canım (can + prisvojni sufiks -ım) dušo moja

hayatım živote (doslovno znači živote moj)

tatlım draga/i (doslovno slatkice moja)
şekerim draga/i (doslovno šećeru moj)
gözüm oko moje azizim dragi moj
cicim mila/mili moj
güzelim moja ljepotice/ljepoto
kuzum dragi moj/jagnje moje
koçum moja momčino (doslovno znači moj ovne):
arslanım sokole moj/junačino moja/lafe (doslovno znači moj lave).

ağabeylabi doslovno znači stariji brat i koristi se prilikom oslovljavanja osobe muškog spola koja nije
mnogo starija od govornika;

amca doslovno znači stric/amidža, tako se može oslovljavati starija osoba muškog spola (čiko, adžo);

teyze doslovno znači tetl<a s majčine strane, može služiti prilikom oslovljavanja starije ženske osobe
(teta);

yavrum dijete/dijete moje koristi se prilikom oslovljavanja vlastite ili tuđe djece;

oğlum sine moj/sinl<o koristi se za oslovljavanje svoje i tuđe djece muškog spola;

kızım kćeri moja/djevojko služi za oslovljavanje mlađe osobe ženskog spola

Prezent na ~(i)yor tvori se tako da se na glagolsku osnovu doda nastavak (koji je inače nastavak za
particip) ~(i)yor a potom lični nastavci tzv. I tipa (koji se razlikuju od ličnih nastavaka II tipa kojima se
tvori perfekt na -di):

iste + yor + um > istiyorum želim

iste + yor + sun > istiyorsun želiš
Iste + yor > istiyor želi
iste + yor + uz > istiyoruz želimo
İste + yor + sunuz > istiyorsunuz želite
İste + yor + lar > istiyorlar žele

Kod glagolskih osnova koje završavaju na konsonant ubacuje se vokal klase ,,i" (zavisno od zadnjeg
vokala u osnovi). U slučaju da se glagolska osnova završava na vokale ,,a“ i ,,e“ oni se ispred ,,y“
mijenjaju u ,,i“, odnosno u ,,i“, naprimjer, kiralamak: kirala + yor > kiralıyor (izdaje pod kiriju,
iznajmljuje), izlemek: izle + yor > izliyor (slijedi, prati). Ako se u glagolskoj osnovi ispred tih vokala („a" i
,,e“) nalaze labijalni vokali onda i oni sami postaju labijalni, naprimjer,
81

huuhOmuith htitılnİ0 * yor > bütünlüyor (dopunjava), hoyİ0 • yor > boyluyor (mjeri dužinu). I İM iiıiM
|iıııııı|tıım (lulazi i kada se glagol negira; na glagolsku iiaiinvii tli)lti/l nogacija -me/-ma a potom nastavak
~(i)yor. u«/ ♦ /»• + yor > gelmiyor (ne dolazi), oku ma + yor > okumuyor (ne čita).

iste + me + yor + um > ne želim istemiyorum iste + me + yor + sun > ne želiš istemiyorsun iste + me + yor
> istemiyor ne želi iste + me + yor + uz > ne želimo istemiyoruz iste + me + yor + sunuz > ne želite
istemiyorsunuz iste + me + yor + lar > ne žele istemiyorlar

Napomena: Kao što se vidi iz primjera, nastavak ~(i)yor ne ravna se prema vokalnoj harmoniji.

Upitni oblik se tvori tako da iza oblika na -(i)yor dođe upitna rječca mi . Na rječcu mi dodaju se lični
nastavci, osim kod oblika za treće lice množine:

istiyor muyum? Želim li? İstiyor musun? Želiš li? İstiyor mu? Želi li? İstiyor muyuz? Želimo li? İstiyor
musunuz? Želite li? İstiyorlar mi? Žele li?

Upitno-negativni oblik glasi:

İstemiyor muyum? Ne želim li?

İstemiyor musun? Ne želiš li?
İstemiyor mu? Ne želi li?
İstemiyor muyuz? Ne želimo li?
İstemiyor musunuz? Ne želite li?
İstemiyorlar mi? Ne žele li?

Prezent na ~(i)yor označava konkretnu sadašnjost, tj. radnju koja se dešava u momentu govora. Prevodi
se našim prezentom (i to nesvršenim vidom glagola). Može označavati i radnju koja traje duži vremenski
period ali koja ne prelazi u stalnu osobinu vršitelja radnje. S odgovarajućim priloškim oznakama vremena
može izražavati i buduću radnju koja se treba desiti nakon momenta govora.

Tvori se dodavanjem nastavka -r na glagolsku osnovu, a na tako dobiven particip dodaju se lični nastavci
I tipa. Zavisno od toga da li se glagolska osnova završava na konsonant ili na vokal, nastavci će biti
sljedeći:

1. ako se glagolska osnova završava na vokal, dodaje se nastavak -r, naprimjer, okumak (čitati) oku + r>
okur (čita), yaşamak (živjeti) yaşa + r> yaşar (živi).

