­лан – зур­ба­да­к аз яд акьал­т ун.
 373 2-Петру 3 

га­фу­нал­ди хуьз­ва, абур ду­ван­д ин югъ алукь­дал­ди ва чал­ке­чир

ин­са­нар цІа ку­дал­д и таз­ва.
8  Са кар ин­к ар­м ир, кІа­н и­бур: Реб­би па­т ал са югъ агъ­зур йис

хьиз я ва агъ­зур йис са югъ хьиз я. 9  Ал­лагь­д и Ви­ч и га­й и гаф

кьи­лиз акъу­д ун, са бя­зи­бу­ру идаз ге­жел ве­г ьин лу­г ьуз­ва­тІа­н и,
кьу­л ухъ чІу­г ваз­вач. Са ни ятІа­н и эбе­д и уьмуьр* ква­дар та­ву­на
кІа­нз, амма ви­ри­да Ал­лагь­дин ре­к ьел ата­на* кІа­нз, Ада яр­г ъал­ди
эх­за­ва ва вил алаз акъваз­за­ва. 10 Реб­би­дин югъ, угъ­ри хьиз, къве­да.
А чІа­вуз цав къу­к ъру­мар ийиз квахь­да, ца­ва авай эф­ла­к ьарi цІа
цІра­да, чил­н и гьакІ же­да, адал алай ви­ри крар ви­нел акъат­да.
11  Ви­ри икІ чкІиз хьа­й и­тІа, куьн гьи­х ь­т ин­бур хьун ла­зим я?

Куь­не пак­ви­ле ва муъ­м ин­ви­ле, 12 ца­вар цІу чу­к Іур­дай ва зе­г ьем­
да ца­вун эф­ла­к ьар цІра­дай Ал­лагь­д ин югъ ату­нал вил алаз ва
ам фад къве­дай­вал ийиз, уьмуьр тух­ва­на кІан­да. 13  Амма чна,
Ал­лагь­ди хи­ве кьур­вал, чпе гьахъ-михьивал* авай цІи­йи цав­н и,
цІи­йи чил ви­лив хуьз­ва.

Эхи­рим­ж и тагь­к и­мар

Гьа­ви­л яй, кІа­ни­бур, и кар ви­лив хуьз, куьн Адаз ле­ке ала­чир­
14 

бур яз, рех­не ква­чир­бур яз ва мес­л ят­да аваз уьмуьр ту­х уз­вай­бур яз
жа­г ъун па­тал, алакь­дай ви­ри ая. 15 Чи Реб­би­ди* ави­л яй яр­г ъал­ди
са­бур ийиз­ва хьи, Адаз куьн хи­лас хьа­на кІан­за­ва. Гьа и кар­ди­
кай чи игра­ми стха Па­ве­ла­ни, ви­чиз Ал­лагь­ди га­йи ка­мал­диз хас
тир­вал, квез кхье­най. 16 Ида­к ай ада ви­ч ин ви­ри ча­ра­ра кхьиз­ва.
Абу­ра гъа­вур­да акьаз ре­г ьят ту­ш ир чка­яр ава­чиз туш, а чка­яр
авам ва тес­т икь та­х ьан­вай кса­ри, чпин чан пуч хьу­нал гъи­дай­
вал ийиз, ма­са Ка­ла­мар­н и* хьиз, чІу­ру па­тахъ­ди де­г и­шар­за­ва.
17 Гьа­ви­л яй, кІа­н и­бур, и кар­д и­к ай ви­л и­к а­маз чиз, куьн къа­н ун

гва­чир­бу­рун чІу­ру ре­к ье­ри чпел желб та­вун па­тал ва куь­не куь
да­я х ква­дар та­вун па­тал, му­к ъа­я т хьухь. 18 Чи Реб­би ва Хи­лас­кар
Иса Ме­сигь­дин* бе­ре­к ат­да* ва Ам кьа­тІу­н ин кар­да къвез-къвез
чІе­х и хьухь. Гьа­даз къе ва эбе­д и яз бар­к ал­ла* хьу­рай! Амин*.

i 3:10 Эф­ла­кьар – пла­не­та­я р.

 Ягь­я ­дин сад ла­гьай чар
Гьа­хьун
И чар ви­чин мана-метлебдалди ва кхьен­вай жуь­ре­дал­ди Ягь­я­ди­лай
атай Шад Ха­бар­диз му­кьва я. Ам, «Чу­вуд­риз чар» хьиз, ма­са ча­ра­ри­лай
ихь­тин ча­ра­риз хас тир адет­дин са­ла­мар та­хьу­нал­ди ча­ра жез­ва.
Ме­сигь­дихъ ийиз­вай иман­дин мет­леб вуч ятІа и чар­че гъа­в ур­да
тваз­ва: Ал­лагь­ди, ин­сан хьу­нал­ди ва чи ха­тур­дай Ви­чин чан гу­нал­ди,
Ви­чин муь­гьуьб­бат къа­лур­на. Гьа­ви­л яй Ал­лагь­дин аял­рин гьа­къи­къи­вал
абу­руз ма­са­бур (ил­ла­ки иман­дин стха­яр­ни ва­хар) гьикІ кІан­за­ва­тІа,
гьа­дал­ди ал­ц ум­да.
И чар кхьей­да Иса Ме­сигь да­и ­мда­каз хьа­йи­дахъ ва ин­сан­дин кІа­луб
кьа­бу­лу­нал­ди чи­лел атай­дахъ иман аву­нин ла­зим­вал­ни къейд­за­ва.

Уьмуьр бахш­за­вай Гаф

1  Ин­г ье, чна ма­л у­мар­за­ва: Ам эвел­дай Авай­д и тир ва чаз

1 

Адан ван ата­най, чаз Ам ви­ле­рал­д и аку­най, Ам чна ви­ле­

рал­ди ва гъи­ле­рал­д и гьисс­най – чна Уьмуьр­дин Га­фу­н и­кай гьа
икІ ма­л у­мар­за­ва. 2 Уьмуьр пай­да хьа­на, чаз ам аку­на ва и кар­дин
гьа­к ъин­дай чна ша­г ьид­вал ийиз­ва. Эвел­дай Бу­ба­дихъ* авай ва
гуь­г ъуь­най чахъ­н и пай­да хьа­й и эбе­д и уьмуьр­д и­к ай* чна квез
ма­л у­мар­за­ва. 3  Куь­н ­н и чахъ га­лаз ур­тах хьу­рай лу­г ьуз, чна чаз
акур­бу­ру­кай ва ван хьа­йи­бу­ру­кай квез­ни ха­бар гуз­ва. Бу­ба­дихъ­ни
адан Хва Иса Ме­сигь­д ихъ* га­лаз чун ур­та­хар я. 4 Чна и кра­ри­кай
чи шад­вал та­мам­д и хьу­рай лу­г ьуз кхьиз­ва.
 375 1-Ягья 2 

Нур­д ик кваз физ­вай уьмуьр

Иса Ме­сигь­д и­в ай* чаз ван хьа­й и ва ги­ла чна квез ма­л у­
5 

мар­за­вай ха­бар ихь­т ин­д и я: Ал­лагь нур я ва Адахъ са зер­ре­н и

зу­л у­мат авач. 6 Чун, «Ал­лагь­д ихъ га­лаз чи ур­тах­вал ава» лу­г ьуз,
ми­чІе­ра къе­к ъвез­ватІа, акІ ма­л ум жез­ва хьи, чна та­па­рар­за­ва
ва гьа­к ъи­к ъат­дал амал ийиз­вач. 7  Чун­н и, Ам нур­дик кваз къе­
къвез­вай са­я гъ­да нур­д ик къе­к ъвез­ватІа, чи ара­да ур­тах­вал ава
ва Адан Хва Иса­д ин Иви­д и чун гьар са гу­нагь­ди­кай* михь­за­ва.
8  Чна чун гу­нагь ква­ч ир­бур тир­д и ма­л у­мар­з а­в а­тІа, чна чун ал­

цу­рар­за­ва ва чахъ гьа­к ъи­к ъат авач. 9 Амма чна чи гу­на­г ьар хи­ве
кьаз­ва­тІа, Ал­лагь­д ихъ ва­фа ва гьахъ-михьивал* авай­ви­л яй, Ада
чи гу­нагь­ри­лай гъил къах­ч у­да ва чун гьар са на­г ьахъ­ви­л и­к ай
михь­да. 10  Чна чун гу­нагь­к а­рар ту­ш из гьи­саб­за­ва­тІа, а чІа­вуз
чун адан фи­к ир­риз ак­си экъечІ­за­ва, чна Ам тап­рукь­дай кьаз­ва
ва чахъ Адан Гаф авач.

Иса Ме­сигь – чи па­нагь

2  Чан ба­ла­яр, за и га­фар квез, куь­не гу­нагь* та­вун па­тал­ди

1 

кхьиз­ва. Са­да гу­нагь авур­тІа­н и, чахъ гьахъ-михьи Иса Ме­

сигь* ава ва Ада Бу­ба­д ин* ви­л ик чи пад кьаз ве­к ил­вал ийиз­ва,
2 Ам чи гу­нагь­риз ки­л иг­на, тек са чи гу­нагь­риз ваъ, ви­ри дуьнь­

я­дин гу­нагь­риз ки­л иг­на, абур ми­х ьун па­тал къур­банд хьан­ва.
3  Чна Адан тагь­ к и­мар кьи­л из акъуд­з а­в а­тІа, чаз Ам чиз­в а.
4 Са­да «заз Ам чиз­в а» лу­г ьуз­в а­тІа, амма Адан тагь­к и­мар кьи­л из

акъуд­за­вач­тІа, ам та­пар­х ъан я ва адахъ гьа­к ъи­к ъат авай­ди туш.

5 Ан­ж ах ни Адан Га­фу­нал амал авур­тІа, Ал­лагь­д ин муь­г ьуьб­бат*

адан ри­к Іе ка­мил­ви­л ин де­ре­ж а­д ив агакь­на­ва. И кар­ди­лай чаз

чир жез­ва хьи, чун Ал­лагь­д из та­л укь я. 6  Ни вич Адахъ га­лаз
амукь­за­вай­д и яз ма­л у­мар­за­ва­тІа, гьа­да Иса Ме­сигь­д ин хьтин
уьмуьр кьи­ле ту­х ун ла­зим я.

ЦІи­йи тагь­к им
За квез, зи кІа­н и­бур, цІи­й и тагь­к им ваъ, квехъ эвел­дай авай,
7 

къа­дим тагь­к им кхьиз­ва. Амни квез ван хьан­вай­ди я. 8 Гьар гьикІ

ятІа­ни, за квез кхьиз­вай­ди цІи­йи тагь­к им я, ам гьа­к ъи­к ъат тир­
ди Ме­сигь­дин* ва куь кра­рай акваз­ва. Ву­чиз ла­г ьай­тІа, ми­чІер
алат­за­ва ва ги­ла ха­ли­сан экуь­ни рапІ­рапІ гуз­ва. 9 Низ вич экуь­ник
ква лу­г ьуз, амма ви­ч ин стха та­к Іан­за­ва­тІа, ам гье­ле ми­чІи­ви­ле
1-Ягья 2  376

ама. 10 Стха кІан­за­вай­д и экуь­на амукь­за­ва ва адан кІвач гал­к Іи­

дай са се­беб­ни авач. 11 Амма стха та­к Іан­за­вай­ди ми­чІе­ра ама. Ам
ми­чІе­ра къе­к ъвез­ва ва адаз вич гьи­н из фи­датІа чиз­вач, ву­ч из
ла­г ьай­тІа, ми­чІиви­л и адан ви­лер буьр­к ьуь авун­ва.
12 Чан ба­ла­я р, за квез кхьиз­в а, ву­ч из ла­г ьай­тІа, Гьа­дан ТІвар­

цІин* ха­т ур­дай куь гу­нагь­ри­лай* гъил къах­ч ун­ва. 13 Эй бу­ба­яр,
за квез кхьиз­ва, куьз ла­г ьай­тІа, сиф­те­д и­лай Вуж авай­тІа, Ам
квез чир хьан­ва. Эй же­г ьи­лар, за квез кхьиз­ва, ву­чиз ла­г ьай­тІа,
куьн ши­йир­дал гъа­л иб хьан­ва. 14 Эй ая­лар, за квез кхье­на, ву­чиз
ла­г ьай­тІа квез Бу­ба* чиз­ва. Эй бу­ба­яр, за квез кхье­на, ву­чиз ла­
гьай­тІа, Вуж сиф­те­ди­лай авай­тІа, Ам квез чир хьа­на. Эй же­гьи­лар,
за квез кхье­на, ву­чиз ла­гьай­тІа, квехъ къу­ват ава, Ал­лагь­дин Гаф
квехъ амукь­за­ва ва куьн ши­й ир­дал гъа­л иб хьан­ва.
15  Квез и дуьнья ва и дуьнь­я ­да авай за­тІар кІан же­м ир. Низ

и дуьнья кІан­за­ва­тІа, адаз Бу­ба кІан­за­вач. 16  Ву­ч из ла­г ьай­тІа,

дуьнь­я ­да авай гьар са затІ – гьа­шер­вал, те­м ягь­кар­вал ва кьа­дар
ава­чир та­ка­бур­вал Бу­ба­дин па­тай ваъ, дуьнь­я ­дин па­тай къвез­ва.
17 Дуьнья ва дуьнь­я ­д ин гьа­шер­ви­лер алат­на фи­да, амма Ал­лагь­

дин къас­т у­нал амал ийиз­вай­бур эбе­д и яз амукь­да.

Ме­сигь­д из ак­си кас

18 Эй ая­лар, эхир­за­ман я. Квез ван хьа­йи­вал, Ме­сигь­диз* ак­
си кас атун ге­рек я ва ги­лани Ме­сигь­д из ак­си ксар гзаф пай­да
хьан­ва. Гьа и кар­ди­лай ма­л ум жез­ва хьи, эхир­за­ман я. 19 Абур чи
ара­дай акъат­на, амма абур ча­к ай туш. Абур ча­кай тиртІа, чахъ
га­лаз амукь­дай. Амма абур амукь та­ву­н и абур ча­кай ту­ш ир­ди
къа­л ур­за­ва. 20 Куь­не пак* тир­да­вай нуьс­рет* къа­ч ун­ва ва квехъ
ви­ри­дахъ чир­ви­лер ава. 21  За и га­фар квез гьа­к ъи­к ъат чин ти­
йиз­вай­ви­л яй ваъ, чиз­вай­ви­л яй кхье­на ва квез чиз­ва хьи, гьич
са та­пар­рин­н и гьа­к ъи­к ъат­д ин ара­да ала­к ъа авач. 22 Бес тап­рукь
вуж я? – Иса – Ме­сигь тир­д и ин­к ар ийиз­вай кас! Ахь­т ин кас
Ме­сигь­диз ак­си кас я, ада Бу­ба­ни* Хва ин­кар­за­ва. 23 Хва ин­кар­
за­вай кас­дихъ Бу­ба­н и авач, амма Хва тес­т и­к ьар­за­вай кас­дихъ
Бу­ба­н и ава. 24  Квез ла­г ьай­тІа, эвел­дай ван хьа­й и га­фар къуй
квехъ амукь­рай. Эвел­дай квез ван хьа­й и­ди куь ри­к Іе аму­к ьай­
тІа, куь­н ­н и Хце ва Бу­ба­да амукь­да. 25 Гьа им Ада чаз хи­ве кьур
эбе­ди уьмуьр* я! 26 Ибур за куьн ал­ц у­рар­за­вай­бу­ру­кай кхьиз­ва.
27  Кве­
к ай ла­г ьай­тІа, Ада­вай къа­ч ур нуьс­рет квехъ амукь­да ва
гьа­ви­л яй квез са ни ятІа­н и са вуч ятІа­н и чи­ру­н ин игь­т и­я ж
 377 1-Ягья 3 

авач. Ак­си­на, Адан и нуьс­рет­д и квез гьар са затІ чир­за­ва ва им

та­па­рар туш, гьа­к ъи­к ъат я. Гьа­ви­л яй, и па­ю­н и квез чи­рай­вал,
Адаз та­л укь яз аму­к ьа.

Ал­лагь­д ин ве­ле­дар
Гьа икІ, чан ба­ла­яр, куьн Адаз та­л укь яз аму­к ьа, Ам пай­да
28 

хьа­йи­ла чахъ жуьр­эт же­дай­вал, Адан ви­л ик чаз ре­г ъуь те­же­дай­
вал. 29 Квез ам гьахъ-михьи кас тир­ди чиз­ва­тІа, а кар­ни чир хьухь
хьи, гьахъ-михьи крар ийиз­вай гьар са кас Адан ве­лед я.

3  Ки­лиг Бу­ба­ди* чаз гьи­х ь­тин муь­гьуьб­бат* къа­л ур­на­ва­тІа: чаз

1 

Ал­лагь­дин ве­ле­дар лу­гьуз­ва! Ри­кІи­вай­ни чун Адан ве­ле­дар я!

Чаз Ам чиз­ва­чир­ви­л яй, дуьнь­я ­д из­н и чун чиз­вач. 2 Эй кІа­н и­бур,
ги­ла чун Ал­лагь­д ин ве­ле­дар я, амма чун ву­жар же­да­тІа, гье­ле
ма­л ум туш. Чаз чиз­ва хьи, Ам атай чІа­вуз чун­н и Ам хьиз же­да,
ву­чиз ла­г ьай­тІа, а чІа­вуз чаз Ам гьа­к ъи­к ъат­да авай­вал аква­да.
3  Адак ихь­ т ин умуд ку­таз­вай гьар са­да вич­н и Ам хьиз ми­х ьи
ийиз­ва. Гу­нагь* ийиз­вай гьар са­да къа­н у­нар чІур­за­ва, ву­ч из
4 

ла­г ьай­тІа, гу­нагь авун къа­н у­нар чІу­рун я. 5 Квез чиз­ва, Ме­сигь*
ча­лай гу­на­г ьар алу­д ун па­тал атан­вай­д и я. Адахъ гу­на­г ьар авай­
ди туш. 6 Адаз та­л укь яз аму­к ьай гьар вуж хьа­йи­тІа­н и, а кас­ди
мад гу­на­г ьар хъи­й и­дай­д и туш. Гу­на­г ьар ийиз­вай кас­диз я Ам
акун­вач, я Ам чиз­вач.
7 Чан ба­ла­я р, къуй са­да­н и куьн ал­ц у­рар та­ву­рай. Гьахъ-михьи

кар ийиз­вай­ди, Ме­сигь хьиз, гьахъ-михьи я. 8 Гу­на­гьар ийиз­вай­ди

иб­лис­дин* па­тай я, ву­ч из ла­г ьай­тІа иб­л ис­ди дуьнья ара­дал атай
сиф­те­г ьан йи­к ъа­лай гу­нагь ийиз­ва. Ал­лагь­дин Хва* иб­лис­дин
крар чІу­рун па­тал­ди ата­на. 9 Ал­лагь­дин па­тай тир гьар ни хьа­йи­
тІа­н и гу­на­г ьар ийи­дай­д и туш, ву­ч из ла­г ьай­тІа, ам Ал­лагь­ди­лай
я. Ада гу­на­г ьар авун мум­к ин туш, ву­чиз ла­г ьай­тІа ам Ал­лагь­дин
ве­лед я.
10 Вуж Ал­лагь­д ин ве­лед, вуж иб­л ис­д ин ве­лед ятІа, гьа и кар­дай

чир же­да: гьахъ-михьи кІва­ла­хар ти­йиз­вай ва гьакІ­ни ви­чин стха

кІан ти­йиз­вай гьар сад Ал­лагь­д ин па­тай туш.

Садаз-сад кІан хьун

Ин­г ье гье­ле эвел­дай квез ван хьа­й и ха­бар гьа им я: чаз
11 

садаз-сад кІан жен. 12  Ши­й ир­д ин па­т а авай, ви­ч ин стха яна
кье­йи Къа­бил* хьиз те­жен. Ада ви­ч ин стха ву­чиз кье­на? Ву­чиз
1-Ягья 4  378

ла­г ьай­тІа, адан кІва­ла­х ар на­г ьахъ, стха­д ин кІва­ла­х ар гьахъ-

михьибур тир. 13 Дуьнь­я ­д из куьн та­к Іан­за­ва­тІа, мягь­тел же­мир,
стхаяр-вахар. 14  Чи стха­яр кІан­за­вай­ви­л яй, чаз чиз­ва хьи, чун
кьи­н икь­дай уьмуьр­д из атан­ва. Низ кІан­за­вач­тІа, ам ажал­д ин
гьу­к ум­дик ку­ма. 15 Ви­ч ин стха-вах та­к Іан­за­вай гьар са кас иви­
къич i я. Квез чиз­вай­вал, гьич са иви­к ъич­д из­н и ви­ч ихъ авай
эбе­д и уьмуьр* не­сиб жез­вай­д и туш. 16  Муь­г ьуьб­бат* вуч ятІа,
Ме­сигь­ди* Ви­чин чан чун па­тал­ди га­йи­ла, чаз чир хьан­ва. Чна­
ни чи чан чи стхаяр-вахар па­тал­д и гун ге­рек я. 17 Са кас дуьнь­
я­дин мал-девлетдин иеси яз, адаз ви­чин стха-вах муьгь­теж­ви­ле
аваз аку­на, адан язух къвез­вачтІа, Ал­лагь­дин муь­г ьуьб­бат адан
ри­к Іе гьикІ аму­к ьун мум­к ин я? 18 Чан ба­ла­яр, га­фа­рал­ди ва ме­
цел­ди ваъ, ри­к Іин сид­к ьи­дай ва чи кра­рал­ди чаз Ал­лагь кІан
жен. 19-20 Гьа идал­д и чаз чун гьа­к ъи­к ъат­дай тир­ди чир же­да ва,
ри­к Іи чак тах­сир кваз гьи­саб­за­ва­тІа, Ал­лагь­дин ви­лик ча­вай ам
се­к и­на­риз же­да, ву­ч из ла­г ьай­тІа, Ал­лагь чи ри­к Іе­лай ви­не ава
ва Адаз гьар са затІ чиз­ва.
21 КІа­н и­бур, ри­к Іи чак тах­сир кваз гьи­саб­з а­в ач­тІа, ча­в ай жуьр­

эт­дал­ди Ал­лагь­д ин ви­л ик къвез же­да. 22 Чна ада­вай вуч та­ва­к ъу

авур­тІа­н и, Ада чаз гуз­ва. Ву­ч из ла­г ьай­тІа, чна адан тагь­к и­мар
кьи­лиз акъуд­за­ва ва адаз хуш тир крар ийиз­ва. 23 Адан тагь­к им
ам я хьи, чна Адан Хва Иса Ме­сигь­д ин ТІвар­цІел* иман* гъин
ва Ада чаз тагь­к им авур­вал, чаз садаз-сад кІан жен. 24 Адан тагь­
ки­мар кьи­л из акъуд­за­вай кас Ал­лагь­д из та­л укь яз, Ал­лагь­н и
гьа­даз та­л укь яз амукь­да. Ам чахъ амукь­за­вай­ди ада чаз га­йи
Руьгь­дин* куь­мек­дал­д и чир жез­ва чаз.

Гьа­к ъи­к ъат­д ин Руьгь ва та­пан руьгь

4  КІа­н и­бур, гьар са руьгь­д ин чІа­лахъ же­м ир, руь­г ьер Ал­
1 

лагь­дин па­тай ятІа-туштІа чир хьун па­тал, абур си­нагъ­дай

акъу­да, ву­ч из ла­г ьай­тІа дуьнь­я ­дал гзаф та­пан пай­г ъам­ба­рар*
ара­дал атан­ва. 2  Ал­лагь­д ин Руьгь* кве­вай икІ чи­риз же­да: Иса
Ме­сигь* ин­с ан­д ин бе­ден­д а аваз атан­в ай­д и тес­т и­к ьар­з а­в ай
Руьгь Ал­лагь­д ин па­тай я. 3  Амма Иса кьа­бул ти­й из­вай руьгь
Ал­лагь­дин па­тай туш. Ам Ме­сигь­д из ак­си кас­дин руьгь я. Ам
къве­дай­ди квез ван хьан­вай, ги­ла ам ата­на, дуьнь­я ­да ава. 4 Чан
ба­ла­яр, куьн Ал­лагь­д ин па­тай я, ва куьн та­пан пай­г ъам­бар­рал

i 3:15 Иви­к ъич – ин­сан яна кье­й и кас.

 379 1-Ягья 4 

гъа­либ хьан­ва. Ву­ч из ла­г ьай­тІа, квехъ Авай­ди дуьнь­я ­да авай­
да­лай ар­т ух я. 5 Абур и дуьнь­я ­дай я ва гьа­ви­л яй дуьнь­я ­да ра­хаз­
вай хьиз ра­хаз­ва ва дуьнь­я ­д и абу­руз яб гуз­ва. 6 Чун Ал­лагь­дин
па­тай я. Ал­лагь чиз­вай­да чаз яб гуз­ва, Ал­лагь­дин па­тай ту­ш ир­
да чаз яб гуз­вач. Гьа­к ъи­к ъат­д ин Руьгь ва та­пан руьгь чаз гьа и
жуь­ре чир жез­ва.

Ал­лагь – муь­г ьуьб­бат я

7 Эй кІа­н и­бур, ша чаз садаз-сад кІан жен, ву­ч из ла­г ьай­тІа,
муь­г ьуьб­бат* Ал­лагь­д ин па­т ай я. Нин ри­к Іе аш­к ъи ава­тІа,
Ал­лагь ам па­тал­д и Бу­ба* я ва адаз Ал­лагь чиз­ва. 8  Ри­к Іе аш­
къи ава­ч ир кас­д из Ал­л агь чиз­в ач, ву­ч из ла­г ьай­тІа, Ал­л агь
муь­г ьуьб­бат я! 9  Ал­лагь­д и ви­ч ин ри­к Іе чаз авай кІа­н и­вал икІ
ма­л у­мар­на: чна Ви­ч ихъ авай тек са Хцин куь­мек­дал­д и цІи­
йи уьмуьр къа­ч ун па­т ал, Ал­лагь­д и Ам дуьнь­я ­д из ра­к ъур­на.
10  Муь­ г ьуьб­бат чаз Ал­лагь кІан хьу­н и­к ай ваъ, Адаз чун кІан
хьу­н и­к ай ва Ада Ви­ч ин Хва чи гу­н а­г ьар* ми­х ьун па­т ал­д и
къур­банд аву­н и­к ай* иба­рат я.
11 Эй кІа­н и­бур, Ал­лагь­д из чун гьикІ кІан­з а­в а­тІа, чаз­н и садаз-

сад гьакІ кІан хьун ге­рек я. 12 Ал­лагь гьич са­даз­н и са чІа­вуз­н и

акун­вач. Чаз садаз-сад кІан хьа­йи­тІа, Ал­лагь ча амукь­да ва Адан
муь­г ьуьб­бат ча ка­м ил же­да. 13 Чун Ада, Амни ча амукь­за­вай­ди
Ада чаз Ви­чин Руьгь­д и­к ай* гу­нал­д и чаз чи­да. 14 Чаз жу­ваз аку­
на, чна ша­г ьид­вал ийиз­ва хьи, Бу­ба­д и Хва дуьнь­я ­дин Хи­лас­кар
яз ра­к ъур­на. 15 Ни Иса Ал­лагь­д ин Хва* яз кьа­бул­за­ва­тІа, Ал­лагь
гьа­да же­да, амни – Ал­лагь­да. 16 Чаз Ал­лагь­диз чун кІан­за­вай­ди
чир хьан­ва ва чун и кар­д ин чІа­лахъ хьан­ва. Ал­лагь муь­г ьуьб­бат
я. Вуж муь­г ьуьб­бат­да аму­к ьай­тІа, гьам Ал­лагь­да амукь­за­ва, Ал­
лагь­ни – гьа­да. 17 Къи­я ­мат­дин юкъуз* чахъ жуьр­эт хьун па­тал чи
муь­г ьуьб­бат ка­мил хьа­на. Ву­ч из ла­г ьай­тІа, Ме­сигь* гьикІ ятІа,
чун­ни и дуьнь­я ­да гьакІ я. 18 Муь­г ьуьб­бат­да ки­чІе­вал авай­ди туш,
ак­си­на, ка­мил муь­г ьуьб­бат­д и ки­чІе­вал чу­к ур­да. Куьз ла­г ьай­тІа,
ки­чІе­вал жа­за­диз та­л укь я, ки­чІе­дай ин­сан ви­чин муь­гьуьб­бат­да
ка­мил туш. 19 Чаз кІан­за­ва, ву­ч из ла­г ьай­тІа сиф­те Адаз чун кІан
хьа­на. 20  Ни «заз Ал­лагь кІан­за­ва» лу­г ьуз, амма ви­чин стха­диз
ни­фрет­заватІа, гьам тап­рукь я. Ву­ч из ла­г ьай­тІа, ви­лиз акваз­вай
стха кІан ти­йиз­вай­даз, ви­л из так­ваз­вай Ал­лагь­н и кІан же­дач.
21 Чна ада­в ай къа­ч ур тагь­к им ихь­т ин­д и я: «Ал­лагь кІан­з а­в ай­даз

ви­чин стха­н и кІан хьу­рай».

1-Ягья 5  380

Дуьнь­я ­д ин ви­нел гъа­либ­вал

5  Иса Ме­сигь* тир­дан чІа­лахъ тир гьар са кас Ал­лагь­дин па­тай

1 

я. Бу­ба* кІан­за­вай кас­диз Адан па­тай тир­бур­ни кІан же­дай­ди

я. 2 Ин­гье, Ал­лагь­дин ве­ле­дар чаз гьикІ кІан­за­ва­тІа, Ал­лагь гьакІ
кІан хьа­на, чна адан тагь­к и­мар кьи­л из акъу­д у­н и­лай чир жез­ва.
3  ГьикІ ла­г ьай­тІа, Ал­лагь­д из муь­г ьуьб­бат* чна Адан тагь­к и­мар

кьи­лиз акъу­д у­н и­к ай иба­рат я ва адан тагь­к и­мар че­т ин­бур туш.
4 Ву­ч из ла­г ьай­тІа, Ал­лагь­д ин па­т ай тир гьар сад дуьнь­я ­д ин ви­

нел гъа­либ жез­вай­д и я. Чав дуьнь­я ­д ин ви­нел гъа­либ­вал къа­ч уз

таз­вай­ди чи иман* я. 5 Дуьнь­я ­дин ви­нел гъа­либ жез­вай­ди вуж я?
Гьел­бет­да, Иса Ал­лагь­д ин Хва* тир­дахъ чІа­лахъ­ди!

Ви­чин Хци­кай Ал­лагь­д ин ша­г ьид­вал

6 Иса Ме­сигь* цихъ ва иви­д ихъ га­лаз са­нал ата­на. Ам тек са
цихъ га­лаз ваъ, цихъ­н и иви­д ихъ га­лаз са­нал ата­на. И кар­д ин
ша­гьид­вал­за­вай­ди Руьгь* я, ву­чиз ла­гьай­тІа, Руьгь гьа­к ъи­к ъат я.
7 Эхь, пуд ша­г ьид ава: 8 Руьгь, яд ва иви. Абу­ру ви­ри­да са кар­д ин

па­та­х ъай ша­г ьид­вал­за­ва. 9  Чна ин­сан­рин ша­г ьид­вал кьа­бул­за­

ва­тІа, Ал­лагь­д ин ша­г ьид­вал ада­лай ар­т ух я, ва ам Ал­лагь­д ин
ша­г ьид­вал я: Ада ви­ч ин Хцин гьа­к ъин­дай ша­г ьид­вал авун­ва.
10 Ал­лагь­д ин Хцел* иман* гъа­й и кас­д ихъ ви­ч ихъ ша­г ьид­в ал ава.

Амма Ал­лагь­д ин чІа­лахъ ту­ш ир­да, Ам тап­рукь хьиз гьи­саб­да.

Ву­чиз ла­г ьай­тІа, ахь­т ин кас Ал­лагь­д и ви­чин Хцин гьа­к ъин­дай
авур ша­г ьид­ви­л ин чІа­лахъ туш. 11  И ша­г ьид­вал ада­к ай иба­рат
я хьи, Ал­лагь­ди чаз эбе­д и уьмуьр* ган­ва ва и уьмуьр чна Адан
Хва ара­да аваз къа­ч ун­ва. 12 Нихъ Хва ава­тІа, гьа­дахъ уьмуьр ава,
нихъ Хва авач­тІа, адахъ уьмуьр авач.

Эхи­рим­ж и къей­дер
13  Ибур за квез, Ал­лагь­дин Хцин* ТІвар­цел* иман* гъа­йи­бу­руз,
кхье­на хьи, квез эбе­д и уьмуьр* ган­вай­д и чир же­дай­вал. 14  Чун
Ал­лагь­дин па­тав гьа­ви­л яй умуд кваз къвез­ва хьи, чаз чиз­ва, чна
Адаз кІан­дай­вал аву­на, Ада­вай са затІ тІа­лаб авур­тІа, Ада чи
му­рад кьи­лиз акъуд­да. 15 Чаз чна Ада­вай вуч та­ва­к ъу авур­тІа­н и,
Ада чаз яб гу­дай­д и чиз­ва­тІа, чаз гьакІ­н и чна Ада­вай тІа­ла­бай
за­тІар ви­ри Ада чаз гу­дай­д и чиз­ва.
16  Квез, куь стха­д и кьи­н икь­дал ту­х ун ти­й ир гу­нагь* ийиз
акур­тІа, куь­не гьа стха­д ин па­та­лай дуьа* ая, ва Ал­лагь­ди адаз
 381 1-Ягья 5 

уьмуьр гу­да. Зун инал чпин гу­нагь­ри кьи­никь­дихъ ту­х ун ти­йиз­

вай­бу­ру­кай ра­хаз­ва. Кьи­н икь­д ихъ ту­х уз­вай гу­нагь­н и ава, ва за
квез ахь­т ин гу­нагь­кар­дин па­та­лай дуь­а ­яр ая лу­г ьуз­вач. 17 Гьар са
на­г ьахъ кІва­лах гу­нагь я, амма ви­ри гу­нагь­ри чпин гуь­г ъуь­на
аваз ажал гъиз­вач.
18  Чаз чиз­в а хьи, Ал­лагь­д ин па­т ай тир­да гу­нагь ийи­дач. Ада

вичи-вич хуь­да ва ши­й ир­д и­вай адав ага­т из же­дач. 19  Чаз чиз­ва
хьи, чун Ал­лагь­д ин ве­ле­дар я, амма ви­ри дуьнья ши­й ир­д ин
гьу­к ум­дик ква. 20 Чаз а кар­н и чиз­ва хьи, Ал­лагь­дин Хва атан­ва,
ха­ли­сан­ди тир Ал­лагь чир хьун па­тал Ада чаз акьул-камал ган­
ва. Чун Ха­лис Тир­даз, Адан Хва Иса Ме­сигь­диз* та­л укь я. Ам
ха­ли­сан Ал­лагь ва эбе­д и Уьмуьр я.
21 Чан ба­ла­я р, куь­не куьн та­пан ал­лагь­ри­к ай хуьх!
 Ягь­я ­дин кьвед ла­гьай чар
Гьа­хьун
И чар ЦІи­йи Икь­рар­да авай ви­ри­да­лай­ни куь­руь ктаб я. Им кхьей­да
ви­чиз «агъ­са­к ъал» лу­гьуз­ва, ви­чин ну­фуз ва ма­са има­ний­риз не­си­гьа­
тар гу­нин бур­жи къа­лур­за­ва.
Ягь­я ­д ин 1-чарче хьиз, ина­ни гьа­к ъи­к ъат­д ив­ни муь­гьуьб­бат­д ив
кьур­вал уьмуьр твах лу­гьуз, кІел­за­вай­бур чІа­лал гъиз­ва. Ада гьакІ­
ни Иса Ме­сигь­ди­кай авай та­пан чир­ви­ле­ри­кай­ни яр­г ъаз хьухь лу­гьуз
тагь­ким­за­ва.

Са­ла­мар

1  Агъ­са­к ъал­дин па­тай заз ри­к Іи­вай кІа­н и, хкя­на­вай ха­н ум­
1 

дизi ва адан ве­лед­риз. Тек са заз ваъ, гьа­к ъи­к ъат­дин гъа­вур­да
акьаз­вай­бу­руз ви­ри­даз куьн кІан я. 2 Ву­чиз ла­г ьай­тІа гьа­к ъи­к ъат
чахъ га­лаз ава ва ам да­и м яз чахъ га­лаз­н и амукь­да.
3  Гьа­к ъи­к ъат­дал­д и­н и муь­г ьуьб­бат­дал­д и* Ал­лагь тир Бу­ба­д и­

лай* ва Адан Хва Иса Ме­сигь­д и­лай* атай бе­ре­к ат*, ре­г ьим ва
са­ла­мат­вал датІа­на чахъ га­лаз са­нал хьу­рай.

КІа­ни­ви­лин тагь­к им
4  Ви аял­рин ара­да, Бу­ба­ди* чаз тагь­к им га­йи­вал, гьа­к ъи­к ъат­
див кьа­дай­вал уьмуьр ту­х уз­вай­бур хьу­нал зун гзаф шад хьа­на.
5  Ги­ла, ха­н ум, за ваз цІи­й и тагь­к им кхьиз­в ач, им чаз сиф­т е­д и­

лай авай тагь­к им я: чаз са­даз сад кІан жен. 6 И кІа­ни­вал ада­кай
иба­рат я хьи, чна Адан тагь­к им кьи­л из акъу­д ун ге­рек я. Квез
сиф­т е­д и­лай гьа и тагь­к им­д ин ван атан­ва. Гьа тагь­к им­дал­д и
гье­ре­кат­н и ая.

i 1:1 «Ха­н ум» га­фу­н и инал кьил­дин са паб ваъ, има­н ий­рин кІва­тІал, «хкя­

на­вай ва­хан ве­ле­дар» иба­ра­ди къун­ши кІва­тІал­дин ве­к и­лар къа­л ур­за­ва.
 383 2-Ягья 1 

Ме­сигь­д из ва­фа хуьз хьухь

Иса Ме­сигь* ин­сан­дин бе­ден­да­ваз атан­вай­ди кьа­бул ти­йиз­вай
7 

гьил­ле­ба­зар дуьнь­я ­дал гзаф пай­да хьан­ва. 8 Ки­лиг гьа, чна зегь­
мет чІу­г у­на кІва­тІай за­тІар ква­дар­мир ва куь зегь­мет­дин эвез­дай
бе­г ьем сав­к ьват къа­ч уз алахъ! 9  Ни Ме­сигь­ди чи­рай­вал уьмуьр
ту­х уз­вач­тІа, ма­са ре­к ье­рай физ­ва­тІа, адахъ Ал­лагь авач. Вуж Адан
тар­са­риз ва­фа хуьз амукь­за­ва­тІа, адахъ гьам Бу­ба*, гьам­н и Хва
ава, яни Ал­лагь ава. 10 Са вуж ятІа­н и куь па­тав Иса Ме­сигь­дин
ваъ, ма­са тар­сар гваз атай­тІа, куь­не ам кІва­лиз ахъай­мир ва адаз
са­лам гу­мир. 11 Ни ахь­т ин кас­д из са­лам гу­зва­тІа, ам гьа кас­дин
пис кІва­лах­рив ше­рик жез­ва.

Эхи­рим­ж и гаф
Захъ квез лу­г ьу­дай га­фар мад гзаф ава, амма заз абур чар­чин
12 

ва де­вит­дин куь­мек­дал­ди лу­гьуз кІан­за­вач. Куь па­тав ата­на, квехъ

га­лаз чин-чинал ра­х у­н ик за умуд ку­таз­ва, чи шад­вал бе­г ьем­ди
же­дай­вал.
13 Ваз ви хкя­на­в ай ва­х ан ве­лед­рин па­т ай са­ла­мар!
 Ягь­я ­дин пуд ла­гьай чар
Гьа­хьун
И чар кхьей­да, кьвед ла­гьай чар­че хьиз, ина­ни ви­чиз «агъ­са­к ъал»
лу­гьуз­ва. Ада и чар са има­ний­рин кІва­тІал­дик квай, Гай тІвар алай
са­даз кхьиз­ва, муь­гьуьб­бат къа­лу­ру­най адан та­риф­за­ва ва ви­чи­кай
чаз са затІ­ни те­чиз­вай ДатІ­реф лу­гьу­дай са кас­ди вич ла­йих ту­шир
са­ягъ­да ту­х уз­вай­да­кай лу­гьуз­ва.

Са­ла­мар

1  Агъ­са­к ъал­дин па­тай заз ри­к Іи­вай кІа­н и, игра­ми Га­яз.

1 

2  Азиз­д и, ви ви­ри крар хъсан хьун па­т ал, ви руьгь гьикІ

сагъ­лам ятІа, ви бе­ден­ни гьакІ сагъ­лам хьун па­тал за дуьа* ийиз­

ва. 3 Атай стхай­ри ву­на ва­фа хуь­ни­кай, вун гьа­к ъи­к ъат­дин ре­к ье
хьу­ни­кай ша­гьид­вал авур­ла, зун гзаф шад хьа­на. 4 Зи ве­ле­дар гьа­
къи­к ъат­дин ре­к ье авай­д и ван хьу­н и­лай чІе­х и шад­вал захъ авач.

Гье­вес ку­т ун ва туьгь­мет авун

5  Азиз­ди, стха­яр па­тал­д и, гьат­та абур ваз чин ти­йи­дай­бур хьа­
йи­тІа­н и, вуч авур­тІа­н и, ву­на дуьз ийиз­ва. 6 Абу­ру има­н ий­рин*
кІва­тІал­диз ви кІа­ни­ви­ли­кай ша­гьид­вал аву­на. Ву­на абу­руз чпин
си­я ­г ьат да­ва­ма­рун па­тал­д и Ал­лагь­д из хуш къве­дай къай­да­да
куь­мек га­най­тІа хъсан же­дай. 7 Абур Иса­ди­кай муш­т у­л у­хар гун
па­тал ре­к ьиз экъечІ­на ва абу­ру иман* гва­чир­бу­ру­вай са затІ­н и
къа­ч у­нач. 8 Гьа­к ъи­к ъат сей­л и авун па­тал­ди чун гьахь­т ин кса­риз
да­я х хьун ге­рек я.
9 За кІва­тІал­д из чар кхье­на, амма абу­руз чІе­х и­в ал ийиз алахъ­

за­вай ДатІрефа чун кьа­бул­за­вач. 10 Зун атай­тІа, за ам, ча­кай чІу­ру

фит­не­яр ийиз, квел маш­г ъул ятІа ви­нел акъуд­да. Ада ви­чи, стха­яр
кьа­бул та­ву­ни­лай гъей­ри, ма­сад­бу­руз­ни абур кьа­бу­л ун къа­да­г ъа
ийиз­ва ва абур кьа­бу­лиз кІан­за­вай­бур­ни кІва­тІал­дай чу­к ур­за­ва.
 385 3-Ягья 1 

Азиз­ди, пис­ви­ле­лай ваъ, хъсан­ви­ле­лай чеш­не къа­ч у. Ни хъсан­

11 

вал ийиз­ва­тІа – Ал­лагь­д ин па­тай я, ни пис­вал ийиз­ва­тІа – ам

Ал­лагь­дин гъа­вур­да авай­д и туш.
12 Ди­м и­тІри­д и­к ай ви­ри хъсан­д из ра­х аз­в а, гьакІ­н и гьа­к ъи­к ъат

ада­к ай хъсан­д из ра­х аз­ва. Чун­н и и кар­д ин ша­г ьид я ва ваз­н и

чиз­ва хьи, чи ша­г ьид­вал гьа­к ъи­к ъи­д и я.

Эхи­рим­ж и гаф
Квез лу­г ьу­дай га­фар захъ мад гзаф ава, амма де­вит­д ин­н и
13 

къе­лем­дин куь­мек­дал­д и абур заз лу­г ьуз кІан­за­вач. 14 Му­к ьва­ра

вун аку­н ик за умуд ку­таз­ва ва гьа чІа­вуз чун чин-чинал ра­ха­да.
15 Ваз са­ла­мат­вал хьу­рай. Дус­та­ри ваз са­ла­мар ра­к ъур­за­ва. Ви­ри

дус­та­риз, гьар са­даз кьил­д и, са­ла­мар лагь.

 Ягьу­дан чар
Гьа­хьун
И чар, аквар гьал­да, Ягьу­да, Яру­са­лим­да авай има­ний­рин кІва­тІал­дин
кьил тир Якьу­бан гъве­чІи стха­ди, кхьен­вай­ди я. Има­ний­рин кІва­тІал­
ри кьа­бул­на­вай къай­да тир­вал, абур кьвед­ни Иса Ме­сигь­дин стха­яр
тир. Мана-метлебдалди и чар Пет­ру­дин кьвед ла­гьай чар­чиз му­кьва я.
Ягьу­да и чар­че Ме­сигь­дин тер­бет чІу­ру­кІа ага­кьар­за­вай ва ява
уьмуьр ту­х уз­вай са гьи­хь­тин ятІа­ни та­пан му­а л­лим­ри­кай има­ний­рин
кІва­тІа­лар ха­бар­дар ийиз­ва. Ада има­ний­риз Реб­би­диз ва­фа­вал хуьх
ва иман­дал кІе­виз акъваз лу­гьуз мес­л я­тар гуз­ва.
Итиж га­лай кар ам я хьи, Пет­ру­ди хьиз, Ягьу­да­ни Пак Ка­лам­дик
акат та­вун­вай, амма а чІа­ван чу­вуд­рин ара­да маш­гьур ва ну­фуз авай
ктаб­ри­кай (апо­криф­ри­кай) гагь-гагь да­я х кьаз­ва.

Са­ла­мар

1  Иса Ме­сигь­д ин* лукІ ва Якьу­бан* стха Ягьу­дан* па­тай.

1 

Ал­лагь Бу­ба­ди* эвер­на­вай, Адаз кІа­ни тир ва Иса Ме­сигь­

ди хуьз­вай ви­ри­бу­руз.
2 Къуй ре­г ьим, са­ла­мат­в ал ва муь­г ьуьб­бат* ар­т ух хьу­рай квез.

Ви­ри та­пан му­а л­лим­рин ду­ван авун

(2-Птр. 2:1-22)
3  КІа­н и­бур, заз чи ур­тах хи­лас­ви­л и­к ай* квез кхьиз гзаф кІан
тир. Амма сад­ра ва эбе­д и яз Ал­лагь­д ин пак* халкь­дал их­т и­бар­
на­вай иман* хуьн па­тал квек руьгь ку­т ун за ге­рек яз гьи­саб­на.
4  Ву­
ч из ла­г ьай­тІа куь ара­д из фад­лай чпин ду­ван авун ган­вай
ксар чи­не­ба гьахь­на­ва. И чал­ке­ч ир кса­ри чи Ал­лагь­д ин бе­ре­
кат* ява­ви­лер да­ва­мар­дай гьа­лал багь­на­д из эл­к ъуьр­на­ва. Абу­ру
чи авай-авачир сад тир Ви­ри Их­т и­яр­рин Иеси ва Реб­би* Иса
Ме­сигь* ин­кар ийиз­ва.
 387 Ягьуд 1 
5 И ви­ри кра­ри­к ай квез чиз­ва­тІа­н и, заз куь ри­к Іел хкиз кІан­
за­ва хьи, Реб­би­д и Мис­ри­дай* халкь хи­лас­на, амма ах­па Адахъ
агъун та­вур­бур Ада терг­на. 6 Чпин де­ре­ж а те­х вей ва чпи уьмуьр
ту­х уз­вай чка га­да­рай ма­ла­и ­к ар­н и* Ада да­и­ман зун­ж ур­да ту­на,
ми­чІи­ви­ле, Ду­ван­д ин чІе­х и югъ па­тал­д и кьун­ва.
7 Ява­ви­л из­н и тІе­бии ту­ш ир чІу­ру ала­к ъай­риз кьил ягъиз хьа­

йи Са­д ум­д ин*, Га­м ур­д ин* ва абу­рун па­та­рив гвай ше­г ьер­рин
агьа­л и­я р да­и ­ман цІун жа­за­д ик ака­т ун ви­ри­даз чеш­не я. 8  Гьа
са­я гъ­да и хи­я л­к ар­ри­н и чпин бе­де­нар чир­к ин­за­ва, Ал­лагь­д ин
агъа­в ал кьа­бул­з а­в ач ва бар­к ал­ла* алай­бу­ру­к ай пис ра­х аз­в а.
9  Гьат­т а кьи­л ин ма­ла­и к­ри­к ай сад тир Му­к а­и ­ла иб­л ис­д ихъ* га­

лаз Му­са­дин* ме­й ит­д и­к ай гьуь­жет ийи­дай­ла, ма­ла­ик­ди ви­чив

иб­л ис­д ик на­м ус­да эця­дай жуь­ре­да тах­сир ку­таз ту­на­ч ир. Ада
ан­ж ах ла­г ьа­най: «Къуй ваз Реб­би­д и жа­за гу­рай». 10  И ин­сан­ри
ла­г ьай­тІа, чпиз чин ти­й и­дай­дал буьгь­тен ве­г ьиз­ва; амма чпиз
тІе­би­ат­ди­лай атан­вай хе­сет­рал­ди, акьул ава­чир гьай­ван­ри хьиз,
абу­ру чеб терг­за­ва.
11  Гуж я абу­ руз хьан­вай­д и! Ву­ч из ла­г ьай­тІа абур Къа­би­лан*
ре­к ьяй физ­ва ва, ре­г ьят къа­зан­ж и гьа­т у­н ихъ къа­н их яз, абу­ру
Бил­ъа­ма* ре­к ье­лай алат­на авур хьтин крар мад хъи­йиз­ва, абур
чпин гъул­г ъу­ла се­беб яз, Къа­ра­гьанi кІе­ретІ хьиз, ре­к ьи­да. 12 Ахь­
тин ин­са­нар куь ур­тах суф­ра­дал алай ле­ке­яр я. Квехъ га­лаз нез-
хъвазвай абур ре­г ъуь­вал те­ч и­дай суь­руь ваъ, чеб хуь­дай чу­ба­нар
я. Абур га­ру ту­х уз­вай, марф га­ла­ч ир тун­г ъал ци­фер я, гьат­та
зу­л уз­н и бе­г ьер те­г ъи­дай, ду­вул­н и га­лаз акъуд­на кьве гъи­ле­ра
кьен­вай та­рар я. 13  Абур бе­я­бур­ви­л ин каф алай гьуь­л уьн пе­х ъи
ле­пе­яр я, чпиз да­и м яз са зер­ре­н и экв ава­чир ми­чІи­ви­ле авай,
рехъ алат­на къе­к ъвез­вай гъе­тер я.
14-15 Гье­н у­ха, ирид ла­г ьай не­сил­да Ада­ман* эв­лед­д и, гьа­бу­ру­к ай­

ни пай­г ъам­бар­ди* хьиз ви­л и­к а­маз икІ ла­г ьа­най: «Ин­г ье, Реб­би
гзаф агъ­зур­рал­ди Ви­чин пак ма­ла­и­кар га­лаз ви­ри­дан ду­ван авун
па­тал къве­да, ва абу­ру­кай чал­ке­чир гу­нагь­кар­ри ягь ава­чир авур
кьван на­м ус га­ла­чир ви­ри крар ва Реб­би­диз ак­си яз ла­г ьай кьван
га­фар ви­нел акъу­д ун па­тал къве­да». 16  И кса­ри датІа­на ши­ка­я т

i 1:11 Къа­рагь – Ис­ра­и л­ви­я р кьу­рум­да къе­к ъвез гьат­на­вай­ла, Къа­рагь

Му­са­д из­н и Гьа­ру­наз ак­си яз къа­ра­г ъай гъул­г ъу­ла­д ин кьи­ле акъваз­най.
Ал­лагь­д и адаз ба­ла га­на: Къа­рагь ви­ч ин те­реф­да­рар­н и га­лаз чи­л и туь­
кьуьм­най (кил. Кьу­рум­да, 16-кьил).
Ягьуд 1  388

ийиз­ва ва абур уьмуьр­д и­к ай къа­на ра­х аз­ва. Абур чпин ал­чах
ни­я т­рин чІа­лал алаз физ­ва, абу­ру кьа­дар ава­чир кьван чІа­г ур­
на­вайi их­т и­ла­тар ва хи­й ир па­тал­д и чи­нал ял­тах та­ри­фар ийи­да.

Не­си­г ьат­д ин га­фар

17  Амма куь­не, кІа­н и­бур, чи Реб­би* Иса Ме­сигь­дин* ил­чий­
ри* ви­ли­ка­маз ла­г ьай га­фар ри­к Іел хуьх. 18 Абу­ру квез лу­г ьу­дай:
«Эхи­рим­ж и вах­та­ра чин кІе­ви яз ягьа­на­тар­дай, чпин чал­ке­чир
ни­я т­рин чІа­лал алаз фи­дай ин­са­нар пай­да же­да». 19 А ин­сан­ри
ча­ра­ви­лер тваз­ва; абур ан­ж ах чпи кьун­вай къи­лих­рин ге­ле аваз
физ­ва, амма абу­руз Ал­лагь­д ин Руьгь* авач.
20 Амма куь­не, кІа­н и­бур, Пак Руьгь­да* аваз дуь­а ­я р* ая, жу­в ан

уьмуьр­д ин хан­дакІ­да пак* иман* эциг ва ам да­ва­ма­риз хьухь.

21 Ре­г ьим гваз чаз эбе­д и уьмуьр* гуз­в ай чи Реб­би Иса Ме­сигь­дал

вил алаз, Ал­лагь­дин муь­гьуьб­бат­да* амукь. 22 Шак ийиз­вай­бу­рухъ

га­лаз мер­г ье­мет гваз хьухь. 23 Муь­к уь­бур, цІун юкьвай ах­к ъу­диз,
хи­лас ая; пуд ла­гьай­бу­руз ре­гьим ая, амма, му­к ъа­ят яз, гу­нагь­кар
бе­ден­ди чир­к ин­на­вай гьат­та пар­тал­н и та­к Іан хьухь.

Эхир
Куьн иман­ди­лай* ала­т у­ни­кай хуь­дай ва куьн Ви­чин бар­кал­ла­
24 

дик* шад­бур ва рех­не ква­чир­бур яз ку­та­дай къу­ват авай­даз, 25 сад

Ал­лагь­диз, чи Реб­би* Иса Ме­сигь­дин* куь­мек­дал­ди чи Хи­лас­кар
тир­даз шу­к ур, зур­ба­вал, къу­ват ва гьу­к ум хьу­рай – вах­та­рин эвел
алукь­дал­ди­н и, къе­н ин юкъуз­н и ва амай ви­ри асир­ра­н и! Амин*.

i 1:16 ЧІа­г у­рун – иер авун.

 Рим­вий­риз чар
Гьа­хьун
И ва гуь­г ъуьн­лай къвез­вай ча­ра­рин чІе­хи пай кхьей­ди ил­чи Па­вел я.
Ам ге­гьенш са­вад авай, чан хтай Ме­сигь Вич адан ви­лик пай­да хьа­йи­
да­лай гуь­г ъуь­низ Ме­сигь­дихъ иман авур чу­вуд тир (кил. Крар 9:1-31).
И чар лап ва­жиб­бу­ру­кай сад яз гьи­саб­за­ва, гьикІ ла­гьай­тІа ана
ви­ри Пак Ка­лам­да авай Шад Ха­бар­дин гъа­в ур­да лап та­мам­да­каз
тваз­ва. Ана Па­вел Иса­дихъ иман ийиз­вай чу­вуд­рихъ­ни муь­куь­бу­рухъ
га­лаз, Рим­да авай кІва­тІал­дихъ эл­к ъве­на ра­хаз­ва. Ам вич гье­ле аниз
фен­ва­чир, амма кІва­тІал­дик квай са бя­зи­бур адаз му­кьу­вай чиз­вай.
Па­ве­ла и чар Ка­ринф ше­гьер­да кхье­на.
1-8-кьилерин кьи­лин мес­э­ла – Иса кьи­никь се­беб яз Ал­лагь­ди гу­нагь­
рай гу­дай жа­зай­ри­кай ви­ри ин­са­нар хи­лас аву­ни­кай гуз­вай Шад Ха­бар
я. Иса Ме­сигь­ди­кай Ха­бар­дихъ ин­сан­ди иман ийиз­вай­ла, Ал­лагь­ди ам
гьахъ­ви­лиз ва туьх­кІуь­низ акъуд­за­ва, ам хва­ви­ле кьа­бул­за­ва ва адаз
Ви­чин Руьгь гуз­ва.
9-11-кьилера Па­ве­ла Ал­лагь Ис­ра­и л­дин халкь­диз ва­фа хьу­нин пад
хуьз­ва, гьакІ­ни Ал­лагь­дин макь­сад­да чу­вуд­ри­ни муь­куь­бу­ру кьун­вай
чка­ди­кай галай-галайвал лу­гьуз­ва.
12-кьилин 1-аятдилай 15-кьилин 13-аятдал къве­дал­ди Па­ве­ла
има­ний­ри муь­гьуьб­бат­да аваз ва са­да са­даз гьуьр­мет ийиз уьмуьр
тух­ва­на кІан­за­вай­ди кІел­за­вай­бу­рун ри­кІел хкиз­ва.
Эхир­дай (15:14-16:27) Па­ве­ла ви­чиз му­кьва­ра Рим­диз физ кІан­за­
вай­да­кай кхьиз­ва ва кІва­тІал­да авай­бу­руз са­ла­мар лу­гьуз­ва.
Рим­вий­риз 1  390

Са­ла­мар

1  Иса Ме­сигь­д ин* лукІ, Адан ил­ч и* яз эвер­на­вай­ди ва Ка­

1-2 

лам­ра* пай­г ъам­бар­рин* куь­мек­дал­д и ви­ли­ка­маз хи­ве кьур

Ал­лагь­д ин Шад Ха­бар­д и­к ай* муш­т у­л у­хар гуз­вай­д и яз хкя­на­
вай Па­ве­лан па­тай. 3  И ха­бар чи Реб­би* Иса Ме­сигь­д и­к ай я.
Ам бе­ден­дал­ди Да­вуд* па­чагь­д ин эв­лед тир, 4 амма, кье­йи­да­лай
кьу­л ухъ Адал чан хку­нал­д и*, Руьгь­д ин* пак­ви­лив кьур­вал, Ал­
лагь­ди Ви­чин чІе­х и къуд­рат­дал­д и Ам Ви­чин Хва тир­ди къа­л ур­
най. 5-6 Ви­ри хал­к ьа­ри­к ай тир ин­са­нар, абу­рухъ га­лаз са­нал Иса
Ме­сигь­ди эвер­на­вай куь­н ­н и иман­д из* Адан ТІвар­цІин* гьуьр­
мет­дай муь­тІуь­г ъун па­тал, Ал­лагь­д ин Хцин* куь­мек­дал­ди чав
бе­ре­кат* ва ил­чи­вал агакь­на. 7 За Ал­лагь­диз кІан хьан­вай ва чпиз
Адаз та­л укь­бур хьун па­тал эвер­на­вай ви­ри рим­вий­риз кхьиз­ва.
Чи Бу­ба* Ал­лагь­д ин ва Реб­би Иса Ме­сигь­дин па­тай бе­ре­кат ва
са­ла­мат­вал хьу­рай квез!

Па­ве­лаз Рим­д из физ кІан хьун

8 Эвелни-эвел за Иса Ме­сигь­д ин* ТІвар­цел­д и* куь ви­ри­дан
гьа­к ъин­дай Ал­лагь­диз шу­к ур ийиз­ва, ву­чиз ла­г ьай­тІа куь иман­
ди­кай* ви­ри дуьнь­я ­диз чиз­ва. 9 Ал­лагь­дин Хци­кай* Шад Ха­бар­
ди­кай* муш­т у­л у­хар гуз, за Ви­ч из ви­ри ри­к Іел­ди къул­л угъ­за­вай
Ал­лагь за датІа­на куьн ри­к Іел хкиз­вай­ви­л ин ша­г ьид хьу­рай.
10 За жу­в ан дуь­а й­ра* за­в ай эхир­н и куь па­т ав, Ал­лагь­д и га­й и­тІа,

къвез хьун па­та­лай датІа­на тІа­лаб­за­ва. 11 Ал­лагь­ди куьн мягь­ке­

ма­рун па­тал, заз куьн акваз ва Руьгь­д и* га­йи па­яр квехъ га­лаз
па­йиз гзаф кІан­за­ва. 12 Яни ча­вай са­да­вай сад жу­ван иман­дал­ди,
куь ва зи иман­дал­д и, кІу­ба­на­риз же­дай­вал ийиз кІан­за­ва. 13 Заз
куьн са ха­бар­ни ава­чиз таз кІан­за­вач, зун гзаф гъи­ле­ра куь па­тав
къвез алахъ­най, амма икьван чІа­вал­д и датІа­на заз са куь ятІа­н и
ма­н ий­вал гуз­вай. Заз, ма­са хал­к ьа­рин ара­да хьиз, куь ара­да­н и
жу­ва ийиз­вай къул­л угъ­д ин май­ва акваз кІан­за­ва. 14 Ме­де­н и­вал
авай­бу­рун ви­лик­н и, ава­ч ир­бу­рун ви­л ик­н и, са­вад авай­бу­рун ва
авам­бу­рун ви­лик­н и зал бурж ала. 15 Гьа­ви­л яй зун Рим­да* авай
квез­н и Шад Ха­бар­д и­к ай муш­т у­л ух гу­н ихъ къа­н их я.

Шад Ха­бар – Ал­лагь­д ин къу­ват

Заз Шад Ха­бар­д и­к ай* ре­г ъуь туш, ву­чиз ла­г ьай­тІа ам иман­
16 

дал* атай гьар сад па­тал, эвелни-эвел чу­вуд*, ах­па­н и муь­к уь­ди
 391 Рим­вий­риз 1 

хи­лас хьун па­тал Ал­лагь­д ин къу­ват я. 17 Ал­лагь­дин ви­лик ча­вай

чун иман­дал­д и, ан­ж ах са иман­дал­д и, «Гьахъ-михьиди иман­
дал­ди чан алаз же­да»i кхьен­вай­вал, гьахъ-михьивилиз акъу­диз*
же­дай­ди Шад Ха­бар­да ачух жез­ва.

Ин­са­ни­ят­д ин тах­сир
18  Пис­ви­лел­д и гьа­к ъи­к ъат­д из кІур гуз­вай ин­сан­рин гьар са
чал­ке­чир­ви­лел ва ба­тІул­ви­лел ца­ва­ри­лай Ал­лагь­дин хъел* ахъа
жез­ва. 19  Ал­лагь­д и­к ай вуч чир хьа­на кІан ятІа, и кса­риз чиз­ва,
ву­чиз ла­г ьай­тІа ам абу­руз Ал­лагь­д и къа­л ур­на­ва. 20 Дуьнья халкь
авур­да­лай инихъ Ал­лагь­дин так­ва­дай хе­се­тар – Адан эбе­ди къу­ват
ва Ила­г ьи тІе­би­ат Ада халкь­на­вай за­тІа­риз ки­ли­гай­ла ачух­да­каз
кьа­тІуз хьун мум­к ин я. Гьа­ви­л яй ин­сан­риз гъил къах­ч ун къвез­вач,
21  абу­руз Ал­лагь­д и­к ай чиз­в ай­тІа­н и, абу­ру Адаз Ал­лагь­д из хьиз

шу­к у­рар ва Адан та­ри­фар аву­нач, амма абур ге­рек ава­чир фи­к и­
рар ийиз хьа­на, абу­рун акьул ава­ч ир ри­к Іер ми­чІи­ви­ле гьат­на.
22 Ка­мал къа­л у­риз кІа­нз, абур ах­макь хьа­на, 23 Ми­да­и м Ал­лагь­д ин

бар­кал­ла* абу­ру ми­да­и м ту­ш ир ин­сан­риз, къу­ша­риз, кьуд кІвач

квай гьай­ван­риз ва чур­ч ул­риз ух­шар къа­мат­рал­ди де­г и­шар­на.
24  Гьа­ви­л яй Ал­лагь­д и абур чпин ри­к Іе­рин гьа­шер гье­в ес­рин

ху­ра ту­нал­ди абу­ру чир­к ин­ви­лел­ди чпин бе­де­нар абур­дай ве­г ьи­
дай­вал аву­на. 25 И ин­сан­ри гьа­к ъи­к ъи Ал­лагь та­пан кІа­л уб­дал­ди
эвез­на, туь­к Іуьр­на­вай за­тІу­н из икра­м из ва къул­л у­г ъиз хьа­на,
Ха­ликь­диз ваъ. Адаз эбе­д и яз шу­к ур хьу­рай. Амин*.
26  Гьа­ви­л яй Ал­лагь­д и абур чпин айиб гье­вес­рин ху­ра ту­на,
не­т и­жа­да абу­рун па­па­ри итим­рихъ га­лаз же­дай тІе­бии ала­к ъа­яр
тІе­бии ту­ш ир­бу­рал­д и – сад са­дахъ га­лаз хьу­нал­ди эвез­на. 27 Гьа
са­я гъ­да итим­ри­н и па­па­ри­х ъ га­лаз же­дай тІе­бии ала­к ъа­яр кьатІ
аву­нал­ди, сад са­дахъ га­лаз хьу­н ин тІе­бии ту­ш ир ала­к ъа­яр гье­
вес­рал­ди къиз­г ъи­на­риз хьа­на. Итим­ри итим­рихъ га­лаз айиб крар
ийиз­ва ва абу­рай чпин бе­ден­дал­д и ла­й их жа­за чпив агакь­за­ва.
28 Ал­лагь кьа­тІун* абу­ру ге­рек ава­чир кар яз гьи­саб­на­ваз хьа­йи­ла,

Ал­лагь­ди абур чпин чІур хьан­вай акьул­рин ху­ра ту­на, а акьул­ди

чІу­ру крар аву­н из рехъ га­на. 29 Абур гьар жуь­ре­дин ба­тІул­ви­лив,
пис­ви­лив, мис­к ьи­ви­л ив, рех­ней­рив, пе­х ил­ви­лив, ма­са­дан иви
экъи­чиз ва къал­ма­к ъал акъу­д из кІан хьу­н ив, та­пар­рив, фен­ди­
гар­ви­лив, фит­ней­рив ацІан­ва. 30 Абур гъи­бет­за­вай­бур я, абу­руз

i 1:17 Гьа­ба­к ьукь 2:4.

Рим­вий­риз 2  392

Ал­лагь та­к Іан я, абу­рухъ ягь авач, абур лав­г ъа­бур я, фур­су­х ъа­нар
я, пис кра­ра амал­дар я, диде-бубайриз муь­тІуьгъ­бур туш; 31 абу­
рухъ я акьул, я их­т и­бар, я муь­г ьуьб­бат*, я ре­г ьим авач. 32 Абу­руз
Ал­лагь гьикІ эгечІ­за­ва­тІа чиз­ва – ихь­т ин чІу­ру крар ийиз­вай
ви­ри­бур кьи­н и­к ьиз ла­й их я, амма абу­ру тек са чпи гу­на­г ьар*
ийиз­вач, гьакІ­н и абу­ру акІ ийиз­вай ма­са­бу­рун пад­н и кьаз­ва.

Ал­лагь­д ин гьахъ ду­ван

2  Гьа­ви­л яй, ма­са­дан ду­ван ийиз­вай­ди, вун вуж яз хьа­йи­тІа­ни,

1 

ва­лай гъил къах­ч уз­вач. Ма­сад­бу­рук тах­сир ку­т у­нал­ди ву­на

жу­ваз кар атІуз­ва, ву­ч из ла­г ьай­тІа вун­н и, ду­ван ийиз­вай­ди, гьа
кар ийиз­вай­ди я. 2 Ни икІ ийиз­ва­тІа, ам Ал­лагь­дин ду­ван­ди ви­лив
хуьз­вай­ди чаз чиз­ва, и ду­ван гьахъ­д и я. 3 Жу­ва ийиз­вай кра­рай
ма­сад­бу­рук тах­сир ку­т у­нал­д и, ваз вун Ал­лагь­д ин ду­ван­д и­к ай
хкат­дай хьиз яни, я ин­сан? 4 Ва я ву­на, Ал­лагь­дин ре­г ьим­ди вун
Ви­чин ре­к ьел ату­н ихъ ту­х уз­вай­дан гъа­вур­да ава­чиз, Ал­лагь­дин
чІе­х и ре­гьим, Адан мер­гье­мет ва са­бур гьи­са­ба кьаз­вач­ни? 5 Жу­ван
терс­ви­лел­ди ва авур кар­дал паш­ман та­х ьай ри­к Іел­ди ву­на вал
ават­дай хъел кІватІ­за­ва, а хъел Ал­лагь­д ин хъи­лен* юкъуз, гьахъ
ду­ван же­дай юкъуз, ви кьи­лел ацахь­да. 6 Ал­лагь­ди гьар са­даз абу­ру
авур кра­рай эвез гу­да. 7 ДатІа­на хъсан­вал ийиз, бар­кал­ла*, гьуьр­
мет ва ажал та­х ьун жа­г ъур­за­вай­бу­руз эбе­ди уьмуьр* гу­да. 8 Амма
жу­ваз кІан­дай крар жа­г ъур­за­вай­ди, гьа­к ъи­к ъат ин­кар­за­вай­ди ва
пис­ви­лин ре­к ье авай­ди хъи­ле­ни гъа­заб­ди ви­лив хуьз­ва. 9 Пис­вал
ийиз­вай гьар сад, эвелни-эвел чу­вуд*, ах­па­н и муь­к уь­ди, ха­жа­
лат­ди ва бед­бахт­ви­ли ви­лив хуьз­ва. 10 Амма хъсан­вал ийиз­вай­ди,
эвелни-эвел чу­вуд, ах­па­ни муь­к уь­ди, бар­кал­ла­ди, гьуьр­мет­ди ва
са­ла­мат­ви­ли ви­л ив хуьз­ва, 11 ву­ч из ла­г ьай­тІа Ал­лагь­ди сад муь­
куь­да­лай ви­не кьаз­вач.
12 Му­са­д ин* Къа­н ун* ава­ч из гу­нагь* ийиз­в ай­д и Къанундилай

къе­це те­леф хьа­на, ва Къа­н ун чиз гу­нагь ийиз­вай­дан ду­ван Къа­

нун­див кьур­вал ийи­да. 13 Къа­н ун­диз яб гуз Адал амал ийиз­вай­бур
ваъ, Къа­н ун кьи­л из акъуд­за­вай­бур Ал­лагь­ди гьахъ-михьибур яз
гьи­саб­за­ва. 14 Эхь, чу­ву­дар ту­ш ир­бу­рухъ Къа­н ун авач, амма абу­
ру Къа­н ун­ди тагь­к им­за­вай­д и чпин ри­к Іяй гьисс­на ийиз­вай­ла,
идал­ди абу­ру чпиз вуч аву­на кІан­да­тІа Къа­н ун га­ла­чиз­н и чиз­
вай­ди къа­л ур­за­ва. 15 Идал­д и абу­ру къа­л ур­за­ва хьи, Къанундин
тагь­к и­мар абу­рун ри­к Іе кхьен­ва, и кар­д ин гьа­к ъин­дай гьакІ
абу­рун виж­дан­д и­н и ва гагь абур гьа­х ъар­за­вай, гагь­н и абу­рал
 393 Рим­вий­риз 3 

тах­сир гъу­н ин фи­к ир­ри ша­г ьид­вал­за­ва. 16 И крар Ал­лагь­ди Иса
Ме­сигь­дал­д и* ин­сан­рин чи­не­бан кра­рин ва фи­к ир­рин ду­ван
за ви­чи­кай муш­т у­л у­хар гуз­вай Шад Ха­бар­див* кьур­вал ийи­дай
юкъуз аш­ка­ра же­да.

Чу­ву­дар ва Къа­н ун
Ин­г ье ву­на вун чу­вуд* я лу­г ьуз­ва, Къанундихъ* да­л у акал­за­ва
17 

ва вун Ал­лагь­диз му­к ьва я лу­г ьуз да­ма­хар­за­ва. 18 Ваз Адан къаст
чиз­ва ва Къа­нун­ди вер­ди­шар­на­вай ва­вай вуч хъсан я ва вуч пис ятІа
та­йи­на­риз жез­ва. 19 Ву­на вун буьр­к ьуь­бур па­тал аса яз, ми­чІи­ви­ле
авай­бур па­тал экв яз, 20 ах­ма­к ьар па­тал не­си­г ьат­дар яз ва ава­мар
па­тал му­а л­лим яз гьи­саб­за­ва, ву­чиз ла­г ьай­тІа вав Къа­н ун – чир­
ви­лин­н и гьа­к ъи­к ъат­дин кІа­л уб гва. 21 АкІ тир­ла, ма­сад­бу­руз тарс
гуз, бес ву­чиз ву­на жу­ваз чир­вал гуз­вач? Ву­на угъ­ри­ви­лиз ак­си яз
вя­зер ийиз­ва, амма жу­ва чуь­н уьх­за­ва. 22 Ву­на зи­на­вал* авун айиб­
за­ва, амма жу­ва зи­на­вал ийиз­ва. Ваз бу­тар* аква­дай ви­лер авач,
амма ву­на бут­х а­на­я р та­раш­за­ва. 23  Ву­на Къа­н ун­дал да­мах­за­ва,
амма, Къа­н ун чІу­риз, Ал­лагь ви­л яй ве­г ьиз­ва. 24  Кхьен­ва: «Куьн
се­беб яз хал­к ьа­рин юкьва Ал­лагь­дин ТІвар* ви­л яй ават­за­ва»i.
25 Ву­на Къа­н ун­дал амал ийиз­вай чІа­вуз суьн­нет аву­н и­к ай хи­й ир

ава, амма ву­на Къа­н ун чІур­за­ва­тІа, ви суьн­нет аву­н ихъ са мет­

леб­н и авач. 26 ГьикІ ла­г ьай­тІа, суьн­нет та­вун­вай­бу­ру Къа­н ун­дал
амал ийиз­ва­тІа, бес абур суьн­нет­на­вай­бур яз кьа­дач­н и? 27 Суьн­
нет та­вун­вай­да, амма Къа­н ун­дал амал ийиз­вай­да вак, суьн­нет
авун­вай­дак ва Къа­н ун чиз­вай­дак, амма Адал амал ти­йиз­вай­дак,
тах­сир ку­та­да. 28 ГьикІ ла­г ьай­тІа чу­вуд – чу­вуд хьиз акваз­вай­ди
туш, ха­ли­сан суьн­нет­н и – бе­ден­дал алай­ди туш. 29 Ваъ, ха­ли­сан
чу­вуд къе­не­па­тай вич гьахь­т ин­д и тир кас я, суьн­нет­н и  – им
Къанундин гьар­фу­н ив кьун­вай­вал ваъ, Руьгь­д ив* кьун­вай­вал
авун­вай ри­к Іин суьн­нет я. Ихь­т ин кас­д из ин­сан­рин па­тай ваъ,
Ал­лагь­дин па­тай бар­к ал­ла*.

Ал­лагь­д ин ви­лик ин­са­ни­ят­д ин бур­ж и

3  АкІ хьа­йи­ла, чу­вуд* хьу­н ин ар­т у­хан­вал вуч я? Суьн­нет­на­

1 

вай­бу­рук кваз хьу­н и­к ай вуч хи­й ир ава? 2  Ви­ри па­та­ри­х ъай
чІе­х и ар­т у­хан­вал ава. Эвелни-эвел чу­вуд­рал Ал­лагь­дин Гаф их­
ти­ба­ру­н ин ар­т у­хан­вал.

i 2:24 Яшай 52:5.

Рим­вий­риз 3  394

Абу­ру­к ай бя­зи­бур Ал­лагь­д из ва­фа хьа­нач­тІа, абу­рухъ ва­фа

3 

та­х ьу­ни­вай Ал­лагь­дин ва­фа­вал чІу­риз же­да­ни кьван? 4 Гьел­бет­да,

ваъ! Гьар са ин­сан­дик таб ква­тІа­н и, Ал­лагь гьа­к ъи­к ъи я, ида­кай
икІ кхьин­н и авун­ва:

«Ви га­фар гьахъ-михьибур тир­ди ра­иж хьун па­тал,

ва Жу­ван ду­ван­да гъа­либ хьун па­тал»i.

Амма чи чир­к ин­ви­ли ачух­да­каз Ал­лагь­дин гьахъ-михьивал*

5 

къа­л ур­за­ва­тІа, им Ал­лагь­д ихъ ча­к ай авай Ви­ч ин хъи­ле гьахъ

авач ла­г ьай чІал жез­ва­ни? (Зун ин­сан­диз хас ве­ре­вир­де­рал­ди ра­
хаз­ва.) 6 Гьел­бет­да, ваъ! Та­х ьай­тІа Ал­лагь­ди­вай дуьнь­я ­дин ду­ван
гьикІ ийиз же­дай? 7 Амма зи та­п у­ни Ал­лагь­дин гьа­к ъи­к ъат къа­ти
ийиз­ва­тІа ва и са­я гъ­да Адан бар­к ал­ла* ар­т у­хар­за­ва­тІа, ву­чиз зи
ду­ван, гу­нагь­кар­дин ду­ван яз ийиз­ва? 8 Хъсан­вал ара­дал атун па­
тал, бел­к и, чун пис­вал ийиз эге­чІин? Фит­не­баз­ри чна гьакІ ийиз
чир­за­ва лу­г ьуз­ва. Ахь­т ин ин­са­нар чпин ду­ван аву­н из ла­йих я.

Гьахъ-михьи сад­ни авач

Бес вуч хьан­ва? Чун, чу­ву­дар*, ма­са­бу­ру­лай хъсан гьал­да ава­ни?
9 

СтІун­н и ваъ! Муь­к уь­бур хьиз, чу­ву­дар­н и гу­нагь­дин* таъ­сир­дик

акат­на­вай­да­кай чна ви­н и­д ихъ ла­г ьа­най. 10 Кхьен­вай­вал я:

«Гьахъ-михьиди авач,
гьич сад­ни авач!
11 Гъа­вур­дик квай сад­ни авач,
са­да­ни Ал­лагь жа­г ъур­за­вач.
12 Ви­ри ре­кьяй акъат­на­ва,
ви­ри, сад хьиз, ява хьан­ва,
хъсан­вал ийир­ди авач,
гьич сад­ни авач»ii.
13 «Абу­рун кІал­хан ахъа сур я,
таб­за­ва абу­ру чпин ме­цел­ди»iii.
«Абу­рун си­вел агъу ала гуьр­зе­дин»iv.

i 3:4 За­бур 50:4.

ii 3:10-12 За­бур 13:1-3; За­бур 52:2-4.
iii 3:13 За­бур 5:10.
iv 3:13 За­бур 139:4.
 395 Рим­вий­риз 3 
14 «Абу­рун си­вер къар­г ъиш­рив­ни туь­кьуьл­ви­лив
ацІан­ва»i.
15 «Иви экъи­чун па­тал­ди абу­рун кІва­чер йи­гин я;
16 абу­рун ре­кье бар­батІ­вал­ни бед­бахт­вал ава,
17 чи­дач абу­руз ис­л ягь­ви­лихъ фи­дай рехъ»ii.
18 «Абу­рун ви­ле­ра Ал­лагь­ди­кай кичІ авач»iii.

Чаз чиз­ва хьи, ви­н и­д ихъ Къа­н ун­да* ла­г ьан­вай­ди Къа­н ун­
19 

дик квай­бу­руз ла­г ьан­в а. Ал­лагь­д ин ви­л ик гьич са­даз­н и сив

ахъай­дай их­т и­я р авач, ви­ри дуьнья Адан ви­л ик жа­в аб­дар я.
20 Къа­н ун­дал амал аву­н ик­д и гьич сад­н и Ал­лагь­д ин ви­л ик гьахъ-

михьивилиз акъуд­дач*. Къанундин куь­мек­дал­д и ча­вай ан­ж ах

гу­нагь кьа­тІуз же­да.

Иман­д ив кьур гьахъ-михьивал

Амма ги­ла, Къанундилай* ас­л у ту­ш из, Ал­лагь­ди ин­сан­риз
21 

ви­ч и­к ай Къанундини пай­г ъам­бар­ри* ша­г ьид­вал­за­вай гьахъ-

михьивал* ачух­за­ва. 22  Ал­лагь­д и­лай къвез­вай гьахъ-михьивал
Иса Ме­сигь­дихъ* иман* ийиз­вай ви­ри­даз иман­дал­ди гуз­ва. Са
та­фа­в ат­н и авач: 23  ви­ри­да гу­нагь* авун­в а ва ви­ри Ал­лагь­д ин
бар­кал­ла­ди­кай* магь­рум хьан­ва, 24 гьахъ-михьивилиз акъу­д ун*
ви­ри­да гьа­вая, бе­ре­кат­див* кьур­вал, Иса Ме­сигь­ди га­йи эвез­дин
куь­мек­дал­д и къа­ч уз­ва. 25  Ал­лагь­д и Ам иман­дал атай ви­ри­бур
па­тал мер­г ье­мет аву­н ин ли­шан яз къа­л ур­на­ва. Ха­ш у­нал* ава­
хьай Адан Иви­дал­ди тах­сир алуд­на­ва. Идал­ди Ал­лагь­диз Ви­чин
гьахъ-михьивал къа­л у­риз кІан хьа­на. Ин­сан­ри ви­ли­кан асир­ра
авур гу­нагь­рай Ал­лагь­д и жа­за га­нач эхир. 26  Ада яр­г ъал­д и эх­
на. Ги­ла, чи вах­т ун­да, ла­г ьай­тІа, Адаз Ви­ч ин гьахъ-михьивал
къа­л у­риз кІан­за­ва. Ам Вич гьахъ-михьи я ва Ада Иса­дихъ иман
ийиз­вай­ди гьахъ-михьивилиз акъуд­за­ва.
27  Гьа икІ, ча­к ай ийиз­в ай та­риф­д из вуч хьа­на? Ам ара­дай
акъат­на. Им гьи къай­да­дал амал­на хьа­й и кар я? Крар кІан­за­
вай Къа­н ун­дал? Ваъ, иман кІан­за­вай къай­да­дал. 28  Чна тес­т и­
кьар­за­ва хьи, Къа­н ун­дал амал аву­н и­лай ас­л у ту­ш из, ин­сан­
див иман­дал­ди гьахъ-михьивилиз акъу­д ун агакь­за­ва. 29 Ал­лагь

i 3:14 За­бур 9:28.

ii 3:15-17 Ке­л и­ма­я р 1:16; Яшай 59:7-8.
iii 3:18 За­бур 35:2.
Рим­вий­риз 4  396

тек са чу­вуд­рин* Ал­лагь жез­ва­н и кьван? Бес Ам муь­к уь­бу­рун

Ал­лагь­н и туш­н и? Гьел­бет­да, муь­к уь­бу­рун­д и­н и я, 30  ву­ч из ла­
гьай­тІа Ам, иман­д ив кьур­в ал, суьн­нет­на­в ай­бур хьиз, чпин
иман­д ив кьур­в ал, суьн­нет та­вун­в ай­бур­н и гьахъ-михьивилиз
акъуд­за­вай тек са Ал­лагь я. 31  Им чна иман­дал­ди Къа­н ун къу­
ват­дай ве­г ьиз­ва ла­г ьай чІал я жал? Гьел­бет­да, ваъ! Ак­си­на, чна
ам тес­т и­к ьар­за­ва.

Иман­д ив кьур­вал Ибра­г ьим гьахъ-михьи яз кьун

4  Бе­ден­дин жи­г ьет­дай чи бан-буба тир Ибра­г ьи­ма­кай* ча­вай

1 

вуч лу­г ьуз же­да? Ада вуч гъи­л из гъа­на? 2 Ибра­г ьим ада авур
кра­риз ки­лиг­на гьахъ-михьивилиз акъуд­на­тІа*, адаз да­ма­хар­дай
се­беб авай, амма Ал­лагь­д ин ви­л ик ваъ. 3 Ка­лам­ди* вуч лу­г ьуз­
ва бес? «Ибра­г ьи­ма Ал­лагь­д ихъ иман* аву­на – им адан гьахъ-
михьивал* яз кьа­бул­на»i.
4 КІва­лах­з а­в ай­даз гьа­к ъи гун – им сав­к ьват ваъ, адаз къвез­в ай

къа­зан­ж и я. 5  Кра­ри­х ъ да­л у акал ти­й из, амма чал­ке­чир гьахъ-

михьи ийиз­вай Ал­лагь­д ихъ иман ийиз­вай­д и па­тал адан иман
вич гьахъ-михьивилиз акъуд­на­вай­д и яз гьи­саб­да.
6  Гьа икІ, Ал­ лагь­д и ин­сан­д ин кра­риз ки­л иг та­ву­на гьахъ-
михьивал яз гьи­саб­за­вай и кар ийиз­вай­д и бах­та­вар* я, тес­т и­
кьар­за­ва Да­ву­да­н и*. Ада лу­г ьуз­ва:

7 «Нин пис­ви­ле­ри­лай къах­чун­ва­тІа гъил,

нин гу­на­гьар кІев­на­ва­тІа,
гьам бах­та­вар я!
8 Ал­лагь­ди нин хи­ве тваз­вач­тІа гу­на­гьар*,
гьам бах­та­вар я»ii.

И нуьс­рет* ан­ж ах суьн­нет­на­вай­бу­руз та­л укь яни ва я суьн­

9 

нет та­вун­вай­бу­руз­ни? Ибра­г ьи­маз адан иман гьахъ-михьивал яз

кьа­бу­лай­да­кай чна ла­г ьа­най. 10  АкІ яз мус гьи­саб­най? Суьн­нет
ийи­дал­ди ва я гуь­г ъуьн­лай? Гуь­г ъуьн­лай ваъ, суьн­нет ийи­дал­ди!
11 Суьн­нет­д ин иша­ра* адав ах­па, ам иман­дал­д и гьахъ-михьи тир­

ди тес­т и­к ьа­рун яз, гье­ле ам суьн­нет та­вун­вай­ла, агакь­най. Гьа

икІ, суьн­нет та­вун­вай има­н и­яр­н и* гьахъ-михьибур яз гьи­са­бун

i 4:3 Хьу­н ухь 15:6.

ii 4:8 За­бур 31:1-2.
 397 Рим­вий­риз 4 

па­тал, Ибра­г ьи­ма­к ай абу­рун ви­ри­дан бу­ба хьа­на. 12 Ам не­ин­к и

суьн­нет аву­нин адет­дал амал ийиз­вай, чи бу­ба Ибра­гьи­махъ суьн­
нет ийи­дал­ди хьа­й и иман­д ин ре­к ьяй­н и физ­вай, чеб­н и суьн­нет
авун­вай­бу­рун бу­ба­н и я.

Ибра­г ьи­маз га­йи гаф – иман­дал­лай ви­ри­бур па­тал

13 Дуьнья чпиз ирс яз же­да ла­г ьа­на га­йи гаф Ибра­г ьи­маз­н и*
адан эв­лед­риз Къанундин* куь­мек­дал­д и ваъ, абур иман­д ин*
жи­г ьет­дай гьахъ-михьибур я ла­г ьа­на га­й и­д и я. 14  И га­й и гаф
Къа­н ун кьи­лиз акъуд­за­вай­бу­руз та­л укь тиртІа, иман гьа­ва­я н­ди
ва Ал­лагь­д и га­й и гаф кар га­ла­ч ир­д и же­дай. 15  ГьикІ ла­г ьай­тІа
Къа­н ун чІу­ру­н и хъел гъи­да, амма Къа­н ун ава­чир чка­да Къа­н ун
чІу­ру­н ин тах­сир­к ар­вал­н и авач.
16 Гьа­ви­л яй и гаф, бе­р е­к ат­д ив* кьур­д и хьун па­т ал, има­н и­даз*

ган­ва. Гьа икІ, ам Ибра­г ьи­ман ви­ри эв­ле­дар па­тал гьа­к ъи­к ъи­ди
я: не­и н­к и чпин уму­дар Къа­н ун­дал амал аву­н ик ку­т ун­вай­бур
па­тал, гьакІ­н и чпихъ Ибра­г ьи­махъ хьтин иман авай­бур па­тал­
ни. Ам чи ви­ри­дан бу­ба я. 17  Ка­лам­да* кхьен­вай­вал: «За ва­кай
гзаф хал­к ьа­рин бан-буба авун­ва»i. Ам ви­чи иман авур Ал­лагь­дин
ви­лик чи бу­ба я – кье­й и­бу­рал чан хкиз­вай* ва гье­ле ава­чир­ди
ава­чир­най гъа­на авай­д и ийиз­вай Ал­лагь­дин ви­лик.
18  Са умуд­ н и ама­ч ир­ла, Ибра­г ьим умуд ку­т у­на агъу­на, гьа­
ви­л яй «Ви не­сил­н и кьа­дар­д из гьа икьван­ди же­да!»ii ла­г ьан­вай­
вал, ада­кай гзаф хал­к ьа­рин бу­ба хьа­на. 19 Ви­чин яш виш йи­сав
агакь­на­вай чІа­вуз ви­ч ин бе­ден са­к и кьен­вай­ди ва Сар­ра­диз­н и*
ая­лар техъ­жез­май­д и Ибра­г ьи­маз чиз­вай­тІа­н и, адан иман за­йиф
хьа­нач. 20  Ал­лагь­д и га­й и га­фу­н ихъ Ибра­г ьи­ман иман­ди ян га­
нач, ак­си­на, ам иман се­беб яз къу­ват­див ацІа­на ва ада Ал­лагь­диз
шу­к ур ийиз­вай. 21 Ал­лагь­д и га­й и гаф Ада кьи­лиз акъуд­дай къу­
ват Адахъ авай­дахъ Ибра­г ьи­ма кІе­ве­лай иман ийиз­вай. 22 Ин­г ье
ву­ч из Ал­лагь­д и адан иман гьахъ-михьивал* яз кьа­бул­на­тІа.
23 И кар не­и н­к и са Ибра­г ьи­маз, 24 ам чаз­н и та­л укь я. Чи Реб­би*

Иса Ме­сигь­дал* кье­й и­да­лай кьу­л ухъ чан Хкай­дахъ ийиз­вай чи

иман­н и Ал­лагь­ди гьахъ-михьивал яз гьи­саб­да. 25 Иса Ме­сигь чи
тах­си­рар се­беб яз ажал­д ин ху­ра ту­най ва чун гьахъ-михьивилиз
акъу­д ун па­тал Адал чан хта­най*.

i 4:17 Хьу­н ухь 17:5.

ii 4:18 Хьу­н ухь 15:5.
Рим­вий­риз 5  398

Ал­лагь­д ихъ га­лаз туьх­кІуьн

5  Гьа­ви­л яй иман­дал­ди* гьахъ-михьивилиз акъу­д у­нал­ди*, чахъ

1 

чи Реб­би* Иса Ме­сигь­д ин* ТІвар­цел­ди* Ал­лагь­дихъ га­лаз

мес­л ят­вал же­да. 2  Чун ис­я т­да авай бе­ре­к ат­д ихъ* къве­дай рехъ
чаз иман­дал­ди, Иса Ме­сигь­д ин куь­мек­дал­ди ачух я. Ал­лагь­дин
бар­кал­ла­ди­кай* чаз­н и пай хьу­н ин умуд­дал­ди чна да­ма­хар­за­ва.
3 Не­и н­к и са идал­д и, чна гьакІ­н и азаб­рал­д и да­ма­х ар­з а­в а, ву­ч из

ла­г ьай­тІа чаз чиз­ва хьи, азаб­ри ду­рум хьу­н ухь, 4  ду­рум хьу­н и
теж­ри­ба, теж­ри­ба хьу­н и умуд гуз­ва. 5 Умуд­ди, ла­г ьай­тІа, гье­вес
ха­дач, ву­чиз ла­г ьай­тІа Ал­лагь­д и Ви­ч ин муь­г ьуьб­бат* чаз ган­вай
Пак Руьгь­дал­ди* чи ри­к Іе­риз цан­ва.
6  Чун гу­нагь­рин* ви­л ик гье­ле ажуз тир чІа­вуз Ме­сигь та­й ин

вах­т ун­да чун, иман­дик ква­чир­бур, па­тал кье­на. 7 ГьикІ ла­гьай­тІа,

ма­са са­да ви­чин уьмуьр гьат­та гьахъ-михьибур па­тал­ни ба­жа­гьат
гу­да, ятІа­н и са вуж ятІа­н и дугъ­ри кас па­тал кьин­н и мум­к ин я.
8 Амма чун гьа гу­нагь­к а­рар яз амай­ла, Ме­сигь чун па­т ал­д и кьи­

нал­ди Ал­лагь­ди чаз Ви­ч ин муь­г ьуьб­бат къа­л ур­на.

9 Ис­я т­да, чун Ме­сигь­д ин Иви­дал­д и гьахъ-михьивилиз акъуд­

на­вай­ла, чун Адал­д и Ал­лагь­д ин хъи­ле­к ай* ге­на­н и ар­т ух хи­лас

авун­ва! 10  Чун Ал­лагь­д ин душ­ма­нар тир вах­та­ра Адахъ га­лаз
Адан Хцин кьи­н и­к ьал­д и туь­к Іуьн хъу­ву­на­тІа, ги­ла гьа­да­лай­н и
ар­т ух яз, туь­х кІвен­вай­бур яз, чун Адан уьмуьр­дал­д и хи­лас­н и
ийи­да! 11 Мад­н и ар­т ух, чи Реб­би Иса Ме­сигь ара­да аваз Ал­лагь­
ди чаз Ви­чел­ди чун Ви­ч ихъ га­лаз туьх­к Іуьр хъу­вун ра­к ъу­ру­нал
чна шад­вал­за­ва!

Адам ва Ме­сигь
12 Гьа­ви­л яй гу­нагь* дуьнь­я ­д из са кас­д и­лай ата­на. Гьа са кас­
дин гу­нагь­ди ви­ч ихъ га­лаз кьи­н икь гъа­на, гьа икІ, ви­ри­да­кай
ажал га­лай­бур хьа­на, ву­чиз ла­гьай­тІа ви­ри­да чпин гу­на­гьар ийиз
хьа­на. 13 Гье­ле Къа­н ун* гу­дал­д и гу­нагь дуьнь­я ­да аваз­вай, амма
Къа­н ун ава­чир чка­да гу­нагь тах­сир яз кьа­дач. 14 ЯтІа­ни Ада­ма­лай*
Му­са­дал* къве­дал­д и Ада­ма хьиз, Ал­лагь­ди эциг­на­вай къа­да­г ъа
чІур­на, гу­нагь та­вур­бу­рал­н и ажал­д и агъа­вал ийиз­вай.
Адам, ла­гьай­тІа, атун ла­зим Тир­дан къа­мат­да авай­ди я. 15 Амма
бе­ре­кат­дин* ха­т ур­дай ган­вай па­ю­нин таъ­сир Ада­ман тах­сир­кар­
ви­лин эсер хьтин­ди туш. Гзаф ин­са­нар са кас­дин тах­си­рар се­беб
яз кье­на­тІа, ги­ла, гьа­да­лай­н и ар­т ух яз, Ал­лагь­дин бе­ре­кат ва са
 399 Рим­вий­риз 6 

Кас­д ин, Иса Ме­сигь­д ин*, бе­ре­к ат­д ив кьур сав­к ьват бул­да­к аз
гзаф­бу­руз гуз­ва! 16 Са кас­д ин гу­нагь­д ин не­т и­жа­яр и сав­к ьват­ди
гуз­вай­дав ге­к ъи­г из же­дач. Са тах­сир­к ар­ви­лиз авур ду­ван­ди кар
атІун ара­дал гъиз­ва, амма бе­ре­к ат­д ин ха­т ур­дай ган­вай па­ю­н и
гзаф тах­сир­кар­ви­ле­рай гьахъ­вал гъа­на. 17 Ан­жах са кас­дин тах­
сир­к ар­вал се­беб яз ажал­д и агъа­вал ийиз эгечІ­за­ва­тІа, ада­лай
ар­т ух яз, са Ин­сан­дин, Иса Ме­сигь­дин, куь­мек­дал­ди бе­ре­кат­дин
дев­лет ва гьахъ-михьивилин* сав­к ьват кьа­бул­за­вай­бу­ру уьмуьр­да
агъа­вал ийи­да!
18 Гьа икІ, са ин­сан­д ин тах­сир­д и ви­ри ин­сан­риз кар атІун гъа­

йи­вал, гьакІ Са­дан гьахъ-михьи кар­д и ви­ри­бу­руз уьмуьр гуз­вай

гьахъ-михьивилиз гъа­на. 19  Сад чІа­лаз ки­л иг та­ву­н ик­д и гзаф­
бу­ру­к ай гу­нагь­к а­рар хьа­й и­вал, гьакІ Сад чІа­лаз ки­л и­г у­нал­д и
гзаф­бу­ру­кай гьахъ-михьибур же­да.
20  Къа­
н ун ла­г ьай­тІа, тах­сир­к ар­вал гзаф хьун па­тал, геж ата­
на. Амма гу­нагь гзаф хьа­й и чка­да бе­ре­к ат­дин бул­вал гьа­да­лай
ар­т ух хьа­на, 21 гу­нагь­д и агъа­ва­л из ва ажал­дихъ ту­х уз гьикІ хьа­
натІа, гьакІ Иса Ме­сигь­д ин, чи Реб­би­д ин*, куь­мек­дал­ди эбе­ди
уьмуьр­дихъ* ту­х у­дай бе­ре­к ат­д и­н и гьахъ-михьивилелди агъа­вал
ийи­дай­вал аву­на.

Гу­нагь па­тал кьен­ва, Ал­лагь па­тал чан ала

6  Бес ги­ла вуч­да? Бе­ре­к ат* гзаф хьун па­тал, гу­на­г ьар* авун
1 

да­ва­мар­да­н и? 2 Гьел­бет­да ваъ! Гу­нагь па­тал чун кьен­ва. Гу­

нагь­да ча­вай уьмуьр гьикІ да­ва­ма­риз хьу­рай? 3 Чун, Иса Ме­сигь­
дин* ТІвар­цІе­лай* цик ака­х ьун къа­ч ун­вай­бур* яз, Адан кьи­ни­к ьа
Адахъ га­лаз сад хьан­вай­бур тир­д и квез чиз­вач­н и бес? 4 Гьа икІ
Бу­ба­дин* бар­кал­ла* алай къуд­рат­дал­д и Ме­сигь­дал кье­йи­да­лай
кьу­л ухъ чан хкай­вал*, цІи­йи жуь­ре­да уьмуьр ту­х ун па­тал чна цик
ака­х ьун къа­ч у­дай чІа­вуз Адахъ га­лаз кьен­вай­бур яз ку­ч ук­най.
5 Чун Адахъ га­лаз Адан кьи­н и­к ьа сад хьа­натІа, чун Адахъ га­лаз

Адал чан хту­на­н и* сад же­да. 6 Чун мад гу­нагь­дин лу­к Іар те­же­
дай­вал, чи уьмуьр гу­нагь­д ин гьу­к ум­д и­к ай азад авун па­тал, чи
ви­ли­кан гу­нагь­кар тІе­би­ат Адахъ га­лаз са­нал ха­ш у­низ* ягъай­ди
чаз чиз­ва, 7 гьикІ ла­г ьай­тІа, кье­й и­д и гу­нагь­ди­кай азад хьан­ва.
8  Чун Ме­ сигь­д ихъ га­лаз кье­на­тІа, Адахъ га­лаз уьмуьр ту­х уз
же­дай­дахъ­ни чун агъун­ва. 9 Ме­сигь­дал кье­на чан хтай­да­лай кьу­
лухъ Ам мад ре­к ьин ти­й и­дай­д и чаз чиз­ва: ажал­диз Адан ви­нел
мад гьу­к ум амач. 10 Кье­й и чІа­вуз Ам гу­нагь па­тал сад­ра ва эбе­ди
Рим­вий­риз 7  400

яз кье­на, амма, чан алаз, Ада Ал­лагь па­тал уьмуьр ту­х уз­ва. 11 Гьа
са­я гъ­да Иса Ме­сигь­да авай куь­н ­н и гу­нагь па­тал кьен­вай­бур яз,
амма Ал­лагь па­тал чан алай­бур яз гьи­саб­за­ва.
12  Гьа­
ви­л яй ажал га­лай куь бе­ден­да гу­нагь­д ив агъа­вал ийиз
та­м ир ва адан гьа­шер гье­вес­рин таъ­сир­д ик кваз же­м ир. 13  Куь
бе­ден­дин па­яр гу­нагь­д ив ву­г у­м ир, абур гьахъ-михьи ту­ш ир­ви­
лин алат­риз эл­к ъуьр­м ир. Куь­не куьн, кье­на чан хтай­бур хьиз,
Ал­лагь­д из це, куь бе­ден­д ин па­я р­н и Адаз гьахъ-михьивилин*
ала­тар яз це. 14 Гу­нагь­д и квел агъа­вал­на кІан­дач, ву­чиз ла­г ьай­
тІа куьн Къанундин* их­т и­яр­да ваъ, бе­ре­кат­дин их­т и­яр­да ава.

Гу­нагь­д ин лукІ­ви­ли­кай азад хьун

15  Вуч­да, чун Къанундин* ваъ, бе­ре­кат­дин* их­ти­яр­да ава лу­гьуз
гу­на­гьар* ийи­да­ни? Гьел­бет­да, ваъ! 16 Квез чиз­вач­ни кьван – куь­
не куьн са низ ятІа­н и муь­тІуьгъ хьун па­тал лукІ­ви­ле тваз­ва­тІа,
кве­кай адан та­бий лу­к Іар жез­ва: ажал­д ихъ ту­х уз­вай гу­нагь­дин
лу­к Іар ва я гьахъ-михьивилихъ* ту­х уз­вай чІа­лаз ки­ли­г у­н ин лу­
кІар. 17 Ал­лагь­диз шу­к ур хьу­рай, куьн гу­нагь­дин лу­кІар тир, амма
ги­ла куь­не квев ага­к ьай тер­бет­д ин рехъ кьун ри­к Іин сид­к ьи­дай
къетІ авун­ва. 18  Куьн, гу­нагь­д и­к ай хкат­на, гьахъ-михьивилин
лу­к Іар хьа­на. 19 За ида­к ай, куьн гъа­вур­да та­к ьун мум­к ин тир­ди
гьи­саб­да кьу­на, адет­д ин чІа­лал­д и лу­г ьуз­ва.
Куь­н е ви­л ик ­д ай куь бе­д ен­д ин па­я р чир­к ин­в и­л ин ва
къанунсузвилин лукІ­ви­ле тур­вал ва идал­ди чІу­ру кар авур­вал,
ги­лани абур пак­ви­лихъ ту­х у­дай гьахъ-михьивилин лукІ­ви­ле тур.
20 Куьн гу­нагь­д ин лу­к Іар тир­ла, куьн гьахъ-михьивиликай азад

тир. 21 А чІа­вуз авур ва чпи­кай ги­ла квез ре­г ъуь тир кра­ри­кай квез
вуч хи­йир жез­вай? Абу­рун эхир ажал я! 22 Ги­ла ла­г ьай­тІа, куьн
гу­нагь­ди­кай азад хьан­ва ва кве­к ай Ал­лагь­дин лу­к Іар хьан­ва, и
кар­дин май­ва – пак­вал, адан эхир­ни эбе­ди уьмуьр* же­да. 23 ГьикІ
ла­г ьай­тІа гу­нагь­д и гуз­вай гьа­к ъи ажал я, амма Ал­лагь­дин пай
чун Реб­би* Иса Ме­сигь­да* хьу­най гуз­вай эбе­ди уьмуьр я.

Къа­н ун ва гу­нагь

7  Стхаяр-вахар, зун квехъ га­лаз Къа­н ун* чиз­вай­бу­рухъ га­

1 

лаз хьиз ра­х аз­ва. Ин­сан­дал ан­ж ах чан ала­май кьван адал
Къанундин гьу­к ум алай­д и квез чиз­вач­н и кьван? 2 Ме­се­ла, гъуь­
луьк квай паб, гъуь­лел чан ала­май кьван, не­к ягь­дин къа­н ун­дал­ди
ви­чин гъуь­л уьхъ га­лаз ала­к ъа­да ава. Эгер хьи гъуьл кье­йитІа, паб
 401 Рим­вий­риз 7 

и къанундикай азад жез­ва. 3 Гьа­ви­л яй, гье­ле гъуь­лел чан ала­маз,

паб ма­са­даз гъуь­л уьз физ хьа­й и­тІа, и кар­дал­ди ада гъуь­л уьн­н и
па­пан ва­фа чІур­за­ва, амма гъуьл кьен­ва­тІа, паб къанундикай
азад я ва адак, ма­са­даз гъуь­л уьз хъфиз­вай­ла, гъуь­л уьн­н и па­пан
ва­фа чІур­на лу­г ьуз, тах­сир ку­таз же­дач.
4 Куь­н ­н и гьакІ я, зи стхаяр-вахар. Куьн Ма­са­даз, кье­й и­да­лай

кьу­л ухъ чан Хтай­даз, та­л укь хьун па­тал ва гьа икІ Ал­лагь­д из
бе­г ьер гъун па­т ал, Ме­сигь­д ин* Бе­ден кьи­н ин куь­мек­дал­д и
куьн Къа­н ун па­тал кье­на. 5 Чна чи гу­нагь­кар тІе­би­ат­див кьур­вал
уьмуьр ту­х у­дай чІа­вуз Къа­н ун­ди чак чи бе­ден­дин па­я­ра чпин кар
акваз­вай гу­нагь­кар гье­ве­сар уя­хар­дай, ва абу­рун бе­гьер ажал тир.
6  Ги­ла ла­г ьай­тІа, са мус ятІа­н и чун па­ц ук ку­т ур Къа­н ун па­т ал

чун кьен­вай­ла, ви­л ик­дай хьиз, Къанундин гьар­фу­н ив кьур­вал

ваъ, цІи­й и­к Іа, Руьгь­д ин* куь­мек­дал­д и Ал­лагь­д из къул­л у­г ъун
па­тал, чун азад авун­ва.
7  Им вуч ла­ г ьай чІал я? Къа­н ун гу­нагь* я ла­г ьай чІал яни?
Гьел­бет­да, ваъ. Амма гу­нагь вуч ятІа заз чир же­да­чир, Къа­н ун
ава­чир­тІа. Мум­к ин тир, ме­се­ла, заз нефс вуч ятІа чир та­х ьун,
Къа­н ун­д и лу­г ьуз­ва­ч ир­тІа: «Те­м ягь­да гьат­м ир»i. 8  Гу­нагь­д и, и
тагь­к им­дай багь­на жа­г ъан­ваз, зи чан­да ви­ри жуь­рей­рин гье­ве­
сар ара­дал гъа­на, амма Къа­н ун га­ла­чиз гу­нагь­дал чан же­дач. 9 Са
мус ятІа­н и за Къа­н ун те­ч из уьмуьр ту­х уз­вай, амма заз тагь­к им
чир хьа­йи чІа­вуз гу­нагь­дал зи бе­ден­да чан ата­на, 10 зун ла­г ьай­
тІа, кье­на. Ки­ли­гай­тІа, уьмуьр гъун ла­зим тир тагь­к им­ди ажал
гъа­на, 11  ву­ч из ла­г ьай­тІа гу­нагь­д и, тагь­к им вич гъи­л и­к из, зун
ал­ц у­рар­на ва Руьгь­д ин ре­к ьяй кьи­н и­к ьал гъа­на. 12 Гьа икІ Къа­
нун пак­ди* я, тагь­к им­н и пак­д и я, гьахъ-михьиди ва хъсан­ди я.
13 АкІ хьа­й и­ла, хъсан­да заз ажал гъа­на­н и? Гьел­бет­да, ваъ! Амма

гу­нагь­ди вич гу­нагь яз къа­л у­рун па­тал, хъсан­дан куь­мек­дал­ди

ви­чин кар ийиз, зи чан­да ажал ара­дал гъа­на. Ва гьа и са­я гъ­да,
тагь­к им­д ин куь­мек­дал­д и, чаз гу­нагь гьи­к ьван эй­бе­жер ятІа
аква­дай мум­к ин­вал хьа­на.
14  Къа­
н ун руь­г ьа­н и тир чІал чаз чиз­ва. Зун ла­г ьай­тІа бе­ден
авай­д и я, зун гу­нагь­д из лукІ­ви­ле ма­са ган­ва. 15  За вуч­за­ва­тІа,
зун гъа­вур­да акьаз­вач. Заз вуч кІан­за­ва­тІа за ийиз­вач, адан чка­
дал жу­ваз та­к Іан­за­вай кар ийиз­ва. 16 Жу­ваз кІан ти­йиз­вай кар за
ийиз­ва­тІа, за идал­д и Къа­н ун вич хъсан тир­дахъ га­лаз ра­зи­вал

i 7:7 Эх­к ъе­чІун 20:17; Ких­х ьей Къа­н ун 5:21.

Рим­вий­риз 8  402

ийиз­ва. 17 Гьа икІ и кар за жу­ва ваъ, зак квай гу­нагь­ди ийиз­ва.
18  Зак, зи бе­ден­д ик, хъсан са затІ­н и ква­ч ир­д и заз чиз­в а, ву­ч из

ла­г ьай­тІа заз хъсан­вал ийиз кІан­за­ва, амма ийиз жез­вач. 19  За
ийиз­вай­ди заз ийиз кІан­за­вай а хъсан­вал туш. За жу­ваз ти­йиз
кІан­за­вай пис­вал ийиз­ва. 20 Гьа икІ, жу­ваз кІан ти­йиз­вай кар за
ийиз­ва­тІа, и кар ийиз­вай­д и зун ваъ, зак квай гу­нагь я.
21 Гьа икІ ина заз ихь­т ин къа­н ун­д и кар ийиз­в ай­д и жа­г ъа­на: заз

хъсан­вал ийиз кІан­за­вай чІа­вуз гьа­сят­да пис­вал ата­на акъат­за­

ва. 22 Къе­не­па­тай за Ал­лагь­д ин Къа­н ун­дал шад­вал­за­ва, 23 амма
заз зи бе­ден­да ма­са къа­н ун­д и ви­ч ин кар ийиз­вай­ди акваз­ва. И
къа­н ун­ди зун ри­к Іяй ви­че­лай ра­зи тир къанундихъ га­лаз дя­ве
ту­х уз­ва ва за­кай зи бе­ден­д ин па­я­ра ви­ч ин кар ийиз­вай гу­нагь­
дин къанундин есир ийиз­ва. 24 Бахт ава­чир ин­сан я зун! Зун ажал
га­лай и бе­ден­ди­кай ни хи­лас аву­рай? 25 И кар чи Реб­би* Иса Ме­
сигь­дин куь­мек­дал­д и авур Ал­лагь­д из шу­к ур хьу­рай!
Гьа икІ, зун зи акьул­дал­д и Ал­лагь­д ин Къанундин, амма бе­
ден­дал­ди зун гу­нагь­д ин къанундин лукІ я.

Руьгь га­лай уьмуьр

8  Ги­ла Иса Ме­сигь­д из* та­л укь тир­бу­руз са жуь­ре­дин­н и кар

1 

атІун авач, 2  ву­ч из ла­г ьай­тІа уьмуьр гуз­вай Руьгь­дин* къа­

нун­ди вун гу­нагь­дин­ни* ажал­дин къанундикай Иса Ме­сигь­дин
куь­мек­дал­ди азад авун­ва. 3 Чи гу­нагь­к ар тІе­би­ат та­бий ийиз та­
хьай Къанундилай* алакь та­вур­д и Ал­лагь­ди аву­на. Ада Ви­чин
Хва ин­сан­дин гу­нагь­к ар бе­ден­д из ух­шар бе­ден­да аваз ра­к ъур­на
ва, Ада­к ай чи гу­нагь­рай къур­банд аву­нал­д и*, гу­нагь­д из кар
атІа­на. 4 И кар Ада, гу­нагь­к ар тІе­би­ат­д ив кьур­вал ваъ, Руьгь­див
кьур­вал уьмуьр ту­х уз­вай чи ара­да Къанундин тагь­к и­мар кьи­лиз
акъа­т ун па­тал, аву­на.
5  Гу­нагь­к ар тІе­би­ат­д ив кьур­в ал уьмуьр ту­х уз­в ай­бу­рун къа­на­

жагъ­ди и тІе­би­ат­д из вуч кІан­за­ва­тІа гьа­да­кай фи­к ир­за­ва, амма

Руьгь­див кьур­вал уьмуьр ту­х уз­вай­бу­рун къа­на­жагъ­ди Руьгь­диз
вуч кІан­за­ва­тІа – гьа­да­кай. 6 Гу­нагь­кар тІе­би­ат­дай къвез­вай къа­
на­жагъ­ди ажал­дихъ ту­х уз­ва, амма Руьгь­дай къвез­вай фи­к ир­ри
уьмуьр­д ихъ­н и ис­л ягь­ви­л ихъ ту­х уз­в а. 7  Гу­нагь­к ар къа­на­ж агъ
Ал­лагь­д ихъ га­лаз душ­ман­ви­ле ава. А къа­на­ж агъ Ал­лагь­д ин
Къа­н ун­диз та­бий жез­вач, я ада­лай та­бий жез алакь­н и ийи­дач.
8  Гьа­ви­л яй гу­нагь­к ар тІе­би­ат­д ин гьу­к ум­д ик кваз уьмуьр ту­х уз­

вай­бу­ру­вай Ал­лагь­д из хуш крар ийиз жез­вач.

 403 Рим­вий­риз 8 
9 Амма Ал­лагь­д ин Руьгь ри­к Іи­вай­н и квек кваз ава­тІа, куьн
гу­нагь­кар тІе­би­ат­д ин гьу­к ум­д ик ваъ, Руьгь­дин гьу­к ум­дик ква.
Ме­сигь­дин Руьгь ква­чир­ди Адаз та­л укь туш. 10 Ме­сигь квек кваз
ава­тІа, куь бе­ден гу­нагь се­беб яз ре­к ьи­да, амма Руьгь­д и куьн
Ал­лагь­дихъ га­лаз туь­х кІвей­ви­л яй уьмуьр­див ацІур­да. 11 Иса­дал
кье­й и­да­лай кьу­л ухъ чан Хкай­дан Руьгь квек кваз уьмуьр ту­
хуз­ва­тІа, Ме­сигь­дал кье­й и­да­лай кьу­л ухъ чан Хкай­да квек кваз
уьмуьр ту­х уз­вай Ви­ч ин Руьгь­дал­д и куь ажал га­лай бе­ден­рал­н и
чан хки­да*.
12 Гьа­ви­л яй, стхаяр-вахар, гу­нагь­к ар тІе­би­ат­д и чал илитІ­з а­в ай

са­я гъ­да уьмуьр ту­х у­дай­вал, чун адан бур­ж у­н ик квай­бур туш.
13  Куь­не квел гу­нагь­к ар тІе­би­ат­д и илитІ­за­вай са­я гъ­да уьмуьр
ту­х уз­ва­тІа, куьн те­леф же­да. Куь­не Руьгь­дал­ди гу­нагь­кар тІе­би­
ат­дин гье­ре­ка­тар ре­к ьиз­ва­тІа, квел чан же­да. 14 Ву­чиз ла­г ьай­тІа
Ал­лагь­дин Руьгь­д ин регь­бер­ви­л ик квай ви­ри Ал­лагь­дин ве­ле­
дар я. 15 Квев агакь­на­вай­д и ида­лай кьу­л ухъ­н и ки­чІе­ви­ле уьмуьр
ту­х ун па­тал ган­вай ва кве­к ай лу­к Іар ийи­дай руьгь ваъ, кве­кай
Ал­лагь­дин ве­ле­дар ийи­дай Руьгь я, Адал­ди чун Ал­лагь­дихъ­н и
эл­к ъве­на ра­хаз­ва: «Аб­ба*! Бу­ба* чан!» 16 Ал­лагь­дин Руьгь­ди­ни чи
руьгь­дихъ га­лаз са­нал чун Ал­лагь­д ин ве­ле­дар тир­дан ша­г ьид­
вал­за­ва. 17  Чун ри­к Іи­вай­н и Адан ве­ле­дар ятІа, чун Ал­лагь­д ин
ирс­са­г ьи­бар­н и я, Ме­сигь­д ихъ га­лаз Гьа­дан ирс­са­г ьи­бар­н и я.
Чна адахъ га­лаз са­нал азаб чІу­г ваз­ва­тІа, чал Адахъ га­лаз са­нал
бар­кал­ла­н и* къве­да.

Ин­лай кьу­л ухъ же­дай бар­кал­ла

Чи ги­лан аза­бар, чаз ин­лай кьу­л ухъ ахъа же­дай бар­кал­ла­див*
18 

ге­к ъи­гай­ла, за са затІ­н и ту­ш из гьи­саб­за­ва. 19  ГьикІ ла­г ьай­тІа

халкь авун­вай ви­ри­да са­бур ава­ч из Ал­лагь­дин ве­ле­дар аш­ка­ра
авун ви­лив хуьз­ва. 20-21 Ву­чиз ла­гьай­тІа халкь авун­вай ви­ри за­тІар
уьмуьр­дихъ ма­на ава­ч ир­ви­л из, ха­бар­н и та­к ьу­на, чеб муь­тІуьгъ
Авур­дан къас­т у­нал­ди та­бий аву­най. Амма халкь авун­вай­даз, Ал­
лагь­дин ве­лед­ри къа­ч у­дай хьтин бар­к ал­ла алай азад­вал къа­ч ун
па­тал, кьи­н и­к ьин гьу­к ум­д и­к ай азад хьу­н ин умуд ава.
22  Халкь авун­в ай ви­ри­бу­ру икьван чІа­в ал­д и, аял хаз­в ай па­па

хьиз, цІугъ ийиз­вай­д и ва ази­я т чІу­г ваз­вай­ди чаз чиз­ва, 23 не­ин­

ки са гьа­бу­ру, чна ви­л ив хуьз­вай­дан за­м ин яз Руьгь* агакь­на­вай
чна­н и къе­не­па­тай цІугъ ийиз­ва, са­бур ава­чиз, чун ве­лед­ви­лиз
кьа­бу­л у­нал, яни чун ми­х ьиз азад хьу­нал вил алаз акъваз­на­ва.
Рим­вий­риз 8  404

Чун хи­лас хьан­ва, амма им гье­ле умуд я. Умуд, ла­гьай­тІа, ви­лиз

24 

акваз­вай­дахъ эл­к ъве­на же­дач; са вуч ятІа акваз­ва­тІа, адак умуд

ку­т ун куьз я кьван? 25 Чна так­ваз­вай­дак умуд кутаз­ватІа, чна ам
са­бур­див­ди ду­рум гваз ви­л ив хве­на кІан­да.
26 ГьакІ чаз чи ви­ри за­й иф­ви­ле­ра Руьгь­д и­н и куь­мек гуз­в а. Чаз

куьн гьа­к ъин­дай дуьа* аву­на кІан­да­тІа­н и чиз­вач, амма Руьгь­ди

Ви­чи га­фа­рал­ди лу­г ьуз те­же­дай агьар чІу­г у­нал­ди чи гьа­к ъин­дай
та­ва­к ъу ийиз­ва. 27  Ри­к Іер Чир­за­вай­даз Руьгь­дин фи­к ир чиз­ва,
ву­чиз ла­г ьай­тІа Руьгь­д и Ал­лагь­д ин къас­т у­н ихъ га­лаз ра­зи­ви­ле
аваз пак­бу­рун* гьа­к ъин­дай та­ва­к ъу ийиз­ва.

Иса Ме­сигь­д ихъ ийиз­вай иман­да Ал­лагь­д ин муь­г ьуьб­бат

Чаз чиз­ва хьи, Ал­лагь­д и Вич кІан­дай­бур ва Ви­чин ни­я т­див
28 

кьур­вал эвер­на­вай­бур па­тал ви­ри хи­й ир­д из эл­к ъуьр­за­ва. 29 Иса­

ди­кай гзаф стхайрин-вахарин ара­да Сад ла­гьай ве­лед хьун па­тал,
Ал­лагь­д и ви­л и­к а­маз чир хьа­й и­бу­руз Ви­ч ин Хцин къа­мат­д из
ух­шар­бур хьун та­й и­нар­н и аву­на. 30 Ви­ч и ви­ли­ка­маз та­йи­на­рай­
бу­руз Ада эвер­н и аву­на, эве­рай­бур гьахъ-михьивилиз акъуд­на*
ва гьахъ-михьивилиз акъуд­дай­бу­рал бар­к ал­ла­н и* гъа­на.
31  Чна ида­к ай вуч лу­г ьун? Ал­лагь чи па­т ал ала­тІа, ни­в ай чаз

ак­си­вал ийиз же­да? 32 Ви­чин Хцин гьа­йиф Та­тай­да, амма Ам чун

ви­ри па­тал Га­йи­да Адахъ га­лаз чаз ви­ри гу­дач­ни бес? 33 Ал­лагь­ди
хкя­г ъай­бу­рук ни тах­сир ку­та­да? Гьахъ-михьивилиз акъуд­за­вай­
ди Ал­лагь я. 34 Чаз ни­вай кар атІуз же­да? Кье­йи­ди Иса Ме­сигь*
я; гьа­да­лай­н и ар­т ух яз Адал чан хта­на* ва ис­я т­да Ам Ал­лагь­дин
эр­чІи гъи­ли­х ъай ацукь­на­ва. Ада чи гьа­к ъин­дай та­ва­к ъу­ни ийиз­
ва. 35 Чун Ме­сигь­дин муь­г ьуьб­бат­ди­вай* куь­вай къа­к ъу­диз же­да?
Ха­жа­лат­ди­вай ва я че­т ин­ви­ле­ри­вай? Чи ге­ле къе­к ъуь­н и­вай ва
я ка­ша­вай? Кье­цІил­ви­л и­вай ва я ажал­д и­вай? 36 Кхьен­вай­вал я:

«Ви па­та­лай гьар юкъуз чун ре­кьиз­ва,

кьа­саб­ха­на­диз гьал­за­вай хи­пе­риз хьиз
ки­лиг­за­ва чаз»i.

Амма ви­ри и кра­рал чун кІан Хьа­йи­дан куь­мек­дал­ди чна лап

37 

чІе­х и гъа­либ­вал къа­ч уз­ва. 38-39 Зун кІе­ве­лай агъун­ва: Я ажал­ди­вай,

я уьмуьр­ди­вай, я ма­ла­ик­ри­вай*, я гьу­к ум­ри­вай, я алай аям­ди­вай,

i 8:36 За­бур 43:23.

 405 Рим­вий­риз 9 

я къве­дай аям­ди­вай, я къу­ват­ри­вай, я кьа­к ьан­ви­ли­вай, я де­рин­

ви­ли­вай, я халкь авун­вай кьван амай­бу­ру­кай – са куь­н и­вай­н и
чун Ал­лагь­ди чи Реб­би* Иса Ме­сигь­д и авур кар­дал­ди къа­л у­рай
муь­г ьуьб­бат­ди­вай къа­к ъу­д из же­дач!

Ис­ра­и л ва Ал­лагь­д и га­йи гаф

9  Ме­сигь­д из* та­л укь кас­д из ку­т уг­на­вай­вал, за гьа­к ъи­к ъат
1 

лу­г ьуз­ва ва таб­за­вач. Заз и кар­д ин гьа­к ъин­дай Пак Руьгь­

дин* регь­бер­ви­лик квай зи виж­дан­д и ша­г ьид­вал­за­ва. 2 Зун гзаф
паш­ман я, ва зи рикІ эхир ава­ч ир тІал­д ив ацІан­ва. 3-4 Иви­дал­ди
заз багъ­ри­яр тир зи стхай­рин – ис­ра­и л­вий­рин чка­дал заз жув
негь аву­най­тІа ва Ме­сигь­ди­вай къа­к ъуд­най­тІа кІан­дай. Хва­ви­лин
их­т и­я ­рар, бар­к ал­ла* ва Ал­лагь­д ихъ га­лаз Икь­ра­рар* гьа­бу­рув
агакь­най, абу­руз Къа­н ун*, Ал­лагь­д из иба­дат* авун ва Ада га­йи
га­фар гьа­бу­руз га­най. 5 И халкь­д ин ара­дай бан-бубаяр акъат­на,
абу­рун ара­дай, ин­сан­дин тІе­би­ат хас яз, Ме­сигь акъат­на­ва. Адаз –
ви­ри­дан кьи­лел алай Ал­лагь­д из эбе­д и яз шу­к ур хьу­рай. Амин*.
6 Амма им Ал­лагь­д ин Гаф къу­в ат­дай ават­на­в а ла­г ьай чІал туш,

ву­чиз ла­г ьай­тІа Ис­ра­и л­дин* ви­ри халкь гьа­к ъи­к ъи Ис­ра­и л туш.
7 Ибра­г ьи­ман* ви­ри эв­ле­дар адан гьа­к ъи­к ъи ве­ле­дар туш. Кхьен­

ва: «Ви ту­х ум Иса­к ьа* да­ва­мар­да»i. 8  Им акІ ла­г ьай чІал я хьи,
Ибра­г ьи­ман ви­ри эв­ле­дар Ал­лагь­д ин гьа­к ъи­к ъи ве­ле­дар туш.
Ибра­г ьи­ман гьа­к ъи­к ъи ве­ле­дар Ал­лагь­д и га­йи гаф низ та­л укь
ятІа, гьа­бур я. 9 И гаф и жуь­ре­да га­най: «Та­йи­нар­на­вай вах­т ун­да
Зун хкве­да, ва Сар­ра­д из* хва же­да»ii.
10 Амма не­ин­к и са им хьа­на. Ре­фи­г ъа­д инiii кьве хцин бу­ба­н и гьа

сад тир – чи бан-буба Исакь. 11 Амма гье­ле кьвет­х ве­рар ха­дал­ди ва

абу­ру са вуч ятІа­ни хъсан ва я пис кар ийи­дал­ди – Ал­лагь­ди хкя­
гъай­ди 12 абу­рун кра­ри­лай ваъ, Эвер­за­вай­да­лай Ви­че­лай ас­лу хьун
па­тал  – Ре­фи­г ъа­диз ла­гьа­най: «ЧІе­х и­ди гъве­чІи­даз лукІ же­да»iv.
13 Ида­кай кхьен­вай­вал хьа­на: «Заз Якьуб* кІан хьа­на, Эсав* та­кІан»v.

14 Им вуч ла­г ьай чІал я? Яраб Ал­лагь гьахъ туш жал? Гьел­бет­да,

ваъ! 15 Ада Му­са­д из* ла­г ьа­на:

i
 9:7 Хьу­н ухь 21:12.
ii 9:9 Хьу­н ухь 18:10.
iii 9:10 Ре­фи­г ъа – Иса­к ьан паб, кьвет­х ве­рар тир Эсав Якьу­бан ди­де.
iv 9:12 Хьу­н ухь 25:23.
v 9:13 Ма­ла­х и 1:2-3.
Рим­вий­риз 9  406

«За низ ре­гьим ийиз­ва­тІа, гьа­даз ре­гьим ийи­да,

низ ин­саф ийиз­ва­тІа, гьа­даз ин­саф ийи­да»i.

16 Гьа­ви­л яй мет­леб ин­сан­д ин гье­вес­д ихъ ва я ала­х ъу­н ихъ ваъ,

Ал­лагь­дин ре­г ьим­д ихъ ава. 17 Ка­лам­да* Ал­лагь­ди фир­ъа­ван­диз
лу­г ьуз­ва: «Ви ви­нел Зи къу­ват къа­л у­рун па­тал ва ви­ри чи­лел Зи
ТІвар* маш­гьур авун па­тал За вун хкаж­на»ii. 18 Гьа­ви­л яй Ал­лагь­ди
ре­г ьим кІан­дай­бу­руз ре­г ьим ийиз­ва, терс­вал ийиз кІан­за­вай­бу­
руз терс­вал ийиз­ва.

Ал­лагь­д ин ре­г ьим ва Адан хъел

Са ни ятІа­н и заз лу­г ьун мум­к ин я: «АкІ хьа­йи­ла, ву­чиз Ада
19 

чак тах­сир ку­таз­ва? Адан къас­т у­нин ху­ра ни­вай акъва­зиз же­да?»
20 Бес вун вуж я кьван, ин­сан, Ал­лагь­д ихъ га­лаз гьуь­же­т ар ийиз?

Гъи­ле­рив авун­вай за­тІу­ни вич авун­вай кас­диз лу­г ьуз­ва­ни кьван:

«Ву­на ву­чиз зун ихь­т ин­д и яз аву­на?» 21 Хъен­чІин къа­па­рин ус­
тІар­диз че­пе­дин гьа са кІу­су­ни­кай гьуьр­мет авай­бу­рун меж­лис­да
ва я агъуз де­ре­жа­д ин кра­ра гъи­л ик­дай къаб-къажах гьа­зур­дай
их­т и­яр авач­н и кьван? 22  Ви­ч ин хъел ва къу­ват къа­л у­риз кІан­
за­вай Ал­лагь­ди Ви­ч из хъел гъиз­вай­бур ва терг авун па­тал гьа­
зур­на­вай­бур яр­г ъал­д и эх­за­вай­ла, вуч­да кьван? 23 Ви­чиз ре­г ьим
низ ийиз кІан­за­ва­тІа ва вуж Ада бар­к ал­ла* па­тал гьа­зур­на­ва­тІа,
гьа­бу­рал­ди ви­ри­даз Ви­ч ин бар­к ал­ла­д ин дев­лет къа­л у­рун па­тал
Ал­лагь­ди икІ ийиз хьа­й и­тІа, вуч­да кьван? 24 Ада эвер чаз ийиз­
ва, чун тек са чу­вуд­ри­кай* ваъ, муь­к уь­бу­ру­кай­ни я. 25 Гьа­ши­дин
ктаб­да Ал­лагь­ди лу­г ьуз­вай­вал жез­ва:

«За „Зи халкь“ лу­гьу­да Зи халкь ту­шир­даз;

кІан ти­йиз­вай­даз „кІа­ни­ди“ лу­гьу­да»iii,
26  ва
«„Куьн Зи халкь туш“ ла­гьан­вай чка­да
абу­руз „чан алай Ал­лагь­дин ру­хва­яр“ лу­гьу­да»iv.

27  Яшая Ис­ра­и л­д и­к ай* икІ лу­г ьуз гьа­рай­за­ва:

i 9:15 Эх­к ъе­чІун 33:19.

ii 9:17 Эх­к ъе­чІун 9:16.
iii 9:25 Гьа­ш и 2:23.
iv 9:26 Гьа­ш и 1:10.
 407 Рим­вий­риз 10 

«Ис­ра­и л­дин ру­хва­яр кьа­дар­дал­ди гьуь­луьн къум кьван яз ­

хьа­йи­тІа­ни,
ан­жах тІи­мил­бур хи­лас же­да,
28 ву­чиз ла­гьай­тІа, Реб­би­ди* ви­ли­ка­маз ма­лу­ма­рай кар
Ви­чи чи­лел кье­тІи­да­каз ва фад-фад кьи­лиз акъуд­да»i.

