MIWANOH PERKARA TRADISI SUNDA

Istilah ‘tradisi” (basa Inggris: tradition; basa Latén: traditio ‘diteruskeun’). Anu
hartina adat kabiasaan ata tali paranti anu turun tumurun ti karuhun anu masih
dilaksanakeun dina pakumbuhan masarakat. Tradisi ilaharna geus jadi kabisaan
masarakat ti baheula tur geus jadi bagian tina ahirupan kelompokna. Pikeun
ngamumulé tradisi dilaksanakeun ku cara diwariskeun ti kolot ka anakna, tatalépa bu
ku cara lisan, kalakuan, boh ku cara tinulis.

Tradisi téh kaasup kana ulikan folklor. Istilah folklor (basa Inggris: folklore) asalna
tina kecap folk anu hartina ‘kumpulan’ atawa ‘gundukan’ jeung lore hartina ‘tradisi’.
Jadi folklor téh mangrupa sabagian kabudayaan anu diwariskeun kalawan turun-
tumurun ku cara lisan, ku kituna sok disebut tradisi lisan.

Geus ditétélakeun yén tradisi téh adat kabiasaan atawa tali paranti . Adat (basa
Arab: adath) ngandung harti tabéat atawa sipat bawaan. Aya paribasa “Adat
kakurung ku iga”, anu hartina ‘tabéat anu hésé dipiceunna ata dirobahna’. Kecap
adat ogé ngandung harti kabiasaan atawa kalakuan nu geus maneuh. Kecap adan
jeung kabiasaan sok dihijikeun jadi kecap kantétan adat kabiasaan, nyaéta tata
polah anu angger tur turun-tumurun ti hiji entragan ka entragan satuluyna minangka
warisan anu dalit jeung pakumbuhan masarakatna. Adat kabiasaan sipatna
seremonial atawa upacara nu patali jeung kapercayaan. Adat kabiasaan ilaharna ciri
has hiji daérah. Kapan aya paribasa . “Ciri sabumi cara sadésa, jawadah tutung
biritna, sacarana-sacarana, lain tepak séjén igel”. Anu hartina tiap daérah boga cara
jeung ciri masing-masing daérah anu béda- béda.

Dina kahirupan masarakat Sunda, adat kabiasaan téh patali jeung upacara daur
hirup (siklus hirup), ti mimiti kakandungan, lahir, rumaja, kawin, nepi ka maot. Ku
kituna kahirupan masarakat Sunda kapanggih ayana rupa-rupa adat istiadat saperti:
(1) adat nu nyiram, (2) Adat ngariksa nu reuneuh, (3) Adat ngariksa nu ngajuru, (4)
Adat mulasara bali, (5) Adat Sundatan (nyepitan), (6) Adat ngawinkeun., (7) Adat
kapapaténan, jsté. Patali jeung adat ngariksa nu reuneuh aya nu disebut upacara
‘Tingkeban’ (upacara tujuh bulanan).

Tangtu réa kénéh adat kabiasaan séjénna anu khusus, saperti (1) Sérén taun, di
Cisolok Sukabumi, (2) Nyangku di Panjalu, (3) ruat bumi di Banjarsari, (4) suroan di
Cirebon (5)Saparan di Cerebon, (6) Rebo wekasan di Bogor, Jrrd.

Dicutat tina:”panggelar Basa Sunda Jilid 3”; Yayat Sudaryat, Spk; Erlangga, 2017.
GAYA KAPAMINGPINAN SUNDA

Ngeunaan tipe jeung gaya kepamingpinan (leadership) Sunda kapanggih dina

naskah kuno Sanghiyang Siksa Kandang Karesian. Ieu naska kuna téh asli titinggal
karuhun Sunda taun 1518 Maséhi. Ieu naskah ditulis maké aksara jeung basa Sunda
kuno, disundakeun deui kana basa ayeuna ku Atja jeung Saléh Danasasmita dina
taun 1981.

Ceuk éta naskah, kaharmonisan pamaréntahan téh nyaéta Tritangtu di bumi

‘Tilu Panangtu Kahirupan di Bumi’. Sang Prabu, Sang Rama, jeung Sang Resni.