2. ako se radi o višesložnoj glagolskoj osnovi, dodaju se nastavci -ir, -ir, -ur, -ür, naprimjer, götürmek
(odnijeti) götür + ür> götürür (odnosi), çalışmak (raditi) çalış + ir > çalışır (radi).
3. ako je glagolska osnova jednosložna i završava se na konsonant, nastavak glasi -er/-ar, naprimjer,
çıkmak (izaći) çık + ar> çıkar (izlazi), sevmek (voljeti) sev + er> sever (voli). Izuzetak iz navedenog pravila
čini grupa glagola kod kojih se glagolska osnova završava na konsonante “I”, “r” i “n” i gdje nastavak glasi
-ir, -ir, -ur, -ür.

87

almak bilmek bulmak durmak ermek gelmek görmek kalmak olmak ölmek varmak vermek vurmak

(uzeti) (znati) (naći) (stajati) (stići) (doći) (vidjeti) (ostati) (biti) (umrijeti) (stići) (dati) (udariti)

al + ir > bil + ir > bul + ur> dur + ur> er + ir > gel + ir > gör + ür> kal + ir> ol + ur > ÖI + iir> var + ir> ver + ir
> vur + ur>

alir bilir bulur durur erir gelir görür kalır olur ölür varır verir vurur

(uzima) (zna) (nalazi) (stoji) (stiže) (dolazi) (vidi) (ostaje) (biva) (umire) (stiže) (daje) (udara)

Često se u rječnicima zbog postojanja izuzetaka u zagradi navodi i oblik participa na -r, naprimjer, almak
(alır).

Negacija ovog oblika tvori se dodavanjem nastavka -mez/-maz na glagolsku osnovu, naprimjer al + maz >
almaz (ne uzima). U prvom licu jednine i množine otpada ,,z“. Afirmativna i negativna paradigma ovog
glagolskog oblika glase;

Afirmativna paradigma

sav + er + im > severim sev + er + sin > seversin sev + er > sever sev + er + iz > şeveriz sev + er + siniz >
seversiniz sev + žr + ler > severler

volim voliš voli volimo volite vole

88

Negativna paradigma

sev + me + m > sevmem sev + mez + sin > sevmezsin sev + mez > sevmez sev + me + yiz > sevmeyiz sev +
mez + siniz > sevmezsiniz sev + mez + ler > sevmezler

ne volim ne voliš ne voli ne volimo ne volite ne vole

Upitni oblik glasi:

Sever miyim? Volim li?

Sever misin? Voliš li?
Sever mi? Voli li?
Sever miyiz? Volimo li?
Sever misiniz? Volite li?
Severler mi? Vole li?

Negativno- upitna paradigma:

Sevmez miyim? Ne volim li?

Sevmez misin? Ne voliš li?
Sevmez mi? Ne voli li?
Sevmez miyiz? Ne volimo li?
Sevmez misiniz? Ne volite li?
Sevmezler mi? Ne vole li?

Prezent na -r označava sadašnju radnju, ali sadašnju trajnu radnju koja je usmjerena i prema prošlosti i
prema budućnosti. Zato se kao svevremenski prezent koristi za izražavanje naučnih tvrdnji, prirodnih
zakona, kao i za izražavanje iskustava, saznanja i stoga se koristi i u poslovicama. Iki kere iki dört eder.
Dva puta dva je četiri.

89

Bosna Nehri, Sava Nehri'yle birleşir. Rijeka Bosna ulijeva se u rijeiiu Savu.

Prezent na -r označava i buduću radnju za čije izvršenje govornik nije siguran: Gelirim što znači Doći ću,
ali i Možda ću doći.

Koristi se i u realizaciji zahtjeva i molbi jer se na taj način sagovorniku ostavlja dovoljno prostora da
odbije ili ne prihvati zahtjev, odnosno ponudu:

Bana su getirir misin? Hoćeš li mi donijeti vode?

Bize gelir misiniz? Hoćete li doći kod nas?

- gibi znači kao, poput, naprimjer, tilki gibi kurnaz lukav poput lisice, benim gibi bir kız djevojka poput
mene, ali onlar gibi poput njih (jer je zamjenica zbog nastavka za množinu poimeničena) Ovdje se radi o
poređenju prema kvalitetu.

- ile ima značenje našeg prijedloga s(a) i veznika / (samo na nivou sintagme, znači vezuje riječi ali ne i
rečenice), naprimjer, Seima ile sa Seimom. kağıt ile kalem papir i olovka
8.3. Ablativ (Uzaklaşma Hali)

Sufiks za ablativ glasi -den/-dan ili, ako se riječ završava na bezvučni konsonant, glasi -ten/ -tan,
naprimjer: arkadaş + tan > arkadaştan od prijatelja.

ev + den > evden iz l<uće aşçı + dan > aşçıdan od kuhara öğrenci + den > öğrenciden od studenta doktor
+ dan > doktordan od doldora göl + den > gölden s jezera kutu + dan > kutudan iz kutije yüz + den >
yüzden s Uca

Ablativ označava kretanje iz ishodišne (početne) tačke i prevodi se na na bosanski jezik prijedlozima iz,
od, s(a), ali i

prijedlozima kroz, naprimjer, Pencereden girdi. (Ušao je kroz prozor.), I preko, naprimjer. Sokaktan
geçti. (Prešao je preko ulice.).

