Professional Documents
Culture Documents
პრაქტიკული სამართალი 2 PDF
პრაქტიკული სამართალი 2 PDF
Tbilisi
2014
saxelmZRvanelo gamoicema
germaniis saerTaSoriso
TanamSromlobis sazogadoebis
(GIZ) finansuri mxardaWeriT
ISBN 978-9941-9302-4-9
g a m o m c e m l i s g a n
samarTlis arsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1. saxelmwifo, samarTali da sazogadoeba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2. samarTlis sferoebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
3. saxelmwifos arsi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
sakonstitucio samarTali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
I - Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
1. sityva konstituciis pirveli mniSvneloba (etimologia). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
2. konstituciuri samarTlis Zeglebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
I I - saqarTvelos konstitucia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
1. istoriuli mimoxilva. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
2. saqarTvelos moqmedi konstitucia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
3. moqmedi konstituciiT aRiarebuli saqarTvelos saxelmwifo simbolika. . . . 28
4. moqmedi konstituciis struqtura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
5. konstituciis pirveli Tavi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
6. konstituciis meore Tavi. saqarTvelos moqalaqeoba da adamianis ZiriTadi
uflebebi da Tavisuflebebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
7. konstituciis mesame Tavi. saqarTvelos sakanonmdeblo xelisufleba -
saqarTvelos parlamenti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
8. konstituciis meoTxe Tavi. saqarTvelos prezidenti. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
9. konstituciis meoTxe Tavi. saqarTvelos mTavroba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
10. konstituciis mexuTe Tavi. sasamarTlo xelisufleba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
11. konstituciis meeqvse Tavi. saxelmwifo finansebi da kontroli. . . . . . . . . . . . . 55
12. konstituciis meSvide Tavi. saxelmwifos Tavdacva. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
13. konstituciis meSvide1 Tavi. adgilobrivi TviTmmarTveloba . . . . . . . . . . . . . . . 61
adamianis uflebebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
1. adamianis uflebebi, rogorc RirebulebaTa sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
2. adamianis uflebebi, rogorc samarTlebrivi sistema. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
3. uflebebi da Tavisuflebebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
4. absoluturi da SezRuduli ufleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
5. sicocxlis ufleba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
6. piradi Tavisufleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
7. sityvis, azris da gamoxatvis Tavisufleba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
8. sakuTrebis ufleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
9. aqtiuri moqalaqeoba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
ganaTlebis samarTali
1. ganaTlebis samarTlis ganviTareba saqarTveloSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
2. ganaTlebis ufleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
3. zogadi ganaTlebis samarTali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
3.1. zogadi ganaTlebis erovnuli miznebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
3.2. skolis samarTlebrivi forma da misi funqcionirebis wina pirobebi. . . . 254
3.3. zogadi ganaTlebis sistemis marTva. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
3.4. zogadi ganaTlebis safexurebi da moswavlis
dafinanseba saxelmwifos mier. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
4. skolis marTva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
4.1. skolis saqmianobis safuZvlebi da struqtura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
4.2. marTvis organoebis dakompleqtebis wesi da ZiriTadi funqciebi. . . . 255
5. maswavleblis profesiis regulireba saqarTveloSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
5.1. maswavleblis uflebis mopoveba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
5.2. maswavleblis uflebebi da valdebulebebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
6. moswavlis uflebebi da movaleobebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
7. profesiuli ganaTlebis samarTali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
7.1. profesiuli ganaTlebis mizani, saxeebi da safexurebi. . . . . . . . . . . . . . . 266
7.2. profesiuli ganaTlebis sistemis marTvis organoebi. . . . . . . . . . . . . . . . 267
7.3. profesiuli saganmanaTleblo dawesebulebis saxeebi da
samarTlebrivi forma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
7.4. profesiuli ganaTlebis maswavlebeli. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
7.5. profesiuli saganmanaTleblo dawesebulebis marTvis
principebi da organoebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
8. umaRlesi ganaTlebis samarTali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
8.1. umaRlesi ganaTlebis ZiriTadi miznebi saqarTveloSi. . . . . . . . . . . . . . . 271
8.2. umaRlesi ganaTlebis sistemis marTvis organoebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
8.3. umaRlesi ganaTlebis safexurebi da umaRlesi
saganmanaTleblo dawesebulebis saxeebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
8.4. umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebis marTvis organoebi . . . . . . 274
9. ganaTlebis xarisxis uzrunvelyofa saqarTveloSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
9.1. avtorizacia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
9.2. akreditacia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
11
1 saqarTvelos
parlamentis sxdoma
2014 weli
12
saxelmwifos kanonSemoqmedebiTi funqcia sakmaod
kargad Cans jer kidev Zveli w. aR. me-18 saukuniT
daTariRebul babilonur kanonTa krebulSi, rome-
lic istoriaSi Sevida babilonis mefis, xamurabis
kanonebis saxeliT. Tu gadavxedavT aRniSnul
kanonmdeblobas, davinaxavT, rom miuxedavad abso-
1
xamurabi - Zveli
babilonis
mefe, romelic
marTavda Zveli
welTaRricxviT
1793-1750 wlebSi.
luturad gansxvavebuli istoriuli, kulturuli igi iyo niWieri
Tu socialuri realobisa, mas Zalian bevri saerTo politikosi
aqvs Tanamedrove qveynis kanonmdeblobebTan. da sardali.
misi mefobis
periodSi babiloni
xamurabis kanonebi Semdeg nawilebad iyofa: mniSvnelovnad
gaZlierda da
ganviTarda.
1. marTlmsajulebis ZiriTadi principebi;
mefis, taZrebisa da Tavisufali moqalaqee
2.
bis qonebis dacva;
kiTxva:
saxelmwifo qonebasTan dakavSirebuli Tqveni azriT, ratom
3.
normebi; arsebobs uZveles
uZrav qonebasTan dakavSirebuli da Tanamedrove
4. kanonmdeblobebs
sakanonmdeblo operaciebi; Soris aseTi
msgavseba?
5. savaWro da samewarmeo sakiTxebi;
13
1 saxelmwifos mier dadgenili samarTlis normebi, rac Seexeba religiur
mcnebebs, maTi dacva TiToeuli adamianis Sinagani rwmenisa da aRmsareb
lobis sakiTxia. amrigad, SegviZlia davaskvnaT, rom Tanamedrove epoqaSi,
samarTalSemoqmedeba saxelmwifos eqskluziuri uflebaa, romelsac igi
axorcielebs sakanonmdeblo xelisuflebis meSveobiT.
rogorc zemoT aRvniSneT, samarTali SegviZlia ganvmartoT, rogorc
saxelmwifos mier dadgenili an sanqcirebuli qcevis sayovelTao normebis
erToblioba. Tumca Cndeba kiTxva, ramdenad asaxavs mocemuli debule-
ba samarTlis realur arss da siRrmes? xom ar aris samarTali imaze ufro
meti, vidre sakanonmdeblo normaSi asaxuli qcevis zogadi wesi? aris ki
saxelmwifo erTaderTi Zala, romelic eqskluziurad axdens samarTlis
gansazRvras? ras unda pasuxobdes saxelmwifos mier dadgenili samarTleb
rivi normebi?
mocemul kiTxvebze pasuxi martivia. saxelmwifo, rogorc samarTlebrivi da
politikuri instituti, Seiqmna adamianTa interesebis dasacavad. nebis
mieri qveynis mTavar faseulobas da dacvis obieqts, swored, am qveyanaSi
mcxovrebi adamianebi warmoadgenen. Sesabamisad, samarTlis normebi pirda-
pir unda gamomdinareobdes sazogadoebis interesebidan da pasuxobdes mis
samarTlebriv moTxovnilebebs, imisTvis, rom gavlena moaxdinos saxelmwi-
kiTxva:
SegiZliaT Tu ara,
fos sakanonmdeblo politikaze
gaixsenoT msgavsi da miaRwios cal keuli kanonis
magaliTebi uaxlesi miRebas an garkveuli qmedebis
istoriidan? akrZalvas qveyanaSi. aRniS
nulidan gamomdinare, SegviZlia
davaskvnaT, rom samarTals gan-
sazRvravs ara mxolod saxelm-
wifo, aramed sazogadoeba. kano-
nis samarTlebrivi buneba
yalibdeba ara samTavrobo kabi-
netebSi, aramed adamianTa yo
veldRiur cxovrebaSi. Sesaba
misad, SegviZlia vTqvaT, rom
samarTlis erT-erTi umTavresi
determinanti (msazRvreli)
aris adamiani, sazogadoebis
calkeuli interesTa jgufi an
sazogadoebis wevrebs Soris ar-
sebuli urTierToba.
dauSvebelia, kanoni wavides ada-
mianis winaaRmdeg, Selaxos misi
ZiriTadi uflebebi da safrTxe
Seuqmnas mas, rogorc individs
da sazogadoebis wevrs. adamianis
uflebebi SegviZlia moviazroT
samarTlis im sferod, romel-
ic saxelmwifos mier daweril
kanonebze gacilebiT maRla dgas
imdenad, ramdenadac adamiani
uflebebs iZens ara vinmes keTi-
li nebis gamo, aramed imitom, rom
is adamianad daibada. amrigad,
saxelmwifos mier dadgenili samarTlebrivi normebis erT-erTi ZiriTadi
funqcia adamianis ZiriTadi uflebebis dacvaa. saxelmwifo, samarTlebrivi
meqanizmebis gamoyenebiT, unda qmnides garemos, sadac TiToeuli adamiani
SeZlebs daubrkoleblad isargeblos misTvis miniWebuli yvela uflebiT.
14
2. samarTlis sferoebi
winamdebare TavSi zogadad visaubreT samarTlis arsze, mis mniSvneloba-
ze. rogorc aRvniSneT, samarTali aregulirebs sazogadoebrivi cxovrebis
araerT sferos, gansazRvravs saxelmwifos mowyobisa da funqcionirebis
wess. Sesabamisad, saintereso iqneba, mokled Tu mimovixilavT samarTlis
sferoebs, romelTa Sesaxebac dawvrilebiT Cveni saxelmZRvanelos momdev-
1
no TavebSi visaubrebT.
konstituciuri samarTali
nebismier sakanonmdeblo sistemaSi
arsebobs garkveuli ierarqia, anu arse
bobs SedarebiT didi da mcire Zalis
kanonebi. nebismier saxelmwifoSi mTavar
kanons warmoadgens konstitucia, rome-
lic sityvasityviT SeiZleba iTargmnos,
rogorc agebuleba. aRsaniSnavia, rom
calkeul saxelmwifoebs, magaliTad,
israelsa da did britaneTs dauwereli
konstituciebi aqvT. miuxedavad imisa,
Tu rogoria saxelmwifos konstitucia,
is yvela SemTxvevaSi warmoadgens qvey-
nis ZiriTad kanons, romelic realurad
gansazRvravs saxelmwifos mowyobas,
mmarTvelobis formasa da wess, mTav-
robis funqciebs, prezidentis ufleba-
mosilebas, adgens adamianis uflebaTa
dacvis sakonstitucio garantiebs. qvey-
anaSi arsebuli yvela kanoni unda Seesa-
bamebodes qveynis konstitucias.
saqarTvelos konstituciis miReba, 1995w.
administraciuli samarTali
rogorc zemoT aRvniSneT, konsti tuciuri samarTali swavlobs konsti-
tucias da masTan dakavSirebul iseT samarTlebriv sakiTxebs, rogoricaa
saxelmwifos mowyoba, funqcionireba da a.S. dameTanxmebiT, rom SeuZle-
belia saxelmwifos funqcionireba administraciuli organoebis, admin-
istraciuli aparatis, regionuli mmarTvelobisa da TviTmmarTvelobis
gareSe. administraciuli organoebis muSaobasa da maTTan dakavSire-
bul samarTlebriv sakiTxebs
aregulirebs sajaro samarT-
lis erT-erTi umniSvnelovanesi
dargi - administraciuli
samarTali.
garda aRniSnulisa, adminis-
traciuli samarTali gana
pirobebs saxelmwifoSi wes-
rigis dacvas da adgens
administraciuli gadacdome-
bis sias, romelic sakuTari
mniSvnelobiT ar warmoadgens
danaSauls, Tumca zianoa.
sa
magaliTad, iseTi, rogoricaa
sazogadoebrivi transportiT
ubileTo mgzav roba, risTvisac
gankuTvnilia jarima 5 laris
odenobiT.
15
1
samoqalaqo samarTali
samarTlis kidev erTi mniSvnelovani sfero samoqalaqo samarTalia, romel-
ic aregulirebs samoqalaqosamarTlebriv urTierTobebs. ras niSnavs samo-
qalaqosamarTlebrivi urTierTobebi? samoqalaqosamarTlebrivi urTier-
Tobebi, gansxvavebiT konstituciuri samarTlisgan, moicavs samarTlebriv
urTierTobaTa im speqtrs, romelic SeiZleba warmoiSvas or adamians Soris.
samoqalaqosamarTlebrivi urTierTobis magaliTia qorwineba, memkvid
reoba, nasyidoba da sxva. igi efuZneba mxareTa nebis Tavisufal gamovle-
nas. maSin ra saWiroa, maTi samarTlebrivi regulireba? upirveles yovli-
sa imitom, rom moxdes adamianis uflebebis dacva, ar gaxdes is TaRliTuri
garigebis, motyuebis msxverpli, daculi iyos kerZo sakuTreba da a.S.
sisxlis samarTali
marTlwesrigis dacva saxelmwifos erT-erTi umniSvnelovanesi funqciaa.
danaSaulis faqtebis gamoZiebis, damnaSaveTa dasjis da momavalSi msgavsi
SemTxvevebis Tavidan acilebis mizniT saxelmwifo adgens sisxlis samarT-
lis normebs. swored sisxlis samarTlis kanonis darRvevaa danaSauli. ad-
ministraciuli gadacdomisgan gansxvavebiT, danaSauli sazogadoebisTvis
seriozul safrTxes warmoadgens. Tu administraciul samarTaldarRve
vaTa kodeqsi exeba iseT qmedebebs, rogoricaa, magaliTad, avtobusSi ubile-
Tod mgzavroba, wiTel SuqniSanze gavla an transportiT moZraobis sxva
wesis darRveva, sisxlis samarTlis kodeqsis Sesabamisad, danaSauls gane
kuTvneba iseTi qmedebebi,
rogoricaa: terorizmi,
adamianebiT vaWroba,
mkvleloba da a.S. aqedan
gamomdinare, udidesi
mniSvneloba eniWeba sisx-
lis samarTlis kanonmde-
blobis gamarTulobas da
misi aRsrulebis efeqtu-
ri meqanizmebis arsebobas.
16
1
gaeros sxdoma
saerTaSoriso samarTali
saerTaSoriso samarTali, zemoT aRniSnuli samarTlis sferoebisgan
Tvisobrivad gansxvavdeba, upirveles yovlisa imiT, rom igi areguli-
rebs ara sazogadoebis cxovrebis romelime areals, aramed mimarTulia
saxelmwifoTaSorisi urTierTobebis gaumjobesebisa da saerTaSoriso
TanamSromlobis xelSewyobisken. misi meSveobiT xdeba saxelmwifoTaSori-
si urTierTobebis reglamentireba, ganisazRvreba saerTaSoriso organi-
zaciebis muSaoba, saxelmwifoebs Soris SeTanxmebis dadebis wesebi da a.S.
dgindeba adamianis uflebaTa dacvis saerTaSoriso samarTlebrivi garan-
tiebi.
rogorc Sidasaxelmwifoebrivi, ise saerTaSoriso samarTlebrivi norme-
bis miReba-damtkiceba saxelmwifoTa erTmniSvnelovani prerogativaa.
bamisad, xSirad saxelmwifoebs moixsenieben, rogorc saerTaSoriso
Sesa
samarTlis subieqtebs, rac imas niSnavs, rom saxelmwifo aris saerTaSori-
so samarTlis Semoqmedi da saerTaSoriso sistemis umTavresi Semadgeneli
elementi.
3. saxelmwifos arsi
winamdebare TavebSi Cven aRvniSneT, rom samarTlis normebs adgens da aRas-
rulebs saxelmwifo. aqedan gamomdinare, sasurvelia, mokled mimovixiloT,
ras warmoadgens saxelmwifo zogadad.
Zveli romaeli iuristis, ciceronis azriT saxelmwifo aris adamianTa
samarTlebrivi urTierToba, erTgvari iuridiuli kavSiri, romelic da-
fuZnebulia samarTlianobaze.
aRniSnul mosazrebas ar daukargavs aqtualoba momdevno saukuneebSic. Tu kiTxva:
gadavxedavT msoflios uaxles istorias, aRmovaCenT, rom ciceronis msgav Tqveni azriT, ratom
sad, frangi ganmanaTleblebic miiCnevdnen saxelmwifos adamianTa SeTanx- efuZneba saxelmwifo
adamianTa
mebaze damyarebul politikur erTeulad, romelic efuZneboda kanonsa SeTanxmebas?
da samarTals.
17
1 ras niSnavs yovelive zemoaRniSnuli? rogorc aRvniSneT, saxelmwifos
adamianebi qmnian. saxelmwifo, upirveles yovlisa, aris nayofi adamianis
ideisa, radgan swored sazogadoebis wevrTa survili da SeTanxmeba - ”hqon-
deT sakuTari saxelmwifo” qmnis qveynebs da rom ara es ukanaskneli (idea da
survili), maSin saxeze gveqneboda miwis ubralo nagleji, raRac teritoria,
yovelgvari zedmeti datvirTvis gareSe.
imisaTvis, rom srulyofilad gaviazroT saxelmwifos arsi, mxolod zemoT
moyvanili ganmarteba ar kmara. imisaTvis, rom romelime teritoriuli war-
monaqmni miviCnioT saxelmwifod, aucilebelia, is garkveul kriteriumebs
akmayofilebdes.
Tanamedrove gagebiT, saxelmwifo warmoadgens, garkveul teritoriaze
arsebul, sajaro xelisuflebas, romelic adgens aRniSnul teritoriaze
mcxovrebi adamianebisTvis savaldebulo qcevis wesebs da Sesabamisi orga-
noebis meSveobiT axorcielebs Tavis suverenul uflebamosilebas. kerZod,
saxelmwifo uzrunvelyofs kanonis dacvas, sazogadoebriv wesrigs, teri-
toriul mTlianobas, icavs sakuTar moqalaqeebsa da zrunavs maTTvis Rir-
seuli sacxovrebeli garemos Seqmnaze.
aRniSnulidan gamomdinare SegviZlia davaskvnaT, rom saxelmwifos aqvs ram-
denime mniSvnelovani atributi, esenia:
18
saxelmwifos atributebi:
teritoria xalxi
1
legitimuri
suvereniteti
mTavroba
19
1
20
I. Sesavali
21
2 g. britaneTi, 1215 wlis kanoni magna karta
cnobilia magna kartas erT-erTi yvelaze RirsSesaniS
navi wesi, warmodgenili mis 39-e muxlSi, saxelde
buli ”habeas korpusis” wesi, romelic laTinurad
niSnavs ”sakuTar sxeuls” (”habeas korpusi”) da adami
anis dabadebiT Tavisuflebis da sakuTrebis uflebis
aRiarebas ukavSirdeba. mxolod kanonis safuZvelze
da samarTliani ganxilvis Sedegad aris SesaZlebeli
am uflebebis SezRudva da adamianis dapatimreba, misi
qveynidan gasaxleba an misTvis qonebis CamorTmeva.
22
I I . saqarTvelos konstitucia
1. istoriuli mimoxilva
a. saqarTvelo ruseTis imperiis SemadgenlobaSi (1801-1918)
2
XVIII saukunis bolos Sinauri mtrobiTa da musulmanuri qveynebis
mier SeviwroebiT, ukiduresad dasustebuli saqarTvelo iZule
buli gaxda, mfarveloba ruseTis imperiisaTvis eTxova. ruseTis
mefe aleqsandre pirvelma 1801 wlis 12 seqtembers gamosca manifes
ti qarTl-kaxeTis samefos gauqmebisa da ruseTis impe riasTan
mierTebis Sesaxeb. manifestis oficialuri gamocxadeba da erTgu
lebis ficis dadeba 1801 wlis 12 aprils, general knoringis
xelmZRva nelobiT, ruseTis jariT alyaSemortymul sionis
taZarSi Sekrebil gavleniani wreebis warmomadgenlebisa da Tavad
aznaurobis TandaswrebiT moxda. xolo is, vinc ar daemorCila
general knoringis brZanebas da uari ganacxada erTgulebis ficis
dadebaze, daapatimres. manifestis qarTuli sazogadoebisaTvis
gamocxadebasTan dakavSirebiT iv. javaxiSvili werda:
ivane javaxiSvili
23
2 b. saqarTvelos damoukideblobis aRdgena, pirveli konstitucia (1918-
1921 wlebi)
1917 wlis Tebervlis revolucias, romelmac ruseTis monarqia daamxo, Se
degad mohyva ruseTis mefis imperiis daSla da saqarTvelos demokratiuli
respublikis formireba.
saqarTvelos mier damoukideblobis aRdgenamde, sabWoTa ruseTisagan
gamijvnis mizniT, 1918 wlis 22 aprils daarsda axali damoukidebeli saxel
mwifo, amierkavkasiis demokratiuli federaciuli respublika (adfr),
romelSic Sevida saqarTvelo, azerbaijani da somxeTi. respublikis
SemadgenlobaSi Semavali azerbaijani, SegviZlia miviCnioT islamur sam
yaroSi pirvel demokratiul saxelmwifod.
droSa teritoria
24
damoukideblobis deklaracia warmoadgens saqarTvelos Tanamedrove
konstitucionalizmis fuZemdeblur dokuments. konstituciis miRebam
de (1921 weli), saqarTvelos damoukideblobis deklaracia gansazRvrav
da saqarTvelos politikur wyobas da awesrigebda saxelmwifo marTvis
sakiTxebs. 1919 wlis 14 Tebervals, saqarTve
loSi Catarda pirveli saparlamento arCev
2
nebi, romelSic xmebis 81.5% moipoves so
cial - demokratebma. 1919 wlis 21Tebervals
gamarjvebulma partiam Camoayaliba axali
mTavroba. mTavrobis pirveli meTauri noe ra-
miSvili gaxda, romelic Zalian male Secvala
noe Jordaniam. 1921 wlis 21 Tebervals dam
fuZnebelma sabWom daamtkica saqarTvelos
respublikis pirveli konstitucia.
1921 wlis 21 Tebervlis konstitucia demokra
tiul Rirebulebebze dafuZnebuli dokumenti
iyo, romelic iTvaliswinebda saqarTvelos
saparlamento mmarTvelobaze gadasvlas, re
gionalur TviTmmarTvelobas, sikvdiliT dasjis gauqmebas, habeas korpusis
uflebas, sityvisa da azris gamoxatvis Tavisuflebas. saqarTvelos konsti
tuciam SemoiRo damoukidebeli saqarTvelos respublikis droSa, gerbi da
himni.
saqarTvelos himni
gerbi
25
2 g. sabWoTa saqarTvelo da sabWoTa konstituciebi (1921-1991)
samwuxarod, axalSeqmnili damoukidebeli saxelmwifo, misi konstitucia
da simbolikis arseboba Zalian xanmokle aRmoCnda. 1921 wlis 25 Teber
vals, konstituciis miRebidan 4 dRis Semdeg, saqarTvelo isev daipyro ukve
sabWoTa ruseTma. me-11 wiTeli armia Semovida Tbilisis quCebSi, saqarTve
lo sabWoTa respublikad gamocxadda da saqarTvelos respublikis konsti
tuciis moqmedeba SeCerda. amjerad, ruseTis mefis reJimi saqarTveloSi
leninis sabWoTa mmarTvelobam Caanacvla.
1921 wlis 25 Tebervlidan 1991 wlis 9 aprilamde, 70 wlis ganmavlobaSi,
saqarTvelo iyo sabWoTa kavSiris Semadgeneli nawili. 1922-1936 wlebSi is
iyo amierkavkasiis sabWoTa socialisturi federaciuli respublikis nawi
li. amierkavkasiis sabWoTa socialisturi federaciuli respublikis Semad
genlobaSi Sediodnen: saqarTvelo, somxeTi da azerbaijani. 1936 wlidan es
sami qveyana sabWoTa kavSiris SemadgenlobaSi cal - calke Sevida.
gerbi droSa
26
tia. sabWoTa kavSiris komunisturi partia xalxisaTvis arsebobs da
xalxs emsaxureba. marqsistul-leninuri moZRvrebiT SeiaraRebuli ko-
munisturi partia gansazRvravs sazogadoebis ganviTarebis generalur
perspeqtivas, ssr kavSiris saSinao da sagareo politikis gezs, xelmZRva
nelobs sabWoTa xalxis diad aRmSeneblobiT saqmianobas, gegmazomier,
mecnierulad dasabuTebul xasiaTs aniWebs mis brZolas komunizmis
2
komunizmi
laTinuri
warmoSobis sityvaa,
momdinareobs
komunadan, rac
saerTos, sazogados
niSnavs.
gamarjvebisaTvis~. komunizmis ideaa
iseTi sazogadoebis
saqarTvelos sabWoTa konstituciebSi, formalurad aRiarebuli Camoyalibeba,
sadac ar moxdeba
iyo sityvis Tavisufleba, Sekrebebis Tavisufleba da religiis Tav- adamianebis
isufleba. Tumca, imavdroulad, konstituciebi SesaZlebels xdida klasebad dayofa, ar
CamoTvlili uflebebis SezRudvas, Tu maTi realizacia winaaRmde iarsebebs fuli, ar
gobaSi modioda komunisturi partiis ideologiasa da politi- iqneba saxelmwifo
kasTan. Sromis ufleba imavdroulad iyo valdebuleba. Sesabamisad, struqturebi
da yvela sikeTe
umuSevroba iTvleboda ”parazitul cxovrebad” da isjeboda, ro- adamianebis saerTo
gorc sisxlis samarTlis danaSauli. TanasakuTrebaSi
iqneba.
gerbi droSa
himni
Tavisufleba
28
4. moqmedi konstituciis struqtura
droTa ganmavlobaSi saqarTvelos konstituciis struqtura da debulebebi
mniSvnelovnad Seicvala. saqarTvelos moqmedi konstitucia Sedgeba pream
bulasagan, 11 Tavisa da 109 muxlisagan.
29
2
adolf hitleri
yy ra xdeba rodesac saxelmwifos marTva ar xorcieldeba xalxis
mier arCeuli mTavrobis mier?
magaliTebi:
avtoritaruli saxelmwifo - saxelmwifo, romelsac marTavs is piri an pir
da benito Ta jgufi, romlebic xelisuflebaSi ar movidnen arCevnebis gziT.
musolini. hitleris
mmarTvelobas diqtatura- saxelmwifos marTva erTi piris mier, romelsac SeuzRudavi
daaxloebiT 40 Zalaufleba gaaCnia. rogorc wesi, diqtatori xelisuflebaSi modis
milioni adamianis Zaladobis gziT da misi dasayrdeni Zala, rogorc xelisuflebaSi mosvlis,
sicocxle ise xelisuflebaSi yofnis dros, samxedro struqturebia (jari da poli
emsxverpla. cia).
hitleri da musolini
xruSovi da kastro
mao Ze duni
stalini
30
gvawvdis xelisuflebis danawilebis Teorias. montes
kies mixedviT, umaRlesi xelisufleba sam nawilad unda
iyos dayofili: sakanonmdeblo xelisufleba xalxis
rCeul sazogadoebas unda ekuTvnodes, aRmasrulebe-
li - monarqs, sasamarTlo xelisufleba ki - arCeul
mosamarTleebs. ar SeiZleba aRmasrulebeli da
2
sakanonmdeblo xelisuflebis erTi organos an erTi
adamianis xelSi gaerTianeba, radgan aseT SemTxvevaSi
monarqi Tu parlamenti tiranul kanonebs gamoscems da
tiranulad ganaxorcielebs maT. xelisuflebis sxvada
sxva nawilis mier urTierTkontroli dairRveva da
damyardeba ganukiTxaoba. monteskies moZRvreba uze
naesi saxelmwifo xelisuflebis sam nawilad dayofis
Sesaxeb, SemdgomSi, mraval qveyanaSi iqna gamoyenebuli
demokratiuli konstituciebis SemuSavebis dros.
rogorc ukve vaxseneT, politikuri xelisuflebis
danawilebis principi deklarirebulia saqarTvelos
konstituciiT, rac imas niSnavs, rom iuridiulad,
politikuri xelisufleba, saqarTveloSi ganawile
buli aqvT parlaments, mTavrobasa da sasamarTlos.
parlamenti axorcielebs sakanonmdeblo saqmiano
bas, mTavroba axorcielebs aRmasrulebel saqmiano monteskie
bas da sasamarTlo axorcielebs marTlmsajulebas. samive xelisufleba,
Tanabrad damoukidebelia sakuTari kompetenciis farglebSi da kontrols
uwevs danarCen or xelisuflebas, anu moqmedebs urTierTkontrolisa da sityva ”tirani”
laTinuri
dabalansebis meqanizmi (checks and balances). warmoSobisaa da
misi Tavdapirveli
mniSvnelobaa
”kanongareSe
mmarTveli”.
31
2 moqmedi konstitucia, saqarTvelos SemadgenlobaSi iTvaliswinebs ori
avtonomiuri respublikis arsebobas, Tumca am oridan, faqtobrivad, mxo
lod erTia misi iurisdiqciis qveS:
1. aWaris avtonomiuri respublika, romelic saqarTvelos iurisdiqciaSia
da romlis statusi ganisazRvreba calke konstituciuri kanoniT ,,aWaris
avtonomiuri respublikis statusis Sesaxeb”.
2. afxazeTis avtonomiuri respublika, romelic faqtobrivad ar aris saqarT
velos iurisdiqciaSi da romlis statusi ganisazRvreba saqarTvelos
konstituciuri kanoniT ,,afxazeTis avtonomiuri respublikis statusis
Sesaxeb”.
specialurad saqarTvelos okupirebuli teritoriebis samarTlebrivi
statusis gansazRvris mizniT, 2008 wlis 23 oqtombers, saqarTvelos par
lamentma miiRo kanoni ”okupirebuli teritoriebis Sesaxeb”. kanoni ambobs,
rom saqarTvelos okupirebuli teritoriebia:
1. afxazeTis avtonomiuri respublikis teritoria;
sakonstitucio sasamarTlo
32
garda amisa, Tu saerTo sasamarTloSi (da ara sakonstitucio sasamarTlo
Si) konkretuli saqmis ganxilvisas, sasamarTlo daaskvnis, rom arsebobs
sakmarisi safuZveli, raTa esa Tu is kanoni an sxva normatiuli aqti, rome
lic unda gamoiyenos sasamarTlom am saqmis gadawyvetisas, mTlianad an
nawilobriv SeiZleba miCneul iqnes saqarTvelos konstituciasTan Seusaba
mod, igi SeaCerebs saqmis ganxilvas da mimarTavs saqarTvelos sakonsti
2
kiTxva:
tucio sasamarTlos sakonstitucio kontrolis ganxorcielebis mizniT. -ras niSnavs
saqmis ganxilva ganaxldeba saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos mier demokratia?
am sakiTxis gadawyvetis Semdeg. -rogor gesmiT
xelisuflebis
sxva SemTxvevaa, rodesac saqmis ganmxilveli sasamarTlo miiCnevs, rom danawilebis
saqarTvelos konstitucias ar Seesabameba normatiuli aqti, romlis Semow principi?
-ra xdeba, rodesac
mebac ar ganekuTvneba saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos kompeten
saxelmwifos ar
cias. aseT SemTxvevaSi, saerTo sasamarTlo uflebamosilia uari Tqvas marTavs xalxi?
arakonstituciuri normatiuli aqtis gamoyenebaze da gamoitanos
gadawyvetileba saqarTvelos konstituciis Sesabamisad.
33
2 1. saqarTvelos saxelmwifos pozitiuri valdebuleba - Seqmnas
Sesabamisi garemo da kanonebi, raTa SesaZlebeli iyos adamianis
uflebis realizacia da dacva;
2. saqarTvelos saxelmwifos negatiuri valdebuleba - maqsimalu
rad Tavi Seikavos uflebaSi Carevisgan ( ar CamoarTvas sakuTreba,
ar aRukveTos pirs Tavisufleba sasamarTlos gadawyvetilebis
gareSe da a.S).
kiTxva 1:
Tqven xarT dabadebiT saqarTvelos moqalaqe. inglisel moqalaqeze daqorwinebis gamo Tqven gadawyviteT, miiRoT sxva
qveynis, magaliTad, didi britaneTis moqalaqeoba. 1 wliani procedurebis gavlis Semdeg Tqven miiReT didi britaneTis
moqalaqeoba. ra bedi eweva Tqvens saqarTvelos moqalaqeobas aseT SemTxvevaSi?
pasuxi:
imis gaTvaliswinebiT, rom saqarTvelos moqalaqe imavdroulad ar SeiZleba iyos sxva qveynis moqalaqe, didi britaneTis
moqalaqeobis miRebasTan erTad Tqven kargavT saqarTvelos moqalaqeobas. Tumca, saqarTvelos prezidents, Tqveni
mimarTvis SemTxvevaSi, SeuZlia moganiWoT saqarTvelos moqalaqeoba, Tu Tqveni qveynis winaSe gansakuTrebuli
damsaxureba gaqvT.
kiTxva 2:
saqarTvelos moqalaqe CiburdaniZem Caidina kacobriobis winaaRmdeg danaSauli da mas miesaja uvado Tavisuflebis
aRkveTa. danaSaulis ukiduresad mZime xasiaTis gamo saqarTvelos prezidentma mas CamoarTva saqarTvelos moqalaqeoba.
kanonieria Tu ara prezidentis gadawyvetileba?
pasuxi:
ara, radgan saqarTvelos konstituciiT moqalaqeobis CamorTmeva dauSvebelia.
34
saqarTvelos konstituciiT garantirebuli adamianis uflebebi
srulad vrceldeba saqarTvelos yvela moqalaqeze. rac Seexeba
saqarTveloSi mcxovreb im adamianebs, romlebic ar arian saqarT
velos moqalaqeebi - ucxoeli moqalaqeebi da moqalaqeobis armqone
pirebi, maT aqvT saqarTvelos moqalaqis Tanabari uflebani da
movaleobani, garda konstituciiTa da kanoniT gaTvaliswinebuli
magaliTi:
2
antihomofobiis saerTaSoriso
dRisadmi (17 maisi) miZRvnili
aqciis adgilisa da drois
Taobaze aqciis mxardamWerebma
winaswar gamoacxades. aqciis
gamonaklisebisa. aseTi gamonaklisia, magaliTad, arCevnebSi da ref gamarTvis adgilad SerCeul iqna
Tbilisi, rusTavelis gamziri.
erendumSi monawileobis ufleba, romelic mxolod saqarTvelos aqciis dawyebidan ramdenime
moqalaqis uflebas warmoadgens (konstituciis 28-e muxli). ucxoe saaTiT adre rusTavelis quCaze
li an moqalaqeobis armqone piri, romelic saqarTveloSi cxovrobs, Seikriba aTasobiT moqalaqe,
ver miiRebs arCevnebSi monawileobas. mxolod saqarTvelos moqa romlebic ar eTanxmebodnen
antihomofobiis mxardamWeri
laqes aqvs ufleba, daikavos nebismieri saxelmwifo Tanamdeboba, aqciis gamarTvas, radgan
Tu, ra Tqma unda, igi akmayofilebs kanoniT dadgenil moTxovnebs miiCnevden mas homoseqsualizmis
(konstituciis 29-e muxli). mxolod saqarTvelos moqalaqea dacu propagandad da marTlmadidebeli
li uflebiT, ar iyos gaZevebuli saqarTvelodan (konsti tuciis saqarTvelos mosaxleobis
Seuracxyofad. saxelmwifos
me-13 muxlis me-3 nawili). rac Seexeba ucxo qveynis moqalaqes an mxridan (policia) miRebuli
moqalaqeobis armqone pirs, is SeiZleba gaZevebul iqnes qveynidan, zomebis miuxedavad, ver moxerxda
Tu misi mxridan adgili aqvs saqarTveloSi ukanonod Semosvlas da e.w. antiaqciis monawileTa
saqarTvelos kanonmdeblobis sistematur darRvevas. Sekaveba da antihomofobiis
aqciis SedarebiT mcirericxovani
Sekrebisa da manifestaciebis ufleba raodenoba gaxda antiaqciis
Tavdasxmis subieqtebi, ris
yvelas, garda im pirebisa, romlebic arian samxedro Zalebisa da Sedegadac antihomofobiis
Sinagan saqmeTa saministros SemadgenlobaSi, ufleba aqvs winaswari aqciis 10-ze meti monawile
daSavda fizikurad.
nebarTvis gareSe Seikribos sajarod da uiaraRod, rogorc Wer kiTxva:
qveS, ise gareT. kanoniT SeiZleba dawesdes xelisuflebis winaswari hqondaT Tu ara antiaqciis
gafrTxilebis aucilebloba, Tu Sekreba an manifestacia xalxisa da monawileebs Sekrebisa da
transportis samoZrao adgilas imarTeba. xelisuflebas SeuZlia sakuTari gansxvavebuli azris
dafiqsirebis ufleba, miuxedavad
Sekrebis an manifestaciis Sewyveta, mxolod im SemTxvevaSi, Tu man imisa, rom maT winaswar ar
kanonsawinaaRmdego xasiaTi miiRo. hqondaT gamocxadebuli TavianTi
aqciis Sesaxeb?
konstituciis garda, aRniSnul uflebas awesrigebs specialuri konstituciiT gaTvaliswinebuli
kanoni Sekrebisa da manifestaciis Sesaxeb. uflebebis dacva da pativiscema
warmoadgens mxolod saxelmwifos
aRniSnuli ufleba SeiZleba ganvixiloT moqalaqis azris Tavi Tu calkeuli moqalaqeebis
suflad gamoxatvis erT-erT saSualebad, rodesac moqalaqeebi valdebulebasac?
ikribebian ideis an mosazrebis mxardasaWerad an piriqiT, am ideis
an mosazrebis gasaprotesteblad.
35
2 7. konstituciis mesame Tavi. saqarTvelos sakanonmdeblo
xelisufleba - saqarTvelos parlamenti
36
b. parlamentis arCevnebi
saqarTveloSi pirveli mravalpartiuli arCevnebi Catarda 1919 wels
damfuZnebeli krebis arCevis dros, xolo momdevno mravalpartiuli
arCevnebi gaimarTa mxolod 1990 wlis 28 oqtombers. 1991 wlis 26 maiss
mravalpartiuli arCevnebis Sedegad arCeulma parlamentma gamoacxada
saqarTvelos damoukidebloba da konstituciis 50-e 21 muxlis Sesabamisad,
2
qveynis prezidentad zviad gamsaxurdia airCia. parlamentis morigi arCev
nebi yovelTvis tardeba moqmedi parlamentis uflebamosilebis amowurvis
kalendaruli wlis oqtomberSi. yoveli me- 4 wlis oqtomberSi saqarTve
loSi unda gaimarTos axali parlamentis arCevnebi. bolos saparlamento
arCevnebi saqarTveloSi gaimarTa 2012 wlis 1 oqtombers. es iyo rigiT
me-8 saparlamento arCevnebi. Sedegebis Tanaxmad, misi Semadgenloba
partiuli niSniT, ase gamoiyureba:
37
2 ufro konkretulad, konstituciis 54-e muxli CamoTvlis 7 SemTxvevas, ro
melic iwvevs parlamentis wevris uflebamosilebis vadis gasvlamde
Sewyvetas. esenia:
magaliTad,
axorcielebs
samewarmeo
saqmianobas,
risi uflebac
parlamentis wevrs
ar aqvs an Tu man
daikava romelime
Tanamdeboba
saxelmwifo
samsaxurSi.
38
afxazeTis avtonomiuri respublikidan da aWaris avtonomiuri respub
likidan arCeul parlamentis wevrTagan, maTive wardginebiT. parlamentis
Tavmjdomare uZRveba parlamentis muSaobas, uzrunvelyofs azris Tavi
sufal gamoxatvas, xels awers parlamentis mier miRebul aqtebs, asrulebs
reglamentiT gaTvaliswinebul sxva uflebamosilebebs.
sakanonmdeblo sakiTxebis winaswari momzadebis, gadawyvetilebaTa Ses
2
rulebisaTvis xelis Sewyobis, parlamentis mier mis winaSe angariSvaldebu
li organoebis da mTavrobis saqmianobis kontrolis mizniT, parlamentSi,
misi uflebamosilebis vadiT, iqmneba komitetebi.
parlamentis wevrebi SeiZleba gaerTiandnen saparlamento fraqciaSi.
fraqciis wevrTa raodenoba ar unda iyos eqvsze naklebi.
agreTve, parlamentis wevrTa aranakleb erTi mexuTedis moTxovniT,
parlamentSi iqmneba sagamoZiebo an sxva droebiTi komisiebi. droebiT
komisiaSi saparlamento umravlesobis warmomadgenloba ar unda aRemate
bodes komisiis wevrTa saerTo raodenobis naxevars. sagamoZiebo komisi
is moTxovniT sxdomaze gamocxadeba, agreTve, sakiTxis gamokvlevisaTvis
aucilebeli sabuTebis wardgena savaldebuloa.
parlamentis muSaobis organizaciisaTvis iqmneba parlamentis biuro, sityva
biujeti, Zveli
romlis SemadgenlobaSic Sedian saqarTvelos parlamentis Tavmjdomare, normandiulidan
Tavmjdomaris moadgileebi, parlamentis komitetebisa da saparlamento modis da safules
fraqciebis Tavmjdomareebi. niSnavs. martivad
rom avxsnaT,
e. parlamentis saqmianoba qveynis biujeti
warmoadgens
parlamentis ZiriTadi saqmianoba kanonSemoqmedebaa, anu kanonebis miReba. Semosavlisa
maT Soris aris yovelwliurad misaRebi kanoni saxelmwifo biujetis Sesa da gasavlis
xeb. CamonaTvals.
saqarTvelos parlamenti, aseve, axorcielebs saerTaSoriso xelSekruleba saxelmwifo biujeti
moicavs yvela
Ta da SeTanxmebaTa ratificirebas, denonsirebasa da gauqmebas. uwyebis, saxelmwifo
konkretuli kanonis inicirebis, anu sakanonmdeblo iniciativis ufleba samsaxuris,
aqvs mTavrobas, parlamentis wevrs, saparlamento fraqcias, parlamen- samTavrobo
programebis
tis komitets, afxazeTis avtonomiuri respublikisa da aWaris avtono- finansuri
miuri respublikis umaRles warmomadgenlobiT organoebs da aranakleb informaciis
30000 amomrCevels. CamonaTvalis
erTobliobas.
ratificireba-
procesi, romlis
Tanaxmad saxelmwifo
kisrulobs
xelSekrulebis
Sesrulebis
valdebulebas
denonsireba-
gauqmebulad
gamocxadeba
saqarTvelos
parlamentis sxdoma
39
2 saqarTvelos
parlamentis biuros
sxdoma
40
saqarTvelos parlamenti Tavisi uflebiT ikribeba morig sesiaze weliwadSi
orjer. saSemodgomo sesia ixsneba seqtembris pirvel samSabaTs da ixureba
dekembris mesame paraskevs, xolo sagazafxulo sesia ixsneba Tebervlis pir
vel samSabaTs da ixureba ivnisis bolo paraskevs.
sesiebs Soris periodSi SeiZleba gaimarTos riggareSe sxdoma.