29  Мад­н и Яшая ви­л и­к а­маз ла­г ьай­вал:

«Къу­ват­рин Реб­би­ди
сагъ яз аму­кьай­бур са шу­муд ту­на­чир­тІа,
чун Са­д ум­диз ух­шар же­дай,
Га­мур хьиз же­дай чун»ii.

Ис­ра­и л ва Шад Ха­бар

Ги­ла чна вуч лу­г ьун? Гьахъ-михьивилихъ* кам­н и къа­ч ун
30 

та­вур ма­ж у­сий­рив* гьахъ-михьивал агакь­на. И гьахъ-михьивал

иман­дай* гуз­ва. 31  Муь­к уь па­та­х ъай, хкя­на­вай Ис­ра­и л­д и* Ал­
лагь­д ихъ га­лаз вич дуьз ту­х уз та­дай Къа­н ун* жа­г ъур­з а­в ай,
амма абу­руз Ам жа­г ъан­в ач. 32  Ву­ч из? Ву­ч из ла­г ьай­тІа абу­руз
а гьахъ-михьивал иман­д ив кьур­вал ваъ, кра­рив кьур­вал къа­
чуз кІан хьа­на. Гал­к Іи­дай къван­ц ихъ абу­рун кІвач гал­к Іа­на.
33 Ида­к ай кхьен­в а:

«Ин­гье За Си­гьан­дал кІвач гал­кІи­дай Къван эциг­за­ва,

Раг эциг­за­ва, вич се­беб яз ин­са­нар алукь­дай,
амма Адахъ иман ийиз­вай­даз ре­г ъуь же­дач»iii.

10  Стхаяр-вахар, зи ри­к Іин му­р ад ва за А л­л агь­д из

1 

ийиз­в ай дуьа* зи халкь­д ин ве­к и­л ар хи­л ас хьун па­

та­л ай я. 2  Зун абу­ру гъа­й ­ра­д ал­д и iv Ал­л агь­д ихъ ял­з а­в ай­д ан
ша­г ьид я, амма абу­рун гъа­й ­р а чир­ви­ле би­не авун­в ай­д и
туш. 3  Ал­л агь­д и гуз­в ай гьахъ-михьивилин гъа­вур­д а та­к ьаз
ва чпин хсу­си ала­х ъун­р ал­д и гьахъ-михьивилив ага­к ьиз
кІа­нз, абур Ал­лагь­д ин гьахъ-михьивилихъ ту­х уз­в ай ре­к ьиз

i 9:27-28 Яшай 10:22-23.

ii 9:29 Яшай 1:9.
iii 9:33 Яшай 8:14; 28:16.
iv 10:2 Гъа­й­радалда – гзаф рикІ гваз хьун.
Рим­вий­риз 10  408

муь­тІуьгъ хьа­н ач. 4  Ме­сигь* Къанундин му­р ад я, ин­л ай

кьу­л ухъ гьахъ-михьивал иман­дал­лай гьар са­дав агакь­з а­в а.

Ви­ри­бур па­тал хи­лас­вал

Къа­н ун­д ив* кьур гьахъ-михьивал* Му­с а­д и* икІ кхье­н а
5 

къа­л ур­з а­в а: «ШартІар-къайдаяр кьи­л из акъуд­з а­в ай­дал абур

се­б еб яз чан алаз же­д а»i. 6-7  Иман* гвай кас­д и­к ай иман­д ив
кьур­вал гуз­вай гьахъ-михьивили Ка­лам­да* лу­г ьуз­ва: ца­ва­рай
Ме­сигь* гъун па­тал «Ца­ва­рал вуж хкаж же­да?»ii. Ва я: кьен­вай­
бу­ру­к ай Ме­сигь­дал чан хкун* па­тал «„Гур­г ус­д изiii вуж эвичІ­
да?“ – ла­г ьа­на ха­бар кьа­м ир». 8 Амма гьахъ-михьивили вуч лу­
гьуз­ва? «Гаф ваз му­к ьва я, ам ви ме­цел ала ва ви ри­к Іе ава». Им
чна ви­чи­кай вяз ийиз­вай иман­д и­к ай тир гьа гаф я! 9 Ву­на Иса
Реб­би* я лу­г ьуз тес­т икь­за­ва­тІа ва Ал­лагь­д и Адал кье­й и­да­лай
кьу­л ухъ чан хкай­дахъ ву­на ме­цел­д и ва ри­к Іел­д и иман ийиз­
ва­тІа, вун хи­лас же­да. 10  Ву­ч из ла­г ьай­тІа ри­к Іел­ди иман аву­н и
ин­сан­диз гьахъ-михьивал гуз­ва, ме­цел­д и тес­т икь авур ша­г ьид­
ви­ли хи­лас­вал* гъиз­ва.
11  Ка­
лам­д и лу­г ьуз­ва эхир: «Адахъ иман ийиз­вай­даз садрани
ре­г ъуь же­дач»iv. 12 И кар­да чу­вуд­д ин­н и* муь­к уь­дан ара­да са та­
фа­ват­н и авач – гьа са Реб­би ви­ри­дан Реб­би яз­ва ва Ада Ви­чиз
эвер­за­вай ви­ри­бу­руз бул­да­к аз нуьс­рет* гуз­ва. 13 ГьикІ ла­г ьай­тІа
«Реб­би­диз эве­рай гьар сад хи­лас же­да»v.
14 Амма абу­ру чпи иман Та­вур­даз гьикІ эвер­рай? Ви­ч и­к ай ван

Та­х ьай­даз гьикІ иман ийи­да? Абу­руз са­да­н и вяз ийиз та­х ьай­тІа,
гьикІ ван же­да? 15 Ра­к ъур­на­вай­ди ту­шиз, са ни­вай ятІа­ни вяз гьикІ
ийиз же­да? Кхьен­вай­вал я: «Шад Ха­бар­ди­кай* вяз ийиз­вай­бу­рун
кІва­чер хупІ иер туш­н и!»vi
16 Амма Шад Ха­бар­д из ви­ри муь­тІуьгъ хьа­нач. ГьикІ ла­г ьай­тІа,

Яшая лу­гьуз­ва: «Я Реб­би, ча­вай ван хьа­йи­дан вуж чІа­лахъ хьа­на?»vii

17  Гьа икІ ван хьа­ й и ха­бар­д и­лай, Ме­сигь­д и­к ай тир га­фу­н и­лай

i 10:5 Ле­ви 18:5.

ii 10:6-7 Ких­х ьей Къа­н ун 30:11-14.
iii
 10:6-7 Гур­г ус – кІан ква­ч ир зур­ба да­г ьар хьтин­д и.
iv 10:11 Яшай 28:16.
v 10:13 Яил 2:32.
vi 10:15 Яшай 52:7.
vii 10:16 Яшай 53:1.
 409 Рим­вий­риз 11 

иман къвез­ва. 18 Амма за ха­бар кьаз­ва: абу­руз ван хьа­нач­н и бес?

Гьел­бет­да, ван хьа­на, гьикІ ла­г ьай­тІа кхьен­ва:

«Абу­рун ван физ­ва ви­ри чил тир­вал,

абу­рун га­фар агакь­за­ва а кьи­лив кьван дуьнь­я­дин»i.

ИкІ тир­ла, за ха­бар кьаз­ва: Ис­ра­и л* идан гъа­вур­да акьаз­ва­чир

19 

же­ди? Сиф­те яз бес Му­са­ди­ни Ал­лагь­дин га­фа­рал­ди ла­гьа­най эхир:

«Чпиз халкь я лу­гьуз те­жер­бу­рун куь­мек­дал­ди

За квек гъа­й­раii уя­хар­да;
ах­макь халкь­дал­ди За квек хъел ку­та­да»iii.

20  Яшая ла­г ьай­тІа ви­к Іегь­да­к аз Ал­лагь­дин га­фар лу­г ьуз­ва:

«Захъ къе­къуьн та­вур­бу­руз жа­г ъан­ва Зун;

За­вай ха­бар та­кьур­бу­руз ахъа хьан­ва Зун»iv.

21  Амма Ис­ра­и л­д и­к ай Яшая лу­г ьуз­ва:

«Яр­г ъи югъ­ди За Зи Гъи­лер яр­г ъи аву­най

муь­тІуьгъ ту­шир ва аси халкь­диз»v.

Ал­лагь­д и Ви­чин халкь ин­кар та­вун

11  Гьа­ви­л яй за ха­бар кьаз­ва: Ал­лагь­ди Ви­чин халкь ин­кар­

1 

на­н и кьван? Гьел­бет­да, ваъ! Зун жув ис­ра­и л­ви, Бунъ­я ­ми­
нан* та­йи­фа­дай тир Ибра­г ьи­ман* эв­лед я эхир. 2 Ал­лагь­ди лап
фад­лай хкя­г ъай Ви­ч ин халкь ин­к ар­нач.
ГьикІ ла­г ьай­тІа Ил­ья­са*, Ка­лам­дай* ми­са­лар гъиз, Ал­лагь­дин
ви­лик гьикІ Ис­ра­и л­дик* тах­си­рар куту­на­тІа квез чиз­ва: 3 «Реб­би*,
Ви пай­г ъам­ба­рар­ни* яна кье­на, Ви къур­бан­га­нар* чу­к Іур­на. Тек
са зун амукь­на, ва абур зун кьин па­тал алахъ­на­ва»vi.

i 10:18 За­бур 18:5.

ii
 10:19 Гъа­й­ра – вич кІан те­жез, ма­сад кІан хьу­н у­х ьин ки­чІе­вал.
iii 10:19 Ких­х ьей Къа­н ун 32:21.
iv 10:20 Яшай 65:1.
v 10:21 Яшай 65:2.
vi 11:3 3-Пачагьар 19:10, 14.
Рим­вий­риз 11  410

Амма Ал­лагь­д и адаз вуч жа­ваб га­на? «За Жу­ваз Ба­г ьа­ланi
4 

ви­л ик ме­тІер чи­л из ягъ та­вур ирид агъ­зур кас хве­на!»ii 5  Ал­
лагь­д ин бе­ре­к ат­д ив* кьур­вал хкя­на­вай­бур са кьа­дар ис­я т­да­
ни ава. 6  Бе­ре­к ат­д ив кьур­вал хкя­на­вай­бур ятІа, абур кра­риз
ки­л иг­на хкя­на­в ай­бур туш, та­х ьай­тІа бе­ре­к ат­д и­к ай бе­ре­к ат
же­да­ч ир.
7 АкІ ятІа, вуч хьа­на бес? Ис­ра­и л­д и куьхъ­д и гье­ре­к ат аву­на­тІа,

адаз гьам гьат­нач, ан­ж ах хкя­г ъай­бу­руз гьат­на, амай­бур, ла­г ьай­
тІа, терс хьа­на. 8 Кхьен­вай­вал хьа­на:

«Гьисс ти­йир­бур аву­на абу­ру­кай Ал­лагь­ди,

абу­руз так­ун па­тал, Ада абу­рун ви­лер агал­на,
абу­руз ван та­тун па­тал, япар агал­на
та къе­нин йи­къал къве­дал­ди»iii.

9  Да­ву­да* лу­г ьуз­ва:

«Къуй абу­рун суф­ра­ди­кай абу­руз ке­мен ва же­ле хьу­рай,

кІвач гал­кІи­дай къван хьу­рай, кьи­сас хьу­рай.
10 Абу­руз так­ун па­тал, ви­лер буьр­кьуь хьу­рай,
абу­рун кІу­лар ка­кур хьу­рай»iv.

Ма­са хал­к ьар хи­лас авун

Гьа икІ за ха­бар кьаз­ва: Эбе­д и яз агъуз хьун па­тал, чу­ву­дар*
11 

та­таб хьа­на же­ди? Гьел­бет­да, ваъ! Амма абур чпин тах­сир­да агъуз
ава­т у­ни ма­са хал­к ьа­риз ис­ра­и л­вий­рик чпик­ни гъа­й­раv гза­фар­дай
хи­лас­вал* гъа­на. 12 Абур агъуз ава­т у­ни дуьнь­я ­диз дев­лет гъа­натІа
ва абу­руз хьа­йи зи­ян­ри муь­к уь­бу­руз дев­лет гъа­натІа, абур иман­
дал* ату­н и гьи­х ь­т ин чІе­х и дев­лет гъи­да!

i 11:4 Ба­гьал – Ис­ра­и л­ви­я р къве­дал­д и Фе­л ис­т ин­да уьмуьр тух­вай къе­
нан­вий­ри къа­д им вах­та­ра ви­ч из икрам ийиз хьа­й и ал­лагь­ри­к ай сад.
Уьл­к ве­да аму­к ьай чка­д ин агьа­л ий­рин таъ­сир­д ик кваз ис­ра­и л­вий­ри­н и
мукьвал-мукьвал Ба­г ьа­лаз икрам ийиз же­дай. Абу­ру икІ ийи­дай­ла, им
халкь­ди Ал­лагь­дин ак­си­на ийиз­вай лап чІе­х и тах­сир­кар­вал яз гьи­саб­дай.
ii 11:4 3-Пачагьар 19:18.
iii 11:8 Ких­х ьей Къа­н ун 29:4; Яшай 29:10.
iv 11:9-10 За­бур 68:23-24.
v 11:11 Гъа­й­ра – гзаф рикІ гваз хьун.
 411 Рим­вий­риз 11 

За квез лу­гьуз­ва, чу­ву­дар ту­шир­бур. Куь ил­чи* яз, за зи къул­

13 

лугъ­диз чІе­х и къи­мет гуз­ва. 14 За са гьикІ ятІа­н и абу­рун гъа­й­ра

туьнт ийи­да ва идал­ди зи халкь­ди­кай са бя­зи­бур хьа­йи­тІа­ни хи­
лас ийи­да ла­г ьа­на умуд­за­ва. 15 ГьикІ ла­г ьай­тІа, Ал­лагь­ди ин­кар
аву­ни дуьнь­я ­диз туь­к Іуьн хъу­вун гъа­натІа, Ада абур мад гъи­ле­ра
кьа­бу­л у­ни­кай вуч же­да, им кье­йи­да­лай кьу­л ухъ чан хтай* хьтин
кар же­дач­ни? 16 Ти­ни­дин са пай Ал­лагь­диз та­л у­к ьар­на­вай­ди ятІа,
ви­ри ти­ни Гьа­даз та­л у­к ьар­на­вай­ди я; ду­вул Ал­лагь­диз та­л у­к ьар­
на­ва­тІа, хи­лер­н и Гьа­даз та­л у­к ьар­на­вай­д и я.
17  Къе­н и зей­т ун­д ин кьил­д и хи­лер хан­в аз, вун, чІу­ру зей­т ун,

абу­рун чка­дал кІа­лам яз илиг­наватІа ва ву­на зей­т ун тар­цин ми­

же­ди­кай хъваз­ва­тІа, 18 вун абу­ру­лай хъсан я лу­г ьуз да­ма­хар­мир.
Ву­на вун ви­не кьаз­ва­тІа, ду­вул ву­на ваъ, ду­вул­ди вун кьаз­вай­
да­кай фи­к ир ая. 19  Бел­к и, ву­на лу­г ьу­да: «Хи­лер, зун кІа­лам яз
или­г ун па­тал, ха­й и­д и я». 20 Эхь. Абур чпихъ иман ава­чир­ви­лиз
ки­лиг­на ха­йи­ди я, амма вун иман се­беб яз кІе­виз акъваз­на­ва.
Гьа­ви­л яй да­мах къа­ч у­м ир, амма ки­чІе хьухь. 21 ГьикІ ла­г ьай­тІа
Ал­лагь­д и тІе­бии хи­ле­риз ин­саф аву­нач­тІа, Ада ваз­н и ин­саф
ийи­дач.
22 Ал­лагь­д ин дугъ­ри­ви­л и­к ай ва кІе­ви­в ал аву­н и­к ай фи­к ир ая:

къа­к ъа­тай­бу­рухъ га­лаз кІе­ви­вал аву­н и­к ай ва вахъ га­лаз дугъ­ри

хьу­н и­к ай, вич­н и ахь­т ин шар­тІу­нал­д и хьи, ву­на Адан дугъ­ри­
ви­л ик умуд ку­таз­вай кьван гагь­да уьмуьр ту­х ун да­ва­мар­за­ва,
та­х ьай­тІа вун­н и атІу­да. 23 Чу­ву­дар иман гва­чиз амукь та­вурт­Іа,
абур мад­н и кІа­лам яз илиг­да, ву­ч из ла­г ьай­тІа Ал­лагь­дихъ абур
мад илиг­дай къу­ват ава. 24 Вун тІе­би­ат­да чІу­ру зей­т ун тар­це­лай
атІа­натІа ва тІе­би­ат­д из ак­си яз къе­н и тар­цел кІа­лам яз илиг­
наватІа, ге­на­н и хъсан­д из тІе­бии хи­ле­ри чпиз му­к ьва тар­цел
чка кьа­да!

Ис­ра­и л­д из же­дай хи­лас­вал

Стхаяр-вахар, куь­не куьн квез авай­да­лай ар­т ух акьул авай­
25 

бур яз гьи­саб та­вун па­тал, заз куьн ихь­т ин сир­ди­кай са ха­бар­н и

ава­чиз таз кІан­за­вач: муь­к уь хал­к ьа­ри­кай тир­бур ви­ри та­мам­диз
Ал­лагь­дин ре­к ьел къве­дал­д и*, Ис­ра­и л­да* авай­бу­рун са кьа­дар
терс же­да. 26 И са­я гъ­да, кхьен­вай­вал, ви­ри Ис­ра­и л хи­лас же­да:

«Си­гьан­ди­лай Хи­лас­дай­ди къве­да.

Якьу­бан эв­лед­ри­вай чал­ке­чир­вал Ада яр­г ъа ийи­да.
Рим­вий­риз 12  412
27 Абу­рухъ га­лаз им я Зи Икь­рар*
абу­ру­лай гу­на­гьар алу­дай чІа­вуз»i.

Шад Ха­бар­ди­кай* ра­х ун хьа­йи­тІа, и Ха­бар квев ага­к ьун па­тал,

28 

абу­ру­кай куь ха­т ур­дай душ­ма­нар хьа­на, амма хкя­г ъу­ни­кай ра­хай­
тІа, абур Ал­лагь­д из бан-бубайрин ха­т ур­дай кІан я. 29 Ал­лагь­дин
па­яр Ада Ви­чи къу­ват­дай ве­гьин ти­йи­дай­бур я, ва Ада Ви­чи эвер
га­й и­бур га­дар­за­вач. 30  Куьн ви­л ик­дай Ал­лагь­д из муь­тІуьгъ­бур
ту­ш ир, амма ги­ла абур муь­тІуьгъ та­х ьу­н из ки­л иг­на Ал­лагь­д и
квез ре­г ьим аву­на. 31 Ги­ла ис­ра­и л­ви­яр­н и гьа са­я гъ­да муь­тІуьгъ
та­х ьа­на ава, ва гьа икІ абу­руз­ни ре­гьим авун па­тал Ал­лагь­ди квез
ре­г ьим авун­ва. 32 Ал­лагь­д и, ви­ри хал­к ьа­риз ре­г ьим авун па­тал,
абур, сад­н и хкуд та­ву­на, муь­тІуьгъ те­жер­ви­лин ре­к ьяй тух­ва­на.

Чун ала­мат­д ин ре­к ье­рай ту­х уз­вай Ал­лагь­д из шу­к ур

33 Ал­лагь­дин дев­лет­дин, ка­мал­дин ва чир­ви­лин
де­рин­вал вуч я!
Кьи­ле гьакь ти­йир­бур я Адан къа­ра­рар,
чи­риз те­жер­бур я Адан ре­кьер!

34 «Ни кьа­тІа­на Реб­би­дин* акьул

ва я вуж я Адаз мес­л я­тар гуз­вай­ди?»ii

35 «Ни Адав са чІа­вуз бурж ву­га­на,

адав Ада бурж вах­га­на кІан­дай­вал?»iii

36 Ви­ри крар Гьа­да­лай, Гьа­дал­ди,

Гьам па­тал­ди я.
Шу­кур хьу­рай Адаз да­и м! Амин.

Ал­лагь­д и кьа­бул­дай уьмуьр

12  Гьа­ви­л яй за квез Ал­лагь­д ин ре­г ьим­дин ха­т ур­дай тагь­

1 

ким­за­ва, стхаяр-вахар, куь бе­де­нар чан алай, пак* ва Ал­

лагь­диз кІа­н и сав­к ьва­тар яз гъваш. Гьа им куьн па­тал ку­т у­гай,
куь­не Адаз ийиз­вай къул­л угъ же­да. 2  И дуьнь­я ­д ин уьмуьр­д ин

i 11:26-27 Яшай 27:9; 59:20; Ер­м и­я гь 31:33.

ii 11:34 Яшай 40:13.
iii 11:35 Аюб 41:3.
 413 Рим­вий­риз 12 

къай­да­ди­х ъ га­лаз кьа­м ир, амма де­г иш хьухь, кве­вай Ал­лагь­дин

къаст, яни хъсан­вал, мен­фят­вал ва та­мам­вал, кьа­тІуз хьун па­тал,
куь акьул цІи­йи хъия.
3 Заз ган­в ай бе­ре­к ат­д ив* кьур­в ал за кве­к ай гьар са­даз лу­г ьуз­в а:

куь­не куьн са акьван ар­т ух яз кьа­мир, кьил кьи­лел­лаз, Ал­лагь­ди

гьар са­даз ган­вай иман­дин* уьлч­ме­дал­ди куьне кве­кай ве­ре­вирд
ая. 4 Гьар са­дахъ са бе­ден ва адахъ гзаф па­яр авай­вал, амма а па­
я­риз гьар­даз ви­чин ве­зи­фа авай­вал, 5 Ме­сигь­диз* та­л укь ча­кай­
ни са бе­ден жез­ва, ва чун ви­ри сад са­даз та­л укь я. 6 Чаз ган­вай
бе­ре­кат­див кьур­вал чав жуьреба-жуьре па­яр агакь­на­ва. Са нихъ
ятІа­н и пай­г ъам­бар­вал аву­н ин пай ава­тІа, къуй ада ви­чиз ган­вай
иман­див кьур­вал пай­г ъам­бар­вал аву­рай; 7 им ма­сад­бу­руз къул­
лугъ аву­нин пай ятІа, къуй къул­л угъ­рай; им му­а л­лим­вал аву­нин
пай ятІа, къуй чир­ви­лер гу­рай; 8 им кІу­ба­нар ва тагь­к им аву­н ин
пай ятІа, къуй гьакІ аву­рай; им муьгь­теж­бу­руз куь­мек гу­нин пай
ятІа, къуй жу­март­да­каз гу­рай; им гьа­к им­вал ийиз ала­к ьу­нин пай
ятІа, къуй гьа­к ъи­сагъ­ви­лел­д иi гьа­к им­вал аву­рай; им мергьамет
гваз хьу­н ин пай ятІа, къуй а ала­к ьун шад­ви­лел­ди къа­л ур­рай.
9 Къуй куь муь­гьуьб­бат* ри­к Іин сид­к ьи­дай хьу­рай. Пис­вал та­к Іан

хьухь ва хъсан­вал яхъ. 10 Са­даз сад стхаяр-вахар хьиз ри­к Іел­ди

кІан хьухь. Са­да сад жу­ва­лай ви­не яхъ. 11 Къуй куь гьа­к ъи­сагъ­
валii за­йиф та­х ьу­рай, Реб­би­д ин* Руьгь­д и* кве­кай цІай квай­бур
аву­рай, Реб­би­диз къул­л угъ ая. 12 Умуд­да шад хьухь, азаб­ра са­бур
хуьх, дуь­а ­да* де­г иш та­х ьа­на амукь. 13 Ал­лагь­диз та­л укь кса­риз,
абур муьгь­теж­ви­ле авай­ла, куь­мек це, мугь­ма­нар кІан хьухь.
14 Куь ге­ле къе­к ъвез­в ай­бу­руз нуьс­рет* це – абу­руз хийир-дуьа*

ая, ля­нет гу­мир. 15 Шад­вал­за­вай­бу­рухъ га­лаз шад­вал ая, шехь­за­

вай­бу­рухъ га­лаз ше­х ьа. 16 Сад са­дахъ га­лаз мес­л ят­ви­ле аваз уьмуьр
твах. Лав­г ъа же­мир, ви­низ ту­шир де­ре­жа­дин ин­сан­рихъ га­лаз­ни
раф­тар­вал ийиз хьухь. Куь­не куьн са акьван ар­т ух яз кьа­м ир.
17 Са­даз­н и пис­ви­л яй пис­вал ийи­м ир, ви­ри­даз ан­ж ах хъсан­вал ая.

18 Ви­ри­дахъ га­лаз кве­лай алакь­за­вай кьван ис­л ягь­ви­лел­д и уьмуьр

твах. 19 Зи дус­тар, куь­не куь па­та­лай кьи­сас къа­ч у­мир, Ал­лагь­дин
хъел* па­тал чка тур, гьикІ ла­г ьай­тІа Реб­би­ди Ка­лам­да* лу­г ьуз­ва:
«Кьи­сас Зи Гъи­ле тур, За эвез гу­да»iii. 20 Ак­си­на:

i 12:8 Гьа­к ъи­сагъ­ви­лел­ди

– лап ри­к Іи­вай.
ii 12:11 Гьа­к ъи­сагъ­вал
– гьахъ-намус хьу­н ухь.
iii 12:19 Ких­х ьей Къа­н ун 32:35.
Рим­вий­риз 13  414

«Ви душ­ман­диз ги­шин ятІа, фу це адаз,

хъваз кІан­за­ва­тІа, яд це адаз.
ИкІ аву­нал­ди, ву­на адан кьи­лел жуь­гье­нар ­
кІватІ­да»i.

Жу­вал пис­ви­лив гъа­либ жез та­мир, амма хъсан­ви­лив­ди пис­

21 

ви­лел гъа­либ­вал къа­ч у.

Гьу­к ум­д и­кай

13  Гьар са кас кьи­ле­вай гьу­к ум­д из та­бий хьун ла­зим я, ву­
1 

чиз ла­г ьай­тІа Ал­лагь­д и эциг та­вун­вай гьу­к ум авач. Авай

кьван ви­ри гьу­к у­мар Ал­лагь­д и эциг­на­вай­бур я. 2 Гьа­ви­л яй гьу­
кум­диз ак­си яз къа­рагъ­за­вай­д и Ал­лагь­д и эциг­на­вай­даз ак­си яз
къа­рагъ­за­ва. ИкІ ийиз­вай­да ви­ч ин ду­ван ийи­дай­вал ийиз­ва.
3 Гьа­к им­ри­к ай хъсан­в ал ийиз­в ай­бу­руз ваъ, пис­в ал ийиз­в ай­бу­руз

ки­чІе я. Гьу­к ум­д ин ви­л ик ки­чІе­вал ава­ч из уьмуьр ту­х уз кІан­за­

ва­тІа, хъсан­вал ая, ва ваз адан па­тай афе­рин къве­да. 4 Гьу­к ум­дин
ве­к ил Ал­лагь­дин лукІ я, ам ви хи­йир­диз я. Ву­на пис­вал ийиз­ва­
тІа, кІе­виз акъваз, адав тур гьа­вая гвай­ди туш гьа. Ам Ал­лагь­дин
лукІ я; ада пис­вал ийиз­вай­бу­руз Ал­лагь­д и атІа­н вай кар кьаз­ва.
5 ГьакІ хьа­й и­ла гьу­к ум­д из не­и н­к и жа­за­д и­х ъай ки­чІе­ви­л яй, гьакІ­

ни виж­дан­див кьур­вал та­бий хьа­на кІан­да.

6  Гьа­
ви­л яй куь­не хар­ж ар гуз­ва, ву­ч из ла­г ьай­тІа гьу­к ум­д ин
кьи­ле­вай­бур Ал­лагь­д ин, чеб чпин кар­д из бахш­за­вай лу­к Іар я.
7 ГьакІ хьа­й и­ла ви­ри­даз низ вуч гун ла­зим ятІа це: са­даз – харж,

муь­к уь­даз – эх­ци­гай къи­мет, низ гьуьр­мет ге­рек ятІа, гьа­даз –

гьуьр­мет, ни­х ъай ки­чІе ятІа, гьа­да­х ъай ки­чІе хьухь.

Муь­г ьуьб­бат – Къа­н ун кьи­лиз акъу­д ун

Тек са муь­г ьуьб­бат­да* сад са­дан бур­ж у­н ик хьу­н и­лай гъей­ри,
8 

мад са куь­нал­ди­н и са­дан­н и бур­ж у­н ик же­мир, ву­чиз ла­г ьай­тІа

ма­сад кІан­за­вай­да Къа­н ун* кьи­л из акъуд­на­ва. 9 Ин­г ье гьа им я
«зи­на­вал* ийи­мир», «яна ре­к ьи­м ир», «чуь­н уьх­мир», «те­м ягь­да
гьат­мир»ii ла­гьай ве­сий­рин ма­на, ва амай ма­са тагь­к им­рин ма­на­ни
сад я – «жув хьиз жу­ван му­к ьув гвай­д и­н и кІан хьухь»iii. 10 Муь­

i 12:20 Ке­л и­ма­я р25:21-22.

ii 13:9 Эх­к ъе­чІун 20:13-15, 17; Ких­х ьей Къа­н ун 5:17-19, 21.
iii 13:9 Ле­ви 19:18.
 415 Рим­вий­риз 14 

гьуьб­бат­ди му­к ьув гвай­даз пис­вал ийиз­вач, гьа­ви­л яй муь­гьуьб­бат

вич – Къа­н ун кьи­л из акъу­д ун я.

Эхир му­к ьва хьун

Гьа икІ, куьн ах­ва­ри­кай кват­дай вахт атан­вай­ди квез чиз­ва,
11 

ву­чиз ла­г ьай­тІа чи хи­лас­вал* чун иман­дал* атай чІа­ва­лай ис­ят­да

хей­лин му­к ьва хьан­ва. 12 Йиф эхир­д ив агакь­за­ва, ва югъ му­к ьва
жез­ва. ГьакІ хьа­йи­ла ша чна ми­чІиви­л ин крар тан ва экуь­н ин
кьер­к ьер алу­к Іин. 13  Ла­й их­да­к аз, чир­к ин тІуьнрик-хъунрик,
сар­х уш­ви­л ик, ява­ви­л ик, туьнт­ви­л ик, къал­ма­к ъал­д ик ва пе­
хил­ви­л ик экечІ та­ву­на, уьмуьр ту­х ун. 14 Реб­би* Иса Ме­сигь­дин*
къа­мат алу­к Іа ва жу­ван гу­нагь­к ар тІе­би­ат­д из ва адан гье­вес­риз
кІан­дай­вал аву­н и­к ай фи­к ир­м ир.

Иман­дал кІе­ви­бу­ру­кай ва за­йиф­бу­ру­кай

14  Иман­дал* за­йиф ин­сан, адан фи­к ир­ри­кай гьуь­жет та­ву­на,

1 

кьа­бул ая. 2 Са­дан иман­д и адаз ви­ри не­дай их­т и­яр гуз­ва,
амма иман­дал за­йиф­да ан­жах са­лан май­ва­яр нез­ва. 3 Ви­ри нез­вай
кас акІ ти­йиз­вай­даз ви­н яй ки­лиг­на кІан­дач, ва са вуч ятІа­ни ти­
нез­вай­да нез­вай­дак тах­сир ку­т у­на кІан­дач, ву­чиз ла­г ьай­тІа а кас
Ал­лагь­ди кьа­бул­на­ва. 4 Ча­ра­дан лукІ­рак тах­сир ку­таз вун вуж я
кьван? Ам ви­чин ие­си­д ин па­тал кІва­чел акъваз­на­ва­н и ва я ярх
жез­ва­н и та­фа­ват авач, ам мад кІва­чел акъва­зар хъи­йи­да, ву­ч из
ла­г ьай­тІа ие­си­ди­вай ам кІва­чел акъва­за­риз же­да.
5 Са ни ятІа­н и йи­к ъар ва­ж иб тир­бур ва я тІи­м ил ва­ж иб тир­бур яз

ча­ра ийиз­ва, амма ма­сад па­тал ви­ри йи­к ъар сад хьтин­бур я. Къуй
гьар сад ви­чин фи­к ир­рал кІе­виз акъваз­рай. 6 Са югъ муь­к уь­да­лай
ва­ж иб яз гьи­саб­за­вай­да и кар Реб­би* па­тал ийиз­ва. Са вуч ятІа­н и
нез­вай­да Реб­би па­тал нез­ва, ву­чиз ла­гьай­тІа и тІуь­най ада Ал­лагь­
диз шу­к ур ийиз­ва. И затІ ти­нез­вай­да­ни Реб­би па­тал нез­вач ва Ал­
лагь­диз шу­к ур­за­ва. 7 Ча­кай са­да­н и жув па­тал­ди уьмуьр ту­х уз­вач
ва сад­н и жув па­тал­ди ре­к ьиз­вач. 8 Чна уьмуьр ту­х уз­ва­тІа, Реб­би
па­тал уьмуьр ту­х уз­ва. Ре­к ьиз­ва­тІа, мад­н и Ал­лагь па­тал ре­к ьиз­
ва. Чна уьмуьр ту­х уз­ва­н и ва я чун ре­к ьиз­ва­н и – Гьа­даз та­л укь я.
9 ГьикІ ла­г ьай­тІа и кар па­т ал Ме­сигь­н и* кье­на ва чан хта­на*,

Ада­кай чан алай­бу­рун­н и, кьен­вай­бу­рун­н и Агъа хьа­на. 10 Бес ву­

чиз ву­на жу­ван стха­д ик тах­сир ку­таз­ва ва я ву­ч из адаз ви­не­дай
ки­лиг­за­ва? Чун ви­ри Ал­лагь­дин ду­ван­дин ви­лик акъваз­да эхир.
11 Кхьен­в а кьван:
Рим­вий­риз 15  416

«За жу­ван уьмуьр­дал кьин кьаз­ва, – лу­гьуз­ва Реб­би­ди, –

ту­рус я: зи ви­лик гьар са мет яда чи­лиз,
гьар са ме­ци ша­гьид­вал­да Ал­лагь­дин»i.

12  Гьа икІ ча­к ай гьар са­да жу­ван па­та­лай Ал­лагь­д ин ви­л ик
жа­ваб гу­да.
13 Гьа­ви­л яй мад са­да садак тах­сир ку­т ун техъ­й ин. Куь стха­д ин

кІвач гал­кІи­дай ва ам гу­нагь­дал* гъи­дай хьтин мад са кар­ни тахъ­

вун па­тал, жув жу­вал му­к ъа­я т хьухь. 14  Вич ви­че­лай чир­к ин са
тІуьн­н и ава­чир­ди заз, Реб­би Иса­дихъ иман ийиз­вай­даз, чиз­ва ва
идахъ зун кІе­ве­лай агъун­ва. Амма ин­сан­ди са вуч ятІа­н и чир­к ин
яз гьи­саб­за­ва­тІа, ам гьа кас па­тал чир­к ин я. 15 Ву­на нез­вай тІуьн се­
беб яз ви стхадин-вахан на­м ус­дик хкІаз­ва­тІа, вун муь­гьуьб­бат­див*
кьур­вал эгечІ­за­вач. Вич па­тал Ме­сигь* кье­йи стха жу­ван тІуь­нал­ди
бар­батІ­мир. 16 Куь­не хъсан­ди яз гьи­саб­за­вай­даз себ гу­дай багь­на
ин­сан­риз гу­мир. 17 Ал­лагь­дин Па­чагь­л угъ* тІуь­ни­кай­ни хъу­ни­кай
ваъ, Пак Руьгь­ди* гуз­вай гьахъ-михьивиликай*, ис­л ягь­ви­ли­кай
ва шад­ви­ли­кай иба­рат я. 18 А са­я гъ­да Ме­сигь­диз къул­л угъ­за­вай­
да Ал­лагь­диз шад­вал гуз­ва ва ин­сан­рин па­тай ра­зи­вал къа­ч уз­ва.
19 Гьа икІ ис­л ягь­ви­л ихъ ва са­да са­даз не­си­г ьат гу­н ихъ ту­х уз­в ай

крар авун па­тал, ша чна ви­ри къу­ва­тар эци­г ин. 20 ТІуьн се­беб яз
Ал­лагь­дин крар чІур­м ир. Ви­ри тІуьн ми­х ьи­ди* я, амма жу­ван
му­к ьув гвай­ди тІуь­нин куь­мек­дал­ди гу­нагь­дал гъиз­вай­да пис кар
ийиз­ва. 21  Як туь­тІуьн, че­х ир та­х ъун ва ви стха та­та­бар­за­вай са
кар­ни та­вун хъсан я. 22 И гьа­к ъин­дай ви фи­к ир Ал­лагь­дин ви­лик
кьил­дин ви фи­к ир яз хьу­рай. Жу­ва хкя­на­вай­дай жу­вак тах­сир
ку­т ун ти­й из­вай­д и бах­та­вар* я. 23  Нез ва гьа са вах­т ун­да ви­ч и
кьетІ­на­вай кар дуьз­д и тир­дал шак гъиз­вай­дак гьакІ­н и тах­сир
ку­т ун­ва, ву­чиз ла­гьай­тІа ада ви­чин иман­див кьа­дай­вал ийиз­вач.
Иман­див кьан ти­й из­вай ви­ри ла­г ьай­тІа, гу­нагь я.

15  Чна, къу­ват авай са има­ний­ри*, за­йиф­бу­руз абу­рун за­йиф­

1 

ви­лер ялиз куь­мек­на кІан­да ва чна чаз кІан­дай­вал аву­на

ви­же къве­дач. 2 Ча­к ай гьар сад, жу­ван му­к ьув гвай­даз кІан­дай­
вал ийиз ва ам Руьгь­д ин* ре­к ьяй чІе­х и хьу­н ин къай­г ъу чІу­г ваз,
адаз кІа­ни кар­дихъ гел­к ъве­на кІан­да. 3 Ме­сигь­ди Ви­чини Ви­чиз
кІан­дай­вал ийиз­ва­ч ир, амма, кхьен­вай­вал: «Ва­кай чІу­ру га­фар

i 14:11 Яшай 45:23.

 417 Рим­вий­риз 15 

лу­г ьуз­вай­бу­рун рус­вагь­ви­лер Зал ават­на»i. 4 ГьикІ ла­г ьай­тІа, чав

Ка­лам­дай* агакь­за­вай са­бур­дал­д и ва кІу­бан­ви­лел­ди, чаз умуд
хьун па­тал, Ка­лам­да авай ви­ри квез чир­ви­лер гун па­тал ви­ли­
ка­маз кхьен­вай­д и я.
5 Къуй са­бур­н и кІу­бан­в ал гуз­в ай Ал­лагь­д и квев, Иса Ме­сигь­

дин те­реф­дар­риз ку­т у­гай­вал, сад са­дахъ га­лаз мес­л ят­ви­ле аваз
уьмуьр ту­х уз ту­рай, 6 куь­не ви­ри­да сад хьиз, са си­вяй Ал­лагь­дин,
чи Реб­би Иса Ме­сигь­д ин Бу­ба­д ин* та­риф­дай­вал аву­рай.

Иса чу­ву­дар па­тал­ни, ма­са хал­к ьар па­тал­ни атан­ва

Ал­лагь­диз шу­к ур аву­нин гьуьр­мет­дай са­да сад Ме­сигь­ди* куьн
7 

кьа­бу­лай­вал кьа­бу­ла. 8-9  За квез лу­гьуз­ва: Ал­лагь­ди бан-бубайриз

га­йи га­фар тес­ти­к ьа­рун па­тал, Ал­лагь­диз ва­фа къа­л у­рун па­тал, ва
гьакІ­ни, кхьен­вай­вал, ма­са хал­кьа­ри­вай­ни Ал­лагь­диз Адан регьим­
дай шу­к ур ийиз хьун па­тал, Ме­сигь­ди­кай чу­вуд­рин* лукІ хьа­на:

«И кар­дай за Ваз шу­кур ийи­да ма­са хал­кьа­рин ара­да,

Ви ТІвар­цІин та­риф за ийи­да»ii.

10  Ва мад кхьен­ва:

«Шад хьухь, хал­кьар, Адан халкь­дихъ га­лаз!»iii

11  Ва мад­н и:

«Шу­кур ая Реб­би­диз, ви­ри ин­са­нар!

Адаз та­риф­дин ма­ни лагь, ви­ри хал­кьар!»iv

12  ГьакІ­н и Яшая лу­г ьуз­ва:

«Иша­ян Дувандилай Сад къве­да

ва хкаж же­да, хал­кьар ида­ра авун па­тал­ди,
хал­кьар Адак умуд кваз же­да»v.

i
 15:3 За­бур 68:10.
ii 15:8-9 За­бур 17:50.
iii 15:10 Ких­х ьей Къа­н ун 32:43.
iv 15:11 За­бур 116:1.
v 15:12 Яшай 11:10.
Рим­вий­риз 15  418

Къуй умуд­дин чеш­ме тир Ал­лагь­д и, куь иман­дал­ди* куьн

13 

гьар жуь­ре­дин шад­ви­л ив­н и са­ла­мат­ви­л ив ацІур­рай. Пак Руьгь­

дин* къу­ват­дин куь­мек­дал­д и квез умуд­рин бул­вал гу­рай.

Па­вел муь­к уь хал­к ьа­рин ил­чи я

14  Зи стхаяр-вахар, куьн хъсан­ви­л ив, гьар жуь­ре­дин чир­ви­ле­
рив ацІан­вай­дахъ ва кве­вай са­да­вай са­даз не­си­г ьат гуз же­дай­
дахъ зун та­мам­д из агъун­ва. 15  ЯтІа­н и и чар­че за ви­к Іегь­да­к аз
бя­зи за­тІар куь ри­к Іел хкиз­ва, ву­ч из ла­г ьай­тІа Ал­лагь­д и заз
ган­вай Ви­ч ин бе­ре­к ат­д ив* кьур­вал 16  зал муь­к уь хал­к ьар па­
тал Иса Ме­сигь­д из* къул­л угъ­за­вай­д и хьун тап­ш у­ругъ авун­ва.
Муь­к уь хал­к ьа­ри­кай тир­бур Пак Руьгь­дал­ди* Ал­лагь­диз та­л укь
авун­вай, Ал­лагь­диз хуш тир къур­банд хьиз, Ал­лагь­диз гъун па­
тал, Шад Ха­бар­д и­к ай* муш­т у­л у­хар гуз, за Адаз къул­л угъ ийиз
зегь­мет чІу­г ваз­ва.
17  Гьа икІ, ан­ж ах Иса Ме­сигь­д ин кра­рал би­не кьу­на, за­вай
Ал­лагь­диз ийиз­вай жу­ван къул­л угъ­дал да­ма­ха­риз же­да. 18 Ви­ри
хал­к ьар Ал­лагь­д из та­бий хьу­нал гъун па­тал, Ме­сигь­ди зи куь­
мек­дал­ди авур­да­лай гъей­ри, ма­са са куь­н и­кай­н и за­вай лу­г ьуз
же­дач. Ада и кар га­фу­нал­ди ва кар­дал­ди, 19 ала­мат­рин ва керемат-
ишарайрин къу­ват­дал­д и, Ал­лагь­д ин Руьгь­д ин* къуд­рат­дал­д и
кьи­л из акъуд­на. АкІ хьа­й и­ла за и къул­л угъ кьи­л из акъуд­на:
Ме­сигь­д и­к ай Шад Ха­бар­д и­к ай Яру­са­л им­д и­лай та Или­рикІ­
дал къве­дал­ди муш­т у­л у­хар гун. 20 Зи ала­х ъун Шад Ха­бар­ди­кай
муш­т у­л ух Ме­сигь­ди­кай гье­ле чин ти­йиз­вай чка­да гун хьа­на. Заз
ча­ра­дан хан­дакІ­дал эци­г у­нар ийиз ваъ, 21 амма кхьен­вай га­фар
кьи­лиз акъу­диз кІан хьа­на:

«Чпиз Ада­кай лу­гьун та­вун­вай­бу­руз аква­да,

ван та­хьай­бур­ни гъа­вур­да акьа­да»i.

Зи гьа и къул­л угъ, зун куь па­тав къвез гзаф гъи­ле­ра алахъ­
22 

натІа­н и, къвез та­х ьу­н ин се­беб хьа­на.

Па­ве­лаз Рим­д из физ кІан хьу­нин ни­я­тар

23 Ги­ла за и ви­ла­я т­ра жу­ван зегь­мет куь­тягь­на­ва. Ва гзаф йи­
са­ра заз куь па­тав къвез кІан­за­вай­ви­л яй, 24 Ис­пан­диз фи­дай­ла,

i 15:21 Яшай 52:15.

 419 Рим­вий­риз 16 

заз и кар ийиз кІан­за­ва. Гьа­н из фи­дай ре­к ье за квел кьил чІу­
гва­дай­дак ва за куь ара­да хьу­н и­к ай са тІи­мил ле­зет къа­ч ур­да­
лай гуь­г ъуь­н из заз куь­не рехъ да­ва­ма­риз куь­мек­дай­дак за умуд
ку­таз­ва. 25  Ис­я т­да ла­г ьай­тІа, зун Яру­са­л им­да уьмуьр ту­х уз­вай,
Ме­сигь­диз* та­л укь­бу­руз къул­л у­г ъун па­тал аниз физ­ва, 26 ву­чиз
ла­г ьай­тІа Ма­к Іе­дан­да ва Ахай­да авай има­н ий­рин кІва­тІал­ри*
Яру­са­лим­да уьмуьр ту­х уз­вай, Ме­сигь­д из та­л укь ке­си­бар па­тал
са­да­к ьа­яр кІва­тІун кьетІ­на­ва. 27 Абу­ру икІ авун чпи кьетІ­на­ва,
гьикІ ла­гьай­тІа абур гьа­к ъи­к ъат­да­ни и ке­сиб­рин ви­лик бур­ж у­ник
ква. Чу­вуд­ри* чпин Руьгь­д ин* нуьс­ре­тар* абу­рухъ га­лаз пай­на­
тІа, гьакІ абу­ру­н и чпин па­тай чу­вуд­рихъ га­лаз ду­ла­на­жагъ­дин
ня­ме­тар гу­нал­д и куь­ме­к ун ла­зим я. 28  За и тап­ш у­ругъ кьи­л из
акъу­дай­да­лай ва кІва­тІай­д и абу­рув ву­гай­да­лай гуь­г ъуь­н из захъ
Ис­пан­диз фи­н ин ни­я т ава ва фи­дай ре­к ье квел­н и кьил чІу­г ваз
кІан­за­ва. 29 Зун куь па­тав атай­ла, за квез Ме­сигь­дин нуьс­рет та­
мам­диз гъи­дай­ди заз чиз­ва.
30 За квез ми­нет­з а­в а, стхаяр-вахар, чи Реб­би* Иса Ме­сигь­д ин

ва Руьгь­дин муь­г ьуьб­бат­д ин* ха­т ур­дай, зи гьа­к ъин­дай Ал­лагь­

диз дуьа* аву­нал­д и, заз зи жен­г и­на куь­мек це. 31 Ягьу­дат­да* зун
иман* гва­чир­бу­ру­к ай хи­лас хьу­н ин гьа­к ъин­дай ва Яру­са­лим­да
Ме­сигь­д из та­л укь уьмуьр ту­х уз­вай­бу­ру зи къул­л угъ хъсан­д из
кьа­бу­л у­нин гьа­к ъин­дай дуь­а ­яр ая. 32 Ал­лагь­ди га­йи­тІа, гьа чІа­вуз
за­вай куь па­тав шад­да­к аз къвез же­да, ва ча­вай са­нал ял ягъиз
же­да. 33 Къуй са­ла­мат­ви­л ин чеш­ме яз­вай Ал­лагь квехъ ви­ри­дахъ
га­лаз хьу­рай. Амин*.

Эхи­рим­ж и мес­л я­тар ва са­ла­мар

16  За иман­да* чи вах, Кин­хе­рей­да авай има­н ий­рин кІва­

1 

тІал­д ин* ше­мас* Фуь­ба куь кІва­тІал­да кьа­бу­л ун па­тал

квез мес­л ят къа­л ур­за­ва. 2  Ам Реб­би* па­тал, Ал­лагь­диз та­л укь­
бу­руз ку­т у­гай­вал, кьа­бул ая, адаз вуч ла­зим хьа­йи­тІа­н и, ви­ри
жи­гьет­рай куь­мек це. Ада ви­чини гзаф­бу­руз, гьа­бу­ру­кай яз заз­ни,
куь­ме­кар га­йи­ди я.
3 Иса Ме­сигь­д из* ийиз­вай къул­л угъ­да зи ама­да­гар яз­вай Прис­

кІа­д из­н и Акуь­лаз са­ла­мар лагь. 4  Зи гьуьр­мет­дай абу­ру чпин

уьмуьр ха­та­дик ку­таз хьа­най, абу­руз не­ин­к и са за, гьакІ­ни муь­
куь хал­к ьа­ри­к ай тир има­н ий­рин* ви­ри кІва­тІал­ри­н и сагъ­рай
лу­г ьуз­ва. 5  Абу­рун кІва­ле кІватІ жез­вай има­н ий­рин кІва­тІал­
диз­н и са­ла­мар.
Рим­вий­риз 16  420

Асия ви­ла­ят­да* Ме­сигь­дихъ сиф­те­гьан­ди яз иман авур зи игра­

ми дуст Эпе­не­тІаз са­ла­мар. 6 Куьн па­тал­ди гьа­к ъи­сагъ­ви­лел­д иi
зегь­мет чІу­г ур Май­ра­маз* са­ла­мар. 7 Захъ га­лаз са­нал къа­за­мат­да
хьа­йи, чеб зи халкь­д и­к ай яз­вай Ан­дра­н и­к Іаз­н и Юни­я ­диз са­ла­
мар. Абур ил­чий­рин* ара­да маш­гьур я ва абу­ру гье­ле за­лай ви­лик
Ме­сигь­дихъ иман аву­на.
8 Реб­би­дал­д и заз кІа­н и Ам­п у­ла­таз са­ла­мар. 9 Ме­сигь­д из ийиз­вай

къул­л угъ­да чи ама­даг Ур­ба­наз са­ла­мар ва зи игра­ми дуст Ис­те­

хуь­заз са­ла­мар. 10  Ви­ч и Ме­сигь­д из ва­фа хуьз­вай ва си­нагъ­рай
акъат­на­вай АпІе­ле­саз са­ла­мар. Арис­тІа­па­лан кІва­ле­вай ви­ри­даз
са­ла­мар. 11 Вич зи халкь­ди­кай яз­вай Гьи­ри­д у­наз са­ла­мар. Нар­к и­
сан кІва­ле­вай­бу­ру­кай чеб Реб­би­диз та­л укь­бу­руз са­ла­мар. 12 Реб­би
па­тал зегь­мет чІу­гваз­вай па­пар яз­вай ТІуь­ри­фе­наз­ни ТІуь­ри­фа­саз
са­ла­мар. Реб­би па­тал гьа­к ъи­сагъ­д из зегь­мет чІу­г ваз­вай игра­м и
Пе­ри­саз­н и са­ла­мар.
13 Реб­би­д и хкя­на­вай­д и яз­вай Руф стха­д из ва ви­ч и­к ай заз­н и ди­де

хьан­вай адан ди­де­диз са­ла­мар. 14 Асин­кІи­ри­тІаз, Иф­ле­га­наз, Гьер­

ма­диз, ПІатІ­ра­ваз, Гьер­ме­саз ва абу­рухъ га­лай стхай­риз са­ла­мар.
15 Фи­ла­лаз ва Юли­я т­д из, Ни­ре­яз ва адан ва­х аз, гьакІ­н и Алуьм­пІаз

ва абу­рухъ га­лай­бу­руз, Ме­сигь­диз та­л укь ви­ри­бу­руз са­ла­мар.

16 Пак* те­мен­дал­д и са­да са­даз са­лам це. Ме­сигь­д из та­л укь­бу­

рун ви­ри кІва­тІал­ри квез са­ла­мар лу­г ьуз­ва.

17 За кве­вай, стхаяр-вахар, тІа­лаб­за­ва: ча­ра­ви­лер тваз­вай­бу­ру­к ай

ва, квез ган­вай чир­ви­ле­риз ак­си яз экъе­чІиз, ин­сан­рихъ авай иман

чІур­за­вай­бу­ру­кай му­к ъа­ят хьухь. Абу­ру­кай яр­г ъа хьухь. 18 Ахь­тин
ин­сан­ри чи Реб­би Ме­сигь­д из ваъ, чпин ру­фу­н из къул­л угъ­за­ва.
Абу­ру ши­рин ва ял­тах га­фа­рал­д и къе­н и́ ин­са­нар ал­ц у­рар­за­ва.
19 Куьн чІа­лаз ки­л иг­з а­в ай­ви­л и­к ай ви­ри­даз чир хьан­в а, гьа­ви­л яй

зун куь гьа­к ъин­дай гзаф шад я, амма заз куьн ви­ри хъсан кра­ра
ка­мал авай­бур ва пис­ви­л ихъ га­лаз ала­к ъа­да авай кра­ра тах­сир
ква­чир­бур хьа­на кІан­за­ва. 20 ГьакІ хьа­й и­тІа, са­ла­мат­вал гуз­вай
Ал­лагь­ди иб­лис* фад-фад куь кІва­че­рик ве­г ьи­да!
Къуй чи Реб­би Иса Ме­сигь­дин бе­ре­кат* квехъ га­лаз хьу­рай.
21 Зи ама­даг ТІи­ма­тІея ва зи халкь­д и­к ай яз­в ай Лу­к Іис­д и, Яса­на

ва Сас­па­та­ра са­ла­мар лу­г ьуз­ва.

22 Па­в е­ла лу­г ьуз и чар кхьиз­в ай за, Тер­т а­са­н и, квез стха­ви­л ин

са­ла­мар лу­г ьуз­ва.

i 16:6 Гьа­к ъи­сагъ­ви­лел­ди – лап ри­к Іи­вай.

 421 Рим­вий­риз 16 

Ви­чин мугь­ман­пе­рес­ви­л и­к ай за ва има­н ий­рин ви­ри кІва­

23-24 

тІал­ди мен­фят къа­ч уз­вай Гая­н и квез са­ла­мар лу­г ьуз­ва.

Ше­г ьер­дин ха­зи­на­дар Эрас­тІан ва иман­да чи стха яз­вай Квар­
тан па­тай­н и са­ла­мар.
25  За муш­ т у­л ух гуз­вай Иса Ме­сигь­д и­к ай Шад Ха­бар­д и* лу­
гьуз­вай­вал куьн мягь­ке­ма­риз же­ри Ал­лагь­д из шу­к ур хьу­рай.
И ха­бар­ди аси­рар алат­на фи­дал­д и чуь­н уьх хьа­йи сир ачух­на­ва.
26 Ис­я т­да а сир, ви­ри хал­к ьар иман­д из муь­тІуьгъ хьун па­тал, эбе­д и

Ал­лагь­дин тагь­к им­дал­ди, пай­г ъам­бар­рин* Ка­ла­мар* куь­мек яз,

ачух хьан­ва. 27 Ка­мал авай Сад Ал­лагь­д из эбе­ди яз Иса Ме­сигь
се­беб яз шу­к ур хьу­рай! Амин*.
 Ка­ринф­вий­риз сад ла­гьай чар
Гьа­хьун
Ка­ринф ше­гьер къа­дим Юнан­дин ме­де­ни­ят­дин, си­я­сат­дин ва ма­
да­рат­дин жи­гьет­дай мет­леб авай чка тир, ана чпихъ гьар жуь­ре­дин
ме­де­ни­я­тар авай ва ди­нар гвай ин­са­нар са­нал алаз уьмуьр физ­вай.
Ка­ринф ана уьмуьр ту­х уз­вай агьа­лий­рин чІу­ру къи­лих­рал­ни фад­лай
маш­гьур чка тир. Ана сиф­те яз Па­ве­ла ви­чин кьвед ла­гьай си­я­гьат­да
Шад Ха­бар­ди­кай вя­зер аву­най. Па­вел Ка­ринф­дай хъфей­да­лай гуь­г ъуь­низ
адан­ни има­ний­рин цІи­йи кІва­тІал­дин ара­да ча­ра­рал­ди ала­къа га­тІун
хьа­на. И чар­че­лай ви­лик­ни Па­ве­ла ка­ринф­вий­риз чар ра­къу­рай­ди тир,
ам ЦІи­йи Икь­рар­дик акат­на­вач.
Па­вел Ка­ринф­дай хъфей­да­лай гуь­г ъуь­низ са акьван вахт те­фен­
маз, ка­ринф­вий­рин кІва­тІал­да пайи-паяр хьу­ни, са­да са­дахъ га­лаз
гьуь­же­тар аву­ни ва ка­ринф­вий­рин кІва­тІал­дик квай гзаф­бу­ру има­
ни­дин тІвар­цІиз ла­йих авай уьмуьр ту­х ун та­ву­ни ара­дал гъа­йи гзаф
мес­э­ла­яр пай­да хьа­на. Ида­лай­ни гъей­ри, бя­зи­бу­ру Па­ве­лан ну­фуз­дал
ва адан вя­зе­рин гьа­к ъи­к ъи­ви­лел шак гъиз­вай. Ка­ринф­вий­рик гъа­ла­ба
ку­таз­вай су­а л­риз жа­ваб гун па­тал ва абу­рун мес­э­ла­яр алу­д ун па­тал
ил­чи­ди абу­руз и чар кхье­на.
1-кьилелай 6-кьилелди Па­ве­ла кьил акъат ти­йи­дай кьу­ру их­ти­
лат­рихъ са бе­гьер­ни га­ла­чир­ди ви­нел акъуд­за­ва, пайи-паяр та­хьун
тагь­ким­за­ва ва Ал­лагь­дин бе­ре­кат­диз ла­йих яз гьикІ уьмуьр ту­х у­
да­тІа не­си­гьа­тар гуз­ва.
 423 1-Каринфвийриз 1 

7-кьилин 11-аятдилай 16-кьилин 4-аятдалди Па­ве­ла ви­чиз ка­

ринф­вий­ри чпин чар­че га­йи кьил­дин са бя­зи су­а л­риз жа­ва­бар гуз­ва:
итим­рин­н и па­п а­рин ала­к ъай­ри­к ай, бут­риз къур­банд яз гъан­вай
тІуь­ни­кай, фу атІу­ни­кай, Руьгь­диз та­лукь па­я­ри­кай, бе­ден­дал чан
хту­ни­кай, Яру­са­лим­да авай има­ни­яр па­тал са­да­кьа гу­ни­кай. Ви­чин
ну­фуз хуь­нал­ди, Па­ве­ла ви­чин ил­чи­вал гьа­к ъи­к ъи тир­ди су­бут­за­вай
дел­и ­лар гъиз­ва. 13-кьил ха­ли­сан ивир я. Ана има­ний­рин уьмуьр­да ви­
ри­да­лай­ни кьи­лин­ди муь­гьуьб­бат тир­ди лу­гьуз­ва.
Эхир­да (16:4-24) Па­ве­ла и кІва­тІал­диз ви­чин па­тай авай муь­гьуьб­
бат­ди­кай лу­гьуз­ва, ви­чин кьил­дин ЦІи­йи Ха­бар­ри­кай ва ви­чин макь­сад­
ри­кай их­ти­лат­за­ва, гьакІ­ни ви­чин тІа­ла­бар ва са­ла­мар ага­кьар­за­ва.

Са­ла­мар ва шу­к у­рар

1  Ал­лагь­дин къас­т у­нал­д и хкя­на­вай Иса Ме­сигь­дин* ил­чи*

1 

хьу­н ин ве­зи­фа хи­ве тун­вай Па­ве­лан ва Сас­тІен стха­дин па­

тай 2 Ка­ринф­да авай има­н ий­рин кІва­тІал­диз*, Иса Ме­сигь­дал­
ди гу­нагь­ри­к ай* ми­х ьи авун­вай­бу­руз, Адаз та­л укь хьун па­тал
эвер­на­вай­бу­руз, гьакІ­ни жуьреба-жуьре чкай­ра Иса Ме­сигь­дин,
яни абу­рун ва чи Реб­би­д ин* ТІвар­цІихъ* эл­к ъвез­вай­бу­руз. 3 Ал­
лагь­дин, чи Бу­ба­д ин*, ва Реб­би Иса Ме­сигь­дин па­тай бе­ре­кат*
ва са­ла­мат­вал хьу­рай квез.
4 Ал­лагь­д и Иса Ме­сигь­дал­д и квез бе­ре­к ат ган­в а лу­г ьуз, за гьар

са чІа­вуз куь па­та­лай зи Ал­лагь­д из шу­к ур ийиз­ва. 5 Ме­сигь се­

беб яз, Ал­лагь­ди квез гьар са па­та­х ъай, гьар са га­фу­на ва гьар са
чир­ви­ле дев­лет ган­ва. 6  ГьикІ ла­г ьай­тІа чна Ме­сигь­ди­кай авур
ша­г ьид­ви­л ин гьа­к ъи­к ъи­в ал квел­д и тес­т и­к ьар­на. 7  Гьа­ви­л яй
куь­не чи Реб­би Иса Ме­сигь пай­да хьун ви­лив хуьз­вай кьван бе­
ре­да Руьгь­ди­кай* ган­вай па­ю­на са дар­вал­н и же­дач. 8  Чи Реб­би
Иса Ме­сигь хтай юкъуз квек са тах­сир­н и те­же­дай­вал, Ада куьн
эхир­дал кьван иман­дал* хьу­нал мягь­ке­мар­да. 9 Ви­чин Хва Иса
Ме­сигь­дихъ га­лаз, чи Реб­би­д ихъ га­лаз раф­тар­ви­ле хьухь лу­г ьуз
квез эве­рай Ал­лагь­д и Ви­ч и га­й и га­фу­н из ва­фа хуьз­ва!

Има­ний­рин кІва­тІал пайи-паяр хьун

Чи Реб­би* Иса Ме­сигь­д ин* ТІвар­цІе­лай* за квез сад са­
10 

дахъ га­лаз туь­к Іве­на хьухь лу­г ьуз ми­нет­з а­в а, стхаяр-вахар!
Къуй куь ара­да са ча­ра­вал­н и та­х ьуй, куь фи­к и­рар­н и ни­я ­тар
сад хьу­рай. 11  Зи стхаяр-вахар, Хи­ла­я ­д ин кІва­ле­в ай­бу­ру­в ай
1-Каринфвийриз 1  424

заз куь гьуь­жет­ри­к ай чир хьа­на. 12  Зи фи­к ир­да авай­д и кве­к ай
сад­бу­ру икІ лу­г ьун я: «Зун Па­ве­лан те­реф­дар я», муь­к уь­бу­ру –
«Зун – АпІа­ла­сан», пуд ла­г ьай­бу­ру – «Зун – Ки­фа­д ин», кьуд
ла­г ьай­бу­ру – «Зун – Ме­сигь­д ин». 13  Ме­сигь пайи-паяр хьа­на­
ни кьван? Я туш­тІа, куь па­та­лай ха­ш у­н из* ягъай­ди Па­вел тир
жал? Ва я куьне Па­ве­лан тІвар­цІе­лай цик ака­х ьун къа­ч у­най*
жал? 14 Ал­лагь­диз шу­к ур, Крис­па­лай­н и Га­я ­лай гъей­ри, за кве­
кай са­дав­н и цик ака­х ьун къа­ч уз ту­на­ч ир, 15 гьакІ хьа­йи­ла кве­
вай са­да­вай­н и ви­ч ив зи тІвар­цІе­лай цик ака­х ьун къа­ч уз тур­ди
я лу­г ьуз же­дач. 16  Эхь, за Ис­т е­фа­сан кІва­ле­в ай­бу­рув­н и цик
ака­х ьун къа­ч уз ту­най, мад са нив ятІа­н и цик ака­х ьун къа­ч уз
тур хьтин кар зи ри­к Іел ала­мач. 17 Зун ла­г ьай­тІа, Ме­сигь­ди ин­
сан­рив цик ака­х ьун къа­ч уз таз ваъ, Шад Ха­бар­ди­кай* муш­т у­
лу­хар гуз ра­к ъур­на­ва. За ин­сан­рин ка­мал квай га­фар га­ла­ч из
муш­т у­л у­хар гун ла­зим я. Ма­са­к Іа хьа­й и­тІа Ме­сигь­дин ха­ш у­н и
ви­чин гуж ква­дар­да.

Дуьнь­я ­д ин ка­мал Ал­лагь­д ин ви­лик ах­макь­вал я

18 Тех­к вер­на терг же­дай­бу­ру ха­ш у­н и­к ай* ха­бар ах­макь­вал яз
гьи­саб­за­ва, амма хи­лас же­дай чун па­тал ам Ал­лагь­дин къу­ват я.
19 ГьикІ ла­г ьай­тІа, кхьен­в а:

«За ка­мал авай­бу­рун ка­мал са куь­най­ни ту­шир­вал ийи­да,

акьул авай­бу­рун акьул­ни За ин­кар­да»i.

20 Гьи­на­ва ка­мал авай­ди? Гьи­на­ва тав­рат­дар*? Гьи­на­ва и асир­дин

ма­г ьир гьуь­жет­кар? И дуьнь­я ­дин ка­мал гьа­к ъи­к ъат­да ах­макь­вал
тир­ди Ал­лагь­ди къа­л ур­нач­н и кьван? 21 Ал­лагь­дихъ ка­мал авай:
Ал­лагь­дай кьил акъу­д ун па­тал, ин­сан­ри чпин ка­мал­ди­кай мен­
фят къа­ч ун ти­йи­дай­вал аву­на. Идан чка­дал Ал­лагь­ди чна ваз
ийиз­вай ах­макь ха­бар­дин чІа­лахъ жез­вай­бур хи­лас авун кьетІ­на.
22  Чу­вуд­риз* керемат-ишараяр кІан­з а­в а, муь­к уь­бу­ру ка­мал жа­

гъур­за­ва, 23  чна ла­г ьай­тІа, ха­ш у­н из ягъай Ме­сигь­ди­кай* ха­бар
гуз­ва – им чу­ву­дар па­тал кІвач гал­к Іи­дай къван я, муь­к уь­бур
па­тал – акьул та­х ьун. 24 Амма Ал­лагь­ди эвер­на­вай­бур па­тал, абур
кІан­да­тІа чу­вуд, кІан­да­тІа муь­к уь­бур хьу­рай, Ме­сигь Ал­лагь­дин
къу­ват­н и ка­мал я! 25  ГьикІ ла­г ьай­тІа Ал­лагь­д ин «се­фигь­ви­ле»

i 1:19 Яшай 29:14.

 425 1-Каринфвийриз 2 

ин­сан­д ин ка­мал­да авай­да­лай гзаф ка­мал ава, Ал­лагь­д ин «за­

йиф­ви­ле» ин­сан­д ин къу­ват­да авай­да­лай гзаф къу­ват ава.
26  Ал­лагь­д и квез эве­рай чІа­вуз куьн гьи­х ь­т ин­бур тиртІа ки­
лиг, стхаяр-вахар. Куь ара­да, ин­сан­д из хас жуь­ре­да ве­ре­вирд
авур­тІа, ка­мал авай­бур гзаф тир­н и, къуд­рат авай­бур гзаф тир­н и,
тІвар-ван авай­бур гзаф тир­н и? 27 Амма Ал­лагь­ди ка­мал авай­бу­
руз ре­г ъуь хьун па­тал дуьнь­я ­да се­фигь­бур яз кьаз­вай­бур хкя­на,
къу­ват авай­бу­руз ре­г ъуь хьун па­тал за­й иф­бур хкя­на. 28  Ва­ж иб
авай­д и яз гьи­саб­з а­в ай­д и агъу­з а­рун па­т ал, Ада дуьнь­я ­д а са
къи­мет­н и ава­ч ир­д и, агъа­да авай­д и ва рус­вагь­на­вай­д и хкя­на,
29  гьакІ хьа­ й и­ла са­да­вай­н и Адан ви­л ик ви­ч ин та­ри­физ же­дач.
30  Ал­ лагь­д и ла­г ьай­тІа, куьн чун па­т ал­д и Ал­лагь­д ин ка­мал,
гьахъ-михьивал*, гу­нагь­ри­к ай* ми­х ьи хьу­н ухь ва гъил къах­ч у­
нин се­беб­кар хьан­вай Иса Ме­сигь­д ихъ гал­к Іур­на. 31  Гьа­ви­л яй,
Ка­лам­да* кхьен­вай­вал жез­ва: «Та­риф ийиз­вай­да Ал­лагь­дал­д и
та­риф аву­рай»i.

Па­вел Ка­ринф­д из ида­лай ви­лик­ни атун

2  Стхаяр-вахар, зун куь па­тав ата­на Ал­лагь­дин сир­ди­кай ла­

1 

гьай чІа­вуз, зи га­фар я иер­ви­лел­д и, я са кье­тІен ка­мал­дал­ди

та­фа­ват авай­бур ту­ш ир. 2 Куь ара­да аваз, за Иса Ме­сигь­ди­лай*,
Вич­н и ха­ш у­н из* яна­вай­да­лай, гъей­ри, мад са затІ­н и чир та­х ьун
кьетІ­на. 3 Зун куь па­тав за­йиф яз, гьуьр­мет­див­ди ва ри­кІик зур­зун
кваз ата­най. 4-5 Куь иман­ди* ин­сан­дин ка­мал­дал ваъ, Ал­лагь­дин
къу­ват­дал би­не кьун па­тал, зи ха­бар­н и зи вяз ин­сан­дин ка­мал­
дал­ди ала­к ьар­дай га­фа­ри­к ай ваъ, Руьгь­д ин* къу­ват аква­дай­вал
су­бут аву­н и­кай иба­рат я.

Ал­лагь­д ин ка­мал­д и­кай

Чна ка­мал­ди­к ай руьгь­д ин ре­к ьяй чран­вай­бу­рун ара­да ха­бар
6 

гуз­ва, амма им и дуьнь­я ­дин ва чеб фад-геж са затІ­ни ту­шир­ви­лиз

эл­к ъве­дай и дуьнь­я ­д ин гьу­к ум­дар­рин ка­мал туш. 7 Ваъ, икьван
чІа­вал­ди дал­да­дик ку­маз хьа­й и, амма дуьнья халкь та­х ьан­маз,
лап сиф­те­д и­лай чи бар­к ал­ла* па­тал та­й и­нар­на­вай Ал­лагь­д ин
ка­мал­ди­кай ра­хаз­ва чун. 8  И дуьнь­я ­да гьу­к ум гъи­ле авай­бур а
ка­мал­дин гъа­вур­да акьу­нач, ма­са­к Іа тиртІа абу­ру бар­кал­ла­дин
Реб­би* ха­ш у­н из* яда­ч ир. 9 Амма кхьен­ва:

i 1:31 Ер­м и­я гь 9:24.

1-Каринфвийриз 3  426

«Ал­лагь­ди Вич кІан­дай­бу­руз вуч гьа­зур­на­ва­тІа

ви­лиз аку­нач,
япуз ван хьа­нач,
я ри­кІел­ни ата­нач»i.

10  И кар Ал­лагь­д и Руьгь­д ин* куь­мек­дал­ди чаз ачу­хар­на, ву­чиз

ла­г ьай­тІа Руьгь­ди ви­ри за­тІар ту­пІа­лай ийиз­ва, Ада гьакІ­ни Ал­
лагь­дин де­ри­нар­ни чир­за­ва. 11 Ин­сан­дин къе­не­вай­ди, адак ви­чик
квай руьгь­ди­лай гъей­ри, мад низ чиз­ва? Гьа са­я гъ­да Ал­лагь­дин
къе­не­вай­ди­н и, Ал­лагь­д ин Руьгь­д и­лай гъей­ри, са­даз­н и чиз­вач.
12 Чаз гьа­т ай­д и и дуьнь­я ­д ин руьгь ваъ, чаз Ал­лагь­д и ба­г ъиш­

на­вай кьван ви­ри­дан гъа­вур­да чун акьун па­тал­ди ган­вай, Ал­

лагь­ди­лай атан­вай Руьгь я. 13 Ида­кай чна ин­сан­диз хас ка­мал­дин
га­фа­рал­ди ваъ, Руьгь­д и чаз чир­на­вай га­фа­рал­ди лу­г ьуз­ва. Чна
руь­г ьа­ни гьа­к ъи­к ъа­тар чаз Руьгь­ди чир­за­вай га­фа­рал­ди ачу­хар­
за­ва. 14 Руьгь ава­чир ин­сан­ди Ал­лагь­дин Руьгь­ди­лай къвез­вай­ди
кьа­бул­за­вач. Ада им ах­макь­вал яз гьи­саб­за­ва ва ада­вай гъа­вур­да
акьаз жез­вач, ву­чиз ла­гьай­тІа ида­кай ан­жах Руьгь­дал­ди ве­ре­вирд
ийиз же­да. 15  Руьгь авай ин­сан­д и­вай ви­ри­да­кай ве­ре­вирд ийиз
же­да, ада­кай ви­ч и­к ай са кас­д и­вай­н и ве­ре­вирд ийиз же­дач, 16 ву­
чиз ла­г ьай­тІа кхьен­ва:

«Ни­вай же­да Ал­лагь­диз тар­сар гуз?

Вуж агакь­да Ал­лагь­дин акьул­див?»ii

Чаз ла­г ьай­тІа, Ме­сигь­д ин* акьул ава.

Иман гвай­бу­рун кІва­тІал пайи-паяр хьун

3  Гьа икІ, стхаяр-вахар, за­вай квев Ал­лагь­д ин Руьгь* квай

1 

ин­сан­рив хьиз ра­хаз жез­ва­ч ир, амма квев зун цІу­ру гу­нагь­
кар тІе­би­ат­д ин гьу­к ум­д ик квай ин­сан­рив хьиз, Ме­сигь­д ихъ*
иман* аву­н ин ре­к ье би­цІекар яз амай­бу­рув хьиз ра­хаз хьа­най.
2  Чир­в ал яз за квез кІе­ви тІуьн ваъ, нек га­най, ву­ч из ла­г ьай­тІа

кве­лай кІе­ви тІуьн кьа­бу­л из алакь­за­ва­ч ир, кве­лай ги­лани а кар

алакь­за­вач, 3 гьикІ ла­г ьай­тІа, куьн ви­л ик­дай хьиз гу­нагь­кар тІе­
би­ат­дин гьу­к ум­д ик ку­ма. Куь ара­да пе­х ил­вал­н и гьуь­же­тар амай

i 2:9 Яшай 64:4.

ii 2:16 Яшай 40:13.
 427 1-Каринфвийриз 3 

кьван гагь­да куьн ви­л и­к ан ин­са­нар яз амукь­за­вач­н и кьван? Ва

куь­не куьн и дуьнь­я ­д ин ин­сан­ри хьиз ту­х уз­вач­н и кьван? 4 Са­да:
«Зун Па­ве­лан те­реф­дар я» ва муь­к уь­да: «Зун – АпІа­ла­сан те­реф­
дар я» лу­г ьуз­вай­ла, куьн амай­бу­ру­лай квел­ди ча­ра жез­ва кьван?
5  АпІа­лас вуж я кьван? Па­в ел­н и вуж я кьван? Абур Ал­лагь­д из

къул­л угъ­за­вай­бур я, абу­рун куь­мек­дал­ди куь­не Ме­сигь­дихъ иман

аву­на. Абу­ру­кай гьар са­да чпиз Реб­би­д и* ая ла­г ьай та­йин кар
ийиз хьа­на. 6 За ца­на, АпІа­ла­са яд га­на, амма чІе­х и авур­ди Ал­
лагь я. 7 Гьа­ви­л яй я цаз­вай­д и­н и, я яд гуз­вай­ди­н и са затІ­н и туш,
авай­ди ан­жах ца­й и­д и чІе­х и ийиз­вай Ал­лагь я. 8 Цаз­вай­да­н и яд
гуз­вай­да ийиз­вай­ди са кар я, гьар са­да ви­чин зегь­мет­дин па­ю­най
гьа­к ъи­н и къа­ч у­да. 9  ГьикІ ла­г ьай­тІа, чун кьвед­н и Ал­лагь­д ихъ
га­лаз са кар ийиз­вай­бур я, куьн чун па­тал­ди Ал­лагь­дин ник я,
Адан има­рат я.
10  Ал­
лагь­д и заз ган­вай бе­ре­к ат­д ив* кьур­вал, за, ка­мал авай
ус­тІар­ди хьиз, би­не эциг­на, са ма­са­да эци­г у­н ин кар да­ва­мар­да.
Гьар сад ви­чи гьикІ эциг­за­ва­тІа ки­л иг­рай. 11  Са­да­вай­н и эциг­
на­вай би­не­д и­лай гъей­ри ма­са би­не эци­г из же­дач, а би­не Иса
Ме­сигь я. 12 И би­не­дал ин­сан­д и­вай къи­зил­ди­кай, ги­миш­ди­кай,
ба­г ьа къа­ша­ри­кай, кІа­рас­ди­кай, алаф­ди­кай ва я са­ма­ри­кай эци­
гиз же­да, 13  ни гьикІ эциг­на­тІа ма­л ум же­дай югъ­н и алукь­да. А
юкъуз ви­ри цІал­ди си­нагъ ийи­да, гьар са­дан кІва­лах­дин ери цІу
къа­л ур­да. 14  Эциг­на­вай затІ чу­к Іун та­вурт­Іа, эци­гай­дав ви­ч ин
гьа­к ъи агакь­да; 15 ка­й и­тІа, адан гьа­к ъи квахь­да. Ам вич ла­г ьай­
тІа, цІу­кай хи­лас хьа­й и­д и хьиз, хи­лас же­да.
16 Куьн Ал­лагь­д ин кІвал тир­д и ва квек Ал­лагь­д ин Руьгь квай­д и

квез чиз­вач­ни кьван? 17 Са ни ятІа­ни Ал­лагь­дин кІвал чу­к Іу­рай­

тІа, ам вич Ал­лагь­ди чу­к Іур­да, ву­чиз ла­г ьай­тІа Ал­лагь­дин кІвал
пак* я, Адан кІвал ла­г ьай­тІа, ам куьн я.
18 Куь­не куьн ал­ц у­рар­м ир, кве­к ай са ни ятІа­н и ви­ч ихъ и дуьнь­

я­дин фа­гьум­рай ка­мал ава ла­гьа­на фи­к ир­за­ва­тІа, ам ри­кІи­вай­ни

ка­мал авай­ди хьун па­тал «ах­макь» хьун ла­зим я. 19 ГьикІ ла­гьай­тІа,
и дуьнь­я ­дин ка­мал Ал­лагь­дин ви­ле­рай ах­макь­вал я. ИкІ кхьен­ва:
«Ада ка­мал авай­бур абу­рун чпин амал­дар­ви­лив­ди кьаз­ва»i, 20 ва
мад: «Ка­мал авай­дан фи­к и­рар ан­ж ах челек-фелек тир чІал Реб­
би­диз чиз­ва»ii. 21 Гьа­ви­л яй ин­сан­рал­ди да­ма­хар­мир. Ви­ри куь­бур

i 3:19 Аюб 5:13.

ii 3:20 За­бур 93:11.
1-Каринфвийриз 4  428

я: 22 кІан­да­тІа Па­вел ва я АпІа­лас ва я Ки­фа ва я и дуьнья, уьмуьр

ва я ажал ва я алай вахт ва я къвез­май вахт хьу­рай – ви­ри куь­бур
я, 23 куьн ла­гьай­тІа, Ме­сигь­дин­бур я, Ме­сигь­ни* – Ал­лагь­дин­ди.

Ил­чий­рин ала­хъу­нар

4  Гьа икІ, чун чпел Ал­лагь­д ин си­рер их­т и­бар­на­вай Ме­сигь­

1 

диз* къул­л угъ­за­вай­бур хьиз кьа­бул ая. 2 Низ их­т и­бар ийиз­
ва­тІа, абу­ру­вай ва­фа кІан­за­ва. 3 Куь­не ва я кве­кай са ни ятІа­н и
за­кай вуч лу­г ьуз­ва­тІа­н и заз са къай­г ъу­н и авач. За жу­ва жу­ваз
къи­мет­н и гуз­вач. 4  Зи на­м ус ми­х ьи я, ятІа­н и им гьа­к ъи­к ъат­да
зун гьахъ-михьивилиз акъуд­на­ва* ла­г ьай чІал туш. Зи ду­ван­бег
Реб­би* я. 5  Гьа­ви­л яй Реб­би хкве­дал­д и са куь­н из­н и ви­л и­к а­маз
къи­мет гу­мир. Ада ви­ри чи­не­бан крар ви­нел акъуд­да ва ин­сан­рин
ри­к Іе­рин чи­не­бан ни­я ­тар ви­нел акъуд­да, гьа чІа­вуз гьар са­дав
Адан па­тай та­риф агакь­да.
6 За и га­фар, стхаяр-вахар, за­к ай­н и АпІа­ла­са­к ай куь хи­й ир па­

тал, куь­не, ча­лай чеш­не къа­ч у­на, «Кхьен­вай­да­лай ар­т у­хан затІ­ни
ми­йир» ке­ли­ма­д ин ма­на вуч ятІа гъа­вур­да акьун па­тал, куь­не,
сад муь­к уь­бу­ру­лай ви­н из хкаж­на, са кас­дал­д и да­ма­х ар та­вун
па­тал лу­г ьуз­ва. 7 Вун муь­к уь­бу­ру­лай хъсан яз кьаз­вай­ди вуж я?
Вахъ Ал­лагь­ди­вай къа­ч ун та­вун­вай кьил­ди ви вуч ава? Ахь­т ин
затІ авач­тІа, бес ву­ч из ву­на, ам авай­д и хьиз кьаз, да­ма­хар­за­ва?
8  Квехъ ги­ла «ви­ри» ава, куьн ги­ла «дев­лет авай­бур» хьан­в а,

кве­кай чун га­ла­ч из «па­ча­г ьар» хьан­ва лу­г ьуз фи­к ир­за­ва. Пагь,
кІан­дай хьи заз, кве­к ай ри­к Іи­вай­н и па­ча­г ьар хьа­най­тІа ва чна­
ни квехъ га­лаз па­чагь­вал ийиз хьа­най­тІа! 9 Ву­чиз ла­г ьай­тІа заз
акІ я хьи, Ал­лагь­д и чун, ил­ч и­я р*, ин­сан­ри­к ай эхи­рим­ж и­бур
хьиз, кьи­н и­к ьин жа­за­д из акъуд­на­вай­бур хьиз, ви­ри­даз аква­
дай­вал ви­лик ку­т ун­ва. Ча­к ай дуьнья па­тал, ма­ла­и­кар* па­тал ва
ин­са­нар па­тал та­ма­ша хьан­ва. 10 Ме­сигь­дин ха­т ур­дай чун «ах­ма­
кьар» я, куь­н ­н и –Ме­сигь­дал­д и «ка­ма­лэгь­ли­яр» я! Чун «за­йиф»
я, квехъ – «къу­ват ава»! Куь та­ри­фар­за­ва, чун рус­вагь­за­ва! 11 Чал
ви­лик­дай хьиз каш­н и къа­н и­х вал, пар­тал та­х ьун ацалт­за­ва, чаз
га­т у­нар кьаз­ва, чаз уьмуьр ту­х у­дай чка авач, 12  чна пе­ле гьекь
аваз жу­ван гъи­ле­рал­д и кІва­лах­за­ва. Чун негь ийи­дай чІа­вуз чна
жа­ваб яз хийир-дуьа* ийиз­ва; чи ге­ле къе­к ъвез­ва, чна эх­за­ва.
13 Ча­к ай фит­не ийиз­ва, чна хъсан га­фар лу­г ьу­нал­д и жа­ваб хгуз­ва.

Къе­н ин йи­к ъал­д и дуьнья па­тал чун зир­зи­бил хьиз, га­дар­на­вай

амукьаяр-руквар хьиз я.
 429 1-Каринфвийриз 5 

За и га­фар квез ре­г ъуь хьун па­тал кхьиз­вач, ваъ, заз квез,
14 

зи кІа­н и аял­риз хьиз, акьул гуз кІан­за­ва. 15  Квехъ Ме­сигь­дал

амал­за­вай агъ­зур­рал­д и му­а л­л и­мар ава­тІа­н и, квехъ бу­ба­яр гзаф
авач. Квез Шад Ха­бар* гъу­нал­ди, Иса Ме­сигь­дихъ га­лаз ала­к ъа­
да авай куь уьмуьр­да за­к ай квез бу­ба хьа­най. 16  Гьа­ви­л яй квез
ми­нет я: за­лай чеш­не къа­ч у. 17  И кар па­тал за куь па­тав ТІи­
ма­тІей ра­к ъур­на­ва. Ам зи игра­м и хва я, Ада ви­чини Реб­би­диз
ва­фа хуьз­ва. Ада Иса Ме­сигь­дихъ га­лаз авай зи уьмуьр­дин ви­ри
би­не­яр куь ри­к Іел хки­да. За абур ви­рин­ра, гьар са кІва­тІал­да
авай­бу­руз чир­за­ва.
18 Зун куь па­тав хкве­дач лу­г ьуз, кве­к ай бя­зи­бу­рун кьа­ма ял гьат­

на­ва. 19 Амма му­к ьва­ра, Ал­лагь­д и га­й и­тІа, зун куь па­тав къве­да,
гьа чІа­вуз заз а да­ма­хар гвай­бу­рун га­фар ваъ, абу­рун къу­ват вуч
ятІа чир же­да. 20 Ву­ч из ла­г ьай­тІа Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ* га­фу­на
ваъ, кар­да дуьз­дал акъат­за­ва. 21 Квез вуч кІан­за­ва – зун куь па­
тав лаш гваз къве­да­н и ва я муь­г ьуьб­бат* гваз, ми­ла­йим руьгь­да
аваз къве­да­н и?

КІва­тІал­да ява­ви­лиз рехъ гу­мир

5  Куь ара­да гьич ма­ж у­сий­рихъ­н и* те­же­дай хьтин ява­ви­лер

1 

жез­ва лу­г ьуз ва­нер къвез­ва; кве­к ай са­да ви­чин бу­ба­дин па­
пахъ га­лаз уьмуьр ту­х уз­вал­да. 2 Куь кьа­ма ла­г ьай­тІа, ял гьат­на­ва!
Ихь­т ин чка­дал квез паш­ман хьун ва ихь­т ин кар авур кас куь
ара­дай акъу­д ун ку­т уг­на­вач­н и? 3 Зун бе­ден­дал­ди квехъ га­лач­тІа­
ни, амма руьгь­дал­ди квехъ га­ла ва куь­не а кас­диз вуч авун ла­зим
ятІа за, квехъ га­лай­да хьиз, къа­рар кьа­бул­на­ва: 4 чи Реб­би* Иса
Ме­сигь­дин* ТІвар­цІел­ди* куьн са­нал кІватІ хьа­йи бе­ре­да ва зун
руьгь­дал­ди квехъ га­лаз авай­ла ва чахъ га­лаз чи Реб­би Ме­сигь­дин
къу­ват же­дай чІа­вуз, 5 а кас­д ин руьгь Къи­я ­мат­дин юкъуз* хи­лас
хьу­нин ха­т ур­дай адан бе­ден чу­к Іун па­тал, куь­не а кас иб­лис­див*
ву­г ун ла­зим я.
6 Квез да­мах­дай са кар­н и авач. Са тІи­м ил гъвар­ц и ви­ри ти­н и­

дик гъвар ку­та­дай­д и квез чиз­вач­н и ме­гер? 7 Гъвар ква­чир цІи­

йи ти­н и хьун па­тал, куьгь­не гъвар, яни куьгь­не гу­на­г ьар* квай
тІе­би­ат, га­да­ра, куьн гьахь­т ин­бур яз­н и я, гьикІ ла­г ьай­тІа, чи
Пе­сагь­дин* кІел хьа­й и Ме­сигь къур­банд аву­на* алат­на­ва эхир.
8  Гьа­ви­л яй ша чна рех­ней­рин­н и пис­ви­л ин куьгь­не гъвар квай

фал­ди ваъ, ми­х ьи­ви­л ин­н и гьа­к ъи­к ъат­д ин гъвар ква­чир фал­ди
су­вар кьи­ле ту­х ун.
1-Каринфвийриз 6  430

За зи чар­че квез ява­бу­рухъ га­лаз же­м ир ла­г ьа­на кхье­най,

9 

амма зи фи­к ир­да авай­бур сан­лай и дуьнь­я ­дин ви­ри ява­бур ва я

10 

те­м ягь­ка­рар, къа­ча­г ъар ва я бут­пе­ре­сар ту­шир. Их­ти­лат гьа­бу­ру­

кай физ­вай­тІа, куьн и дуьнь­я ­д и­лай хъфин ла­зим же­дай. 11 Амма
за квез, ви­чиз стха лу­г ьуз, гьа­к ъи­к ъат­да вич ява­ди, те­м ягь­кар,
бут­пе­рес ва я фит­не­баз, хъва­дай­дахъ ва къа­чагъ­дихъ га­лаз та­х ьу­
ни­кай кхьиз­ва. Ахь­т ин кас­д ихъ га­лаз гьич фу­н и не­мир.
12-13 Има­н ий­рин кІва­тІал­д и­лай* къе­це авай­бу­руз къи­мет гун зи

кар яни кьван? КІва­тІал­д и­лай къе­це авай­бу­руз къи­мет Ал­лагь­

ди гу­да. «Пис кас куь­не куь ара­дай акъуд»i, – ла­г ьа­на кхьен­ва.
Има­н ий­рин кІва­тІал­да авай­бу­руз куь­не гьа са­я гъ­да къи­мет гуз­
вач­н и кьван?

Иман гвай­бу­рун ара­да ду­ван­д ин си­ли­сар

6  Куь кар Ал­лагь­д из та­л укь­бу­ру гьял­най­тІа кІан­дай. Идан

1 

чка­дал куь гьуь­же­тар иман* гва­чир кса­ри­кай иба­рат ду­ван­ха­

на­див гья­лиз куь­не вуч ла­гьа­на таз­ва? 2 Дуьнь­я ­дин ду­ван Ал­лагь­
диз та­л укь­бу­ру ийи­дай­д и квез чиз­вач­н и кьван? Ин­лай кьу­л ухъ
дуьнь­я ­дин ду­ван авун куь хи­ве ава­тІа, бес кве­вай куьлуь-шуьлуь
кІва­ла­хар гья­лиз же­дач­н и? 3 Чна ма­ла­и к­рин* ду­ван­н и ийи­дай­
ди квез чиз­вач­н и бес? Чи гьар йи­к ъан къай­г ъуй­рай ча­вай кьил
акъу­д из же­дач­н и ме­г ер? 4  Амма ву­ч из куь­не ихь­т ин мес­э­ла­я р
гья­л ун куь кІва­тІал­д ик акат ти­й из­вай кса­рин их­т и­яр­да тваз­ва?
5  Квез ре­г ъуь туш­н и! Куь юкьвай има­н ий­рин* ара­да авай гьуь­

же­тар гья­лиз же­дай хьтин акьул авай ин­сан жа­г ъи­дач­н и кьван?
6 Амма куь­не са­да сад ду­в ан­д из ву­г уз­в а, ва гьат­т а иман гва­ч ир­

бу­ру куь ду­ван ийиз­ва!

7 Гьич та­х ьай­тІа, куь­не са­да сад ду­ван­д из ву­г ун – куьн па­тал­д и

ми­х ьиз магъ­л уб­вал я. Зи­я н хьа­й и­бур яз аму­к ьун мад­н и хъсан
туш­ни? Ал­ц ур хьа­йи­бур яз аму­к ьун ге­на­ни хъсан туш­ни? 8 Амма
куь­не гьат­та куь стхаяр-вахар ал­цур­ни ийиз­ва, абу­ру­вай чуь­нуьх­ни
ийиз­ва. 9 Гьахъ ава­чир­бу­руз Ал­лагь­дин Па­чагь­л угъ* ирс яз акъат
ти­йи­дай­ди квез чиз­вач­н и кьван? Ки­л иг гьа, куьн ал­ц ур же­дай­
вал та­х ьу­рай. Са ява­бу­руз­н и, са бут­пе­рес­риз­н и, гъуьлуьн-папан
ва­фа чІур­за­вай­бу­руз­н и, чпи чпиз гъуьл-пабвалзавай итим­риз­н и
па­па­риз­н и, 10  угъ­рий­риз­н и, те­м ягь­к ар­риз­н и, хъва­дай­бу­руз­н и,
фит­не­к ар­риз­н и, къа­чагъ­риз­н и Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ ирс яз

i 5:12-13 Ких­х ьей Къа­н ун 13:5; 17:7, 12; 19:19; 21:21; 22:21, 24; 24:7.
 431 1-Каринфвийриз 7 

акъат­дач. 11 Кве­кай, ла­г ьай­тІа, са бя­зи­бур ан­жах гьа гьахь­т ин­бур

тир, амма куьн Реб­би* Иса Ме­сигь­д ин* ТІвар­цІел­ди* ва чи Ал­
лагь­дин Руьгь­дал­д и* чуь­х ве­на михь­най, пак* ва гьахъ аву­най.

Бе­ден – Пак Руьгь­д ин кІвал

Куь­не лу­г ьуз­ва: «Заз ви­ри их­т и­я­рар ава». Эхь, амма ви­ри­да­
12 

кай хи­йир авач. «Заз ви­ри их­т и­я­рар ава», амма зал са куь­н ин­н и
гьу­к ум хьун ла­зим туш. 13  Куь­не мад­н и лу­г ьуз­ва: «Хук – тІуьн
па­тал­ди я, тІуьн­н и – хук па­тал­д и, амма Ал­лагь­ди им­н и, амни
терг ийи­да». Эхь, амма бе­ден ява­вал авун па­тал­ди ваъ, Ал­лагь­диз
къул­л угъ авун па­тал­ди та­йи­нар­на­вай­ди я, Ал­лагь­ди­ни бе­ден­диз
вуч ла­зим ятІа гьам гуз­ва. 14 Ал­лагь­ди Ви­чин къу­ват­дал­ди Реб­би­
дал* чан хка­на*, чал­ни чан хки­да. 15 Квез куь бе­де­нар Ме­сигь­дин*
Бе­ден­дин па­яр тир­д и чиз­вач­н и ме­гер? ГьакІ хьа­йи­ла квез Ме­
сигь­дин Бе­ден­дин па­яр къагь­бе­д ин бе­ден­дин па­я­риз эл­к ъуь­риз
кІан­за­ва­н и? АкІ же­дач! 16 Къагь­бе­д ихъ га­лаз сад хьа­йи­ди адахъ
га­лаз са бе­ден жез­вай­д и квез чиз­вач­н и кьван? ГьикІ ла­г ьай­тІа,
кхьен­ва эхир: «Кьве­да­к ай са жен­дек же­да»i. 17  Реб­би­дихъ га­лаз
сад хьа­йи­ди Адахъ га­лаз са руьгь жез­ва.
18 Гьашер­ви­л и­к ай ка­т из хьухь. Ин­сан­д и ийиз­вай ма­са гу­на­г ьар*

ви­ч ин бе­ден­д ихъ га­лаз ала­к ъа­да авай­бур туш, амма гьа­я й­рин
ява­вал ийиз­вай­да жу­ван бе­ден­д из зи­я н гуз­ва. 19 Куь бе­ден квек
квай ва куь­не Ал­лагь­ди­вай къа­ч ун­вай Пак Руьгь­дин* кІвал тир­ди
квез чиз­вач­н и кьван? Куьн квез та­л укь яз авач, 20 ву­чиз ла­г ьай­
тІа куьн ба­г ьа къи­мет га­на къа­ч ун­ва. Гьа­ви­л яй куь бе­ден­рал­ди
Ал­лагь­диз шу­к у­рар ая.

Не­к ягь­д и­кай

7  Куь­не заз итим­д и паб та­г ъун хъсан я ла­г ьа­на кхье­най.
1 

Амма ява­ви­л и­к ай яр­г ъа хьун па­тал гьар итим­дихъ ви­чин

2 

паб хьун, гьар па­пахъ ви­ч ин гъуьл хьун хъсан я. 3  Па­пахъ га­
лаз ала­к ъа­да аваз гъуь­л уь ви­ч ин гъуьл­ви­лин ве­зи­фа­яр, па­па­н и
гъуь­л уьхъ га­лаз ала­к ъа­да авай ви­ч ин ве­зи­фа­яр та­ма­ма­рун ла­
зим я. 4 Па­пан бе­ден адаз ви­ч из ваъ, адан гъуь­л уьз та­л укь я. Гьа
са­я гъ­да гъуь­л уьн бе­ден­н и адаз ви­ч из ваъ, па­паз та­л укь я. 5 Сад
са­дав ага­т у­н и­кай кат­м ир, ан­ж ах са куь­руь ге­рен­да, а вахт дуьа*
аву­н из бах­ш ун кьве­да­н и са­нал кьетІ­на, къа­к ъа­тай­тІа­н и же­да.

i 6:16 Хьу­н ухь 2:24.

1-Каринфвийриз 7  432

Амма ида­лай гуь­г ъуь­н из кве­вай жу­ва­вай жув кьаз те­жез хьа­йи­
тІа, иб­лис­ди* куьн те­м ягь­да тун та­вун па­тал, мад­н и сад са­дахъ
га­лаз хьухь. 6 Гьа­ви­л яй за квез и га­фар эмир хьиз ваъ, кье­зил­вал
гун яз лу­г ьуз­ва. 7  Заз ви­ри, зун хьиз, су­бай хьа­най­тІа кІан­дай,
амма гьар са­даз Ал­лагь­д и ган­вай ви­ч ин пай ава: са­даз – сад,
муь­к уь­даз – ма­сад. 8 За па­пар ама­чир итим­риз­ни хен­де­да па­па­риз
лу­г ьуз­ва: абу­руз, ме­х ъер тах­ву­на, за хьиз, уьмуьр ту­х ун хъсан я.
9 Амма абу­ру­в ай чпи­в ай чеб кьаз жез­в ач­тІа, къуй ме­х ъер аву­рай,

акІ авун ашер­ви­л ин цІай акат­на же­ри­да­лай хъсан я.

10 Па­па ви­ч ин гъуьл га­дар­на кІан­дач – ихь­т ин эмир не­к ягь­д ик

квай­бу­руз гуз­вай­ди зун ваъ, Реб­би* Вич я. 11 Ада гьикІ хьа­йи­тІа­ни

гъуьл га­да­рай­тІа, цІи­й и кьи­ле­лай мад я гъуь­л уьз техъ­фи­рай, я
ви­чин гъуь­л уьхъ га­лаз туьх­к Іуь­рай ва адан па­тав хъфи­рай. Ви­
чин па­тай гъуьл­ни па­пахъ га­лаз ча­ра хьа­на кІан­дач. 12 Амай­бу­руз
за лу­г ьуз­ва, ибур­н и Реб­би­д ин Га­фар ваъ, зи­бур я: стхай­ри­к ай
са­даз иман* гва­ч ир паб ава­тІа ва па­паз гъуь­л уьхъ га­лаз уьмуьр
ту­х уз кІан­за­ва­тІа, итим ча­ра хьун ла­зим туш. 13 И кар иман гва­
чир гъуьл авай па­паз­н и та­л укь я: гъуь­л уьз па­пахъ га­лаз уьмуьр
ту­х уз кІан­за­ва­тІа, паб ча­ра хьун ла­зим туш. 14  ГьикІ ла­г ьай­тІа,
иман гва­чир гъуьл – иман­дал алай па­пал­ди ва иман гва­чир паб
иман гвай гъуь­лел­д и Ал­лагь­д из та­л укь жез­ва. Та­х ьай­тІа куь ая­
лар ми­х ьи же­да­чир, амма и са­я гъ­да абур пак* я.
15 Иман гва­ч ир­даз ча­ра жез кІан­з а­в а­тІа, къуй ча­ра хьу­рай. Ихь­

тин бе­ре­да стха­ди ва я ва­ха чеб ку­тІун­на­вай­бур яз гьисс та­ву­рай.

Ал­лагь­ди чаз ис­л ягь­ви­лел­ди уьмуьр твах ла­гьан­ва. 16 Ву­на ви гъуьл
хи­лас ийидани-ийидачни ваз гьикІ чир хьу­рай, я паб? Ву­на­н и
ви паб хи­лас ийидани-ийидачни ваз гьикІ чир хьу­рай, я гъуьл?
17  Къуй гьар са­да Ал­лагь­д из кІан­з а­в ай са­я гъ­да ви­ч ин уьмуьр

ту­х у­рай, Ал­лагь­д и ви­ч из гьи­х ь­т ин­д и яз эвер­наватІа гьахь­т ин­
ди яз амукь­рай. И къай­да за ви­ри има­н ий­рин кІва­тІал­ра* тун
эмир­за­ва. 18 Ви­чиз эве­рай чІа­вуз вуж суьн­нет авун­ва­тІа, ада и кар
чуь­н уь­х ун ла­зим туш. Низ суьн­нет та­вун­маз эвер ган­ва­тІа, къуй
ада вич суьн­нет ийиз та­г у­рай. 19  Суьн­нет аву­н ихъ­н и та­ву­н ихъ
са мет­леб­н и авач, кьи­л ин­д и ин­сан­д и Ал­лагь­дин эми­рар кьи­лиз
акъу­д ун я. 20 Къуй гьар сад ви­ч из Ал­лагь­д и эве­рай вах­т ун­да гьи­
хь­т ин­ди тиртІа гьа са­я гъ­да амукь­рай. 21 Ал­лагь­ди ваз эве­рай­ла
вун лукІ тиртІа, къуй и кар­д и вун перт та­ву­рай, амма ваз азад­
вал къа­ч у­дай мум­к ин­вал ава­тІа, ада­к ай мен­фят къа­ч у. 22 Ву­чиз
ла­г ьай­тІа Ал­лагь­д и эвер­на­вай лукІ – ам Реб­би­ди азад­на­вай­ди
 433 1-Каринфвийриз 7 

я, гьа са­я гъ­да Ал­лагь­д и азад яз эвер­на­вай­ди Ме­сигь­дин* лукІ я.

23 Куьн ба­г ьа къи­мет га­на къа­ч ун­в а, гьакІ хьа­й и­ла кве­к ай ин­сан­

рин лу­к Іар же­мир. 24 Стхаяр-вахар, къуй гьар сад ви­чиз Ал­лагь­ди
эве­рай­ла гьи са­я гъ­да авай­тІа, гьа са­я гъ­да аваз амукь­рай.
25  Ал­лагь­д ин па­т ай ме­х ъер та­вун­в ай­бу­руз та­л укь эми­рар заз

авач, амма, Ал­лагь­д ин регьим­дал­д и их­т и­бар къа­ч ур за жу­ван

фи­к ир лу­г ьуз­ва: 26  алай че­т ин чІа­вуз за куьн су­бай яз аму­к ьун
хъсан яз гьи­саб­за­ва. 27  Ву­на паб гъан­ва­тІа, ча­ра жез алахъ­мир.
Ву­на паб гъан­вач­тІа, па­пахъ къе­к ъве­м ир. 28 Амма ву­на паб гъа­
йитІа­н и, им гу­нагь* же­дач; руш гъуь­л уьз фе­йи­тІа, им­н и гу­нагь
же­дач. Ан­жах ме­х ъер ийиз­вай­бу­рун уьмуьр­да цІи­йи че­т ин­ви­лер
пай­да же­да, заз куьн гьа­бу­ру­кай хуьз кІан­дай. 29 Ма­са га­фа­рал­ди,
стхаяр-вахар, заз квез лу­г ьуз кІан­за­ва хьи, вахт лап тІи­мил ама,
къуй и вах­т ун­да ме­х ъер авун­вай­бу­ру ме­х ъер та­вун­вай­бу­ру хьиз,
30  ха­ ж а­лат чІу­г ваз­вай­бу­ру ха­ж а­лат чІу­г ван ти­й из­вай­бу­ру хьиз,
шад­вал­за­вай­бу­ру шад­вал ти­й из­вай­бу­ру хьиз, шей-шуьй къа­
чуз­вай­бу­ру чпи затІ­н и къа­ч ун ти­й из­вай­бу­ру хьиз ту­х у­рай. 31 Са
га­фу­нал­д и, и дуьнь­я ­д из хас кра­рал алахъ­за­вай­бур а кра­ри­лай
гъей­ри ма­са кІва­ла­хар ама­ч ир хьиз эгечІ та­ву­рай. Ву­чиз ла­г ьай­
тІа, ги­лан ши­к ил­да авай дуьнья и му­к ьва­ра та­х ьай ми­сал же­да.
32 Квез са жуь­ре­д ин къай­г ъу­я р­н и за­лан та­х ьа­на кІан­да заз. Паб

та­г ъан­вай кас­ди Реб­би­д ин кра­рин къай­г ъу чІу­г ва­да, Реб­би­диз

кІан­дай­вал ийи­да. 33 Паб гъан­вай­да и дуьнь­я ­дин кра­рин къай­г ъу
чІу­г ва­да, па­паз кІан­дай­вал ийи­да. 34 Гъуьл ама­чир паб ва я су­бай
руш Реб­би­дин кра­ри­хъ гел­к ъве­да, абур бе­ден­дал­ди ва руьгь­дал­ди
чеб Ал­лагь­диз бахш ийиз алахъ­да, амма гъуь­л уьк квай па­па гьар
йи­к ъан кра­рин къай­г ъу чІу­г ва­да ва гъуь­л уьз кІан­дай­вал ийиз
же­да. 35 За и га­фар квез са квел­д и ятІа­н и кьа­дар эци­г ун па­тал­ди
ваъ, куь хи­йир­диз лу­гьуз­вай­ди я. Заз кІан­за­вай­ди куь­не Реб­би­диз
яр­г ъал тев­г ье­на ла­й их­да­к аз датІа­на къул­л угъ авун я.
36 Ни вич ви­ч ин ли­шан ку­т ун­в ай ру­шав ла­й их ту­ш ир са­я гъ­да

эгечІ­за­ваз гьи­саб­за­ва­тІа, ва ада­вай ви­ч ин гьа­шер гьис­сер кьаз

жез­в ач­тІа, къуй ада ви­ч из кІан­дай­в ал аву­рай. Гу­нагь же­дач,
къуй абу­ру ме­х ъер аву­рай. 37 Амма ин­сан­ди паб гъи­дач ла­г ьа­на
кІе­ве­лай кьетІ­на­ва­тІа, ам са­да­ни маж­бур ийиз­вач­тІа, ада­вай вич
кьаз жез­ва­тІа, ли­шан ку­т ун­вай ру­шак кягъ та­вун ви­чин ри­к Іяй
къетІ аву­нал­ди, ада вич хъсан­да­к аз ту­х у­да. 38 Гьа икІ, ни ви­чин
ли­шан ку­т ун­вай руш гъиз­ва­тІа, ада вич хъсан­да­каз ту­х уз­ва, паб
те­г ъиз­вай­да вич гьа­да­лай­н и хъсан­д из ту­х уз­ва.
1-Каринфвийриз 8  434
39 Паб уьмуьр­л ух ви­чин гъуь­л уьхъ гал­к Іан­ва, ан­жах адан гъуьл
рагь­мет­диз фе­йи чІа­вуз ада­вай азад­да­каз ви­чиз кІан­дай­даз гъуь­
луьз хъфиз же­да; кьи­л ин­д и – а кас Реб­би­диз та­л укь­ди хьу­рай.
40  Амма зи фи­к ир­дал­д и гъуь­л уьз техъ­ф ей­тІа, адаз ге­на­н и гзаф

бахт же­да. Заз чиз, зак­н и Ал­лагь­д ин Руьгь* ква.

Бут­риз къур­банд авун­вай тІуь­ни­кай

8  Ги­ла бут­риз* къур­банд авун­вай* тІуьн­рин мес­э­ла­д и­к ай.

1 

Чаз ви­ри­даз чир­вал авай­д и чаз ра­и ж я, амма чир­ви­ли ин­

сан­рин кьа­ма ял тва­да, муь­г ьуьб­бат­д и* не­си­г ьат гу­да. 2  Ви­ч из
са вуч ятІа­н и чиз­ва лу­г ьуз фи­к ир­за­вай­даз гьа­к ъи­к ъат­да гье­ле
ла­зим тир са­я гъ­да чиз­вач. 3 Амма Ал­лагь­диз Вич низ кІан­за­ва­
тІа чир хьан­ва.
4  Гьа икІ, бут­риз къур­банд авун­в ай тІуьн­ри­к ай. Чаз ма­л ум я

хьи, дуьнь­я ­да чпиз икрам­за­вай бу­тар са за­тІар­ни туш, ва са Ал­

лагь­ди­лай гъей­ри ма­сад авач. 5 Чпел «ал­ла­г ьар» тІвар* алай­бур
ава­тІа­н и, кІан­да­тІа абур ца­ва хьу­рай, кІан­да­тІа чи­лел – ри­к Іи­
вай­н и жуьреба-жуьре «ал­ла­г ьар» ва «агъа­яр» гзаф ава, – 6 амма
чун па­тал­д и авай­д и ан­ж ах са Аллагь Бу­ба* я, чун ви­ри Гьа­
да­лай я, Гьам па­тал­д и чна уьмуьр ту­х уз­ва ва ан­жах са Реб­би*
Иса Ме­сигь* я, Гьа­дал­д и­н и ви­ри ара­дал ата­на ва Гьа­дал­д и
чна уьмуьр къа­ч у­на. 7 Амма ви­ри­даз и кар ма­л ум туш. Бя­зи­бур
икьван чІа­вал­ди бут­рив акьван вер­д иш хьан­ва хьи, абу­ру ахь­
тин тІуьн не­дай­ла, абу­ру ада­кай къур­банд­риз ган­вай тІуь­н и­кай
хьиз фи­к ир­за­ва. Гьа бе­ре­да абу­рун за­й иф виж­дан­ди абу­руз чеб
ми­х ьи­бур ту­ш ир­д и лу­г ьуз­ва. 8  Амма тІуь­н и Ал­лагь­д из му­к ьва
жез куь­мек­за­вай­ди туш. Чна са затІ нен ти­йиз хьа­йи­тІа, чаз пис
жез­вач, чна нез хьа­й и­тІа­н и, чаз хъсан жез­вач. 9  ЯтІа­н и, ки­лиг,
тІуьн хкя­г ъу­н ин жи­г ьет­дай куь азад­вал за­йиф­бур па­тал кІвач
гал­кІи­дай къван же­дай­вал та­х ьу­рай. 10 Ву­чиз ла­гьай­тІа са­даз, ваз
и чир­вал аваз, ву­на бут­риз иба­дат* ийиз­вай кІва­ле нез акур­тІа,
ви гуь­г ъуь­нал­лаз за­йиф виж­дан авай гьа­дав­ни бут­риз къур­банд
авун­вай тІуьн нез та­дач­ни? 11 Гьа икІ ви чир­ви­ли ви­чин па­та­лай
Ме­сигь кье­й и за­й иф стха-вах те­леф­да. 12  И са­я гъ­да стхайрин-
вахарин ак­си­на гу­на­г ьар* ийиз ва абу­рун за­йиф виж­дан­дал хер
ийиз, куь­не Ме­сигь­д ин ак­си­на гу­на­г ьар ийиз­ва. 13  Гьа­ви­л яй,
зи тІуь­н из ки­лиг­на зи стхади-ваха гу­нагь ийиз­ва­тІа, за як гьич
тІуьн та­вун хъсан же­да – идал­д и стхадив-вахавни гу­нагь ийиз
тун та­вун па­тал.
 435 1-Каринфвийриз 9 

Иса Ме­сигь­д ин ил­чи яз, ­

Па­ве­ла вич ма­сад­бур па­тал муь­тІуь­г ъа­рун

9  Зун азад туш­н и кьван? Зун ил­чи* туш­н и бес? Заз чи Реб­би*
1 

Иса аку­нач­ни бес? Реб­би­дин жи­гьет­дай куьн ара­диз атун зи кар

туш­н и кьван? 2 Ма­сад­бур па­тал зун ил­чи туш­тІа­н и, куьн па­тал­ди
зун ил­чи я! Куьн Реб­би­дихъ га­лаз хьун зи ил­чи­вал тес­тикь авун я.
3 Зун айиб­з а­в ай­бу­руз зи су­а ­лар ихь­т ин­бур же­да. 4 Чаз не­дай­д и­

ни хъва­дай­ди кьа­бул­дай их­т и­яр авач­н и бес? 5 Муь­к уь ил­чий­ри,

Реб­би­дин стхай­ри ва Ки­фа­д и хьиз, жу­вахъ га­лаз иман­дал­лай*
жу­ван паб­н и ту­х у­дай их­т и­я р чаз авач­н и кьван? 6  Я та­х ьай­тІа
жу­ваз не­дай­ди гъи­л из гъун ла­зим тир­бур ан­жах зун­н и Бар­на­ба
яни? 7 Ви­чин ас­кер­ви­лин къул­л угъ­дихъ га­лаз ала­к ъа­да авай хар­
жар гьи ас­кер­ди ийиз­ва кьван? Ци­п ицІ­багъ ку­т у­на, ах­па анай
ци­пи­цІар ти­не­дай­ди вуж я? Не­х ир хуьз, ада­кай нек та­х ъва­дай­ди
вуж я? 8 Ибур за ан­ж ах ин­сан­д из хас кьа­тІун­рай лу­г ьуз­вай га­фар
яни кьван? Къанундини* гьа­да­к ай лу­г ьуз­вач­н и бес? 9 ГьикІ ла­
гьай­тІа, Му­са­дин* Къа­н ун­да кхьен­ва: «Юг га­таз­вай яц­ран сив
кІев­мир»i. Ал­лагь­д ин фи­к ир­да авай­д и яц яни? 10 Им Ада ча­кай
лу­г ьуз­вач­н и ме­г ер! Гьел­бет­да, чун па­тал­д и икІ кхьен­ва: «Цан
цаз­вай­да цан ца­на кІан­да, юг га­таз­вай­да юг га­та­на кІан­да ва
гьар­да бе­г ьер­ди­к ай ви­ч ин пай къа­ч у­да ла­г ьа­на умуд­на кІан­да».
11  Чна куь ара­д из руь­г ьа­н и тум ве­г ье­н ватІа, чна кве­лай агь­в ал

га­лай бе­г ьер къа­ч уртІа, им кьа­дар­д и­лай ар­т у­х ан кар жез­ва­н и
кьван? 12 Ма­сад­бу­руз куь па­тай куь­мек кІан же­дай их­ти­яр ава­тІа,
чаз гьа­бу­ру­лай­н и гзаф их­т и­яр ава.
ЯтІа­н и чна и их­т и­яр­д и­к ай мен­фят къа­ч у­на­чир, Ме­сигь­дин*
Шад Ха­бар* чи па­тай са ма­н ий­вал­н и ава­чиз чу­к Іун па­тал, чун
ви­ри эхиз гьа­зур я. 13 Ни Ал­лагь­д ин КІва­ле* иба­дат* ийиз­ва­тІа,
гьа­даз кьил хуьн па­тал ла­зим за­тІар Ал­лагь­дин КІва­ле агакь­за­
вай­ди квез чиз­вач­ни кьван? Ни къур­бан­ган­див* иба­дат ийиз­ва­тІа,
гьа­даз къур­банд авун­вай­да­к ай* пай къвез­вай­ди квез чиз­вач­н и
кьван? 14 Гьа икІ Реб­би­ди ни Шад Ха­бар­ди­кай муш­т у­л у­хар гу­зва­
тІа, адаз и кар­дай ла­зим за­тІар­н и гу­рай ла­г ьа­на эмир­н и авун­ва.
15  Амма за и их­т и­я р­ри­к ай са­да­к ай­н и мен­фят къа­ч у­нач, ги­лани

за куь­не заз гьахь­т ин куь­мек гун па­тал­д и кхьиз­вай­ди туш. Та­

риф ква­да­ру­н и­лай заз кье­й итІа хъсан я. 16  За Шад Ха­бар­ди­кай

i 9:9 Ких­х ьей Къа­н ун 25:4.

1-Каринфвийриз 10  436

муш­т у­л у­хар гуз­ва лу­г ьуз да­ма­хар­за­вач, им зи бур­ж и я, за Шад

Ха­бар­ди­кай муш­т у­л у­хар гун техъ­й из хьа­йи­тІа, заз же­дай­ди гуж
я! 17 За и кар жу­ва хкя­на ийиз­вай­д и тиртІа, за­вай и кар­дай къа­
зан­ж и­н и къа­ч уз же­дай, амма и кар за жу­ван бур­ж и яз ийиз­ва,
ву­чиз ла­г ьай­тІа и тап­ш у­ругъ заз Ал­лагь­ди ган­ва. 18  Зи къа­зан­
жи куь­кай иба­рат я? Ам ада­к ай иба­рат я хьи, Шад Ха­бар­ди­кай
муш­т у­л у­хар гуз, за и кар гьа­к ъи ава­чиз ийиз­ва ва заз Шад Ха­бар
гу­н и­кай за са мен­фят­н и къа­ч уз­вач.
19 Зун ви­ри­да­к ай азад ятІа­н и, жез­май кьван гзаф ин­са­нар Ал­

лагь­д ихъ эл­к ъуь­рун па­тал за жу­ва­к ай ви­ри­бу­рун лукІ авун­ва.

20 Чу­ву­дар* желб авун па­т ал, за­к ай чу­ву­дар па­т ал чу­вуд хьтин­д и

хьа­на. Зун Къа­нун­дик ква­чир­ди ятІа­ни, Къа­нун­дик квай­бур па­тал

зун Къа­н ун­дал амал­за­вай­д и яз хьа­на. 21 Зун Ме­сигь­дин къа­н ун­
дик хьун се­беб яз Ал­лагь­д ин къанундикай зун азад туш­тІа­н и,
Къа­н ун ава­ч ир­бур Ал­лагь­д ихъ эл­к ъуь­рун па­тал за­к ай абу­руз
Къа­н ун ава­чир хьтин­д и хьа­на. 22 За­й иф­бур­н и чІа­лал гъи­дай­вал,
за­кай за­йиф­бур па­тал за­йиф­ди хьан­ва. Гьич та­х ьай­тІа, са кьа­дар
кьван­бур хьа­йи­тІа­ни хи­ла­сун па­тал, за­кай ви­ри па­тал ви­ри хьа­на.
23 И ви­ри крар за Шад Ха­бар­д ин ха­т ур­дай ва адан хийир-дуьаяр*

къа­ч ун па­тал ийиз­вай­д и я.

24 Квез чиз­вач­н и кьван: звер аву­н ин акъа­ж ун­ра иш­т и­рак­за­вай­

бур гзаф, амма гъа­л иб­дар сад же­да? Гьа­ви­л яй сав­к ьват къа­ч уз
же­дай­вал звер ая. 25 Гьар са иш­т и­рак­за­вай­да акъа­ж ун­риз гьа­зур
жез­вай чІа­вуз ви­ри за­тІа­ри­лай гъил къа­ч у­да, икІ ада пуч же­дай
таж къа­ч ун па­тал ийиз­ва. Чун ла­г ьай­тІа, пуч те­же­дай та­ж у­н ихъ
физ алахъ­за­ва. 26 Гьа­ви­л яй за макь­сад ава­чиз звер­за­вач ва гьа­ва
гъу­та­рив яза­вач. 27 Ваъ, ма­сад­бу­руз Шад Ха­бар­ди­кай муш­т у­л у­хар
гу­дай чІа­вуз зун жу­ван де­ре­ж а­дай ве­г ьин та­вун па­тал, за жу­ван
бе­ден ли­г и­мар­за­ва ва за ам жу­ваз та­бий ийиз­ва.

Ис­ра­и л­д ин та­рих­дай тар­сар

10  Стхаяр-вахар, заз чи ви­ри бан-бубаяр ци­фе­рик кваз хьа­

1 

йи­да­кай ва гьуь­л яй тІуз фе­йи­да­кай куьн са ха­бар­ни ава­чиз

таз кІан­за­вач. 2 Ци­фе­ра­ни гьуь­ле абу­рув ви­ри­дав Му­са­диз* та­л укь­
бур яз цик ака­х ьун къа­ч уз* ту­най. 3 Абу­ру ви­ри­да ца­ва­ри­лай атай
гьа са тІуьн нез­вай 4 ва гьа са хъва­дай­д и хъваз­вай. Абу­ру чпихъ
га­лаз къвез­вай Руьгь­д ин* гьа са ра­гай хъваз­вай, гьа раг Ме­сигь*
тир. 5  Амма абу­ру­к ай гзаф­бу­руз Ал­лагь­д и ма­йил ийиз­ва­чир ва
эхир­н и абу­рун ме­й и­тар кьу­рум тир­вал чкІа­най.
 437 1-Каринфвийриз 10 

Им чаз ви­ри­даз чеш­не я: чна, абу­ру тІа­ла­бай­в ал, пис­в ал

6 

тІа­лаб­на кІан­дач. 7  Ка­лам­да*: «Халкь нез-хъваз ацукь­на, гуь­

гъуьн­лай­н и къу­г ъу­на­риз къа­рагъ­на»i, – кхьен­вай­вал, абу­ру­кай
бя­зи­бу­ру авур хьиз, бут­риз* икрам ийи­м ир. 8 Абу­ру­кай бя­зи­бу­ру
авур хьиз, чна­ни ява­вал ти­йин, гьа ява­ви­ли са юкъуз къан­ни пуд
агъ­зур кас ре­к ьи­дай­вал аву­най. 9 Гуь­г ъуьн­лай гъуь­л ягъ­ри кІас­на
кье­йи абу­ру авур са­ягъ­да те­же­дай­вал, чна Ме­сигь си­нагъ ти­йин.
10 Абу­ру­к ай бя­зи­бу­ру хьиз, на­ра­зи­в ал­н и ийи­м ир, гьа­ви­л яй терг

ийи­дай ма­ла­ик­ди* абур кье­най.

11 И крар абу­рун кьи­лел чеш­не яз ата­най. Им эхир­з а­ман­да авай

чун па­тал тагь­к им яз кхьен­ва. 12 ГьакІ хьа­йи­ла, са низ ятІа­ни вич

мягь­кем­диз акъваз­на­вай­д и хьиз ава­тІа, къуй ам вич ярх та­х ьун
па­тал му­к ъа­я т хьу­рай! 13 Квел икьван чІа­вал­ди ацалт­за­вай ви­ри
че­т ин­ви­лер ин­сан­рал гьалт­за­вай адет­д ин си­на­г ъар хьу­н и­лай
гъей­ри ма­са затІ туш. Куьн кьа­дар­д и­лай ар­т ух си­нагъ аву­н из
Ал­лагь­ди рехъ гу­дач, Ада ви­чи га­йи га­фу­низ ва­фа хуьз­ва. Кве­вай
а че­тин­вал эхиз хьун па­тал, куь кьи­лел че­тин­вал атай чІа­вуз Ада
квез ам алуд­дай рехъ­н и къа­л ур­за­ва.
14 Гьа­ви­л яй, зи игра­м и­бур, бут­риз икрам аву­н и­к ай кьил къа­

къуд. 15 За квез акьул авай ин­сан­риз хьиз лу­гьуз­ва, ве­ре­вирд куь­не
ая. 16 Чна хийир-дуьа* ийиз­вай му­ба­рак сукІ­ра­ди чун Ме­сигь­дин
Иви­диз ше­рик ийиз­вач­ни кьван? Чна атІуз­вай фа чун Ме­сигь­дин
Бе­ден­диз ше­рик ийиз­вач­н и кьван?
17  Фу сад тир хьиз, чун­н и, гзаф ятІа­н и, са бе­ден я, ву­ч из ла­

гьай­тІа сад тир фа чи пай­н и ава.

18  Ис­ра­и л­д ин* халкь­д из ки­л иг: къур­банд авун­вай­д и* нез­
вай­бур ви­ри са къур­б ан­г ан­д из* ше­рик жез­в ач­н и? 19  За лу­
гьуз­ва­н и кьван: бут­д ихъ ва я къур­банд­д из акъуд­на­вай­дахъ са
гьи­х ь­т ин ятІа­н и мет­леб ава? 20  Гьел­бет­да, ваъ, амма кар ана
ава хьи, ма­ж у­сий­ри* чпин къур­бан­дар гу­нал­д и, абур Ал­лагь­
диз ваъ, чІу­ру жи­нер­риз* къур­банд ийиз­в а. Амма заз куьн
жи­нер­рихъ га­лаз ала­к ъа­да хьа­на кІан­за­вач. 21  Кве­вай гьа са
вах­т ун­да Реб­би­д ин* сукІ­ра­дай­н и жи­нер­рин сукІ­ра­дай хъваз
же­дач, гьа са вах­т ун­да Реб­би­д ин суф­ра­д и­лай* ва жи­нер­рин
суф­ра­д и­лай нез же­дач. 22 Ва я чна Ал­лагь­д ик хъи­лен цІай ку­
таз­ва ла­г ьа­на фи­к ир­за­ва­н и? Чаз Ада­лай гзаф къу­ват гвай­д и
ава­н и кьван?

i 10:7 Эх­к ъе­чІун 32:6.

1-Каринфвийриз 11  438

Ви­ри Ал­лагь­д ин бар­кал­ла па­тал­д и я

23 Куь­не лу­гьуз­ва: «Ви­ри их­ти­я­рар ава». Амма ви­ри­да­кай хи­йир
авач. «Ви­ри их­т и­я­рар ава», амма ви­ри­да са вуч ятІа ара­дал гъу­
низ къул­л угъ­за­вач. 24 Къуй сад­н и жу­ваз кІан­дай­вал ийиз алахъ
та­ву­рай, амма ма­сад­бу­рун хи­й ир­д ихъ гел­к ъуь­рай.
25  Ба­з ар­дал ма­са гуз­в ай ви­ри як, ам гьи­най атан­в атІа чир та­

ву­на, ри­к Іин се­к ин­ви­л ив неъ, 26 ву­ч из ла­г ьай­тІа

«чил ва чи­лел алай кьван ви­ри

Реб­би­дин­ди я»i.

27 Иман* гва­чир кас­ди квез фу нез эве­рай чка­диз квез физ кІан
хьа­йи­тІа, квез тек­л иф­за­вай кьван ви­ри за­тІар, жу­зу­нар та­ву­на,
ри­к Іин се­к ин­ви­лив­ди неъ. 28 Амма квез ихь­тин чІа­вуз «Им къур­
банд­дин як я», – лу­г ьуз хьа­йи­тІа, квез икІ ла­г ьай кас­дин ва виж­
дан­дин се­к ин­ви­л ин ха­т ур­дай ам не­м ир – 29 зи фи­к ир­да авай­ди
ви хсу­си виж­дан ваъ, ма­са кас­д ин виж­дан я. Ву­чиз зи азад­вал
ча­ра­дан виж­дан­д и айиб­дай­вал же­да кьван? 30 За Ал­лагь­диз шу­
кур ийиз нез­ватІа, а тІуьн се­беб яз зун ву­ч из айиб аву­рай кьван?
31 Гьа икІ, куь­не вуч ийиз хьа­й и­тІа­н и, нез ва хъваз хьа­й и­тІа­н и,

Ал­лагь­диз шу­к ур ийи­дай­вал ая. 32 Сад па­тал­ди­н и кІвач гал­к Іи­

дай къван же­мир – я чу­ву­дар* па­тал­д и, я муь­к уь­бур па­тал­ди, я
Ал­лагь­дин има­н ий­рин кІва­тІал* па­тал­д и. 33 За хьиз, ви­ри­бу­руз
ви­ри кра­ра абур ра­зи же­дай­вал ая. Зун жу­ван хи­й ир­д ихъ ваъ,
гзаф­бур хи­лас хьун па­тал, гьа­бу­рун хи­й ир­дихъ къе­к ъвез­ва.

11  За Ме­сигь­д и­лай* чеш­не къа­ч уз­вай­вал, куь­не­н и за­лай

1 

чеш­не къа­ч у.

Ал­лагь­д из иба­дат ийи­дай чІа­вуз жу­ва жув ту­х у­ни­кай

Ви­ри кра­ра куь­не зун ри­кІел хуь­нал ва куь­не куьн за квез га­йи
2 

адет­див кьа­дай­вал ту­х у­най за куь та­риф­за­ва. 3 Заз квез чир хьа­
на кІан­за­ва хьи, гьар са итим­д ин кьил Ме­сигь* я, гьар са па­пан
кьил – адан гъуьл я, Ме­сигь­дин кьил Ал­лагь я. 4 Итим­ди кьи­лел
алаз дуьа* ва я пай­г ъам­бар­вал ийиз­ва­тІа, ада ви­чин кьил абур­
дай ве­г ьиз­ва. 5 Па­па­ни кьил кІев та­ву­на дуьа ва я пай­г ъам­бар­вал

i 10:26 За­бур 23:1.

 439 1-Каринфвийриз 11 

ийиз­ва­тІа, гьа­да­н и ви­ч ин кьил абур­дай ве­г ьиз­ва. Им ада ви­чин

кьил тва­на ла­г ьай чІал я. 6 Па­па кьил кІев­за­вач­тІа, къуй ада ми­
хьиз ви­чин чІа­рар ту­рай. Па­па кьил тун ва я чІа­рар атІун бе­я­
бур­вал яз гьи­саб­за­ва­тІа, къуй ада кьил кІев­рай. 7 Итим­ди ви­чин
кьил кІев­на кІан­дач, гьикІ ла­г ьай­тІа, ам Ал­лагь­дин къа­мат ва
Адан бар­кал­ла* я. Паб ла­г ьай­тІа, ви­ч ин гъуь­л уьн бар­кал­ла я.
8  Итим па­па­лай ваъ, паб итим­д и­лай хьан­в ай­д и я. 9  Итим паб

па­тал ваъ, паб итим па­тал халкь авун­вай­ди я. 10 Гьа­ви­л яй ма­ла­

ик­рин* ха­т ур­дай па­пан кьи­лел гьу­к ум­д ин ли­шан хьа­на кІан­да.
11 ЯтІа­н и Реб­би­д ин* ви­л ик я паб, я итим сад са­да­лай ас­л у ту­ш из

же­дач, 12 ву­чиз ла­г ьай­тІа паб итим­д и­лай хьа­йи­вал, итим­н и па­па
хан­ва, амма ви­ри Ал­лагь­д и халкь­на­ва. 13 Куь­не фа­г ьу­ма, па­паз
кьи­лел ала­чиз дуьа авун ку­т уг­на­ва­ни кьван? 14 Итим­ди яр­г ъи чІа­
рар таз­ва­тІа, им ам па­тал бе­я­бур­вал я, чаз ацукьуни-къарагъуни
гьакІ лу­гьуз­вач­ни кьван? 15 Гьа са вах­т ун­да паб па­тал яр­г ъи чІа­рар
абур я. ГьикІ ла­г ьай­тІа, па­паз яр­г ъи чІа­рар шар­шав­дин чка­дал
ган­ва. 16 Са низ ятІа­н и захъ га­лаз и кар­д ин па­та­лай гьуь­жет ийиз
кІан­за­ва­тІа, заз гьа­сят­да адаз лу­г ьуз кІан­за­ва: я чаз, я Ал­лагь­дин
има­н ий­рин* муь­к уь кІва­тІал­риз ма­са адет авач.