Ablativ može imati i značenje uzroka pa se tada prevodi našim prijedlozima od i zbog, naprimjer, Açlıktan
öldü. (Umro je od /zbog gladi.)

Isto tako, njime se može izraziti i cijena robe po komadu, naprimjer: Bunları kaçtan aldın? (Po koliko si to
uzeo?), gdje kaçtan znači po koliko, naprimjer, Beş marktan. (Po pet maraka.).
12. Prezent na -r, pridjevi

12.1. Prezent na -r (Geniş Zaman)

Tvori se dodavanjem nastavka -r na glagolsku osnovu, a na tako dobiven particip dodaju se lični nastavci
I tipa. Zavisno od toga da li se glagolska osnova završava na konsonant ili na vokal, nastavci će biti
sljedeći:

1. ako se glagolska osnova završava na vokal, dodaje se nastavak -r, naprimjer, okumak (čitati) oku + r>
okur (čita), yaşamak (živjeti) yaşa + r> yaşar (živi).

2. ako se radi o višesložnoj glagolskoj osnovi, dodaju se nastavci -ir, -ir, -ur, -ür, naprimjer, götürmek
(odnijeti) götür + ür> götürür (odnosi), çalışmak (raditi) çalış + ir > çalışır (radi).

3. ako je glagolska osnova jednosložna i završava se na konsonant, nastavak glasi -er/-ar, naprimjer,
çıkmak (izaći) çık + ar> çıkar (izlazi), sevmek (voljeti) sev + er> sever (voli). Izuzetak iz navedenog pravila
čini grupa glagola kod kojih se glagolska osnova završava na konsonante “I”, “r” i “n” i gdje nastavak glasi
-ir, -ir, -ur, -ür.

87

almak bilmek bulmak durmak ermek gelmek görmek kalmak olmak ölmek varmak vermek vurmak

(uzeti) (znati) (naći) (stajati) (stići) (doći) (vidjeti) (ostati) (biti) (umrijeti) (stići) (dati) (udariti)

al + ir > bil + ir > bul + ur> dur + ur> er + ir > gel + ir > gör + ür> kal + ir> ol + ur > ÖI + iir> var + ir> ver + ir
> vur + ur>

alir bilir bulur durur erir gelir görür kalır olur ölür varır verir vurur

(uzima) (zna) (nalazi) (stoji) (stiže) (dolazi) (vidi) (ostaje) (biva) (umire) (stiže) (daje) (udara)

Često se u rječnicima zbog postojanja izuzetaka u zagradi navodi i oblik participa na -r, naprimjer, almak
(alır).

Negacija ovog oblika tvori se dodavanjem nastavka -mez/-maz na glagolsku osnovu, naprimjer al + maz >
almaz (ne uzima). U prvom licu jednine i množine otpada ,,z“. Afirmativna i negativna paradigma ovog
glagolskog oblika glase;

Afirmativna paradigma

sav + er + im > severim sev + er + sin > seversin sev + er > sever sev + er + iz > şeveriz sev + er + siniz >
seversiniz sev + žr + ler > severler

volim voliš voli volimo volite vole

88

Negativna paradigma

sev + me + m > sevmem sev + mez + sin > sevmezsin sev + mez > sevmez sev + me + yiz > sevmeyiz sev +
mez + siniz > sevmezsiniz sev + mez + ler > sevmezler

ne volim ne voliš ne voli ne volimo ne volite ne vole

Upitni oblik glasi:

Sever miyim? Sever misin? Sever mi? Sever miyiz? Sever misiniz? Severler mi?

Volim li? Voliš li? Volili? Volimo li? Volite li? Vole li?

Negativno- upitna paradigma:

Sevmez miyim? Ne volim li? Sevmez misin? Ne voliš li? Sevmez mi? Ne voli li? Sevmez miyiz? Ne volimo
li? Sevmez misiniz? Ne volite li? Sevmezler mi? Ne vole li?

Prezent na -r označava sadašnju radnju, ali sadašnju trajnu radnju koja je usmjerena i prema prošlosti i
prema budućnosti. Zato se kao svevremenski prezent koristi za izražavanje naučnih tvrdnji, prirodnih
zakona, kao i za izražavanje iskustava, saznanja i stoga se koristi i u poslovicama. Iki kere iki dört eder.
Dva puta dva je četiri.

89

Bosna Nehri, Sava Nehri'yle birleşir. Rijeka Bosna ulijeva se u rijeiiu Savu.

Prezent na -r označava i buduću radnju za čije izvršenje govornik nije siguran: Gelirim što znači Doći ću,
ali i Možda ću doći.

Koristi se i u realizaciji zahtjeva i molbi jer se na taj način sagovorniku ostavlja dovoljno prostora da
odbije ili ne prihvati zahtjev, odnosno ponudu:

Bana su getirir misin? Hoćeš li mi donijeti vode? Bize gelir misiniz? Hoćete li doći kod nas?
2.2. Vokalna harmonija (Ünlü Uyumu)

To je pravilo koje određuje raspored vokala u riječi. Sve izvor-no turske riječi mogu se podijeliti na: 1.
riječi s prednjim/mekim vokalima (elli, kedi) i 2. riječi sa zadnjim/tvrdim vokalima (dokuz, armut).