2
v. saqarTvelos prezidentis impiCmenti
sityva ”impiCmenti” laTinuri warmoSobisaa da misi Tavdapirveli mniSvne
lobiT ” dakaveba”, ”gamoWera” -s niSnavs.
uoTergeitis
Sinaarsobrivad es aris procedura oficialuri, rogorc wesi, maRa- kompleqsi
li rangis Tanamdebobis piris mimarT, romelic dawyebulia misi vaSingtonSi,
gadayenebis moTxovniT, Tu misi mxridan adgili aqvs qveynis konsti- Senoba, sadac
tuciis darRvevas an sisxlis samarTlis danaSauls. gaxmaurebul SeWras
hqonda adgili. es
pirvelad impiCmentis procesi gamoyenebuli iyo did britaneTSi, jer kidev faqti cnobilia
me-14 saukuneSi. amerikis SeerTebuli Statebis istoriaSi ganixileboda istoriaSi, rogorc
sami prezidentis impiCmentis sakiTxi. ori prezidentis- endriu jonsonisa uoTergeitis
skandali.
da bil klintonis winaaRmdeg dawyebuli impiCmentis procesi damTavrda skandali
maTi gamarTlebiT, xolo prezidenti riCard niqsoni gadadga manam, sanam mis ukavSirdeba
mimarT impiCmentis procesis aRZvras kenWi eyreboda. amerikis SeerTebuli
Statebis prezident
saqarTvelos parlamentarizmis istoria ar icnobs prezidentis impiCmen riCard niqsonis
tis SemTxvevebs. saxels. skandali
daiwyo 1972 wlis
saqarTvelos konstituciis Tanaxmad, saqarTvelos prezidentis Tanamde 17 ivniss, rodesac
bobidan gadayenebis sakiTxis (impiCmentis) aRZvris ufleba aqvs parlamen uoTergeitis
tis sruli Semadgenlobis aranakleb erT mesameds. sakiTxi daskvnisaTvis saofise kompleqsSi,
gadaecema sakonstitucio sasamarTlos. Tu sakonstitucio sasamarTlom demokratebis Stab-
binaSi, TviTneburad
Tavisi daskvniT daadastura prezidentis qmedebaSi danaSaulis Semadgen SeWrili 5 adamiani
lobis niSnebis arseboba an konsti daapatimres.
tuciis darRveva, daskvnis ganx dawyebuli
ilvis Semdeg, parlamenti sruli gamoZiebiT
Semadgenlobis umravleso biT gamoikveTa
federaluri
iRebs gadawyvetilebas kenWisyra sadazvervo biuros
ze dadges prezidentis impiCmen mier prezidentis
tis wesiT Tanam debobidan gada politikuri
yenebis sakiTxi. prezidenti oponentebis
impiCmentis wesiT Tanamdebobidan faruli, unebarTvo
mosmenebis faqtebi.
gadayenebulad CaiTvleba, Tu am
politikuri
gadawyvetilebas mxari dauWira SpionaJisa da sxva
parlamentis sruli Semadgenlo kanondarRvevis
bis aranakleb orma mesamedma. kvali prezident
niqsonze
dauSvebelia prezidentisaTvis miuTiTebda. 1974
wayenebuli braldebis parlament wlis 9 agvistos
Si ganxilva da gadawyvetilebis prezidenti
niqsoni gadadga.
miReba sagangebo an saomari
Tumca amiT misi
mdgomareobis an omis dros. pasuxismgeblobis
sakiTxi ar moixsna
saqarTvelos saxelmwifos isto
srulad manam, sanam
riaSi ar moiZebneba prezidentis prezident fordma
impiCmentis proceduris dawyebis ar Seiwyala igi 1974
riCard niqsoni faqti. wlis 8 seqtembers.
41
2 z. parlamentis ufleba undobloba gamoucxados mTavrobas
parlaments ufleba aqvs undobloba gamoucxados mTavrobas da undob
lobis gamocxadebis sakiTxis aRZvris Semdeg uflebamosilia daasaxelos
premier-ministris axali kandidatura prezidentisaTvis warsadgenad.
prezidenti uflebamosilia wamoayenos wardgenili premier-ministris kan
didatura an uari ganacxados am kandidaturis wamoyenebaze. prezidentis
2013 wlis 25 marts uari wamoayenos parlamentis mier dasaxelebuli kandidatura SeiZleba
ganxorcielebuli
sakonstitucio
daZlios/gadalaxos parlamentma siiTi Semadgenlobis 3/5-iT, rac imas niS
cvlilebis mixedviT. navs, rom prezidenti ukve valdebuli xdeba daemorCilos parlamentis am
gadawyvetilebas.
T. parlamentis daTxovna
konstituciis 511 muxlis Tanaxmad, konstituciiT gansazRvrul SemTxve
rac dadgenilia
konstituciis me-80 vebSi, saqarTvelos prezidents aqvs parlamentis daTxovnis ufleba. Tumca,
muxliT, romelsac prezidentis es ufleba SezRudulia. kerZod, prezidenti ver daiTxovs
mogvianebiT parlaments:
mTavrobis TavSi
ganvixilavT. 1. parlamentis arCevnebis Catarebidan eqvsi Tvis ganmavlobaSi;
2. parlamentis mier konstituciis 63-e muxliT gansazRvruli
uflebamosilebis ganxorcielebisas;
rodesac parlamenti 3. sagangebo an saomari mdgomareobis dros;
iwyebs prezidentis
impiCmentis 4. saqarTvelos prezidentis uflebamosilebis vadis amowurvis
proceduras. kalendaruli wlis maisidan axalarCeuli prezidentis mier fi-
cis dadebamde.
kiTxva:
1. sworia Tu ara, rom parlamentis arCevnebSi monawileobis ufleba aqvs saqarTvelos nebismier moqalaqes 16 wlis
asakidan?
2. ra asakidan SeiZleba gaxdes saqarTvelos moqalaqe parlamentis wevri?
3. ramdeni wevrisagan Sedgeba saqarTvelos parlamenti?
4. Tu moqalaqeebi ar arian kmayofilni maT mier arCeuli deputatis saqmianobiT, daiSveba Tu ara am deputatis
mandatis gawveva?
5. ra aris parlamentis ZiriTadi saqmianoba?
6. ras niSnavs sityva impiCmenti?
7. SeuZlia Tu ara parlaments undobloba gamoucxados mTavrobas?
8. uSvebs Tu ara saqarTvelos konstitucia parlamentis vadamde daTxovnas?
42
2
laTinuri: contra-
winaaRmdeg,
signare-xelmowera
saxelmwifos
meTauris
samarTlebrivi
aqtebis premier-
ministris (iSviaTad
-Sesabamisi sferos
ministris) mxridan
Tanaxelmoweras
gulisxmobs, ris
Sedegad aqti iZens
iuridiul Zalas da
mis aRsrulebaze
saqarTvelos prezidentis rezidencia samarTlebrivi
Tu politikuri
saxelmZRvanelos daweris momentisaTvis qveynis meoTxe prezidenti gax- pasuxismgebloba
lavT giorgi margvelaSvili. ekisreba premier-
ministrs.
moqmedi konstituciis mixedviT, saqarTvelos prezidenti aris saqarTvelos kontrasignaciis
saxelmwifos meTauri. igi uzrunvelyofs qveynis erTianobas da mTliano instituti evropul
bas, saxelmwifo organoTa saqmianobas konstituciis Sesabamisad. saqarTve samarTalSi me‐19
los prezidenti saqarTvelos warmomadgenelia sagareo urTierTobebSi. saukunis dasawyisSi
formalurad saqarTvelos prezidenti ar Sedis arc sakanonmdeblo da arc damkvidrda da
dRemde moqmedebs
aRmasrulebel xelisuflebaSi. saqarTvelos prezidents ar aqvs ufleba evrokavSiris
ekavos partiuli Tanamdeboba. ”Zveli” wevri
saxelmwifoebis
2013 wlis oqtombris morigi saprezidento arCevnebis Sedegad arCeuli umravlesobaSi
prezidentis mier ficis dadebis momentidan qveynis prezidentis ufleba- (safrangeTi,
mosileba Seikveca. prezidentis mier gadawyvetilebaTa didi nawilis miReba germania, italia,
da maTi ZalaSi Sesvla moiTxovs mTavrobasTan SeTanxmebas an saWiroebs pre portugalia,
mier-ministris kontrasignacias. meore mxriv, gaZlierda premier-minis espaneTi, saberZneTi,
fineTi...)”
tris, rogorc aRmasrulebeli xelisuflebis meTauris pozicia.
saqarTvelos prezidenti aRar warmarTavs da ar ganaxorcielebs saxelmwi
fos saSinao da sagareo politikas, ise rogorc amas axorcielebda misi
winamorbedi prezidenti da prezidentis Tanamdebobam SeiZina ufro sim
boluri, vidre realuri Zalis mqone Tanamdebobis niSnebi.
prezidenti inarCunebs SeiaraRebuli Zalebis mTavarsardlis pozicias
da saqarTveloze SeiaraRebuli Tavdasxmis SemTxvevaSi uflebamosi lia
gamoacxados saomari mdgomareoba qveyanaSi (muxli 73.1 ”z”), dados zavi
da miRebuli gadawyvetilebebi warudginos dasamtkiceblad parlaments.
prezidenti, aseve, uflebamosilia gadawyvitos moqalaqeobis miniWebisa da
Sewyvetis sakiTxebi, Seiwyalos msjavrdebulebi.
prezidenti uflebamosilia daiTxovos parlamenti mxolod im SemTxveva
Si, Tu parlamenti zedized samjer ar gamoucxadebs ndobas mTavrobis
Semadgenlobas da samTavrobo programas. prezidenti, aseve, uflebamo
silia wamoayenos mxolod parlamentis arCevnebSi saukeTeso Sedegis mqone
saarCevno subieqtis mier misTvis wardgenili premier-ministris kandida
tura. amdenad, prezidentis ufleba, wamoayenos premier-ministris kandi
datura, srulad aris damokidebuli saparlamento arCevnebSi gamarjvebu
li politikuri subieqtis nebaze.
43
2
prezidenti- parlamenti - mTavroba
2013 wlis oqtombris saprezidento arCevnebamde:
kiTxva:
SeuZlia Tu ara
prezidents
daikavos partiuli
Tanamdeboba,
magaliTad,
iyos partiis
Tavmjdomare?
ras niSnavs prezidenti-parlamenti-mTavroba
kontrasignacia?
2013 wlis oqtombris morigi saprezidento arCevnebis Sedegad arCeuli
izrdeba Tu ara
prezidentis prezidentis mier ficis dadebis momentidan:
uflebamosilebebi
2013 wlis
oqtomberSi axali
saprezidento
arCevnebis Semdeg?
44
2
saqarTvelos
mTavrobis sxdoma
45
2 kandidati.
saxelmwifo mmarTvelobis da saxelmwifo politikis ganxorcielebis
uzrunvelsa yofad iqmneba saministroebi. saministros xelmZRvanelobs
ministri, romelic damoukideblad iRebs gadawyvetilebas mis kompetencias
mikuTvnebul sakiTxebze. ministri gamoscems brZanebas. magaliTad, ganaT
lebis saministros ministri gamoscems brZanebebs, romlebic savaldebuloa
Sesasruleblad skolebis mier.
mTavrobis wevrebs, ministrebs ufleba ar aqvT: ekavoT sxva Tanamdeboba,
garda partiulisa, daafuZnon sawarmo, eweodnen samewarmeo saqmianobas. maT
ufleba aqvT eweodnen samecniero, pedagogiur da SemoqmedebiT saqmianobas.
g. rwmunebuli- gubernatori
dRes moqmedi konstituciis Tanaxmad, saxelmwifo rwmunebuls – guber
nators Tanamdebobaze niSnavs da Tanamdebobidan aTavisuflebs mTavroba.
kiTxva:
mTavroba aris sakanonmdeblo Tu aRmasrulebeli xelisufleba?
romel politikur movlenas ukavSirdeba axali mTavrobis Camoyalibeba- parlamentis
arCevnebs Tu prezidentis arCevnebs?
vin warudgens parlaments premier-ministris kandidaturas?
46
saxelmwifo rwmunebulis – gubernatoris statusi
saxelmwifo rwmunebuli – gubernatori aris saqarTvelos mTavrobis war
momadgeneli gansazRvrul administraciul-teritoriul erTeulebSi.
konstituciis 813 -e muxlis me-3 punqtis Tanaxmad, saxelmwifo rwmunebuls
- gubernators Tanamdebobaze niSnavs da aTavisuflebs mTavroba.
2
saxelmwifo rwmunebulis – gubernatoris ZiriTadi amocanebi da
funqciebi:
yy adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis saqmianobis
saxelmwifo zedamxedvelobis ganxorcieleba;
yy sazogadoebrivi wesrigis dacvis koordinacia;
yy Sesabamis administraciul-teritoriul erTeulebSi moqa-
laqeTa samxedro aRricxvaze ayvanisa da samxedro savaldebu-
lo samsaxurSi gawvevis procesis saerTo xelmZRvaneloba da
kontroli;
yy Tavdacvisunarianobis amaRlebisa da samoqalaqo Tavdacvis
RonisZiebaTa ganxorcielebaSi monawileoba da samxedro-saswav-
lo Sekrebebisa da samxedro momzadebis organizebis RonisZieba-
Ta ganxorcielebis xelSewyoba;
yy Sesabamisi administraciul-teritoriuli erTeulebis social-
ur-ekonomikuri ganviTarebis programebis SemuSaveba da ganxor-
cieleba; investiciebis mozidvasa da regionaluri ganviTarebis
RonisZiebebSi monawileoba;
yy ekologiuri mdgomareobis stabilizaciis misaRwevad saWiro
RonisZiebaTa ganxorcielebis xelSewyoba;
yy saxelmwifo da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebTan
koordinirebiT, stiqiuri movlenebis, katastrofebisa da sa-
gangebo situaciebis prevenciisa da maTi uaryofiTi Sedegebis sa-
likvidacio RonisZiebaTa xelSewyoba;
yy kulturisa da istoriuli Zeglebis dacvis RonisZiebebis xel
Sewyoba;
yy soflis meurneobis ganviTarebis xelSewyoba;
yy saqarTvelos kanonebiT prezidentis calkeuli amocanebis Ses-
ruleba.
saqarTvelos
saxelmwifo rwmunebulebis – gubernatorebis uflebamosilebaTa teri- prezidentis 2007
toriuli sazRvrebi da uflebamosilebebi wlis 27 ivnisis
brZanebuleba #4
saqarTveloSi ganisazRvra saxelmwifo rwmunebulebis samoqmedo 9 teri 406 saxelmwifo
toria. es samoqmedo teritoriebi moicavs: rwmunebulis-
gubernatoris
1. axmetis, gurjaanis, dedofliswyaros, Telavis, lagodexis, sagare debulebis
jos, siRnaRisa da yvarlis municipalitetebis administraci damtkicebis Sesaxeb.
ul-teritoriul sazRvrebs;
2. bolnisis, gardabnis, dmanisis, TeTriwyaros, marneulis, walkis mu
nicipalitetebisa da qalaq rusTavis administraciul-teritoriul
sazRvrebs;
3. baRdaTis, vanis, zestafonis, Terjolis, samtrediis, saCxeris, tyibu
lis, wyaltubos, WiaTuris, xaragaulis, xonis municipalitetebisa
da qalaq quTaisis administraciul-teritoriul sazRvrebs;
4. lanCxuTis, ozurgeTisa da Coxatauris municipalitetebis
administraciul-teritoriul sazRvrebs;
47
2
kiTxva:
visi rwmunebulia
gubernatori?
gubernatoris
ramdeni samoqmedo
5. abaSis, zugdidis, martvilis, mestiis, senakis, Cxorowyus, walenji
xis, xobis municipalitetebisa da qalaq foTis administraciul-
teritoriul sazRvrebs;
6. ambrolauris, lentexis, onisa da cageris municipalitetebis
administraciul-teritoriul sazRvrebs;
7. goris, kaspis, qarelisa da xaSuris municipalitetebis administra
teritoria
ganisazRvra ciul-teritoriul sazRvrebs;
saqarTveloSi?
ra hqvia 8. duSeTis, TianeTis, mcxeTisa da yazbegis municipalitetebis
gubernatoris administraciul-teritoriul sazRvrebs;
mier gamocemul
samarTlebriv 9. adigenis, aspinZis, axalcixis, axalqalaqis, borjomisa da ninowmin
aqtebs? dis municipalitetebis administraciul-teritoriul sazRvrebs.
saxelmwifo rwmunebulis samarTlebrivi aqti
saxelmwifo rwmunebuli – gubernatori gamoscems individualur
samarTlebriv aqts - gubernatoris gankargulebas, romlis gauqmebis
ufleba aqvs saqarTvelos mTavrobas. gubernatoris gankarguleba SeiZleba
gasaCivrdes sasamarTloSi.
d. prokuratura
sabWoTa dros qveynis mTavar proku
moqmedebdnen
e.w. samxedro
rors Tanamdebobaze niS
prokuraturebi, navs da Tanamdebobi dan
romlebic aTavisuflebs saqarTve
axorcielebdnen los premier-ministri
sisxlis samarTlis iusticiis ministris
devnas yvela im
saqmeze, romelSic
wardginebis safuZvelze.
erT- erTi monawile akrZalulia sagangebo
mainc samxedro
mosamsaxure
an specialuri prokura
iyo. am saqmeebis turebis Seqmna.
gansaxilvelad
qveyanaSi moqmedebda
prokuraturis ZiriTa-
specialuri
samxedro di amocanebi:
sasamarTloebi- • sisxlissamarTleb
samxedro
tribunalebi. rivi devnis ganxor
cieleba;
• sisxlissamarTleb
rivi devnis ga
moZiebis saproceso
xelmZRvaneloba; saqarTvelos mTavari prokuratura
• kanoniT gaTvalis
winebul SemTxvevebSi
sruli moculobiT gamoZiebis Catareba;
• TavisuflebaaRkveTil pirTa uflebebis darRvevis faqtebis Semowmeba;
sisxlis samarTlis saqmis ganxilvisas monawileoba sasamarTloSi da
saxelmwifo braldebis mxardaWera.
48
prokuraturis sistema:
2
kiTxva:
aris Tu ara
prokuratura
sasamarTloze
zedamxedveli
organo?
moqmedeben Tu
ara saqarTveloSi
specializebuli
prokuraturebi/
prokurorebi?
10. konstituciis mexuTe Tavi. sasamarTlo xelisufleba
sasamarTlo axorcielebs marTlmsajulebas, ganixilavs samoqalaqo davebs
da sisxlis samarTlis saqmeebs. sxvas aravis aqvs ufleba ganaxorcielos
marTlmsajuleba qveyanaSi. mosamarTleebi atareben sxdomebs, usmenen mxa
reebs da iReben sasamarTlo gadawyvetilebebs da es procesi ar aris sajaro
mmarTveloba. am process marTlmsajulebis ganxorcieleba hqvia. sasamarT
los gadawyvetilebebis Sesruleba savaldebuloa im pirebisaTvis, visac es
gadawyvetileba exeba. sasamarTlos SeuZlia gaauqmos mTavrobis gadawyveti
lebebi. sakonstitucio sasamarTlos ki SeuZlia antikonstituciurad cnos
da gaauqmos parlamentis mier miRebuli kanonebi. saqarTveloSi moqmedebs
saerTo sasamarTloebi da sakonstitucio sasamarTlo.
50
sakonstitucio sasamarTlos struqtura
2
sakonstitucio sasamarTlo Sedgeba plenumisa da ori kolegiisagan. plenu sakonstitucio
mis SemadgenlobaSi aris sakonstitucio sasamarTlos cxrave wevri. sasamarTloSi
moqmedi saqmeTa
kolegiebis SemadgenlobaSia 4 wevri mosamarTle. ganawilebis wesi
sakonstitucio sasamarTlos mosamarTleebi Tavisi Semadgenlobidan gansxvavdeba saerTo
sasamarTloebSi
5 wlis vadiT irCeven sakonstitucio sasamarTlos Tavmjdomares. Tum moqmedi saqmeebis
ca, sakonstitucio sasamarTlos wevrebis ufleba - airCion Tavmjdomare ganawilebis
formaluri xasiaTis matarebelia, radgan sakonstitucio sasamarTlos wesisagan, romelic
Tavmjdomaris kandidaturis dasaxeleba xdeba saqarTvelos prezidentis, dadgenilia
saqarTvelos parlamentis Tavmjdomarisa da saqarTvelos uzenaesi sa specialuri kanoniT.
am wesis mixedviT,
samarTlos Tavmjdomaris SeTanxmebuli winadadebiT. raionul (saqalaqo),
administraciuli funqciebis garda, sakonstitucio sasamarTlos Tavmjdo saapelacio da
avtonomiuri
mare xelmZRvanelobs sakonstitucio sasamarTlos plenarul sxdomebs, respublikis
xels awers plenumis mier miRebul gadawyvetilebebs, xelmZRvanelobs sa umaRles saapelacio
samarTlos aparats, samuSaoze iRebs da aTavisuflebs TanamSromlebs. sasamarTloebSi
Zalze mniSvnelovania misi ufleba, gaanawilos sasamarTloSi Semosuli mosamarTleTa Soris
sarCelebi. es imas niSnavs, rom sakonstitucio sasamarTlos Tavmjdomare saqmeebi nawildeba
rigiTobis wesiT.
irCevs im mosamarTles, romelmac konkretuli saqme unda gadawyvitos da rigiToba ki
saqme ar nawildeba rigiTobis wesiT, rogorc es, magaliTad, saerTo sa gulisxmobs
samarTloebSi xdeba. mosamarTleTa
Soris saqmeebis
pirebi, visac ufleba aqvT waradginon sakonstitucio sasamarTloSi ganawilebas saqmeTa
konstituciuri sarCeli an wardgineba: Semosvlis rigisa
1. saqarTvelos prezidenti; da mosamarTleTa
rigiTobis mixedviT.
2. parlamentis wevrTa aranakleb erTi mexuTedi; mosamarTleebis
3. saerTo sasamarTlos mosamarTle ( wardgineba); rigiToba
ganisazRvreba maTi
4. saxalxo damcveli; gvaris pirveli,
5. afxazeTis, aWaris avtonomiuri respublikis umaRlesi warmomad- xolo igiveobis
SemTxvevaSi -
genlobiTi organoebi; momdevno asos
6. TviTmmarTveli erTeulis warmomadgenlobiT organo - sakrebu- mixedviT.
lo;
7. saqarTvelos iuridiuli piri;
8. saqarTvelos moqalaqe.
sakonstitucio sasamarTlos plenumi ganixilavs: kanonis
arakonstituciurad
yy saqarTvelos konstituciasTan konstituciuri SeTanxmebis, sakonstitucio
saqarTvelos kanonebis, saqarTvelos parlamentis norma sasamarTlos
tiuli dadgenilebebis, saqarTvelos prezidentis, afxazeTisa mier cnobis
Sedegia am kanonis
da aWaris avtonomiuri respublikebis xelisuflebis umaR Zaladakargulad
les organoTa normatiuli aqtebis Sesabamisobis, agreTve, gamocxadeba.
saqarTve
los sakanonmdeblo aqtebisa da saqarTvelos am SemTxvevaSi
parlamentis dadgenilebebis miRebis/gamocemis, xelmoweris, moqmedebs
gamoqveynebisa da amoqmedebis Sesabamisobis sakiTxebs; saparlamento
saqmianobis
yy referendumTan, aseve, saqarTvelos parlamentisa da saqarTve sakonstitucio
kontrolis
los prezidentis arCevnebis konstituciurobasTan dakav- meqanizmi.
Sirebul davas;
51
2
saerTo
sasamarTlos
mosamarTle
daelodeba
yy
yy
saerTaSoriso xelSekrulebebisa da SeTanxmebebis konsti
tuciurobis sakiTxs;
52
Tbilisis saqalaqo sasamarTlo
magaliTad:
Tbilisis saqalaqo
sasamarTlos
mosamarTlis
sasamarTlos gadawyvetilebebi savaldebuloa saqarTvelos mTel terito ganaCeni an
gadawyvetileba
riaze, yvela fizikuri da iuridiuli pirisaTvis, saxelmwifo da adgilob SeiZleba Secvalos
rivi TviTmmarTvelobis organosaTvis da maTi gauqmeba, Secvla an SeCereba an gaauqmos Tbilisis
SeuZlia mxolod zemdgom sasamarTlos. es imaze mianiSnebs, rom sasamarTlo saapelacio
xelisufleba damoukidebelia saxelmwifo xelisuflebis sxva Stoebisagan sasamarTlom,
da verc prezidenti, verc premier - ministri da parlamenti ver gaauqmebs, xolo Tbilisis
saapelacio
verc Secvlis sasamarTlos gadawyvetilebas. sasamarTlos
saerTo sasamarTlo sistema an sxva sityvebiT rom vTqvaT, saerTo iuris- gadawyvetilebis
Secvlis an gauqmebis
diqciis sasamarTlo sistema Sedgeba 3 instanciis sasamarTlosagan: ufleba mis zemdgom,
saqarTvelos
uzenaes
sasamarTlos
ekuTvnis.
53
2 konstitucia aRiarebs mosamarTlis damoukideblobis mniSvnelobas da
awesebs, rom raime zemoqmedeba mosamarTleze an Careva mis saqmianobaSi
gadawyvetilebis miRebaze zegavlenis mizniT, akrZalulia da isjeba kano
niT.
konstituciis Tanaxmad, aravis aqvs ufleba, mosTxovos mosamarTles
anga
riSi konkretul saqmeze da baTilia yvela aqti, romelic zRudavs
mosamarTlis damoukideblobas. rac Seexeba sasamarTlos gadawyvetilebis
gauqmebas, Secvlas an SeCerebas, amis ufleba, mxolod, gadawyvetilebis mim
Reb sasamarTlos - zemdgom sasamarTlos aqvs, kanoniT gansazRvruli wesiT.
konstitucia, aseve, aRiarebs sasamarTlos sxdomis sajaroobis mniSvne
lobas da adgens, rom sasamarTloSi saqme ganixileba Ria sxdomaze. daxu
ruli sxdoma gamonaklisia da daiSveba mxolod kanoniT gaTvaliswinebul
SemTxvevebSi. nebismier SemTxvevaSi sasamarTlos gadawyvetileba unda
cxaddebodes saqveynod. sasamarTloSi mxareebis Tanasworoba da Sejibre
bebi, aseve, aRiarebulia konstituciiT.
mosamarTled SeiZleba dainiSnos saqarTvelos moqalaqe 30 wlis asakidan,
Tu mas aqvs umaRlesi iuridiuli ganaTleba da specialobiT muSaobis sul
cota 5 wlis gamocdileba. mosamarTlis Tanamdebobaze gamweseba xdeba uva
dod. saerTo iurisdiqciis sasamarTloebis mosamarTleebi Tanamdebobaze
iniSnebian saqarTvelos iusticiis umaRlesi sabWos mier. uzenaesi sasamarT
los mosamarTleebi airCevian saqarTvelos parlamentis mier prezidentis
wardginebiT, aranakleb 10 wlis vadiT.
mosamarTles ar SeiZleba ekavos sxva Tanamdeboba. aseve, ar SeuZlia mas
Seasrulos anazRaurebadi saqmianoba, garda pedagogiuri da samecniero
moRvaweobisa. mosamarTle ar unda iyos politikuri partiis wevri, ar unda
monawileobdes politikur saqmianobaSi.
d. saerTo sasamarTlos mosamarTlis imuniteti
dauSvebelia saerTo sasamarTlos mosamarTlis sisxlis samarTlis
pasuxis
gebaSi micema, dakaveba an dapatimreba, misi binis, manqanis,
samuSao adgilis an piradi gaCxreka, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos
Tavmjdomaris Tanxmobis gareSe. gamonaklisia, danaSaulze waswrebis
SemTxveva, rac dauyovneblad unda ecnobos saqarTvelos uzenaesi sa-
samarTlos Tavmjdomares. Tu igi ar miscems Tanxmobas, dakavebuli an
dapatimrebuli mosamarTle dauyovneblad unda gaTavisufldes.
54
e. uzenaesi sasamarTlos mosamarTlis imuniteti
uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomaris da wevrebis sisxlis samarTlis
pasuxisgebaSi micema, dakaveba an dapatimreba, maTi binis, manqanis, samuSao
adgilis an piradi gaCxreka SeiZleba mxolod parlamentis TanxmobiT.
gamonaklisia danaSaulze waswrebis SemTxveva, rac dauyovnebliv unda
ecnobos parlaments. Tu parlamenti ar miscems Tanxmobas, dakavebuli
2
uzenaesi
sasamarTlos
mosamarTleebis
SemTxvevaSi,
parlamentis
ufleba gaauqmos
maTi imuniteti, am
an dapatimrebuli piri dauyovneblad unda gaTavisufldes. mosamarTleebis
politikuri
gavlenis qveS
moqcevis safrTxes
warmoadgens.
Tbilisis iusticiis
saxlis Senoba, sadac
erovnuli bankia
ganTavsebuli.
55
2
Tbilisis iusticiis saxli
56
b. qarTuli fuli
1995 wlis 2 oqtombers, saqarTvelos mTel teritoriaze, erTaderT
kanonier sagadamxdelo saSualebad axali qarTuli erovnuli valuta
„lari” gamocxadda.
2
mimoqcevaSi gavida 1, 2, 5, 10, 20, 50 da 100 laris Rirebulebis sa-
banko bileTebi. sityva `lari”, romelic SeirCa qarTuli
erovnuli valutis ZiriTadi erTeulis saxelwodebad, Zveli qar-
Tuli sityvaa da niSnavs, zogadad, ganZs, qonebas, xolo, `TeTri”,
romelic laris meased nawils ewoda, aseve, Zveli, XIII saukunidan
damkvidrebuli qarTuli samoneto terminia. saqarTve-
los erovnulma bankma, 2007 wlis 16 aprils, mimoqcevaSi
gauSva 200 laris Rirsebis banknoti.
57
2 g. saxelmwifo auditis samsaxuri
1991 wels, qveynis damoukideblobis aRdgenasTan erTad, Camoyalibda
saxelmwifo finansuri kontrolis erovnuli sistema da Seiqmna saqarTve
los kontrolis palata, romelic 2012 wlis 22 maiss ganxorcielebuli sa
konstitucio cvlilebis Sedegad cnobilia, rogorc saxelmwifo auditis
samsaxuri.
sajaro saxsrebisa da sxva materialur faseulobaTa gamoyenebasa da xar
jvas zedamxedvelobs saxelmwifo auditis samsaxuri. igi uflebamosilia,
agreTve, Seamowmos safinanso-sameurneo kontrolis saxelmwifo sxva
organoTa saqmianoba, warudginos parlaments sagadasaxado kanonmdeblo
bis srulyofis winadadebebi.
sxva sityvebiT, saxelmwifo auditis samsaxuri akontrolebs kanonis dacviT
ixarjeba Tu ara Cveni - gadasaxadis gadamxdelis fuli, romelic miemarTeba
saxelmwifo biujetSi.
saxelmwifo auditis samsaxuri damoukidebelia Tavis saqmianobaSi. igi
angariSvaldebulia saqarTvelos parlamentis winaSe.
weliwadSi orjer, biujetis Sesrulebis winaswari angariSisa da sruli an
gariSis wardgenis dros, saxelmwifo auditis samsaxuri parlaments warud
gens moxsenebas mTavrobis angariSTan dakavSirebiT, xolo weliwadSi erT
xel − angariSs Tavisi saqmianobis Sesaxeb.
58
2
59
2 a. samxedro savaldebulo samsaxuris gadavadeba
kanoni iTvaliswinebs samxedro savaldebulo samsaxuris gadavadebis
Semdeg 16 SemTxvevas:
60
b. samxedro samsaxurSi gawvevisagan ganTavisufleba
kanoni iTvaliswinebs samxedro samsaxurSi gawvevisagan ganTavisuflebis
Semdeg 8 SemTxvevas:
61
2 muncipalitetebi
saqarTvelos mTel teritoriaze daaxloebiT 60-ze meti
municipalitetia: abaSis, adigenis, ambrolauris, aspinZis,
da a.S.
TviTmmarTveli qalaqebi
saqarTveloSi sul 5 TviTmmarTveli qalaqia. es qalaqebi
ar Sedis municipalitetis SemadgenlobaSi da warmoad
genen damoukidebel TviTmmarTvel erTeulebs. esenia:
Tbilisi, rusTavi, quTaisi, baTumi, foTi. dasaxelebul
qalaqebSi arsebobs meris instituti.
TviTmmarTvelobis ganxorcielebis SesaZlebloba
gulisxmobs saWiro Sesabamisi resursebis flobasac. am
resursebs, ZiriTadad, TviTmmarTvelobis organoebis
gankargulebaSi arsebuli finansuri saxsrebi da qoneba
warmoadgens.
adgilobrivi TviTmmarTvelobis uflebamosilebebi
gamijnulia saxelmwifo organoTa uflebamosilebebisa
delegireba
laTinurad gan. TviTmmarTvel erTeuls aqvs sakuTari da delegire
”gagzavnas” buli uflebamosilebani.
niSnavs. uflebis
delegirebisas
TviTmmarTveli erTeuli sakuTar uflebamosilebebs
es ufleba erTi axorcielebs damoukideblad da sakuTari pasuxismgeb
organodan sxva lobiT. TviTmmarTveli erTeuli uflebamosilia, Tavi
organos egzavneba. si iniciativiT gadawyvitos nebismieri sakiTxi, romelic
TviTmmarTvelobis saqarTvelos kanonmdeblobiT ar aris xelisuflebis sxva
SemTxvevaSi,
delegirebulia is
organos uflebamosileba da akrZaluli ar aris kanoniT.
uflebamosilebebi, adgilobriv TviTmmarTvelobas aqvs sakuTari qoneba da
romlebic, marTalia, finansebi.
kanoniT centralur
mTavrobas ekuTvnis, adgilobrivi TviTmmarTveloba, anu adgilobrivi
magram mTavroba demokratia aris, pirvel rigSi, moqalaqeTa ufleba Tavad
gadascems am gadawyviton garkveuli, adgilobrivi mniSvnelobis mqone
uflebamosilebebs sakiTxebi. es ufleba garantirebulia kanoniT. moqalaqee
adgilobriv
TviTmmarTvelobas.
bis monawileobas TviTmmarTvelobis procesSi uzrunve
lyofs TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiT organos,
sakrebulos arCevnebSi maTi monawileoba. moqalaqeebi,
xmis micemiT irCeven sakrebulos maTTvis sasurvel wev
rebs.
garda amisa, imisaTvis, rom adgilobrivi problemebi gadaW
ran, moqalaqeebs ufleba aqvT, daeswron TviTmmarTve
lobis organos sxdomebs, Sexvdnen Tanamdebobis pirebs an/
da sakuTari moTxovnebis dasafiqsireblad moawyon aqciebi. magaliTad, Tu
raionis sakrebulo an gamgeoba apirebs gadawyvetilebis miRebas axali gzis
gayvanis da xidis aSenebis Taobaze, rac mwvane safaris garkveuli nawilis
gaCexvas moiTxovs, es sakiTxi sakrebulom an gamgeobam unda ganixilos saja
rod da raionSi mcxovreb moqalaqeebs SesaZlebloba unda misces, daeswron
sakiTxis ganxilvas da waradginon sakuTari mosazrebebi. Tu sakrebulo an
gamgeoba gadawyvetilebas miiRebs moqalaqeebisagan malulad da daiwyebs
miRebuli gadawyvetilebis aRsrulebas, moqalaqeebis uflebaa, gaasaCivron
aseTi gadawyvetileba da moiTxovon sakiTxis maTi monawileobiT, xelaxa
li ganxilva. garda amisa, moqalaqeebs ufleba aqvT, mimarTon meore gzas -
gamarTon saprotesto aqcia da am gziT miipyron adgilobrivi mmarTvelebis
yuradReba, raTa maT moqalaqeebis CarTulobis pirobebSi gadaxedon da
saWiroebis SemTxvevaSi, Secvalon miRebuli gadawyvetileba.
62
adamianis uflebebi
63
3 ekonomikuri saqmianobisTvis aucilebel iaraRs da mas moixseniebda, ro
gorc “instrumentum vocale”-s, rac principSi sxva araferia, Tu ara molaparake
xelsawyo. droTa ganmavlobaSi aRniSnuli midgoma Seicvala, xolo qris-
tianulma religiam saerTod Tavdayira daayena sazogadoebis diferen-
ciaciis arsebuli standartebi, rodesac ganacxada, rom yvela adamiani
dabadebiT Tanasworia, miuxedavad misi warmomavlobis, socialuri
mdgoma reobisa Tu sqesisa. aRniSnulma midgomam, faqtobrivad, waSala
moraluri zRvari aristokratsa da mdabios, mdidarsa da Raribs Soris.
qristianobam daamsxvria manamde arsebuli Sexeduleba da Tqva, rom
saxelmwifos meTauri iseTive RvTis Svilia, rogorc sxva danarCeni da
mas ar SeuZlia sxva adamianebis bedi ise ganagos, rogorc moesurveba.
qristianulma religiam xeli Seuwyo dasavlur sazogadoebaSi liberaluri
standartebis damkvidrebas, romelmac saukuneTa ganmavlobaSi mravali
cvlileba ganicada, sabolood ki adamianis uflebaTa Tanamedrove evropu
li samarTlebrivi sistemisa da standartebis saxiT Camoyalibda. Tumca es
yvelaferi ar unda gavigoT ise, TiTqos adamianis uflebebi evropuli qris
tianuli kulturis eqskluziur monapovars warmoadgens. indoeTSi
budizmis warmoSobam igive roli iTamaSa samxreT-aRmosavleT aziaSi,
rac qristianobam dasavleT evropaSi. budizmi daupirispirda antikur
indoeTSi gamefebul kastur sistemas da ganacxada, rom yvela adamiani
Tanasworia da maTi
calkeul fenebad dayofa
Zvel indoeTSi sazogadoeba iyofoda erTgvar fenebad, anu kastebad. dauSvebelia. budizmic, ise
arsebobda 4 ZiriTadi kasta. e.w. `brahmanebi~, anu qurumebi, RvTismsaxurni, ve, rogorc qristianoba,
romlebic sasuliero elitas warmoadgendnen da sazogadoebaSi umaRlesi qadagebda pirovnebis
poziciebi ekavaT. meore kasta gaxldaT `qSatriebi~, anu meomrebi, Tavisuflebas. Sesabamisad,
isini samxedroebs warmoadgendnen da sazogadoebaSi sakmao pativiT
Seg
viZlia davaskvnaT, rom
sargeblobdnen. glexebi, vaWrebi, anu ubralo mosaxleoba gaerTianebuli
iyo e.w. `vaiSebis~ kastaSi, meoTxe adgilze iyo `Sudrebis~ igive Savi adamianis uflebaTa
muSebis, monebis kasta. indur sazogadoebaSi arsebobdnen adamianebi kastis g a r k v e u l i
gareSe, maT miukareblebs eZaxdnen, isini sazogadoebis udables safexurze standartebi jer
imyofebodnen. akrZaluli iyo sxvadasxva kastis warmomadgenlebs Soris kidev uZvelesi
qorwineba, erTi kastidan meoreSi gadasvla. qSatrias Svili mxolod msoflio re
qSatria unda yofiliyo, igi verasdros gaxdeboda brahmani an vaiSi. ligiebis
analogiurad iyo sxva kastebis SemTxvevaSic. wiaRSi Camo
yalibda,
xolo bunebi
Ti samarTlis skolis warmomadgenlebma igi ganavrces. evro
pulma saxelmwifoebma ki, mas Semdeg rac ganicades seku
larizacia, anu saxelmwifos politika da eklesia
gamijnes erTmaneTisgan, moaxdines adamianis funda
menturi uflebebis asaxva sakuTar kanonmdeblobasa
da saerTaSoriso SeTanxmebebSi, riTac Seqmnes adami
anis uflebaTa dacvis ara mxolod Sidasaxelmwifoeb
rivi, aramed saerTaSoriso samarTlebrivi garan
tiebi.