Реб­би­д ин суф­ра ку­т ун

И тагь­к и­мар гу­нал­д и, за куь та­риф ийиз­вач лу­г ьуз кІан­за­ва
17 

заз, ву­чиз ла­г ьай­тІа куьн са­нал кІватІ хьун­ри хи­йир­ди­лай гзаф
за­рар гъиз­ва. 18 Сад ла­гьай­ди, куьн има­ний­рин кІва­тІал* хьиз, са­
нал кІватІ жез­вай бе­рей­ра куьн пайи-паяр жез­ва лу­гьуз ван хьа­на
заз. Са па­та­х ъай зун и ва­не­рин чІа­лахъ­н и жез­ва. 19 Куь ара­да­вай
фи­к ир­рин ча­ра­вал­ни кве­кай вуж си­нагъ­ра мягь­кем ятІа къа­л у­рун
па­тал хьун ла­зим я. 20 Амма са­нал кІватІ жез­вай бе­рей­ра куь­не
ийиз­вай кра­риз Реб­би­д ин суф­ра* ку­т у­н ин кар­да иш­т и­ра­к ун я
са­к Іа­н и лу­г ьуз же­дач. 21 Куь­не гьар са­да жу­ва гъан­вай­ди нез­ва,
гьакІ сад­бур ги­ш и­ла амукь­за­ва, муь­к уь­бу­ру сар­х уш же­дал­д и
хъваз­ва. 22  ТІуьн-хъун па­тал­д и квез жу­ван кІва­лер авач­н и? Им
Ал­лагь­дин има­н ий­рин кІва­тІал бе­я­бур авун ва чпиз не­дай затІ­
ни ава­чир­бур рус­вагь авун туш­н и кьван? За квез вуч лу­г ьун? И
кар­дай куь та­риф ийи­да­н и? Гьел­бет­да, ваъ! 23 ГьикІ ла­г ьай­тІа, за
Реб­би­ди­вай* Ви­чи­вай кьа­бул­на, квев ага­к ьар­на хьи, Иса Ме­сигь*
ма­са га­йи йи­физ Ада фу гъи­ле кьу­на 24 ва риз­к ьи гу­дай дуь­а ­да*
шу­к ур­на, фу чІук-чІук аву­на ихь­т ин га­фар ла­г ьа­на: «Им куь па­
та­лай гуз­вай Зи Бе­ден я. Зун ри­к Іел хкиз гьа икІ ая». 25 Ня­н ин
1-Каринфвийриз 12  440

тІуь­н и­лай кьу­л ухъ Ада сукІ­ра гъи­ле кьу­на, дуьа аву­на ва ла­г ьа­
на: «И сукІ­ра Зи Иви­дал­д и ку­тІун­на­вай цІи­йи Икь­рар* я. Гьар
гъи­ле­ра Зун ри­к Іел хкун па­тал хъва­дай­ла, гьа икІ ая». 26 Ву­чиз
ла­г ьай­тІа гьар гъи­ле­ра и фу не­дай­ла ва и сукІ­ра­дай хъва­дай­ла,
куь­не Реб­би хкве­дал­д и Адан кьи­н и­к ьи­к ай ша­г ьид­вал­да.
27 Гьа икІ, ку­т уг та­вур са­я гъ­да фу нез­в атІа ва сукІ­ра­дай хъваз­

ва­тІа, ада Реб­би­дин Бе­ден­дин ва Иви­дин ак­си­на гу­нагь* ийиз­ва.

28 Фу не­дал­д и ва сукІ­ра­дай хъва­дал­д и ви­л ик ин­сан­д и ви­ч и вич

чир­рай, 29  ву­ч из ла­г ьай­тІа Реб­би­д ин Бе­ден­д ин мет­леб кьа­тІун

та­ву­на нез­вай ва хъваз­вай гьар са­да ви­чиз кар кьа­дай­вал ийиз­ва.
30 Куь ара­да чан­дин жи­г ьет­дай за­йиф­бур ва азар­ри кьун­вай­бур гзаф

авай­ди, гьат­та рагь­мет­диз­ни фен­вай­бур тІи­мил та­х ьун гьа­ви­л яй

я. 31  Чна чун си­нагъ ийиз­вай­тІа, Ал­лагь­д и чи ду­ван ийи­да­чир.
32 Амма чи ду­в ан Реб­би­д и ийиз­в ай­ла, чаз амай дуьнь­я ­д ихъ га­лаз

са­нал кар атІун па­тал, чаз тер­бия яз жа­за гуз­ва.

33  Гьа икІ, стхаяр-вахар, куьн са­нал нез кІватІ же­дай­ла, са­да

сад ви­лив хуьх. 34 Куь кІватІ хьу­н ухь­рай куь ду­ван ти­йи­дай­вал,
низ ги­ш ин ятІа, къуй ада кІва­ле тІуь­рай.
Зун куь па­тав атай­ла, за амай крар­н и гуьн­г уь­на тва­да.

Руьгь – сад, па­яр – гзаф

12  Ги­ла, стхаяр-вахар, ша чун Руьгь­дин* па­я­ри­кай ра­хан.

1 

Заз куьн абу­ру­кай ха­бар ава­чиз амукь­на кІан­за­вач. 2 Куьн

ма­ж у­си­яр* тир чІа­вуз квез са куь ятІа­н и лал бу­тар* га­лай­н ихъ
рум га­йи­ди куь ри­к Іел ала­ма. 3  Гьа­ви­л яй гъа­вур­да акьукь: Ал­
лагь­дин Руьгь­ди гье­вес ку­т ун­ваз ра­хаз­вай са­да­н и «Иса­диз ля­
нет хьу­рай»,  – лу­г ьу­дач, ва са­да­н и «Иса Реб­би* я»,  – ла­г ьа­на
хи­ве кьа­дач, икІ лу­г ьун па­тал адак Пак Руьгь­ди* гье­вес ку­т ун
та­вурт­Іа.
4  Па­я р гьар жуь­р е­д ин­бур ава, амма Руьгь гьа сад я. 5  Ве­зи­фа­

яр­н и гьар жуь­ре­д ин­бур ава, амма Реб­би гьа сад я. 6 Гье­ре­ка­тар
гьар жуь­ре­дин­бур ава, амма абур гьа са Ал­лагь­ди ара­дал гъиз­ва.
7  Руьгь гьар са­даз ур­т ах кар­д ин хи­й ир па­т ал ви­нел акъат­з а­

ва. 8 Са­даз Руьгь­д и акьул квай их­т и­ла­тар авун гуз­ва; муь­к уь­даз
гьа Руьгь­ди чир­вал ага­к ьа­рун гуз­ва; 9 са низ ятІа­н и гьа Руьгь­ди
кье­тІен иман* гуз­ва; са низ ятІа­н и гьа Руьгь­ди ди­ри хъхьу­н ин
па­яр гуз­ва. 10 Са­даз ала­мат­д ин таъ­сир квай къу­ва­тар, муь­к уь­даз
пай­г ъам­бар­ви­лер, пуд ла­г ьай­даз Руьгь­ди­лай вуч атанва-атанвач
ча­ра ийи­дай ала­к ьун гуз­ва; са ма­са­даз те­чир жуьреба-жуьре чІа­лар
 441 1-Каринфвийриз 12 

ган­ва, амма са низ ятІа­н и гьа чІа­ла­рал ла­г ьан­вай га­фа­рин ма­на
ачу­хар­дай ала­к ьун ган­ва. 11 Ибур ви­ри гьа са Руьгь­дин гье­ре­ка­тар
я, Ада Ви­чиз кІан­дай­вал гьар са­даз Ви­ч ин пай гуз­ва.

Бе­ден – сад, адан па­яр – гзаф

12 Бе­ден гзаф па­я ­ри­к ай иба­рат тир­вал, абур са­нал хьу­н и са
бе­ден теш­к ил­за­вай­вал, Ме­сигь­н и* гьакІ я. 13  Ча­к ай са Бе­ден
хьун па­тал, чун ви­ри са Руьгь­да* ту­на, кІан­да­тІа чун чу­ву­дар*
ва я муь­к уь­бур хьу­рай, лу­к Іар ва я азад­бур хьу­рай, чна гьа са
Руьгь­ди­кай хъван­ва. 14 ГьикІ ла­г ьай­тІа, бе­ден­н и гьа са па­ю­н и­
кай ваъ, гзаф­бу­ру­к ай иба­рат хьан­ва. 15  КІва­ч и «Зун бе­ден­д из
та­л укь туш, ву­ч из ла­г ьай­тІа зун гъил туш!»  – ла­г ьай­тІа, гьа­
ви­л яй туш­н и кІвач бе­ден­д ин пай тир­д и? 16  Япу «Зун вил туш,
ва гьа­ви­л яй зун бе­ден­д из та­л укь туш!» – ла­г ьай­тІа, гьа­ви­л яй
туш­н и яб бе­ден­д ин пай тир­д и? 17  Ви­ри бе­ден са ви­л и­к ай иба­
рат тиртІа, бес чаз гьикІ ван къве­дай? Ви­ри бе­ден са япу­к ай
иба­рат тиртІа, ни гьикІ къве­дай? 18 Амма Ал­лагь­ди Адаз Ви­чиз
кІан­дай­вал бе­ден­дин гьар са па­ю­н из ви­чин ийи­дай кІва­лах га­
на. 19 Та­мам­диз ан­ж ах са па­ю­н и­к ай иба­рат жез­вай­тІа, бе­ден­дин
гьал гьикІ же­дай? 20 ГьакІ хьа­й и­ла, бе­ден­дин па­яр гзаф я, амма
ви­ри­да са бе­ден ара­дал гъиз­ва. 21 Ви­л и­вай­н и гъи­лиз лу­г ьуз же­
дач: «Вун заз ге­рек авач!» Кьи­л и­в ай кІва­че­риз лу­г ьуз же­дач:
«Куьн заз ге­рек авач!». 22 Ак­си­на, чаз чеб амай­бу­ру­лай за­йиф яз
акваз­вай па­яр гьа­к ъи­к ъат­да ви­ри­да­лай­н и гзаф ла­зим­бур жез­
ва. 23  Чи фи­к ир­дал­д и чпиз са акьван гьуьр­ме­т ун ла­й их ту­ш ир
па­яр­ин къай­г ъу чна мад­н и гзаф чІу­г ваз­ва. Абур­див кьан ти­йиз­
вай па­яр чна му­к ьуф­д ив­д и кІе­вир­за­ва, 24 абур­див кьаз­вай па­яр
па­тал и кар авун ге­рек туш. Амма Ал­лагь­д и бе­ден а са­я гъ­да
туь­к Іуьр­на­ва ва и кар чи кьи­ле тун­ва хьи, чна бе­ден­дин абур­
див кьан ти­й из­в ай па­я р­и н къай­г ъу гзаф чІу­г ва­дай­в ал, 25  бе­
ден пайи-паяр те­же­дай­вал, амма са­да са­дан къай­г ъу сад хьиз
чІу­г ва­дай­вал авун­ва. 26  Са па­ю­н из ази­я т жез­ва­тІа, адахъ га­лаз
амай­бу­руз­н и ази­я т жез­ва, са па­ю­н ин та­риф ийиз­ва­тІа, адахъ
га­лаз амай­бур­н и шад жез­ва.
27 Гьа икІ куьн Ме­сигь­д ин* Бе­ден я, кве­к ай гьар сад са пай я.

28  Има­н ий­рин кІва­тІал­да* Ал­лагь­д и сад ла­г ьай­бур ил­ч и­я р* яз,

кьвед ла­г ьай­бур пай­г ъам­ба­рар* яз, пуд ла­г ьай­бур­н и му­а л­ли­мар
яз та­йи­нар­на­ва. Ада сад­бу­руз ала­ма­тар къа­л ур­дай къу­ват ган­
ва, муь­к уь­бу­руз ди­ри хъи­й и­дай ала­к ьун пай яз ган­ва, сад­бу­руз
1-Каринфвийриз 13  442

муьгь­теж­бу­руз куь­мек гун пай яз ган­ва, муь­к уь­бу­руз ида­ра авун

пай яз ган­ва, бя­зи­бу­руз те­чир жуьреба-жуьре чІа­лар ган­ва. 29 Ви­ри
ил­чи­яр яни ме­гер? Ви­ри пай­г ъам­ба­рар яни кьван? Ви­ри му­а л­
ли­мар яни кьван? Ви­ри­да ала­ма­тар ийиз­ва­ни? 30 Ди­ри хъи­йи­дай
пай ви­ри­даз ган­ва­н и кьван? Те­ч ир чІа­ла­рал­д и ви­ри ра­хаз­ва­н и?
И чІа­ла­рин ма­на ачу­ха­риз ви­ри­да­лай алакь­да­н и кьван? 31 Куьн
гьа­бу­ру­лай­н и ва­ж иб авай па­яр къа­ч уз алахъ­за­ва.
Амма за квез ви­ри­да­лай­н и хъсан рехъ къа­л ур­да.

Муь­г ьуьб­бат­д и­кай та­риф­д ин ма­ни

13  За­вай ин­сан­рин ва ма­ла­ик­рин* чІа­ла­рал­ди ра­хаз жез­ва­тІа,

1 

амма захъ муь­гьуьб­бат* авач­тІа, зун ван­за­вай буь­руьнж ва

я зигъ­рин­г ъар­за­вай ли­тав­ри­яр хьу­н и­лай гъей­ри ма­са затІ туш.
2 Заз пай­г ъам­бар­ви­л ин пай ган­в а­тІа ва заз ви­ри си­р ер чиз­в а­тІа,

заз ви­ри чир­ви­лер ган­ва­тІа ва захъ дагъ­лар чка­ди­лай юзур­дай

иман* ава­тІа, амма муь­г ьуьб­бат авач­тІа, зун са затІ­н и туш. 3 За
жу­ван эмен­н и пай авур­тІа­н и ва жу­ван бе­ден цІуз ве­г ьей­тІа­н и,
амма захъ муь­г ьуьб­бат авач­тІа, за жу­ва жув къур­банд аву­н и* заз
са хи­й ир­н и гу­дач.
4  Муь­г ьуьб­бат­д ихъ са­бур ава, ам къе­н и я, ада пе­х ил­вал­дач
ва ви­ч и ви­ч ин та­ри­фар­дач, ада кьа­ма ялар тва­дач, 5 ада­лай ве­
къи жез алакь­дач, ам ви­ч ин хи­й ир­д ихъ гел­к ъве­дач, ам туьнт
же­дач ва ада пис­вал ри­к Іел хуь­дач. 6  Ам гьахъ та­х ьу­нал шад
же­дач, амма гьа­к ъи­к ъат­дал шад же­да. 7 Ада ви­ри тах­си­рар та­
хьай гьи­саб ийи­да, ви­ри­дан чІа­лахъ же­да, ви­ри­дак умуд ку­
та­да, ви­ри эх­да.
8 Муь­г ьуьб­бат са чІа­вуз­н и акьалтІ­дач. Пай­г ъам­бар­ви­лер куь­тягь

же­да, те­ч ир чІа­лар кис же­да, чир­ви­лер куь­тягь же­да. 9 Ву­чиз ла­
гьай­тІа, чи чир­ви­лер та­мам­бур туш, ва чи пай­г ъам­бар­ви­лер­ни са
кьа­дар­дин­бур я. 10 Та­мам­вал алу­к ьай­ла, гьа чІа­вуз бе­г ьем ту­шир
ви­ри крар куь­тягь же­да. 11 Аял тир чІа­вуз зун аял хьиз ра­хаз­вай,
фи­к ир­ни аял­ди хьиз, ве­ре­вирд­ни аял­ди хьиз ийиз­вай. Амма зун
чІе­х и хьа­йи­ла, за жу­ван аял­ви­л ин хе­сет­рал эхир эциг­на. 12 Чаз
ис­ят­да, ра­г ъул гуьз­г уь­дай хъен аква­дай­ди хьиз, ка­кахь­на акваз­ва.
А чІа­вуз ла­г ьай­тІа, чаз чин чи­нал аква­да. Ис­я т­да заз чиз­вай­ди
са кьа­дар я, ах­па ла­г ьай­тІа, заз, зун Ал­лагь­диз гьикІ чиз­ва­тІа,
гьакІ та­мам­диз чир же­да.
13 Гьа икІ, амукь­з а­в ай­д и и пуд затІ я: иман, умуд ва муь­г ьуьб­

бат, абу­ру­кай­н и ви­ри­да­лай чІе­х и­д и муь­г ьуьб­бат я.

 443 1-Каринфвийриз 14 

Пай­г ъам­бар­вал ва те­чир чІа­ла­рал ра­х ун

14  Муь­г ьуьб­бат­д ин* ре­к ье хьухь, Руьгь­д ин* па­я р къа­ч уз
1 

алахъ, ил­ла­к и пай­г ъам­бар­в ал ийиз хьу­н ин пай. 2  Вуж

ви­ч из те­ч ир чІа­лал ра­х аз­в а­тІа, ам ин­сан­рихъ га­лаз ваъ, Ал­
лагь­д ихъ га­лаз ра­х аз­ва, ву­ч из ла­г ьай­тІа, адан гъа­вур­да сад­н и
акьаз­вач, ада руьгь­дал­д и си­рер лу­г ьуз­ва. 3 Амма пай­г ъам­бар­вал
ийиз­вай­да ин­сан­риз, абу­руз не­си­г ьат яз, кІу­ба­на­рун яз ва са­бур
гун яз лу­г ьуз­ва. 4  Те­ч ир чІа­лал ра­хаз­вай­д и ан­жах са ви­чиз не­
си­г ьат гуз ра­хаз­ва, амма пай­г ъам­бар­вал ийиз­вай­ди има­н ий­рин
кІва­тІал­диз* не­си­г ьат гуз ра­хаз­ва. 5 Заз куьн ви­ри те­чир чІа­ла­рал
ра­ха­най­тІа кІан­дай, амма куь­не пай­г ъам­бар­вал аву­най­тІа мад­ни
хъсан же­дай. Те­чир чІа­ла­рал ра­хаз­вай­да ви­ч ин ра­х ун­рин ма­на
ачу­хар­за­вай ва адал­д и има­н ий­рин кІва­тІал­диз не­си­г ьат гуз­вай
дуь­ш уь­шар ква­ч из, те­чир чІа­ла­рал ра­хаз­вай­да­лай пай­г ъам­бар*
ви­не я. 6  Стхаяр-вахар, зун куь па­тав ата­на те­ч ир чІа­ла­рал ра­
хаз хьа­йи­тІа, зи га­фа­ра я ке­ре­мат*, я чир­вал, я пай­г ъам­бар­вал,
я не­си­г ьат ава­ч из хьа­й и­тІа, за квез вуч хи­й ир гу­да? 7  Ша чна
ми­сал яз чан ала­ч ир ван акъуд­за­вай ала­тар тир кфил ва я ар­фа
къа­ч ун. Абу­рал, ва­нер сад са­да­вай ча­ра те­жез, ма­к ьа­мар ягъиз
хьа­йи­тІа, квез ма­к ьам гьа алат­рал­ди яза­вай­ди гьикІ чир хьу­рай?
8 Къар­г ъу­д и кьил акъат­дай­в ал та­й ин хабар- иша­ра* ягъ та­вурт­Іа,

жен­г и­низ вуж гьа­зур же­да? 9 Куь ара­да­ни гьакІ я. Куь­не ме­цел­ди,
кьил акъат­дай­вал, атІуз-атІуз те­ч ир чІа­лал га­фар лу­г ьуз та­х ьай­
тІа, куь­не вуч лу­г ьуз­ва­тІа ин­сан гьикІ гъа­вур­да акьу­рай? Куь­не
ла­г ьай га­фар га­ру ту­х у­да. 10 Дуьнь­я ­да жуьреба-жуьре чІа­лар гзаф
ава, ва абу­рухъ гьар­дахъ ви­чин ма­на ава. 11 Заз лу­г ьуз­вай га­фа­рин
ма­на чиз­вач­тІа, зав рахазвайдан гъа­вур­да зун акьа­дач ва гьам­н и
зи гъа­вур­да акьа­дач. 12 Куь ара­да­н и гьакІ я. Квез квехъ Руьгь­дин
па­яр хьа­на кІан­за­ва­тІа, абур квехъ бул­ви­лел­ди же­дай­вал ая, амма
има­н ий­рин кІва­тІал­д из хи­йир же­дай­вал хьу­рай.
13  Гьа­ви­л яй те­ч ир чІа­лал ра­х аз­в ай­да ви­ч из ма­на ачу­х а­ру­н ин

пай хьун па­тал дуьа* аву­рай. 14 Зун те­ч ир чІа­лал ра­ха­дай чІа­вуз
зи руьгь­д и дуьа ийиз­ва, амма акьул и кар­д ик квач ва ида­к ай
ма­са­бу­руз са хи­й ир­н и авач. 15  ГьакІ хьа­й и­ла за вуч ийин? Заз
руьгь­дал­ди­н и дуьа ийиз, акьул­дал­д и­н и дуьа ийиз кІан­за­ва. Заз
руьгь­дал­д и­н и ма­н и лу­г ьуз, акьул­дал­д и­н и ма­н и лу­г ьуз кІан­за­ва.
16 Ву­на руьгь­дал­д и Ал­лагь­д из шу­к ур ийиз­в а­тІа, чІал те­ч ир­да­в ай

«амин» гьикІ лу­г ьуз же­да? Ву­ч из ла­г ьай­тІа, ву­на вуч лу­г ьуз­ва­тІа
1-Каринфвийриз 14  444

ам гъа­вур­да акьа­дач! 17  Ва­вай Ал­лагь­д из хъсан­да­к аз шу­к у­рар

ийиз же­да, амма и кар­д и ма­са кас­д из хи­йир гъи­дач.
18 За жув те­ч ир чІа­ла­рал кве­лай гзаф ра­х аз­в а лу­г ьуз Ал­лагь­д из

шу­к ур ийиз­ва. 19 Амма има­ний­рин кІва­тІал­да, те­чир чІа­лал цІуд

агъ­зур­рал­ди га­фар лу­г ьу­дал­д и, ма­сад­бу­руз не­си­г ьат же­дай, гъа­
вур­да акьа­дай ан­ж ах вад гаф лу­г ьуз кІан­за­ва заз.
20 Стха­я р ва ва­х ар, акьул­дал­д и ая­лар же­м ир. Пис­ви­л ин ре­к ьяй

ая­лар хьиз, амма акьул­дал­д и чІе­х и­бур яз хьухь.

21 Къа­н ун­да* Реб­би­д и* ла­г ьан­в а:

«Ча­ра чІа­ла­рал ра­хаз­вай ин­сан­рин куь­мек­дал­ди,

па­тан чи­лин эгь­лий­рин ме­це­рал­ди
Зун ра­ха­да и халкь­див,
амма гьа чІа­вуз­ни абу­ру Заз яб гу­дач»i.

22 Гьа икІ те­чир чІа­лар има­н и­яр* па­тал­ди ваъ, иман* гва­чир­
бур па­тал­д и иша­ра­я р я. Пай­г ъам­бар­вал авун иман гва­ч ир­бур
па­тал­ди ваъ, има­н и­яр па­тал­д и я. 23 Гьа­ви­л яй, ви­ри има­н ий­рин
кІва­тІал кІватІ хьа­на те­ч ир чІа­ла­рал­д и ра­хаз хьа­йи­тІа, на­ш и ва
иман гва­ч ир ксар атай­тІа, абу­ру куь акьул фен­ва лу­г ьу­дач­н и?
24  Амма ви­ ри­да пай­г ъам­бар­вал ийи­дай чІа­вуз иман гва­ч ир­д и
ва я на­ш и­ди атай­тІа, адан гу­на­г ьар* ви­нел акъуд­да, ви­ри­да ам
айи­бда. 25 Адан ри­к Іин ви­ри чи­не­бан ни­я ­тар ви­нел акъат­да, ва
ада, чи­нихъ­ди ярх хьа­на, Ал­лагь­диз икрам­да ва ван алаз лу­гьу­да:
«Куь ара­да гьа­к ъи­к ъат­да­н и Ал­лагь ава!»

Иба­дат аву­нин къай­да

26  Вуч­да, стхаяр-вахар? Куьн са­нал кІватІ хьа­йи чІа­вуз, квев
гьар са­дав ма­н и ва я чир­ви­л ин гаф, ва я ке­ре­мат*, ва я чІал, ва я
а чІа­лал ла­г ьай­дан ма­на гва­тІа, къуй им ви­ри има­н ий­рин кІва­
тІал­диз* не­си­г ьат яз хьу­рай. 27 Те­ч ир чІа­лал ра­ха­дай­бур ава­тІа,
къуй кьвед ра­х у­рай, гзаф хьа­й и­тІа, пуд ра­х у­рай ва чеб­н и нубат-
нубатдалди, амма са кас­д и гъа­вур­да ту­рай. 28 Куь ара­да гъа­вур­да
тва­дай кас авач­тІа, има­н ий­рин кІва­тІал­да кис­рай ва ан­жах ви­
чиз­н и Ал­лагь­диз лу­г ьу­рай.
29 Пай­г ъам­ба­рар­н и* кьвед ва я пуд ра­х у­рай, амай­бу­ру чпиз ван

хьа­йи­да­кай ве­ре­вир­дер аву­рай. 30 КІватІ хьан­вай­бу­ру­кай са низ

i 14:21 Яшай 28:11-12.

 445 1-Каринфвийриз 15 

ятІа­н и ке­ре­мат атай­тІа, къуй сиф­те­дай ра­хаз­вай­д и кис хьу­рай.

31  Кве­ вай ви­ри­да­вай жу­ваз не­си­г ьат ва кІу­бан­вал къа­ч уз хьун
па­тал, кве­вай ну­бат­дал­ди пай­г ъам­бар­вал ийиз же­да. 32 Пай­г ъам­
бар­ри­вай чпин руьгь ида­ра ийиз же­да, 33 ву­чиз ла­г ьай­тІа Ал­лагь
къай­да та­х ьу­н ин ваъ, ис­л ягь­ви­лин Ал­лагь я.
Ме­сигь­диз* та­л укь­бу­рун ви­ри кІва­тІал­ра хьиз, 34  па­пар иба­
дат­дин* вах­т ун­да кис хьу­рай. Абу­руз ра­ха­дай их­т и­яр авач, амма
абур, Къа­н ун­ди* тІа­лаб­за­вай­вал, та­бий хьу­рай. 35 Абу­руз са вуч
ятІа­н и чи­риз кІан­за­ва­тІа, и кар­ди­кай абу­ру кІва­ле чпин гъуь­
ле­ри­вай ха­бар кьу­рай, ву­ч из ла­г ьай­тІа има­н ий­рин кІва­тІал­да
па­паз ра­х ун ку­т уг­на­вач.
36 Ал­лагь­д ин Гаф эвелни-эвел кве­лай атай­д и я ва я ан­ж ах квев

ага­к ьай­ди я ла­г ьа­на фи­к ир­за­ва­н и куь­не? 37 Ни вич пай­г ъам­бар
ва я Руьгь­дин* ин­сан яз гьи­саб­за­ва­тІа, за квез кхьиз­вай­бур Реб­
би­дин* Ви­ч ин тагь­к и­мар тир­ди хи­ве кьу­рай. 38 Са ни ятІа­н и и
кар кваз кьаз­вач­тІа, гьам вич­н и кваз кьа­дач.
39  Гьа икІ, стхаяр-вахар, пай­ г ъам­бар­вал аву­н ихъ гье­ре­к а­та,
амма те­ч ир чІа­ла­рал ра­х у­н ин ви­л ик пад кьа­мир. 40  Амма ви­ри
кІва­ла­хар эдеб­дал­ди кьи­ле фи­рай ва къай­да­див кьа­дай­бур хьу­рай.

Кье­йи­бу­рал чан хту­ни­кай

15  Стхаяр-вахар, за квез муш­т у­л ух га­йи, куь­не кьа­бу­лай ва

1 

ви­чел­ди куьн мягь­кем хьа­й и Шад Ха­бар* за куь ри­к Іел

хкиз­ва. 2 Куьн за квез муш­т у­л ух яз га­йи­дал кІе­виз акъва­зай­тІа,
куьн гьа­дал­ди хи­лас же­да, та­х ьай­тІа куь иман* гьа­ва­я н­д и я.
3 Жу­в а къа­ч ур ви­ри­да­лай­н и ва­ж иб тир­д и за квев ву­г ан­в а: Ка­

лам­ра* авай­вал, Ме­сигь* чи гу­нагь­рай* кье­най. 4 Ка­лам­да авай­вал

Ам ку­ч ук­най ва кье­йи пуд ла­г ьай юкъуз чан хта­най*. 5 Ам Ки­фа­
диз аку­най ва ах­па цІи­к ьвед тил­миз­диз*. 6 Ида­лай гуь­г ъуь­низ Ам
вад ви­ше­лай­н и гзаф стхайриз-вахариз гьа са вах­т ун­да аку­най.
Абу­ру­к ай гзаф­бу­рал чан ала­ма, са бя­зи­бур рагь­мет­д из фен­ва.
7  Са кьа­ дар чІа­ва­лай Ам Якьу­баз* аку­най, ах­па гьакІ­н и ви­ри
ил­чий­риз*, 8 ва геж хьиз куь ара­д из атай язух заз Ам ви­ри­да­лай
гуь­г ъуь­н из аку­най. 9  Зун ла­г ьай­тІа, ил­ч ий­ри­к ай ви­ри­да­лай­н и
гъве­чІи­д и я ва гьат­та ил­ч и­д ин тІвар­цІиз* ла­йих­н и туш, ву­ч из
ла­г ьай­тІа зун Ал­лагь­дин има­ний­рин кІва­тІал­дин* ге­ле къе­к ъве­
най. 10 Амма Ал­лагь­д ин бе­ре­кат­д и* га­йи­вал зун вуж ятІа гьам я,
Адан бе­ре­кат зак на­г ьа­к ьан­ди хьа­нач: за амай­бу­ру­лай гзаф зегь­
мет чІу­г у­на, яни за ваъ, захъ га­лай Ал­лагь­д ин бе­ре­кат­ди. 11 Ни
1-Каринфвийриз 15  446

муш­т у­л ух гу­зва­тІа са га­фар я: за ва я абу­ру. Кьи­лин­ди куьн чна

муш­т у­л ух гуз­вай­дан чІа­лахъ хьу­н ухь я.
12 Лагь кван заз, Ме­сигь­дал кье­й и­да­лай кьу­л ухъ чан хта­на лу­

гьуз муш­т у­л ух гу­зва­тІа, кве­кай са бя­зи­бу­ру гьикІ ла­г ьа­на кье­йи­
бу­рал чан хтун же­дай кар туш лу­г ьуз­вай­д и я? 13 Кье­йи­бу­рал чан
хтун авай кар туш­тІа, Ме­сигь­дал­н и чан хтан­вач. 14  Ме­сигь­дал
чан хтан­вач­тІа, чна муш­т у­л ух гуз­вай­дахъ­н и чи иман­дихъ са ма­
на­н и авач. 15 Гьа са чІа­вуз ча­к ай Ал­лагь­д и­кай та­пан ша­г ьид­вал
ийиз­вай­бур жез­ва, ву­ч из ла­г ьай­тІа чна, кье­й и­бу­рал чан хкиз*
та­х ьай­тІа­н и, Ал­лагь­д и чан хкун та­вур Ме­сигь­дал Ада чан хка­
на лу­г ьуз ша­г ьид­вал аву­най. 16 ГьикІ ла­г ьай­тІа, кье­йи­бу­рал чан
хквез­вач­тІа, Ме­сигь­дал­ни чан хта­на­чир. 17 Ме­сигь­дал чан хтан­вач­
тІа, чи иман­н и гьа­ва­я н­д и я, куь гу­на­г ьар­н и куь хи­ве ама. 18 АкІ
хьа­йи­ла, Ме­сигь­д ихъ ийиз­вай иман гваз рагь­мет­диз фе­йи­бур­н и
те­леф хьа­на. 19 Чна Ме­сигь­д ик ку­таз­вай умуд ан­жах са и уьмуьр
па­тал­ди ятІа, чун амай ин­сан­ри­лай­н и гзаф язух гьал­да ава.
20 Амма Ме­сигь­дал гьа­к ъи­к ъат­да­н и чан хта­на! Адал рагь­мет­

диз фе­йи­бу­рун ара­дай сиф­те­г ьан­ди яз чан хтан­ва. 21 И дуьнь­я ­диз
ажал са кас­дал­ди гьикІ ата­на­тІа, гьакІ са Кас­дал­ди кье­йи­да­лай
кьу­л ухъ чан хтун­н и ата­на. 22 Ву­ч из ла­г ьай­тІа Ада­маз* та­л укь­бур
ви­ри гьикІ ре­к ьиз­ва­тІа, Ме­сигь­д из та­л укь ви­ри­дал гьакІ чан
хкве­да. 23 Гьар­дахъ ви­ч ин вя­де ава: сиф­те Ме­сигь­дал чан хта­на,
ах­па, Ам мад пай­да хьа­й и­ла, Адаз та­л укь­бу­рал­н и чан хкве­да.
24 Ада, гьар са гьа­к им­в ал ва гьу­к ум ва къу­в ат терг­на, Па­чагь­л угъ*

Ал­лагь Бу­ба­див* ву­гай чІа­вуз эхир за­ман алукь­да. 25  Ал­лагь­ди

ви­ри душ­ма­нар яр­х ар­на Ме­сигь­д ин кІва­че­рик ве­г ьи­дай вахт
къве­дал­ди, Ме­сигь­д и па­чагь­вал аву­на кІан­да. 26 Терг­на алуд­дай
эхи­рим­ж и душ­ман ажал я. 27  Ал­лагь­д и Ка­лам­да лу­г ьуз­вай­вал,
«ви­ри Адан кІва­че­рик муь­тІуь­г ъар­на»i. «Ви­ри муь­тІуь­г ъар­на», –
лу­г ьу­дай чІа­вуз, гьел­бет­да, «ви­ри» га­фу­н ик ви­ри Адаз муь­тІуьгъ
авур Ал­лагь Вич акат­за­вач. 28 Ви­ри Адаз муь­тІуьгъ авур чІа­вуз,
Ал­лагь­ди ви­ри­на агъа­вал авун па­тал, Хва Вич­ни ви­ри Хциз муь­
тІуьгъ Авур­даз та­бий же­да.
29  ИкІ ту­ ш ир­тІа, ву­ч из кье­й и­бу­рун па­т а­лай ин­сан­ри цик
ака­х ьун кьа­ч у­дай*? Кье­й и­бу­рал чан хкве­дач­тІа, ву­ч из абу­рун
па­та­лай ин­сан­ри цик ака­х ьун къа­ч уз­ва кьван? 30  Ву­ч из чна­н и
гьар са сят­да жу­ван уьмуьр ха­та­дик ку­таз­ва? 31 Стхаяр-вахар, зун

i 15:27 За­бур 8:7.

 447 1-Каринфвийриз 15 

гьар юкъуз кьи­н и­к ьин ви­л ик чин-чинал акъваз­за­ва. Им за чи

Реб­би* тир Иса Ме­сигь­д ин ви­л ик квел да­ма­хар ийиз­вай­ди хьиз
гьа­к ъи­к ъат­да авай кар я. 32  За, ца­ва­рал же­дай уьмуьр­д ик умуд
ку­т ун та­ву­на, Эфес­да вагь­ш и гьай­ва­нар хьтин ин­сан­рихъ га­лаз
женг чІу­г у­на­тІа, заз идай хьа­й и вуч хи­й ир ава? Кье­йи­бу­рал чан
хквез­вач­тІа, вуч­да кьван: «Ша нен, хъван, ву­чиз ла­г ьай­тІа па­ка
чун ре­к ьи­да?»i
33 Ки­л иг, куьн ал­ц ур же­дай­в ал та­х ьуй: «Пис кІва­тІал­д и хъсан

аде­тар чІур­да». 34  Куьн хьун ла­зим тир­вал, кьил кьи­лел хъша,
гу­на­г ьар ийи­мир, гьикІ ла­г ьай­тІа, кве­кай бя­зи­бу­руз Ал­лагь чиз­
вач, – и га­фар за квез ре­г ъуь хьун па­тал лу­г ьуз­ва.
35  Мум­к ин я са­да ха­бар кьун: «Кье­й и­бу­рал гьикІ чан хкве­да?

Абу­рухъ гьи­х ь­т ин бе­ден же­да?» 36 Ибур тер­хе­ба га­фар я. Гьар са

цил уьмуьр­дин цІир гъун па­тал кье­на кІан­да! 37 Ву­на тум ве­г ьи­
дай чІа­вуз цаз­вай­д и на­ба­тат­д ин ви­ри бе­ден туш кьван, ан­ж ах
къуь­л уьн ва я са ма­са твар я. 38  Амма Ал­лагь­д и Ви­ч из кІан­
дай­вал адаз бе­ден гуз­ва – гьар са твар­ц из ви­чин бе­ден. 39 Ви­ри
бе­де­нар сад хьтин­бур туш: ин­сан­рин бе­де­нар са жуь­ре­д ин­бур
я, гьай­в ан­рин бе­де­нар са жуь­ре­д ин­бур я, къу­ша­рин бе­де­нар
са жуь­ре­дин­бур я, гьуь­л уьн гъет­рен бе­де­нар са жуь­ре­дин­бур я.
40  Ца­в а­рал алай кІа­л у­бар­н и, чи­ле­рал же­дай­бур­н и ава. Ца­в а­рин

кІа­л уб­рихъ чпин иер­вал ава, чи­лин­бу­рухъ – чпин. 41 Ра­к ъи­н ихъ
ви­чин пар­пар ава, вац­рахъ – ви­ч ин, гъе­те­ри­х ъ­н и – чпин. Гъе­
тер­н и чпин ну­бат­дай экуь­ви­лел гьал­тай­ла са­даз са­да­лай та­фа­ват
авай­бур жез­ва.
42 Кье­й и­бу­рал чан хкве­дай­ла­н и гьакІ же­да. Чи­л ик ку­т ур бе­ден

ктІа­на чкІи­да, чан хкве­дай бе­ден ктІи­дач. 43 Чи­лик ку­т ур бе­ден­

дал бар­кал­ла* алач, чан хкве­дай бе­ден­дал бар­кал­ла же­да. Чи­лик
ку­т ур­ди за­йиф­ви­ле же­да, чан хкве­дай­ди – къу­ват­да. 44 Чи­лик ку­
тур­ди бе­ден авай затІ хьиз чкІи­да, чан хкве­дай­ди Руьгь­диз* хас
жуь­ре­да же­да. Тан авай бе­ден ава­тІа, Руьгь­диз хас бе­ден­н и ава.
45 Ка­лам­д и лу­г ьуз­ва хьи, сад ла­г ьай ин­сан Ада­мал чан ата­на, амма

эхи­рим­ж и Адам – уьмуьр гу­дай Руьгь я. 46  Сиф­те­дай Руьгь­диз

хас­ди ваъ, бе­ден авай­д и къвез­ва, ан­ж ах ах­па – Руьгь­диз хас­ди.
47 Сад ла­г ьай ин­сан чи­л ин ру­к ва­д и­к ай халкь аву­най, кьвед ла­г ьай

Ин­сан – им ца­ва­ри­лай тир Ин­сан я. 48  Чи­л ин ин­са­нар чи­л ин

сад ла­г ьай ин­сан хьтин­бур я, ца­ва­рин ин­са­нар ца­ва­ри­лай атай

i 15:32 Яшай 22:13.

1-Каринфвийриз 16  448

Ин­сан хьтин­бур я. 49 Ис­я т­да чал гьикІ чи­лин ин­сан­д ин къа­мат

ала­тІа, гьакІ чун ца­ва­рин Ин­сан­диз­н и ух­шар же­да.
50 За квез лу­г ьуз­в а, стхаяр-вахар, якІу­к ай­н и иви­д и­к ай Ал­лагь­

дин Па­чагь­л угъ­д ин* ирс­са­г ьи­бар хьун мум­к ин туш; ктІи­дай
са затІ­н и ктІин ти­й и­дай­дан ирс­са­г ьиб же­дач. 51  Яб це, за квез
ис­я т­да сир ахъай­да: чун ви­ри рагь­мет­д из фи­дач, амма ви­ри чун
52 сад­ла­г ьа­на, вил кІев­на ахъай­дал­д и, эхи­рим­ж и къар­г ъу­д ин ван

акъа­тай­ла, де­г и­шар­да. Къар­г ъу­д ин ван акъат­дай­ла, кье­й и­бу­рал

члаф те­же­дай­вал чан хкве­да, чун ла­г ьай­тІа, де­г иш же­да. 53 Члаф
же­дай кьван ви­ри члаф те­же­дай­даз эл­к ъуьн ла­зим я, ажал га­лай
кьван ви­ри – ре­к ьин ти­й и­дай­даз. 54  Члаф­да­кай члаф те­жер­ди,
ре­к ьир­да­кай ре­к ьин ти­йир­ди хьа­йи­ла, гьа чІа­вуз и кхьен­вай га­
фар кьи­лиз акъат­да: «Ажал гъа­либ­ви­ли туь­к ьуьн­на!»i

55 «Я ажал, ви гъа­либ­вал гьи­на­ва?

Я ажал, ви миз­миз гьи­на­ва?»ii

Ажал­дин миз­миз гу­нагь я, гу­нагь­д и къу­ват Къа­н ун­ди­вай*

56 

къа­ч уз­ва. 57  Амма Ал­лагь­д из шу­к ур хьу­рай! Ада чи Реб­би Иса
Ме­сигь­дин куь­мек­дал­ди чаз гъа­либ­вал гуз­ва!
58 Гьа­ви­л яй, зи кІа­н и стхаяр-вахар, кІе­виз акъваз. Са куь­н и­н и

куь ри­к Іе шак ту­на кІан­дач. Куь­не датІа­на Ал­лагь­д из къул­л угъ
аву­н ин ре­к ье агал­к ьу­нар къа­ч у ва куь зегь­мет Реб­би па­тал гьа­
ва­я н­ди ту­ш ир­ди чир хьухь.

Си­я­г ьа­тар аву­нин ни­я­тар

16  Ги­ла Ме­сигь­д из* та­л укь­бур па­т ал пул кІва­тІу­н и­к ай.
1 

Га­латІ­д ин има­н ий­рин кІва­тІал­ра* за вуч ая ла­г ьа­на­тІа,

гьам ая. 2  Гьяд юкъуз кве­к ай гьар са­да жу­ван ма­ж иб­д и­кай ни­
вай гьи­к ьван же­да­тІа, пул кьил­д и эциг, зун атай­ла пул кІва­тІун
ла­зим те­же­дай­вал. 3 Зун атай чІа­вуз за куь­не хкя­дай ксар, абу­рун
гьа­к ъин­дай хъсан къи­мет гуз­вай ча­рар­н и га­лаз, куь­не кІва­тІай
пул Яру­са­лим­диз ага­к ьа­рун па­тал ра­к ъур­да. 4 Аниз зун­ни фи­ниф
кІан хьа­й и­тІа, зун абу­рухъ га­лаз фи­да.
5  Зун куь па­т ав, Ма­к Іе­дан­д и­лай кьу­л ухъ къве­да. Зун Ма­к Іе­

дан­дай яна къвез­ва. 6  Зун са кьа­дар вах­т ун­да, мум­к ин я, ви­ри

i 15:54 Яшай 25:8.

ii 15:55 Гьа­ш и 13:14.
 449 1-Каринфвийриз 16 

кьуьд­ди куь па­тав гу­м укь­да, ва куь­не заз ада­лай гуь­г ъуь­н из­н и
си­я ­г ьат ийиз куь­мек­да. 7  Заз кІан­за­вай­д и фи­дай ре­к ье гьакІ
квел са кьил чІу­г ун туш, Ал­лагь­д и га­й и­тІа, за куь па­тав гзаф
вах­т ун­да гу­м у­к ьу­н ик умуд ку­таз­ва. 8 Эфес­да зун Ях­цІур­н и цІуд
ла­г ьай йи­к ъан су­ва­рал­д и* амукь­да, 9 ву­ч из ла­г ьай­тІа ина, гзаф
душ­ма­нар ава­тІа­н и, заз, бе­г ьер га­лаз иба­дат* авун па­тал рак ге­
гьенш­диз ачух я.
10 Куь па­т ав ТІи­ма­тІей хьа­й и­тІа, адаз са куь­н и­к ай­н и ха­т а та­

хьу­нин па­та­лай къай­г ъу чІу­г у. Ада­ни, за хьиз, Реб­би­дин* кІва­лах

кьи­лиз акъуд­за­ва эхир. 11 Къуй адаз сад­н и ви­н яй ки­лиг та­ву­рай.
Ах­па­н и, ам зи па­тав хтун па­тал, адаз се­к ин­да­каз ре­к ье гьа­т из
куь­мек це. За ам стха­яр­н и га­лаз ви­л ив хуьз­ва.
12  Чи стха АпІа­ ла­са­к ай ла­г ьай­тІа, за ада­вай стха­я р­н и га­лаз
куь па­тав атун гзаф тІа­лаб­най. Адаз са­к Іа­н и ис­я т­да къвез кІан­
за­ва­чир, амма мум­к ин­вал хьа­й и чІа­вуз ада квел кьил чІу­г ва­да.
13 Уях хьухь! Иман­да* кІе­виз акъваз! Ви­к Іегь хьухь, къу­в ат аваз

хьухь. 14 Къуй куь ви­ри крар муь­гьуьб­бат­див­ди* ийиз­вай­бур хьу­рай.

15 За кве­в ай тІа­лаб­з а­в а, стхаяр-вахар: Ис­т е­фас ва адан кІва­ле­

вай­бур Ахай­да иман­дал атай­бу­ру­к ай сиф­те­г ьан­бур тир­ди квез

чиз­ва. Абу­ру чеб Ал­лагь­д из та­л укь­бу­руз къул­л угъ аву­н из бахш­
на­ва – 16  ахь­т ин кса­риз­н и иба­дат ийиз­вай­бу­руз ва има­н ий­рин
кІва­тІал­да къул­л угъ­за­вай ви­ри­бу­руз муь­тІуьгъ хьухь. 17 Ис­те­фас,
Фа­ртІун ва Аха­й ик атай чІа­вуз зун гзаф шад хьа­най. Абу­ру заз
куьн га­ла­чиз заз вуч бес жез­вач­тІа гьам га­на. 18 Абу­ру зун­ни, куь­
н­н и се­к и­нар­на. Ахь­т ин ин­сан­рин къа­д ир чир хьухь.

Эхи­рим­ж и са­ла­мар
Асия ви­ла­ят­да* авай има­ний­рин кІва­тІал­ри­ни* квез са­ла­мар
19 

лу­г ьуз­ва. Акуь­лан, Прис­к Іа­д ин ва абу­рун кІва­ле кІватІ жез­вай

кІва­тІал­дин па­тай­н и квез, Ме­сигь­д из* та­л укь кса­риз, чи­ми са­
ла­мар. 20 Ина­вай ви­ри стхайри-вахари квез са­ла­мар ра­к ъур­за­ва.
Пак* те­мен­дал­ди са­да са­даз са­лам це.
21 За, Па­в е­ла, квез и са­ла­мар жу­в ан гъи­лел­д и кхьиз­в а: 22 са низ

ятІа­ни Реб­би* кІан­за­вач­тІа, гьа­даз ля­нет хьу­рай. Чи Реб­би, хъша!

23 Къуй Реб­би Иса­д ин бе­р е­к ат* квехъ га­лаз хьу­рай.

24 Зи муь­г ьуьб­бат* Иса Ме­сигь­да авай квехъ га­лаз хьу­рай. Амин*.
Ка­ринф­вий­риз кьвед ла­гьай чар
Гьа­хьун
Ка­ринф­да авай има­ний­рин кІва­тІал­диз Па­ве­лан чІа­лал гъу­н­ри ва
не­си­гьат­ри ла­зим тир­вал таъ­сир аву­на. Гу­на­гьар авур гзаф ка­ринф­
вий­ри чпин тах­сир хи­ве кьу­на. ЯтІа­ни ка­ринф­вий­рин кІва­тІал­да
авай гьа­лар са акьван хъсан­бур яз ама­чир. Идан се­беб­ни ана чпин кар
ийиз­вай, кІва­тІал­да вел­ве­ла тваз­вай ва ка­ринф­вий­рин ара­да Па­ве­лан
ну­фуз агъу­за­риз алахъ­за­вай та­пан ил­чи­яр хьун мум­кин тир. Гьа­ви­л яй,
вич Ма­кІе­дан­да авай чІа­вуз ва мад Ка­ринф­диз физ гьа­зур жез­вай­ла,
Па­вел ка­ринф­вий­риз мад са чар кхьи­низ маж­бур хьа­на.
И чар Па­ве­лан ча­ра­ри­кай ви­ри­да­лай­ни тІи­мил са та­йин дуьз­г уьн­
ви­лиз ва къай­да­диз гъан­вай­ди я. И кар Па­ве­лак квай гъа­ла­ба­ви­ле­рихъ
ва туьнт гьис­се­рихъ га­лаз ала­къа­да аваз хьун мум­кин я. Чар­чин кьи­лин
мес­э­ла Па­ве­лан­ни ка­ринф­вий­рин кІва­тІал­дик квай­бу­рун ара­да авай
ала­к ъа­яр я. Чар­че сад­ла­гьа­на са мес­э­ла­ди­лай муь­куь­дал эля­чІ­за­ва,
адан ра­х у­нин те­гьер де­гиш жез­ва: гагь, 1-9-кьилера хьиз, уьмуьр­дал
шад­вал авун квай­ди, гагь­ни, 11-13-кьилера хьиз, уьмуьр­ди­кай рикІ
ху­нух квай­ди жез­ва.
1-7-кьилера Па­ве­ла ка­ринф­вий­рин кІва­тІал­дихъ га­лаз авай ви­чин
ала­к ъа­ди­кай ве­ре­вирд ийиз­ва, кьил­дин ЦІи­йи Ха­бар­ри­кай лу­гьуз­ва,
ра­зи­ви­лин­ни ал­хиш­дин га­фар ага­кьар­за­ва ва Ка­ринф­да авай има­ний­
риз ви­чин па­тай муь­гьуьб­бат авай­ди тес­ти­кьар­за­ва.
 451 2-Каринфвийриз 1 

8-9-кьилера Па­ве­ла Яру­са­лим­да авай има­ний­рин кІва­тІал­диз та­

кьа­тар кІва­тІун па­та­лай не­си­гьа­тар гуз­ва.
Эхир­да (10-13-кьилер) Па­вел ви­чин гьуь­жет­дар­ри ви­чик ку­таз­
вай тах­сир­ри­лай ви­чин ил­чи­ви­лин де­ре­жа хуь­нал эля­чІ­за­ва. Ахь­тин
тах­си­рар ку­ту­нал­ди а кса­риз ка­ринф­вий­рин ара­да Па­вел их­ти­бар­дай
аву­диз ва абу­рал чпин та­пан чир­ви­лер или­тІиз кІан­за­вай. Па­ве­ла­лай
ви­чи ийиз­вай къул­лугъ гьу­ж ум­ри­кай хуьз алакь­за­ва, и кар­да ада ви­чи
Ме­сигь па­тал чІу­г ур кьван азаб­ри­кай­ни си­нагъ­ри­кай, гьакІ­ни ви­чив
ага­кьай ке­ре­мат­ри­кай да­я х кьаз­ва.

Са­ла­мар

1  Ал­лагь­дин къас­т у­нал­д и хкя­на­вай Иса Ме­сигь­дин* ил­чи*

1 

Па­ве­лан ва стха ТІи­ма­тІе­я н па­тай Ка­ринф­да авай Ал­лагь­

диз та­л укь има­ний­рин кІва­тІал­диз* ва Ахай­да Ал­лагь­диз та­л укь
ви­ри­бу­руз.
2 Ал­лагь­д ин, чи Бу­ба­д ин* ва Реб­би* Иса Ме­сигь­д ин па­т ай бе­

ре­кат* ва са­ла­мат­вал хьу­рай квез.

Азаб­ра са­бур гуз­вай Ал­лагь­д из шу­к ур

Шу­к ур хьу­рай Ал­лагь­д из, чи Реб­би* Иса Ме­сигь­д ин* Бу­
3 

ба­диз*, мер­г ье­мет авай Бу­ба­д из, гьар жуь­ре­дин те­сел­ли гуз­вай
Ал­лагь­диз. 4 Ада ви­ри чи че­т ин­ви­ле­ра чаз те­сел­ли гуз­ва, ча­вай­
ни, чи ну­бат­да, Ал­лагь­д и чаз гуз­вай те­сел­ли­дал­ди ма­сад­бу­руз
абу­рун ви­ри азаб­ра те­сел­л и гуз хьун па­тал. 5  Чна Ме­сигь­д ин
чІе­х и азаб­ра гьикІ иш­т и­рак ийиз­в а­тІа, гьакІ чав Ал­лагь­д и­
лай Ме­сигь­д ин куь­мек­дал­д и чІе­х и те­сел­л и­н и агакь­за­ва. 6  Чи
че­т ин­ви­лер чна квез те­сел­л и ва хи­лас­вал* хьун па­тал­д и эх­на
алуд­за­ва. Чав агакь­за­вай те­сел­л и чаз куь­не са­бур хуьн па­тал­ди
гуз­ва. Ада квез­н и чна эх­за­вай гьа са аза­бар ду­рум­див­ди алу­диз
куь­мек гу­да. 7  Чна кІе­ве­лай квек умуд ку­т ун­ва ва, куь­не чахъ
га­лаз чи аза­бар гьикІ пай­за­ва­тІа, гьакІ чаз гуз­вай те­сел­л и­н и
пай­за­вай­ди чаз чиз­ва.
8 Стхаяр-вахар, Асия ви­ла­я т­да* чи кьи­лел атай­да­к ай заз куьн

са ха­бар­ни ава­чиз таз кІан­за­вач. Ана чи кьи­лел атай кьван аза­бар

чи ви­ри къу­ват­ри­лай акьван гзаф хьа­на хьи, чан алаз аму­к ьу­
ни­кай чи гьат­та умуд атІа­най. 9 Чаз акІ тир хьи, чаз кьи­н и­к ьин
жа­за­дал­ди кар атІа­нва, амма акІ чаз жу­вахъ ваъ, кье­йи­бу­рал чан
хкиз­вай* Ал­лагь­д ихъ да­л у ака­л из чир хьун па­тал хьа­на. 10  Ада
2-Каринфвийриз 1  452

чун кьи­н и­к ьин ха­та­ви­л и­к ай хи­лас аву­на ва мад хи­лас хъи­йи­
да. Ада чун мад хи­лас ийи­да ла­г ьа­на чна Адак умуд ку­т ун­ва.
11 Куь­не­н и чаз куь дуь­а й­рал­д и* куь­мек це, гзаф­бу­ру Ал­лагь­д из,

Ада чаз абу­рун дуь­ай­риз ки­л иг­на бе­ре­к ат* гуз­вай­ви­л яй, шу­к ур
авун па­тал­ди.

Па­ве­ла вич ву­чиз ата­нач­тІа лу­г ьун

12  Ча­вай чи ми­х ьи виж­дан­дал да­мах ийиз же­да. Чна чун и
дуьнь­я ­да­ни, ил­ла­к и квехъ га­лаз авай чи ала­к ъай­ра, на­м ус гваз ва
ри­к Іин ми­х ьи­ви­лел­д и тух­ва­на, им чаз Ал­лагь­дин па­тай ган­вай.
Чна чи крар и дуьнь­я ­дин «ка­мал­диз» хас жуь­ре­да ваъ, Ал­лагь­дин
бе­ре­кат­диз* хас жуь­ре­да кьи­ле ту­х уз хьа­на.
13 Чна квез кхьей кьван ча­ра­ра куь­не кІел­на гъа­вур­да та­к ьа­дай

хьтин са затІ­ни авач. За умуд­за­ва хьи, эхир­дал кьван чи гъа­вур­да

акьа­да, – 14 са кьа­дар куьн ис­я т­да чи гъа­вур­да акьун­вай­вал, – чи
Реб­би* Иса хкве­дай юкъуз кве­вай чал­н и, чна квел да­мах­за­вай­
вал, да­мах ийиз же­да.
15  Зун и кар­ д ихъ агъун­ва ва гьа­ви­л яй, квез кьвед­ра бе­ре­к ат
хьун па­тал, заз сиф­те куь па­тав ата­най­тІа кІан­дай. 16 Ма­к Іе­дан­
диз фи­дай ре­к ье заз куь па­тав акъваз­дай ва эл­к ъве­на хкве­дай
ре­к ье­н и квел кьил чІу­г ва­дай фи­к ир авай, гьа чІа­вуз куь­не заз
Ягьу­дат­диз* физ­ни куь­мек гу­дай. 17 Квез и фи­к ир фа­г ьум та­ву­на
авун­вай­ди яз акваз­ва жал? Ва я ин­сан­риз хас тир­вал, за гьа са
вах­т ун­да гагь «эхь», гагь­н и «ваъ» лу­г ьуз­ва жал? 18  За квез Ал­
лагь­дин ви­лик тес­т икь­за­ва хьи, за квез лу­г ьуз­вай­ди ян та­га­на
лу­г ьуз­ва. 19  Ви­ч и­к ай квез за, Си­ла­ва ва ТІи­ма­тІея ха­бар га­й и
Ал­лагь­д ин Хва* Иса Ме­сигь­да* са та­й ин ту­ш ир­в ал­н и авач,
гагь «эхь», гагь­ни «ваъ» жез­вач, Ада датІа­на авай­ди ан­жах «эхь»
я. 20  Ал­лагь­ди га­й и ви­ри га­фар Иса Ме­сигь­да «эхь» яз тес­т икь
хьан­ва! Гьа­ви­л яй чна Гьа­дал­ди Ал­лагь­дин гьуьр­мет­дай «Амин*»
лу­г ьуз­ва. 21  Ме­сигь­д ихъ иман* авур ча­к ай квехъ га­лаз ян та­г у­
дай­бур ийиз­вай­д и Ал­лагь я. Ада чал чи къул­л угъ тес­т икь­за­вай
гуь­цІуьр эциг­на­ва 22  ва Ви­ч ин муь­г ьуьр гьалч­на­ва. Ада, Ви­ч и
хи­ве кьур ви­ри крар кьи­л из акъа­т у­н ин за­м ин яз, чи ри­к Іе­ра
Ви­чин Руьгь* тун­ва.
23 Ал­лагь ша­г ьид я: зун икьван чІа­в ал­д и куь па­т ав Ка­ринф­д из

ан­жах куь язух­дай ата­нач. 24  Чаз куь иман­дал гьа­к им­вал ийиз
кІан­за­вач, ваъ, чна ви­ри кІва­ла­хар куьн ан­жах шад хьун па­тал­ди
ийиз­ва, ву­чиз ла­г ьай­тІа куьн иман­дал кІе­виз акъваз­на­ва.
 453 2-Каринфвийриз 2 

2  Гьа­ви­л яй за куь па­т ав ан­ж ах куьн паш­ман та­х ьун па­

1 

тал мад та­т ун кьетІ­на­ва, 2  ву­ч из ла­г ьай­тІа за куьн паш­ман

ийиз хьа­й и­тІа, зун шад ийи­дай­д и бес вуж хьу­рай? Абур за
паш­ман ийиз­вай куьн та­х ьа­на вуж хьу­рай? 3  За а чар, квез заз
чпел­д и шад­вал ийиз кІан­за­вай­бу­ру зун паш­ман та­вун па­тал­
ди, кхьей­д и я. Зун куь шад­за­ва­тІа, куь­н ­н и ада шад­вал­за­вай­
дахъ зун агъун­ва. 4  Квез акІ кхьиз заз акьван ре­г ьят ту­ш ир; за
на­к ъвар ава­х ьиз ва ри­к Іе тІал аваз кхье­най. Амма зи макь­сад
куьн паш­ман авун ваъ, заз куьн гьи­к ьван гзаф кІан­з а­в а­тІа
квез чир авун тир.

Гу­нагь­кар­д и­лай гъил къах­ч ун

Паш­ман­вал га­й и­да зун ваъ, ви­ри куьн са кьа­дар (за гза­фар­
5 

дай­вал та­х ьуй) паш­ман аву­на. 6 А кас­д из адав кве­кай гзаф­бу­рун
па­тай агакь­на­вай жа­за бес я. 7 Ги­ла ла­г ьай­тІа ада­лай гъил къах­ч у
ва ам, эхи те­же­дай паш­ман­ви­ли руьгь­дай авуд­на­ваз те­же­дай­вал,
кІу­ба­на­ра. 8 Гьа­ви­л яй ми­нет хьуй квез, адахъ­ди куь муь­г ьуьб­бат*
тес­т икь ая.
9 За гьакІ куьн ви­ри кра­ра зи чІа­лаз ки­л иг­да­тІа чи­рун па­т ал­н и

квез кхье­най. 10 Куь­не не­лай гъил къах­ч уз­ва­тІа, за­ни ада­лай гъил
къах­ч у­да. Эхь, са нихъ ятІа­н и гъил къах­ч у­дай хьтин кар аваз, за
а кас­ди­лай гъил къах­ч у­на­тІа, за Ме­сигь­дин* ви­лик куь ха­т ур­дай
гъил къах­ч у­на. 11  И кар­д и иб­л ис­д и­вай* чун ал­ц ур те­же­дай­вал
аву­на. Иб­лис­дин ни­я ­тар ла­г ьай­тІа чаз лап хъсан­диз чиз­ва.

Па­ве­лаз ви­чин гьа­к ъин­дай ча­ра­да кхьен­вай ча­рар ге­рек туш

Ме­сигь­ди­кай* Шад Ха­бар* гуз зун Ту­ру­г ьас­диз атай чІа­вуз
12 

Реб­би­ди* заз рехъ ахъай­на. 13 Амма за­вай се­к ин хьа­на акъва­зиз

хьа­нач, ву­ч из ла­г ьай­тІа ана заз иман­д ин* ре­к ьяй зи стха тир
ТІитІ жа­г ъа­на­чир. Гьа­ви­л яй зун абу­рухъ га­лаз ча­ра хъхьа­на ва
Ма­к Іе­дан­диз ре­к ье гьат­на.
14 Ал­лагь­диз шу­к ур хьу­рай: Ада чун Ме­сигь­ди къа­ч ур агал­к ьу­нар

авай Ви­чин сва­раг­д ик кваз датІа­на ту­х уз­ва ва чна Ме­сигь­ди­кай

ви­рин­ра чир­ви­ле­рин хуш атир чу­к Іур­за­ва. 15 Хи­лас жез­вай­бу­рун
ва кьи­ни­к ьихъ физ­вай­бу­рун ара­да, Ме­сигь­диз та­л укь­бур яз, Ал­
лагь па­тал­ди чун хуш атир я. 16 Сад­бу­руз чун ажал гъиз­вай пис
ял я, муь­к уь­бу­руз – чан ку­та­дай хуш атир я. Ихь­т ин къул­л угъ
кьи­лиз акъу­диз алакь­дай­д и вуж я? 17 Чна, гзаф­бу­ру ийиз­вай­вал,
2-Каринфвийриз 3  454

жу­ваз мен­фят къа­ч уз, Ал­лагь­д ин Гаф ма­са гуз­вач эхир. Чун Ал­
лагь­дин ви­лик, Ал­лагь­ди ра­к ъур­на­вай ин­са­нар хьиз, Ме­сигь­диз
ва­фа хуьз, ми­х ьи ри­к Іел­д и ра­хаз­ва.

Сиф­те­г ьан ва цІи­йи Икь­рар

3  Чун мад чи та­ри­фар ийиз эгечІ­за­вай­ди хьиз яни? Амма куьн

1 

па­тал­д и ва я куь па­тай мес­л ят­д ин ча­рар, ма­сад­бу­руз абур

ге­рек­за­вай хьиз, чаз ге­рек яни? 2 Ваъ, чи чар куьн я: чи ри­к Іе­ра
кхьен­вай, ви­ри­даз ма­л ум тир ва ви­ри­да кІел­за­вай чар я. 3 Ви­ри­даз
куьн Ме­сигь­дин* чар тир­ди акваз­ва: ам чи къул­л угъ­дин не­ти­жа­да
де­вит­дал­ди ваъ, Ал­лагь­дин чан алай Руьгь­дал­ди*, вич­ни чар­х ун
къва­не­рал ваъ, ин­сан­рин ри­к Іе­ра кхьен­вай чар я.
4  Ал­лагь­д ин ви­л ик ихь­т ин агъун­вай­вал чаз Ме­сигь­д и гуз­ва.
5 Ам хьу­н ухь чахъ кье­тІен са вуч ятІа­н и, са агал­к ьун авай­ви­л яй

туш; чи ала­к ьу­нар ан­жах са Ал­лагь­ди­вай я. 6 Ада чаз цІи­йи Икь­

рар­диз* къул­л угъ­за­вай­бур же­дай ала­к ьун га­на. И Икь­рар гъи­лив
кхьен­вай Къа­н ун* туш, ваъ, амма ам Руьгь­ди­лай атан­ва. ГьикІ
ла­г ьай­тІа Къанундин гьар­фу­н и ре­к ьиз­ва, амма Руьгь­ди уьмуьр
гуз­ва.
7 Му­са­д из* ган­вай къул­л угъ гьар­фар яз къван­цел атІа­н вай Къа­

нун­диз къул­л угъ аву­н и­к ай иба­рат тир. Ам ахь­т ин маш­г ьур­ви­ле
аваз ара­дал гъа­най хьи, ис­ра­и л­вий­ри­вай Му­са­д ин нур гуз­вай
чи­н из, а экуь­вал яр­г ъал­д и амукь­дай­д и ту­ш ир­тІа­н и, ки­л и­г из
жез­ва­чир. Не­ти­жа­да ажал гъа­йи и къул­л угъ ахь­тин маш­г ьур­ви­ле
аваз ата­на­тІа, 8 бес Руьгь­д и ийи­дай къул­л угъ ге­на­н и бар­кал­ла*
алай­ди же­дач­н и? 9  Ин­сан­д ик тах­сир ку­таз­вай къул­л угъ ахь­т ин
маш­г ьур­ви­ле хьа­натІа, бес ин­сан гьахъ-михьивилиз акъуд­за­вай*
къул­л угъ­диз гьи­х ь­т ин чІе­х и маш­г ьур­вал гуз­ва! 10 Ри­к Іи­вай­н и, а
чІа­вуз маш­г ьур­ви­ле хьа­йи­ди, лап гзаф чІе­х и бар­кал­ла­див ге­к ъи­
гай­ла, гьич маш­г ьур­д и туш. 11  Вах­т у­нал­д и тир­д и маш­г ьур­ви­ле
хьа­натІа, бес да­и ­м ­д и гьи­х ь­т ин чІе­х и маш­г ьур­ви­ле же­да!
12  Гьа икІ чахъ авай умуд акьван чІе­х и я хьи, чун ада ви­к Іе­

гьар­за­ва. 13 Ис­ра­и л­вий­ри хкахь­дай а маш­г ьур­ви­лиз ки­лиг та­вун

па­тал Му­са­ди авур­вал, чна чи чи­нар кІев­за­вач. 14  Амма абу­рун
акьул кІе­ви яз ама, ву­чиз ла­г ьай­тІа икьван чІа­вал­ди, абу­ру Сиф­
те­г ьан Икь­рар­д ин ка­ла­мар* кІел­дай­ла, а шар­шав алуд та­ву­на
таз­ва, ва и Икь­рар Ме­сигь атай­ла куь­тягь хьа­йи­дан гъа­вур­да абур
акьаз­вач. 15 Эхь, къе­н ин йи­к ъал­д и, Му­са­д ин Къа­н ун кІел­дай­ла,
чу­вуд­рин* ри­к Іер шар­шав­дал­д и кІев­на­ва. 16  Амма Ис­ра­и л­дин*
 455 2-Каринфвийриз 4 

халкь Реб­би­дихъ* эл­к ъвез­ва, Ада шар­шав алуд­за­ва. 17 Реб­би Руьгь

я, Ал­лагь­дин Руьгь авай ви­рин­ра азад­вал ава!
18  Ахъа чи­нар авай чаз, гуьз­г уь­дай хьиз, Реб­би­д ин бар­к ал­ла­

дин пар­пар акваз­ва, ва чун де­г иш жез­ва, Гьа­даз ух­шар­бур жез­ва.

Адан бар­кал­ла чак мад­н и чІе­х и жез­ва, ам Реб­би­ди­лай Ви­че­лай
къвез­ва, Ам ла­г ьай­тІа Руьгь я!

Хъен­чІин къапара авай ха­зи­на

4  Ин­г ье, и къул­л угъ чаз Ал­лагь­д ин мер­г ье­мет­д и ган­в аз,
1 

ада­кай чи рикІ ву­ч из хаз­вач­тІа. 2 Чна гьи жуь­ре­дин хьа­йи­

тІа­н и гьа­рам­за­да, чпел амал аву­н и­к ай ре­г ъуь ийи­дай къай­да­яр
ин­к ар ийиз­ва, чна сад­н и ал­ц у­рар­за­вач ва Ал­лагь­д ин Гаф ма­
са­к Іа де­г и­шар­за­вач. Ак­си­на, чна Ал­лагь­д ин ви­л ик ачух­да­к аз
гьа­к ъи­к ъат­д и­к ай ха­бар гуз­ва, къуй гьар са кас­д и ви­ч ин виж­
дан­дал­д и Ал­лагь­д ин ви­л ик ча­к ай ви­ч ин фи­к ир­н и лу­г ьу­рай.
3  Чна Ви­ ч и­к ай муш­т у­л ух гуз­вай Шад Ха­бар­д ин* гъа­вур­да са
вуж ятІа­н и акьаз­ва­тІа, Ам ан­ж ах кьи­н и­к ьихъ физ­вай­бур па­
тал гьахь­т ин­д и я. 4  Абур чпин акьу­лар и дуьнь­я ­да ал­лагь­вал
ийиз­вай иб­лис­ди*, абу­руз Вич Ал­лагь­д ин къа­мат тир Ме­сигь­
дин* бар­к ал­ла­д и­к ай* Шад Ха­бар­д ин экв та­к у­рай ва абу­руз
иман* та­х ьу­рай ла­г ьа­на, буьр­к ьуь авун­ва. 5 Чна ча­кай ваъ, Иса
Ме­сигь­д и­к ай Реб­би­д и­к ай* хьиз ха­бар гуз­в а. Чун ла­г ьай­тІа
Иса­дин гьуьр­мет­дай куь лу­к Іар я. 6  «Къуй ми­чІи­ви­ле экв куь­
кІуь­рай»i ла­г ьай Ал­л агь Вич Экв я, Иса Ме­сигь­д ин чи­н ай
акваз­вай Ал­лагь­д ин бар­к ал­ла­д и­к ай чаз чир­вал гуз, чи ри­к Іе­ра
куь­к Івен­вай Экв я.
7 Амма и зур­ба къу­в ат чи па­т ай ваъ, Ал­лагь­д и­лай тир­д и къа­л у­

рун па­тал и ба­г ьа ха­зи­на чна хъен­чІин къапара – чи бе­ден­ра –

аваз ту­х уз­ва. 8 Гьар жуь­ре­д ин че­т ин­ви­ле­ри чун ви­ри па­та­ри­х ъай
чуь­к ьуьз­ва, амма чун ажуз хьан­вач; чун ча­ра атІу­дай гьа­ла­ра ава,
амма чи ча­ра атІа­н вач; 9  чи ге­ле къе­к ъвез­ва, амма чун Ал­лагь­
ди га­дар­на­вач; чун кІе­ви­да­к аз га­тан­ва, амма чун кьен­вач. 10 Чи
бе­ден­да аваз чна датІа­на Иса­д ин кьи­н икь ту­х уз­ва, чай Гьа­дан
уьмуьр­н и къа­л у­рун па­тал­д и. 11  Чал чан ала­ма, чун Иса­диз ки­
лиг­на ажал­дин ху­рук ку­таз­ва; ажал га­лай чи бе­ден­рай Иса­дин
уьмуьр къа­л у­рун па­тал чун ажал­д ин ви­л ик чин чи­нал акъваз­
на­ва. 12 Чак ажал­д ин гье­ре­к ат ква, квек – уьмуьр­дин.

i 4:6 Хьу­н ухь 1:3.

2-Каринфвийриз 5  456

«Зун иман­дал алай, гьа­ви­л яй за лу­г ьуз­вай»i кхьен­вай Ка­

13 

лам­да*. Чахъ гьахь­т ин иман­д ин Руьгь* авай­ви­л яй, чна­н и иман

ийиз­ва ва гьа­ви­л яй Шад Ха­бар­ди­кай лу­гьуз­ва. 14 Реб­би Ме­сигь­дал
чан Хкай­да Иса Ме­сигь­д из та­л укь тир чал­н и чан хки­да* ва куь
па­та­вай чун­ни акъва­зар­дай­ди чаз чиз­ва. 15 Им ви­ри куь хи­йир­диз
я, Ал­лагь­дин маш­г ьур­ви­л из ийиз­вай шу­к у­рар мад ва мад гзаф
ин­сан­рив агакь­за­вай бе­ре­кат­ди* алахь­на фи­дай­вал авун па­тал­ди я.

Ца­ва­рик умуд ку­т у­на уьмуьр ту­х ун

16 Гьа­ви­л яй руьгь­дай ават­за­вач, амма чи бе­ден­д ин къу­ва­тар
кье­ри жез­ва­тІа­н и, къе­не­па­тай чун югъ-къандавай цІи­йи жез­ва,
17 ву­ч из ла­г ьай­тІа чи кье­зил ва вах­т у­нал­д и тир аза­бар, абу­ру чал

гъиз­вай чІе­х и ва эбе­д и бар­к ал­ла­д ив* ге­к ъи­гай­ла, са затІ­н и туш.
18 Чун чаз акваз­вай­даз ваъ, так­ваз­вай­даз ки­л иг­за­ва, ву­ч из ла­г ьай­

тІа акваз­вай­ди – вах­т у­нал­д и, так­ваз­вай­д и эбе­ди я.

5  Чаз чиз­ва хьи, чи чи­лин ала­ч ух – чи бе­ден – терг авур чІа­вуз
1 

ца­ва­рал чун эбе­д и кІва­л и – ин­сан­рин гъи­ле­рал­ди ваъ, Ал­

лагь­ди халкь­на­вай бе­ден­д и ви­л ив хуьз­ва. 2 Чун и ала­ч ух­да амай
кьван гагь­да чна чал чи ца­ва­рин кІвал алукІ­дай бе­ре алукь­дал­ди
су­за ийиз­ва. 3 Ам алу­к Іай­ла, чун кье­цІил яз амукь­за­вач. 4 Амма
чун чи чи­лин ала­ч ух­да амай кьван ва су­за ийиз­май кьван гагь­
да чаз че­т ин я, ву­ч из ла­г ьай­тІа чаз чи­л ин бе­ден­ди­кай магь­рум
хьа­на ре­к ьиз кІан­за­вач, амма, гьакІ ятІа­н и, ажал га­лай кьван
ви­ри­дал эбе­ди яз чан ала­м у­к ьун па­тал, чаз жу­вал да­и­ман бе­ден
алу­к Іиз кІан­за­ва. 5 Гьа­ви­л яй чун чаз Руьгь* за­мин хьиз ган­вай
Ал­лагь­ди халкь­н и авун­ва.
6  Гьа­ви­л яй жу­в ан чи­л ин бе­ден­да амай кьван гагь­да чун Реб­

би­ди­вай* яр­г ъа авун­вай­ди чаз чиз­ва­тІа­ни, ча­кай чи рикІ датІа­на

ар­ха­йин я; 7 гьикІ ла­г ьай­тІа чна чаз акваз­вай­дал ваъ, иман­дал*
амал ийиз­ва. 8 Чи рикІ ча­кай ар­ха­йин я ва чаз, чи бе­де­нар хтІун­на
фе­йи­ла, Реб­би­дин па­тав акъваз­дай­вал хьа­на кІан­за­ва. 9 Гьа­ви­
ляй, чун чи бе­ден­да ва я ада­лай къе­це ава тал­г ьа­на, Реб­би­диз
ча­вай вуч кІан­за­ва­тІа, гьам авун чи му­рад я. 10 ГьикІ ла­г ьай­тІа
чи ви­ри­дан ви­л ик Ме­сигь­д ин* ду­ван­дал фин акъваз­на­ва, ва
гьар са­даз ви­чин гьу­нар­рай, ада чи­л ин бе­ден­да аваз авур хъсан
ва пис кра­рай эвез гу­да.

i 4:13 За­бур 115:1.

 457 2-Каринфвийриз 6 

Сад са­дахъ га­лаз туь­кІве­на хьу­нин къул­л угъ

11 Гьа икІ, Реб­би­д из* чІе­х и гьуьр­мет авун вуч ятІа чиз, чун
ма­сад­бур иман­дал* гъиз алахъ­за­ва. Ал­лагь­д из ла­г ьай­тІа чун
гьи­х ь­т ин­бур ятІа чиз­ва, ва квез­н и чун гьа са­я гъ­да хъсан­диз, куь
виж­дан­див кьур­вал чиз­ва ла­г ьа­на за умуд­за­ва. 12 Куь ви­лик чун
мад сад­ра жу­ван та­ри­фар ийиз алахъ­за­вач, амма кве­вай, ри­к Іе
авай­дал ваъ, гьакІ къа­л у­рун па­тал ийиз­вай кра­рал да­мах­за­вай­
бу­руз жа­ваб гуз же­дай­вал, чал ви­к Іегь­диз да­мах ийиз же­да. 13 Чун
кьил кьи­лел ала­чир­бур яз гьи­саб­за­ва­тІа­ни, ча­кай ахь­т ин­бур Ал­
лагь па­тал­ди хьан­ва; кьил кьи­лел алаз фи­к и­рар лу­г ьуз­ва­тІа, им
куьн па­тал­ди я. 14 Ме­сигь­д ин* муь­г ьуьб­бат­ди* чав ви­лик­ди физ
таз­ва. Чун а кар­д ин чІа­лахъ я хьи, Сад ви­ри­бур па­тал кьен­ва­тІа,
им ви­ри­бур кьен­ва ла­г ьай чІал я. 15 Чан алай­бу­ру ги­ла чеб па­тал
ваъ, чпин па­та­лай кье­на чан Хтан­вай­д и па­тал уьмуьр тух­вай­ви­
ляй Ам ви­ри­бур па­тал кье­на.
16 Гьа икІ, чун ги­ла са­даз­ни ин­сан­дин ви­ле­рай ки­лиг­за­вач. АкІ са

мус ятІа­ни чун Ме­сигь­диз ки­лиг­най, амма мад ки­лиг хъи­йиз­мач.

17 Гьа­ви­л яй, вуж Ме­сигь­д из та­л укь ятІа, ам цІи­й из халкь­на­в ай­д и

я. Куьгь­не­ди алат­на­ва, ин­г ье цІи­йи­вал хьан­ва! 18 И кар чун ви­ри

Ме­сигь­дин куь­мек­дал­ди Ви­чихъ га­лаз туь­к Іуьр хъу­вур ва чаз ин­
са­нар туь­к Іуьр хъу­ву­н ин къул­л угъ га­йи Ал­лагь­ди­лай атан­вай­ди
я. 19  Яни Ме­сигь­д ин куь­мек­дал­д и Ал­лагь­д и, ин­сан­рик абу­рун
гу­нагь­рай* тах­си­рар ку­т ун та­ву­на, Ви­чихъ га­лаз дуьнья туь­к Іуьр
хъу­ву­на, ва Ада и туь­к Івей­ви­ли­кай ха­бар гун чи хи­ве ту­на.
20  Гьа икІ, чун Ме­ сигь­д ин ве­к и­лар я ва Ал­лагь­д и чи куь­
мек­дал­ди ин­сан­риз тагь­к и­мар гуз­ва. Гьа­ви­л яй чна Ме­сигь­дин
ТІвар­цІе­лай* ми­нет­за­ва: Ал­лагь­д ихъ га­лаз туь­к Іуьн хъия. 21 Чун
Ме­сигь­диз та­л укь яз Ви­ч ин ви­л ик гьахъ-михьибур хьун па­тал,
Ал­лагь­ди ин­сан­рин гу­нагь­дай тах­сир гу­нагь Ква­чир­дал эциг­на.

6  Ал­лагь­д ихъ га­лаз са­нал кІва­лах­за­вай ксар яз чна кве­вай

1 

Ал­лагь­д ин бе­ре­к ат* не­т и­ж а ава­ч из тун та­вун тІа­лаб­за­ва.

2 ГьикІ ла­г ьай­тІа Ада лу­г ьуз­в а:

«Ку­ту­гай лап хъсан бе­ре­да Заз ви ван хьа­на,

хи­лас­дай юкъуз За куь­мек га­на ваз»i.

i 6:2 Яшай 49:8.

2-Каринфвийриз 6  458

Ин­г ье, ис­я т­да ку­т у­г ай лап хъсан бе­ре я; ин­г ье къе хи­лас­
ви­л ин* югъ я.

Па­ве­ла ви­чи Ал­лагь­д из къул­л угъ­за­вай­д и тир­д и къа­л у­рун

Чна ийиз­вай къул­л угъ­д из са­да­вай­н и туьгь­ме­т из те­же­дай­вал,
3 

чна са кас­диз­н и кІвач гал­к Іи­дай багь­на гуз­вач. 4  Чна ви­ри ма­
къам­ра чун Ал­лагь­д из къул­л угъ­за­вай­бур яз къа­л ур­за­ва: зур­ба
са­бур хьу­на, бед­бахт­ви­ле­ра, муьгь­теж­ви­ле, че­т ин­ви­ле­ра, 5  чун
га­таз­вай­ла, зин­дан­ра тваз­вай­ла ва я пе­х ъи хьан­вай кІе­ретІ­дин
ху­рук акат­за­вай­ла, че­тин зегь­мет­да, ах­вар ава­чир йи­фе­ра ва ка­ша,
6 ми­х ьи­ви­ле, чир­ви­ле, мягь­кем­ви­ле, ре­г ьим­ви­ле, Пак Руьгь­да* ва

ри­к Іин сид­к ьи­дай тир муь­г ьуьб­бат­да*, 7 гьа­к ъи­к ъат­дин га­фу­на,
Ал­лагь­дин къу­ват­да, эр­чІи ва чап­ла гъи­ле гьахъ-михьивилин*
яракь аваз, 8  маш­г ьур­ви­ле ва рус­вагь­ви­ле, гьам айиб­дин, гьам­
ни ра­зи­ви­лин га­фар къа­ч уз. Чун та­пар­х ъан­рай кьаз­ва, амма чун
гьа­к ъи­к ъи я; 9 чун са­даз­н и те­ч ир­бу­рай кьаз­ва, амма чун чиз­ва;
чун кье­й и­бу­рай кьаз­ва, амма чал чан ала­ма, чаз инад кьаз­ва,
амма чун яна кьен­вач; 10  чун паш­ма­нар­за­ва, амма чна датІа­на
шад­вал­за­ва; чун ке­сиб я, амма чна гзаф­бу­ру­кай дев­лет авай­бур
ийиз­ва; чахъ затІ­н и авач, гьа са вах­т ун­да чаз ви­ри ава!
11 Ка­ринф­ви­я р! Чна квез ви­ри­да­к ай ачух­д из ла­г ьа­най. Чна чи

ви­ри ри­к Іяй квехъ­д и къвез­вай муь­г ьуьб­бат къа­л у­риз хьа­най.
12 Квехъ муь­г ьуьб­бат авур ри­к Іер ахъа ти­й из­вай­бур чун ваъ, чахъ­д и

муь­г ьуьб­бат­див­д и ри­к Іер ахъа ти­й из­вай­бур куьн я. 13 Зун квехъ
га­лаз, жу­ван аял­рихъ га­лаз хьиз, ра­хаз­ва: жа­ваб яз куь­не­н и куь
ри­к Іер ахъая!

Иман ава­чир­бу­рухъ га­лаз сад же­мир

Иман* ава­чир­бу­рухъ га­лаз са ви­к Іи­н ик экечІ­мир. Къа­н ун*
14 

чІу­ру­н ихъ га­лаз гьахъ-михьивилин* ур­тах вуч ава кьван? Экуь­

нихъ ми­чІиви­л ихъ га­лаз 15  ва я Ме­сигь­д ихъ* Ве­л и­я ­рахъ га­лаз
ур­тах вуч ава кьван? Иман авай­даз иман ава­чир­дахъ га­лаз 16 ва
Ал­лагь­дин иба­дат­ха­на­д из бут­рихъ* га­лаз ур­тах вуч ава кьван?
Чун чан алай Ал­лагь­дин иба­дат­ха­на я, Ал­лагь­ди ча­кай ла­гьай­вал:

«Зун абу­рун ара­диз гьахь­да, къе­къвез же­да абу­рун ара­да.

За­кай абу­рун Ал­лагь же­да, абу­ру­кай­ни Зи халкь же­да»i.

i 6:16 Ле­ви 26:11-12; Зе­к и 37:27.

 459 2-Каринфвийриз 7 
17  Гьа­ви­л яй Реб­би­д и* мад­н и лу­г ьуз­ва:
«Абу­рун ара­дай экъечІ
ва ча­ра хьухь,
кя­г ъиз та­хьуй чир­кин­дак,
гьа чІа­вуз За кьа­бул­да куьн»i.

18 «За­кай Бу­ба* же­да куь,

кве­кай же­да Зи ру­хва­яр ва ру­шар, –
лу­г ьуз­ва Реб­би­ди, ви­ри дуьнь­я ­д ин Агъа­д и»ii.

7  Гьа икІ, кІа­н и­бур, чаз ихь­т ин хи­ве кьу­нар авун­ва­тІа, ша

1 

чна­н и чун чи бе­де­нар ва руь­г ьер чир­к и­нар­за­вай ви­ри­да­

кай ми­х ьи* ийин, Ал­лагь­д из чи чІе­х и гьуьр­мет къа­л у­рин ва чи
уьмуьр Гьа­даз бах­ш ин.

ТІи­тІан их­ти­лат­дал Па­ве­ла шад­вал авун

Чун па­тал­ди куь ри­к Іер ахъа ая! Чна са­дан ха­т ур­н и ха­нач,
2 

са­дан мал-мулкни вара-зара аву­нач, са­да­к ай­н и жу­ваз мен­фят

къа­ч у­нихъ гел­к ъве­нач. 3 И га­фар за тах­сир ку­т ун яз лу­г ьуз­вай­бур
туш. Куьн чи ри­к Іе­ра авай­да­кай ва чун квехъ га­лаз уьмуьр ту­х уз
ва ре­к ьиз гьа­зур тир­да­кай за квез икьван чІа­вал­ди ла­гьа­най. 4 Зун
квехъ гзаф агъун­ва ва за квел­ди па­ра да­мах­за­ва! Куь­не зун акьван
кІу­бан ийиз­ва хьи, зи ви­ри бед­бахт­ви­ле­риз­н и ки­лиг та­ву­на, зун
кьа­дар ава­ч ир кьван шад жез­ва. 5  Эхь, чун Ма­к Іе­дан­д из атай
чІа­вуз­н и чаз се­к ин­вал хьа­на­ч ир. Ак­си яз, ви­ри па­та­ри­х ъай чаз
къай­г ъу­яр хьа­най: ви­не­лай чна гьу­ж у­мар эх­за­вай, ва къе­н яй чак
къа­ла­бу­л ух акат­на­вай. 6 Амма се­фил­ви­ле авай­бу­руз са­бур гу­дай
Ал­лагь­ди чаз ТІитІ ату­нал­ди са­бур га­на, 7 ам гьакІ ату­нал­ди ваъ,
куь­не ам кьа­бул аву­нал­д и гзаф са­бур га­на. ГьикІ квез зун аку­на
кІан­за­ва­тІа, гьикІ куь­не хьа­й и кар­д и­к ай гьа­й иф чІу­г ваз­ва­тІа
ва гьикІ куь­не кІе­ве­лай зи пад кьу­на­тІа, ада чаз суьгь­бет аву­на.
И кар­ди заз гзаф чІе­х и шад­вал га­на.
8  Куьн и чар­ч и се­фил аву­на­тІа­н и, ахь­т ин чар кхье­на лу­г ьуз,

за гьа­йиф чІу­г ваз­вач. Гьел­бет­да, за сиф­те­дай икІ хьа­на лу­г ьуз

гьа­й иф чІу­г у­най, ву­ч из ла­г ьай­тІа чар­ч и, са акьван яр­г ъал­д и
аву­нач­тІа­н и, куьн се­фил авур­д и заз аку­най, 9  амма ис­я т­да зун

i 6:17 Яшай 52:11; Зе­к и 20:34, 41.

ii 6:18 2-Пачагьар 7:14.
2-Каринфвийриз 8  460

шад я. Шад я куьн се­фил я лу­г ьуз ваъ, куь се­фил­ви­ли куьн ту­ба
аву­нал* гъа­на лу­г ьуз. Ву­ч из ла­г ьай­тІа куь паш­ман­вал Ал­лагь­
дин къас­т у­нал­ди хьан­вай­д и тир, гьакІ хьа­йи­ла чна квез га­йи са
зи­ян­ни ава­чир. 10 Ал­лагь­ди­лай атан­вай паш­ман­ви­ли ту­ба аву­нал
гъиз­ва, ида­н и хи­лас­ви­л ихъ* ту­х уз­ва ва гьа­йиф чІу­г ун па­тал мад
чка таз­вач. Амма и дуьнь­я ­д ин паш­ман­ви­ли ажал­дихъ ту­х уз­ва.
11 Куь­не фа­г ьум ая кван: Ал­лагь­д и­лай атан­в ай паш­ман­ви­л и квек

гьа­к ъи­сагъ­вал, жув гьа­х ъар хъи­йиз кІан хьу­н ухь, тах­сир квай­да­
кай гьахъ­да­каз хъел атун, къа­ла­бу­л ух, чаз чун акваз кІан хьу­нин
къа­н и­х вал, гье­вес, тах­сир квай­даз жа­за гуз гьа­зур хьу­н ин гьисс
ку­т у­на. Куь­не и кар­да квек са тах­сир­н и ква­чир чІал та­мам­диз
су­бу­тар­на! 12 За квез ма­са­дан на­м ус­дик хкуь­рай­ди ва нин на­м ус­
дик хкуьр­на­тІа, гьам се­беб яз кхьей­д и ту­ш ир. Заз куь­не гьикІ
ри­к Іин сид­к ьи­дай Ал­лагь­д ин ви­л ик ва­фа хуьз­ва­тІа квез аку­на
кІан­за­вай. 13 И кар­д и чаз те­сел­л и га­на!
Амма и те­сел­л и­дал­д и ви­ри акьалтІ­за­вач. Чун ил­ла­к и ТІи­тІаз
хьа­йи чІе­х и хве­ш и­ви­лел шад хьа­на. ГьикІ ла­г ьай­тІа куь­не адан
руьгь кье­зи­лар­на. 14  Адахъ га­лаз хьа­й и их­т и­лат­да ви­л ик­дай за
куь та­риф аву­най, ва куь­не зун акІа­дар­на­чир. Ак­си яз, чна квез
ла­г ьай ви­ри га­фар дуьз­бур хьа­йи­вал, чна куь та­риф ийиз ТІи­тІаз
ла­г ьай га­фар­н и дуьз­бур хьа­на. 15 Куь­не адан га­фа­риз яб га­йи­вал
ва куь­не гьи­х ь­т ин гьуьр­мет­д ив­д и ва ри­к Іик зур­зун кваз ам кьа­
бу­лай­вал ри­к Іел хки­дай­ла, ТІи­тІаз куьн къвер­да­вай гзаф кІан
жез­ва. 16 Ви­ри кра­ра квехъ да­л у ака­л из хьу­нал зун­н и шад я!

Яру­са­лим­д ин ке­сиб има­ний­риз пул кІва­тІун

8  Стхаяр-вахар, Ал­лагь­д и Ма­к Іе­дан­да авай кІва­тІал­риз гьи­

1 

хь­т ин бе­ре­кат* га­на­тІа, чаз гьа­да­кай­ни квез лу­г ьуз кІан­за­ва.

2 Че­т ин тир гзаф си­нагъ­ра ава­тІа­н и, абу­рун шад­в ал акьван зур­ба

тир хьи, абу­рухъ акьал­тІай пис ке­сиб­ви­ле жу­март­ви­лин бул­вал

авай. 3 Абу­ру чпи­вай же­дай кьван ви­ри ва гьат­та ада­лай ар­т ух­н и
ху­ш у­нал­д и къур­банд ийиз* хьайи­ви­л ин ша­г ьид я зун. 4  Абу­ру
чпи ча­вай ха­бар кьу­на ва Яру­са­л им­да Ме­сигь­диз* та­л укь­бу­руз
куь­мек гу­н ин пай ку­та­дай их­т и­яр, чІе­х и бе­ре­кат хьиз, кІе­ве­лай
тІа­лаб­на. 5 Абу­ру авур­д и чна умуд ку­т ур­да­лай гзаф хьа­на. Абу­ру
эвелни-эвел чпи чеб Реб­би­диз*, ах­па­ни Ал­лагь­дин къас­т у­нал­ди
чаз га­на. 6 Гьа­ви­л яй чна, ТІи­тІа кьил ку­т у­н из ки­лиг­на, и мер­
гье­мет­дин кар ада куь па­тав­н и эхир­дал­д и кьи­лиз акъу­д ун па­тал
адак руьгь ку­т у­на. 7 Квехъ ви­ри бул­ви­лел­ди хьу­низ ки­лиг­на: квехъ
 461 2-Каринфвийриз 8 

иман*, ди­ла­вар­вал, чир­вал, алахъ­вал ва чахъ­ди куь муь­г ьуьб­бат*

ава, – чаз куь­не и мер­г ье­мет­д ин кар­да­н и куь лап хъсан чка­яр
къа­л ур­на кІан­за­ва.
8  За квез эмир гуз­ вач, амма ма­сад­бу­ру къа­л ур­за­вай ала­х ъу­
ни­к ай лу­г ьу­нал­д и, заз куь муь­г ьуьб­бат­н и ри­к Іяй къвез­вай­д и
хьун си­нагъ ийиз кІан­з а­в а. 9  Квез чи Реб­би Иса Ме­сигь­д ин
бе­ре­к ат чиз­ва эхир. Адахъ дев­лет авай, амма чун па­тал­д и Ам
ке­сиб хьа­на, Ви­ч ин ке­сиб­ви­л из ки­л иг­на, чун дев­лет авай­бур
хьун па­тал­ди.
10-11  За квез икІ авун мес­л ят­з а­в а: куь­не шаз ийиз эге­ч Іай кар

куь­тя­г ьа, ам гьа квез хи­й ир я. ГьикІ ла­г ьай­тІа куьн и кар ийиз
эге­чІай сиф­те­бур­ни я, и кар авун куь­не сиф­те яз ни­я т­ни аву­най.
ГьакІ, кар куь­тягь­дай­ла­ни, и кар ни­ят ийи­дай­ла къа­л у­рай хьтин
гьа­к ъи­сагъ­валi къа­л у­ра. Куь агь­вал­ди гьи­к ьван квез мум­к ин­вал
гу­зва­тІа, гьа­к ьван це. 12  Кьи­л ин­д и – ийиз кІан хьу­н ухь я, гьа
чІа­вуз куь­не ку­т ур па­ю­н из Ал­лагь­д и къи­мет гу­да. Адаз куь­не
квез ава­чир­да­кай ваъ, авай­да­к ай га­на кІан­за­ва.
13 Чаз куь гьи­саб­дай ма­сад­бу­руз ре­г ьят хьа­на кІан­з а­в ач, амма

ба­ра­бар­вал хьа­на кІан­за­ва. 14-15  Алай вах­т ун­да куь агь­вал­д и –
абу­рун муьгь­теж­вал, абу­рун агь­вал­д и, ла­г ьай­тІа, ге­рек чІа­вуз
куь муьгь­теж­вал кье­зи­лар­да. Гьа чІа­вуз

«Гзаф кІва­тІай­даз ар­ту­хан­ди ава­чир,

тІи­мил кІва­тІай­даз муьгь­теж­вал ава­чир»ii, –

лу­г ьуз кхьен­вай хьтин ба­ра­бар­вал же­да.

ТІитІ ва адан ама­да­гар

Зи ри­к Іел эци­гай хьиз, ТІи­тІан ри­к Іел­ни куь къай­г ъу чІу­г ун
16 

эци­гай Ал­лагь­диз за шу­к ур ийиз­ва. 17 ГьикІ ла­г ьай­тІа ТІи­тІа чи

тІа­лаб­д из гьакІ гьай ла­г ьа­нач, ам куь па­тав ху­ш у­нал­д и, ви­ч и
кьил ку­т у­нал­ди къвез­ва. 18 Чна адахъ га­лаз са­нал ви­ри кІва­тІал­ра
Шад Ха­бар­диз* хъсан­диз къул­л угъ­за­вай­ди яз чиз­вай мад са стха
ра­к ъур­на­ва. 19 Ида­лай­ни гъей­ри, чи ялав квай ни­ят­дин ли­шан яз,
Реб­би* Вич маш­гьур авун па­тал, чна ийиз­вай мер­гье­мет­дин кар­да
чахъ га­лаз атун па­тал ва чаз куь­мек гун па­тал, а кас кІва­тІал­ри

i 8:10-11 Гьа­к ъи­сагъ­вал – гьахъ-намус хьу­н ухь.

ii 8:14-15 Эх­к ъе­чІун 16:18.
2-Каринфвийриз 9  462

хкя­на­вай­ди я. 20 Гъил ахъа­да­каз гуз­вай и сав­к ьват­рихъ га­лаз чун

кьи­ле физ­вай­ви­л из са­да­вай­н и туьгь­мет ийиз те­же­дай­вал хьа­на
кІан­за­ва чаз. 21  Чун ви­ри крар дуьз­да­к аз ийиз алахъ­за­ва  – са
Реб­би­дин ви­лик ваъ, гьакІ ин­сан­рин ви­л ик­н и.
22  Чна куь па­т ав гзаф гъи­ле­ра ва гзаф кра­ра ви­ч ин ри­к Іи­в ай

тир къай­г ъу­дар­вал къа­л у­рай мад са стха абу­рухъ га­лаз ра­к ъур­на­
ва. Ги­ла ла­г ьай­тІа квехъ гзаф агъун се­беб яз, ам кар­див ге­на­н и
ри­к Іи­вай эгечІ­за­ва. 23 ТІи­тІа­к ай ла­г ьай­тІа, ам зи ама­даг ва куь
ара­да захъ га­лаз са­нал кІвалахзавайди я. Амай стхай­ри­кай ра­
хай­тІа, абур кІва­тІал­ри ра­к ъур­на­вай­бур я ва Ме­сигь­дин* бар­кал­
ла* къа­л ур­за­вай. 24 Гьа­ви­л яй абу­руз куь па­тай авай муь­г ьуьб­бат*
су­бут ая, ви­ри кІва­тІал­риз чна квел ийиз­вай да­мах гьа­ва­я н­д и
ту­ш ир­ди аква­дай­вал.

Гъил ахъа­да­каз ма­сад­бу­руз куь­мек­дай­бур Ал­лагь­д из кІан хьун

9  Гьар вуч ятІа­н и, Ме­сигь­д из* та­л укь­бу­руз куь­мек гу­н и­кай
1 

квез кхьи­н ин ла­зим­вал заз авач. 2  Куь­мек гуз кІан хьу­н ин

цІай квай куь ни­я т заз чиз­ва ва за ма­к Іе­дан­вий­рин ви­лик куь
та­риф­н и аву­най. Ихь­т ин къур­банд аву­н из* куьн Ахай­да гье­ле
шаз гьа­зур тир­да­кай за абу­руз ла­г ьа­най. Куь кье­тІи­ви­ли абу­рук­
ни гье­ре­кат ку­т у­на. 3 Чна авур куь та­риф гьа­к Іан кьу­ру­ди та­х ьун
па­тал ва за квез ла­г ьай­вал куьн гьа­зур яз же­дай­вал, за куь па­тав
стха­яр ра­к ъур­на­ва. 4  ГьикІ ла­г ьай­тІа, ма­к Іе­дан­ви­яр захъ га­лаз
атун хьа­йи­тІа ва абу­руз куьн гьа­зур ту­ш из акур­тІа, чаз ре­г ъуь
же­да, квез же­дай ре­г ъуь­ви­л и­к ай тал­г ьай­тІа­н и же­да. 5 Гьа­ви­л яй,
куь­не гаф га­й и­в ал, пул кІва­тІу­н ин кар куь­тя­г ьун па­тал, заз
стха­я р чІа­лал гъа­на абу­ру ви­л и­к а­маз квел кьил чІу­г ун ла­зим
яз аку­на. Гьа чІа­вуз куь­не и кар маж­бур­дал­ди ваъ, ху­ш у­нал­ди
ийиз­вай­ди аква­да.
6 Ри­к Іел хуьх: ни мис­к ьи­да­к аз тум ца­й и­тІа, ада мис­к ьи гвен­н и

гуь­да, ни жу­март­да­к аз тум ца­й и­тІа, ада жу­март гвен­н и гуь­да.

7 Къуй гьар са­да ви­ч из ри­к Іи гьи­к ьван це лу­г ьуз­в а­тІа, гьа­к ьван

гу­рай, гьа­й иф яз ва я маж­бур яз та­г у­рай, ву­ч из ла­г ьай­тІа Ал­

лагь­диз ни шад­да­к аз гу­зва­тІа, гьам кІан­да.

8-9 «Ада ви­чихъ авай­ди ке­сиб­риз пай­на,

Адан гьахъ-михьивал эбе­ди яз амукь­за­ва»i, –

i 9:8-9 За­бур 111:9.

 463 2-Каринфвийриз 10 

лу­г ьуз кхьен­вай­вал, квехъ датІа­на ви­ри бес кьа­дар­да хьун па­тал
ва хъсан кар па­тал ар­т ух­ни алаз бес же­дай­вал, Ал­лагь­ди­вай куьн
ла­зим тир ви­ри­дал­д и таъ­м и­на­риз же­да.
10 Тум цаз­в ай­даз тум Гуз­в ай­да, ин­сан­риз тІуьн яз фу Гуз­в ай­да

куь­не ца­йи­ди ар­т у­хар­да ва куь гьахъ-михьивилин* гвен гза­фар­да.

11 Куьн ви­ри за­тІа­рал­д и акьван дев­лет авай­бур же­да хьи, кве­в ай

датІа­на ин­сан­риз гъил ахъа­да­к аз куь­мек гуз же­да, чи куь­мек­

дал­д и ага­к ьар­на­вай куь жу­март сав­к ьват­дай абу­ру Ал­лагь­д из
шу­к ур ийи­да.
12 Куь и къул­л угъ­д и кьил­д и Ме­сигь­д из та­л укь­бу­рун къай­г ъуй­

риз куь­мек­за­вач, ада гьакІ Ал­лагь­д из мад ва мад гзаф шу­к у­рар
ийиз таз­ва! 13  Куь­не ийиз­вай мер­г ье­мет­ви­л ин къул­л угъ акваз,
ин­сан­ри куь па­та­лай Ал­лагь­д из шу­к у­рар ийи­да. Куь­не ви­чел
иман* ийиз­вай Ме­сигь­д ин Шад Ха­бар­д из* куь­не ва­фа хуьз­ва,
куь­не квез авай­д и абу­рухъ га­лаз ва ви­ри­бу­рухъ га­лаз гъи­л ин
ахъа­ви­лел­ди пай­за­ва. 14 Абу­ру куь гьа­к ъин­дай дуь­а ­яр* ийи­да ва
квез Ал­лагь­ди ган­вай кьа­дар ава­ч ир бе­ре­кат­дин* куь­мек­дал­ди
абу­ру квехъ­ди ял­да. 15 Га­фа­рал­ди лу­г ьуз те­же­дай хьтин сав­к ьват­
дай Ал­лагь­диз шу­к ур хьу­рай!

Па­ве­ла ви­чин къул­л угъ­д ин пад хуьн

10  Зун, Па­вел, куь па­тав гвай­ла куь­не ла­г ьай кьван «ажуз­
1 

ди», кве­вай яр­г ъа авай­ла куь­не ла­г ьай кьван «ви­к Іегь­ди»,
ис­я т­да Ме­сигь­д ин* муь­тІуьгъ­ви­ле ва ми­ла­й им­ви­ле аваз квехъ
эл­к ъве­на ра­хаз­ва. 2 Квез ми­нет хьуй, зун куь па­тав гвай­ла, чна
чи уьмуьр ин­сан­риз хас тир са гьи­х ь­т ин ятІа­н и ни­я ­тар аваз ту­
хуз­ва лу­г ьу­дай­бу­рухъ га­лаз зун ви­к Іегь ва кье­тІи хьу­н из маж­бур
ийи­мир. 3 Чна и дуьнь­я ­да уьмуьр ту­х уз­ва­тІа­н и, чна, и дуьнь­я ­ди
дя­ве ту­х у­дай­вал, дя­ве ийиз­вач. 4  Чна за­й иф кас­дин яракь гваз
ваъ, Ал­лагь­ди ган­вай къу­ват авай яракь гваз женг чІу­г ваз­ва. И
яракь­дал­д и чна руьгь­д ин къе­ле­я р чу­к Іур­за­ва. Чна ин­сан­рин
фи­к ир­рин кІа­л у­бар чу­к Іур­за­ва, 5  ва Ал­лагь кьа­тІу­н из* ак­си яз
лав­г ъа­ви­лел­д и эциг­за­вай ви­ри ма­н ий­ви­ле­рин кІан ца­вал­за­ва.
Гьар са фи­к ир Ме­сигь­д ин чІа­лаз ки­л и­г у­н из муь­тІуьгъ хьун па­
тал, чна а фи­к и­рар есир­да кьаз­ва. 6 Куьн чІа­лаз ки­ли­г ун та­мам­ди
хьун­н и ку­маз, чун са ни ятІа­н и чІа­лаз ки­лиг та­ву­н из жа­за гуз
гьа­зур же­да.
7 Вуч ава­тІа, куьн гьа­даз ки­л иг. Вич Ме­сигь­д из та­л укь тир­дахъ

агъун­вай­да, вич хьиз чун­н и Ме­сигь­д из та­л укь тир­да­кай фи­к ир

2-Каринфвийриз 11  464

аву­рай. 8  Реб­би­ди* чаз куьн чу­к Іу­рун па­тал­ди ваъ, куьн мягь­
ке­ма­рун па­тал­ди ган­вай гьу­к ум­дал за мад­н и гзаф да­ма­хар ийиз
хьа­най­тІа­н и, заз ре­г ъуь же­да­ч ир.
9 Заз жу­в ан ча­ра­рал­д и квек ан­ж ах кичІ ку­т аз кІан­з а­в а ла­г ьа­на

са­да­н и фи­к ир та­ву­рай. 10 Захъ ча­ра­ра гзаф таъ­сир ва къу­ват ава,

амма жув куь па­тав гвай­ла, зун за­й иф я, зи га­фар­н и са акьван
мет­леб ава­чир­бур я лу­гьуз­ва. 11 Къуй акІ лу­гьуз­вай­бу­ру фи­к ир­рай
хьи, чун ча­ра­ра, куь па­тав гва­ч ир­ла, гьи­х ь­т ин­бур ятІа, кра­ра­н и
чун, куь юкьва аваз, гьахь­т ин­бур же­да.
12  Кве­к ай чпи чеб хкаж­дай­бу­руз чаз ух­шар жез ва я чаз чун

ахь­тин­бу­рув ге­к ъи­г из­ни кІан­за­вач. Амма чеб чпихъ га­лаз ге­к ъиг
аву­нал­ди ва теш­пигь аву­нал­ди, абур са куь­нин гъа­вур­да­ни авач.
13 Чаз ла­г ьай­тІа жу­в ан мет­леб авай­да­лай ар­т ух чІе­х и ти­й из, амма

жу­ван их­т и­я­рар чаз Ал­лагь­д и ган­вай сер­г ьят­ра аваз хуьз кІан­
за­ва, иник чна куь ара­да ту­х уз­вай кІва­лах­н и акат­за­ва. 14 ГьикІ
ла­г ьай­тІа чун и сер­г ьят­рай экъечІ­за­вач, чун куь па­тав ата­на­
чир­тІа, икІ та­х ьун­н и мум­к ин тир, амма чун гьа­к ъи­к ъат­да квез
Ме­сигь­ди­кай Шад Ха­бар* гъа­й и сиф­те­г ьан­бур я. 15 Чна ма­са­дан
зегь­ме­тар жу­ван­бур я лу­г ьуз да­ма­х ар ийиз­вач. Амма чна куь
иман* чІе­х и же­да ва идахъ га­лаз сад яз куь ара­да чи кІва­лах­дин
сер­г ья­тар­н и ге­г ьенш же­да ла­г ьа­на умуд ку­таз­ва. 16 А чІа­вуз ча­
вай мад­ни яр­г ъаз физ же­да ва ана чун Шад Ха­бар чу­к Іу­риз же­да,
чун, са бя­зи­бур хьиз, чпин сер­г ьят­ра ма­сад­бу­ру авун­вай кра­рал
да­ма­ха­риз же­дач. 17 Ка­лам­да* кхьен­вай­вал, «да­ма­хар ийиз­вай­да
Реб­би­дал да­мах аву­рай»i. 18 ГьикІ ла­гьай­тІа хуш­диз кьа­бул аву­низ
ви­чи ви­чин та­риф ийиз­вай­д и ваъ, нин та­риф Реб­би­ди ийиз­ва­
тІа, гьам ла­йих я.

Па­вел ва та­пан ил­чи­яр

11  Куь­не са тІи­м ил зи «ах­макь­вал» эх­най­тІа хупІ хъсан ту­

1 

шир­н и! Са кьа­дар эхи хъия, ми­нет я.

2  Ал­лагь­д ин гъа­й ­ра­дал­д и ii за куь гьа­к ъин­дай гъа­й ­ра ийиз­в а.

Куь кІва­тІал заз зи руш хьиз я; за адак авайни-авачир са Итим­

дин – Ме­сигь­дин* ли­ша­нар ку­т ун­ва, ам Ме­сигь­дин ви­лик са
рех­не­н и ква­чир свас хьиз акъва­зун па­тал. 3 Амма, Гьа­ва амал­дар
гъуь­л ягъ­д и ал­ц у­рай­вал, заз гьа са­я гъ­да куь фи­к и­рар­н и куьн

i 10:17 Ер­м и­я гь 9:24.

ii 11:2 Гъа­й­ра – вич кІан те­жез, ма­сад кІан хьу­н у­х ьин ки­чІе­вал.
 465 2-Каринфвийриз 11 

сид­к ьи­дал­ди ва ми­х ьи­ви­лел­ди Ме­сигь­диз бахш аву­ни­кай къе­рех

жез ки­чІез­ва. 4 Куь па­тав ата­на са­да чна Ви­чи­кай квез ха­бар га­йи
Иса­ди­кай ваъ, ма­са­да­к ай ха­бар гуз хьа­й и­тІа, ва я квев агакь­на­
вай Руьгь* ваъ, ма­сад ага­к ьиз хьа­й и­тІа, ва я куь­не ча­вай кьа­бул­
на­вай Шад Ха­бар* ваъ, ма­сад кьа­бу­л из хьа­йи­тІа, а чІа­вуз ибур
ви­ри куь­не лап хъсан­д из эх­за­ва. 5 За жув абу­ру­лай, и «акьал­тІай
чІе­х и ил­чий­ри­лай*», са квел­д и ятІа­н и усал туш ла­г ьа­на фи­к ир­
за­ва. 6 Мум­к ин я, зун, абур хьиз, са акьван ди­ла­вар­диз ра­хаз­вач,
амма захъ чир­вал ава, гьар гьикІ ятІа­н и, чна квез и кар ви­ри­даз
аква­дай­вал та­мам­д из къа­л ур­на.
7  Бел­
к и, за, куьн хка­ж ун па­тал, жув агъу­за­ру­нал­д и гу­нагь*
аву­на­тІа? За квез Шад Ха­бар­д и­к ай муш­т у­л ух са гьа­к ъи­н и къа­
чун ти­йиз гуз хьа­на­ч ир­н и? 8 Квез къул­л угъ авун па­тал, за, ма­са
кІва­тІал­ри­вай гьа­к ъи къа­ч уз, абур та­раш авур­дай хьан­ва. 9 Зун
куь па­тав гвай­ла ва са куьхъ ятІа­н и муьгь­теж тир­ла, зун кве­кай
са­даз­н и пар хьа­на­ч ир, ву­ч из ла­г ьай­тІа ви­ри ла­зим тир за­тІа­
рал­ди заз Ма­к Іе­дан­дай атан­вай стхай­ри куь­мек гуз­вай. Зун са
куь­на­н и квез пар те­жез алахъ­за­вай, ида­лай кьу­л ухъ­н и за гьакІ
ийи­да. 10  Ме­сигь­д ин гьа­к ъи­к ъат зак квай­вал, и кар­н и ту­рус­ди
я, – зи та­риф ин­к ар ийиз алакь­дай са кас­н и ви­ри Ахай ви­ла­
ят­да авач. 11 Бел­к и, куь­не, заз куьн кІан ти­йиз­вай­ви­л яй за квел
пар эциг­за­вач ла­г ьа­на, фи­к ир­за­ва? Заз куьн гьикІ кІан­за­ва­тІа,
Ал­лагь­диз чиз­ва!
12  Да­
ма­х ар ийиз, чеб чаз ба­ра­бар яз гьи­саб­дай багь­на­д ихъ
къе­к ъвез­вай­бу­руз ахь­т ин багь­на та­г ун па­тал, за авур­вал гьакІ
да­ва­мар­н и ийи­да. 13 А ксар та­пан ил­ч и­яр я, чеб Ме­сигь­дин ил­
чи­яр тир­дан кьа­сар ийиз­вай та­пан кІва­лах­да­рар я. 14 Гьар гьикІ
ятІа­н и, им ала­мат же­дай кар туш: иб­л ис­ди* вич экуь­н ин ма­ла­
ик* тир­дан кьа­сар ийиз­ва. 15  Гьа­ви­л яй адаз къул­л угъ­за­вай­бу­ру
чеб гьахъ-михьивилиз* къул­л угъ­за­вай­бур тир­дан кьа­сар аву­нал
мягь­т ел хьа­на кІан­дач. Эхир­да абу­рув, чпиз вуч ла­й их ятІа,
гьам агакь­да.

Па­ве­лал ва адан ил­чи­ви­лин къул­л угъ­дал ­

ацалт­за­вай че­тин­ви­лер
За мад гъи­ле­ра тик­рар хъи­й из­ва: зун ах­макь­дай кьа­м ир,
16 

амма куь­не икІ ийиз­ваз хьа­й и­ла, заз, ах­макь­д из хьиз, мад са
тІи­мил жу­ван та­риф ийи­дай их­т и­яр це. 17 Ис­я т­да за лу­г ьу­дай га­
фар за Реб­би­диз* хас тир­вал лу­г ьу­дач. Та­риф аву­н ин уюн­да зун
2-Каринфвийриз 11  466

ах­макь хьиз ра­ха­да. 18 И дуьнь­я ­да гзаф­бу­ру чпин та­риф ийиз­ва,
за­н и жу­ван та­риф ийи­да. 19  Куь­не, ла­г ьай­тІа, чІе­х и ле­зет­дал­ди
ах­ма­к ьар эх­за­ва, куьн гьахь­т ин акьул авай­бур я! 20  Куь­не куьн
лукІ­ви­л ик ку­таз­вай­бур ва куь жи­бин­дай нез­вай­бур, квез гъи­
ляй къвез­вай вуч хьа­й и­тІа­н и ийиз­вай­бур, куь ви­лик лав­г ъа­вал
ийиз­вай­бур ва куь чи­н из ла­пІаш ве­г ьиз­вай­бур эх­за­ва. 21  Жу­ваз
ре­г ъуь же­дай кар ятІа­н и, лу­г ьун: квез гьакІ ийи­дай ви­к Іегь­вал
чаз бес хьа­нач!
Амма абу­ру квел­ди да­ма­хар­дай ви­к Іегь­вал авур­тІа­н и, за­вай­н и
жу­ван тарифар-дамахардай ви­к Іегь­вал ийиз же­да. Зун гье­ле мад,
ах­макь хьиз, ра­хаз­ва. 22 Абур чу­ву­дар* яни? Зун­н и я. Абур ис­ра­
ил­ви­яр яни? Зун­н и я. Абур Ибра­г ьи­ман* эв­ле­дар яни? Зун­н и я!
23  Абур Ме­сигь­д из* къул­л угъ­з а­в ай­бур яни? ИкІ лу­г ьун ах­макь

кар ятІа­н и, за Ме­сигь­д из абу­ру­лай ге­на­н и гзаф къул­л угъ ийиз­

ва! За зегь­мет гзаф чІу­г у­на, зун абу­ру­лай гзаф гъи­ле­ра зин­дан­ра
тваз хьа­на, абу­ру­лай гзаф га­таз хьа­на, ажал­дин сер­г ьят­дал зун
садрани кьвед­ра хьа­нач. 24  Чу­вуд­ри вад гъи­ле­ра заз гьар чІа­вуз
яхцІурда­к ай сад ки­м из къам­ч и­дал ягъу­н ин жа­за га­на. 25  Пуд
гъи­ле­ра зун тІва­ла­рал­д и га­та­на, са гъи­ле­ра заз къван га­на, пуд
гъи­ле­ра зун ги­м и­д ин кьи­лел атай ха­са­рат­ви­л ик акат­на, гьа
чІа­вуз сад­ра за ми­х ьиз са югъ­н и са йиф гьуь­ле акъуд­на. 26  Зун
мукьвал-мукьвал си­я ­г ьат аву­н из маж­бур жез­ва. Ва­цІа­ри­лай эля­
чІдайла, зун ха­та­ви­лик акат­на, къа­чагъ­ри, зи халкь­ди­кай тир­бу­
ру, ма­са хал­к ьа­ри­кай тир­бу­ру, ара­дал гъа­йи ха­та­ви­ле­рик акат­на;
зун ше­г ьер­да, кьу­рум­да, гьуь­лел ха­та­ви­ле­ра хьа­на, та­пан стхай­ри
ара­дал гъа­й и ха­та­ви­ле­ра хьа­на. 27  За гьал­дай фи­дал­д и зегь­мет
чІу­г у­на, зун мукьвал-мукьвал ах­в ар ава­ч из, каш­н и гьа­ра­рат
эхиз, не­дай затІ ава­ч из, къай эхиз, алукІ­дай затІ ава­чиз хьа­на.
28  Ибу­ ру­лай гъей­ри, зал гьар юкъуз ви­ри кІва­тІал­рин къай­г ъу
чІу­г ун­н и илитІ жез­ва. 29  Са вуж ятІа­н и за­й иф жез­ва – зун за­
йиф жез­вач­н и бес? Са вуж ятІа­н и гу­нагь­дик* акат­за­ва – адахъ
зи рикІ куз­вач­н и бес?
30 За да­ма­х ар авун ге­рек ятІа, жув квел­д и за­й иф ятІа, заз гьа­дал

да­ма­ха­риз кІан­за­ва. 31 За таб ти­йиз­вай­ди Реб­би Иса­дин Бу­ба­диз*

ва Ал­лагь­диз чиз­ва. Адаз да­и м яз шу­к ур хьу­рай.
32  АретІ па­ чагь­д и Шам­да та­й и­нар­на­вай гьа­к им­д и, зун кьун
па­тал, ше­г ьер­дал къа­ра­вул­вал ту­х ун эмир­на. 33  Амма зун зин­
бил­да аваз ше­г ьер­д ин цла авай те­к Івен­дай агъуз авуд­на, гьа икІ
зун хи­лас хьа­на.
 467 2-Каринфвийриз 12 

Па­ве­лан ка­ра­г у­нар ва адан бе­ден­д ик миз­миз ку­т ун

12  ИкІ аву­н и са затІ­н и гуз­вач­тІа­н и, зун жу­ван тарифар-

1 

дамахар авун да­ва­ма­ру­н из маж­бур я. Ал­лагь­ди­лай къвез­

вай ка­ра­г ун­рал ва ке­ре­мат­рал* эля­чІин. 2 Заз Ме­сигь­диз* та­л укь
са кас чи­да. А кас цІу­к ьуд йис ида­лай ви­лик пуд ла­г ьай ца­вуз
кьу­на хкаж­най. Ам ви­ч ин бе­ден­да авай­н и, я туш­тІа, ада­лай
къе­це авай­н и заз чи­дач, и кар ан­жах Ал­лагь­диз чи­да. 3 Заз чи­да
хьи, и кас – заз чи­дач ам ви­ч ин бе­ден­да авай­н и, ада­лай къе­це
авай­н и, и кар ан­ж ах Ал­лагь­д из чи­да – 4  жен­нет­д из* тух­ва­най
ва адаз ин­сан­ди хълагь­дай их­т и­яр ава­чир ва чеб лу­г ьуз те­же­дай
га­фар ван хьа­на. 5  За гьахь­т ин кас­дал­д и да­ма­х ар­да, амма жу­
вал­д и да­ма­х ар­дач, авур­тІа  – жу­ван за­й иф­ви­ле­рал­д и да­мах­да.
6 Заз да­ма­х а­риз кІан хьа­й и­тІа­н и, им ах­макь кар же­да­ч ир, ву­ч из

ла­г ьай­тІа за гьа­к ъи­к ъат лу­г ьу­дай. Амма, ин­сан­риз зун акваз­вай
чІа­вуз ва зи ван жез­вай чІа­вуз са­да­н и заз жув тир­да­лай гзаф
мет­леб авай­ди яз къа­л у­риз кІан­за­ва ла­г ьа­на фи­к ир та­вун па­тал,
за икІ ийи­дач.
7 Зав ихь­т ин чІе­х и ке­ре­ма­тар агакь­на­в а лу­г ьуз зак да­ма­х ар акат

та­вун па­тал, зи бе­ден­д из, заз азаб гун па­тал, Ал­лагь­ди сух, иб­
лис­дин* ве­к ил, ган­ва. 8 Зун ида­кай хи­лас авун па­тал за Реб­би­диз*
пуд гъи­ле­ра ми­нет аву­най, 9 Ада­н и заз икІ жа­ваб гуз хьа­на: «Ваз
Зи бе­ре­кат* бес я, гьикІ ла­г ьай­тІа Зи къу­ват за­йиф­ви­ле хъсан­
диз ви­нел акьалт­за­ва». Гьа­ви­л яй заз, жу­вак Ме­сигь­дин къу­ват
хьун па­тал, ихь­т ин шад­ви­лел­д и жу­ван за­йиф­ви­лел мад­н и гзаф
да­ма­ха­риз кІан­за­ва. 10 Гьа­ви­л яй зун за­й иф­ви­ле­рал­н и, на­м ус­дик
хкуь­рун­рал ва муьгь­теж­ви­ле­рал, ге­ле къе­к ъвез хьун­рал­н и, Ме­
сигь па­тал­ди ацалт­за­вай че­тин­ви­ле­рал­ни ра­зи я, ву­чиз ла­гьай­тІа
зун за­йиф тир чІа­вуз захъ къу­ват ава.

Ка­ринф­д ин кІва­тІал­д ихъ Па­ве­лан рикІ кун

Гьа икІ, зун ми­х ьиз ах­макь хьан­ва, амма икІ хьун па­тал зун
11 

куь­не маж­бур аву­на. Зи та­ри­фар куь­не аву­на кІан­за­вай­ди тир,

гьикІ ла­г ьай­тІа зун, гьа­к ъи­к ъат­да са затІ туш­тІа­н и, «акьал­тІай
чІе­х и ил­чий­ри­лай*» са куь­нал­д и­н и усал туш. 12 Ха­ли­сан ил­чи­
дин керемат-ишараяр квез къа­л ур­най: лап чІе­х и са­бур, ала­ма­тар,
керемат-ишараяр ва къуд­рат­д ин крар. 13 Зи па­тай амай кІва­тІал­
рив агакь­на квев агакь та­вур затІ хьа­на­н и? Ан­жах са кар хьа­на:
за­кай квез пар хьа­нач. За икІ куь ха­т ур ху­най за­лай гъил къах­ч у.
2-Каринфвийриз 13  468
14 Ин­г ье, зун квел пуд ла­г ьай гъи­ле­ра кьил чІу­г ваз гьа­зур жез­
ва ва заз жу­ва­кай квез пар хьа­на кІан­за­вач. Заз ла­г ьай­тІа квехъ
авай­ди ваъ, куьн кІан­за­ва. Жу­ван диде-бубаяр па­тал аял­ри ваъ,
ая­лар па­тал диде-бубайри дев­лет кІватІ­на кІан­да эхир. 15  Зун
ла­г ьай­тІа куьн па­тал­д и аш­к ъи­дал­д и захъ авай ви­ри гуз ва куьн
па­тал­ди жу­ван чан­н и эци­г из гьа­зур я. Ме­гер заз куьн гзаф кІан
хьу­ни­вай квез зун тІи­мил кІан жез­ва­ни? 16 Гьар гьикІ хьа­йи­тІа­ни,
за­кай квез пар хьа­нач, амма, бел­к и, куь­не за гьикІ хьа­йи­тІа­н и
куьн са квел­ди ятІа­н и ал­ц у­рар­на лу­г ьуз­ва­тІа?
17  Бел­к и, за куь па­тав ра­к ъур­з а­в ай ин­сан­рин куь­мек­дал­д и
кве­к ай хи­й ир хку­д из хьа­натІа? 18  За куь па­тав атун ТІи­тІа­вай
тІа­лаб­на ва адахъ га­лаз мад са стха ра­к ъур­на­ва. Бел­к и, ТІи­тІа
куь са куь­кай ятІа­н и мен­фят къа­ч у­на? Ме­гер чна чи къул­л угъ
адахъ га­лаз са­нал кьи­ле ту­х уз хьа­на­ч ир­н и, чахъ авай­бур гьа сад
хьтин макь­са­дар ту­ш ир­н и?
19  Куь­не, мум­к ин я, чна чун куь ви­л ик хуьз­в а лу­г ьуз фад­лай

фи­к ир­за­ва же­ди. Ваъ, чун Ал­лагь­д и ра­к ъур­на­вай ксар яз, Адан
ви­лик ра­хаз­ва: зи рикІ алай­бур, чна ийиз­вай кьван ви­ри крар
куьн мягь­кем хьун па­тал­д и ийиз­вай­бур я. 20 Зун куь па­тав атай
чІа­вуз заз куьн зи ри­к Іи, зун­н и куь ри­к Іи кьан ти­йиз ки­чІез­ва.
Зун квев квез кІан­за­вай­вал ваъ, ма­са­к Іа эге­чІу­низ маж­бур же­да.
Куь ара­дай гьуь­же­тар, пе­х ил­вал, хъел, къал­ма­к ъа­лар, буьгь­тен,
фит­не­яр, лав­г ъа­вал ва къай­да та­х ьун жа­г ъиз ки­чІе я заз. 21 Мад
гъи­ле­ра зун куь па­тав атай чІа­вуз заз Ал­лагь­ди зун куь ви­лик
рус­вагь ийиз ки­чІез­ва. Ви­л ик­дай гу­на­г ьар* авур, амма чпел тах­
сир яз ават­на­вай чир­к ин­вал, ява­вал, фа­сикь­вал аву­н и­кай ту­ба
та­вур гзаф­бу­рухъ ше­х ьу­н из маж­бур же­да зун.

Эхи­рим­ж и тагь­к и­мар

13  Зун ги­ла куь па­тав пуд ла­г ьай гъи­ле­ра къвез­ва. «Гьар
1 

гьи­х ь­т ин хьа­й и­тІа­н и тах­сир кьве ва я пуд ша­г ьид­дин га­
фа­рал­ди тес­тикь­за­вай­ди хьун ла­зим я»i ла­г ьа­на кхьен­ва. 2 Гьа­ви­
ляй зун кьвед ла­г ьай гъи­ле­ра куь па­тав гвай­ла, за квез тагь­к им
аву­най, ги­лани, яр­г ъа аваз, ви­л ик­дай гу­на­г ьар* авур­бу­руз ва
амай ви­ри­бу­руз за тик­рар хъи­йиз­ва: и гъи­ле­ра заз куь язух къве­
дач. 3 Квез ла­г ьай­тІа зи ме­цел­д и Ме­сигь* ра­хаз­вай­ди су­бут авун
кІан­за­ва. Ме­сигь куьн па­тал за­й иф туш, Ада куь ара­да Ви­чин

i 13:1 Ких­х ьей Къа­н ун 19:15.

 469 2-Каринфвийриз 13 

къу­ват къа­л ур­за­ва! 4 Ри­к Іи­вай­н и Ме­сигь за­йиф­ви­ле аваз ха­ш у­

низ* янай­тІа­н и, Адал Ал­лагь­д ин къуд­рат­ви­лин чан ала! ГьакІ
чун­н и, Ам хьиз, за­й иф я, амма чна, куь вагь­те­дай фин па­тал,
Ал­лагь­дин къуд­рат­ви­лел­д и Ме­сигь­д ихъ га­лаз уьмуьр ту­х у­да.
5 Куь­не куьн чи­ра, квехъ мад иман* ама­тІа чи­ра, жув си­нагъ ая.

Ва я квез Иса Ме­сигь­ди уьмуьр кве ту­х уз­вай­ди чиз­вач­ни? Кве­вай

гьа­к ъи­к ъат­да си­нагъ­дай ду­рум га­на экъе­чІиз хьа­натІа, – гьел­
бет­да. 6 Чун ла­г ьай­тІа, и си­нагъ­дай чун ду­рум га­на экъе­чІай­ди
квез аква­дай­дак за умуд ку­таз­ва. 7 Куь­не пис­вал та­вун па­тал чна
Ал­лагь­д из дуьа* ийиз­ва. Ду­рум га­на экъе­чІай­бур яз къа­л у­рун
па­тал­д и ваъ, куь­не ийиз­вай крар, чун си­нагъ­дай ду­рум га­на
экъе­чІай­бур хьиз та­к ур­тІа­н и, гьа­х ъу­н ихъ га­лаз кьур­бур хьун
па­тал­ди дуьа ийиз­ва. 8 Ча­вай гьа­к ъи­к ъат­д из ак­си са затІ­н и ийиз
же­дач, авур­тІа, ан­ж ах гьа­к ъи­к ъат па­тал­д и ийи­да.
9 Куьн къу­в ат авай­бур хьа­й и­тІа, чун гьат­т а за­й иф­бур хьу­нал­н и

шад же­да. Гьа­ви­л яй чна куьн дуьз хъхьу­нихъ фин па­тал дуь­а ­яр­ни
ийиз­ва. 10 Ис­я т­да куь па­тав гва­ч из, за квез ави­л яй кхьиз­ва хьи,
куь па­тав хьа­йи чІа­вуз за ве­к ъи­вал къа­л ур та­вун па­тал­ди. Реб­би­
ди* заз чу­к Іу­рун па­тал­ди ваъ, ара­дал гъун па­тал­ди гьу­к ум ган­ва.
11 Эхир­дай, стхаяр-вахар, заз лу­г ьуз кІан­з а­в а: шад хьухь, дуьз

хъхьу­н ихъ гье­ре­к а­та, са­да сад кІу­бан ая, къуй куь ара­да сад­вал
хьу­рай, ис­л ягь­ви­ле аваз уьмуьр твах. Гьа чІа­вуз кІа­н и­ви­лин­н и
са­ла­мат­ви­лин чеш­ме тир Ал­лагь квехъ га­лаз же­да.
12 Са­да са­даз пак* те­мен­дал­д и са­лам це. Ал­лагь­д из та­л укь ина

авай ви­ри­бу­ру квез са­ла­мар лу­г ьуз­ва.