Sang Prabu mangrupa pamingpin roda pamaréntahan (éksékutif), pamingpin

formal, birokrat, pamaréntah, nu nyokot kawijakan, sarta sakabéh unsur trias
politica. Salaku prabu kudu boga palasipah ngagurat batu ‘boga watek kukuh
(teguh)’, nyaéta taat tur patuh dina ngajankeun hukum, tanpa ayana rékayasa.

Sang Rama mangrupa golongan masarakat nu dipikolot minangka wawakil

rahayat (législatif), kaasup di jerona pamingpin kulawarga jeung masarakat. Salaku
rama kudu boga palsapah ngagurat lemah ‘boga watek nangtukeun nu kudu dipaké
titincakan’. Nyaéta ngawujudkeun kulawarga jeung masarakat anu ayem tengtrem.

Sang Resi mangrupa golongan masarakat anu pancénna ngaberdayakeun hukum

agama, darigama, jeung nagaran (yudikatif). Sang Rama dihartikeun jalma nu weruh
ku élmu jembar ku pangabisa, kudu boga palasipah ngagurat cai ‘boga watek
nengtremkeun dina kaadilan’, nyaéta mawa masarakat dina ngahontal kasugemaan
lahir batin.

Jaba ti éta, dina éta naskah téh aya palanggeran, tuduh laku tatakrama pikeun
jadi pamingpin di masarakat jaman harita. Sanajan kitu, éta palanggeran téh tetep
gedé gunana dijadikeun palanggeran urang Sunda nu jadi pamingpin jaman ayeuna.
Éta palanggeran téh disebutna Parigeuing nyaéta ‘bisa maréntah bisa miwarang ku
caritaan nu pikagenaheun tepi ka teu matak jaheut nu diparéntahna’.

Pikeun bisa ngalaksanakeun Parigeuing, carana kudu ngalaksanakeun heula Dasa

Pasanta, nyaéta 10 Panengtrem Haté. Maksudna cara saurang pamingpin pikeun
nengtremkeun haté nu dipingpin atawa nu diparéntahna supaya digawéna téh ihlas
tur ngagedur sumagetna. Dasa Pasanta téh jumlahna aya 10 nyaéta:

1) Guna, hartina jelema nu diparéntah téh kudu ngartueun nain gunana tina nu
diparéntahkeun.
2) Ramah, hartina paréntah kudu ditepikeun kalawan wajar, sopan, amis budi.
3) Hook, hartina hookeun. Maksudna paréntah téh karasana kudu nuduhkeun
kabisa tur kapinteran anu méré paréntah.
4) Pésok, hartina kapikat haténa (reueus). Jadi paréntah kudu ditepikeun ku cara nu
matak mikat haté, nu nimbulkeun rasa reueus dina dirina.
5) Asih, nyaéta maréntah teh kudu pinuh ku rasa nyaah. Udaganana sangkan nu
diparéntah bisa ngalaksanakeun pagawéanana kalayan tanggung jawab.
6) Karunia/Karunya, hartina paréntah karasaeunana saperti rasa kanyaah (karunya)
jeung ogé mangrupa karunia (kapercayaan) kana kamampuh dirina.
7) Mukpruk, hartina kudu bisa ngalelemu. Tepi ka ngarasa yén digawé téh lain
kapaksa, tapi kudu jadi tugasna.
8) Ngulas, hartina ngajén. Tegesna kudu bisa ngasongkeun koméntar (ulasan) kana
pagawéan bawahan ku cara nu surti tur lantip.
9) Nyecep, hartina bisa niiskeun pikir nu diparéntahna sangkan genaheun pikirna.
Carana nyecep isa ku omongan anu sopan boh ku cara barangbéré ku matéri.
10)Ngala angen, hartina bisa narik simpati bawahan. Carana ku ngantengkeun
silaturahmi nu wajar, sangkan timbul rasa satia (loyal) ka pamingpinna.

WATEK HATÉ

Lian ti Parigeuing jeung Dasa Pasanta, aya ogé anu disebut Pangimbuhning
Twah, hartina pituduh watek atawa tatakrama hadé pikeun hirup kumbuh sapopoé,
sangkan hirupna téh boga pamor (bertuah). Jumlahna aya 12 sipat atawa watek anu
kudu dipibanda ku urang Sunda. Sangkan leuwih écés, titénan tabél ieu di handap!