SegviZlia davaskvnaT, rom adamianis uflebebi war
moadgens RirebulebaTa sistemas, romlis Tanax
madac adamianis Rirseba, pativi, Tavisufleba
da sicocxle aRiarebulia, rogorc individis
fundamenturi, RvTisgan boZebuli ufleba,
Tumca adamianis uflebebi ar Semoifargleba
mxolod zemoT aRniSnuliT, aramed moicavs
adamianisa da moqalaqis sxva fundamentur
uflebebsa da Tavisuflebebs, romel
Tac detalurad momdevno TavebSi
ganvixilavT.
budas qandakeba
64
2. adamianis uflebebi, rogorc samarTlebrivi sistema
rogorc zemoT aRvniSneT, evropis qveynebma SeZles adamianis uflebaTa
dacvis standartebisa da meqanizmebis implementacia, rogorc erovnul, ise
saerTaSoriso kanonmdeblobis doneze, Tumca es ar niSnavs imas, rom moce
muli procesebi mxolod evropis masStabiT mimdinareobda. saerTaSoriso
samarTlebrivi institutebis ganviTarebasTan erTad, bunebrivad daiw
3
yo adamianis uflebaTa dacvis saerTaSoriso samarTlebrivi meqanizmebis
Camoyalibeba. Seiqmna araerTi saerTaSoriso konvencia, sadac asaxulia
adamianis uflebebi da mocemulia am uflebaTa dacvis samarTlebrivi
meqanizmebi. magaliTad, SegviZlia aviRoT gaerTianebuli erebis orga-
nizaciis mier miRebuli adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia,
sadac mocemulia adamianis fundamenturi uflebebi, romelTa dacvac
savaldebuloa gaeros wevri yvela saxelmwifosaTvis, radgan gaeros wevri
yvela saxelmwifo oficialurad eTanxmeba deklaraciaSi mocemul prin
adamianis uflebaTa
adamianis uflebaTa evropuli konvencia
sayovelTao deklaracia
65
3
kiTxva:
Tqveni azriT,
ras gulisxmobs
xelisuflebis mier
gadawyvetilebis
miRebaSi
monawileoba?
kiTxva:
Tqveni azriT, ras
moicavs adamianis
socialuri da
ekonomikuri
uflebebi? rogor
gesmiT termini
`socialuri dacva?~
politikuri uflebebis ricxvs miekuTvneba: xelisuflebis mier gadawyve
tilebis miRebaSi monawileobis ufleba, saarCevno ufleba, politikuri
kiTxva: partiis an profesiuli kavSiris Seqmnisa da masSi monawileobis ufleba,
rogor gesmiT mitingebisa da manifestaciebis Catarebis ufleba da a.S.
kulturuli
cxovreba da masSi socialuri da ekonomikuri uflebebi moicavs da aerTianebs iseT ufle-
monawileoba? bebs, rogoricaa: sakuTrebis, Sromisa da Tavisuflad saqmianobis, gaficvis,
ramdenad ganaTlebis, janmrTelobis uflebebi da sxv.
mniSvnelovania am
uflebis dacva? adamianis kulturul uflebebs warmoadgens: sazogadoebis kulturul
cxovrebaSi monawileobis ufleba, samecniero progresis Sedegebis sargeb
lobis ufleba da sxva.
kiTxva: aRniSnuli CamonaTvali cxadyofs, rom adamianis materialuri uflebe
rogor fiqrobT, bi araferia sxva, Tu ara im aucilebeli pirobebis CamonaTvali, romelic
Tqven, rogorc aucilebelia pirovnebis Rirseuli cxovrebis, misi Tavisufali da srul
moqalaqes, ra fasovani ganviTarebisaTvis, imisTvis, rom adamianma SeZlos cxovreba, ro
SegiZliaT, gaakeToT gorc samoqalaqo sazogadoebis srulfasovanma wevrma.
sakuTari da sxva
adamianis uflebebis rac Seexeba adamianis uflebaTa meore jgufs - saproceso uflebebs, igi
ukeT dasacavad? warmoadgens adamianisTvis mikuTvnebuli moqmedebis meTodebs da maTTan
dakavSirebuli institutebis erTobliobas, romelic icavs pirovnebas
saxelmwifos TviTnebobisgan. aseTi uflebaa, magaliTad, samarTliani sa
kiTxva: samarTlos ufleba da masTan dakavSirebuli uflebaTa dacvis garantiebi,
icnobT, Tu ara iseTi, rogoricaa udanaSaulobis prezumfcia, kanonis ukuZalis ararse
adamianis uflebaTa boba, individualuri pasuxismgeblobis principi da sxv. adamianis ufle
darRvevis faqtebs?
dadebiTi pasuxis baTa saproceso garantiebis uzrunvelyofas emsaxureba iseTi saxelmwifo
SemTxvevaSi institutebi, rogoricaa - sakonstitucio sasamarTlo da saxalxo damcve
gTxovT, ganixiloT lis aparati.
es faqtebi da
daasabuToT, Tu
saproceso uflebebi adgens, rogorc individisa da saxelmwifos, agreTve,
ratom TvliT mas calkeul individebs Soris samarTlebrivi urTierTobis procedurul ga
uflebis darRvevad. rantiebs da gansazRvravs aRniSnuli urTierTobis formebs, raTa ar moxdes
adamianis uflebaTa aralegitimuri SezRudva.
adamianis uflebaTa es mimoxilvac cxadyofs, rom saqme exeba ara sazoga
doebis romelime jgufis saerTo uflebebs, aramed im uflebebs, romlebic
dabadebidan eniWeba TiToeul adamians. Sesabamisad, SegviZlia davaskvnaT,
kiTxva: rom adamianis uflebebi gaxlavT ara koleqtiuri, aramed individualuri.
Tqveni azriT, aRniSnuli wesidan erTaderT gamonaklisad SegviZlia ganvixiloT xal
ratom aris xalxTa xTa TviTgamorkvevis ufleba. imavdroulad, ar unda ganvixiloT adamianis
TviTgamorkvevis
ufleba koleqtiuri
uflebebi, rogorc saxelmwifosgan boZebuli wyaloba. is saxelmwifosgan
ufleba? damoukideblad arsebuli Rirebuleba da samarTlebrivi sikeTea, rome
66
3
lic yvela kanonze maRla dgas. Sesabamisad, Tuki romelime kanoni arRvevs
an laxavs adamianis uflebebs, SegviZlia ganvacxadoT, rom igi aralegiti
muri, arasamarTliania. adamianis uflebaTa xasiaTi kargad Cans CexeTis yo
fili prezidentis vaclav havelis sityvebSi: `adamiani RvTis qmnilebaa,
saxelmwifo ki adamianis~, rac imas niSnavs, rom adamianis interesebi, pativi,
Rirseba ufro maRla dgas, vidre saxelmwifos interesi. saxelmwifos ufle
bebsa da movaleobebs gansazRvravs kanoni, anu saxelmwifos aqvs mxolod
imis ufleba, rasac kanoni aZlevs, xolo adamianis uflebaa yvelaferi, ra
sac mas kanoni ar ukrZalavs.
rogorc es zemoT aRvniSneT, adamianis uflebebi ar gaxlavT mxolod ev
ropuli samyaros monapovari, aramed igi warmoadgens globalur Rire
bulebas. aqedan gamomdinareobs adamianis uflebaTa kidev erTi ZiriTadi,
universalurobis principi, rac imas niS
navs, rom adamianebi maTTvis dabadebiT
miniWebuli uflebebiT sargebloben
msoflios nebismier wertilSi. adami-
anis uflebebs ara mxolod universal-
uri, aramed sayovelTao xasiaTi aqvs.
Sesabamisad, yvela adamiani msoflioSi,
ganurCevlad eTnikuri da religiuri
kuTvnilebis, rasis, sqesis, kanis feris,
politikuri mrwamsis, socialuri mdgo-
mareobis, piradi Sexedu lebebisa, aris
misTvis miniWebul uflebaTa da Tavisu-
flebaTa matarebeli. dauSvebelia vinmes
SezRudva da Seviwroeba misi gansxvaveb
ulobis gamo. aRniSnuli principi, iseve,
rogorc adamianis uflebaTa Tanamedrove
sistema, saTaves bunebiTi samarTlis wi
aRidan iRebs, ris Tanaxmadac yvela adami
ani Tanasworia RvTis winaSe, xolo saxel
mwifos ar aqvs ufleba sakuTari kanonebi
daayenos RmerTis mier boZebuli bunebis
vaclav haveli
kanonebze maRla.
67
3 3. uflebebi da Tavisuflebebi
adamianis uflebebis Sesaxeb saubrisas ramdenjerme vaxseneT ufleba da
Tavisufleba. bunebrivia, Cndeba kiTxva: ra gansxvavebaa uflebebsa da Tavi
suflebebs Soris? Tavisi arsiT erTic da meorec adamianis ZiriTad ufle
bebs gamoxatavs. Sesabamisad, maT Soris Tvisobrivi gansxvaveba ar arsebobs.
uflebaa erTic da meorec. ZiriTadi sxvaoba gulisxmobs, aRniSnuli ufle
bebis formas da ara maT Sinaarss. ufleba, ZiriTadad, warmoadgens ada
mianisTvis raime moqmedebis ganxorcielebis SesaZleblobas, rogoricaa,
kiTxva: magaliTad, Tavisuflad gadaadgilebis ufleba, ganaTlebis, sicocxlis
mokled mimoixileT ufleba, xolo Tavisufleba gulisxmobs iseT uflebas, rodesac adamiani
gansxvaveba adamianis Tavisufalia Tavis moqmedebaSi an SexedulebaSi. aseTia: sityvis, rwmenisa
uflebebsa da
Tavisuflebebs
da gamoxatvis Tavisufleba. anu erT SemTxvevaSi vsaubrobT imis Sesaxeb, Tu
Soris. romel risi ufleba aqvs adamians, meore SemTxvevaSi ki imaze, Tu - ra sferoSia ga
uflebebsa da rantirebuli adamianis Tavisufleba. logikurad ismis kiTxva, SeiZleba Tu
Tavisuflebebs ara adamianis Tavisuflebis SezRudvis pirobebSi uflebebis dacva? buneb
icnobT? isaubreT rivia, aRniSnul kiTxvaze calsaxa pasuxi ar arsebobs, Tumca Tu gadavxe
maT Sesaxeb.
davT msoflios uaxles istorias, SegviZlia msgavsi situaciis amsaxveli
ramdenime magaliTis moyvana. magaliTad, sabWoTa kavSiri aRiarebda da icav
da adamianis socialur uflebebs: janmrTelobisa da ganaTlebis uflebas,
1937 wels Tumca mniSvnelovnad iyo SezRuduli adamianis Tavisuflebebi, magaliTad,
sabWoTa kavSirSi
ganxorcielebul sityvisa da azris gamoxatvis Tavisufleba, rwmenis da sindisis Tavisufle
represiebs mxolod ba da a.S. bunebrivia, aseT mdgomareobas ar SeiZleba ewodos normaluri,
saqarTveloSi radganac sanaxevrod daculi uflebebi veranairad ver qmnis adamianis pa
aTasobiT adamiani tivis, Rirsebisa da Tavisufali ganviTarebisTvis aucilebel elementarul
Seewira, maT pirobebs.
Soris iyvnen
cnobili mwerlebi,
xelovnebis daskvnis saxiT SegviZlia vTqvaT, rom adamianis ZiriTad uflebebsa da mis
moRvaweebi, fundamentur Tavisuflebebs Soris ar arsebobs mkveTri zRvari, ubralod,
sazogadoebrivi erT SemTxvevaSi individs SeuZlia mosTxovos saxelmwifos misTvis kano
aqtivistebi: mixeil niT miniWebuli uflebis dakmayofileba, meore SemTxvevaSi ki - moiTxovos
javaxiSvili, tician
tabiZe, valerian
saxelmwifosgan, ar Caerios misTvis miniWebuli uflebebis realizaciaSi.
gafrindaSvili, praqtikuli TvalsazrisiT, uflebebi da Tavisuflebebi moicavs da avsebs
vaxtang erTmaneTs, Sesabamisad, maTi dacva Tanabrad evaleba saxelmwifos. amdenad,
kotetiSvili, evgeni is, rac sabWoTa kavSirSi miRebuli iyo, rodesac xdeboda calkeuli ufle
miqelaZe, sandro bebis dacva, xolo sxva uflebebi da Tavisuflebebi izRudeboda, ar SeiZle
axmeteli da sxva.
aRniSnuli movlena
ba miviCnioT gamarTlebulad.
istoriaSi `wiTeli
teroris~ saxeliT
Sevida. 4. absoluturi da SezRuduli ufleba. rodis SeiZleba
adamianis uflebaTa SezRudva?
rogorc aRvniSneT, adamianis uflebebi warmoadgens uzenaes Rirebulebas,
risi SezRudvac dauSvebelia. vaxseneT isic, rom adamianis fundamenturi
uflebebi kanonze maRla dgas. Tumca yoveldRiur cxovrebaSi vawydebiT
faqtebs, rodesac saxeze gvaqvs adamianis uflebaTa kanonieri SezRudva,
moiZieT romelic ar miiCneva uflebaTa darRvevad. magaliTad, saxelmwifos mier
informacia 1937 damnaSaveTa mimarT gamoyenebuli sasjeli Tavisuflebis SezRudvis an misi
wlis represiebis aRkveTis saxiT. bunebrivia, Cndeba kiTxva, Tu rodis, ra SemTxvevaSi SeiZle
msxverplTa Sesaxeb. ba uflebis SezRudva da SeiZleba Tu ara yvela uflebis SezRudva?
ganixileT, romeli
uflebis dasacavad am kiTxvaze pasuxi martivia. rogorc aRvniSneT, adamianis uflebebi aris
ibrZodnen isini, ra ara koleqtiuri, aramed individualuri xasiaTis matarebeli. Sesabamisad,
uflebebi Seulaxes adamians aqvs ara mxolod sakuTar uflebaTa da interesTa dacvis moTx-
maT.
ovnis ufleba, aramed mas, imavdroulad, ekisreba valdebulebac, ar Se-
laxos sxvisi uflebebi. magaliTad, yvela adamians aqvs ufleba icxovros
Rirseulad da iyos socialurad daculi, Tumca es ar gulisxmobs imas, rom
sakuTari keTildReobis mosapoveblad mas aqvs ufleba ukanonod daeuf
los sxvis qonebas, anu xelyos sxva adamianis sakuTrebis ufleba, romelic
68
3
69
3 rogorc es zemoT ganxiluli magaliTebidan Cans, adamianis uflebaTa
SezRudva dasaSvebia mxolod maSin, Tu igi emsaxureba sxva adamianebis
dacvasa da sxvisi sicocxlis, janmrTelobis, mSvidobis, wesrigis uzrun
velyofas. yvelafer amas SegviZlia, legitimuri, anu samarTliani mizani
vuwodoT. amdenad naTelia, rom adamianis uflebebis SezRudva dasaSvebia
mxolod kanonier safuZvelze da mxolod legitimuri miznebisTvis. aqve
unda aRvniSnoT, rom aRniSnuli ori piroba mainc ar warmoadgens adamian
is uflebaTa SezRudvis sakmaris safuZvels. iqidan gamomdinare, rom ada
mianis uflebebi warmoadgens uzenaes faseulobas, aucilebelia, isini mxo
lod ukidures SemTxvevaSi SeizRudos, anu maSin, rodesac saxelmwifos
sakuTari miznis misaRwevad sxva samarTlebrivi gza ubralod aRar rCeba.
Tuki aRmoCndeba, rom saxelmwifos miznis miRweva adamianis uflebis Sez
Rudvis gareSe SeeZlo, maSin misi qmedeba aRqmuli unda iyos, rogorc ukano
no da gaumarTlebeli.
70
3
samarTlis upirveles mizans warmoadgens adamianis dacva, swored saxelmwi
fos mier gamoCenili TviTnebobisgan. TavisTavad cxadia, rom wamebis da ara
adamianuri mopyrobis faqts SesaZloa, adgili hqondes saxelmwifos Carevis
gareSec. esec, iseve rogorc saxelmwifos mier ganxorcielebuli Zaladoba,
warmoadgens adamianis uflebaTa darRvevas, magram am SemTxvevaSi swored
saxelmwifo unda iyos adamianis uflebebis dacvis umTavresi garanti da
uzrunvelyos, erTi mxriv, msxverplis reabilitacia, meore mxriv, Cadenili
danaSaulis gamoZieba da damnaSavis dasja.
meore absoluturi ufleba, romelzec gvqonda saubari, gaxlavT monobisa
da iZulebiTi Sromis akrZalva. aRniSnuli ufleba daculia adamianis ufle
baTa evropuli konvenciis me-4 muxliT, romelic ambobs: `aravin SeiZleba
imyofebodes monobaSi, an ymobaSi; aravis SeiZleba moeTxovos iZulebi-
Ti, an savaldebulo samuSaos Sesruleba~.
zemoT aRniSnuli norma, pirdapir exeba iseT sakiTxs, rogoricaa adamianis
Tavisufali neba, misi pirovnuli Tavisufleba da warmoadgens am Rire
bulebaTa dacvis samarTlebriv garantias. iseve rogorc wamebis akrZalvis
SemTxvevaSi, aqac saubaria saxelmwifos mier adamianis fundamenturi ufle
bebis darRvevaze, radgan, rogorc es zemoT aRvniSneT, calkeuli piris mier
Cadenili danaSaulis gamoZieba da msxverplis reabilitacia saxelmwifos
pirdapiri valdebulebaa. monoba da iZulebiTi Sroma, iseve rogorc wameba,
warmoadgens sisastikis aqts, romelic Trgunavs individis Tavisufal ne
bas, Sesabamisad, dauSvebelia misi gamarTleba. Tumca aRsaniSnavia isic, rom
adamianis uflebaTa saerTaSoriso samarTali monobad da iZulebiT Sromad
ar ganixilavs iseTi tipis samuSaoebs, rogoricaa patimrobisas Sesasrule
beli samuSaoebi. iqidan gamomdinare, rom aseTi tipis samuSaoebi, rogorc
wesi, warmoadgens sasjelis nawils da miznad isaxavs damnaSavis gamoswore
bas. bunebrivia, ar SeiZleba, aseTi tipis samuSao laxavdes pirovnebis pa
tivsa da Rirsebas, an safrTxes uqmnides adamianis sicocxlesa da janmr
Telobas. ar SeiZleba monobad da iZulebiT Sromad iqnes ganxiluli
savaldebulo samxedro samsaxuri, ramdenadac igi aucilebelia saxelm-
wifos Tavdacvisunarianobis uzrunvelsayofad, moqalaqeTa sicocxli-
sa da usafrTxoebis dasacavad. imavdroulad, religiuri an sxva piradi
Sexedulebis gamo, samxedro savaldebulo samsaxurze uaris Tqma das-
aSvebia da pirovnebas SeuZlia gaiaros alternatiuli savaldebulo sam-
saxuri. amdenad, am SemTxvevaSi ar xdeba adamianis Tavisufali nebis daTr
gunva. amasTanave, rogorc savaldebulo samxedro samsaxuri, ise patimro
bisas Sesasrulebeli samuSao, ar atarebs mudmiv xasiaTs, aramed droebiTia,
iseve rogorc is samuSaoebi, romlebic SeiZleba, adamians daekisros stiqi
uri ubedurebis an sagangebo mdgomareobis dros, rodesac safrTxe eqmneba
moqalaqeTa didi nawilis sicocxles an janmrTelobas. ufro metic, aseT
samuSaoebSi monawileoba, araTu ar aris adamianis uflebaTa darRveva, ar
amed nebismieri adamianis moqalaqeobrivi movaleobaa.
kidev erTi absoluturi ufleba, romelzedac sasurvelia yuradRebis
gamaxvileba aris marTlmsajulebis kanonis gareSe ganxorcielebis
71
3 akrZalva. `araviTari sasjeli
kanonis gareSe~, - ambobs adamianis
uflebaTa evropuli konvenciis
me-7 muxli. aRniSnuli muxlis mi
zania, Seqmnas nebismieri pirovnebis
samarTlebrivi dacvis garantie
bi da xeli Seuwyos kanonierebis
principis damkvidrebas. mogexsene
baT, rom kanonis uzenaesoba nebis
mieri demokratiuli sazogadoebis
erT-erTi umTavresi principia, ro
melic miiRweva, Tu marTlmsaju
leba ar iqneba ganxorcielebuli
kanonis principebis Sesabamisad.
saxelmwifos aqvs Zala da es Zala
SeboWilia kanoniT. cnobili moaz
rovne da mecnieri blez paskali
ambobs: `kanoni, romelsac zurgs ar
umagrebs Zala, uZluria, xolo Zala,
blez paskali romelsac zurgs ar umagrebs kanoni,
- tiraniaa~. aRniSnuli fraza naT
lad warmoaCens mocemuli uflebis suliskveTebas. dauSvebelia, adamiani
gasamarTldes imisTvis, rac kanoniT ar aris akrZaluli. dauSvebelia, vinmes
kiTxva: miesajos kanoniT gaTvaliswinebulze mZime sasjeli. winaaRmdeg SemTxveva
Tqveni azriT, Si nebismieri adamiani SegviZlia ganvixloT, rogorc potenciuri msxverpli
ratom aris zemoT ukanono marTlmsajulebisa, rac dameTanxmebiT, adamianis Rirsebisa da Ta
ganxiluli uflebebi visuflebis principebs fundamenturad ewinaaRmdegeba.
absoluturi
xasiaTis? ratom rogorc vxedavT, nebismieri absoluturi ufleba mimarTulia adamianis pa
ar SeiZleba maTi tivis, Rirsebisa da pirovnuli Tavisuflebis, rogorc uzenaesi Rirebule
SezRudva?
bebis dacvisken. raoden gasakviric ar unda iyos, absoluturi uflebebis
CamonaTvalSi ar xvdeba iseTi uflebebi, rogoricaa: sicocxlis ufleba,
azris, sindisisa da religiis Tavisufleba. maT mimarTac SezRudvis igive
kiTxva: wesi vrceldeba, rac sxva danarCeni uflebebis mimarT, garda religiis Tav
garda zemoT isuflebisa.
aRniSnulisa, unda
arsebobdes Tu ara adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-9 muxli ganmartavs azris,
sxva absoluturi sindisisa da religiis Tavisuflebas. mocemuli normis Tanaxmad es ufleba
uflebebi? dadebiTi moicavs religiisa da rwmenis Secvlis Tavisuflebas, agreTve, uflebas in
pasuxis SemTxvevaSi
aRniSneT,
dividualurad an sxvebTan erTad gaacxados Tavisi rwmena aRmsareblobiT,
romeli ufleba swavlebiT, wesebis dacviTa da ritualebis aRsrulebiT. mocemuli uflebis
unda atarebdes SezRudva ar unda gavigoT ise, TiTqos saxelmwifo raime pirobiT ufle
absolutur xasiaTs bamosili iyos, vinmes mosTxovos rwmenis uaryofa. saxelmwifos mocemul
da ratom? uflebaSi Careva SeuZlia mxolod iseTi SezRudvebis gamoyenebiT, romelic
kanoniTaa gaTvaliswinebuli da aucilebelia demokratiul sazogadoebaSi
sazogadoebrivi usafrTxoebis interesebisTvis, sazogadoebrivi wesrigis,
janmrTelobis, zneobis, sxva adamianTa uflebebis dasacavad.
magaliTad: ganvixiloT situacia, rodesac religiuri procesia mTlianad
ketavs avtomagistrals da ar aZlevs saswrafo daxmarebis manqanas gadaad
gilebis saSualebas. am SemTxvevaSi sasworis erT mxares devs momlocvel
Ta religiis Tavisufleba, meoreze ki - pacientis sicocxle da janmrTe
loba. bunebrivia, aseT dros saxelmwifo uflebamosilia, momlocvelebs
mosTxovos gzis savali nawilis droebiTi ganTavisufleba, raTa samedicino
brigadam ganaxorcielos Tavisi movaleoba. aseTi SezRudva ar exeba adami
anis Sinagan mrwamss, radgan ubralod SeuZlebelia, raime zewoliT aiZulo
adamians irwmunos imis, risic ar sjera. am SemTxvevaSi aucileblad unda
gavmijnoT erTmaneTisgan religiis Sinagani da garegnuli gamoxatuleba.
72
3
73
3 ki nebismieri saxelmwifos upirvelesi movaleoba. SesaZloa, calkeul
uflebebs adamians aniWebdes kanoni, magram sicocxle, calsaxad,
ganekuTvneba im uflebaTa ricxvs, romelic bunebiTi samarTlis skolis
mimdevrebis azriT, warmoadgens RvTisgan miniWebul uflebas, Sesabamisad,
aravis aqvs ufleba sxvisi sicocxlis xelyofisa. aRniSnuli mtkiceba
sakmaod martiv logikas emyareba. kanoni, anu calkeuli adamianebis mier
dawerili qcevis wesebi ar warmoadgens sicocxlis sawyiss, kanonebiT ar
ibadeba adamiani, amitomac dauSvebelia adamians wavarTvaT sicocxle,
anu is, rac ar migvicia.
sicocxlis ufleba Tamamad SegviZlia miviCnoT adamianis umniSvnelovanes
uflebad, radgan swored igi ganapirobebs sxva uflebebiT sargeblobas.
Tuki adamians wavarTmevT mTavars, sicocxles, SeZlebs ki igi, isargeblos
sityvis TavisuflebiT, sakuTrebis uflebiT, daicvas sakuTari pativi da
Rirseba? ra Tqma unda, ara. imisTvis, rom adamianma SeZlos sakuTari ufle
bebis dacva, daimkvidros Tavi samyaroSi, rogorc sazogadoebis srul
fasovanma wevrma, amisaTvis aucilebelia, rom misi sicocxle iyos daculi
da xelSeuxebeli.
aRniSnuli principebi asaxulia, faqtobrivad, yvela saerTaSoriso
samarTlebriv aqtsa da dokumentSi, romelic adamianis uflebaTa
dacvas emsaxureba. magaliTad, gaeros adamianis uflebaTa sayovelTao
deklaraciis mesame muxli pirdapir ambobs: `yvela adamians aqvs sicocxlis,
Tavisuflebis da piradi xelSeuxeblobis ufleba~.
rogorc xedavT, mocemul muxlSi sicocxle moixseneba iseTi faseulobebis
gverdiT, rogoricaa Tavisufleba da piradi xelSeuxebloba. ratom moix
seneba adamianis es sami fundamenturi ufleba erTad? imitom, rom erTi meo
ris gareSe ver iarsebebs. adamiani, Tu is cocxali ar aris, verc Tavisufali
iqneba da verc xelSeuxebeli, iseve rogorc adamiani, romelic arc Tavi
sufalia da arc xelSeuxebeli, ver icxovrebs Rirseulad da misi sicocxle
mudmivi safrTxis qveS iqneba.
adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis konvenciis, igive
adamianis uflebaTa evropuli konvenciis meore muxli ambobs, rom yoveli
adamianis sicocxlis ufleba kanoniT aris daculi, aravis SeiZleba waerT
vas sicocxle ganzrax.
aRniSnuli muxliT adamianis
uflebaTa evropuli konvencia
monawile saxelmwifoebs mouwo
debs, rom sakuTar kanonmdeb
lobaSi asaxon adamianis
sicocxlis dacvis garantiebi.
erTi mxriv, es gulisxmobs
saxelmwifos mier adamianis
sicocxlis uflebis, rogorc
uzenaesi samarTlebrivi sikeTis
aRiarebas, xolo meore mxriv
- am sikeTis dacvas. yovelive
es kargad aris warmoCenili
saqarTvelos konstituciis
meTxuTmete muxlSi, romelic
ambobs, rom `sicocxle adamianis
xelSeuvali uflebaa da mas
icavs kanoni~.
ramdenadac konstitucia war
moadgens qveynis uzenaes kan
ons, amdenad masSi sicocxlis
74
dafiqsireba, rogorc xelSeuva
li uflebisa, niSnavs, rom qveya
na aRiarebs adamianis sicocxlis
uflebas umaR les sakanonmdeb
lo doneze. Tumca saxelmwifo ar
Semoifargleba mxolod mocemu
3
giliotina
75
3
76
aucilebelia imis Rrmad
gaazreba, rom orsulobis
Sewyveta warmoadgens axali
sicocxlis dabadebisTvis
xelis SeSlas, swored ami
tom kanonmdeblebma Sei
3
muSaves Canasaxis arsebobis
uflebis dacvis Sedare
biT dabali, magram mainc
mniSvnelovani samarTleb
rivi standartebi. kerZod,
dauSvebelia, orsulobis
xelovnuri Sewyveta, Tu igi
12 kviraze didi xnis ganmav
lobaSi mimdinareobs, gar
da im SemTxvevisa, rodesac
dedis sicocxles emuqreba gardauvali safrTxe. amasTan orsulobis xe
lovnuri Sewyvetis Sesaxeb gadawyvetilebas iRebs deda. am dros eqimi, ro
melic uwevs mas konsultacias, valdebulia, daicvas nayofis sicocxle,
misces orsuls mosafiqrebeli vada da mxolod misi uryevi nebis arsebo
bis SemTxvevaSi ganaxorcielos samedicino Careva. is faqti, rom msoflios
saxelmwifoTa umetesobis samarTlebrivi praqtika ar ganixilavs nayofs,
rogorc sicocxlis uflebis matarebel individs, ar niSnavs imas, rom Ca
nasaxi ar aris cocxali. droTa ganmavlobaSi SesaZloa, aRniSnuli praqti
ka gadaixedos da midgomebi orsulobis xelovnuri Sewyvetis mimarT radi
kalurad Seicvalos.
kidev erTi problemuri sakiTxi, romelsac vawydebiT sicocxlis uflebaze
saubrisas, gaxlavT sikvdilis ufleba. sakmaod xSiria momenti, rodesac
ukurnebeli seniT Sepyrobili adamiani tanjvis Semsubuqebis mizniT
iTxovs, rom sicocxle xelovnurad Seuwyviton. aRniSnul movlenas kiTxva:
amarTlebT Tu ara
mecnierul enaze evTanazia ewodeba, rac berZnulad mSvid sikvdils niSnavs. evTanazias? ratom?
evropis araerTma saxelmwifom, maT Soris belgiam, niderlandebis samefom
da Sveicariam moaxdines evTanaziis legalizeba. aRniSnuli proceduris
momxreebi, rogorc wesi, amboben, rom adamians unda hqondes ara mxolod si
cocxlis, aramed Rirseulad cxovrebis ufleba, rac gulisxmobs, upirve
les yovlisa, imas, rom maT icxovron damoukideblad, tkivilis da tanjvis
gareSe. rogorc wesi, ukurnebeli seniT daavadebuli adamianebi avadmyo
fobis bolo stadiaze moklebulni arian aseT SesaZleblobebs, Sesabamisad,
maT unda hqondeT imis saSualeba, rom Tavisi survilisamebr daasrulon sa
kuTari sicocxle. garkveuli TvalsazrisiT aRniSnul mtkicebas SesaZloa,
hqondes kidec gamarTleba, Tumca medals ori mxare aqvs. vnaxoT, ras amboben
evTanaziis mowinaaRmdegeni. am ukanasknelTa mtkicebiT, sicocxlis ufleba
gulisxmobs ara mxolod cxovrebis uflebas, aramed igi TiToeul adamians
akisrebs imis valdebulebasac, rom ar moklas. evTanazia, TviTmkvlelobis
gan swored imiT gansxvavdeba, rom mas, samedicino muSaki an ojaxis wevri
axorcielebs. erTi adamianis mier meorisTvis sicocxlis warTmeva ki war
moadgens mkvlelobas, miuxedavad imisa, Tu ra mizniTaa is Cadenili. amasTa
nave, rodesac adgili aqvs evTanaziis aqts, pacienti, faqtobrivad, kargavs
arCevanis saSualebas, is veRar gadaifiqrebs im martivi mizezis gamo, rom
misi sicocxle Sewydeba.
qarTuli samarTlebrivi sistema evTanazias krZalavs. sisxlis samarTlis
kodeqsis 110-e muxli mas ganixilavs, rogorc mkvlelobas, romelic Cade
nilia `msxverplis daJinebuli TxovniT, misi namdvili nebis Sesabamisad~,
misi Zlieri fizikuri tkivilisgan ganTavisuflebis mizniT. aRniSnuli
normidan gamomdinare SegviZlia davaskvnaT, rom evTanazia saqarTveloSi
warmoadgens danaSauls, romelic isjeba kanoniT.
77
3 daskvnis saxiT, SegviZlia davsvaT kiTxva, gvaqvs ki Cven adamianebs imis
ufleba, rom sxvas sicocxle wavarTvaT? arsebobs ki raime mizezi, Tundac
iseTi keTilSobiluri, rogoricaa adamianis tanjvis Semsubuqeba, romelic
gaamarTlebs sicocxlis mospobas? SegviZlia, gadavwyvitoT ki vin aris si
cocxlis Rirsi da vin ara? TiToeul am kiTxvaze pasuxi naTelia da es pasux
ia - ara, radganac sicocxle uzenaesi sikeTea, romlis gaazreba da bolomde
Secnoba adamianis Semecnebis umTavres sagans gaCenis momentidan dRemde
kiTxva: warmoadgens.
eTanxmebiT Tu
ara aRniSnul
mtkicebas? migaCniaT
Tu ara evTanazia
6. piradi Tavisufleba
gamarTlebulad?
pasuxi daasabuTeT.
a. piradi Tavisuflebis, rogorc adamianis uflebis zogadi
mimoxilva
winamdebare Tavidan naTlad gamoCnda, Tu ra mniSvneloba aqvs adamianis si
cocxles misi uflebebis dacvis saqmeSi, Tumca sasurvelia, yuradReba ga
vamaxviloT adamianis uflebaTa sistemis kidev erT umniSvnelovanes kompo
nentze- adamianis pirad Tavisuflebaze.
ra aris Tavisufleba? mocemuli sityvis zusti ganmarteba ar arsebobs. igi
gansakuTrebuli davisa da kamaTis sagans warmoadgens sxvadasxva samecniero
wreSi. bunebrivia, Tavisufleba SefasebiTi kategoriaa da yvela adamians
SesaZloa, sxvagvarad esmodes igi. magaliTad, erTi SeiZleba Tavisuflebas
yovelgvari wesis gareSe cxovrebaSi xedavdes, maSin, rodesac sxvisTvis Ta
visufleba calkeuli wesebisa da kanonebis (magaliTad, religiuri) ganux
rel dacvaSi mdgomareobdes, Tumca Tavad sityva gveubneba, rom Tavisuf
leba aris iseTi mdgomareoba, rodesac adamiani sakuTari Tavis ufalia,
anu Tavad ganagebs Tavis bedsa da cxovrebas, TviTon wyvets, icxovrebs we
sebis gareSe, Tu iqneba calkeuli wesebis ganuxreli damcveli. sxvagvarad
rom vTqvaT, Tavisufalia adamiani maSin, rodesac moqmedebs sakuTari nebis
Sesabamisad da arCevans sakuTari survilis mixedviT akeTebs.
pirvel TavSi sakmaod bevri visaubreT bunebiT samarTalze. aRniSnuli
samarTlebrivi skolis mixedviT adamiani, rogorc RvTis xatad Seqmnili ar
seba, dabadebiT sargeblobs piradi TavisuflebiT. ufro metic, misi msgav
seba RmerTTan, swored TavisuflebaSi, Tavisufali nebis qonaSi gamoixate
ba. Sesabamisad, SegviZlia, vamtkicoT, rom Tavisufleba ara mxolod adamia
nis ufleba, aramed misi bunebisa da arsebis ganuyofeli nawilia.
samwuxarod, kacobriobas grZeli gzis gavla dasWirda, sanam igi adamianTa
pirad Tavisuflebas aRiarebda, rogorc mis ZiriTad da fundamentur ufle
bas. msoflios araerTi qveynis, maT Soris saqarTvelos, istoriisTvisac ar
aris ucxo iseTi periodi, rodesac sazogadoebis erTi, privilegirebuli
nawili miiCnevda, rom hqonda sxvaTa cxovrebiT manipulirebis ufleba. ase
Ti gaxldaT batonymobis periodi, romelmac saqarTveloSi me-19 saukunem
de gastana. realurad es iyo feodaluri wyoba, sadac miwis mesakuTre (fe
odali) am miwaze mcxovrebi glexebis batoni iyo, xolo glexebi mis ymebad
iwodebodnen. marTalia, es ar yofila monaTmflobeloba pirdapiri gagebiT,
magram didi sxvaoba maT Soris ar arsebobda. batons SeeZlo ymebis gasxvise
ba, rasac xSirad sxva batonis mflobelobaSi gadasvla da ojaxebis gayo
fa mosdevda xolme. xdeboda ymebis micema valSi an maTi gacvla sanadiro
iaraRsa Tu mwevar ZaRlebSi. bunebrivia, rodesac adamianis bediT aseTi ma
nipulireba xdeba, iq mis pirad Tavisuflebaze saubari saerTod zedmetia.
am TvalsazrisiT, aranakleb mZime iyo viTareba evropaSi. marTalia, uSu
alod evropis kontinentze me-19 saukuneSi monebi ar hyavdaT, magram
araerTi evropuli saxelmwifo vaWrobda adamianebiT, maT Soris iseTi
qveynebic, romlebic dRes adamianis uflebaTa dacvis xarisxiT msoflioSi
erT-erTi mowinavea.
78
3
kiTxva:
Tqveni azriT, ra
aris Tavisufleba?
rogor gesmiT
mocemuli sityvis
mniSvneloba,
imsjeleT mis
Sesaxeb.
79
3 b. piradi Tavisuflebis dacvis samarTlebrivi garantiebi
ramdenadac didia piradi Tavisuflebis mniSvneloba, imdenad aucile-
belia misi dacvis samarTlebrivi garantebis arseboba. Cven SemTxvevaSi
adamianis piradi Tavisuflebis dacvis umTavres samarTlebriv garants
warmoadgens qveynis ZiriTadi kanoni, konstitucia, romelic me-18 mux-
lis pirveli nawiliT calsaxad ambobs, rom adamianis Tavisufleba xel
Seuvalia.
80
nebismieri saxelmwifos Tu sazogadoebis umTavresi movaleobaa. iq, sadac
adamiani kargavs pirad Tavisuflebas, zedmetia saubari iseTi uflebebis
dacvaze, rogoricaa sityvis, azris da gamoxatvis Tavisufleba, gadaad
gilebis da sakuTrebis ufleba, ganaTlebis ufleba da TviT sicocxlis
uflebac ki. iyo samoqalaqo sazogadoebis Rirseuli wevri, niSnavs iyo Tavi
sufali moqalaqe da pativs scemde sxvis Tavisuflebas.