13 Къуй квехъ ви­ри­дахъ га­лаз Реб­би Иса Ме­сигь­д ин бе­р е­к ат*,

Ал­лагь­дин муь­г ьуьб­бат* ва Пак Руьгь­д и* гуз­вай сад­вал хьу­рай.

 Га­латІ­вий­риз чар
Гьа­хьун
Га­латІ ви­ла­ят­да (ги­лан Туьр­ки­я­дин юкьва авай чка я) Па­ве­ла има­
ний­рин кІва­тІа­лар ви­чин ил­чи­ви­лин сад ла­гьай си­я­гьат­дин вах­тун­да,
чи де­вир­дин 40-йисара ара­дал гъа­на.
Па­вел Га­латІ­дай хъфей­да­лай гуь­г ъуь­низ аниз ма­са му­а л­ли­мар ата­
на. Абу­ру Му­са пай­г ъам­бар­дин Къа­нун­дал амал авун ва Ал­лагь­ди­вай
хи­лас­вал къа­ч ун па­тал суьн­нет аву­нин адет­ни кьа­бу­лун кІе­ве­лай
тІа­лаб­за­вай. ГьакІ­ни абу­ру Па­ве­ла Ме­сигь­ди­кай Шад Ха­бар­ди­кай
ба­я­нар гун ва вя­зер аву­нал шак гъиз­вай. Ме­сигь­дал­ди Ал­лагь­ди авун­
вай кра­рин мет­леб чІур­за­вай и вя­зер­да­рар ву­жар ятІа Па­ве­ла ви­нел
акъуд­за­ва ва ви­чин ил­чи­ви­лин пад хуь­дай га­фар лу­гьуз­ва.
1-2-кьилера Па­вел ви­чи Шад Ха­бар­д и­кай гуз­вай муш­ту­лух­д ин
ха­ли­сан­вал тес­ти­кьа­риз ва адан кьи­лин къай­да­д ин гъа­в ур­да га­
латІ­ви­яр тваз алахъ­за­ва. Ада Къанундин кра­рал­ди гьа­х ъар хъу­в ун
мум­кин ту­шир­да­кай, Ме­сигь­ди гуз­вай азад­ви­ли­кай ва Ал­лагь­ди има­
ни­яр хва­ви­лиз кьа­бу­лу­ни­кай лу­гьуз­ва. 3-кьилин 1-аятдилай 5-кьилин
12-аятдал къве­дал­ди Па­ве­ла Ал­лагь­ди ин­сан­риз хи­лас­вал Къа­нун­дал
амал аву­ник­ди ваъ, абу­ру Иса Ме­сигь­дихъ иман аву­ник­ди гуз­вай­ди
су­бу­тар­за­вай дел­и ­лар гъиз­ва. Ада къейд­за­ва хьи, хи­лас­вал па­тал
иман­дал ала­ва яз мад са вуч ятІа­ни тІа­лаб авун Ал­лагь­дин бе­ре­кат
кьа­бул та­вур­дай жез­ва. 5-кьилин 13-аятдилай 6-кьилин 10-аятдал
къве­дал­ди Шад Ха­бар се­беб яз Пак Руьгь­ди ва муь­гьуьб­бат­ди ида­ра
 471 Га­латІ­вий­риз 1 

ийиз­вай уьмуьр гьи­хь­тин­ди ятІа къа­лур­за­ва. Па­ве­ла ви­чин чар Шад

Ха­бар­дин гьа­къи­къат­див кьур­вал уьмуьр ту­х уз­вай ви­ри­даз хийир-дуьа
аву­нал­ди акьал­тІар­за­ва.

Са­ла­мар

1  Ин­сан­ри хкягъ та­вун­вай ва ин­сан­дин куь­мек га­ла­чиз, ан­жах

1 

Иса Ме­сигь­ди* ва Ам кье­йи­да­лай кьу­л ухъ Адал чан хкан­вай*

Ал­лагь Бу­ба­ди* ил­ч и* яз та­й и­нар­на­вай Па­ве­лан 2 ва захъ га­лаз
авай ви­ри стхай­рин ва ва­ха­рин па­тай.
Га­латІ­да авай има­н ий­рин кІва­тІал­риз*.
3 Ал­лагь­д ин, чи Бу­ба­д ин, ва Реб­би* Иса Ме­сигь­д ин па­тай бе­ре­

кат* ва са­ла­мат­вал хьу­рай квез. 4 Чи Ал­лагь Бу­ба­дин их­тияр­дал­ди

Иса Ме­сигь­ди чи гу­на­г ьар* ми­х ьун ва чун алай де­вир­дин на­пак­
ви­ле­ри­кай азад авун па­тал­д и Вич къур­банд аву­на*. 5 Ал­лагь­диз
эбе­ди яз шу­к ур хьу­рай! Амин*.

Тек са Шад Ха­бар

Ма­са са Шад Ха­бар­д ин* па­та­лай Иса Ме­сигь­дин* бе­ре­кат­
6 

дал­д и* квез эве­рай Ал­лагь куь­не икьван фад ри­к Іе­лай алу­д у­
нал зун мягь­тел я. 7 Гьа­к ъи­к ъат­да ма­са Шад Ха­бар авай­ди туш!
Амма, куьн чІу­ру ре­к ье тваз, Иса Ме­сигь­дин Шад Ха­бар чІу­риз
алахъ­за­вай­бур ава. 8  ЯтІа­н и я чна, я та­х ьай­тІа ца­ва­ри­лай атай
са ма­ла­ик­ди* хьа­й и­тІа­н и, чна квез ра­к ъур­на­вай Шад Ха­бар­диз
ак­си са затІ Шад Ха­бар хьиз халкь­д ин ара­да чу­к Іу­рай­тІа, къуй
адаз ля­нет хьу­рай! 9 За эвел­дай ла­г ьай га­фар мад тик­рар­за­ва: ни
квез куь­не кьа­бул­на­вай Шад Ха­бар­д из ак­си са затІ таб­л и­г ъиз
хьа­йи­тІа, къуй адаз ля­нет хьу­рай! 10 Ги­ла за нин ра­зи­вал къа­ч ун
ге­рек я: ин­сан­рин ва я Ал­лагь­дин? Бел­к и зун ин­сан­риз хуш атун
па­тал­ди алахъ­за­ва? Ин­са­нар ра­зи авун па­тал­ди алахъ­за­вай­тІа,
зун Иса Ме­сигь­д ин лукІ же­да­ч ир.

Па­вел ил­чи хьу­ни­кай

Стхаяр-вахар, квез чир хьу­рай, за квез гъан­вай Шад Ха­бар*
11 

ин­сан­рин па­тай туш. 12 За Ам ин­сан­ри­вай кьа­бул­нач ва Адан гъа­

вур­да зун ин­сан­ри ту­нач. Адан ма­на заз Иса Ме­сигь­ди* ачу­хар­на.
13 Чу­вуд­рин* дин­д ихъ га­лаз ала­к ъа­да авай чІа­вуз за гьи­х ь­т ин

уьмуьр кьи­ле ту­х уз­вай­тІа квез ван хьа­на. Зун Ал­лагь­дин има­
ний­рин кІва­тІал­д из* ак­си тир ва ам чу­к Іу­риз алахъ­за­вай. 14  За
Га­латІ­вий­риз 2  472

чу­вуд­рин дин­диз къул­л угъ­за­вай чІа­вуз зун жу­ван юл­даш­ри­лай

па­ра­бу­ру­лай ви­лик квай. Чи чІе­х и бу­бай­рин аде­тар хуь­н ин кар­
дал зун ри­к Іин сид­к ьи­дай алахъ­за­вай. 15  Амма гье­ле ди­де­д ин
къе­не амаз, заз Ви­ч ин бе­ре­к ат­дал­д и* Ви­чиз къул­л у­г ъиз эве­рай
Ал­лагь­ди зун хкя­на, 16 Ада­к ай чу­ву­дар ту­ш ир­бу­руз Шад Ха­бар
гун па­тал Ви­чин Хва заз ма­л у­мар аву­нал Ал­лагь ра­зи хьа­йи­ла,
за гьа­сят­да ин­сан­рихъ га­лаз мес­л ят­нач. 17 Зун Яру­са­лим­диз, за­
лай ви­лик ил­чи* хьа­йи­бу­рун па­тав ваъ, Ара­бис­тан­диз фе­на, ах­па
мад Шам ше­г ьер­д из хта­на.
18 Ах­па, пуд йис ала­т ай­да­лай кьу­л ухъ, Ки­фа­д ихъ га­лаз та­н иш

хьун па­тал зун Яру­са­л им­д из фе­на ва цІу­вад юкъуз адан па­тав
амукь­на. 19 Муь­к уь ил­ч ий­ри­к ай заз сад­н и аку­нач. Тек са Реб­би­
дин* стха Якьуб* аку­на. 20 За квез кхьен­вай га­фар та­па­рар ту­шир­
ди за Ал­лагь­дин ви­л ик тес­т и­к ьар­за­ва. 21 Ах­па зун Суь­ри­я ­диз ва
Ки­ли­кат­диз фе­на. 22  Ягьу­дат­да* авай има­н ий­рин кІва­тІал­риз а
чІа­вуз зун гье­ле, чи­най аку­на, чиз­ва­ч ир. 23 Абу­рув ан­жах ихь­т ин
ва­нер агакь­за­вай: «Ви­ли­кан вах­та­ра чи ге­ле къе­к ъвей кас­ди, ви­чи
тер­г из ала­х ъай иман­д и­к ай* ги­ла ви­ч и муш­т у­л у­хар гуз­ва». 24 Гьа
икІ, абу­ру заз ки­л иг­на Ал­лагь­д из бар­к ал­ла* ийиз­вай.

Ма­са ил­чий­ри Па­ве­лан къул­л угъ кьа­бу­л ун

2  ЦІу­к ьуд йис ала­тай­да­лай кьу­л ухъ зун Бар­на­ба­н и га­лаз мад
1 

Яру­са­лим­диз фе­на. Чна чахъ га­лаз ТІитІ­н и тух­ва­най. 2 Ал­

лагь­дин па­тай зун аниз фин ге­рек я ла­г ьа­на ха­бар атан­вай. За
чу­ву­дар* ту­ш ир­бу­рун ара­да чу­к Іур­за­вай Шад Ха­бар­дин* мана-
метлеб вилик-кьилик квай кса­риз абу­рухъ га­лаз кьи­ле фе­й и
кьил­дин их­т и­лат­рин вах­т ун­да ачу­хар­на, гьакІ-гьавайда жу­ван
вахт акъуд та­вун па­тал. 3 Абу­ру зи па­тав гвай ТІитІ, чу­вуд­ри­кай
ту­ш ир­ди хьу­н из ки­л иг та­ву­на, суьн­нет аву­н из маж­бур­нач. 4  И
мес­э­ла чи ара­диз ата­на гьахь­на­вай та­пан стхай­ри къа­ра­г ъар­най.
Абур, чун Иса Ме­сигь­да* аваз ара­дал атан­вай азад­ви­ли­кай ма­
лу­ма­тар кІва­тІун ва цІи­й и кьи­ле­лай чун лу­к Іар хьтин­бур авун
па­тал­ди, чи­не­ба чи ара­диз гьахь­най. 5 Амма, квез Шад Ха­бар­дин
гьа­к ъи­к ъи ма­на хуьн па­тал, чун са легь­зе­да­ни абу­рун таъ­сир­дик
акат­нач, абу­руз муь­тІуьгъ хьа­нач.
6  Вилик-кьилик квай кса­ ри­к ай ла­г ьай­тІа, абу­ру за га­й и Ха­
бар­ди­лай гъей­ри ма­са са затІ­н и тІа­лаб­нач. А ксар ида­лай ви­лик
ву­жар тиртІа­н и ги­ла зун па­тал­д и абур ви­ри сад я, ву­чиз ла­г ьай­
тІа, Ал­лагь­ди ин­сан­рин ара­да та­фа­ват тваз­вач. 7 Ак­си­на, абу­руз
 473 Га­латІ­вий­риз 2 

аку­на хьи, чу­вуд­рив Шад Ха­бар ага­к ьа­рун Пет­ру­дин хи­ве тун­вай
хьиз, муь­к уь­бу­рун ара­да Шад Ха­бар чу­к Іу­ру­н ин кІва­лах­н и зи
хи­ве тун­ва. 8 Чу­вуд­рин ара­да ил­чи* хьун па­тал Пет­ру­дик гье­ре­кат
ку­т ур Ал­лагь­ди, муь­к уь­бу­рун ара­да таб­л и­г ъат ту­х ун па­тал, заз
къу­ват га­на. 9 КІва­тІал­д ин дес­те­к ар тир Якьу­ба­н и*, Ки­фа­ди­н и
яни Пет­ру­д и­н и, Ягь­я ­д и*, заз ган­вай ил­ч и­ви­л ин ала­к ьун аку­
на, чна са­нал кІва­лах аву­н ин ли­шан яз, заз­н и Бар­на­ба­диз гъил
яр­г ъи аву­на ва чун ма­са хал­к ьа­рин, абур чеб­н и чу­вуд­рин па­тав
фи­нал ра­зи хьа­на. 10 Абу­ру ча­вай ан­ж ах ке­си­бар ри­к Іе­лай алуд
та­вун, абу­руз куь­ме­кар гун та­ва­к ъу аву­най, ва и кар за чІе­х и гье­
вес­дал­ди кьи­ле ту­х уз­ва.

Иса Ме­сигь­дал иман гъу­нал­д и гьахъ-михьи хьун

11 Амма Ки­фа Ан­тІи­а х­д из атай чІа­вуз, адак тах­сир хьу­н из ки­
лиг­на, зун адаз ачух­д из ак­си экъечІ­на. 12 Ву­чиз ла­г ьай­тІа, Якьу­
бан* па­та­вай има­н и­яр* тир са бя­зи чу­ву­дар* къве­дал­ди ада ма­са
хал­к ьа­ри­кай тир има­н ий­рихъ га­лаз са­нал фу нез­вай, амма гьа
ити­мар атай­да­лай кьу­л ухъ абу­ру­к ай ки­чІе тир­ви­л яй, ада ма­са
мил­лет­рин има­ний­рихъ га­лаз яваш-яваш ала­к ъа­яр атІа­на. 13 Адахъ
га­лаз са­нал ма­са чу­вуд­ри­ни кьве чин алай ама­лар аву­на. Абу­рун
кьве чин алай амал­ри гьат­та Бар­на­ба­н и дуьз ре­к ье­лай алуд­на.
14  Абур Шад Ха­ бар­д ин* дуьз ре­к ье­лай алат­на­ваз акур­ла, за
ви­ри­дан ви­лик Ки­фа­д из ла­г ьа­на: «Вун чу­вуд яз, ву­на чу­вуд­ди
хьиз ваъ, ма­са хал­к ьа­ри хьиз уьмуьр ту­х уз­ва­тІа, бес ву­чиз ву­на
а хал­к ьа­рив чу­вуд­рив хьиз уьмуьр ту­х уз таз­ва?».
15  Чун чу­ву­дар яз дуьнь­я ­дал атан­ва, «гу­нагь­к ар ма­ж у­си­я р*»
яз ваъ. 16 Амма чаз чиз­ва хьи, ин­сан Къа­н ун­дал* амал аву­нал­ди
ваъ, ан­жах Иса Ме­сигь­дал* иман* гъу­нал­ди гьахъ-михьивилиз*
акъат­за­ва. Гьа­ви­л яй Къа­н ун­дал амал аву­нал­ди ваъ, Ме­сигь­дал
гъан­в ай иман­дал­д и гьахъ-михьивилиз акъа­т ун па­т ал чна­н и
Иса Ме­сигь­дал иман гъа­на. Ву­ч из ла­г ьай­тІа, Къа­н ун­дал амал
аву­нал­ди гьич са кас­н и гьахъ-михьивилиз акъуд­за­вай­ди* туш.
17 Чаз Иса Ме­сигь­д ин куь­мек­дал­д и гьахъ-михьивилиз акъу­д из

кІан­за­вай чІа­вуз чун жув­ни гу­нагь­ка­рар жез­ва­тІа, им Иса Ме­сигь

гу­нагь­риз* лу­к Івал ийиз­вай­ди я ла­г ьай чІал яни? Гьел­бет­да, ваъ!
18  За ви­л ик­дай чу­к Іу­рай­д и гуь­г ъуь­най эциг хъу­вур­тІа, за жу­в а

жув Къа­н ун чІур­за­вай­д и хьиз къа­л ур­за­ва. 19 Къа­н ун­ди заз кьи­
никь­дин къа­рар акъуд­на ва зун­ни Ал­лагь­дин ре­к ье уьмуьр ту­х ун
па­тал кье­на, ах­па зун Къанундин гьу­к ум­ди­кай азад хьа­на. Иса
Га­латІ­вий­риз 3  474

Ме­сигь­дихъ га­лаз са­нал зун­н и ха­ш у­н из* чІу­г у­на. 20 Ги­ла уьмуьр
ту­х уз­вай­ди зун туш, зи чан­да уьмуьр ту­х уз­вай­ди Иса Ме­сигь я.
Зи уьмуьр, зун кІан хьа­на, Вич къур­банд авур* Ал­лагь­дин Хцел*
иман гъа­на, Гьа­даз иба­дат* аву­н и­к ай иба­рат я. 21 Ал­лагь­дин бе­
ре­кат* за кьу­л ухъ эл­к ъуьр­за­вач. Гьахъ-михьивал Къа­н ун­дал амал
аву­нал­ди къа­ч уз хьа­най­тІа, им акІ ла­г ьай чІал же­дай хьи, Иса
Ме­сигь на­г ьахъ кьен­ва.

Къа­н ун ва иман

3  Ах­макь га­латІ­ви­яр! Ви­ле­ри­к ай Иса Ме­сигь* ха­ш у­н из* чІу­

1 

гун­вай гьал кара­гзавайтІа­ни, куьн ни икІ тІи­ли­сим­да тун­ва?

2 Зи са су­а л­д из жа­в аб це: Руьгь* куь­не Къа­н ун* ви­л ив хуь­нал­д и

къа­ч у­на­н и, я та­х ьай­тІа Шад Ха­бар­д и­к ай* квез ван хьа­й и­дал
иман* гъу­нал­ди къа­ч у­на­н и? 3 Ме­гер куьн гьа­к ьван ах­макь яни?
Руьгь­д и­лай эгечІ­на, ги­ла квез куь ни­я т­рив куь къу­ват­дал­д и
ага­к ьиз кІан­за­ва­н и? 4 Икьван ази­я ­тар куь­не на­г ьахъ чІу­г у­на­н и?
Икьван крар на­гьахъ хьун мум­к ин туш! 5 Руьгь квез га­йи, куь ара­да
ала­мат­дин крар кьи­ле ту­х уз­вай Ал­лагь­д и и крар куь­не Къа­н ун
кьи­ле ту­х уз­ва лу­г ьуз ва я Шад Ха­бар­д и­кай квез ван хьа­йи­дал
куь­не иман гъа­на лу­г ьуз кьи­ле ту­х уз­ва­н и ме­гер?
6 Ибра­г ьим* ри­к Іел хкваш – ада­к ай кхьен­в а хьи, ада «Ал­лагь­

дихъ иман аву­на – им адан гьахъ-михьивал* яз кьа­бул­на»i. 7 Ги­ла

гъа­вур­да акьукь, иман­дал атан­вай­бур Ибра­г ьи­ман ве­ле­дар я!
8 Ка­лам­да* ви­ли­ка­маз Ал­лагь­ди, иман­диз ки­лиг­на, ма­са хал­к ьар

гьахъ-михьивилиз акъуд­дай­ди* ха­бар га­на ва Ибра­г ьи­маз «Ви­ри

хал­к ьа­ри ви куь­мек­дал­ди хийир-дуьа* къа­ч у­да»ii – ла­гьа­на, Шад
Ха­бар ма­л у­мар­най. 9 Гьа­ви­л яй иман­дал атан­вай­бу­ру иман гваз
уьмуьр ту­х уз­вай Ибра­г ьи­махъ га­лаз са­нал хийир-дуьа къа­ч уз­ва.
10 Къа­н ун ви­л ив хуьн ни­я т авай­бур ви­ри ля­нет­д ик ква. Ву­ч из

ла­гьай­тІа кхьен­ва: «Къа­н ун­да кхьен­вай ви­ри за­тІар кьи­лиз акъуд

ти­йиз­вай­бу­руз ля­нет­рай!»iii. 11 Ма­л ум я хьи, Къа­н ун кьи­ле ту­х у­
нал­д и, сад­н и Ал­лагь­д ин ви­л ик гьахъ-михьивилиз акъуд­за­вач,
ву­чиз ла­гьай­тІа «Гьахъ-михьи кас­ди иман­дал­ди уьмуьр ту­х у­да»iv.
12  Къа­ н ун­д и иман­дал би­не кьун­вач, ву­ч из ла­г ьай­тІа кхьен­ва:

i 3:6 Хьу­н ухь 15:6.

ii 3:8 Хьу­н ухь 12:3.
iii 3:10 Ких­х ьей Къа­н ун 27:26.
iv 3:11 Гьа­ба­к ьукь 2:4.
 475 Га­латІ­вий­риз 3 

«Къанундин эмир­ри чеб кьи­лиз акъуд­за­вай­бу­руз уьмуьр гуз­ва»i.

13-14 Иса Ме­сигь­д и чун Къанундин ля­нет­д и­к ай хи­лас­на. Чи эвез­да

Ам вич ля­нет­дик акат­на. Гьа и кар­д и­к ай икІ кхьен­ва: «Та­ра­кай

куьр­сар­на­вай гьар са кас­дал ля­нет ала»ii. Ма­са хал­к ьа­ри­вай­н и,
Иса Ме­сигь ара­да аваз, Ибра­г ьи­маз га­й и хийир-дуьа къа­ч уз
хьу­рай ва чна­н и чаз хи­ве кьун­вай Руьгь иман­дал­д и къа­ч у­рай
ла­г ьа­на, Ада ви­чел ля­нет къа­ч у­на, чун хи­лас­на.

Къа­н ун ва хи­ве кьун

15 Стхаяр-вахар, за квез ин­сан­рин гьар йи­к ъан уьмуьр­дай
ми­сал гъи­да: гьат­та ин­сан­д ин ла­зим тир къай­да­да тес­т и­к ьар­
на­вай ве­си­н и де­г и­шар­дай ва я адак ала­ва­я р ку­та­дай их­т и­я р
са­даз­н и авач. 16 Ал­лагь­д и ан­ж ах Ибра­г ьи­маз* ва адан эв­лед­диз
хи­ве кьу­нар ган­вай. Ал­лагь­д и, гзаф ин­сан­ри­кай ра­хаз­вай хьиз,
«ва адан эв­лед­риз» ваъ, са ин­сан­д и­к ай ра­х а­на, «ва ви эв­лед­
диз»iii лу­г ьуз­ва. Амни Иса Ме­сигь* я. 17  Гьа идал­д и заз лу­г ьуз
кІан­за­ва: Ал­лагь­д и ви­л и­к а­маз тес­т икь авун­вай Икь­рар* ада­
лай кьуд виш­н и къан­н и цІуд йис ала­тай­ла атай Къа­н ун­ди­вай*
къу­ват­дай ве­г ьиз же­дач ва идал­д и Ибра­г ьи­маз га­йи гаф кьи­лиз
акъуд та­ву­на таз же­дач. 18  Ву­ч из ла­г ьай­тІа, ирс Къанундилай
ас­л у тиртІа, ада мад хи­ве кьун­рал би­не эциг­да­ч ир. Амма ам
Ал­лагь­ди Ибра­г ьи­маз, са ня­мет хьиз, сав­к ьват хи­ве кьу­н ин ре­
кьел­ди га­на.
19 Бес Къа­н ун куьз ге­р ек я? Къа­н ун Икь­рар чІу­рай­бу­руз чпик

тах­сир квай­ди чир хьун па­тал­ди ала­ва хъу­ву­най. Ам Ал­лагь­ди ирс

хи­ве кьун­вай кас – Ибра­г ьи­ман не­сил­дай тир Ин­сан къве­дал­ди
къу­ват­да амукь­на кІан­за­вай. Къа­н ун ма­ла­ик­рин* куь­мек­дал­ди,
са ара­чи­дин гъи­лел­ди ага­к ьар­най. 20 Са­да кьил­ди гье­ре­кат­за­ва­тІа,
адаз ара­чи ге­рек туш. Ал­лагь сад я!
21  АкІ хьа­й и­ла, Къа­н ун Ал­лагь­д ин хи­ве кьун­риз ак­си яни?
Гьел­бет­да, ваъ! Чаз ган­вай Къа­н ун­д и­вай уьмуьр гуз хьа­най­тІа,
гьахъ-михьивал* Къа­н ун кьи­ле ту­х у­н и­лай ас­л у же­дай. 22 Амма
Ка­лам­ди* ви­ри ка­и­нат гу­нагь­рин* есир тир­ди ма­л у­мар­на: Иса
Ме­сигь­д из иман* гъу­нал хи­ве кьур за­тІар ан­ж ах има­н ий­риз*
гу­рай ла­г ьа­на.

i 3:12 Ле­ви 18:5.

ii 3.13-14 Ких­х ьей Къа­н ун 21:23.
iii 3:16 Хьу­н ухь 22:18.
Га­латІ­вий­риз 4  476
23 Амма и иман къве­дай­да­лай ви­лик чун Къанундин гьу­к ум­дик
квай, ге­ле­жег­да иман пай­да же­дал­д и чун есир яз кьун­вай. 24 Яни
Къа­н ун чаз Ме­сигь къве­дал­д и фи­дай рехъ къа­л ур­дай тер­бия
гу­дай­ди хьа­на, чун иман­дал ата­на, гьахъ-михьивилиз акъу­д ун*
па­тал­ди. 25 Амма иман­дал атай­да­лай кьу­л ухъ чаз тер­бия гу­дай­ди
ге­рек амач.

Лу­кІар ваъ, ру­х ва­яр хьун

26  Куьн ви­ри Иса Ме­сигь­дал* гъа­й и иман­да* Ал­лагь­д ин ве­
ле­дар я. 27  Иса Ме­сигь­дал иман гъа­на цик ака­х ьун къа­ч ур*
куьн ви­ри адаз ух­шар хьа­на. 28  Ги­ла мад чу­вуд­д ин­н и* муь­
куь­дан, лукІ­ран­н и азад ин­сан­д ин, итим­д ин­н и па­пан ара­да
та­фа­ват амач, Иса Ме­сигь­д ихъ га­лаз ала­к ъа­да авай куьн ви­ри
сад хьан­ва. 29  Куьн Иса Ме­сигь­д из та­л укь ятІа, Ибра­г ьи­ман*
не­сил­д и­к ай я ва Ал­лагь­д и сав­к ьва­тар хи­ве кьун­вай­бу­рун ирс­
са­г ьи­бар я.

4  За мад лу­г ьуз­в а: ирс­са­г ьиб гьар са куь­н ин иеси хьа­й и­

1 

тІа­н и, аял тир чІа­вуз лукІ­ра­лай ча­ра яз же­дач. 2 Ам бу­ба­ди

вах­т у­нал­д и та­й и­на­рай гъи­л и­бан­рин ва тер­би­я ­дар­рин гъи­л ик
же­д а. 3  Чун­н и гьакІ иман­д ин ре­к ьел та­т ан­маз и дуьнь­я ­д ал
агъа­в ал­з а­в ай руьгь­д ин къу­в ат­рин лу­к Іар тир. 4  Амма, та­й ин
авун­вай вахт ата­на ага­к ьай­ла, Ал­лагь­д и па­па хан­вай, Къа­н ун­
диз* муь­тІуьгъ тир Ви­ч ин Хва ра­к ъур­на, 5 Къа­н ун­диз муь­тІуьгъ
тир чун ма­са къа­ч ун ва ве­лед­ви­л из кьа­бу­л ун па­тал­д и. 6  Куьн
Ал­лагь­дин ве­ле­дар я. Гьа­ви­л яй Ал­лагь­д и Ви­чин Хцин «Аб­ба*!
Бу­ба* чан!» лу­г ьуз­вай Руьгь* чи ри­к Іе­ра ту­на. 7  Гьа­ви­л яй вун
мад лукІ туш, ве­лед я. Ве­лед ятІа, гьакІ­н и Ал­лагь­ди вун ирс­
са­г ьиб яз та­йин авун­ва.

Па­ве­ла га­латІ­вий­ри­кай фи­к ир чІу­г ун

8 Сиф­те­дай, Ал­лагь чин ти­й и­дай чІа­вуз, куьн гьа­к ъи­к ъат­да
чеб ал­ла­г ьар ту­ш ир за­тІа­рин лу­к Іар тир. 9  Амма ги­ла квез Ал­
лагь чиз­ва, дуьз ла­г ьай­тІа, Ал­лагь­диз куьн чиз­ва. ГьакІ хьа­йи­ла,
ву­чиз бес куьн мад дин­д из та­л укь за­й иф ва куь­л уь кьа­тІун­рал
эл­к ъве­на хквез­ва? Квез цІи­й и кьи­ле­лай гьа­бу­рун лу­к Іар хъи­
жез кІан­за­ва­н и? 10 Куь­не гьат­та та­й ин тир йи­к ъа­рал, вар­ца­рал,
вах­та­рал ва йи­к ъа­рал амал­за­ва! 11  Заз ки­чІез­ва за квел чІу­г ур
зегь­ме­тар гьа­вая физ.
 477 Га­латІ­вий­риз 4 
12 Стхаяр-вахар, за квез ми­нет­за­ва, зун хьиз хьухь, ву­чиз ла­
гьай­тІа, зун­ни куьн хьиз хьан­ва. Куь­не заз гьахъ га­ла­чир гьич са
кар­ни аву­нач. 13 Квез чиз­вай­вал, зун сад ла­гьай гъи­ле­ра куь па­тав
ату­н ин, за квев Шад Ха­бар* ага­к ьа­ру­н ин се­беб жу­ван сагъ­лам­
вал за­йиф хьун тир. 14 Зун авай гьал, зи бе­ден­дин за­йиф­вал куьн
па­тал­ди са си­нагъ тиртІа­н и, куьн заз пис та­маш­нач, куь­не зун
яр­г ъа­лар­нач. Куь­не зун Ал­лагь­дин са ма­ла­ик* хьиз, Иса Ме­сигь*
кьа­бул­дай хьиз кьа­бул­на. 15 Ги­ла гьин­ва куь ви­ли­кан а бах­та­вар­
вал*? Зун чІа­лахъ я, ви­ли­кан вах­та­ра и кар мум­к ин тиртІа, куьн
куь ви­лер­ни акъуд­на заз гу­низ гьа­зур тир. 16 Ги­ла, квез гьа­к ъи­к ъат
ачу­хар­на лу­г ьуз, зун куь душ­ман хьан­ва­н и?
17 Гьа ин­са­нар куьн чпин па­т ахъ ялиз алахъ­з а­в а, амма абу­рун

ни­я ­тар чІу­ру­бур я. Абу­руз куьн ча­вай къа­к ъу­диз, чпин пад хуьз­
вай­бур ийиз кІан­за­ва. 18 И кар­ди­кай за­рар авач, абур чпин ми­х ьи
ни­я т­рал, ан­жах зун куь па­тав гвай бе­ре­да ваъ, да­и­ма акъва­зиз
хьа­йи­тІа.
19  Зи ве­ле­дар, Иса Ме­сигь­д ин къа­мат­д и квез эсер ийи­дал­д и,

куьн па­тал­д и за са­к и цІи­й и кьи­ле­лай аял ха­дай­ла чІу­г ва­дай

хьтин тІа­лар чІу­г ваз­ва. 20 Агь, ис­я т­да заз куь юкьва жез ва квехъ
га­лаз ма­са жуь­ре ра­хаз кІан­за­ва. Куь­не зун гзаф мягь­те­лар­за­ва.

Къа­ра­вуш­д ин ая­лар ва азад па­пан ая­лар

Эй, Къа­н ун­д из* муь­тІуьгъ хьа­на уьмуьрь ту­х уз кІан­за­вай­
21 

бур, ме­гер куьн Къанундин гъа­вур­да акьаз­вач­ни? 22 Ибра­г ьи­маз*

кьве хва хьа­йи­ди, сад къа­ра­вуш­ди, сад­ни азад тир па­па хан­вай­ди
кхьен­ва. 23 Къа­ра­вуш­д и ха­й и­д и адет­д ин къай­да­дал­ди, азад па­
па ха­йи­ди Ал­лагь­д и га­й и га­фу­н из ки­л иг­на дуьнь­я ­дал атан­вай.
24 И гьи­к а­я ­да де­рин ма­на ава. Ву­ч из ла­г ьай­тІа, и кьве па­па кьве

Икь­рар­дин* ли­шан гуз­ва. Сад Си­най* дагъ­дай я, ада лу­к Іар хьун
па­тал­ди ая­лар хаз­ва. Ам Гье­жерi я. 25 Гье­же­ра Ара­бис­тан­да авай
Си­най дагъ къа­л ур­за­ва, гьакІ­ни ам алай де­вир­дин Яру­са­лим­диз
ух­шар я. Ву­чиз ла­гьай­тІа, Яру­са­лим ви­чин ве­лед­рихъ га­лаз са­нал
лукІ­ви­ле ава. 26 Амма ца­ва­рин Яру­са­л им азад я, ва ам чи ди­де я.
27 Ка­лам­да* икІ ла­г ьан­в а:

i 4:24 Гье­ж ер– Ибра­г ьи­ман паб Сар­ра­д ин къа­ра­вуш. Сар­ра­д из ая­лар
жез­ва­ч ир­ла, Гье­же­ра Ибра­г ьи­ма­лай хва Ис­ма­и л ха­на. Амма Ибра­г ьи­
ман ирс­са­г ьиб адан хва Исакь хьа­на. Ал­лагь­д и га­й и га­фу­н ив кьур­вал,
Исакь Сар­ра­д и лап геж ха­й и­д и тир.
Га­латІ­вий­риз 5  478

«Хве­ши хьухь, эй бе­гьер те­г ъи­дай,

ая­лар ава­чир паб!
Шад­вал ая, гьа­рая,
аял хан­ва­чир ва аял хаз те­жез­вай паб!
Ву­чиз ла­гьай­тІа га­дар­на­вай па­паз
гъуьл авай па­па­лай па­ра ая­лар же­да»i.

Куь­н ­н и, стхаяр-вахар, Исакь* хьиз Ал­лагь­д и гаф гу­нал­д и

28 

дуьнь­я ­диз атан­вай­бур я. 29 Амма а чІа­вуз адет­дин къай­да­да хан­

вай кас Руьгь­дин* къу­ват­дал­д и хан­вай кас­дин ге­ле гьикІ къе­
къвез­вай­тІа, ги­лани гьакІ я. 30 И кар­ди­кай Ка­лам­да вуч кхьен­ва?
«Къа­ра­вуш­ни адан хва чу­к у­ра. Ву­чиз ла­гьай­тІа, къа­ра­вуш­дин хва
азад па­пан хцихъ га­лаз са­нал ирс­са­г ьиб хьун ге­рек туш»ii. 31 Гьа­
ви­л яй, стхаяр-вахар, чун къа­ра­вуш­дин ваъ, азад па­пан ве­ле­дар я!

5  Чун азад ин­са­нар хьун па­тал Иса Ме­сигь­ди* чун лукІ­ви­л яй

1 

акъуд­на. Гьа­ви­л яй, мягь­кем хьухь ва мад лукІ­ви­лин ви­к Іи­

ник куь хев ку­та­м ир.

Иса Ме­сигь­д и ган­вай азад­вал

2  За, Па­ве­ла, квез лу­г ьуз­ва: куьн суьн­нет авур­тІа, Ме­сигь­ди*
квез гьич са хи­йир­н и гу­дач. 3 За мад гъи­ле­ра квез тес­т и­к ьар­за­ва:
суьн­нет авун­вай гьар са кас­ди Къанундин* ви­ри шар­тІа­рал амал
авун ге­рек я. 4  Квез Къа­н ун­дал­д и гьахъ-михьивилиз акъу­д из*
кІан­за­ва­тІа, чир хьухь: куьн Ме­сигь­ди­вай къа­к ъат­на, Ал­лагь­дин
бе­ре­кат­ди­вай* яр­г ъал хьан­ва. 5 Амма чна Руьгь­дин* куь­мек­дал­
ди Ал­лагь­дин ви­лик иман­дал­ди* куьн гьахъ-михьи хьу­ник умуд
ку­таз­ва. 6 Иса Ме­сигь­д из ин­сан суьн­нет авун­вай­ди ва я та­вун­
вай­ди хьун мет­леб авай кар туш, мет­леб авай­ди кІа­н и­ви­лел­ди
таъ­сир­за­вай иман я.
7  Куьн дуьз ре­к ье авай. Гьа­к ъи­к ъат­д ин ре­к ье хьу­н из квез ни

ма­н ий­вал­на? 8 Ам куьн дуьз ре­к ье Тур­д и туш. 9 Са тІи­мил кьван
гъвар­ци ви­ри ти­н и хкаж­да. 10 Гьар вуч ятІа­н и, Реб­би­дихъ* га­лаз
са­нал чна кьи­ле тух­вай уьмуьр­д и чун чІа­ла­х ъар­за­ва: чи ара­да
фи­к ир­дин ча­ра­вал же­дач. Гъул­г ъу­ла тваз­вай­бур, яд ра­г ъу­лар­за­вай­
бур, ву­жар хьа­йи­тІа­н и, чпин жа­зай­рив агакь­да. 11 Стхаяр-вахар,

i 4:27 Яшай 54:1.

ii 4:30 Хьу­н ухь 21:10.
 479 Га­латІ­вий­риз 6 

за, эве­лан хьиз, суьн­нет авун таб­л игъ­за­ва­тІа, бес ги­ла ву­чиз зи
ге­ле къе­к ъвез­ва? А чІа­вуз мад ха­ш у­н из* ягъун кІва­чик гал­к Іиз­
вай къван ту­ш ир эхир! 12 Куьн чІу­ру ре­к ье тваз алахъ­за­вай­бу­ру
къуй чпин гьи­наг кІан­да­тІа­н и атІу­рай!
13 Стхаяр-вахар, квез азад­ви­л из эвер­на­в а. Ан­ж ах и азад­ви­л и­

кай чІу­ру крар па­тал­ди мен­фят къа­ч у­мир, куь гу­нагь­кар тІул­диз,
неф­си­н из къул­л угъ ийи­м ир, ак­си­на, са­да са­даз кІа­н и­ви­лел­д и
къул­л угъ ая. 14 Ву­ч из ла­г ьай­тІа ви­ри Къанундин мана-метлеб са
эмир­да ган­ва: «Жув хьиз жу­ван му­к ьув гвай­ди­н и кІан хьухь!»i.
15 Куь­не сада-сад жакь­ваз­ва­тІа, игь­т и­я т хуьх, куь­не сада-сад терг­да!

Уьмуьр Пак Руьгь­д ин регь­бер­ви­лик кваз

16 Гьа­ви­л яй, за лу­гьуз­ва: Руьгь­ди* къа­л ур­за­вай­вал уьмуьр кьи­ле
твах, а чІа­вуз куь­не куь гу­нагь­к ар тІул­д ин неф­си­н из яб гу­дач.
17 Гу­нагь­к ар тІул­д из Руьгь­д из ак­си тир ва Руьгь­д из­н и гу­нагь­к ар

тІул­д из ак­си тир за­тІар кІан­за­ва. Абур датІа­на сад-садаз ак­си

акъваз­за­ва. Не­т и­ж а­да куь­не квез кІан­дай­вал гье­ре­к ат ийиз­
вач. 18  Амма куьн Руьгь­д ин регь­бер­ви­л ик кваз хьа­й и­тІа, куьн
Къанундин* регь­бер­ви­л ик же­дач.
19 Гу­нагь­к ар тІул­д ин крар ма­л ум я. Ибур ява­вал, чир­к ин­вал, ягь

та­х ьун, 20 бут­пе­рес­вал, суь­г ьуьр­ч и­вал, душ­ман­вал, гьуь­же­т у­нар,

шак, хъел ака­т ун, жу­ва жув къа­л у­рун, ара­яр чІу­рун, 21 пе­х ил­вал,
сар­х уш­вал, кеф чІу­г ун ва ибу­руз ух­шар ама­лар я. Мад гъи­ле­ра
за квез ма­л у­мар­за­ва: ихь­т ин кра­рал маш­г ъул­бу­ру Ал­лагь­д ин
Па­чагь­л угъ* ирс яз къа­ч у­дач.
22 Руьгь­д ин май­в а ихь­т ин­д и я: кІа­н и­в ал, шад­в ал, са­ла­мат­в ал,

са­бур, ре­г ьим­вал, хъсан­вал, ва­фа, 23 хъуь­т уьл­вал, неф­си­нал гъа­

либ хьун. Къа­н ун­да ихь­т ин кра­риз ак­си са затІ­н и авач.
24 Иса Ме­сигь­д из* та­л укь­бу­ру чпин бе­ден­рин чІу­ру те­м ягь­рихъ

ва гьа­шер­ви­ле­рихъ га­лаз са­нал ха­ш у­низ* акъуд­най. 25 Руьгь­ди чаз

уьмуьр ган­ва­тІа, ша чна Руьгь­д ин регь­бер­ви­лик кваз ам кьи­ле
ту­х ун. 26  Маш­г ьур­вал кІа­н и ксар те­жен, сада-садаз хъел гъин
ти­йин, сада-садал пе­х ил­вал ти­й ин!

6  Стхаяр-вахар, са ин­сан са тах­сир­д ин ви­нел кьурт­Іа, куь­не,

1 

Ал­лагь­дин Руьгь квай ин­сан­ри, ам дуьз ре­к ьел хтун па­тал

ми­ла­йим­ви­лел­ди адаз куь­мек ая. Ки­л иг гьа, куь­н ­н и гу­нагь­ра*

i 5:14 Ле­ви 19:18.

Га­латІ­вий­риз 6  480

гьат ти­йи­дай­вал хьу­рай! 2 КІе­ве гьа­тай­даз да­я х хьухь. Гьа и кар­

дал­ди куь­не Ме­сигь­д ин Къа­н ун кьи­л из акъуд­да. 3  Са­да вич са
затІ­н и ту­ш из зур­ба кас яз гьи­саб­за­ва­тІа, ада вичи-вич ал­ц у­рар­
за­ва. 4 Къуй гьар са­да ви­ч ин кІва­лах­риз фи­к ир гу­рай ва абур ма­
сад­бу­рун кІва­лах­рив ге­к ъиг та­ву­рай, ан­жах ви­чин кІва­лах­рал­ди
да­мах­рай! 5 Гьар са­даз ви­ч ин пар авай­д и я.
6  Низ са кас­ д и иман­д и­к ай* ха­бар гу­зва­тІа, гьа кас­д и ви­ч ин
му­а л­лим­дихъ га­лаз ви­ч ин мал-девлет пай­рай.
7 Ал­ц у­рар же­м ир: Ал­лагь­д и­к ай са­да­в ай­н и ягьа­на­т а­риз же­дай­

ди туш. Ин­сан­ди, вуч ца­й и­тІа, гьам гуьн­н и ийи­да. 8 Ни ви­чин
гу­нагь­кар тІул па­тал­д и са вуч ятІа­н и ца­й и­тІа, ам, гьа гу­нагь­кар
тІул­дин бе­г ьер се­беб хьа­на, те­леф­н и же­да. Руьгь па­тал­ди са вуч
ятІа­н и ца­йи­да ви­ч из эбе­д и уьмуьр* къа­ч у­да. 9 Хъсан­вал аву­н ин
ара атІу­мир. Чна хъсан­вал авун да­ва­ма­риз хьа­йи­тІа, са вахт къве­да
чна цан­вай­да­лай бе­г ьер­н и къах­ч у­да. 10 Гьа­ви­л яй, гьи­к ьван вах­
тун­да и кар мум­к ин ятІа, чна ви­ри­даз хъсан­вал ийин, ил­ла­к и
чи иман­дин стхайриз-вахариз.

Эхи­рим­ж и гаф
11  За жу­ван гъи­л ив и чІе­х и гьар­фа­рал­д и кхьен­вай­даз ки­ли­га!
12  Ви­не­лай чеб хъсан­бур яз къа­л у­риз кІан­за­вай­бу­ру куьн суьн­
нет кьа­бу­л из маж­бу­риз алахъ­за­ва. Абу­руз Ме­сигь* ха­ш у­н из*
акъу­д у­най чпин ге­ле къе­к ъве­на кІан­з а­в ач. 13  Гьат­т а суьн­нет
авун­вай­бу­ру чпи­н и Къа­н ун­дал* амал ийиз­вач. Абу­руз ан­жах и
кар­дал­ди чпи да­мах­дай­вал куьн суьн­нет аву­на кІан­за­ва. 14  Заз
ла­гьай­тІа, чи Реб­би* тир Иса Ме­сигь­дин ха­ш у­ни­лай гъей­ри гьич
са куь­нал­н и да­ма­х из кІан­за­вач. Адан куь­мек­дал­ди зун па­тал­ди
дуьнья ха­ш у­н из акъуд­на­ва ва дуьнья па­тал­ди – зун. 15 Суьн­нет
аву­н ин ва я суьн­нет та­ву­н ин ара­да са акьван та­фа­ват авач. Кьи­
лин­ди Ал­лагь па­тал­д и вун цІи­й из халкь­на­вай­ди хьун я! 16 Къуй
и къай­дай­рал амал ийиз­вай­бу­руз ви­ри­даз ва гьакІ­н и ха­л и­сан
Ис­ра­и л­диз* са­ла­мат­вал ва ре­г ьим не­сиб хьу­рай!
17 Ида­лай кьу­л ухъ къуй гьич са­да­н и мад заз ази­я ­т ар гун та­ву­

рай, ву­чиз ла­гьай­тІа за жу­ван бе­ден­дал жув Иса­диз та­л укь тир­вал
къа­л ур­за­вай ли­ша­нар гваз къе­к ъвез­ва.
18 Стхаяр-вахар, къуй чи Реб­би Иса Ме­сигь­д ин бе­р е­к ат* квехъ

га­лаз хьу­рай! Амин*.

 Эфес­вий­риз чар
Гьа­хьун
Эфес – виче гзаф дев­ле­тар авай Рим­дин ви­ла­ят хьа­йи Аси­я­дин
(ги­лан Туьр­ки­я­дин рагъ­а­кІи­дай па­тан къе­ре­х ар) мер­кез – Рим­дин
им­пе­ри­я­дин ме­де­ни­ят­дин, си­я­сат­дин ва ма­йи­шат­дин ма­кан­ри­кай
сад тир. Па­вел ана, Шад Ха­бар­ди­кай муш­ту­лу­хар гуз ва има­ний­рин
цІи­йи кІва­тІал кІва­чел акьал­ту­низ куь­ме­кар гуз, кьве йи­са­лай ар­тух
вах­тун­да хьа­на.
Чар­ч яй чаз кІва­тІал­дин уьмуьр­ди­кай са затІ­ни чир же­дач, гьа­ви­л яй
ам кхьи­нин се­бе­бар­ни макь­сад вуч ятІа чи­рун че­тин я. Ана та­йин са
кІва­тІал­да кьи­ле физ­вай кра­ри­кай ваъ, Ме­сигь­дихъ ийиз­вай иман­дин
асул ма­на­дин уму­ми фи­кир­ри­кай ра­х аз­ва. Чар са­ки сад хьтин кьве
па­ю­ни­кай иба­рат хьан­ва.
Сад ла­гьай пай (1-3-кьилер) асул би­не­яр къа­лур­за­вай­ди я, ана Иса
Ме­сигь­дин куь­мек­дал­ди кьи­лиз акъуд­за­вай, Ал­лагь­ди гуз­вай хи­лас­ви­
лин сир квай ни­ят ава. Шад Ха­бар­ди ва Ме­сигь­дихъ иман аву­ни ви­ри
хал­кьа­ри­кай тир ин­са­нар хи­лас ва сад ийиз­ва.
Кьвед ла­гьай пай (4-6-кьилер) теж­ри­ба­диз та­лукь­ди я. Ана сад­ви­ле,
муь­гьуьб­бат­да ва ми­хьи­ви­ле тух­ва­на кІа­ни уьмуьр­ди­кай има­ний­риз
Эфес­вий­риз 1  482

та­йин не­си­гьа­тар гуз­ва. Има­ний­рин кІва­тІал­ди вич эл­къуьр­на кьун­вай

дуьнь­я­диз ЦІи­йи уьмуьр­дин чеш­не къа­лу­рун ла­зим я. Гьашер­ви­лин гье­
вес­ри­ни къе­це­па­тан шар­тІа­ри ида­ра ийиз­вай бе­ден­диз хас уьмуьр­ди­кай
къе­рех хьа­на, има­ний­ри ви­чин чеш­ме Ал­лагь­да авай, руь­гьа­ни уьмуьр
ту­х ун ла­зим я. Ви­лиз так­ва­дай ми­чІи къу­ват­рин ак­си­на ту­х уз­вай
руьгь­дин ми­ше­къат жен­ги­на уях хьу­нин ва Реб­би­дихъ га­лаз сад­ви­ле аваз
къу­ват хьу­нин мес­л я­гьа­тар­ни не­си­гьа­тар гу­нал­ди чар акьалтІ­за­ва.
И чар­че ла­гьан­вай фи­ки­рар ка­ла­сар­вий­риз кхьен­вай чар­че авай­бу­руз
ух­шар­бур я, амма ина ак­си кса­ри­х ъ га­лаз гьуь­же­тар авач.

Са­ла­мар

1  Ал­лагь­дин къас­т у­нал­д и хкя­на­вай Иса Ме­сигь­дин* ил­чи*

1 

Па­ве­лан па­тай.
Эфес­да Ал­лагь­диз та­л укь­бу­руз, Иса Ме­сигь­дихъ ийиз­вай иман*
ва ва­фа гваз уьмуьр ту­х уз­вай­бу­руз.
2 Чи Бу­ба* Ал­лагь­д ин ва Реб­би* Иса Ме­сигь­д ин па­т ай бе­р е­к а­

тар* ва са­ла­мат­вал хьу­рай квез.

Руь­г ьа­ни нуьс­ре­тар

3 Ал­лагь­диз, чи Реб­би* Иса Ме­сигь­д ин* Бу­ба­диз*, шу­к ур хьу­
рай. Ада Иса Ме­сигь­д из та­л укь тир чаз ца­ва­рин ви­ри руь­г ьа­н и
нуьс­ре­тар* га­на. 4  ГьикІ ла­г ьай­тІа, чун муь­г ьуьб­бат­да* уьмуьр
ту­х уз, ча­кай Ал­лагь­д из та­л укь­бур ва Адан ви­лик рех­не ква­чир­
бур хьун па­тал, гье­ле дуьнья халкь­дал­д и ви­л ик Ал­лагь­д и чун
Иса Ме­сигь­дал­ди хкя­на. 5 Ви­ч ин къе­н и му­рад­див ва къас­т у­н ив
кьур­вал, Иса Ме­сигь­д ин ха­т ур­дай Ада ча­кай Ви­чи ве­лед­ви­лиз
кьа­бул­на­вай ая­лар хьун ви­л и­к а­маз та­й и­нар­на. 6 Гьа икІ Ада чаз
Ви­чиз кІа­ни Ме­сигь­дал­ди га­йи бе­ре­кат­дай* чна Адаз шу­к ур ийиз­
ва. 7 Ме­сигь­дин Иви­дал­д и тах­сир­рихъ га­йи эвез ва тах­сир­ри­лай
гъил къах­ч ун, Ал­лагь­д ин сер­г ьят ава­ч ир бе­ре­к ат­д ив кьур­вал,
чав Ме­сигь­д и­лай агакь­на. 8  А бе­ре­к ат Ал­лагь­д и жу­март­да­к аз
гьар жуь­ре­дин ка­мал­дал­ди ва кьа­тІун­рал­ди чаз га­на. 9 Ме­сигь­ди
авур кІва­лах­рал­д и Ал­лагь­д и чаз Ви­ч ин къас­т у­н ин сир ачух­на.
И кар Ада Ви­чин къе­н и́ му­рад­дал­д и аву­на. 10 ИкІ Ада ца­ва­рал
ва чи­лел алай кьван ви­ри за­тІар Ме­сигь­д ин гьу­к ум­д ик та­й ин
вах­т ун­да сад же­дай­вал аву­на.
11-12 Чна, Ме­сигь­д ик умуд ку­т ур сиф­т е­г ьан­бу­ру, Ал­лагь­д ин та­

риф аву­н из къул­л у­г ъун па­тал, ча­к ай, Ме­сигь­диз та­л укь тир­бур
яз, ирс­са­г ьи­бар хьан­ва. Дуьнь­я ­да ви­ри крар Ви­чин къас­т у­нив ва
 483 Эфес­вий­риз 2 

Ви­чин му­рад­рив кьур­вал ийиз­вай Ал­лагь­дин ни­ят­ди ви­ли­ка­маз

гьа икІ та­йи­нар авун­ва.
13  Квез хи­
лас­вал* гъиз­вай Шад Ха­бар­д ин* – гьа­к ъи­к ъат­д ин
Га­фу­н ин ван хьа­на ва Ме­сигь­д ихъ иман* аву­на, Адахъ ийиз­вай
иман­да квел­н и хи­ве кьун­вай Пак Руьгь­д ин* муь­г ьуьр гьалч­на.
14  Пак Руьгь ге­ле­жег­да чаз же­да ла­г ьа­на хи­в е кьун­в ай за­тІа­рин

ва Адаз та­л укь­бу­рун гу­нагь­ри­лай* гъил къах­ч у­н ин за­мин я. Ша

чна Адан та­риф ийин.

Па­ве­лан дуьа
Гьа­ви­л яй за­н и, Реб­би* Иса­д ихъ куь иман­ди­кай* ва Ал­лагь­
15 

диз та­л укь­бу­руз куь па­тай авай муь­г ьуьб­бат­ди­кай* ван хьан­ваз,
16 куьн дуь­а й­ра* ри­к Іел хкиз, куь гьа­к ъин­дай Ал­лагь­д из шу­к ур

авун акъва­зар­за­вач. 17 Чи Иса Ме­сигь­д ин* Ал­лагь­ди, бар­кал­ла*

алай Бу­ба­ди*, квез Ам мад­ни хъсан кьа­тІуз же­дай­вал, квез ка­мал­
дин ва ке­ре­мат­дин* Руьгь­д и­к ай* пай гун па­тал, за дуьа ийиз­ва.
18 Ал­лагь­д и куь ри­к Іин ви­лер экуь авун па­т ал­н и за дуьа ийиз­в а:

Ада квез ви­ч ихъ­д и эвер ган­вай умуд вуч затІ ятІа, Ал­лагь­д из
та­л укь­бу­руз ирс яз гу­дай бар­к ал­ла­д ин дев­лет гьи­к ьван зур­ба­
ди ятІа, 19  чак, Адан зур­ба къу­ват­д ин таъ­сир­д ик кваз иман­дал
алай­бу­рук, квай Адан кьа­дар ава­чир къуд­рат­ни гьи­х ь­т ин­ди ятІа
квез аку­рай. 20-21 Ал­лагь­ди и къу­ват­дал­ди Ме­сигь­диз­ни таъ­си­рар
аву­на: Ал­лагь­ди Адал чан хка­на* ва ца­ва­ра, гьар жуь­ре­дин гьа­
ким­ри­лай, гьу­к ум­ри­лай, къу­ват­ри­лай ва агъа­ви­ле­ри­лай ви­не,
не­ин­к и и асир­да, гьакІ­н и ге­ле­жег­да­н и ри­к Іел гъиз же­дай гьар
са тІвар­цІе­лай­н и* ви­не Ам Ви­ч ин эр­чІи гъи­ли­х ъай ацу­к ьар­на.
22 Ал­лагь­д и ви­ри­бур Ме­сигь­д ин кІва­че­рик муь­тІуь­г ъар­на, Адан

гьу­к ум­дик ку­т у­на, Ам има­н ий­рин кІва­тІал­дин* кьил яз эциг­

на. 23 А кІва­тІал Адан Бе­ден я, ви­ри кра­ра ви­ри АцІур­за­вай­дан
ацІай­вал я.

ЦІи­йи уьмуьр – бе­ре­кат­д ин сав­к ьват

2  Чи­лин­н и ца­вун ара­да авай къу­ват­рин гьа­к им­дин – алай

1-2 

вах­т ун­да Ал­лагь­диз ак­си­вал­за­вай­бу­рук квай руьгь­дин эмир­

дал­ди куь­не уьмуьр ту­х уз­вай. Куь тах­сир­кар­ви­лер ва гу­на­г ьар*
се­беб яз ва куь­не куь крар гу­нагь­кар дуьнь­я ­диз хас жуь­ре­да ийиз­
вай­ви­л яй, куьн кьен­вай­бур тир. 3 Са мус ятІа­ни чун гьахь­тин­бур
тир ва чна чи крар тІе­бии гье­вес­риз кІан­дай­вал, жу­ван ява­ви­лив
кьур­вал ийиз­вай. Амай ви­ри­бур хьиз, чун­н и Ал­лагь­дин хъи­ле*
Эфес­вий­риз 2  484

ви­лив хуьз­вай. 4 Амма ре­г ьим­д ин дев­лет авай Ал­лагь­ди чахъ­ди

ийиз­вай ахь­т ин муь­г ьуьб­бат* къа­л ур­на хьи, 5 чун чи тах­сир­кар­
ви­лер се­беб яз кьен­вай­бур тиртІа­н и, Ада чаз Ме­сигь­дихъ* га­лаз
са­нал уьмуьр хга­на. Куьн хи­ла­сай­д и бе­ре­кат* я. 6 Ал­лагь­ди чал
Ме­сигь­дихъ га­лаз са­нал чан хка­на* ва Иса Ме­сигь­дихъ га­лаз сад
хьан­вай* чун ца­ва­ра тахтарал ацу­к ьар­на. 7 Идал­ди Адаз къвез­май
асир­ра Иса Ме­сигь­дин куь­мек­дал­ди чаз гу­дай Ви­чин бе­ре­кат­дин
кьа­дар ава­чир дев­лет къа­л у­риз кІан­за­вай. 8-9 Ву­чиз ла­гьай­тІа куьн
иман­дал­ди* хи­ла­сай­д и бе­ре­к ат я. Хи­лас­вал* агакь­на лу­г ьуз са­
да­н и да­мах та­вун па­тал, им куь кра­рал­д и авун­вай агал­к ьун ваъ,
Ал­лагь­ди квез ган­вай пай я. 10 Чун Ал­лагь­ди халкь­на­вай­бур я,
Ал­лагь­ди чаз кьа­дар яз ган­вай хъсан крар авун па­тал, чун Иса
Ме­сигь­дин къу­ват­дал­д и ара­дал гъан­ва.

Иса Ме­сигь­дал­д и сад хьун

11  Гьа­ви­л яй ри­к Іел хуьх: куьн ха­й и­ла ма­ж у­си­я р* тир; чпел
ин­сан­риз хас жуь­ре­да, гъи­ле­рал­д и «суьн­нет­на­вай­бур» тІвар*
алай­бу­ру квез «суьн­нет та­вун­вай­бур» лу­г ьуз­вай. 12 А чІа­вуз куьн
Ме­сигь* ава­ч из авай ва куьн Ис­ра­и л­д ин* халкь­д и­к ай ту­ш ир.
Ал­лагь­ди га­йи га­фар авай Икь­ра­рар* квез та­л укь ту­ш ир, квехъ
и дуьнь­я ­да умуд ва Ал­лагь ава­ч ир. 13  Амма ис­я т­да – куьн Иса
Ме­сигь­диз та­л укь тир­ла – са мус ятІа­н и яр­г ъаз хьа­йи куьн Ме­
сигь­дин Иви­дал­д и му­к ьва­бур хьан­ва.
14 Ада Ви­ч и чун, чу­ву­дар*, ва куьн, муь­к уь­бур, туь­к Іуьр хъу­ву­на,

чи ара­да­вай цал, яни чун ча­ра ийиз­вай душ­ман­вал, Ви­чин кьи­

ни­к ьал­ди кукІ­вар­на, кьве­да­кай сад аву­на. 15 Ви­че ви­чин тагь­к и­
мар­ни къай­да­яр авай Къа­н ун* Ме­сигь­ди къу­ват­дай ве­гье­на, Адан
му­рад кьве­да­кай Ви­ч ихъ га­лаз са цІи­й и халкь авун, ис­л ягь­вал
ара­дал гъун 16 ва, Вич ха­ш у­нал* кьи­ни­к ьал­ди душ­ман­вал терг­на,
кьвед­ни са Бе­ден­да аваз а ха­ш у­нин куь­мек­дал­ди Ал­лагь­дихъ чин
эл­к ъуь­риз тун я. 17 Ада ата­на, квез, Ви­ч и­кай яр­г ъа тир­бу­руз ва
Ви­чиз му­к ьва тир­бу­руз, ис­л ягь­ви­ли­кай муш­т у­л у­хар га­на, 18 ву­чиз
ла­г ьай­тІа Адан куь­мек­дал­д и чаз кьве халкь­диз­н и са Руьгь­дик*
кваз Бу­ба­дин* па­тав фи­дай мум­к ин­вал хьа­на.
19 Гьа­ви­л яй куьн ча­ра­бур ва къу­ра­ба­я р яз амач; ги­ла куьн Ал­

лагь­диз та­лукь­бу­рун ва­тан­да­шар, Адан хи­зан­дин ве­к и­лар я. 20 Куьн

ил­чий­ри­кай­ни* пай­г ъам­бар­ри­кай* иба­рат би­не­дал эциг­на­ва, адан
пи­пІен Къван Иса Ме­сигь я. 21 Къвез-къвез эциг­за­вай ва Реб­би­
дин* пак* иба­дат­ха­на­д из эл­к ъвез­вай ви­ри и да­ра­мат Ме­сигь­дал
 485 Эфес­вий­риз 3 

дуьм-дуьздаказ хкаж жез­ва. 22 Кве­кай­ни Ал­лагь­ди Ви­чин Руьгь­

дал­ди уьмуьр ту­х у­дай кІвал хьун па­тал, куьн Ме­сигь­диз та­л укь
тир­ви­л яй, куь­н­ни и да­ра­мат­дин цла­ра эциг­за­вай къва­нер хьиз я.

Па­ве­ла чу­вуд ту­шир­бу­руз муш­т у­л у­хар гун

3  Ин­г ье, гьа­ви­л яй за, куьн, чу­вуд* ту­ш ир­бур, па­тал Иса Ме­
1 

сигь­дин* па­та­х ъай къа­за­мат­да авай Па­ве­ла, дуьа* ийиз­ва.

2 Ал­лагь­д ин бе­р е­к ат* квев ага­к ьа­ру­н ин жа­в аб­дар­в ал Ал­лагь­

ди зи хи­ве тун­вай­д и квез, гьел­бет­да, чиз­ва. 3  Ада заз чи­не­бан

фи­к ир ачух­на, ада­к ай за квез куь­рел­д и кхье­най. 4 И чар кІел­на,
Ме­сигь­дин сир­ди­кай заз чиз­вай­ди кве­вай­ни чи­риз же­да. 5 Ин­сан­
рин ви­ли­кан не­сил­риз и сир ма­л ум ту­ш ир. Амма ги­ла Руьгь­ди*
ам Ал­лагь­дин пак* ил­ч ий­риз­н и* пай­г ъам­бар­риз* ачух­на­ва. 6 И
сир ада­кай иба­рат я хьи, Шад Ха­бар­д ин* куь­мек­дал­ди ма­са хал­
кьа­ри­кай чу­вуд­рихъ га­лаз са­нал Ал­лагь­ди гуз­вай нуьс­рет­рин*
ирс­са­г ьи­бар ва са Бе­ден­д ин па­яр жез­ва. Иса Ме­сигь­дал­ди га­йи
гаф гьа­бу­руз­н и та­л укь я.
7  Ал­лагь­д ин къу­ват­д ин гье­ре­к ат­дал­д и заз ган­вай Ал­лагь­д ин
бе­ре­к ат­д ив кьур­вал, за­к ай и Шад Ха­бар­д из къул­л угъ­за­вай­д и
хьан­ва. 8  Ви­ри Ал­лагь­д из та­л укь­бу­ру­к ай зун де­ре­ж а­д из ви­ри­
да­лай­н и гъве­чІи­д и я, ятІа­н и чу­ву­дар ту­ш ир­бу­руз Ме­сигь­д ин
кьа­дар ава­чир дев­лет­д и­к ай Шад Ха­бар ага­к ьа­ру­н ин и бе­ре­кат
заз га­на. 9 Ви­ри халкь авур Ал­лагь­д и лап сиф­те­ди­лай чуь­н уьх­на
кьур фи­к ир­диз та­л укь чир­вал ви­ри­бу­руз гун зал их­т и­бар­на. 10 И
фи­к ир­див кьур­вал, ги­ла има­н ий­рин кІва­тІал­ди* ца­ва­рал алай
гьа­к им­риз ва гьу­к ум­риз Ал­лагь­дихъ авай гзаф жуь­рей­рин ка­мал
ачух авун ла­зим я. 11 Им Ада чи Реб­би* Иса Ме­сигь­дин куь­мек­
дал­ди кьи­лиз акъу­дай Адан да­и ­ман къаст я. 12 Ме­сигь­диз та­л укь
яз ва Адахъ иман* ийиз, ча­вай азад­диз ва кье­тІи­да­каз Ал­лагь­дин
па­тав физ же­да. 13 Гьа­ви­л яй куь па­та­х ъай чІу­г ваз­вай зи азаб­риз
ки­л иг­на куьн руьгь­дай ават та­вун тІа­лаб­за­ва за, а азаб­ри куь
бар­кал­ла­диз* къул­л угъ­за­ва.

Иса Ме­сигь­д ин муь­г ьуьб­бат

Гьа и кар па­тал зун дуьа* ийиз Аллагь Бу­ба­дин* ви­лик ме­
14 

тІе­рал акъваз­на­ва. 15 Чи­ле­рал ва ца­ва­рал алай гьар са ту­х ум Гьа­да

ара­дал гъиз­ва. 16  Ада Ви­ч ин бар­к ал­ла­д ин* дев­лет­д ив кьур­вал,
квек Ви­ч ин Руьгь­дал­д и* къе­не­па­тан къу­ват ку­т ун па­тал 17  ва
иман* авур­ви­л яй куь ри­к Іе­ра Ме­сигь* гьа­т ун па­тал, за дуьа
Эфес­вий­риз 4  486

ийиз­ва. Куь­не куь уьмуьр­дин ду­вул­ни хан­дакІ муь­гьуьб­бат* хьун

па­тал, 18  ви­ри Ал­лагь­д из та­л укь­бу­рухъ га­лаз са­нал Ме­сигь­дин
муь­г ьуьб­бат­дин гь­яр­к ьуь­ви­л ин, яр­г ъи­ви­лин, кьа­к ьан­ви­лин ва
де­рин­ви­л ин гъа­вур­да акьаз хьун па­тал 19  ва ин­сан­д ин акьул­
ди­лай ви­не авай и муь­г ьуьб­бат кьа­тІун па­тал, за дуьа ийиз­ва.
Куь уьмуьр Ал­лагь­д ин ви­ри ацІай­ви­л ив ацІун па­тал, за дуьа
ийиз­ва. 20  Ви­ч ин къу­ват­д и чак акат­на кар Ийиз­вай­даз ва чна
тІа­лаб­за­вай­да­лай ва я чна ви­ч и­к ай гьат­та фи­к ир­за­вай­да­лай­н и
лап гзаф ийиз Алакь­дай­даз 21  не­сил­д и­лай не­сил­дал­д и, эбе­д и
яз, Иса Ме­сигь­д ин ва има­н ий­рин кІва­тІал­д ин* куь­мек­дал­д и
шу­к ур хьу­рай! Амин*.

Руьгь­д ин жи­г ьет­дай сад­вал

4  Реб­би* се­беб яз къа­за­мат­да авай за квез ми­нет­за­ва: куьн

1 

Ал­лагь­ди эвер­на­вай­бур яз хьа­й и­ла, куь ве­зи­фа­диз ла­йих яз

уьмуьр твах. 2 Да­мах гва­чир­бур ва умун­бур хьухь, сад са­дав са­бур­
див­ди ва муь­г ьуьб­бат­д ив­д и* эгечІ. 3 Ис­л ягь­ви­лин зун­ж ур­рал­ди
куь руьгь­дин сад­вал мягь­ке­ма­рун па­тал, же­дай кьван ви­ри ая.
4 Квез ган­в ай умуд сад тир хьиз, Руьгь­н и* сад я, Бе­ден­н и. 5 Реб­

би сад, иман* сад, цик ака­х ьун къа­ч ун* сад, 6 Ал­лагь – ви­ри­дан
Бу­ба* – сад я. Ам ви­ри­дан ви­нел ала ва ви­ри Ви­чин гъи­лик кваз
ви­ри­на кар­дик ква.
7  Ме­
сигь­д и* чун па­тал­д и та­й и­нар­на­вай уьлч­ме­дал­д и ча­к ай
гьар са­даз бе­ре­кат* ган­ва. 8 Гьа­ви­л яй лу­г ьун­н и авун­ва:

«Хкаж хьа­на Ам кьа­кьан­диз,

гуь­г ъуь­нал алаз ту­х уз еси­рар,
ин­сан­риз сав­кьва­тар га­на»i.

9 «Хкаж хьа­на» лу­гьу­ни Ам ви­лик­дай агъуз, чи­лел эви­чІу­ни­лай

гъей­ри мад затІ­н и къа­л ур­за­вач. 10  И Эви­чІай­ди, Ви­чел­ди ви­ри
алем ацІу­рун па­тал, ца­ва­ри­лай­н и ви­н из хкаж хьа­йи гьа Гьам я.
11-13  Ал­
лагь­д из та­л укь­бур къул­л угъ аву­н ин кар­д из гьа­зур хьун
па­тал, чун ви­ри иман­да ва Ал­лагь­д ин Хва* кьа­тІу­н ин кар­да
сад­ви­лив агакь­дай кьван чІа­вал­д и, чун руьгь­дин акьул­ба­л угъ­
ви­лив агакь­дал­ди, Виче та­мам­ви­л ин ацІай­вал авай Ме­сигь­диз
ух­шар яз чІе­х и же­дал­ди, чна Ме­сигь­дин Бе­ден ара­дал гъун па­тал,

i 4:8 За­бур 67:19.

 487 Эфес­вий­риз 4 

Ал­лагь­д и сад­бу­ру­к ай ил­ч и­яр*, муь­к уь­бу­ру­к ай пай­г ъам­ба­рар*,

ма­сад­бу­ру­кай Шад Ха­бар­д и­к ай* муш­т у­л у­хар гу­дай­бур, бя­зи­бу­
ру­кай­н и ин­са­нар хуь­дай чу­ба­нар ва му­а л­ли­мар аву­на.
14 Гьа чІа­вуз ча­к ай ин­са­нар ре­к ье­лай алуд­з а­в ай амал­дар та­пар­

хъан­рин къур­бан­дар ийиз­вай жуьреба-жуьре чир­ви­ле­рин ле­пей­

рал ян гуз­вай ва га­ра­ри ту­х уз­вай гъве­чІи ая­лар же­дач. 15  Амма
муь­г ьуьб­бат­див­д и гьа­к ъи­к ъат лу­г ьуз, ви­ри кра­ра Кьил яз авай
Ме­сигь­д ин къи­л их къа­л у­риз, чун чІе­х и же­да. 16  Гьам се­беб яз
ви­ри Бе­ден сад хьан­ва ва ви­ри ала­к ъай­рал­ди мягь­кем хьан­ва ва
адан ви­ри па­я­ри гьар са­да ви­ч ин кІва­лах ийиз­ва. Гьа икІ ви­ри
Бе­ден чІе­х и жез­ва ва муь­г ьуьб­бат­да ара­дал къвез­ва.

Ви­ли­кан уьмуьр ва цІи­йи уьмуьр

Гьа­ви­л яй Реб­би­д ин* ТІвар­цІе­лай* за ма­л у­мар­за­ва ва тагь­
17 

ким­за­ва: фи­к и­рар ичІи тир ма­ж у­си­яр* хьиз уьмуьр ту­х ун акъва­
за­ра, 18  абу­рун къа­на­ж агъ ми­чІи я. Абу­рун ри­к Іе­рин ба­я т­вал
се­беб яз ара­дал атан­вай къе­не­па­тан буьр­к ьуь­ви­л яй абур Ал­
лагь­ди гуз­вай уьмуьр­д и­к ай ча­ра авун­ва. 19 Гьар жуь­ре­дин айиб
ква­дар­на, абу­ру ява­ви­л из кьил яза­ва, тух­вал те­чиз гьар са чир­
кин­ви­ле гьат­за­ва.
20 Амма квез Ме­сигь* акІ чир хьа­нач. 21 Квез Ада­к ай ван та­х ьа­на

авач ва квез, Адан те­реф­дар хьа­йи­бу­руз, гьа­к ъи­к ъат чир­на, гьикІ
ла­гьай­тІа гьа­к ъи­к ъат Иса­да ава. 22 Ал­ц у­рар­за­вай гье­ве­сар се­беб яз
члаф жез­вай куь куьгь­не тІул­д из хас уьмуьр­дин ви­ли­кан къай­
да­ди­кай куь­не кьил къа­к ъуд­дай­вал квез чир­на. 23 Куь фи­к ир­рин
тІул цІи­йи ая, 24 Ал­лагь­дин къи­лих – гьа­к ъи­к ъи гьахъ-михьивал*
ва пак­вал къа­л ур­за­вай цІи­й и тІул алукІ.
25 Гьа­ви­л яй къуй кве­к ай гьар са­да таб га­дар­рай ва ви­ч ин му­к ьув

гвай­бу­руз авай­вал лу­г ьу­рай, ву­ч из ла­г ьай­тІа чун ви­ри са Бе­ден­
дин па­яр я. 26 Хъи­ле аваз, гу­нагь* ми­йир, куь хъел рагъ акІи­дал­ди
квек та­мир. 27 Куь уьмуьр­да иб­лис­диз* чка гу­мир. 28 Ни чуь­н уь­х из
хьа­натІа, мад ада чуь­н уьх тахъ­ву­рай, къуй ада кІвал-югъ па­тал
ге­рек за­тІар ви­чин зегь­мет­дал­д и гъи­л из гъу­рай ва муьгь­теж­ви­ле
авай­бу­рухъ га­лаз пай­рай. 29 Са жуь­ре­дин­ни чІу­ру га­фар лу­гьу­мир,
ан­жах не­си­гьат па­тал хи­йир авай га­фар лагь, яб гуз­вай­бу­руз нуьс­
рет* гъи­дай­вал ая. 30 Хи­лас­ви­л ин* югъ па­тал квел муь­г ьуьр хьиз
гьалч­на­вай Ал­лагь­д ин Пак Руьгь* паш­ман ийи­мир. 31 Руьгь­да*
авай гьар жуь­ре­д ин туь­к ьуьл­ви­л и­к ай, хъи­ле­к ай, гъа­заб­д и­к ай,
гьа­рай­ди­кай, на­м ус­д ик хкуьр­дай га­фа­ри­кай ва гьар жуь­ре­дин
Эфес­вий­риз 5  488

пис­ви­ли­кай хи­лас хьухь. 32  Сад са­дахъ га­лаз къе­н и хьухь, са­да
са­дахъ рикІ куз­вай­д и къа­л у­ра, Ал­лагь­д и куь гу­нагь­ри­лай Ме­
сигь­дал­ди гъил къах­ч ур­вал, са­да са­да­лай гъил къах­ч у.

Экуь­нин ая­лар

5  Ал­лагь­дин рикІ алай ве­ле­дар хьа­на, Ада­лай чеш­не къа­ч у.

1 

Ме­сигь­д из* чун кІан хьа­й и­вал ва Ви­ч и Вич чи па­та­лай

2 

Ал­лагь­диз сав­к ьват ва къур­банд яз, хуш атир яз га­йи­вал, куь­не

муь­гьуьб­бат­да* аваз уьмуьр твах. 3 Куь ара­да гьич са дуь­ш уьш­да­ни
ява­ви­лин ва я гьар жуь­ре­д ин чир­к ин­ви­лин ва я мис­к ьи­ви­лин
гьич гел­н и та­х ьун ла­зим я – ибур Ал­лагь­диз та­л укь­бу­руз ку­т уг
та­вур крар я. 4  Куь ра­х ун­ра са жуь­ре­д ин­н и айиб га­фар, кьу­ру
лагъ­ла­г ъар ва я кьац­Іай за­ра­фа­тар та­х ьун ла­зим я. Ал­лагь­д из
шу­к ур ийиз хьа­й и­тІа хъсан я. 5 Чир хьухь: я ява­вал ийиз­вай­даз,
я рех­не квай­даз, я аз­г ъун­даз – им бут­пе­рес тир ми­сал я – Ме­
сигь­дин­н и Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ­да* ирс же­дач.
6 Ви­н и­д ихъ ла­г ьан­в ай га­фа­риз ак­си яз экъе­ч Іиз, са­да­н и куьн

ал­ц у­рар та­ву­рай, ву­чиз ла­г ьай­тІа муь­тІуьгъ та­х ьай­бу­рал Ал­лагь­
дин хъел* ават­да. 7 Ахь­т ин кса­ри­х ъ га­лаз са ур­тах­вал­н и же­мир.
8 Са мус ятІа­н и куьн ми­ч Іи­ви­ле авай, амма ги­ла, куьн Реб­би­

дихъ* ийиз­вай иман­да* авай­ла, кве­кай экв хьан­ва. Экуь­нин аял­ри

хьиз уьмуьр твах. 9 Экуь­н ин май­ва ла­г ьай­тІа – им гьар жуь­ре­
дин дугъ­ри­вал, гьахъ-михьивал* ва гьа­к ъи­к ъат я. 10  Ал­лагь­диз
вуч хуш ятІа, чи­риз ала­х ъа. 11 Ми­чІиви­л ин хи­йир ава­чир кра­ра
иш­т и­рак­мир, ак­си яз, а крар ви­нел акъуд. 12 Ахь­т ин ксар чи­не­ба
квел алахъ­на­ва­тІа, гьат­та лу­гьуз­ни ре­г ъуь я. 13 Ви­ри чи­не­бан крар
экуь­нал аш­ка­ра же­да. 14 Чеб аква­дай­вал авун­вай кьван ви­ри­да­кай
экв жез­ва, гьа­ви­л яй лу­г ьун­н и ийиз­ва:

«Ах­ва­рай ават, ксан­вай­ди!

Кьен­вай­ди яз чан хъша –
Ме­сигь­ди вун экуь ийи­да».

Гьа икІ, ки­л иг гьа, ийи­дай кар му­к ъа­я т­д из ая, ах­макь­ри
15 

хьиз ваъ, ка­мал авай­бу­ру хьиз ая. 16 Вах­т у­н ин къа­дир хьухь, ву­
чиз ла­г ьай­тІа и йи­к ъа­ра пис­ви­лер гзаф ава. 17 Кьи­ле гар авай­бур
же­мир, Ал­лагь­дин къаст вуч ятІа кьа­тІуз алахъ. 18  Ру­фун ацІу­
дал­ди че­х ир хъва­м ир, ида ява­ви­л ихъ ту­х у­да. Амма Руьгь­дал­ди*
ацІуз хьухь. 19 За­бур­д ин* чІа­ла­рал­д и, та­риф­дин ма­н ий­рал­ди ва
 489 Эфес­вий­риз 6 

руь­г ьа­н и лу­г ьун­рал­д и са­да са­даз не­си­г ьа­тар це. Ма­н и­я р лагь
ва куь ри­к Іе­ра Реб­би­д ин та­риф ая. 20 Чи Реб­би Иса Ме­сигь­дин
ТІвар­цІин* ха­т ур­дай датІа­на ва ви­ри кра­рай Ал­лагь Бу­ба­д из*
шу­к ур ая.

Има­ний­рин хи­зан
(Кал. 3:18-21)
Ме­сигь­ди­кай* ки­чІе яз сад са­даз та­бий хьухь.
21 

22 Куьн, па­пар, Реб­би­д из* хьиз, куь гъуь­ле­риз та­бий хьухь.

23  ГьикІ ла­ г ьай­тІа, Ме­сигь има­н ий­рин кІва­тІал­д ин*  – Ви­ч ин
Бе­ден­дин Кьил ва Хи­лас­к ар тир­вал, гъуьл­н и ви­чин па­пан кьил
я. 24 Има­н ий­рин кІва­тІал Ме­сигь­д из та­бий жез­вай­вал, па­пар­н и
ви­ри кра­ра чпин гъуь­ле­риз та­бий хьун ла­зим я.
25-26 Квез, гъуь­лер, Ме­сигь­д из Ви­ч ин има­н ий­рин кІва­тІал кІан

хьа­йи­вал, куь па­пар­н и гьакІ кІан хьухь. Ада Ви­чи Ви­чин чан
има­н ий­рин кІва­тІал пак* авун па­тал эциг­на. Ада цик ака­х ьун
къа­ч у­нал­ди* ва и чІа­вуз лу­гьу­дай га­фа­рин куь­мек­дал­ди ам михь­
на, 27  ам Ви­чин ви­л ик я ле­ке, я са нукь­сан ва я гьахь­т ин ма­са
ли­шан ква­чир бар­к ал­ла* алай кІва­тІал яз эци­г из же­дай­вал, ам
пак­д и ва рех­не ква­ч ир­д и же­дай­вал аву­на. 28  Гьа са­я гъ­да гъуь­
ле­риз­н и чпин па­пар, чпин хсу­си бе­ден хьиз, кІан хьун ла­зим
я. Ви­ч ин паб кІан­за­вай­даз вич­н и кІан­за­ва. 29  ГьикІ ла­г ьай­тІа
ви­чин бе­ден та­к Іан­дай кас авач, амма гьар са­да ви­чин бе­ден­диз
тІуьн гуз­ва ва адан къай­г ъу чІу­г ваз­ва. Гьа са­я гъ­да Ме­сигь­ди­н и
има­н ий­рин кІва­тІал­д ин къай­г ъу чІу­г ваз­ва, 30  ву­ч из ла­г ьай­тІа
чун Адан Бе­ден­д ин па­яр я. 31 «Ин­г ье ву­ч из итим­ди, бу­ба­н и ди­де
ту­на, па­пахъ га­лаз уьмуьр ту­х уз­ва­тІа ва ам адахъ га­лаз са чан­
диз эл­к ъвез­ва­тІа»i. 32 И га­фа­ра чІе­х и гьа­к ъи­к ъат чуь­н уьх хьан­ва,
ва за квез лу­г ьуз­ва: абур Ме­сигь­д ин­н и има­н ий­рин кІва­тІал­дин
ала­к ъай­риз та­л укь я. 33 Са га­фу­нал­д и, кве­кай лу­г ьун хьа­йи­тІа,
къуй гьар са гъуь­л уьз, ви­ч из вич хьиз, ви­ч ин паб­н и кІан хьу­рай,
ва па­па­н и ви­чин гъуь­л уьз гьуьр­мет аву­рай.

6  Ая­лар, Реб­би­д ихъ иман* ийиз куь диде-бубайрин чІа­лаз

1 

ки­л иг, гьа икІ дуьз же­д а. 2  «Бу­ба­д из­н и* ди­де­д из гьуьр­
мет ая»ii – им сиф­те­г ьан тагь­к им я, ви­ч ихъ ихь­т ин хи­ве кьун

i 5:31 Хьу­н ухь 2:24.

ii 6:2 Эх­к ъе­чІун 20:12; Ких­х ьей Къа­н ун 5:16.
Эфес­вий­риз 6  490

га­лай: 3  «Чи­лел ви уьмуьр яр­г ъи­д и хьун па­тал ва ваз а чи­лел

хъсан хьун па­тал».
4 Бу­ба­я р, куь аял­рик хкуьр­на хъел гъи­м ир, амма абу­руз Реб­би­

дин тер­бет­див ва не­си­г ьат­д ив кьа­дай­вал тер­бия це.

Лу­кІа­рин­ни абу­рун ие­сий­рин ала­к ъа­яр

(Кал. 3:22–4:1)
5  Лу­к Іар, и чи­лел куь ие­сий­риз гьуьр­мет­див­ди ва ри­к Іик зур­
зун кваз, ми­х ьи ри­к Іел­ди, куьн Ме­сигь­диз* муь­тІуьгъ же­дай­вал,
муь­тІуьгъ хьухь. 6 И кар гьакІ къа­л у­рун па­тал, ан­жах абур квев
ре­г ьим­ви­лел­ди эге­чІун па­тал ваъ, руьгь­дал­ди Ал­лагь­дин къаст
кьи­лиз акъуд­за­вай Ме­сигь­дин лу­к Іа­ри хьиз ая. 7 Куь­не ин­сан­риз
ваъ, Реб­би­диз* гьикІ къул­л угъ­дай­тІа, гьакІ рикІ алаз къул­л угъ
ая. 8 Реб­би­ди гьар са хъсан кар­дай, ам ни – лукІ­ра ва я азад кас­
ди – авур­тІа­н и, сав­к ьват гу­дай­д и ри­к Іел хуьх.
9  Куь­ н ­н и, ие­си­я р, куь лу­к Іа­рив гьа са­я гъ­да эге­чІа. Абу­руз
гье­л я­г ьар кьун акъва­за­ра. Ца­ва­рал гьа­бу­рун ва куь ви­нел ие­
си­вал­за­вай Реб­би алай­д и ва Ада сад­н и муь­к уь­да­лай ви­не кьан
ти­йиз­вай­ди ри­к Іел хуьх.

Ал­лагь­д ин руь­г ьа­ни яракь ва жен­г и­нин пар­та­лар

10 Эхир­к и, Реб­би­ди­лай* ас­л у яз, Адан къуд­рат­дал­ди ва къу­ват­
дал­ди мягь­кем жез хьухь. 11 Кве­вай иб­лис­дин* фен­ди­гар­ви­ле­рин
ху­ра акъва­зиз же­дай­вал, квез Ал­лагь­д и ган­вай ви­ри яра­к ьар­н и
жен­г и­н ин пар­та­лар жу­вал алу­к Іа. 12 Ву­ч из ла­г ьай­тІа чна ин­сан­
рин ак­си­на ваъ, гьа­к им­рин, гьу­к ум­рин, и ми­чІиви­лин дуьнь­я ­дин
эмир­рин ва ца­ва­рин кІа­н ик квай чІу­ру руь­г ье­рин ак­си­на женг
чІу­г ваз­ва. 13  Гьа­ви­л яй пис­ви­л и гьу­ж ум­дай юкъуз абу­рун ху­ра
кве­вай акъваз же­дай­вал ва куьн, ви­ри гьу­ж у­мар алуд­на, ду­рум
авай­бур же­дай­вал, Ал­лагь­д ин ви­ри яра­к ьар къа­ч у. 14-15  Гьа­к ъи­
къат хьиз чІул юкьва ту­на, гьахъ-михьивал* кье­ркь хьиз алукІ­на,
кІва­че­рал Ал­лагь­дихъ га­лаз туь­кІвен­вай­да­кай Шад Ха­бар* гу­низ
гьа­зур­вал алукІ­на, кІе­виз акъваз. 16 Ибу­ру­лай ви­ри­да­лай гъей­ри,
иман­дин* къал­хан къа­ч у, адал­ди кве­вай ши­йир­дин куз­вай хье­лер
туь­х уь­риз же­да. 17 Хи­лас­ви­лин* ракьун-кІукІ алукІ ва Руьгь­дин*
тур – Ал­лагь­дин Гаф яхъ.
18 Гьар са чІа­вуз Руьгь­д ин куь­мек­дал­д и гьар жуь­р е­д ин тІа­ла­

бун­рал­ди ва ми­нет­рал­д и дуь­а ­яр* ая. И кар па­тал уях хьухь ва

ви­ри Ал­лагь­диз та­л укь­бу­рун гьа­к ъин­дай ийиз­вай дуь­а ­да де­г иш
 491 Эфес­вий­риз 6 

та­х ьа­на ду­рум гваз хьухь. 19 Зун ра­хаз­вай­ла, заз ла­зим тир га­фар
гун па­тал ва за­вай Шад Ха­бар­д ин сир­д ин гъа­вур­да ви­к Іегь­да­
каз тваз хьун па­тал, зи гьа­к ъин­дай­н и дуьа ая. 20 Лап и зун­ж ур­ра
ава­тІа­н и, зун Шад Ха­бар­д ин ве­к ил я. За­вай ада­кай ви­к Іегь­диз,
ла­зим тир са­я гъ­да муш­т у­л у­хар гуз хьун па­тал, дуь­а ­яр ая.

Эхи­рим­ж и са­ла­мар
Квез зи кра­ри­к ай чир же­дай­вал, чи игра­ми стха ва Реб­би­
21 

диз* ва­фа тир къул­л угъ­за­вай Туь­х и­к а квез ви­ри ахъай­да. 22 Чун
авай гьа­ла­ри­кай квез чир хьун па­тал ва куьн кІу­бан авун па­тал,
за ам куь па­тав ра­к ъур­н и ийиз­ва.
23 Къуй квез, стха­я р, Ал­лагь Бу­ба­д ин* ва Реб­би Иса Ме­сигь­д ин*

па­тай са­ла­мат­вал, муь­г ьуьб­бат* ва иман* хьу­рай. 24  Реб­би Иса

Ме­сигь эхир ава­чир кьван кІан­за­вай ви­ри­бу­рухъ бе­ре­кат* хьу­рай.
 Фи­липІвий­риз чар
Гьа­хьун
Фи­ли­пІар Рим­дин им­пе­ри­я­да авай Ма­кІе­дан ви­ла­ят­дин (ги­лан
Юнан­дин ке­фер пад ва Ма­кІе­дан Рес­пуб­ли­ка) ва­жиб авай ше­гьер­ри­кай
сад тир. Гьа ина, Ев­ро­па­да, Па­ве­ла има­ний­рин сад ла­гьай кІва­тІал
ара­дал гъа­на ва ана Шад Ха­бар­ди­кай вя­зер ийиз хьа­на.
И чар Па­в е­л а къа­з а­м ат­д а авай чІа­в уз кхьей­д и я, гьа­в и­л яй,
има­ний­рин кІва­тІал­риз адет хьан­вай­вал, ам Эфес­вий­риз, Ка­ла­
сар­вий­риз ва Иф­ле­ма­наз кхьен­вай ча­ра­рихъ га­лаз са­нал «Къа­за­
мат­рай ра­к ъу­рай ча­ра­риз» та­лукь­ди яз гьи­саб­за­ва. Ана ви­ри сад
ийиз­вай са мес­эл­ а авач, ятІа­ни кІел­за­вай­бу­руз адан муь­к уь ча­ра­
ри­лай хъсан­д из Па­вел вуч кас ятІа къа­лур­з а­ва, гьикІ ла­гьай­тІа
Па­ве­лан­ни фи­липІ­вий­рин кІва­тІал­дин ара­да дуст­ви­лин ала­к ъа­
яр авай.
Ви­ри че­тин гьа­ла­ра Па­ве­ла ви­чиз къа­за­мат­да ту­ни Шад Ха­бар­
ди­кай мад­ни ге­гьенш­диз вя­зер ийи­дай мум­кин­вал ган­ва лу­гьуз шад­вал
ийиз­ва. Па­ве­ла ви­чин азаб­ра Иса­диз ух­шар­вал ийиз­ва ва кІел­за­вай­бу­
руз­ни гьакІ ая лу­гьуз эвер гуз­ва. Ил­чи­ди фи­липІ­вий­рик руьгь ку­таз­ва,
абур иман­да мягь­ке­мар­за­ва ва абу­рун жу­март сав­кьват­рай сагъ­рай
лу­гьуз­ва, а сав­кьват­рай адаз има­ний­рин муь­гьуьб­бат ва къай­г ъу­дар­
вал акваз­ва. Ада абу­руз гьакІ си­нагъ­рин йи­к ъа­ра ва­жиб­да­каз ге­рек
тир сад­вал хуьх лу­гьуз эвер гуз­ва.
Чар­че Вич Ал­лагь яз, ин­са­ни­ят хи­лас авун па­тал, Вич лукІ­ран чка­
дал кьван агъу­за­рай Ме­сигь­ди­кай лу­гьуз­вай ги­мн­ди (2:6-11) кье­тІен
чка кьаз­ва.

Са­ла­мар

1  Иса Ме­сигь­д ин* лу­к Іар тир Па­ве­лан­н и ТІи­ма­тІе­я н па­тай.

1 

Фи­липІ­ра авай, чеб Иса Ме­сигь­диз та­л укь ви­ри­бу­руз, абу­

рун чІе­х и­бур ва ше­ма­сар­н и* кваз.
 493 Фи­липІвий­риз 1 

Ал­лагь­д ин, чи Бу­ба­д ин* ва Реб­би* Иса Ме­сигь­д ин па­тай

2 

бе­ре­к ат* ва са­ла­мат­вал хьу­рай квез.

Ал­лагь­д из шу­к ур авун ва дуьа авун

Куьн ри­к Іел алаз ийиз­вай гьар са дуь­а ­да* за датІа­на куь
3-4 

ви­ри­дан гьа­к ъин­дай зи Ал­лагь­д из шу­к ур­за­ва. За и дуь­а ­яр шад­

ви­лел­ди ийиз­ва, 5 ву­чиз ла­г ьай­тІа куь­не сиф­те йи­к ъа­лай къе­дал­
ди, Шад Ха­бар­ди­кай* муш­т у­л у­хар гуз, захъ га­лаз и кІва­лах­да
иш­т и­рак­за­ва. 6 Куь ара­да и хъсан кар­д ик кьил ку­т ур Ал­лагь­ди
а кар Иса Ме­сигь* хкве­дай югъ алукь­дал­ди эхир­дал кьван ийи­
дай­дахъ зун агъун­ва.
7 Кве­к ай икІ фи­к и­рун заз ку­т уг­на­в а, ву­ч из ла­г ьай­тІа куьн зи

ри­к Іе ава. Зун ис­я т­да бу­хав­ра авай­ла, гьакІ­ни за Шад Ха­бар хуь­
дай­ла ва тес­т и­к ьар­дай­ла, куь­не­н и ви­ри­да захъ га­лаз Ал­лагь­дин
бе­ре­кат* пай­за­ва. 8 Зун Иса Ме­сигь­дин муь­г ьуьб­бат­дал­ди* квехъ
ви­ри­дахъ цІи­гел я. И кар­д ин ша­г ьид Ал­лагь я.
9 Куь муь­г ьуьб­бат мад ва мад чІе­х и хьун па­тал ва не­т и­ж а­да чир­

ви­ле­рив ацІун па­тал­н и фа­г ьум­д ин жи­г ьет­дай де­рин хьун па­тал
за дуьа ийиз­ва. 10 Гьа чІа­вуз куьн па­тал­ди вуч хъсан ятІа куь­не
та­йи­нар­да, Ме­сигь хкве­дай юкъуз куьн ми­х ьи ва рех­не ква­ч из
же­да, 11 куь­не гьахъ-михьивилин* май­ва гъи­да. А май­ва, Ал­лагь­
дал бар­кал­ла* гъун ва Адан та­ри­фун па­тал­д и, Иса Ме­сигь­дин
куь­мек­дал­д и гъи­дай­д и я.

Зун па­тал­д и Ме­сигь уьмуьр я

Заз квез чир хьа­на кІан­за­ва хьи, стхаяр-вахар, зи кьи­лел атай
12 

кьван ви­ри кра­ри Шад Ха­бар­д и­к ай* муш­т у­л у­хар гу­н ин кар­да
агал­к ьу­нар­ни хьу­низ куь­мек­на. 13 Ги­ла па­чагь­дин ви­ри къа­ра­вул­
риз ва амай ви­ри­бу­руз зун Иса Ме­сигь* па­тал къа­за­мат­да авай­ди
чиз­ва. 14 Зун къа­за­мат­да тун се­беб яз, гзаф стхаяр-вахар Реб­би­
дихъ* ийиз­вай иман­дал* кІе­ви хьан­ва ва абу­ру мад­ни ви­к Іегь­диз
ва ки­чІе ту­ш из Ал­лагь­д ин Га­фу­н и­кай ха­бар гуз­ва.
15 Бя­зи­бу­ру пе­х ил­ви­л яй­н и бягьс чІу­г ун па­т а­лай Ме­сигь­д и­к ай

ха­бар гуз­ва ла­г ьай чІал дугъ­ри я. Амма муь­к уь­бу­ру хъсан ни­я­тар
аваз ха­бар гуз­ва. 16 Ми­х ьи ни­я ­тар авай­бу­ру, зун Шад Ха­бар хуьн
па­тал ина тун­вай­ди кьа­тІуз, муь­г ьуьб­бат­дал* амал ийиз­ва. 17 Гьа
са чІа­вуз чІу­ру ни­я ­тар авай­бу­ру Ме­сигь­д и­к ай, са чпин мен­фят
кІа­нз, рикІ гва­чиз, заз ина, къа­за­мат­да, мад­н и гзаф че­т ин­ви­лер
хьу­н ин му­рад аваз, ха­бар гуз­ва. 18  Мад вуч­да кьван? Абу­рухъ
Фи­липІвий­риз 2  494

та­пан ва я дуьз ни­я ­тар ава­тІа­н и, кьи­л ин­ди ам я хьи, абу­ру Ме­
сигь маш­г ьур­за­ва, ва зун и кар­дал шад я.
За зи шад­вал атІу­дач. 19 Ву­чиз ла­гьай­тІа, заз чиз­ва хьи, икІ аву­ни
куь дуь­а ­яр* се­беб яз ва Иса Ме­сигь­д ин Руьгь­дин* куь­мек­дал­ди
зун азад хъу­ву­н из рехъ гу­да. 20 За ви­л ив хуьз­ва ва кІе­ве­лай умуд­
за­ва хьи, зун са куь­ни­кай­ни жу­ваз ре­г ъуь же­дай гьал­диз къве­дач.
Амма, датІа­на хьиз, ги­лани зун, Ме­сигь зи бе­ден­да маш­гьур хьун
па­тал, кІе­виз акъваз­да ва ви­к Іегь же­да. И кар зи уьмуьр­дин ва я
ажал­дин куь­мек­дал­д и – гьикІ хьа­й и­тІа­н и – заз сад я. 21 Ву­чиз
ла­г ьай­тІа, зун па­тал­д и уьмуьр – им Ме­сигь я, ажал­н и – хи­йир
я. 22 Заз жу­вал чан ала­м укь­на кІан­за­ва­тІа, им зун па­тал­ди май­
ва­я р га­лай кІва­лах же­да ла­г ьай чІал я. Гьа икІ, вуч хкя­да­тІа,
заз чиз­вач. 23  Зун кьве ни­я т­д ин ара­да кьве ри­к Іин жез­ва: заз и
уьмуьр­дай хъфиз ва Ме­сигь­дихъ га­лаз са­нал жез кІан­за­ва, гьа им,
ла­г ьай­тІа, ви­ри­да­лай­н и хъсан я. 24 Амма зал чан ала­м у­к ьун квез
гзаф ге­рек я. 25-26 Зун и кар­дин чІа­лахъ я. Гьа­ви­л яй заз чиз­ва хьи,
куь шад­вал иман­дал­д и ар­т ух хьун па­тал ва куьн иман­да мад­н и
ви­лик фин па­тал, ва зун мад квехъ га­лаз же­дай чІа­вуз квехъ, Иса
Ме­сигь­ди зи куь­мек­дал­ди авур кра­рал да­ма­хар­дай багь­на­яр гзаф
хьун па­тал, за уьмуьр ту­х у­да ва квехъ га­лаз амукь­да.
27  Вуч хьа­й и­тІа­н и, Иса Ме­сигь­д ин Шад Ха­бар­д из ла­й их яз
уьмуьр твах. Зун атай­ла, куьн акур­тІа­н и ва я зав кве­кай ан­жах
ва­нер ага­к ьай­тІа­н и, заз чир же­да хьи, куь­не ян гуз­вач ва куь­не
сад­ви­ле аваз уьмуьр ту­хуз­ва, куьн къуьн къуь­не ту­на Шад Ха­бар­дал
би­не кьун­вай иман­дал кІе­виз акъваз­на­ва, 28 ва квез душ­ман­ри­кай
ки­чІе туш. Ида а кар­д и­к ай лу­г ьуз­ва хьи, абур те­леф же­да, амма
куьн хи­лас же­да – им Ал­лагь­д и­лай къве­дай кар я. 29  Квез Иса
Ме­сигь се­беб яз ган­вай гьуьр­мет хьиз не­и н­к и Ме­сигь­дихъ иман
авун, гьакІ­н и Адан па­та­лай аза­бар чІу­г ун га­на. 30 Зал ви­лик­дай
ацал­тай хьтин ва, квез чиз­вай­вал, за ис­я т­да эх­за­вай хьтин гьа са
че­т ин­ви­лер квел­н и гьалт­за­ва.

Ме­сигь­д ин умун­ви­ле­лай чеш­не къа­ч ун

2  Гьа икІ, Ме­сигь­д ихъ га­лаз сад хьу­н и* куьн кІу­бан ийиз­ва.
1 

Адан муь­г ьуьб­бат­д и* квез те­сел­л и гуз­ва. Куьн Руьгь­д ин*

куь­мек­дал­ди сад­ви­ле ава ва квехъ ре­г ьим ва ча­ра­дан ри­к Іи­кай
ха­бар кьа­дай гьисс ава. 2  Зи шад­вал ге­на­н и ацІай­д и хъия: куь
фи­к ир­рин сад­вал хуьх, квехъ гьа сад хьтин муь­г ьуьб­бат хьу­
рай, куь­не руьгь­д ин жи­г ьет­дай сад­вал къа­л у­ра, куьн сад хьтин
 495 Фи­липІвий­риз 2 

фи­к ир­рал алай­бур хьухь. 3  Са жу­ван мен­фят кІан хьу­н ин ва я

кьу­ру да­ма­хар аву­н ин ни­я ­тар аваз са кар­н и ийи­мир. Абу́р хуьх
ва ма­сад­бур жу­ва­лай ви­не яхъ. 4  Са жу­ваз авай хи­й ир­дал ваъ,
гьакІ­н и муь­к уь­бу­руз авай хи­й ир­дал­н и амал ая.
5 Куь фи­к и­рар Иса Ме­сигь­д ин* фи­к и­рар хьтин­бур хьа­на кІан­да.

6 Ал­лагь­дихъ хьтин тІе­би­ат аваз,

гьикІ хьа­йи­тІа­ни алахъ­нач Ам
ба­ра­бар­вал хуьз Ал­лагь­дихъ га­лаз,
7 ак­си­на, Ви­чин агъуз­за­вай тІул,
лукІ­ран тІе­би­ат аву­на кьа­бул;
ада­кай ин­сан­риз ух­шар­ди хьа­на,
акун­рай ин­сан хьтин­ди хьа­на.
8 Ада умун аву­на Вич,
ре­кьи­дал­ди муь­тІуьгъ хьа­на, амма яз Ам
муь­тІуьгъ хьа­на ажал­диз ха­шу­нал!
9 Гьа­ви­л яй Ам Ал­лагь­ди хкаж­на,
Адаз ви­ри тІва­ра­ри­лай ви­не авай ТІвар га­на,
10 ца­ва­рал­ни, чи­ле­рал­ни, чи­лин кІа­ник­ни
Иса Ме­сигь­дин ТІвар­цІин ви­лик
ме­тІе­рал ви­ри акъва­зун па­тал,
11 Ал­лагь Бу­ба­дин* гьуьр­мет­дай
гьар са чІа­ла кьа­бу­лун па­тал
Иса Ме­сигь Реб­би тир­ди!

Ми­чІиви­лин алем­да гъе­те­ри хьиз нур це

Гьа икІ, зи кІа­н и­бур, куьн датІа­на чІа­лаз ки­лиг­дай­бур тир,
12 

не­ин­к и зун куь па­тав гвай чІа­вуз, гьакІ ис­я т­да­н и, зун ава­чир­
ла­н и, куьн гьа­да­лай­н и гзаф чІа­лаз ки­л иг­за­ва. Ки­чІе­ви­лив­ди ва
ри­к Іик зур­зун кваз куьн хи­лас хьун куь­не куьн ту­х уз­вай къай­
да­дал­ди къа­л у­риз хьухь, 13 гьар гьикІ ятІа­н и Ал­лагь­ди Ви­чи куь
къе­не кІва­лах ту­х уз­ва, квек Ви­чин къас­т у­нив кьур­вал гье­вес­ни,
гье­ре­кат­н и ку­таз­ва.
14-15 ЧІу­ру ва ре­к ьяй акъат­на­в ай не­сил­д ин ара­да кве­к ай рех­не

ква­чир­бур ва ле­ке ала­чир­бур, Ал­лагь­дин ми­х ьи ая­лар хьун па­тал,

ви­ри крар ши­ка­я ­тар ва гьуь­же­тар га­ла­ч из ая. Куь­не абу­рун ара­
да, ца­ва­ра гъе­те­ри хьиз, нур гуз­ва. 16 Куьн уьмуьр­дин гаф кьу­на
хьухь. За и кар­дал Ме­сигь* хкве­дай юкъуз, за жу­ван ката-галтуг
Фи­липІвий­риз 3  496

чІагь­на­к ьаi аву­нач лу­г ьуз ва чІагь­на­к ьа зегь­мет чІу­г у­нач лу­г ьуз,
да­мах ийи­дай­вал ая. 17 Куь­не Ал­лагь­д из гьа­к ъи­к ъи­да­каз ийиз­
вай къул­л угъ­д из – къур­банд­д из та­мам­вал гуз алахь­дай че­х ир
хьиз зун хьа­йи­тІа­н и, зун шад я, за­н и квехъ га­лаз са­нал шад­вал
ийиз­ва. 18 Куь­н­ни шад хьухь ва захъ га­лаз шад­вал ва хве­ши­вал ая.

ТІи­ма­тІей ва Эпа­фра­д итІ

19  ТІи­ма­тІея кве­к ай хки­дай ха­бар­ри зун кІу­бан авун па­тал,
Реб­би* Иса­ди заз куь па­тав му­к ьва­ра ам ра­к ъу­риз хьу­н ин умуд
ган­ва. 20 Захъ га­лаз са фи­к ир­рал алай ТІи­ма­тІей хьтин, куь па­та­
лай ихь­т ин жа­ваб­дар­вал гьисс­дай ма­са кас захъ авач. 21 Амай­бур
гьар сад Иса Ме­сигь­д из* кІан­за­вай­дан ваъ, жу­ван хи­й ир­д ин
къай­г ъу­да ава. 22  Амма ТІи­ма­тІея ви­ч ин ала­к ьу­нар кар­да къа­
лу­рай­д и, ада захъ га­лаз са­нал, хци бу­ба­д ихъ га­лаз хьиз, Шад
Ха­бар­д и­к ай* муш­т у­л ух га­й и­д и квез чиз­ва. 23  Гьа­ви­л яй, ин­лай
кьу­л ухъ захъ вуч же­да­тІа чир хьун­н и ку­маз, за ам куь па­тав ра­
къур­да ла­г ьа­на умуд ийиз­ва. 24 Реб­би­д и зун жув­н и му­к ьва­ра куь
па­тав акъа­т у­н ин чІа­ла­х ъар­за­ва.
25  Мад­н и ла­г ьай­тІа, зи стха, захъ га­лаз са кар ийиз­вай­д и ва
ама­даг, куь­не ра­к ъур­на­вай­ди ва зи къай­г ъуй­ра заз къул­л у­г ъай­ди
тир Эпа­фра­дитІ куь па­тав эл­к ъве­на рах­к ур хъу­вун за ла­зим яз
гьи­саб­за­ва. 26 Адан вил квехъ гзаф хьан­ва. Квев адан азар­ди­кай
ва­нер ага­к ьу­н и ам гъа­рикІ ийиз­ва. 27 Эхь, ам лап ри­к Іи­вай азар­
ди кьун­вай, са­к и ре­к ьи­дай чка­дал атан­вай, амма Ал­лагь­ди адаз
ре­г ьим аву­на, не­и н­к и са гьа­даз, зи паш­ман­ви­лел паш­ман­вал
ала­ва тахъ­вун па­тал, заз­н и ре­г ьим аву­на. 28  Гьа­ви­л яй, куьн ам
аку­на шад хьун па­тал ва зи паш­ман­вал­н и тІи­мил хьун па­тал, за
ам куь па­тав мад­н и чІе­х и ху­ш у­нал­д и ра­к ъур­за­ва. 29 Ам Реб­би­ди
ган­вай стха яз чІе­х и шад­ви­лел­д и кьа­бу­ла ва ам хьтин ин­сан­риз
гьуьр­мет ая. 30  ГьикІ ла­г ьай­тІа Ме­сигь па­тал кІва­лах­дай­ла, ам
са­к и кье­на. Заз кве­вай гуз та­х ьай куь­мек гун па­тал, ада ви­чин
уьмуьр кьи­н и­к ьин ха­та­д ик ку­т у­на эхир.

Гьа­к ъи­к ъи гьахъ-михьивал

3  Гьа икІ, стхаяр-вахар, Реб­би­д ик* кваз шад­вал ая! Ида­кай

1 

мад ва мад кхьин та­вун заз че­т ин я, ву­ч из ла­г ьай­тІа куьн
па­тал икІ хъсан же­да.

i 2:16 ЧІагь­на­кьа – не­т и­ж а га­ла­ч из.

 497 Фи­липІвий­риз 3 

А ки­цІе­ри­кай – пис­вал ийиз­вай кса­ри­кай – му­к ъа­я т хьухь,

2 

зи­я н­к ар­в ал ийиз­в ай­бу­ру­к ай i му­к ъа­я т хьухь. 3  Гьа­к ъи­к ъат­да
суьн­нет авун­вай­бур – Ал­лагь­д ин Руьгь­д ин* регь­бер­ви­лик кваз
икрам­за­вай, Иса Ме­сигь­дал­д и* да­ма­х ар­за­вай ва жу­ван агал­
кьун­рихъ да­л у акал ти­й из­вай чун­н и куьн я. 4 За­вай, ла­г ьай­тІа, а
агал­к ьун­рихъ да­л у ака­л из же­дай! Абу­рухъ да­л у акал­дай би­не­яр
захъ ма­са не­лай хьа­й и­тІа­н и гзаф авай же­ди. 5 Зун ха­на муь­ж уьд
ла­гьай югъ алу­к ьай­ла суьн­нет аву­най, зи ери-бине ис­ра­и л халкь­
ди­кай, Бунъ­я ­ми­нан* та­й и­фа­дай я. Зун ха­ли­сан ми­х ьи чу­вуд* я,
Къанундихъ* га­лаз авай зи ала­к ъа­ди­кай ла­г ьай­тІа, зун фа­ри­сей*
я. 6 Лап ри­к Іе цІай аваз, алахъ­на зун има­н ий­рин* ге­ле къе­к ъве­
на. Къа­н ун­див кьур хьтин гьахъ-михьивиликай* ра­хай­тІа, зак
са рех­не­н и квач.
7 Амма за а чІа­вуз жу­в аз жа­г ъан­в ай­д и яз гьи­саб­з а­в ай кьван ви­

ри за­тІар ги­ла Ме­сигь­дин ха­т ур­дай квахь­на­вай­бур яз гьи­саб­за­ва.

8 Не­и н­к и са гьам, гьакІ амай крар­н и, зи Реб­би Иса Ме­сигь кьа­

тІу­н ин къи­мет ава­чир­ви­лив ге­к ъи­гай­ла, за жу­ва­вай квахь­на­вай

за­тІар яз гьи­саб­за­ва. Ме­сигь па­тал за дуьнь­я ­да авай кьван амай
ви­ри за­тІар зи­бил­рай кьу­на, Ам жу­ваз хьун па­тал ва Адахъ га­лаз
хьун па­тал за ви­ри ква­дар­на, 9  За ги­ла жу­ван ала­х ъун­рал­д и ва
Къа­н ун кьи­лиз акъу­д у­нал­ди къа­ч у­дай гьахъ-михьивилиз акъу­д у­
нихъ* ял­за­вач. Ваъ, Ал­лагь­ди зун ави­л яй кьа­бул­на хьи, захъ Иса
Ме­сигь­дихъ ийиз­вай иман* ава. 10 Заз Ме­сигь ва Адал чан хкай*
къу­ват кьа­тІуз кІан­за­ва. Заз Адахъ га­лаз Адан аза­бар па­йиз ва
Адан кьи­н и­к ьа Гьам хьтин­ди жез кІан­за­ва. 11 Гьа чІа­вуз, за кІе­
ве­лай умуд­за­ва, кье­йи­да­лай кьу­л ухъ чан хту­н ив­н и* зун агакь­да.

Ца­ва­рал алай чи ва­тан

Им зун ихь­т ин де­ре­ж а­д ив агакь­на­ва ва я за­к ай та­мам­д и
12 

хьан­ва ла­г ьай чІал туш, амма зун а де­ре­ж а­д ив ага­к ьиз алахъ­
за­ва, ву­ч из ла­г ьай­тІа зун Иса Ме­сигь­д и* Ви­ч ив ага­к ьар­на­ва.
13 Стхаяр-вахар, за жу­в а и кар авун­в аз гьи­саб­з а­в ач, амма алат­на

фе­йи кьван­ди ри­к Іе­лай алу­диз, ан­жах ви­лик квай­дахъ­ди физ­ва.

14 Зун жу­ван му­рад­д ихъ – сав­к ьват къа­ч ун па­тал йи­г ин­д из ви­л ик

физ­ва. А сав­к ьват, ла­г ьай­тІа, ви­ч ихъ­д и Иса Ме­сигь ара­да аваз
Ал­лагь­ди эвер ган­вай цІи­й и уьмуьр я.

i 3:2 Абурта­пан му­а л­л и­мар тир. Абу­ру хи­лас хьун па­тал суьн­нет авун
ге­рек я лу­г ьуз вя­зер ийиз­вай.
Фи­липІвий­риз 4  498
15  Чун, руьгь­дин ре­к ьяй чран­вай ксар, ви­ри за­тІа­риз гьа икІ
ки­лиг­на кІан­да. Куь­не са куь­н ин па­та­х ъай ятІа­н и ма­са­к Іа фи­
кир­за­ва­тІа, квез Ал­лагь­д и гьам­н и ачу­хар­да. 16 Амма ша чна чун
агакь­на­вай де­ре­ж а­д из ку­т у­гай­вал уьмуьр­дин рехъ кьан.
17 Куь­не за ийиз­в ай­в ал ая, стхаяр-вахар. Ча­к ай хьан­в ай чеш­не­

дал амал ийиз­вай­бур квез чеш­не яз яхъ. 18 Гзаф­бу­ру Ме­сигь­дин

ха­ш у­н ин* душ­ма­нар яз кьил хуьз­ва. Ви­л ик­дай за абу­ру­кай квез
ла­г ьа­най ва ги­лани ви­ле­рал на­к ъвар алаз лу­г ьуз­ва. 19  Абур чеб
те­леф хьу­н ихъ физ­ва. Абу­рун ал­лагь чпин ру­фун я, абу­ру гьи
кар­дал да­мах­за­ва­тІа, гьа­да абур бе­я­бур­за­ва. Абу­рун фи­к и­рар и
дуьнь­я ­диз хас кра­ри­х ъ эл­к ъвен­ва. 20 Чи ва­тан ла­г ьай­тІа, ца­ва­рал
ала, гьа­най чна Хи­лас­кар Реб­би* Иса Ме­сигь хтун ви­лив хуьз­ва.
21 Адаз ви­ри Ви­ч из муь­тІуьгъ­дай къу­в ат ава, и къу­в ат­д ин гье­р е­

кат­дал­д и Ада ви­л яй ават­на­вай чи бе­де­нар акІ де­г и­шар­да хьи,

абур Адан бар­кал­ла* алай бе­ден­д из ух­шар же­да.

4  Гьа икІ, зи шад­вал­ни зи таж тир кІа­ни ва игра­ми зи стхаяр-

1 

вахар, Реб­би­д ин куь­мек­дал­д и кІе­виз акъваз, кІа­н и­бур.

Не­си­г ьа­тар
2  За Эв­гьу­да ва­хаз­ни Суьн­тІуьх ва­хаз Реб­би­дал­ди* са фи­к ир­рал
алаз хьухь лу­г ьуз тагь­к им­за­ва. 3 За ваз­ни ми­нет­за­ва, заз ва­фа тир
ама­даг, и ва­ха­риз куь­мек це, гьикІ ла­г ьай­тІа абу­ру Шад Ха­бар*
па­тал захъ га­лаз, КІел­ме­сахъ га­лаз ва уьмуьр­д ин ктаб­да чпин
тІва­рар авай ма­са чи ама­даг­рихъ га­лаз зегь­мет чІу­г у­на.
4  Реб­би­д ик кваз датІа­на шад хьухь ва за мад гъи­ле­ра лу­г ьуз­

ва: шад хьухь! 5 Къуй ин­сан­рихъ га­лаз авай куь хъсан ала­к ъа­яр
ви­ри­даз аку­рай. Реб­би му­к ьув гва. 6 Са куь­н ин къай­г ъу­н и чІу­
гва­мир, амма ви­ри кра­ра, дуь­а ­д ин* ва ми­нет­дин куь­мек га­лаз
шу­к ур аву­нал­д и, куь тІа­ла­бу­нар Ал­лагь­д из чи­ра. 7  Гьа чІа­вуз
гьи­х ь­т ин хьа­й и­тІа­н и кьа­тІун­ри­лай ви­не авай Ал­лагь­д и­лай
къвез­вай са­ла­мат­ви­ли куь ри­к Іер ва акьу­лар Иса Ме­сигь­дал­ди*
сад­ви­ле аваз хуь­да.
8 Эхир­к и, стхаяр-вахар, гьи кар гьа­к ъи­к ъат, на­м ус, ада­лат, ми­

хьи­вал, хуш­вал ва гьей­ран­вал га­лай­д и ятІа, гьи кар су­ваб­ди ва

та­риф­диз ла­йих­д и ятІа, гьа­да­к ай фи­к и­рар ая. 9 Квез за­вай чир
хьа­йи кьван, за­вай квев ага­к ьай кьван, ван хьа­йи кьван ва за­вай
акур кьван ви­ри крар кьи­л из акъуд. Гьа чІа­вуз са­ла­мат­ви­л ин
чеш­ме тир Ал­лагь квехъ га­лаз же­да.
 499 Фи­липІвий­риз 4 

Сав­к ьват­рай сагъ­рай лу­г ьун

10 Куь­не цІи­й и кьи­ле­лай зи къай­г ъу чІу­г у­нал за Реб­би­д ихъ*
ийиз­в ай иман­да* ри­к Іин сид­к ьи­дай шад­в ал­з а­в а. Гьел­бет­да,
куь­не зи къай­г ъу датІа­на чІу­г ваз­вай, амма квез а кар къа­л ур­дай
мум­к ин­вал ава­ч ир. 11  За икІ жув са куьхъ ятІа­н и муьгь­теж­ви­
ляй лу­г ьуз­вай­ди туш, гьикІ ла­г ьай­тІа зун гьи­х ь­т ин хьа­йи­тІа­н и
гьа­ла­рал ра­зи жез вер­д иш хьан­ва. 12  Заз кьит­вал­н и бул­вал вуч
ятІа чиз­ва. Зи кьи­лел та­тай­д и амач, заз тух хьун ва каш эхун вуч
ятІа, агь­вал хьу­н ухь ва дар­ви­ле хьун вуч ятІа чиз­ва. 13 Заз къу­ват
Гуз­вай­дан куь­мек­дал­д и за­лай ви­ри алакь­да.
14  Гьа икІ, захъ га­лаз зи бед­бахт­ви­лер па­ю­нал­д и куь­не хъсан

кар аву­на. 15 Фи­л ипІ­ви­яр, за Шад Ха­бар­д и­кай* муш­т у­л у­хар гуз
эге­чІай, зун Ма­к Іе­дан­дай экъе­чІай чІа­вуз, тек са кве­лай гъей­ри,
има­н ий­рин* са кІва­тІал­д и­н и заз пу­л у­н ин куь­мек та­гай­вал куь
ри­к Іел ала­ма. 16 Зун ге­рек чІа­вуз куь­не заз куь­мек гьат­та Са­ла­
ник­диз­ни кваз шу­м уд­ни са гъи­ле­ра ра­к ъур­най. 17 За им кве­лай са
вуч ятІа­ни жу­вал ага­к ьун па­тал лу­г ьуз­вай­ди туш, амма заз куь­не
куь су­ваб гза­фар­на кІан­за­ва. 18 Эпа­фра­ди­тІан куь­мек­дал­ди куь­не
заз ра­к ъу­рай ви­ри пул зав агакь­на. Ам гьат­та ге­рек­за­вай­да­лай­ни
гзаф я. Захъ ис­ят­да ви­ри бес кьа­дар­да ава. Им атир га­лай ни хьиз
я, вич Ал­лагь­диз кІа­н и ва хуш къур­банд хьиз я. 19 Зи Ал­лагь­ди
Иса Ме­сигь­дин* куь­мек­дал­д и Ви­ч ин бар­кал­ла* алай дев­лет­ри­
кай га­на, куь ви­ри­дан игь­т и­я ­ж ар таъ­м ин ийи­да!
20 Къуй чи Ал­лагь­д из ва Бу­ба­д из* асир­дай асир­д из шу­к ур хьу­

рай. Амин*.

Эхи­рим­ж и са­ла­мар
Иса Ме­сигь­д из* та­л укь ви­ри­бу­руз са­ла­мар лагь. Захъ га­лай
21 

стхайри-вахарини квез са­ла­мар лу­г ьуз­ва. 22  Ал­лагь­д из та­л укь

тир ина­вай ви­ри­бу­ру квез са­ла­мар лу­г ьуз­ва, ил­ла­к и Рим­д ин*
па­чагь­дин кьилел-кІвачел эл­к ъвез­вай­бу­ру­кай тир­бу­ру.
23  Къуй Реб­
би* Иса Ме­сигь­д ин бе­ре­к ат* квехъ га­лаз хьу­рай.
Амин*.
 Ка­ла­с­вий­риз чар
Гьа­хьун
И чар мана-метлебдалди Эфес­вий­риз кхьей чар­чиз гзаф му­кьва я.
Ма­са гун-къачун авай зур­ба ше­гьер тир Ка­ла­сар Фи­ригъ ви­ла­ят­да
авай (ги­лан Туьр­ки­я­дин рагъ­а­кІи­дай па­та). Ана гьар жуь­ре­дин ма­жуси
ди­нар авай. Чка­дин има­ний­рин кІва­тІал­диз­ни Ме­сигь­дихъ ийиз­вай
иман­дихъ га­лаз кьан ти­йиз­вай та­пан чир­ви­лер чкІа­на ва има­ний­рин
ара­да маш­гьур хьа­на. И та­пан тер­бет Па­ве­ла галай-галайвал къа­
лур­за­вач­тІа­ни, ам чу­в уд­рин кье­тІен чир­ви­лер гуз­вай му­а л­лим­рин
тер­бет тир­ди кьа­тІуз жез­ва, ада Ме­сигь­дин мет­леб тІи­ми­лар­за­ва.
Адак за­гьид­ви­лин ва ма­ла­ик­риз икрам аву­нин шар­тІар акат­за­вай ва
ада Къа­нун­диз къул­лугъ авун Ал­лагь­диз гьакІ кІан хьу­нин би­не­да эциг­
за­вай. Ида­лай­ни гъей­ри, и тер­бет­дал амал ийиз­вай­бу­ру хи­лас хьун
па­тал ан­жах лап тІи­мил ариф­риз хас тир кье­тІен чир­ви­лер ге­рек я
лу­гьуз тес­тикь­за­вай.
Чар­чи Ка­лас­ра авай има­ни­яр Иса Ме­сигь­дихъ ийиз­вай гьа­к ъи­к ъи
иман­да мягь­ке­мар­за­ва ва ха­ли­сан ка­мал ин­са­нар Ал­лагь­дихъ га­лаз
туь­кІуьр хъи­йиз­вай Иса Ме­сигь­ди авур кра­ри­кай, адан кьи­ни­кьи­кай
ва чан хту­ни­кай тир Шад Ха­бар тир­ди къа­лур­за­ва. Гьа­ви­л яй има­ни­яр
па­тал дин­дин адет­риз та­лукь къай­дай­рин къай­г ъу­да хьа­на кІан­дач,
абур па­тал Ал­лагь­дихъ иман авун ва са­да са­даз къа­лур­за­вай муь­
гьуьб­бат ва­жиб я.

Са­ла­мар

1  Ал­лагь­дин къас­т у­нал­д и хкя­на­вай Иса Ме­сигь­дин* ил­чи*

1 

Па­ве­лан ва стха ТІи­ма­тІе­я н па­тай 2  Ка­лас­ра авай, Ме­сигь­

дихъ иман* ийиз­вай, Адаз та­л укь стхайриз-вахариз.
Чи Бу­ба* Ал­лагь­д ин па­тай бе­ре­к а­тар* ва са­ла­мат­в ал хьу­
рай квез.
 501 Ка­ла­с­вий­риз 1 

Ал­лагь­д из шу­к ур авун

Куь па­та­лай авур дуь­ай­ра* чна датІа­на Ал­лагь­диз – чи Реб­би*
3 

Иса Ме­сигь­дин* Бу­ба­д из* шу­к ур гъиз­ва, 4  ву­чиз ла­г ьай­тІа чав
Иса Ме­сигь­дихъ куь­не ийиз­вай иман­ди­кай* ва Ал­лагь­диз та­л укь
ви­ри­бу­руз куь па­тай авай муь­г ьуьб­бат­д и­к ай* ва­нер агакь­за­ва.
5-6 Куь иман­н и муь­г ьуьб­бат квев ца­в а­рал агакь­дай­дак ку­т ун­в ай

умуд­ди ара­дал гъан­вай­д и я. Ида­к ай квез ви­лик­дай гьа­к ъи­к ъат­

дин га­фу­най – куь па­тав­н и атан­вай Шад Ха­бар­дай* ван хьа­на.
И Ха­бар ви­ри дуьнья тир­вал чкІиз­ва ва Ада бе­г ьер гъиз­ва. Квез
сиф­те яз ада­кай ван хьа­на ва Ал­лагь­дин бе­ре­кат* гьа­к ъи­к ъат­да­каз
кьа­тІай йи­к ъа­лай инихъ дуьнья тир­вал гьикІ бе­г ьер гъиз­ва­тІа,
гьакІ куь ара­да­н и бе­г ьер гъиз­ва. 7  А ха­бар­ди­кай квез чи кІа­н и
ама­даг, куьн па­тал­д и Ме­сигь­д из ва­фа яз къул­л угъ­за­вай Эпа­фа­
ра­са­вай чир хьа­на. 8 Квез Руьгь­ди* га­йи муь­г ьуьб­бат­ди­кай гьа­да
чаз их­т и­лат­н и аву­на.
9 Гьа­ви­л яй кве­к ай сиф­т е яз ван хьа­й и чІа­в а­лай инихъ чна куь

гьа­к ъин­дай акъваз та­ву­на дуь­а ­я р ийиз­ва ва куь­не Ал­лагь­д ин

къаст Руьгь­дал­ди ва гьар жуь­ре­д ин ка­мал­дал­ди кьа­тІун тІа­лаб­
за­ва. 10  Куь­не Реб­би ра­зи же­дай­вал уьмуьр ту­х ун па­та­лай чна
дуь­а ­яр ийиз­ва. Куь хъсан кра­ри гьар са жи­г ьет­дай бе­г ьер гъу­рай
ва куь­не Ал­лагь му­к ьу­вай кьа­тІун­рай. 11  Ада Ви­чин къу­ват­дин
ва зур­ба­ви­лин куь­мек­дал­д и, кве­вай ви­ри кра­ра ду­рум гуз ва эхи
ийиз же­дай­вал, куьн мягь­кем аву­рай. 12  Квез Ал­лагь­д ин экуь
Па­чагь­л угъ­да* Ви­ч из та­л укь­бу­рун ир­си­н и­к ай пай къа­ч у­дай
ала­к ьун га­на. Ам квез га­й и Ца­ва­рин Бу­ба­диз шад­да­каз шу­к ур
ая. 13 Ада куьн ми­чІиви­лин гьу­к ум­ди­кай хи­лас­на ва куьн Ви­чин
рикІ алай Хцин Па­чагь­л угъ­диз тух­ва­на. 14 Хцел­ди чав хи­лас­вал*,
гу­нагь­ри­лай* гъил къах­ч ун агакь­на.

Ви­ри­да­лай Иса Ме­сигь ви­не ава

15 Иса Ме­сигь* Ал­лагь­дин къа­мат я так­ваз­вай,
халкь­на­вай кьван ви­ри­да­лай Ам ви­лик­дай аваз­вай.
16 Адан куь­мек­дал­ди
ца­ва­рал ва чи­ле­рал алай кьван ви­ри,
акваз­вай­ди ва так­ваз­вай­ди халкь аву­на:
чеб кІан­да­тІа тах­тар хьу­рай,
кІан­да­тІа гьа­ким­ви­лер,
кІан­да­тІа регь­бер­ви­лер
Ка­ла­с­вий­риз 1  502

ва кІан­да­тІа гьу­ку­мар –
ви­ри Гьа­дан куь­мек­дал­ди ва Гьам па­тал халкь аву­на.
17 Ви­ри халкь ийи­дал­ди ви­лик Ам аваз­вай,
халкь­на­вай кьван ви­ри Гьа­дал­ди къай­да­да ава.
18 Ам Бе­ден­дин кьил я,
има­ний­рин КІва­тІал­дин кьил я,
Ам ви­ри­дан эвел я,
ви­ри па­та­ри­х ъай сиф­те­гьан­ди хьун па­тал,
кье­на чан хтай­бу­рун ара­да­ни Ам сад ла­гьай­ди я,
19 куьз ла­гьай­тІа Ал­лагь­дин ви­ри ацІай­вал
Ме­сигь­да аваз хьун Ал­лагь­диз кІан хьа­на.
20 Ха­шу­нал* экъи­чай Ме­сигь­дин Иви се­беб яз,
Адан куь­мек­дал­ди
ца­ва­рал ва чи­лел алай кьван ви­ри
Ал­лагь­ди Ви­чихъ га­лаз туь­кІуьр хъу­ву­на.