Pangimbuhning Twah (Tatakrama Hadé)

 Emét
Kudu saeutik-saeutik (saemét-saemét). Hartina henteu konsumtif atawa
awuntah.
 Imeut
Tegesna taliti euweuh nu kaliwat (cermat).
 Rajeun
Saharti jeung rajin. Bisa ngamangpaatkeun waktu.
 Leukeun
Saharti jeung getol, junun, suhud (tekun)
 Papradana
Bisa dihartikeun sonagar, wantér.
 Morogol-rogol
Boga karep pikeun maju, gedé sumanget, henteu éléhan.
 Purusa ning sa
Mibanda jiwa pahlawan atawa sikep nasionalisme, gedé rasa tanggung jawab.
 Widagda
Tegesna wijaksana. Pikiran jeung rasana (rasio katut rasana) bakal saimbang.
Mikirna bisa cékas tur adil.
 Gapitan
 Nyekel prinsip jeung kayakinan kana dirina
 Karawaleya
Balabah (dermawan), bageur, jeung resep tulung tinulungan.
 Cangcingan
Boga watek cingceung, tangginas (gesit).
 Langisan
Boga watek rapékan, parigel, binangkit, binékas. Loba punjulna batan goréngna.

OPAT PAHARAMAN
 Pundungan
Hartina teu kaopan. Jalma pundungan moal boga sobat. Hirupna moal maju.
 Babarian
Hartina gampang kasigeung
 Humandeuar
Hartina luh-lah waé. Tanda héngkér jiwana jeung putus asa. Teu mampuh
nyanghareupan masalah
 Kukulutus
Hartina beungeut nyanghareup ati mungkir, ngijing sila béngkok sembah.
Digawéna puraga tamba kadengda. Kasatiaanana kurang, bisa ngahianat a
dunungan atawa ka babaturan. Di hareupeun siga nu enya, di tukangeun
ngomongkeun.

Pedaran

Ieu di handap aya sawatara conto bacaan pedaran ngeunaan tradisi masarakat
Kampung Kuta

Kampung Kuta Pantrang Nanggap Wayang

20 Feb 2006 - 2:34 am

Ku sabab bareto panganten awewe diiwat ku dalang wayang, atuh ti harita karuhun
Kampung Kuta ragrag ucap, cadu di lembur nanggap wayang.
Kampung Kuta sacara administratif kaasup ka Desa Pasir angin, Kacamatan Tambaksari,
Kabupaten Ciamis. Lemburna teu pati lega, kitu deui jumlah pendudukna. Kahirupan
wargana tina tatanen jeung nyadap kawung. Nu ngatur kahirupan warga, keur
kapentingan pamarentahan diatur ku RT, RW jeung Kepala Dusun, sedengkeun urusan
adat dipupuhuan ku Kuncen jeung Kepala Adat.
Sanajan Kampung Kuta teu pati anggang jeung lembur séjénna nu aya di wewengkon
Desa Pasir Angin, tapi boh wangunan imah atawa tradisi kahirupan masarakatna
nenggang ti nu lian. Nurutkeun Pupuhu adat Kampung Kuta, unggal lengkah urang Kuta
kudu anut kana tatali karuhun, saperti ngadegkeun imah, tatanggapan, asup ka
leuweung tutupan, jeung ngurebkeun mayit.
Wangunan Imah
Dina ngawangun imah teu meunang maké bata, jeung semén, rahabna kudu
ngagunakeun kai, jeung awi. itu deui hateup imah kudu make kiray atawa injuk kawung.
Oge teu meunang dipaseuk ku paku nu dijieun tina beusi, atawa waja. Ku kituna
sangkan bahan keur piimaheun tetep nyampak, unggal warga mun ngabogaan anak,
sapoe sanggeusna eta orok gubrag ka alam dunya, bapana kudu melak tutuwuhan
pangpangna kai jeung kiray. Mun éta amanat karuhun dirempak bakal ngadatangkeun
mamala ka pangeusi lembur. Kanu basangkal, hukumana daek teu daék kudu pindah ti
éta lembur.