To se pravilo primjenjuje i prilikom dodavanja sufiksa (nastavaka), s obzirom na to da turski jezik spada u
grupu aglutinativnih jezika (sve gramatičke kategorije izražavaju se pomoću sufiksa, odnosno nastavaka).
U slučaju postojanja

27

dvovarijantnih sufiksa (koji sadrže samo prednje ili zadnje vokale, kao što je sufiks za nnnožinu -ler/-lar)
slijedi se prvi kriterij prema vodoravnom položaju jezika, gdje se sufiks dodaje prema zadnjem vokalu
korijena ili osnove riječi, naprimjer;

av + lar; ev + ler; kap] + lar; iş ç i + ler; ok + lar; göz + ler; avlu + lar; gül + ler.

Ako su u pitanju četverovarijantni sufiksi koji sadržavaju vokale klase ,,i“, onda se prilikom izbora
odgovarajućeg sufiksa odabiru prvo dva sufiksa koja sadrže prednji ili zadnji vokal (prvi kriterij prema
vodoravnom položaju jezika), a potom se primjenjuje drugi kriterij prema položaju usana, naprimjer: ev
+ sufiks -I, -i, -u, -ii, a) prema prvom kriteriju ostaju dva sufiksa s prednjim vokalima -/ i -Ü, b) drugi
kriterij prema sudjelovanju usana ostavlja samo jedan odgovarajući sufiks -i (jer je vokal ,,e“ iz riječi ev
prema prvom kriteriju prednji, a prema drugom kriteriju nelabijalan). Naprimjer:

a v + ı; e v + i; k ız + ı; iz + i; o k + u , ş o f ö r + ü ; m u m + u ; g ü l + ü.

Odstupanja od zakona o vokalnoj harmoniji:

1. sufiks -ki, naprimjer, oradaki (tamnošnji)

2. sufiks -daş, naprimjer, meslek (zanimanje, profesija) meslektaş (kolega/kolegica)

3. sufiks -leyin, naprimjer, sabah (jutro) sabahleyin (jutrom)

4. gerund iken, naprimjer, yapar+ ken > yaparken (dok radi)

28

5. sufiks za tvorbu prezenta na -(i)yor, naprimjer, gel + -(i)yor > geliyor (dolazi)

6. u nekim slučajevima finalni konsonant u riječi (isključivo stranog porijekla) može promijeniti klasu
vokala u sufiksu ako se, recimo, a) arapska riječ završava na konsonant te (okruglo te), b) ili
konsonantske skupine „lp", ,,rf‘, ,,rp“: saat (sat) saati, kalp (srce) kalbi, harf (slovo) harfi, harp (rat) harbi
ili, c) ako se riječ stranog porijekla završava na sonant /I/: gol (gol) goller (golovi).
3. Glasovne promjene, prisvojni sufiksi, pozdravi

3.1. Ozvučavanje glasova (Ünsüz Uyumu)

Glasovi, tačnije rečeno, fonemi, /p/, Itl, /ç/, /k/ ozvučuju se na kraju riječi kada se na riječ dodaje sufiks
koji počinje vokalom. Spomenuti fonemi ozvučuju se na kraju Izvorno turskih riječi ako su umjesto njih u
starijem jeziku stajali njihovi zvučni parovi. Isto tako, dolazi do ozvučavanja u stranim riječima koje
etimološki (po porijeklu) imaju zvučne foneme.

p>b

dolap (ormar): dolap + ı > dolabı, kitap (arap., knjiga): kitap +ı > kitabı

kurt (vuk); kurt + u > kurdu-, dert (perz., patnja): dert + i > derdi

uç (vrh): uç+u > ucu; ihraç (arap. izvoz): ihraç + ı > ihracı

k > ğ ili g

ayak (noga, stopalo): ayak +ı > ayağı

31

renk (perz.. boja): renk + i > rengi

ali top (lopta): top + u > topu ot (trava): ot_+ u > otu saç (kosa): saç +ı > saçi

Često se zbog mogućih kolebanja u rječnicima navodi da li dolazi do ozvučavanja ili ne, naprimjer, top (-
pu), uç (-cu).
2. Lokativ (Bulunma Hali)

Na početak rečenice s predikativima može doći i priloška odredba mjesta, znači informacija o tome gdje
nečega ima, odnosno nema. Ovakva se priloška odredba ostvaruje dodavanjem sufiksa za padež lokativa;
-de/-da (ako se riječ

51

r završava na zvučni konsonant) i -te/-ta (ako se riječ završava na bezvučni konsonant), naprimjer,

dağ + da > dağda ev + de > evde kız + da > kızda öğrenci + de > öğrencide koridor + da > koridorda gök +
te > gökte çocuk + ta > çocukta süt + te > sütte

na planini u kući kod djevojke kod studenta u hodniku na nebu kod djeteta u mlijeku