Са мус ятІа­н и куьн Ал­лагь­д и­вай яр­г ъа тир ва чІу­ру кра­ри­х ъ

21 

эл­к ъуьр­на­вай куь акьул­дал­ди Адахъ га­лаз ми­д я­ви­ле авай. 22 Амма
ис­ят­да Ме­сигь Ви­чин Бе­ден­дин кьи­никь­дал­ди Ал­лагь­ди куь­н­ни
Ви­чихъ га­лаз туь­кІуьр хъу­ву­на, ву­чиз ла­гьай­тІа Адаз куьн пак­бур*,
рех­не ква­чир­бур ва ле­ке ала­ч ир­бур яз Ви­чин ви­лик акъва­за­риз
кІан­за­вай. 23 Куьн иман­д ин* би­не­дал ян та­га­на аму­к ьай­тІа, ца­
ва­рин кІа­н ик квай ви­ри­даз муш­т у­л ух яз ган­вай ва квез­н и ван
хьан­вай Шад Ха­бар­ди* квез ган­вай умуд­ди­кай къе­рех та­х ьай­тІа,
гьакІ жен­ни ийи­да. За­кай, Па­ве­ла­кай, ла­гьай­тІа и Шад Ха­бар­диз
къул­л угъ­за­вай­ди хьан­ва.

Па­ве­ла има­ний­рин кІва­тІал­д из къул­л угъ авун

Ги­ла за куь па­та­лай азаб чІу­г ваз­ва лу­г ьуз шад­вал ийиз­ва.
24 

Ме­сигь­ди* Ви­чин Бе­ден па­тал, яни има­н ий­рин кІва­тІал* па­тал

заз та­й и­нар­на­вай бе­ден­д ин аза­бар чІу­г ун за та­ма­мар хъи­й из­
ва. 25 Ал­лагь­дин эмир­дал­д и заз и кІва­тІал­диз къул­л угъ ийи­дай
мум­к ин­вал га­на. Ада заз Ви­ч ин гаф ви­ри та­мам­ви­лел­д и квев
ага­к ьа­ру­н ин эмир га­на. 26 А гаф ин­са­нар па­тал асир­дай асир­диз,
не­сил­рай не­сил­риз сир яз амукь­за­вай, амма ги­ла ам Адаз та­
лукь­бу­руз ачух хьан­ва. 27 Ме­сигь­ди куь ри­к Іе­ра уьмуьр ту­х уз­вай­
ви­ли­кай иба­рат сир ви­ри хал­к ьар па­тал­д и гьи­к ьван зур­ба ятІа,
Ал­лагь­диз чи­риз кІан хьа­на. Ин­лай кьу­л ухъ же­дай бар­кал­ла­дик*
куь­не ку­таз­вай умуд Ме­сигь я.
 503 Ка­ла­с­вий­риз 2 

Гьар са кас ге­ле тваз ва адаз чир­вал гуз, чна Ме­сигь­ди­кай

28 

ха­бар гуз­ва. Гьар са­да­к ай акьал­тІай ме­си­г ьи хьун па­тал, чна ви­
ри ка­мал­ди­кай мен­фят къа­ч уз­ва. 29 Дуьз ла­г ьай­тІа, и кар па­тал
за Ме­сигь­ди­лай къвез­вай, зак акат­на, гуж аваз гье­ре­кат ийиз­вай
къу­ват кар­дик ку­таз зегь­мет­н и чІу­г ваз­ва.

2  Куь ва ла­ди­кей­ви­й­рин, гьакІ­н и зи чин гьич акун­н и та­вур­

1 

бу­рун па­та­лай за гьи­х ь­т ин къа­т и женг чІу­г ваз­ва­тІа квез чир
хьа­на кІан­за­ва заз. 2  Заз и кар­д и абур чпиз Ал­лагь­д ин сир­д и­
кай, яни Ме­сигь­д и­к ай, де­рин ва ге­г ьенш чир­ви­лер хьун па­тал
кІу­ба­нар­на ва муь­г ьуьб­бат­да* сад аву­на кІан­за­ва. 3 Ка­мал­дин­н и
чир­ви­лин ви­ри ха­зи­на­яр Гьа­да чуь­н уьх хьан­ва. 4 За им квез, куьн
са­да­вай­н и амал­дар га­фа­рал­д и ал­ц у­ра­риз та­х ьун па­тал, лу­г ьуз­
вай­ди я. 5  Зун жу­ван бе­ден­дал­д и квехъ га­лач­тІа­н и, руьгь­дал­ди
зун квехъ га­ла. Куь сад­вал ва Ме­сигь­д ихъ куь мягь­кем иман*
акваз зун шад жез­ва.

Ин­сан­ри эциг­на­вай къай­дай­ри­кай азад хьун

Гьа­ви­л яй, куь­не Реб­би* Иса Ме­сигь* кьа­бу­лай хьиз, Гьа­дан
6 

чІа­лал алаз уьмуьр­н и твах, 7  Гьа­дан тІе­би­ат­д из ду­ву­лар ахъая,

гьа­бу­ра чІе­х и хьухь. Къуй квез чир­на­в ай иман­дал­д и* куь­не
къу­ва­тар кІватІ­рай, къуй куьн идал шу­к ур­ви­л ив ацІу­риз хьу­
рай. 8 Ки­лиг гьа, Ме­сигь­д ин къай­дай­рал ваъ, ин­сан­рин адет­рал
ва и дуьнь­я ­д ин чир­ви­ле­рал би­не кьун­вай фи­ла­са­фат­д ин ичІи
ве­ре­вирд­рал­д и ре­к ьяй акъуд­на куьн са­да­н и лукІ­ви­л ик ку­т ун
та­ву­рай. 9-10  Ви­ри гьа­к им­рин ва гьу­к ум­рин кьи­ле акъваз­на­вай
Ме­сигь­дин куь­мек­дал­д и куь­не­н и Ал­лагь­дин ацІай­вал къа­ч у­на.
И ви­ри ацІай­ви­л и ла­г ьай­тІа, Ме­сигь­д ин гьа­к ъи­к ъи кІа­л уб­да
аваз уьмуьр ту­х уз­вай. 11 Ме­сигь кьа­бу­лай чІа­вуз куьн суьн­нет­н и
аву­най, амма ам ин­сан­рин гъи­ле­рив­д и ийи­дай хьтин суьн­нет
ту­шир. Куьн Ме­сигь­дин таъ­сир кваз авур руьгь­дин суьн­нет­дал­ди
куь гу­нагь­кар тІе­би­ат­д и­к ай азад аву­най. 12 Цик ака­х ьун къа­ч ур*
чІа­вуз куьн Ме­сигь­дихъ га­лаз ку­ч у­кай ми­сал­ни хьа­най ва Адахъ
га­лаз квел кье­йи Ме­сигь къах­ра­г ъа­рай Ал­лагь­дин къу­ват­дихъ
авур иман­дал­ди чан­н и хка­най.
13 Куь тах­си­рар, куьн руьгь­д ин суьн­нет­дал­д и гу­нагь­к ар тІе­би­

ат­ди­кай азад та­х ьун се­беб яз, куьн руьгь­дал­ди кьен­вай­бур тир,
амма Ал­лагь­д и квел Ме­сигь­д ихъ га­лаз са­нал чан хка­на*. Ада
чи ви­ри тах­сир­ри­лай гъил къах­ч у­на. 14 Къа­н ун­да* квез ак­си яз
Ка­ла­с­вий­риз 3  504

кхьен­вай къа­ра­рар авай даф­тар­ди­лай цІар чІу­г у­на. Ада и даф­тар

ха­ш у­низ* яна, ам та­х ьай ми­сал аву­на. 15 Ал­лагь­ди чІу­ру къу­ва­тар,
абу­рун гьа­к и­мар ва гьу­к у­мар яракь гва­ч из ту­на ва абур ви­ри­даз
аква­дай­вал бе­я­бур же­дай­вал аву­на, Ме­сигь­дин куь­мек­дал­ди абур
еси­рар хьиз халкь­д ин ви­л и­к ай тІуз тух­ва­на.
16 Куь­не вуч нез­в а ва я вуч хъваз­в а ла­г ьа­на ва я дин­д ин са гьи­

хь­т ин ятІа­н и су­ва­р­рал, цІи­й и вар­ца­рин ва Киш­рин* адет­рал

амал­за­вач ла­г ьа­на квек ку­таз­вай тах­сир­риз яб гу­мир. 17 Ибур ви­ри
чаз ан­жах ида­лай кьу­л ухъ ачух­диз чир же­дай кра­рин ли­ша­нар я,
ви­ри­дан асул ма­на Ме­сигь я. 18 Чеб умун яз къа­л у­риз гзаф кІан­дай
ва чпи ма­ла­ик­риз* икрам­за­ва лу­г ьуз­вай ин­сан­ри квек ку­таз­вай
тах­сир­риз яб гу­м ир. Абу­рук, чпин ка­ра­г ун­рал ала­х ъиз, гье­вес
акат­за­ва ва, гу­нагь­кар тІе­би­ат­диз хас чпин акьул­дал гьа­вая да­ма­
ха­риз, абу­ру чпи чеб хкаж­за­ва. 19 Жал­г ъай­рин­н и кьу­ру да­мар­рин
куь­мек­дал­ди гал­к Іа­на сад хьан­вай ва Ал­лагь се­беб яз чІе­х и жез­
вай Бе­ден ида­ра ийиз­вай Кьи­лихъ га­лаз абу­рун ала­к ъа квахь­на­ва.

Ме­сигь га­лай цІи­йи уьмуьр

20 Куьн и дуьнь­я ­д ин чир­ви­лер па­тал Ме­сигь­дихъ* га­лаз кьен­
ва­тІа, бес ву­чиз куьн ви­л ик­дай хьиз, и дуьнь­я ­дин ин­са­нар хьиз,
адан ихь­т ин къай­дай­риз та­бий жез­ва: 21  «Им къа­ч у­м ир», «ам
не­мир», «идак кягъ­м ир»? 22  Ибур ан­ж ах ин­сан­рин къай­да­яр ва
чеб кар­дик ку­т у­н и­вай фад ва я геж терг же­дай за­тІа­ри­кай авай
ма­л у­ма­тар я. 23  И къай­дай­ри, дуьз ту­ш ир дин­дар­вал авун, жув
умун­ди яз къа­л у­рун ва бе­ден гьал­дай фин или­тІиз, са гьи­х ь­т ин
ятІа­н и ка­мал­дин аку­нар ара­дал гъун мум­к ин я. Гьа­к ъи­к ъат­да и
къай­дай­ри тек са ин­сан­риз ган­вай тІе­бии хас гье­вес ра­зи ийиз­ва.

3  Гьа икІ, квел Ме­сигь­дихъ га­лаз чан хкан­ва­тІа*, Ме­сигь Ал­лагь­

1 

дин эр­чІи гъи­ли­х ъай ацукь­на­вай ца­ва­риз та­л укь жез ала­х ъа.
2  Куь фи­к и­рар чи­л из та­л укь­дахъ ваъ, ца­вуз та­л укь­дахъ эл­к ъуь­ра.

3 Куьн и дуьнья па­тал кье­на, ва куь уьмуьр Ме­сигь­д ихъ га­лаз са­нал

Ал­лагь­да чуь­нуьх хьан­ва. 4 Куь уьмуьр Ме­сигь я, Ам дуьнь­я ­диз къа­

лу­рай чІа­вуз куь­н­ни Адахъ га­лаз са­нал бар­кал­ла­да* аваз къа­л ур­да.
5 Гьа­ви­л яй гу­нагь­к ар тІе­би­ат­д из гье­ле та­л укь яз жу­в ак ку­май

кьван ви­ри йикь: ява­вал, ах­лакь та­х ьун, кІе­ви гье­вес хьу­н ухь,
абур ава­чир му­ра­дар ва аз­г ъун­вал (ам бут­риз* икрам аву­н и­лай
гъей­ри мад са затІ­н и туш). 6 Ибу­ру ви­ри­да Ал­лагь­дин чІа­лаз ки­
лиг ти­йиз­вай­бу­ру­к ай Адаз хъел гъиз­ва. 7 Са чІа­вуз куь­не­н и гьа
 505 Ка­ла­с­вий­риз 3 

ибу­рал­ди уьмуьр ту­х уз­вай, 8 амма ис­я т­да куьн па­тал и ви­ри­да­
кай – хъи­ле­кай, гъа­заб­ди­кай, пис­ви­ли­кай, агъу квай ме­ци­кай ва
та­т у­гай га­фар ра­х у­н и­к ай – хи­лас же­дай вахт алукь­на­ва. 9 Са­да
са­даз таб ми­йир, гьикІ ла­г ьай­тІа куь­не куьгь­не ин­сан­дин къа­
мат­н и крар жу­ва­лай алуд­на­ва. 10 Куь­не ха­ли­сан чир­ви­лив цІи­йи
хъу­вун­вай ва Ха­л икь­д ин Ви­ч ин къа­мат яз­вай цІи­йи ин­сан­дин
тІе­би­ат ли­бас хьиз алукІ­на­ва. 11  Ги­ла мад я юнан, я чу­вуд*, я
суьн­нет авун­вай­ди, я суьн­нет та­вун­вай­ди, я вагь­ши­ди, я скІуьф,
я лукІ, я азад­ди амач. Амма ви­ри ва ви­ри­да авай­ди Ме­сигь я.
12 Гьа­ви­л яй, Ал­лагь­ди хкя­на­вай Ви­чиз та­л укь­бур ва кІа­ни­бур яз,

куь­не жу­вал ча­ра­дан ри­к Іи­к ай ха­бар кьун, дугъ­ри­вал, умун­вал,

ин­сан­рихъ га­лаз ра­х ун­ра хъуь­т уьл­вал, са­бур ли­бас хьиз алу­к Іа.
13 Сад са­дахъ га­лаз са­бур гваз хьухь, куь­не са­да­к ай са­даз хьа­й и

ри­к Іин тІар­ви­ле­ри­лай гъил къах­ч у. АкІ гъил къах­ч у хьи, Реб­би­
ди* кве­лай къах­ч ур­вал. 14 Ва и ви­ри­дал ала­ва яз, та­мам сад­ви­ле
кІватІ­за­вай муь­г ьуьб­бат­н и* эх­ц иг.
15 Къуй куь ри­к Іе­риз регь­бер­вал Ме­сигь­д ин ис­л ягь­ви­л и аву­рай,

ву­чиз ла­г ьай­тІа куьн са Бе­ден­д ин па­яр я ва квез а ис­л ягь­вал та­
йи­нар­на­ва. Квехъ шу­к ур авай­д и къа­л у­ра. 16 Къуй Ме­сигь­ди­кай
тир гаф ви­чин ви­ри дев­лет­дал­д и квехъ га­лаз са­нал хьу­рай. Са­да
са­даз гьар жуь­ре­д ин ка­мал­дал­д и чир­вал ва не­си­г ьа­тар це, ва,
шу­к ур­вал къа­л у­риз, куь ри­к Іе­ра Ал­лагь­диз за­бу­рар, та­риф­дин
ва руь­г ьа­н и ма­н и­яр лагь. 17 Куь­не вуч ийиз ва вуч лу­г ьуз хьа­йи­
тІа­ни, Реб­би Иса­дин ТІвар­цІин* гьуьр­мет­дай ая, Адал­ди Ал­лагь
Бу­ба­диз* шу­к ур гъваш.

Има­ний­рин хи­зан
(Эф. 5:22–6:4)
Па­пар, Реб­би­диз* кІа­ни са­ягъ­да куь итим­риз муь­тІуьгъ хьухь.
18 

Гъуь­лер, куь па­пар кІан хьухь ва абу­рухъ га­лаз ве­к ъи же­мир.

19 

20  Ая­лар, ви­ри кра­ра куь диде-бубадин чІа­лаз ки­л иг, ву­ч из
ла­г ьай­тІа Реб­би­д из и кар хуш я.
21 Бу­ба­я р*, куь ая­лар ажуз хьа­на та­м укь­дай­вал, абу­рук ктад­м ир.

Лу­кІа­рин­ни абу­рун ие­сий­рин ала­к ъа­яр

(Эф. 6:5-9)
Лу­к Іар, ви­ри кра­ра и чи­лел куь ие­сий­риз та­бий хьухь. Им
22 

ин­са­нар ра­зи авун па­тал­д и ви­л из хъсан аква­дай кра­рал­ди ваъ,

ри­к Іин къе­н яй, Ал­лагь­д и­х ъай ки­чІе яз гьа икІ ая. 23 Куь­не вуч
Ка­ла­с­вий­риз 4  506

ийиз хьа­йи­тІа­ни, ви­ри ри­к Іел­ди ая, куь­не ам ин­са­нар па­тал ваъ,
Реб­би* па­тал ийиз­вай хьиз ая. 24 ГьикІ ла­г ьай­тІа Реб­би­дин па­тай
квез ирс сав­к ьват яз гу­дай чІал квез чиз­ва. Куь­не Ме­сигь­диз*
къул­л угъ­за­ва. 25 Ма­са­даз зи­я н гуз­вай­даз ви­чиз­н и зи­я н гу­да. Ал­
лагь­диз сад муь­к уь­да­лай ви­не кьун хас туш.

4  Агъа­яр, куь лу­к Іа­рив гьахъ-михьивал* гваз ва ла­йих­да­каз,

1 

квехъ ца­ва­рал Агъа авай­д и ри­к Іел хве­на, эге­чІа.

Эхи­рим­ж и не­си­г ьа­тар ва са­ла­мар

2  ДатІа­на дуь­а ­яр* ая. Дуьа ийи­дай­ла, уях хьухь ва Ал­лагь­
диз шу­к ур гъваш. 3  Зун ис­я т­да гьа Ме­сигь* се­б еб яз къа­з а­
мат­да ава. Ал­лагь­д и чи ха­бар­д из рак ахъа­юн па­тал, Ме­сигь­
дин сир­д и­к ай ха­ба­рар гун па­тал чи гьа­к ъин­дай­н и дуь­а ­яр ая.
4  А сир ин­ сан­риз за­вай ла­зим тир са­я гъ­да ачу­х из хьун па­тал
тІа­лаб ая.
5  Иман* ти­й из­в ай­бу­рухъ га­лаз раф­т ар­ви­ле вах­т у­н и­к ай дуьз­

да­каз мен­фят къа­ч уз, ка­мал къа­л у­ра. 6 Къуй куь их­т и­ла­тар хуш
же­дай­бур­н и кьел квай­бур хьу­рай, кве­лай гьар­даз ге­рек жа­ваб
гуз алакь­рай.
7 За­к ай квез игра­м и стха, ва­фа тир къул­л угъ­за­вай, Реб­би* па­тал

чІу­г ваз­вай зегь­мет­да зи ама­даг Туь­х и­к а ви­ри суьгь­бет­да. 8  Чун

авай гьа­ла­ри­кай квез чир хьун па­тал ва куьн кІу­бан авун па­тал,
за ам куь па­тав ра­к ъур­н и ийиз­ва. 9 Ам куь па­тав чи гьа­к ъи­к ъи
ва игра­ми стха, куь ва­тан­эгь­л и Эне­сим га­лаз къве­да. Абу­ру ина
жез­вай кьван ви­ри кра­ри­к ай квез суьгь­бет­да.
10  Захъ га­лаз къа­з а­мат­да авай Арис­тІар­х а­н и квез са­ла­мар
лу­г ьуз­ва. Бар­на­ба­д ин ими­д ин хва Мар­к а­н и квез са­ла­мар лу­
гьуз­в а, за адан гьа­к ъин­дай куьн тагь­к и­мар аву­най. Ам куь
па­тав атай­тІа, ам мугь­ман­д из ийи­дай гьуьр­мет хве­на кьа­бу­
ла. 11  Ви­чел Юст ла­к Іаб алай Иса­д и­н и квез са­ла­мар лу­г ьуз­
ва. Зи ама­даг­рин ара­да авай-авачир чу­ву­дар* гьа­бур я. Абу­ру
Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ­вал* па­тал кІва­лах­за­ва ва заз те­сел­л и
гуз­ва. 12  Иса Ме­сигь­д из къул­л угъ­за­вай гьа куь Эпа­фа­ра­са­н и
квез са­ла­мар лу­г ьуз­ва. Ал­лагь­д из кве­вай кІа­н и ви­ри кар­дал
куь­не та­мам­ви­лел­д и ва агъун­ваз амал авун па­тал Эпа­фа­ра­са
датІа­на ви­ри ри­к Іел­д и куь хи­й ир­д из дуьа ийиз­ва. 13 Ада куьн
ва Ла­д и­кей­да­н и Гье­ра­п ул­да авай има­н и­я р* па­т ал кІе­в е­лай
кІва­лах­за­вай­дан ша­г ьид зун я. 14  Чи игра­м и же­рягь Лу­к Іа­д и
 507 Ка­ла­с­вий­риз 4 

ва Ди­ма­са квез са­ла­мар лу­г ьуз­ва. 15 Ла­д и­кей­да авай стхай­риз,

гьакІ­н и Ним­фа­д из ва адан кІва­ле кІватІ жез­вай има­н ий­риз
зи са­ла­мар­н и лагь.
16 Квез и чар кІе­лай чІа­вуз ам Ла­д и­кей­д из, гьа­на­н и кІе­л ун па­

тал, ра­к ъу­ра. Куь­не­ни Ла­ди­кей­дай квев ага­к ьар­дай зи чар кІе­ла.
17 Ар­х и­п Іаз ви­чел Реб­би­д и тап­ш у­ругъ авун­в ай къул­л угъ эхир­

дал кьван твах лагь.

18 За, Па­в е­ла, жу­в ан гъи­лел­д и кхьиз­в а: квез зи па­т ай са­ла­мар.

Зун бу­хав­ра авай­д и ри­к Іел хуьх.

Бе­ре­кат* квехъ га­лаз хьу­рай.
 Са­ла­ник­вий­риз сад ла­гьай чар
Гьа­хьун
Им ЦІи­йи Икь­рар­дин лап къа­дим ктаб я.
Са­ла­ник ше­гьер Ма­кІе­дан ви­ла­ят­дин мер­кез тир. Ана Па­ве­ла Шад
Ха­бар­ди­кай вя­зер аву­най. И ше­гьер ги­лани Юнан­дин ке­фер па­та ава.
Па­вел мишекъатвиле тур ху­рук ку­тун­ри ам ше­гьер­дай экъе­чІу­низ
маж­бур­на (кил. Крар 17:1-10), ада ина авай има­ний­рин кІва­тІал­дин
къай­г ъу чІу­г у­ни­кай кьил къа­къуд­нач. Ада, Ка­ринф­дай аниз Са­ла­ник­да
авай има­ний­рин кІва­тІал­дин гьал гьи­хь­тин­ди ятІа чи­риз, ви­чиз куь­
мек­за­вай ТІи­ма­тІей ра­к ъур­на. ТІи­ма­тІей хъсан ха­ба­рар гваз хта­на:
ше­гьер­да има­ний­рин ге­ле къе­къуь­низ­ни ки­лиг та­ву­на, абур Ме­сигь­дихъ
ийиз­вай иман­дал кІе­виз акъваз­на­ва.
Па­ве­ла са­ла­ник­вий­рин кІва­тІал­да авай гьа­ла­ри ви­чиз гъан­вай
шад­вал абу­рухъ га­лаз пай­за­ва, гьакІ­ни абу­рук руьгь ку­таз­ва ва ху­рук
ку­тун­рин ви­лик абур чпин иман­да мягь­ке­мар ийиз­ва. КІва­тІал­ди­кай
хке­чІунар та­хьун па­тал, ада, ма­ж у­сий­ри уьмуьр ту­х уз­вай те­гьер­див
ге­къи­гай­ла, ме­си­гьий­рин уьмуьр­дин къай­да­дин ви­низ­ви­лер къа­лур­за­ва.
Чар­чин кьи­лин мес­э­ла Ме­сигь хту­нихъ агъун я, а чІа­лахъ­ви­ли чеб ху­
рук ку­тун­ра­ни има­ний­риз са­бур гуз­ва ва абу­ру гьа­да­лай гуь­г ъуь­низ­ни
Ал­лагь­диз къул­лугъ авун па­тал сер­фе ву­г уз­ва.

Са­ла­мар

1  Па­ве­лан, Си­ла­ван ва ТІи­ма­тІе­я н па­тай – Ал­лагь Бу­ба­диз*

1 

ва Реб­би* Иса Ме­сигь­д из* та­л укь яз Са­ла­н ик­да авай има­
ний­рин кІва­тІал­д из*.
Бе­ре­ка­тар* ва са­ла­мат­вал хьу­рай квез!
 509 1-Саланиквийриз 2 

Са­ла­ник­да авай има­ний­рин кІва­тІал­д и чеш­не къа­л у­рун

Куьн ва куь иман­дин* крар, куь­не муь­гьуьб­бат­див­ди* кьи­лиз
2-3 

акъуд­за­вай ре­г ьят ту­ш ир кІва­лах, чи Реб­би* Иса Ме­сигь­дихъ*

умуд кваз квехъ авай са­бур датІа­на жу­ван дуь­ай­ра* чи Бу­ба* тир
Ал­лагь­д ин ви­л ик ри­к Іел хкиз, чна куь ви­ри­дан па­та­лай гьар
чІа­вуз Ал­лагь­диз шу­к ур гъиз­ва.
4 Ал­лагь­д из куьн кІан­з а­в а, стхаяр-вахар, ва чаз Ада куьн хкя­

на­вай­ди чиз­ва! 5 Чи Шад Ха­бар* куь па­тав тек са га­фар яз ваъ,
гьакІ­ни Пак Руьгь­дин* къу­ват яз, адан гьа­к ъи­к ъи­ви­лихъ акьал­
тІай иман яз ата­на. Квехъ га­лай­ла, чун куьн па­тал­ди гьи­х ь­тин­бур
тиртІа­ни, квез чиз­ва. 6 Куь­не ча­лай­ни Реб­би­ди­лай чеш­не къа­ч уз
хьа­на ва, чІе­х и азаб­риз ки­лиг та­ву­на, Ме­сигь­ди­к ай ла­г ьан­вай
гаф квез Пак Руьгь­д и га­й и шад­ви­лел­ди кьа­бул­на. 7 ГьакІ тир­ви­
ляй кве­кай Ма­к Іе­дан­да ва Ахай­да авай има­н и­яр* па­тал чеш­не
хьа­на, 8 гьа и са­я гъ­да Реб­би­дин Гаф кве­лай тек са Ма­к Іе­дан­да ва
Ахай­да чкІа­нач, Ал­лагь­дихъ чи иман авай­ви­ли­кай ха­бар ви­рин­
риз хьа­на. Чаз гьич са гаф­н и лу­г ьу­н ин ге­рек­вал авач. 9-10 Ву­ч из
ла­г ьай­тІа куь­не чун гьикІ кьа­бул­на­тІа ва куь­не гьикІ бу­тар* га­
дар­на­тІа ва чан алай, ха­ли­сан Ал­лагь­дихъ куьн гьикІ эл­к ъве­на­тІа,
чаз ма­сад­бу­ру ахъай­за­ва. Куь­не ги­ла Ал­лагь­диз гьикІ къул­л угъ
ийиз­ва­тІа ва Адан Хва Иса Ме­сигь ца­ва­ри­лай къве­дай­вал гьикІ
куь­не ви­лив хуьз­ва­тІа, чаз ван хьа­на. Кье­й и­да­лай кьу­л ухъ Ал­
лагь­ди Ви­чи чан хкай* Иса Ме­сигь­ди чун къвер­да­вай чаз му­к ьвал
жез­вай Ал­лагь­д ин хъи­ле­кай* хкуд­да.

Па­ве­ла ва адан юл­даш­ри Са­ла­ник­да къул­л угъ авун

2  Стхаяр-вахар, чун куь па­тав атун гьа­ва­ян кар ту­шир­ди квез

1 

чиз­ва. 2 Квез чиз­вай­вал, чал Фи­липІ­ра гзаф аза­бар ва рус­вагь­

ви­лер акьалт­на, амма, къа­ти ак­си­ви­ле­риз­ни ки­лиг та­ву­на, чаз чи
Ал­лагь­ди квез Ви­чин Шад Ха­бар­ди­кай* лу­гьу­дай ви­кІегь­вал га­на.
3 Чи эвер гу­на я таб, я кьац­Іай къас­т ар авач, чун куьн ал­ц у­ра­рун

па­тал­н и алахъ­за­вач. 4 Ак­си яз, чун Ал­лагь­д и си­нагъ авун­вай ва

чпел Шад Ха­бар­ди­кай лу­г ьун их­т и­бар­на­вай ксар хьиз ра­хаз­ва.
Чна ин­сан­риз ваъ, чи ри­к Іер си­нагъ­за­вай Ал­лагь­диз кІан­дай­вал
аву­нихъ ял­за­ва. 5 Квез чиз­вай­вал, чна садрани чи­нал та­риф авур­
ди туш ва те­м ягь­кар­ви­лин къас­та­рал­ди ама­лар аву­нач, и кар­дин
ша­г ьид Ал­лагь я; 6 чаз ин­сан­рин ви­лик маш­г ьур­вал ге­рек туш: я
куь ви­лик, я са нин ятІа­н и ма­са­дан.
1-Саланиквийриз 2  510
7 Ме­сигь­дин* ил­чи­яр* хьу­нал­ди, ча­вай къвез чи гьу­к ум къа­л у­
риз же­дай, амма, ак­си яз, чун хур гуз­вай ди­де ви­чин би­цІекрихъ
гел­к ъве­дай жуь­ре­да квехъ га­лаз ми­ла­йим хьа­на. 8 Чаз куьн акьван
кІе­ви­да­к аз кІан хьа­на хьи, чун квехъ га­лаз тек са Шад Ха­бар
ваъ, гьакІ­н и чи уьмуьр па­й из гьа­зур тир – гьа­к ьван куьн чаз
ба­г ьа хьа­на. 9  Куь ара­да Ал­лагь­д и­лай атан­вай Шад Ха­бар вяз
ийи­дай­ла, кве­кай са­дал­н и гуж акъалт та­вун па­тал чна йифиз-
юкъуз гьал­дай фи­дал­д и гьикІ зегь­мет чІу­г у­на­тІа, куь ри­к Іел
ала­ма, стхаяр-вахар.
10 Квехъ, яни има­н ий­рихъ* га­лаз чна чун михьидаказ, гьахъ­да­

каз ва айиб те­к ъве­дай­вал тух­вай­ви­лин ша­г ьи­дар куь­н­ни Ал­лагь

я. 11 Квез чиз­вай­вал, чна квехъ гьар са­дахъ га­лаз бу­ба­ди ви­чин
аял­рихъ га­лаз ийи­дай хьтин раф­тар­вал аву­на: 12 квек руьгь ку­таз,
чІа­лал гъиз хьа­на, Ви­чин Па­чагь­л угъ­диз* ва Ви­чин бар­кал­ла­дик*
ату­низ эвер­за­вай Ал­лагь­дин ви­лик куь­не ла­йих тир уьмуьр­дал­ди
кьил хуьн па­тал квез дад-бидадиз хьа­на.
13  Чна датІа­на Ал­лагь­д из а кар­дай шу­к ур ийиз­ва хьи, куь­не
ча­вай ван хьа­йи Ал­лагь­д ин Гаф кьа­бул­дай­ла, ам ин­сан­ри туь­
кІуьр­на­вай гаф хьиз ваъ, ам гьи­х ь­т ин­д и ятІа, гьахь­т ин­ди яз –
Ал­лагь­дин Гаф яз, иман* авай куь ри­к Іе­ра зур­ба­да­каз гье­ре­кат
тваз­вай къу­ват яз кьа­бул­на. 14-15 Куь­не, стхаяр-вахар, Ягьу­дат­да*
авай ва чеб Иса Ме­сигь­дихъ има­ний­рин кІва­тІал­ри­лай* – Ал­лагь­
дин кІва­тІал­ри­лай чеш­не къа­ч у­на. А кІва­тІал­риз Реб­би* Иса­н и
пай­г ъам­ба­рар* яна кье­й и ва чун чу­к у­рай чу­вуд­рин* па­тай акур
хьтин дар­ви­лер куь уьл­к ве­д ин агьа­л ий­рин па­тай квез­н и аку­на.
Абу­ру Ал­лагь­д из кІан­дай­вал ийиз­вач ва амай ви­ри ин­сан­риз
душ­ман­вал ийиз­ва. 16  Чаз, хал­к ьар хи­лас авун па­тал, абу­рухъ
га­лаз ра­хаз ву­г уз­вач. Гьа идал­д и абу­ру датІа­на чпин гу­нагь­рин*
кьа­дар­дал мад гу­на­г ьар хкин хъи­й из­ва, амма Ал­лагь­дин хъел*
эхир­н и абу­рув агакь­на.
17  Стхаяр-вахар, са кьа­ дар вах­т ун­да чун кве­вай къа­к ъат­на­
вай, бе­ден­дал­д и къа­к ъат­на­вай, амма ри­к Іел­д и ваъ. Чна куьн
акун па­тал ви­ри мум­к ин­ви­лер кар­д ик ку­таз­вай. 18  Чаз куь па­
тав къвез кІан­за­вай, зун, Па­вел, акІ ийиз са шу­м уд­ра алахъ­
най, амма иб­л ис­д и* чаз рехъ га­на­ч ир. 19  Чи Реб­би Иса­д ин ви­
лик Ам хкве­дай юкъуз чи умуд­д ин, чи шад­ви­л ин, чи та­риф­
рин таж куь­н ­н и же­дач­н и кьван?! 20  Ву­ч из ла­г ьай­тІа куьн чи
бар­кал­ла ва шад­вал я!
 511 1-Саланиквийриз 4 

ТІи­ма­тІей ре­к ье тун

3  Ча­вай квехъ га­лаз ча­ра­вал мад эхиз техъ­жез­май­ла, чна Афи­

1 

най­ра* тек­диз аму­к ьун кьетІ­на, 2-3 ва чи стха ТІи­ма­тІей чна

куь па­тав ра­к ъур­на. Ада чахъ га­лаз Ме­сигь­дин* Шад Ха­бар­ди­кай*
муш­т у­л у­хар гуз са­нал кІва­лах­за­ва. Кве­кай сад­ни и че­тин­ви­ле­рин
за­вал­да кьве ри­к Іин те­же­дай­вал авун, иман­да* куьн мягь­кем ва
кІу­бан авун чна адал тап­ш у­ругъ аву­най. Че­т ин­ви­лер, ла­г ьай­
тІа, чи кьадар-кьисмет я, и кар квез чиз­ва. 4 Квехъ га­лай­ла, чун
дар­ви­ле­ра ту­н и­кай чна ла­г ьа­най. Квез чиз­вай­вал, гьакІ хьун­н и
аву­на. 5 Гьа и се­беб­дал­ди, мад за­вай­ни эхиз техъ­жез­май­ла, квехъ
авай иман чи­рун па­тал, иб­лис­ди* куьн ре­к ьяй акъуд­на­ва­тІа ва чи
зегь­мет гьа­ва­ян­ди хьан­ва­тІа чи­рун па­тал за ТІи­ма­тІей ра­к ъур­на.
6 Амма ги­ла ТІи­ма­тІея, куь па­т а­в ай хтай­ла, куь иман­д и­к ай ва

муь­г ьуьб­бат­ди­кай* хъсан ха­ба­рар гъа­на. Ада чаз куь­не датІа­на

шад­ви­лел­ди чун ри­к Іел хкиз­вай­да­к ай ва, гьикІ чаз куьн акваз
кІан­за­ва­тІа, гьакІ квез­н и чун акваз кІан­за­вай­да­кай их­т и­лат­на.
7 Гьа­ви­л яй чи ви­ри дар­ви­ле­ра ва че­т ин­ви­ле­ра, стхаяр-вахар, куьн

ва куь иман чун па­тал кІу­ба­нар­дай чІе­х и къу­ват хьа­на. 8 ГьикІ

ла­гьай­тІа, куьн Реб­би­дихъ* ийиз­вай иман­дал мягь­кем­диз акъваз­
на­ва­тІа, чал­н и гьа­ви­л яй ги­ла чан атан­ва. 9 Куь­не чаз га­йи ви­ри
шад­ви­л яй чна чи Ал­лагь­д ив ра­зи­вал гьикІ ага­к ьар хъи­й ин?
10  Квехъ га­ лаз сад са­дал гьал­т ун па­та­х ъай ва, куь иман­да вуч
бес жез­вач­тІа, гьам ала­ва хъу­вун па­та­х ъай чка юкъуз­н и йи­физ
дуь­а ­яр* ийиз­ва.
11 Къуй Ал­лагь­д и, чи Бу­ба­д и* ва чи Реб­би Иса­д и Ви­ч и чи рехъ

куь па­тахъ­ди эл­к ъуьр­рай! 12 Къуй Реб­би­ди, гьикІ Ада чун квехъ­ди
муь­гьуьб­бат­див ацІур­на­тІа, гьа са­ягъ­да куьн сад са­дахъ­ди ва ви­ри
ин­сан­рихъ­ди муь­г ьуьб­бат­д ив ар­т ух­да­к аз ацІур­рай! 13 Реб­би Иса
Ви­чин ви­ри пак­бур* га­лаз хкве­дай­ла, чи Ал­лагь­дин ва Бу­ба­дин
ви­лик куьн рех­не ква­ч ир­бур ва Адан кар да­ва­мар­за­вай­бур хьун
па­тал, къуй Ада куь ри­к Іер мягь­кем аву­рай. Амин*.

Ал­лагь ра­зи ийи­дай уьмуьр

4  Эхир­ни, стхаяр-вахар, куьн Реб­би* Иса Ме­сигь­диз* та­л укь­

1 

бур тир­ви­л яй, чна кве­вай гзаф тІа­лаб­за­ва: куь­не чна квез чи­
рай­вал уьмуьр твах. Гьа ихь­тин­бур яз куьн Ал­лагь­диз кІан же­да.
Куь­не гьакІ уьмуьр ту­х уз­ва, амма гьа­да­лай­ни хъсан­диз же­дай­вал
ая. 2 Реб­би Иса­ди­лай чна квез гьи­х ь­т ин не­си­г ьа­тар га­на­тІа, куь
1-Саланиквийриз 5  512

ри­к Іел ала­ма. 3 Ал­лагь­диз куьн пак* хьа­на кІан­за­ва. И кар па­тал
куь­не куьн ява­ви­л и­к ай хуьх; 4 кве­к ай гьар са­да пак­ви­лел­ди ва
ла­йих хве­на куь бе­ден­дал агъа­вал ая. 5 Ал­лагь те­чи­дай хал­к ьа­ри
ийиз­вай­вал, куьн гьашер­ви­л ин гье­вес­д ин кье­нер­да гьат­мир. 6 И
кар­да са­да­н и ви­ч ин стха­д из пис­вал та­ву­рай ва ам ал­ц у­рар та­ву­
рай. Ихь­тин гу­нагь­рай* ин­сан­диз Ал­лагь­ди ба­ла гу­да, и кар­ди­кай
чна квез ви­ли­ка­маз лу­гьун­ни аву­най. 7 ГьикІ ла­гьай­тІа, Ал­лагь­ди
чаз мур­дар­ви­лихъ ваъ, пак уьмуьр­дихъ эвер ган­ва. 8 Гьа­ви­л яй ни
и эвер гун кьа­бул­за­вач­тІа, ада ин­сан ваъ, Ви­чин Пак Руьгь* квез
гуз­вай Ал­лагь кьа­бул­за­вач.
9 Стха­ви­л ин кІа­н и­ви­л и­к ай квез кхьи­н ин ла­зим­в ал авач, гьикІ

ла­г ьай­тІа квез Ал­лагь­д и са­даз сад кІан жез чир­на. 10  Квез Ма­
кІе­дан­да авай ви­ри стха­яр кІан­за­вай­д и чаз чиз­ва. Чаз кве­вай
кІан­за­вай­ди квехъ муь­гьуьб­бат­да* мад­ни гзаф агал­к ьу­нар хьун я.
11-12  Куь уьмуьр­ да иман* гва­ч ир­бу­рун па­тай гьуьр­мет къа­ч ун
па­тал ва квез са куь­н и­к ай­н и дар­вал та­х ьун па­тал, чна квез ви­
лик­дай­н и ла­г ьай­вал, гьар са­да жу­ван кар ийиз ва жу­ван гъи­ле­
рал­ди кІва­ла­х из, на­м ус гваз уьмуьр ту­х уз ала­х ъа.

Реб­би атун
13  Стхаяр-вахар! Умуд ава­ч ир иман* гва­чир­бу­ру кье­йи­бу­рухъ
ха­жа­лат чІу­г ваз­вай­вал, куь­не­н и абу­рухъ ха­жа­лат чІу­г ун та­вун
па­тал, кье­йи­бу­ру­к ай чаз куьн са ха­бар­н и ава­чиз таз кІан­за­вач.
14 Чун чІа­лахъ я хьи, Иса кье­на ва Адал чан хта­на*, ва гьа­ви­л яй

Иса­дихъ ийиз­вай иман гваз кье­й и­бур­н и Ал­лагь­ди Иса­дихъ га­

лаз са­нал Ви­чин па­тав ху­тах­дай­дахъ чун чІа­лахъ я. 15 Реб­би­ди*
Ви­чи чаз ла­г ьа­на, чна­ни квез лу­г ьуз­ва: чаз, Реб­би къве­дай чІа­вуз
чан ала­м укь­дай­бу­руз, кьен­вай­бу­ру­лай са ар­т у­хан­вал­н и же­дач.
16  Ву­ч из ла­г ьай­тІа къа­т и эвер­д и, кьи­л ин ма­ла­и к­д ин* ван­ц и ва

Ал­лагь­дин къар­г ъу­д и ван ийи­дай чІа­вуз ца­ва­ри­лай Реб­би Вич

эвичІ­да, ва Ме­сигь­д ихъ* ийиз­вай иман гваз кье­йи­бу­рал сиф­те
чан хкве­да*. 17 Ах­па чун­ни, яни чан ала­м у­к ьай­бур, абу­рухъ га­лаз
са­нал, гьа­ва­да Реб­би­д ин къаншардиз фин па­тал ца­вун ци­фе­рал
хкаж­да, гьа чІа­ва­лай чун датІа­на Реб­би­д ин па­тав же­да. 18 Гьа­ви­
ляй и га­фа­рал­ди са­да садак руьгь ку­т ур.

5  Стхаяр-вахар, чаз йи­са­ри­кай­ни йи­к ъа­ри­кай ра­х у­нин ла­зим­

1 

вал авач. 2 Квез и кар кье­тІи­да­к аз чиз­ва хьи, Реб­би къве­дай

югъ ха­бар­н и ава­ч из, йи­физ угъ­ри хьиз, ата­на алукь­да. 3 Ин­са­нар
 513 1-Саланиквийриз 5 

«ис­л ягь­вал ва ха­та га­ла­ч ир са­ла­мат­вал» лу­г ьуз же­да, амма абу­
рув, ру­фу­нал за­лан па­паз аял ха­дай­ла тІар­ви­лер же­дай са­я гъ­да,
сад­ла­г ьа­на ба­ла агакь­да, а чІа­вуз сад­н и кат­дач.
4 Амма, стхаяр-вахар, а югъ квел, угъ­ри хьиз, сад­ла­г ьа­на туьш

же­дай­вал, куьн ми­чІи авам­ви­ле авач. 5  Куьн ви­ри экуь­н ин­н и

йи­к ъан ру­х ва­яр я эхир. Чун йи­физ ва я ми­чІиви­лиз та­л укь туш,
6  гьа­ви­л яй ша, чун, ма­сад­бур хьиз, ксун ти­й ин, чун уях жен ва

кьил кьи­лел­лаз жен. 7 Ксуз­вай­бур йи­физ ксуз­ва, хъваз­вай­бу­ру­ни

йи­физ хъи­вегь­за­ва. 8 Гьа­ви­л яй, чун йи­к ъаз та­л укь­бур тир­ла, ша
чун кьил кьи­лел­лаз, иман­д ин­н и муь­г ьуьб­бат­дин* кье­ркь жу­вал
алукІ­на­ваз, кьи­лел­н и хи­лас хьу­н ихъ умуд­д ин ра­к ьун бар­мак
алаз аму­к ьин. 9  ГьикІ ла­г ьай­тІа Ал­лагь­д и чун хъел па­тал ваъ,
чи Реб­би Иса Ме­сигь­д и­лай чав агакь­за­вай хи­лас­вал* па­тал та­
йи­нар­на­вай­ди я. 10 А юкъуз чун кье­й и­бу­рун ва я чан алай­бу­рун
ара­да хьайитІани-тахьайтІани, чна Ви­ч ихъ га­лаз са­нал уьмуьр
ту­х ун па­тал, Ада чун па­тал чан га­на. 11 Гьа­ви­л яй са­да сад кІу­бан
ва мягь­кем ийиз хьухь.

Иман гвай­бур па­тал не­си­г ьат

12 Чна кве­вай тІа­лаб­за­ва, стхаяр-вахар: ни куь ара­да зегь­мет
чІу­г ваз­ва­тІа, ни куь кІва­тІал­да Иса Ме­сигь­дал­д и* регь­бер­вал
ийиз­в а­тІа ва квез не­си­г ьа­т ар гу­зва­тІа, гьа­бу­руз гьуьр­мет ая.
13  Абу­ру ийиз­вай кІва­лах­дай абу­руз гзаф ма­й ил къа­л у­ра. Сад
са­дахъ га­лаз ту­к Іве­на хьухь. 14  Чна квез тагь­к им­за­ва, стхаяр-
вахар: кІва­ла­х из кІан ти­й из­в ай­бур чІа­лал гъваш, ки­ч Іе­бур
кІу­бан ая; за­й иф­бу­руз куь­мек це, ви­ри­дахъ га­лаз са­бур гваз
хьухь. 15  Ки­л иг, са­да­н и са­даз­н и пис­ви­л яй пис­в ал тахъ­ву­рай,
амма сад са­дахъ га­лаз ва ви­ри­бу­рухъ га­лаз датІа­на дугъ­ри жез
ала­х ъа.
16 ДатІа­на шад хьухь, 17 датІа­на дуь­а ­я р* ая, 18 гьи­х ь­т ин гьа­ла­ра

хьа­йи­тІа­ни Ал­лагь­диз шу­к ур ая, ву­чиз ла­гьай­тІа Иса Ме­сигь­дихъ

га­лай куьн па­тал Ал­лагь­д ин къаст гьахь­т ин­ди я.
19 Руьгь* туь­х уьр­м ир, 20 пай­г ъам­бар­рин* га­фар кьу­л ухъ­д и ийи­

мир, 21 амма ви­ри­дай кьил акъуд ва хъсан­ви­лин пад яхъ. 22 Гьар

жуь­ре­дин пис­ви­л и­к ай кьил къа­к ъуд.

Хийир-дуьадин ва ча­ра хъхьу­нин га­фар

Гьа икІ, куь чан, куь руьгь ва бе­ден рех­не ква­чиз чи Реб­би*
23 

Иса Ме­сигь* къве­дал­д и сагъ­д из аму­к ьун па­тал къуй ис­л ягь­вал
1-Саланиквийриз 5  514

гуз­вай Ал­лагь­ди Ви­ч и куьн та­мам­д из пак* аву­рай. 24  Квез Ви­
чин ре­к ьиз эве­рай Ал­лагь га­фу­нал кІе­ви я, га­йи гаф Ада кьи­лиз
акъуд­да.
25 Стхаяр-вахар, чи гьа­к ъин­дай­н и дуь­а ­я р* ая. 26 Пак те­мен­дал­д и

ви­ри стхай­риз са­лам це. 27 За Ал­лагь­дин ви­лик квез тагь­к им­за­ва,
и чар ви­ри стхайриз-вахариз кІе­ла!
28 Къуй чи Реб­би Иса Ме­сигь­д ин бе­р е­к ат* квехъ га­лаз хьу­рай.
 Са­ла­ник­вий­риз кьвед ­
ла­гьай чар
Гьа­хьун
И чар са­ла­ник­вий­риз ра­к ъу­рай сад ла­гьай чар­че­лай гуь­г ъуь­низ са
акьван ара та­га­на кхьен­вай­ди яз гьи­саб­за­ва. И кьве чар­чин ара­да
гзаф ур­тах­ви­лер ава: кьвед­ни сад хьиз эгечІ жез­ва, кьвед­ра сагъ­рай
лу­гьу­нар, сад хьтин хийир-дуьаяр, сад хьтин эхи­рим­жи аят.
Са­ла­ник­да авай има­ний­рин кІва­тІал­дик квай са бя­зи­бур Па­ве­ла
Ме­сигь кьвед ла­гьай гъи­ле­ра хту­ни­кай гуз­вай чир­ви­ле­рин гъа­в ур­да
дуьз акьун­ва­чир. Абу­рув Па­ве­лан тІвар­цІе­лай кхьен­вай та­пан чар
ага­кьун ва а ка­г ъаз­ди абу­рун кьил ка­ка­да­рун мум­кин я. Гьар вуч ятІа­
ни, эхир­за­ман же­да лу­гьу­дай фи­кир­ди абу­рук ге­на­ни гзаф къа­ла­бу­лух
ку­ту­на, абу­ру Ме­сигь хтун ге­жел те­фи­дай­ди яз гьи­саб­за­вай. И кьвед
ла­гьай чар­че Ме­сигь кьвед ла­гьай гъи­ле­ра хту­нин ви­лик бя­зи кье­тІен
иша­ра­яр же­да лу­гьуз­ва. Гьа­ви­л яй има­ний­ри са­бур хуьн ва абу­ру Ме­
сигь фад хту­ни гуя чи­лин ви­ри крар ма­на ава­чир­бур ийиз­вай­дай кьун
та­вун ла­зим я.
2-Саланиквийриз 1  516

Са­ла­мар

1  Па­ве­лан, Си­ла­ван ва ТІи­ма­тІе­я н па­тай – чи Ал­лагь Бу­ба­

1 

диз* ва Реб­би* Иса Ме­сигь­д из* та­л укь яз Са­ла­н ик­да авай
има­н ий­рин кІва­тІал­д из*.
2 Чи Ал­лагь Бу­ба­д ин ва Реб­би Иса Ме­сигь­д ин па­т ай бе­р е­к ат*

ва са­ла­мат­вал хьу­рай квез!

Реб­би хкве­дай югъ ви­лив хуьн

3  Чна куьн па­тал­д и Ал­лагь­д из датІа­на шу­к ур авун ла­зим я,
стхаяр-вахар, икІ авун дуьз­н и я, ву­ч из ла­г ьай­тІа куь иман* мад
ва мад гзаф жез­ва, квехъ садан-садахъ авай муь­г ьуьб­бат* ар­т ух
жез­ва. 4 Гьа­ви­л яй куь пай­гар­ви­ли­кай ва иман­ди­кай чун Ал­лагь­
дихъ иман ийиз­вай­бу­рун кІва­тІал­ра да­мах­див­ди ра­хаз­ва. Куь­не
куь иман куьн ху­рук ку­т ур­ла эхай кьван ви­ри дар­ви­ле­ра ва бед­
бахт­ви­ле­ра къа­л ур­на.
5 Им Ал­лагь­д и гьахъ-михьивал* гваз ду­в ан аву­н ин ва Ада ваз

Ви­чин Па­чагь­л угъ­да* иш­т и­рак­за­вай­ви­л яй ву­на азаб чІу­г у­н ин

ша­г ьа­дат­на­ма я. 6  ГьикІ ла­г ьай­тІа Ал­лагь гьахъ-михьи я, квез
аза­бар ийиз­вай­бу­руз Ада азаб­рал­д и жа­ваб гу­да, 7-8 амма ахь­т ин
аза­бар эхай квез чахъ га­лаз са­нал Ада се­к ин­вал гу­да. Ал­лагь
кваз та­к ьур ва чи Реб­би* Иса Ме­сигь­д ин* Шад Ха­бар* яб та­
га­на аму­к ьай ви­ри­бу­руз ба­ла гун па­тал ца­ва­ри­лай цІун юкьва
вай къуд­рат авай ма­ла­и ­к ар* га­лаз Иса Ме­сигь атай чІа­вуз гьа
икІ же­да. 9 Абу­руз да­и ­ман же­г ьен­нем­дал­д и* жа­за гу­да: эбе­ди яз
Реб­би­ди­вай ва Адан сей­л и къуд­рат­д и­к ай яр­г ъаз ийи­да. 10 И кар,
Ам Ви­чиз та­л укь­бу­рун ара­да маш­г ьур хьун па­тал ва ви­ри има­
ний­рин* па­тай гьей­ран­вал къа­ч ун па­тал, Ам атай юкъуз же­да.
А юкъуз Адаз шу­к у­рар ийи­дай­бу­рун ара­да куь­н ­н и же­да, ву­чиз
ла­г ьай­тІа куьн чна авур ша­г ьид­ви­л ихъ агъу­на.
11 Гьа­ви­л яй чна датІа­на куьн па­т ал­д и дуь­а ­я р* ийиз­в а. Чи Ал­

лагь­ди куьн куь ве­зи­фа­диз ла­йих авай­бур яз гьи­саб­рай. Квез ийиз

кІан­за­вай гьар са хъсан кІва­лах ва иман­д ин кар кьи­лиз акъу­диз
Ал­лагь­дин къу­ват­ди куь­мек гу­рай. 12 Чи Реб­би Иса­дин ТІвар* куь
куь­мек­дал­ди маш­г ьур хьун па­тал ва куь­н ­н и Адан куь­мек­дал­ди
маш­г ьур хьун па­тал, чна чи Ал­лагь­д ин ва Реб­би Иса Ме­сигь­дин
бе­ре­кат­див* кьур­вал дуь­а ­яр ийиз­ва.
 517 2-Саланиквийриз 2 

Иса хкве­дал­д и душ­ман­д и авур гьу­ж ум

2  Чи Реб­би* Иса Ме­сигь* хту­н из ва чун Адан па­тав кІва­

1 

тІу­н из та­л укь кра­ри­к ай ра­х ай­тІа, чна кве­в ай, стхаяр-
вахар, тІа­лаб­з а­в а: 2  гьар са куь­н ин чІа­лахъ жез та­д и къа­ч у­
мир, Реб­би­д ин югъ атан­ва лу­г ьуз пай­г ъам­бар­вал ийи­дай са­
да­к ай­н и, хьа­й и ван­ц и­к ай­н и ва я гуя чна кхьен­в а лу­г ьу­дай
хьтин чар­ч и­к ай­н и квек къа­л а­бу­л ух акат­м ир. 3  Ки­л иг гьа,
куьн са­да­н и са жуь­ре­да­н и ал­ц у­ра­риз та­х ьу­рай: Ал­лагь­д и­вай
къа­к ъат та­вун­маз, чал­ке­ч ир ва терг же­дай ин­сан пай­да же­
дал­д и а югъ алукь­дач. 4  Ам ал­лагь тІвар* алай ва пак* я лу­
гьуз­вай гьар са куь­н из ак­си же­да ва вич абу­ру­лай ви­не кьа­да.
Ада гьат­та Ал­лагь­д ин КІва­ле* чка­н и кьа­да ва вич Ал­лагь я
лу­г ьу­да.
5  За и кар­ д и­к ай, зун куь па­т ав гвай­ла, квез ла­г ьай­д и куь
ри­к Іел ала­мач­н и ме­г ер? 6  Ги­ла квез чир хьан­в а хьи, а кас­
див адан вахт алукь­дал­д и пай­да жез ву­г ун ти­й из, куь ам кьу­
на акъва­зар­за­ва­тІа. 7  Чал­ке­ч ир­ви­л ин чи­не­бан къу­ват ис­я т­да
кар­д ик ква, амма сифтени-сифте ам кьу­на акъва­зар­за­вай­д и
ре­к ье­лай эля­чІун ла­зим я. 8  Гьа чІа­вуз чал­ке­ч ир­д и вич къа­
лур­да. Амма ам Реб­би Иса­д и Ви­ч ин не­фес­дал­д и, Вич хту­нал­
ди терг ийи­да. 9 Чал­ке­ч ир атун иб­л ис­д ин* кар я. Чал­ке­ч ир­д и
жуьреба-жуьре къу­ва­тар, та­пан ала­ма­тар ва керемат-ишараяр
къа­л ур­да, 10 ин­са­нар ре­г ьят­д из чІа­ла­х ъар­дай гьи­х ь­т ин хьа­й и­
тІа­н и та­па­рар туь­к Іуьр­да, а ин­са­нар гьа­к ъи­к ъат ва гьа­дал­д и
хи­лас­вал* къа­ч уз кІан та­х ьай­ви­л яй те­леф же­да. 11-12 Гьа­ви­л яй
ахь­т ин ин­сан­риз, абур та­пар­рихъ агъун па­тал, гьа­к ъи­к ъат­д ин
чІа­лахъ та­х ьай­бур ва таб кьа­бу­лай­бур айиб­дай­вал Ал­лагь­д и
абу­рун кьил ака­дар­да.

КІе­виз акъваз
Реб­би­диз* кІа­н и стхаяр-вахар, чна куьн па­тал датІа­на Ал­
13 

лагь­диз шу­к ур­на кІан­да, ву­чиз ла­г ьай­тІа, хи­ла­сун па­тал Ада лап
эвел­ди­лай куьн хкя­на­ва. Ада куьн Руьгь­дал­ди* пак* ийиз­ва ва
куь­не гьа­к ъи­к ъат­д ихъ иман* ийиз­ва. 14 И кар­дихъ Ада чна Шад
Ха­бар­ди­кай* га­йи муш­т у­л ух­рал­д и квез эвер га­на, чи Реб­би Иса
Ме­сигь­дин* бар­кал­ла­дик* куь пай­ни акат­дай­вал аву­на. 15 Гьа­ви­
ляй, стхаяр-вахар, кІе­виз акъваз, чна квез ме­цел­ди ва чи чар­че
аваз га­йи адет­диз ва­фа хьухь.
2-Саланиквийриз 3  518
16 Къуй чи Реб­би Иса Ме­сигь­д и Ви­ч и ва чун кІан хьа­й и ва
бе­ре­кат­дал­ди* чаз да­и ­ман те­сел­л и­н и экуь умуд га­йи чи Ал­лагь
Бу­ба­ди* 17 куь ри­к Іе­риз са­бур гу­рай, куьн гьар са кар­да­ни га­фу­на
мягь­кем аву­рай.

Чун па­тал­д и дуь­а­яр ая

3  Эхир­дай­н и, стхаяр-вахар, чна кве­вай тІа­лаб­за­ва: Реб­би­

1 

дин* Гаф фад сей­л и хьун па­тал ва кве­лай алакь­дай са­я гъ­да
ви­рин­ра гьуьр­мет­дал­д и кьа­бу­л ун па­тал, чун па­тал­д и дуь­а ­я р*
ая. 2  Чун ал­чах ва пис ин­сан­ри­к ай хи­лас хьу­рай лу­г ьуз дуь­а ­яр
ая: гьикІ ла­г ьай­тІа ви­ри­дахъ иман* авач. 3 Амма Реб­би га­фу­нал
кІе­ви я, Ада чун мягь­ке­мар­да ва ши­й ир­ди­кай хуь­да. 4 Чун, ла­
гьай­тІа, Реб­би­дал­д и квехъ агъун­ва: чна квез вуч лу­г ьуз­ва­тІа,
гьам куь­не кьи­лиз акъуд­за­ва ва мад­н и акъуд­да. 5 Къуй Реб­би­ди
куь ри­к Іер Ал­лагь кІан хьу­н ихъ ва Ме­сигь* хьиз пай­гар­ди хьу­
нихъ эл­к ъуьр­рай.

Ява­к ьан же­мир

6 Реб­би* Иса Ме­сигь­д ин* ТІвар­цІе­лай* чна кве­вай тІа­лаб­за­ва,
стхаяр-вахар: кар квахь­на­вай ва куь­не ча­вай кьа­бул­на­вай адет­
дал амал ти­йиз уьмуьр ту­х уз­вай стхайривай-вахайривай яр­г ъаз
хьухь, 7 ву­чиз ла­г ьай­тІа чна кьун­вай ре­к ье хьун гьи­к ьван ла­зим
кар ятІа, квез чиз­ва. Чна, куь па­тав гвай­ла, вахт кар-чІал ава­чиз
ра­к ъур­на­чир, 8 я чун ча­ра­дан фал­н и хьа­на­чир, ак­си­на, чна, кве­
кай са­дал­н и пар гьалт та­ву­рай лу­г ьуз, гьал­дай фи­дал­ди юкъуз-
йифиз кІва­лах­най. 9 Кве­вай куь­мек кІан же­дай та­мам их­ти­яр чаз
авай­ви­лиз­ни ки­лиг та­ву­на, чна гьакІ аву­най, ву­чиз ла­гьай­тІа чаз
квез чеш­не къа­л у­риз кІан­за­вай. 10 Чун куь па­тав гвай­ла, чна квез
ихь­т ин къай­да ту­най: «Ни кІва­лах­дач, гьа­да не­дач».
11  ЯтІа­
н и кве­к ай бя­зи­бу­ру ява­к ьан­вал ийиз­ва, са кІва­лах­н и
ийиз­вач, амма ча­ра­бу­рун кра­ра кьил тваз­ва лу­г ьуз чаз ва­нер
къвез­ва. 12 Иса Ме­сигь­дин ТІвар­цІе­лай чна ахь­тин­бу­ру­вай се­к ин­
да­каз кІва­ла­х ун ва жу­ваз не­дай­ди гъакъи яз къа­ч ун тІа­лаб­за­ва ва
акьул гуз­ва. 13 Амма, стхаяр-вахар, квез та­л укь кра­ри­кай ра­хай­тІа,
хъсан­ви­лер аву­н ин кар­да юр­г ъун­вал хи­ве кьа­мир.
14 Чна квез и чар­че къа­л ур­на­вай кра­рал са ни ятІа­н и амал ти­й из

хьа­йи­тІа, ада­кай игь­т и­я т хьухь. Адаз ви­ч и вич ту­х уз­вай те­г ьер­
ди­кай ре­г ъуь же­дай­вал, ахь­тин кас­дихъ га­лаз раф­тар­вал ийи­мир.
15 Амма ам душ­ман яз гьи­саб­м ир, ам стха хьиз гъа­вур­да тур.
 519 2-Саланиквийриз 3 

Хийир-дуьаяр
Къуй къе­н и­ви­л ин чеш­ме тир Реб­би­д и* Ви­чи квез датІа­на ва
16 

ви­ри кра­ра се­к ин­вал гу­рай. Квехъ ви­ри­дахъ га­лаз Реб­би хьу­рай!
17 И са­лам за, Па­в е­ла, жу­в ан гъи­лел­д и кхьиз­в а, ви­ри ча­ра­ра за

гьа икІ ийиз­ва, ам а чар за кхьей­ви­л ин иша­ра* я.

18  Къуй чи Реб­ би Иса Ме­сигь­д ин* бе­ре­к ат* квехъ ви­ри­дахъ
га­лаз хьу­рай!
 ТІи­ма­тІе­яз сад ла­гьай чар
Гьа­хьун
И чар­че­лай са жер­ге ча­рар ачух жез­ва, има­ний­рин кІва­тІал­риз
ваъ – кьил­дин кса­риз кхьен­вай­бур.
ТІи­ма­тІей чу­вуд па­пан­ни юнан итим­дин хи­зан­да ха­на. Ам Па­ве­лаз
ви­ри­да­лай­ни гзаф ва­фа яз куь­ме­кар га­йи сад хьа­на ва гзаф йи­са­ра
ам Па­ве­лан си­я ­гьат­ра адахъ га­лаз Шад Ха­бар­ди­кай муш­ту­лу­х ар
гуз хьа­на.
И чар кхьей­да же­гьил кас­дик руьгь ку­таз­ва ва адаз има­ний­рин
кІва­тІал­дин ая­вал хъсан­диз гьикІ ийи­да­тІа не­си­гьа­тар гуз­ва.
Чар кьве чка­д ал па­й из же­д а. Сад ла­г ьай па­ю ­н а (1-3-кьилер)
ам кхьей­да ТІи­ма­тІе­я з та­пан чир­ви­ле­риз ак­си яз акъва­зун ге­рек
тир­ви­ли­кай лу­гьуз­ва. Ида­лай гуь­г ъуь­низ ада има­ний­рин кІва­тІал­
дин уьмуьр­да авай къай­да­ди­кай, ил­ла­ки Ал­лагь­диз икрам аву­низ
та­лукь шар­тІа­ри­кай их­ти­лат­за­ва. ГьакІ­ни ада кІва­тІал­рин кьи­
ле авай­бур ва абу­руз куь­мек гуз­вай­бур гьи­хь­тин­бур хьа­на кІан­да­
тІа лу­гьуз­ва.
Кьвед ла­гьай па­ю­на (4-6-кьилер) ам кхьей­да ТІи­ма­тІе­я з Ме­сигь­
дихъ иман аву­нин кар­да чеш­не хьухь ва жув кІва­тІал­да авай­бу­руз дуьз
тар­сар гу­низ бахш ая лу­гьуз не­си­гьа­тар гуз­ва. Ада гьакІ­ни ТІи­ма­тІе­я з
има­ний­рин жуьреба-жуьре кІе­ретІ­риз (кьуь­з уь­бу­руз, же­гьил­бу­руз,
хен­де­дай­риз, лу­кІа­риз) та­лукь мес­л я­тар­ни гуз­ва.
 521 1-ТІиматІеяз 1 

Са­ла­мар

1  Чи Хи­лас­кар тир Ал­лагь­дин ва чи умуд тир Иса Ме­сигь­дин*

1 

эмир­дал­д и Ме­сигь Иса­д ин ил­ч и* хьан­вай Па­ве­лан па­тай

2 иман­да* зи гьа­к ъи­к ъи хва тир ТІи­ма­тІе­яз.

Ал­лагь Бу­ба­д ин* па­тай ва чи Реб­би* Иса Ме­сигь­д ин па­тай

бе­ре­ка­тар*, ре­г ьим, са­ла­мат­вал хьу­рай ваз.

Та­пан тер­бет­ри­кай ви­ли­ка­маз ха­бар гун

Ма­к Іе­дан­д из фи­дай­ла, за ва­вай кье­тІи­да­к аз Эфес­да аму­
3 

кьун ва бя­зи ин­сан­риз ма­са са куь­к ай ятІа­н и чир­ви­лер та­г у­рай,

4 ака­т ай ма­х а­риз­н и ту­х ум­рин а кьил ава­ч ир си­я гь­риз чпин вахт

харж та­ву­рай лу­г ьун тІа­лаб­най. И кар­ди ан­жах гьуь­же­тар ара­дал

гъиз­ва, иман­дал* би­не кьун­вай Ал­лагь­дин кар кьи­лиз акъа­т у­низ
куь­мек­за­вач. 5 И тІа­ла­бу­н ин макь­сад ми­х ьи ри­к Іяй, дугъ­ри на­
мус­дай ва сид­к ьи га­лай иман­дай къвез­вай муь­гьуьб­бат* я. 6 Амма
бя­зи ин­са­нар, и крар ви­ри ту­на, кьу­ру ра­х у­нар ийиз ава. 7 Абу­
руз Къанундин* му­а л­л и­мар жез кІан­за­ва, амма чпи лу­г ьуз­вай
ва кье­тІи­да­каз тес­т и­к ьар­за­вай га­фа­рай чпин кьил акъат­за­вач.
8 Дуьз­да­к аз гъи­л и­к из хьа­й и­тІа, Къа­н ун хъсан­д и же­дай­д и чаз

чи­да. 9 Чаз гьакІ­н и чи­да хьи, Къа­н ун гьахъ-михьибур па­тал ваъ,

ам чІур­за­вай­бур па­тал, та­бий ту­ш ир­бур па­тал, аси­бур* па­тал
ва гу­нагь­ка­рар па­тал, са затІ­н и пак* яз та­к ьаз­вай­бур па­тал ва
чал­ке­чир­бур па­тал, чпин бу­ба­д ин ва я ди­де­дин уьмуьр­дал гъил
хкаж­за­вай­бур па­тал, иви­к ъи­чарi па­тал, 10 ява­ви­лиз кьил яна­вай­
бур па­тал, чпи чпиз гъуьл-пабвалзавай ити­мар­н и па­пар па­тал,
ин­са­нар чуь­н уьх­на лукІ­ви­л из ма­са гуз­вай­бур па­тал, тап­ру­к ьар
па­тал, та­пан кьи­нер кьаз­вай­бур па­тал ва дуьз­г уьн тер­бет­диз ак­
си­вал­за­вай­бур па­тал, 11 зал их­ти­бар­на­вай шу­к ур Ал­лагь­дин Шад
Ха­бар­дихъ* га­лаз кьан ти­й из­вай ви­ри­бур па­тал я.

Па­ве­ла ви­чиз Ал­лагь­д и авур регьим­дай шу­к ур авун

Заз къу­ва­тар га­й и чи Реб­би* Иса Ме­сигь­д из* за шу­к ур
12-13 

ийиз­ва. Зун ви­лик­дай аси*, зу­л ум­кар ва ягь ава­чир кас хьу­низ­ни
ки­лиг та­ву­на, Ада зун их­ти­бар­диз ла­йих авай­ди яз гьи­саб­на ва зи
хи­ве пак* ве­зи­фа ту­на. Заз ре­г ьим аву­на, ву­чиз ла­г ьай­тІа за авур
крар жу­ваз те­чиз ва иман­дал* ала­ч из аву­най. 14 Амма иман­дихъ

i 1:9 Иви­к ъич – ин­сан яна кье­й и кас.

1-ТІиматІеяз 2  522

ва Иса Ме­сигь­да авай муь­гьуьб­бат­дихъ* га­лаз са­нал чи Реб­би­дин

ви­ри дев­лет га­лай бе­ре­к ат* зав агакь­на.
15  И гаф гьа­ к ъи­к ъи я ва кьа­бу­л у­н из ла­й их я: Иса Ме­сигь и
дуьнь­я ­диз гу­нагь­ка­рар хи­ла­сун па­тал атан­вай­ди я, абу­ру­кай ви­
ри­да­лай­ни чІу­ру­ди зун я. 16 Амма Реб­би­ди заз ре­г ьим аву­на. Зун,
гу­нагь­кар­ри­кай ви­ри­да­лай­ни чІу­ру­ди яз, Иса Ме­сигь­диз Ал­лагь­
дин са­бур гьи­х ь­т ин чІе­х и­ди ятІа, заз къа­л у­риз кІан хьа­на. И кар
аку­на, ма­сад­бур­ни эбе­ди уьмуьр* къа­ч ун па­тал иман­дал ату­рай.
17 ГьакІ тир­ви­л яй къуй да­и ­ман Па­чагь­д из, ре­к ьин ти­й и­дай, так­

ва­дай ва сад Ал­лагь­диз да­им яз афе­рин ва шу­к ур хьу­рай! Амин*.

18-19 ТІи­ма­тІей, чан хва, ва­к ай ла­г ьан­вай кьван пай­г ъам­бар­рин*

га­фар ри­к Іел алаз за ваз ве­си ийиз­ва; заз ву­на, абу­рал амал аву­
на, ла­йих­да­каз женг чІу­г у­на, жу­ван иман ва ми­х ьи на­м ус хве­на
кІан­за­ва. Сад­бу­ру ам га­дар­на­ва ва не­ти­жа­да абу­рун иман­дин ги­ми
ха­са­рат­дик акат­на­ва. 20 Абу­рун ара­да Гьуь­ме­ней ва Ис­кен­дер ава,
за абур аси­вал ти­й из чир хьун па­тал иб­л ис­дин* их­т и­яр­да тун­ва.

Дуь­а ­д и­кай ва иба­дат­д и­кай

2  Гьа икІ, ви­ри­да­лай­н и ви­л ик за тІа­лаб­за­ва: ча­вай ис­л ягь­

1-2 

да­каз, се­к ин­да­каз муъ­мин­вал ийиз ла­йих­да­каз уьмуьр ту­х ун

па­тал, Ал­лагь­диз ви­ри ин­сан­рин, па­чагь­рин ва гьу­к ум гъи­ле авай
ви­ри­бу­рун па­та­лай аман-минет ва шу­к у­рар аву­нал­ди, дуь­а ­яр*
ая. 3 И кар чи Хи­лас­к ар тир Ал­лагь­д из хъсан­н и я, хуш­н и. 4 Адаз
ви­ри ин­са­нар хи­лас хьа­на ва абу­ру гьа­к ъи­к ъат кьа­тІа­на кІан­
за­ва. 5 «Ал­лагь сад я»i, Ал­лагь­д ин­н и ин­сан­рин ара­да авай­ди­н и
сад я – ам Ин­сан Иса Ме­сигь* я. 6 Ада Ви­чи Вич ви­ри ин­сан­рин
па­та­лай эвекь яз га­на, Ам дуьнь­я ­д из ви­ч ин вах­т ун­да ган­вай
Ал­лагь­дин ша­г ьа­дат­на­ма я. 7  Гьа­ви­л яй зун чу­ву­дар* ту­ш ир­бур
па­тал гьа­к ъи­к ъи иман­д ин* чар­ха­ч и яз, ил­чи* яз ва му­а л­лим яз
та­йи­нар­на­ва, ва за авай­вал лу­г ьуз­ва, таб­за­вач.
8 Гьа­ви­л яй итим­ри, хъел­н и гьуь­же­тар ту­на, гьар са чка­дал пак*

гъи­лер хка­ж из дуьа аву­на кІан­за­ва заз.

9  ГьакІ па­ па­ри­н и да­мах гва­ч из ва абу́р хве­на, эдеб­дал амал
аву­на, алукІ­рай; къуй абу­ру чеб ки­фер хру­нал­д и, къи­зил­рал­
ди, гев­г ьер­рал­ди* ва ба­г ьа пар­тал­рал­д и ваъ, 10 Ал­лагь­диз бахш
хьан­вай па­па­ри аву­на кІа­ни хъсан кра­рал­ди чІа­г ур­райii. 11 Къуй

i 2:5 Ких­х ьей Къа­н ун 6:4.

ii 2:10 ЧІа­г у­рун– иер авун.
 523 1-ТІиматІеяз 3 

па­па­ри се­к ин­д из, та­мам та­бий­ви­ле аваз чир­ви­лер къа­ч у­рай.
12  Итим­д из тер­б е­т ар ва я регь­б ер­в ал гу­дай их­т и­я р за па­паз гу­

дач; ада са­бур хуьн ла­зим я. 13  ГьикІ ла­г ьай­тІа сиф­те­дай халкь
авур­ди Адам* я, ах­па Гьа­ва я, 14  ал­ц у­рар хьа­йи­ди­н и Адам ваъ,
паб я, тапунин чІа­лахъ хьа­й и­д и ва ха­та авур­ди гьам я. 15 Амма
паб, ая­лар­ни хаз, иман­да, муь­гьуьб­бат­да* ва су­ваб га­лай пак­ви­ле
хьа­йи­тІа, хи­лас же­да.

Кьи­ле акъваз­на­вай­бу­рун ва ше­мас­рин чка

3  Дуьз лу­г ьуз­ва: ин­сан­д и има­н ий­рин* кьи­ле акъва­зу­н ихъ

1 

ялун та­риф­дай кар я. 2  Кьи­ле акъваз­дай­д и са куь­най­н и

тах­сир ку­таз те­же­дай кас хьун, ге­рек, са па­пан гъуьл жен  –
са­бур­н и акьул авай, дуьз­вал гвай, мугь­ма­нар кІан­дай, хъсан
му­а л­л им, 3  хъи­в е­г ьу­нал рикІ ала­ч ир­д и, ки­к Іин ти­й и­дай­д и,
амма ин­сан­рихъ га­лаз раф­тар­ви­ле хъуь­т уьл­д и, хкуькь ти­й и­
дай­д и ва пул кІан ти­й и­дай­д и хьун ла­зим я. 4  Ада ви­ч ин хи­
зан хъсан­д из ида­ра авун ла­зим я, адахъ ая­лар хьа­й и­тІа, абур
адан чІа­лаз ки­л иг­дай­бур ва адаз гьуьр­мет­дай­бур хьун ге­рек я.
5  ГьикІ ла­ г ьай­тІа, са ни­вай ятІа­н и ви­ч ин хи­зан кьи­ле ту­х уз
та­х ьай­тІа, ада­вай Ал­лагь­д ин има­н ий­рин кІва­тІал­д ин* къай­г ъу
чІу­г ваз гьикІ хьу­рай? 6 ЦІи­й из иман­дал* атан­вай­да­к ай кьи­ле
акъваз­дай­д и хьун ге­рек туш: ахь­т ин­дан кьа­ма ял гьа­т ун мум­
кин я, гьа чІа­вуз адак иб­л ис­д ик* тах­сир ку­т ур са­я гъ­да тах­сир
ку­та­да. 7 Адаз туьгь­ме­тар та­т ун па­тал ва ам иб­л ис­д ин же­ле­д из
ават та­вун па­тал ада­к ай иман гва­ч ир­бу­рухъ­н и хъсан фи­к ир
хьа­на кІан­да.
8 Гьа ихь­т ин крар ше­мас­риз­н и* та­л укь я: абур гьуьр­мет авай,

кьве мез ава­чир, хъи­ве­г ьу­нал рикІ ала­ч ир, те­м ягь­кар­вал ква­чир
ин­са­нар хьун ла­зим я. 9  Абу­ру чаз ги­ла ачух хьан­вай иман­дин
си­ре­рал ми­х ьи на­м ус­див­ди амал аву­на кІан­да. 10 Сифтени-сифте
а кса­рай кьил акъуд­на кІан­да. Абу­руз ак­си яз рех­не ку­таз же­
дай хьтин са затІ­н и жа­г ъун та­вурт­Іа, абу­ру ше­мас­рин ве­зи­фа­яр
кьи­ле ту­х у­рай.
11 Па­пар­н и гьакІ гьуьр­мет хуь­дай­бур хьун ла­зим я, абу­ру фит­

не­яр аву­на кІан­дач, са­бур гвай­бур ва ви­ри кра­ра их­ти­бар алай­бур

хьа­на кІан­да.
12  Ше­ма­сар тир кас са па­пан гъуьл хьун ла­зим я, ада ви­ч ин
ая­лар ва кІва­ле­вай­бур хъсан­д из ида­ра аву­на кІан­да. 13  Чпин
ве­з и­ф а­я р хъсан­д из та­м а­м ар­з а­в ай­бу­ру чпиз ла­й их де­р е­ж а
1-ТІиматІеяз 4  524

кьа­д а ва абу­ру­в ай Иса Ме­сигь­д ихъ* чпин иман­д и­к ай чеб

чпихъ кІе­ве­лай агъун­ваз ра­хаз же­да.
14 Му­к ьва­ра ви па­т ав ату­н ик за умуд кутаз­в атІа­н и, и чар за ваз

кхьиз­ва. 15  Зун эг­леш жез хьа­й и­тІа­н и, ги­ла ваз жув Ал­лагь­дин
кІва­ле гьикІ тух­ва­на кІан­да­тІа чиз­ва; гьа­наг – чан алай Ал­лагь­
дин кІва­тІал, гьа­к ъи­к ъат­дин да­я х ва тес­ти­к ьвал я. 16 Чи иман­дин
сир, са шак­н и ала­ч из, чІе­х и­д и я:

Ам ин­сан яз ата­най,
Руьгь­ди Ам гьахъ-михьивилиз акъуд­най,
Ам аку­най ма­ла­ик­риз,
Ада­кай ха­бар­най хал­кьа­рин ара­да,
Ам дуьнь­я­да кьа­бул­на иман яз,
Ам хкаж хъу­ву­най бар­кал­ла алаз.

Иман­д и­лай ала­т ун

4  Руьгь­д и* ачух­да­к аз лу­г ьуз­ва: эхи­рим­ж и вах­та­ра бя­зи­бу­

1 

ру иман* га­д ар­д а, та­пан руь­г ье­рин ва чІу­ру жи­нер­рин*

тер­бет­рин рехъ кьа­да. 2  Ахь­т ин тер­бе­тар кьве чин алай ва на­
мус ква­дар­на­вай та­пар­х ъан­ри гъи­да. 3  Абу­ру ин­сан­риз не­к ягь­
дик эке­чІун, има­н ий­ри* ва гьа­к ъи­к ъат чи­дай­бу­ру шу­к ур ийиз
тІуьн па­тал Ал­лагь­д и ара­дал гъан­вай жуьреба-жуьре тІуь­нар
къа­да­г ъа ийиз­ва. 4  Ал­лагь­д и халкь­на­вай ви­ри за­тІар хъсан­бур
я, шу­к ур гваз кьа­бул­за­вай за­тІар ин­к ар аву­на ви­же къве­дач,
5  ву­ ч из ла­г ьай­тІа абур Ал­лагь­д ин Га­фу­н ив­д и ва дуь­а ­дал­д и*
пак* ийиз­ва.
6  Ву­на и кар стхай­рин­н и ва­х а­рин ри­к Іел гъиз хьа­й и­тІа, Иса

Ме­сигь* па­тал ва­кай иман­дин га­фар ку­ж ум­за­вай ва ву­на кьун­вай

дуьз­г уьн тер­бет гвай хъсан иба­дат­к ар* же­да. 7  Къа­рий­ри хьрак
ийи­дай хьтин кьу­ру их­т и­лат­рик кьил ку­та­мир, жу­ван муъ­мин­
вал ли­г им ая. 8 Бе­ден­д ин акъа­ж ун­рихъ­н и та­йин тир хи­йир ава,
муъ­м ин­ви­л ихъ, ла­г ьай­тІа, ви­ри па­та­ри­х ъай хи­й ир ава, ада и
дуьнь­я ­да­ни, атІа дуьнь­я ­да­ни уьмуьр хи­ве кьаз­ва. 9 И гаф гьа­к ъи­
къи я ва кьа­бу­л у­н из ла­й их я. 10 Гьа и кар па­тал­ди чна зегь­мет­н и
къа­ч уз­ва, женг­н и чІу­г ваз­ва, адахъ­д и гье­ре­кат­н и ийиз­ва, ву­чиз
ла­г ьай­тІа ви­ри ин­са­нар, ил­ла­к и Ви­ч ин има­н и­яр Хи­лас­кар тир
чан алай Ал­лагь­д ик чна умуд ку­т ун­ва. 11  И кар­д ихъ ин­сан­риз
эвер це, и кар абу­руз чир ая.
 525 1-ТІиматІеяз 5 

ТІи­ма­тІей – амай­бу­руз чеш­не, ва му­а л­лим

Са­дав­ни жу­ваз, вун же­г ьил я ла­г ьа­на, кваз та­к ьа­дай жуь­ре­да
12 

ки­ли­г из та­мир. Амма жу­ван ра­х ун­ра, уьмуьр­да, муь­г ьуьб­бат­да*,

иман­да* ва ми­х ьи­ви­ле има­ни­яр* па­тал чеш­не хьухь. 13 Зун къве­дал­
ди кІе­л у­нал, вя­зи­нал, му­а л­л им­ви­лел ала­х ъа. 14 Пай­г ъам­бар­рин*
га­фа­рин куь­мек­дал­ди ва има­ний­рин кІва­тІал­дин* кьи­ле­вай­бу­ру
гъи­лер эци­г у­нал­д и* ваз ган­вай пай ин­к ар ми­йир.
15  И иба­да­тар* ийи­дай­ла, гьа­к ъи­сагъ хьухь, ви­ри­даз вун ви­
лик фи­н иф аква­дай­в ал, жу­в а жув та­мам­ви­лел­д и иба­дат­д из
бахш ая. 16  Жу­в ахъ ва ву­на гуз­в ай тер­бет­д ихъ гел­к ъуьгъ, гьа
рехъ гваз амукь. Ву­на акІ ийиз хьа­й и­тІа, ву­на жув­н и, ваз яб
гуз­вай­бур­н и хи­лас­да.

5  Кьуь­зуь итим­д из ве­к ъи туьгь­ме­тар ийи­м ир, жу­ван бу­ба

1 

ву­на гьикІ чІа­лал гъи­да­тІа, ам гьа са­я гъ­да чІа­лал гъваш.

Же­г ьил га­дай­рихъ га­лаз стха хьиз хьухь. 2  Яш хьан­вай па­па­
рив ди­дей­рив хьиз, же­г ьил па­па­рив­н и ми­х ьи­ви­лел­д и, ва­ха­рив
хьиз эгечІ.

Хен­де­да­яр има­ний­рин кІва­тІал­да

Гьа­к ъи­к ъат­да чпиз куь­мек­дай са кас­н и ава­чир хен­де­дай­рин
3 

къай­г ъу чІу­г у. 4 Хен­де­да­дихъ ая­лар ва я хту­лар ава­тІа, къуй абу­ру

сиф­те ну­бат­да чпин хи­зан­д из та­л укь къай­г ъу­яр ийиз ва чпин
ди­дей­рин­н и ба­дей­рин бурж вах­г уз чир аву­рай. И кар Ал­лагь­диз
хуш я. 5 Ял­г ъуз­да­к аз амукь­на­вай ха­л и­сан хен­де­да­ди Ал­лагь­дик
умуд ку­та­да ва Адаз юкъуз-йифиз тІа­ла­бу­нар ва дуь­а ­яр* ийи­да.
6 Амма хен­де­да яз аму­к ьай па­па ви­ч ин кеф па­т ал уьмуьр ту­х уз­

ва­тІа, ам чан ала­маз кьен­вай­дай кьурт­Іа же­да. 7 Са жуь­ре­дин­н и

туьгь­ме­тар та­х ьун па­тал, ви­н и­д ихъ ла­г ьан­вай кьван ви­ри крар
ин­сан­ри­вай тІа­лаб ая. 8 Ни ви­ч ин мукьва-кьилийрин, сифтени-
сифте ви­ч ин хи­зан­д ин къай­г ъу чІу­г ваз­вач­тІа, ам иман­д и­к ай*
къе­рех хьан­ва ва ам иман гва­ч ир­да­лай­н и пис я.
9 Хен­де­да­д ин пуд­к ъад йис хьа­н вачтІа ва я ада гъуь­л уьз ийиз­вай

ва­фа чІур­на­тІа, ам има­н ий­рин кІва­тІал­д ин* къа­юм­дик ку­т у­на

кІан­дач. 10 Ам хъсан крар авур­д и: аял­риз тер­бия га­йи­ди, мугь­
ма­нар хуш хьа­йи­д и, Ал­лагь­д из та­л укь­бу­рун кІва­чер чуь­х вей­ди,
че­т ин­ви­ле авай­бу­руз куь­ме­к ай­д и, вич гьар жуь­ре хъсан кра­риз
бахш авур­ди яз ма­л ум хьа­на кІан­да.
1-ТІиматІеяз 5  526
11 Же­г ьил хен­де­да­яр ахь­т ин си­я гь­да тва­м ир, ву­ч из ла­г ьай­тІа
абу­рун чан­дин гье­вес квай му­ра­дар Ме­сигь­диз* ва­фа хуь­н и­лай
гзаф гуж авай­бур хьа­й и чІа­вуз абу­руз мад гъуь­л уьз хъфиз кІан
же­да 12 ва чпи эвел­дай га­й и вяд чІур аву­нал­ди абу­ру чпел айиб
гъи­да. 13 Ида­лай­н и гъей­ри, абур кІва­лах ти­йиз вер­диш жез­ва ва
абу­рук вахт фай­да ава­ч из акъу­д у­н ин, кІва­л яй кІва­лиз фи­н ин,
фит­не­яр аву­н ин, ча­ра­дан кра­ра кьил ту­н ин ва ге­рек ава­чир га­
фар лу­г ьу­н ин хе­сет акат­за­ва. 14  Гьа­ви­л яй заз же­г ьил хен­де­да­яр
гъуь­л уьз хъфе­на, абу­ру ая­лар ха­на, кІвалин-йикъан къай­г ъуй­рал
алахъ­на ва душ­ман­риз кьу­л у­х ъай чІу­ру­к Іа ра­ха­дай багь­на та­га­на
кІан­за­ва, 15 ву­чиз ла­г ьай­тІа абур се­беб яз бя­зи хен­де­дай­ри чпин
иман га­дар­на­ва ва иб­л ис­д ин* рехъ кьун­ва.
16  Има­ н ий­рин кІва­тІал­д и чпиз гьа­к ъи­к ъат­да куь­мек кІан­за­
вай хен­де­дай­рин къай­г ъу чІу­г ун па­тал, иман гвай па­па­ри чпин
мукьва-кьили хен­де­дай­риз куь­ме­к ар гун ла­зим я. Къуй а хен­де­
дай­ри­кай кІва­тІал­д из ар­т у­хан пар та­х ьу­рай.

Има­ний­рин кІва­тІал­д ин чІе­х и­бур

17 Чпин кІва­лах хъсан­д из ийиз­ва­тІа, има­н ий­рин кІва­тІал­дин*
кьи­ле­вай­бур, ил­ла­к и вя­зер ийиз­вай­бур ва чир­ви­лер гуз­вай­бур,
кьве къат ар­т у­хан гьуьр­мет­диз ла­йих я. 18 Ву­чиз ла­гьай­тІа Ка­лам­да*
лу­гьуз­ва: «Юг га­таз­вай яц­ран сив агал­мир»i ва: «КІва­лах­за­вай­даз
гьа­к ъи га­на кІан­да»ii. 19 Има­ний­рин* кьи­ле­вай­дак ку­таз­вай тах­сир,
кьвед ва я пуд ша­г ьид ава­ч из хьа­й и­тІа, кьа­бул­мир. 20 Ма­сад­бу­
руз­н и ки­чІе хьун па­тал, гу­на­г ьар* ийиз­вай­бу­рун крар ви­ри­дан
ви­лик ачух­да­каз ви­нел акъуд.
21  За Ал­лагь­д ин ви­л ик, Иса Ме­сигь­д ин* ви­л ик ва хкя­на­вай
ма­ла­и к­рин* ви­л ик ва­вай кье­тІи­да­к аз тІа­лаб­за­ва: и тагь­к и­мар
кьи­ле твах ва абу­рал, гьа­к ъи­к ъат те­ч из ийиз­вай фи­к ир къе­рех
аву­на ва сад­н и муь­к уь­бу­ру­лай ар­т ух­д и яз та­к ьу­на, амал ая.
22 Кьи­лел кьве кап эциг­на сад­н и та­д и­да­к аз кІва­тІал­д ин чІе­х и­

ди яз та­йи­нар­мир. Адан гу­нагь­рин жа­ваб ви хи­ве гьат та­ву­рай.

Жув михьидаказ хуьх.
23  За ваз не­и н­к и са яд хъун, гьакІ­н и, ви хуь­р ек­д ин кІвал ва

мукьвал-мукьвал жез­вай ви ке­фи­яр та­х ьун се­беб яз, са тІи­мил

че­х ир­н и хъухъ лу­г ьуз­ва.

i 5:18 Ких­х ьей Къа­н ун 25:4.

ii 5:18 Лу­к Іа 10:7.
 527 1-ТІиматІеяз 6 

Бя­зи ин­сан­рин гу­на­г ьар гье­ле ду­ван та­вун­маз ви­ле акьа­да,

24 

амма ма­са­бу­рун гу­на­г ьар са кьа­дар геж чир же­да. 25  И къай­да
хъсан кра­риз­н и хас я: са бя­зи хъсан крар гьа­сят­да аква­да, муь­
куь­бур геж аш­ка­ра же­да.

Лу­кІар

6  Я Ал­лагь­дин ТІвар­цІи­кай*, я чи тер­бет­да­кай пис га­фар тал­

1 

гьу­дай­вал, лукІ­ви­лин зу­л ум­дик квай­бур къуй чпин ие­сий­рив

гьуьр­мет­дал­ди эгечІ­рай. 2 Ие­си­яр иман­дал* алай лу­кІа­ри­ни, абур
чпин стха­яр хьу­нал би­не кьаз, абу­руз ийиз­вай ла­йих гьуьр­мет тІи­
мил­ди та­х ьу­рай. Ак­си­на, абу­ру ви­лик­дай авур­да­лай­ни хъсан­диз
къул­л у­г ъун ла­зим я, ву­ч из ла­г ьай­тІа абу­ру низ къул­л угъ­за­ва­тІа,
гьа­бур ва­фа тир ва кІа­н и стха­яр я. И кар ву­на ин­сан­риз чир­на
кІан­да ва идахъ эвер га­на кІан­да.
3 Са ни ятІа­н и ма­са жуь­ре­д ин чир­вал гуз ва ам Иса Ме­сигь­д ин*

не­си­гьат­рихъ ва муъ­мин­бу­руз* кІвал-югъ гьикІ тух­ва­на кІан­да­тІа

чир­за­вай тер­бет­д ихъ га­лаз ра­зи туш. 4 Ахь­т ин­дан кьа­ма ял ава,
ам са куь­н ин гъа­вур­да­н и авач. Адахъ авай­ди ан­жах гьуь­же­тар
ийиз ва кар-чІал ава­ч из кьу­ру ра­х у­нар ийиз кІан хьу­н ин за­рар
квай ни­ят я, и кар­ди пе­х ил­вал, чуь­руь­кар, аси­вал, чІу­ру ги­ма­нар
5  ва гьа­к ъи­к ъат­д и­в ай яр­г ъа тир ява акьул авай ин­сан­рин ара­да

датІа­на сад са­дав та­к ьур­вал ара­дал гъи­да: ахь­т ин­бу­ру муъ­мин­
вал ан­жах ре­г ьят къа­зан­ж и къа­ч у­дай рехъ я лу­г ьуз фи­к ир­за­ва.
6  Амма авай­дал ра­зи яз муъ­м ин хьун чІе­х и къа­з ан­ж и я. 7  ГьикІ

ла­г ьай­тІа и дуьнь­я ­диз чна жу­вахъ га­лаз са затІ­ни гъа­нач ва инай
са затІ­н и жу­вахъ га­лаз ху­та­х из же­дач. 8 Чахъ не­дай­ди­н и пар­тал
ава­тІа, чун ра­зи хьун ла­зим я. 9  Дев­лет гзаф хьу­н ихъ ял­за­вай­
бур те­м ягь­да гьат­да, абур ах­макь ва ха­та гвай ни­я т­рин же­ле­диз
ават­да, а ни­я т­ри ин­са­нар бед­бахт­ви­л ин­н и кьи­н и­к ьин де­рин­да
тва­да. 10 Пул кІан хьун – им ви­ри жуь­ре­дин пис­ви­ле­рин ду­вул
я. Пул кІан хьу­н и иман­д и­вай къа­к ъу­дай ва чпи чеб ази­я т­ра тур
ин­са­нар­н и гзаф ава.

Иман па­тал женг

Вун ла­г ьай­тІа, ТІи­ма­тІей, Ал­лагь­д ин ин­сан я, ва гьа­ви­л яй
11 

ву­на ви­ри ихь­т ин кра­ри­к ай кьил къа­к ъуд. Гьахъ-михьивилихъ*,

муъ­мин­ви­лихъ, иман­дихъ*, муь­гьуьб­бат­дихъ*, са­бур­дихъ, ин­сан­
рихъ га­лаз раф­тар­ви­ле хъуь­т уьл­ви­лихъ яла. 12 Ви­ри че­тин­ви­ле­рихъ
га­лаз иман хве­на женг чІу­г у ва ви хи­ве тун­вай эбе­ди уьмуьр­дин*
1-ТІиматІеяз 6  528

пад яхъ, гьикІ ла­г ьай­тІа гзаф ша­г ьид­рин ви­лик ву­на ви иман­ди­
кай ла­йих­ви­лел­ди ва ачух­диз ла­г ьа­най. 13 Ви­ри­даз уьмуьр гуз­вай
Ал­лагь­дин ва ри­кІе авай­ди кье­тІи­да­каз Пун­тІи Пи­ла­тІан* ви­лик
ла­гьай Иса Ме­сигь­дин* ви­лик за ваз лу­гьуз­ва: 14 ваз Ал­лагь­ди вуч
тагь­к им­за­ва­тІа, гьам гьа­к ъи­к ъи­да­каз ва туьгь­мет къа­ч ун та­ву­на,
та чи Реб­би* Иса Ме­сигь хкве­дал­д и, кьи­лиз акъуд.

15-16 Шу­кур аву­низ ла­йих тир ва сад тир Па­ди­шагь­ди,

па­чагь­рин Па­чагь­ди ва агъа­вал­за­вай­бу­рун Агъа­ди,
ин­сан­ри­кай са­даз­ни так­ур ва так­ва­дай,
агакь ти­йир экуь­на уьмуьр ту­х уз­вай
авай-авачир Ре­кьин ти­йир­да
ви­чин вах­тун­да
а пай­да хьу­нухь къа­лур­да.
Гьуьр­мет­ни къуд­рат­вал
да­и м яз
та­лукь хьуй Гьа­даз!
Амин.

И чи­лел алай уьмуьр­да дев­лет авай­бу­руз да­мах акат та­вун па­

17 

тал ва чпин дев­лет­дик умуд ку­т ун та­вун па­тал тагь­к им ая: дев­лет
умуд ку­таз же­ри затІ туш. Абу­ру Ал­лагь­дик умуд ку­т у­рай. Ада
чна уьмуьр­ди­кай ле­зет хку­д ун па­тал чаз ла­зим тир­да­лай­н и гзаф
гуз­ва. 18 Абу­ру­вай хъсан­вал авун, дугъ­ри кра­рал­ди дев­лет кІва­
тІун, гъи­лин ахъа­вал авун ва жу­ван дев­лет­ди­кай амай­бу­руз­н и
пай гун кІан хьухь. 19 Гьа икІ абу­ру чпин ге­ле­жег­дин би­не же­дай
ха­зи­на­яр кІватІ­да ва гьа­к ъи­к ъи уьмуьр къа­ч уз­ва.
20  ТІи­
ма­тІей, вал их­т и­бар­на­вай­д и хуьх. Ал­лагь­д и­к ай яр­г ъа,
кьел ква­чир, га­фа­рал ва чпиз чир­ви­лер я лу­г ьуз­вай та­пар­ри­кай
ийиз­вай гьуь­жет­рал алахъ­мир. 21 Гьа ихь­тин та­пан чир­ви­лер кьа­
бул­на ма­са­бу­руз­ни гуз хьа­йи са бя­зи­бур иман­ди­кай къе­рех хьа­на.
Къуй бе­ре­кат* квехъ га­лаз хьу­рай.
 ТІи­ма­тІе­яз кьвед ла­гьай чар
Гьа­хьун
И чар кхьей­ди мад гъи­ле­ра ви­чиз ва­ф а яз куь­ме­кар гуз­вай Ти­
ма­тІе­я хъ эл­к ъве­на ра­хаз­ва. Вич авай че­тин гьал­диз ки­лиг та­ву­на,
ада ви­чин ви­ри уьмуьр­д а ви­чиз куь­м ек га­й и Ал­л агь­д ин та­ри­ф ар
ийиз­ва. Адаз кьи­ни­кьи­кай ки­чІе туш, ам вич Ме­сигь­дихъ га­лаз же­
дай да­и м уьмуьр­ди ви­лив хуьз­вай­дахъ агъун­ва. Гьа са вах­тун­да ада,
Ме­сигь­дихъ иман ийиз­вай­бу­рун кІва­тІал­рин ге­ле абур ху­рук ку­та­
дай­бур къе­к ъве­дай­ди чиз, а кІва­тІал­рин къай­г ъу чІу­гваз­ва. Гьа­ви­
ляй ада ТІи­ма­тІе­я з (ва адахъ га­лаз ви­ри има­ний­риз­ни) Ме­сигь­диз
ва­фа­вал аву­нин кар­да гьат­та азаб­рин ви­лик­ни кІе­виз акъваз лу­
гьуз не­си­гьа­тар гуз­ва.

Са­ла­мар

1  Ал­лагь­ди Ви­ч и Иса Ме­сигь­дал­д и* гу­да ла­г ьай уьмуьр­ди­

1 

кай ха­бар гун па­тал хкя­г ъай Иса Ме­сигь­дин ил­чи* Па­ве­лан
па­тай 2 игра­ми хва ТІи­ма­тІе­яз.
Ал­лагь Бу­ба­дин* ва чи Реб­би* Иса Ме­сигь­дин па­тай бе­ре­ка­
тар*, ре­г ьим ва са­ла­мат­вал хьу­рай ваз.
2-ТІиматІеяз 1  530

Шу­к ур авун ва руьгь хка­ж ун

3  Вахт-вахтунда ийиз­вай дуь­ай­ра* вун за ри­к Іел гъиз­вай­ла, за
Ви­ч из, зи бан-бубайри хьиз, ми­х ьи на­м ус­дал­д и иба­дат­за­вай*
Ал­лагь­д из шу­к ур­з а­в а. 4  Зи ри­к Іел ви на­к ъвар хквез­в а ва заз
вун акваз гзаф кІан­за­ва: а гьал­т у­н и зун те­жер кьван ша­дар­дай.
5  Зи ри­ к Іел ви сид­к ьи иман­н и* хквез­в а: гьа са­я гъ­да ви ба­де
Лаи­са­див­н и, ви ди­де Эв­н и­к ав­н и иман гвай, гьа гьахь­т ин иман
вак­н и квай­дахъ зун агъун­ва. 6  Гьа­ви­л яй за ви ри­к Іел хкиз­ва:
ву­на, за вал гъи­лер эци­г у­нал­д и*, Ал­лагь­ди­вай къа­ч ун­вай пай,
цІай хьиз, къа­т и хъия. 7 ГьикІ ла­г ьай­тІа Ал­лагь­ди чаз ган­вай­ди
ки­чІе­ви­лин руьгь ваъ, къу­ват­д ин, муь­г ьуьб­бат­дин* ва дуьз фи­
ки­ру­н ин руьгь я.
8 Гьа­ви­л яй чи Ал­лагь­д и­к ай ра­х аз ва зун Адаз ки­л иг­на къа­з а­

мат­да хьу­н и­к ай ре­г ъуь же­м ир. Ак­си­на, Ал­лагь­д ин къу­ват­д ихъ
да­л у акал­на, ву­на захъ га­лаз Шад Ха­бар* се­беб яз чІу­г ваз­вай
аза­бар пай ая. 9  Ал­лагь­д и чна хъсан крар аву­на лу­г ьуз ваъ, ча­
кай ви­ч ин халкь хьун па­тал чун хи­лас­на, Ви­ч ин бе­ре­к ат­д ив*
кьур­вал чаз эвер­на. А бе­ре­к ат чаз Иса Ме­сигь­д и­лай* дуьнья
халкь хьа­йи­да­лай ви­л ик ган­вай. 10 А бе­ре­кат ги­ла пай­да хьа­на,
яни ажал терг авур ва Шад Ха­бар­дал­д и цІи­йи уьмуьр ва ажал
ава­чир­ди къа­л у­рай чи Иса Ме­сигь, чи Хи­лас­кар ата­на. 11 Зун и
Шад Ха­бар­дин ча­вуш­ви­ле, ил­ч и­ви­ле ва му­а л­лим­ви­ле эциг­най.
12 Гьа и кар­дай за ис­я т­да аза­бар чІу­г ваз­ва, амма заз ида­к ай ре­г ъуь

туш, ву­чиз ла­г ьай­тІа заз жу­ва Нихъ иман аву­на­тІа чиз­ва. Ада­
лай, за Ви­чел вуч их­ти­бар­на­ва­тІа, гьам Къи­я­мат­дин йи­к ъал­ди*
хуьз алакь­дай­дахъ за иман ийиз­ва. 13 За­вай ваз вуч ван хьа­натІа,
къуй ваз гьа­да­кай дуьз тер­бет гу­н ин кар­да чеш­не хьу­рай. Иса
Ме­сигь­д и­лай къвез­вай иман­н и муь­г ьуьб­бат гваз уьмуьр твах.
14  Вал их­ т и­бар­на­вай хъсан крар хуьз квек квай Пак Руьгь­д и*
куь­мек­рай.
15 Асия ви­ла­я т­да* ви­ри­да, гьа­бу­рухъ га­лаз Фуь­г е­ла ва Гьер­ма­

ге­на, захъ да­л у эл­к ъуьр­на; и кар ваз чиз­ва.

16 Къуй Реб­би­д и* Анис­фа­ран кІва­л из ре­г ьим аву­рай, гьикІ ла­

гьай­тІа ада зун кІу­бан ийиз хьа­най, зун зун­ж ур­ра хьа­на лу­г ьуз
ре­г ъуь­вал аву­на­чир. 17 Ак­си­на, вич Рим­да* авай­ла, ам кье­тІи­да­каз
захъ къе­к ъвез хьа­най ва ада зун жа­г ъур­най. 18 Къуй Къи­я ­мат­дин
юкъуз Реб­би­ди адаз ре­г ьим аву­рай. Ада заз гьи­к ьван хъсан­ви­лер
Эфес­да­н и аву­на­тІа, ваз­н и хъсан­д из чиз­ва.
 531 2-ТІиматІеяз 2 

Шад Ха­бар па­тал кІва­ла­х ун ва аза­бар чІу­г ун

2  Гьа икІ, зи хва, Иса Ме­сигь­ди­лай* къвез­вай бе­ре­кат­да* къу­ват

1 

аваз хьухь. 2 За­вай ваз мукьвал-мукьвал жуьреба-жуьре гьа­ла­ра

чир хьа­йи ша­г ьид­ви­лер ва­фа тир ва ала­к ьу­нар авай кса­рал их­ти­
бар ая. Абу­ру чпин ну­бат­да ма­са­бу­руз чир­рай. 3 Иса Ме­сигь­дин
дугъ­ри ас­кер­ди хьиз азаб­ри­к ай жу­ван пай къа­ч у. 4 Са ас­кер­ди­н и
вич кІвалин-йикъан кра­ри­х ъ га­лаз ала­к ъа­да тва­дач, ам па­тал
кьи­лин­ди ви­чин чІе­х и­даз кІан­дай­вал авун я; 5 я са пагь­ли­ван­
ди­вай­н и, ада акъа­ж ун­рин къай­да­яр чІу­риз хьа­йи­тІа, сав­к ьват
къа­ч уз же­дач. 6  Май­вай­рин пай сиф­те ну­бат­да чуьл­да зегь­мет
чІу­г ваз­вай леж­бер­ди къа­ч ун ла­зим я. 7 За вуч лу­г ьуз­ва­тІа, фа­г ьум
ая, адан гъа­вур­да акьаз ваз Реб­би­д и* ви­ри кра­ра куь­мек гу­да.
8 За гъа­й и Шад Ха­бар­да* лу­г ьуз­в ай­в ал, Да­ву­дан* ту­х ум­д и­к ай

тир ва кье­на чан хтай* Иса Ме­сигь ри­к Іел хуьх. 9 Гьа Шад Ха­
бар­дин па­та­лай за аза­бар чІу­г ваз­ва, гьа­даз ки­лиг­на зун гьат­та,
тах­сир­кар хьиз, зун­ж ур­ра тун­ва. Амма Ал­лагь­дин Гаф зун­ж ур­
ра­н и тваз хьун мум­к ин туш! 10 Гьа­ви­л яй хкя­г ъай­бу­рун ха­т ур­дай
за ви­ри эх­за­ва. Абу­ру ла­г ьай­тІа, Иса Ме­сигь­дал­ди же­дай хи­лас­
вал* да­и­ман бар­кал­ла­дихъ* га­лаз къа­ч у­дай­вал ийиз­ва. 11 И га­фар
гьа­к ъи­к ъи­бур я:

Чун Адахъ га­лаз кье­на­тІа,

Адахъ га­лаз уьмуьр­ни ту­х у­да чна.
12 Чна эх­за­ва­тІа,
Адахъ га­лаз па­чагь­вал­ни ийи­да.
Чна Ам жу­ва­кай атІай­тІа,
Ада­ни чун атІу­да.
13 Чун Адаз ва­фа ятІа,
гьикІ хьа­йи­тІа­ни Ам ва­фа гваз амукь­да,
куьз ла­гьай­тІа Ада­вай
Ви­чи­кай Вич атІуз же­дач.

Им ва­фа хуьз­вай гьа кса­рин ри­к Іел хкиз хьухь. Абу­руз Ал­
14 

лагь­дин ви­лик кІе­ве­лай лагь хьи, га­фа­ра тІуб экъуь­ру­налi алахъ

та­ву­рай. И кар хи­й ир гъи­дай­д и туш, ада яб гуз­вай­бу­руз ан­жах

i 2:14 Га­фа­ра
тІуб экъуь­рун – га­фа­рик вуч ма­на ква­тІа чи­риз, абу­ру­к ай
нукь­са­нар жа­г ъу­риз ала­х ъун.
2-ТІиматІеяз 3  532

зи­ян гу­да. 15 Жув гьа­к ъи­к ъат­дин гаф дуьз­да­каз ага­к ьар­за­вай, ре­
гъуь же­дай хьтин крар та­вун­вай си­нагъ­рай акъат­на­вай ин­сан яз,
кІва­лах­дай кас яз Ал­лагь­д из къа­л у­риз ала­х ъа. 16  Аси* ва кьу­ру
ра­х ун­ри­кай кьил къа­к ъу­да, ву­чиз ла­гьай­тІа ахь­тин крар ийиз­вай­
бур Ал­лагь­ди­вай мад ва мад яр­г ъаз къа­к ъат­за­ва. 17 Ахь­т ин кса­ри
гуз­вай тер­бет ирин хьиз чкІи­да. Абу­рун ара­д из Гьуь­ме­ней­н и
Фи­литІ ават­на­ва. 18  Абур, кье­й и­бу­рал чан хта­на алат­на­вай­ди я
лу­г ьуз ва идал­ди бя­зи ин­сан­рин иман* чІу­риз, гьа­к ъи­к ъат­ди­вай
яр­г ъаз къа­к ъат­на­ва. 19 Амма Ал­лагь­д и эциг­на­вай мягь­кем би­не
чу­к Іу­риз же­ри­ди туш. Адал ихь­т ин кхьи­нар алай муь­г ьуьр ала:
«Реб­би­диз Ви­чин­бур чиз­ва» ва: «Реб­би­д ин ТІвар* кьаз­вай гьар
сад пис­ви­ли­кай къе­рех хьун ла­зим я».
20 Гьар са чІе­х и кІва­ле тек са къи­зил­д ин­н и ги­м иш­д ин къапар

ваъ, гьакІ­ни кІа­рас­дин­ни хъен­чІин­бур ава. Са къа­п у­нихъ гьуьр­

мет га­лай ве­зи­фа ава, муь­к уь­дахъ – агъуз де­ре­жа­дин. 21 Ин­сан­ди
вич ви­ри и пис­ви­ле­ри­к ай ми­х ьи авур­тІа, ам гьуьр­мет га­лай ве­
зи­фа авай къаб хьиз, пак­да­к аз*, Ие­си­д и Ви­чи мен­фят къа­ч у­н из
ла­йих яз гъи­лик­да. Гьа икІ ада гьар са жуь­ре хъсан крар ийиз­ва.
22 Же­г ьил­ви­л из хас тир ака­т ай айиб ни­я т­ри­к ай кьил къа­к ъу­да.

Гьахъ-михьивилихъ*, иман­дихъ, муь­гьуьб­бат­дихъ* ва ис­лягь­ви­лихъ

яла ва и кар Ал­лагь­д ихъ ри­к Іин сид­к ьи­дал­ди эл­к ъвез­вай­бу­рухъ
га­лаз са­нал ая. 23  Ах­макь ва авам гьуь­жет­рик экечІ­м ир, абу­ру
чуь­руьк­рал гъи­дай­д и ваз чиз­ва. 24  Реб­би­д ин лукІ­ра къал-къил
аву­на кІан­дач. Ак­си­на, ам ви­ри кса­рив дугъ­ри­ви­лел­ди эгечІ­на
кІан­да, ада­лай тер­бет гуз ва пис­вал алу­диз алакь­на кІан­да. 25 Ада
ми­д яй­риз хъуь­т уьл­да­к аз, Ал­лагь­д и абур Ви­чин ре­к ьел гъу­н ин
ва абу­ру гьа­к ъи­к ъат кьа­тІу­н ин умуд аваз, не­си­г ьа­тар гун ла­зим
я. 26  Гьа чІа­вуз абу­рун кьи­л из акьул хкве­да, ва абур чеб есир­да
кьаз­вай ва чпив ви­ч ин къаст кьи­л из акъу­диз таз­вай иб­лис­дин*
же­ле­дай азад же­да.

Эхи­рим­ж и йи­к ъа­ра Ал­лагь ква­да­рун

3  Чир хьухь, эхи­рим­ж и йи­к ъа­ра ми­ше­к ъат вахт же­да. 2-3 Ин­
1 

са­нар гьар сад са ви­чин мен­фят­дихъ гел­к ъве­да, пу­л у­нал рикІ
алай­бур, яцІу га­фар гвай­бур, да­мах гвай­бур, аси­бур*, диде-бубайриз
яб та­г у­дай­бур, чпиз авур хъсан­вал чир те­же­дай­бур, са затІ­ни пак*
яз та­к ьаз­вай­бур, рикІ ава­ч ир­бур, туь­к Іуьн ти­йи­дай­бур, буьгь­те­
нар ве­г ьи­дай­бур, чпи­вай чеб кьаз те­же­дай­бур, ин­саф ава­чир­бур
же­да, абу­руз хъсан­вал та­к Іан же­да, 4  абур ха­и н­вал ийиз же­да,
 533 2-ТІиматІеяз 4 

туьнт же­да, да­мах гваз же­да, абу­руз Ал­лагь­ди­вай гзаф ле­зе­тар

кІан же­да. 5  Муъ­м ин­вал абур па­тал ан­ж ах ви­нел па­тан къа­бух
же­да, амма абу­ру муъ­м ин­ви­л ин гьа­к ъи­к ъи къу­ват ин­кар ийи­да.
Ахь­т ин­бу­ру­вай кьил къа­к ъуд.
6 Абу­рун ара­да, кІва­ле­риз физ, гу­нагь­д ин* пар алай ва ака­т ай

гьи­х ь­тин хьа­йи­тІа­ни ниятрин-гьевесрин чІа­лал фи­дай, кьи­ле гар

авай па­пар ре­к ье­лай алуд­дай­бур­ни ава. 7 А па­па­ри датІа­на чир­вал
къа­ч уз­ва ва са­к Іа­н и гьа­к ъи­к ъат­д ин гъа­вур­да акьаз алакь­за­вач.
8 ГьикІ Яни­са­н и Ям­пе­р е­са Му­са­д и* ла­г ьай га­фа­риз ак­си­в ал аву­

на­тІа, и кса­ри­н и гьакІ гьа­к ъи­к ъат­д из ак­си­вал ийиз­ва. Ибур ява
хьан­вай, акьул­ни иман* па­тал ви­же те­к ъве­дай ин­са­нар я. 9 Амма
абу­рун ала­к ьу­нар яр­г ъал фи­дач, абу­рун ах­макь­вал, Му­са­дин ми­
дяй­риз хьа­йи­вал, ви­нел акъат­да.

Ил­чий­ри къа­л у­рай чеш­не

Тер­бет­да, уьмуьр ту­х у­н ин къай­да­да, макь­сад­ра, иман­да*,
10-11 

са­бур­да, муь­г ьуьб­бат­да*, мягь­кем­ви­ле, Ан­тІи­а х­да, Ка­ни­да, Луь­

стІ­ра­да зи кьи­лел атай ху­рук ку­т ун­ра ва азаб­ра ву­на зи рехъ кьу­
на. Гьи­х ь­т ин акьал­тІай пис жуь­ре­да зун ху­рук ку­т у­нар за эх­на,
амма ви­ри­бу­ру­кай зун Реб­би­ди* хи­лас аву­на. 12 Ри­к Іи­вай­ни Иса
Ме­сигь­д ихъ* ийиз­вай иман­д ихъ га­лаз туь­к Іве­на уьмуьр ту­х уз
кІан­за­вай ви­ри ху­рук ку­та­да. 13 Пис ксар ва гьа­рам­за­да­яр чпин
та­пар­рин юкьва мад ва мад де­рин­да­к аз акІи­да ва абу­ру ма­сад­
бур­н и ал­ц у­ра­риз же­да. 14 Амма ву­на ваз вуч чир­на­ва­тІа, квел­ди
вун ала­к ьар­на­тІа, Гьа­дахъ иман авун да­ва­ма­ра, гьикІ ла­г ьай­тІа
ваз ни чир­вал га­на­тІа, ваз чиз­ва. 15 Ваз лап гъве­чІи чІа­ва­лай Пак
Ка­лам* чиз­ва, Иса Ме­сигь­д ихъ ийиз­вай иман­дин куь­мек­дал­ди
ваз хи­лас­ви­л ихъ* ту­х у­дай акьул гуз абу­ру­лай алакь­да. 16  Ви­ри
Ка­лам* Ал­лагь­д и не­фес га­на ил­г ьам­да тун­ва, ада­к ай чир­вал
гунин-къачунин, чІу­ру крар ви­нел акъу­д у­н ин, дуьз хъу­ву­н ин,
гьахъ-михьивилин* не­си­г ьат гу­н ин жи­г ьет­дай хи­йир ава. 17 Ада
Ал­лагь­д ин ин­сан гьи­х ь­т ин хьа­й и­тІа­н и хъсан кар кьи­ле ту­х уз
та­мам­диз гьа­зур же­дай­вал ийиз­ва.

Эхир­дал кьван ва­фа хуьн

4  Ал­лагь­д ин ва чан алай­бу­рун­н и кье­й и­бу­рун гьахъ-дуван

1 

ийи­дай Иса Ме­сигь­д ин* ви­л ик ва Ам Па­чагь­ди хьиз агъа­

ва­л ун па­т ал хкве­дай­ви­л яй за ва­в ай кье­тІи­да­к аз тІа­лаб­з а­в а:
2 Шад Ха­бар­д и­к ай* муш­т у­л ух це, къу­лай чІа­вуз­н и, къу­лай ту­ш ир
2-ТІиматІеяз 4  534

чІа­вуз­н и кІе­виз акъваз, туь­к Іуьр хъия, ви­нел акъуд, кІу­ба­нар

ая; гьа и ви­ри кра­ра са­бур хуьх ва ибу­рал­д и ри­к Іи­вай тер­бет
це. 3 Ву­чиз ла­г ьай­тІа ин­сан­ри дуьз тер­бет кьа­бул ти­йи­дай вахт
алукь­да. Абу­ру ша лу­г ьуз, чпин япа­риз хуш же­дай га­фар лу­г ьу­
дай му­а л­лим­риз яб гу­да. 4 Абу­ру гьа­к ъи­к ъат­диз яб хгу­дач ва чпи
туь­к Іуьр­на­вай га­фа­рихъ яб ака­л из же­да. 5 Амма вун ви­ри кра­ра
кьил кьи­лел­лаз хьухь, че­т ин­ви­лер алу­да, жу­ван кІва­лах ая  –
Шад Ха­бар­ди­кай муш­т у­л ух це, жу­ван иба­дат* кьи­лиз акъуд. 6 Зи
уьмуьр, къур­бан­ган­дал* ичІир­за­вай затІ хьиз, алахь­на физ­ва,
зун атІа дуьнь­я ­диз хъфи­дай вахт алукь­за­ва. 7 За хъсан­диз женг
чІу­г ун­ва, жу­ван рехъ за звериз-звериз атІа­н ва ва иман* хвен­ва,
8 ис­я т­да зун па­т ал Реб­би­д и*, гьахъ-михьи Ду­в ан­б ег­д и, Къи­я ­мат­

дин юкъуз* зав ву­г у­дай гьахъ-михьивилин* таж гьа­зур­на­ва, а

таж не­ин­к и зав, гьакІ­н и кьа­рай ава­ч из Ам атун ви­лив хуьз­вай
ви­ри­бу­рув ву­г у­да.

Кьил­д ин мес­л я­тар ва тІа­ла­бу­нар

9  Зи па­тав фад акъат­дай­вал ая, 10 ву­ч из ла­г ьай­тІа Ди­ма­са зун
га­дар­на­ва. Адаз и дуьнь­я ­дин ня­ме­тар хъсан яз аку­на ва Са­ла­ник­
диз хъфе­на; Креск Га­латІ­диз хъфе­на, ТІитІ – Дал­мат­диз. 11 Тек са
Лу­к Іа захъ га­лаз амукь­на. Жу­вахъ га­лаз къа­ч у­на Марк­ни гъваш,
зи иба­дат­да* ада заз хъсан­д из куь­мек­за­ва. 12 Туь­х ик за Эфес­диз
ра­к ъур­на. 13 Зи па­тав къве­дай­ла, тІа­лаб­да, зи аба­н и гъваш, за ам
Ту­ру­г ьас­да Кар­пІав ту­на, чар­ч ин къар­г ъу­яр­н и яхъ, ил­ла­к и кІе­
лен ха­м у­нал кхьен­вай­бур.
14  Ча­
т у­х ъан Ис­кен­де­ра заз гзаф зи­я н га­н а. Ада авур кра­
рай Ал­лагь­д и Ви­ч и адаз эвез хгу­да. 15 Вун­н и ада­к ай му­к ъа­я т
хьухь, ву­ч из ла­г ьай­тІа ам чна лу­г ьуз­вай га­фа­риз кІе­ве­лай ак­
си жез­вай.
16 Сиф­т е яз заз ду­в ан­дал жу­в а жув хуь­дай мум­к ин­в ал хьа­й и­

ла, зи пад кьун па­тал сад­н и ата­нач, ви­ри­да зун га­дар­на. И кар
абу­рун тах­сир яз гьи­саб та­ву­рай.
17 Амма Реб­би* зи па­т ав гвай ва зи куь­мек­дал­д и и ха­бар ви­ри

хал­к ьа­риз ван же­дай­вал вяз ийиз хьун па­тал Ада заз къу­ва­тар
га­на. Зун ас­лан­дин си­ве гьа­т у­н и­к ай хи­лас­на.
18 Реб­би­д и ида­лай кьу­л ухъ­н и зун гьар жуь­р е­д ин ши­й ир­д и­к ай

хи­лас­да ва Ви­чин Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ­диз* ху­тах­на хи­лас­да. Адаз

эбе­ди яз шу­к ур хьу­рай. Амин*.
 535 2-ТІиматІеяз 4 

Эхир­д ин са­ла­мар
Прис­к Іа­д из ва Акуь­лаз, гьакІ­н и Анис­фа­ран кІва­л из са­
19 

лам лагь. 20  ЭрастІ Ка­ринф­да амукь­на, азар­д и кьун­вай Ти­ра­

фим за Ми­лет­да ту­на. 21  Кьуьд алукь­дал­д и иниз къве­дай­вал
ая. Эв­бу­ла, ПІу­да, Ли­на, Клав­да­д и ва ви­ри стхай­ри ваз са­ла­
мар лу­г ьуз­ва.
22  Къуй Реб­би* ви руьгь­да аваз хьуй. Къуй Бе­р е­к ат* квехъ га­

лаз хьу­рай.
 ТІи­тІаз чар
Гьа­хьун
Па­ве­лан ама­даг ТІитІ ма­ж у­сий­рин ара­да иман­дал гъан­вай­ди тир.
Ада ил­чи­ви­лин кар­да вич Па­ве­лан ха­ли­сан ама­даг ва цІи­йи кІва­тІа­
лар теш­ки­лай­ди тир­ди къа­лур­на. Чар­ч яй акваз­вай­вал, ТІитІ а чІа­вуз
Крит-атІадал алай, ана ам Па­ве­ла има­ний­рин кІва­тІа­лар ара­дал
гъун па­тал ва цІи­йиз ара­дал атан­вай кІва­тІал­рин кьи­ле акъваз­дай­бур
та­йи­на­рун па­тал хкя­на­вай­ди тир.
Чар­ч е пуд мес­э ­л а ара­д ал ве­г ьен­ва: сад ла­г ьай­д и – има­н ий­рин
кІва­тІал­рин кьи­ле же­дай­бу­рун къи­ли­х ар ва маж­бур­на­ма­яр; кьвед
ла­гьай­ди – та­пан тер­бет­рихъ га­лаз гьикІ женг ту­х у­да­тІа; ва пуд
ла­г ьай­д и – Ал­л агь­д ин бе­р е­к ат­д ин бе­г ьер хъсан кра­рив ацІан­вай
уьмуьр хьу­нин ла­зим­вал. Чар­че има­ний­рин жуьреба-жуьре де­ре­жай­
риз – кьи­ле авай­бу­руз, йи­сар хьан­вай кса­риз, лу­кІа­риз ва ма­са­бу­руз
ган­вай не­си­гьат­рихъ га­лаз са­нал, та­пан тер­бе­тар гьи­хь­тин­бур ятІа
кхьен­вай, иман­дин чир­ви­ле­рин къай­да­яр къа­лур­за­вай ва чеб кьил­ди
ТІи­тІаз ган­вай не­си­гьа­тар ава.
 537 ТІи­тІаз 1 

Са­ла­мар

1  Ал­лагь­дин лукІ, гьакІ­н и Иса Ме­сигь­дин* ил­чи* тир, хкя­

1 

гъай­бур иман­дихъ*, муъ­мин­ви­лихъ ту­х уз­вай ва эбе­ди уьмуьр*

хьу­н ин умуд гуз­вай гьа­к ъи­к ъат кьа­тІу­нал гъун па­тал ра­к ъур­на­
вай Па­ве­лан па­тай. 2 И эбе­д и уьмуьр садрани таб ти­йи­дай Ал­
лагь­ди гье­ле дуьнья халкь ийи­дал­д и гу­да ла­г ьа­на хи­ве кьу­най.
3 Та­й и­нар­на­в ай вахт алу­к ьай­ла, Ада Ал­лагь­д ин – чи Хи­лас­к ар­

дин, – эмир­дал­ди зал их­ти­бар­на­вай вя­зи­нин куь­мек­дал­ди Ви­чин

къас­та­ри­кай ла­г ьа­на.
4 Ур­т ах иман­д ин ре­к ьяй зи ха­л и­сан хва ТІи­тІаз:

Ал­лагь Бу­ба­д ин* ва чи Хи­лас­к ар тир Иса Ме­сигь­д ин па­тай

бе­ре­кат* ва са­ла­мат­вал хьу­рай ваз.

Кьи­ле акъваз­на­вай­бу­рун ери

За вун Ки­ритІ­дал ави­л яй ту­най хьи, кьил ку­т ун­вай кар
5 

ву­на эхир­дал кьван ту­х ун па­тал ва, за ваз эмир авур­вал, гьар
ше­г ьер­да има­н ий­рин кІва­тІал­д ин* кьи­ле акъваз­дай­бур та­й и­
на­рун па­тал. 6  Кьи­ле акъваз­дай кас айиб ква­ч ир­д и, са па­пан
гъуьл хьу­н ухь ла­зим я; адан ая­лар­н и има­н и­яр* хьун, ява­бур
ва яб та­г у­дай­бур я ла­г ьай чІу­ру тІвар ала­ч ир­бур хьун ла­зим я.
7 Ам айиб ква­ ч ир­д и хьун ла­зим я, гьикІ ла­г ьай­тІа ада Ал­лагь­
диз та­л укь кІва­тІал ида­ра ийиз­ва. Ам кьа­ма ял авай­д и, хъел
акат­дай­д и, хъи­ве­г ьу­н ихъ ял­дай­д и, ки­к Іи­дай­д и, вил ичІи­д и
та­х ьун ге­рек я. 8  Ак­си­на, ам мугь­ман­рал рикІ алай, дугъ­ри­
вал кІан­дай, акьул авай, гьахъ-михьи, муъ­м ин*, вич ви­чел
алай кас хьа­н а кІан­д а. 9  Ада­в ай ма­с ад­бу­руз­н и дуьз тер­б ет
тир­вал не­си­г ьат гуз хьун па­тал ва адаз ак­си­вал­за­вай­бур ин­
кариз хьун па­тал ви­ч из чир­на­вай гьа­к ъи­к ъи га­фу­н из ам ва­фа
хьа­на кІан­да.

Та­пан му­а л­лим­риз вуч аву­на кІан­да

Ил­ла­к и Ме­сигь­д ин* иман­дал* атай чу­вуд­рин* ара­да чпел
10 

са гьу­к ум­н и кваз та­к ьа­дай, кьу­ру ра­х ун­рал алахъ­дай ва ма­
сад­бур ал­ц у­рар­дай ксар гзаф ава. 11  Абур кис хьу­н из маж­бур­
на кІан­да, ву­ч из ла­г ьай­тІа абу­ру чпин неф­си­н ин те­м ягь­риз
ки­л иг­на сагъ хи­з а­нар ре­к ьяй акъуд­з а­в а, абу­руз чир­на ви­же
те­к ъве­дай крар чир­за­ва. 12  Гьат­та абу­ру­к ай са­да, абу­рун хсу­си
пай­г ъам­бар­д и* ла­г ьа­най: «Ки­ритІ­ви­я р датІа­на та­пар­х ъа­нар,
ТІи­тІаз 2  538

вагь­ш и гьай­ва­нар, тем­пел ру­фун­ба­зар я». 13-14  Им дуьз ша­г ьид­

вал я. Гьа­ви­л яй абу­рун иман дуьз­д и хьун па­т ал абу­руз кІе­
ве­л ай лагь. Къуй абу­ру чу­вуд­ри туь­к Іуьр­н а­в ай та­пар­риз ва
гьа­к ъи­к ъат­д ихъ да­л у эл­к ъуьр­на­вай кса­рин тагь­к им­риз яб та­
гу­рай. 15  Ми­х ьи­бур* па­тал ви­ри ми­х ьи же­да, амма чир­к ин ва
иман гва­ч ир ин­са­нар па­т ал ми­х ьи са затІ­н и авач, ву­ч из ла­
гьай­тІа абу­рун акьул ва виж­дан чир­к ин я. 16 Абу­ру чпиз Ал­лагь
чи­да лу­г ьуз ма­л у­мар­за­ва, амма абу­ру чпин кра­рал­д и Ада­к ай
кьил къа­к ъуд­за­ва. Абур ри­к Іиз та­к Іан, чІа­лаз ки­лиг ти­йи­дай­
бур ва чпи­кай хъсан са кар па­тал­н и хи­й ир ава­чир­бур я.