Nu ahéng nyaéta waktu ngadegkeun imah, sakumna warga nu aya di éta lembur,
sabilulungan ngilu aub ngawangun, sarta teu kaci meunang buruhan. Ngan tangtu baé
nu boga imah kudu nyayagikeun kadaharan. Nu dibayar téh ngan ukur tukang. Naon
pangna teu meunang maké semén jeung bata, cenah baheula, karuhunna waktu
munggaran ngabaladah atawa ngadegkeun lembur, kungsi ngadegkeun wangunan
maké bahan tina bata jeung semén. Sangkilang maké tanaga ahli, éta wangunan teu
ngadeg-ngadeg, malah ujug-ujug dor-dar gelap, padahal harita téh keur usum halodo.
Kitu deui mun ngawangun jalan, pantrang maké bahan tina semén jeung aspal.

Sedengkeun alesan hateup imah teu meunang make kenténg, sabab kenténg mun geus
peupeus teu bisa balik deui jadi taneuh, hartina bakal ngotoran éta lembur.
Salian ti éta arsiték imah kudu maké suhunan panjang, cindekna teu meunang maké
pola wangunan léter L atawa léter U, sarta teu meunang nyanghareup ka beulah
wétan.

Tatanggapan

Dina hal tatanggapan, boh nyunatan, boh ngawinkeun, atawa hajat séjénna, teu
meunang nganggap wayang golek atawa wayang kulit. Nurutkeun Karman, nu jadi
sababna patali jeung kajadian nu tumiba karuhunna. Baheula waktu buyutna nanggap
wayang, aya kajadian nu ngageunjleungkeun, acara hajat ngadadak kiruh, alatan
pangantén awewe diiwat ku dalang. Éta kajadian mangrupa wiwirang di kolong catang,
nya gedé nya panjang. Tah ku ayana kajadian sarupa kitu, ragrag pacaduan, sakumna
urang Kuta teu meunang nanggap wayang. Kasenian nu sok biasa dijadikeun média
upacara hajatan nyaéta tayuban, reog jeung seni terebang.

Leuweung Tutupan
Umumna kaayaan leuweung nu aya di wewengkon tatar Sunda geus burindil,
tutuwuhana coréngcang alatan loba dijarah ku leungeun-leungeun jalma nu teu boga
tanggungjawab. Padahal unggal leuweung geus ditangtayungan ku undang-undang.

Tapi anéhna téh mun leuweung dijaga ku pamali sok walagri, saperti leuweung tutupan
atawa leuweung larangan nu aya di Kampung Kuta. Éta leuweung nu perenahna aya di
tapel wates Jawa Barat jeung Jawa Tengah tara kagunasika ku leungeun-leungeun
manusa. Unggal warga Kuta atawa warga nu aya di sabudeureun éta leuweung teu wani
ngaganggu éta leuweung, cenah sieun kabadi.
Ti mimiti asup ka éta leuweung tartib pisan, kahiji teu meunang maké dadampar suku
(sapatu, sendal jeung sajabana), sabisa-bisa kudu nyékér, sarta saméméhna kudu
ngumbah suku heula. Salila aya di jero leuweung teu diwenangkeun ngahéot, nyiduh,
kiih sok komo bubuang kokotor mah, oge teu meunang miceun runtah
sambarangan,kakadekan katut ngadurukan.
Mun ngarémpak éta aturan, bakal aya mahluk leuweung nu bakal ngerewed jalma nu
teu tuhu kana pamali téa. Leupas tina aya euweuhna mamala, ku ayana pamali saperti
kitu kaayaan leuweung kajaga kabersihanana, moal aya kajadian leuweung kahuruan
saperti nu kaalaman leuweung di tempat lian, jeung salawasna tutuwuhan nu aya di eta
leuweung bakal tetep walagri.