Lične zamjenice u lokativu glase:

bende sende Onda

kod mene kod tebe kod nje/njega

bizde sizde onlarda

kod nas kod vas

Padeži

tur: İsmin halleri eng: noun states isim - imenica, hal - stanje

U turskom jeziku postoji 5 padeža i ne zovu se kao naši padeži (na kraju lekcije imate sliku sa nazivima
turskih padeža). Međutim, osim ovih pet, ima još slučajeva kada se na imenicu dodaju nastavci. Da bi
bilo jednostavnije za razumijevanje, padeže ćemo objasniti koristeći našu podjelu. Padeži u našem jeziku
su: nominativ, genitiv, dativ, akuzativ, vokativ, instrumental, lokativ. Ovoj listi ćemo dodati jedan turski
padež - ablativ.
................................................................................................................................................. Iza imena
osoba, gradova i država stavlja se apostrof prije sufiksa.

1. Nominativ Ko? Šta? eng: what, who Kim? Ne? Nominativ nema sufikse
(nastavke).

Bu bir ev. Ovo je jedna kuća. ev - kuća

U našem jeziku ne naglašavamo da je to jedna kuća, ali u turskom se mijenja značenje ako se izbaci riječ
bir. Bu ev. Ova kuća.
.................................................................................................................................................

2. Genitiv Padež koji označava pripadnost. eng: whose Od koga? Čiji? Od čega? Kimin?

aı ei ou öü - posljednji samoglasnik u riječi na koju se dodaje sufiks ın in un ün nın

nin nun nün
U prvom redu su nastavci koji se dodaju na riječ koja se završava suglasnikom (Tarkan). U drugom redu
su nastavci koji se dodaju na riječ koja se završava samoglasnikom. (Marko)

Tarkan'ın en güzel şarkısı. Tarkanova najljepša pesma. şarkı - pesma şarkısı - njegova pjesma (sı -
prisvojni sufiks) güzel - lijepa

20

en güzel - najljepša

Marko'nun evi. Markova kuća.

Fatmagül'ün suçu ne? Šta je Fatmagulina krivica? What is Fatmagül's fault? Kod nas je prevedeno:
Šta je skrivila Fatmagul?

suç - krivica, greška benim suçum - moja krivica senin suçun - tvoja krivica onun suçu - njegova, njena
krivica ne - šta

Rahmi Ketenci Fatmagül'ün abisi, Mukaddes'in kocası

Mukaddes Ketenci Fatmagül'ün yengesi, Rahmi'nin karısı

abi - stariji brat yenge - snaja koca - muž, suprug

21

karı - žena, supruga

Umjesto koca i karı može da se kaže i eş (muž, žena) Rahmi'nin eşi, Mukaddes'in eşi (Rahmijeva žena,
Mukadesin muž)
.................................................................................................................................................

3. Dativ Označava kretanje ka nečemu. engleski: to, towards Kome? Ka čemu?(Gdje) Kime? Nereye?

a ı o u e i ö ü - posljednji samoglasnik u riječi na koju se dodaje sufiks a ya na e ye

ne

gitmek - ići Yarın İstanbul'a gidiyorum. Sutra idem u Istanbul. Eve gidiyorum. Idem kući. Evime
gidiyorum. (ev-im-e... im - prisvojni sufiks) Idem mojoj kući. Sufiksi ya ye se koriste iza riječi koje se
završavaju samoglasnikom. Türkiye'ye gidiyorum. Idem u Tursku.

Ne može da se kaže gitiyorum.

gitmek, u sadašnjem vremen u (şimdiki zaman) kada je iza t neki samoglasnik t prelazi u d .

To nije uvek slučaj, npr kapatmak – zatvoriti

Ben kapatiyorum – ja zatvaram.

Sufiksi na ne se dodaju iza prisvojnih sufiksa koji se završavaju samoglasnikom. (treće lice jednine i
množine).
araba - auto, kola arabama ka mom autu arabana ka tvom autu arabasına ka njegovom autu
arabamıza ka našem autu arabanıza ka vašem autu arabalarına ka njihovom autu
.................................................................................................................................................

4. Akuzativ Koga? Šta? Kimi? Ne? kimi- za ljude i životinje, ne-za stvari, objekte... aı ei ou öü ı i
u ü

22

Dva primjera sa glagolom görmek - vidjeti. Akuzativ koristite kada ste vidjeli nešto konkretno, nešto
određeno... Ne/kimi gördün? Šta/koga si vidjela? Evi gördüm.
I saw the house. Vidjela sam kuću. (određenu kuću, ne bilo koju)

Bir ev gördüm. I saw a house. Vidjela sam jednu kuću. (neku, bilo
koju) Kediyi gördüm. Vidjela sam mačku. (određenu mačku, ne bilo koju)

Bir kedi gördüm. Vidjela sam jednu mačku. (neku, bilo koju)

kedi - mačka kedi-y-i ubacuje se y jer dva samoglasnika ne mogu da budu jedan do drugoga.
.................................................................................................................................................