КІва­тІал па­тал къай­да­яр

2  Ву­на, ла­гьай­тІа, дуьз тер­бет­див кьур­вал чир­ви­лер гун ла­зим

1 

я. 2 Яш хьан­вай итим­риз чпи чеб дуьз ту­х уз, гьуьр­мет хуьз,
акьул ар­т у­ха­риз, дуьз има­н и­яр*, муь­г ьуьб­бат* гвай­бур ва са­бур
авай­бур жез чир ая.
3 Яш хьан­в ай па­па­риз­н и чеб иман­д из* ку­т у­г ай­в ал ту­х ун, фит­

не­яр та­вун ва са акьван ар­т ух че­х ир хъун та­вун па­та­лай тагь­к им

ая. Абу­ру же­г ьил па­па­риз хъсан крар ийиз чир­на кІан­да, 4-5 Ал­
лагь­дин Га­фу­нал ле­ке та­т ун па­тал, же­г ьил па­па­риз чпин гъуь­
лер кІан хьухь, ая­лар кІан хьухь лу­г ьуз, акьул авай­бур, ах­лакь
авай­бур, хъсан кай­ва­ни­яр, къе­ни ва чпин гъуь­ле­риз яб гу­дай­бур
хьухь лу­г ьуз не­си­г ьа­тар га­на кІан­да.
6  Же­ г ьил итим­ри­в ай чпи­в ай чеб гъи­ле кьаз хьун тІа­ла­ба.
7-8  Хъсан кра­ рал­д и жу­ва абу­руз гьар па­та­х ъай чеш­не къа­л у­ра.
Ча­кай пис­да­каз ра­ха­дай са багь­на­ни жа­г ъун та­ву­на, гьар ак­си­на
экъечІ­дай­даз ре­г ъуь же­дай­вал, ачух­да­к аз ва дуьз­да­каз, ку­т у­гай
ва айиб ква­чир ке­л и­май­рал­д и чир­вал це.
9-10  Лу­к Іа­риз ви­ри кра­ра чпин ие­сий­рин чІа­лаз ки­л и­г из ва
абу­рун га­фу­нал гаф эциг ти­й из чи­ра. Къуй абу­ру чуь­н уь­х у­нар
та­ву­рай, чеб да­л у агал­д из же­дай ин­са­нар хьиз ту­х у­рай, хи­йир
квай­бур хьу­рай. Идал­д и ви­ри­даз чи Хи­лас­к ар тир Ал­лагь­д ин
тер­бет иер­ди тир­д и аква­да.
11  ГьикІ ла­ г ьай­тІа ви­ри ин­сан­риз хи­лас­вал* гу­дай Ал­лагь­
дин бе­ре­к ат* пай­да хьан­в а. 12-13  Ада чаз чал­ке­ч ир­в ал ва чи­
лин уьмуьр­д из хас гье­в е­с ар жу­в ав агуд ти­й из, и дуьнь­я ­д а
гьахъ­да­к аз ва муъ­м ин­да­к аз*, жу­ва жув гъи­ле кьу­нал­д и, бах­
та­вар* умуд кьи­л из акъа­т у­нал  – чІе­х и Ал­лагь ва чи Хи­лас­
кар Иса Ме­сигь* бар­к ал­ла* аваз хту­нал вил алаз уьмуьр ту­х уз
 539 ТІи­тІаз 3 

чир­з а­в а. 14  Чун ви­ри къанунсузвилерикай хи­ла­сун па­т ал ва

чун ми­х ьи авун па­тал, чун Ви­ч ин кьил­д ин­д и тир, хъсан­вал
аву­н ихъ къа­н их халкь авун па­тал, Ме­сигь­д и Ви­ч ин чан чун
па­тал­д и га­на.
15 Ву­на гьа икІ ма­сад­бу­руз чи­ра. Гьу­к ум гъи­ле­в ай кас­д и хьиз,

кІу­ба­нар ая ва чІу­ру­ви­лер ви­нел акъуд, жу­ваз са­дав­н и гьи­са­ба

ава­чир жуь­ре­да ки­л и­г из та­м ир.

Хъсан­вал ая

3  Ин­са­нар чпин чІе­х и­бу­руз ва гьу­к ум­диз та­бий хьун ва гьар

1 

са хъсан кІва­лах кьи­л из акъу­д из гьа­зур хьун ла­зим тир­д и

има­ний­рин* ри­кІел хкиз хьухь. 2 Абур са­да­кай­ни чІу­ру их­ти­ла­тар
ти­йиз, къал-къил ти­й из, амма ви­ри ин­сан­рихъ га­лаз хуш раф­
тар­вал хуьз ва къе­н и­вал къа­л у­риз вер­д и­шар­на кІан­да.
3  Са чІа­ ва­ра чун­н и ах­макь­бур, муь­тІуьгъ ту­ш ир­бур, ре­к ьяй
акъат­на­вай­бур, гьар жуь­ре къиз­м иш гье­вес­ри ва ле­зет­ри ал­ц у­
рар­на­вай­бур ва лукІ­ви­лик ку­т ун­вай­бур тир. Чи уьмуьр хъи­лев­
ни пе­х ил­ви­л ив ацІан­вай, чун са­даз сад аку­на­н и та­к Іан­за­вай
ал­чах­бур тир. 4 Амма ах­па Ал­лагь­ди, чи Хи­лас­кар­ди, чаз ре­г ьим
аву­на ва ин­сан кІан хьу­н ухъ къа­л ур­на. 5  Ада чна авур гьахъ-
михьивилин* кра­рай ваъ, Ви­ч ин ре­г ьим тир­вал, цІи­йи кьи­ле­
лай дуьнь­я ­дал хки­дай цяй яна гьахъ-михьивилиз акъу­д у­нал­ди*
ва Пак Руьгь­д ив* цІи­й и хъу­ву­нал­д и, чун хи­лас­на. 6  Ал­лагь­д и
Ви­ч ин Руьгь* чак чи Хи­лас­к ар Иса Ме­сигь­д ин* куь­мек­дал­д и
ку­т у­на. 7 Адан бе­ре­кат­дал­ди* гьахъ-михьивилиз акъуд­на­вай ча­
кай ви­чик умуд ку­т ун­вай эбе­д и уьмуьр­д ин* ирс­са­г ьи­бар хьун
па­тал Ада икІ аву­на. 8 И га­фар гьахъ­бур я, ва заз ву­на, Ал­лагь­
дихъ иман* авур­бу­ру хъсан кра­ри­х ъ гье­ре­ка­т ун па­тал, и га­фа­
рин мет­леб кье­тІен­д из кьа­тІа­на кІан­за­ва. Им хъсан ва ин­са­нар
па­тал хи­йир авай кар я.

Пайи-паяр же­мир
Ах­м акь ра­х ун­ри­к ай, ту­х ум­ри­к ай ийиз­в ай кьу­ру их­т и­
9 

лат­ри­к ай, гьуь­жет­ри­к ай ва Къанунди­к ай* ийиз­в ай къал-

къилрикай кьил къа­к ъу­да: ибу­ру хи­й ир гуз­вач ва абу­рухъ са
мет­леб­н и авач. 10 Пайи-паяр хьу­нал гъиз­вай­даз садра-кьведра
тагь­к им ая, амма кьил кьа­м ир. 11  Ахь­т ин кас ми­х ьиз ре­к ье­
лай алат­на­ва, ада гу­на­г ьар* ийиз­ва ва идал­д и ада ви­ч и ви­ч из
кар кьун­ва.
ТІи­тІаз 3  540

ТІа­ла­бу­нар ва са­ла­мар
12  За ви па­тав я Ар­та­мас, я Туь­х ик ра­к ъу­рай чІа­вуз, зи па­
тав Ни­к а­п ул­д из та­д и ая, за гьа­на кьуьд акъу­д ун кьетІ­на­ва.
13  Къа­ н ун­дар Зе­наз ва АпІа­ла­саз абу­рун си­я ­г ьат­да куь­мек це,
абу­рухъ ла­зим тир ви­ри за­тІар хьун па­тал къай­г ъу чІу­г у. 14 Къуй
чи­бур­н и ма­сад­бу­рун игь­т и­я ­ж ар таъ­м и­на­ру­н ин ре­к ье хъсан­
ви­лер ийиз вер­д иш хьу­рай, абу­рун уьмуьр бе­г ьер га­ла­ч ир­д и
та­х ьун па­тал.
15 Ис­я т­да захъ га­лай ви­ри­бу­ру ваз са­ла­мар лу­г ьуз­в а. Чун кІа­н и

ви­ри има­н ий­риз* са­лам. Къуй квехъ ви­ри­дахъ га­лаз Ал­лагь­дин

бе­ре­кат* хьу­рай.
 Иф­ле­ма­наз чар
Гьа­хьун
И чар Ме­сигь­дихъ иман ийиз­вай кас­диз, вич Ка­ла­сар ше­гьер­дай тир
Иф­ле­ма­наз кхьен­ва. Адаз Па­ве­ла ви­чин «рикІ алай ама­даг» лу­гьуз­ва.
Адан Эне­сим тІвар алай са лукІ ада­кай Рим­диз кат­на (и кар а вах­та­ра
лап чІу­ру тах­сир­кар­вал яз кьаз­вай). Аквар гьал­да, Эне­си­ма ие­си­дин
кІва­ле авай эмен­ни­ди­кай­ни са вуч ятІа тух­ван­вай. Адал ана а чІа­вуз
Рим­да къа­за­мат­да авай Па­вел гьалт­на ва и ил­чи­ди ам Ме­сигь­дихъ
иман аву­нал гъа­на. Са кьа­дар вах­ту­ни­лай Па­ве­ла Эне­сим эл­к ъуьр­на
Иф­ле­ма­нан па­тав рах­кур­на, адав и чар­ни ву­га­на. И чар­че Иф­ле­ма­на­
вай Эне­сим иман­дин стха хьиз кьа­бу­лун ва ада­лай гъил къах­чун тІа­
лаб­за­ва (Рим­дин къанунралди ие­си­диз ви­чин кат­на­вай лукІ ре­кьи­дай
их­ти­яр авай). Мум­кин я, Па­ве­лаз Иф­ле­ма­на Эне­сим азад хъу­ву­на ва
ам Рим­диз рах­кур­на адаз Па­ве­лаз къул­лугъ­дай мум­кин­вал га­на кІан­
за­вай. Па­ве­ла лукІ­ви­ли­кай Рим­дин къанунра авай къай­дай­рихъ га­лаз
гьуь­жет­за­вач, амма ада има­ний­рин стха­ви­лин муь­гьуьб­бат­дихъ а
къанунрилай гзаф ва­жиб авай­ди къа­лур­за­ва.

Са­ла­мар

1  Иса Ме­сигь­д ихъ* иман* аву­най къа­за­мат­да авай Па­ве­лан

1 

ва гьакІ­н и ТІи­ма­тІей стха­д ин па­т ай чахъ га­лаз са­нал са

кар ийиз­вай игра­м и Иф­ле­ма­наз, 2  Афия ва­хаз ва чи жен­г и­н ин
юл­даш Ар­х и­пІаз, гьакІ­н и ви кІва­ле кІватІ жез­вай има­н ий­рин
кІва­тІал­диз*.
3  Ал­
лагь­д ин, чи Бу­ба­д ин*, ва Реб­би* Иса Ме­сигь­д ин па­тай
бе­ре­ка­тар* ва са­ла­мат­вал хьу­рай квез.

Иф­ле­ма­нан иман ва муь­г ьуьб­бат

За датІа­на ви гьа­к ъин­дай ийиз­вай дуь­ай­ра* Ал­лагь­диз шу­
4 

кур­дин га­фар лу­г ьуз­ва, игра­м и Иф­ле­ман, 5 ву­чиз ла­г ьай­тІа ву­на
Иф­ле­ма­наз 1  542

Реб­би* Иса­дихъ иман* аву­н и­к ай ва Адаз та­л укь ви­ри­бу­рухъ ви

па­тай авай муь­г ьуьб­бат­д и­к ай* зав ва­нер агакь­за­ва. 6 Ву­на къиз­
гъин­да­каз ма­са­бу­рухъ га­лаз пай­за­вай иман­ди вун чна Ме­сигь­ди­
вай* къа­ч уз­вай ви­ри хъсан­вал кьа­тІу­нал гъун па­та­лай за дуь­а ­яр
ийиз­ва. 7  Ви муь­г ьуьб­бат­д и зун гзаф ша­дар­за­ва ва заз те­сел­л и
гуз­ва, гьикІ ла­г ьай­тІа, я стха, Ал­лагь­диз та­л укь­бу­рун ри­к Іер ваз
ки­лиг­на се­к ин хьан­ва.

Па­ве­ла Эне­си­ман гьа­к ъин­дай тІа­лаб ийиз­ва

8  Гьа­ви­л яй, за­вай ви­к Іегь­да­к аз ву­на Иса Ме­сигь­дин* ТІвар­
цІе­лай* ви бур­ж и та­ма­ма­рун тІа­ла­биз жез­в а­тІа­н и, 9  за муь­
гьуьб­бат­ви­л ив­д и* икІ ийиз­вач. За, Па­ве­ла, агъ­са­к ъал­д и, Иса
Ме­сигь­д ихъ иман* авур­ви­л яй ги­ла къа­з а­мат­да­н и тун­в ай­да,
10 ина къа­з а­мат­да авай ва иман­дал атан­в ай, вич­н и заз хва хьан­

вай Эне­си­мазi ре­г ьим аву­н ин гьа­к ъин­дай ва­вай тІа­лаб ийиз­ва.
11  Ви­ л ик­дай ада­к ай ваз са хи­й ир­н и ава­ч ир же­д и, амма ис­я т­да
ам ваз­н и, заз­н и гьа­к ъи­к ъат­да «Хи­й ир Авай­ди» я. 12  За ам кьу­
лухъ­д и ви па­тав рах­к ур­за­ва, и кар зун па­тал­д и жу­ван са пад
атІай ми­сал я. 13 Шад Ха­бар­д из* ки­л иг­на зун тун­вай къа­за­мат­
да, ви чка­дал заз куь­мек гун па­тал ам жу­ван па­тав ту­най­тІа
заз гзаф кІан­дай. 14 Амма ви ра­зи­вал ава­чиз заз са затІ­н и ийиз
кІан­за­вач. Гьа­ви­л яй и кар ву­на заз бур­ж и вах­г ун яз ийиз­вай­ди
ваъ, ху­ш у­нал­ди та­ма­мар­за­вай­ди хьун ла­зим я. 15 Ви лукІ са кьа­
дар вах­т ун­да ви па­тав хьа­нач. Мум­к ин я, ам ви па­тав эбе­ди яз
хтун па­тал­ди икІ хьа­на. 16  Амма ги­ла ам лукІ­ра­лай ви­не­вай­ди
яз – игра­м и стха яз хквез­ва. Ам заз гзаф игра­м и я, ва ам ваз
гьам ин­сан хьиз, гьам­н и Ме­сигь­дихъ иман ийиз­вай­ди хьиз, ге­
на­н и ар­т ух игра­м и же­да.
17 Гьа икІ, ву­на зун ви ама­даг яз гьи­саб­за­ва­тІа, ву­на ам зун гьикІ

кьа­бул­да­тІа, гьакІ кьа­бул ая. 18  Ада са квел­ди ваз зи­я н га­на­тІа
ва я адал ви бурж ала­тІа – а бурж зи­д и яз гьи­са­ба. 19 За, Па­ве­ла,
адан ви­ри бур­жар вах­г у­да, – ла­г ьа­на ваз жу­ван гъи­лел­ди кхьиз­
ва. Вал жу­вал­ди зи бурж хьу­н и­к ай чун ра­ха­дач. 20 Эхь, стха, заз
Реб­би­дин* ха­т ур­дай куь­мек це ва гьа­дал­ди зун Ме­сигь­дихъ иман
ийиз­вай стха­ди хьиз шад ая.
21 За ваз ву­на не­и н­к и зи тІа­лаб­д из жа­в аб гу­дай­ви­л ихъ, гьакІ­н и

за тІа­лаб­за­вай­да­лай ар­т ух­н и ийи­дай­ви­л ихъ чІа­лахъ яз кхьиз­ва.

i 1:10 Эне­сим – юнан чІал «Хи­й ир авай­д и».

 543 Иф­ле­ма­наз 1 

Ах­па мад­н и зун па­тал­д и кІвал гьа­зу­ра, ву­чиз ла­г ьай­тІа куь
22 

дуь­ай­риз* ки­лиг­на зун квев вах­г у­дай­дак за умуд ку­таз­ва.

Са­ла­мар ва хийир-дуьаяр
Иса Ме­сигь­д ихъ* иман* аву­най гьакІ къа­з а­мат­да авай
23-24 

Эпа­фа­ра­са ва захъ га­лаз са­нал са кар ийиз­вай­бур тир Мар­к а,

Арис­тІар­ха, Ди­ма­са ва Лу­к Іа­д и ваз са­ла­мар лу­г ьуз­ва.
25 Къуй Реб­би* Иса Ме­сигь­д ин бе­р е­к ат* квехъ га­лаз хьу­рай.
 Чу­вуд­риз чар
Гьа­хьун
И чар Ал­лагь­дин Га­фу­низ та­лукь гзаф му­ра­каб эсер я, ам фа­са­гьат­
диз ра­х у­нин ма­гьир сен­ят­дин ви­ри къай­да­яр хве­на кхьен­ва. Амай ви­ри
ча­ра­ри­вай ча­ра яз, и чар Сиф­те­гьан Икь­рар­дин ктаб­ра авай ме­де­ни
къай­дай­рин чІа­лал­ди кхьен­ва. Чар кхьей­ди, кхьен­вай вахт­ни чка ма­
лум туш, амма ам, аквар гьал­да, Ме­сигь­дихъ иман ийиз­вай чу­ву­дар
па­тал кхьен­вай­ди я.
Мум­кин я, эвел­дай и чар има­ний­рин кІва­тІал­да кІе­лун па­тал та­
йи­нар­на­вай вяз тир. Ан­жах 13-кьиле хийир-дуьаярни са­ла­мар пай­да
жез­ва. Ибур чар­чиз хас ли­ша­нар я.
Чар кхьей­дан кьи­лин му­рад – чу­в уд халкь­ди ви­лив хве­йи крар ва
Ка­лам­дин пай­г ъам­бар­ви­лер ан­жах Иса Ме­сигь­да кьи­лиз акъа­тай­ди
къа­лу­рун я. Иса тек са гьа­кІан пай­г ъам­бар ва я къул­лугъ ийиз­вай­ди
ваъ, ха­ли­сан Ал­лагь­дин Хва я, Ада Виче Ал­лагь­ни ин­сан, па­чагь­ни
чІе­хи ха­х ам сад авун­ва. Ин­сан­рин гу­нагь­рай Иса­ди Ви­чи Вич рех­не
ква­чир къур­банд яз га­на, да­и м уьмуьр ту­х ун па­тал Адал чан хта­на
ва ги­ла Ал­лагь­дин ви­лик ин­сан­рин па­та­лай та­ва­к ъу ийиз­ва. Ме­сигь­
дин къур­банд акьалтІ хьан­вай­ди ва та­мам­ди я, ам сад­ра ви­ри­дан
па­та­лай ган­ва, ам Тав­рат­да тес­ти­кьар­на­вай ва датІа­на тик­рар
жез­вай къур­банд­ри­лай та­фа­ват квай­ди жез­ва. Иса­дин къур­банд­ди
ви­ри ин­сан­риз Ал­лагь­дин па­тав фи­дай рехъ ахъай­за­ва, Ам кьа­бул­
за­вай­бу­рун гу­нагь­ди­лай сад­ра ва эбе­ди яз гъил къах­чу­дай­вал авун­ва.
Гьа­ви­л яй гьат­та чеб ху­рук ку­тун­вай чІа­вуз­ни иман­дал алай чу­ву­дар
 545 Чу­вуд­риз 1 

Ме­сигь­диз ва­фа яз аму­кьун ла­зим я ва къи­мет ава­чир сав­кьват тир

Адан бе­ре­кат­ди­лай вах­ту­нал­ди тир ке­фер ви­не кьу­на ви­же къве­дач.
И чар­че авай ха­ли­сан гев­гьер – 11-кьил я. Ана иман­ди­кай лу­гьуз­ва.
Иман – гьакІ са бя­зи фи­ки­рар кьа­бу­лун ва я къай­дай­рал амал авун
туш, ам ми­хьиз Ал­лагь­диз къул­лугъ авун па­тал ган­вай уьмуьр ва гьар
юкъуз Адаз ийиз­вай их­ти­бар я. Чар кхьей­да и кар Иса Ме­сигь­ди­лай
ви­лик Ка­лам­да хьа­йи гзаф ксар чеш­не яз гъан­ва. Ада гьакІ иман аву­
нин кье­гьал­вал жез­май кьван ацІай­ви­лел­ди Ме­сигь­да кьи­ле фе­йи­ди
къа­лур­за­ва.

Ал­лагь Ви­чин Хцел­д и ра­х ун

1  Ала­т ай вах­т а­ра гзаф гъи­ле­ра ва гзаф жуь­рей­ра чи бан-

1 

бубайрихъ га­лаз пай­г ъам­бар­рин* ме­цел­ди ра­хай Ал­лагь 2 и

эхи­рим­ж и йи­к ъа­ра чахъ га­лаз Ви­ч ин Хцин ме­цел­д и ра­х а­на.
Ал­лагь­ди Ви­чин Хва ви­ри­дан Па­чагь­ви­ле та­йи­нар­най ва Адан
куь­мек­дал­д и ка­и ­нат­н и халкь аву­най. 3  Хва Бу­ба­д ин* бар­к ал­
ла­дин* рекІв я, Ал­лагь­д ин тІе­би­ат­д ин дуьм-дуьз кІа­л уб я. Хци
Ви­чин къуд­рат авай га­фу­нал­ди ка­и­нат хьу­низ куь­мек гуз­ва. Чун
гу­нагь­ри­кай* ми­х ьи аву­на, Ам ца­ва­рал Ал­лагь­дин эр­чІи гъи­ли­
хъай ацукь­на­ва.

Ал­лагь­д ин Хва ви­ри ма­ла­ик­ри­лай ви­не я

Гьи­к ьван Ада къа­ч ур ТІвар* абу­рун тІва­ра­ри­лай ви­не ятІа,
4 

Ам ма­ла­и к­ри­лай* гьа­к ьван ви­не я. 5  Ма­ла­и к­ри­к ай низ ва мус

Ал­лагь­ди икІ ла­г ьа­на:

«Ги­ла вун зи Хва,

Ин­лай кьу­лухъ же­да За­кай Бу­ба ваз?»i

Я та­х ьай­тІа икІ ла­г ьа­на:

«Бу­ба же­да Зун Адаз,

Хва же­да Ам Заз?»ii

Ви­ч ин Сиф­т е­г ьан­д и дуьнь­я ­д из ра­к ъур­з а­в ай­ла, Ал­лагь­д и
6 

мад­н и лу­г ьуз­ва:

i 1:5 За­бур 2:7.

ii 1:5 2-Пачагьар 7:14; 1-Тарих 17:13.
Чу­вуд­риз 1  546

«Ал­лагь­дин ви­ри ма­ла­ик­ри къуй

Адаз икрам аву­рай»i.

7  Ма­ла­ик­ри­кай Ал­лагь­д и лу­г ьуз­ва:

«Ада Ви­чин ма­ла­и­кар эл­къуьр­за­ва га­ра­риз,

Ви­чин нуь­кер­ри­кай цІун ме­цер ийиз­ва».ii

Амма Ви­чин Хци­к ай икІ лу­г ьуз­ва:

8 «Я Ал­лагь! Да­и м я Ви тахт,

Ви па­чагь­ви­лин лаш – лаш я гьахъ ду­ван­дин.
9 Ваз гьахъ-михьивал* кІан хьа­на,
та­кІан хьа­на Къа­нун чІу­рун,
гьа­ви­л яй, я Реб­би, Ви Ал­лагь­ди Ва­вай
гуьцІ­на гзаф чІем шад­ви­лин
ви юл­даш­ри­вай гуь­цІай­далай».iii

10  Хци­кай мад­н и лу­г ьуз­ва:

«Я Реб­би! Ву­на эвел­дай эциг­на

би­не чи­лин,
ца­вар­ни кар я Ви Гъи­ле­рин.
11 Абур квахь­да,
амма Вун амукь­да да­и м яз;
абур, пар­тал хьиз, кукІ­вар же­да,
12 Ву­на абур ал­чу­дар­на кІватІ­да, шар­шав хьиз;
абур, пар­тал хьиз, цІи­йи­бу­рал­ди эвез­да.
Амма Вун гьа Вун я,
эхир авач йи­са­риз Ви».iv

13  Ма­ла­ик­ри­кай низ ва мус икІ ла­г ьа­на:

«Ацу­кьа Зи эр­чІи гъи­ли­х ъай,

i 1:6 За­бур 96:7.

ii 1:7 За­бур 103:4.
iii 1:8-9 За­бур 44:7-8.
iv 1:10-12 За­бур 101:26-28.
 547 Чу­вуд­риз 2 

За Ви ви­ри душ­ма­нар
ве­гьи­дал­ди кІва­че­рик Ви?» i

Чпиз хи­лас­вал* ган­вай­бу­руз къул­л угъ ийиз куь­мек­д из ра­

14 

къур­за­вай руь­г ьер ма­ла­и ­к ар туш­н и бес?

Хи­лас хьу­ни­кай ха­бар ин­кар та­вун па­тал эвер

2  Гьа­ви­л яй чун чаз ван хьа­й и­дав ге­на­н и ди­к ъет­д ив­д и эге­
1 

чІун ла­зим я, та­х ьай­тІа чун сел­д ин ху­ра аваз фи­да. 2 ГьикІ
ла­г ьай­тІа, ма­ла­и к­ри* Му­са­д ив* ага­к ьар­на­в ай Къанундихъ*
къу­ват ава­тІа, ва авур гьар са чІу­ру­ви­л и ва чІа­лаз ки­л иг та­
ву­н и гьахъ жа­за гу­нал гъиз­ва­тІа, 3 бес чун Реб­би­д и* Ви­ч и ма­
лу­мар­на­вай ихь­т ин чІе­х и хи­лас­ви­л и­к ай* чна кьил къа­к ъуд­
за­вай­ла, чаз гуз­вай жа­за­д и­к ай гьикІ кат­да? ИкІ тир­д и Ада­
вай и ха­бар чпин япа­рал­д и ван хьа­й и­бу­ру тес­т икь аву­най.
4  И ха­бар ала­мат­рал­д и ва керемат-ишарайралди, Ал­лагь­д ин
къу­ват къа­л ур­за­вай кра­рал­д и ва Ал­лагь­д и Ви­ч из кІан­дай­вал
пай­за­вай Пак Руьгь­д ин* сав­к ьват­рал­д и Ал­лагь­д и Ви­ч и тес­
ти­к ьар­на­ва.

Чун хи­ла­сун па­тал Ал­лагь­д ин Хци­кай Ин­сан хьун

Чун ви­ч и­к ай ра­хаз­вай ге­ле­жег­д ин ка­и ­нат Ада ма­ла­и к­рин*
5 

гъи­лик ку­т у­нач. 6 Амма са гьи­на ятІа­н и са­да ша­г ьид­вал авун­ва:

«Яраб ин­сан вуж ятІа,

икьван Ву­на адахъ Ви рикІ куз­вай­ла?
Ин­сан­дин хва вуж я кьван,
Ву­на адан къай­г ъу чІу­гваз?
7 Ма­ла­ик­ри­лай Ву­на Ам агъуз­на
са тІи­мил бе­ре­да,
бар­кал­ла­дин, гьуьр­мет­дин таж алукІ­на адал,
8 Ву­на ви­ри адан кІва­чик муь­тІуьгъ­на».ii

Ал­лагь­ди ви­ри ин­сан­диз та­бий аву­на, адаз та­бий ту­ш ир затІ­

ни ту­нач. Амма ин­сан­д из ви­ри муь­тІуьгъ авун­вай­ди чаз гье­ле
акваз­в ач. 9  ЯтІа­н и чаз акваз­в а хьи, ма­ла­и к­ри­лай са тІи­м ил

i 1:13 За­бур 109:1.

ii 2:6-8 За­бур 8:5-7.
Чу­вуд­риз 2  548

вах­т ун­да агъа­да эциг­на­вай Иса­д из бар­к ал­ла­д и­к ай­н и* на­м ус­
ди­к ай таж аву­на, ву­ч из ла­г ьай­тІа ажал­д ик акат­на; Ал­лагь­д и
чаз гуз­вай бе­ре­кат* къа­л у­рун яз Иса­д и гьар са кас­дин па­та­лай
ажал­дин тІям аку­на.
10  Ви­
ри Вич се­беб яз ва Ви­ч ин куь­мек­дал­д и авай ва Ви­ч ин
гзаф кьа­дар рухваяр-рушар, азаб­рай тІуз тух­ва­на, бар­кал­ла­дихъ
гъиз­вай Ал­лагь­д и абу­рун хи­лас­ви­л ин* кьил Ку­т ур­д и та­мам­д и
яз авун ла­зим тир. 11 Пак* Ийиз­вай­д и­н и, ва Адал­ди пак жез­вай­
бур­н и – ви­ри са Бу­ба­д ин* ая­лар я, ва гьа­ви­л яй Иса­диз абу­руз
стхаяр-вахар лу­г ьуз ре­г ъуь туш. 12 Ада лу­г ьуз­ва:

«За Ви ТІвар­цІи­кай их­ти­лат­да стхай­риз­ни ва­ха­риз Зи,

меж­лис­да та­риф­да Ви».i

13  Ада мад лу­г ьуз­ва:

«За Гьа­дахъ да­лу акал­да».ii

ва мад­н и:

«Ин­гье Зун ва Заз Ал­лагь­ди га­йи ая­лар».iii

Ая­лар якІу­кай­н и иви­д и­к ай хьун се­беб яз, Адаз­н и гьахь­т ин

14 

бе­ден хьа­на, гъи­ле ажал­д ин ви­нел гьу­к ум авай­ди, яни иб­лис*,

Ада Ви­ч ин ажал­дал­д и къу­в ат­дай ве­г ьи­дай­в ал аву­на, 15  чпин
ви­ри уьмуьр­да ажал­д ин ви­л ик ки­чІе­ви­л ин лукІ­ви­ле авай­бур
азад­на. 16  ГьикІ ла­г ьай­тІа Ада, са шак­н и ала­ч из, ма­ла­и к­риз
ваъ, Ибра­г ьи­ман* эв­лед­риз куь­мек гуз­ва! 17  И кар па­тал Ви­чи­
кай Ал­лагь­д из ийиз­вай къул­л угъ­да ре­г ьим авай, ва­фа хуь­дай,
халкь­д и авур гу­нагь­рай* Ал­лагь­д из мер­г ье­мет гъи­дай Кьи­
лин ха­хам* хьун па­тал­д и, Иса ви­ри кра­ра Ви­чин стхаяр-вахар
хьтин­ди хьун ла­зим тир. 18 Те­м ягь ту­х у­дай крар эхиз, Ада аза­бар
чІу­г у­най, ги­ла уьмуьр­да те­м ягь ту­х у­дай крар гьалт­за­вай­бу­руз
Ада­вай куь­мек гуз же­да.

i 2:12 За­бур21:23.
ii 2:13 Яшай 8:17.
iii 2:13 Яшай 8:18.
 549 Чу­вуд­риз 3 

Ал­лагь­д ин ре­к ье аваз фин

3  Гьа­ви­л яй, Ал­лагь­д из та­л укь стхаяр-вахар, ца­ва­риз эвер­на­

1 

вай ама­да­гар, куьн чна Ви­ч и­к ай ша­г ьид­вал ийиз­вай, Вич
Ра­к ъур­на­вай­ди ва Кьи­л ин ха­хам* тир Иса­диз ки­лиг. 2 Му­са­ди*
ви­ри Ал­лагь­дин кІва­ле ва­фа хуьз­вай­вал, Ви­чин хи­ве къул­л угъ
Ву­гай­даз Иса­д и­н и ва­фа хуьз­вай. 3  КІвал эци­гай­даз кІва­ле­лай
гзаф гьуьр­мет ийи­дай­вал, Иса Му­са­д и­лай­н и гзаф гьуьр­мет­диз
ла­й их хьа­на. 4  Гьел­бет­да, гьар са кІва­л ихъ вич эци­гай­д и ава.
Ал­лагь ла­г ьай­тІа, ви­ри эци­гай­д и я. 5  Му­са­д ин къул­л угъ­д и ге­
ле­жег­да куьн гьа­к ъин­дай ха­бар гун ла­зим ятІа къа­л ур­за­вай. Ам
къул­л угъ­дар хьиз Ал­лагь­д ин ви­ри кІва­ле ва­фа гваз хьа­на. 6 Ме­
сигь­ди* ла­г ьай­тІа, хци хьиз, Ал­лагь­д ин кІвал ва­фа гваз ида­ра
ийиз­ва. Чна эхир­дал­ди ви­к Іегь­вал ва чна ви­чел да­мах­за­вай умуд
хве­йи­тІа, Адан кІвал чун я.
7 Гьа­ви­л яй, Пак Руьгь­д и* лу­г ьуз­в ай­в ал же­да:

«Къе Адан ван хьа­йи­тІа,

8 терс ийи­мир ри­кІер куь,
куьн гъул­г ъу­ла гваз къа­ра­г ъай­ла авур хьиз
кьу­рум­да си­нагъ­дин юкъуз.
9 Ана Зун куь бу­бай­ри си­нагъ аву­най,
Зи крар абу­руз акун­вай­тІа­ни яхцІур йи­сан муьгь­лет­да.
10 Гьа­ви­л яй Заз та­кІан хьа­на а не­сил
ва ла­гьа­на: „Абу­рун ри­кІер датІа­на
алат­за­ва ре­кье­лай,
чиз­вач абу­руз ре­кьер Зи.“
11 Гьа­ви­л яй За кьин кьу­на, Зун Зи хъи­ле авай­ла:
„абур гьахь­дач ла­гьа­на се­кин­ви­лиз Зи!“»i

Стхаяр-вахар, кве­к ай са­дан рикІ­н и хъел квай­д и ва иман*

12 

ава­чир­ди та­х ьун па­тал ва ам чан алай Ал­лагь­ди­вай ча­ра та­х ьун
па­тал, кІе­виз акъваз.
13  И «къе» га­фу­н ин ала­к ъа чахъ га­лаз амай кьван гагь­да, гу­

нагь­ди* ви­чел рикІ ацу­к ьар­на сад­н и ре­к ьяй акъуд ти­йи­дай­вал
ва кве­кай сад­н и терс ти­й и­дай­вал, са­да са­даз гьар юкъуз и кар
тагь­к им ая.

i 3:7-11 За­бур 94:7-11.

Чу­вуд­риз 4  550

Чна чаз эвел­дай авай хьтин кІе­ви иман лап эхир­дал­ди хве­
14 

йи­тІа, ча­кай Ме­сигь­д ин юл­да­шар же­да. 15 Ва мад­н и ла­г ьан­ва:

«Къе Адан ван хьа­йи­тІа,

терс ийи­мир ри­кІер куь,
куьн гъул­г ъу­ла гваз
къа­ра­г ъай­ла авур хьиз».i

И га­фар ван хьа­на, ак­си хьа­й и­бур ву­ж ар тир? Мис­ри­дай*

16 

Му­са кьи­ле аваз экъе­чІай ви­ри­бур туш­ни? 17 ЯхцІур йи­сан къе­не

Ал­лагь­диз ни­кай хъел авай? Гу­нагь авур­бу­ру­кай­н и чпин бе­де­
нар кьу­рум­да пуч хьа­й и­бу­ру­к ай ту­ш ир­н и кьван? 18 Абур Ви­чин
се­к ин­ви­лиз гьахь­дач ла­г ьа­на Ал­лагь­ди низ кьин кьу­най? Ви­чин
чІа­лаз ки­лиг ти­й из­вай­бу­руз ту­ш ир­н и кьван? 19 Абу­ру­вай чпихъ
иман та­х ьун се­беб яз гьа­х ьиз та­х ьай­д и чаз акваз­ва.

4  Амма гье­ле геж туш, Ал­лагь­ди Ви­чин се­к ин­ви­лиз гьа­х ьу­ни­
1 

кай ган­вай гаф къу­ват­да ама. Гьа­ви­л яй, ша чна ди­к ъет хуьн,
кве­к ай сад­н и и се­к ин­ви­л ив агакь та­ву­на амукь ти­й и­дай­вал.
2  ГьикІ ла­г ьай­тІа, и гъул­г ъу­ла гваз къа­ра­г ъай­бу­руз хьиз, чаз­н и

Шад Ха­бар­д и­к ай* муш­т у­л ух га­най, амма и ха­бар­д и абу­руз са
хи­йир­н и гъа­на­чир, ву­ч из ла­г ьай­тІа абу­ру а ха­бар иман яз кьа­
бул­на­ч ир. 3  Амма чун, иман­дал атан­вай­бур Адан се­к ин­ви­л из,
Ал­лагь­ди ла­г ьан­вай­вал, гьахь­да:

«Гьа­ви­л яй За кьин кьу­на, Зун Зи хъи­ле авай­ла:

Зи се­кин­ви­лиз гьахь­дач абур!»ii

И се­к ин­вал дуьнья халкь авур лап эвел­ди­лай аваз­ва, 4 ву­чиз

ла­г ьай­тІа Ада ирид ла­г ьай йи­к ъа­кай икІ ла­г ьан­ва: «Ирид ла­г ьай
юкъуз Ал­лагь­ди Ви­чин ви­ри кра­ри­кай се­к ин­ви­ле ял яна»iii. 5 Амма
ви­н и­дихъ ла­г ьан­вай: «Зи се­к ин­ви­л из гьахь­дач абур!»iv
6 Гьа икІ аниз гьа­х ьун бя­зи­бу­рун ви­л ик гье­ле ку­маз­ма ва ви­

лик­дай чпиз се­к ин­ви­л из гьа­х ьу­н и­к ай муш­т у­л ух га­й и­бур­н и

i 3:15 За­бур 94:7-8.

ii 4:3 За­бур 94:11.
iii 4:4 Хьу­н ухь 2:2.
iv 4:5 За­бур 94:11.
 551 Чу­вуд­риз 5 

аниз, абу­ру чІа­лаз ки­л иг та­вун се­беб яз, гьахь­на­чир. 7 Гьа­ви­л яй

Ал­лагь­д и мад гъи­ле­ра та­й ин югъ тес­т и­к ьар­на,  – «къе». Гзаф
вах­тар ала­тай­да­лай гуь­г ъуь­н из и кар­д и­к ай, ви­н и­дихъ гъан­вай
га­фа­ра авай­вал, Да­ву­дан* куь­мек­дал­д и ха­бар га­най: «Къе Адан
ван хьа­йи­тІа, терс ийи­м ир ри­к Іер куь»i. 8 Их­т и­лат абу­руз Ну­нан
хва Шу­а я* га­й и се­к ин­ви­л и­к ай физ­вай­тІа, Ал­лагь и йи­к ъа­лай
гуь­г ъуь­н из къвез­вай са гьи ятІа­н и ма­са йи­к ъа­кай мад ра­ха­да­
чир. 9  Гьа­ви­л яй Киш­д ин* се­к ин­вал Ал­лагь­д ин халкь па­тал­д и
яз амукь­з а­в а. 10  ГьикІ ла­г ьай­тІа, вуж Ал­лагь­д ин се­к ин­ви­л из
гьа­х ьай­тІа, ада­ни ви­чин зегь­мет­ри­кай, Ал­лагь­ди Ви­чин зегь­мет­
ри­кай ял ягъай­вал, се­к ин­ви­ле ял яда. 11 Гьа­ви­л яй, а се­к ин­ви­лиз
гьа­х ьун па­тал, чІа­лал та­т у­н ин атІа чеш­не­дин рехъ кьу­на сад­н и
пуч та­х ьун па­тал, ша чна алакь­дай кьван ви­ри ийин.
12 Ал­лагь­д ин Га­фу­нал чан ала ва ам кар­д ик ква, ам кьве мурз­

ни хци гьар са ту­ру­н и­лай­н и хци я ва ам чи асул­дин лап де­рин­

риз сух жез­ва, ам руьгь­д ив­н и ри­к Іив, жал­г ъай­рив ва кІа­раб­дин
меф­тІе­див агакь­за­ва. Ада ри­к Іин фи­к ир­риз­ни къас­та­риз къи­мет
гуз­ва. 13 Халкь­на­вай кьван ви­ри­да­к ай са затІ­н и Ада­кай чуь­н уьх
хьан­вач. Адан ви­л ик ви­ри чуп­лах я, Адан ви­ле­риз ви­ри акваз­ва.
Чна Адаз чи гьахъ-гьисаб авун ла­зим я.

Иса кьи­лин­бу­ру­кай лап чІе­х и Ха­хам я

Чахъ ца­вар кІва­че­лай авун­вай кьи­л ин­бу­ру­к ай лап чІе­х и
14 

ха­х ам* ава  – Ал­л агь­д ин Хва* Иса. Гьа­ви­л яй ша чна ви­че­
лай ша­г ьид­вал ийиз­вай гьа­к ъи­к ъат кІе­виз кьан. 15 Чи Кьи­л ин
ха­х ам* чи за­й иф­ви­ле­ра чи ри­к Іи­к ай ха­бар та­к ьа­дай­бу­ру­к ай
туш. Чун хьиз, Гьам­н и, ви­ри кра­рал­д и си­нагъ аву­на ре­к ьяй
акъу­д из алахъ­най, амма Ада гу­нагь* аву­на­ч ир. 16  Гьа­ви­л яй,
чав ре­г ьим агакь­дай­в ал ва ча­в ай вах­т ун­да къве­дай куь­мек­
дин бе­ре­к ат* къа­ч уз же­дай­вал, ша чун ви­к Іегь­д из бе­ре­к ат­д ин
тахтуниз му­к ьва жен.

5  ГьикІ ла­г ьай­тІа, гьар са кьи­л ин ха­х ам ин­сан­рин ара­дай

1 

хкя­за­ва ва, авур гу­нагь­рай Ал­лагь­д из сав­к ьва­тар­н и къур­

бан­дар гуз, Ал­лагь­д ин ви­л ик ин­сан­рин па­тай ве­к ил­вал авун
па­тал ам къул­л угъ­да акъва­зар­за­ва. 2 Ихь­т ин кьи­лин ха­хам­ди­лай
чпиз затІ­н и те­чи­дай, ре­к ье­лай алат­на­вай­бу­рун гъа­вур­да акьаз

i 4:7 За­бур 94:7-8.

Чу­вуд­риз 5  552

алакь­да, ву­чиз ла­г ьай­тІа адаз ви­ч из­н и за­йиф­ви­лер хас я; 3 и кар
се­беб яз ада, халкь­дин гу­нагь­рай хьиз, ви­чин хсу­си гу­нагь­рай­ни
къур­бан­дар авун ге­рек я.
4  Ихь­
т ин гьуьр­мет ин­сан­д и­вай ви­ч и­вай ви­ч из ийиз же­дач,
адаз, ви­ч ин вах­т ун­да Гьа­ру­наз* эве­рай­вал, Ал­лагь­д и эвер­да.
5  Кьи­л ин ха­х ам хьу­нал­д и, Ме­сигь­д и­н и* ихь­т ин гьуьр­мет Ви­ч и

Ви­чи­вай къа­л ур­на­ч ир, амма Адаз и гьуьр­мет ихь­т ин га­фар Ла­
гьай­да га­най:

«Ги­ла Вун Зи Хва,

Ин­лай кьу­лухъ же­да За­кай Бу­ба Ваз».i

6  Ма­са чка­дал­н и Ада лу­г ьуз­ва:

«Вун ха­хам я да­и м яз

Мелик-Садикьан де­ре­жа­див кьур хьтин».ii

Чи­лел тух­вай Ви­ч ин уьмуьр­д ин вах­т ун­да Иса­ди Вич ажал­

7 

ди­кай хи­лас ийиз же­дай Ал­лагь­диз кІе­ви­да­каз, су­за­дал­ди ва на­

къвар ава­х ьиз дуьа* аву­най. Ал­лагь­диз ийиз­вай чІе­х и гьуьр­мет­дай
Адан ван агакь­най. 8 Ам Хва хьу­низ­ни ки­лиг та­ву­на, Адаз Ви­чин
азаб­рин куь­мек­дал­д и чІа­лаз ки­л и­г из чир хьа­на. 9 Та­мам­диз гьа­
зур хьа­йи­ла, Ада­к ай Ви­ч ин чІа­лаз ки­л иг­за­вай­бур па­тал эбе­ди
хи­лас­ви­лин* чеш­ме хьа­на. 10  Ал­лагь­д и Адаз Мелик-Садикьан*
де­ре­жа­див кьур хьтин Кьи­л ин ха­хам­вал та­йи­нар­на.

Жу­ван фи­к ир­ри­лай эл­к ъуь­ни­кай тагь­к им

И кар­ди­кай ча­вай мад­н и гзаф ра­хаз же­дай, амма куьн идан
11 

гъа­вур­да тун че­т ин я, ву­ч из ла­г ьай­тІа кве­лай гъа­вур­да гьа­т из

алакь­за­вач. 12 Вах­т у­низ фа­гьум га­йи­тІа, кве­кай му­а л­ли­мар же­дай
чІав хьан­ва, амма квез Ал­лагь­дин Га­фу­нин кьи­лин гьа­к ъи­к ъа­тар
чир­дай му­а л­ли­мар гье­лел­и г ге­рек­за­ма. Куь­не кІе­ви тІуьн тІуь­
на ваъ, мад нек хъва­на кІан­за­ва. 13 Нек хъваз­вай гьар сад гье­ле
би­цІек я, адаз гьахъ-михьивиликай* хъсан чир­вал авач. 14 КІе­ви
тІуьн чпин гьис­се­риз теж­ри­ба­д и гьи­на хъсан­вал, гьи­на пис­вал
ава­тІа чир­на­вай акьул­ба­л угъ ин­са­нар па­тал­ди я.

i 5:5 За­бур 2:7.

ii 5:6 За­бур 109:4.
 553 Чу­вуд­риз 6 

6  Гьа­ви­л яй Ме­сигь­дин* тер­бет­дин би­ней­ри­лай акьул­ба­л угъ­

1 

бур па­тал вуч та­й инар­наватІа гьа­дал эля­чІин. Ажал­д ихъ

ту­х уз­в ай кра­рай Ал­лагь­д ин ре­к ьел ату­н и­к ай*, Адахъ иман*
аву­н и­к ай, 2  цик ака­х ьун къа­ч у­н и­к ай*, гъи­лер эци­г у­н и­к ай*,
кье­й и­бу­рал чан хту­н и­к ай* ва эбе­д и ду­ван­д и­к ай чун мад гъи­
ле­ра чир­ви­лер гу­нал­д и ра­ха­дач. 3  И кар чна, Ал­лагь­ди их­т и­яр
га­йи­тІа, ах­па ийи­да.
4 Ву­ч из ла­г ьай­тІа са гъи­ле­ра чпиз чир­в ал га­й и­бур, чпиз ца­вун

сав­к ьват­д ин тІе­ам акур­бур ва Пак Руьгь­д ив* ше­рик яз хьа­й и­

бур, 5  гьакІ­н и Ал­лагь­д ин дугъ­ри Га­фу­н ин ва къве­дай асир­д ин
къу­ват­дин тІе­ам акур­бу­ру­вай, 6  амма ида­лай гуь­г ъуь­н из иман­
ди­вай къа­к ъа­тай­бу­ру­вай, Ал­лагь­д ин ре­к ьел хквез же­дач. Абу­ру
Ал­лагь­д ин Хва* хъуь­руьн­риз ве­г ьиз, чпиз зи­я н гун яз, цІи­й и
кьи­ле­лай ха­ш у­н из* яза­ва.
7 Мукьвал-мукьвал къваз­вай марф хъваз­вай ва ви­ч ихъ гел­к ъвез­

вай­даз бе­г ьер гъиз­вай чи­л из Ал­лагь­д и нуьс­рет* гуз­ва. 8  Амма

ви­чел тек са эчІе­лар­н и ца­цар экъечІ­на­вай чил ви­же къве­дач. Ам
негь аву­н ин ха­та­д ик ква, адан эхир цІай яна кун же­да.
9  Зи рикІ алай­бур, чна икІ лу­г ьуз­в а­тІа­н и, куьн хъсан гьал­да

авай­дахъ ва хи­лас хьу­н ихъ куьн гал­к Іан­вай­дахъ чун агъун­ва.

10 Ал­лагь гьахъ гва­ч ир­д и туш. Я куь зегь­ме­т ар, я куь­не Ал­лагь­

диз та­л укь­бу­руз къул­л угъ аву­нал­ди ва ги­лани ийиз­вай къул­л угъ
да­ва­ма­ру­нал­д и къа­л ур­за­вай муь­г ьуьб­бат* Ал­лагь­д и ри­к Іе­лай
алуд­дач. 11 Куь умуд кьи­л из акъа­т у­н ин ха­т ур­дай чаз кве­кай гьар
са­да ахь­т ин чІе­х и гьа­к ъи­сагъ­валi эхир­дал­ди къа­л ур­на кІан­за­ва.
12  Чаз куьн тем­ пел хьа­на ваъ, чпин иман­дал­д и ва са­бур­дал­д и
чпиз гу­да ла­г ьан­вай­д и ирс яз кьа­бул­за­вай­бу­ру­лай куь­не чеш­не
къа­ч у­най­тІа кІан­дай.

Ви­чи га­йи га­фа­риз Ал­лагь­д ин ва­фа

Ибра­гьи­маз* гаф гу­дай­ла, Ал­лагь­ди Ви­чи Ви­чел кьин кьу­най,
13 

ву­чиз ла­г ьай­тІа ви­чел кьин кьаз же­дай хьтин мад сад­н и ава­чир.
14 Ада ла­г ьа­на: «За гьикІ хьа­й и­тІа­н и ваз нуьс­р ет* гу­да ва ви эв­

лед­рин кьа­дар гзаф­д и ийи­да»ii. 15 Гьа икІ, са­бур­див­ди вил алаз,

Ибра­г ьи­мав ви­чиз хи­ве кьур­д и агакь­на.
i 6:11 Гьа­к ъи­сагъ­вал – гьахъ-намус хьу­н ухь.
ii 6:14 Хьу­н ухь 22:17.
Чу­вуд­риз 7  554
16 Ин­сан­ри чпе­лай ар­т ух тир са квел ятІа­н и кьин кьаз­в а;
ла­г ьай га­фар кьи­не тес­т и­к ьар­за­ва ва гьар гьи­х ь­т ин хьа­й и­тІа­
ни гьуь­жет­дал эхир эциг­за­ва. 17 ГьакІ Ал­лагь­д и­н и Ви­ч и хи­ве
кьур кра­рин ирс­са­г ьиб­риз Ви­ч ин ни­я ­тар де­г иш те­же­дай­бур
тир­д и мад­н и ачух­д из къа­л у­риз кІан хьа­й и чІа­вуз Ада а ни­я­
тар кьин кьу­нал­д и тес­т и­к ьар­най. 18  Гьа­ви­л яй де­г иш те­же­дай
ва чеб Ал­лагь­д ин па­т ай тир­ла таб ква­ч ир­бур же­дай и кьве
кар­д и­вай – гаф гу­н и­вай ва кьи­не­вай – чна гзаф чІе­х и кІу­бан­
вал къа­ч уз­ва. Чун, ла­г ьай­тІа, Ал­лагь­д и­вай дал­да жа­г ъай­бур
ва чи ви­л ик квай умуд­д ик ккІан­вай­бур я. 19 И умуд чи руьгь
па­тал мягь­кем ва ви­ч ик умуд ку­таз же­дай ла­барi я. И умуд­д и
чаз пак­х а­на­д ин къе­нез, ам кьве пай­за­вай пер­де­д ин а па­таз,
20  Ви­
ч и­к ай эбе­д и яз Мелик-Садикьан* де­ре­ж а­д ив кьур хьтин
Кьи­л ин ха­хам* хьа­на, чи ви­л ик кваз фе­й и­д и тир Иса гьа­х ьай
чка­д из гьахь­дай их­т и­яр гуз­ва.

Мелик-Садикь ва Иса

7  И Мелик-Садикь* Сал­и м­д ин па­чагь ва ви­ри­да­лай­н и ви­

1 

не авай Ал­лагь­д ин ха­хам* тир. Адал па­чагь­рал гъа­л иб­вал

къа­ч ур­да­лай гуь­г ъуь­н из дя­ве­дай хквез­вай Ибра­г ьим* гьалт­на
ва Мелик-Садикьа адаз нуьс­рет* га­на. 2 Ибра­г ьи­ма душ­ман­ри­
вай ви­чин гъи­ле гьа­тай за­тІа­рин цІу­дай са пай адаз га­на. Адан
«Мелик-Садикь» лу­г ьу­дай тІвар «гьахъ-михьивал* гвай па­чагь»
ла­г ьай чІал я, адан «Сал­и м­д ин па­чагь» лу­г ьу­дай де­ре­жа­дин ма­
на­н и «са­ла­мат­вал гъиз­вай па­чагь» жез­ва. 3 Я адан бу­ба­ди­кай, я
адан ди­де­ди­кай, я адан ма­са бан-бубайрикай, адан уьмуьр­дин я
эвел­ди­кай, я эхир­д и­к ай са­на­н и кхьен­вач, амма ам, Ал­лагь­дин
Хва* хьтин­ди авун­ваз, эбе­д и яз ха­хам яз ама.
4 Ам гьи­к ьван чІе­х и тиртІа ки­л иг! Гьат­т а чи бан-буба Ибра­г ьи­

ма­ни адаз дя­ве­да къа­к ъу­дай­дан цІу­дай са пай га­най. 5 Къа­н ун­да*
са тагь­к им­да къа­л ур­на­вай­вал, чпи­к ай ха­ха­мар хьа­йи Ле­ви­дин
та­йи­фа­ди­кай тир­бу­руз халкь­д из къвез­вай хи­йир­дин цІу­дай са
пай къа­ч у­дай их­ти­яр ава. Абу­ру и пай чпин стхай­ри­вай, гьа­бур­ни
Ибра­г ьи­ман эв­ле­дар ятІа­н и, кІватІ­за­ва. 6 Амма Мелик-Садикьа,
вич Ле­ви­дин та­йи­фа­дай ту­шиз, Ибра­г ьи­ман хи­йир­дин цІу­дай са
пай кьа­бул­на ва адаз, Ал­лагь­д ин па­тай гаф ган­вай­даз, нуьс­рет

i 6:19 Ла­бар
– ги­м и гьуь­лел акъва­за­рун па­тал ви­ч ихъ яр­г ъи зун­ж ур га­
лай за­лан къар­мах.
 555 Чу­вуд­риз 7 

га­на. 7 Агъа­да авай­даз ви­не­да авай­да нуьс­рет гуз­ва (идал са­да­

ни са шак­н и гъиз­вач). 8 Къвез­вай хи­й ир­д ин цІу­дай са пай адет
яз ажал га­лай ин­сан­ри кьа­бул­за­ва, амма Мелик-Садикьакай
адал чан ала ла­г ьа­на ша­г ьид­вал авун­ва. 9  Лу­г ьун хьи, цІу­дай
са пай къа­ч уз­вай Ле­ви­д и ви­ч ини къвез­вай хи­йир­рин цІу­дай са
пай, Ибра­г ьи­ма кьил ку­т ур­вал, Мелик-Садикьаз га­на, 10  ву­чиз
ла­г ьай­тІа Мелик-Садикьал Ибра­г ьим гьал­тай­ла, гье­ле ди­де­диз
та­х ьан­вай Ле­ви Ибра­г ьи­ман ятур­ра авай.
11  Та­мам­ви­л ив лев­и й­рин* ха­х ам­ви­л ин куь­мек­дал­д и агакь­з а­

вай­ди тиртІа (абу­рун ха­хам­вал халкь­диз ган­вай Къанундин асул

кар алай пай тир), Гьа­ру­нан* де­ре­ж а­д ив ваъ, Мелик-Садикьан
де­ре­жа­див кьур хьтин ма­са ха­хам­д ин ла­зим­вал же­дай­н и ме­гер?
12  Ха­х ам­в ал де­г иш же­дай бе­р е­да Къанунни де­г иш авун маж­бур

же­да. 13 Ис­я т­да Ни­кай их­ти­лат физ­ва­тІа, Гьам са­да­ни ва садрани

къур­бан­ган­дин* па­тав къул­л угъ та­вур та­йи­фа­ди­кай тир. 14 Ма­л ум
я хьи, чи Реб­би* Ягьу­дан* та­й и­фа­дай тир, ва Му­са­ди* и та­йи­фа­
дай тир ха­хам­ри­к ай са гаф­н и ла­г ьан­вач. 15 Чаз мад­н и хъсан­диз
ачух жез­ва хьи, Мелик-Садикьан де­ре­ж а­дин ма­са ха­хам пай­да
же­дай­ла, Къа­н ун де­г иш хьа­на. 16 Та­й ин та­йи­фа­диз та­л укь хьун
ва­ж иб яз кьаз­вай тагь­к им­дал­ди ваъ, эбе­ди уьмуьр­дик* ку­т ун­вай
къу­ват­дал­д и Ада­к ай ха­хам хьа­на. 17  ГьикІ ла­г ьай­тІа Ка­лам­д и*
ша­г ьид­вал­за­ва:

«Мелик-Садикьан де­ре­жа авай

ха­хам я Вун эбе­ди яз»i.

Гьа икІ, ви­ли­кан тагь­к им къу­ват­дай ве­гьен­ва, ву­чиз ла­гьай­тІа

18 

ам за­йиф­ди ва ви­ч и­к ай хи­й ир ава­ч ир­д и хьа­на. 19 Къа­н ун­ди гьич
са кар­ни та­мам­ди аву­нач, амма са гьи­х ь­тин ятІа­ни хъсан­вал хьу­
нин умуд гуз­ва. Адан куь­мек­дал­ди чун Ал­лагь­диз му­к ьва жез­ва.
20  ИкІ тир­
д и Ал­лагь­д ин кьи­не тес­т икь авун­н и ли­шан алай
кар я. Ма­са ха­хам­рив чпин къул­л угъ кьин га­ла­чиз агакь­за­вай,
21 амма Ме­сигь­д и­к ай* ха­х ам Адаз икІ Ла­г ьай­дан кьи­нел­д и хьа­на:

«Кьин кьу­на Реб­би­ди ва алат­дач га­фу­ни­лай:

Вун ха­хам я эбе­ди яз»ii.

i 7:17 За­бур 109:4.

ii 7:21 За­бур 109:4.
Чу­вуд­риз 8  556
22 Гьа и са­ягъ­да Иса­ди­кай ге­на­ни хъсан Икь­рар­дин* за­мин­вал
ийиз­вай­ди хьа­на.
23 А ха­х а­мар гзаф авай, сад­бур ре­к ьиз­в ай, абу­рун чка­дал ма­сад­

бур къвез­вай, 24 амма Иса­дал эбе­д и яз чан ала, Адан ха­хам­вал­н и

эбе­ди я. 25 Гьа­ви­л яй Ви­чи Ал­лагь­дин па­тав гъиз­вай­бур та­мам­диз
хи­лас­дай къу­ват ава Адахъ. Адал датІа­на чан ала ва Ада датІа­на
абу­рун па­та­х ъай ве­к ил­вал ийиз­ва.
26 Ил­ла­к и гьа ихь­т ин Кьи­л ин ха­х ам* тир чаз ге­р ек­д и: пак­д и*,

са тах­сир­ни, са рех­не­ни ква­чир­ди, гу­нагь­кар­ри­кай ча­ра­ди ва ца­

ва­ри­лай­ни ви­не авай­ди. 27 Ма­са кьи­лин ха­хам­ри сифтени-сифте
чпин ва ан­жах ах­па халкь­дин гу­нагь­рай* къур­бан­дар ийиз­вай­вал,
Ада гьар юкъуз къур­бан­дар аву­н ин ла­зим­вал авач. Ада икІ сад­
ра ва эбе­ди яз, Ви­ч и Вич къур­банд ийи­дай­ла*, аву­на. 28 Къа­н ун
тир­вал, кьи­лин ха­ха­мар яз адет­дин за­йиф ин­са­нар та­йи­нар­за­ва,
амма Къанундилай гуь­г ъуь­низ кьур кьин тир­вал, кьи­лин ха­хам­
вал авун па­тал эбе­д и яз кІва­ч и­нар­на­вай Хва та­йи­нар­най.

Иса цІи­йи Икь­рар­д ин кьи­лин ха­хам я

8  Чна квез лу­г ьуз­вай­да­кай кьи­лин­ди ам я хьи, чахъ гьахь­т ин

1 

Кьи­лин ха­хам* ава, Вич­ни ца­ва­рал Ал­лагь­дин эр­чІи гъи­ли­хъай

ацукь­на­ва, 2 ин­сан­ри ваъ, Реб­би­ди* эциг­на­вай ха­ли­сан Ала­ч ух­да,
пак­ха­на­да къул­л угъ­за­вай­ди я. 3 Гьар са кьи­лин ха­хам­ди* са­да­к ьа­
яр ва къур­бан­дар гъун абу­руз та­йи­нар­на­вай кар я, гьа­ви­л яй чи
Кьи­лин ха­хам­дихъ­н и къур­банд ийиз* же­дай хьтин са вуч ятІа­н и
хьун ла­зим тир. 4 Ам ис­я т­да чи­лел алай­тІа, Ада­кай гьат­та ха­хам­
ни же­да­чир, ву­чиз ла­г ьай­тІа Къа­н ун­див* кьа­дай­вал къур­бан­дар
ийиз­вай ха­ха­мар гьакІ­н и аваз­ва. 5  Абу­ру ца­ва авай пак­ха­на­дин
хъен тир ва адаз ух­шар пак­ха­на­да иба­дат­н и* кьи­лиз акъуд­за­ва.
Гьа­ви­л яй Му­са­д из* ада ала­ч ух эциг­дал­д и ви­л ик эмир аву­най:
«Ки­лиг гьа, – ла­г ьа­най Ал­лагь­ди, – ви­ри ваз дагъ­дал къа­л у­рай
те­г ьер­да дуьм-дуьз ая»i. 6 Амма ис­я т­да Ме­сигь­диз* чи­лел алай ха­
хам­рин къул­л угъ­ди­лай гзаф ар­т у­хан­вал авай къул­л угъ тап­ш у­ругъ
авун­ва, ву­чиз ла­г ьай­тІа Ам Ал­лагь­ди ин­сан­дихъ га­лаз ку­тІу­най,
лап хъсан хи­ве кьу­нар би­не­да авай лап хъсан Икь­рар­дин* ара­чи я.
7 Сиф­т е­г ьан Икь­рар* нукь­са­нар ква­ч ир­д и тиртІа, кьвед ла­г ьай­

дан ла­зим­вал ава­чир эхир. 8 Амма Ал­лагь­ди, ин­сан­рин нукь­са­нар

акваз, лу­г ьуз­ва:

i 8:5 Эх­к ъе­чІун 25:40.

 557 Чу­вуд­риз 9 

«Ин­гье, – лу­гьуз­ва Реб­би­ди, –

За Ис­ра­и л­дин кІва­лихъ ва Ягьу­дан кІва­лихъ га­лаз
цІи­йи Икь­рар ку­тІун­дай йи­къар алукь­за­ва.

9 И Икь­рар За абур гъил кьу­на Мис­ри­дай* акъу­дай чІа­вуз

абу­рун бан-бубайрихъ га­лаз ку­тІу­най Икь­рар ­
хьтин­ди же­дач,
ву­чиз ла­гьай­тІа абу­ру Захъ га­лаз авур Икь­рар­диз ­
ва­фа хуьз­ва­чир,
ва За абу­руз да­лу га­най, – лу­гьуз­ва Реб­би­ди. –
10 Ин­гье, за ге­ле­жег­да
Ис­ра­и л­дин кІва­лихъ га­лаз
ахь­тин Икь­рар ку­тІун­да хьи, – лу­гьуз­ва Ал­лагь­ди, –
Зи Къа­ну­нар За абу­рун акьул­да тва­да
ва абу­рун ри­кІе­ра кхьи­да.

За­кай абу­рун Ал­лагь же­да,

абу­ру­кай­ни зи халкь же­да.

11 Ва мад са­да са­даз,

стха­ди стха­диз,
„Ал­лагь кьа­тІутІ“ лу­гьуз, тар­сар гу­дач,
ву­чиз ла­гьай­тІа
Зун гъве­чІи­да­лай чІе­хи­дал­ди ви­ри­даз чир же­да.

12 ГьикІ ла­гьай­тІа За абу­рун

гу­нагь­ри­лай гъил къах­чу­да
ва мад абу­рун гу­на­гьар ри­кІел хки­дач»i.

Ада и Икь­рар­д из цІи­й и­д и ла­г ьа­на ва адал­д и сиф­т е­г ьан
13 

Икь­рар цІу­ру хьан­вай­д и къа­л ур­на. ЦІу­ру ва чу­ру хьан­вай­д и

фад квахь­да.

Чи­лел алай пак­ха­на­да Ал­лагь­д из икрам авун

9  Сиф­те­г ьан Икь­рар­да* Ал­лагь­диз икрам аву­н ихъ га­лаз ала­

1 

къа­да авай се­рен­же­мар ва чи­лел пак­х а­на алай. 2  Ала­ч ух*

эциг­най, ва адан сад ла­г ьай па­ю­на чи­рагъ­г ан ва Реб­би­д ин*

i 8:8-12 Ер­м и­я гь 31:31-34.

Чу­вуд­риз 9  558

ви­л ик же­дай фар алай экІя­г ъан авай, и па­ю­н из «Пак­д и*» лу­
гьуз­вай. 3  Кьвед ла­г ьай па­ю­н из «Пак­ви­ле­рин Пак­д и» лу­г ьуз­
вай ва ам сад ла­г ьай па­ю­н и­вай пер­де­дал­ди ча­ра авун­вай. 4 Иер
ни га­лай за­тІар ку­дай, къи­зил чІу­г ун­вай къур­бан­ган* ва ви­ри
па­та­ри­х ъай къи­зил­дал­д и кІев­на­вай Икь­рар­д ин сан­д ух* аниз
та­л укь тир. Сан­д ух­да ман­г ьу­д ив* ацІай къи­зил­д ин къаб, Гьа­
ру­нав* хьа­й и цуьк авур лаш ва Икь­рар­д ин къван­ц ин къа­я­бар
авай. 5  Сан­д ух­д ин ви­не­лай чІе­х и ма­ла­и к­рин* кІа­л у­бар – бар­
кал­ла­дин* яр­жар алай, абу­ру ви­ч из «Гу­на­г ьар* алуд­за­вай чка»
лу­г ьуз­вай сан­д ух­дин къап­сах­дал лу­вар экІя­на­вай. Амма ис­я т­да
ида­кай чун галай-галайвал ра­ха­дач.
6 Ви­ри гьа и са­я гъ­да туь­к Іуьр хьа­й и­да­лай гуь­г ъуь­н из ха­х а­мар*

чпин иба­дат* авун па­тал вахт-вахтунда Ала­ч ух­д ин сад ла­г ьай
па­ю­н из гьахь­за­ва. 7 Амма кьвед ла­г ьай па­ю­н из гьахь­дай их­т и­яр
йи­са са гъи­ле­ра ан­ж ах кьи­л ин ха­хам­д из ава. Аниз гьа­х ьай­ла,
адав ви­чин па­та­лай ва халкь­ди ха­бар ава­чиз ахъай­на­вай гу­нагь­
рай гъиз­вай иви­н и же­дай. 8  Гьа­дал­д и Пак Руьгь­д и* ви­л и­к ан
Ала­ч ух гье­ле кар­д ик ку­май кьван гагь­да ца­ва­рал­лай Пак­ви­ле­
рин Пак чка­диз фи­дай рехъ гье­ле ахъа хьан­ва­чир­ди къа­л ур­за­
ва. 9 Гьа ина алай вахт па­тал­д и­н и чеш­не ава: са­да­к ьай­ри­вай­н и
къур­банд­ри­в ай Ал­лагь­д из икрам ийиз­в ай­дан виж­дан ми­х ьи
ийиз ва ам та­мам­ви­лихъ гъиз же­дач. 10 И се­рен­же­мар ан­жах тІуь­
нихъ ва хъу­н ихъ ва чуь­х уьн къа­ч у­н ин жуьреба-жуьре адет­рихъ
га­лаз ала­к ъа­да ава. Ви­ри ибур ан­ж ах ви­нел па­тан аку­нар авай
се­рен­же­мар я ва абур ан­ж ах цІи­й и къай­да эциг­дай вах­т у­нал­ди
къу­ват­да же­да.

Ца­вун Ала­ч ух­да иба­дат авун

11 Амма пай­да хьа­й и хъсан­ви­ле­рин кьи­л ин ха­х ам* яз атай
Ме­сигь* авай­да­лай­н и чІе­х и ва та­мам ала­ч ух­д из, ин­сан­рин
гъи­ле­рал­д и эциг та­вун­в ай, яни и дуьнь­я ­д из та­л укь ту­ш ир
ала­ч ух­д из, гьахь­на. 12 Ам аниз кьу­на­рин­н и да­най­рин иви гваз
ваъ, Ам Пак­ви­ле­рин Пак* чка­д из Ви­ч ин Иви гваз, ин­са­нар
па­т ал эбе­д и яз эве­з ар хгу­н ин мум­к ин­в ал къа­ч уз сад­р а ва
эбе­д и яз гьахь­на. 13  Кьу­на­рин­н и яца­рин иви ва гьакІ­н и кан­
вай дуь­г ве­д ин руьхъ квай яд хъи­ч ир аву­н и чир­к ин­бур пак,
адет па­тал­д и ми­х ьи* хъи­й из­ва­тІа, 14  Ви­ч и Вич эбе­д и Руьгь­
дин* къу­в ат­да аваз Ал­лагь­д из са рех­не­н и ква­ч ир къур­банд
авур* Ме­сигь­д ин Иви­д и кьи­н и­к ьихъ ту­х уз­в ай кра­ри ле­ке
 559 Чу­вуд­риз 9 

гъан­вай чи виж­дан ге­на­н и гзаф ми­х ьи ийи­да! Адан Иви­д и

чаз чан алай Ал­лагь­д из къул­л угъ ийи­дай мум­к ин­вал гу­да!
15 Гьа­ви­л яй Ме­сигь, эвер­на­в ай­бу­рув чпиз хи­в е кьун­в ай эбе­д и

ирс ага­к ьун па­тал, цІи­й и Икь­рар­д ин* ара­чи яз­ва. И кар Адан
кьи­н и­к ьи абу­ру гье­ле сиф­те­г ьан Икь­рар­д ин шар­тІа­ра ахъа­я й
гу­нагь­ри­лай* гъил къах­ч у­дай­вал авун се­беб яз хьа­на.
16  Ве­си ан­ж ах ве­си ийиз­в ай­дан кьи­н икь тес­т икь хьа­й и­да­лай

гуь­г ъуь­н из къу­ват­да гьат­за­ва. 17  Амма ве­си ийиз­вай­дал гье­ле

чан ала­ма­тІа, ве­си­д ихъ са къу­ват­н и авач. Ве­си ийиз­вай­ди кье­
йи­да­лай кьу­л ухъ ве­си къу­ват­да гьат­за­ва. 18 Гьа­ви­л яй сиф­те­г ьан
Икь­рар­н и иви га­ла­ч из тес­т икь хьа­нач. 19  ГьикІ ла­г ьай­тІа Му­
са­д и* ви­ри халкь­д из Къанундин* ви­ри тагь­к и­мар ла­г ьай­да­
лай гуь­г ъуь­н из ада, да­най­рин­н и кьу­на­рин иви къа­ч у­на, цик
ака­дар­на, аник экуь яру сар ва ис­суп на­ба­т ат­д ин хел кя­на,
иви ктаб­дал ви­чел ва ви­ри халкь­дал хъи­чир­на. 20  Ада ла­г ьа­на:
«Им Икь­рар­дин иви я, адан шар­тІар кьи­лиз акъу­д ун Ал­лагь­ди
кве­вай кІе­ве­лай тІа­лаб­за­ва»i. 21  Ада гьакІ Ала­ч ух­дал­н и*, Ал­
лагь­д из иба­дат* аву­н ин кар­да гъи­л ик жез­вай ви­ри за­тІа­рал­н и
иви хъи­чир­на. 22 Къа­н ун­д и са­к и ви­ри­бур иви­дал­ди ми­х ьи хьун
кІе­в е­лай тІа­лаб­з а­в а, иви ава­дар та­вун­маз гу­нагь­ри­лай гъил
къах­ч у­дач.
23 Ца­в а­ра авай­да­лай чеш­не къа­ч у­на чи­лел авун­в ай кьван ви­ри

крар гьа и са­ягъ­да ми­х ьи хьун ла­зим я, амма ца­ва­рин­ди ибу­ру­лай

хъсан къур­банд­рал­д и ми­х ьи хьа­на кІан­да. 24  Ме­сигь ин­сан­дин
гъи­ле­рал­д и авун­вай ва вич ха­л ис­дан ан­ж ах хъен-шикил тир
чи­лин пак­ха­на­диз ваъ, Ам чи па­та­лай Ал­лагь­дин ви­лик пай­да
хьун па­тал ца­ва­риз гьахь­на. 25 Кьи­лин ха­хам* гьар йи­суз ча­ра­дан
иви гваз Пак­ви­ле­рин Пак чка­д из гьахь­дай­вал, Ме­сигь ца­ва­риз
Вич мад ва мад къур­банд авун па­тал гьахь­нач. 26 ИкІ ту­ш ир­тІа,
Ада дуьнья халкь хьа­й и­да­лай инихъ эгечІ­на гзаф гъи­ле­ра аза­
бар чІу­г ун ла­зим же­дай. Амма Ам ис­я т­да, эхи­рим­ж и вах­та­ра, са
гъи­ле­ра пай­да хьа­на, сад­ра ва эбе­д и яз гу­нагь терг авун па­тал,
Ада Ви­чи Вич къур­банд аву­на. 27 Гьар са ин­сан­диз сад­ра кьи­никь
ва ах­па ду­ван ган­вай­вал, 28  Ме­сигь­н и*, гзаф ин­сан­рин гу­нагь­
ри­лай гъил къах­ч ун па­тал, сад­ра къур­банд аву­най, ва Ам кьвед
ла­г ьай гъи­ле­ра Ви­чел гу­нагь къа­ч ун па­тал ваъ, Вич ату­нал вил
алаз акъваз­на­вай­бур хи­ла­сун па­тал къве­да.

i 9:20 Эх­к ъе­чІун 24:8.

Чу­вуд­риз 10  560

Иса Ме­сигь гу­нагь­рай ган­вай эхи­рим­ж и къур­банд я

10  Му­са­д ин* Къа­н ун* ге­ле­жег­да ин­сан­риз хьа­на кІа­н и

1 

бе­ре­ка­тар* чеб ваъ, ан­ж ах абу­рун хъен я. Гьа­ви­л яй Къа­

нун­ди­вай датІа­на, йи­са­лай йи­суз, гьа са къур­бан­дар гун па­тал
къвез­вай­бур та­мам­ви­лиз акъу­диз же­дач. 2 ИкІ тиртІа, къур­бан­дар
авун акъва­зар­да­ч ир­н и ме­гер? Икрам ийиз­вай­бур сад­ра ва эбе­ди
яз ми­х ьи* же­дай, абу­ру чпин гу­нагь­рай* чпик тах­сир квай­д и
мад гьисс хъи­йи­да­ч ир. 3 Амма и къур­бан­дар йисалай-йисуз аву­
ни гу­нагь ри­к Іел хкиз­ва, 4 ву­ч из ла­г ьай­тІа яца­рин­н и кьу­на­рин
иви­ди­вай гу­на­г ьар ара­дай акъу­д из же­дач.
5 Гьа­ви­л яй, и дуьнь­я ­д из гьахь­дай­ла, Ме­сигь­д и* ла­г ьа­на:

«КІан хьа­нач Ваз я къур­бан­дар, я сав­кьва­тар,

амма Ву­на Зун па­тал­ди гьа­зур­на бе­ден.
6 Шад ийиз­вач Вун я ку­нуг­ри­ни,
я гу­нагь­дай ийиз­вай къур­банд­ри­ни.
7 Гьа чІа­вуз За ла­гьа­на: „Ин­гье, Зун къвез­ва,
къар­г ъу­да За­кай кхьен­вай­вал,
Ви къаст кьи­лиз акъу­д ун па­тал, я Ал­лагь!“»i

Гьа икІ, Ада ви­н и­д ихъ ла­г ьа­на: «КІан хьа­нач Ваз я къур­бан­
8 

дар, я сав­к ьва­тар, я ку­н у­гар, я гу­нагь­дай къур­бан­дар­н и, абу­ру

вун шад ийиз­вач». Ви­ри ибур Къа­н ун­ди кІе­ве­лай тІа­лаб­за­вай­ви­
лиз­н и ки­лиг та­ву­на Ада икІ ла­г ьа­на. 9 Ах­па Ада ала­ва хъу­ву­на:
«Ин­г ье, Зун къвез­ва, Ви къаст кьи­л из акъу­д ун па­тал». Ада сад
ла­г ьай­ди къу­ват­дай ве­г ьиз­ва ва кьвед ла­г ьай­ди къу­ват­да тваз­ва.
10 Иса Ме­сигь­д и Ал­лагь­д ин къаст кьи­л из акъу­дай­ви­л яй чун Адан

Бе­ден къур­банд аву­нал­д и* сад­ра ва эбе­д и яз пак* авун­ва.

11  Гьар са ха­х ам­д и*, гу­на­г ьар ара­дай акъу­д из те­же­дай гьа сад

хьтин къур­бан­дар мад ва мад ийиз, йи­к ъай юкъуз ви­чин ве­зи­фа­яр
кьи­лиз акъуд­за­ва. 12 И Кьи­лин ха­хам­ди*, ла­гьай­тІа, гу­нагь­рай тек
са къур­банд аву­на ва Ам эбе­д и яз Ал­лагь­дин эр­чІи гъи­ли­х ъай
ацукь­на. 13 Гьа чІа­ва­лай инихъ­д и Ада Ви­чин душ­ма­нар Ви­чин
кІва­че­рик ве­г ьи­дай сят ви­л ив хуьз­ва. 14 Пак ийиз­вай­бур Ада са
къур­банд­дал­ди да­им яз та­мам­ви­лив ага­к ьар­на. 15 Идан гьа­к ъин­
дай чаз Пак Руьгь­д и­н и* ша­г ьид­вал­за­ва. Эвел­дай Ада лу­г ьуз­ва:

i 10:5-7 За­бур 39:7-9.

 561 Чу­вуд­риз 10 
16 «За ге­ле­жег­да абу­рухъ га­лаз
ахь­тин Икь­рар ку­тІун­да хьи, – лу­гьуз­ва Реб­би­ди, –
Зи Къа­ну­нар За абу­рун ри­кІе­ра тва­да
ва абу­рун бей­ни­да кхьи­да»i.

17  Ах­па Ада ала­ва хъи­й из­ва:

«Абу­рун гу­на­гьар ва абу­рун Къа­нун чІу­ру­нар

За мад ри­кІел хки­дач»ii.

Гу­нагь­ди­лай гъил къах­ч ур чІа­вуз гу­нагь­дай къур­банд гу­нин

18 

ла­зим­вал мад амукь­за­вач.

Иман­дал кІе­виз акъва­зун па­тал эвер

Стхаяр-вахар, Иса­д ин Иви се­беб яз ча­вай ги­ла Пак­ви­ле­рин
19 

Пак* чка­диз ви­к Іегь­д из гьа­х ьиз же­да. 20 Ада чаз пер­де­дайiii фи­
дай цІи­йи ва уьмуьр гу­дай рехъ ахъай­на. И кар Ада Ви­чин Бе­
ден къур­банд гу­нал­д и аву­на. 21 Ва чаз Ал­лагь­дин кІва­лин кьи­ле
акъваз­на­вай Кьи­лин ха­хам* ава. 22 ГьакІ хьа­йи­ла, ша чун ха­ли­сан
ри­к Іер гваз, иман­д ив* ацІан­ваз, иви хъи­ч ир аву­нал­д и ри­к Іер
рех­не квай виж­дан­ди­кай ми­х ьи аву­на ва бе­де­нар ми­х ьи цяй чуь­
хве­на, Ал­лагь­диз му­к ьва жен. 23 Ша чна умуд гуз­вай иман­ди­кай
ша­г ьид­вал авун ян та­га­на кьан, ву­ч из ла­г ьай­тІа чаз гаф Га­йи­ди
гьа­к ъи­к ъи я. 24 Ша чун сад са­дав ди­к ъет­д ив­ди эге­чІин, са­да са­
даз муь­г ьуьб­бат­д ив* ацІуз ва дугъ­ри крар ийиз кІан же­дай­вал
ийин. 25 Са бя­зи­бу­руз хе­сет хьан­вай­вал, чна чи кІватІ хьу­н у­х ьар
га­дар ти­йин. Ал­лагь­д ин югъ му­к ьва жез­вай­ди акваз­вай чІа­вуз
са­да сад мад ва мад кІу­ба­нар ийин.
26  Ву­
ч из ла­г ьай­тІа, чна, гьа­к ъи­к ъат кьа­тІа­на, чиз-чиз гу­на­
гьар* авун да­ва­ма­рай­тІа, мад са къур­банд­д и­вай­н и и гу­нагь­ри­
лай гъил къах­ч у­дай­вал ийиз же­дач. 27 Ихь­т ин дуь­ш уьш­да чаз
амукь­за­вай­д и ду­ван­дал ва Ал­лагь­д ин душ­ма­нар не­дай пе­х ъи
цІал ки­чІе­ла вил алаз акъва­зун я. 28 Му­са­д ин* Къанундилай*

i
 10:16 Ер­м и­я гь 31:33.
ii 10:17 Ер­м и­я гь 31:34.
iii 10:20 Пер­де – Ал­лагь­д ин КІва­ле Пак­ви­ле­рин Пак чка кІев­на­вай пер­де.

Иса Ме­сигь­д ин кьи­н и­к ьи аниз гьахъ­дай мум­к ин­вал га­на (кил.: Марк
15:38).
Чу­вуд­риз 11  562

кам ве­г ьей­д и кьве ва я пуд ша­г ьид­д ин га­фа­ри­к ай да­я х кьу­
нал­д и са ин­саф­н и та­ву­на кьи­н и­к ьиз акъуд­дай. 29  АкІ хьа­й и­
ла, куь фи­к ир­д ал­д и, Ал­л агь­д ин Хциз* кІур гуз­в ай­д и, вич
Икь­рар­д ин* Иви­д и пак аву­на­тІа­н и, а иви са квяй­н и та­к ьаз­
вай­д и ва бе­ре­к ат­д ин* Руьгь* рус­вагь­за­вай­д и гьи­к ьван кІе­ви
жа­за­д из ла­й их я? 30  Чаз Ам чиз­ва, Ни икІ ла­г ьа­на­тІа: «Кьи­
сас Зи Гъи­ле ава, За эвез хгу­да»i ва мад­н и: «Реб­би­д и* Ви­ч ин
халкь­д ин ду­ван ийи­да»ii. 31 Чан алай Ал­лагь­д ин Гъи­ле гьа­т ун
ки­чІе же­дай кар я!
32 Куьн иман­дал атай­да­лай гуь­г ъуь­н из куь­не за­лан азаб­риз ду­

рум га­йи ви­ли­кан йи­к ъар ри­к Іел хкваш. 33 Кве­кай сад­бур хъуь­
руьн­риз ве­гьи­дай ва куь ге­ле къе­к ъве­дай, амма кве­кай муь­к уь­бур
гьахь­тин аза­бар эх­за­вай­бу­рухъ га­лаз къуьн-къуьневаз акъваз­дай.
34 Куь­не зин­дан­ра авай­бу­рун язух чІу­г ва­дай; куь эмен­н и къах­ч ур

чІа­ва­ра куьн гьат­та шад­ни же­дай, ву­чиз ла­г ьай­тІа квез квехъ лап
хъсан, эбе­ди эмен­н и авай чІал чиз­вай.
35 Ви­к Іегь­в ал ква­дар­м ир, и кар­дай квез жу­март сав­к ьват гу­да.

36  Ал­лагь­д ин къаст кьи­л из акъу­дай­ла, Ада квез хи­в е кьур­д и

къа­ч ун па­т ал, куьн кІе­виз акъва­зун ге­рек же­да, 37  Ка­лам­д и*
кхьен­вай­вал:

«Са кІус­ни яр­г ъал алач, гьич яр­г ъал алач,

Вич ата­на ла­зим Тир­ди
геж та­ву­на акъат­да.
38 Зи Гьахъ-михьиди иман­дал­ди чан алаз же­да,
амма Ам Захъ иман аву­ни­кай кьу­лухъ хьа­йи­тІа,
же­да Зун Ада­лай на­ра­зи»iii.

Амма чун кьу­л ухъ чІу­г у­на ре­к ьи­дай­бу­ру­к ай ваъ, иман­дал
39 

ата­на хи­лас­вал* къа­ч уз­вай­бу­ру­к ай я.

Иман­д и­кай

11  Иман* – им вуч ви­лив хуьз­ва­тІа гьа­дахъ агъун я, так­ваз­

1 

вай­дал шак та­г ъун я. 2 Къа­д им ин­сан­ри ихь­т ин иман гваз

уьмуьр тух­ва­на ва абу­ру та­риф къа­ч у­на.

i 10:30 Ких­х ьей Къа­н ун 32:35.

ii 10:30 Ких­х ьей Къа­н ун 32:36.
iii 10:37-38 Гьа­ба­к ьукь 2:3-4.
 563 Чу­вуд­риз 11 

Ан­жах иман­дал­д и чун гъа­вур­да акьаз­ва хьи, ка­и­нат Ал­лагь­

3 

дин Га­фу­нал­ди халкь авун­ва, ва ви­ри акваз­вай кьван­ди так­ваз­

вай­да­кай халкь хьан­ва.
4 Иман се­беб яз Гьа­би­ла* Ал­лагь­д из Къа­би­ла* авур­да­лай хъсан

къур­банд га­най. Ал­лагь­д и адан къур­банд­дин та­риф авур чІа­вуз

ада гьахъ-михьи кас яз иман­дал­ди Реб­би­дин* ра­зи­вал къа­ч у­най.
Гьа­бил кье­на­тІа­н и, ви­ч ин иман­дал­д и ам гье­ле ра­хаз­ма.
5 Иман се­б еб яз Гье­н ух, ажал так­у ­на, и дуьнь­я ­дай къах­ч у­най.

Ам жа­г ъур хъи­йиз жез­ва­ч ир, ву­ч из ла­г ьай­тІа ам Ал­лагь­ди къах­
чун­вай. Амма ам къах­ч у­дай­да­лай ви­лик ам Ал­лагь­диз кІан­дай­вал
авур кас яз гьа­лал­ви­л ив агакь­най.
6 Иман гва­ч из Ал­лагь­д из кІан­дай­вал авун же­дай кар туш, ву­ч из

ла­г ьай­тІа Адан па­тав къвез­вай гьар са­да Ал­лагь авай­дахъ ва Ада
Вич жа­г ъур­за­вай­бу­руз сав­к ьват гу­дай­дахъ иман авун ла­зим я.
7 Ал­лагь­д и Нуь­г ьав* гье­ле акваз хьун мум­к ин ту­ш ир­да­к ай тагь­

ким ага­к ьа­рай­ла, ада ви­чин хи­зан хи­ла­сун па­тал ги­ми иман­дал­ди
Ал­лагь­диз ийиз­вай чІе­х и гьуьр­мет­див­ди туь­к Іуьр­най. Не­ти­жа­да
дуьнь­я ­диз кар атІа­най, амма Нуь­г ьа­к ай иман­дин куь­мек­дал­ди
къве­дай гьахъ-михьивилин* ирс­са­г ьиб хьа­най.
8  Ви­ч из ге­ле­жег­да ирс яз гу­да ла­г ьай чи­лел фин па­тал Ал­
лагь­ди эве­рай Ибра­г ьим*, вич гьи­н из физ­ва­тІа чиз­ва­чир­тІа­н и,
иман­дал­ди муь­тІуьгъ хьа­най ва фе­най. 9 Ви­чиз хи­ве кьур чи­лел
ам па­тан кас хьиз иман­дал­д и уьмуьр ту­х уз акъваз­най, чпиз­н и
гьахь­т ин кар хи­ве кьун­ваз адахъ га­лаз са­нал ирс­са­г ьи­бар тир
Исакь­н и* Якьуб* хьиз, ала­ч ух­ра хьа­най, 10  ву­чиз ла­г ьай­тІа ада
мягь­кем би­ней­рал акъваз­на­вай, Ал­лагь Вич ус­тІар­н и фя­ле тир
ше­г ьер ви­лив хуьз­вай.
11  Ви­
ч из ая­лар жез­ва­ч ир­тІа­н и, Сар­ра­д и­лай* иман­д ив­д и гьа­
кьван чІе­х и яш­да аваз ру­фу­нал за­лан жез алакь­на, гьикІ ла­гьай­тІа
ада ви­чиз гаф Га­й и­да гаф хуь­дай­дахъ да­л у акал­на­вай. 12 Гьа икІ,
бе­ден са­к и кьен­вай са кас­д и­лай, ца­ва гъе­тер ва гьуь­л уьн кье­ре
къу­ма­дин тва­рар гьи­к ьван ава­тІа гьа­к ьван ин­са­нар хьа­най.
13 Ви­ри и ин­са­нар, иман гваз, чпиз хи­ве кьур­д и агакь­дал­д и гьакІ

кье­на фе­най. Абу­руз ан­жах яр­г ъай акваз­вай ва абу­ру ви­ри а крар
хъсан­бур яз кьаз­вай. Чеб и чи­лел ан­ж ах къу­ра­ба­яр ва ина-ана
къе­к ъвез­вай­бур тир­д и абу­ру хи­ве кьаз­вай. 14  Чеб ихь­т ин­бур яз
гьи­саб­за­вай­бу­ру идал­ди чпи чпин ха­ли­сан ва­тан жа­г ъур­за­вай­ди
къа­л ур­за­вай. 15 Абу­ру ан­ж ах чпи ту­на экъечІ­на­вай уьл­к ве­ди­кай
фи­к ир­за­вай­тІа, абу­ру­вай аниз хквез­ни же­дай. 16 Амма гьа­къи­къат­да
Чу­вуд­риз 11  564

абу­ру хъсан уьл­к ве­дихъ – ца­вун уьл­к ве­дихъ гье­ре­кат­за­вай. Гьа­

ви­л яй Ал­лагь­диз Вич абу­рун Ал­лагь я лу­г ьуз ре­г ъуь туш – Ада
абур па­тал ше­г ьер гьа­зур­най эхир.
17-18 Ал­лагь­д и Ибра­г ьим си­нагъ ийи­дай­ла, ада иман­дал­д и Исакь

къур­банд аву­най*. Ам ви­ч ин авай-авачир са хва къур­банд ийиз

гьа­зур тир. Ал­лагь­д и адаз гаф гун яз: «Ви ту­х ум Иса­к ьа да­ва­
мар­да»i лу­г ьу­низ­ни Ибра­г ьим ки­лиг­на­чир, 19 ву­чиз ла­г ьай­тІа ада
Ал­лагь­ди­вай гьат­та кье­йи­бу­рал­ни чан хкиз* же­дай­ди яз гьи­саб­
за­вай; чІа­гай жуь­ре­да лу­гьун хьа­йи­тІа, Исакь ада гьа­к ъи­к ъат­да­ни
кье­йи­бу­рун ара­дай къах­ч у­най.
20 Иман­дал­д и Иса­к ьа Якьу­бан­н и Эса­в ан* ге­ле­жег­д из нуьс­рет*

га­най.
21  Ре­к ьи­дай гьал­да авай­ла, Якьу­ба иман­дал­д и Юсу­фан* ру­
хвай­ри­кай гьар са­даз нуьс­рет га­най ва, ви­чин кІе­к Іец­дал гьалч
хьа­на, Ал­лагь­диз икрам аву­най. 22 Ис­ра­и л­ви­яр Мис­ри­дай* экъе­
чІу­н и­кай Юсу­фа иман­дал­д и ви­ч ин уьмуьр­дин эхир­да ла­г ьа­най
ва ви­чин кІа­раб­рин гьа­к ъин­дай эмир га­най. 23 Му­са* ха­йи­да­лай
гуь­г ъуь­н из адан диде-бубади иман­дал­д и ам пуд вац­ра чи­не­ба
хве­най, ву­ч из ла­г ьай­тІа абу­руз ам иер аял тир­д и акваз­вай, ва
па­чагь­дин фар­ман­д и абу­рук кичІ ку­т у­на­чир. 24  ЧІе­х и хьа­йи­ла,
Му­са­ди иман­дал­д и ви­ч из фир­ъа­ван­д ин ру­шан хва лу­г ьу­н и­кай
кьил къа­к ъуд­най. 25  Куь­руь вах­т у­нал­д и тир гу­нагь­кар ле­зет­ри­
кай кеф хку­д у­ни­лай жу­ван халкь­дихъ га­лаз дар­да тун­вай­ди хьун
адаз хъсан яз аку­най. 26 Вич ви­л и­к ай гьи­х ь­т ин сав­к ьват­ди ви­лив
хуьз­ва­тІа адаз акваз­вай, ва гьа­ви­л яй адаз Ме­сигь­дин* ха­т ур­дай
рус­вагь­ви­ле хьун Ми­с­ри­дин дев­лет­ри­лай ба­г ьа тир. 27 Па­чагь­дин
хъи­ле­к ай ки­чІе та­х ьа­на, ам иман­дал­д и Мис­ри­дай экъечІ­най.
Ада, Так­ваз­вай­ди ви­ч ин ви­л ик кваз акваз­вай кас­ди хьиз, ви­ри
эх­най. 28  Иман­дал­д и ада Пе­сагь* кьи­л из акъуд­най, сиф­те­г ьан
ая­лар терг­за­вай­да­вай ис­ра­и л­вий­рин аял­рик кя­г ъиз те­же­дай­вал
ра­к Іа­рин гуьр­цел­риз иви хъи­ч ир­най.
29 Халкь иман­дал­д и На­цІун гьуь­л яй, къу­ра­мат­д и­лай хьиз, фе­

най; мис­ри­ви­яр­н и, гьакІ физ ала­х ъай­ла, цик акат­най.

30  Ис­ ра­и л­вий­ри галаз-галаз ирид юкъуз ше­г ьер­дал чар­х ар
ягъай­да­лай гуь­г ъуь­н из иман­д ик­д и Ери­г ьан­дин цлар ацахь­най.
31 Иман­дал­д и Ис­ра­и л­д ин жа­су­сар ис­л ягь­да­к аз кьа­бу­лай къагь­бе

Ра­г ьаб* иман гва­ч ир­бу­рухъ га­лаз са­нал те­леф хьа­на­чир.

i 11:17-18 Хьу­н ухь 21:12.

 565 Чу­вуд­риз 12 
32 Мад хъла­г ьу­н ин ла­зим­вал ава­н и? Вахт тІи­мил хьу­н и заз Ги­
де­гьа­на­кай, Ба­ра­к ьа­кай, Шим­ша­на­кай, Иф­та­гьа­кай, Да­ву­да­кай*,
Сма­и ­ла­к ай* ва пай­г ъам­бар­ри­к ай* ра­ха­дай мум­к ин­вал гуз­вач.
33 Абу­ру иман­дал­ди па­чагь­л у­г ъар муь­тІуь­г ъар­за­вай, гьахъ-михьивал

ара­дал хкиз­вай, чпиз хи­ве кьур­д и къа­ч уз­вай, ас­лан­рин си­вер

кІев­за­вай, 34  абур къа­т и цІун къе­не куз­ва­ч ир, ту­ру­н ин мур­ца­
кай хи­лас жез­вай. Абу­рун за­й иф­вал къу­ват­диз эл­к ъвез­вай, абур
ягъ-ягъунра мягь­кем жез­вай ва абу­ру ча­ра уьл­к вей­рин кьу­ш у­нар
ка­т у­н из маж­бур­за­вай. 35 Па­па­рин па­тав абу­рун кье­йи, чпел чан
хтан­вай*, му­к ьва­бур хквез­вай. Муь­к уь­бур хъсан уьмуьр па­тал­
ди чпел чан хтун ви­л ив хуьн па­тал, чпиз тек­лиф­на­вай азад­вал
кьа­бул та­вур­ви­л яй азаб­рик ку­т у­най. 36 Муь­к уь­бу­ру чпел ийиз­вай
хъуь­руь­нар­ни га­т у­нар, гьакІ­ни зун­ж у­рар­ни зин­дан эхи ийиз­вай.
37  Абу­руз къван гуз­вай, абур кьве кьатІ ийиз­вай, ту­ру­н ив яна
ре­к ьиз­вай, абур хпен ва цІегь­рен ха­мар алукІ­на си­я гь жез­вай,
абур муьгь­теж­ви­ле авай, абу­рун ге­ле къе­к ъвез­вай ва абу­ру­к ай
ягьа­на­тар ийиз­вай. 38 Чпин ла­й их­д ив дуьнья агакь ти­йиз­вай­бур
кьу­рум­ра, дагъ­ла­ра, ма­г ъа­рай­ра, да­г ьар­ра си­я гь хьан­вай.
39 Чпин иман­дай абу­ру Ал­лагь­д ин па­т ай гьа­лал­в ал къа­ч у­най,

амма абу­ру­к ай са­да­н и чпин уьмуьр­да чпиз хи­в е кьун­в ай­д и

къа­ч у­на­чир, 40 ву­ч из ла­г ьай­тІа, ан­ж ах чахъ га­лаз са­нал абур та­
мам­ви­лив ага­к ьун па­тал, Ал­лагь­д и чун па­тал­ди­н и хъсан са вуч
ятІа­н и ви­ли­ка­маз гьа­зур­на­ва.

Ал­лагь­д и чаз тер­бия гуз­ва

12  Гьа икІ, чун ша­г ьид­рин сагъ са га­пІал­ди, ци­фе­ди хьиз,
1 

эл­к ъуьр­на кьун­ва! Гьа­ви­л яй ша чна жу­ва­лай чав ка­тиз ву­

гуз­ва­чир ви­ри, гьакІ­ни чун ре­г ьят­диз ви­чин чи­ли­низ чІу­г ваз­вай
гу­нагь* га­да­рин, чаз зве­рун па­тал ган­вай рехъ са­бур­дал­ди атІун.
2  Вил га­л уд та­ву­на Иса­д из ки­л и­г ин. Эвел­д и­лай эхир­дал кьван

чи иман* Гьа­да­лай ас­л у я. Ге­ле­жег­да же­дай шад­ви­лин ха­т ур­дай

Ада ха­ш у­нал* ажал эхи аву­на, бе­я­бур­вал ин­к ар­на, ис­я т­да Ам
Ал­лагь­дин тахтунин эр­чІи къва­ла­х ъай ацукь­на­ва. 3 Гу­нагь­кар­
рин па­тай ихь­тин душ­ман­вал эхи авур Ада­кай фи­к ир ая, и кар­ди
квез руьгь­дал­ди къу­ват­дай ават ти­й из ва бе­ден­дик чан хьу­н из
куь­мек гу­да.
4  Куь­не иви авахь­дал­д и гу­нагь­д ихъ га­лаз гье­ле дя­в е авун­в ач.

5 Квез, ру­х вай­риз хьиз, кІу­бан авун па­т ал ла­г ьан­в ай ихь­т ин га­

фар куь­не ри­к Іе­лай алуд­на­ва:

Чу­вуд­риз 12  566

«Зи хва, ин­кар ийи­мир не­си­гьа­тар Реб­би­дин,

та­кІан же­мир Адан туьгь­мет­ни,
6 гьикІ ла­гьай­тІа Реб­би­ди* тер­бет гуз­ва
Ви­чин рикІ алай­даз,
Ви­чи хва хьиз кьа­бул­за­вай гьар сад га­таз­ва»i.

Аза­бар квез гуз­вай тер­би­я ­д ин са пай яз эхи ая. Ал­лагь квев

7 

ру­х вай­рив хьиз эгечІ­за­ва. Бу­ба­д и тер­бет та­г ай хьтин хва ава
жал? 8  Квез тер­бет ган­вач­тІа (гьар са­даз, ла­г ьай­тІа, тер­бет гуз­
вай­ди я), куьн ха­л и­сан ру­х ва­яр ваъ, па­ж ар я. 9  Чахъ ви­ри­дахъ,
чаз тер­бет гуз хьа­й и бу­ба­яр и чи­лел авай, чна абу­руз гьуьр­мет­
за­вай. Чи руь­г ье­рин Бу­ба­диз* чун гьи­к ьван гзаф муь­тІуьгъ хьун
ла­зим я, гьикІ ла­г ьай­тІа и муь­тІуьгъ­ви­ли чаз уьмуьр гуз­ва! 10 Чи
бу­бай­ри чаз са кьа­дар вах­т ун­да чпиз дуьз­ди яз акваз­вай са­я гъ­
да тер­бия гуз хьа­най, амма Ал­лагь­д и, ча­к ай Ви­ч ин пак­ви­ле
иш­т и­рак­за­вай­бур хьун па­тал, чаз хи­й ир хьу­н ин му­рад­дал­д и
тер­бия гуз­ва. 11  Ви­ч ин вах­т ун­да гьар гьи­х ь­т ин хьа­й и­тІа­н и жа­
за­ди ша­дар­за­вач, паш­ма­нар­за­ва. Амма чпиз жа­за­дал­ди тер­бия
га­й и­бу­рув гуь­г ъуьн­лай гьахъ-михьивилинни* са­ла­мат­ви­л ин
май­ва агакь­за­ва.
12  ГьакІ хьа­
й и­ла, куьрс хьан­вай гъи­лер ва за­й иф­ви­л яй зур­
заз­вай ме­тІер мягь­кем ая. 13  Дуьм-дуьз ре­к ьяй алад, кье­цІи­вал
ийиз­вай­ди авай­да­лай­н и гзаф на­бутii же­дай­вал ваъ, мад­н и сагъ­
лам же­дай­вал ая.

Ал­лагь ин­кар та­вун па­тал эвер

Ви­ри ин­сан­рихъ га­лаз мес­л ят­ви­ле аваз уьмуьр ту­х уз ва ми­
14 

хьи­бур жез ала­х ъа: има­н и­вал га­ла­ч из са­даз­н и Реб­би* аква­дач.
15  Ки­
л иг гьа, кве­к ай сад­н и Ал­лагь­д ин бе­ре­к ат­д и­к ай* магь­рум
же­дай­вал та­х ьу­рай, куь ара­да экъечІ­на­вай туь­к ьуьл кьа­чІу­н и
хьиз, квез са­да­н и зи­я н гу­дай­вал ва а кьа­чІу­н и гзаф­бур чир­к ин
ийи­дай­вал та­х ьу­рай. 16  Ки­л иг гьа, кве­к ай сад­н и Ал­лагь­д и­к ай
къа­к ъат­дай­вал та­х ьу­рай, са ба­д и тІуь­н ихъ ви­чин чІе­х и стха­ви­
лин их­т и­я­рар ма­са га­й и Эсав* хьиз, Ал­лагь­ди­вай яр­г ъа же­дай­
вал та­х ьу­рай. 17  Адаз ах­па нуьс­рет* къа­ч уз кІан хьа­йи­ди, амма

i 12:5-6 Ке­л и­ма­я р3:11-12.

ii 12:13 На­бут – бе­ден­д ин са ва я са шу­м уд пай, ме­се­ла, гъил, кІвач сагъ
ту­ш ир кас.
 567 Чу­вуд­риз 13 

ам ин­кар авур­ди квез чиз­ва. Ам кІе­виз ше­х ьиз хьа­на­тІа­н и, авур

кра­рал паш­ман хьун па­тал геж хьан­вай.
18 Куьн ла­г ьай­тІа, ви­ч ик кя­г ъиз хьун мум­к ин тир ва цІай кьу­на

куз­вай Си­най* дагъ­д ин па­тав, ми­чІиви­л ин па­тав, чІу­лав­ви­лин

па­тав ва тІур­фан­дин па­тав ата­нач кьван. 19 Куьн къар­г ъу­дин ван­
цел ва яб гуз­вай­бу­руз ван хьа­й и­ла мад чпиз а га­фар лу­г ьу­мир
лу­г ьуз ми­нет­за­вай­бу­руз а га­фар лу­г ьуз­вай ван­цел ата­нач кьван.
20 Чпиз ган­в ай ихь­т ин эмир эхи ийи­дай та­к ьат ин­сан­риз ава­ч ир:

«Гьай­ван­ди­н и вич и дагъ­д ик хкІур­тІа, адаз къван гун ла­зим я»i.

21 Им акьван кичІ ку­т а­дай кар тир хьи, гьат­т а Му­са­д и­н и* ла­г ьа­

най: «Зак ки­чІе­вал­н и зур­зун акат­на­ва»ii.

22 Ваъ! Куьн Си­г ьан* дагъ­д ин па­т ав, чан алай Ал­лагь­д ин ше­

гьер­дин па­тав, ца­ва­рин Яру­са­лим­дин па­тав, куьн шад меж­лис­диз

кІватІ­на­вай агъ­зур­рал­д и ма­ла­и к­рин* па­тав ата­на. 23 Куьн чпин
тІва­рар ца­ва­рал кхьен­вай сиф­те­г ьан аял­рин кІва­тІал­диз, куьн
Ал­лагь­дин, ви­ри ин­сан­рин Ду­ван­бег­д ин па­тав ва та­мам­ви­лив
агакь­на­вай гьахъ-михьибурун руь­гье­рин па­тав ата­на. 24 Куьн цІи­
йи Икь­рар­дин* ара­чи тир Иса­дин па­тав, Гьа­би­лан* иви­ди­лай­ни
хъсан­диз ра­хаз­вай, хъи­ч ир­за­вай Иви­д ин па­тав ата­на.
25  Ки­л иг гьа, квехъ эл­к ъве­на ра­х аз­в ай Ал­лагь ин­к ар ми­й ир.

Чи­лел ра­х ай Ал­лагь­д из яб гу­н и­к ай кьил къа­к ъу­дай­бур чпин

жа­за­ди­кай хкат­нач­тІа, чун ада­к ай ге­на­н и хкат­дач, ца­ва­рай чахъ
эл­к ъве­на ра­хаз­вай Ал­лагь­д ин ван­ц из чна яб та­г уз хьа­йи­тІа. 26 А
чІа­вуз Адан ван­ц и чил зур­зур­за­вай, ис­я т­да­н и Ада гаф гуз­ва: «За
мад гъи­ле­ра чил зур­зур­да, гьакІ ца­вар­н и»iii. 27 «Мад гъи­ле­ра» га­
фа­ри лу­г ьуз­ва: ян гу­дай, халкь­на­вай кьван ви­ри ва вах­т у­нал­ди
тир за­тІар квахь­да, тек са ян та­г у­дай за­тІар амукь­да.
28  Гьа­ви­л яй, ян гу­н уг мум­к ин ту­ш ир Па­чагь­л угъ* къа­ч у­нал­

ди, ша чаз авур хъсан­ви­л яй Ал­лагь­д из шу­к ур ийин ва Адаз хуш

же­дай­вал, гьуьр­мет­д ив­д и ва кичІ кваз икрам­н и ийин, 29  ву­чиз
ла­г ьай­тІа чи Ал­лагь – ви­ри туь­к ьуьн­дай цІай я.

Эхи­рим­ж и не­си­г ьа­тар

13  ДатІа­на са­даз сад стхаяр-вахар хьиз кІан хьухь. 2 Мугь­

1 

ма­нар кІан хьу­н ухь ри­к Іе­лай алуд­мир: икІ аву­нал­ди, бя­

i 12:20 Эх­к ъе­чІун 19:13.

ii 12:21 Ких­х ьей Къа­н ун 9:19.
iii 12:26 Гьа­г ай 2:6.
Чу­вуд­риз 13  568

зи­бу­ру, чпиз­н и ха­бар ава­ч из, ма­ла­и ­к ар* мугь­ман­ви­ле кьа­бул­на.

3  Зин­дан­ра авай­бур, гуя куь­н ­н и абу­рухъ га­лаз къа­з а­мат­да авай

хьиз, ри­к Іел хуьх ва кьи­ле твах. Азаб чІу­г ваз­вай­бур, гуя куь­не­ни
абу­рухъ га­лаз азаб чІу­г ваз­вай хьиз, ри­к Іел хуьх.
4 Къуй ви­ри­да не­к ягь­да сад хьу­н у­х ьиз гьуьр­мет аву­рай ва чпин

не­к ягь­дик квай­бу­руз ва­фа хуь­рай. Ал­лагь­ди гъуь­л уьз ва я па­паз

ва­фа хуьз­ва­чир ви­ри­бу­рун ва ява­ви­л ин тах­сир квай­бу­рун ду­ван
аква­да. 5 Пул кІан хьу­ни­кай азад хьухь, квехъ авай­дал ра­зи хьухь,
ву­чиз ла­г ьай­тІа Ал­лагь­д и ла­г ьа­на:

«За садрани га­дар­дач вун,

ви па­та­вай хъфи­дач»i.

6  Гьа­ви­л яй ча­вай агъун­ваз лу­г ьуз же­да:

«Реб­би заз куь­мек гуз­вай­ди я,

са куь­ни­кай­ни ки­чІе туш заз.
Ин­сан­ди­вай заз вуч ийиз же­да кьван?»ii

Квез Ал­лагь­дин Гаф чи­рай куь не­си­гьат­да­рар ри­к Іел хуьх, ва,
7 

абу­рун уьмуьр­дин къе­н и не­т и­ж ай­риз ки­ли­г из, абу­рун иман­ди­
лай* чеш­не къа­ч у. 8 Иса Ме­сигь* накь­н и, къе­н и, гьа­ми­шан­да­н и
гьа Гьам я.
9  Къуй куьн ака­ тай гьи­х ь­т ин хьа­й и­тІа­н и па­тан чир­ви­ле­ри
гьа­к ъи­к ъат­д и­вай къа­к ъуд та­ву­рай. Ри­к Іер чеб тІуь­н из та­л укь
яз кхьен­вай се­рен­жем­рал­д и ваъ (абу­ру чпел амал авур­бу­руз
хи­й ир гъа­нач), Ал­лагь­д ин бе­ре­к ат­дал­д и* мягь­кем хьа­й и­тІа,
хъсан я. 10 Чахъ Гьал­т у­н ин Ала­ч ух­да* къул­л угъ ийиз­вай­да­вай
ви­че­лай затІ не­дай их­т и­яр ава­ч ир къур­бан­ган* ава. 11 Кьи­л ин
ха­х ам­д и* гьай­в ан­рин иви Пак­ви­ле­рин Пак* чка­д из ту­х уз­
ва  – им гу­н агь­д ай* къур­банд я, гьай­в ан­рин жен­де­к ар, ла­
гьай­тІа, кун­д ин сер­г ьят­ри­лай къе­це куз­ва. 12  Гьа­ви­л яй Иса­
ди­н и, Ада Ви­ч ин Иви­дал­д и халкь пак авун па­тал, ше­г ьер­
дин ва­ра­ри­лай къе­це аза­бар чІу­г у­най. 13  Гьа икІ ша чун­н и,
Ам ака­т ай рус­в агь­д ик чун­н и акат­дай­в ал, кун­д и­лай къе­цез

i 13:5 Хьу­н ухь 28:15; Ких­х ьей Къа­н ун 31:6, 8; Ну­нан хва Шуай 1:5; 1-Тарих

28:20.
ii 13:6 За­бур 117:6.
 569 Чу­вуд­риз 13 

Адан па­т ав фин. 14  Ву­ч из ла­г ьай­тІа ина, чи­лел, чаз ше­г ьер
авач, чна ге­ле­жег­д ин ше­г ьер ви­л ив хуьз­ва.
15 Ша Иса­д ин куь­мек­дал­д и чна Ал­лагь­д из Адан ТІвар­цІин* та­

риф­за­вай пІу­зар­рай акъат­за­вай та­риф­д ин къур­банд датІа­на гун.

16 Хъсан­в ал авун ва квехъ авай­д и муьгь­т еж­ви­ле авай­бу­рухъ га­лаз

па­юн ри­к Іе­лай алуд­мир, – ихь­т ин къур­бан­дар Ал­лагь­диз хуш я.

17 Куь не­си­г ьат­дар­рин чІа­лаз ки­л иг ва абу­руз та­бий хьухь. Ву­ч из

ла­гьай­тІа абу­ру вил алуд ти­йиз куь къай­г ъу чІу­гваз­ва, абу­ру чпин
зегь­мет­д ин гьа­к ъин­дай Ал­лагь­д из гьахъ-гьисаб аву­на кІан­да.
Абу­ру­вай чпин къул­л угъ шад­да­к аз кьи­ле ту­х уз хьун па­тал су­за
ти­йиз ала­х ъа, ву­ч из ла­г ьай­тІа ида­к ай квез хи­йир авач.
18 Чи гьа­к ъин­дай дуьа* ая. Чи виж­дан ми­х ьи тир­дахъ чун агъун­

ва ва ви­ри крар дуьз­да­к аз ийиз алахъ­за­ва. 19 За­вай куь па­тав фад

хквез хьу­н ин гьа­к ъин­дай дуьа авун за кве­вай лап­н и кье­тІен­диз
тІа­лаб­за­ва.

Нуьс­ре­тар гун ва эхи­рим­ж и са­ла­мар

Къуй Ал­лагь­д и, са­ла­мат­ви­л ин Чеш­ме­д и, эбе­д и Икь­рар*
20 

мягь­ке­мар­за­вай иви се­беб яз чи Реб­би* Иса­дал – Ви­чин хи­пе­рин

чІе­х и Чу­бан­дал кье­й и­да­лай кьу­л ухъ чан Хкай­да, 21  куьн Адан
къаст кьи­л из акъу­д ун па­тал къе­н и­ви­ле мягь­кем аву­рай. Ада
Ви­чиз кІа­н и крар ча кьи­л из акъу­д ун па­тал къуй Иса Ме­сигь­ди*
куь­мек гу­рай. Асир­ри­лай асир­рал­ди Адаз шу­к ур хьу­рай. Амин*.
22 Стхаяр-вахар, за кве­в ай и не­си­г ьат­д ин га­фа­рив са­бур­д ив­д и

эге­чІун кІе­ве­лай тІа­лаб­за­ва, гьикІ ла­г ьай­тІа зи чар куь­руь­ди я.

23 Чи стха ТІи­ма­тІей азад хъу­вун­в ай­д и чир хьухь. Му­к ьва­ра ам

иниз атай­тІа, за адахъ га­лаз са­нал квел кьил чІу­г ва­да.

24 Куь ви­ри не­си­г ьат­дар­риз ва Ал­лагь­д из та­л укь­бу­руз са­ла­мар.

Итал­дай тир има­н ий­ри­н и* квез са­ла­мар лу­г ьуз­ва.

25 Къуй бе­р е­к ат* квехъ ви­ри­дахъ га­лаз хьу­рай.
 Ягь­я ­дин Ке­ре­мат
Гьа­хьун
И ктаб кхьей кас­ди­кай къа­дим вах­та­ри­лай инихъ гьуь­же­тар физ­ва.
Сад­бу­ру и ктаб ил­чи Ягь­я­ди яни 4-Шад Ха­бар­ни пуд чар кхьей кас яз
кьаз­вай ин­сан­ди, кхьен­вай­ди яз гьи­саб­за­ва. Амма кхьен­вай къай­да­дал­ди
и ктаб амай­бу­руз ух­шар туш. Ам кхьен­вай кас­дал Ягья тІвар ала­тІа­ни
ва ам има­ний­рин кІва­тІал­дин кьи­ле­вай­бу­ру­кай сад тиртІа­ни, ма­са
кас­ни хьун мум­кин я. Ада и ктаб, вич ПІатІ­мус атІа­дал суьр­г уьн­да
авай­ла, чи де­вир­дин 90-йисара, ин­саф ава­чиз има­ний­рин ге­ле къе­къвез
хьа­йи Да­ми­ци­ан па­чагь­ди агъа­вал­за­вай чІа­вуз кхье­на.
Ктаб­да сиф­те ну­бат­да Гъве­чІи­д и тир Ази­я ­да (ги­лан Туьр­ки­
я­д а) авай има­н ий­рин кІва­тІал­рихъ эл­к ъве­н а ра­х аз­ва. Ада азаб­
рик акат­на­вай­бу­руз къве­дай вах­та­ра вуч же­да­тІа су­а л­д из жа­
ваб гуз­ва: Иса Ме­сигь мад гъи­ле­ра чи­лел хкве­да, Ал­лагь­диз­ни Адан
халкь­диз ак­си хьа­йи ви­ри­дан ви­нел акьал­тІай гъа­либ­вал къа­ч у­да
ва Ви­чиз ва­фа хуьз­вай­бу­руз эбе­ди сав­кьват гу­да. Ктаб­да има­ний­
рин кІва­тІал­рин ара­диз гьахь­на­вай та­пан му­а л­лим­ри­кай лу­гьуз­вай
тагь­ки­мар­ни ава.
И ктаб­ди Сиф­те­гьан Икь­рар­да авай пай­г ъам­бар­рин адет да­ва­
мар­за­ва, а пай­г ъам­бар­ри ри­кІел ала­мукь­дай ши­кил­рал­ди чи­лин та­рих
куь­т ягь же­дай­да­кай ва хъсан­вал пис­ви­лел акьал­тІай жуь­ре­да гъа­либ
же­дай­да­кай ла­гьа­най. И ктаб, ада гуз­вай ба­ян кьи­ле гьа­кьун па­тал ва
адан гъа­вур­да акьун па­тал, ЦІи­йи Икь­рар­да авай ви­ри­да­лай­ни че­тин
ктаб я: ам ши­и­рат­дин не­хиш­рив, пай­г ъам­бар­ви­ле­рив ацІан­ва, абур
ан­жах ида­лай кьу­лухъ кьи­лиз акъат­дай­бур я.

Эге­чІун

1  Им Иса Ме­сигь­д и* чаз га­й и ке­ре­мат* я. Ам Ал­лагь­ди и му­

1 

кьва­ра вуч же­да­тІа Ви­ч ин лу­к Іа­риз къа­л у­рун па­тал Иса­диз
Ви­чиз га­йи­ди я. И ке­ре­мат ма­ла­и к­д ин* куь­мек­дал­ди Ал­лагь­ди
 571 Ке­ре­мат 1 

Ви­чин лукІ Ягь­я ­дал* ага­к ьар­на. 2 И ктаб­да Ягь­я ­ди ви­чиз акур­
да­к ай лу­г ьуз­в а. Им Ме­сигь Иса­д и ин­сан­рин ара­да чу­к Іу­рай
Ал­лагь­дин Га­фу­н и­к ай Ягь­я ­д и авун­вай ша­г ьид­вал я.
3  Пай­г ъам­бар­ви­л ин и ке­л и­ма­я р кІел­з а­в ай кас бах­та­в ар* я.
Абу­руз яб гуз­вай ва абу­рал амал ийиз­вай кас­н и бах­та­вар я, ву­
чиз ла­г ьай­тІа и ке­л и­ма­яр кьи­л из акъат­дай вахт ата­на агакь­за­ва.

Ирид кІва­тІал­д из са­ла­мар

Ягь­я ­дин* па­тай Асия ви­ла­я т­да* авай има­н ий­рин* ирид кІва­
4 

тІал­д из: ДатІа­на авай, хьа­й и ва хкве­дай Ал­лагь­д ин ва Адан

тахтунин ви­лик квай ирид руьгь­д ин ва Иса Ме­сигь­дин* па­тай
квез бе­ре­к ат* ва са­ла­мат­вал хьу­рай. 5-6  Иса Ме­сигь ва­фа гвай
ша­г ьид ва кье­й и­бу­ру­к ай чан хтай* сиф­те­г ьан­д и ва чи­л ин па­
чагь­рин па­ди­шагь я. Адаз бар­кал­ла*! Адаз чун гзаф кІан­да, Ада
Ви­чин Иви ава­да­ру­нал­д и чун гу­нагь­ри­к ай* хкуд­на. Ада ча­кай
Ви­ч ин Бу­ба* Ал­лагь­д из къул­л угъ­да акъваз­дай па­ча­г ьар­н и ха­
ха­мар* аву­на. Иса да­и м яз ви­ри дуьнь­я ­д ин кьи­лел алаз хьу­рай!
Амин*.

7 Ин­гье, ки­лиг:
Ци­фе­рал­лаз къве­да Ам,
ви­лер авай гьар са­даз Ам аква­да,
ха­шу­низ Ам ягъай­бу­руз аква­да.
Ви­ри хал­кьар Адан ви­лик ише­да.
Ри­кІи­вай­ни, гьа икІ же­да. ГьакІ хьу­рай!

ДатІа­на авай, хьа­йи, ва хкве­дай Реб­би* Ал­лагь­ди, ви­ри дуьнь­

8 

я­дин Агъа­ди лу­г ьуз­ва: «Зун Ал­фа­н и Оме­га* я».

ПІатІ­м ус­дал акур­д и ва ван хьа­йи­д и

Зун куь стха Ягья* я, ва гьа­ви­л яй зун Ал­лагь­дин Па­чагь­л угъ­
9 

дин* гьа куьн хьтин ва­тан­даш я. Куь­не хьиз, за­н и ха­жа­лат­ри­кай

пай къа­ч ун­ва ва абур эх­за­ва. Ал­лагь­д ин Га­фу­н и­к ай ин­сан­риз
ла­гьай­ви­л яй ва Иса Ме­сигь­ди­кай* ша­гьид­вал авур­ви­л яй зун гьуь­
лел алай ПІатІ­м ус тІвар алай къу­ра­мат­дал акъуд­на. 10 Реб­би­дин*
юкъуз, заз, Руьгь­да* аваз, зи кьу­л у­х ъай, къар­г ъу­дайi къвез­вай­ди
хьиз, хци ван ата­на:

i 1:10 Къар­г ъу – кфил­д ин са жуь­ре.

Ке­ре­мат 2  572
11  – Жу­ваз акваз­вай кар­д и­к ай ктаб­да кхьихь. А ктаб Эфес,
Си­м уьр­не, Пер­гам, Туь­а­т и­ра, Сер­дер, Фи­ла­дел­фи ва Ла­д и­кей
ше­г ьер­ра авай има­н ий­рин* ирид кІва­тІал­диз ра­к ъу­ра.
12 Захъ га­лаз ра­х аз­в ай­д и нин ван ятІа лу­г ьуз, зун кьу­л ухъ эл­

къве­на ки­лиг­на. Заз къи­зил­дин ирид чи­рагъ­ган аку­на. 13 Чи­рагъ­

ган­рин юкьва Ин­сан­д ин Хциз* ух­шар сад акъваз­на­вай. Адал
яр­г ъи аба алай, юкьва­н и къи­зил­д ин чІул авай. 14  Адан кьи­лин
чІа­рар, ла­ц у сар хьиз, жив хьиз ла­ц у тир, Адан ви­лер цІай куз­вай
цу­к Івар хьиз тир. 15 Адан кІва­чер ча­т ук ку­т у­на ифе­на цІар­цІар
гуз­вай буь­руьнж­д из ух­шар тир. Адан ван авахь­за­вай гур ята­рин
ван хьиз тир. 16 Ада Ви­ч ин эр­чІи гъи­ле ирид гъед кьун­вай. Адан
си­вяй кьве па­тай­ни хци тия авай тур экъечІ­за­вай. Адан чин час­
ту­н из акъат­на­вай рагъ хьиз тир.
17 Ам акур­ла, зун, кье­й и­д и хьиз, Адан кІва­че­рик ярх хьа­на. Ада

зал Ви­чин эр­чІи гъил эциг­на ва ла­г ьа­на:

– Ки­чІе же­мир, Зун Сиф­те­г ьан­д и ва Эхи­рим­ж и­ди 18  ва Чан
Алай­ди я. Зун кьен­вай­д и тир. Амма, ин­г ье, ки­лиг, Зал да­и­ман
чан хтан­ва*. Ажал ва агъа дуьнья* зи их­т и­яр­да ава. 19 Вуч ава­тІа
ва ида­лай кьу­л ухъ вуч же­да­тІа, ваз аква­да. Гьа икІ, ваз вуч акур­
тІа, гьа­да­кай кхьихь. 20 3и эр­чІи гъи­ле авай ирид чи­рагъ­ган­дин
сир вуч ятІа лу­г ьун За ваз. Ирид гъед има­н ий­рин ирид кІва­
тІал­дин ма­ла­и­кар* я. Ваз акур ирид чи­рагъ­ган гьа има­н ий­рин
ирид кІва­тІал я.

Эфес­да авай кІва­тІал­д из чар

2  Эфес ше­г ьер­да авай има­н ий­рин кІва­тІал­дин* ма­ла­ик­диз*

1 

кхьихь: «Эр­чІи гъи­ле ирид гъед кьу­на ирид чи­рагъ­ган­д ин

юкьва аваз Къе­к ъвез­вай­да ваз икІ лу­г ьуз­ва:
2 – Куь крар, куь зегь­ме­т ар, куь са­бур Заз чиз­в а. Кве­в ай чІу­ру

ре­к ье авай­бур эх те­же­дай­ди­н и Заз чи­да. Куь­не „Чун ил­чи­яр* я“

лу­г ьуз, чеб ил­ч и­яр ту­ш ир­бур си­нагъ авур­ла, абур квез та­пар­
хъа­нар яз жа­г ъа­най. 3  Куь­не гзаф че­т ин­ви­лер эх­на, куь­не са­
бур хве­на. Заз ки­л иг­на куь­не гзаф ази­я ­тар чІу­г у­на­тІа­н и, куьн
къу­ват­дай ават­нач. Ви­ри и крар­н и Заз чи­да. 4  Амма са кар­да
Зун кве­лай ра­зи туш: ги­ла квез Зун сиф­те­дай хьиз кІан­за­мач.
5 Куь­не куьн чІу­ру та­х ьан­маз гьи­х ь­т ин­бур тиртІа ри­к Іел хкваш.

Ту­ба ая*, куь­не эвел­дай авур хьтин крар ая. Ти­й из хьа­й и­тІа,
и Зун куь па­тав къве­да ва куь чи­рагъ­ган алай чка­ди­лай алуд­
да. 6  Авай­вал ла­г ьай­тІа, куь хъсан­вал ам я хьи, Заз та­к Іан­дай
 573 Ке­ре­мат 2 

Ни­к Іаланi те­реф­дар­рин крар квез­н и та­к Іан­да. 7  Руьгь­ди* има­

ний­рин кІва­тІал­риз вуч лу­г ьуз­ва­тІа, япар авай­бу­руз ван ату­рай:
Ал­лагь­д ин жен­нет­д ин* юкьвал алай уьмуьр­д ин тар­ц ин бе­г ье­
рар За Ал­лагь­д из ак­си кра­рал гъа­л иб­вал къа­ч у­дай гьар са­дав
нез та­да!»

Си­м уьр­не­да авай кІва­тІал­д из чар

Си­м уьр­не ше­г ьер­да авай има­н ий­рин кІва­тІал­дин* ма­ла­ик­
8 

диз­н и* кхьихь: «Эвел­дай кье­на, ги­ла, ин­г ье, чан хтан­вай* Сиф­
те­г ьан­да ва Эхи­рим­ж и­да икІ лу­г ьуз­ва:
9 – Заз квехъ дерт-гъам авай­д и, куьн ке­сиб тир­д и чиз­ва. Авай­вал

ла­г ьай­тІа, квехъ дев­лет ава. Чпи чпи­к ай „Чун чу­ву­дар* я“ лу­г ьу­
дай­бу­ру кве­кай чІу­ру­к Іа ийиз­вай их­т и­ла­тар­н и Заз чи­да. Амма
абур ха­л и­сан чу­ву­дар туш, абур иб­л ис­д ин* меж­л ис­д из кІватІ
хьан­вай­бур я. 10 Куь­не эх­на кІан­за­вай кра­ри­кай квез ки­чІе же­мир.
Чир хьухь, куьн си­нагъ авун па­тал иб­лис­ди куь ара­дай са шу­м уд
кас къа­за­мат­диз ве­г ьи­да. Са цІуд юкъуз квез гъам-хажалат же­да.
Ре­к ьи­дал­ди Заз ва­фа хуьх, За квез эбе­д и уьмуьр­дин* таж гу­да.
11 Руьгь­д и* има­н ий­рин кІва­тІал­риз вуч лу­г ьуз­в а­тІа, япар авай­

бу­руз ван ату­рай: кьвед ла­г ьай гъи­ле­ра кьи­н и­к ьи­кай Ал­лагь­диз
ак­си кра­рал гъа­л иб­вал къа­ч у­дай са кас­д из­н и зи­я н же­дач».

Пер­гам­да авай кІва­тІал­д из чар

12 Пер­гам ше­г ьер­да авай има­н ий­рин кІва­тІал­дин* ма­ла­ик­диз­
ни* кхьихь: «Кьве па­тай­ни хци тия авай тур гвай­да икІ лу­г ьуз­ва:
13 – Куь­не иб­л ис­д ин* тахт ii авай чка­да уьмуьр ту­х уз­в ай­д и Заз

чиз­ва. ГьакІ ятІа­н и, куьн Заз му­к ьва яз ама. Иб­лис авай куь ма­
кан­да Зи па­та­лай ва­фа гваз ша­г ьид­вал авур АнтипІ яна кье­йи
йи­к ъа­ра­н и куь­не За­к ай кьил къа­к ъуд­нач. И кар­н и Заз чиз­ва.
14  Амма Зун кве­лай са бя­зи кра­ра ра­зи туш – ана квехъ Бил­ъ а­

ман* не­си­г ьат­рал амал­за­вай­бур ава: Бил­ъ а­ма, ла­г ьай­тІа, къа­
дим вах­та­ра Ба­ла­к ьав Ис­ра­и л­д ин* халкь ре­к ьяй акъу­диз ту­на.
Абу­руз бут­риз авун­вай къур­бан­дар нез ва ява­ви­лер ийиз чир­на.
15 Квехъ­н и Ни­к Іалан те­р еф­дар­рин тар­сар кьаз­в ай­бур ава. 16 Ша,

i 2:6 Ни­кал – Ме­сигь Иса­д ин тагь­к и­мар чІур­з а­в ай ин­сан­рин са кІе­ретІ­

дин кьи­ле хьа­й и кас.

ii 2:13 Иб­лис­дин тахт – Пер­г ам бут­риз­н и* Рим­д ин* па­чагь­риз икрам­з а­

вай мер­кез ше­г ьер тир.

Ке­ре­мат 2  574

куь­не ту­ба ая*, гу­нагь­ка­рар же­мир, та­х ьай­тІа, и му­к ьва­ра Зун куь
па­тав къве­да ва Зи ме­ц ин ту­ру­нал­д и Зи Га­фар чІур­за­вай­бу­рухъ
га­лаз дя­ве­диз экъечІ­да.
17 Руьгь­д и* има­н ий­рин кІва­тІал­риз вуч лу­г ьуз­в а­тІа, япар авай­

бу­руз ван ату­рай: Ал­лагь­диз ак­си кра­рал гъа­либ­вал къа­ч у­дай­дав

За сир квай ман­г ьу­д ин* дад акваз та­да ва адаз За ла­ц у къван ба­
гъиш­да. Къван­цел са­даз­н и те­ч и­дай цІи­й и тІвар кхьен­ваз же­да.
Ам нин тІвар ятІа, ан­ж ах гьа къван гьа­тай­даз чир же­да».