3
7. sityvis, azris da gamoxatvis Tavisufleba
81
3
82
dasavleTis qveynebis kulturasTan ziareba
gaanadgurebda imas, rasac `sabWoTa adamiani~
erqva. imave motiviT idevneboda religiu
ri jgufebic. faqtobrivad, es iyo Zaladoba
adamianis azrovnebasa da gonebaze, romelic
araCveulebrivad aRwera britanelma mweral
3
ma, jorj oruelma Tavis nawarmoebSi `1984~,
romelic 1949 wels gamoica. bunebrivia, es
wignic, iseve rogorc sxva mravali, sabWoTa
kavSirSi akrZaluli iyo.
am martivi magaliTis safuZvelze SegviZlia
davaskvnaT, Tu ra emuqreba sazogadoebas,
sadac adamianebs warTmeuli aqvT azris ga
moTqmis saSualeba. Sesabamisad ki gaviazroT, amave mwerals
Tu ramdenad didi mniSvneloba aqvs imas, rom ekuTvnis kidev erTi
RirsSesaniSnavi
nebismer adamians hqondes, erTi mxriv, saku
nawarmoebi
Tari mosazrebebis Riad da sajarod dafiq `cxovelTa ferma~,
sirebis SesaZlebloba, meore mxriv, mis garSe sadac sainteresodaa
mo mimdinare movlenebis Sesaxeb arsebuli in aRwerili is
formaciis Tavisuflad, yovelgvari damaxin realoba, romelic
rogorc wesi,
jebis gareSe miRebis SesaZlebloba.
totalitaruli
rac Seexeba gamoxatvis Tavisuflebas, upirveles yovlisa, igi moicavs ada reJimis damyarebis
Sedegad dgeba.
mianis mier sakuTari niWis, unaris, SesaZleblobebis realizaciis uflebas.
nawarmoebi
sxvagvarad rom vTqvaT, nebismier adamians SeuZlia gamoxatos sakuTari sainteresoa
pirovneba ise, rogorc mas esmis. bunebrivia, es sityvisa da azris Tavisuf imiTac, rom mTavar
lebasac gulisxmobs, Tumca mxolod amiT ar Semoifargleba. faqtobrivad, personaJebs
gamoxatvis Tavisufleba aris universaluri Rirebuleba, romelic safuZv ara adamianebi,
aramed cxovelebi
lad udevs adamianis uflebebs, iseTebs, rogoricaa: saqmianobis Tavisu
warmoadgenen. jorj
fleba, ganaTlebis ufleba da sxva. oruelis orive
gamoxatvis uflebis mniSvnelobas naTlad warmoaCens gaeros 1948 wlis nawarmoebi qarTul
enazecaa naTargmni.
asambleaze dafiqsirebuli pozicia, rom igi `qvakuTxedia yvela im uflebi
sa, romelTa dacvac gaeros prioritets warmoadgens~. ras gulisxmobs
aRniSnuli winadadeba? upirveles yovlisa, imas, rom adamianis buneba
mravalferovania, yvela adamiani individualuria da msoflioSi or erT
nair pirovnebas ver SevxvdebiT. gamoxatvis ufleba ki, upirveles yovlisa,
am individualurobis da TiToeuli adamianis gansakuTrebulobis aRiare
basa da pativiscemas gulisxmobs. realurad, es aris is, rac gansazRvravs kiTxva:
pirovnebis Rirsebas, romelic adamianis absoluturi uflebaa. iziarebT Tu
ara aRniSnul
Cven mier ganxiluli monakveTi sabWoTa kavSiris istoriidan, aris ara mxo mosazrebas.
lod sityvis Tavisuflebis SezRudvis, aramed gamoxatvis Tavisuflebis imsjeleT gamoxatvis
fexqveS gaTelvis brwyinvale magaliTi, rodesac araerTi sazogado moRvawe uflebaze. Tqveni
mxolod imitom iqna ganadgurebuli, rom maTi pirovneba SeuTavsebeli iyo azriT, dasaSvebia Tu
ara raime pirobiT am
sabWoTa realobasTan. aseTi gaxldaT udidesi qarTveli mwerali mixeil uflebis SezRudva,
javaxiSvili, reJisori sandro axmeteli, poeti tician tabiZe, diriJori ratom?
evgeni miqelaZe, literaturaTmcodne vaxtang kotetiSvili. TiToeuli
maTgani qarTuli kulturis gansakuTrebuli warmomadgeneli iyo, rom
lebic mxolod imitom mokles, rom maTi Sinagani Tavisufleba wiTeli to
talitaruli manqanis mier aRqmuli iyo, rogorc xalxisa da qveynis mtroba.
imisTvis, rom warmovidginoT, Tu ramdenad mZimea adamianisTvis gamoxatvis
Tavisuflebis SezRudva, sasurvelia, gadavxedoT sabWoTa saqarTvelos is
toriis kidev erT TvalsaCino monakveTs, romelic naTlad gviCvenebs to
talitaruli reJimisa da pirovnebis dapirispirebis problemas. amJamad
Tqveni yuradReba gvsurs, gavamaxviloT qarTvel poetze paolo iaSvilze,
83
3 romelic 1937 wlis wiTeli teroris erT-erTi pirveli msxverpli gaxlavT.
isic, iseve rogorc kulturis, mecnierebis, xelovnebis araerTi moRvawe, ar
jdeboda sabWoTa adamianis standartebSi, Sesabamisad, mas Riad uyenebdnen
iseT absurdul braldebebs, rogoricaa: magaliTad `ideologiuri
mavnebloba~. aRniSnuli braldeba mxolod erT rames niSnavda - paolo
iaSvili ar azrovnebda ise, rogorc es kompartiis mamebs surdaT, Sesa-
bamisad, mas unda “Caekla” sakuTari pirovneba da `sxvanairi~ azrovne-
ba eswavla. bunebrivia, Seuracxyofilma poetma veRar gauZlo moralur
wnexs da 1937 wels 22 ivniss mweralTa kavSiris SenobaSi Tavi moikla.
aRniSnulidan naTlad Cans, Tu ramdenad didi sulieri tkivilis miyenebaa
SesaZlebeli adamianisTvis, rodesac laxav misi gamoxatvis uflebas. meore
mxriv ki Cndeba kiTxva, Tu risi gakeTeba SeeZloT im adamianebs, romlebic
mxolod imitom gaimetes sasikvdilod, rom gansxvavebulad azrovnebdnen.
samwuxarod, Cven am kiTxvebs verasodes vupasuxebT, samagierod, SegviZlia
davaskvnaT, rom gamoxatvis ufleba adamianis uflebaTa sistemaSi erT-erTi
centraluri mniSvnelobisaa, romelic ara mxolod adamianis Rirsebas gan
sazRvravs, aramed ganapirobebs nebismieri sazogadoebis progress.
8. sakuTrebis ufleba
wina TavebSi Cveni yuradRebis sagans warmoadgenda sicocxlis ufleba, pira
di Tavisufleba, sityvis, azrisa da gamoxatvis Tavisufleba. yovelive aR
niSnuli TavisTavad cxadia, adamianis uflebaTa sistemis centralur ele
ments warmoadgens, Tumca Tanamedrove samyaroSi, aranaklebi mniSvneloba
eniWeba sakuTrebis uflebas. adamianma gaCenis dRidan daiwyo sargebloba
calkeuli nivTebiT, romelsac igi moixmarda yoveldRiur cxovrebaSi.
Sesabamisad, SegviZlia vTqvaT, rom sakuTrebis gageba adamianTan erTad
daibada.
84
3
ix. samoqalaqo
samarTlis nawili,
inteleqtualuri
sakuTrebis
samarTali.
85
3
87
3 Tu mocemuli samarTlebrivi normis Sinaars yuradRebiT davakvirdebiT,
aRmovaCenT, rom saqarTvelos konstitucia da adamianis uflebaTa evro
puli konvencia sakuTrebis uflebis SezRudvis msgavs pirobebs ayenebs.
Sesabamisad, saqarTveloSic, iseve rogorc evropuli sivrcis sxva qveyana
Si, sakuTrebis uflebis SezRudvis safuZvels warmoadgens gansakuTrebu
li sazogadoebrivi saWiroeba. Tumca mxolod sazogadoebrivi saWiroebis
arseboba ar aris sakmarisi, aucilebelia, rom sakuTrebis uflebis nebis
mieri SezRudva moxdes kanonier safuZvelze, anu dauSvebelia sakuTrebis
uflebis iseTi SezRudva im pirobebiT, romelTac ar aregulirebs kanoni.
faqtobrivad, amas ambobs adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis
me-17 muxlis meore nawilic, romlis Tanaxmadac `aravis CamoerTvas Tavisi
qoneba TviTneburad~, rac niSnavs imas, rom saxelmwifo mocemuli uflebis
SezRudvasTan dakavSirebuli gadawyvetilebis miRebisas unda gamodiodes
mxolod kanonis moTxovnebidan. garda amisa, calkeul SemTxvevebSi, rode
sac adgili aqvs pirTaTvis sakuTrebis CamorTmevas, saxelmwifo valdebu
lia, gadauxados mesakuTres Sesabamisi kompensacia, anu aunazRauros mas is
zarali, rac sakuTrebis CamorTmeviT miadga. aq, ra Tqma unda, ar igulisx
meba is SemTxvevebi, rodesac sakuTreba SeZenilia danaSaulebrivi gziT da
saxelmwifos kanoni pirdapir avaldebulebs aseTi sakuTrebis CamorTmevas,
konfiskacias.
amrigad, sakuTrebis ufleba erT-erTi sakvanZo elementia ara mxolod
adamianis uflebaTa sistemis, aramed calkeuli qveynisa Tu zogadad, saer
TaSoriso ekonomikisTvis, imdenad, ramdenadac swored sakuTrebis ufleba
udevs safuZvlad ekonomikuri aqtivobis erT-erT umniSvnelovanes formas,
vaWrobas. amitom, aRniSnuli uflebis dacvas gansakuTrebuli mniSvneloba
aqvs TiToeuli Cvenganis cxovrebisa da keTildReobisTvis.
9. aqtiuri moqalaqeoba
a. saxelmwifo da sazogadoeba, samarTlebrivi saxelmwifo
rogorc wina TavebSi araerTgzis aRvniSneT, adamianis uflebaTa dacva
nebismieri saxelmwifos upirvelesi movaleobaa. Sesabamisad, aucilebelia,
rom adamianisa da saxelmwifos urTierToba gansazRvruli iyos mkafiod
da arsebobdes gasagebi, sayovelTaod aRiarebuli TamaSis wesebi, romelic
garkveul CarCoebSi moaqcevs mas.
kiTxva:
Tu iciT, romel mogexsenebaT, rom nebismieri qveynis marTva xorcieldeba am qveynis xeli
qveynebSia suflebis mier, romelsac gaaCnia realuri Zalaufleba, gavlena moaxdinos
gansakuTrebiT qveyanaSi mimdinare procesebze. amdenad, rodesac vsaubrobT saxelmwi
xSiri adamianis foze, erTi mxriv, saxeze gvyavs saxelmwifos xelisufleba, romelsac xelT
uflebaTa
upyria Zalaufleba, xolo, meore mxriv, saxeze gvyavs adamiani, romelsac
darRvevis faqtebi,
ra uflebebi ilaxeba aqvs dabadebiT miniWebuli uflebebi, romlis dacvac xelisuflebis um
yvelaze xSirad? Tavresi movaleobaa. Tu gadavxedavT msoflio istorias, vnaxavT, rom xeli
sufleba yovelTvis ar asrulebs Tavis am movaleobas da arcTu iSviaTad igi
Tavad xdeba adamianis uflebaTa damrRvevi. aRniSnulis klasikur magaliTs
warmoadgens sabWoTa kavSiri, romelzedac gvqonda saubari. xelisuflebis
mier adamianis uflebaTa masobrivi darRvevis gamovlineba iyo, Tundac igi
ve batonymoba, romelsac SevexeT adamianis pirad Tavisuflebaze saubrisas
samwuxarod, msgavsi faqtebi istoriis sakuTrebad ki ar darCa, aramed maT
kiTxva: adgili aqvs Cvens yoveldRiur realobaSi da dRes msoflios masStabiT
Tqveni azriT, ra araerTi qveyanaa iseTi, sadac yoveldRiurad fexqveS iTeleba miliono-
aris imis mizezi, rom biT adamianis ufleba.
msoflios araerT
qveyanaSi masobrivad ra aris aRniSnulis umTavresi mizezi? upirveles yovlisa, saxelmwifo
irRveva adamianis Zalauflebis absoluturi xasiaTi, anu iseTi SemTxveva, sadac aravin da
uflebebi? araferi zRudavs xelisuflebas. Tu gadavxedavT iseT saxelmwifoebs, sa
88
dac adamianis uflebaTa darRveva Cveulebrivi movlenaa, aRmovaCenT, rom
maTi umetesoba warmoadgens avtoritaruli tipis qveyanas, sadac gada
wyvetilebas iRebs erTi adamiani an pirTa viwro wre, romlebic sakuTar
Tavs kanonsa da samarTalze maRla ayeneben. aqedan gamomdinare, SegviZ
lia davaskvnaT, rom imisTvis, raTa ar moxdes Zalauflebis uzurpacia da
ubralo adamianebis winaaRmdeg misi gamoyeneba, aucilebelia, rom xelisuf
3
lebas zRudavdes, erTi mxriv, kanoni, meore mxriv, ki adamianis uflebebi.
saxelmwifos, sadac saxelmwifo xelisufleba axor kiTxva:
rogor gesmiT cneba,
cielebs sakuTari Zalauflebis SezRudvas
xelisuflebis
kanonis normebiTa da adamianis uflebebis SezRudva?
principebiT, samarTlebriv saxelmwi
fosac uwodeben. kanonis uzenae
soba aseTi saxelmwifos erT-erTi
ZiriTadi principia. ras gulisx
mobs kanonis uzenaesoba? upirve
les yovlisa, imas, rom verc erTi
saxelmwifo moxele ver daayenebs
sakuTar Tavs kanonze maRla. ase
Ti saxelmwifos arsebobasTan
SeuTavsebelia iseTi mankieri
movlenebi, rogoricaa - usamarT
loba, TviTneburi mmarTveloba
da diqtatura, klanuro
ba, korufcia, adami
anis uflebebis Sez
Rudva. aRniSnulidan
gamomdinare, SegviZ
lia davaskvnaT, rom
adamianis uflebebis
dacvis umTavresi ga
ranti aris ara saxelm
wifo zogadad, aramed
samarTlebrivi saxelm
wifo.
arseboben ki dRes
samarTleb rivi saxelmwifoebi? adamianis
uflebaTa darRvevas met - naklebi doziT adgili aqvs msoflios absolu
turad yvela qveyanaSi, gansakuTrebiT - ganviTarebad qveynebSi. Sesabamisad, kiTxva:
SegviZlia davaskvnaT, rom absoluturad samarTlebrivi saxelmwifo, sadac Tqveni azriT, ratom
ar xdeba adamianis uflebaTa xelyofa, ar arsebobs, magram adamianis ufle aris adamianis
baTa xelyofis sixSire gansxvavebulia sxvadasxva qveyanaSi. ra ganapirobebs uflebebi sxvadasxva
amas? ratom aris, rom zogierT qveyanaSi xelisufleba met pativs scems ka qveyanaSi sxvadasxva
doziT daculi?
nons, zogan ki - naklebs? ra aiZulebs xelisuflebas iyos kanonmorCili da ra ganapirobebs
daicvas adamianis uflebebi? ras efuZneba samarTlebrivi saxelmwifo? adamianis uflebebis
efeqtur dacvas?
adamiani nebismieri saxelmwifos Semadgeneli centraluri elementia,
rac imas niSnavs, rom saxelmwifo adamianebis gareSe ar arsebobs. ada-
mianebi qmnian sazogadoebas, romelic Tavis mxriv araerTgvarovania,
imdenad, ramdenadac yvela adamiani individualuri da gansxvavebulia.
swored aseTi araerTgvarovani sazogadoeba qmnis saxelmwifo insti-
tutebs, interesTa jgufebs. maTi urTierTqmedeba ki gansazRvravs imas, kiTxva:
Tqveni azriT,
Tu rogoria saxelmwifo. raSi gamoixateba
ra aris interesTa jgufebi? raSi gamoixateba saxelmwifosa da interesTa saxelmwifo
institutebisa da
jgufebis urTierTqmedeba? interesTa jgufi ar warmoadgens, raime interesTa jgufebis
gamoxatuli struqturis mqone erTobas, ubralod es gaxlavT urTierTqmedeba?
sazogadoebis nawili, romelic moicavs saerTo problemebis, survilebisa
89
3 da miswrafebebis mqone adamianebs. magaliTad, nebismier sazogadoebaSi
arseboben garkveuli fizikuri naklisa da SezRuduli SesaZleblobebis
mqone adamianebi. Cven SegviZlia isini ganvixiloT, rogorc calke interesTa
jgufi, radganac maT miuxedavad sqesis, asakis, eTnikuri Tu religiuri
kuTvnilebis an sxva gansxvavebebisa, saerTo problemebi awuxebT, rogoricaa
- SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa integracia sazogadoebaSi,
dasaqmeba, socialuri dacva da a.S. imavdroulad aRsaniSnavia, rom sxva
dasxva interesTa jgufebi erTmaneTTan mWidrodaa dakavSirebuli da xSirad
isini erTmaneTs avseben, moicaven da qmnian sazogadoebrivi urTierTobebis
sakmaod rTul kompleqss. magaliTad, ganvixiloT iseTi interesTa jgufi,
rogoricaa qalebi an bavSvebi. rogorc qalTa, aseve, bavSvTa uflebebi
aRiarebulia TiTqmis yvela saerTaSoriso organizaciis mier, maTi dacvis
valdebuleba ki msoflios qveynebis absolutur umetesobas aqvs aRebuli
sakuTar Tavze. Tumca qalebi da bavSvebi SeiZleba, imavdroulad, sxva
interesTa jgufis nawilsac warmoadgendnen, imdenad, ramdenadac SeiZleba
isini iyvnen religiuri, eTnikuri an sxva umciresobis warmomadgenlebi,
saWiroebdnen gansakuTrebul mzrunvelobas da a.S.
ar aqvs mniSvneloba Tu sazogadoebis romel jgufsa da nawilze vsaubrobT,
nebismieri adamianis upirvelesi instinqti da survili gaxlavT keTil
dReobisa da bednierebisken swrafva. yvelas unda, rom iyos Tavisu
fali, ar idevnebodes, cxovrobdes usafrTxo da mSvid garemoSi,
miiRos xarisxiani jandacva, ganaTleba. saxelmwifom ki xeli
Seuwyos mis ganviTarebas, daicvas igi da misces Rirseuli cxov
rebisTvis aucilebeli pirobebi. aqedan gamomdinare naTelia,
rom nebismieri interesTa jgufi miiswrafvis sakuTari ufle
bebis dacvisaken, arcTu iSviaTad saerTo interesebis mqone
adamianebi qmnian gaerTianebebs, organizaciebs da jgufebs,
raTa ufro efeqturad SeZlon sakuTari uflebebis dacva.
magaliTad, msoflios araerT saxelmwifoSi arsebobs pro
fesiuli kavSirebi, gaerTianebebi, romlebic icaven dasaqme
bulTa uflebebs da zrunaven imaze, rom dasaqmebulebma,
iqnebian es muSebi, mZRolebi, maswavleblebi, eqimebi Tu sxva
nebismieri profesiis warmomadgenlebi, imuSaon usafrTxo
garemoSi, miiRon Sromis Sesabamisi anazRaureba da a.S.
garda aRniSnulisa, arseboben organizaciebi, romlebic
aqtiurad zrunaven qalTa da bavSvTa, religiuri da eTnikuri
kiTxva:
umciresobebis, zogadad adamianis fundamenturi uflebebis,
Tqveni azriT, ratom
aris mniSvnelovani garemos da cxovelTa uflebebis dacvaze da sxva. bunebrivia,
msgavsi tipis Cndeba kiTxva, Tu rogor axerxeben es organizaciebi sakuTari saqmianobis
organizaciebis ganxorcielebas, ra gzebiT axdenen isini adamianis uflebaTa dacvas? visgan
arseboba. ra icaven isini sazogadoebas?
mniSvneloba aqvT
maT saxelmwifosa rogorc ukve aRvniSneT, saxelmwifo moZalade xdeba maSin, rodesac misi Za
da sazogadoebis laufleba atarebs absolutur xasiaTs. xelisufleba dgas yvelaferze maR
cxovrebaSi?
la da ar izRudeba arc kanonis, arc adamianis uflebebiT. Tu gadavxedavT
msoflio istorias, aRmovaCenT, rom swored aseTi iyo TiTqmis yvela arse
buli xelisufleba. Cvenamde moRweuli istoriuli dokumentebidan naTlad
kiTxva:
Cans, rom Tundac dasavleT evropis saxelmwifoebSi jer kidev me-17 - me-18
aris Tu ara
TqvenTvis cnobili saukuneebSi miCneuli iyo, rom saxelmwifo xelisufleba gamomdinareobs
msgavsi socialurad ara adamianebisgan, aramed RvTisgan, Sesabamisad, monarqze maRla SeiZle
aqtiuri jgufebi an ba idges mxolod RmerTi. aRniSnuli suliskveTeba gansakuTrebiT kargad
organizaciebi? ras Cans safrangeTis mefis, lui me-14-is cnobil gamoTqmaSi: `saxelmwifo, es
warmoadgens maTi me var~. logikurad Cndeba kiTxva, Tu ra moxda iseTi, ramac es Sexeduleba
saqmianobis sfero?
saxelmwifoze, xelisuflebasa da adamianis uflebebze radikalurad Secva
la? dRes, faqtobrivad, warmoudgenelia, rom safrangeTSi, germaniaSi an
90
did britaneTSi, romelime xe
lisufalma gabedos da Tqvas,
rom igi TviTonaa saxelmwifo.
sul mcire aRniSnuli fra
za mas politikur karierad
daujdeba. miuxedavad amisa,
3
dResac arseboben qveynebi,
sadac realurad erTi adami
ani da masTan daaxloebuli
jgufi iTavsebs saxelmwifos
funqcias. magaliTad, SegviZ
lia aviRoT koreis saxalxo
demokratiuli respublika,
igive CrdiloeT korea, sadac
arsebuli xelisufleba, faq
tobrivad, arafriT gansxvav
deba Zveli drois absoluturi
monarqebis mmarTvelobisgan,
sadac erTi adamianis, qvey
nis meTauris neba nebis mier
kanonze maRla dgas, sa dac
zustad ise, rogorc es Sua
saukuneebis evropaSi xdeboda,
adamianebs sajarod sjian sik
vdiliT. Cndeba kiTxva, ra aris ludoviko XIV
mizezi imisa, rom msoflios
zogierT nawilSi mniSvnelov
nad SeizRuda saxelmwifo xelisufleba, zogan ki man kidev ufro absolu
turi xasiaTi SeiZina?
bunebrivia, xelisufleba TavisTavad ver gardaiqmneboda. upirveles yovli
sa, saWiro iyo sazogadoebis gardaqmna da ganviTareba ise, rom mis TiToeul
wevrs gaeazrebina, adamianis, rogorc damoukidebeli individis roli da
adgili saxelmwifoSi, gaecnobierebina is, rom Tavad adamianebi unda gana
gebdnen sakuTar bed-iRbals da ar SeiZleba, saxelmwifo marTos mxolod
erTma adamianma imitom, rom adre saxelmwifos mamamisi marTavda. sazoga
doebaSi am gardatexis Setanas mniSvnelovnad Seuwyo xeli movlenam, rome
lic istoriaSi `ganmanaTleblobis~ saxeliTaa cnobili. rac unda ucnaurad
JRerdes, `ganmanaTleblobis~ akvnad is qveyana iqca, romlis mefec sakuTar
Tavs aigivebda saxelmwifosTan. ruso, volteri, didro da sxva udidesi
ganmanaTleblebi, swored safrangeTidan iyvnen. safrangeTidan gavrcel
da evropaSi axali cnobiereba, romelsac dRes efuZneba Tanamedrove evro
puli sazogadoeba. aRniSnulidan gamomdinare, SegviZlia davaskvnaT, rom
saxelmwifo xelisuflebis gardaqmna da Zalauflebis SezRudva pirdapiraa
damokidebuli sazogadoebis gardaqmnaze, anu sxvagvarad rom vTqvaT, samo
qalaqo sazogadoebis dabadebaze. Cndeba kiTxva, rogor axerxebs samoqa
laqo sazogadoeba xelisuflebis SezRudvas da adamianis uflebaTa dacvas?
91
3
kiTxva:
b. samoqalaqo sazogadoeba, aqtiuri moqalaqe
rogorc winamdebare TavSi aRvniSneT, samoqalaqo sazogadoebis dabadebam
ganapiroba saxelmwifo xelisuflebis SezRudva. Tavad samoqalaqo sazo
gadoebis dabadebis procesi ki namdvilad ar yofila martivi. evropul
sazogadoebas sakmaod rTuli da grZeli gzis gavla dasWirda iqamde, sanam
dRevandel suraTs miiRebda. upirveles yovlisa, samoqalaqo sazogadoe
Tqveni azriT ra aris
sazogadoeba? ratom bis Camoyalibeba gaxldaT adamianis cnobierebis ganviTarebis axali etapi.
aqvs mas gacilebiT sazogadoeba ar gaxlavT koleqtiuri azrovnebis manqana, aramed igi aris
didi Zala, vidre erTmaneTisgan gansxvavebuli individebisagan Semdgari cocxali organizmi.
calke aRebul Sesabamisad, sazogadoebis ganviTareba niSnavs TiToeuli adamianis cnobi
adamians? rogor
axerxebs samoqalaqo
erebis gardaqmnasa da amaRlebas. Tumca aRniSnuli ar unda gavigoT ise, rom
sazogadoeba adamianebi gaunaTleblebi, CamorCenili da suleli arsebebi iyvnen, romel
adamianis uflebebis Tac ar SeeZloT damoukideblad gadawyvetilebis miReba, piriqiT, adamiani
dacvas? Sinaganad yovelTvis iswrafvis Tavisuflebisken, eZebs sakuTari uflebebis
dacvis iseT meqanizmebs, romelic moutans maqsimalur Sedegs, minimalu
ri danakargis fasad da poulobs kidec mas samoqalaqo sazogadoebaSi, anu
garemoSi, sadac yvela erTnairad iswrafvis Tavisuflebisa da bednierebis
ken, miuxedavad maT Soris arsebuli gansxvavebebisa. maSin, rodesac saxelm
wifos SeuZlia, ar gaiziaros calke aRebuli adamianis moTxovnebi, sur
vilebi da advilad Selaxos misi ufleba, igi uZluria adamianTa erTobis,
sazogadoebis da misi nebis winaSe. swored amitom SegviZlia vTqvaT, rom
samoqalaqo sazogadoeba es aris saerTo interesebze, solidarobaze dam
yarebuli sazogadoeba, romelic saxelmwifos ki ar emorCileba, aramed
piriqiT, imorCilebs saxelmwifos da uwesebs qcevis garkveul normebsa da
wesebs, aiZulebs mas daicvas da mxedvelobaSi miiRos sazogadoebis TiToeu
li wevris ufleba. samoqalaqo sazogadoebis pirobebSi saxelmwifo aris ara
Zalauflebis matarebeli ganyenebuli subieqti, aramed sazogadoebaSi miR
weuli Tanxmobis Sedegad Camoyalibebuli, sazogadoebis dasacavad Seqmni
li da sazogadoebis mierve ZalauflebiT aRWurvili organizmi, romelic
sakuTar Zalauflebas zRudavs kanoniT da adamianis uflebebiT. sxvagvarad
rom vTqvaT, samoqalaqo sazogadoeba qmnis samarTlebriv saxelmwifos da
piriqiT, samarTlebrivi saxelmwifos socialuri fundamenti gaxlavT samo
qalaqo sazogadoeba.
gaxsovT albaT, winamdebare TavSi vsaubrobdiT sazogadoebaSi arsebul in
teresTa jgufebze da agreTve, organizaciebze, romlebic icaven interesTa
jgufebis uflebebs. rac ufro Zlieria samoqalaqo sazogadoeba, miT ufro
Zlieria aRniSnuli interesTa jgufebi, Sesabamisad, ukeT axerxebs saku
Tari uflebebis dacvas. samoqalaqo sazogadoebis Zlierebas ki, upirveles
moiZieT aRniSnul
adamianebze
yovlisa, ganapirobebs moqalaqeTa, anu sazogadoebis wevrTa aqtiuroba.
informacia ras niSnavs aqtiuri moqalaqe? upirveles yovlisa, es niSnavs adamians,
internetSi da
ecadeT, upasuxoT
romelic srulad acnobierebs Tavis rols sazogadoebaSi, romlisTvisac
Semdeg kiTxvebs: mniSvnelovania mis garSemo mimdinare procesebi, icis sakuTari uflebebi
ratom iyo am da pativs cems gverdze myofTa uflebebs, imavdroulad pativs scems kanons,
adamianebis esmis sakuTari movaleobebic qveynisa da sazogadoebis winaSe. dRes, albaT,
moRvaweoba bevrisgan gavigonebT, rom erT adamians arafris Secvla ar SeuZlia, rom
mniSvnelovani?
misi Zalisxmeva umniSvnelo iqneba da araferi gamova. aqtiuri moqalaqeoba,
riT iyvnen
es adamianebi
martin luTer
upirveles yovlisa, gulisxmobs sakiTxebisadmi amgvari damokidebulebis
gamorCeulni?
kingi (1929-1968) uaryofas da imis rwmenas, rom yvela adamiani mniSvnelovania, rom erT adami
icnobT
gaxldaTTu ara
gamoCenili ansac ki SeuZlia yvelaferi Secvalos da amis brwyinvale magaliTebi aqvs is
msgavsi tipis sxva
amerikeli torias, igive mahaTma gandis saxiT, romelmac sakuTari magaliTiT SeZlo
moRvaweebs?
oratori, romelic indoeTis sazogadoebis ayolieba da mSvidobiani, samoqalaqo protestiT
SegiZliaT,
imavdroulad
paraleli
rasizmis gaavloT
sakuTar qveyanas damoukidebloba moupova, igive martin luTer kingis
am adamianebsa da
araZalismieri saxiT, romelmac sakuTari moRvaweobiT mniSvnelovnad Secvala ameri-
qarTvel moRvaweebs
winaaRmdegobis kaSi SavkanianTa mimarT damokidebuleba. es adamianebi ar elodebodnen
Soris?
lideric iyo. imas, Tu rodis dauZaxebda maT vinme da SesTavazebda sakuTari uflebebi
92
sTvis brZolas, maT Tav
ad hqondaT imis survili,
rom raRac SeecvalaT da
SeZles kidec sakuTari
survilis ganxorcieleba.
Sesabamisad, aqtiuri moqa
3
laqeoba niSnavs iniciati
vis, survilis qonas, niS
navs solidarobas sxvaTa
mimarT. swored es sol
idarobis gancda aer mahaTma gandi
Tianebs adamianebs, aiZu (1869-1948ww).
lebT erTmaneTs mxarSi indoeTis sulieri
da politikuri
amoudgnen da erTmaneTis lideri gaxldaT,
uflebebisTvis ibrZolon, romelic uaryofda
radgan erTmaneTis ufle terorizms,
bebis dacviT isini saku Zaladobas da
Tar uflebebsac icaven. agresiis yovelgvar
gamovlinebas.
magaliTad, Tu qveyanaSi
mcxovrebi erTi adamiani
dauSvebs mis gverdiT myo
fis uflebebis darRvevas
da am yvelafers mSvidad
uyurebs, amiT igi safuZ
vels uyris momavalSi Ta
visi uflebis darRvevas.
es yvelaferi kargad Cans
mahaTma gandi protestanti pastoris,
martin nimioleris cno
bil gamonaTqvamSi: `roca
nacistebi komunistebs mi
adgnen, xma ar amomiRia, radgan komunisti ar vyofilvar. ebraelebs miadgnen
da xma ar amomiRia, radgan ebraeli ar vyofilvar. profkavSirebs miadgnen
da xma ar amomiRia, radgan profkavSiris wevri ar vyofilvar. kaTolikeb
ze gadavidnen da xma ar amomiRia, radgan kaTolike ar vyofilvar. Semdeg me
momadgnen da aRaravin iyo darCenili, rom xma amoeRo.~ es sityvebi SesaniS
navad gamoxatavs samoqalaqo sazogadoebis da aqtiuri moqalaqeobis arss.
samoqalaqo sazogadoeba Tanabrad ufrTxildeba Tavisi TiToeuli wevris,
interesTa TiToeuli jgufis uflebebs da am gziT icavs sakuTar Tavs da
mTlianad saxelmwifos.
93
3
94
zogadi administraciuli samarTali
Sesavali
4
uZvelesi droidan did fuls, didebasa da Zalaufle-
bas udides cdunebad da gamocdad, xolo CamoTvlilT-
agan yvelaze saxifaTod - Zalauflebas miiCnevdnen.
antikuri drois berZeni istorikosi - herodote am-
bobda, rom “saukeTeso adamianebic ki gaxrwnisaTvis
arian ganwirulni, Tuki SeuzRudav Zalauflebas miaR
weven”. cnobilia, agreTve, baron eqtonis azri, romel-
ic man 1887 wels gamoTqva: “Zalaufleba ryvnis, xolo
absoluturi Zalaufleba ryvnis absoluturad”. sit
yva -”korufcia ”corruptus” laTinuri warmoSobisaa da
”gatexils”, ”garyvnils”, ”gaxrwnils” niSnavs. Zv. romSi
es sityva Zalauflebis sakuTari interesebisaTvis ga-
moyenebas da amoralur saqciels (aR)niSnavs. fraze
bis garda kacobriobis istoriam, uZvelesi droidan
moyolebuli Semogvinaxa SeuzRudavi ZalauflebiT
gamowveuli xelisuflebis korufciis uamravi faqti,
rogoricaa, magaliTad, romaeli imperatorebi, rom-
lebmac sakuTari Tavi RmerTebad gamoacxades; napo-
leon bonaparti, romelmac sakuTari Tavi imperatorad
gamoacxada; adolf hitleri, sadam huseini da sxva.
kerZo kompaniebis
2. zogadi administraciuli samarTali da mmarTveloba marTva ar aris
kerZo samarTlis sferoSi sajaro mmarTveloba
da ar ekuTvnis
kerZo warmoebis marTva anu administrireba, ar warmoadgens sajaro administraciuli
mmarTve
lobis sferos da Sesabamisad, kerZo sawarmos marTvis wesebi ar samarTlis sferos!
aris gaTvaliswinebuli zogadi administraciuli samarTliT. amisaTvis Cveni Semosavlebis
arsebobs biznes/komerciuli samarTali. kanoni `mewarmeTa Sesaxeb~ da Semcirebis gamo
gTavazobT gvirabis
konkretuli sawarmos wesdeba gansazRvravs kompaniis marTvis wesebsa da boloSi Suqis
procedurebs. Sesabamisad, suraTze aRwerili situacia ar warmoadgens gamorTvas.
sajaro mmarTvelobis sferos da gadawyvetilebis miRebis dros sawar-
95
4
96
4
saqarTvelos Sinagan
saqmeTa saministro
97
4
98
4
SeikariT
usafrTxoebis
Rvedi! ar
isargebloT
mobiluri
telefoniT
avtomanqanis marTvis
dros! ar marToT
avtomanqana nasvam
mdgomareobaSi!
99
4 zogadi administraciuli kodeqsis umTavresi mizania administraciuli
organos samarTlebrivi kontrolis qveS moqceva, rom administra
ciuli organos mier ar moxdes Zalauflebis TviTneburi gamoyeneba da
dausabuTebeli gadawyvetilebebis miReba.
rogorc skolis moswavles Tqven, albaT, gainteresebT, ra kavSiria sko-
las, skolis moswavles, mis mSobelsa da administraciul samarTals Soris?
saqarTveloSi ori tipis- sajaro da kerZo skola arsebobs. yvela sajaro
skolas afuZnebs, afinansebs da zedamxedvelobs ganaTlebis saministro,
romelic aris saxelmwifo dawesebuleba, anu administraciuli organo.
yoveli sajaro skola, agreTve, aris administraciuli organo - sajaro
samarTlis iuridiuli piri (ssip-i) da mis saqmianobas aregulirebs zogadi
administraciuli samarTali. kerZo skolis saqmianobis garkveul nawilze,
agreTve, vrceldeba administraciuli kanonmdebloba. am kanonmdeblobas
miekuTvneba kanoni ”zogadi ganaTlebis Sesaxeb~.
Tu Tqven miiCnevT, rom sajaro skola arRvevs Tqvens uflebas, Tqven
da Tqvens mSoblebs ufleba gaqvT, SeitanoT administraciuli saCivari
skolis winaaRmdeg. `zogadi ganaTlebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-
12 muxlis Tanaxmad, skola valdebulia, Seqmnas saCivrebis damoukidebeli
da miukerZoebeli ganxilvis efeqtiani saSualeba. ras niSnavs es? Tqveni
saCivris ganxilva pirvelad skolam unda uzrunvelyos. Tu Tqven ar daga-
kmayofilebT miRebuli gadawyvetileba, ufleba gaqvT, gaasaCivroT es
gadawyvetileba sasamarTloSi.
rogor fiqrobT, vin aris marTali suraTze aRweril situaciaSi? sainte
resoa Tqveni, rogorc moswavlis azri momxdarTan dakavSirebiT. ramdenad
Seesabameba es akrZalva moswavlisa da skolis interesebs?
SeniSvna: maswavlebeli Tqveni pasuxebis gaTvaliswinebiT gamarTavs diskusias
klasSi.
situacia skolis
biblioTekaSi:
naxe ra moxda!
skolis
administraciis
brZanebiT daibloka
kompiuteruli
TamaSebis saitebi da
axla Sesvenebis dros
ver viTamaSebT!
gavasaCivreb!
100
5. administraciuli organo
saqarTveloSi 1995 wlis 24 agvistos axali arasabWouri konstituciis miRe-
bis dRidan politikuri xelisufleba ganawilebuli aqvT parlaments, mTav-
robas da sasamarTlos. parlamenti axorcielebs sakanonmdeblo saqmiano-
bas, mTavroba axorcielebs aRmasrulebel saqmianobas da sasamarTlo axor-
cielebs marTlmsajulebas. samive xelisufleba Tanabrad damoukidebelia
4
sakuTari kompetenciis farglebSi da kontrols uwevs danarCen or xelisu-
flebas, anu moqmedebs urTierTkontrolisa da balansis meqanizmi (checks
and balances). ufro detalurad es sakiTxi SegiZliaT ixiloT saxelmZRva
nelos konstituciuri samarTlis TavSi.
102
4
6. zogadi administraciuli samarTlis principebi
1. kanonis winaSe Tanasworoba
saqarTvelos mTavari kanonis,
saqarTvelos konstituciis me-14
muxlis Tanaxmad, yvela adamiani ilia WavWavaZe
dabadebiT Tavisufalia da kano-
nis winaSe Tanasworia ganurCev-
lad rasisa, kanis ferisa, enisa,
sqesisa, religiisa, politikuri
da sxva Sexedulebebisa, erovnu-
li, eTnikuri da socialuri kuTv-
nilebisa, warmoSobisa, qonebrivi
da wodebrivi mdgomareobisa,
sacxovrebeli adgilisa.
kanonis winaSe Tanasworoba ilia kanonis winaSe
WavWavaZem Tavis narkvevSi ” ka Tanasworoba:
nonis winaSe Tanasworobis Sesa
1.yvela Tanasworia
xeb” ase ganmarta: kanonisa da
administraciuli
”kanonis winaSe Tanasworoba
organos winaSe.
yvelasi erTad da TviTeulisa 2. dauSvebelia
calke erTi umTavresi qvakuTxe- administraciul-
dia im safuZvlisa, romelzedac samarTlebrivi
damyarebulia kacTa sazoga urTierTobis
doebis wesieri agebuleba. igi monawile romelime
mxaris kanonieri
kanoni kanoni ar aris, Tu mis wi- uflebisa da
naSe didpataraobas, maRal-mdablobas adgili da savali eqmneba kacTa mo- Tavisuflebis,
qalaqur cxovrebis gzazed. raki erTisaTvis erTi kanonia da meoresaTvis kanonieri interesis
meore, kanoni hkargavs Tvis udides mniSvnelobas sayovelTao mfarvelo- SezRudva an maTi
bisas da Semweobisas, radganac Tvis madls da Tvis msjavrs erTnairad ver ganxorcielebisaTvis
xelis SeSla,
mohfens yvelasa, vinc ki misken miimarTeba gaWirebis dros”. agreTve, maTTvis
magaliTi: kanonmdeblobiT
gauTvaliswinebeli
Tqven xarT sajaro skolis me-11 kla- raime upiratesobis
sis moswavle. 2012 wlis 10 seqtem- miniWeba an romelime
mxaris mimarT raime
bers skolis direqtorma gamosca diskriminaciuli
brZaneba jinsebiT gakveTilebze ga- zomebis miReba.
mocxadebis akrZalvis Taobaze. aR- 3. saqmis garemoebaTa
niSnuli akrZalvis Taobaze skolis identurobis
yvela moswavles ecnoba winaswar. SemTxvevebSi
dauSvebelia
2012 wlis 15 seqtembers gakveTilis sxvadasxva piris
dros direqtorma SeniSna, rom Tqven mimarT gansxvavebuli
da Tqvens 3 klasels jinsis Sarvali gadawyvetilebis
gecvaT. direqtorma Tqven SeniSvna miReba, garda kanoniT
mogcaT da araviTari reagireba ar gaTvaliswinebuli
safuZvlis
moaxdina danarCenebis mimarT. kano arsebobisas.
nis winaSe Tanasworoba daculia,
rodesac: szak, muxli 4.
103
4
uflebamosilebis
ganxorcieleba
kanonis safuZvelze:
administraciul
organos ufleba ara
aqvs kanonmdeblobis
2. uflebamosilebis ganxorcieleba kanonis safuZvelze
saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsis mixedviT administraciul
organos ufleba ar aqvs, kanonmdeblobis moTxovnebis sawinaaRmdegod ga-
naxorcielos raime qmedeba. kanonis uzenaesobis principi administraci-
ul organoebs ukrZalavs kanonisgan gadaxvevas da amasTan erTad maT aval-
debulebs kanonis gamoyenebas. kanonis uzenaesobis principis ugulebelyo-
moTxovnebis fa iwvevs mmarTvelobiTi RonisZiebis marTlwinaaRmdegobas.
sawinaaRmdegod
ganaxorcielos magaliTi:
raime qmedeba. Tqven xarT sajaro skolis me-10 klasis moswavle. gakveTilis mimdin-
uflebamosilebis
areobis dros skolis maswavlebelma SeniSna, rom Tqven saubrobT mo-
gadametebiT
gamocemul biluri telefoniT da xels uSliT mas gakveTilis CatarebaSi. klasSi
administraciul- wesrigis darRvevis gamo maswavlebelma dagakisraT jarima 250 lari
samarTlebriv da gadmogcaT skolis sabanko angariSis nomeri, sadac miTiTebuli
aqts, agreTve, Tanxa unda gadagericxaT dajarimebidan 10 dRis vadaSi.
administraciuli
organos mier SeniSvna: ar arsebobs kanoni, romelic klasSi wesrigis darRvevisaT
ganxorcielebul vis iTvaliswinebs jarimas, Tumca maswavlebeli valdebulia, gakveTi
qmedebas ara aqvs lis mimdinareobis dros izrunos da daicvas klasSi wesrigi, raTa yve
iuridiuli Zala la moswavles mieces gakveTilis mosmenis da codnis miRebis Tanabari
da baTilad unda
gamocxaddes.
SesaZlebloba.
szak, muxli 5. a. maswavlebeli moiqca sworad da Tqven da Tqveni mSoblebi val
debulni xarT, gadaricxoT 250 lari skolis angariSze.
b. maswavlebeli moqmedebda kanonis sawinaaRmdegod da Tqven ar
xarT valdebuli, gadaixadoT jarima.