Kada sufiks za padež dodajemo iza prisvojnih sufiksa koji se završavaju samoglasnikom (treće lice jednine
i množine) prije sufiksa za padež ubacuje se slovo n. Evlerini gördüm. Vidio sam njihovu kuću. ev-leri-ni
.................................................................................................................................................

5. Lokativ Padež za lokaciju, gdje se neko, nešto nalazi. Gdje? Gdje je? Kod koga? Nere? Nerede?
Kimde?

a ı o u e i ö ü da ta nda de te nde
Kitap masada. Knjiga je na stolu. kitap - knjiga masa - sto

Anne nerede? Anne evde. Gdje je majka? Majka je u kući.

Hasan okulda değil.

23

Hasan nije u školi. okul - škola

Nastavci ta te kada se riječ završava slovima: f p ş ç k s t. (Fe PaŞa ÇoK HaSTa)

Sınıfta oturuyorum. Sjedim u učionici. sınıf - učionica

................................................................................................................................................. Nastavci nda
nde, ako postoje dvije imenice onda se drugoj imenici dodaje nastavak.

Dil kursunda. Na kursu jezika.

Çocuk parkında. U dječijem parku.

.................................................................................................................................................

Ben neredeyim? Gdje sam ja? Sen neredesin? Gdje si ti? O nerede? Gdje je on? Biz
neredeyiz? Gdje smo mi? Siz neredesiniz? Gdje ste vi? Onlar neredeler? Gdje su oni?

Ben okuldayim. Ja sam u školi.

.................................................................................................................................................
6. Vokativ Dozivanje, pozivanje, uzvik, obraćanje nekome. Ne postoji u turskom. Kada se nekome
obraćamo, kada nekoga zovemo, kažemo: Milan gel - Milane dođi Hasan gel - Hasane dođi Abla gel -
Sestro dođi .................................................................................................................................................

7. Instrumental S kim? S čim? Kimle? eng: with, by, and a ı o u e i ö ü la yla

le yle

Hasan Ayşe'yle konuşuyor. Hasan razgovara sa Ajše. Ayşe, završava se samoglasnikom pa se ubacuje y
ispred sufiksa.

Arabalarıyla gidiyoruz. Idemo sa njihovim kolima. araba-ları-yla Umjesto sufiksa može da se upotrebi
riječ ile - sa.

24

Hasan ile Ayşe tv seyrediyor. Hasan gleda TV sa Ajše.

.................................................................................................................................................

8. Ablativ Od koga? Odakle? Od kada, iz, kroz eng: where from, by, since, through Kimden?
Nereden? (u govornom jeziku nereden = nerden)

a ı o u e i ö ü dan tan ndan den ten nden

evden - iz kuće evimden - iz moje kuće

Nastavci ndan nden se dodaju iza prisvojnih sufiksa koji se završavaju samoglasnikom (treće lice jednine
i množine).
evlerinden - iz njihove kuće ev-leri-nden
........................................................................................................

dan, den, tan, ten + beri = od (since)

Sabahtan beri yağmur yağıyor. Od jutros pada kiša.

Još nekoliko Primjera: Hasan Türkiye'den geliyor. Hasan dolazi iz Turske. gelmek - doći

Ayşe tatilden döndü. Ajše se vratila sa odmora. tatil - odmor dönmek - vratiti se Tren tünelden geçiyor.
Voz prolazi kroz tunel. ........................................................................................................

25

Lične zamjenice se mijenjaju po padežima.

ins: može da se kaže na oba načina

ben - ja benim - moj bana - meni beni - mene bende - kod mene benimle - sa mnom benden - od
mene

Beni seviyor musun? Da li me voliš? Gel benimle. Pođi sa mnom.

E sad, zašto je ovo ovako, ne znam, ali sufiksi za ablativ se koriste i u ovim rečenicama:

Senden nefret ediyorum. Mrzim te. N e može da se kaže: Seni nefret ediyorum.

Benden neden nefret ediyorsun? Zašto me mrziš? Senden nefret etmiyorum. Ne mrzim te.

Pazartesi'den nefret ediyorum. Mrzim ponedeljak.

........................................................................................................

26

Vježbanje

Dodavanje sufiksa u skladu sa vokalnom harmonijom. Koja rečenica je tačna?

1. Sutra idem u Bodrum.

a) Yarın Bodrum'ta gidiyorum.

b) Yarın Bodrum'e gidiyorum.

c) Yarın Bodrum'ya gidiyorum.

d) Yarın Bodrum'a gidiyorum.

2. On živi u Ankari.

a) O Ankara'ya yaşıyor.

b) O Ankara'da yaşıyor.

c) O Ankara'dan yaşıyor.

d) O Ankara'de yaşıyor.

3. Dolazim iz Izmira.
a) İzmir'de geliyorum.

b) İzmir'dan geliyorum.

c) İzmir'e geliyorum.

d) İzmir'den geliyorum.

........................................................................................................

İsmin halleri Da ste učenik u Turskoj, padeže bi učili po nazivima na donjoj slici.

I prošlo vrijeme se gradi dodavanjem nastavaka na korijen glagola. Nastavci za prošlo vrijeme su dı di
du dü.