Туь­а­ти­ра­да авай кІва­тІал­д из чар

18  Туь­а­т и­ра ше­г ьер­да авай има­н ий­рин кІва­тІал­д ин* ма­ла­и к­
диз­н и* кхьихь: «Куз­вай цу­к Івар хьтин ви­лер ва цІар­цІар гуз­вай
ла­ц у буь­руьнж­диз ух­шар кІва­чер авай Ал­лагь­дин Хци* икІ лу­
гьуз­ва:
19 – Куь крар, куь­не Заз къа­л ур­з а­в ай куь муь­г ьуьб­бат*, куь­не

Заз ийиз­вай къул­л угъ, куь­не Захъ ийиз­вай иман* ва куь са­бур
Заз чиз­ва. Куь­не эхи­рим­ж и вах­та­ра ийиз­вай крар зур­ба тир­ди­
ни Заз чиз­ва. Сиф­те­дай Зи иман кьу­на куь­не авур крар акьван
чІе­х и­бур ту­ш ир.
20  Амма Зун кве­ лай ра­зи туш: Язе­бел лу­г ьу­дай са па­па вич
Ал­лагь­дин ме­це­лай ра­хаз­ва лу­г ьуз­ва, Зи лу­к Іа­риз та­пан не­си­
гьа­тар гуз­ва, абур ре­к ьяй акъуд­за­ва, абу­рув ява­ви­лер ийиз ва
бут­риз* авун­вай къур­бан­дар нез таз­ва. Ву­на ла­г ьай­тІа, а па­паз
рехъ гуз­ва. 21 За а па­паз Ал­лагь­д ин ре­к ьел атун* па­тал вахт га­
на, амма адаз ви­ч ин ре­к ье­лай Ал­лагь­д ин ре­к ьел къвез кІан­за­
вач. 22 Ин­г ье За ам ме­сиз яза­ва. Адахъ га­лаз зи­на­вал* авур­бу­ру­
ни ту­ба та­вурт­Іа, За гьа­бу­руз­н и чІе­х и бед­бахт­вал ра­к ъур­да. 23 За
а па­пан па­та авай­бу­рув­н и ажал ага­к ьар­да. Гьа чІа­вуз има­н ий­
рин* ви­ри кІва­тІа­лар Заз ин­сан­рин ри­к Іер­н и абу­рун фи­к и­рар
акваз­в ай­д и тир­дан гъа­вур­да Зун акьа­да. За гьар са­дав ви­ч и
авур кра­рин гьахъ ага­к ьар­да. 24  Куь­не, Туь­а­т и­ра­да авай муь­
куь­бу­ру, а па­па гуз­вай не­си­г ьат­рал амал ийиз­вач. Иб­л ис­д ин*
кра­рин та­пан де­рин­ви­лер­н и квез чиз­вач. Гьа­ви­л яй За квез лу­
гьуз­ва: За куьн мад кІе­ве­ра тва­дач. 25  Ан­ж ах квехъ авай иман
Зун къве­дал­ди кІе­виз яхъ.
26 Эхир­дал­д и Зи къас­т у­нал амал аву­на, иб­л ис­дал гъа­л иб­ви­лер

къа­ч у­дай­бу­рув За хал­к ьа­рин ви­нел чІе­х и­вал ийиз та­да. 27 Абу­ру
хал­к ьа­рал ра­к ьун чу­махъ гъи­ле аваз агъа­вал ийи­да. Хал­к ьар
хъен­чІин къапар хьиз кІус-кІус же­да. 28 Зи Бу­ба­дин* па­тай гьу­к ум
 575 Ке­ре­мат 3 

Зи Гъи­ле­н и гьакІ гьа­тай­д и я. Гъа­л иб же­дай­даз За экуь­н ин гъед­

ни гу­да.
29 Руьгь­д и* има­н ий­рин кІва­тІал­риз вуч лу­г ьуз­в а­тІа, япар авай­

бу­руз ван ату­рай».

Сер­дер­да авай кІва­тІал­д из чар

3  Сер­дер ше­г ьер­да авай има­ний­рин кІва­тІал­дин* ма­ла­ик­диз­

1 

ни* кхьихь: «Ал­лагь­д и­лай атан­вай ирид руьгь­н и ирид гъед

гвай­да лу­г ьуз­ва:
– Заз куь крар чиз­ва. Ви­ри­да квел чан ала­май­дай кьаз­ва, амма
куьн кьен­ва. 2 Ажал­дин ах­ва­рай ават! Куь хкат­за­вай чан уьмуьр­
див ах­цІу­ра. Заз куь крар­н и Зи Ал­лагь­д ин ви­лик та­мам­бур яз
акваз­вач. 3 Куь­не гьи­х ь­т ин ве­си­я ­тар­ни не­си­г ьа­тар кьа­бул­най­тІа,
ри­к Іел хкваш, абур кьи­л из акъуд, ту­ба ая*. Куьн уях та­х ьай­тІа,
Зун чи­не­бан угъ­ри хьиз куь па­тав къве­да. Гьи чІа­вуз Зун куь
па­тав къве­да­тІа, квез гьич чир­н и же­дач.
4  Авай­ вал ла­г ьай­тІа, вахъ Сер­дер­да чеб чир­к и­нар­на­ва­ч ир са
шу­м уд кас ава. Абур ла­ц у пар­та­лар алукІ­на Захъ га­лаз къе­
къвез же­да. Абур и кар­д из ла­й их я. 5  Ал­лагь­д из ак­си кра­рал
гъа­либ­вал къа­ч у­дай гьар са­да ла­ц у пар­та­лар алукІ­да. За гьахь­
тин­д ан тІвар уьмуьр­д ин ктаб­д ай акъуд­д ач. Зи Бу­ба­д ин* ва
Адан ма­ла­ик­рин ви­л ик­н и За ам кьа­бул­да, ам Зи рикІ алай кас
я лу­г ьу­да.
6 Руьгь­д и* има­н ий­рин кІва­тІал­риз вуч лу­г ьуз­в а­тІа, япар авай­

бу­руз ван ату­рай».

Фи­ла­дел­фи­да авай кІва­тІал­д из чар

Фи­ла­дел­фи ше­г ьер­да авай има­н ий­рин кІва­тІал­дин* ма­ла­ик­
7 

диз­н и* кхьихь:
«Да­вуд па­чагь­дин куь­лег гвай­ди атан­ва, а куь­лег­див ахъа авур
да­пІа­рар са­да­вай­н и агал ийиз хъже­дач. Гьа куь­лег гвай Ха­ли­
сан­да ва Пак­да лу­г ьуз­ва квез:
8 – Заз куь крар чиз­в а. Ин­г ье, За куьн па­т ал ра­к Іар ахъай­на­в а.

Са­да­вай­н и ам ага­л из жез­вач. Квехъ чІе­х и къу­ват авач, ятІа­н и

куь­не Зи Гаф кьу­на, куь­не Зи ТІвар­цІи­кай* кьил къа­к ъуд­нач.
9 Ин­г ье, чпи чпи­к ай „Чун чу­ву­дар* я“ лу­г ьуз, амма чеб чу­ву­дар

ту­ш из та­пар­за­вай­бур, иб­л ис­д ин* меж­л ис­диз кІватІ хьан­вай­бур,

ата­на куь кІва­че­рив ме­тІе­рал акъвазвайвал ийи­да За. Абу­руз Заз
куьн кІан хьан­вай­д и чир же­да.
Ке­ре­мат 3  576
10  За квез „эха“ ла­г ьа­на эмир га­й и­ла, куь­не эх­на. Гьа­ви­л яй
чи­лин ви­ри ин­са­нар си­нагъ ийи­дай вахт атай­ла, За куьн къада-
баладикай хуь­да. 11 Зун гьа и му­к ьва­ра къве­да. Са­да­н и куь таж
чуь­н уьх ти­йи­дай­вал, жу­вахъ авай иман* хуьх. 12 Ал­лагь­диз ак­си
кра­рал гъа­либ­вал къа­ч у­дай гьар са­да­к ай За Зи Бу­ба­дин* КІва­ле
да­я х­дин гул ийи­да. Ам мад анай ма­са па­тахъ ах­к ъат­дач. За адал
Зи Ал­лагь­д ин ТІвар, Зи Бу­ба­д ин па­та­вай ца­ва­ри­лай эвичІ­за­
вай цІи­йи Яру­са­л им ше­г ьер­д ин тІвар ва зи цІи­йи тІвар кхьи­да.
13  Руьгь­д и* има­н ий­рин кІва­тІал­риз вуч лу­г ьуз­в а­тІа, япар авай­

бу­руз ван ату­рай».

Ла­д и­кей­да авай кІва­тІал­д из чар

14  Ла­д и­кей ше­г ьер­да авай има­н ий­рин кІва­тІал­д ин* ма­ла­и к­
диз­ни* кхьихь: «Амин*, яни Гьа­к ъи­к ъат тІвар алай­да, ва­фа гвай
ва ха­ли­сан ша­г ьид­д и, Ал­лагь­д и халкь авун­вай кьван за­тІа­рин
би­не тир­да икІ лу­г ьуз­ва:
15 – Заз куь крар чиз­в а. Куьн я къа­й и туш, я чи­м и. Куьн къа­

йи тиртІа, ва я куьн чи­м и тиртІа, вуч хъсан тир! 16  Амма куьн
къуь­руь­г ъуьм я. Куьн я чи­м и­н и туш, я къа­й и­н и. Гьа­ви­л яй За
куь тІвар* Зи си­вяй ве­г ьи­да. 17  Ву­ч из ла­г ьай­тІа, куь­не кве­к ай
„чахъ дев­лет ава, чаз са затІ­н и ки­м и туш“ лу­г ьуз­ва. Амма квез
куьн бахт ава­чир­бур ва язух­бур тир­д и, куьн са затІ­н и ава­чир­
бур, буьр­к ьуь­бур ва кье­цІил­бур тир­д и чиз­вач. 18  За квез, квехъ
дев­лет хьун па­тал, За­вай ми­х ьи къи­зил ма­са къа­ч у лу­г ьуз­ва.
Куь кье­цІил­ви­л и квел гъиз­вай айиб так­ва­дай­вал За квез, За­
вай ма­са къа­ч у­на, ла­ц у пар­та­лар алу­к Іун мес­л ят­за­ва. Куь ви­
ле­риз­н и аква­дай­вал, абу­руз, За­вай ма­са къа­ч у­на, дар­ман квай
гъу­руш ягъ.
19 Заз кІа­н и­бу­руз За абу­рун рех­не­я р къа­л ур­з а­в а ва абу­руз жа­

за­н и гуз­ва. ГьакІ хьа­й и­ла рикІ хци хьухь ва ту­ба ая*.
20  Ки­ л иг гьа, Зун ра­к Іа­рихъ га­ла, За ра­к Іар га­таз­ва: Зи ван
хьа­на, ни Заз ра­к Іар ахъа­я й­тІа, Зун гьа­дан кІва­лиз гьахь­да, За
адахъ га­лаз са­нал фу не­да, ада­н и Захъ га­лаз не­да.
21  Зун гьикІ гъа­л иб хьа­натІа, гьикІ Зи Бу­ба­д ихъ* га­лаз Адан

тахтунал ацукь­на­тІа, Ал­лагь­диз ак­си кра­рал гъа­либ­вал къа­ч у­дай

гьар сад­н и За гьакІ Зи па­тав ацу­к ьар­да.
22 Руьгь­д и* има­н ий­рин кІва­тІал­риз вуч лу­г ьуз­в а­тІа, япар авай­

бу­руз ван ату­рай».

 577 Ке­ре­мат 4 

Ца­ва­рал Ал­лагь­д из къул­л угъ авун

4  Ида­лай кьу­л ухъ заз ца­ва­рин ахъа ра­к Іар аку­на. Ви­лик­дай
1 

зав ра­хай, къар­г ъу­дай къвез­вай хьтин ван­ци Заз ла­г ьа­на:
– Иниз хкаж хьухь, за ваз ида­лай кьу­л ухъ вуч хьа­на кІан­да­тІа
къа­л ур­да.
2 Зак сад­ла­г ьа­на Руьгь* акат­на. Заз ца­в а­рал алай чІе­х и тахт ва

тахтунал Ацукь­на­вай­д и аку­на. 3  ЧІе­х и тахтуна Ацукь­на­вай­да

къацу яс­пис ва яру сар­д ис лу­г ьу­дай ба­г ьа къа­ша­ри гу­дай хьтин
ну­рар чу­к Іур­з а­в ай. ЧІе­х и тахт къацу зум­руд лу­г ьу­дай ба­г ьа
къа­ш у­н и чу­к Іур­дай хьтин ну­ра­рин хва­ж ам­ж ам­д и эл­к ъуьр­на
кьун­вай. 4 ЧІе­х и тахт къан­н и кьуд гъве­чІи тахтунин юкьва авай.
А тахтарал къан­ни кьуд агъ­са­к ъал ацукь­на­вай. Абу­рал ла­ц у пар­
та­лар, кьи­ле­рал­н и къи­зил­д ин та­ж ар алай. 5  ЧІе­х и тахтунилай
цІай­ла­па­нар­н и къу­к ъру­мар, гьарай-эвер алахь­за­вай. Адан ви­
лик ирид чи­рагъ куз­вай. Абур Ал­лагь­дин ирид руьгь тир. 6 ЧІе­х и
тахтунин ви­лик буь­л уьлi хьтин ми­х ьи гьуь­л уьз ух­шар­ди квай.
ЧІе­х и тахтунин кьуд па­та­х ъай чан алай кьуд затІ га­лай. Абу­руз
ви­ли­кай­н и ви­лер авай, кьу­л у­х ъай­н и. 7 Чан алай сад ла­г ьай затІ
ас­лан­диз, кьвед ла­гьай­ди да­на­диз ух­шар тир. Чан алай пуд ла­гьай
за­тІу­н ихъ ин­сан­д ин хьтин чин авай, кьуд ла­г ьай­ди лув гуз­вай
лекь хьиз акваз­вай. 8 Чан алай гьар са за­тІу­н ихъ ру­г уд лув квай,
лу­ва­рин кІа­н и­к ай­н и ви­не­лай гзаф ви­лер авай. Чан алай кьуд
за­тІа­ри юкъуз-йифиз датІа­на лу­г ьуз­ва:

– Пак* я, Пак я, Агъа ви­ри дуьнь­я­дин,

чи Пак Реб­би* я Ам. Ал­лагь датІа­на
Хьа­йи­ди я, аваз­ва Ам, хкве­да.

Чан алай за­тІа­ри тахтунал Ацукь­на­вай­даз, Ми­да­им Чан Алай­

9 

даз шу­к у­рар, гьуьр­ме­тар ийи­дай­ла, Адаз та­риф­дин га­фар лу­г ьу­
дай­ла, 10 Тахтунал Ацукь­на­вай­дан ви­лик къан­ни кьуд агъ­са­к ъал
ме­тІе­рал акъваз­за­ва, эбе­д и чан алай Адаз икрам ийиз­ва, чпин
кьи­ле­рал алай та­жар чІе­х и тахтунин ви­лик эци­г из, икІ лу­г ьуз­ва:

11 – Реб­би Ал­лагь, Вун шу­ку­рар, гьуьр­ме­тар,

гьакІ­ни гьу­кум кьа­бу­лу­низ ла­йих я,

i 4:6 Буь­луьл – ви­н и де­ре­ж а­д ин ери авай шуь­ше, хрус­таль.

Ке­ре­мат 5  578

куьз ла­гьай­тІа ви­ри Ву­на халкь­на­ва,

Ви къас­ту­ни гъан­ва ви­ри ара­дал,
ви­ри­дал чан гъан­вай­ди­ни са Вун я.

Кхьи­нар алай къар­г ъу ва Ал­лагь­д ин КІел

5  Ах­па заз тахтуна Ацукь­на­вай­дан эр­чІи гъи­ле кхьи­нар алай

1 

къар­г ъу аваз аку­на. Къар­г ъу­д ин къе­не­н и, ви­нел­н и кхьи­нар

авун­вай. Ам ирид муь­г ьуьр яна агал­на­вай. 2 Заз зур­ба са ма­ла­
ик­н и* аку­на.
– И къар­г ъу­дал алай муь­г ьуь­рар алу­д у­низ ва ам ахъа­ю­низ вуж
ла­йих я? – ла­г ьа­на ада кІе­ви ван­цел­д и.
3  Я ца­в а­рал алай, я чи­ле­рал алай, я чи­ле­рин кІа­н ик квай
са­да­в ай­н и ахъай­на къар­г ъу­д из ки­л и­г из жез­в а­ч ир. 4  Къар­г ъу
ахъай­на кІе­л из кьван­н и же­дай ла­й их авай кас хьа­нач лу­г ьуз,
зун рикІ хъут­к ьу­н из шехь­на. 5  А чІа­вуз агъ­са­к ъал­ри­к ай са­да
заз ла­г ьа­на:
– Шехь­мир! Ин­г ье, Ягьу­дан* та­й и­фа­д и­кай тир Ас­лан, вич­н и
Да­ву­дан* дувандилай ЭкъечІ­на­вай­д и гъа­либ хьан­ва. Ада­вай и
къар­г ъу алай ирид муь­г ьуьр алуд­на ам ахъа­йиз же­да.
6 Заз къур­банд авун­в ай* хьтин кІел аку­на. Ам тахтунин па­т ав

чан алай кьуд за­тІу­н ин ва агъ­са­к ъал­рин юкьва акъваз­на­вай.

Адахъ ирид карч ва ирид вил авай. Ирид вил Ал­лагь­дин ирид
руьгь тир. Абур Ал­лагь­ди чи­лел ра­к ъур­на­вай­бур тир. 7 КІе­ле* ата­
на тахтуна Ацукь­на­вай­дан эр­чІи гъи­л яй къар­г ъу къа­ч у­на. 8 Ада
къар­г ъу къа­ч ур­ла, чан алай кьуд затІ­н и къан­н и кьуд агъ­са­к ъал
КІе­лен ви­лик ме­тІе­рал акъваз­на. Абу­рув гьар са­дав са ар­фа­н и
атир­рив ацІан­вай къи­зил­д ин сукІ­ра гвай. Ати­рар – Ал­лагь­диз
та­л укь­бу­рун дуь­а ­яр* тир. 9 Чан алай кьуд за­­тІу­н ин агъ­са­к ъал­ри
цІи­йи ма­н и ла­г ьа­на:

Къар­г ъу къа­чуз, адал алай муь­гьуь­рар

алуд ийиз ла­йих­ди са Вун я,
куьз ла­гьай­тІа Вун къур­банд­диз акъуд­на.
Гьар са чІал гвай хал­кьа­ри­кай, ту­х ум­дай,
та­йи­фа­дай Ву­на Жу­ван Иви­дихъ
Ал­лагь па­тал ин­са­нар­ни къа­чу­на,
10 абу­ру­кай къул­лугъ­дай чи Ал­лагь­диз
па­ча­гьар­ни ха­ха­мар­ни аву­на,
Ва па­чагь­вал абу­ру чи­лел ийи­да.
 579 Ке­ре­мат 6 

Заз тахт, чан алай кьуд затІ ва агъ­са­к ъа­лар юкьва ту­на
11 

акъваз­на­вай гзаф ма­ла­и ­к ар аку­на, абу­рун ва­нер ата­на. Абу­рун

кьа­дар­н и лап те­жер кьван гзаф хьан­вай, агъ­зур агъ­зур­дав кьван
агакь­на­вай. 12 Абу­ру кІе­ви ван­цел­д и лу­г ьуз­вай:

– Къур­банд­на­вай и КІел гзаф зур­ба я,

ава Адахъ дев­лет, ка­мал, къу­ват­ни,
чна Адаз гьуьр­мет­за­ва ри­кІи­вай,
шу­кур­за­ва, Адан та­риф ийиз­ва.

Заз ца­ва­рал алай, чи­ле­рал алай, чи­ле­рин кІа­н ик квай, гьуь­

13 

ле­рал алай ви­ри­да икІ лу­г ьу­дай ван ата­на:

– Ацукь­на­вай­даз тахтунал ва КІе­лез

Шу­кур хьу­рай, абу­руз гьуьр­мет аву­рай,
Абу­рун та­риф аву­рай ва алаз хьуй
Чилин-цавун кьи­лел абур датІа­на!

Чан алай кьуд за­тІу­ни «амин» ла­гьа­на. Къан­ни кьуд агъ­са­к ъал
14 

ме­тІе­рал акъваз­на ва абу­ру тахтуна Ацукь­на­вай­даз икрам аву­на.

Сиф­те­г ьан ру­г уд муь­г ьуьр алу­д ун

6  Заз КІе­ле* къар­г ъу­дал алай ирид муь­г ьуьр­ди­кай сад ла­г ьай­
1 

ди алу­дай­ди аку­на. Заз чан алай кьуд за­тІу­н и­кай са­да ца­вун
къу­к ърум­рин ван­цел­д и икІ лу­г ьуз­вай ван ата­на:
– Инал ша!
2  Ин­г ье, заз ла­ц у шив аку­на, адал гъи­ле че­ме­рукІ авай сад
ацукь­на­вай. Ми­я х­д изi па­чагь­д ин таж­н и га­на. Ам гъа­либ хьан­
вай­ди хьиз ата­най. Ам гъа­л иб­вал къа­ч уз атан­вай.
3  КІе­ле кьвед ла­г ьай муь­г ьуьр алу­дай­ла, заз чан алай кьвед
ла­г ьай за­тІу­н ин ван ата­на.
– Инал ша!
4 Ги­ла цІай хьтин куь­р ен шив ата­на. Адал ацукь­на­в ай­даз чи­

лел ин­сан­ри са­да сад ре­к ьиз дя­ве­яр ийи­дай их­т и­яр га­на. Адан
гъи­ле чІе­х и тур­н и ту­на.
5 КІе­ле пуд ла­г ьай муь­г ьуьр алу­дай­ла, заз чан алай пуд ла­г ьай

за­тІу­н ин ван ата­на:

i 6:2 Ми­я х – шив­цел алай ин­сан.

Ке­ре­мат 6  580

– Инал ша!
Ин­г ье, заз чІу­лав шив аку­на. Адал ми­я х алай. Адан гъи­ле
те­ре­зар авай. 6  Заз чан алай кьуд за­тІу­н ин ара­дай ихь­т ин ван
ата­на:
– Са йи­к ъан гьа­к ъи­д ин къи­мет – са ки­ле къуьл хьу­рай; са
йи­к ъан гьа­к ъи­д ин къи­мет – тек пуд ки­ле мух хьу­рай! Зей­т ун
та­рарi авай чка­яр­н и ци­п ицІ­багъ­лар бар­батІ ми­йир!
7 КІе­ле кьуд ла­г ьай муь­г ьуьр алу­дай­ла, заз чан алай кьуд ла­г ьай

за­тІу­н ин ван ата­на:

– Инал ша!
8 Ин­г ье, заз ме­й ит­д ин ранг алай шив аку­на, адал Ажал тІвар

алай сад ацукь­на­вай. Адан гуь­г ъуь­нал­лаз агъа дуьнья* къвез­

вай. Абу­руз кьве­даз чи­л ин ин­сан­рин кьу­дай са пай ту­ру­нал­ди
ва ка­шал­д и, азар­рал­д и ва нич­х ир­рин къар­мах­рал­д и терг­дай
их­т и­я­рар га­на.
9 КІе­ле вад ла­г ьай муь­г ьуьр алу­дай­ла, заз къур­бан­г ан­д ин*ii кІа­

ник квай руь­г ьер аку­на. Абур Ал­лагь­д ин Га­фу­н и­кай ша­г ьид­вал
авур­ви­л яй яна кье­й и­бу­рун руь­г ьер тир. 10  Руь­г ье­ри кІе­ви ван­
цел­ди цІугъ аву­на:
– Я Ви­ри Их­т и­яр­рин Иеси! Я Пак­ди* ва Ха­ли­сан­ди. Чи­лел чи
иви ава­да­рай ин­сан­рин ду­ван та­ву­на ва абу­ру­лай кьи­сас къах­ч ун
та­ву­на Вун гьи­к ьван чІа­вал­д и акъваз­да?
11  Ягъ­на кье­й и­бу­рув гьар са­дав ла­ц у пар­т а­лар ву­г а­на. Абу­руз

чи­лел ала­май чпин юл­даш­ри­к ай, стхай­ри­к ай ва ва­х а­ри­к ай,

са кьа­дар­бур яна ре­к ьи­дал­д и са тІи­м ил вах­т ун­да се­к ин хьа­на
акъваз ла­г ьа­на.
12  Заз КІе­ ле ру­г уд ла­г ьай муь­г ьуьр алу­дай­д и аку­на. ЧІе­х и
зал­за­ла хьа­на, рагъ, ших хьиз, чІу­лав хьа­на, ацІай варз­н и, иви
хьиз, – яру. 13 Гъе­тер ца­вай чи­лел ават­на, на­л у­г ьу­ди га­ру юзур­за­
вай ин­ж ил­дин тар­ци ви­чин чран­ва­чир ин­ж и­лар га­дар­за­ва. 14 Цав
къар­г ъу хьтин­даз эл­к ъве­на. Дагъ­лар­ни гьуь­ле­рал алай къу­ра­ма­тар
алай чка­ди­лай юза­на. 15 Чи­л ин па­ча­г ьар, везир-векилар, дев­лет
авай­бур, кьу­ш ун­рин кьи­ле­вай­бур, къу­ват авай­бур, гьар са лукІ ва
азад ин­сан ма­г ъа­рай­ра­н и дагъ­ла­рин хъит­к ьер­ра чуь­н уьх хьа­на.
16 Абу­ру дагъ­ла­риз­н и къва­не­риз лу­г ьуз­в ай:

i 6:5 Зей­т ун
тар­ц ин бе­г ьер­ри­к ай чІем хкуд­дай.
ii 6:9 Къур­бан­ган
– Ам кьуд пи­пІен­д и тир. Адан кьуд пи­пІел кьуд карч
алай. ТукІу­н вай гьай­ва­нар гъиз адан ви­нел ку­дай.
 581 Ке­ре­мат 7 

– Чи ви­нел ават. Чун тахтуна Ацукь­на­вай­дан ви­ле­ри­кай ва

КІе­лез атан­вай хъи­ле­к ай кІев ая. 17 Тахтунал Ацукь­на­вай­даз ва
КІе­лез хъел къве­дай чІе­х и югъ алукь­на­ва. Ни­вай а хъи­лен ви­лик
акъва­зиз же­да кьван?

Тахтунин ва КІе­лен ви­лик гзаф халкь кІватІ хьун

7  Ах­па заз чи­лин кьуд пи­пІел акъваз­на­вай кьуд ма­ла­ик* аку­на.

1 

Я чи­лел, я гьуь­лел, я са тар­цел гзаф гар та­х ьун па­тал абу­ру

чи­лин кьуд па­тай къвез­вай кьуд гар кьу­на акъва­зар­на­вай. 2 Заз
рагъ­э­к ъечІ­дай па­тай хкаж жез­вай ма­са ма­ла­ик аку­на. Адав чан
алай Ал­лагь­д ин тагъ­ма гвай. Чи­л из­н и гьуь­л уьз зи­я ­нар гу­н ин
их­т и­яр гвай и кьуд ма­ла­и к­д из ада кІе­виз гьа­рай­на:
3  – Чи Ал­лагь­д ин лу­к Іа­рин пе­ле­рал тагъ­ма гьалч та­вун­маз я

чи­лиз, я гьуь­л уьз, я та­ра­риз зи­я ­нар гу­м ир.

4 Заз пе­лел тагъ­ма гьал­чай­бу­рун кьа­дар гьи­к ьван ятІа ван хьа­

на: Ис­ра­и л­дин* ви­ри та­йи­фай­рин ве­лед­ри­кай тир абу­рун кьа­дар

виш­н и ях­цІур­н и кьуд агъ­зур хьан­вай.

5 Ягьу­дан* та­й и­фа­д и­к ай цІи­к ьвед агъ­зур кас­дал,

Ру­ве­нан та­й и­фа­д и­к ай цІи­к ьвед агъ­зур кас­дал,
Га­дан та­й и­фа­д и­к ай цІи­к ьвед агъ­зур кас­дал,
6 Аше­ран та­й и­фа­д и­к ай цІи­к ьвед агъ­зур кас­дал,
Ниф­та­ли­д ин та­й и­фа­д и­к ай цІи­к ьвед агъ­зур кас­дал,
Ма­на­ше­д ин та­й и­фа­д и­к ай цІи­к ьвед агъ­зур кас­дал,
7 Ши­м у­нан та­й и­фа­д и­к ай цІи­к ьвед агъ­зур кас­дал,
Ле­ви­дин та­й и­фа­д и­к ай цІи­к ьвед агъ­зур кас­дал,
Иса­ха­ран та­й и­фа­д и­к ай цІи­к ьвед агъ­зур кас­дал,
8 За­бу­л у­нан та­й и­фа­д и­к ай цІи­к ьвед агъ­зур кас­дал,
Юсу­фан* та­й и­фа­д и­к ай цІи­к ьвед агъ­зур кас­дал,
Бунъ­я ­ми­нан* та­й и­фа­д и­к ай цІи­к ьвед агъ­зур кас­дал
тагъ­ма гьалч­на­вай.

Ах­па ин­г ье заз лап гзаф ин­са­нар аку­на. Абу­рун кьа­дар са­
9 

да­вай­н и гьи­са­биз же­да­ч ир. Абур чи­л ин ви­ри та­йи­фай­ри­кай­н и

ту­х ум­ри­кай, гьар жуь­ре­дин чІа­ла­рал ра­хаз­вай хал­к ьа­ри­кай тир.
Абур ла­ц у пар­та­лар алаз, гъи­ле­ра хур­ма­дин тар­цин хи­лер аваз
ЧІе­х и тахтунин ва КІе­лен* ви­лик акъваз­на­вай. 10 КІе­ви ван­цел­ди
абу­ру лу­г ьуз­вай:
– Тахтуна ацукь­на­вай чи Ал­лагь­д и ва КІе­ле ви­ри хи­лас­да.
Ке­ре­мат 8  582

Ви­ри ма­ла­ик­ри тахтни агъ­са­к ъа­лар­н и чан алай кьуд затІ эл­
11 

къуьр­на юкьва тун­вай. Абу­ру тахтунин ви­лик ме­тІе­рал акъваз­на,

чи­нар агъуз ийиз Ал­лагь­д из икрам­на.
12 – Амин*! – ла­г ьа­на абу­ру.

– Ка­мал, къу­ват Авай­ди я, бар­кал­ла­ни Алай­ди я,

зур­ба­ни я Ал­лагь чи.
Чна Адан та­риф­за­ва, Адаз шу­кур ийиз­ва,
чна Адаз гьуьр­ме­тар ийиз­ва да­и м. Амин.

Агъ­са­к ъал­ри­к ай са­да за­вай ха­бар кьу­на:

13 

– И ла­ц у пар­та­лар алай­бур ву­жар я? Абур гьи­най атан­вай­бур я?

14 – Заз чи­дач, ваз чиз­в а, зи агъа, – ла­г ьа­на за.

– Абур чІе­х и ази­ят­рай акъат­на­вай­бур я, – ла­гьа­на ада. – Абу­ру

чпин пар­та­лар КІе­лен Иви­дай чуь­хве­на ва пе­кер михьи-лацу хьа­на.

15 ГьакІ тир­ви­л яй къе Ал­лагь­дин тахтунин

ви­лик абур акъваз­на­ва. Абу­ру
гьам юкъуз­ни, гьам йи­физ­ни Ал­лагь­диз
къул­лугъ­за­ва Иба­дат­ха­на­да.
Тахтунавай Па­ди­шагь­ди абу­рун
кьи­лел Ви­чин экуь чар­дах ахъай­да.
16 Абу­руз чир хъже­дач каш вуч ятІа,
я абур мад хъже­дач цихъ гьа­ра­рат,
я ра­къи­ни, я зе­гьем­ди хку­дач,
17 куьз ла­гьай­тІа пак* тахтунин юкьвал­лай
абур хуь­да, абур ту­х у­да
уьмуьр гу­дай ятар авай бу­лах­рал.
Абу­рун гьар са стІал­ни на­къва­дин
ви­ле­ри­лай михь ийи­да Ал­лагь­ди.

Ирид ла­г ьай муь­г ьуьр ва ирид ма­ла­ик

8  КІе­ле* ирид ла­г ьай муь­г ьуьр алу­дай­ла, ца­ва­рал са зур сят­да
1 

кьван се­к ин­вал акьалт­на. 2 Заз Ал­лагь­дин ви­лик акъваз­на­

вай ирид ма­ла­ик* аку­на. Абу­рув гьар са­дав са къар­г ъу ву­га­на.
3  Ах­па са ма­са ма­ла­и к ата­на, къур­бан­г ан­д ин* ви­л ик акъваз­на.

Адан гъи­ле ати­рар ку­дай сукІ­ра авай. Адав са гзаф ати­рар­н и

ву­г а­на. Ада ати­рар Ал­лагь­д из та­л укь­бу­рун дуь­а ­я р­н и* га­лаз
тахтунин ви­лик квай къи­зил­дин къур­бан­ган­дал эциг­на. 4 Ати­рар
ка­на акъат­за­вай гум Ал­лагь­д из та­л укь кса­рин дуь­ай­рихъ га­лаз
 583 Ке­ре­мат 9 

ма­ла­ик­дин гъи­ле авай сукІ­ра­дай Ал­лагь­дин ви­лик хкаж хьа­на.

5  Ма­ла­и к­д и ати­рар куз­в ай сукІ­ра хкаж­на, ам къур­бан­г ан­д и­лай

къа­ч ун­вай куз­вай цу­к Іва­рив ацІур­на, ах­па абур чи­лел ичІир­на.
Гьа чІа­вуз гьарай-эвер акъат­на, къу­к ъру­мар­ни цІай­ла­па­нар яна.
Чи­лел зал­за­ла хьа­на.

Сиф­те­г ьан ру­г уд къар­г ъу

6  Гьар са­дав са къар­г ъу гвай ирид ма­ла­и к* къар­г ъу­я р ягъиз
гьа­зур хьа­на.
7  Сад ла­г ьай ма­ла­и к­д и къар­г ъу яна. Иви ка­к ахь­на­в ай хар­н и

цІай акъат­на чи­лел авахь­на. Чи­л ин пу­дай са па­ю­нал алай та­

рар­н и къацу векь ка­на.
8 Кьвед ла­г ьай ма­ла­и к­д и къар­г ъу яна. ЦІай кьу­на куз­в ай чІе­х и

дагъ гьуь­л уьз ават­на. Гьуь­л уьн пу­дай са па­ю­н и­кай иви хьа­на.
9  Гьуь­ ле уьмуьр ту­х уз­вай чан алай кьван гьай­ван­рин пу­дай са
пай кье­на, ги­мий­рин пу­дай са пай­н и терг хьа­на.
10 Пуд ла­г ьай ма­ла­и к­д и къар­г ъу яна. Куз­в ай чи­рагъ­д из ух­шар

чІе­х и гъед ца­вай ават­на. Ам ва­цІа­рин ва бу­лах­рин пу­дай са па­

ю­нал алукь­на. 11  И гъет­рен тІвар­н и Яв­шан тир. Пу­дай са пай
ва­цІа­ра­н и бу­лах­ра авай яд яв­шан хьиз туь­к ьуьл хьа­на. Туь­к ьуьл
хьа­йи яд хъва­йи­ви­л яй гзаф ин­са­нар кье­на.
12  Кьуд ла­ г ьай ма­ла­и к­д и къар­г ъу яна. Ра­к ъи­н ин­н и, вац­ран­
ни, гъе­те­рин­н и пу­дай са пай кьу­на. Абур ми­чІи хьа­на. Йи­к ъан
пу­дай са пай экуь­н и­к ай магь­рум хьа­на, йи­фен пу­дай са па­ю­на
вац­ра­н и гъе­те­ри экв га­нач.
13 Заз ца­вун юкьвай тІуз лув гуз­вай лекь аку­на ва адан ван хьа­на.

– Гуж я, гуж я, гуж я чи­лел уьмуьр ту­х уз­вай квез муь­к уь пуд
ма­ла­ик­дин къар­г ъуй­рин ва­не­ри ийи­дай­д и! – ла­г ьа­на ада кІе­ви
ван­цел­ди.

9  Вад ла­г ьай ма­ла­и к­д и къар­г ъу яна. Заз ца­вай чи­лел ава­тай
1 

гъед аку­на. Ма­ла­и к­д ив гур­г ус­д ин i куь­лег ву­ган­вай. 2  Ада

гур­г ус­дин къуй ахъай­на. Анай чІе­х и пи­ч и­най хьиз гум акъат­на.
Гур­г ус­дай акъа­тай гу­ма­д ик рагъ ва гьа­ва чІу­лав хьа­на. 3  Гу­ма­
дай гзаф ци­цІе­рин лу­ж ар акъат­на чи­лел фе­на. Абу­руз акьраб­
риз авай хьтин къу­ват га­на. 4 Ци­цІе­риз я чи­лин ве­к ье­риз, я ма­са
къацу векьиз-кьалаз, я са тар­ц из зи­я н гу­м ир ла­г ьа­на, зи­я ­нар

i 9:1 Гур­г ус – кІан ква­ч ир зур­ба да­г ьар хьтин­д и.

Ке­ре­мат 9  584

гуз хьа­йи­тІа, ан­ж ах пе­ле­рал Ал­лагь­д ин тагъ­ма ала­чир ин­сан­риз

це ла­г ьа­на. 5 Ци­цІе­риз ахь­т ин ин­са­нар ре­к ьи­дай ваъ, ан­жах вад
вац­ран къе­не абу­руз азаб-азият ийи­дай их­т и­яр га­на. Ци­цІе­ри
гу­дай аза­бар акьраб­д и хуз га­й и­дай я. 6 А йи­к ъа­ра ин­са­нар чпин
ажал­д ихъ къе­к ъвез же­да, амма абу­руз жа­г ъи­дач. Абу­руз чеб
кье­на кІан же­да, амма ажал абу­ру­к ай кат­да. 7 Чпин акун­рал­ди
ци­цІе­рин луж дя­ве­д из гьа­зур­на­вай ши­ве­рин ра­маг­д из ух­шар
тир; ци­цІе­рин кьи­ле­рал къи­зил­дин та­жар хьтин­бур алай, абу­рун
чи­нар, ла­г ьай­тІа, ин­сан­рин чин­риз ух­шар тир. 8 Абу­рун чІа­рар
па­пан чІа­рар хьиз тир, са­рар ас­лан­дин кІи­ре­риз ух­шар тир. 9 Абу­
рал ра­к ьу­кай авун­вай хьтин кьер­к ьер алай. Абу­рун лу­ва­рин ван
дя­ве­диз физ­вай ши­ве­рихъ га­лай да­п у­раг­рин чар­ха­рин ван хьиз
тир. 10 Ци­цІе­рин ту­ма­рихъ, акьраб­рин ту­ма­рихъ хьиз, ху­зар авай.
Ци­цІе­риз вад вац­ран къе­не ин­сан­риз зи­я ­нар гу­н ин их­т и­яр ган­
вай. 11  Ци­цІе­рин кьи­ле гур­г ус­д ин па­чагь­вал­за­вай ма­ла­ик авай.
Адан тІвар чу­вуд* чІа­лал­д и Аба­дан, юнан чІа­лал­ди­н и Апа­л уьн
тир. Яни Терг­дай­д и.
12 Сад ла­г ьай гуж алат­на. Ин­г ье ги­ла адан гуь­г ъуь­нал­лаз мад

кьве гуж къве­да.

13  Ру­г уд ла­г ьай ма­ла­и к­д и къар­г ъу яна. Заз Ал­лагь­д ин ви­л ик

квай къур­бан­ган­дин* кьуд крчу­ни­лай къвез­вай са ван ата­на. 14 А

ван­ци къар­г ъу гвай ру­г уд ла­г ьай ма­ла­и к­диз ла­г ьа­на:
– ЧІе­х и Эф­р ат ва­ц Іун па­т ав ку­тІун­н а­в ай кьуд ма­л а­и к
ахъая. 15  Ин­с ан­рин пу­д ай са пай терг ийиз эгечІ­д ай сят ва
югъ, варз ва йис па­тал гьа­зур­на­вай кьуд ма­ла­и к­н и ахъай­на.
16 Эф­ рат­д ин па­та­вай ши­ве­рал алай­бу­рун кьу­ш ун экъечІ­на. Заз
ас­кер­рин кьа­дар гьи­к ьван ятІа ван хьа­на. Абу­руз кьа­дар ава­
чир. 17 Заз ши­вер­н и ми­я ­хар ихь­т ин­бур яз аку­на: ми­я х­рал цІай
хьтин яру, мичІи-вили ва гу­г урт хьиз хъи­п и кьер­к ьер алай.
Ши­ве­рин кьи­лер ас­лан­рин кьи­лер хьиз тир. Абу­рун си­ве­рай
цІай­н и, гу­г урт­н и гум акъат­з а­в ай. 18  И пуд за­в ал­д ик, ши­ве­
рин си­в е­рай акъат­з а­в ай цІук­н и, гу­ма­д ик­н и гу­г урт­д ик ин­
сан­рин пу­дай са пай те­леф хьа­на. 19 Ши­ве­рин къу­ват, ла­г ьай­
тІа, абу­рун си­в е­ра­н и ту­м а­ра авай. Абу­рун ту­м а­рин чка­д ал
гъуь­л я­г ъар алай. Ши­в е­ри гъуь­л ягъ­рин кьи­ле­рал­д и зи­я ­н ар
гуз­вай. 20 И за­вал­рик кьин та­вур ин­сан­ри чпи туь­к Іуь­рай бут­
риз* икрам ийиз­май. Абу­ру са затІ­н и так­ва­дай, са куь­н ин­н и
ван те­к ъве­дай, я къе­к ъвез­н и те­же­дай бут­риз, къи­зил­д и­к ай,
ги­м иш­д и­к ай, буь­руьнж­д и­к ай, къван­ц и­к ай ва кІа­рас­д и­к ай
 585 Ке­ре­мат 11 

авун­в ай бут­риз ва чІу­ру жи­нер­риз* къул­л угъ­з а­май. 21  А ин­

сан­ри ма­с а ксар ягъиз ре­к ьин, суь­г ьуьр­ч и­ви­лер, ява­ви­лер,
угъ­ри­ви­лер авун акъва­зар­на­ва­ч ир.

Гъве­чІи ктаб гъи­ле­вай ма­ла­ик

10  Заз циф гал­ч ук­на ца­вай эвичІ­за­вай къу­ват авай са ма­са
1 

ма­ла­ик* аку­на. Адан кьи­лел хва­ж ам­жам алай. Адан чин

рагъ хьиз тир. Адан кІва­чер цІай кьу­на куз­вай гу­лар хьиз акваз­
вай. 2 Адан гъи­ле гъве­чІи ахъа ктаб авай. Ада ви­чин эр­чІи кІвач
гьуь­лел, чап­ла кІвач­н и чи­лел эциг­на. 3 Ада, ас­лан­ди хьиз, кІе­ви
ван­цел­д и гьа­рай­на. Адан гьа­рай­д из ца­вун ирид къу­к ърум­д и
жа­ваб хга­на. 4 Ирид къу­к ърум ра­хай­ла, зун кхьиз гьа­зур хьа­на.
Амма ца­ва­ри­лай зав са ван агакь­на:
– Ирид къу­к ърум­ди вуч ла­гьа­на­тІа жу­ван къе­не хуьх, кхьи­мир.
5  Заз гьуь­ле­н и чи­лел акъваз­на­в аз акур ма­ла­и к­д и эр­ч Іи гъил

ца­вуз хкаж­на, 6  ца­вар­н и ва ца­ва­ра вуч ава­тІа, чил­н и ва чи­лел

вуч ала­тІа, гьуьл­н и ва гьуь­ле вуч ава­тІа Ви­ри Халкь Авур Да­им
Уьмуьр Ту­х уз­вай­дал кьин кьаз ла­г ьа­на:
– Вахт ата­на алукь­на­ва. 7 Ирид ла­гьай ма­ла­ик­ди къар­г ъу ягъай­
ла, Ал­лагь­ди Ви­ч из къул­л угъ­за­вай пай­г ъам­бар­риз* га­йи муш­
ту­л ух­ра ла­г ьан­вай­вал, Ада сир ку­т ун­вай къаст кьи­лиз акъат­да.
8 Заз ца­в а­лай атай ван мад гъи­ле­ра захъ га­лаз ра­х а­на.

– Алад, – ла­г ьа­на ада, – фе­на, гьуь­лел­н и чи­лел акъваз­на­вай

ма­ла­ик­дин гъи­ле­вай ахъа ктаб къа­ч у.
9 Ма­ла­и к­д ин па­т ав фе­на, за ла­г ьа­на:

– Зав ктаб ги­це.

– Къа­ч у­на, ам неъ, – ла­г ьа­на ада. – Ам ви ру­фу­на туь­к ьуьл
хьа­йи­тІа­н и, ви ме­цел ам, вирт хьиз, ши­рин же­да.
10 За ма­ла­и к­д ин гъи­л яй ктаб къа­ч у­на тІуь­на. Ам зи ме­цел, вирт

хьиз, ши­рин тир. Амма зи ру­фу­на ам туь­к ьуьл хьа­на. 11 И чІа­вуз
заз ла­г ьа­на:
– Жуьреба-жуьре чІа­ла­рал ра­хаз­вай хал­к ьа­рин, та­йи­фай­рин
ва па­чагь­рин кьи­лел вуч къве­да­тІа, къед­лай кьу­л ухъ ву­на мад
пай­г ъам­бар­ди хьиз лу­г ьу­да.

Кьве ша­г ьид

11  Зав яр­г ъи лаш хьтин аса ву­га­на ва ла­г ьа­на:

1 

– Къа­р агъ, фе­н а, Ал­л агь­д ин Иба­д ат­х а­н а­н и къур­
бан­г ан* ал­ц ум ая. Иба­дат­х а­на­да икрам ийиз­в ай­бур гьи­са­ба.
Ке­ре­мат 11  586

Иба­дат­ха­на­дин къе­це па­тан гъен тур, ам ал­ц ум ми­йир. Анаг

2 

ма­са хал­к ьа­рин их­т и­я р­да тун­ва. Абу­ру ях­цІур­н и кьве вац­ран
муьгь­лет­да Пак* Ше­г ьер­д из кІур яда. 3  За зи кьве ша­г ьид­д из
Зи ме­це­лай ра­ха­дай их­т и­яр гу­да. Абу­ру ре­к ъи­най ягъ та­вун­вай
са­ри­кай хран­вай пар­та­лар алаз агъ­зур­н и кьве виш­н и пуд­к ъад
юкъуз пай­г ъам­бар­вал ийи­да.
4 И кьве ша­г ьид – зей­т ун­д ин кьве тар­н и я, кьве чи­рагъ­г ан­н и

я. Абур кьвед­н и ви­ри дуьнь­я ­д ин па­чагь тир Ал­лагь­д ин ви­л ик

акъваз­на­в а. 5  Са­даз абу­рун ха­т ур хаз кІан хьа­й и­тІа, абу­рун
си­вяй цІай акъат­да, цІу абу­рун душ­ма­нар туь­к ьуьн­да. Са­да
абу­рун ха­т ур ха­й и­тІа, а кас гьа и За ла­г ьай­вал ре­к ьи­да. 6  Абу­
ру пай­г ъам­бар­в ал ийи­дай йи­к ъа­ра марф къун та­вун па­т ал,
абу­руз цав агал­дай их­т и­яр ава. Ви­ри ятар­н и абу­рун их­т и­яр­да
ава. Абу­руз чпиз кІан хьа­й и гьи чІа­вуз хьа­й и­тІа­н и ятар иви­
диз эл­к ъуьр­дай ва чил жуьреба-жуьре за­вал­рал­д и акІа­ж ар­дай
их­т и­я р ава. 7  Абу­ру чпин ша­г ьид­вал аву­на куь­тя­г ьай­ла, гур­
гус­дайi нич­х ир экъечІ­да. Нич­х ир­д и абу­рал ве­г ьи­да ва гъа­л иб
же­да. Ада абур ре­к ьи­да. 8 Ада абу­рун ме­й и­тар чІе­х и ше­г ьер­д ин
куь­че­дал та­да. А ше­г ьер­да чи Реб­би­н и* ха­ш у­н из* янай. А ше­
гьер­д из шар­тІу­нал­д и Са­д ум* ва я Мис­ри* лу­г ьуз же­да. 9  Гьар
жуь­ре чІа­ла­рал ра­хаз­вай хал­к ьа­ри­к ай, ту­х ум­ри­к ай, та­й и­фай­
ри­к ай тир ин­са­нар пуд югъ­н и зу­ра абу­рун ме­й ит­риз ки­л и­г из
же­да ва абур ку­ч у­к из та­дач. 10  Чи­лел алай ин­са­нар и кар­дал
шад же­да ва абу­ру хве­ш и­ви­лер ийи­да, са­да са­даз сав­к ьва­тар
ра­к ъур­да, ву­ч из ла­г ьай­тІа и кьве пай­г ъам­бар­д и* чи­лел алай­
бу­руз аза­бар га­най.
11 Амма пуд югъ­н и зу­ра­лай кьен­в ай­бу­рук Ал­лагь­д и ра­к ъур­на­

вай чан хки­дай* руьгь акат­на. Абур кьвед­н и кІва­чел къа­рагъ­на.

Абу­руз ки­л иг­за­вай­бу­рук зур­ба кичІ акат­на. 12  Кьве ша­г ьид­д из
ца­ва­ри­лай ван хьа­на:
– Иниз хкаж хьухь.
Абур ци­фе­дал­лаз ца­вуз хкаж хьа­на. Душ­ма­нар абу­руз ки­ли­г из
амай. 13 Гьа чІа­вуз зур­ба зал­за­ла хьа­на. Ше­г ьер­дин цІу­дай са пай
чкІа­на. Зал­за­ла­дик ирид агъ­зур кас те­леф хьа­на. Амай ин­сан­рик
кичІ акат­на. Абу­ру Ал­лагь­д из шу­к у­рар аву­на.
14  Кьвед ла­г ьай гуж алат­на. Ин­г ье фад-фад пуд ла­г ьай гуж
къвез­ва.

i 11:7 Гур­г ус – кІан ква­ч ир зур­ба да­г ьар хьтин­д и.

 587 Ке­ре­мат 12 

Ирид ла­г ьай къар­г ъу

Ирид ла­г ьай ма­ла­и к­д и* къар­г ъу яна. Ца­вай кІе­ви ва­не­ри
15 

ла­г ьа­на:
– Дуьнь­я ­ди­кай Чи Реб­би­ди­ни* Адан Ме­сигь­ди* па­чагь­вал­дай
ви­ла­я т хьан­ва. Абу­ру да­и м яз чил-цав ида­ра ийи­да.
16  Ал­
лагь­д ин ви­л ик квай тахтарал алай къан­н и кьуд агъ­са­
къал­ни ме­тІе­рал акъваз­на. Абу­ру чи­нар агъуз­на Ал­лагь­диз икрам
ийиз 17 ла­г ьа­на:

– Реб­би Ал­лагь, Агъа ви­ри дуьнь­я­дин,

шу­кур­за­ва, икрам­за­ва чна Ваз,
Вун датІа­на хьа­най, къе­ни аваз­ва.
Ви гьу­кум­ни къе Ви Гъи­ле гьат­на­ва.
На па­чагь­вал ийи­дай вахт ата­на.
18 Хал­кьар пе­х ъи хьан­ва, абур ди­ли я.
Ги­ла ваз хъел къве­дай вахт­ни атан­ва,
кье­йи­бу­рун ду­ван Ву­на ийи­да,
Ви лу­кІа­рив – пай­г ъам­бар­рив, Ал­лагь­диз
та­лукь­бу­рув, гьар­дав, Ва­х ъай ки­чІе тир,
гъве­чІи­бу­рув, чІе­хи­бу­рув, гьар са­дав
чпин гьа­къи ага­кьар­дай вахт хьан­ва.
Ис­ят­да чил терг ийиз­вай ин­са­нар
чеб дуьнь­я­дай терг ийир вахт атан­ва.

Ал­лагь­дин ца­ва авай Иба­дат­ха­на ахъа хьа­на. Ви­ри­даз Иба­

19 

дат­ха­на­да авай Адан ве­сий­рин сан­д ух аку­на. ЦІай­ла­па­нар яна.

Гьарай-эвер акъат­на. Ца­ва­ри къу­к ъру­мар­на. Чи­ле­рал зал­за­ла
хьа­на. Зур­ба хар къва­на.

Са паб­ни аж­да­г ьан

12  Ца­вал са чІе­х и кар­ди­кай ха­бар гу­дай иша­ра* акьалт­на. Ам

1 

рагъ алукІ­на­вай па­пан ши­к ил­да авай. Па­пан кІва­че­рик

варз квай, адан кьи­лел цІи­к ьвед гъед авай таж алай. 2 Ам кІва­чел
за­лан тир. Аял ха­дал­д и ви­л ик же­дай азаб­ди гуз­вай тІал­дик па­па
гьа­рай­за­вай. 3 Ца­вал са ма­са иша­ра­н и акьалт­на. Ам са чІе­х и яру
аж­да­гьан­дин ши­к ил­да авай. Аж­да­гьан­дал ирид кьил­ни цІуд карч
алай, гьар са кьи­лел са таж алай. 4 Адан ту­м у­ни ца­ва­лай гъе­те­рин
пу­дай са пай шут­х ун­на, чи­лел га­дар­на. Аж­да­гьан аял хаз­вай па­пан
Ке­ре­мат 12  588

ви­лик акъваз­на. Па­па аял хун­н и ку­маз аж­да­г ьан­диз адан та­за
аял нез кІан­за­вай. 5 Па­па га­да ха­на. Аял­ди гъи­ле ра­к ьун аса кьу­на
ви­ри хал­к ьа­рал па­чагь­вал аву­на кІан­за­вай. Па­пан аял Ал­лагь­ди
Ви­чин тахтунин па­тав ху­тах­на. 6 Паб аж­да­г ьан­ди­кай кьу­рум­диз
кат­на. Ана Ал­лагь­д и адаз чка гьа­зур­на­вай. Ана агъ­зур­н и кьве
виш­н и пуд­к ъад юкъуз па­пан къай­г ъу чІу­г ун ла­зим тир.
7 Ах­па ца­в а­рал дя­в е хьа­на. Му­к а­и ­ла ва адан ма­ла­и к­ри* аж­да­

гьан­дин ак­си­на гьу­ж ум­на. Аж­да­гьан ва адан ма­ла­и­кар атІа­бу­рун

ак­си­на экъечІ­на 8 ва кІа­н ик акат­на. Аж­да­г ьан ва адан ма­ла­и­кар
ца­ва­ри­лай чу­к ур­на. 9 Аж­да­г ьан, ла­г ьай­тІа, къа­дим гъуь­л ягъi я.
Адаз иб­лис* ва я шей­тІан лу­г ьуз­ва. Ада ви­ри алем ал­ц у­рар­за­ва.
Ам чи­лел га­дар­на, адахъ га­лаз адан ма­ла­и ­к ар­н и га­дар­на. 10  А
чІа­вуз заз ца­вай кІе­ви ван ата­на:

– Ин­гье ги­ла хи­лас­вал­ни атан­ва.

Ал­лагь­дин гуж гъа­либ хьан­ва. Па­чагь­вал
чи Ал­лагь­ди ийи­дай чІав атан­ва,
алукь­на­ва гьу­кум Адан Ме­сигь­дин.
Ал­лагь­диз чи стхайрилай-вахарлай
гьам юкъуз, гьам йи­физ фит­не авур­ди
га­дар­на­ва чи­ле­рал. 11 Ва абу­ру
КІе­лен Иви къур­банд яз гу­нал­ди
чпин ша­гьид­ви­лел­ди
аж­да­гьан­дал гъа­либ­вал къа­чу­на.
Адаз ва­фа­ни хуь­нин ха­тур­дай,
чпин чан­ни гуз гьич гьа­йиф ата­нач.
12 ГьакІ хьа­йи­ла, шад хьухь, ца­вар ва ана
уьмуьр ту­х уз авай­бур! Эй, алай­бур
чи­ле­рал­ни гьуь­ле­рал, квез же­дай­ди
гуж я, гуж я, куьз ла­гьай­тІа куь па­тав
хъел атан­вай ви­чиз па­ра пис­да­каз
иб­лис агъуз эвичІ­на­ва. Чи­за­ва
адаз ви­чиз тІи­мил вахт амай­ди!

Аж­да­гьан­диз вич чи­лел га­дар­на­вай­ди акур­ла, ам га­да хан­вай

13 

па­пан ге­ле къе­к ъвез эгечІ­на. 14  Па­па­вай аж­да­г ьан­д ин ху­ру­к ай

i 12:9 Иб­л ис­д и гъуь­л ягъ­д ин къа­мат­да аваз сиф­т е­г ьан ин­са­нар ре­к ье­лай
алуд­най.
 589 Ке­ре­мат 13 

кьу­рум­диз ви­чиз гьа­зур­на­вай чка­диз лув гуз же­дай­вал, адаз чІе­х и

лекь­рен кьве лув га­на. Ана Ал­лагь­д и са йи­суз, кьве йи­суз ва зур
йи­суз па­пан къай­г ъу чІу­г ун ла­зим тир.
15  Аж­да­г ьан­д и ви­ч ин си­вяй па­пан гуь­г ъуь­н из са вацІ ацІай
кьван яд ахъай­на. Адаз паб ва­цІу тух­ва­на кІан­за­вай. 16 Амма чи­ли
па­паз куь­мек га­на. Чи­ли ви­чин сив ахъай­на, аж­да­гьан­дин си­вяй
ава­х ьай вацІ туь­к ьуьн­на. 17 Аж­да­г ьан­д из па­па­кай па­ра пис хъел
ата­на. Ам па­па хан­вай ма­са кса­рал, яни Ал­лагь­дин тагь­к и­мар
хуьз, Иса Ме­сигь­д и­к ай* ша­г ьид­вал ийиз­вай­бу­рал гьу­ж ум ийиз
фе­на. 18 Аж­да­г ьан ата­на гьуь­л уьн кье­рел акъваз­на.

Гьуь­л уь­кай хке­чІай нич­х ир

13  Заз гьуь­л уь­к ай хкечІ­з а­в ай нич­х ир аку­на. Адал ирид
1 

кьил­ни цІуд карч алай. Адан гьар са крчу­нал са таж алай.

Кьи­ле­рал тІва­рар кхьен­вай. А тІва­рар аси* тІва­рар тир. 2 Заз акур
нич­х ир ле­к ьен­диз ух­шар тир. Адан кІва­чер сев­рен кІва­чер хьтин­
бур, сив ас­лан­дин сив хьтин­ди тир. Аж­да­г ьан­ди ви­чин къу­ват­ни
тахт ва ви­чин их­т и­я­рар нич­х ир­д из га­на.
3 Нич­х ир­д ин са кьи­лел гзаф пис хер алай. А хи­р е­к ай кьил ре­

кьи­дай хьиз тир. Амма а хер сагъ хъхьа­на. Нич­х ир­диз ки­лиг­за­
вай чи­лел­лай ин­са­нар мягь­тел хьа­на ва адан гуь­г ъуь­на­ваз фе­на.
4  Абу­ру, нич­х ир­д из ви­ри их­т и­я ­рар га­й и­ви­л яй, а аж­да­г ьан­д из
икрам аву­на. Абу­ру нич­х ир­д из­н и икрам аву­на.
– И нич­х ир­д ив вуж агакь­да? Ни­вай адахъ га­лаз жен­г и­н из
экъе­чІиз же­да? – ла­г ьа­на абу­ру. 5 Нич­х ир­диз да­мах гваз Ал­лагь­
ди­кай аси их­т и­ла­тар ийиз ра­ха­дай сив га­на. Адаз ви­чин кІва­ла­
хар ях­цІур­ни кьве вац­ран къе­не ийи­дай их­ти­я­рар га­на. 6 Нич­х ир
Ал­лагь­ди­кай, Адан ТІвар­цІи­кай*, Ада уьмуьр ту­х уз­вай чка­ди­кай
ва ца­ва­рал уьмуьр ту­х уз­вай ви­ри­бу­ру­к ай аси их­т и­ла­тар лу­г ьуз
эгечІ­на. 7  Адаз Ал­лагь­д из та­л укь­бу­рухъ га­лаз дя­ве ийи­дай ва
абу­рал гъа­либ же­дай их­т и­яр га­на. Адаз жуьреба-жуьре чІа­ла­рал
ра­х аз­в ай ту­х ум­рал, хал­к ьа­рал, ва та­й и­фай­рал гьу­к ум­в ал­дай
их­т и­яр­н и га­на. 8 Къур­банд­д из акъуд­на­вай КІе­лев* гвай, дуьнья
халкь та­х ьан­маз авай уьмуьр­д ин ктаб­да тІва­рар гьат та­вун­вай­
бу­ру нич­х ир­диз икрам аву­на.
9 Нихъ япар ава­тІа, гьа­даз ван ату­рай.

10 Есир­вал нин кьис­мет ятІа,

есир­ви­лиз ават­да ам.
Ке­ре­мат 14  590

Ту­ру­ник кьин кьис­мет тир­ди,

тур га­лукь­на ре­кьи­да ам.
И бе­ре­да лап сиф­те яз ге­рек­ди
Ал­лагь­диз та­лукь­бу­рухъ хьу­нухь я
их­ти­бар­ни, са­бур­ни.

Чи­ли­кай хке­чІай нич­х ир

11  Ах­па заз ма­са нич­х ир аку­на. Ам чи­л и­кай хкечІ­за­вай. Адал
кІе­лен хьтин кьве карч алай. Адан ван аж­да­г ьан­дин ван хьтин­
ди тир. 12  И нич­х ир­д из­н и гьа сиф­т е­г ьан нич­х ир­д из ган­в ай
хьтин ви­ри их­т и­я ­рар авай. Ада ви­ч ин крар­н и гьа сиф­те­г ьан­
дан ви­л ик ийиз­вай. Ада ви­ри дуьнь­я ­да авай­бур гзаф пис хер
сагъ хъхьай сиф­те­г ьан нич­х ир­д из икрам аву­н из маж­бур­за­вай.
13-14  Адаз сиф­т е­г ьан нич­х ир­д ин ви­л ик ала­ма­т ар къа­л ур­дай их­

ти­яр ган­вай. Ада чІе­х и керемат-ишараяр ийиз­вай. Ада, ин­сан­

риз аква­дай­вал, гьат­та ца­ва­ри­лай чи­ле­рал цІай­н и къур­за­вай.
Ихь­т ин керемат-ишарайралди кьвед ла­г ьай нич­х ир­ди ин­са­нар
ал­ц у­рар­за­вай. Ада чи­лел алай­бу­руз хер сагъ хъхьай нич­х ир­
дин къамат-кІалуб рас­на гьа­зур ая лу­г ьуз­вай. 15 Адаз сад ла­г ьай
нич­х ир­дин кІа­л уб­дал чан гъи­дай къу­ват га­на ва ада кІа­л уб­дал
чан­н и гъа­на. И кІа­л уб­д и­вай гьат­та ра­х аз­н и же­дай. Кьвед ла­
гьай нич­х ир­ди а кІа­л уб­д и ви­ч из икрам та­вур­бур ягъиз ре­к ьи­
дай­в ал­н и аву­най. 16  Кьвед ла­г ьай нич­х ир­д и гъве­чІи­бу­рун ва
чІе­х и­бу­рун, дев­лет авай­бу­рун ва са­и л­рин, азад­бу­рун ва лу­к Іа­
рин ви­ри­дан эр­чІи гъи­лел ва я пе­лел тагъ­ма гьалч­дай­вал аву­на.
17  ГьакІ­н и и тагъ­ма, яни нич­х ир­д ин тІвар ва я адан тІвар­цІин

ре­к ъем, алай­бу­ру­лай гъей­ри мад са­даз­н и са затІ ма­са къа­ч у­дай,
я ма­са гу­дай их­т и­яр га­нач.
18 Инал акьул-камал ге­ рек я. Низ акьул ава­тІа, къуй ада нич­
хир­д ин ре­к ъем­д ин ма­на чир аву­рай. А ре­к ъем­д и виче ин­сан­
дин тІвар чуь­н уьх­на­ва. Адан ре­к ъем ру­г уд виш­н и пуд­к ъан­н и
ру­г уд я.

Зей­т ун пе­лел ла­г ьай цІи­йи ма­ни

14  Ин­г ье, заз Си­г ьан* дагъ­дал акъваз­на­вай КІел* аку­на.
1 

Адахъ виш­н и ях­цІур­н и кьуд агъ­зур кас га­лай. А кса­рин

пе­ле­рал КІе­лен ва Адан Бу­ба­дин* ТІва­рар* кхьен­вай. 2 Заз ца­ва­ри­
лай ар­фа­яр яза­вай хьтин ван ата­на. А ван чІе­х и сел­дин ван­циз­ни
зур­ба къу­к ърум­рин ван­циз ух­шар тир. 3 Тахтунин, чан алай кьуд
 591 Ке­ре­мат 14 

за­тІу­н ин агъ­са­к ъал­рин ви­л ик цІи­й и ма­н и лу­г ьуз­вай. Ал­лагь­ди

хи­лас­на­вай виш­н и ях­цІур­н и кьуд агъ­зур кас­ди­лай гъей­ри са­да­
вай­н и и ма­н и чи­риз же­да­ч ир. 4 А кса­ри садрани па­па­ри­х ъ га­лаз
чІу­ру крар аву­на­ч ир, абур ми­х ьи* яз амай. КІел гьи­н из фи­датІа,
абур­н и гьа­н из фи­да. Чи­л ин ин­сан­рин ара­дай абур кІватІ хъу­
вун­вай бе­гьер­ди­кай Ал­лагь­диз­ни КІе­лез ба­г ъиш­на­вай сиф­те­гьан
бе­г ье­рар тир. Абур Ал­лагь­д и хи­лас­на­вай­бур тир. 5 Абу­рун ме­цел
та­пан гаф ала­чир, абу­рук рех­не ква­ч ир.

Пуд ма­ла­ик­д ин ха­бар

6 Заз ма­са ма­ла­и к* аку­на. Ада ца­вун юкьвай тІуз лув гуз­вай.
Адав чи­лел алай ин­сан­риз, гьар са та­й и­фа­диз, гьар са ту­х ум­диз,
жуьреба-жуьре чІа­ла­рал ра­хаз­вай гьар са халкь­диз муш­т у­л ух яз
гу­дай да­им Шад Ха­бар* гвай. 7 Ада кІе­ви ван­цел­ди ла­г ьа­на:
– Ал­лагь­д и­х ъай ки­чІе хьухь. Адан та­риф ая. Ада ин­сан­рин
ду­ван ийи­дай вахт алукь­на­ва. Цав­ни чил, гьуьл­ни бу­ла­хар халкь
авур Ха­ликь­диз икрам ая.
8 Сиф­т е­г ьан ма­ла­и к­д ин гуь­г ъуь­нал алаз ма­са ма­ла­и к ата­на.

– ЧІе­х и ше­г ьер Ба­бил* бар­батІ хьа­на, чкІа­на, – ла­г ьа­на ада. –
А ше­г ьер­ди ви­ри хал­к ьа­риз ви­ч ин ява­ви­лин туьнт че­х ир га­на,
абур къу­д ур аву­на.
9  Сиф­т е кьве ма­ла­и к­д ин гуь­г ъуь­нал алаз пуд ла­г ьай ма­ла­и к

ата­на.
– Нич­х ир­д из­н и адан кІа­л уб­д из икрам­за­вай ва ви­ч ин пе­лел
ва я гъи­лел тагъ­ма гьал­ч ун кьа­бул­з а­в ай кса­ри 10  Ал­лагь­д ин
хъи­лен* че­х ир хъва­да, – кІе­ви ван­цел­д и ла­г ьа­на ада. – А че­х ир
Ал­лагь­д ин хъи­лен сукІ­ра­да туьнт хьан­вай­д и я. Ахь­т ин гьар са
кас­д из пак* ма­ла­и к­рин­н и КІе­лен* ви­л ик цІа­н и гу­г урт­да аза­
бар гу­да. 11  Абу­руз аза­бар гуз­вай цІун гум да­и м яз ца­вуз хкаж
же­да. Нич­х ир­д из­н и адан кІа­л уб­д из икрам­за­вай­бу­руз ва адан
тІвар алай тагъ­ма кьа­бул­за­вай­бу­руз я юкъуз, я йи­физ се­к ин­
вал же­дач.
12 Ис­ят­да Ал­лагь­диз та­л укь­бу­руз, Адан тагь­к им­рал амал ийиз­вай­

бу­руз ва Иса­дихъ иман* ийиз­вай кса­риз ге­рек­ди са­бур хуь­н уьх я.

13 Заз ца­в а­ри­лай ван ата­на:

– Кхьихь: къед­лай кьу­л ухъ Ал­лагь ри­к Іел­лаз ре­к ьиз­вай­бур

бах­та­вар* я.
– Эхь, гьакІ я, – ла­гьа­на Руьгь­ди*. – Абу­ру чпин зегь­мет­ри­кай
ял яда, ву­чиз ла­г ьай­тІа абу­ру авур кра­ри­кай Ал­лагь­диз ха­бар я.
Ке­ре­мат 15  592

Чи­лел гвен гуьн

14  Ин­гье, заз ца­вай экуь циф аку­на. А ци­фе­дал Ин­сан­дин Хциз*
ух­шар са кас ацукь­на­вай. Адан кьи­лел къи­зил­дин таж алай. Адан
гъи­ле хци му­кал авай. 15 Иба­дат­ха­на­дай ма­са ма­ла­ик* экъечІ­на
ва ада ци­фе­дин га­пІал­дал алай­даз кІе­ви ван­цел­ди гьа­рай­на:
– Жу­ван му­кал кар­д ик ку­т ур ва гвен гуьг. Гвен гуь­дай вахт
алукь­на­ва. Чи­лел гве­нар чран­ва.
16  Ци­фе­д ин га­пІал­дал ацукь­на­вай­да ви­ч ин му­к ал­д ив чи­лел
алай гвен гуьз эгечІ­на ва гве­на куь­тягь­на.
17  Ах­
па ца­ва­рал алай Иба­дат­х а­на­дай ма­са ма­ла­и к экъечІ­на.
Гьа­дав­ни хци му­кал гвай. 18 Къур­бан­ган­дин* па­та­вай ма­са ма­ла­
ик ата­на. Адаз цІал гьу­к ум­вал ийи­дай къу­ват ган­вай. Ада му­кал
хьтин хци чу­к Іул гвай ма­ла­и к­д из кІе­ви ван­цел­ди гьа­рай­на:
– Жу­ван му­кал кар­д ик ку­т ур. Чи­лел алай ци­пицІ­рин чІе­ре­яр
атІутІ. Абу­рал алай бе­г ье­рар диг­м иш хьан­ва.
19  Ма­ ла­и к­д и ви­ч ин чу­к Іул­д ив чи­лел алай гвен гуьз эгечІ­
на, ци­п ицІ­рин чІе­ре­я р атІа­на ва абур ци­п и­цІар шут­к ьур­дай
чка­д из, яни Ал­лагь­д ин хъи­лен* чІе­х и шут­к ьур­г ан­д из ве­г ье­
на. 20  Шут­к ьур­г ан ше­г ьер­д и­в ай яр­г ъа авай. Ци­п ицІ­рин тва­
рар къван­цик акат­на. Къван­ц ин кІа­н и­к ай иви авахь­на. А иви
агъ­зур­н и ру­г уд виш ис­тад­д ин чка­да шив­цин кье­нер­рив кьван
хкаж хьа­на.

Ирид за­вал гвай ирид ма­ла­ик

15  Заз ца­вай са чІе­х и кар­д и­к ай ха­бар гу­дай ала­мат­дин ма­са
1 

иша­ра* аку­на. Заз гьар са­дав са за­вал гвай ирид ма­ла­ик*

аку­на. А эхи­рим­ж и за­ва­лар Ал­лагь­д ин чІе­х и хъел куь­тягь жез­
ва ла­г ьай чІал тир. 2  Заз шуь­ше­д ин гьуьл хьтин­ди аку­на. Адак
цІай­ни ка­кахь­на­вай. Нич­х ир­дал­ни адан кІа­л уб­дал гъа­либ хьа­йи
ва адан тагъ­ма­дал алай тІвар­цІин ре­к ъем кьа­бул та­вур ин­са­нар,
Ал­лагь­ди чпиз га­й и ар­фа­яр гъи­ле кьу­на, и шуь­ше­дин гьуь­лел
акъваз­на­вай. 3 Абу­ру Ал­лагь­дин лукІ Му­са­ди* ва КІе­ле* туь­к Іуь­
рай ма­н и лу­г ьуз­вай:

Зур­ба­ни я, ажа­йиб­ни крар Ви,

Реб­би Ал­лагь, Агъа ви­ри дуьнь­я­дин!
Гьахъ-михьибур, дуьз­бур­ни я ре­кьер Ви,
чи­лел алай кьван хал­кьа­рин Па­чагь чи!
 593 Ке­ре­мат 16 
4 Ва­кай, Реб­би*, ки­чІе те­жер вуж ава,
вуж ава Ви ТІвар­цІиз шу­кур ти­йи­дай?
Пак­ди ан­жах са Вун я.
Ви­ри хал­кьар къве­да икрам ийиз Ваз,
куьз ла­гьай­тІа ви­ри­даз чир хьан­ва къе
На ийи­дай ду­ван тир­ди гьахъ-михьи.

Ах­па заз ца­вай аку­на хьи, Иба­дат­ха­на яз кар­дик квай Ша­гьид­

5 

ви­лин Ала­ч ух* ахъа хьа­на. 6 Иба­дат­ха­на­дай ирид ма­ла­ик экъечІ­на.

Абу­рув гьар­дав са за­вал гвай. Ма­ла­и к­рал куш­д ин гъа­ла­ри­к ай
хран­вай ми­х ьи экуь пар­та­лар алай. Абу­рун ху­ра­рал къи­зил­дин
чІу­лар алай. 7 Чан алай кьуд за­тІу­н и­к ай са­да ирид ма­ла­ик­диз –
гьар са­даз са къи­зил­д ин сукІ­ра га­на. СукІ­ра­яр да­им чан алай
Ал­лагь­дин хъи­лев* ацІан­вай. 8 Ал­лагь­д ин бар­кал­ла­ди* ва Адан
къуд­рат­ди Иба­дат­ха­на гу­ма­д ив хьиз ацІур­на. Ирид ма­ла­ик­див
гвай ирид за­вал алат­на куь­тягь же­дал­д и са­да­вай­н и Иба­дат­ха­
на­диз физ жез­ва­ч ир.

Ал­лагь­д ин хъи­лев ацІан­вай ирид сукІ­ра

16  Заз Иба­дат­ха­на­дай къвез­вай кІе­ви ван ата­на.

1 

– Алад, – ла­г ьа­на ван­ци ирид ма­ла­ик­диз*, – фе­на, Ал­

лагь­дин хъи­лев* ацІан­вай ирид сукІ­ра чи­лел ичІи­ра.
2 Сад ла­г ьай ма­ла­и к­д и фе­на ви­ч ин сукІ­ра чи­лел ичІир­на. Нич­

хир­диз ва адан кІа­л уб­риз икрам­за­вай ин­сан­рал гзаф пис, ирин

авай хи­рер хьа­на.
3 Кьвед ла­г ьай ма­ла­и к­д и ви­ч ин сукІ­ра гьуь­л уьз ичІир­на. Гьуь­

луь­кай ме­йит­дин иви­диз ух­шар иви хьа­на. Гьуь­ле авай кьван чан
алай за­тІар ви­ри кье­на.
4  Пуд ла­ г ьай ма­ла­и к­д и ви­ч ин сукІ­ра ва­цІа­риз­н и бу­лах­риз
ичІир­на. Ва­цІа­ри­кай­ни бу­лах­ри­кай иви хьа­на. 5 Заз ятар хуьз­вай
ма­ла­ик­дин ван ата­на:
– ДатІа­на авай, хьа­й и ва пак* Реб­би*, Вун гьахъ-михьи я,
ву­ч из ла­г ьай­тІа Ву­на авур ду­ван ада­лат га­лай­д и я. 6  Ин­сан­ри
Ал­лагь­диз та­л укь­бу­рун­н и пай­г ъам­бар­рин* иви гьикІ ава­дар­на­
тІа, Ву­на гьа ин­сан­рив иви хъваз­н и ту­на. Абур иви хъваз ту­н из
ла­йих я.
7 Ах­па заз къур­бан­г ан­д ин* па­т а­в ай къвез­в ай са ван ата­на:

– Эхь, Реб­би Ал­лагь, ви­ри дуьнь­я ­д ин Агъа, ву­на ийиз­вай ду­

ва­нар дуьз­бур ва гьахъ-михьибур я.
Ке­ре­мат 16  594
8  Кьуд ла­г ьай ма­ла­и к­д и ви­ч ин сукІ­ра ра­к ъи­нал ичІир­на.
Ра­к ъи­н из ин­са­нар ку­дай их­т и­яр га­на. 9 Зур­ба зе­г ьем­д и ин­са­
нар алу­гар­на. Абу­ру и за­ва­лар гъи­ле авай Ал­лагь­д из экъуь­
гъу­нар аву­на. Ин­са­нар Ал­лагь­д ин ре­к ьел ата­нач* ва Адаз шу­
кур аву­нач.
10  Вад ла­г ьай ма­ла­и к­д и ви­ч ин сукІ­ра нич­х ир­д ин тахтунал
ичІир­на. Нич­х ир­дин ви­ла­я т­да ми­чІи хьа­на. Азаб­рик ака­тай ин­
сан­ри чпин ме­цер кІас­за­вай. 11 Абу­ру чпиз аза­бар­ни за­ва­лар га­на
лу­гьуз ца­ва­рин Ал­лагь­диз экъуь­г ъу­нар аву­на. Ин­сан­ри чпин пис
крар акъва­зар­нач.
12  Ру­
г уд ла­г ьай ма­ла­и к­д и ви­ч ин сукІ­ра чІе­х и Эф­рат ва­цІуз
ичІир­на. ВацІ кьу­ра­на. Рагъ экъечІ­дай па­тай къве­дай па­чагь­риз
рехъ ачух хьа­на. 13 Заз аж­да­г ьан­д ин, нич­х ир­д ин ва та­пан пай­
гъам­бар­д ин гьар са­дан си­вяй са чир­к ин руьгь экъечІ­за­вай­д и
аку­на. Абур пуд­н и хъи­пе­риз ух­шар тир. 14 Абур чІу­ру жи­не­рин*
руь­г ьер тир. А руь­г ье­ри керемат-ишараяр къа­л ур­за­вай. Абур
алем­да авай ви­ри па­чагь­рин па­тав, са чІе­х и юкъуз а па­ча­г ьар
ви­ри дуьнь­я ­д ин Агъа тир Ал­лагь­д ихъ га­лаз ийи­дай дя­ве­д из
къа­ра­г ъа­рун па­тал, физ­вай.
15 Реб­би­д и лу­г ьуз­в а:

– Ин­гье, Зун чи­не­бан угъ­ри хьиз къвез­ва. ДатІа­на уях ва ви­чин

пар­та­лар хуьз­вай кас бах­та­вар* я. Ам кье­цІил­д из къе­к ъве­дач.
Адан айиб ин­сан­риз аква­дач.
16  ЧІу­ру жи­не­рин руь­г ье­ри па­ча­г ьар ви­ч из чу­вуд* чІа­лал­д и
Гьар­ма­гед­дан лу­г ьу­дай чка­д из кІватІ­на.
17 Ирид ла­г ьай ма­ла­и к­д и ви­ч ин сукІ­ра гьа­в а­д из ичІир­на. Иба­

дат­ха­на­да авай тахтунин па­та­вай кІе­ви ван ата­на:

– АкьалтІ­на!
18 ЦІай­ла­па­нар яна, ца­в а­ри къу­к ъру­мар­на, гьарай-эвер акъат­

на. Чи­лел зур­ба зал­за­ла хьа­на. Ихь­т ин зал­за­ла чи­лел ин­са­нар

халкь авур­да­лай инихъ хьа­йи­ди ту­ш ир. Гьахь­т ин зур­ба зал­за­ла
тир! 19 ЧІе­х и ше­г ьер пуд чка­дал пай хьа­на. Хал­к ьа­рин ше­г ье­рар
чкІа­на. ЧІе­х и Ба­бил* ше­г ьер­н и Ал­лагь­д ин ри­к Іе­лай алат­нач.
Гьа ше­г ьер­д ив­н и Ал­лагь­д и хъи­л ин туьнт че­х ир­д ив ацІан­вай
сукІ­ра хъваз ту­на. 20  Гьуь­лел алай гьар са къу­ра­мат квахь­на.
Чи­лел дагъ­лар­н и амукь­нач. 21  Ин­сан­рин кьи­лел ца­ва­рай чІе­х и
къва­не­рин хар къва­на. За­ва­лар хьа­на лу­г ьуз ин­сан­ри Ал­лагь­
диз экъуь­г ъу­нар аву­на, ву­чиз ла­г ьай­тІа ха­ру гъа­йи за­ва­лар гзаф
за­лан­бур тир.
 595 Ке­ре­мат 17 

Ба­бил ше­г ьер­д ин ду­ван авун

17  Ирид сукІ­ра гвай ирид ма­ла­и к­д и­кай* сад ата­на ва захъ
1 

га­лаз ра­ха­на:
– Ша, – ла­г ьа­на ада, – За ваз гзаф ва­цІар авахь­за­вай чи­ле­рин
юкьвал ацукь­на­вай чІе­х и чен­г и­д ин ду­ван ийи­дай­вал къа­л ур­да.
2 Адахъ га­лаз чи­л ин па­чагь­ри­н и ява­ви­лер аву­на. Адан ява­ви­л ин

че­х ир­ди чи­лел уьмуьр ту­х уз­вай­бур сар­х у­шар­на.

3 Зак Руьгь* акат­на, ва ма­ла­и к­д и зун кьу­рум­д из тух­в а­на. Ана

заз яру нич­х ир­дал ацукь­на­вай са паб аку­на. Нич­х ир­дал элкъвез-
элкъвез тІва­рар кхьен­вай. Абур аси­бур* тир. Нич­х ир­дал ирид кьил
ва цІуд карч алай. 4 Па­пахъ ба­г ьа яру пар­та­лар гал­ч ук­на­вай. Ам
къи­зил­рал­ди, ба­г ьа къа­ша­рал­д и ва мер­ж ан­рал­ди чІа­г ур­на­вайi.
Адан гъи­ле къи­зил­д ин сукІ­ра авай. СукІ­ра па­пан ява­ви­лин че­
хир­див ацІан­вай­д и тир. А че­х ир­д ик гьи­на­ва­чир чир­к ин шей­эр
ка­ка­дар­на­вай. 5 Адан пе­лел «ЧІе­х и Ба­бил*, чен­г ий­рин­н и гьи­на­
ва­чир чир­к ин шей­э­рин ди­де» ла­г ьа­на сир квай тІвар кхьен­вай.
6 Ал­лагь­д из та­л укь­бу­рун ва Иса­д и­к ай ша­г ьид­в ал авур­бу­рун иви

хъва­на паб сар­х уш хьан­вай. И крар акур зун гзаф мягь­тел хьа­на
амукь­на.
7-8 – Вун ву­ч из мягь­т ел хьан­в а? – ла­г ьа­на ма­ла­и к­д и. – За ваз

и па­пан ва ам ацукь­на­вай нич­х ир­д ин сир ахъай­да. Ваз акур ва

ви­чел ирид кьил­н и цІуд карч алай нич­х ир хьа­й и­д и тир, ги­ла
ам амач. Ам гур­г ус­дайii экъечІ­да ва ах­па ми­х ьиз терг же­да. Чи­
лел алай ин­сан­ри­к ай нин тІва­рар дуьнья халкь же­дал­ди ви­лик
уьмуьр­дин ктаб­да кхьен­вач­тІа, гьа ксар нич­х ир­дал мягь­тел же­да,
ву­чиз ла­г ьай­тІа а нич­х ир хьа­най ва ги­ла ам амач. Амма ам мад
пай­да хъже­да.
9 Ис­я т­да ге­р ек­д и акьул-камал я. Нич­х ир­д ин ирид кьил – паб

ацукь­на­вай ирид дагъ я. Гьа гьа­бур ирид па­чагь­н и я. 10  Ирид

па­чагь­ди­кай вад алуд­на­ва, сад амаз­ма, муь­к уь­ди гье­ле атан­вач.
Атай­ла­ни, ам яр­г ъал­ди амукь­дач. 11 Ви­лик­дай хьа­йи ва ги­ла ама­
чир нич­х ир муь­ж уьд ла­г ьай па­чагь я. Гьам­н и гьа ири­да­кай сад
я ва ви­чин ажал­д ив агакь­да.
12  Ваз акур цІуд карч – гье­ле гъи­ле па­чагь­л угъ гьат та­вун­в ай

па­ча­г ьар я. Амма абу­рув нич­х ир­дихъ га­лаз са сят­дин муьгь­лет­да

i 17:4 ЧІа­г у­рун – иер авун.

ii 17:7-8 Гур­г ус – кІан ква­ч ир зур­ба да­г ьар хьтин­д и.
Ке­ре­мат 18  596

па­чагь­дин гьу­к ум ву­г у­да. 13 А цІуд па­чагь­дихъ ви­ри­дахъ са му­рад

ава. Абу­ру чпин къу­ват­н и гьу­к ум нич­х ир­диз гу­да. 14 Абу­ру КІе­
лехъ* га­лаз дя­ве ийи­да. КІел абу­рал гъа­либ же­да, ву­чиз ла­гьай­тІа
КІел агъа­вал­за­вай­бу­рун Агъа­н и я, па­чагь­рин па­чагь­н и. Ву­жар
КІе­лехъ га­ла­тІа, абур Гьа­да эвер­на­вай­бур, Гьа­да хкя­г ъай­бур ва
Гьа­даз ва­фа хуьз­вай­бур я.
15 Ах­па ма­ла­и к­д и ла­г ьа­на:

– Ваз чен­г и ацукь­на­ваз акур ва­цІар – жуьреба-жуьре чІа­ла­

рал ра­хаз­вай хал­к ьар, та­й и­фа­яр ва ту­х у­мар я. 16  Нич­х ир­диз ва
адал алай цІуд крчу­н из чен­г и та­к Іан же­да, абу­ру адан дев­ле­тар
вара-зара ийи­да, ам кье­цІи­лар­да, адан бе­ден не­да ва цІа ку­да.
17 ЦІуд па­чагь­д ив­н и Ал­лагь­д и Ви­ч ин къаст кьи­л из акъуд­дай­в ал

ийиз ту­на. Ал­лагь­д ин ви­л и­к а­маз ла­г ьай га­фар кьи­л из акъат­
дал­ди цІуд па­чагь­д и­н и сад­ви­лел­д и чпин их­т и­я­рар нич­х ир­дин
гъи­ле тва­да. 18 Ваз акур паб чи­лин па­чагь­рал па­чагь­вал ийиз­вай
чІе­х и ше­г ьер я.

Ба­бил бар­батІ хьун

18  Ах­па заз ца­вай эвичІ­за­вай ма­са ма­ла­ик* аку­на. Адан гъи­ле
1 

чІе­х и их­т и­яр авай. Адан бар­к ал­ла­ди* чил экуь авун­вай.
2 Ада лап кІе­ви ван­цел­д и гьа­рай­на:

– Бар­батІ хьа­на, бар­батІ хьа­на, Ба­бил, вун,

чІе­хи чен­ги, чІе­хи ше­гьер Ба­бил, вун.
Ада­кай кІвал хьа­на чІу­ру жи­нер­рин,
ма­кан хьа­на чир­кин­вал гвай руь­гье­рин,
ада­кай муг хьа­на чир­кин къу­ша­рин.
3 Адав хьа­йи ява­ви­лин туьнт че­хир
хъва­най ви­ри и дуьнь­я­дин хал­кьа­ри.
Адахъ га­лаз са­нал чи­лин па­чагь­ри
зи­на­ви­лер, ява­ви­лер аву­най.
Ада ви­чин ацІай­ви­лив, абур­див
сав­да­гар­рин мал­ни дев­лет ар­тух­най.

Заз ца­вай ма­са ван ата­на:

4 

– И ше­гьер­дай экъечІ, зи халкь! Акъваз­мир!

Пай ку­та­мир адан чІе­хи гу­нагь­рик.
И ше­гьер­диз хьа­йи гуж квез та­хьу­рай.
 597 Ке­ре­мат 18 
5 И ше­гьер­дин гу­нагь­рин* дагъ ца­ва­риз
хкаж хьан­вай. Адан ви­ри тах­си­рар
ри­кІел­ла­ма чи Реб­би­дин, Ал­лагь­дин.
6 Вуч пис­вал квез аву­на­тІа ше­гьер­ди,
куь­не­ни гьам хъия кьве къат алаз­ни.
Ада квез туьнт че­хир ца­йи сукІ­ра­да
куь­не хцуз кьвед­ра туьнт­ди гьад­лай­ни.
7 Гьи­кьван маш­гьур аву­най­тІа ада вич,
мал-девлетдин юкьва чІу­гваз ке­фи­ят,
гьа­кьван адаз гъам-хажалат, азаб це.
Лу­гьуз­ва гьа ада ви­чин ри­кІяй­ни:
«Зун па­чагь я ацукь­на­вай тахтуна,
хен­де­да туш, са дертни-гъам же­дач заз».
8 Гьахь­н яй са къуз адав жа­за агакь­да,
адан ажал къве­да, адан йикь же­да,
адаз шел-хвал же­да, ка­ша гьат­да ам,
цІа гьат­на ам ку­да, ву­чиз ла­гьай­тІа
къу­ват ава Реб­би Ал­лагь­дихъ, ду­ван гвай.

Ам куз­вай цІун гум акур­ла, адахъ га­лаз са­нал ява­ви­лер ва

9 

ацІайвилер-чІагайвилер авур чи­л ин па­ча­г ьар рикІ къекъягьиз

адахъ шехь­да. 10 Адаз жез­вай азаб­ри­кай ки­чІе­ла чи­лин па­чагь­ри,
яр­г ъал акъваз­на, лу­г ьу­да:
– Гуж я, гуж я ваз хьан­вай­д и, чІе­х и ше­г ьер, мягь­кем ше­г ьер
Ба­бил*, куьз ла­г ьай­тІа са сят­д ин къе­не вав ви жа­за агакь­на.
11  Чи­
л ин сав­да­га­рар чпив гвай ме­тягь са­да­н и ма­са къах­ч ун
ти­йиз­май­ви­л яй рикІ къекъягьиз шехь­да. 12 Абу­рув гвай ме­тягь,
ла­г ьай­тІа, къи­зил­дин­н и ги­миш­дин за­тІар, ба­г ьа къа­шар­н и мер­
жа­нар, наз­на­зи­яр­н и ба­г ьа яру пар­ча­яр, атІ­ла­сар­н и ха­ра­яр, атир
га­лай кІа­рас­ри­к ай­н и ма­г ьи­д и­к ай, ба­г ьа кІа­рас­ри­к ай­н и буь­
руьнж­ди­кай, ра­к ьу­кай­н и мар­мар­ди­кай рас­на­вай за­тІар, 13 на­дирi
дад­н и атир га­лай жуьреба-жуьре векьер-кьаларни, че­х и­рар­н и
чІе­мер, гъуьр­н и къуьл, ма­лар­н и ла­па­гар, ши­вер­н и фур­г ъу­нар,
лу­к Іар ва ма­са ин­са­нар тир. 14 Сав­да­гар­ри ше­г ьер­диз лу­г ьу­да:
– Ви руьгь­диз кІа­н и бе­г ье­рар вав гу­м укь­нач. ЦІар­цІар гу­дай
ви­ри ба­гьа шей­эр ва­вай къа­к ъат­на. Ваз мад абур жа­г ъин хъи­йи­дач.

i 18:13 На­дир – лап кье­риз, тек-туьк гьалт­дай затІ.

Ке­ре­мат 18  598

И ше­г ьер­дихъ га­лаз гуз-къачунин сав­да аву­нал­ди дев­лет ар­

15 

тух хьа­йи сав­да­га­рар ше­г ьер­дик акат­на­вай цІу­кай ки­чІе­ла яр­г ъа

акъваз­да ва рикІ къекъягьиз шехь­да.
16 – Гуж я, гуж я ваз хьан­в ай­д и, чІе­х и ше­г ьер! – лу­г ьу­да абу­

ру. – Наз­на­зи­я р­н и, ба­г ьа яру пар­ча­я р­н и ха­ра­я р гал­ч ук­на­вай,
къи­зил­дал­д и, ба­г ьа къа­ша­рал­д и­н и мер­ж ан­рал­д и чІа­г ур­на­вайi
ше­гьер! 17 Ихь­тин дев­ле­тар са сят­дин къе­не терг хьа­на. Ги­ми­чий­рин
кьи­ле­вай­бу­ру, ги­м и­ч ий­ри, ги­м и­да аваз си­я ­г ьат ийиз­вай­бу­ру ва
гьуь­ле­лай хи­йир къа­ч уз­вай ви­ри­бу­ру яр­г ъа акъваз­на, 18 ше­г ьер­
дик акат­на­вай цІуз ки­л и­г из, цІугъ ийиз ла­г ьа­на:
– И чІе­х и ше­г ьер хьтин ше­г ьер мад авай­тІа яраб?
19 Абу­ру чпин кьи­ле­рал руьхъ кІвах­на ва цІугъ ийиз ше­лар аву­на:

– Гуж я, гуж я ваз хьан­вай­д и, чІе­х и ше­г ьер! Ги­ми­яр авай­бур­

ни гьуь­л уь­кай хи­й ир хкуд­за­вай­бур тир ви­ри­даз дев­ле­тар га­йи
ше­г ьер! Вун са сят­да ичІи хьа­на.
20 И кар­дал шад хьухь, ца­в ар, ил­ч и­я р­н и* пай­г ъам­ба­рар* ва Ал­

лагь­диз та­л укь тир амай­бур. Ше­г ьер­ди квез вуч аву­на­тІа, гьа­дай
Ал­лагь­ди­н и ше­г ьер­д из жа­за га­на.
21 Къу­в ат авай са ма­ла­и к­д и ре­г ъуьн къван хьтин са къван къа­

чу­на гьуь­л уьз га­дар­на ва ла­г ьа­на:

– Вун гьа ихь­тин йи­гин­ви­лив, эй Ба­бил,

бар­батІ же­да, мад вун хкаж хъже­дач.
22 Ягъиз ар­фа­яр, кфи­лар, къар­г ъу­яр,
хуш ма­ни­яр лу­гьуз­вай шад кса­рин
ванер-сесер хкве­дач ваз садрани.
Садрани вахъ мад ус­тІа­рар хъже­дач.
Ви куь­чей­рай ре­г ъуьн къва­нер эл­къве­дай
ван хкве­дач. 23 Ви къе­не мад, эй Ба­бил,
гьич садрани чи­рагъ­рин экв куьх­кІуь­дач.
Я ме­х ъе­рин ва­нер­ни ваз хкве­дач,
куьз ла­гьай­тІа и дуьнь­я­дин кьуд па­та
ви та­жи­рар ви­ри­да­лай зур­ба тир.
Хал­кьар ре­кьяй акъуд­на ви суь­гьуьр­ди,
24 пай­г ъам­бар­рин, Ал­лагь­диз та­лукь­бу­рун,
гьакІ­ни чи­лел яна кье­йи кса­рин
ви­ри­бу­рун иви­яр вай жа­г ъа­на.

i 18:16 ЧІа­г у­рун – иер авун.

 599 Ке­ре­мат 19 

Ца­ва­рал шад­ви­лер

19  Ах­па заз са гзаф ин­са­нар ра­х аз­в ай хьтин кІе­ви ван
1 

ата­на:

– Гьа­ле­луяi! Та­риф ая Реб­би­дин!

Бар­кал­ла алай ва къуд­рат авай чи Реб­би­ди
хи­лас­на чун. 2 ГьакІ­ни адан ду­ва­нар
гьахъ-михьибур я, дуьз­бур я.
Ада чІе­хи ченги­диз­ни кар кьу­най –
а чен­ги­ди ви­чин ява­ви­лел­ди
чІу­ру ре­кье тур­ви­л яй чил ва ада
гьакІ Реб­би­дин лу­кІа­рин­ни иви­яр
авур­ви­л яй экъич. Гьахь­н яй Реб­би­ди
ченги­ди­лай ми­хьиз кьи­сас къах­чу­на.

Ван­ци кьвед ла­гьай гъи­ле­ра «Гьа­ле­л уя» ла­гьа­на. Чен­ги куз­вай

3 

цІун гум да­им яз ца­вуз хкаж хьа­на. 4 Гьа чІа­вуз къан­н и­к ьуд агъ­
са­к ъал­ди­н и чан алай кьуд за­тІу­н и, ме­тІе­рал акъваз­на, тахтунал
ацукь­на­вай Ал­лагь­д из икрам­на ва ла­г ьа­на:
– Амин*! Гьа­ле­л уя!
5 Тахтунин па­т а­в ай ван акъат­на:

– Ал­лагь­ди­х ъай ки­чІе лу­кІа­ри,

гъве­чІи­бу­ру­ни, чІе­хи­бу­ру­ни
ви­ри­да чи Ал­лагь­дин та­ри­фар ая!

Ах­па заз са гзаф ин­са­нар ра­хаз­вай хьтин, чІе­х и сел­дин хьтин,

6 

къу­ват авай къу­к ърум­рин хьтин ван ата­на:

– Гьа­ле­луя! Та­риф ая Реб­би­дин!

Чи Реб­би Ал­лагь­ди
ви­ри дуьнь­я­дин Агъа­ди,
па­чагь­вал ийир вахт алукь­на­ва.
7 Ша чна шад­вал, хве­ши­вал ийин!
Реб­би Ал­лагь­дин та­ри­фар ийин!

i  19:1 Гьа­л е­л уя – чу­вуд чІа­л ал­д и «Ал­л агь­д из шу­к ур хьу­рай» ла­г ьай
чІал я.
Ке­ре­мат 19  600

КІе­лен ме­х ъер­ни жез­ва му­кьва­ра,

Адан су­са­ниi вич гьа­зур­на­ва.
8 Ин­гье су­сахъ­ни гал­чук авун­ва
ми­хьи ва экуь наз­на­зи дуь­г уьр.

Наз­на­зи, ла­гьай­тІа, Ме­сигь­диз* та­лукь­бу­рун гьахъ-михьивилин*

ли­шан я.
9 Заз ма­ла­и к­д и* ла­г ьа­на:

– Кхьихь: КІе­лен* ме­х ъе­рик эвер­на­вай­бур бах­та­вар* я.

Ах­па ма­ла­ик­ди заз хълагь­на:
– Ибур Ал­лагь­д ин ха­л и­сан га­фар я.
10 Зун адаз икрам авун па­т ал адан кІва­че­рив ярх хьа­на. Амма

ада ла­г ьа­на:

– Ки­лиг гьа, заз икрам ийи­м ир. За­н и, гьа ву­на хьиз ва Иса­ди
га­йи Шад Ха­бар­д и­к ай* ша­г ьид­вал авур ви стхайри-вахари хьиз,
Ал­лагь­диз къул­л угъ­за­ва. Ал­лагь­диз икрам ая. Иса­ди ачу­хай гьа­
къи­к ъат­ди пай­г ъам­бар­рик* руьгь ку­таз­ва.

Ме­сигь­д ин гъа­либ­вал
Ин­г ье, заз ахъа хьан­вай ца­вай ла­ц у шив аку­на. Ми­я х­д ин
11 

тІвар Ва­фа гвай­д и ва Ха­л и­сан­д и тир. Ада ту­х уз­вай дя­ве­да ада­
лат хуьз­ва. Ада ийиз­вай ду­ван­н и гьахъ-михьиди я. 12 Адан ви­лер
куь­к Іве­на куз­вай цІай хьиз тир. Адан кьи­лел гзаф та­жар алай.
Адал тІвар кхьен­вай. А тІвар са Гьа­да­лай Ви­че­лай гъей­ри са­даз­ни
чиз­ва­чир. 13 Адан пар­та­лар ми­х ьиз иви­дай хьан­вай. Адан тІвар
«Ал­лагь­дин Гаф» тир.
14  Адан гуь­ г ъуь­н а ла­ц у ши­в е­р ал­л ай ма­л а­и к­рин* кьу­ш ун
къвез­в ай. Ма­ла­и к­рал ла­ц у ва ми­х ьи наз­на­зи­я р алай. 15  Ми­
ях­д ин си­вяй хал­к ьар терг авун па­тал хци тур акъат­за­вай. Ада
хал­к ьар ра­к ьун чу­махъ­дал­д и хуь­да. Ада ви­ри дуьнь­я ­д ин Агъа
тир Ал­лагь­д ин хъи­лен­н и* гъа­заб­д ин че­х ир хкуд­за­вай къван­
цик ака­тай ин­сан­рал кІвач илис­за­вай. 16  Адан ятур кІев­за­вай
пар­тал­д ин цен­цел тІвар кхьен­вай: па­чагь­рин Па­чагь, агъай­
рин Агъа.

i 19:7 «Свас» Ал­лагь­д из та­л укь ин­сан­ри­к ай ме­т а­фо­ра яз ла­г ьан­в а. Инал

а гаф има­ний­рин кІва­тІал фи­к ир­да аваз ла­г ьан­ва. Гуь­г ъуьн­лай Ал­лагь­
дин халкь­д ин уьмуьр ту­х уз­вай ЦІи­й и Яру­са­л им ше­г ьер­д из­н и «свас»
лу­г ьуьз хьа­на.
 601 Ке­ре­мат 20 

Нич­х ир­д ин ва та­пан пай­г ъам­бар­д ин эхир

Заз ра­к ъи­нал акъваз­на­вай са ма­ла­и к* аку­на. Ада кІе­ви ван­
17 

цел­ди ца­вун кьа­к ьан­ра лув гуз­вай къу­ша­риз ла­г ьа­на:

– Ша, Ал­лагь­дин чІе­х и меж­лис­диз кІватІ хьухь. 18 Ана па­чагь­рин
ме­йи­тар, къу­ват авай­бу­рун ме­й и­тар, кьу­ш ун­рин кьи­ле­вай­бу­рун
ме­й и­тар, ши­ве­рин­н и абу­рал ацукь­на­вай­бу­рун ме­й и­тар, ви­ри
уьз­ден­рин ва лу­к Іа­рин ме­й и­тар, гъве­чІи­бу­рун ва чІе­х и­бу­рун
ме­йи­тар неъ.
19  Заз нич­ х ир­н и чи­л ин па­ча­г ьар ва абу­рун кьу­ш у­нар аку­на.
Абур Ми­я х­дихъ га­лаз ва адан кьу­ш ун­д ихъ га­лаз дя­ве авун па­
тал гьа­зур хьан­вай. 20  Нич­х ир­н и та­пан пай­г ъам­бар* кьвед­н и
са­нал кьу­на. И та­пан пай­г ъам­бар­ди нич­х ир­дин ви­лик керемат-
ишараяр къа­л ур­з а­в ай. Ада и ала­мат­рал­д и чпел нич­х ир­д ин
тагъ­ма алаз адан кІа­л уб­д из икрам­з а­в ай ин­са­нар ал­ц ур­най.
Нич­х ир­н и та­пан пай­г ъам­бар кьвед­н и чан ала­маз цІай кьу­на
куз­вай гу­г урт авай ви­риз га­дар­на. 21  Амай­бур Ми­я х­д ин си­вяй
акъат­за­вай ту­ру­н ив яна кье­на. Кье­йи­бу­рун ме­йи­тар тІуь­на ви­ри
къу­шар тух хьа­на.

Агъ­зур йис

20  Заз ца­вай эвичІ­за­вай ма­ла­и к* аку­на. Адав гур­г ус­д ин i

1 

куь­лег гвай, эр­чІи гъи­ле­н и чІе­х и зун­ж ур авай. 2 Ада аж­

да­г ьан кьу­на. И аж­да­г ьан къа­д им гъуь­л ягъii тир. И гъуь­л ягъ­диз
иб­лис­н и* шей­тІан лу­г ьуз­вай. Ма­ла­и к­д и ам ку­тІун­на ва са агъ­
зур йи­суз зун­ж ур­да амукь­дай­вал аву­на. 3  Ма­ла­и к­д и гъуьлягъ-
аждагьан гур­г ус­д из га­дар­на, гьа­на ту­на. Агъ­зур йис алат­дал­ди
гъуьлягъ-аждагьанди хал­к ьар ал­ц у­рар та­вун па­тал ма­ла­и к­д и
гур­г ус­диз агал­на муь­г ьуьр яна. Ах­па ам са тІи­мил вах­т ун­да ахъа
хъу­вун ла­зим тир.
4-5  Заз ца­ва­рал тах­тар аку­на. Абу­рал ацукь­на­вай ви­ри­бу­руз
ду­ван ийи­дай их­т и­я р га­на. Заз гьакІ­н и Иса­д и­к ай ша­г ьид­вал
авур­ви­л яй ва Ал­лагь­д ин Гаф вяз аву­на лу­г ьуз кьи­лер га­л у­дай
кса­рин руь­г ьер­н и аку­на. А кса­ри я нич­х ир­диз, я адан кІа­л уб­
диз икрам­на­чир, абу­ру я чпин пе­лел, я чпин гъи­лел нич­х ир­дин

i 20:1 Гур­г ус – кІан ква­ч ир зур­ба да­г ьар хьтин­д и.

ii 20:2 Иб­л ис­д и гъуь­л ягъ­д ин къа­мат­да аваз сиф­т е­г ьан ин­са­нар ре­к ье­лай

алуд­най.
Ке­ре­мат 21  602

тагъ­ма­н и эци­г из ту­на­ч ир. Абур чан­дал хта­на. Ал­лагь­д и икІ

чан хкун* сад ла­г ьай гъи­ле­ра жез­вай­д и тир. Ида­лай гуь­г ъуь­
низ абу­ру Ме­сигь­д ихъ* га­лаз агъ­зур йи­суз па­чагь­в ал аву­на.
Амма амай кье­й и­бур агъ­зур йис алат­дал­д и чан­дал хта­на­ч ир.
6  И гъи­ле­ра чан хтай* ин­са­нар пак* ва бах­та­вар* я. Кьвед ла­
гьай ажал­ди абу­рук хкІа­дач. Абу­ру­кай Ал­лагь­диз­н и Ме­сигь­диз
къул­л угъ­за­вай­бур же­да, абу­ру Ме­сигь­д ихъ га­лаз агъ­зур йи­суз
па­чагь­вал ийи­да.

Иб­лис­д ин ду­ван авун

7 Агъ­зур йис ала­тай­ла, иб­лис* ми­чІи къа­за­мат­дай ахъай­да, 8 ада
чи­лин кьуд пи­пІе авай хал­к ьар, яни Ажиж­ни Ма­ж иж, ал­ц у­рар­да
ва абур ви­чин гуь­г ъуь­на аваз Ал­лагь­д ихъ га­лаз ийи­дай дя­ве­диз
къа­ра­г ъар­да. А хал­к ьа­рин кьа­дар гьуь­л уьн кье­ре гьи­к ьван къум
ава­тІа, гьа­к ьван же­да. 9 Абу­ру ата­на ви­ри чил кьа­да. Абу­ру Ал­
лагь­диз та­л укь­бур авай Ал­лагь­д ин рикІ алай ше­г ьер эл­к ъуьр­на
кьа­да. Амма ца­вай цІай ават­да ва цІу абур не­да. 10 Абур ал­ц у­ра­рай
иб­лис цІай кьу­на куз­вай гу­г урт авай ви­риз ве­г ьи­да. Нич­х ир ва
та­пан пай­г ъам­бар* иниз фад­лай га­дар­на­вай. Абу­ру пу­да­н и ана
да­им яз юкъуз­н и йи­физ аза­бар чІу­г ва­да.

Къи­я­мат
Заз чІе­х и ла­ц у тахт ва анал Ацукь­на­вай­ди аку­на. Адан ви­ли­
11 

кай цав­н и чил кат­на ва ми­х ьиз ви­ле­ри­к ай хкат­на. 12 Заз гъве­чІи
ва чІе­х и кьен­вай­бур аку­на. Абур тахтунин ви­лик акъваз­на­вай.
Ин­сан­ри авур крар кхьен­вай кта­бар­н и ахъай­на ви­ри­дан ви­лик
квай. Са ма­са ктаб­ни ахъай­на анал алай. Ам уьмуьр­дин ктаб тир.
Гьар са­дан ктаб­да кхьен­вай кра­риз ки­л иг­на, кье­йи­бу­рун ду­ван
аву­на. 13 И чІа­вуз гьуь­л уь ви­ч ив гвай кьен­вай­бур гъа­на вах­га­на.
Ажал­ди­н и агъа дуьнь­я ­д и* чпив гвай кьен­вай­бур­н и гъа­на вах­
га­на. Гьар са кье­й и­дан ду­ван адан кра­риз ки­лиг­на аву­на. 14 Ах­
па ажал­н и агъа дуьнья цІай кьу­на куз­вай ви­риз га­дар­на. И вир
кьвед ла­г ьай ажал я. 15 Уьмуьр­д ин ктаб­да тІвар гьат­на­ва­чир гьар
са кас цІай кьу­на куз­вай ви­риз ве­г ье­на.

ЦІи­йи цав­ни цІи­йи чил ара­дал гъун

21  Заз цІи­йи цав­н и цІи­й и чил аку­на. Сад ла­г ьай цав­н и сад
1 

ла­гьай чил квахь­на­вай, я гьуьл­ни ама­чир. 2 Заз пак* ше­гьер

Яру­са­лим аку­на, Ал­лагь­д ин па­та­вай ца­ва­рай эвичІ­за­вай цІи­йи
 603 Ке­ре­мат 21 

Яру­са­лим. Ам чам па­тал чІа­г ур­наi гьа­зур­на­вай свас хьиз авай.

3 Заз тахтунихъай къвез­в ай кІе­ви ван ата­на:

– Ин­г ье Ал­лагь­д ин чар­дах, ги­ла ам ин­сан­рив гва. Ал­лагь­ди

ин­сан­рихъ га­лаз уьмуьр ту­х у­да. Абу­ру­к ай – Ал­лагь­дин халкь,
Ал­лагь­ди­кай­н и абу­рун Ал­лагь же­да. Ал­лагь Вич­н и ин­сан­рихъ
га­лаз же­да. 4 Ал­лагь­ди ин­сан­рин ви­ле­рай атай гьар са нагъв михь­
да. Мад я ажал, я шел, я цІугъ, я азар хъже­дач, ву­чиз ла­г ьай­тІа
ви­лик­дай хьа­йи кьван крар алат­на фен­ва.
5 Тахтунал Ацукь­на­в ай­да ла­г ьа­на:

– Ин­г ье За ви­ри цІи­й из халкь­за­ва.

Ах­па Ада заз ла­г ьа­на:
– И га­фар кхьихь. Абур гьахъ­бур ва дуьз­бур я.
6 – АкьалтІ­на! – да­в а­мар­на Ада. – Зун Ал­фа­н и Оме­г а* я, Зун

Эвел­н и Эхир я. Цихъ къа­н их­даз За уьмуьр гу­дай бу­лах­дай яд

гьа­вая гу­да.
7  За­к ай Ал­лагь­д из ак­си кра­рал гъа­л иб­в ал къа­ч у­дай гьар кас­

дин Ал­лагь же­да, а кас­д и­к ай­н и Зи хва же­да. 8 Ки­чІер­х ъа­нар­н и
ха­и­нар, мур­дар­бур­н и иви­к ъи­чарii, ява­бур­н и суь­г ьуьр­чи­яр, бут­
пе­ре­сар­н и ви­ри та­пар­х ъа­нар цІай­н и гу­г урт авай ви­риз ават­да.
И вир кьвед ла­г ьай ажал я.
9 Ирид за­вал­д ив ацІан­вай ирид сукІ­ра гвай ирид ма­ла­и к­д и­к ай*

сад зи па­тав ата­на.

– Ша, за ваз КІе­лен* свас къа­л ур­да, – ла­г ьа­на ада.
10  Зак Пак Руьгь* акат­ на. Ма­ла­и к­д и зун чІе­х и ва кьа­к ьан
дагъ­д из хкаж­на. Заз ца­ва­рай Ал­лагь­д ин па­та­вай чи­лел эвичІ­
за­вай пак Яру­са­л им ше­г ьер къа­л ур­на. 11  Ше­г ьер­дал алай Ал­
лагь­д ин бар­к ал­ла­д и* нур гуз­вай. Адан нур буь­л уьл­д и iii хьиз
цІар­ц Іар гуз­в ай яс­п ис лу­г ьу­д ай ба­г ьа къаш хьиз акваз­в ай.
12 Адахъ чІе­х и ва кьа­к ьан па­ру га­лай, па­ру­да цІи­к ьвед вар авай,

гьар са вар­цел са ма­ла­и к акъваз­на­вай. Ва­ра­рал Ис­ра­и л­д ин*

ру­х вай­рин цІи­к ьвед та­й и­фа­д ин тІва­рар кхьен­в ай. 13  Рагъ­э ­
къечІ­дай па­т а­х ъай пуд вар, ке­фер па­т а­х ъай пуд вар, кьиб­ле
па­та­х ъай пуд вар, рагъ­а­к Іи­дай па­та­х ъай пуд вар авай. 14  Ше­
гьер­д ин па­ру цІи­к ьвед диб­д ал акъваз­н а­в ай, абу­рал КІе­лен
цІи­к ьвед ил­ч и­д ин* тІва­рар кхьен­вай.

i 21:2 ЧІа­г у­рун– иер авун.

ii 21:8 Иви­к ъич – ин­сан яна кье­й и кас.
iii 21:11 Буь­луьл – ви­н и де­ре­ж а­д ин ери авай шуь­ше, хрус­т аль.
Ке­ре­мат 22  604
15 Захъ га­лаз ра­хай ма­ла­и к­д ив ше­г ьер, ва­рар ва па­ру ал­ц у­м ун
па­тал къи­зил­дин лаш гвай. 16 Ше­г ьер­д ихъ кьуд пІипІ авай. Адан
кьуд цлан яр­г ъи­вал­н и сад тир. Ма­ла­и к­д и ла­ш у­нал­д и ше­г ьер
ал­ц у­май­ла, цІи­к ьвед агъ­зур ис­т ад хьа­на. Ше­г ьер­д ин яр­г ъи­
вал, гь­яр­к ьуь­вал ва кьа­к ьан­вал сад тир. 17  Ше­г ьер­дин па­ру­дин
кьа­к ьан­вал ал­ц у­май­ла, виш­н и ях­цІур­н и кьуд кьуьнт акъат­на.
Кьуьнт ин­сан­дин уьлч­ме тир. Ма­ла­и к­д и ин­сан­рин уьлч­мей­рал
ал­ц ум­за­вай. 18 Ше­г ьер­д ин па­ру яс­п ис­д и­к ай эциг­на­вай. Ше­г ьер
ми­х ьи къи­зил­ди­к ай тир, ада буь­л уьл­д и хьиз нур гуз­вай. 19 Ше­
гьер­дин цлан ди­бар ба­г ьа къа­ша­рал­д и чІа­г ур­на­вайi. Сад ла­г ьай
диб – къацу яс­пис­д и­к ай, кьвед ла­г ьай­д и ви­ли сафирдикай, пуд
ла­г ьай­ди – яру гьа­к ьекь­д и­к ай, кьуд ла­г ьай­ди экуь-къацу зум­
руд­ди­кай, 20 вад ла­г ьай­д и яру-махъу уникс­ди­кай, ру­г уд ла­г ьай­
ди – ту­ракь сердаликдикай, ирид ла­г ьай­ди яру хир­за­лит­ди­кай,
муь­ж уьд ла­г ьай­д и къацу-вили бе­ри­л л­д и­к ай, кІуьд ла­г ьай­д и
рекІвеба-хъипи та­паз­д и­к ай, цІуд ла­г ьай­д и къацу-къизилверекь
хри­зап­раз­ди­кай, цІу­сад ла­г ьай­д и икьи-яру лал­ди­кай, цІи­к ьвед
ла­г ьай­ди фичІи-яру аме­т ист­д и­к ай тир. 21 Гьар са вар чІе­х и сагъ
мер­жан­ди­кай авун­вай. Ше­г ьер­д ин куь­че­яр ми­х ьи къи­зил­ди­кай
тир, абу­ру, буь­л уьл­д и хьиз, нур гуз­вай.
22  Заз ше­
г ьер­да Ал­лагь­д ин КІвал* аку­нач. Адан КІвал ви­ри
дуьнь­я ­дин Агъа тир Реб­би* Ал­лагь ва КІел я. 23 Ше­гьер экуь авун
па­тал я рагъ, я варз ге­рек туш. Ам Ал­лагь­дин бар­кал­ла­ди экуь
ийиз­ва. КІел ше­г ьер­д из экв гуз­вай чи­рагъ я. 24  Ви­ри хал­к ьа­ри
ше­гьер­дай къвез­вай экуь­ник уьмуьр ту­х у­да. Чи­лин па­чагь­ри ше­
гьер­диз чпин ха­зи­на­яр гъи­да. 25 Югъ­ди адан ва­рар ахъаз амукь­да
ва агал­дач, ву­ч из ла­г ьай­тІа ана йиф стІун­н и же­дач. 26  Хал­к ьа­
ри ше­г ьер­диз рекІв ва дев­ле­тар гъи­да. 27 Ше­г ьер­диз чир­к ин­вал
квай са затІ­н и гьахь­дач, я аниз таб­вал квай ва чир­к ин са кас­н и
гьахь­дач. Аниз ан­ж ах КІе­лев гвай уьмуьр­д ин ктаб­да тІва­рар
кхьен­вай­бур гьахь­да.

22  Ах­па заз ма­ла­и к­д и Ал­лагь­д ин ва КІе­лен тахтунин па­

1 

та­вай къвез­вай ми­х ьи вацІ къа­л ур­на. Ва­цІа уьмуьр гу­дай

яд авай. Ам ал­циф­на ваз, экв алаз, буь­л уьлii хьиз, акваз­вай. 2 И
вацІ ше­г ьер­д ин кьи­л ин куь­че­д ин юкьвай авахь­за­вай. Ва­цІун

i 21:19 ЧІа­г у­рун – иер авун.

ii 22:1 Буь­луьл – ви­н и де­ре­ж а­д ин ери авай шуь­ше, хрус­таль.
 605 Ке­ре­мат 22 

кьве па­та­ни уьмуьр гу­дай май­ва­яр гъиз­вай та­рар экъечІ­на­вай. А

та­рар цІи­к ьвед­ра май­ва­яр гъи­дай­бур тир. Абу­ру гьар вац­ра бе­
гье­рар гъиз­вай. Та­ра­рин пе­шер ви­ри хал­к ьар ди­ри хъу­вун па­тал
тир. 3  Ше­г ьер­да мад Ал­лагь­д ин ля­нет алай са затІ­н и хъже­дач.
Ана Ал­лагь­д ин­н и КІе­лен тахт же­да. Ал­лагь­д ин лу­к Іа­ри Адаз
иба­дат* ийи­да. 4 Абу­руз Ал­лагь­д ин чин аква­да. Абу­рун пе­ле­рал
Ал­лагь­дин ТІвар* кхьен­вай. 5 Ана мад йиф хъже­дач. Абу­руз мад
я чи­рагъ, я ра­к ъи­нин экв ге­рек же­дач. Абу­руз экв Реб­би Ал­лагь­
ди гу­да, абу­ру да­и м яз па­чагь­вал ийи­да. 6 Ма­ла­ик­ди заз ла­г ьа­на:
– И га­фар гьахъ­бур ва дуьз­бур я. Пай­г ъам­бар­рин* руьгь ида­ра
ийиз­вай Ал­лагь­ди Ви­чин лу­кІа­риз и му­к ьвал вах­та­ра вуч же­да­тІа
къа­л у­рун па­тал ма­ла­и к ра­к ъур­на.

Иса Ме­сигь хтун

Иса­ди ла­г ьа­на:
7 

– Ки­лиг гьа, Зун гьа и му­к ьва­ра хкве­да. И ктаб­да ла­г ьан­вай
пай­г ъам­бар­ви­лин га­фа­рал амал ийи­дай­бур бах­та­вар* я.
8  Зун, Ягья*, и кар акур­д и ва ван хьа­й и­д и я. И кар акур­ла ва

ван хьа­йи­ла, заз и крар къа­л у­рай ма­ла­и к­дин* ви­лик зун адаз
икрам авун па­тал адан кІва­че­рив ярх хьа­на. 9 Амма ада ла­г ьа­на:
– Ки­лиг гьа, заз икрам ийи­мир. За­ни, гьа ву­на хьиз, ви стха­яр
тир пай­г ъам­бар­ри* хьиз, и ктаб­да ла­г ьан­вай га­фа­рал амал ийиз­
вай кса­ри хьиз, Ал­лагь­д из къул­л угъ­за­ва. Ал­лагь­диз икрам ая.
10 Ах­па ада заз ла­г ьа­на:

– И ктаб­да ла­г ьан­вай пай­г ъам­бар­ви­л ин га­фар ин­сан­ри­к ай

чуь­н уьх­м ир. Вахт му­к ьвал хьан­ва. 11  Пис крар ийиз­вай кса­ри
къуй чпин крар да­ва­мар­рай. Мер­д и­ма­зар­ри къуй чир­к ин­ви­лер
аву­рай. Гьахъ-михьи кса­ри мад­н и гьахъ-михьивилер* аву­рай.
Ал­лагь­диз та­л укь­бур мад­н и Адаз та­л укь яз амукь­рай.
12 Реб­би­д и* ла­г ьа­на:

– Ин­г ье, гьа и му­к ьва­ра Зун хкве­да. За гьар са кас­див ви­чи
авур кра­рин гьа­к ъи ах­г а­к ьар­да. 13  Зун Ал­фа­н и Оме­г а* я. Зун
Эвел­н и Эхир я.
14 Ал­лагь­д ин тагь­к им­рал амал ийиз чпин ми­х ьи­ви­лер ийиз­в ай

ксар бах­та­вар я. Абу­руз ше­г ьер­д ин ва­ра­рай аниз гьахь­на уьмуьр

гу­дай тар­це­лай бе­г ье­рар не­дай их­т и­яр же­да. 15 Мер­ди­ма­за­рар­н и
суь­г ьуьр­чи­яр, ява­бур­н и иви­к ъи­чар, бут­пе­ре­сар­н и на­г ьахъ кра­
рал рикІ алай ва та­пар­х ъан тир гьар са кас ше­г ьер­ди­лай къе­це
амукь­да.
Ке­ре­мат 22  606
16  – За, Иса­ди, Зи ма­ла­и к ра­к ъур­на­ва. Ада има­н ий­рин кІва­
тІа­лар* па­тал и ктаб­да кхьен­вай кра­ри­кай ша­г ьид­вал ийи­да. Зун
Да­ву­дан Хва* я. Зун нур гуз­вай экуь­н ин гъед я.
17 Руьгь­д и­н и* су­са са­нал лу­г ьуз­в а:

– Хъша иниз!
И ван хьа­йи гьар кас­д и­н и Иса­д из «Хъша!» лу­г ьу­рай.
Къуй къа­них­ди ату­рай, кІан­дай­да уьмуьр­дин яд гьа­вая къа­чу­рай.
18 И ктаб­да авай пай­г ъам­бар­ви­л ин га­фар ван хьа­й и гьар са­даз

за тагь­к им­за­ва: ина кхьен­вай га­фа­рал са вуч ятІа­н и ала­ва хъи­

йи­дай кас­диз Ал­лагь­д и гьа и ктаб­да кхьен­вай хьтин за­вал­рал­н и
за­ва­лар ала­ва хъи­й и­да. 19 Са­да и ктаб­да авай пай­г ъам­бар­ви­лин
га­фа­ри­кай са вуч ятІа­ни га­да­рай­тІа, Ал­лагь­ди а кас­дин пай атІу­
да. А кас и ктаб­да кхьен­вай пак* ше­г ьер­д из гьахь­дач ва ада ана
авай уьмуьр гу­дай та­ра­рин бе­г ье­рар не­дач.
20 И ви­ри кра­ри­к ай ша­г ьид­в ал ийиз­в ай Иса­д и квез лу­г ьуз­в а:

– Эхь, зун гьа и му­к ьва­ра хкве­да.