Ngurebkeun Mayit
Mun urang laha-loho ka Kampung Kuta moal manggihan astana atawa kuburan. Ti
baheula mula, urang Kuta tara pirajeuneun ngurebkeun mayit di lemburna. Mun pareng
aya nu kakapatenan katembong kacida riweuhna, sabab kudu ngurebkeun layon ka
tempat nu rada jauh, nyaeta tonggoheun lembur, jaya meureun tilu kilo mah. Malah aya
nu dikurebkeun peuntaseun Walungan Cigalontang. Atuh waktu ngagotong pasaran teh
kudu ngaraas heula walungan.
Ceuk Karman, lemburna ngan keur jalma hirup, ulah ngubur bugang naon bae, kaasup
mayit, cenah sangkan eta lembur beresih, anggang tina panyakit, pangpangna aya
amanat ti karuhun nu ngaharamkeun aya astana di lemburna. Mun dirempak, cenah
mah sapangeusi kampung bakal katarajang panyakit nu hésé piubareunana.

Ngaruat Lembur
Dina sataun sakali, sabada panén atawa saencanna mitembeyan warga Kampung Kuta
sok ngayakeun upacara ruat bumi, éta hajat lembur mangrupa sukuran ka Gusti Nu
Murbeng Alam, nu geus méré kanikmatan ku mangrupa hasil tatanén nu mucekil.
Saencanna prung hajat, kuncén lembur jarah heula ka leuweung tutupan, sarta ngiriman
ka karuhun, sangkan ditarima iman Islamna. Dina prungna acara dibuka ku tutunggulan,
ngiriman, jeung dipungkas ku pintonan seni tayuban.*** (Nana Munajat)
Dicutat tina karya: Nana Munajat
http://sundanet.com/article/content/265

Pancén Mandiri
Sangkan hidep leuwih nyangkem eusi pedaran di luhur, pék jawab sakur pananya ieu di
handap!
1. Di mana perenahna Kampung Kuta téh? Kumaha kaayaan lembur jeung kahirupan
masarakatna?
2. Naon nu disebut kuncén téh? Kumaha kalungguhanana?
3. Naon baé tatali karuhun nu kudu dianut ku urang Kampung Kuta téh?
4. Kumaha tradisi ngadegkeun imah di Kampung Kuta? Naon balukarna lamun amanat
karuhun dirempak?
5. Ku naon pangna masarakat Kampung Kita ragrag pacaduan pantrang nanggap
wayang?
6. Naon anu disebut leuweung larangan atawa leuweung tutupan téh? Kumaha tradisi
masarakat Kampung Kuta mun rék asup ka leuweung?
7. Kuma tarékah urang Kampung Kuta duna ngajaga leuweung?
8. Naon alesanana urang Kampung Kuta tara ngurebkeun mayit atawa ngubur bugang
di lemburna?
9. Naon nu disebut upacara ruwat bumi téh? Iraha dilaksanakeunana jeung naon
tujuanana éta upacara dilaksanakeun?
10. Kumaha akibat tina ngarémpak aturan adat di Kampung Kuta?

II. Pék ku hidep jeung babaturan sabangku catetkeun kecap-kecap anu

didéngdékkeun dina bacaan di luhur. Geus kitu paluruh hatina dina kamus.

III. Panyungsi Basa

Mikawanoh Perkara Tradisi Sunda

Istila “tradisi” (basa Inggris: tradition; basa Latén: traditio ‘diteruskeun’), anu
hartina adat kabiasaan atawa tali paranti anu turun tumurun ti karuhun anu masih
dilasksanakeun dina pakumbuhan masarakat. Tradisi ilaharna geus jadi kabiasaan
masarakat ti baheula tur geus jadi bagian tina kahirupan kalompokna. Pikeun
ngamumulé tradisi dilaksanakeun ku cara diwariskeun ti kolot ka anakna, tatalépa
boh ku cara lisan, kalakuan boh ku cara tulisan.

Tradisi téh kaasup kana ulikan folklor. Istilah folklor (basa Inggris: folklore) asalna
tina kecap folk anu hartina ‘kumpulan atawa gundukan jeung lore anu hartina
‘tradisi’. Jadi folklor teh mangrupa sabagian kabudayaan anu diwariskeun kalawan turun
tumurun ku cara lisan, ku kituna sok disebut tradisi lisan.