Lični nastavci za prošlo vrijeme nisu isti kao lični nastavci iz prve lekcije:

Ben - m Sen -n O - / Biz - k Siz - nız niz nuz nüz Onlar - lar ler

Vokalna harmonija aı ei ou öü - posljednji samoglasnik u glagolu dı di du dü

aıou eiou lar ler

Kada su posljednja slova u korijenu glagola: f p ş ç k h s t nastavci su tı ti tu tü.

.................................................................................................................................................

anlamak - razumjeti anla-dı-m

sevmek - voleti

gelmek -doći

53

koşmak - trčati
çalışmak - raditi
‘değil’ ile basit olumsuz cümleler (simple negative sentences with ‘değil’):

Ben bir öğretmen değilim.

Ben bir öğretmen değilim.

Sen bir öğrenci değilsin.

O bir turist değildir.

Biz arkadaş değiliz.

Siz kız kardeş değilsiniz.

Onlar Kanadalı değildir.

Simple negative sentences can be formed by placing “değil” and then appropriate personal
ending after nouns and/or adjectives.

zengin - bogat Zengin oldum - Bio sam bogat Može i ovako da se kaže: Ben zengindim

Nije potrebno govoriti ben, sen ... jer se po sufiksu vidi o kojem licu se radi.

Zengin değildim. Nisam bio bogat.

Zengin miydim? Da li sam bio bogat?
.................................................................................................................................................
Evdeydik. Bili smo u kući
Evde değildik. Nismo bili u kući
Evde miydik? Da li smo bili u kući?
.................................................................................................................................................
genç - mlad, mlada

Gençtım. Bio sam mlad, bila sam mlada

Genç değildim. Nisam bio mlad
Genç miydim? Da li sam bio mlad?

FPŞÇKHST

poslije ovih slova, slovo d prelazi u t pa su lični sufiksi: tım tim tum tüm itd...
Ovo prošlo vrijeme se dosta koristi ali je „nezgodno“ za objašnjavanje pa ga imamo za kraj lekcija o
vremenima. Kao i prethodno prošlo vrijeme (obično prošlo vrijeme) i ovo se zove Geçmiş zaman.
Najjednostavniji način da se napravi razlika je ako se iza naziva vremena doda -di ili-miş. Ovo prošlo
vrijeme Turci uglavnom zovu Miş'li Geçmiş zaman a obično prošlo vrijeme zovu Di'li Geçmiş zaman.
Znači, razlika u nazivu se pravi naglašavanjem sufiksa koji su tipični za ova dva prošla vremena (miş, di).

Geçmiş zaman - miş Prošlo vrijeme eng: story past tense

Ovo je posljednje vrijeme od pet glavnih vremena koja postoje u turskom jeziku. Ovaj oblik prošlog
vremena lako ćete prepoznati u govoru jer ima specifičan nastavak miş. E sad, kada se koristi ovo
"pripovjedačko" vrijeme... Koristi se kada se priča o nečemu što nismo vidjeli ili čuli lično pa prenosimo
šta smo čuli od drugih, ili šta smo pročitali u novinama, vidjeli na televiziji. Koristi se i kada pričamo o
nečemu ali nismo sasvim sigurni da li je tako bilo. Znači, pretpostavlja se da je nešto bilo, da je neko
nešto rekao, uradio...ali, može da postoji dilema, sumnja...

glagol + mış miş muş müş + lični sufiksi

gitmek - ići, otići Ben gitmişim Otišao sam, valjda, vjerovatno Sen gitmişsin Otišao si, valjda,
vjerovatno O gitmiş Otišao je, otišla je, valjda, vjerovatno Biz gitmişiz Siz gitmişsiniz Onlar
gitmişler

U prvom licu ovo djeluje malo apsurdno jer valjda znamo šta smo radili, uradili, ali ovaj oblik se koristi u
slučaju kad nismo sasvim sigurni da smo to nešto uradili. Kada nas neko podsjeti da smo to nešto uradili,
onda to kažemo u običnom prošlom vremenu. To bi bilo nešto u ovom stilu: Da li si u ponedjeljak otišao
kod Marka poslije škole? Otišao sam . (gitmişim, nisi sasvim siguran, pris j ećaš se)

Marko mi je rekao da si bio kod njega. Aha, otišao sam. (gittim, s j etio si se da si bio kod Marka)

Nadamo se da će vam sljedeći primjeri pomoći da shvatite ovo miš vrijeme.

Kazim: Merhaba. Nasilsin? Sedef: Iyiyim, sen? Kazim: Ben de iyiyim sağol. Sedef: Ali neden gelmedi?
Kazim: Onu aradım, annesiyle konuştum. Okula gitmiş.

56

Sedef: Ama bugün cumartesi?! Kazim: Çarşamba gunü okulda yangın çıktı ve ders yoktu. Sedef: Vay,
inanamıyorum! Yangın neden çıktı? Kazim: Yangın elektrik kontağından çıkmış.

Beş dakika sonra...

Sedef: Bugün hava çok soğuk.