3. saqmis miukerZoeblad gadawyveta
magaliTi:
magaliTi:
keTilsindisierebisa da kanonieri ndobis principi
dapireba 1. administraciuli organos dapireba aris administraciuli organos
werilo biTi dokumenti, romelic adasturebs, rom mocemuli qmedeba
Tqven swavlobT sajaro skolis me- ganxorcieldeba, rac SeiZleba gaxdes dainteresebuli mxaris kanonieri
12 klasSi. skolis geografiis mas ndobis safuZveli.
wavlebelma saswavlo semestris administraciuli organos dapirebis mimarT kanonieri ndoba ar SeiZleba
dasawyisSi CagitaraT skolis arsebobdes, Tu:
a) mas safuZvlad udevs administraciuli organos kanonsawinaaRmdego
programiT gauTvaliswinebeli
dapireba;
arasavaldebulo testireba. mos b) Sesabamisi normatiuli aqtis Secvlis gamo piri veRar akmayofilebs
wavleTa umravlesobam miiRo da dawesebul moTxovnebs;
bali Sefaseba, maT Soris Tqvenc. g) mas safuZvlad udevs dainteresebuli mxaris ukanono moqmedeba.
maswavlebelma gamoacxada, rom es szak, muxli.
Sefaseba mas daexmareba saswavlo
programis daxvewa-ganviTareba
Si da skolis gancxadebaTa dafaze
gamoakra informacia imis Taobaze,
rom winaswari testirebis Sedege
bi ar iqoniebs gavlenas wlis sabo
loo Sefasebaze;
dapireba 2.
sajaro skolis me-9 klasis moswav
le xarT. skolis fizikis maswavle
beli dagpirdaT, rom dagexmare
baT saboloo gamocdisaTvis maRa
li Sefasebis miRebaSi da 2 quliT
ufro maRal Sefasebas dagiwerT
saboloo gamocdaze. pasuxi: dapireba
2 ewinaaRmdegeba
endobiT Tu ara am dapirebebs? ro kanons, anu aris
mels endobiT da romels ara? ra ukanono da mas ar
unda endoT.
tom? pasuxi daasabuTeT.
105
4
saqveynooba:
yvelas aqvs
ufleba, gaecnos
administraciul
organoSi arsebul
sajaro informacias,
agreTve miiRos misi
5. saqveynooba
kiTxva
Tqven gainteresebT sajaro skolis direqtoris xelfasis da premiebis ode
noba? aris Tu ara es informacia Ria yvelasaTvis? ratom?
6. administraciuli organos mier diskreciuli uflebamosilebis ga
aslebi, Tu isini ar moyeneba:
Seicaven saxelmwifo,
profesiul administraciul organos mmarTvelobiTi saqmianobis ganxorcielebisa da
an komerciul maT Soris administraciul-samarTlebrivi aqtis gamocemis dros, SeiZleba
saidumloebas gaaCndes diskreciuli uflebamosileba.
an personalur
monacemebs. magaliTi:
szak, muxli 10.
xarT sajaro skolis me-12 klasis moswavle. skolis wesebis Tanaxmad,
gakveTilebis mimdinareobis dros akrZalulia mobiluri telefoniT
pasuxi: aRniSnuli sargebloba. am wesis saswavlo semestris ganmavlobaSi pirvelad darRve
informacia aris vis SemTxvevaSi maswavlebeli afrTxilebs moswavles sajarod. am wesis
Ria da yvelasaTvis ganmeorebiT darRevis SemTxvevaSi maswavlebeli, CamoarTmevs tele
xelmisawvdomi,
fons moswavles gakveTilis dasrulebamde. am wesis mesamed darRvevis
radgan igi ar
ganekuTvneba SemTxvevaSi maswavlebels SeuZlia, CamoarTvas moswavles telefoni
saidumlo yvela im gakveTilze, romelic mas mihyavs mTeli semestris ganmavloba
informaciaTa Si, an saboloo Sefasebis dros gaiTvaliswinos moswavlis mier wesrigis
kategorias. sistematuri darRveva da daaklos mas 2 qula (krediti).
Tqven Zalian giyvarT megobrebTan mobiluri telefoniT komunikacia,
teqsturi Setyobinebebis gagzavna da maTi miReba. xelidan ar uSvebT
Tqvens araCveulebriv IPhone 10-s. gafrTxilebis miuxedavad mainc agrZe
lebT telefoniT sargeblobas gakveTilebze. istoriis maswavlebel-
ma erTxel ukve gagafrTxilaT, meore dRes ki igive darRvevisaTvis
telefoni CamogarTvaT. amis Semdeg, istoriis erT - erT gakveTilze
dagaviwydaT mobiluri telefonis gamorTva da megobarma dagimesijaT.
maswavlebels es ar darCa uyuradRebod da man gamogicxadaT sakuTari
gadawyvetileba saboloo Sefasebis 2 kreditiT Semcirebis Taobaze.
ganvixiloT pirveli SemTxveva - maswavlebels ar aqvs moqmedebis Tavisuf
leba, mas mxolod erTaderTi SesaZlo gadawyvetilebis miRebis ufleba
aqvs - igi valdebulia, gamoiyenos g a f r T x i l e b a.
ganvixiloT meore SemTxveva- maswavlebels aqvs Tavisufleba, miiRos
ori SesaZlo gadawyvetileba, am Tavisuflebas sxvanairad
diskrecia hqvia. maswavlebels aqvs miniWebuli is ufleba,
rom am ori SesaZlo kanonieri gadawyetilebidan Sear
Cios erT-erTi, misi azriT, yvelaze ufro misa
Rebi. Tumca man kargad da damajereb
lad unda daasabuTos, Tu ratom
irCevs ramdenime
SesaZlo gadawyve
tilebidan erT-
erTs.
106
7. administraciuli organos saqmianobis samarTlebrivi
formebi
rogor axorcielebs administraciuli organo Tavis saqmianobas? ro-
gorc ukve aRvniSneT parlamenti iRebs kanonebs, sasamarTlo ixilavs saq-
meebs, iRebs gadawyvetilebebs da gamoaqvs ganaCenebi. rogor moqmedebs
administraciuli organo?
4
administraciuli organos saqmianobis samarTlebrivi formebia:
1. administraciul-samarTlebrivi aqtis gamocema;
2. ubralo mmarTvelobiTi saqmianobis ganxorcieleba - realaqti;
3. administraciuli xelSekrulebis gaformeba.
107
4 mxolod miTiTebuli sabuTebis wardgenis SemTxvevaSi samoqalaqo
reestris erovnul saagentos uCndeba valdebuleba, gamosces
individualuri administraciul samarTlebrivi aqti Tqveni dabadebis
registraciis Taobaze da gadasces Tqvens mSoblebs Tqveni dabadebis
damadasturebeli mowmoba.
108
N 29
saqarTvelos prezidentis
gankarguleba
2007 wlis 29 ianvari q.Tbilisi
4
realurad
gamocemuli
aRmWurveli
administraciul-
samarTlebrivi aqtis
teqsti.
saxelmwifo sakuTrebaSi arsebuli avtomanqanebis
109
4 dokumenti ar CaiTvleba individualur administraciul-samarTlebriv aq
tad, Tu igi ar akmayofilebs zemoaRniSnul romelime pirobas.
individualuri administraciul - samarTlebrivi aqti aris dokumenti,
romelic calmxrivad da Sesasruleblad savaldebulo samarTlebriv Se
degs warmoSobs. ar iTvleba individualur administraciul - samarTleb
riv aqtad administraciuli organos darigeba, axsna-ganmarteba, rekomen-
dacia, rCeva an sxva iseTi dokumenti, romelic ar warmoSobs Sesasruleb-
lad savaldebulo samarTlebriv Sedegs.
110
magaliTi:
2012 wlis 10 seqtembers sajaro skolis direqtorma gamosca brZaneba
jinsebiT skolis gakveTilebze gamocxadebis akrZalvis Taobaze, ris
Sesaxebac skolis yvela moswavles ecnoba winaswar. kerZod, brZanebis
teqsti gamokrul iqna skolis derefanSi ganTavsebul kedlis dafaze.
4
megafonis
meSveobiT
individualuri
administraciul-
samarTlebrivi aqtis
CaiTvleba Tu ara es direqtoris mier gamocemuli administraci gamocxadeba ar
ul-samarTlebrivi aqtis sajaro gamocxadebad? CaiTvleba sajarod
gamocxadebad .
SeniSvna: direqtoris brZaneba warmoadgens administraciuli organos skolis derefanSi
xelmZRvanelis mier gamocemul individualur administraciul-samarT ganTavsebul dafaze
lebriv aqts. brZanebis teqstis
gamoqveyneba
an meore varianti - direqtoris CaiTvleba
brZanebis teqsti gamocxadda sko administraciul-
samarTlebrivi
laSi sajarod, xmamaRla megafonis aqtis sajaro
gamoyenebiT. gamocxadebad,
radgan kanonis
CaiTvleba Tu ara es administraci moTxovna aris
ul-samarTlebrivi aqtis sajaro ga Semdegi:
mocxadebad? muxli 57. sajarod
gamocxadeba.
sajarod
gamocxadeba niSnavs
individualuri
administraciul-
samarTlebrivi aqtis
administraciul
organoSi
yvelasaTvis
xelmisawvdom
adgilze Riad
ganTavsebas.
aucileblobis
SemTxvevaSi
7.5. individualuri administraciul-samarTlebrivi aqtis kanoniereba individualuri
administraciul-
rogor vamowmebT kanonieria Tu ara individualuri administraci- samarTlebrivi
ul-samarTlebrivi aqti? aqti sajarod
gamocxaddeba,
individualuri -administraciul-samarTlebrivi aqtis kanonierebis for- agreTve, sxva sajaro
maluri kriteriumebia: adgilas.
111
4 ra CaiTvleba administraciul-samarTlebrivi aqtis momzadebis an gamo-
cemis kanonmdeblobiT dadgenili sxva moTxovnebis arsebiT darRvevad?
administraciul-samarTlebrivi aqtis momzadebis an gamocemis wesis arse-
biT darRvevad CaiTvleba administraciul-samarTlebrivi aqtis gamocema,
am kodeqsis 32-e an 34-e muxliT gaTvaliswinebuli wesis darRveviT Catare-
bul sxdomaze, an kanoniT gaTvaliswinebuli administraciuli warmoebis
saxis darRveviT, anda kanonis iseTi darRveva, romlis ararsebobis SemTxve
vaSi mocemul sakiTxze miRebuli iqneboda sxvagvari gadawyvetileba.
vis SeuZlia administraciul-samarTlebrivi aqtis baTilad cnoba?
administraciul-samarTlebrivi aqtis baTilad cnobis ufleba aqvs mis
gamomcem administraciul organos, xolo saCivris an sarCelis SemTxvevaSi
– zemdgom administraciul organos an sasamarTlos.
112
7.7. normatiuli administraciul-samarTlebrivi aqti
normatiuli administraciul-samarTlebrivi aqtis magaliTebi:
••
••
Tbilisis sakrebulos gadawyvetileba Tbilisis biujetis damtki
cebis Taobaze ;
Sinagan saqmeTa ministris brZaneba `satransporto saSualebis
4
normatiuli
administraciul-
samarTlebrivi
aqti- uflebamosili
administraciuli
organos mier
sakanonmdeblo
aqtis ( anu kanonis)
marTvis uflebis misaRebi gamocdis Catarebis da marTvis
safuZvelze
uflebis miniWebis wesebis damtkicebis Taobaze~; gamocemuli
samarTlebrivi
•• q. Tbilisis mTavrobis dadgenileba `Zveli Tbilisis reabili
aqti, romelic
taciis saxelmwifo miznobrivi programis - ”Zveli Tbilisis axa Seicavs misi mudmivi
li sicocxle” damtkicebis Sesaxeb~; an droebiTi da
mravaljeradi
•• q. Tbilisis mTavrobis dadgenileba `q. Tbilisis teritoriaze gamoyenebis qcevis
mwvane nargavebis movlisa da aRdgenis wesis damtkicebis Sesaxeb~. zogad wess.
kanonis formulireba: normatiuli administraciul-samarTlebrivi aqti szak, muxli me-2, 1
aris uflebamosili administraciuli organos mier sakanonmdeblo aqtis nawili, punqti ~e”.
( anu kanonis) safuZvelze gamocemuli samarTlebrivi aqti, romelic Seicavs
misi mudmivi an droebiTi da mravaljeradi gamoyenebis qcevis zogad wess.
normatiuli administraciul-samarTlebrivi aqti:
Tbilisis meris gadawyvetileba leseliZis quCaze calmxrivi moZraobis Se-
moRebis Sesaxeb, gavrceldeba ganusazRvrel pirTa wreze, anu yvelaze, vinc
am quCas gaivlis. es aris mravaljeradi gamoyenebis qcevis zogadi wesi, anu
qcevis norma, romelic moqmedebs misi gamocemidan ganusazRvreli vadiT
ganusazRvrel pirTa wreze manam, sanam meri mas ar Secvlis an ar gaauqmebs.
individualuri administraciul-samarTlebrivi aqti:
Tbilisis meris gadawyvetileba, leseliZis quCaze axali wlis Rames, 2012
wlis 31 dekembers Tavisuflebis moedanze gasamarTi koncertis gamo, avto-
mobiliT gadaadgilebis akrZalvis Taobaze, aris meris mier miRebuli in-
dividualuri administraciul-samarTlebrivi aqti, romelic ar adgens
mravaljeradi gamoyenebis qcevis zogad wess, igi adgens qcevis konkretuli
droebiTi xasiaTis, erTjeradad Sesasrulebel wess.
individualuria,
miaqcieT yuradReba! radgan exeba
pirTa SezRudul
yvela kanoni, maT Soris saqarTvelos konstitucia, normatiuli samarTleb wres da ar adgens
rivi aqtia! qcevis zogad
wesebs. es brZaneba
daimaxsovreT! gavrceldeba
mxolod masSi
arc erTi kanoni ar aris administraciul-samarTlebrivi normatiuli aqti! miTiTebul pirebze.
normatiuli administraciul-samarTlebrivi aqtis gamocemis samarTleb
rivi safuZvlebi:
· saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsi.
skolis direqtoris
· saqarTvelos kanoni ~normatiuli aqtebis Sesaxeb”. brZaneba aris
normatiuli
normatiuli administraciul-samarTlebrivi aqtis forma: xasiaTis. igi
adgens qcevis
· yovelTvis werilobiTi. zogad wess skolis
moswavleTaTvis
kiTxvebi: da yvela im
1. individualuria Tu normatiuli Tbilisis iusticiis saministros sajaro maswavlebelTaTvis,
reestris ufrosis gadawyvetileba 65 moxelis samuSaodan gaTavisuflebis romlebic am skolaSi
Taobaze? Cairicxebian
momavalSi, anu
2. individualuria Tu normatiuli sajaro skolis direqtoris brZaneba gakve moswavleTa wre aris
Tilebze jinsebiT gamocxadebis akrZalvis Taobaze? ganusazRvreli.
113
4 7.8. administraciul-samarTlebrivi aqtis gamocemis wesebi
zogadi administraciuli kodeqsi avaldebulebs administraciul orga
nos administraciuli aqti moamzados da gamosces martivi, formaluri
an sajaro administraciuli warmoebis wesiT. formaluri administraci-
uli warmoeba Zalian iSviaTia da mxolod maSin gamoiyeneba, Tu specialu-
ri kanoni pirdapir avaldebulebs administraciul organos mis gamoyene-
bas. aRniSnulis gaTvaliswinebiT, winamdebare saxelmZRvaneloSi, Tqvens
yuradRe bas gavamaxvilebT, mxolod martiv da sajaro administraciuli
warmoebis wesebsa da Taviseburebebze.
Cveulebriv, Tu kanoni sxva saxis administraciuli warmoebis gamoyene-
bas ar iTvaliswinebs, administraciuli organo amzadebs da gamoscems
administra ciul-samarTlebriv aqts martivi administraciuli warmoe-
bis wesiT. administraciuli warmoebis aseTi wesi martivia mxolod ufro
rTul, formalur Tu sajaro administraciul warmoebasTan SedarebiT, ma-
gram realurad ganxorcielebis TvalsazrisiT, administraciuli organo-
saTvis warmoebis es wesi sakmaod rTuli da Sromatevadia.
• administraciuli organo
saTvis kanonmdeblobiT da
kisrebuli valdebuleba ga
mosces administraciuli
aqti.
114
Tu administraciuli warmoebis dawyebis safuZvelia dainteresebuli
piris gancxadeba, administraciuli organo valdebulia, dainteresebuli
piris gancxadeba gaataros registraciaSi misi miRebis dResve, dasvas masze
registraciis TariRi da nomeri. ganmcxadebels ufleba aqvs, mosTxovos
administraciul organos Tavisi gancxadebis registraciaSi gatarebis da-
dastureba. es ufleba warmoSobs administraciuli organos kidev erT val-
4
debulebas, gaugzavnos an gadasces ganmcxadebels gancxadebis registra-
ciaSi gatarebis dadastureba. aRniSnul normas arsebiTi mniSvneloba aqvs,
radgan martivi administraciuli warmoeba iTvaliswinebs, administraci-
uli organos mier warmoebis ganxorcielebisas, kanoniT dadgenili vadebis
dacvis valdebulebas.
individualuri administraciul -samarTlebrivi aqti, Tqveni dabadebis
faqtis registraciis Taobaze, gamoica samoqalaqo reestris erovnu
li saagentos mier martivi administraciuli warmoebis wesiT da
administraciuli warmoebis dawyebis safuZveli gaxda Tqveni mSoblebis
gancxadeba.
gancxadebis kanonis moTxovnebTan Sesabamisobis Semowmeba
administraciuli organo sami dRis vadaSi amowmebs gancxadebis kano-
nis moTxovnebTan Sesabamisobas da uflebamosilia ganmcxadebels ganu
sazRvros vada, romlis ganmavlobaSic man unda waradginos damatebiTi
dokumenti an informacia. es vada ar SeiZleba iyos 5 dReze naklebi, magram
ganmcxadeblis TxovniT vada SeiZleba gagrZeldes mxolod erTxel - ara
umetes 15 dRiT. Tu dadgenil vadaSi ganmcxadebeli ar waradgens Sesabamis
dokuments an informacias, administraciul organos SeuZlia gamoitanos
gadawyvetileba gancxadebis ganuxilvelad datovebis Sesaxeb.
magaliTad, Tu bavSvis dabadebis registraciis mizniT wardgenil gancxa-
debasTan erTad ar aris wardgenili mSoblebis qorwinebis mowmoba an
same
dicino cnoba bavSvis dabadebis Taobaze, administraciuli organo
ganusazRvravs gancxadebis Semomtan pirebs vadas am dokumentebis warmo-
sadgenad. Tu qorwinebis mowmoba wardgenil iqneba administraciuli or-
ganos mier dawesebul vadaSi, administraciuli organo daiwyebs martiv
administraciul warmoebas, winaaRmdeg SemTxvevaSi administraciuli orga-
no gancxadebas ganuxilvelad datovebs.
administraciuli warmoebis ena
gansakuTrebuli yuradReba kanonma dauTmo administraciuli warmoebis
ganxorcielebas saxelmwifo enaze da Tu gancxadeba an dainteresebuli
piris mier warmodgenili sxva dokumenti Sedgenilia arasaxelmwifo enaze,
dainteresebuli mxare valdebulia, waradginos gancxadebis an dokumentis
sanotaro wesiT damowmebuli Targmani, xolo administraciuli organo
uflebamosilia, misces mas amisaTvis vada, romelic 3 dReze naklebi ar unda
iyos.
saqarTvelos konstituciis me- 8 muxlis Tanaxmad, saqarTvelos saxelmwi
fo ena aris qarTuli, xolo afxazeTis avtonomiur respublikaSi - afxazu
ri.
magaliTi:
1. 2010 wlis 12 noembers saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis samin-
istrom gamoacxada tenderi axali rkinigzis sadguris mSeneblobis
nebarTvis mosapoveblad. 2010 wlis 5 dekembers saministroSi dareg-
istrirda 3 samewarmeo subieqtis ganacxadi. erTi kompaniis mier pro-
eqti da satendero dokumentacia warmodgenil iqna inglisur enaze ,
meore kompaniis mier- rusul enaze da mesame kompaniis mier - german-
ul enaze. ganacxadebis ganxilvis Sedegad satendero komisiam 2010
115
4
dairRva
administraciuli
wlis 20 dekembris gadawyvetilebiT
tenderSi gamarjvebulad gamoacxa-
da germanuli kompania da gadawyvi-
ta masTan xelSekrulebis gaforme-
ba.
zogadi administraciuli kodeqsis
warmoebis ena. ra moTxovnebi daarRvia administra
administraciul
organos unda
ciulma organom da rogor unda
ganesazRvra moqceuliyo igi?
dainteresebuli
pirebisaTvis vada,
samarTlebrivi daxmarebis gawevis
dokumentebis valdebuleba
qarTul enaze
administraciuli organo valdebu-
warmosadgenad.
lia, gauwios dainteresebul mxa
res samarTlebrivi daxmareba, maT
Soris, ganumartos mxares Tavisi
uflebebi da movaleobebi, gancxa-
debis ganxilvis wesi, warmoebis
saxe da vada, miuTiTos gancxadeba-
Si daSvebuli Secdomebis Sesaxeb.
es valdebuleba akisrebs adminis-
traciuli organos Tanamdebobis
pirebs samsaxurebriv movaleobas,
samarTlebrivad daexmaron yvela im
dainteresebul pirs, romelsac ase-
Ti daxmareba sWirdeba.
administraciuli organo ar aris
valdebuli gamarTos zepiri mos
mena.
martivi administraciuli warmoeba
ar iTvaliswinebs zepiri mosmenis
gamarTvas. bavSvis dabadebis reg-
istraciis Taobaze administraci-
ul-samarTlebrivi aqtis gamocema xdeba erT dReSi, yovelgvari sxdomisa
da zepiri mosmenis gamarTvis gareSe.
dainteresebuli mxaris warmoebaSi CarTva da mosmena
pirveli wesi: martivi administraciuli warmoebis dros administraciuli
organo ar aris valdebuli, igi uflebamosilia, Caabas warmoebaSi dainter-
esebuli mxare da mousminos mas.
meore wesi:
a) administraciuli organo valdebulia, dainteresebuli mxare Caabas da
uzrunvelyos misi monawileoba administraciul warmoebaSi, misces saku-
Tari mosazrebis wardgenis SesaZlebloba, Tu administraciuli aqtiT misi
samarTlebrivi mdgomareoba SeiZleba gauaresdes.
b) administraciuli organo valdebulia, mousminos dainteresebul pirs da
misces mas sakuTari mosazrebis wardgenis SesaZlebloba, gancxadebis dak-
mayofilebaze uaris Sesaxeb administraciuli aqtis gamocemamde:
a) Tu aseTi uari efuZneba informacias ganmcxadeblis Sesaxeb;
b) Tu informacia, romelsac efuZneba uari, gansxvavdeba ganmcxadeb-
lis mier wardgenili informaciisagan.
gamonaklisi: am valdebulebis Sesrulebisagan administraciuli organo
116
Tavisufldeba, Tu ganmcxadebels ukve wardgenili aqvs sakuTari mosazreba
aRniSnul garemoebasTan dakavSirebiT, agreTve, gadaudebel SemTxvevaSi,
rodesac administraciuli aqtis gamocemis dayovnebam SeiZleba, arsebiTi
ziani miayenos sajaro interess.
magaliTi:
4
ganmcxadebeli moiTxovs avtomanqanis marTvis uflebas da warudgens
administraciul organos Sesabamis dokumentebs. mis mier wardgenili
dabadebis mowmobis aslis Tanaxmad ganmcxadebeli 18 wlis aris. mar-
tivi administraciuli warmoebisas administraciulma organom moipova
ganmcxadeblis dabadebis mowmobis dedani, romlis Tanaxmadac ganmcxade-
beli aris 15 wlis, rac marTvis uflebis gacemaze uaris Tqmis safuZvels
warmoadgens. amdenad, informacia ganmcxadeblis asakis Taobaze, wardge
nili ganmcxadeblis mier da informacia, romelsac efuZneba administra
ciuli organos uari, gansxvavdeba erTmaneTisagan. amis gamo administra
ciuli organo valdebulia, mousminos dainteresebul pirs da misces mas
sakuTari mosazrebis wardgenis SesaZlebloba, gancxadebis dakmayofile-
baze uaris Sesaxeb, administraciuli aqtis gamocemamde.
administraciuli organos mier saqmis garemoebaTa gamokvleva
administraciul organos ufleba ara aqvs, administraciuli aqtis gamoce-
mas safuZvlad daudos iseTi garemoeba an faqti, romelic kanoniT dadgeni-
li wesiT ar aris gamokvleuli administraciuli organos mier. mas ekisreba
valdebuleba, gamoikvlios saqmisaTvis mniSvnelobis mqone yvela garemoeba
da gadawyvetileba miiRos am garemoebaTa Sefasebisa da urTierTSejerebis
safuZvelze.
individualuri administraciul-samarTlebrivi aqtis gamocemis vade
bi:
· administraciul organos aqvs 15 dRe administraciuli warmoe
bisa da individualuri administraciul-samarTlebrivi aqtis
gamosacemad, Tu administraciuli aqti ar exeba mesame piris in
teresebs;
· administraciul organos aqvs erTi Tve yvela danarCen SemTxve
vaSi, Tu kanoniT sxva ram ar aris dadgenili;
· administraciul organos aqvs ufleba 3 Tvemde gazardos admin
istraciuli aqtis gamocemis vada.
erTsa da imave sakiTxze gancxadebis xelaxla wardgenis wesi
gancxadeba im sakiTxTan dakavSirebiT, romlis Taobazedac arsebobs ad-
ministraciuli organos mier gamocemuli individualuri administraci-
ul-samarTlebrivi aqti, agreTve, gancxadeba saCivris dakmay-
ofilebaze uaris Tqmis Sesaxeb, SeiZleba, wardge-
nil iqnes mxolod im SemTxvevaSi, Tu faqtobrivi
an samarTlebrivi mdgomareoba, romelic
safuZvlad daedo individualu ri adminis-
traciul-samarTlebrivi aqtis gamocemas,
Seicvala dainteresebuli piris sasarge-
blod, an Tu arsebobs axlad aRmoCenili
an axlad gamovlenili garemoebani
(mtkicebulebebi), romlebic gana-
pirobebs ganmcxadeblisaT-
vis ufro xelsayreli
individualuri admin-
117
4 istraciul-samarTlebrivi aqtis gamocemas.
Tu gancxadebaSi ar aris miTiTebuli axlad aRmoCenili an axlad gamovleni-
li garemoebani, administraciuli organo gancxadebis ganxilvis gareSe ga-
moscems individualur administraciul-samarTlebriv aqts, gancxadebaze
uaris Tqmis Sesaxeb. individualur administraciul-samarTlebriv aqtSi
miTiTebuli unda iyos is samarTlebrivi aqti, romlis safuZvelzec iTqva
uari.
magaliTi:
2005 wlis 15 agvistos Tbilisis meriam uari uTxra moqalaqe ivane
nonikaSvils gare reklamis ganTavsebaze im motiviT, rom mis mier
wardgenili reklama iyo arasaTanado da Sehyavda momxmarebeli Sec-
domaSi, radgan hpirdeboda mas ”saqarTveloSi yvelaze kvalificiur
pasuxi: iuridiul momsaxurebas”.
meriis 2006 wlis 17 ianvars ivane nonikaSvilma mimarTa merias axali gancxa-
gadawyvetileba
ar aris kanonieri. debiT gare reklamis ganTavsebis nebarTvis miRebis mizniT da aR-
i. nonikaSvilis niSna, rom reklamaSi Setanili cvlilebis Sesabamisad, sTavazobda
gancxadeba efuZneba momxmarebels mxolod `kvalificiur iuridiul daxmarebas~ da ara
axal garemoebas saqarTveloSi yvelaze kvalificiur iuridiul momsaxurebas.
da ganmcxadebli
moiTxovs axali meriam uari uTxra ivane nonikaSvils axali gancxadebis ganxilvaze im
sareklamo motiviT, rom saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsis 102-
ganacxadis e muxlis Sesabamisad, erTsa da imave sakiTxze gancxadebis xelaxla
ganTavsebas,
risi ufleba
wardgena ar daiSveba.
ganmcxadebels szak
102 muxlis Tanaxmad
gaaCnia. · kanonieria Tu ara meriis gadawyvetileba?
118
9. sajaro administraciuli warmoeba
zepiri mosmena
sajaro administraciuli warmoeba Zalian hgavs sasamarTlo warmoebas da
sasamarTlo sxdomas, Tumca mas ar atarebs mosamarTle. gamoiyeneben ter-
mins ”kvazi sasamarTlo” , anu viTom sasamarTlo, sasamarTlosTan mimsgav
4
sebuli. zepiri mosmena sajaro warmoebis aucilebeli nawilia, romel-
ic gulisxmobs specialurad gamoyofil darbazSi sasamarTlo procesis
msgav
si sxdomis Catarebas, romelsac xelmZRvanelobs sakiTxis ganmxil-
veli administraciuli organos Tanamdebobis piri (an ramdenime piri er-
Tad, kolegiurad). am sxdomaze miwveulebi arian da monawileoben mxareebi
- ganmcxadebeli da dainteresebuli pirebi, agreTve, is pirebi, romelTac
ubralod daswrebis survili da interesi gaaCniaT. monawile mxareebs sa-
kuTari, kanoniT winaswar dadgenili uflebebi gaaCniaT da administraciul
organos - garkveuli valdebulebebi da Sesasruleblad savaldebulo pro-
cedurebi. sxdomebi sajaroa sazogadoebisaTvis da ar unda imarTebodes
daxurul kars miRma. arsebobs mxaris ufleba, warmoadginos saWiro infor-
macia, misces axsna-ganmarteba, iyolios damcveli da gaasaCivros sabolood
miRebuli gadawyvetileba.
individualuri administraciul-samarTlebrivi aqtis gamocemisaTvis
Casatarebeli sajaro administraciuli warmoebis Taviseburebani:
sajaro administraciuli warmoebis wesiT administraciul-samarTlebrivi
aqti gamoicema mxolod im SemTxvevaSi, Tu es kanoniT pirdapir aris gaT-
valiswinebuli.
SeniSvna: zogadi administraciuli kodeqsi adgens Semdeg 5 SemTxvevas, ra
drosac administraciul-samarTlebrivi aqti gamoicema sajaro warmoebis
wesiT:
• saxelmwifo an municipaluri sakuTrebis gankargva;
• licenzireba;
• garemos dacviTi nebarTvis gacema;
• standartizacia;
• satelekomunikacio sixSiris ganawileba;
• normatiuli aqtis gamocema. uflebamosilia
niSnavs imas, rom
garda zemoaRniSnuli SemTxvevebisa, administraciuli organo uflebamo- administraciul
silia, Tavisi gadawyvetilebiT administraciuli aqti gamosces sajaro war- organos ufleba
moebis wesebis dacviT, Tu igi exeba pirTa farTo wris interesebs, risTvi- aqvs, Tumca igi ar
sac sWirdeba zemdgomi administraciuli organos Tanxmoba. aris valdebuli,
gamoiyenos es wesi.
1. sajaro gacnobisaTvis dokumentebis wardgenis Sesaxeb cnobis ga
moqveynebis valdebuleba.
cnobaSi mieTiTeba:
• administraciuli organo, romelSic mimdinareobs adminis
traciuli warmoeba da misi misamarTi;
• gancxadebis an administraciuli warmoebis dawyebis Taobaze ad
ministraciuli organos gadawyvetilebis mokle Sinaarsi;
• administraciuli aqtis gamocemis vada;
• sakuTari mosazrebis wardgenis vada.
119
4 yvelas aqvs ufleba, moiTxovos sajaro gacnobisaTvis wardgenili dokumen-
tebis aslebi da daubrkoleblad gaecnos sajaro gacnobisaTvis wardgenil
dokumentebs.
yvelas aqvs ufleba, waradginos Tavisi werilobiTi mosazreba 20 dRis
ganmavlobaSi administraciuli aqtis gamocemis Sesaxeb gancxadebis an
administraciuli aqtis proeqtis sajaro gacnobisaTvis wardgenis dRidan,
ra drosac piri uflebamosilia, ar miuTiTos Tavisi vinaoba. administra
ciuli organo valdebulia, dokumentze aRniSnos misi registraciis Tari-
Ri.
gancxadebis registraciidan erTi Tvis vadaSi proeqtis momzadebisa da
gamoqveynebis valdebuleba, rac imas niSnavs, rom administraciuli orga-
no valdebulia, gancxadebis registraciidan erTi Tvis ganmavlobaSi, moam
zados individualuri administraciul-samarTlebrivi aqtis proeqti.
kanoni an kanonqvemdebare aqti, SesaZloa, adgendes gasxvavebul vadas.
zepiri mosmenis gamarTvis aucilebloba da administraciuli aqtis ga-
mocema zepiri mosmenis gamarTvidan 10 dRis vadaSi.
am wesis Tanaxmad, sajaro administraciuli warmoebisas unda gaim-
arTos zepiri mosmena. administraciuli organo individualur
administraciul-samarTlebriv aqts gamoscems zepiri mosmenis
gamarTvidan 10 dRis vadaSi.
Tu kanoniT, an mis safuZvelze gamocemuli kanonqvemdebare aqtiT,
gaTvaliswinebulia individualuri administraciul-samarTle-
brivi aqtis gamocemis vadis gadadebis SesaZlebloba, administra
ciuli organo winaswar acxadebs individualuri administraciul-
samarTlebrivi aqtis gamocemis vadis gadadebis Sesaxeb.
gamocemuli administraciuli aqtis gamoqveynebis valdebuleba, rac imas
niSnavs, rom sajaro administraciuli warmoebis safuZvelze gamocemuli
individualuri administraciul-samarTlebrivi aqti aucileblad unda ga-
moqveyndes.
120
4
kolegiuri
administraciuli
organos sxdoma
magaliTi:
transportis maregulirebelma komisiam, romelic Sedgeba 7 wevri
sagan, gamosca individualuri administraciul-samarTlebrivi aqti
Sps”airzenasaTvis” frenis licenziis gauqmebis Taobaze.
administraciul-samarTlebrivi aqti gamoica martivi administraci-
uli warmoebis wesiT, radgan igi exeboda mxolod erT pirs da ara pirTa
farTo wres.
121
4
122
12. administraciuli xelSekruleba
Tqven SeiZineT hoT-dogi skolis SenobasTan axlos mdebare kafe ”mx-
iaruli sadilebi” -s gamyidvelTan da gamyidvels gadauxadeT 2 lari. ra
hqvia am moqmedebas iuridiul enaze?
Tqven xarT myidveli - kerZo piri, xolo urTierTobis meore mxare aris
4
hoT-dogis gamyidveli, romelic, aseve, kerZo piria. Tqveni moqmedeb-
iT Tanxmoba gamoxateT gamyidvelis mier SemoTavazebuli produqtis
SeZenaze im pirobebiT, ra pirobebsac gTavazobT gamyidveli. gamyi-
dvelma Tqvengan miRebuli Tanxis sanacvlod gadmogcaT hoT-do-
gi da Ceki, romelic adasturebs Tqven mier 2 laris gadaxdas. es
yovelive imas niSnavs, rom or kerZo pirs Soris daido zepiri
garigeba, ufro konkretulad ki - ormxrivi xelSekruleba. es
xelSekruleba Tavisi bunebiT aris samoqalaqo samarTlebrivi
nasyidobis xelSekruleba. aseTi xelSekrulebebis dadebis da
gauqmebis wesebi dadgenilia samoqalaqo samarTliT.
sajaro skola yoveldRe yidulobs salaTebs da wvenebs isev
im kerZo pirisagan (kafe ”mxiaruli sadilebi”) da Semoa-
qvs skolis sasadiloSi, sadac Tqven SegiZliaT SeiZinoT
TqvenTvis sasurveli produqti quCaSi gausvle lad.
esec nasyidobis xelSekrulebaa, esec kerZo samarT-
lebrivi, anu samoqalaqo samarTliT gaTvaliswinebuli
xelSekrulebaa. gansxvaveba is aris, rom masSi monawile
erT-erTi mxare aris sajaro skola, anu administraciu
li organo. skolas am urTierTobaSi warmoadgens skolis
administraciuli
direqtori. gansxvaveba isic aris, rom skolis direqto- saCivari aris:
ri kafe ”mxiarul sadilebs” ar uxdis sakuTari jibis fuls. dainteresebuli
fuli, romelsac skolis direqtori uxdis kafes -”mxiaruli sadilebi” aris mxaris mier
skolis biujetiT skolisaTvis gamoyofili fuli, xolo skolis biujeti uflebamosil
warmoadgens skolisaTvis centraluri saxelmwifo biujetidan gamoyo- administraciul
organoSi, am
fil saxsrebs. saboloo jamSi saxezea administraciul organosa da ker- kodeqsiT dadgenili
Zo pirs Soris dadebuli samoqalaqo samarTlebrivi xelSekruleba. aseTi wesiT, wardgenili
xelSekruleba ar SeiZleba, daidos zepirad, is aucileblad werilobiTia werilobiTi
da misi dadeba regulirdeba zogadi administraciuli kodeqsiT da kano- moTxovna darRveuli
niT ”sajaro Sesyidvebis Sesaxeb” -es aris a d m i n i s t r a c i u l i xe uflebis aRdgenis
mizniT imave, an
lSekruleba. qvemdgomi organos
kanonis formulireba: mier gamocemuli
administraciul-
administraciuli xelSekruleba – administraciuli organos mier sa- samarTlebrivi
jaro uflebamosilebis ganxorcielebis mizniT fizikur an iuridiul aqtis baTilad
gamocxadebis,
pirTan, agreTve, sxva administraciul organosTan dadebuli samoqalaqo Secvlis, an axali
samarTlebrivi xelSekruleba. administraciul-
samarTlebrivi
aqtis gamocemis, an
administraciuli
organos mier
13. administraciul-samarTlebrivi aqtebis da adminis- iseTi moqmedebis
traciuli organos qmedebis gasaCivreba ganxorcielebis, an
iseTi moqmedebis
zogadi administraciuli kodeqsi iTvaliswinebs administraciuli organos ganxorcielebisagan
mier gamocemuli administraciul-samarTlebrivi aqtis an administraciu Tavis Sekavebis
li organos moqmedebis/realaqtis gasaCivrebis wess. Sesaxeb, romelic
kerZod, kodeqsis 177-e muxlis Sesabamisad, administraciul sa ar gulisxmobs
individualuri
Civars ganixilavs da gadawyvets administraciul-samarTleb administraciul-
rivi aqtis gamomcemi administraciuli organo, Tu iq arsebobs samarTlebrivi aqtis
administraciul-samarTlebrivi aqtis gamomcemi Tanamdebobis gamocemas;
piris an struqturuli qvedanayofis zemdgomi Tanamdebobis piri.
123
4 administraciuli organos xelmZRvaneli Tanamdebobis piris mier gamoce-
muli administraciul-samarTlebrivi aqtis Taobaze wardgenil saCivars
ganixilavs da gadawyvets zemdgomi administraciuli organo .
garda aRniSnulisa, zogadi administraciuli kodeqsi aniWebs pirs ufle-
bas Tavis uflebaTa da TavisuflebaTa dasacavad mimarTos sasamarTlos
saqarTvelos administraciuli saproceso kodeqsiT dadgenili wesiT. ad-
ministraciuli saproceso kodeqsis me-2 muxlis me-5 nawilis Tanaxmad, zo-
gierTi kanoniT pirdapir gaTvaliswinebuli sagamonakliso SemTxvevebis
garda, sasamarTloSi gasaCivrebis ufleba warmoiSoba mxolod mas Semdeg,
rac dainteresebulma pirma gamoiyena administraciuli saCivris erTjera-
dad wardgenis SesaZlebloba.
administraciuli organo administraciuli saCivris ganxilvis Sedegad
uflebamosilia, miiRos erT-erTi Semdegi gadawyvetileba:
a. administraciuli saCivris dakmayofilebis Sesaxeb;
b. administraciuli saCivris dakmayofilebaze uaris Tqmis Taobaze;
c. administraciuli saCivris nawilobriv dakmayofilebis Sesaxeb.
administraciuli organo, romelic ganixilavs administraciul saCi-
vars, uflebamosilia, baTilad an Zaladakargulad gamoacxados, agreTve,
Secvalos gasaCivrebuli administraciul-samarTlebrivi aqti.
124
zogadi administraciuli kodeq-
sis Tanaxmad, arsebobs ori tipis
sajaro informacia:
1. Ria;
2. daxuruli an saidumlo.