Амин*. Хъша, Реб­би Иса!
21 Къуй да­и м яз Реб­би Иса­д ин бе­р е­к ат* квехъ ви­ри­дахъ га­лаз

хьу­рай. Амин.
 Га­фар­ган
Аб­ба – ара­мей чІа­лал – «бу­ба, дах»; аял­ри бу­ба­диз та­ва­зи­да­каз
гьа икІ лу­г ьу­дай. Ал­лагь Бу­ба­д ихъ га­лаз Иса Ме­сигь гьа икІ
лу­г ьуз ра­ха­дай, гуь­г ъуьн­лай сиф­те­г ьан има­н ий­ри­н и гьа икІ
ийиз хьа­най.
Агъа дуьнья – Гзаф ма­са хал­к ьа­ри хьиз, ЦІи­йи Икь­рар­дин вах­
та­рин чу­вуд­ри­н и кье­й и­да­лай кьу­л ухъ ин­сан­дин руьгь агъа
дуьнь­я ­диз акъат­да ва ана чи­лел тух­вай уьмуьр­ди­кай гьахъ-
гьисаб авун ге­рек же­да лу­г ьуз фи­к ир­дай. Гу­нагь­кар­рив ана
жа­за агакь­да лу­г ьу­дай.
Адам – Ал­лагь­ди халкь­на­вай сад ла­г ьай кас. Ада­лай­н и адан паб
Гьа­ва­ди­лай ви­ри ин­са­н и­я т ара­дал ата­на. Адам­н и Гьа­ва Ал­
лагь­дин ве­си­ят чІу­рай ва идал­ди гу­нагь авур сиф­те­гьан­бур­ни
тир. Гьа вах­та­ри­лай абу­рун эв­ле­дар гу­нагь­дик кваз аму­к ьун
да­вам жез­вай, гу­нагь­рай гуз­вай жа­за­ни ажал хьан­вай. Ме­сигь­
диз эхи­рим­ж и Адам лу­г ьу­нал­д и, Па­ве­ла Ме­сигь­дихъ иман
авур ин­са­н и­я т гуя цІи­й и кьи­ле­лай дуьнь­я ­дал хквез­вай­д и
хьиз къа­л ур­за­ва. Ги­ла ин­са­н и­я т­д и­вай Ал­лагь­дин­н и Ада­ман
ара­да ви­л ик­дай, гу­нагь­к ар­вал же­дал­д и, хьа­й и ала­к ъай­рал
хквез же­да.
Ала­ч ух – кил. «Гьал­т у­н ин Ала­ч ух».
Ал­лагь кьатІу́н – И ке­л и­ма Пак Ка­лам­да гьакІ «Ал­лагь­ди­кай са
гьи­х ь­т ин ятІа­н и чир­вал хьун» ла­г ьай чІал ваъ, «Адан къас­
ту­н ив кьа­дай­вал, Адахъ га­лаз сад хьа­на, Адахъ га­лаз жу­ван
кьил­дин ала­к ъа­яр гуьн­г уь­на тваз уьмуьр ту­х ун» ла­гьай чІал я.
Ал­лагь­д ин КІвал  – Му­са­д ин вах­та­ри­лай ви­ч ин па­тав чу­вуд­ри
Ал­лагь­д из икрам ийиз хьа­й и Ала­ч ух­д ин эвез­да Су­лей­ман
па­чагь­д и Ис­ра­и л­д ин мер­кез Яру­са­л им­да эци­гай иба­дат­х а­
на­дин га­пІал. Чи аям къве­дал­д и 586-йисуз Ал­лагь­дин КІвал
ба­бил­вий­ри чу­кІур­най, амма са шу­м уд цІуд йи­сар ала­тай­да­лай
гуь­г ъуь­н из ам эх­ц иг хъу­ву­най. И цІи­йи КІвал ЧІе­х и Гьи­руд
па­чагь­ди цІи­й и кьи­ле­лай туьх­к Іуьр­най ва хъсан­диз ге­г ьен­
Га­фар­ган Га­фар­ган 608

шар хъу­ву­най. И КІвал Ис­ра­и л­д ин ви­ри уьмуьр­дин кьи­лин

ма­кан тир: къур­бан­дар тек са гьа ина гуз же­дай, иниз ви­ри
уьл­к ве­дай ва къе­це­па­тай­н и чу­ву­дар чпин чІе­х и су­ва­рар (Пе­
сагь, Ях­цІур­н и цІуд ла­г ьай йи­к ъан су­вар, Ку­май­рин су­вар)
кьи­ле ту­х уз къве­дай.
Ал­лагь­д ин КІва­л ин кьи­л ин утагъ­д из Пак­ви­ле­рин Пак
чка лу­г ьу­дай, аниз кьи­л ин ха­х ам­д и­вай кьил­д ин къул­л угъ
авун па­тал йи­са са гъи­ле­ра гьа­х ьиз же­дай. Пак­ви­ле­рин Пак
чка тек са ха­хам­ри­вай физ же­дай Пак чка­ди­вай пер­де­дал­ди
ча­ра авун­вай. И кьве пад­н и Ал­лагь­д ин КІвал яз гьи­саб­за­
вай, ан­риз адет­д ин ин­сан­ри­вай физ же­да­чир, абу­ру Ал­лагь­
дин КІва­л ин гьа­я т­ра икрам ийи­дай. Гьа­я т­рин къе­рех­рай
авай ши­рас­рик жуьреба-жуьре кес­п ий­рик квай гзаф халкь
кІватІ же­дай.
Иса Ме­сигь­д и ви­л и­к а­маз ла­г ьай­вал, чи аям­дал къве­дал­ди
70-йисуз рим­вий­ри Ал­лагь­дин КІвал ми­х ьиз чу­к Іур­на ва гьа
вах­та­ри­лай инихъ ам мад эх­ц иг хъу­ву­на­чир.
Ал­лагь­д ин КІел – Ал­лагь­д и Му­са пай­г ъам­бар­дин куь­мек­дал­ди
ис­ра­и л­вий­риз га­й и Къа­н ун­д и къа­л ур­на­вай­вал, Ал­лагь­д ин
КІва­ле гьар па­ка­махъ ва гьар ня­низ ха­хам­ри Ал­лагь­диз эр­кек
кІел къур­банд ийи­дай. Къур­банд­д ин кІе­лен иви­д и Ал­лагь
ин­сан­рихъ га­лаз туьх­к Іуьр хъи­йи­дай, и адет­да ис­ра­и л­вий­рин
гу­нагь­ри­лай гъил къах­ч у­н ин гье­ре­к ат кьи­ле физ­вай. Ягья
пай­г ъам­бар­ди Иса Ме­сигь­д из Ал­лагь­дин КІел лу­г ьу­нал­ди,
Ам ви­ри дуьнья па­тал къур­банд­д из акъуд­дай­да­кай ви­ли­ка­
маз лу­г ьуз хьа­най.
Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ  – И ке­л и­ма­д и Ал­лагь­д ин ва Ам чпин
Па­чагь яз кьа­бул­за­вай, Адахъ га­лаз раф­тар­ви­ле аваз уьмуьр
ту­х уз­вай ин­сан­рин ала­к ъай­ри­к ай лу­г ьуз­ва. А Па­чагь­л угъ
Иса Ме­сигь кьвед ла­г ьай гъи­ле­ра хтай­да­лай кьу­л ухъ чи­
лел та­й ин же­да: Ал­лагь­д ин халкь­д ин душ­ма­нар магъ­л уб
же­да, ви­ли­кан дуьнья квахь­да, адан чка­дал цІи­йи­ди же­да,
ам да­и ­ман кад­г ъай­ви­л ив ацІа­на же­да, ана са жуь­р е­д ин­
ни пис­вал амукь­дач. Амма Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ не­и н­к и
са ге­ле­жег­да же­дай кар я, ам ин­сан­ри Ал­лагь­д ин къас­т у­
нал амал ийиз­вай ва чпин ала­к ъай­ра муь­г ьуьб­бат авай­д и
къа­л ур­за­вай ви­ри­на ис­я т­да­н и ава. Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ
Иса Ме­сигь­дин, Ягья пай­г ъам­бар­д ин ва ил­чий­рин вя­зе­рин
кьи­лин ки­лим я.
 609 Га­фар­ган Га­фар­ган

Ал­лагь­дин ре­к ьел атун – Ин­сан­ди ту­ба ийиз­ва (кил. «Ту­ба авун»),
гьа­да­лай кьу­л ухъ Ал­лагь­д ин къас­т у­най фин кІе­ве­лай кьетІ­
за­ва, Иса Ме­сигь­дал­ди Ал­лагь­ди гуз­вай хи­лас­вал кьа­бул­за­ва.
Ал­лагь­д ин Хва – Чу­вуд чІа­ла «дуьнь­я ­дин хва», «те­сел­ли­дин хва»
ва я «къу­к ърум­д ин ру­х ва­яр» хьтин иба­рай­ри нихъ гьахь­т ин
ли­ша­нар ва тІе­би­ат ава­тІа гьам къа­л ур­за­ва. «Ал­лагь­дин ру­
хва­яр» иба­ра ка­лам­ра Ис­ра­и л­д ин ве­лед­рихъ чпин уьмуьр­да
Ал­лагь­д ин халкь­д из Ал­лагь­д из хас ли­ша­нар хьун ла­зим
тир­ди къа­л у­рун па­тал гъи­л ик­за­ва. Ис­ра­и л­дин ру­х ва­яр Ал­
лагь­д ин ве­ле­дар яз гьи­саб­за­вай, амма и ве­лед­вал бе­ден­д и­
лай хьан­вай­ди яз ваъ, Ал­лагь­ди ин­са­нар, абу­рун бан-бубаяр
лукІ­ви­ли­кай хкуд­на, уьмуьр­дал гъу­н ин не­т и­жа­да хьан­вай­ди
яз гьи­саб­за­ва (кил. Ких­х ьей Къа­н ун 14:1, Гьа­ш и 1:10; 11:1).
Ис­ра­и л­дин ру­х вай­рин ка­лам­ра «Ал­лагь­дин Хва» гьакІ Ис­
ра­и л­д ин па­чагь къа­л у­рун па­тал­н и гъи­л ик­за­ва. Ахь­т ин па­
чагь­дихъ, ада­лат гваз уьл­к ве ида­ра аву­нал­ди, Ал­лагь­диз хас
ли­ша­нар хьун ла­зим я (кил. 2-Пачагьар (2-Смаил) 7:8-17;
Забур 2:6-11; 89:20-27). Па­ча­г ьар Ис­ра­и л­д ин ру­х вай­рин ве­
ки­лар яз гьи­саб­за­вай. Ал­лагь­д ихъ га­лаз па­чагь­рин кье­тІен
ала­к ъа­яр авай, Ал­лагь­ди абур па­чагь­ви­лин ге­ле­ваз ту­х уз­вай.
Да­вуд па­чагь­д ин ту­х ум­д и­лай атан­вай па­чагь хьиз, Иса Ме­
сигь­н и Ал­лагь­д ин Хва яз кьа­бул­за­ва. И иба­ра бе­ден­дал­д и
же­дай ва тІе­би­ат­диз хас жуь­ре­дин ала­к ъай­рихъ гал­к Іан­вай­ди
яз кьа­бу­лиз же­дач. Иса па­тал гъи­л ик­за­вай и тІвар­цІи Адахъ
та­мам­да­к аз Ал­лагь­д из хас ли­ша­нар авай­д и ва ма­сад­бу­руз
а ли­шан­рал­д и Ал­лагь­д ин ха­л и­сан тІе­би­ат къа­л ур­за­вай­д и
къейд­за­ва.
Ал­лагь­дин хъел – И иба­ра ин­сан­дик акат­за­вай хьтин гьис­сер Ал­
лагь­дик акат­за­ва ла­г ьай чІал туш. Амма Ал­лагь­ди ин­сан­рин
гу­нагь­рал­н и рех­ней­рал ра­зи­вал ийиз­вач, абу­рай кІе­ви жа­за
гун мум­к ин я, а жа­за­д ин макь­сад – гьахъ ара­дал хкун ва гу­
нагь­кар­дин кьи­л ив ван ийиз тун я. Гьар са кас­ди гу­на­г ьар
ийиз­вай­ви­л яй, ада ви­чел Ал­лагь­дин хъел ават­дай­вал ийиз­ва,
ятІа­н и ада­вай Ме­сигь­д из та­л укь хьу­нал­ди Ал­лагь­дихъ га­лаз
туьх­к Іуьз же­да.
Ал­фа­ни Оме­га – юнан алфа­вит­д ин сиф­те ва эхи­рим­ж и гьар­фар.
Амин  – Къа­д им чу­вуд чІа­лал и га­фу­н и­к ай «гьа­к ъи­к ъи я» ва
«гьа­к ъи­к ъат» ма­на хкат­за­ва. И га­фу­нал­ди вяз ва я дуьа га­
тІу­н из­н и, акьал­тІа­риз­н и же­да. Ма­са­да ла­г ьан­вай и га­фу­н из
Га­фар­ган Га­фар­ган 610

жа­ваб хгун яз и гаф лу­г ьуз­вай кас­д и вич адан га­фа­рихъ га­лаз
ра­зи тир­ди къа­л ур­за­ва.
Аси – Ал­лагь­ди­к ай чу­ру­к Іа ра­х ун, Адаз ак­си­вал авун.
Асия ви­ла­я т  – (с гьарф аваз кхьи­да). Рим­д ин им­пе­ри­я ­д ин са
ви­ла­я т, ги­лан Гъве­чІи­д и тир Ази­я ­д ин (Туьр­к и­я ­дин) са пай
я. И ви­ла­я т­дин мер­кез Эфес ше­г ьер тир. Дуьнь­я ­дин са пай
тир Ази­я ­дин тІвар гьа и ви­ла­я т­ди­лай атан­вай­ди я, амма абур
ка­ка­дар­на кІан­дач.
Афи­на­яр – Юнан­да авай ше­г ьер. Ам къа­дим вах­та­ра тек са си­
я­сат­д ин ма­к ан хьиз ваъ, гьакІ ме­де­н и­я т­д ин ма­к ан хьиз­н и
сей­ли хьа­на. Сак­ра­тан, Эфлату­нан ва Эрестудинн ха­йи ше­
гьер тир Афи­на­я р къа­д им вах­та­ра жуьреба-жуьре хи­ле­рин
фи­ла­са­фар чеб чпел гьалт­дай ва абу­ру чпин гьуь­же­тар кьи­ле
ту­х у­дай чка­н и тир.
Ба­бил  – къа­д им Му­к ьвал тир рагъ­э­к ъечІ­дай па­тан лап чІе­х и
ше­г ьер. Ам Ме­са­па­там­да (ги­лан Ирак­да) авай зур­ба им­пе­
ри­я ­дин мер­кез тир. Ба­бил­да жуьреба-жуьре гзаф ал­лагь­риз
тІе­ат ийиз­вай. Чи аям­дал къве­дал­д и хьа­йи 587-йисуз ба­бил­
вий­ри Яру­са­л им чу­к Іур­най, ида­лай гуь­г ъуь­н из абу­ру чпихъ
га­лаз гзаф кьа­дар чу­ву­дар Ме­са­па­там­д из ху­тах­най. ЦІи­й и
Икь­рар­дин вах­тар алукь­дал­ди Ба­бил ше­г ьер чу­к Іур авун­вай.
ЦІи­й и Икь­рар­да «Ба­бил» га­фу­н и иб­л ис­д ин па­чагь­л угъ ла­
гьай ма­на гуз­ва; цІи­й и зур­ба им­пе­ри­я ­дин мер­кез, Яру­са­лим
къа­ч ур, ма­ж уси бут­рин­н и гзаф рех­ней­рин ма­кан тир Рим­н и
Ба­бил­дихъ га­лаз сад авун мум­к ин я.
Багьал-Зевул – иб­л ис­д ин тІва­ра­ри­к ай сад. Ал­лагь­дин душ­ман
тир иб­лис чІу­ру жи­нер­рин чІе­х и­ди я. И тІвар, аквар гьа­ла­рай,
Фе­лис­т ин­дин ма­ж уси хал­к ьа­рин адет­ра гьалт­за­вай ал­лагь­
ри­кай чІе­х и­ди тир Баалан тІвар­цІихъ га­лаз ала­к ъа­да ава.
Бар­кал­ла – Ал­лагь­ди и дуьнь­я ­да ийиз­вай кра­рай акваз­вай Адан
зур­ба­ви­лиз гьа икІ лу­г ьуз­ва. Пак Ка­лам­дай чир жез­вай­вал,
бя­зи вах­та­ра Ал­лагь­дин бар­кал­ла чу­вуд­риз къа­ти экв яз ачух­
диз аква­дай. ЯтІа­ни, Ал­лагь­дин бар­кал­ла Адан ми­х ьи кса­рин
уьмуьр­да­н и къа­л ур­на­ваз же­дай. Адан бар­кал­ла гзафни-гзаф
Иса Ме­сигь­дин уьмуьр­дай, Ада къа­л у­рай ала­мат­рай ва ил­
ла­к и Ам ха­ш у­нал кьи­н и­к ьай ва Адал чан хту­най акваз­ва.
Бах­та­вар – ви­чихъ бахт хьу­н ухь са гьи­к ьван ятІа­н и вах­т у­нал­ди
гьисс­за­вай­ди ваъ, ви­чихъ амукь­дай эбе­ди ва са шак­ни ала­чир
бахт хкя­на­вай кас.
 611 Га­фар­ган Га­фар­ган

Бе­ре­кат – ЦІи­йи Икь­рар­да гьалт­за­вай кьи­лин ке­ли­май­ри­кай сад.

Ла­йих ава­чиз­ни ин­сан­риз Ал­лагь­ди ийиз­вай ре­гьим. И га­фу­ни
Ал­лагь­ди ин­сан­диз ган­вай хъсан пай къа­л ур­за­ва. А пай Ада са
гьи­х ь­т ин ятІа­н и агал­к ьун­рай сав­к ьват яз ваъ, Ви­чин ре­г ьим
га­лай къас­т у­нал­д и гуз­ва. Гьа ида бе­ре­кат Къа­н ун­ди­вай ча­ра
ийиз­ва. Къа­н ун­д и, ада­лат­д ин шар­тІа­ри­кай би­не кьу­нал­ди,
Ал­лагь­д ин­н и ин­сан­д ин, гьакІ­н и ин­сан­рин чпин ала­к ъа­яр
ида­ра ийиз­ва: гьар са­дав, ви­чиз вуч ла­йих ятІа, гьам агакь­за­
ва. Бе­ре­кат лу­г ьу­дай ке­л и­ма кьил­д ин ин­сан­дин ва гзаф ксар
авай га­пІал­дин уьмуьр­да гьалт­за­вай ма­са жуь­ре­дин па­я­рихъ
ва ва­к ъи­ай­ри­х ъ­н и гал­к Іу­риз же­да; ви­ри­да­лай­н и ви­н из тир
бе­ре­кат – има­н и­яр па­тал ахъа жез­вай ва Ал­лагь­дихъ га­лаз
са­нал ту­х у­дай эбе­д и уьмуьр я.
Бил­ъам – Му­са­дин вах­та­ра уьмуьр тух­вай пай­г ъам­бар (Кьу­рум­да
22-24-кь.). Чу­вуд­ри чпин душ­ма­нар яз кьаз­вай ма­аб халкь­дин
па­чагь Ба­ла­к ьа Бил­ъам ки­ри­да кьу­най ва ам ис­ра­и л­вий­риз
ля­не­тар авун па­тал ра­к ъур­най. Амма пай­г ъам­бар физ­вай ре­к ье
ала­мат­дин са­я гъ­да акъва­зар­най. Бил­ъам алаз физ­вай ди­ш и
лам адахъ га­лаз ин­сан­д ин чІа­лал ра­ха­най, гьа икІ пай­г ъам­
бар­диз ви­чиз Ал­лагь­дин ма­ла­ик­ди ис­ра­и л­вий­риз – Ал­лагь­ди
хкя­на­вай халкь­д из  – ля­нет авун къа­да­г ъа ийиз­вай­д и чир
хьа­на. Не­т и­жа­да Ал­лагь­дин къас­т у­нал­ди Бил­ъа­ма ля­нет­рин
чка­дал Ис­ра­и л­д из хийир-дуьа аву­на.
Бу­ба – (Ал­лагь­ди­кай ра­ха­дай­ла) Иса Ме­сигь­ди Ал­лагь­диз «Бу­ба»
лу­г ьуз­ва ва идал­д и Ал­лагь­д ихъ га­лаз ви­чин кье­тІен ала­к ъа,
Ви­чин хва­вал ачух­диз къа­л ур­за­ва. Иса­ди, Сиф­те­гьан Икь­рар­
дин са бя­зи пай­г ъам­бар­рин рехъ да­ва­ма­рун яз, Ал­лагь­диз гьа
икІ лу­г ьун па­тал иман­дал алай­бу­руз вя­зер аву­най: иман­дал
алай­бу­руз Ал­лагь не­ин­к и и дуьнь­я ­дин Агъа яз, гьакІ­ни датІа­на
чпин куь­мек­д из къвез гьа­зур, чеб кІа­н и Бу­ба яз­н и акваз­ва.
Бунъ­я­мин – Якьу­бан цІи­к ьвед хци­к ай ви­ри­да­лай­н и гъве­чІи­ди,
чу­вуд­рин та­йи­фай­ри­к ай са­дан кьил ку­т ур­ди.
Бут – бя­зи хал­к ьа­рин дин­ра кІа­рас­д и­к ай ва я ма­са за­тІа­ри­кай
ин­сан­дин, гьай­ван­дин, ва я ма­са за­тІа­рин ши­к ил­да аваз рас­
на­вай ал­лагь­д ин кІа­л уб.
Га­ли­лей – Фе­лис­т ин­д ин ке­фер пад. Гзаф асир­ра и ви­ла­я т къе­
це­па­тан агъай­рин гьу­к ум­д ик хьа­на, гьа­ви­л яй анин агьа­лий­
рик гзаф чу­ву­дар ту­ш ир­бур­н и квай. Ягьу­дат­дин агьа­лий­ри
чеб га­ли­лей­вий­ри­лай ви­не кьа­дай. Га­ли­лей­дин ше­г ьер тир
Га­фар­ган Га­фар­ган 612

На­за­рет­да Иса­д ин аял­вал­н и же­г ьил­вал фе­на. Ина, Га­ли­лей­

да, Ада Ви­чин гзаф ала­ма­тар къа­л ур­на.
Га­ли­лей­д ин вир – Га­л и­лей­да авай уькІуь ту­ш ир чІе­х и вир. Анай
Яр­дан вацІ авахь­за­ва. Ви­ре гзаф гьуь­л уьн гъе­тер ава, анал
ха­ли­сан тІур­фа­нар же­да, гьа­ви­л яй адаз гагь-гагь гьуьл­н и лу­
гьу­да. Адал ма­са тІва­рар­ни ала: Ти­бер­дин вир, Ге­ни­са­рат вир.
Га­м ур – кил. «Са­д ум (ва Га­м ур)».
Гев­г ьер  – гьуь­л уьн ва ва­цІа­рин хъип­репІ­рин бя­зи жуь­рей­рай
акъуд­дай ба­г ьа къаш. Гев­г ье­рар шу­м уд­н и са жуь­ре­дин­бур ва
кьа­дар­дин­бур же­да. Гзаф чІе­х и ва кье­риз гьалт­дай гев­гьер­рин
къи­мет лап ви­н из­д и же­да.
Гу­нагь – Ал­лагь­д и ган­вай ве­си­я ­тар чІу­рун, Ал­лагь­д ин чІа­лаз
ки­лиг та­вун ва Адаз муь­тІуьгъ та­х ьун.
Гъи­лер эци­г ун – виче са ярж авай гье­ре­кат, дин­дин са адет: кІва­
тІал­д ин кьи­ле авай­да ин­сан­д ин кьи­лел гъи­лер эциг­дай ва
Ал­лагь­ди­вай кье­тІен хийир-дуьа, рух­сат гун тІа­лаб­дай. Гьа
икІ Ал­лагь­ди­вай и кас­д из Пак Руьгь, азар­ри­кай сагъ хъхьун
ва Руьгь­дин кье­тІен па­яр ба­г ъи­ш ун тІа­лаб­дай. ИкІ адаз кье­
тІен­диз иба­дат ийи­дай их­т и­яр гу­дай.
Гьа­бил – Ада­ман­н и Гьа­ва­д ин кьвед ла­г ьай хва. Ал­лагь­ди, адан
къур­банд хуш­д из кьа­бул­на, адан чІе­х и стха Къа­би­лан къур­
банд кваз та­к ьур­ла, Къа­би­ла Гьа­бил яна кье­най. Им ин­са­
ни­я т­дин та­рих­да хьа­й и сад ла­г ьай яна кьи­н и­к ьун тир (кил.
Хьу­н ухь 4:1-16).
Гьал­т у­нин Ала­ч ух – Ал­лагь­д ин КІвал эциг­дал­д и ви­л ик ис­ра­
ил­вий­ри Ал­лагь­д из икрам Гьал­т у­н ин Ала­ч ух­д ин ви­л ик
ийи­дай, къур­бан­дар­н и гьа­на гу­дай. Ана Ал­лагь­дин ве­си­я ­тар
кхье­на атІа­н вай мар­ч ил къва­нер хуьз­вай. Ис­ра­и л­дин халкь­
ди ам ви­чихъ га­лаз ту­х у­дай. Ал­лагь­д ин КІвал эци­гай­да­лай
гуь­г ъуь­н из Гьал­т у­н ин Ала­ч ух кьил­д ин чка­да, ви­ри­да­лай­н и
пак кІва­ле авай.
Гьа­рун  – Му­са­д ин чІе­х и стха. Ам Ле­ви­д ин та­й и­фа­д и­к ай тир.
Ал­лагь­д и Му­са­д ин куь­мек­дал­д и къа­д им чу­вуд­риз Къа­н ун
га­й и чІа­вуз Гьа­рун ха­х ам­ви­ле та­й и­нар­най. Ал­лагь­д и гьа­
да­лай кьу­л ухъ ха­х а­мар ан­ж ах Гьа­ру­нан эв­лед­ри­к ай хьун
эмир­най.
Гьахъ-михьивал – Ал­лагь гьахъ-михьи я, яни Адан кра­рин би­не­да
гьа­к ъи­к ъат­н и ада­лат ава. ЦІи­й и Икь­рар­ди къа­л ур­за­вай­вал,
ан­жах Ал­лагь­д и ин­сан­д ин гу­нагь­ри­лай гъил къах­ч ур­тІа ва
 613 Га­фар­ган Га­фар­ган

Ви­ч ин гьахъ-михьивал сав­к ьват яз га­й и­тІа (идаз «гьахъ-

михьивилиз акъу­дун» лу­гьу­да), ин­сан ха­ли­сан­да­каз гьахъ-михьи
хьун мум­к ин я. Ин­сан­д и ви­ч ини, Ал­лагь­дин къаст кьи­лиз
акъу­диз, ви­чи ийиз­вай ви­ри кра­ра ми­х ьи­ви­лихъ ял­на кІан­да.
Гьахъ-михьивилиз акъу­д ун  – Ал­лагь­д и ин­сан­д ин гу­нагь­ри­лай
гъил къах­ч уз­ва, ам тах­сир ква­ч ир­д и яз ма­л у­мар­за­ва ва адав
гьахъ-михьи кас­див хьиз эгечІ­за­ва. Ихь­тин гьахъ-михьивилиз
акъу­д ун ан­жах Иса Ме­сигь­д ихъ иман аву­нал­ди къа­ч уз же­
дай­ди ЦІи­йи Икь­рар­да кье­тІен­д из къейд­за­ва.
Гьи­руд –
(1) ЧІе­х и Гьи­руд, чу­вуд­рин па­чагь. Ада Фе­лис­т ин­да чи аям­дал
къве­дал­ди 40-лагьай йи­са­лай чи аям­дин 4-лагьай йи­сал­ди
па­чагь­вал аву­на. Иса Ме­сигь ха­йи са кьа­дар вах­т у­ни­лай Бет­
ле­гьем­да куьр­пе ая­лар кьи­нин эмир га­йи­ди гьа и па­чагь тир.
(2) Гьи­руд АнтипІ, ЧІе­х и Гьи­ру­дан хва. Ада Га­ли­лей­да чи аям­
дин 4 – 39-лагьай йи­са­ра па­чагь­вал аву­на. Къа­н ун­дал амал
та­ву­на авур не­к ягь ви­нел акъу­дай Ягья пай­г ъам­бар кьу­н ин
ва кьи­н и­к ьан жа­за­д из акъу­д у­н ин эмир га­йи­ди гьа и па­чагь
я. Ам Ме­сигь­д ин ду­ван ийиз­вай чІа­вуз са акьван яр­г ъал­ди
ту­ш ир вах­т ун­да Адал гьалт­най.
(3) Гьи­руд Агри­па І, ЧІе­х и Гьи­ру­дан хтул. Ада Фе­лис­т ин­да чи
аям­дин 41 – 44 ла­г ьай йи­са­ра па­чагь­вал аву­на. Ам ин­саф
ти­йиз ме­си­г ьий­рин ге­ле къе­к ъвез хьа­най.
(4) Гьи­руд Агри­па ІІ, Гьи­руд Агри­па І ла­г ьай­дан хва. Ил­чи Па­
вел гьа­дан ви­лик ра­ха­най. Ада Фе­лис­тин­дин жуьреба-жуьре
чкай­ра чи аям­д ин 70-йисал къве­дал­д и па­чагь­вал аву­най.
Гуь­г ъуьн­лай ам Рим­д из хъфе­най.
Да­вуд – Ис­ра­и л­да Шау­ла­лай гуь­г ъуь­низ хьа­йи кьвед ла­гьай па­чагь,
ам чи аям­дал къве­дал­д и хьа­й и 1000-йисуз тахтуна ацукь­на.
Да­ву­да Ис­ра­и л чІе­х и гьу­к у­мат­диз эл­к ъуьр­на, Яру­са­лим­ди­кай
адан мер­кез аву­на. Ам дя­ве ийи­дай ала­к ьу­нар авай аскер ва
чІе­х и ша­ир, Сиф­те­г ьан Икь­рар­да авай За­бур ктаб­дин – Ал­
лагь­дихъ эл­к ъве­на ла­г ьан­вай ма­н и­яр кхьен­вай­бу­ру­кай сад
тир. Да­ву­да ва­фа­див­ди Ал­лагь­диз къул­л угъ­за­вай, ва, и кар­дай
сав­к ьват яз, адаз Ал­лагь­д и ис­ра­и л­вий­рин па­ча­г ьар са гьа­дан
эв­лед­ри­кай же­да ла­г ьа­на гаф га­най. Чу­вуд­рин пай­г ъам­бар­
ри­н и ви­ри и дуьнь­я ­дал па­чагь­вал ийи­дай Ме­сигь Да­ву­дан
Эв­лед же­дай­да­кай ви­ли­ка­маз лу­гьуз хьа­най. Гьа­ви­л яй Иса­диз
Да­ву­дан Эв­лед­н и лу­г ьуз­ва.
Га­фар­ган Га­фар­ган 614

Да­ву­дан Хва – ИкІ чу­вуд­ри Ме­сигь­д из лу­г ьу­дай, гьикІ ла­г ьай­
тІа, чу­вуд­рин иман тир­вал, Ам Да­вуд па­чагь­дин гьа­к ъи­к ъи
Эв­лед хьун ла­зим тир.
Дуьа – ЦІи­йи Икь­рар­да дуь­а ­д ин кьве жуь­ре ава: кьил­дин, яни
ин­сан­ди Ал­лагь­д ихъ эл­к ъве­на ви­ч ин га­фа­рал­ди, Адан та­ри­
физ, Адаз сагъ­рай лу­г ьуз ва я куь­мек тІа­ла­биз ийиз­вай дуьа
ва кІва­тІал­дин, яни та­й и­нар­на­вай чка­да (Ал­лагь­дин кІва­ле
ва я си­на­г уг­да) та­й и­нар­на­вай вах­т ун­да ма­л ум тир къай­да­да
ийи­дай дуьа.
Ер­ми­ягь пай­г ъам­бар – чи аям­дал къве­дал­ди VІІ – VІ ла­гьай асир­ра
уьмуьр тух­вай пай­г ъам­бар. Адан пай­г ъам­бар­ви­ле­рин кьи­лин
ки­л им Ис­ра­и л­д из Ал­лагь­д ин ре­к ьел ату­н ихъ эвер гун ва,
Ал­лагь­д ин ре­к ьел атун та­вурт­Іа, чу­вуд­рин кьи­лел къве­дай
туь­к ьуьл кьис­мет­дал ше­х ьун я.
Же­г ьен­нем – кил. «Агъа дуьнья».
Жен­нет – Хьу­н у­х ьин ктаб­да (2-кьил) гуь­зел багъ­дин ши­к ил ган­
ва. Ана ин­сан­ри Ал­лагь­д ихъ га­лаз раф­тар­ви­ле аваз уьмуьр
ту­х уз­вай. И багъ­диз жен­нет лу­г ьуз­вай. Ал­лагь­дин га­фар япа­
лай авур­ла, ин­са­нар анай чу­к ур­на, ги­ла абур че­т ин зегь­мет
ва аза­рар чІу­г ваз, ажал­д ин гьу­к ум­д ик кваз уьмуьр ту­х у­н из
маж­бур жез­вай. Жен­нет­д и­к ай ра­ха­дай­ла, Иса­д ин фи­к ир­да
Ал­лагь­дихъ га­лаз са­нал ту­х уз­вай и бах­та­вар ва са паш­ман­
вал­ни ава­чир ва вич эбе­ди яз да­вам же­дай уьмуьр­диз хтун ава.
Жи­нер – чпин кьи­ле иб­лис акъваз­на­вай чІу­ру руь­гьер. Ин­сан­риз
мукьвал-мукьвал абу­ру­кай ки­чІе же­дай, ву­чиз ла­г ьай­тІа жи­
нер­ри и дуьнь­я ­да чпин гье­ре­ка­тар кье­тІи­да­каз кьи­ле ту­х уз­вай,
ме­се­ла, ин­сан­рик акат­дай ва ам ми­х ьиз чпин та­бий­дик ку­та­
дай. Амма и дуьнь­я ­да ви­ри­да­лай­ни кьи­лин гьу­к ум Ал­лагь­див
гва. Ал­лагь­ди ган­вай къу­ват­дал­д и Иса­ди ин­сан­ри­кай жи­не­
рар хкуд­дай. Ада Ви­ч ин ил­ч ий­риз­н и ихь­т ин ала­к ьун га­най.
Жу­зам – Жу­зам азар квай­д и чир­к ин яз гьи­саб­дай. Ахь­т ин­дак
гъил хкІур­ди­н и чир­к ин хьан­вай­дай кьа­дай. Ха­хам­ди жу­зам
квай­бур жа­г ъу­рун ва абур амай ин­сан­ри­кай ча­ра авун ла­зим
тир. Ахь­тин азар квай­ди ди­ри хъхьу­нин ша­г ьид­вал­ни ха­хам­
ди ийи­дай.
За­бур – Сиф­те­г ьан Икь­рар­д ин ктаб­да – За­бур ктаб­да чу­вуд­рин
дин­дин 150 ма­н и са­нал кІватІ­на­ва. И ктаб Да­вуд па­чагь­дин
тІвар­цІихъ ги­л иг­за­ва, ву­ч из ла­г ьай­тІа и ма­н ий­ри­кай са кьа­
дар­бур кьил­д и гьа­да кхьен­вай­бур я. Са ма­н ий­ра Ал­лагь­дин
 615 Га­фар­ган Га­фар­ган

регьим­дай Адаз шу­к у­рар ийиз­ва ва сагъ­рай лу­г ьуз­ва, муь­к уь

ма­н ий­ра куь­мек авун тІа­лаб­за­ва. Има­н ий­ри лап фад ала­тай
вах­та­ри­лай дуь­а ­д ин вах­т ун­да За­бур­дай жуьреба-жуьре ма­
ни­яр лу­г ьу­дай.
Зей­тун пел – Им Яру­са­лим­дин рагъ­э­к ъечІ­дай па­тан цла­хъай га­лай
кьа­к ьан ту­ш ир дагъ я. Ан­лай ви­ри ше­г ьер иер­диз акваз­ва. И
пе­лен це­нев Гет­се­ман багъ гвай. Ин­ж ил­диз та­л укь та­рих­дин
гзаф ва­к ъи­а ­яр гьа ина кьи­ле фе­най: ме­се­ла, Ме­сигь­ди вах­
та­рин эхир алукь­дай­да­к ай гьа ина ла­г ьа­най ва Ам гьа ина
кьун­н и аву­най.
Зи­на­вал – кІвал-югъ аваз ва я ава­ч из ча­ра кас­дихъ га­лаз чІу­ру
ре­к ье хьун ва ява­ви­лер авун.
Иба­дат – Ал­лагь ри­к Іел гъун, Адаз икра­м ун, дуь­а ­яр авун.
Иб­лис – Ал­лагь­д ин ми­д я, чІу­ру жи­нер­рин кьи­ле­вай­ди. Ада ва
адан гъи­лик квай жи­нер­ри ин­са­нар ал­цу­рар­за­ва, абу­рув Ал­лагь
кьа­бу­лиз таз­вач ва ин­са­нар эбе­д и кьи­н и­к ьал гъиз алахъ­за­ва.
Ал­лагь­диз ак­си экъечІ­за­вай кса­риз кис­к ис гуз­вай­ди иб­лис я.
Ке­ре­мат ктаб­да иб­л ис­дал са чІа­вуз ми­х ьиз гъа­либ же­дай­ди
ва ам терг­дай­д и лу­г ьуз­ва. Пак Ка­лам­да адал ма­са тІва­рар­н и
ала: ши­йир­ди, Багьал-Зевул.
Ибра­гьим – се­мит хал­к ьа­рин бан-буба. Адан та­рих Хьу­н ухь ктаб­
дин 12-25 ла­г ьай кьи­ле­ра ачу­хар­на­ва. Ал­лагь­ди ам хкя­на ва
адахъ га­лаз Икь­рар ку­тІун­на. Ал­лагь­д и адаз ха­й и чи­ле­лай
яр­г ъал Къе­нан­д ин чи­лел фин эмир­на. Анаг Ал­лагь­ди адан
гзаф кьа­дар­да авай эв­лед­риз гун хи­ве кьу­на. Ибра­г ьи­ма­кай
бя­зи хал­к ьа­рин, гьа­бу­ру­к ай яз ис­ра­и л­вий­рин­н и, бан-буба
хьа­на. Тав­рат­да ам, авай гьа­ла­риз ва ин­сан­риз хас фи­к ир­риз
ак­си яз, Ал­лагь­диз акьал­тІай ва­фа хуь­нин, Адан ви­ри эми­рар
кьи­лиз акъу­диз гьа­зур­ви­л ин чеш­не я.
Икь­рар – Ал­лагь­дин­ни ин­сан­рин ара­да ку­тІун­на­вай чІу­риз те­жер
икь­рар, ада Пак Ка­лам­да кьи­лин чка кьаз­ва. Икь­рар ку­тІун­
дай­ла, гьар те­реф­ди, ви­чел та­йин маж­бур­на­ма­яр къа­ч у­нал­ди,
абур кьи­лиз акъуд­да ла­г ьа­на гаф гуз­ва. Си­най дагъ­дал Ал­
лагь­ди ара­да Му­са аваз ви­ри чу­вуд халкь­дихъ га­лаз Икь­рар
ку­тІун­на. Ал­лагь­д и чу­вуд­риз нуьс­рет гу­да, абур ви­ри душ­
ман­ри­кай хуь­да ла­г ьа­на гаф га­най. Амма чу­вуд­ри­н и, чпин
ну­бат­дай, Ал­лагь­диз ва­фа хуьн, Къа­нун­да кхьен­вай Адан къаст
кьи­лиз акъу­д ун ла­зим тир. И Икь­рар­диз, ам ку­тІун аву­ни­кай
ва кьи­л из акъу­д у­н и­к ай их­т и­лат­за­вай ктаб­рин кІва­тІал­д из
Га­фар­ган Га­фар­ган 616

«Сиф­те­г ьан Икь­рар» лу­г ьуз­ва. Ал­лагь­дин­н и ин­сан­рин ара­

да цІи­йи Икь­рар ку­тІун­дай­да­к ай пай­г ъам­бар­ри ви­ли­ка­маз
лу­г ьуз хьа­най. Ам Иса Ме­сигь­д ин кьи­н и­к ьин ва Адал чан
хту­н ин куь­мек­дал­д и ку­тІу­най­да­к ай Ин­ж ил­да их­т и­лат­за­ва.
И Икь­рар­д и­к ай ЦІи­й и Икь­рар­д ин ктаб­ра лу­г ьуз­в а. Ги­ла
Иса Ме­сигь­дихъ иман авур ва Ада га­йи чир­ви­ле­рихъ га­лаз
кьур­вал уьмуьр ту­х уз­вай ви­ри­бур, чпин ери-бинедиз ки­лиг
та­ву­на, Ал­лагь­д ин халкь яз гьи­саб­за­ва.
Икь­рар­дин сан­дух – ис­ра­и л­вий­рин ви­ри­да­лай­ни пак затІ: кІа­рас­
ди­кай туь­кІуьр­на, къи­зил­дал­ди кІе­вир­на­вай пак сан­д ух. Ана,
Ал­лагь­д и чу­вуд халкь­д ихъ га­лаз Икь­рар ку­тІун­дай­ла, Ада
Си­най дагъ­дал Му­са­д из га­й и 10 ве­си­я т кхьен­вай къван­цин
мар­чи­лар авай. Сан­д ух эвел­дай Ала­ч ух­дин, ах­па­н и Ал­лагь­
дин КІва­лин ви­ри­да­лай­н и пак па­ю­на авай. Ис­ра­и л­вий­ри ам
Реб­би ацукь­на­вай тахтунин ли­шан яз гьи­саб­за­вай.
Ил­ч и­я р  – Иса Ме­сигь­д ин ве­к и­лар. Сиф­т е ну­бат­да Ме­сигь­
дин лап му­к ьва тил­м из­риз, яни Ада чи­лел тух­вай уьмуьр­да
Адахъ га­лаз са­нал къе­к ъвей кса­риз гьа икІ лу­г ьуз­ва. Абур
Ме­сигь­дал кье­й и­да­лай кьу­л ухъ чан хту­н и­к ай муш­т у­л у­х ар
гуз ра­к ъур­най. Гуь­г ъуьн­лай, Ме­сигь­дал кье­на чан хтай­да­лай
кьу­л ухъ, ви­чиз Ме­сигь­ди ихь­т ин муш­т у­л у­хар гун па­тал эве­
рай Па­ве­ла ви­ч из­н и гьа икІ лу­г ьуз хьа­на. Шад Ха­бар­ди­кай
вя­зер ийиз­вай ма­са кса­риз­н и икІ лу­г ьун мум­к ин я. Ме­се­ла,
Бар­на­ба­диз.
Ил­ьяс пай­гъам­бар – Ис­ра­и л­дин чІе­х и пай­г ъам­бар (кил. 3-Пачагьар
17-кьилиз ва ада­лай гуь­г ъуь­низ­ни). Пак Ка­лам­да ам чан алаз
ца­ва­рал тух­вай­ви­л и­к ай кхьен­ва, гьа­ви­л яй сад­ра ам чи­лел
хкве­дай­дахъ чу­ву­дар агъун­вай (кил. Ма­ла­х и­д ин ктаб 4:5).
«Ил­ья­сан руьгь ва къу­ват кваз» Ягья пай­г ъам­бар ин­сан­риз
Ме­сигь къвез­вай­да­к ай муш­т у­л ух гуз ата­най.
Иман – Ал­лагь­дихъ, Ада га­й и га­фар кьи­лиз акъа­т у­н ихъ агъун,
Адан къаст кьа­бу­л ун, жув гьар йи­к ъан уьмуьр­да Адан къас­
ту­н ин ге­ле аваз физ гьа­зур хьун. ЦІи­йи Икь­рар­да иман­дин
лап чІе­х и ва­ж иб авай шартІ – Иса Ме­сигь Реб­би ва Хи­лас­кар
яз кьа­бу­л ун я.
Има­ни – иман­дал алай кас.
Има­н ий­рин кІва­тІал  – ДатІа­на Ал­лагь­д из иба­дат авун па­тал,
Пак Ка­лам чи­рун па­тал ва раф­тар­ви­ле хьун па­тал са чка­
да уьмуьр ту­х уз­вай има­н ий­рин га­пІал­диз гьа икІ лу­г ьуз­ва.
 617 Га­фар­ган Га­фар­ган

И ке­л и­ма­д ин ма­на не­и н­к и са чка­д ин има­н ий­рин га­пІал,

гьакІ­н и ви­ри дуьнь­я ­да Иса Ме­сигь­д ихъ иман ийиз­вай­бур
ла­г ьай чІал жез­ва.
Ин­сан­д ин Хва – Иса Ме­сигь­д и Ви­ч из ган­вай тІвар. И тІвар Ин­
жил­да Иса­дал къвез­вай бар­к ал­ла­д ихъ га­лаз кье­тІен­да­к аз
ала­к ъа­да ава. А бар­к ал­ла Адан азаб­рай, кьи­н и­к ьай ва Адал
чан хту­най акваз­ва. ГьакІ и тІвар ца­ва­рин­н и чи­ле­рин ара­да
адан Ара­ч и­ви­л ин, Ал­лагь­д и чи­лел вах­та­рин эхир­да ду­ван
ийиз ва дуьнья ида­ра ийиз ра­к ъур­на­вай кас­дин ве­зи­фа­диз­ни
та­л укь я. Иса­д и и де­ре­ж а Вич па­тал­д и тир­ди къа­л ур­за­вай.
Иса – чу­вуд чІа­лал­д и «Йе­ш уа». Ам «Реб­би­ди хи­лас­за­ва» ла­г ьай
чІал я. Иса Ме­сигь – кил. «Ал­лагь­дин Хва», «Ин­сан­дин Хва»
ва «Ме­сигь».
Исакь – Ибра­г ьи­ман­н и Сар­ра­д ин хва, Иса­ван­н и Якьу­бан бу­ба,
чу­вуд­рин бан-буба.
Ис­ра­и л – Чу­вуд чІа­лал и га­фу­н и «Ал­лагь­дихъ га­лаз къур­ша­хар
кьаз­вай­ди» ма­на гуз­ва:
(1) Ал­лагь­ди Якьу­баз (кил. «Якьуб»), ада Пе­н у­и л­да ма­ла­ик­дихъ
га­лаз къур­ша­х ар кьур­да­лай гуь­г ъуь­н из, га­й и тІвар (кил.
Хьу­н ухь 32:22-32);
(2) Якьу­ба­лай хьа­й и Ис­ра­и л­д ин ви­ри халкь, ви­ри 12 та­й и­фа
(кил. Ма­ла­х и 4:4);
(3) Ре­г ье­бам па­чагь­д ин аям­да Ис­ра­и л­д ин сад тир па­чагь­л угъ
кьве пай хьа­й и­да­лай гуь­г ъуь­н из (кил. 3-Пачагьар 12) Ке­
фер­па­тан па­чагь­л угъ – Ис­ра­и л (10 та­йи­фа) ва Кьиб­ле­па­тан
па­чагь­л угъ – Ягьу­дат ара­дал ата­на;
(4) чеб Ал­лагь­ди хкя­на­вай са халкь яз кьаз­вай ва чеб ви­ри хал­
кьа­ри­кай тир ви­ри има­н ий­риз Ал­лагь­дин Ис­ра­и л лу­г ьуз­ва
(кил. Га­латІ­вий­риз 3:29; 6:16).
Ишай – Да­вуд па­чагь­д ин бу­ба, Иса Ме­сигь­дин бан-бубайрикай
сад.
Иша­ра – адет яз, са вуч ятІа­н и су­бут ва я тес­т икь авун па­тал
Ал­лагь­д и къа­л ур­за­вай ли­шан. Иса Ме­сигь­дал­д и Ал­лагь­д и
гзаф иша­ра­яр къа­л ур­на.
Ка­лам – пак ктаб­рин кІва­тІал. Ам Тав­рат­ди­кай (Му­са пай­г ъам­
бар­дин вад ктаб­ди­кай), За­бур­ди­кай, пай­г ъам­бар­рин ктаб­ри­кай
ва та­рих­дин ва­к ъи­а ­яр галай-галайвал къа­л ур­за­вай ктаб­ри­кай
иба­рат я. И ви­ри ктаб­риз «Сиф­те­г ьан Икь­рар» лу­г ьуз­ва. Са
кьа­дар вах­та­ри­лай, ЦІи­й и Икь­рар (Ин­ж ил, Ил­чи­рин крар,
Га­фар­ган Га­фар­ган 618

ча­рар ва Ке­ре­мат кта­бар) кхьей чІа­вуз, гьам­н и «Пак Ка­лам­

дик» ку­т у­най.
Ке­ре­мат – Ал­лагь­д и Ви­ч ин къаст ин­сан­риз жуьреба-жуьре ре­
кье­рал­ди къа­л ур­за­ва: ца­ва­рай къвез­вай ва­не­рал­ди, ма­ла­ик­
рал­д и, пай­г ъам­бар­рал­д и, ка­ра­г ун­рал­д и, Пак Ка­лам­дал­д и.
Адан къаст ра­и ж хьу­нин и ви­ри жуь­рей­риз «ке­ре­мат» лу­гьу­да.
Ал­лагь­ди ин­сан­риз къа­л у­рай кьи­л ин ке­ре­мат Иса Ме­сигь я.
Киш югъ  – чу­вуд­рин пак югъ. Му­са­д ин Къа­н ун­д и къа­л ур­за­
вай­вал, и югъ та­мам­д из Ал­лагь­д из бахш авун ла­зим яз гьи­
саб­за­ва ва гьа­ви­л яй и юкъуз кІва­лах авун къа­да­г ъа ийиз­ва.
Киш йи­к ъа­ра чу­ву­дар си­на­г уг­ра дуь­а ­яр авун па­тал ва Пак
Кта­бар кІе­л ун па­тал кІватІ же­дай. Чу­ву­дар па­тал гьаф­т е­
дин сад ла­г ьай югъ рагъ акІай­да­лай кьу­л ухъ га­тІун жез­ва,
гьа­ви­л яй кІва­лах аву­нал эциг­на­вай къа­да­г ъа жуь­м я юкъуз
рагъ акІай­да­лай кьу­л ухъ га­тІун жез­ва ва Киш юкъуз рагъ
акІай­да­лай гуь­г ъуь­н из куь­тягь жез­ва. Ин­ж ил­д ин вах­та­риз
му­к ьва жез­вай­ла, фа­ри­сей­ри Киш юкъуз авун къа­да­г ъа тир
кра­рин, куьлуь-шуьлуьярни кваз къа­л ур­на­вай та­мам си­я гь
туь­к Іуьр­на ва а къай­да­яр кьи­л из акъу­д ун му­к ьуф­див­ди ви­
лив хуьз хьа­на.
Ку­май­рин су­вар – чу­ву­дар Мис­ри­дай азад хъхьа­на яхцІур йи­суз
кьу­рум­да хьун ри­кІел хуь­нин ли­шан яз ту­х уз­вай су­вар. Пе­сагь
су­ва­ри­лай гуь­г ъуь­н из къвез­вай ях­цІур­н и цІуд ла­г ьай юкъуз
къейд­за­ва. И юкъуз чу­вуд­ри, Яру­са­л им­дай экъечІ­на, чуьл­да
ку­ма­яр эциг­дай ва са гьаф­те­да ан­ра уьмуьр ту­х у­дай.
Къа­бил  – Ада­ман­н и Гьа­ва­д ин чІе­х и хва, Гьа­би­лан стха. Ал­
лагь­ди Гьа­би­лан къур­банд кьа­бу­лай, амма Къа­би­лан къур­
банд ин­ка­рай чІа­вуз Къа­би­ла пе­х ил­ви­л яй Гьа­бил яна кье­
на. Им ин­са­н и­я т­д ин та­рих­да сад ла­г ьай се­ф ер яз ин­сан
яна кьи­н икь тир. Ал­лагь­д и Къа­би­лаз ля­нет аву­на ва адан
уьмуьр­д ин эхир­д ал­д и ам ина-ана си­я гь же­д ай­в ал аву­на
(кил. Хьу­н ухь 4:1-16).
Къа­нун – И гаф чу­вуд­рин «То­ра» га­фу­ни­лай ара­дал атан­ва. «То­ра»
га­фу­н ихъ, ге­г ьенш­д из къа­ч ун хьа­й и­тІа, чир­вал гун, Ал­лагь­
дин па­тай чир­вал гун ма­на ава. Гуь­тІуь ма­на­да и га­фу­н и Ис­
ра­и л­дин халкь­диз Му­са пай­г ъам­бар­дин куь­мек­дал­ди ган­вай
къанун-къайда къа­лур­за­ва. Тав­рат­диз­ни гьа икІ лу­гьуз­ва, абу­ра
и Къа­н ун вич ва ам халкь­д из ба­г ъи­ш у­н ин та­рих ган­ва. Къа­
нун­ди ис­ра­и л­вий­риз лап куьлуь-шуьлуьйрални амал аву­на
 619 Га­фар­ган Га­фар­ган

туь­к Іуьр­на­вай не­си­г ьа­тар гуз­вай, абу­рун руь­г ьа­н и ва же­мии

уьмуьр къай­да­да тваз­вай, ре­г ьим­дин­ни ада­лат­дин ви­низ тир
му­ра­дар та­йи­нар­за­вай.
Къа­н ун­дай ин­сан­риз Ал­лагь­д ин къаст ачух жез­вай, амма
Къа­н ун чІур­за­вай ксар чпин гу­нагь­рай га­на кІа­ни жа­за­ди­кай
Къа­н ун­ди­вай хи­лас ийиз хьун мум­к ин туш. Гьа­ви­л яй ЦІи­йи
Икь­рар­да Къа­н ун­ди­вай те­жез­вай крар Ал­лагь­дин бе­ре­кат­ди­
вай же­дай­ди къа­л ур­за­ва.
Къе­нан – Чу­вуд чІа­лал и га­фу­н и «агъа­да авай чил» ма­на гуз­ва:
1) Ха­ман ру­х вай­ри­к ай сад, адал лукІ­ви­л ин ля­нет алукь­най.
Ада­к ай къа­д им Къе­нан­да уьмуьр тух­вай гзаф хал­к ьа­рин
бан-буба хьа­на (кил. Хьу­н ухь 9:18-27; 10:6, 15-19);
2) Кьу­лан гьуь­л уьн къе­рех тир­вал Яр­дан­дал къве­дал­д и авай
чил, ам кьиб­ле па­тай Мис­ри­д и­лай ке­фер­дихъ­ди Ли­ван­дал
кьван экІя хьан­ва (кил. Кьу­рум­да 34:1-12). Иер, муб­лагь,
Къе­на­нан эв­ле­дар алай и чил Ал­лагь­ди Ибра­г ьи­маз­н и адан
эв­лед­риз гу­да ла­г ьа­на гаф га­най (кил. Хьу­н ухь 13:14-15;
15:18; Эх­к ъе­чІун 3:8; Чу­вуд­риз 11:8-9). Ал­лагь­дин халкь­диз
Къе­нан­да ви­л ик­дай уьмуьр тух­вай хал­к ьа­ри­х ъ га­лаз­н и, я
абу­рун ал­лагь­рихъ га­лаз­н и сад же­дай их­т и­яр ава­чир (кил.
Эх­к ъе­чІун 23:31-33; 34:15-16), амма чу­вуд­ри абур ви­ри терг
авун ва абу­рун бу­тар бар­батІ авун ге­рек тир (кил. Ких­х ьей
Къа­н ун. 7:1-6). ЯтІа­н и ис­ра­и л­ви­яр Къе­нан­дин хал­к ьа­ри­х ъ
га­лаз ала­к ъай­ра жез ва абу­рун ал­лагь­риз икрам ийиз хьа­на,
и кар­ди Ис­ра­и л магъ­л уб хьу­нал хьа­на.
Къи­я ­мат­д ин югъ  – и дуьнь­я ­д ин та­рих куь­тягь же­дай бе­ре. И
чІав атай­ла, ви­л ик­дай кье­й и­бу­рал чан хкве­дай­дахъ ва ви­ри
ин­са­нар, чпин уьмуьр­д ин гьахъ-гьисаб гваз, Ал­лагь­дин ви­
лик акъваз­дай­дахъ гзаф чу­ву­дар агъун­вай. ИкІ тир­ди ЦІи­йи
Икь­рар­ди тес­ти­к ьар­за­ва, амма ада кье­тІен­диз къейд­ни ийиз­ва
хьи, и ду­ван­дал са ин­санди­вай­ни ви­чин ми­х ьи кра­рал­ди вич
гьа­х ъа­риз же­дач, хьа­й и­тІа, и кар тек са Иса Ме­сигь­ди авур
эвез­дин къур­банд­дал­д и ийиз же­да.
Къур­бан­ган – къур­банд­диз акъуд­на­вай гьай­ва­нар ва я абу­рун па­яр
ви­чел ку­дай кьа­к ьан чка. Къур­бан­ган, адет яз, къва­не­ри­кай
эциг­дай, амма Гьал­т у­н ин Ала­ч ух­д ихъ чка­ди­лай чка­дал ту­
хуз же­ри къур­бан­ган га­лай. Ам кІа­рас­ди­кай туь­к Іуьр­на­вай ва
адан ви­не­лай буь­руьнж яна­вай. Къи­зил­ди­кай туь­к Іуьр­на­вай
къур­бан­ган­н и авай, адал ати­рар ку­дай.
Га­фар­ган Га­фар­ган 620

Къур­банд авун  – Ис­ра­и л­вий­ри Му­са­д ин Къа­н ун­д ив кьур­в ал

Ал­лагь­диз гьай­ва­нар къур­банд ийи­дай: абур ту­к Іва­дай, ах­
па абу­рун са пай ва я сан­лай къур­бан­ган­дал ку­дай, аму­к ьай
пай хьа­йи­тІа, ин­сан­ри ам чпин тІуь­н ик ку­т ун мум­к ин тир.
Му­са­д ин вах­та­ри­лай эгечІ­на, Ал­лагь­д и къур­бан­дар тек са
чка­да авун эмир­за­вай: эвел­дай Гьал­т у­н ин Ала­ч ух­да, ах­па­н и
Ал­лагь­дин кІва­ле; и кар тек са ха­хам­ри­вай кьи­ле ту­х уз же­
дай. Гьай­ван­ри­лай гъей­ри, къур­банд яз фу, че­х ир, зей­т ун­дин
чІем, цІи­йи бе­г ьер­д ин сиф­те­г ьан май­ва­яр гу­дай. Къур­бан­
дар са шу­м уд жуь­ре авай, гьар­дахъ кье­тІен мет­леб авай: гу­
нагь­дай эвез хгун па­тал, Ал­лагь­ди авур хъсан­ви­л яй сагъ­рай
лу­г ьун яз, вяд авун яз ва я жу­ваз кІан хьу­нал­д и къур­банд
ийи­дай – ихь­т ин къур­банд Ал­лагь­д и­н и ин­сан­д и са­нал фу
тІуь­н ин ярж тир. Ида­лай­н и гъей­ри, ис­ра­и л­вий­ри Ал­лагь­
диз къур­банд яз гъиз­вай суьр­сет­ри­к ай ха­хам­риз­н и ле­вит­риз
не­дай­ди­н и жез­вай. ЦІи­й и Икь­рар­да Ме­сигь ха­ш у­нал кьин
ви­ри ин­са­н и­я т­д ин гу­нагь­рай ган­вай акьал­тІай къур­банд яз
къа­л ур­за­ва.
Кьи­лин ха­хам – чу­вуд­рин ха­хам­рин ара­да са йи­сан муьгь­лет­да
та­йи­нар­дай чІе­х и­ди. Ам Мес­л я­гьат­дин кьи­ле же­дай. Къа­н ун­да
къа­л ур­на­вай­вал, дин­д ин бя­зи аде­тар кьи­ле ту­х у­дай их­т и­яр
ан­жах кьи­лин ха­хам­диз авай. Гьа­бу­ру­кай кьил­ди яз, Ал­лагь­
дин КІва­лин Пак­ви­ле­рин Пак чка­д из гьахь­дай их­т и­яр­н и са
гьа­даз авай. Адал мах­сус пар­та­лар же­дай, ада амай­бу­руз чеш­не
же­дай хьтин уьмуьр ту­х ун ла­зим тир. Иса­дин вах­та­ра кьи­лин
ха­ха­мар вилик-кьилик квай ту­х ум­ри­к ай же­дай.
Кьи­са – де­рин ма­на квай гьи­кая. Ана их­ти­лат ийиз­вай­дан фи­к ир
дуьм-дуьздиз ва ахъа­да­к аз ваъ, чи­не­бан мана-метлеб кваз,
ри­к Іел ала­м укь­дай ши­к ил­рал­ди ачу­хар­да. Иса Ме­сигь­ди ви­
чин вя­зе­ра мукьвал-мукьвал кьи­сай­ри­кай мен­фят къа­ч у­дай.
КІел – кил. «Ал­лагь­д ин КІел».
Ле­ви­яр – Ле­ви­дин эв­ле­дар. Ле­ви Якьу­бан цІи­к ьвед хци­кай са­
дан тІвар я. Ле­ви­дин та­йи­фа­ди­кай тир итим­рин са па­ю­ни­кай
(Гьа­ру­нан эв­лед­ри­к ай) ха­х а­мар же­дай; и та­й и­фа­д ин амай
итим­ри – Ле­ви­д ин эв­лед­ри (абу­руз адет яз ле­ви­яр лу­г ьу­да),
ха­хам­риз къул­л угъ­дин вах­т ун­да куь­мек гу­дай. Ма­са та­йи­фай­
рай тир чу­вуд­риз ихь­т ин их­т и­яр ава­ч ир. Ида­лай­н и гъей­ри,
ле­вий­ри Къа­н ун чир­з а­в ай ва халкь­д ин ара­да му­а л­л и­мар
хьиз­н и экъечІ­за­вай.
 621 Га­фар­ган Га­фар­ган

Лут – Ибра­г ьи­ман стха­д ин хва. Эвел­дай ам Ибра­г ьи­махъ га­лаз

са­нал инай-аниз куьч жез авай. Ах­па ам ява­ви­лел­д и маш­
гьур тир Са­д ум ше­г ьер­да акъваз­на. Ал­лагь­диз и ше­г ьер терг
ийиз кІан хьа­йи­ла, Ада и кар­ди­кай ма­ла­ик­дин куь­мек­дал­ди
Лу­таз ви­л и­к а­маз ха­бар га­най. Ма­ла­и к­д и Лу­таз­н и адан хи­
зан­диз, Са­д ум ше­г ьер­дай кат­дай­ла, кьу­л ухъ эл­к ъве­на ки­лиг
та­вун эмир­най. Лут­н и хи­зан Са­д ум ка­на куь­тягь же­дал­д и
ви­л и­к а­маз ше­г ьер­дай кат­най, амма адан па­па ма­ла­и к­д из
яб га­на­ч ир, кьу­л ухъ эл­к ъве­на ки­л и­гай ам кье­лен гу­л у­н из
эл­к ъве­най.
Ма­ж уси – гьа­к ъи­к ъи Ал­лагь­д из ваъ, бут­риз ва ма­са къу­ват­риз
икрам­за­вай кас. Къа­д им чу­вуд­ри амай ви­ри хал­к ьа­риз гьа
икІ лу­г ьу­дай, ву­ч из ла­г ьай­тІа а вах­та­ра ан­ж ах са чу­вуд­ри
Сад Ал­лагь­диз икрам­за­вай, амай хал­к ьа­ри гзаф ал­лагь­рихъ
иман ийиз­вай.
Май­рам –
1) Иса­дин ди­де. Юсу­фан ли­шан ку­т ун­вай лап же­г ьил руш яз,
адаз Жаб­ра­и л лу­г ьу­дай ма­ла­ик­ди хва Иса же­да ла­г ьай ха­бар
га­на. Юсу­фаз ви­ч из ру­ша ва­фа те­х вей­ди хьиз хьун мум­к ин
тиртІа­н и (ва­фа чІу­ру­най кьи­н и­к ьин жа­за гуз­вай), Май­ра­
ма ян та­га­на Ал­лагь­д из кІан­дай­вал аву­на. Ам Иса­ди чи­лел
тух­вай ви­ри уьмуьр­да Адан па­тав гваз хьа­на ва Ам кье­йи
бе­ре­да­н и ха­ш у­н ин па­тав хьа­на.
2) Маж­дал ше­г ьер­дай тир паб. Ада­кай Иса­ди ирид жин хкуд­на,
ада­кай Ме­сигь­д ин те­реф­дар хьа­на.
3) Мар­та­дин ва ви­чел Иса­ди чан хкай Ла­за­ран вах. Ам Бе­тан­дай
тир. Ихь­т ин тІвар ма­са кса­рал­н и алай.
Ма­ла­и к  – Ал­лагь­д из къул­л угъ­за­вай, чан алай руь­г ьа­н и затІ.
Ада Ал­лагь­дин эмир­дал­д и ин­сан­риз куь­ме­кар гуз­ва ва абу­
руз Ал­лагь­дин къас­т у­н и­к ай ха­бар­за­ва. Ил­ла­к и чІе­х и ва­ж иб
авай ма­ла­ик­рихъ чпин тІва­рар ава. Абу­ру­кай сад­бу­рал Пак
Ка­лам­да Ми­к а­и л ва Жаб­ра­и л тІва­рар ала.
ЧІе­х и ма­л а­и ­к ар А л­л агь­д из ца­в а­р ал кье­тІен­д из му­к ьва я.
Чу­вуд­рин фи­к ир­рай, абур лу­в ар квай зур­ба гьай­в ан­риз
ух­шар тир ва абу­ру Ал­лагь ацукь­на­вай да­п у­раг ял­за­вай.
Гьа­ви­л яй ис­ра­и л­вий­рин кьи­л ин пак затІ тир Икь­рар­д ин
Сан­д ух­д ин къап­сах­дал­н и чІе­х и ма­ла­и к­рин кІа­л у­бар алай,
а Сан­д ух чу­вуд­ри Ал­лагь­д ин тахтунин ли­шан яз­н и гьи­
саб­за­вай.
Га­фар­ган Га­фар­ган 622

Са вах­та­ра са кьа­дар ма­ла­и­кар Ал­лагь­дин ак­си­на къа­рагъ­на

ва Адаз муь­тІуьгъ яз амукь­нач, абур иб­лис­дин па­таз экъечІ­на.
Ихь­т ин ма­ла­и к­риз «агъуз ава­тай­бур» лу­г ьуз­ва.
Ман­г ьу – чу­вуд­риз Мис­ри­дай экъе­чІай­да­лай гуь­г ъуь­н из яхцІур
йи­сан къе­не кьу­рум­да къе­к ъве­дай чІа­вуз Ал­лагь­ди ца­ва­ри­лай
га­йи кье­тІен тІуьн.
Мелик-Садикь – Яру­са­лим­дин па­чагь ва ха­хам. Ибра­гьи­ма ви­чиз
дя­ве­да гьа­тай за­тІа­рин цІу­дай са пай Мелик-Садикьаз га­най.
Ида­лай гуь­г ъуь­н из Мелик-Садикьа Ибра­г ьи­маз хийир-дуьа
аву­най (кил. Хьу­нухь 14:17-20). Чу­вуд­риз чар­че Мелик-Садикьан
пак­вал Ме­сигь­д ин пак­ви­л из ух­шар­д и яз къа­л ур­за­ва.
Ме­сигь – «Гуь­цІуьр Алай­д и» ла­г ьай чІал я. И къай­да Ис­ра­и л­да
пуд жуь­ре ин­сан­рихъ га­лаз ала­к ъа­да аваз кар­д ик ку­та­дай:
ха­хам­рихъ, пай­г ъам­бар­рихъ ва па­чагь­рихъ га­лаз. Ал­лагь­д и
пай­г ъам­бар­рин ме­це­лай чи­лел Ме­сигь – Ис­ра­и л­дин халкь­дин
Хи­лас­кар ва чи­лин ви­ри хал­к ьа­рал эбе­ди яз агъа­вал ийи­дай­
ди, – ра­к ъур­да лу­г ьуз чу­вуд­риз гаф га­най. Иса­д ин вах­та­ра
чу­ву­дар чпиз хи­ве кьун­вай Хи­лас­к ар къве­да лу­г ьуз вил алаз
акъваз­на­вай. Ада чеб къе­це­па­тан чап­х ун­баз­рин – рим­вий­рин
гьу­к ум­д и­к ай азад аву­н ик ва Ис­ра­и л­д ин ви­л и­к ан зур­ба­вал
кІва­чел ах­к ъал­д у­н ик абу­рун уму­дар кваз же­дай. Амма чи­
лел атай Хи­лас­к ар­д и – Иса Ме­сигь­д и – же­ри­да­лай­н и гзаф
крар аву­на. Ада ви­ри ин­са­н и­я т гу­нагь­дин ва ажал­дин лукІ­
ви­ли­кай хкуд­на, Адал­д и Ал­лагь­д и­н и ин­сан­ри цІи­йи, эбе­ди
Икь­рар ку­тІун­на.
Ме­сигь­д ихъ га­лаз сад хьун – И иба­ра­д ин дуьм-дуьз ма­на «Ал­
лагь­да хьун», «Ме­сигь­да хьун» я. И га­фа­ри­кай ахь­т ин фи­к ир
хкат­за­ва хьи, ри­к Іи­вай иман ийиз­вай­да ви­ч ин уьмуьр­д ин
гьар са легь­зе Ал­лагь ри­к Іел алаз, Гьа­дан къас­т у­нал амал
ийиз ва дуь­а ­дал­д и Гьа­дахъ эл­к ъве­на ту­х уз­ва. Ме­си­г ьи па­тал
Ал­лагь­дихъ га­лаз ихь­т ин сад­вал Ме­сигь­дихъ иман аву­нал­ди
жа­г ъиз­ва.
Ме­си­г ьи  – Иса Ме­сигь­д ин те­реф­дар, Ам вич па­тал Хи­лас­к ар
яз кьа­бул­на­вай­д и, Адан ве­си­я т­рихъ га­лаз кьа­дай­вал уьмуьр
ту­х уз алахъ­за­вай­д и.
Мес­л я­г ьат – чу­ву­дар кІватІ же­дай кьи­л ин чка. Ам пуд­к ъан­н и
цІуд кас­ди­кай: ха­хам­ри­кай, тав­рат­дар­ри­кай ва вилик-кьилик
квай ма­са кса­ри­к ай иба­рат тир. Абу­рун ви­ри­дан кьи­ле кьи­
лин ха­хам авай. Мес­л я­г ьат­да гзафни-гзаф дин­дин мес­э­ла­яр
 623 Га­фар­ган Га­фар­ган

гьял­дай. И Мес­л я­г ьат­д и рим­вий­рин ви­лик чу­вуд халкь­дин

ве­к ил­вал ийиз­вай. Адахъ ду­ван ийи­дай их­т и­яр­ни авай. Иса­
дин аям­да, чу­ву­дар Рим­дин гьу­к у­мат­дик квай­ла, Мес­л я­гьат­ди
кьа­бу­лай къа­рар Фе­л ис­т ин­да авай Рим­дин сер­дер­ри тес­т и­
кьа­рай­ла, къу­ват­да гьат­дай.
Мил­лет­баз – чу­вуд­рин дин­дин­ни си­я­сат­дин га­пІал. Адаз чу­вуд­
рин дин ма­ж у­сий­рин таъ­сир­ди­кай кье­тІи­да­каз хуь­нин къи­лих
хас тир ва ам дя­ве­д ин ре­к ьел­д и халкь Рим­дин гьу­к ум­ди­кай
азад ийиз алахъ­за­вай. Иса­д ин цІи­к ьвед ил­чи­ди­кай сад тир
Си­м ун ви­лик­дай гьа и га­пІал­д ик хьун­н и мум­к ин я. И гаф
ЦІи­йи Икь­рар­да бя­зи чкай­рал «къе­нан­ви» га­фу­нал­ди эвез­на­ва.
Мис­ри (Еги­пет) – Ис­ра­и ­лан эв­ле­дар Мис­ри­да кьуд виш йи­суз
хьа­на. Мис­ри­вий­ри абу­руз ин­саф ти­й из зу­л у­мар авур чІа­вуз
Ал­лагь­ди абур азад­ви­лихъ тух­ва­най (кил. Эх­к ъе­чІун ктаб­диз).
Ми­х ьи  – Му­са­д ин Къа­н ун­да къа­л ур­на­вай­вал, ис­ра­и л­вий­риз
ми­х ьи­ди­н и чир­к ин­д и ча­ра ийиз чир хьун ла­зим тир. Та­йин
гьай­ва­нар, къу­шар ва гьуь­луьн гъе­тер, за­тІар ва тІуьнин-хъунин
бя­зи жуь­ре­яр чир­к ин­бур яз гьи­саб­дай. Жу­зам азар квай, ме­
йит­д ик гъил-затІ хкІур ин­сан, гьакІ вацра-кьилер хьан­вай
ва я аял ха­й и бе­ре­да паб­н и чир­к ин­бур яз кьа­дай. Чир­к ин
ин­сан­ри­вай дин­д ин адет­ра иш­т и­ра­к из ва ми­х ьи­бу­рук тІуб­
ни кя­г ъиз же­да­ч ир. Чир­к ин­ви­л ин се­беб ара­дай акъу­дай­ла,
ин­сан­д и ми­х ьи хъхьун па­тал та­й ин тир шартІар-къайдаяр
кьи­ле ту­х ун ла­зим тир.
Му­са  – Ис­ра­и л­д ин лап чІе­х и регь­бер. Ал­лагь­д и Ис­ра­и л­д ин
халкь Мис­ри­дай ах­к ъуд­дай­ла ва ах­па ада­лай гуь­г ъуь­н из
халкь кьу­рум­да къе­к ъве­дай­ла, Му­са Ис­ра­и л­д ин халкь­д ин
кьи­ле акъваз­на­вай. Ал­лагь­ди Му­са­див ис­ра­и л­вий­риз кьи­лиз
акъу­д ун ла­зим тир Къа­н ун ву­га­на. И Къа­н ун Тав­рат­да ган­ва.
Адаз Му­са­дин кта­бар ва я Му­са­д ин Къа­н ун лу­г ьуз­ва. Чу­ву­
дар па­тал Му­са датІа­на иман­дин лап чІе­х и му­а л­лим яз хьа­на.
Муъ­мин – Ал­лагь­д ин ре­к ьел алай кас.
Муь­г ьуьб­бат – ЦІи­й и Икь­рар­да муь­г ьуьб­бат­ди­кай жу­ваз кІа­н и
кас гье­ве­сар или­к ьар­дай алат­д из эл­к ъуь­риз кІан хьу­н и­к ай
хьиз ваъ, гзафни-гзаф ин­сан ви­ч ихъ авай ви­ри, гьат­та ви­чи
вич­н и кІа­н и кас па­тал къур­банд ийиз гьа­зур хьу­н и­кай ра­
хаз­ва. Ал­лагь­диз ин­са­нар кІан хьу­н ухь къа­л у­рай ви­ри­да­лай
ви­н из тир чеш­не  – Иса Ме­сигь ха­ш у­нал къур­банд аву­на
кьи­н икь я.
Га­фар­ган Га­фар­ган 624

Ни­нев – къуд­рат авай, амма ин­саф ава­ч ир Ашур па­чагь­л угъ­дин

мер­кез. И па­чагь­л угъ­д и ис­ра­и л­вий­риз душ­ман­вал ийиз­вай.
Иниз Ал­лагь­ди Юнус пай­г ъам­бар ра­к ъур­най: ада анин гу­нагь­
кар агьа­лий­риз, абу­ру гу­нагь­ри­кай кьил къа­к ъуд та­вурт­Іа, абур
терг ийи­дай­да­к ай ха­бар гун ла­зим тир. Юну­сан вя­зи­н и­лай
гуь­г ъуь­н из Ни­не­ви­д ин агьа­л и­яр гу­нагь­ри­к ай ту­ба аву­най,
ва Ал­лагь­ди абу­руз ре­г ьим аву­най.
Нуьгь – Дегь­за­ман­да Ал­лагь­ди ре­к ьяй акъат­на­вай ин­са­ни­ят терг
авун, ан­жах ми­х ьи кас тир Нуьгь­ни адан хи­зан тун къетІ­най.
Нуь­г ьа Ал­лагь­д ин эмир­дал­д и чІе­х и ги­ми туь­к Іуьр­на. Ам хи­
зан­н и га­лаз ги­м и­да акьа­хай­ла, ви­ри дуьнь­я ­дал яд акьалт­на.
Ан­жах са гьа и хи­зан хи­лас хьа­на, цІи­йи ин­са­н и­я т гьа­да­лай
ара­дал ата­на (кил. Хьу­н ухь ктаб­д ин 6-9-лагьай кьи­ле­риз).
Нуьс­рет – кил. «Хийир-дуьа».
Пай­г ъам­бар  – Ал­лагь­д и Ви­ч ин къас­т у­н и­к ай ин­сан­риз ха­бар
гун па­тал хкя­на­вай кас. Пак Руьгь­дин таъ­сир­дик кваз ра­хаз,
пай­г ъам­бар­ри не­и н­к и ге­ле­жег­да же­дай кра­ри­к ай лу­г ьу­дай,
абур гьакІ чІу­ру крар ви­нел акъуд­за­вай­бур хьиз ва не­си­г ьат­
да­рар хьиз­н и ра­ха­дай, абу­ру ин­сан­риз абу­ру ту­ба аву­н ихъ ва
Ал­лагь­дин ре­к ьел ату­н ихъ эвер гу­дай. Абу­ру Ме­сигь дуьнь­
я­диз ату­н и­кай Ам гье­ле ха­дал­д и лап фад ви­ли­ка­маз ла­г ьа­
най. Иса­дин аям­дал къве­дал­ди Ис­ра­и л­да гзаф пай­г ъам­ба­рар
авай. Пай­г ъам­бар­ри­кай гзаф­бу­ру вя­зе­рин кта­бар­н и кхье­най.
Гьа кта­бар чу­вуд­риз кІан­дай. Гзафни-гзаф Яшай пай­г ъам­
бар­д ин, Ере­м и­я гь пай­г ъам­бар­д ин ва Зе­к и пай­г ъам­бар­д ин
кта­бар гъи­ле­ра же­дай. Ин­ж ил­да­н и пай­г ъам­бар­рин тІва­рар
кьун­ва – абур иман­дал алай, Пак Руьгь­дин къу­ват­дал­ди ра­
хаз­вай ва чпиз Ал­лагь­ди аш­ка­ра авур­ди амай­бу­руз­н и ахъай­
за­вай ксар я.
Пак – Пак Ка­лам­да и га­фу­ни сифтени-сифте Ал­лагь­дин ли­ша­нар
къа­л ур­за­ва. Ам па­тал­д и кьил­д и ча­ра авун­вай, Гьа­даз та­л укь
тир за­тІа­риз­ни гьакІ лу­г ьу­да: Ал­лагь­дин КІва­лиз, иба­дат­дин
вах­т ун­да ла­зим же­дай шей­э­риз ва Ал­лагь­диз икрам­за­вай ин­
сан­риз (Сиф­те­г ьан Икь­рар­да – Ис­ра­и л­дин халкь­диз, ЦІи­йи
Икь­рар­да – има­н ий­рин КІва­тІал­д из). Ихь­т ин ин­сан­риз чи
тар­ж у­ма­да «Ал­лагь­диз та­л укь­бур» ва я «Ме­сигь­диз та­л укь­бур»
лу­г ьуз­ва. Ида­лай­н и гъей­ри, и га­фу­н и хсу­си ми­х ьи­ви­лин ва
Руьгь­дин ре­к ьяй та­мам­ви­лин ви­низ тир де­ре­жа­ни къа­л ур­за­ва.
Пак Ка­лам – кил. «Ка­лам».
 625 Га­фар­ган Га­фар­ган

Пак Руьгь – кил. «Руьгь».

Па­чагь­л угъ – кил. «Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ».
Пе­сагь су­вар – са мус ятІа­н и чу­ву­дар Ми­с­ри­дин лукІ­ви­ли­кай
азад авун ри­к Іел хуьн яз гат­фа­рин вах­т ун­да къейд ийи­дай
чу­вуд­рин кьи­л ин су­вар­ри­к ай сад. Ал­лагь­диз икрам авун па­
тал дегь­за­ман­да Пе­сагь су­ва­рик чу­ву­дар ви­ри Ис­ра­и л­дай ва
ма­са уьл­к вей­рай Яру­са­лим­диз къве­дай. Пе­сагь­ди­лай гуь­г ъуь­
низ гьа­сят­да ТІи­л и фа­рин су­вар га­тІу­н дай. Ам ирид юкъуз
да­вам же­дай. Са гьаф­те­д ин къе­не чу­вуд­ри, Мис­ри­дай та­ди
кваз ка­т ун ва а чІа­вуз ти­н и­д ик хе­м ир ку­та­дай мум­к ин­вал
ава­чир­ди ри­к Іел хкун яз, ан­ж ах хе­м ир ква­чир фу не­дай. Ин­
жил­да Пе­сагь ва ТІи­ли фа­рин су­ва­рар са су­вар яз гьи­саб­за­ва.
Гьа йи­к ъа­ра Иса Ме­сигь ха­ш у­н из янай ва Адал чан хта­най.
Пе­сагь­ди­кай ме­си­гьи­яр па­тал кьи­лин су­вар – Ме­сигь­дал чан
хтай су­вар хьа­на. «Пе­сагь» гьакІ­н и и су­ва­рин на­г ьар­диз­н и,
яни къур­банд­д ин кІе­лез­н и, лу­г ьу­да.
Пи­латІ – Рим­дин сер­дер. Иса­д из кьи­н и­к ьин жа­за га­йи чІа­вуз
Пун­тІи Пи­ла­тІа Ягьу­дат ви­ла­я т ида­ра ийиз­вай (чи аям­дин
26-36-лагьай йи­сар). Гьу­к ум­д ин амай ви­ри ида­ра­я р гьа­даз
та­бий тир ва абу­руз ада тес­т икь та­вун­маз кьи­н и­к ьин жа­за
гу­дай их­т и­я р ава­ч ир. Сан­лай къа­ч ур­ла, адан­н и чу­вуд­рин
кьи­ле­вай­бу­рун ара­я р къа­й и­бур тир. Ви­ла­я т­да гъул­г ъу­ла­я р
та­х ьун па­тал Пи­латІ мукьвал-мукьвал чу­вуд­риз кІан­дай­вал
аву­н из маж­бур же­дай.
Ра­г ьаб – Фе­лис­т ин къа­ч ур чІа­вуз чу­вуд­ри Ну­нан хва Шуай­­дин
гъи­лик кваз сад ла­г ьай­д и яз кьур Ери­г ьан ше­г ьер­да уьмуьр
тух­вай ява паб (кил. Ну­нан хва Шуай 2, 6-кь.).
Ра­г ьил – чу­вуд халкь­д ин бан-буба Якьу­бан кьве па­па­кай (Ли­я­
дихъ га­лаз са­нал) са паб. Адан тІвар чу­вуд ви­ри ди­де­яр къа­
лур­за­вай ярж хьиз кьун адет хьан­вай.
Реб­би – И га­фу­н и Ал­лагь­д ин ТІвар къа­л ур­за­ва, И тІвар алаз
Ал­лагь Му­са­д из ва ис­ра­и л­вий­риз аш­к а­ра хьа­най (Эх­к ъе­чІун
3:14-15). Ам дуьм-дуьз гьикІ лу­г ьу­да­тІа чаз ма­л ум туш.
Реб­би­дин Суф­ра – Сиф­те­гьан ме­си­гьи­яр, Иса Ме­сигь­дин га­фа­риз
муь­тІуьгъ яз, фу чІук-чІук авун ва че­х ир цун па­тал мукьвал-
мукьвал кІватІ же­дай. ИкІ абу­ру Вич ха­ш у­н из ядал­ди ви­лик
Ме­сигь­д и Ви­ч и гьа икІ авур­д и, ва фаз­н и че­х ир­д из Ви­ч ин
Бе­ден­н и Иви ла­г ьай­д и ри­к Іел хкун яз ийиз­вай. Ме­сигь­д и
авур къур­банд­д ик чпин пай­н и квай­д и тес­т и­к ьа­рун па­тал,
Га­фар­ган Га­фар­ган 626

ме­си­г ьий­ри гьа икІ ийиз­вай­д и я. И са­я гъ­да суф­ра ку­т у­н из
лез­г ий­ри «гъе­й иф» лу­г ъуз­ва.
Рим – ЦІи­йи Икь­рар­да къа­л ур­на­вай вах­та­ра Рим ше­г ьер­ди Кьу­
лан гьуьл эл­к ъуьр­на кьун­вай гзаф уьл­к ве­яр ви­чиз муь­тІуьгъ
авун­вай, гьа­бу­ру­кай яз Фе­лис­тин­ни. Рим­ди­кай кьи­ле па­чагь
авай чІе­х и гьу­к у­мат­д ин мер­кез хьа­на. Фе­лис­т ин­да, амай та­
бий уьл­к вей­ра хьиз, рим­вий­ри чпин кьу­ш у­нар акъва­зар­на­вай
ва гьар са ак­си­ви­л из ин­саф ти­й из кар кьаз­вай. Идахъ га­лаз
са­нал са па­чагь­л угъ хьу­н и уьл­к ве­д ин жуьреба-жуьре па­яр­ин
ара­да ма­да­рат ви­л ик фи­н из ва са­най са­н из цІи­йи фи­к и­рар
чу­кІу­низ рехъ ачух­за­вай. Рим ше­гьер­дин ва­тан­даш­риз (абу­ру­
кай яз ил­чи Па­ве­лаз­ни) ви­ри па­чагь­л угъ­дин чи­ле­рал кье­тІен
их­т и­я­рар ган­вай, ме­се­ла, ду­ван­да абу­руз чпин ду­ван ан­жах
па­чагь­ди авун тІа­лаб­дай их­т и­яр авай.
Руьгь – Ал­лагь­дин Руьгь. Адаз, Бу­ба­диз­ни Хциз хьиз, Ал­лагь­дин
ви­ри ери­яр хас я. Ин­ж ил­дай акваз­вай­вал, Иса Ме­сигь­дихъ
иман авур ин­сан­ри Пак Руьгь къа­ч уз­ва. Ада абу­руз не­си­г ьа­
тар ва къу­ва­тар гуз­ва.
Са­дум (ва Га­мур) – къа­дим ше­гье­рар. Абу­рун агьа­лий­рин ява­ви­лиз
ки­лиг­на Ал­лагь­д и абур ца­вун цІал­д и ка­най. И та­рих­ди­кай
Хьу­н ухь ктаб­д ин 19-лагьай кьи­ле ахъай­на­ва.
Са­к ъа­яр – ЦІи­йи Икь­рар­д ин вах­та­ра чу­вуд­рин дин­дин кьи­лин
хи­ле­ри­кай са дес­те. Меслегьатдин ве­к ил­ри­кай гзаф­бур, чІе­х и
ха­ха­мар ва абу­руз му­к ьва тир ксар, са­к ъа­яр тир. Муь­к уь кІе­
ретІ­ди­лай, фа­ри­сей­ри­лай, ча­ра яз, са­к ъай­ри Пак Ка­лам­дин
ну­фуз кваз кьаз­вай ва абур си­ве­рай си­ве­риз физ­вай кьи­сай­рин
чІа­лахъ ту­ш ир. Кьил­д и къа­ч уртІа, абур Къи­я ­мат­дин юкъуз,
Ал­лагь­д ин ви­л ик акъва­зун па­тал, ви­ри кьен­вай­бу­рал чан
хту­н ихъ агъаз­ва­ч ир.
Са­ма­ри­ят – Фе­лис­тин­дин ви­ла­ят. Ам Яру­са­лим­ди­лай ке­фер­дихъ
ва Га­ли­лей­ди­лай кьиб­ле­д и­х ъ га­лай. Анин меркез ше­г ьер­дин
тIвар Са­ма­рат тир. Са вах­та­ра и ви­ла­я т Ашур па­чагь­л угъ­дик
акат­за­вай. А чІа­вуз ма­са уьл­к вей­рай атай агьа­ли­яр и ви­ла­ят­диз
ра­к ъур­най. Уьл­к ве­да аму­к ьай ис­ра­и л­вий­рин ва ма­са уьл­к вей­
рай куьч хьа­на атай­бу­рун эв­лед­ри­к ай са­ма­ри­я т­ви­яр хьа­на.
Са­ма­ри­ят­ви­яр – Ягьу­дат­д и­вай ке­фер па­та, Са­ма­ри­я т ви­ла­я т­да
уьмуьр ту­хуз­вай халкь. Са­ма­ри­ят­вий­ри, чу­вуд­ри хьиз, Му­са­дин
Къа­н ун кваз кьаз­вай, амма адан гъа­вур­да ма­са­к Іа акьаз­вай.
Кьил­ди къа­ч уртІа, абу­ру Ал­лагь­д из икрам Яру­са­лим­да ваъ,
 627 Га­фар­ган Га­фар­ган

Га­ри­зим дагъ­дал, чпин кьи­л ин пак­ха­на авай чка­да ийи­дай.

Чу­вуд­ри­н и са­ма­ри­я т­вий­ри сад­бу­ру муь­к уь­бур гьа­к ъи­к ъи
дин­ди­вай къа­к ъат­на­вай­бур яз гьи­саб­за­вай ва сад­бур муь­к уь­
бу­рухъ га­лаз ра­х ун­н и ти­й из алахъ­дай.
Сар­ра – Ибра­г ьи­ман паб, абур кьвед­н и са­нал Ал­лагь­ди хкя­най.
Хкя­дал­ди ви­л ик адал Са­ра тІвар алай, амма адаз Ал­лагь­ди
цІи­йи тІвар га­на – Сар­ра. Ада гъуь­л уьхъ га­лаз си­я ­г ьат­рин
ви­ри че­тин­ви­лер пай­на, Ал­лагь­диз ва­фа хуьз амукь­на ва Ада
га­йи га­фар кьи­л из акъа­т у­нал вил алаз хьа­на. Ви­ри уьмуьр­да
ам ая­лар те­жез хьа­най, ан­ж ах лап кьуь­зуь хьа­йи чІа­вуз ада
Ибра­г ьи­маз хва Исакь ха­на.
Сив хуьн – Пак Ка­лам­дин вах­та­ра и ке­ли­ма­ди тІуь­ни­кай та­мам­диз
къе­рех хьу­н ухь, са кьа­дар вах­т ун­да (адет яз, са йи­к ъан къе­
не) гьат­та яд­ни хъун та­вун къа­л ур­за­вай. Гьа икІ ин­сан­ди вич
Ал­лагь­дал их­т и­бар­дай, Адаз ви­ч ин ва­фа къа­л ур­дай, Ада­вай
гъил къах­ч ун ва куь­мек тІа­лаб­дай. Бя­зи йи­к ъа­ра ви­ри чу­ву­
дар па­тал сив хуьн маж­бур кІва­лах тир, ме­се­ла, гьар йи­суз
къейд­дай Ре­г ьим­д ин юкъуз. И юкъуз чу­вуд­ри Ал­лагь­ди­вай
чпин гу­нагь­ри­лай гъил къах­ч ун тІа­лаб­дай. Бя­зи чу­вуд­ри,
ил­ла­к и фа­ри­сей­ри, чпел ала­ва яз сив хуь­нар къа­ч у­дай. Има­
ний­рин кьил­д ин кІва­тІал­д и­вай­н и, чпиз са­нал са гьи­х ь­т ин
ятІа­н и кье­тІен се­беб аваз дуь­а ­яр авун ла­зим хьа­йи бе­ре­да,
сив хуьз же­дай.
Си­г ьан  – Яру­са­л им ше­г ьер алай кІун­тІа­ри­к ай сад. Инал Ал­
лагь­дин КІвал­н и алай. Гьа­ви­л яй Си­г ьан тІвар­цІи гагь-гагь
Яру­са­лим ва гьакІ­н и виче Ал­лагь­д ихъ га­лаз эбе­ди яз ми­х ьи
кса­ри уьмуьр ту­х у­дай ца­ва­рал­лай Яру­са­лим ла­г ьай ма­на­яр­
ни гуз­ва.
Си­на­г уг – чу­ву­дар са­нал кІватІ же­дай кІвал. Ана чу­вуд­ри са­нал
дуьа ийи­да ва Пак Ка­лам кІел­да. Си­на­г уг­да кІватІ хьа­й и
вах­т ун­да гьат­та адет­д ин кас­д и­вай­н и Пак Ка­лам­дай са чІук
кІе­л из, ах­па ви­ч и кІе­лай­дан ба­я н ва я не­си­г ьат гуз, кІватІ
хьан­вай­бу­рухъ эл­к ъве­на ра­хаз же­дай. Ал­лагь­дин КІва­ле хьиз,
си­на­г уг­ра къур­бан­дар ийи­да­ч ир. Чу­вуд­ри уьмуьр ту­х уз­вай
гьар са ше­г ьер­да гьич та­х ьай­тІа са си­на­г уг же­дай.
Си­най – Си­най­д ин зуракІ-атІадал (ги­лан Еги­пет) алай дагъ. И
дагъ­дал Ал­лагь­ди чу­вуд халкь­дихъ га­лаз Икь­рар ку­тІун­на ва
адаз Му­са ара­да аваз Къа­н ун га­на.
Сиф­те­г ьан Икь­рар – кил. «Икь­рар».
Га­фар­ган Га­фар­ган 628

Сма­и л – пай­г ъам­бар ва Ис­ра­и л­д ин гьа­к им. Ада Шау­лан ва ах­па
Да­ву­дан кьи­лел, па­чагь­вал ийи­дай их­ти­яр гун яз, чІем гуьцІ­
най. Адан та­рих­д и­к ай 1-Пачагьар (1-Смаил) 1-19-кьилера
их­т и­лат­на­ва.
Су­лей­ман – Да­ву­дан хва, Да­ву­да­лай гуь­г ъуь­н из Ис­ра­и л­дин па­
чагь (чи аям­дал къве­дал­д и 10 ла­г ьай асир). Су­лей­ман ви­чин
ариф­дар­ви­лел­д и маш­г ьур хьа­най. Ада па­чагь­вал авур аям­да
Ис­ра­и л­дин гьу­к у­мат­ди цуьк ахъай­най. Су­лей­ма­на Яру­са­лим­да
Ал­лагь­дин сад ла­г ьай КІвал эциг­най. Акьван чІа­вал­ди ис­ра­
ил­вий­ри Ал­лагь­д из икрам санай-саниз ту­х уз­вай Гьал­т у­н ин
Ала­ч ух­да ийиз­вай. Су­лей­ма­нан тІвар­цІихъ га­лаз Сиф­те­г ьан
Икь­рар­дин бя­зи кта­бар­ни ала­к ъада ава: Келимаяр, Муаллим,
Ма­н ий­рин Ма­н и.
Су­лей­ма­нан ши­рас – Ал­лагь­дин КІва­лин да­ра­мат­дин рагъ­э­к ъечІ­
дай па­та­хъай авай ва чпел къав алай гу­ла­рин жер­ге. Аник гзаф
ин­сан­ри­вай кІватІ жез хьун мум­к ин тир.
Тав­рат – Му­са пай­г ъам­бар­д ин вад ктаб. И ктаб­ра дуьнья халкь
аву­н и­к ай, сиф­т е яз Ал­лагь­д ин ван хьа­й и муъ­м ин­ри­к ай,
Ис­ра­и л­д ин халкь­д ин та­рих­д и­к ай, ам Мис­ри­да (Еги­пет­да)
лукІ­ви­ли­кай азад­на, адаз Къе­нан гу­н и­кай ва ма­са кра­ри­кай
кхьен­ва. И ктаб­ра гьакІ­н и Ал­лагь­д и Ис­ра­и л­д ин халкь­д из
авур ве­си­я­тар­ни гьат­на­ва. Къа­н ун­да авай ви­ри­да­лай­ни ва­ж иб
авай къай­да­яр Ал­лагь­д и Му­са­д ив ву­га­на ра­к ъур­на лу­г ьуз, и
ктаб­диз «Му­са­д ин Къа­н ун» тІвар­н и ган­ва.
Тав­рат­д а­рар  – Къа­н ун хъсан­д из чи­дай ва адан тар­сар ма­са
чу­вуд­риз чир­дай ксар. Тав­рат­да­рар халкь­д ин па­тай зур­ба
гьуьр­мет авай ин­са­нар тир. Абу­ру­к ай гзаф­бур Мес­л я­г ьат­диз
хкя­на­вай.
Тил­миз – ЦІи­йи Икь­рар­да Руьгь­дин жи­гьет­дай рехъ къа­л ур­за­вай
кас­дин, эвелни-эвел Иса Ме­сигь­дин, лап му­к ьва те­реф­да­рар.
Ту­ба авун – Ин­сан­ди, ви­чин ви­ли­кан уьмуьр гу­на­г ьар квай­ди ва
Ал­лагь­диз ла­зим ту­ш ир­д и кьа­тІу­нал­д и, ви­чин гу­нагь­ри­лай
Ал­лагь­ди­вай гъил къах­ч ун тІа­лаб­за­ва ва ге­ле­жег­да гу­на­г ьар
хъи­йи­дач ла­г ьа­на гаф гуз­ва (кил. «Ал­лагь­дин ре­к ьел атун»).
ТІвар – Пак Ка­лам­д ин вах­та­ра тІвар ам нел ала­тІа гьа­дан зат
къа­л ур­за­вай иба­ра хьиз кьа­бул­за­вай. Тил­миз­ри са вуч ятІа­
ни «Ме­сигь­д ин тІвар­цІе­лай» ийиз­вай­тІа, абу­ру и кар Адан
къас­т у­нал­ди ва Адан къу­ват­дал­д и ийиз­вай.
ТІи­ли фа­рин су­вар – кил. «Пе­сагь су­вар».
 629 Га­фар­ган Га­фар­ган

Фа­ри­се­яр – ЦІи­йи Икь­рар­дин вах­та­ра чу­вуд­рин дин­дин кьи­лин

хи­ле­ри­кай са дес­те. Абур не­ин­к и ан­жах са Пак Ка­лам­дин ве­
си­я ­тар, гьакІ­н и чеб си­вяй си­виз физ гзаф кьа­дар­да авай кьи­
сай­рин макь­са­дар му­к ьуф­д ив­д и кьи­л из акъу­диз алахъ­за­вай.
Харж кІватІ­д ай­д и  – чка­д ин агьа­л ий­ри­к ай яз харж кІватІ­дай
кас. Ада Рим­д ин им­пе­ри­я ­д ин ха­зи­на­диз на­л у­кар кІватІ­дай.
Харж кІватІ­дай­бу­ру ма­ж у­си­ви­ле авай Рим­д ин гьу­к ум­д ихъ
га­лаз са­нал кІва­лах­за­вай­ви­л яй, чу­вуд­риз абур гзаф та­кІан­дай
(икІ са­нал кІва­ла­х ун абу­рун Къанундихъ га­лаз кьаз­ва­чир).
Ида­лай­н и гъей­ри, харж кІватІ­дай­бу­ру агьа­л ий­ри­вай абу­ру
чпин чІе­х и­бу­руз гун ла­зим кьа­дар­д и­лай гзаф пул къа­ч у­дай,
ар­т у­хан­ди чпиз та­дай.
Ха­хам – Гьал­т у­н ин Ала­ч ух­да ва Ал­лагь­д ин КІва­ле къур­бан­дар
ийиз­вай ва дин­д ин ма­са маж­бур­на­ма­яр кьи­ле ту­х уз­вай кас.
Ха­ха­мар ан­жах Гьа­ру­нан эв­лед­ри­к ай же­дай. Ха­ха­мар 12 дес­
те­диз пай хьан­вай ва абу­ру ну­бат­дал­д и чпин ве­зи­фа­яр кьи­
лиз акъуд­за­вай. Ха­хам­рин кьи­ле кьи­л ин ха­хам акъваз­на­вай.
Хаш  – Иса Ме­сигь­д ин вах­т а­ра Рим­д ин им­пе­ри­я ­да ви­ри­да­
лай­н и чІе­х и тах­сир­к ар­ви­лер авур ксар кьи­н и­к ьиз акъу­д ун
па­тал гъи­л ик­дай алат. Ам чи­ле акІур­на­в ай гу­л у­н и­к ай ва
дуьз пІипІ алаз адал тІу­ла­ба алкІур­на­вай кьу­л у­н и­к ай иба­
рат я. Ха­ш у­н из ягъу­н из акъуд­на­вай­бур ха­ш у­нал ку­тІун­дай
ва я ми­хер яна алкІур­дай, яр­г ъал­д и фи­дай азаб­рик ре­к ьин
па­тал гьа­нал та­дай; ихь­т ин жа­за ви­ри­да­лай­н и гзаф зегь­ле
ту­х у­дай­ди ва бе­я­бур­вал га­лай­д и яз гьи­саб­дай. Жа­за кьи­лиз
акъуд­за­вай чка­дал тах­сир­кар­ди ви­чин ха­ш у­н ин тІу­ла­ба кьул
ви­ч и ту­х ун ла­зим тир – гьа им «жу­ван хаш ту­х ун» ла­г ьай
чІал я. Иса ха­ш у­н из ягъай­да­лай гуь­г ъуь­н из жа­за­дин и алат­
ди­кай, ак­си­на, Иса­д и­лай къвез­вай хи­лас хьу­н ин ва уьмуьр­
дин ли­шан хьа­на.
Хийир-дуьа – И га­фу­н и­к ай гзаф ма­най­ра аваз мен­фят къа­ч ун
мум­к ин я. (1) Ал­лагь­д и ин­сан­д из хъсан па­я р гуз­ва; (2) са
кас­ди ма­са­даз Ал­лагь­д ин па­тай ихь­т ин па­яр гун тІа­лаб­за­ва;
(3) чу­вуд чІа­лал и га­фу­н ихъ пуд ла­г ьай ма­на­н и ава: и па­яр
ага­к ьай кас­ди ра­зи­ви­лел­д и Ал­лагь­д ин та­риф ийиз­ва (тар­ж у­
май­ра и ма­на­яр жуьреба-жуьре га­фа­рал­ди лу­г ьуз­вай чка­яр
тІи­мил гьалт­за­вач).
Хи­лас­вал – Пак Ка­лам­да и га­фу­н и ин­сан ва я сан­лай са халкь
душ­ман­ри­кай­ни ха­та­ви­ле­ри­кай хи­лас авун яз Ал­лагь­ди гуз­вай
Га­фар­ган Га­фар­ган 630

куь­мек къа­л ур­за­ва. Амма лап ви­н из де­ре­жа­дин мет­леб­да и

га­фу­н ихъ има­н и­я р гу­нагь­д ин гьу­к ум­д и­к ай азад аву­н ин,
Ал­лагь­дихъ га­лаз раф­тар­вал ийи­дай ва эбе­ди уьмуьр къа­ч уз
же­дай мум­к ин­вал хьу­н ин ма­на ава. Ин­ж ил­ди къа­л ур­за­вай­
вал, ихь­т ин мум­к ин­вал Иса Ме­сигь ха­ш у­нал кьи­н и­к ьи ва
ах­па Адал чан хту­н и гуз­ва. Ме­сигь­д ихъ, Хи­лас­кар­дихъ иман
аву­нал­ди, ин­сан­д и хи­лас­вал кьа­бул­за­ва.
Ху­д ум – хе­си авун­вай итим. Къа­д им вах­та­ра гзаф хал­к ьа­рин па­
чагь­рин гьа­ре­мар ху­д ум­ри хуьн адет тир (чу­вуд­рихъ ахь­тин­бур
ава­чир). Гзаф вах­та­ра ху­д ум­рихъ па­чагь­дин тав­ха­най­ра чІе­х и
ну­фуз же­дай, абур ана ви­н из тир де­ре­жа­да же­дай, гьа­ви­л яй
гзаф вах­та­ра «ху­д ум» гаф «тав­ха­най­ра къул­л угъ­за­вай­ди» лу­
гьу­дай иба­ра­д из му­к ьва же­дай.
Ца­ва­рин Па­чагь­л угъ  – И иба­ра Ма­тІ­а ­я ­лай атай Шад Ха­бар­д и
мукьвал-мукьвал «Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ» иба­ра­дин чка­дал
гъи­лик­за­ва (кил. «Ал­лагь­д ин Па­чагь­л угъ»).
Цик ака­хьун къа­чун – дин­дин лап ва­ж иб авай адет­ри­кай сад. Цик
ака­х ьун къа­ч у­ни ин­сан гьахъ-михьи хьун ва ада вич Ал­лагь­диз
бахш авун къа­л ур­за­ва. Ин­ж ил­да цик ака­х ьун къа­ч у­нин кьве
жуь­ре­ди­кай лу­гьуз­ва. Эвел­дай Ягья пай­г ъам­бар­ди Ал­лагь­дин
ре­к ьел атай ва Ал­лагь­д ин къаст кьи­л из акъу­д ун къетІ авур
ин­сан­рив цик ака­х ьун къа­ч уз таз­вай. Иса Ме­сигь­дал кье­
на чан хтай­да­лай гуь­г ъуь­н из цик ака­х ьун къа­ч у­н ин мет­леб
мад­н и гзаф де­рин­д и хьа­на: ин­сан ви­ч ин ви­ли­кан гу­нагь­рив
ацІай уьмуьр­д и­к ай къе­рех жез­ва, на­л у­г ьу­д и ам ре­к ьиз­ва,
амма ах­па цІи­й и уьмуьр­да Ме­сигь­д ихъ га­лаз сад яз уьмуьр
ту­х ун па­тал адал чан хквез­ва. ИкІ цик ака­х ьун къа­ч ур­бу­рув
Пак Руьгь агакь­да.
ЦІи­йи Икь­рар кил. «Икь­рар».
ЦІуд-Шегьер – сад хьан­вай цІуд ше­г ьер. Абур Га­ли­лей гьуь­л уь­
вай кьиб­ле па­та, чу­вуд­ри ваъ, ма­са хал­к ьа­ри уьмуьр ту­х уз­вай
чка­да авай.
Чан хкун – кил. «Чан хтун».
Чан хтун – бе­ден­да аваз уьмуьр­дал хтун. Ин­ж ил­дин вах­та­ра гзаф
чу­ву­дар Къи­я ­мат­д ин юкъуз ви­ри ин­сан­рал чан хкве­дай­дахъ
ва абур Ал­лагь­д ин ду­ван­д ин ви­л ик акъваз­дай­дахъ агъун­вай.
Амма кье­йи ин­сан­рал Иса­д и гьа­сят­да чан хкун ва ах­па Адал
Ви­чел­ни кье­йи­да­лай кьу­л ухъ чан хтун Ада къа­л у­рай ала­мат­
ри­кай лап чІе­х и­д и тир.
 631 Га­фар­ган Га­фар­ган

Чу­ву­дар – Якьу­ба­лай ара­дал атан­вай халкь. И гаф гагь-гагь «Ис­

ра­и л­дин ру­х ва­яр», «ис­ра­и л­ви­яр» иба­рай­рал­ди эвез ийиз­ва.
Шад Ха­бар – Ви­ч и­к ай Сиф­те­г ьан Икь­рар­да ла­г ьан­вай Шад Ха­
бар­ди­кай ин­сан­риз муш­т у­л у­хар Иса Ме­сигь чи­лел атай чІа­вуз
га­най. Ам Ал­лагь­д из ин­са­нар кІан­за­вай­ви­ли­кай ва Ада абур
па­тал чи­лел Ви­ч ин Хва ра­к ъу­ру­н и­к ай иба­рат я; Иса Ме­сигь
ха­ш у­нал кьин ва ах­па чан хтун се­беб яз ви­ри ин­са­нар па­
тал гу­нагь­ри­к ай ва эбе­д и ажал­д и­к ай хи­лас же­дай рехъ ахъа
хьа­на. И Ха­бар­д и­к ай, лап эвел­д и­лай эгечІ­на, ме­си­г ьий­рин
иман­дин би­не хьан­ва.
Ша­г ьид­ви­лин Ала­ч ух – кил. «Гьал­т у­н ин Ала­ч ух».
Ше­мас – има­н ий­рин кІва­тІал­да къул­л угъ­за­вай кас. Абур има­
ний­рин кІва­тІал­да авай чпиз куь­мек ге­рек тир ин­сан­рихъ
гел­к ъвез­вай (Крар 6) ва кІва­тІал­дин кьи­ле акъваз­на­вай­бу­руз
куь­ме­кар гуз­вай.
Шуай – чу­вуд чІа­лал­ди «Йе­ш уа». Ам «Реб­би­ди хи­лас­за­ва» ла­гьай
чІал я. Му­са­д из куь­мек­за­вай­д и. Му­са кье­й и­да­лай кьу­л ухъ
Ну­нан хва Шуай чу­вуд­рин регь­бер хьа­на. Адан гъи­лик кваз
чу­вуд­ри Къе­нан  – Ал­лагь­д и чпиз гу­да ла­г ьа­на хи­ве кьур
уьл­к ве кьу­на ва ана уьмуьр ту­х уз ацукь­на. Ихь­тин тІвар ма­са
кса­рал­н и алай.
Эбе­д и уьмуьр – ЦІи­й и Икь­рар­да чи­л ин ви­нел да­им яз ваъ, цІи­
йи дуьнь­я ­да Ал­лагь­дихъ га­лаз гуь­зел ва са къай­г ъу­ни ава­чир
уьмуьр ту­х у­н из икІ лу­г ьуз­ва. Има­н и­яр па­тал ихь­т ин уьмуьр
гье­ле чи дуьнь­я ­да амаз, чи­лел абу­рув ажал агакь та­вун­маз
га­тІун жез­ва, амма а уьмуьр Ал­лагь­д и абу­руз чи­лел абу­рун
уьмуьр куь­тягь хьа­й и­ла, та­мам­д из ба­г ъиш­да.
Эсав – Иса­к ьан хва, Якьу­бан чІе­х и кьветхер-стха. Сад­ра, ги­шин
хьан­ваз, ада ви­ч ин сиф­те­г ьан­вал Якьу­баз чІир­г ъин­дихъ ма­
са га­най. Ида­лай гуь­г ъуь­н из Якьуб сиф­те­г ьан­ди яз гьи­са­биз
хьа­най.
Юнус пай­г ъам­бар – Ал­лагь­дин пай­г ъам­бар. Юнус пай­г ъам­бар­дин
ктаб­ди Ал­лагь­ди ам ис­ра­и л­вий­рин душ­ман тир ин­саф гва­чир
Ашур па­чагь­л угъ­дин мер­кез Ни­не­ви­диз ра­к ъу­ру­ни­кай суьгь­
бет­за­ва. Юну­саз, и тап­ш у­ругъ­ди­кай кьил къа­к ъуд­на, ги­ми­да
аваз ма­са па­тахъ физ кІан хьа­най, амма Ал­лагь­ди ги­ми­дал
тІур­фан ра­к ъур­най, ах­па гьуь­л уьн зур­ба гъет­ре Юнус туь­
кьуьн­най ва ам гъет­рен къе­не пуд юкъуз хьа­най. Ах­па гъет­ре
ам ви­чин къе­н яй ах­к ъуд­най, ва ам Ни­не­ви­диз ре­к ье гьат­най.
Га­фар­ган Га­фар­ган 632

Юсуф –
(1) Якьу­бан цІи­к ьвед хци­кай сад. Ада­лай Ис­ра­и л­дин халкь­дин
кьве та­йи­фа хьа­на: Иф­ра­и м ва Ма­на­ше (кил. Хьу­н ухь ктаб
37-50). Гуь­г ъуьн­лай ихь­т ин тІвар гзаф ма­са ин­сан­рал­н и
эциг­най.
(2) Иса ха­йи Руш Май­ра­ман гъуьл. Гьа вах­та­рин адет­ри къа­л ур­
за­вай­вал, чу­вуд­ри ам Иса­д ин бу­ба яз гьи­саб­за­вай.
Ягьуд – Якьу­бан цІи­к ьвед хци­кай сад. Ада­лай Ис­ра­и л­дин та­йи­
фай­ри­кай сад хьа­на. А та­й и­фа авай Ис­ра­и л уьл­к ве­дин ви­ла­
ят­диз, Ягьу­дан тІвар се­беб яз, Ягьу­дат тІвар га­на. Ис­ра­и л­дин
па­чагь Да­вуд ва адан эв­лед Иса Ме­сигь Ягьу­дан та­йи­фа­ди­кай
тир. Абур кьвед­н и Ягьу­дат­д ин Бет­ле­г ьем ше­г ьер­да ди­де­диз
хьа­на. Гуь­г ъуьн­лай ихь­тин тІвар гзаф ма­са ин­сан­рал­ни эциг­
най. Инал, кьил­ди къа­ч уртІа, Ме­сигь ма­са га­йи тил­миз Ягьуд
Ис­ка­ри­я ­тан тІвар кьаз же­да.
Ягьу­дат – Фе­лис­т ин­д ин кьиб­ле па­та авай ви­ла­я т. Адал и тІвар
Ис­ра­и л­дин та­йи­фай­ри­кай са­дан бан-буба тир Ягьу­дан тІвар­
цІе­лай атан­ва.
Ягья –
(1) «Ин­сан­рив цик ака­х ьун къа­ч уз таз­вай Ягья» (кил. «Цик ака­
хьун къа­ч ун»). Чи тар­ж у­ма­да и иба­ра «Ягья пай­г ъам­бар» яз
ган­ва. Ме­сигь къве­дай­да­к ай ви­л и­к а­маз ла­г ьай ва Ада Ви­
чин къул­л угъ ийиз га­тІу­най вах­т у­н ин лап эвел­да Адав цик
ака­х ьун къа­ч уз тур пай­г ъам­бар. Ме­сигь­дин га­фа­рай, Ягья
«па­па­ри хан­вай­бу­ру­лай» ви­ри­да­лай­н и чІе­х и­ди тир.
(2) Ил­чи Ягья, Зе­бе­де­я н хва ва ил­ч и Якьу­бан стха, Ме­сигь­дин
цІи­к ьвед тил­м из­д и­к ай сад. Иса­д из ам кье­тІен­да­к аз кІан­
дай. Ам Шад Ха­бар, пуд чар ва Ке­ре­мат кта­бар кхьей кас яз
кьа­бу­л ун адет хьан­ва.
Ихь­т ин тІвар ма­са кса­рал­н и алай.
Якьуб – Иса­к ьан­н и Ре­бе­к ъа­д ин кьве хци­кай сад. Якьуб ви­чин
кьветхер-стха Эса­ва­лай гуь­г ъуь­низ ха­на­тІа­ни, Ал­лагь­ди гьам
хкя­на. Якьу­баз сиф­те яз ха­йи хцин их­т и­я­рар га­на. Адан цІи­
кьвед хци­кай чу­вуд халкь­д ин цІи­к ьвед та­йи­фа ара­дал ата­на.
Якьу­баз Ал­лагь­ди га­йи «Ис­ра­и л» тІвар адан эв­лед­рал – чу­вуд
халкь­дал акьалт­на. Гуь­г ъуьн­лай и тІвар ма­са кса­рал­ни эциг­
най, ме­се­ла, Иса­д ин ил­ч ий­ри­к ай са­дал.
Ях­цІур­ни цІуд ла­г ьай йи­к ъан су­вар – чу­вуд­рин дин­дин кьи­лин
су­вар­ри­кай сад. Ам Пе­сагь су­вар къейд аву­на ях­цІур­н и цІуд
 633 Га­фар­ган Га­фар­ган

югъ ала­тай­да­лай гуь­г ъуь­н из, бе­г ьер кІватІ хъу­вур­да­лай кьу­
лухъ кьи­ле ту­х у­дай. И су­ва­рин юкъуз Ме­сигь­дин тил­миз­рик
Пак Руьгь акат­дай.
Яшай пай­г ъам­бар  – Сиф­т е­г ьан Икь­рар­д ин лап маш­г ьур пай­
гъам­бар. Ада чи аям­дал къве­дал­ди VІІІ ла­г ьай асир­да уьмуьр
тух­ва­на. Иса Ме­сигь чи­лел ха­дал­ди 700 йис кьван амаз Яшай
пай­г ъам­бар­ди Иса­д ин уьмуьр­д ин гзаф ва­к ъи­ай­ри­кай ви­ли­
ка­маз ла­г ьа­най.
 Пу­лу­нин де­ре­жа­яр
Ра­кьун пу­лар Гьи­кьван ятІа Куь­кай ятІа
Та­ла­нт 6000 ди­нар ги­миш
Ги­миш ма­нат 100 ди­нар ги­миш
Кьуд драх­ма 4 ди­нар ги­миш
Кьве драх­ма 2 ди­нар ги­миш
Ги­миш­дин пул 1 ди­нар ги­миш
Ди­нар 1 ди­нар ги­миш
Къа­ра пул 1/16 ди­нар цур
Ке­пек 1/64 ди­нар цур
Чет ке­пек 1/128 ди­нар цур
1 ди­нар адет­дин зегь­мет­кеш­дин са йи­к ъан ма­жиб тир.
Заланвилинни къе­нен кьа­да­рар
ТІва­рар Гьи­кьван ятІа
Гир­ван­ка 330 г
Ки­ле 1,1 литр
Са­тун 13 литр
Бат 29 литр
Мет­ра­тІас 32 литр
ЧкІур 400 литр

Мен­зил­дин кьа­да­рар
ТІва­рар Гьи­кьван ятІа
Кьуьнт 46 цм
ЮкІ 71 цм
Ис­тад 185 м
Киш­дин мензил 925 м
 Та­фа­ва­тар
Инал чна чи тар­ж у­ма­да гъи­лик­на­вай тек­сте­ри­лай та­фа­ват тир
ва чеб гъи­лел­ди кхьен­вай ма­са ктаб­ра авай чка­яр къа­лур­за­ва:

МатІ. 5:44 Амма За квез лу­г ьуз­ва хьи, жу­ван душ­ма­нар­н и

кІан хьухь, куьн ху­рук ку­таз­вай­бу­рун гьа­к ъин­дай
дуьа ая. Квез ля­нет ийиз­вай­бу­ру­к ай хъсан­д из
ра­х ух ва куьн та­к Іан­бу­руз хъсан­ви­лер ая.
МатІ. 6:6 Дуьа ийи­дай­ла, жу­ван кІва­лиз гьахь­на, рак агал­
на жу­ван чи­не­бан Бу­ба­д из дуьа ая. Чи­не­бан­ди
яз акваз­вай ви Бу­ба­д и ваз аква­дай су­ваб ийи­да.
МатІ. 6:13 Те­м ягь­ри­кай яр­г ъаз ая, ши­йир­ди­кай хуьх На чун.
МатІ. 17:20-21 – Куь иман за­й иф тир­ви­л яй, – ла­г ьа­на Ада, –
За квез ри­к Іи­вай лу­г ьуз­ва: куь иман фин­д ин
твар кьван авай­тІа, кве­вай и дагъ­д из «Ин­лай
анихъ хьухь» ла­г ьа­на эмир гуз же­дай, дагъ­н и
анихъ же­дай. Квехъ ахь­т ин иман ава­тІа, кве­
лай алакь ти­й и­дай гьич са кар­н и же­дач. И жин
ма­са­к Іа ваъ, ан­ж ах дуь­а ­дал­ди­н и сив хуь­нал­ди
чу­к у­риз же­да.
МатІ. 18:10-11 Ки­лиг гьа, ихь­тин гъве­чІи­бу­рув ри­к Іи­вай эгечІ,
абу­рун ма­ла­и­кар датІа­на ца­ва­рал­лай Зи Бу­ба­дин
ви­л ик ква. Ин­сан­д ин Хва, те­леф хьан­в ай­бур
жа­г ъа­на, абур хи­ла­сиз атан­вай­ди я.
МатІ. 23:13-14 Гуж я квез хьан­вай­д и, тав­рат­да­рар­н и фа­ри­се­яр,
кьве чин алай­бур! Куь­не ин­сан­риз Ца­ва­рин Па­
чагь­л угъ­диз фи­дай рак агал­на. Я куьн аниз гьахь­
за­вач, я аниз физ кІан­за­вай­бур куь­не ахъай­за­вач.
Гуж я квез хьан­вай­д и, тав­рат­да­рар­н и фа­ри­се­яр,
кьве чин алай­бур! Куь­не хен­де­дай­рин кІва­лер
нез­ва ва кьве чин алаз яр­г ъал­ди дуьа ийиз­ва: гьа
кар­дай квез ге­на­н и чІе­х и ду­ван ийи­да.
 637 Та­фа­ва­тар Та­фа­ва­тар

МатІ. 25:30 И ви­же те­к ъве­дай лукІ ми­чІи къе­цел га­да­ра, ана
же­дай­ди шел-хвал ва са­рар ре­г ъуь­нар я. Нихъ ван
къве­дай япар ава­тІа, гьа­даз ван ату­рай!
Мрк. 7:15-16 Къе­ц яй ин­сан­д ин къе­нез физ­вай гьич са за­тІу­
ни­вай­н и ам чир­к ин ийиз же­дач, ин­сан чир­к ин
ийиз­вай­ди адай ви­ч яй акъат­за­вай га­фар я. Нихъ
япар ава­тІа, гьа­даз ван ату­рай.
Мрк. 9:43-44 Ви са гъи­л и вун гу­нагь ийи­дай йи­к ъаз гъиз­ва­
тІа, ву­на ам атІутІ: кьве гъил кваз же­г ьен­нем­дин
хкахь ти­йи­дай цІуз ават­дал­ди са гъил кваз да­им
ацІай уьмуьр­д из гьа­х ьун хъсан я. Же­г ьен­нем­да,
ла­г ьай­тІа, су­рун пІаркІв­н и ре­к ьи­дач, цІай­н и
хкахь­дач.
Мрк. 9:45-46 Ви са кІва­чи вун гу­нагь ийи­дай йи­к ъаз гъиз­ва­тІа,
ву­на ам атІутІ: кьве кІвач кваз же­гьен­нем­дин цІуз
ават­дал­д и са кІвач кваз да­им ацІай уьмуьр­диз
гьа­х ьун хъсан я. Же­г ьен­нем­да, ла­г ьай­тІа, су­рун
пІаркІв­н и ре­к ьи­дач, цІай­н и хкахь­дач.
Мрк. 11:25-26 Квез са ни­кай ятІа­ни хъел аваз хьа­йи­тІа, дуь­а ­яр
ийиз­вай чІа­вуз а кас­ди­лай гъил къах­ч у, ца­ва­рал­
лай куь Бу­ба­д и­н и куь тах­сир­ри­лай гъил къах­
чу­да. Куь­не гъил къах­ч ун та­вурт­Іа, ца­ва­рал­лай
куь Бу­ба­д и­н и куь гу­нагь­ри­лай гъил къах­ч у­дач.
Мрк. 15:27-28 Адахъ га­лаз са­нал кьил­дин ха­ша­риз кьве къу­чи­
ни янай: сад Адан эр­чІи, муь­к уь­ди­н и – чап­ла
па­та­х ъай. Пак Ка­лам­д ин гаф кьи­л из акъат­на:
«Ам зу­л ум­к ар­ри­к ай яз гьи­саб­на».
Мрк. 16:9-20 И ая­тар лап къа­дим гъи­лин кхьин­ра гьалт­за­вач.
ЛкІ. 17:35-36 Кьве па­па са ре­г ъве те­х ил ре­г ъве­да: абу­ру­к ай
сад къах­ч у­да, муь­к уь­д и та­да. Кьвед ни­к Іе же­да:
абу­ру­к ай сад къах­ч у­да, муь­к уь­ди та­да.
ЛкІ. 22:43-44 И ая­тар лап къа­дим гъи­лин кхьин­ра гьалт­за­вач.
ЛкІ. 23:16-17 ГьакІ хьа­й и­ла, за Адаз са-кьве къам­чи ве­г ье­на
ахъая ла­г ьа­на эмир­да. Адаз кІан­за­вай­ди­н и су­
ва­рин йи­к ъаз та­л укь яз къа­за­мат­да авай са кас
ахъай хъу­вун тир.
Та­фа­ва­тар Та­фа­ва­тар 638

ЛкІ. 23:34 Нуь­кер­ри Иса­дин пе­кер чип ве­г ье­на чпин ара­да
пай­на.
Ягь. 5:3-4 А кьу­ра­рик гзаф азар­д и кьун­вай­бур: буьр­к ьуь­
бур, кье­цІи­бур, фа­л уж­ди ягъай­бур къат­кан­вай.
Гагь-гагь Реб­би­дин ма­ла­ик эвичІ­дай ва ада цик
ктад­дай. Гьа чІа­вуз цик ака­х ьун къа­ч ур сад ла­
гьай кас гьи­х ь­т ин хьа­й и­тІа­н и азар­д и­к ай сагъ
хъже­дай.
Ягь. 7:53–8:11 И ая­т ар лап къа­д им гъи­л ин кхьин­ра гьалт­
за­вач.
Кр. 7:36-37 Ата­на абур яд авай чка­д ив агакь­на. «Ин­г ье, ина
яд­н и ава,  – ла­г ьа­на ху­д ум­д и,  – Цик ака­х ьун
къа­ч у­дай­ла, зи ви­л ик пад ни кьа­да?» «Ви­ри ри­
кІел­д и иман ийиз­ва­тІа, цик ака­х ьун къа­ч уртІа
же­да» ла­гьа­на Фи­ли­пІа. «Иса Ме­сигь Ал­лагь­дин
Хва тир­дахъ за иман ийиз­ва» жа­ваб яз ла­г ьа­на
ве­зир­д и.
Кр. 15:33-34 Абур ана са кьа­д ар вах­т ун­д а амукь­н а, ах­п а
стхай­ри абу­руз хийир-дуьа аву­на, абур иниз ра­
къу­рай кса­рин па­тав ре­к ье хту­на. Си­ла­ва гьа­на
аму­к ьун кьетІ­на Ягьуд ла­г ьай­тІа, Яру­са­лим­диз
хъфе­на.
Кр. 24:6-8 Ам гьат­та чи Ал­лагь­д ин КІвал чир­к ин ийиз­н и
алахъ­най. Гьа чІа­вуз чна ам кьун­н и аву­най ва,
чи Къанундикай би­не кьу­на, адан ду­ван ийиз
кІан хьа­най. Ан­ж ах кьу­ш ун­д ин кьи­ле­вай Ли­
си­д и ата­на чІе­х и зу­л ум­дал­д и ам чи­бу­рун гъи­
ляй ах­к ъуд­на ва ви кьи­л ив ра­к ъур­на. Чаз­н и ви
па­тав атун эмир­на. Ву­на ада­вай силис кьур­ла,
чна адак тах­си­рар ку­т ун дуьз кар тир­дахъ вун­ни
чІа­лахъ же­да.
Кр. 28:28-29 «ГьакІ хьа­й и­ла, квез чир хьухь хьи, ин­са­н и­я т
хи­лас хьу­н и­к ай ха­бар Ал­лагь­д и ма­ж у­сий­рал
ра­к ъур­за­ва. Гьа­бу­ру яб­н и гу­да». Абур чпи чпин
ара­да гьуь­же­тар ийиз-ийиз хъфе­на.
 639 Та­фа­ва­тар Та­фа­ва­тар

1-Птр. 4:14 Ме­сигь­дин ТІвар кьу­най куь на­м ус­дик хкуьр­за­

ва­тІа, квел нуьс­рет ала, им акІ ла­гьай чІал я хьи,
бар­к ал­ла­д ин Руьгь­д и  – Ал­лагь­д ин Руьгь­д и  –
квел би­не кьун­ва. Абу­ру Ал­лагь­диз аси­вал­за­ва,
куь­не, ла­г ьай­тІа, Ам маш­г ьур­за­ва.
1-Птр. 4:16 Амма са ни ятІа­н и ме­си­г ьи яз азаб чІу­г ваз­ва­тІа,
къуй адаз ре­г ъуь та­х ьу­рай, ви­чин кьадар-къимет
ихь­т ин­д и я лу­г ьуз Ал­лагь­диз шу­к ур аву­рай.
1-Ягь. 5:7-8 Ца­вал пуд ша­гьид ала: Бу­ба, Гаф ва Пак Руьгь. И
пуд­н и – сад я. Чи­лел­н и пуд ша­г ьид ала: Руьгь,
яд ва иви, абу­ру пу­да­н и гьа са­да­кай ша­г ьид­вал
ийиз­ва.
Рим. 16:23-24 Ви­ч ин мугь­ман­пе­рес­ви­л и­кай за ва има­н ий­рин
ви­ри кІва­тІал­д и мен­фят къа­ч уз­вай Гая­н и квез
са­ла­мар лу­г ьуз­ва. Ше­г ьер­дин ха­зи­на гвай Эрас­
тІан ва иман­да чи стха яз­вай Квар­тан па­тай­н и
са­ла­мар. Къуй чи Реб­би Иса Ме­сигь­дин бе­ре­кат
квехъ ви­ри­дахъ га­лаз хьу­рай. Амин.
 Пак Ка­лам­дин кта­бар
Агъа­дихъ Пак Ка­лам­дик акат­за­вай ктаб­рин си­я­гьар урус чІа­лал­ди
ва лез­ги чІа­лал­ди пуд жуь­ре­да гуз­ва:

Сиф­те­г ьан Икь­рар­д ин кта­бар

Урус Лез­г и та­мам Лез­г и куь­руь Лез­г и
жуь­ре жуь­ре атІай
жуь­ре
Быт­ие Хьу­н ухь Хьу­н ухь Хьн.
Ис­ход Эх­к ъе­чІун Эх­к ъе­чІун Эхкъ.
Ле­вит Ле­ви Ле­ви Лв.
Чис­ла Кьу­рум­да Кьу­рум­да Кьрм.
Вто­ро­за­кон­ие Ких­х ьей Ких­х ьей ККъ.
Къа­н ун Къа­н ун
Кни­га Иисуса Ну­нан хва Шу­а­ Ну­нан хва Шуай Шй.
На­ви­на я­к ай ктаб
Кни­га Су­дей Гьа­к им­ри­к ай Гьа­к и­мар Гьк.
Израилевых ктаб
Кни­га Руфь Ру­та­к ай ктаб Рут Рт.
Пер­вая кни­га Па­чагь­ри­к ай сад 1-Пачагьар 1-Пч.
Царств ла­г ьай ктаб
Вто­рая кни­га Па­чагь­ри­к ай 2-Пачагьар 2-Пч.
Царств кьвед ла­г ьай
ктаб
Третья кни­га Па­чагь­ри­к ай 3-Пачагьар 3-Пч.
Царств пуд ла­г ьай ктаб
Чет­вер­тая кни­га Па­чагь­ри­к ай 4-Пачагьар 4-Пч.
Царств кьуд ла­г ьай ктаб
Пер­вая кни­га Та­рих­рин сад 1-Тарих 1-Трх.
Па­рал­и­по­ме­нон ла­г ьай ктаб
 641 Пак Ка­лам­д ин кта­бар Пак Ка­лам­дин кта­бар

Урус Лез­г и та­мам Лез­г и куь­руь Лез­г и

жуь­ре жуь­ре атІай
жуь­ре
Вто­рая кни­га Та­рих­рин кьвед 2-Тарих 2-Трх.
Па­рал­и­по­ме­нон ла­г ьай ктаб
Кни­га Ез­дры Эз­ра­да­к ай ктаб Эз­ра Эз.
Кни­га Не­е­мии Не­г ье­ма­к ай ктаб Не­г ьем Нгь.
Кни­га Ес­фирь Эс­те­ра­к ай ктаб Эс­тер Эс.
Кни­га Ио­ва Аю­ба­к ай ктаб Аюб Аюб
Псал­т ирь За­бур За­бур Зб.
Кни­га Прит­чей Де­рин ке­л и­май­ Ке­ли­ма­яр Дк.
Со­ло­мо­но­вых рин ктаб
Кни­га Ек­к ле­ Му­а л­л им­д ин Му­а л­лим Мл.
сиас­та, или ктаб
Про­по­вед­н и­ка
Кни­га Пес­н и Ма­н ий­рин ма­н и Ма­н и Ман.
Пес­ней Со­ло­ ктаб
мо­на
Кни­га про­ро­ка Яшай пай­г ъам­ Яшай Яш.
Исаии бар­д ин ктаб
Кни­га про­ро­ка Ер­м и­я гь пай­ Ер­ми­я гь Ерм.
Ие­ре­мии гъам­бар­д ин ктаб
Кни­га Плач Ие­ Ер­м и­я гь пай­ Шел Шел
ре­мии гъам­бар­д ин шел
Кни­га про­ро­ка Зе­к и пай­г ъам­ Зе­к и Зк.
Ие­зе­к и­и ­л я бар­д ин ктаб
Кни­га про­ро­ка Да­н и­я л пай­ Да­н и­я л Дн.
Да­н и­и ­ла гъам­бар­д ин ктаб
Кни­га про­ро­ка Гьа­ш и пай­г ъам­ Гьа­ш и Гьш.
Осии бар­д ин ктаб
Кни­га про­ро­ка Яил пай­г ъам­ Яил Яил
Ио­и ­л я бар­д ин ктаб
Кни­га про­ро­ка Амус пай­г ъам­ Амус Амс.
Амо­са бар­д ин ктаб
Пак Ка­лам­д ин кта­бар Пак Ка­лам­дин кта­бар 642

Урус Лез­г и та­мам Лез­г и куь­руь Лез­г и

жуь­ре жуь­ре атІай
жуь­ре
Кни­га про­ро­ка Аб­д и пай­г ъам­ Аб­д и Абд.
Ав­дия бар­д ин ктаб
Кни­га про­ро­ка Юнус пай­г ъам­ Юнус Юн.
Ионы бар­д ин ктаб
Кни­га про­ро­ка Ми­кей пай­г ъам­ Ми­кей Мик.
Ми­хея бар­д ин ктаб
Кни­га про­ро­ка На­г ьум пай­ На­г ьум Нм.
Нау­ма гъам­бар­д ин ктаб
Кни­га про­ро­ка Гьа­ба­к ьукь пай­ Гьа­ба­к ьукь Гьб.
Ав­ва­к у­ма гъам­бар­д ин ктаб
Кни­га про­ро­ка Ца­фан пай­г ъам­ Ца­фан Цф.
Со­фо­н ии бар­д ин ктаб
Кни­га про­ро­ка Гьа­гай пай­г ъам­ Гьа­гай Гьг.
Аг­гея бар­д ин ктаб
Кни­га про­ро­ка Зе­ке­ри пай­г ъам­ Зе­ке­ри Зкр.
За­ха­рии бар­д ин ктаб
Кни­га про­ро­ка Ма­ла­х и пай­ Ма­ла­х и Млх.
Ма­ла­х ии гъам­бар­д ин ктаб
 643 Пак Ка­лам­д ин кта­бар Пак Ка­лам­дин кта­бар

ЦІи­йи Икь­рар­д ин кта­бар

Урус Лез­г и та­мам Лез­г и куь­руь ­ Лез­г и

жуь­ре жуь­ре атІай
жуь­ре
Еван­ге­лие Ма­тІ­а ­я ­лай атай Ма­тІай МатІ.
от Мат­фея Шад Ха­бар
Еван­ге­лие Мар­к а­лай атай Марк Мрк.
от Мар­ка Шад Ха­бар
Еван­ге­лие Лу­к Іа­д и­лай Лу­к Іа ЛкІ.
от Лу­к и атай Шад Ха­бар
Еван­ге­лие Ягь­я ­д и­лай атай Ягья Ягь.
от Иоан­на Шад Ха­бар
Де­я ­н ия Ил­ч ий­рин крар Крар Кр.
Апосто­лов
Пос­ла­н ие Якьу­бан чар Якьуб Якь.
Иако­ва
Пер­вое Пос­ла­ Пет­ру­д ин сад 1-Петру 1-Птр.
ние Пет­ра ла­г ьай чар
Вто­рое Пос­ла­ Пет­ру­д ин кьвед 2-Петру 2-Птр.
ние Пет­ра ла­г ьай чар
Пер­вое Пос­ла­ Ягь­я ­д ин сад ла­ 1-Ягья 1-Ягь.
ние Иоан­на гьай чар
Вто­рое Пос­ла­ Ягь­я ­д ин кьвед 2-Ягья 2-Ягь.
ние Иоан­на ла­г ьай чар
Третье Пос­ла­ Ягь­я ­д ин пуд 3-Ягья 3-Ягь.
ние Иоан­на ла­г ьай чар
Пос­ла­н ие Иу­ды Ягьу­дан чар Ягьуд Ягьд.
Пос­ла­н ие Рим­вий­риз чар Рим­вий­риз Рим.
к Рим­л я­нам
Пер­вое пос­ла­ Ка­ринф­вий­риз 1-Каринфвийриз 1-Кар.
ние к Ко­рин­ сад ла­г ьай чар
фя­нам
Вто­рое пос­ла­ Ка­ринф­вий­риз 2-Каринфвийриз 2-Кар.
ние к Ко­рин­ кьвед ла­г ьай
фя­нам чар
Пак Ка­лам­д ин кта­бар Пак Ка­лам­дин кта­бар 644

Урус Лез­г и та­мам Лез­г и куь­руь ­ Лез­г и

жуь­ре жуь­ре атІай
жуь­ре
Пос­ла­н ие Га­латІ­вий­риз Га­латІ­вий­риз ГлтІ.
к Га­ла­там чар
Пос­ла­н ие Эфес­вий­риз чар Эфес­вий­риз Эф.
к Ефеся­нам
Пос­ла­н ие к Фи­л ипІвий­риз Фи­л ипІвий­риз ФпІ.
Фи­лип­пий­цам чар
Пос­ла­н ие к Ко­ Ка­ла­с­вий­риз Ка­ла­с­вий­риз Кал.
лос­ся­нам чар
Пер­вое пос­ла­ Са­ла­н ик­вий­риз 1-Саланиквийриз 1-Сал.
ние к Фес­са­ло­ сад ла­г ьай чар
ни­к ий­цам
Вто­рое пос­ла­ Са­ла­н ик­вий­риз 2-Саланиквийриз 2-Сал.
ние к Фес­са­ло­ кьвед ла­г ьай
ни­к ий­цам чар
Пер­вое пос­ла­ ТІи­ма­тІе­яз сад 1-ТІиматІеяз 1-ТІим.
ние к Ти­мо­фею ла­г ьай чар
Вто­рое пос­ла­ ТІи­ма­тІе­яз 2-ТІиматІеяз 2-ТІим.
ние к Ти­мо­фею кьвед ла­г ьай
чар
Пос­ла­н ие ТІи­тІаз чар ТІи­тІаз ТІитІ.
к Ти­т у
Пос­ла­н ие Иф­ле­ма­наз чар Иф­ле­ма­наз Ифл.
к Фи­ли­мо­н у
Пос­ла­н ие Чу­вуд­риз чар Чу­вуд­риз Чвд.
к Ев­ре­я м
От­к ро­вен­ие Ягь­я ­д ин Ке­ре­ Ке­ре­мат Крм.
Иоан­на мат