Kazim: Ali'nin ablası hastaymış.
Sedef: Nerden biliyorsun?
Kazim: Nurcan teyze dedi.

yangın - požar çıkmak - izaći yangın çıkmak - izbijanje požara vay - oh! (eng: wow!) inanmak - vjerovati
inanmıyorum - ne vjerujem inanamıyorum - ne mogu da vjerujem hastaymış - bolesna je (rečeno je u
prošlom vremenu a odnosi se na sadašnje) Nurcan teyze - Ali'nin annesi demek - reći

Kazim je pričao sa Alijevom majkom, to je činjenica, on je pričao i zato je to izrečeno u običnom

prošlom vremenu koje ima sufikse - dı di du dü - konuştum podsećanje, kada su poslje dnja slova u
korijen u glagola f p ş ç k h s t, nastavci su tı ti tu tü.

Vjerovatnoća je velika da je Ali otišao u školu, ali ko zna, možda i nije...možda je njegova majka slagala,
možda je Ali slagao majku... zato nije riječeno gitti već gitmiş. U Alijevoj školi je u srijedu izbio požar, to
je činjenica, yangın çıktı. Kažu da je požar izbio zbog električnih instalacija, da li baš zato? Zato je yangın
çıkmış

Evo još jednog Primjera sa glagolom çıkmak:

Kerem evden çıktı mı? Da li je Kerem izašao iz kuće?

Evet, çıktı. Izašao je. (lično si vidio da je izašao iz kuće)
Evet çıkmış. Izašao je. (nisi vidio momenat kada je Kerem izašao ali pretpostavljaš da je izašao jer ga
nema u kući).
Zeynep Ali’den ayrılmış. Zejnep je raskinula sa Alijem (razišla se od Alija).

ayrılmak - razići se, razdvojiti se, rastati se,

57
Priča se da su se razišli, ali da li je stvarno tako ili je ogovaranje u pitanju...
Negacija
glagol + ma me + mış miş + lični sufiksi

okumak - čitati
Ben okumamışım Nisam čitao
Sen okumamışsın Nisi čitao
O okumamış Nije čitao

Upitni oblik

glagol + mış miş muş müş .... mı mi mu mü + lični sufiksi

okumak
Ben okumuş muyum? Da li sam čitao?
Sen okumuş musun? Da li si čitao?
O okumuş mu? Da li je čitao?

Lijepa pjesma u kojoj postoji Geçmiş zaman -miş-

Ferhat Göçer - Unutmuş çoktan

Tek yönüm sendin izini kaybettim
Bir iz bir yön olmadan düştüm yollara
Bir sağa çarptım, bir sola çarptım
Savruldukça savruldum hep çıkmazlara

Çınladıkça adın kulağımı kapattım

Bir son veremedim içimdeki tiz çığlıklara
Hep sendeydi aklım, bedeni aldattım
Savruldukça savruldum koldan kollara

Bakmadı gitti dönmedi bile arkasına

Eğdim boynumu çaresizce galip gelen gururuma of

Duydum ellere yarmış yerini yeller almış çoktan

Bense kendimi salmış yüreğini yaralar sarmış yoktan
Bir kızı bir oğlu varmış kendi hayatına dalmış
En acısı da beni hatırlamamış unutmuş çoktan.
.................................................................................................................................................
hatırlamak - sjećati se

58

O hatırlamamış - Ne sjeća se (ne može se garantovati da se ne sjeća, možda se i sjeća)

unutmak - zaboraviti
unut-muş-um
Ben unutmuşum - Zaboravio sam, vjerovatno
eng: I must have forgotten
Sen unutmuşsun - Zaboravio si
O unutmuş - Zaboravio je, zaboravila je, vjerovatno
Beni unutmuş - Zaboravila me je On tako misli, tako je čuo, ali to možda nije tačno.

Da bi razumeli ovo prošlo vrijeme potrebno je da znate Şimdiki zaman i Geçmiş zaman di

Razlika između ovog i običnog prošlog vremena se vidi iz sljedećeg primjera:

Ali mektup yazdı. Ali mektup yazıyordu. Ali je napisao pismo. Ali je pisao pismo.

Tabela, primjer glagol gelmek, pozitivan oblik, negacija, upitni oblik.

Riječi: çalışmak - raditi birikmek - uštediti satın almak - kupiti sevmek - voljeti kırmızı - crven renk - boja
üstü açık - kabriolet yıkamak - prati kirlenmek - isprljati

59

kirli - prljav
üzülmek - biti tužan
binmek - ući, ukrcati se
binmeden once - prije ulaska
ayakkabı - cipela
silmek - brisati
çamur - blato
çamurlu yollar - blatnjavi putevi
giderken - dok je išao
sufiks ken - dok eng: while

Sabah okula giderken gördüm seni. Vidio sam te jutros dok si išao/la u školu.

yavaş - polako, sporo

sürmek - voziti
bağırmak - vikati
Riječ koja se često čuje u serijama: Bağırma! Ne viči!

aydın - svjetlo aydınlık - osvjetljen rahat etmek - opustiti se bazen - ponekad kalkmak - ustati yataktan
kalkıp - ustati iz kreveta uyumak - spavati fazla - više önemli değil - nije bitno isim, ad - ime takma isimler
- nadimci konuşmak – razgovarati