4
termini sajaro ar niSnavs
aucileblad Rias. sajaro infor-
macia SeiZleba iyos rogorc Ria,
ise daxuruli (saidumlo).
yvela saxelmwifo da TviTmmarT-
velobis organo da dawesebuleba,
romelsac kanoni sajaro dawese-
bulebas uwodebs, valdebulia,
miawodos moqalaqes is sajaro in-
formacia, romelic Ria, anu ara-
saidumlo informacias warmoad-
gens.
mniSvnelovania zogadi administraciuli kodeqsis is debuleba, romelic
CamoTvlis sajaro informaciaTa im saxeobebs, romelTa gasaidumloeba
dauSvebelia. kerZod, kodeqsis 42-e muxlis Tanaxmad, yvelas aqvs ufleba
icodes:
1. informacia garemos Sesaxeb, agreTve, monacemebi im saSiSroebis
Taobaze, romelic emuqreba maT sicocxles an janmrTelobas;
2. sajaro dawesebulebis saqmianobis ZiriTadi principebi da mimar
Tulebebi;
3. sajaro dawesebulebis struqturis aRwera, mosamsaxureTa
funqciebis gansazRvrisa da ganawilebis, agreTve, gadawyvetilebaTa
miRebis wesi;
4. sajaro dawesebulebis im sajaro mosamsaxureTa vinaoba da
samsaxurebrivi misamarTi, romelTac ukaviaT Tanamdeboba an evalebaT
sajaro informaciis gasaidumloeba, an sazogadoebasTan urTierToba
da moqalaqeTaTvis informaciis miwodeba (2.03.2001 N 772);
5. kolegiur sajaro dawesebulebaSi gadawyvetilebis misaRebad gamar
Tuli Ria kenWisyris Sedegebi;
6. arCeviT Tanamdebobaze piris arCevasTan dakavSirebuli yvela in
formacia;
7. sajaro dawesebulebis saqmianobis Sesaxeb auditoruli daskvnebisa
da reviziebis Sedegebi, agreTve, sasamarTlos masalebi im saqmeebze, ro
melSic sajaro dawesebuleba mxares warmoadgens;
8. sajaro dawesebulebis gamgeblobaSi arsebuli sajaro monacemTa ba
zis saxelwodeba da adgilsamyofeli, agreTve, sajaro monacemTa bazi
saTvis pasuxismgebeli piris vinaoba da samsaxurebrivi misamarTi;
9. sajaro dawesebulebis mier monacemTa Segrovebis, damuSavebis,
Senaxvisa da gavrcelebis miznebi, gamoyenebis sferoebi da samarTleb
rivi safuZveli;
10. sajaro monacemTa bazaSi misi personaluri monacemebis arseboba
an ararseboba, agreTve, maTi gacnobis wesi, maT Soris, im proceduri
sa, romliTac moxdeba piris identifikacia, Tu pirma (misma warmomad
genelma) Seitana moTxovna Tavis Sesaxeb monacemebis gacnobis an maTSi
cvlilebis Taobaze;
125
4 11. im pirTa kategoria, romelTac kanoniT ufleba aqvT, gaecnon sajaro
monacemTa bazaSi arsebul personalur monacemebs;
12. sajaro monacemTa bazaSi arsebul monacemTa Semadgenloba, wyaroebi
da im pirTa kategoria, romelTa Sesaxeb grovdeba, muSavdeba da inaxeba
informacia;
13. yvela sxva informacia, romelic kanoniT gaTvaliswinebul SemTxve
vebSi da dadgenili wesiT ar aris miCneuli saxelmwifo an komerciul
saidumloebad an ar warmoadgens personalur monacemebs;
14. magaliTad, nebismier moswavles aqvs ufleba, icodes skolaSi ar
sebuli garemos Sesaxeb da flobdes srulyofil informacias im saSiS
roebis Taobaze, romelic emuqreba mis sicocxles an janmrTelobas. es
SeiZleba iyos informacia skolis SenobaSi haeris an wylis dabinZure
kiTxva: bis Sesaxeb an sxva.
imsjeleT, ra
mniSvneloba rogor unda moiTxovoT sajaro informacia?
aqvs sajaro
informaciis gacemis magaliTi: sajaro informaciis misaRebad pirma waradgina werilobiTi
valdebulebas? gancxadeba, magram ar miuTiTa sajaro informaciis moTxovnis motivi da
mizani. sajaro dawesebulebam miiCnia, rom gancxadeba wardgenilia zogadi
administraciuli kodeqsis 77-e muxlis moTxovnaTa darRveviT da ganmcxa
debels ganusazRvra vada, romlis ganmavlobaSic man unda daasabuTos, Tu ra
motiviT da mizniT iTxovs is am informacias.
kanonieria Tu ara sajaro dawesebulebis es moTxovna?
Ria sajaro informaciis misaRebad piri waradgens werilobiT gancxade-
bas, rac imas niSnavs, rom zepiri formiT sajaro informaciis gamoTxov
nas kanoni ar icnobs, Sesabamisad, arc sajaro dawesebulebas aval-
debulebs aseTi gancxadebebis safuZvelze sajaro informaciis gacemas.
mniSvnelovania is garemoeba, rom gancxadebaSi aucilebeli ar aris
mieTi
Tos sajaro informaciis moTxovnis motivi an mizani. sakmari-
sia imis miTiTeba, rom ganmcxadebeli moiTxovs ama Tu im informacias.
rogorc wesi, sajaro dawesebuleba valdebulia, gasces saja-
ro informacia dauyovneblad an ara ugvianes 10 dRisa. uaryofi-
Ti pasuxis SemTxvevaSi, sajaro dawesebuleba valdebulia, uari sa-
jaro informaciis gacemaze ganmcxadebels acnobos dauyovneblad.
sajaro informaciasTan dakavSirebiT sajaro dawesebulebis mier miRe-
buli gadawyvetileba SeiZleba, gasaCivrdes administraciul organoSi
administraciuli saCivriT an sasamarTloSi sasarCelo gancxadebis wardge
niT.
gasaCivrebis ufleba pirs warmoeSoba Tu sajaro dawesebulebam:
• uari uTxra moqalaqes informaciis miRebaze;
• kolegiurma sajaro dawesebulebam daxura sxdoma srulad an
nawilobriv;
• moaxdina sajaro informaciis gasaidumloeba;
• moaxdina personaluri monacemebis ukanono Segroveba, damuSave
ba, Senaxva, gavrceleba, agreTve, maTi sxva pirisa an sajaro dawe
sebulebisaTvis ukanono gadacema;
• Seqmna da daamuSava araswori sajaro informacia;
• daarRvia am kodeqsis me-3 Tavis (informaciis Tavisufleba) sxva
moTxovnebi.
126
jaxo urTier
mona
samoqalaqo samarTali
samoqalaqo samarTali - samarTlis umniSvnelovanesi dargia. misi um-
Tavresi amocana fizikur da iuridiul pirTa piradi, qonebrivi da sao-
Tobebis mogvarebaa. yoveldRiurad TiToeuli Cvengani ise
wileobs ama Tu im samarTlebriv urTierTobaSi, rom mis daqvemde-
5
barebas romelime kanonTan verc ki moiazrebs. Cven yoveldRiurad avdi-
varT avtobusSi, vmgzavrobT da amiT vdebT gadayvanis xelSekrulebas, vy-
idulobT produqts maRaziaSi da amiT vdebT nasyidobis xelSekrulebas,
vucvliT megobars saTamaSos da amiT gacvlis xelSekrulebaSi vmonawile-
obT. erTi sityviT, ise vmonawileobT samarTlebriv urTierTobaSi, rom mis
samarTlebriv regulaciaze arc ki vfiqrobT. imavdroulad, aucilebelia,
aseTi urTierTobebis samarTlebrivi regulacia. Tundac imitom, rom mis-
ma monawileebma kargad gaigon TavianTi ufleba-movaleobani da Tavidan
iqnes acilebuli yovelgvari TviTneboba, gaugebroba da movaleobaTa Seus-
rulebloba. swored aseT regulaciebs moicavs samoqalaqo samarTali, rom-
lis safuZvlebis codna dagvexmareba, ukeT ganvaxorcieloT Cveni ufle-
bebi da ukeT gaviazroT movaleobebi, romlebic gvekisreba. aucilebelia
gavigoT, Tu ra aris garigeba, xelSekruleba, ra asakis adamianTan SeiZleba
garigebis dadeba, romeli asakis adamians SeuZlia iqorwinos, rogor Sei-
Zleba davafuZnoT kompania da vawarmooT biznesi. erTi sityviT, samoqa-
laqo samarTlis safuZvlebis codna dagvexmareba, viyoT informirebulebi
da efeqturad gavikvaloT gza warmatebisaken.
SevecdebiT, TqvenTvis gasagebi eniT agixsnaT samoqalaqo samarTlis Ziri
Tadi aspeqtebi da gagacnoT is umTavresi garemoebani, romlebsac yovel-
dRiurad waawydebiT coxovrebaSi.
samoqalaqo samarTali
127
5
kiTxva: Tu
uflebaunarianobis
warmoSoba adamianis
dabadebasTan erTad
xdeba da araviTari
SezRudva am mxriv
ar arsebobs,
axaldabadebul
1. uflebaunarianoba da qmedunarianoba
128
fizikuri piris uflebaunarianoba
damoukidebelia 5
asakisagan janmrTelobis mdgomareobisagan
qmeduunaroba
saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis mixedviT, Svid wlamde arasrulwlo-
vani (mcirewlovani) qmeduunaroa, rac niSnavs, rom is damoukideblad
ver ganaxorcielebs Tavis uflebebsa da movaleobebs. masTan gaTanabre- kiTxva:
bulni arian pirebi, romlebic Wkuasustobis an gonebrivi CamorCeni- vis SeuZlia aRiaros
piri qmeduunarod?
lobis gamo sasamarTlos mier iqnebian cnobilni qmeduunaro pirebad. pasuxi: mxolod
qmeduunaro pirebs ara aqvT ufleba, dadon garigebebi, ganaxor- sasamarTlos
cielon raime saxis sxva iuridiuli qmedebani. Tu qmeduunaro piri
miiRebs memkvidreobas an raime qonebas saCuqrad, mis marTvas ganaxor
cielebs mSobeli an meurve. samarTlebrivad, qmeduunaro pirebis
saxeliT, nebismier iuridiul qmedebas, axorcieleben maTi kanonieri
warmomadgenlebi (mSoblebi) an sasamarTlos mier daniSnuli meurve.
avadmyofobis gamo qmeduunarod cnobili piris gankurnebis SemTxve
vaSi, sasamarTlo uflebamosilia, cnos piri kvlav qmedunarianad.
kiTxva:
qmeduunaro piri Tavis qmedebebze pasuxismgeblobas ar atarebs. mis ra aris
mier miyenebul materialur zians ki anazRaurebs mSobeli an meurve. uflebaunarianoba?
qmedunarianoba? ra
SezRuduli qmedunarianoba sxvaobaa maT Soris?
129
5 qmeduunaroa piri
meurve
qmedunariani fizikuri piri, romelsac sasamarTlo niSnavs 7 wlamde
mcirewlovnis an sulierad avadmyofi (an Wkuasusti) piris qonebrivi Tu
piradi interesebis warmosadgenad. magaliTad, 5 wlis bavSvis meurved
niSnavs bebiasa da babuas, radgan mas mSoblebi gardaecvala, sulierad
avadmyof srulwlovan pirs ki meurved uniSnavs dedas da a.S.
mzrunveli
kiTxva:
qmedunariani fizikuri piri, romelsac sasamarTlo niSnavs Svididan
ra SemTxvevaSi
awesebs sasamarTlo Tvramet wlamde arasrulwlovnisa da/an im srulwlovan pirTa interese
meurveobas? bis warmosadgenad, romelic borotad iyenebs alkohols an narkotikul
mzrunvelobas? nivTierebebs da amiT mZime mdgomareobaSi ayenebs ojaxs. magaliTad:
mzrunvelad uniSnavs 10 wlis bavSvs mamidas, 23 wlis adamians uniSnavs
mzrunvelad cols, radganac is bevrs svams alkoholur nivTierebebs da
saxlidan yidis Zvirfas nivTebs, raTa SeiZinos arayi da sxv.
130
emansipacia
SemTxveva, roca pirs, marTalia jer kidev ar miuRwevia srulwlovnebis
asakamde, magram gansazRvruli pirobebis arsebobisas samarTali mas
uTanabrebs srulwlovan pirebs.
saqarTvelos samoqalaqo kanonmdebloba qmedunarianobaSi pirTa eman-
5
termini
“emansipacia”
(E. emancipation
Fr. Emancipation L.
emancipation) zogadad
aRniSnavs: “romelime
sipaciis ramdenime SemTxvevas cnobs. pirveli maSin, roca Tvrameti wlis pirovnebis an
asaks miuRweveli piri iqorwinebs (ra Tqma unda mSoblebis an kanonieri socialuri jgufis
warmomadgenlis TanxmobiT), meore - maSin, roca, arasrulwlovans misi gaTavisuflebas
visime, an risame
kanonieri warmomadgeneli mianiWebs sawarmos damoukideblad gaZRo- daqvemdebarebidan,
lis uflebas, mesame, roca arasrulwlovani gankargavs saSualebebs, mflobelobidan
romelic mas gadasca kanonierma warmomadgenelma, an am warmomadgen- gamosvlas
lis TanxmobiT, mesame pirebma, am/an Tavisufali gankargvis mizniT. da Sedegad,
damoukideblobisa
arasrulwlovnis emansipacia daqorwinebisas – saqarTvelos samoqa- da Tanaswori
laqo kodeqsis Tanaxmad, saqorwino asakad dawesebulia Tvrameti weli. uflebebis miRebas.
amasTanave, kanonmdebeli iTvaliswinebs gamonakliss am wesidan. ker-
Zod, mSoblebis an sxva kanonieri warmomadgenlis winaswari werilobiTi
Tanxmobis SemTxvevaSi, pirs Teqvsmeti wlis asakidan SeuZlia iqorwinos.
realur cxovrebaSi, xSiria SemTxveva, roca mSoblebi da/an kano
nieri warmomadgeneli merkantiluri, materialuri an sxva mizezebis
gamo, uars eubneba Teqvsmeti wlis asaks gadacilebul pirs qorwine-
baze da ar aZlevs mas winaswar werilobiT Tanxmobas. kanonmdebelma
aRniSnul sakiTxzec izruna da daadgina, rom mSoblebis an sxva kano
nieri warmomadgenlis uaris SemTxvevaSi, dasaqorwinebel pirTa gancxa-
debis safuZvelze, sasamarTlos SeuZlia gasces Tanxmoba qorwinebaze.
arasrulwlovnis emansipacia sawarmos damoukideblad gaZRolisas –
mSobels an sxva kanonier warmomadgenels SeuZlia Teqvsmeti wlis asaks miR-
weul arasrulwlovans mianiWos sawarmos damoukideblad gaZRolis ufle-
ba.
am SemTxvevaSi saxezea Semdegi samarTlebrivi garemoebani:
1. sawarmos damoukideblad gaZRolis ufleba SeiZleba mieniWos
arasrulwlovans Teqvsmeti wlidan;
2. aRniSnuli ufleba arasrulwlovans unda mianiWos mSobelma an
sxva kanonierma warmomadgenelma;
3. sawarmo unda iqnes gagebuli, rogorc damoukidebeli, saqarTve-
los kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli, samewarmeo iuridiuli
piri (S.p.s.; s.s.: k.s; s.p.s.);
4. damoukidebeli gaZRolis uflebis micema unda gavigoT, rogorc
arasrulwlovnis samewarmeo iuridiuli piris damoukidebel di-
reqtorad daniSvna, an sanotaro wesiT damowmebuli generaluri
mindobilobis gacema;
5. aRniSnul SemTxvevaSi, aucilebelia, mSoblis an sxva kanonieri
warmomadgenlis SeTanxmeba meurveobisa da mzrunvelobis orga-
nosTan;
6. aRniSnul SemTxvevaSi, arasrulwlovani srulad qmedunariani
xdeba sawarmos marTvis, TanamSromelTa ayvanis, savaWro
xelSekrulebaTa dadebis da sxva iuridiul qmedebaTa sakiTxSi,
romelic mogebis miRebis mizniskenaa mimarTuli. sxva aspeqtebSi
is kvlav SezRudul qmedunarianad miiCneva (magaliTad,
arCevnebSi xmis micemis dros). Sesabamisad, gansxvaveba qorwinebiT
emansipaciisagan isaa, rom Tvrameti wlis asaks miuRweveli piri
qorwinebisas srulad qmedunariani xdeba da mas es qmedunarianoba
ver CamoerTmeva im SemTxvevaSic ki, Tuki is ganqorwindeba.
131
5 emansipacia xelSekrulebis dadebisas – xelSekruleba, romelic
dadebulia arasrulwlovnis mier kanonieri warmomadgenlis Tanxmobis
gareSe, iTvleba namdvilad, Tuki arasrulwlovanma gamoiyena da gankar-
ga is saSualebebi, romlebic gadasca mas kanonierma warmomadgenelma, an
misi TanxmobiT – mesame pirebma, am xelSekrulebis dadebis mizniT, an
Tavisufali gankargvis mizniT. magaliTad, arasrulwlovani yidulobs
nayins TavisTvis im fuliT, romelic mas misca dedam Sokoladis sayid-
lad, an im fuliT, romelsac is agrovebs, rogorc “jibis fuls” im Tan
xidan, romelsac mas Cuqnian saxlSi, an im fuliT, romelic arasrulwlo-
vanma miiRo kanonieri gasamrjelos an honoraris saxiT.
132
mokle istoriuli mimoxilva – cneba “garigeba” da “nebis gamovlena”
pirvelad XV I I I saukuneSi warmoiSva. marTalia, romis samarTali garigebis
TiTqmis yvela tips icnobda, romelic XIX saukunis samoqalaqo samarTlis
kodifikaciaSi aisaxa, magram garigebis erTiani cneba mainc misTvis ucxo iyo.
“garigebis” cnebis warmoSoba dakavSirebulia gotingenis universitetis
profesoris, georg arnold haizelis saxelTan. 1807 wels gamocemuli
5
naSromis pirvel wignSi, romelsac “zogadi moZRvrebani” ewodeba, man
samoqalaqo sistemis daxasiaTebisas moixsenia “moqmedebani”, romelic
or paragrafad iyofa: “nebis gamovlena” da “gansakuTrebuli garigebani”.
Semdgom, es sistema iqna gavrcelebuli XIX saukunis samoqalaqo samarTalSi.
133
5 aunazRaurebel xelSekrulebaTa kategorias miekuTvneba garigeba, rom-
lis dadebisas, erT-erTi mxare kisrulobs garkveul valdebulebebs,
yovelgvari Semxvedri anazRaurebis gareSe. magaliTad, roca Tqven mego-
bars CuqniT wigns an avtokalams, Tqven aunazRaurebel xelSekrulebas
(Cuqebas) debT, vinaidan sapirispiro, Semxvedri valdebuleba, Tqvens mego-
bars iuridiulad ar gaaCnia.
garigebaTa baTiloba – kerZo samarTlis subieqtebis kerZo avtonomia,
Tavisuflad dadon garigebebi, yovelTvis SezRudulia. SezRudva momdina
reobs, upirveles yovlisa, kanonis moTxovnebidan, anu baTilad CaiTvleba
garigeba, Tu is ewinaaRmdegeba kanoniT dadgenil wessa da akrZalvebs da,
am dros, qarTuli samoqalaqo kanonmdebloba sruliad iziarebs demok
ratiuli samarTlis maxasiaTebel princips - “rac kanoniT akrZaluli araa,
nebadarTulia” (gansxvavebiT, avtokratuli an diqtatoruli samarTlis
principisa: “rac kanoniT nebadarTuli araa, akrZalulia”).
unda aRiniSnos, rom nebismier SemTxvevaSi, garigebaTa baTilobis dadge-
na-dadastureba sasamarTlos prerogativaa da sasamarTlos mier miRebu-
li, kanonier ZalaSi Sesuli gadawyvetilebiT unda iqnes damtkicebuli.
garda zemoaRniSnuli zogadi debulebebisa, rom garigeba baTilia, Tu is
ewinaaRmdegeba kanons, sajaro wesrigsa Tu zneobis normebs, saqarTve
los samoqalaqo kodeqsi aseve adgens ramdenime safuZvels, romel-
Ta SemTxvevaSic nebis gamovlena baTilad unda CaiTvalos. magaliTad:
1. nebis gamovlenis araseriozuloba - baTilia garigeba, romelic
dadebulia araseriozulad (xumrobiT) im mosazrebiTa da varaudiT,
rom nebis gamovlenis araseriozuloba gamocnobili iqneba. magaliTad,
moqalaqe ivane, Tavis mezobels, moqalaqe petres xumrobiT sTavazobs
avtomobilis yidvas, romelic Rirs 5000 lari, 1000 larad.
2. moCvenebiTi garigeba - baTilia garigeba, romelic dadebulia mxolod
mosaCveneblad, im ganzraxvis gareSe, rom mas Sesabamisi iuridiuli Sede-
gebi mohyves. amasTan, Tu garigebis monawile mxareebs surT sxva garige-
bis dafarva, maSin dafaru-
li garigebis mimarT ga-
moiyeneba moqmedi wesebi
(TvalTmaqcuri garigeba).
magaliTad, moqalaqe ivanes
aqvs ban kis vali, romlis
gadaxda ar surs. amasTa-
nave, hyavs avtomobili,
romlis Rirebuleba imde-
nia, rom is dafaravs bankis
vals. ivane, romelsac ar
surs, rom bankma iZulebis
wesiT gausxvisos avtomo-
bili da, am gziT, gadafaros
sesxi, Tavis avtomanqanas
uformebs (mosaCveneblad
mihyidis) Tavis Zmas da-
viTs. Tumca realurad arc
Tanxis gadaxda momxdara,
arc avtomanqanis mflo-
belobaSi gadacema da am
avtomanqaniT isev Zvelebu-
rad sargeblobs ivane da,
misi subieqturi gagebiT,
is isev aris avtomanqanis
134
mesakuTre. bankma Seitana sasamarTloSi sarCeli garigebis baTilobis
moTxovniT da SeZlo valis dabruneba.
3. mcirewlovnobis an qmeduunarobis gamo – baTilia mcirewlovnis,
an sasamarTlos mier qmeduunarod aRiarebuli piris nebis gamovlena.
magaliTad, merabi, romelic suliT avadmyofia, ezoSi yofnisas ucnob
gamvlels etyvis, rom is Cuqnis mas mamis avtomobils.
5
4. formadaucveli - baTilia kanoniTan xelSekrulebiT gaTvaliswinebu-
li aucilebeli formis daucvelad dadebuli garigeba. aseve nebarTvis
gareSe dadebuli garigeba, Tu am garigebis namdvilobisaTvis aucile-
belia nebarTva. magaliTad, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis mixed-
viT, uZravi qonebis SesaZenad, moqalaqe lelam moqalaqe nataliasTan
unda dados werilobiTi formiT garigeba (nasyidobis xelSekruleba)
da kanoniT dadgenili wesiT daaregistriros sajaro reestrSi. amis
nacvlad, moqalaqe lela sityvierad Tanxmdeba nataliasTan, uxdis mas
uZravi qonebis safasurs da miiCnevs mas Tavis sakuTrebad.
Tanxmoba garigebebSi – ar SeiZleba garigebaTa ganxilvisas ar SevexoT
Tanxmobas garigebebSi, radgan xSiria SemTxveva, roca garigebaTa namdvi-
lobas sWirdeba mesame pirTa Tanxmoba. es is SemTxvevaa, roca Tanxmobis
mimcemi uSualod ar monawileobs garigebaSi rogorc garigebis mxare, mag
ram misi Tanxmobis gareSe garigebis namdviloba ver dadgeba. magaliTad,
arasrulwlo vani ver SeiZens velosipeds, Tu kanonieri warmomadgeneli
ar iqneba Tanaxma; SezRuduli pasuxismgeblobis sawarmos damfuZnebel-
partniori ver gaasxvisebs wils am sazogadoebis damfuZnebel-partniorTa
krebis oqmis gareSe; direqtori ver SeiZens uZrav qonebas partniorTa kre-
bis gareSe da sxv.
135
5 qmedunarianoba, rogorc garigebis namdvilobis piroba –imisaTvis, rom
garigeba namdvilad CaiTvalos, erT-erTi mTavari pirobaa, misi damdebi yve-
la piri iyos qmedunariani. es gulisxmobs srulwlovanebas (Tvrameti wlis
asaki da zemoT) da gamoricxavs piris Wkuasustobas, suliT avadmyofobas da
SezRudul qmedunarianobas. SeiZleba, garigeba dados arasrulwlovanmac,
magram kanoniT dadgenil SemTxvevebSi da wesiT es garigeba unda moiwonon
misma warmomadgenlebma (magaliTad, mSoblebma, meurvem).
garigebis formebi – saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis Tanaxmad, garige-
bis namdvilobisaTvis aucilebelia kanoniT dadgenili formis dacva da
garigebis am formiT dadeba. Tu garigebis forma kanoniT ar aris gan
sazRvruli, maSin is SeuZlia gansazRvron mxareebma.
garigebis formebi
rTuli
martivi
zepiri werilobiTi
werilobiTi
(sanotaro)
136
3. sakuTreba da mflobeloba
nivTze sakuTrebis ufleba misi flobis (Weris, Senaxvis), sargeblobisa
(sameurneo an arasameurneo mizniT gamoyeneba, sargeblis miReba misgan da
sxv.) da gankargvis (gasxviseba, uflebrivad datvirTva, gaCuqeba, gacvla da
a.S.) erTobliobaa. sakuTrebis dros, pirs SeuZlia nivTze ganaxorcielos
mflobeloba, sargebloba da gankargos is sakuTari Sexedulebisamebr.
5
magaliTad:
Tqven SegiZliaT
velosipedi SeinaxoT
avtofarexSi (flobT
mas), iseirnoT parkSi
sakuTrebas aqvs rogorc pozitiuri, ise negatiuri Sinaarsi. sakuTrebis (sargeblobT misiT)
pozitiur SinaarsSi igulisxmeba Tavad piris urTierToba nivTTan. kerZod, da aCuqoT megobars
rogor moeqceva nivTs, rogor gamoiyenebs, rogor gankargavs da a.S. negati- (gankargoT is).
uri Sinaarsi ki gulisxmobs sxva pirebis mimarTebasa da damokidebulebas sa-
kuTrebasTan. kerZod, is, rom sxva pirebs ara aqvT ufleba, kanonieri safuZ-
vlis gareSe, xeli SeuSalon mesakuTris urTierTobas nivTTan. magaliTad,
avtofarexis win mezobels ar SeuZlia dagviyaros SeSa da amiT, xeli SegviSa-
los avtofarexSi manqanis SeyvanaSi; quCaSi gamvlels ara aqvs ufleba es-
rolos qva Cvens sakuTrebaSi arsebul sacxovrebel saxls da Cagvimtvrios
mina. erTi sityviT, sakuTreba absoluturi uflebaa, romelic aerTianebs
rogorc pozitiur, aseve negatiur Sinaarss.
137
5 mflobeloba - es aris nivTze faqtobrivi batonobis mopoveba pirovnebis
Tavisufali nebiT. anu, aq ori samarTlebrivi garemoebaa saxeze: pirve-
li - nivTze batonobis mopoveba, misi pyroba, misi gamoyenebisa da marTvis
SesaZlebloba, misgan sargeblis miReba. magaliTad: moqiravnes ufleba aqvs,
icxovros naqiraveb binaSi, monaTxovres ufleba aqvs, iseirnos naTxovari
naviT; moijares ufleba aqvs, miiRos sargebeli ijariT aRebuli komerci-
uli farTis muSaobis Sedegad da a.S. meore samarTlebrivi aspeqti - am ba-
tonobis nebiT mopovebaa. pirs unda surdes, rom mflobeli gaxdes. magali
Tad: moqiravnem sakuTari nebiT unda iqiraos avtomanqana, monaTxovrem
sakuTari nebiT unda iTxovos biblioTekaSi wignebi, moijarem sakuTari
nebiT unda aiRos ijariT komerciuli farTi da a.S.
mflobeloba aucileblad unda iyos kanonis Sesabamisi wesiT mopovebuli.
erTi mxriv, es gulisxmobs, rom garigeba unda daidos im wesiTa da formiT,
romelsac iTxovs kanoni, meore mxriv, es gulisxmobs, rom piri ar unda moq
kiTxva: medebdes kanondarRveviT. mflobelad ver CaiTvleba qurdi, moZalade,
kanoni ambobs, rom yaCaRi, vinc nivTze faqtobrivi batonoba moipova Zaladobis, tyuilis an
mflobelobisTvis sxva kanondarRvevis gziT.
sakmarisia, rodesac
piri axorcielebs ZiriTadi gansxvaveba mflobelobasa da sakuTrebas Soris vadianoba da
faqtobriv samarTlebrivi uflebamosilebaa, romelic mflobels da/an mesakuTres
nebelobiT gaaCnia.
batonobas nivTze.
is, rom mas ar aqvs vadianoba gulisxmobs Semdegs: mflobeloba yovelTvis garkveuli vadiT
mflobelobis warmoiSoba da am vadis dasrulebisas wydeba. magaliTad: qiravnoba, ijara.
ufleba, es
aramarTlzomier
mflobelobis sxva saxeebi warmoiSoba mxolod garkveuli vadiT (erTi TviT,
mflobelobaze ori wliT, sami kvartliT da a.S.) sakuTreba ki uvadoa da sanam mesakuTre
miuTiTebs. anu sakuTrebis uflebas sxvas ar dauTmobs (magaliTad, ar gayidis nivTs), an
qurdi, yaCaRi da sanam es nivTi arsebobs fizikurad, sakuTrebis uflebas vada ar gasdis.
a.S. faqtobrivad
mainc mflobeli Semdegia samarTalurTierTobis xasiaTi. sakuTrebis SemTxvevaSi, rogorc
gamodis, Tumca, es zemoT aRvniSneT, samarTalurTierTobis xasiaTi absoluturia (zemoT
aramarTlzomieri sakuTrebis uflebis absoluturi xasiaTi ukve davasaxeleT). mflobelobis
ase ar aris?
SemTxvevaSi, ufleba SezRudulia xelSekrulebiT da/an kanoniT. mflobe-
li valdebulia, qoneba miznobrivad da mesakuTresTan winaswari SeTanxme-
biT gamoiyenos. valdebulia, daicvas saxelSekrulebo moxmarebis wesebi da
araviTar absoluturobaze aq ar SeiZleba saubari. magaliTad, Sps `n-oil~-
ma ijariT aiRo S.p.s. `farTi~-sagan teritoria benzingasamarTi sadguris
funqcionirebisaTvis. S.p.s. `n-oili~ valdebulia, teritoriaze moawyos
benzingasamarTi sadguri da ufleba ara aqvs, is gamoiyenos Ramis klubis
asaSeneblad.
138
mflobelobisa da sakuTrebis arsebiTi Semdegi gansxvaveba nivTis gan-
kargvis uflebas gulisxmobs. nivTis gankargva esaa nivTis gasxviseba (gay-
idva, gacvla, gaCuqeba), an sxva sanivTo samarTlebrivi uflebiT datvirTva
(ipoTeka, uzufruqti, aRnagoba, giravnoba da a.S.). mesakuTres ufleba aqvs,
gankargos nivTi, xolo mflobels amis ufleba ar gaaCnia.
5
moZravi da uZravi nivTebi. nivTebi SeiZleba iyos moZravi an uZravi.
uZravi nivTia miwis nakveTi, masSi arsebuli wiaRiseuliT, aseve mcenareebi
da Senoba-nagebobebi, romlebic myaradaa niadagze. magaliTad: saxli, mi-
wis nakveTi, sacxovrebeli korpusi, avtofarexi da a.S. myarad yofna unda
ganvsazRvroT, rogorc miwaze damagreba Senoba-nagebobisa ise, rom misi
dangrevis an Rirebulebis arsebiTad Semcirebis gareSe, SeuZlebeli iyos
misi mocileba niadagidan. amitom, uZrav nivTad ar CaiTvleba asawyobi
elementebisagan Seqmnili droebiTi Senoba-nageboba, radgan is myarad ar
aris damagrebuli miwaze. magaliTad, uZravi qoneba kapitalurad aSenebu-
li sacxovrebeli saxlia, magram droebiTi sacxovrebeli vagoni ukve uZrav
qonebad veRar CaiTvleba.
marTalia, samoqalaqo kanonmdebloba ar icnobs moZravi nivTis calke
gansazRvrebas, magram martivi logikis mixedviT, nebismieri nivTi, romelic
uZravi araa, moZravia. magaliTad: burTi, magida, skami, hamaki da a.S. kiTxva:
romeli nivTebi
iuridiuli fiqciis wyalobiT, moZravi nivTi SeiZleba gaxdes uZravi. Tu igulisxmeba aq? sad
Tqven moZrav nivTs registraciaSi gaatarebT sajaro reestrSi (masze qve- aris misi regulacia
moT visaubrebT), am moZrav nivTze srulad gavrceldeba uZravi nivTis kodeqsSi?
samarTlebrivi reJimi (magaliTad, mis gasayidad an sxvagvarad gankargvi-
saTvis, sajaro reestrSi unda daaregistriroT garigeba).
sakuTrebisa da mflobelobis uflebis warmoSoba moZrav da uZrav
nivTebze
nivTebi iyofa
139
5
140
5
magaliTad: Tqveni
mezobeli yidulobs
binas, xolo sajaro
reestrSi es bina
registrirebulia
Tqvens yofil
mezobelze.
nasyidobis
dadebidan erTi Tvis
Semdgom Tqvens axal
mezobelTan modis
moqalaqe, romelic
eubneba, rom es
bina mas ekuTvnoda
da nasyidobis
xelSekruleba
arasworadaa
dadebuli (baTilia).
vinaidan Tqveni
axali mezobeli
binis nasyidobisas
eyrdnoboda sajaro
reestris amonawers
sajaro reestri, misi utyuarobis prezumfcia. sajaro reestri - sajaro- da misi utyuarobis
samarTlebrivi institutia, sadac warmoebs calkeuli kerZosamarTleb prezumfcias,
rivi uflebebis registracia nivTebze, rogorc uZrav, magaliTad: is rCeba mis
mesakuTred.
binis nasyidoba, ipoTeka da a.S., agreTve moZrav nivTebze (iuridiuli
fiqcia). uZrav nivTebze sakuTrebisa da sanivTo samarTlebriv uflebaTa
(ipoTeka, aRnagoba, servituti da a.S.) registracia savaldebuloa. sajaro
reestrSi moZrav nivTebze uflebaTa registracia mxareTa neba-survilzea
damokidebuli. magaliTad:
Tqven ijariT
sajaro reestri - saqarTvelos iusticiis saministros daqvemdebarebaSi aiReT maRazia da
myofi organoa, romelic xelmZRvanelobs `saqarTvelos samoqalaqo kodeq ganaxorcieleT masSi
siT~, saqarTvelos kanoniT `sajaro reestris Sesaxeb~, agreTve, iusticiis investicia. kerZod,
ministris brZanebiT. gaaremonteT,
aRWurveT avejiTa
sajaro reestris mimarT moqmedebs utyuarobisa da sisrulis prezumfcia. da inventariT
es niSnavs, rom misi Canawerebi iTvleba utyuarad manam, sanam sasamarTlos da a.S. ijaris
mier sapirispiro ar iqneba damtkicebuli, an wamoyenebuli ar iqneba Sedave- xelSekruleba
gaformebul iqna
ba da garigebis damdebma romelime mxarem amis Sesaxeb icis.
sami wliT. sami
mflobelis uflebebi mesakuTris winaaRmdeg - miuxedavad imisa, rom sa- wlis ganmavlobaSi
mesakuTres ufleba
kuTreba absoluturi uflebaa da Tavad mflobelobac SeiZleba gamom
ara aqvs, mogTxovoT
dinareobdes mesakuTris mier sxva pirisaTvis mflobelobaSi nivTis farTis datoveba
gadacemidan, marTlzomier mflobels, Tavad mesakuTris mxridan TviT- (Tuki Tqveni
nebobisaganc ki icavs kanonmdebloba. kerZod, dauSvebelia marTlzomier mxridan ar irRveva
mflobels CamoerTvas nivTze batonoba (mflobeloba) vadamde, aseve mflo- saxelSekrulebo
valdebulebani).
belis sakuTrebad iTvleba nivTisa da uflebis nayofi.
agreTve, Tqvens
sakuTrebaSi rCeba is
komerciuli mogeba,
romelic maRaziis
sargeblobisa da
muSaobis Sedegad
miiReT saijaro
samarTalurTier_
Tobis vadaSi.
141
5 4. nasyidobis xelSekruleba
cneba
nasyidoba - samoqalaqo samarTlis uZvelesi da umniSvnelovanesi insti-
tutia. Cven yoveldRiurad vdebT nasyidobis xelSekrulebebs. vyidulobT
produqts, wignebs, kinoTeatris bileTebs, Cveni axloblebi muSaoben gamyid
velebad sxvadasxva obieqtze da yidian sxvadasxva produqcias. xSirad, arc ki
vakvirdebiT Cveni qmedebis samarTlebriv aspeqts. imdenad bunebrivad Cans
yidva-gayidvis procesi, rom azradac ar mogvdis mis samarTlebriv bunebaze
fiqri. magram nasyidoba samoqalaqo samarTlis erT-erTi yvelaze detalu-
rad reglamentirebuli da Tvisobrivad damuSavebuli nawilia. Cven cota,
magram aucilebeli informacia unda vicodeT nasyidobis xelSekrulebis
samarTlebriv bunebaze.
nasyidobis xelSekrulebiT, myidveli movalea gamyidvels gadauxados Se-
Tanxmebuli sazRauri da miiRos saqoneli. gamyidveli ki, Tavis mxriv, val-
debulia, miiRos SeTanxmebuli sazRauri myidvelisagan, gadasces mas saWi
ro sabuTebi, qoneba da sakuTrebis ufleba qonebaze.
nasyidobis xelSekruleba ormxrivia, radgan masSi monawileobs ori mxare
- myidveli da gamyidveli (mniSvneloba aq aqvs myidveli da/an gamyidveli
erTi piria Tu ramdenime);
nasyidobis xelSkruleba konsensualuria, radgan is dadebulad da warmo-
Sobilad iTvleba mxareTa mier mis ZiriTad pirobebze SeTanxmebisas. sxva
sityvebiT rom vTqvaT, Tu Tqven yidulobT maRaziaSi televizors da Se-
TanxmdebiT televizoris fassa da xarisxze gamyidvelTan, miuxedavad imisa,
Tanxa gadaxdili gaqvT salaroSi jer Tu ara da televizoric gadmogecaT
jer Tu ara, nasyidobis xelSekruleba dadebulad iTvleba da Sesabamisi
ufleba-movaleobebic warmogeSobaT.
nasyidobis xelSekruleba sasyidliania, radgan aucilebelia, rom myidvel-
ma gadaixados nasyidobis fasi. sxva SemTxvevaSi, saxeze gveqneboda Cuqeba,
romlis drosac erTi mxare (gamCuqebeli) meore mxares (dasaCuqrebuls)
usasyidlod gadascems raime qonebas sakuTrebaSi.
nasyidoba
142
5
magaliTad, ivane
mihyidis petres
televizors, magram,
roca televizors
saxlSi wasaRebad
petre manqanaSi
Cadebs, masTan miva
daviTi, romelic
acxadebs, rom
televizori ivanem
daagirava daviTis
sasargeblod, mis
mier nasesxebi fulis
uzrunvelsayofad.
143
5
magaliTad,
programists
saswrafod
esaWiroeboda
kompiuteri, raTa
Seeqmna programa
gamyidvels, aseve SeuZlia, uari Tqvas nivTis Secvlasa an gamosworebaze da
aseT SemTxvevaSi valdebulia, daubrunos myidvels nasyidobis fasi, aseve
aunazRauros ziani.
Tu gamyidveli myidvels naklis mqone nivTis nacvlad gadascems SeTanxme-
bul unaklo nivTs, maSin gamyidvels ufleba aqvs, daibrunos naklis mqone
nivTi myidvelisagan. sxva SemTxvevaSi, myidvels darCeboda ori nivTi da sa
da gaeyida, rac
ver moaswro, xeze gveqneboda usafuZvlo gamdidrebis SemTxveva.
radgan kompiuteri
kidev erTi garemoeba, myidvels SeuZlia, gamyidvels daaklebinos nasyido-
ar muSaobda.
gamyidveli bis fasi nivTis naklovanebis SemTxvevaSi da am dros, gamyidvels arc nivTis
valdebulia, gamocvlis da arc naklis aRmofxvra ar daekisreba. magaliTad, giorgim Ta-
gadasces is munasagan iyida audio pleeri. aRmoCnda, rom gamarTulad ar muSaobda xmis
Tanxac, romelsac gamaZliereblebi. giorgim daaklebina Tamunas nasyidobis fasi da audio
myidveli miiRebda
pleeri mainc SeiZina.
kompiuteris
unaklobis quCaSi dadebuli garigebebi
SemTxvevaSi.
aris praqtikaSi SemTxvevebi, roca raime xelSekrulebas vdebT quCaSi,
saxlis win, sadarbazoSi, an sulac saxlSi gvakiTxaven sxvadasxva produqciis
distributorebi da gvTavazoben garkveuli produqtis yidvas, raime
momsaxurebas, serviss. rogor reglamentirdeba aRniSnuli iuridiulad?
gvaqvs Tu ara ufleba, uari vTqvaT xelSekrulebaze, Tu ukve viyideT raime
nivTi? ra vadaSi?
144
Tavdapirvelad ganvsazRvroT is, Tu rodis iTvleba garigeba quCaSi
dadebulad. msgavsi tipis garigeba saxeze gvaqvs, roca momxmarebelsa da
movaWres Soris garigeba ideba quCaSi, saxlis win an sxva tipis adgileb-
Si. gansazRvrisas, mniSvneloba aqvs Tavad faqts, Tu sad ideba konkretu-
lad garigeba. vinaidan, movaWre vaWrobs daxlze, romelic ganTavsebulia
metros SesasvlelTan, an sacxovrebeli korpusis ezoSi da masTan midis
5
momxmarebeli da debs garigebas, am tipis garigebas ver miviCnevT quCaSi
dadebul garigebad. mTavari ganmsazRvreli faqtori aris moulodneloba
momxmareblisaTvis. anu, momxmarebeli ar unda elodes SeTavazebas. misTvis
cnobili ar unda iyos, rom mas raimes SesTavazeben. magaliTad, Tu Tqven mi-
dixarT bazarSi (quCaSi ganTavsebuli) da yidulobT vaSls, es standartuli
nasyidobis xelSekrulebaa, magram Tu saxlSi gestumrebaT teqnikis firmis
warmomadgeneli, romelic gTavazobT televizoris SeZena - montaJs da Tu
aRniSnul winadadebas daTanxmdebiT, garigebas SeiZleba mieces kvalifika-
cia, rogorc quCaSi dadebuli garigeba.
quCaSi dadebuli garigeba meryevad baTili garigebaa (meryevad baTili
garigebis cneba Cven ukve viswavleT). kerZod, garigebis dadebidan erTi
kviris ganmavlobaSi, momxmarebels calmxrivad SeuZlia werilobiTi uari
ganacxados garigebaze, magaliTad: ninos quCaSi Sexvda givi, romelmac Ses-
Tavaza mas sarecxi manqanis SeZena adgilze transportirebiTa da montaJiT.
imavdroulad, aCvena ninos katalogebi, sadac sarecxi manqanebi sakmaod
moxdenilad gamoiyureboda. nino daTanxmda, Tumca saxlSi dabrunebulma
meuRlisagan gaigo, rom msgavs sarecx manqanebs sxva firma gacilebiT iafad
yidda. ninom werilobiTi uari ganucxada distributor givis. kiTxva:
isaubreT nasyidobis
amasTanave, aucileblad unda vicodeT, rom uaris Tqma dauSvebelia, Tuki xelSekrulebaze
xelSekrulebis Sesruleba dadebisTanave xdeba. sxva sityvebiT rom vTqvaT, zogadad.