Adat (basa Arab: adath) ngandung harti tabeat atawa sipat bawaan. Kecap adat oge
ngandung harti kabiasaan atawa kalakuan anu geus maneuh. Kecap adat jeung
kabiasaan sok dihijikeun jadi kecap kantétan adat kabiasaan, nyaéta tata polah anu
angger tur turun-tumurun di hiji entragan ka entragan satuluyna minangka warisan anu
dalit jeung pakumbuhan masarakatna.

Dina kahirupan masarakat Sunda, adat kabiasaan téh patali jeung upacara daur hirup
(siklus hirup), ti mimiti kakandungan, lahir, rumaja, kawin, nepi ka maot. Ku kituna,
dina kahirupan masarakat Sunda kapanggih aya rupa-rupa upacara adat saperti (1)
Adat nu nyiram, (2) Adat ngariksa nu reuneuh, (3) Adat ngariksa nu ngajuru, (4) Adat
Mulasara Bali, (5) Adat Sunatan (Nyepitan), (6) Adat Ngawinkeun, (7) Adat
Kapapaténan, jsté. Patali jeung adat ngariksa nu reuneuh, aya nu disebut Upacara
Tingkeban (upacara tujuh bulanan).
 Réa kénéh adat kabiasaan séjénna anu husus, saperti (1) Sérén Taun di Cisolok
Sukabumi, (2) Nyangku di Panjalu Ciamis, (3) Ruat Bumi di Banjarsari, (4) Suroan di
Cirebon, (5) Saparan di Cirebon, (6) Rebo Wekasan di Bogor, jrrd.

Karangan Pedaran

Definisi/Wangenan

Pedaran dina bahasa Indonesia disebut ogé eksposisi, nyaéta wacana nu eusina
ngajéntrékeun tur medar hiji objék, kumaha prosésna, tujuan jeung gunana.
Pedaran teh mangrupa karangan basa lancaran au eusina ngaguar, medar,
ngabahas, atawa ngadadarkeun hiji perkara. Mangpaatna pikeun ngalegaan
pangaweruh atawa wawasan sarta meunang katengan (informasi) anu tétéla
ngeunaan hiji perkara. Dina basa Indonesia,disebut bahasan atawa eksposisi,
sakapeung sok disebut oge wacana prosedural, lantaran eusina ngagambarkeun
cara ngalaksanakeun hiji pagawean saperti : 'Cara nyieun dadar endog' jsb,"

Aya sawatara hal nu kudu perhatikeun dina pedaran dianatarana waé:

1. Puguh éntép seureuhna (sistematis)

2. Ngawincik sarta mertélakeun kalawan tétéla
3. Ngagunakeun basa nu sahinasna (lugas), saujratna, sarta teu loba raéhan, jeung
4. Ngagunekeun istilah-istilah anu geus maneuh

Unsur-unsur karangan pedaran

1. Naon
Unsur panaros dimana nyaéta kanggo naroskeun tempat kajadian atawa tempat
sesuatu hal.
2. Dimana
Unsur panaros dimana nyaéta kanggo naroskeun tempat kajadian atawa tempat
sesuatu hal.
3. Iraha
Unsur panaros iraha fungsina nyaéta kanggo naroskeun waktos
dilaksanakeunana hiji kagiatan/acara jeung sajabana
4. Kunaon
Unsur panaros kunaon fungsina nyaéta kanggo naroskeun alasan
dilaksanakeunana hiji kagiatan
5. Kumaha
Unsur panaros kumaha nyaéta kanggo naroskeun cara ngalaksanakeun hiji
kagiatan
6. Saha
 Unsur panaros saha fungsina nyaéta kanggo naroskeun jalma nu karlibet dina hiji
kagiatan/acara jeung sajabana.