Tuki, magaliTad, Tqven saxlSi gestumrebaT distributori, romelic gaixseneT
SemTxvevebi,
SemogTavazebT Sampuns da Tqven mas maSinve SeiZenT (gadaixdiT safasurs da rodesac yofilxarT
gadmogecemaT Sampuni sakuTrebaSi), Tqven uaris Tqmis uflebas kargavT. aRniSnuli
xelSekrulebis
mxare.
5. qiravnoba Tqveni azriT, ratom
aris nasyidobis
qiravnoba saxelSekrulebo samarTlis mniSvnelovani nawilia. is jer kidev
samarTlebrivi
romis samarTlidanaa cnobili civilistebisaTvis (samoqalaqo samarTlis regulireba
specialistebisaTvis). mas did yuradRebas uTmobs qarTuli samoqalaqo mniSvnelovani?
samarTalic da, SeZlebisagvarad, amomwuravad ayalibebs qiravnobis regu-
laciebs. Cven, winamdebare TavSi, mokled SeviswavliT qiravnobasTan dakav-
Sirebul ramdenime samarTlebriv aspeqts. codnis gaRrmaveba ki SegiZliaT
specialuri literaturis daxmarebiT.
qiravnoba - aris samoqalaqo samarTlis instituti, romlis safuZvelzec
erTi piri gadascems meore pirs garkveul nivTs sargeblobaSi, gansazRvru-
li vadiTa da anazRaurebiT.
anu, qiravnobiT samarTalurTierTobaSi gvyavs mxareebi - gamqiravebe-
li da damqiravebeli (subiqtebi). isini SeiZleba iyvnen rogorc fizikuri,
aseve iuridiuli pirebi, anda araregistrirebuli kavSiri. amasTan, rogorc
gamqiravebeli, aseve damqiravebeli SeiZleba warmoadginos mindobilma pir-
ma, saTanadod damowmebuli mindobilobis safuZvelze.
qiravnobiT samarTalurTierTobaSi sagani (obieqti) SeiZleba iyos nebis
mieri nivTi, romelic amoRebuli ar aris samoqalaqo brunvidan. magaliTad,
ar SeiZleba sagani (obieqti) iyos narkotikuli nivTiereba, cecxlsas-
roli nivTi da sxva msgavsi sagani, radgan isini amoRebulia samoqalaqo
brunvidan.
145
5 qiravnobis samarTalsubieqtebi
damqiravebeli gamqiravebeli
qiravnoba
146
Tuki es vada gavida, xelSekruleba Sewydeba. imavdroulad, mxa-
reebs SeuZliaT gaagrZelon qiravnobis urTierToba Zveli
pirobebiT, an SeTanxmdnen axalze;
• romelime mxarem daarRvia saxelSekrulebo urTierToba da
meore mxare iTxovs qiravnobis vadamde Sewyvetas. magaliTad:
damqiravebeli ar ixdis droulad qiras, gamqiravebeli xels
5
uSlis damqiravebels qiravnobis sagnis gamoyenebaSi,
damqiravebeli aramiznobrivad iyenebs qiravnobis sagans
(magaliTad: petrem miaqirava daviTs avtomanqana 2 dRiT
samgzavrod, daviTma ki avtomanqaniT bargis gadazidva daiwyo);
• arsebobs sxva saxelSekrulebo an kanonismieri safuZveli.
magaliTad: qiravnobis xelSekruleba dadebuli iyo raime piro-
bis daTqmiT da es piroba saxeze dadga, an qiravnobis xel
Sekrulebis dadebis Semdeg gairkva, rom gamqiravebeli ar iyo
uflebamosili, gaeqiravebina qoneba (moparuli hqonda) da es
qoneba kanonier mesakuTres daubrunda, an fors-maJoruli
garemoeba dadga (dauZleveli Zala, rogoricaa stiqiuri ubedu
reba, kataklizmebi, omi, samoqalaqo areuloba, xanZari da a.S.).
mimdinare xarjebis kisreba. mimdinare xarjebSi, rogorc wesi, gadis
qonebis SekeTebis, remontis, amortizebuli nawilebis gamocvlisa da sxva
msgavsi xarjebi. am xarjebis Sesaxeb mxareebi Tanxmdebian qiravnobis xel
Sekrulebis dadebisas, an mis Semdgom. magram aris SemTxvevebi, roca mxareeb-
ma es ver gaiTvaliswines. aseT dros amoqmeddeba sakanonmdeblo regulacia:
• mimdinare remontis Catarebis valdebuleba ekisreba
damqiravebels. swored is aris movale izrunos nivTis mov-
la-patronobaze, mis SekeTebaze da a.S. Tumca arsebiTi gada-
keTebis ufleba, gamqiraveblis Tanxmobis gareSe, mas ara aqvs.
arsebiT gadakeTebad SeiZleba CaiTvalos nivTis funqciisa da
daniSnulebis Secvla, misi Semadgeneli nawilebis gamocvla
mdare xarisxis nawilebiT, misi sxva nivTebTan Serwyma ise, rom
dazianebis gareSe, SeuZlebelia maTi gancalkeveba (magaliTad,
damqiravebelma naqiravebi bina SeuerTa mezoblis binas da a.S.).
Tu damqiravebeli daarRvevs am daTqmas da nivTs arsebiTad
gadaakeTebs, an Seucvlis funqcias, mas daekisreba zaralis
anazRaurebis xarjebi;
• zemoaRniSnuli mimdinare remontis xarjebi unda aanazRauros
damqiravebelma. sxva SemTxvevaSi, mas daekisreba pasuxismgeb
loba gamqiraveblis winaSe valdebulebis Seusruleblobis
gamo.
kiTxva:
kidev erTxel aRvniSnavT, rom am sakiTxSi mxareTa nebas upiratesi Zala aqvs ratom aris mxareTa
kanonis danawesTan SedarebiT da Tuki mxareebi sxvanairad SeTanxmdebian, neba kanonze
mimdinare xarjebi ganawildeba maTi SeTanxmebisamebr. magaliTad, SesaZloa upiratesi mocemul
mxareebi SeTanxmdnen, rom mimdinare remontis xarjebs gaiRebs gamqiravebe- SemTxvevaSi?
li da a.S.
147
5
148
qiravnoba
sasyidliania
ormxrivia
ijara
sasyidliania
ormxrivia
5
vadiania vadiania
konsensualuria konsensualuria
149
5
150
samomxmareblo sesxi. sasesxo urTierTobaSi unda ganvasxvaoT Cveuleb
rivi sesxi (samomxmareblo), romelic yoveldRiur yofa-cxovrebaSi gvxvde-
ba (magaliTad: mezobeli mezobels aZlevs sesxad 100 lars, mosamsaxure Ta-
vis kolegas asesxebs 200 lars da a.S.) da sabanko krediti, romelic mkacrad
mowesrigebulia da gawerilia misi normebi.
samomxmareblo sesxis specifikuroba misi yoveldRiuri bunebidan gamom-
5
dinareobs. is SeiZleba dados nebismierma qmedunarianma pirma. kanoni ar ad-
gens mis savaldebulo formas. es sakiTxi mTlianad mxareTa nebis gamovlena-
sa da maT avtonomiazea damokidebuli. samomxmareblo sesxis samarTlebrivi
aspeqtebi, ZiriTadad, samoqalaqo kodeqsiT regulirdeba.
rac Seexeba sabanko kredits, unda aRiniSnos, rom bevrad rTulad gawerili,
sistematizebuli da mowesrigebuli institutia. sabanko krediti forma-
savaldebulo garigebaa. igi ideba werilobiTi formiT da gawerilia kano-
niT gansazRvruli monacemebi. sabanko kreditis samarTlebriv regulacias
`saqarTvelos samoqalaqo kodeqs~-Tan erTad erovnuli bankis instruq
ciebi da brZanebebi axdens. sabanko kreditis gacemis ufleba (gamsesxeblad
gamosvla) aqvs mxolod specialuri licenziis mqone iuridiul dawese-
bulebebs. magaliTad: bankebs, mikrosafinanso organizaciebs da a.S. saban-
ko krediti yovelTvis procentiania. is sargeblis momtani unda iyos misi
gamcemi safinanso organizaciisaTvis, vinaidan swored am mizniT iqmneba aR-
niSnuli organizacia.
mevaxSeoba sakmaod Zveli da gavrcelebuli sesxis saxeobaa. jer kidev
komerciuli bankebisa da safinanso organizaciebis Camoyalibebamde, ar-
sebobda fena sazogadoebisa, romelTa mTavar saqmianobas Tanxis sarge-
bliT (procentiT) gacema warmoadgenda. mevaxSeoba Sualeduri rgolia
samomxmareblo sesxsa da sabanko kredits Soris. erTi mxriv, is gaicema
araspecializebuli fizikuri an iuridiuli piris mier. mas ar awesrigebs
erovnuli bankis brZanebebi. imavdroulad, mevaxSe (sesxis gamce-
mi piri) sesxs gascems sargeblis miRebis mizniT. anu mevaxSe
gaasesxebs fuls procentiT. mevaxSeoba saxelmwifos
mier waxalisebuli ar aris. Tu pirs daudgindeba, rom
is gascemda procentian sesxs, daekisreba saxelmwi-
fos sasargeblod garkveuli gadasaxadi, romelic ar
daekisreba, magaliTad, sesxis uprocentod gamcem
pirs (samomxmareblo sesxi). mevaxSisagan sesxi Sei-
Zleba aiRos, rogorc fizikurma, aseve iurid-
iulma pirma. Tumca, iuridiuli pirisaTvis,
am SemTxvevaSi, garkveuli problemebi
warmoiqmneba Tanxebis buRaltrulad
gawerasa da angariSgebaSi.
valauvaloba es is SemTxvevaa, roca
movale ver faravs mis winaSe mdgom
finansur valdebulebebs. sxva sityvebiT
rom vTqvaT, movales aqvs imaze naklebi
qoneba vidre vali (magaliTad, sesxi).
bunebrivia, valauvaloba rom dadges,
saWiroa arsebobdes valdebuleba,
kreditori da movale.
valauvalobis SemTxvevebs saqa-
rTveloSi aregulirebs spe-
cialuri kanoni `gadaxdisu-
unarobis saqmis warmoebis
Sesaxeb~, romelic gamonaklisis
saxiT ar aregulirebs fizikuri
151
5 pirebis (garda individualuri mewarmisa), sajaro samarTlis iuridiuli
pirebisa da safinanso-sabanko dawesebulebebis gadaxdisuunarobis sakiTx-
ebs.
Tu movale Seiqmna valauvali da safrTxis winaSe dadga vadamosuli val-
debulebebis Sesruleba an aSkaraa, rom samomavlo valdebulebac ar Ses-
ruldeba, sasamarTlo awarmoebs gadaxdisuunarobis saqmes. aRniSnuli
samarTalwarmoeba mimdinareobs samoqalaqo saproceso wesebiT. saqmis war-
moebis procesSi sasamarTlos mTavari mizani oria:
1. daakmayofilos kreditorebi;
2. daicvas movale finansuri gakotrebisagan da xeli Seuwyos mis finan
sur reabilitacias (Tumca, es ukanaskneli, SeiZleba, SeuZlebelic ki aR-
moCndes).
valauvaloba damaxasiaTebelia finansuri krizisis, omis, stiqiuri
ubedurebisa da sxva forsmaJoruli garemoebebis dadgomis Semdgom, roca
movale veRar axerxebs im saqmis jerovnad warmoebas, romlis daxmarebiTac
valebis gadaxdas apirebda.
7. giravnoba da ipoTeka
152
5
153
5 giravnoba uzrunvelyofs rogorc uSualod moTxovnas, aseve pirgasamtex-
losa da sasamarTlo xarjebs. magaliTad: daviTi sesxulobs Tanxas ivanes-
gan. daviTi giravnobiT tvirTavs Tavis avtomanqanas ivanes sasargeblod.
amasTan, xelSekrulebaSi weria, rom daviTi ivanes uxdis pirgasamtexlos
saxiT, yovel vadagadacilebul dReze, gadasaxdeli Tanxis 0.1%-s. amasTan
erTad, daviTis avtomanqaniT uzrunvelyofilia sasamarTlo xarjebis
magaliTad, anazRaurebac davis SemTxvevaSi (sasamarTlo baJi da a.S.).
tarielma Tavisi
traqtori roca damgiravebeli (movale) giravnobiT tvirTavs moZrav nivTs, mogi-
giravnobiT ravnes (kreditors) ufleba aqvs, Tavisi moTxovna sxvaze adre daikmayo-
datvirTa rogorc
akakis, aseve, vaJas
filos. magaliTad, mamukas aqvs rogorc Temuris, aseve jumberis vali.
sasargeblod. akakis amasTan, marTalia, man Temurisgan ufro adre isesxa fuli, magram jumberis
giravnoba pirvelad sasargeblod man giravnobiT datvirTa Tavisi avtomanqana. Sesabamisad, pir-
daregistrirda. vel rigSi, avtomanqanis realizaciis Semdgom daifareba swored jumberis
Sesabamisad, jer mis vali da mxolod darCenili Tanxa gadaecema Temurs. SeiZleba moxdes ise,
mimarT daifareba
vali, xolo Semdgom
rom avtomanqanis gasxvisebis Semdgom realizaciis Tanxam mxolod jumbe
vaJas mimarT. ris vali dafaros. am SemTxvevaSi Temuris vali daufaravi darCeba.
Tu erTi da igive moZravi nivTi ramodenimejeraa giravnobiT datvirTuli,
pirvel rigSi is moTxovna dakmayofildeba, romlis uzrunvelsayofadac
nivTi pirvelad daitvirTa.
giraos sagniT moTxovnis dasakmayofileblad is unda gaiyidos auqcionze
da amonagebi Tanxa gadaeces mogiravnes (kreditors). aseT SemTxvevaSi gi-
ravnoba Sewyvetilad iTvleba, agreTve, im SemTxvevaSic, Tu amonagebi Tanxa
valdebulebas ver faravs. xolo Tu mxareebi SeTanxmdebian, rom giraos sa-
gani SeiZleba pirdapir gadavides mogiravnis (kreditoris) sakuTrebaSi,
valdebuleba Sesrulebulad CaiTvleba, rogorc ki giraos sagani kredi-
toris sakuTrebaSi gadava. magaliTad, beso ratis sasargeblod giravnobiT
tvirTavs Tavis wils Sps `cisartyelaSi~. beso da rati Tanxmdebian, rom Tu
beso valdebulebas ver dafaravs Sps `cisartyelaSi~, wili avtomaturad ga-
dadis ratis sakuTrebaSi.
giravnobis xelSekrulebiT damgiravebels (movales) SeiZleba SeezRudos
nivTis gasxvisebis SesaZlebloba. aseT SemTxvevaSi damgiravebeli winaswari
Tanxmobis gareSe ver gaasxvisebs giravnobis sagans. Tu aseT SezRudvaze
mxareebi winaswar werilobiT ar SeTanxmdebian, maSin damgiravebels
SeuZlia nivTi gaasxvisos. aseT dros myidveli xdeba damgiraveblis
uflebamonacvle da valdebulia, mogiravnes (kreditors)
daufaros davalianeba.
giravnobis ufleba SeiZleba Sewydes daval-
ianebis dafarvis, moTxovnis xandazmulobis
vadis gasvlis, giravnobis sagnis daRupvis,
kreditoris mier giravnobaze uaris
Tqmis an kanonmdeblobiT gaTvalis-
winebul sxva SemTxvevebSi.
amrigad, giravnoba samoqa-
laqo samarTlis insti-
tutia, romelic uzrun
velyofs kreditoris
moTxovnebis dakmay-
ofilebas movalis an
mesame piris kuTvnili
moZravi nivTebis xar-
jze.
154
ipoTeka aris samoqalaqo samarTlis
instituti, romliTac movalis an me-
same piris uZravi qoneba itvirTeba
kreditoris sasargeblod da roml-
iTac uzrunvelyofilia kreditoris
finansuri interesebis dakmayofileba.
5
anu ipoTeka aris uZravi nivTis uf-
lebrivi datvirTva kreditoris sa-
sargeblod imgvarad, rom movalis mier
valdebulebis Sesrulebis gaWianurebis
SemTxvevaSi daculi iyos kreditoris intere
sebi.
ipoTekis dros valdebulebiT itvirTeba uZravi
qoneba. uZravi qoneba es aris miwis nakveTi da masze
mWidrod damagrebuli Senoba-nagebobebi. uZravi
qonebaa, magaliTad, sakarmidamo miwis nakveTi, aga-
raki, sacxovrebeli bina, komerciuli farTi da a.S.
xolo valdebulebiT datvirTva ki gulisxmobs
kreditoris sasargeblod uflebriv Sez-
Rudvas, roca kreditors SeuZlia movalis
mier valdebulebis Seusruleblobisas, aR-
niSnuli uZravi qonebis realizacia auqcio-
nis gziT an Tu ipoTekis xelSekrulebaSi mi-
TiTebulia pirdapir amis Sesaxeb, kreditors
SeuZlia, rom is Tavis sakuTrebad gaataros
registraciaSi. magaliTad: elene sesxulobs
daviTisagan Tanxas da ipoTekiT tvirTavs, mis
sasargeblod, Tavis agaraks; levani iRebs sesxs
vaJasgan da vaJas sasargeblod ipoTekiT tvirTavs
Tavis sakarmidamo miwis nakveTs ekaterine iRebs ses-
xs s.s. `Tibisi bankisagan~ da mis sasargeblod ipoTe
kiT tvirTavs Tavis komerciul farTs da a.S.
ipoTekis xelSekrulebis dadeba SeuZlia nebismier
qmedunarian fizikur da iuridiul pirs. aq monawile-
obs kreditori da movale (ipoTekari). ipoTekiT SeiZleba
daitvirTos rogorc uSualod movalis, aseve nebismieri
qmedunariani mesame piris uZravi qoneba, romelic Tanxmobas
ganacxadebs ipoTekiT Tavisi qonebis datvirTvaze.
ra formiT SeiZleba daidos ipoTekis xelSekruleba? pasuxi calsaxaa.
ipoTekis xelSekruleba SeiZleba daidos mxolod werilobiT da re
gistraciaSi gatardes sajaro reestrSi. savaldebulo ar aris ipoTekis
xelSekruleba sanotaro wesiT damowmdes (Tumca es SesaZlebelia). mTavaria,
ipoTekis xelSekruleba daidos werilobiTi formiT da is sajaro reestrSi
kiTxva:
gatardes registraciaSi. amis Sedegad, sajaro reestris amonawerSi (rac ratom aris
warmoadgens saqarTveloSi uZravi qonebis Sesaxeb erTaderT informaciis mniSvnelovani
wyaros), gaCndeba saTanado valdebuleba, sadac miTiTebuli iqneba ipoTekis ipoTekis
xelSekrulebisa da ipoTekaris Sesaxeb informacia. xelSekrulebis
mxolod werilobiTi
ipoTekis xelSekruleba yovelTvis ideba mxolod maSin, roca arsebobs val- formiT dadeba
debuleba. valdebulebis gareSe ipoTekis xelSekruleba ar arsebobs (aqse- da misi sajaro
soruli ufleba). magaliTad, Tu elenes ara aqvs madonas vali, is ar dadebs reestrSi
daregistrireba?
ipoTekis xelSekrulebas masTan. Sesabamisad, Tuki elene dadebs madonasTan
ipoTekis xelSekrulebas iqidan gamomdinare, rom mas namdvilad aqvs vali
da Semdgom am vals dafaravs, avtomaturad ipoTekis xelSekruleba gauqme-
bulad SeiZleba CaiTvalos.
155
5 ipoTekis xelSekrulebiT ipoTekari uflebamosilia, movalis mier val-
debulebis Seusruleblobis SemTxvevaSi uZravi qonebiT daikmayofilos
Tavisi interesi. es SeiZleba moxdes ori gziT: pirveli, esaa uZravi qonebis
auqcionze gasxviseba, meore, uZravi qonebis uSualod ipoTekaris sakuTre-
baSi gadasvla.
rac Seexeba ipoTekiT datvirTuli uZravi qonebis gasxvisebas, es mesakuT
res SezRuduli ara aqvs. mesakuTres ufleba aqvs, gaasxvisos ipoTekiT
datvirTuli uZravi qoneba, oRond ipoTekari (kreditori) daucveli ar
rCeba. axali mesakuTre (uflebamonacvle) valdebuli iqneba kreditors Ta-
vad aunazRauros Zveli mesakuTris valdebuleba.
ipoTekis xelSekruleba uqmdeba maSin roca:
• Sesruldeba valdebuleba ipoTekaris mimarT;
• ipoTekari moaxdens uZravi qonebis auqcionze realizacias;
SeadareT erTmaneTs • ipoTekari registraciaSi gaatarebs Tavis sakuTrebad am uZ-
ipoTekisa da rav qonebas;
giravnobis
xelSekrulebebi, • arsebobs kanoniT gaTvaliswinebuli sxva SemTxvevebi.
imsjeleT maT Soris rac Seexeba Cven realobaSi farTod gavrcelebul sacxovrebeli binis
arsebul msgavsebasa ipoTekas (e.w. `binis giravnoba~, anu `atstupnoi~), es aris xelSekruleba,
da gansxvavebebze.
romlis drosac movale ipoTekarisagan iRebs sesxs, amasTan mflobelo-
baSi gadascems uZrav qonebas da valdebulebas iRebs SeTanxmebul vadaSi
daabrunos sesxi. magaliTad: maiko debs `ipoTekisa da sacxovrebeli binis
sargeblobis~ xelSekrulebas lizisTan, romelic ideba ori wlis vadiT. am
ori wlis ganmavlobaSi lizi cxovrobs da sargeblobs maikos sacxovrebeli
biniT, xolo maiko ori wlis Semdeg valdebulia, daubrunos lizis aRebu-
li sesxi. Cveulebrivi ipoTekis xelSekrulebisagan gansxvavebiT, romelSic
kiTxva: uZravi qonebis mflobelobaSi gadacema movalisagan ipoTekarze aucilebe-
ra ganasxvavebs li ar aris, am konkretuli xelSekrulebisaTvis ki es umTavresi principia.
mocemul ipoTekari sesxs gascems im mizniT, rom isargeblos sacxovrebeli farTiT
samarTlebriv da swored am miznis miRweva surs sesxis gacemiT.
urTierTobas
standartuli msgavseba da gansxvaveba giravnobasa da ipoTekas Soris. imdenad, ramdena-
ipoTekis dac Cven, orive samoqalaqo samarTlebrivi instituti mimovixileT,mokled
xelSekrulebisgan? gvsurs CamovayaliboT am or cnebas Soris ZiriTadi msgavseba-gansxvavebani:
msgavseba giravnobasa da ipoTekas Soris is aris, rom orive instituti mo
valis mier kreditoris sasargeblod valdebulebis Sesrulebis garantiaa.
amasTan, garantia qonebis saxiT aris warmodgenili. rogorc erT, ise meore
SemTxvevaSi kreditoris valdebulebis sapirwoned devs garkveuli qoneba
Tavisi RirebulebiTa da sikeTiT, rac uzrunvelyofs valdebulebis re
alur Sesrulebas. samoqalaqo brunvis monawileTaTvis ki mTavari dacu
lobaa. miT umetes, kapitalistur finansebsa da sabanko struqturebze
morgebuli saxelmwifosaTvis uzrunvelyofili valdebuleba metad didi
sikeTea. Sesabamisad, giravnobisa da ipoTekis dros kreditori daculi da
SedarebiT garantirebulia Sesrulebisagan, vidre sxva SemTxvevaSi.
aseve, msgavsebaa im sakiTxSic, Tu rogor unda dakmayofildes kreditoris
interesi rogorc giravnobis, aseve ipoTekis SemTxvevaSi. orive samarTleb
rivi instituti icnobs or mTavar gzas: 1. auqcionze nivTis iZulebiTi
realizacia. 2. xelSekrulebiT pirdapir gaTvaliswinebul SemTxvevaSi niv-
Tis kreditoris sakuTrebaSi pirdapiri gadasvla.
orive SemTxvevaSi uzrunvelyofis sagani SeiZleba gadaeces kreditors
mflobelobaSi an darCes mesakuTris mflobelobis qveS.
rogorc giravnoba, aseve ipoTeka SeiZleba iyos sargebliani (procentiani)
an uprocento.
156
rogorc giravnobis aseve ipoTekis SemTxvevaSic, uzrunvelmyofi nivTi (gi-
ravnobis an ipoTekis sagani) SeiZleba iyos rogorc uSualod movalis,aseve,
nebismieri qmedunariani piris sakuTreba, romelic ganacxadebs Tanxmobas
misi qonebiT uzrunvelyos moTxovna.
rac Seexeba gansxvavebebs: aq, pirvel rigSi, unda ganvasxvaoT uzrunvel
yofis saSualebebi, anu nivTebi. giravnobis SemTxvevaSi moTxovna uzrunve-
5
lyofili da garantirebulia moZravi nivTebiT (aveji, inventari, aRWurvi-
loba, avtomanqana da a.S.), ipoTeka ki mxolod uZrav nivTze ideba (saxli, bina,
miwis nakveTi da a.S.). anu sagarantio qoneba gansxvavebulia orive SemTxveva-
Si.
Sesabamisad, gansxvavebulia xelSekrulebis formebic. Tuki giravno-
bis dros SeiZleba, xelSekruleba zepirad daidos, ipoTekis SemTxve vaSi
savaldebuloa, xelSekruleba werilobiT gaformdes da sajaro reestrSi
gatardes registraciaSi.
giravnoba ipoTeka
157
5 salombardo momsaxureba.
lombardi specialuri safi-
nanso dawesebulebaa, romelic
Tavis saqmianobas axor-
cielebs saqarTvelos
kanonis, finansTa min-
istrisa da erovnuli
bankis prezidentis brZa
nebebis safuZvelze. misi
mTavari saqmianobis sa-
gania moZravi nivTebis, maT
Soris, aparaturis, teqni-
kis, avtomanqanebis, oqrosa
da Zvirfaseulobis dagiravebis
safuZvelze procentiani (sargeb
liani) sesxis gacema. procentis ode-
noba, nivTebis Sefaseba da sxva sakiTxebi
regulirdeba individualuri SeTanxmebiT
lombardsa da klients Soris.
lombardSi xdeba mxolod moZravi nivTebis dagirave-
ba. lombards ufleba ara aqvs uzrunvelyofis sagnad
miiRos da ipoTekiT datvirTos uZravi nivTi. Sesabamisad, lom-
bards moZravi nivTi giravnobis safuZvelze gadaecema mxolod werilobi-
Ti xelSekrulebiT. masSi detalurad unda iqnes gawerili mxareebi, maTi
rekvizitebi, giravnobis pirobebi, saprocento ganakveTi da sxva samarTle-
brivi aspeqtebi.
amasTanave, moZravi nivTi lombards unda gadaeces pirdapir mflobeloba-
Si. gamonaklisia, avtosatransporto saSualebebi, romlebic SeiZleba iyos
dazRveuli da darCes mesakuTreTa mflobelobaSi, magram maTze giravnobis
ufleba warmoiSoba momsaxurebis saagentoSi misi registraciis Sedegad.
Tuki mxareebi (lombardi, anu mogiravne da movale, anu damgiravebeli) sxva
pirobebze ar SeTanxmdebian, nivTis gasxvisebis Sedegad amoRebuli TanxiT
wydeba valdebuleba, Tundac is ver faravs davalianebas srulad. magali
Tad, lombardi `oqros qveyana~ giravnobiT tvirTavs ekas oqros yelsabams
da gascems 200 laris sesxs. eka ver dafaravs droulad davalianebas da lom-
bardi asxvisebs yelsabams. amonagebma Tanxam Seadgina 150 lari. marTalia,
is naklebia, vidre ekas vali (200 lari), magram lombardi valdebulia, am
TanxiT dakmayofildes. Tumca, samoqalaqo kodeqsi akeTebs daTqmas, rom
mxareebs SeuZliaT aRniSnuli wesisagan gansxvavebulad SeTanxmdnen.
amrigad, Cven winamdebare TavSi mokled SevexeT samoqalaqo kodeqsis
umniSvnelovanes institutebs - giravnobasa da ipoTekas. gavecaniT Tana-
medrove samoqalaqo brunvaSi rogor xdeba moZravi Tu uZravi nivTebiT
valdebulebaTa uzrunvelyofa da kreditorebis dacva valdebulebebis
magaliTad: Tqven Seusruleblobisas. gavecaniT maT Soris msgavseba-gansxvavebebsa da oriod
bankSi uricxavT sityviT mimovixileT iseTi safinanso instituti, rogoricaa lombardi.
Tanxas Tqvens
biZaSvils, SecdomiT
ki banki am Tanxas 8. usafuZvlo gamdidreba
mis mosaxeles
gadauricxavs; Tanamedrove samoqalaqo brunvaSi xSiria SemTxvevebi, roca piri ar iRebs im
Tqven uxdiT vals sikeTes, rac mas ergeba an piriqiT - gascems materialur sikeTes im pirze,
Tqvens kreditors, romelzec kanonmdeblobiT an saxelSekrulebo urTierTobiT mas gasacemi
da aRmoCndeba, rom araferi aqvs.
vali Tqvens mSobels
ukve daufaravs da usafuZvloa gamdidreba, romelic xdeba saxelSekrulebo an sakanonmdeblo
a.S. safuZvlis gareSe. gamdidreba - didi Tanxis an materialuri sikeTis miRebad
158
ar unda aRviqvaT. usafuZvlo gamdidreba niSnavs erTi piris (SemZenis, anu
movalis) qonebis gazrdas sxvisi qonebis (dazaralebulis anu kreditoris)
xarjze. es SeiZleba iyos fuli, Zvirfaseuloba an sxva materialuri sikeTe.
usafuZvlo gamdidrebaSi SeiZleba monawileobdes nebismieri fizikuri da
iuridiuli piri. amasTan, usafuZvlod materialuri sikeTis gadacema SeiZ
leba moxdes rogorc dazaralebulis mier, aseve mesame piris mxridan.
5
magaliTad: petres
xelfasi ericxeba
komerciul bankSi,
romelic SecdomiT
petres xelfass
garda zemoaRniSnuli zogadi definiciisa (rom usafuZvlo gamdidrebiT gadauricxavs petres
erTi piri gadascems meores sikeTes, romelic mas arc saxelSekrulebo da mosaxeles.
arc kanonismieri valdebulebiT ar ekuTvnis), samoqalaqo kodeqsi gvaZlevs
usafuZvlo gamdidrebis konkretul SemTxvevebs, magaliTad:
1. im SemTxvevaSi, Tu erTi piri meores gadascems raimes im mizniT,
rom am ukanasknelma raime moqmedeba Seasrulos an ar Seasrulos,
SeuZlia gamoiTxovos ukan gadacemuli, Tu am piris qmedebebi ar
Seesabameba mosalodnel mizans. magaliTad: dito fiqrobs, rom
moxuci papa anderZiT mas dautovebs avtomanqanas da mis sicocxleSi
xSirad aremontebs mas. papis gardacvalebis Semdeg aRmoCndeba, rom
mas avtomanqana ditos deidaSvilisaTvis dautovebia. ditos SeuZlia
moiTxovos remontze daxarjuli Tanxis anazRaureba;
2. pirs, romelic meore pirs raimes gadascems ara kanonismieri an
saxelSekrulebo valdebulebiT, aramed iZulebiTa da muqariT,
ufleba aqvs, moiTxovos gadacemulis ukan dabruneba. magaliTad:
yaCaRi aiZulebs mgzavrs misces mas fuli da Zvirfaseuloba, rome
lic mas aqvs. dazaralebuls ufleba aqvs, moiTxovos yaCaRis, rogorc
sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba (patimroba), aseve misgan
samoqalaqo zianis anazRaureba (Tanxisa da Zvirfaseulobis dabrune-
ba);
3. Tu uflebamosili piris nacvlad Sesrulebas iRebs arauflebamo-
sili piri, is movalea daubrunos uflebamosil pirs miRebuli Ses-
ruleba. magaliTad: Tqven gamogigzavnaT megobarma amanaTi da fostam
is araswor misamarTze miitana. amanaTis mimRebi valdebulia, amanaTi
dagibrunoT;
4. piri, romelic sxvis qonebaze daxarjavs Tanxas, uflebamosilia,
daibrunos is mesakuTrisagan. magaliTad, Tqveni mezoblis aryofnis
dros wyaldidobam daazarala misi WiSkari. Tqven mezoblis dabrune-
bamde SeakeTeT is da daxarjeT amaze dro da Tanxa. mezobeli valdebu-
lia, es Tanxa aginazRauroT;
5. piri, romelic sxvis xarjze gamdidrda CamoTvlili SemTxvevebis
garda sxva saSualebebiTac, valdebulia, dazaralebuls aunaz
Rauros ziani da daubrunos miRebuli.
usafuZvlo gamdidreba dazaralebuls icavs, magram samoqalaqo brunvis
dacvis principebidan gamomdinare, rig SemTxvevaSi awesebs SezRudvebs,
romlis drosac gadacemulis ukan dabruneba ar moxdeba. magaliTad:
1. Tu Sesruleba (raimes gadacema) Seesabameba zneobriv normebs,
magaliTad: mama uxdis Tavis arasrulwlovan Svils aliments. man
SecdomiT alimentis gadaxda gaagrZela Svilis srulwlovnebis
Semdegac. bunebrivia, ar iqneboda zneobrivi mamas Svilisagan moeTxova
alimentis ukan dabruneba, miuxedavad mis mier Svilis srulwlovnebis
Semdgom gadaxdili Tanxisa;
2. Tu gavida xandazmulobis vada, magaliTad: Tanxis usafuZvlod
gadaxdis Semdeg gasulia sam welze meti xani;
3. Tu movale (SemZeni) sagnis gadacemiT ar gamdidrebula, vinaidan
sagani daiRupa, sxvis mier gamoiyeneba, gauaresda an arsebobs raime
sxva safuZveli.
159
5
jer kidev romis
samarTalSi,
deliqti iseTi
akrZaluli qmedeba
iyo, romelic
valdebulebis
4. pirma, romlis qonebis gaumjobesebac moisurva kreditorma, am
xarjebis gaRebamde sadavo gaxada is. magaliTad: Tu Tqven, zemo
aRniSnul SemTxvevaSi, moisurvebT mezoblis WiSkris aRdgenas, amis
Sesaxeb mezobels acnobebT mobiluri telefonis saSualebiT da es
ukanaskneli uars ityvis maT gaRebaze, moTxovnis ufleba aRar warmo-
geSobaT;
warmoSobas iwvevda.
yovelgvari
5. kanoniT gaTvaliswinebul sxva SemTxvevebSi.
deliqti amrigad, nebismierma pirma unda icodes, rom uflebamosilia miiRos is Ses-
gulisxmobda: ruleba, is materialuri sikeTe, romlis miRebis uflebac mas kanoniT an
a) marTlsawina_
xelSekrulebiT gaaCnia.
aRmdego qmedebis
ganxorcielebas;
b) raime adamianuri 9. deliqtebi
sikeTis xelyofas an
dazianebas (Delictum) cneba. samoqalaqo urTierTobebSi aris SemTxvevebi, roca pirs valdebuleba
marTlsawina_ ara saxelSekrulebo urTierTobidan, aramed zianis miyenebidan warmoeSoba.
aRmdego qmedebis magaliTad: burTis TamaSisas bavSvi SemTxveviT Caamtvrevs mezoblis fanja-
ganxorcielebas;
g) raime adamianuri
ras an saxlis meore sarTulidan qalbatons gadmouvarda yvavilis qoTani,
sikeTis xelyofas an romelmac Caamtvria qvemoT mdgomi manqanis SuSa. aseTi urTierTobebi del-
dazianebas (Delictum) iqtur valdebulebebs iwvevs.
samoqalaqo samarTlebriv pasuxismgeblobas, rome lic warmoiSoba erTi
piris (samarTaldamrRvevis) mier sxva pirisaTvis (dazaralebulisaTvis)
miyenebuli qonebrivi zianis gamo, deliqturi pasux-
kiTxva: vin SeiZleba iyos deliqtunariani
ismgebloba ewodeba, Tavad darRvevis faqts, gadac-
piri saqarTvelos moqmedi samoqalaqo
kanonmdeblobiT? domas ki – deliqti. anu SemTxveva, roca ziani adge-
pasuxi: Tavdapirvelad unda aRiniSnos, ba piris materialur sikeTes ris Sedegad an mcirdeba
rom aTi wlis asaks miuRweveli piri pasuxs misi Rirebuleba an saerTod ispoba es sikeTe. Sesabam-
ar agebs im zianisaTvis, romelic man sxva isad, deliqturi samarTalurTierTobisas, subieqtad
pirs miayena. imavdroulad, ar unda gavigoT
gvevlineba nebis
mieri fizikuri an iuridiuli piri,
es faqti ise, rom TiTqos aseTi piris mier
miyenebul zianze aravin agebdes pasuxs. aseTi agreTve, araregistri rebuli kavSiri, obieqtad ki -
piris mier miyenebuli zarali anazRaurdeba nebismieri materialuri sikeTe (nivTebi).
mSoblebis an aTi wlis asaks miuRweveli piris
meTvalyureobaze valdebuli sxva pirebis ziani unda gavigoT, rogorc fizikuri da/an iuridiu
mier. mSoblebis garda, meTvalyureobaze li piris uflebis an keTildReobis damcireba, ganad-
valdebuli sxva pirebi SesaZloa iyvnen gureba. aq igulisxmeba qonebrivi an araqonebrivi ziani,
meurve, mzrunveli, aRmzrdelobiTi, fizikuri travma, ciliswameba, piradi Tavisuflebis,
saswavlo, samkurnalo dawesebulebani, sakuTrebis uflebisa da komerciuli interesebis Sez-
romlebic valdebulni arian meTvalyureoba
gauwion aT wlamde asakis pirs. es danawesi Rudva.
erTi mxriv icavs dazaralebuls (kreditors) ziani, samoqalaqo kanonmdeblobiT, SesaZloa war-
imisagan, rom misi uflebebi ar darCes
daucveli, kerZod, anazRaurdes miyenebuli
moiSvas rogorc moqmedebis, aseve, umoqmedobis gamo.
zarali da meore mxriv ki uwesebs mSoblebsa kreditori anu piri, romlis mimarT valdebuleba
da meTvalyureobaze valdebul sxva pirebs
pasuxismgeblobas, raTa umeTvalyureod ar
aris Sesasrulebeli, deliqtur samarTalurTierTo-
datovon piri da minimumamde daiyvanos maTi baSi SeiZleba iyos nebismieri fizikuri an iuridiu
mxridan SesaZlo gulgriloba. li piri. movale, anu piri, romelmac unda Seasrulos
magram aT welze meti asakis mqone pirebi valdebuleba, SeiZleba iyos mxolod deliqtunariani
deliqtur valdebulebebze pasuxs ageben piri. e.i. piri, romelic pasuxs agebs Tavisi qmedebisaT-
piradad im zianisaTvis, romelic maT
miayenes sxva pirs. Tuki aseT pirs ar aqvs
vis. Tavad zianis miyenebis faqti ki warmoadgens val-
sakmarisi qoneba (da rogorc wesi, praqtikaSi debulebis warmoSobis safuZvels, romlis ZaliTac,
aseTi SemTxvevebi mravladaa) maSin dazaralebuls (kreditors) ufleba aqvs, moiTxovos
damatebiTi pasuxismgebloba ekisreba mis zianis mimyeneblisagan (movalisagan) zaralis anaz-
warmomadgenlebsac. Raureba.
samoqalaqo kodeqsis Tanaxmad, zaralis
anazRaurebaze pasuxismgeblobas ar atarebs ziani SeiZleba gamoiwvios rogorc erTi, aseve ram-
piri, romelmac marTlsawinaaRmdego denime piris qmedebamac. aucilebeli ar aris es pire-
qmedebiT miayena ziani sxva pirs Wkuasustobis
an suliT avadmyofobis gamo.
bi moqmedebdnen winaswari ganzraxviT an erToblivad.
160
mTavaria, rom zianis dadgoma gamoiwvia ramdenime piris moqmedebam. am
SemTxvevaSi zianis mimyeneblebi pasuxs ageben rogorc solidaruli mova-
leebi erToblivad zianis miyenebaSi.
ziani warmoiSoba rogorc gaufrTxilebeli, aseve ganzraxi moqmedebis Se-
degad. erToblivi zianis miyenebaSi igulisxmeba ori an ramdenime piris
qmedeba, romelsac gaaCnia mizezobrivi kavSiri damdgar SedegTan.