Rupa-rupa tehnik anu bisa dipaké dina nyusun wacana éksposisi, diantarana, ku
cara néangan ciri-ciri barang (idéntifikasi), babandingan, méré gambar (ilustrasi),
nyieun papasingan (klasifikasi), méré wangenan (definisi), jeung prosés,
(1) Téknik idéntifikasi, nyaéta ngajéntrékeun hiji perkara ku cara néangag jeung
medar ciri-cirina éta perkara atawa barang;
(2) Téknik klasifikasi, nyaéta ngajéntrékeun hiji perkara ku cara néangan jeung
nyieun papasingan éta perkara atawa barang.
(3) Téknik definisi, nyaéta ngajéntrékeun hiji perkara ku cara néangan jeung méré
wangenan kana éta perkara atawa barang.
(4) Téhnik ilustrasi, nyaéta ngajéntrékeun hiji perkara nu cara néangan jeung
méré gambaran kana éta perkara atawa barang;
(5) Téhnik prosés, nyaéta ngajéntrékeun hiji perkara ku cara néangan jeung méré
gambaran prosés nyieunna éta barang.

Rangkay, raraga atawa kerangka karangan pedaran téh diwangun ku:

Bagian Bubuka, eusina midangkeun hal-hal umum perkara eusi pedaran:

(a) alesan milih jejer (topik) pedaran
(b) pentingna jejer (topik) pedaran
(c) legana pedaran
(d) watesan jejer pedaran
(e) masalah-masalah nu dipedar
(f) tujuan jeung gunana pedaran

Bagian Eusi, eusina midangkeun objék nu dipedar, saperti:

(a) wujud jeung wangun objék
(b) gunana objék
(c) wanda atawa tipena objék
(d) cara-cara nyieunna objék, kitu deui lamun aya

Bagian pamungkas (panutup), eusina midangkeun dua hal:

(a) kacindekan tina eusi pedaran
(b) saran-saran

Cara-cara nu bisa dilakukeun lamun rék nulis karangan pedaran,di antarana waé:

(1) Netepkeun pasualan atawa perkara nu rék ditulis;

(2) Ngumpulkeun bahan atawa data keur ngarojong eusi karangan pedaran,
biasana mah tina buku, koran majalah, atawa internet;
 (3) Mikiran pijuduleun anu matak ngirut nu maca;
(4) Nyusun raraga atawa rangkay karangan;
(5) Mekarkeun rangkay karangan jadi alinéa-alinéa nepi ka jadi karangan
gembleng; jeung
(6) Nyarungsum karangan nu geus jadi.

Aya tilu tahap dina ngarang pedaran, nyaéta prangarang, prakna (prosés)
ngarang, jeung pascangarang (nyarungsum)

Karangan pedaran téh ilaharna sok dimuat dina majalah atawa surat kabar.
Lamun geus dimuat dina korang atawa majalah karangan pedaran téh disebutna
artikel.

Pancén Kelompok

A. Istilah anu patali jeung Waditra.

Kecap waditra asalna tina basa Sangsekerta anu ngandung harti “alat musik”.
Dina basa Sunda kecap waditra dipaké pikeun nyebut “alat musik kasenian
Sunda”.
Upama nilik kana bahanna, waditra téh aya anu dijieunna tina awi, tina kai, tina
logam kayanimg beusi jeung perunggu, jeung gabungan sawatara bahan sepeti
kai jeung kulit, beusi jeung perunggu, jeung sajabana.
Cara nabeuhna ogé aya anu dioyag-oyag, ditepak, ditakol, dipetik, jeung dikését.
B. Pancén
Cik sebutkeun ngaran waditrana jeung cara nabeuhna:
1. Waditra tina awi:
(1) Calung, nabeuhna ditakol.
(2) .........................................
(3) ..........................................
(4) ..........................................
2. Waditra tina kai:
(1) Gambang, nabeuhna ditakol
(2) .........................................
(3) .........................................
(4) .........................................
3. Waditra tina logam (beusi atawa perunggu)
(1) Goong, nabeuhna ditakol
(2) ..........................................
(3) .........................................
(4) .........................................
4. Waditra tina kai jeung kulit:
(1) Kendang, nabeuhna ditepak
 (2) ............................................
(3) ............................................
(4) ............................................
5. Waditra tina kai jeung kawat:
(1) Rebab, nabeuhna dikését
(2) ........................................
(3) ..........................................
(4) ..........................................

C. Téangan 4 Conto karangan Pedaran séjénna tina majalah, Surat kabar, atawa
tina internet.
(1) Ketik terus jilid sing hadé,
(2) Jieun résumeuna