5
erToblivad miyenebuli zianisaTvis pasuxismgebloba ekisreba yvela im
pirs solidarulad, romlebmac miiRes monawileoba damdgar zianSi.
deliqtis saxeebi. garda deliqturi samarTalurTierTobis zogadi defi-
niciisa, rom marTlsawinaaRmdego qmedeba, romliTac pirs adgeba ziani da
zianis mimyenebelma (movalem) unda aunazRauros dazaralebuls (kredi-
tors) miyenebuli ziani, saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi ayalibebs konkre
tuli deliqturi samarTalurTierTobis saxeebs. magaliTad:
zianis momtani cnobebis gaxmaurebis Sedegebi. piri, romelic sxva
pirisaTvis qonebrivi zianis faqtebs axmaurebs da avrcelebs ganzrax an
gaufrTxileblobiT, valdebulia, es ziani aanazRauros, Tuki dadasturde-
ba, rom faqtebi aSkarad arasworia.
imavdroulad, gamonaTqvamebi, romlebic emsaxureba kanonieri sazogadoeb
rivi interesebis dacvas, ar iwvevs zemoaRniSnul pasuxismgeblobas.
satransporto saSualebis eqspluataciis Sedegad damdgari zianis anaz-
Raureba:
• mgzavrebis gadayvanisa da tvirTis gadazidvisTvis gaTvaliswinebu-
li satransporto saSualebis mflobeli, Tu misi satransporto sa-
Sualebis eqspluatacias mohyva
adamianis sikvdili, dasaxiCreba
an janmrTelobis moSla, anda niv-
Tis dazianeba, valdebulia,
dazaralebuls aunazRauros mi-
yenebuli zarali.
pasuxismgebloba nagebobidan gamomdin-
are mometebuli safrTxiT gamowveuli
zianisaTvis:
• Tu ama Tu im Senoba-nagebobidan
gamomdinareobs mometebuli
safrTxe am SenobaSi warmoebuli,
moTavsebuli an miwodebuli
energiisagan, anda xanZarsaSiSi an
feTqebasaSiSi, Sxamiani an/da
momwamvleli nivTierebisagan,
rasac SeiZleba mohyves adamianis
sikvdili, sxeulis, janmrTelobis
an Tundac nivTis dazianeba, maSin
am nagebobis mflobeli valdebulia, aunazRauros dazaralebuls
aqedan warmoSobili ziani. igive pasuxismgebloba gamoiyeneba
xanZarsaSiSi, Sxamiani am momwamvleli nivTierebis mflobelebis
mimarT, roca an nivTierebebidan mometebuli safrTxe
gamomdinareobs. magaliTad, Tu Tqveni sacxovrebeli saxlis
gverdiT aaSeneben qimiur qarxanas, romelic Tavisi saqmianobidan
gamomdinare ayenebs zians Tqvens janmrTelobas, bunebrivia, am
zianis anazRaurebas qarxnis mesakuTrisagan moiTxovT.
161
5
162
10. inteleqtualuri sakuTreba
5
inteleqtualuri sakuTrebis obieqtebia
samewarmeo (sasaqonlo
saavtoro (nawarmoebi,
da momsaxurebis niSani,
gamogoneba, sasargeblo
safirmo saxelwodeba
modeli da a.S.)
da a.S.)
163
5
saavtoro
samarTlis
Tanamedrove
Sexedulebamde
da principebamde
misvlas xangrZlivi
dro da mweralTa,
momijnave uflebebi
fonogramis, videog
Semsruleblis,
ramis damamzadeb
lisa da mauwyeblobis organizaci-
is saavtoro uflebebis momi-
jnave uflebebTan dakavSirebuli
uflebebis erTobliobaa. istori-
msaxiobTa, uli mimoxilva.
musikosTa, saxviTi kanoni “saavtoro da momijnave
xelovnebis dargSi uflebebis Sesaxeb”. saqarT-
moRvaweTa da
profesional
velos samoqalaqo kodeqsi
iuristTa didi inteleqtualuri sakuTrebis
Sroma da Zalisxmeva uflebis Sesaxeb normebis mom-
dasWirda. wesrigebel normatiul aqtad
1710 wels uTiTebs saqarTvelos kan-
gamomcemlebma
miaRwies dedofal
ons “saavtoro da momijnave
anas statusis uflebebis Sesaxeb”.
miRebas. is saavtoro
uflebaTa dacvis
am kanonis mizans warmoad-
sferoSi miRebul gens dacva saavtoro qonebrivi
pirvel kanonad da piradi araqonebrivi ufle-
iTvleba. misi bebisa, romlebic warmoiSoba
saTauri iyo: mecnierebis, literaturisa da
“bili ganaTlebis
(swavlebis)
xelovnebis nawarmoebTa Seqm-
ganviTarebis nisa da maTi gamoyenebis dros
xelSewyobisa (saavtoro uflebebi), aseve, am
da avtorebisa kanonis mizans warmoadgens, daicvas zogi-
da wignebis erTi momijnave ufleba dakavSirebu-
kanonzomierad
li Semsruleb lebTan, fono-
gakeTebuli
aslebis (kopiebis) gramis, videogramisa da
mflobelTaTvis monacemTa bazebis da-
sakuTrebis uflebis mamzadeblebTan da
da kanonebis Sesaxeb.’ mauwyeblobis or-
ganizaciebTan (mo-
mijnave uflebebi).
164
5
165
5 saavtoro uflebaTa momijnave uflebebi vrceldeba Semsruleblebze,
fonogramis an videogramis damamzadeb lebze da mauwyeblobis organi-
zaciebze. Semsrulebeli moqmedebs Sesrulebuli nawarmoebis avtoris
uflebaTa dacvis pirobiT. fonogra mis damamzadebeli an Semsrulebeli
gancxadebisaTvis iyenebs momijnave uflebis niSans, romelic fonogramis
yovel egzemplars daesmis da Sedgeba sami elementisagan:
1. laTinuri R wrewirSi;
2. gansakuTrebuli momijnave
uflebis mflobelis saxeli;
3. fonogramis gamocemis pirveli
weli.
kanonis Tanaxmad, saavtoro ufleba
warmoiSoba nawarmoebis SeqmnisTanave
da moqmedebs avtoris sicocxleSi,
agreTve misi gardacvalebis Semdgom.
kerZod, aRniSnuli vada Seadgens
70 wels avtoris gardacvalebidan.
Tu nawarmoebi fsevdonimiT an
anonimurad gamoqveynda, vada aiTvleba
nawarmoebis gamoqveynebis TariRidan.
xolo, rac Seexeba TanaavtorobiT
Seqmnil nawarmoebs, 70 wliani vada
aiTvleba ukanaskneli Tanaavtoris
gardacvalebis TariRidan.
saavtoro da momijnave uflebebis ganzrax darRveva iwvevs samoqalaqo,
sisxlissamarTlebriv da administraciul pasuxismgeblobas. saavtoro
da momijnave uflebebis darRvevad iTvleba saavtoro samarTliT dacu-
li nawarmoebis unebarTvo gamoyeneba. maT Soris iseTi, rogoricaa sxvisi
nawarmoebis reproducireba, nawarmoebis sajaro Sesruleba, xmis Canaweris
damzadeba, sajaro gadacema eTerSi, gayidva, gaqiraveba da sxva.
nawarmoebis avtors gaaCnia rogorc qonebrivi, aseve piradi araqonebrivi
uflebebi.
nawarmoebis avtoris qonebrivi uflebebi. avtors an gansakuTrebu-
li saavtoro uflebis sxva mflobels, ufleba aqvs, miiRos saavtoro
honorari (honoraris ufleba). saavtoro honoraris odenoba, misi gamoan
gariSebisa da gadaxdis wesi, nawarmoebis nebismieri formiT gamoyenebi-
saTvis, dgindeba, erTi mxriv, avtors, saavtoro uflebis sxva mflobelsa
da meore mxriv, mosargebles Soris dadebuli xelSekrulebiT.
nawarmoebis avtoris piradi araqonebrivi uflebebi. piradi
araqonebrivi uflebebi avtors ekuTvnis misi qonebrivi uflebebisagan
damoukideblad da unarCundeba am uflebebis daTmobis SemTxvevaSic.
piradi araqonebrivi uflebebis gasxviseba avtoris sicocxleSi dauSve
belia.
adgilwarmoSobis dasaxeleba da geografiuli aRniSvnebi. oriod
sityviT SevexoT saqonlis (momsaxurebis) adgilwarmoSobisa da
geografiuli aRniSvnis samarTlebriv aspeqtebs.
saqonlis (adgilwarmoSobis) dasaxeleba aris geografiuli adgilis,
raionis, qveynis saxelwodeba, Tanamedrove an istoriuli saxeli, rome
lic am saqonlis (momsaxurebis) mosaniSnad gamoiyeneba.
166
igi gamoiyeneba iseTi saqonlis (momsaxurebis) mimarT:
•
•
romelic warmoSobilia am geografiuli adgilidan;
romlis gansakuTrebuli xarisxi da Tvisebebi mTlianad an ZiriTa-
dad ganpirobebulia mxolod am geografiuli adgilis bunebrivi
garemo-pirobebiT (magaliTad: borjomi, nabeRlavi);
5
• romlis warmoeba an nedleulis damzadeba-damuSaveba am geog
rafiul adgilas mimdinareobs (magaliTad, mineraluri wylis Ca-
mosxma).
geografiuli dasaxeleba SeiZleba gamoxatuli iyos saxelwodebaSi, logo-
ze, gamosaxulebaze, romelic asocirdeba geografiul adgilmdebareobas-
Tan.
adgilwarmoSobis dasaxelebisa da geografiuli aRniSvnis registracia da
dacva xdeba sajaro samarTlis iuridiuli piris saqpatentis mier, (romlis
funqciebsa da movaleobebs qvemoT ganvixilavT).
saqarTvelos farglebs gareT (sxva qveynebSi) warmoSobili adgilwarmo-
Sobis dasaxeleba da geografiuli aRniSvnis dacva xorcieldeba saerTaSo-
riso xelSekrulebis safuZvelze. amave safuZvliT warmoSobili adgil
warmoSobis dasaxeleba da geografiuli aRniSvnis registracia,aseve,
saqpatentSi xorcieldeba.
patenti es aris kanonis Sesabamisad fizikuri an iuridiuli piris saxel-
ze gacemuli dokumenti, romelic adasturebs, misi gacemis momentisaTvis,
patentis mflobelis gansakuTrebul uflebebs.
imisaTvis, rom saqpatentma gasces patenti gamogonebaze, saWiroa, is akmayo-
filebdes sam mTavar kriteriums (patentunarianobis kriteriumebi). esenia:
1. siaxle - gamogoneba axalia, Tu is ar aris cnobili msoflioSi, arse-
buli teqnikuri donidan gamomdinare. teqnikis dones gansazRvravs
yvela is monacemi, romelic sayovelTaod cnobilia werilobiTi
formiT, zepiri aRweriT, sajaro gamoyenebiT da sxv. amasTan, siax-
le unda fiqsirdebodes ganacxadis Setanis TariRamde;
2. sagamomgoneblo done - gamogonebas gaaCnia sagamomgoneblo done,
Tu is specialistisaTvis cxadad ar gamomdinareobs teqnikis arse-
buli donidan; davaleba: gaixseneT
3. samrewvelo gamoyenebadoba - misi damzadebis an misiT sargeblo- TqvenTvis cnobili
gamomgoneblebi,
bis SesaZlebloba mrewvelobis, soflis meurneobis, jandacvisa da ra gamoigones
sxva sferoebSi. maT da ramdenad
akmayofilebda
maTi gamogonebebi
mocemul
moTxovnebs? ratom?
patentunarianobis kriteriumebia
sagamomgoneblo samrewvelo
siaxle
done gamoyenebadoba
167
5 sapatento uflebis gankargva xorcieldeba, rogorc zemoT aRvniSneT, Ta
vad patentmflobeli piris mier. mas SeuZlia gayidos, gaaCuqos an sxvag-
varad gankargos is, gasces licenzia, daamzados patentiT daculi produq-
ti da a.S.
sapatento piradi uflebebi vadiTa da teritoriiT SezRuduli ar aris. is
moqmedebs mudmivad nebismier qveyanaSi.
rac Seexeba qonebriv (gansakuTrebul) pirobebs, gamogonebis SemTxvevaSi is
moqmedebs 20 wlis ganmavlobaSi, xolo sasargeblo modelis SemTxvevaSi –
8 wlis ganmavlobaSi, mxolod patentis gamcemi qveynis teritoriaze. aseT
SemTxvevaSi vada aiTvleba gancxadebis sapatento organoSi Setanis dRidan.
gauqmeba. saqarTvelos kanonmdebloba iTvaliswinebs, agreTve, specialur
SemTxvevebSi patentis gauqmebis SemTxvevebs. magaliTad, patentis sagani ar
aris patentunariani an patenti ar aRwers gamogonebas an sasargeblo mod-
els im sisruliT, rom SesaZlebeli iyos misi ganxorcieleba da a.S.
saqarTvelos moqalaqes SeuZlia gamogonebaze an sasargeblo modelze ga-
nacxadi Seitanos ara marto saqarTveloSi, aramed uSualod im qveynis Se-
sabamis sapatento uwyebaSi, romelSic surs patentis miReba. aRniSnuli
ganacxadi mas SeuZlia ganaxorcielos mxolod mas Semdeg, rac saqpaten
tisagan miiRebs nebarTvas ucxoeTSi ganacxadis wardgenis Sesaxeb.
ganacxadis Setana SeiZleba Sesabamis regionalur uwyebaSic, Tuki qveyana,
romelSic saqarTvelos moqalaqes surs patentis miReba, mierTebulia ro-
melime Sesabamis regionul SeTanxmebas.
saqpatenti. saqarTvelos inteleqtualuri sakuTrebis erovnuli centri
aris sajaro samarTlis iuridiuli piri. is Tavis saqmianobas warmarTavs
saqarTvelos konstituciiT, saerTaSoriso SeTanxmebebiT, saqarTvelos
“sapatento kanonis”, “sasaqonlo niSnebis Sesaxeb kanonis”, “dizainis Sesaxeb
kanonis”, saqpatentis debulebisa da sxva normatiuli aqtebis Sesabamisad.
gaaCnia simbolika, beWedi, damoukidebeli biujeti, sabanko rekvizitebi da
a.S., kanonmdeblobiT dakisrebul movaleobaTa Sesrulebisas warmoadgens
mas da moqmedebs saxelmwifos saxeliT.
mas xelmZRvanelobs Tavmjdomare, romelsac saqarTvelos premier-mi
nistris wardginebiT, Tanamdebobaze niSnavs da Tanamdebobidan aTavisuf
lebs saqarTvelos prezidenti da iniSneba oTxi wlis vadiT.
saqpatenti angariSvaldebulia, saqarTvelos premier-ministris winaSe.
saqpatenti
168
11. samezoblo samarTali
samezoblo samarTali da samezoblo samarTalurTierTobani saqarTvelos
5
`samoqalaqo kodeqsSi~ calke TaviTaa mowesrigebuli. aRniSnuli
gamomdinareobs kanonmdeblis neba-survilidan, ar dauSvas TviTneboba da
mouwesrigebloba samezoblo urTierTobebSi. marTalia, yvela detalis
gaTvla da mowesrigeba SeuZlebelia, magram samoqalaqo kanonmdebloba
ayalibebs im ZiriTad postulatebs, romelTac unda eyrdnobodes
samezoblo urTierTobani.
mezobeli miwis nakveTis an sxva uZravi qonebis mesakuTreni, valdebulni
arian moqmedebdnen urTierTpativiscemisa da urTierTinteresebis
gaTvaliswinebiT. ar SeiZleba TviTneboba da upativcemulo urTierToba
erTmaneTisadmi.
Tavdapirvelad ganvmartoT, rom mezoblis cnebaSi ar moiazreba mxolod
momijnave miwis nakveTebi an sxva uZravi qoneba (sacxovrebeli saxli, bina da
a.S.). mezoblad miiCneva nebismieri is uZravi qoneba, saidanac urTierTzemoq
medeba gamomdinareobs. magaliTad: Tqvens nakveTze moedineba sarwyavi wya-
li, romelic sami nakveTis Semdgom Sedis ditos nakveTSi. Tqven ara gaqvT
ufleba CauketoT ditos sarwyavi wyali, miuxedavad imisa, rom is uSualod
ar gemijnebaT. dauSvebelia wylis CaSveba Tqveni sacxovrebeli binidan qve-
moT, miuxedavad imisa, rom Tqvens qvemoT mcxovreb mezobels wyali ar Cas-
dis da is kidev ufro qvemoT myof mezobels Caudis milebis saSualebiT.
erTi sityviT, samezoblo samarTali samarTlis normaTa erTobliobaa,
romelic awesrigebs samarTalurTierTobebs rogorc uSualod momijnave
uZravi qonebis mesakuTreebs, aseve im uZravi qonebis mesakuTreebs Soris,
romelTa mierac xdeba erTmaneTis qonebaze zemoqmedeba.
garda uflebebisa, mezoblebs valdebulebanic akisriaT. kerZod, mezobeli
valdebulia, iTminos mezoblis uZravi qonebidan umniSvnelo zemoqmedeba,
romelic an saerTod ar xelyofs mis uflebebs an Zalian mcire zegavlenas
axdens masze. romelia umniSvnelo, araarsebiTi da romeli mniSvnelovani,
sasamarTlo ganmartebisa da davis sagania. ar arsebobs erTmniSvnelo-
vani kriteriumi, riTac esa Tu is zegavlena konkretulad umniSvnelod
an mniSvnelovnad CaiTvleba. aseT dros, amosavali mainc is SesaZlo zara- kiTxva:
li unda iyos, romelic, SeiZleba, miadges mezobels meore mezoblisagan. Tqveni azriT,
magaliTad, Tqvens venaxs azaralebs mezobeli venaxidan wamosuli kvamli, rogori zemoqmedeba
Tqvens Wers azianebs zemo mezoblis nivTebis gadaadgileba da a.S. unda CaiTvalos
umniSvnelod?
SeiZleba, zemoqmedeba arsebiTic iyos, magram mezobels mainc daekisros ratom ekisrebaT
moTmenis valdebuleba. vinaidan, is gamowveulia uZravi qonebis Cveuleb mezoblebs Tmenis
rivi sargeblobiT da ar SeiZleba misi aRkveTa im RonisZiebebiT, romelic valdebuleba?
normalur sameurneo saqmianobad miiCneva. magaliTad, Tqveni binis me-
zoblad cxovrobs musikosi, romlis repeticiac Tqven gawuxebT, magram ver
aukrZalavT, vinaidan es misi Cveulebrivi saqmianobaa; an Tqveni nakveTis me-
zoblad aris ferma, saidanac suni da Zroxebis xmauri gawuxebT, magram unda
moiTminoT.
aseTi zemoqmedebis moTmenis gamo, Tqven SegiZliaT, kanoniT gansazRvrul
SemTxvevebSi moiTxovoT kompensacia.
aucilebeli gza - aris SemTxvevebi, roca miwis nakveTs ar gaaCnia
komunikacieb
Tan misasvleli gza, rogoricaa saavtomobilo gza, eleq
tro-navTob da gazsadenebi, wyalmomaragebis qseli da a.S. am SemTxvevaSi,
169
5
170
12. saojaxo samarTali
12.1. qorwinebis cneba, pirobebi, asaki, damabrkolebeli garemoebani
5
ojaxi sazogadoebis ZiriTadi ujredia. mis simtkiceze damokidebulia ara
marto ojaxis wevrTa keTildReoba, aramed mTeli sazogadoebis, mTeli
qveynis winsvla. Sesabamisad, samoqalaqo kanonmdeblobis erT-erTi umTav
resi mimarTuleba saojaxo samarTalia, misi srulyofilad regulireba da
ojaxis, rogorc umniSvnelovanesi samarTalsubieqtis rolis gamokveTa
samoqalaqo samarTalurTierTobebSi.
qorwineba ojaxis Seqmnis mizniT qalisa da mamakacis nebayofilobiTi kav
Siria, romelic registrirebulia saqarTvelos iusticiis saministros
mmarTvelobaSi myof sajaro samarTlis iuridiuli piris samoqalaqo registracia
reestris saagentos bazaSi. aris qorwinebis
erTaderTi
rogorc aRiniSna, qorwineba es aris qalisa da mamakacis kavSiri. am SemTxve damadasturebeli
vaSi termins “kavSiri” ganmsazRvreli mniSvneloba eniWeba. saSualeba. Tuki,
vTqvaT, piri iTxovs
roca kanonmdebeli qalisa da mamakacis kavSirze amaxvilebs yuradRebas, ganqorwinebisas
qorwinebis cnebaSi or mniSvnelobas debs: pirveli mniSvnelobiT: qor- Tanacxovrebis
wineba iuridiuli faqtia, rasac Sedegad mohyveba qalsa da mamakacs Soris periodSi
meuRleb rivi urTierTobebis warmoSoba. meore mniSvnelobiT: qorwineba SeZenili qonebis
gansazRvravs colisa da qmris gansakuTrebul samarTlebriv statuss. am naxevars, rogorc
meuRlis kuTvnil
ori mniSvnelobis gaerTianebiT kanonmdeblobaSi moxda qorwinebis er- TanasakuTrebas,
Tian cnebaSi rogorc qorwinebis registraciis, ise qorwinebaSi myof pirTa mas sasamarTlo
samarTlebrivi statusis gansazRvra. aucileblad
mosTxovs qorwinebis
qorwineba, Tavisi samarTlebrivi bunebiT ormxrivi garigebaa, vinaidan saxe mowmobas da
ze unda iyos orive meqorwines Tanxmoba. amasTanave, is formasavaldebulo, mxolod aRniSnuli
mkacrad gansazRvruli iuridiuli aqtia, romelic registrirebuli unda dokumentis
iyos samoqalaqo reestris saagentoSi. safuZvelze
imsjelebs mis
amasTanave, kanonmdebeli qorwinebis cnebis gansazRvrisas mkacrad da moTxovnaze.
calsaxad uTiTebs monogamiis principze. saubaria erTi qalisa da erTi qorwinebis mowmobis
garda arc erTi
mamakacis SeTanxmebaze. amiT uaryofilia yovelgvari SeTanxmeba poliga- sxva dokumenti
miuri kavSirebis Sesaxeb. amiT Cveni kanonmdebloba SesabamisobaSi modis ar warmoqmnis
anglosaqsur, aseve, kontinenturi samarTlis principebTan, gansxvavebiT qorwinebis,
muslimanuri samarTlis principebidan, romelic uSvebs poligamiur saqor- rogorc iuridiuli
wino kavSirebs (mravalcolianoba). mniSvnelobis mqone
faqts. amasTanave,
amasTanave, qorwinebis cnebaSi calsaxadaa miTiTebuli, rom es aris ori sqe- qorwinebis
sis mqone adamianTa kavSiri (qalisa da mamakacis). amiT dadginda erTsqesian- mowmobis dakargvis
an sxvagvari
Ta qorwinebis dauSvebloba. ganadgurebis
qorwinebis cnebis gansazRvrisas, kanonmdebelma daawesa qorwinebis SemTxvevaSi,
nebismier
nebayoflobiTobis principi, rac niSnavs imas, rom qorwineba, romelic ro-
meqorwines, aseve,
melime mxareze (an Tundac orive mxareze) fsiqologiuri an/da fizikuri maT uflebamosil
zemoqmedebis Sedegad warmoiSva, baTilad SeiZleba iqnes cnobili. warmomadgenels,
SeuZlia samoqalaqo
qorwinebis namdvilobisaTvis, misi iuridiuli gamarTulobisaTvis, aucile- reestris mier
belia kanoniT gansazRvruli wesis dacva. kerZod, saWiroa misi registracia damowmebuli
saqarTvelos iusticiis saministros sajaro samarTlis iuridiuli piris qorwinebis mowmobis
samoqalaqo reestris saagentos teritoriul samsaxurSi. aseT registra- aslis gamoTxova.
cias konstituciuri, anu uflebawarmomqmneli mniSvneloba eniWeba.
171
5
172
qorwineba daiSveba Tvrameti wlis asakidan. es asaki saerToa rogorc qalis,
aseve mamakacisaTvis.
imavdroulad, kanoniT daSvebulia Teqvsmeti wlis asaks miRweuli piris
qorwineba, Tu mas eqneba mSoblis an mzrunvelis winaswari werilobiTi
Tanxmoba. im SemTxvevaSi, Tu mSoblebis an mzrunvelis winaswari Tanxmo-
bis miReba SeuZlebelia an isini Tanxmobaze uars acxadeben, sasamarTlos
5
pativsadebi mizezis SemTxvevaSi SeuZlia qorwinebaze Tanxmobis nebarTva
gasces.
Teqvsmeti weli es is minimaluri asakobrivi zRvaria, romlis qvemoT qor-
wineba miuRebelia piris fiziologiuri da fsiqikuri ganviTarebisaTvis.
rac Seexeba qorwinebis damabrkolebel (negatiur) garemoebebs, qorwineba
ar daiSveba Tu:
meqorwine ukve imyofeba sxva pirTan saqorwino kavSirSi an meqorwineebi
pirdapir aRmavali da damavali Stos naTesavebs miekuTvnebian an Tu meqor-
wineebi biologiuri da arabiologiuri da-Zma arian da sxv.
qorwineba wydeba
romelime meuRlis
ganqorwinebisas
gardacvalebisas
romelime meuRlis
gardacvlilad
gamocxadebisas
173
5 qorwinebis Sewyvetis mesame safuZvlad kanoni ganqorwinebas miiCnevs. gan-
qorwinebisas igulisxmeba, rom qorwineba Tavidan kanonis moTxovnaTa
dacviT moxda, magram Semdeg meuRleTa Tanacxovrebis periodSi, garkveul
sirTuleTa gamo aRmoCnda, rom maT mier qorwinebis Sewyveta ukeTesi gamo-
savali iqneboda.
ganqorwinebis SemTxvevaSi aucilebelia misi registracia kanoniT
dadgenili wesiT.
ganqorwinebis registracia SeuZlia moiTxovon rogorc uSualod meuR-
leebma, aseve maTma warmomadgenlebma. am SemTxvevaSi warmomadgenloba unda
dasturdebodes saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT.
kiTxva: qorwinebis baTiloba saxezea, roca darRveulia qorwinebis Semdegi
SeuZliaT Tu ara fundamenturi principebi:
ganqorwinebul
meuRleebs isev • erT-erTi an arc erTi meqorwine ar aris Sesabamisi saqorwino
iqorwinon? asakis;
pasuxi: diax, • dasaqorwinebel pirTagan romelime an arc erTi nebayoflo-
SeuZliaT. biT ar aris Tanaxma qorwinebaze;
• romelime meqorwine ukve imyofeba registrirebul
qorwinebaSi sxva pirTan;
• arsebobs kanoniT gaTvaliswinebuli sxva safuZvlebi.
ganqorwinebisagan gansxvavebiT, qorwinebis baTiloba sxva iuridiuli Se-
degebis matarebelia. kerZod, ganqorwinebisas Cven saxeze gvqonda namdvi-
li, kanonis Sesabamisi qorwinebis aqti (garigeba), romelic ganqorwinebis
samarTlebrivi registraciis dasasrulamde warmoSobda sxvadasxva samarT-
kiTxva: lebriv Sedegebs (TanasakuTreba, urTierTrCenis movaleoba da a.S.). qor-
vis SeuZlia baTilad winebis baTilobisas ki gamoiyeneba garigebis baTilobis principebi da Sesa-
cnos qorwineba? bamisad, msgavsi qorwineba veraviTar samarTlebriv Sedegebs ver warmoSobs
(ar igulisxmeba bavSvTan mimarTuli samarTlebrivi urTierTobani). qor-
winebis baTiloba warmoadgens im iuridiuli Sedegebis gauqmebas, romelsac
kiTxva: kanoni namdvil qorwinebasTan akavSirebs.
SeiZleba Tu
ara qorwinebis Tu qorwinebis baTilad cnobis Semdeg, baTilobis safuZvlebi aRmoifxvre-
baTilobis moTxovna ba (magaliTad, arasrulwlovani piri miaRwevs srulwlovnebas) pirebs, ro-
orive meqorwinis
melTa qorwineba gamocxadda baTilad, SeuZliaT xelaxla iqorwinon.
gardacvalebis
Semdgom?
12.3. meuRleTa uflebebi da movaleobebi
meuRleTa ufleba-movaleobani
174
piradi, qonebrivi, saxelSekrulebo. qorwineba meuRleTa Soris mra
valmxriv da rTul urTierTobebs warmoSobs. maTi garkveuli nawili
tradiciebiTa da zneobrivi normebiT regulirdeba, xolo fundamentur
principebs ki kanonmdebloba amyarebs. bunebrivia, kanonmdebloba uZluria
saojaxo urTierTobebis yvela sakiTxi daareguliros da moagvaros
sakanonmdeblo normebiT, magram maTi umTavresi bazisi aucileblad unda
5
Seqmnas.
imisaTvis, rom meuRleebs Soris warmoiSvas kanonmdeblobiT gaTvalis-
winebuli ufleba-movaleobebi, saWiroa qorwineba gaformdes da registra
ciaSi gatardes kanoniT gansazRvruli wesiT. am wesis Sesaxeb zemoT ukve
visaubreT. mxolod kanonis Sesabamisad registrirebuli qorwineba iZle-
va iuridiul safuZvlebs, daareguliros meuRleTa ufleba-movaleobe-
bi. unda gvaxsovdes, rom qorwinebis kanonSesabamisi registracia mniSv
nelovnad zrdis da amaRlebs meuRleTa pasuxismgeblobas ojaxis Seqmnisa
da simtkicis SenarCunebaSi.
saojaxo urTierTobebSi meuRleebi sargebloben Tanabari piradi da
qonebrivi ufleba-movaleobebiT. jer kidev SoTa rusTaveli miiCnevda,
rom “lekvi lomisa sworia, Zu iyos, Tunda xvadia.” bunebrivia, qarTuli
kanonmdebloba gverds ver auvlida Tanamedrove civiluri samarTlis am
mniSvnelovan danawess, meuRleTa Tanasworobis princips. amasTan, meuR-
leebi Tanasworni arian rogorc pirad, aseve qonebriv urTierTobebSi.
nebismieri diskriminacia sqesis, warmoSobis, socialuri da qonebrivi mdgo
mareobis, rasobrivi da erovnuli kuTvnilebis da sxva garemoebaTa mixed-
viT, akrZaluli da dauSvebelia.
pirad urTierTobaTa Tanasworobis magaliTad SeiZleba miviCnioT saxelis
(gvaris), ganaTlebis, samsaxuris, sacxovrebeli adgilis arCevis Tavisuf
leba, saojaxo sakiTxebis erToblivad gadawyvetis ufleba da sxv. qonebriv
urTierTobaTa TanasworobaSi ki, orive meuRlis uflebaa iqonios sakuTre-
baSi nebismieri uZravi Tu moZravi nivTi, materialuri Tu aramaterialuri
sikeTe, romelic ar aris samoqalaqo brunvidan amoRebuli.
qonebriv urTierTobaSi aucileblad unda ganvasxvaoT meuRleTa sakuTre-
ba, romelic iyofa or nawilad: individualur, anu gancalkevebul da saer-
To Tanaziar sakuTrebad, anu TanasakuTrebad.
individualuria iseTi qoneba, romelic erT-erT meuRles ekuTvnis da
TviTonve gankargavs mas. aseTia qorwinebamdeli, agreTve qorwinebis
periodSi memkvidreobiT an CuqebiT miRebuli qoneba, piradi moxmarebisaTvis
SeZenili nivTebi da sxv.
meuRleTa TanasakuTreba (Tanaziari qoneba) maT mier
qorwinebis periodSi SeZenili qonebaa. maT Soris, er-
Toblivi moxmarebis sagnebi, fasiani qaRaldebi,
fuli, Zvirfaseuloba da a.S. TanasakuTreba ekuTv
nis orive meuRles Tanabarwilad da gamoiyeneba
saerTo interesebis Sesabamisad. amasTanave, mniSv
neloba ara aqvs, Tu romeli meuRle eweva Semo-
savlian saqmianobas da romeli - saojaxo saqmiano-
bas, zrdis Svilebs da a.S.
Tanaziari sakuTreba SesaZloa gaiyos urTi
erTSeTanxmebiT. Tu sakiTxi exeba moZrav
nivTebs, sakmarisia maTi faqtobrivi gada
cema. Tu saqme uZrav an specialuri brun-
vaunarianobis mqone nivTebs (mag.: iara-
Ri, avtomanqana da sxv.), maSin am nivTze
garigebis namdvilobisaTvis aucilebe-
li wesiT unda gaformdes aqti.
175
5 Tuki urTierTSeTanxmeba ver xdeba, qonebis gayofa da davis gadawyveta
sasarCelo warmoebis safuZvelze wydeba sasamarTlos mier. mosamarTle
gadawyvetilebiT adgens, Tu romel meuRles romeli nivTi unda miakuTvnos.
profesiuli saqmianobisaTvis saWiro nivTebi (musikaluri instrumentebi,
saeqimo mowyobiloba) gadaecema im meuRles, romelsac es nivTebi saqmiano-
bisaTvis esaWiroeba.
garda aqtivisa (qonebisa), iyofa, aseve, pasivi (valebi). Tanaziari qonebisas
aucileblad unda gaiyos is valebi, romelic meuRleebs daedoT Tanacxov
rebis manZilze. vali iyofa saerTo qonebaSi TiToeulis kuTvnili wilis
Sesabamisad. rogorc wesi, erT-erTi meuRlis valis dasafaravad gadax-
devinebis miqceva xdeba misi qonebidan, TanasakuTrebaSi misi wilidan, ro-
melsac is miiRebda qonebis gayofis SemTxvevaSi. arsebobs gamonaklisic.
kerZod, valis meuRleTa saerTo qonebidan gastumreba xdeba maSin, Tu sa-
samarTlos mier dadgindeba, rom vali ojaxis saerTo interesebs moxmarda.
TanasakuTrebaSi arsebuli qonebis gayofis moTxovnis xandazmuloba Sead-
gens sam wels ganqorwinebidan. am vadis dena iwyeba ganqorwinebis faqtis
samoqalaqo reestris saagentoSi registraciis dRidan.
urTierTrCenis movaleoba. qorwinebis registraciis Semdeg meuRleebi
valdebulni arian izrunon erTmaneTze da materialurad daexmaron erT-
maneTs. es ara marto zneobrivi, aramed iuridiuli movaleobacaa. saqarTve
los samoqalaqo kodeqsi pirdapir adgens meuRleTa urTierTrCenis
principsa da movaleobas. amasTan, Tu meuRleTa Soris ver xerxdeba SeTanx-
meba, davas rCenis Sesaxeb wyvets sasamarTlo. sasamarTlosaTvis mimarTvis
ufleba aqvs, meuRles, romelic Sromisuunaroa da materialur daxmarebas
saWiroebs, agreTve, cols orsulobis periodSi da bavSvis dabadebidan sami
wlis ganmavlobaSi.
176
qorwinebis gareSe dabadebul bavSvs aqvs iseTive uflebebi da movaleobebi,
rogoric qorwinebaSi dabadebuls.
mSoblebs aqvT Tanabari uflebebi da movaleobebi Svilebis mimarT. aravi-
Tari diskriminacia am kuTxiT ar daiSveba. mxolod sasamarTloa uflebamo-
sili SezRudos uRirsi mSobeli garkveul uflebebSi, magram ar gaaTavisuf
los is valdebulebebisagan.
5
“alimenti”
laTinuri
sityvaa da niSnavs
kmayofas, rCenas,
sarCos, romelic
valdebulma pirma
unda gadauxados
mSoblebisa da Svilebis saalimento movaleobani. kanoniT gaTvalis- misi moTxovnis
uflebis mqone
winebulia ojaxis wevrTa mimarT materialuri daxmarebis nebayoflobi- pirs. aseTi
Ti gawevis SesaZlebloba, romlis safuZvelzec ojaxis wevrebi TviTon valdebulebebi
gansazRvraven alimentis odenobas, misi gadaxdis wess, formebsa da vadebs. jer kidev romis
saalimento SeTanxmebas, misi gaformebis Semdeg, savaldebulo Zala gaaCnia. samarTlisaTvis
SeTanxmebis miuRwevlobis SemTxvevaSi, davas sasamarTlo ganixilavs sapro- iyo cnobili.
ase magaliTad,
ceso kanonmdeblobiT dadgenili wesebis Sesabamisad. iustinianes
saqarTvelos moqmedi samoqalaqo kodeqsiT, mSoblebi movaleni arian ar- digestebSi
Cinon TavianTi arasrulwlovani Svilebi, aseve srulwlovani Svilebi, gadmocemuli
romlebic arian Sromisuunaroni da saWiroeben daxmarebas. aRniSnuli iyo mosazreba,
rom mSoblebi
valdebuleba exeba rogorc qorwinebaSi myof mSoblebs, aseve qorwine- valdebulni arian
baSewyvetilebsac, agreTve, im mSoblebs, romelTa Svilebic gaCndnen qor- arCinon Svilebi
winebis gareSe. maSinac, roca isini
ar imyofebian maTi
imavdroulad, mSobels, romelic aliments uxdis arasrulwlovan Svils, xelisuflebis
aseve ekisreba monawileobis miReba im damatebiT xarjebSi, rac gamowveulia qveS da piriqiT.
gansakuTrebuli mdgomareobiT (Svilis avadmyofoba, swavlis gadasaxadi da aRniSnuli naTlad
a.S.). gamoxatavs
saalimento
alimentis gadaxdevinebasTan dakavSirebul sakiTxebs sasamarTlo umokles valdebulebebis
vadebSi ganixilavs. es ganpirobebulia imiT, rom bavSvis aRzrdisa da rCenis Sinaarss
movaleobebis Sesrulebis dayovneba misi interesebis sawinaaRmdegoa. praq-
tikaSi xSiria SemTxvevebi, roca vadebi subieqtur Tu obieqtur garemoebaTa
gamo mainc Wianurdeba (mxareebi sxvadasxva qalaqebSi cxovroben, droulad
ar SeaqvT sasamarTloSi mtkicebulebebi da a.S.). aseT dros kanoni sasamarT-
los SesaZleblobas aZlevs, saqmis arsebiT ganxilvamde, gamoitanos ganCine-
ba Svilis Sesanaxi sarCos gadaxdevinebis Sesaxeb. kiTxva:
Tu mSobels CamorTmeuli hqonda mSoblis ufleba, is avtomaturad kargavs valdebulia Tu
ara alimentis
Svilisagan sarCos miRebis moTxovnis uflebas.
gadamxdeli mSobeli
mSoblebis rCenis movaleoba ekisreba yvela Svils, miuxedavad imisa, daexmaros Svils
sarCeli alimentis dakisrebaze mSoblebis mier wayenebul iqna erT Tu ZviradRirebuli
yvela Svilze. saswavlo wignebis
SeZenisas?
msgavsad mSoblebisa, Svilebic valdebulni arian alimentis garda
monawileoba miiRon damatebiT xarjebSi, rac warmoiSveba gansakuTre-
buli garemoebebis Sedegad.
alimentis gadamxdel pirs SeuZlia sasamarTlos mimarTos alimentis Sem-
cirebis Sesaxeb, Tuki mas mniSvnelovnad Seumcirda Semosavali da aqvs amis
damamtkicebeli sabuTebi.
177
5 13. memkvidreobis samarTali
memkvidreoba metad mniSvnelovani samarTlebrivi institutia. Sesabam-
isad, misi safuZvlebis ganmtkiceba qveynis umaRlesi sakanonmdeblo aq-
tiT - konstituciiT xdeba. detalurad ki memkvidreobiT samarTlebriv
urTierTobebs saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi awesrigebs. memkvidreobis
meSveobiT gardacvlilis qoneba gadadis memkvidreze da Sesabamisad, subieq
tebad fizikuri an iuridiuli pirebi gvevlinebian. amasTan, iuridiuli
piri, samemkvidreo kanonmdeblobaSi gvxvdeba, rogorc mxolod memkvidre.
obieqtebad ki nebismieri materialuri da/an aramaterialuri sikeTe iTv-
leba. magaliTad: saxli, miwis nakveTi, fuli, avtomanqana, samewarmeo iuri
diuli piris wili/aqcia da a.S.
cneba. samarTlis normebs, romlebic gansazRvraven gardacvlili piris
qonebis memkvidreebze gadasvlis wessa da farglebs, memkvidreobis samar-
Tali ewodeba. piris memkvidred mowveva da samkvidros miRebis ufleba aris
memkvidreobis ufleba, romelic Tavisi bunebiT konstituciuri uflebaa.
sakuTrebis memkvidreobiT miRebis uflebis gauqmeba dauSvebelia.
aucilebeli saWiroebisaTvis dasaSvebia memkvidreobis uflebis SezRudva
kanoniT dadgenili wesiTa da kanoniT gansazRvrul SemTxvevebSi. aRniSnuli
fundamenturi da zogadi principebi ki safuZvlad udevs saqarTvelos
samoqalaqo kodeqsis im Tavs, romelic memkvidreobis samarTals awesrigebs.
memkvidreebi (kanoniT, anderZiT), uRirsi memkvidreebi, memkvidreobis
uflebis CamorTmeva.
memkvidreoba
kanoniT anderZiT
178
uRirsi memkvidre. piri verc anderZiT, verc kanoniT ver iqneba memkvidre,
Tu is ganzrax uSlida xels mamkvidrebels misi ukanaskneli nebis ganxor-
cielebaSi da amiT xels uwyobda Tavisi an Tavisi axlobeli pirebis mowvevas
memkvidreebad an samkvidroSi maTi wilebis gazrdas. aseve, Tu man Caidina
ganzraxi danaSauli an sxva amoraluri qmedeba, moanderZis mier anderZSi
5
gamoTqmuli ukanaskneli neba-survilis sawinaaRmdegod da aRniSnuli gare-
moebani dadasturebuli iqneba sasamarTlos mier. magaliTad, xels uSlida
mamkvidrebels anderZis SedgenaSi, umalavda iseT faqtebs, romelTa codnis
SemTxvevaSi is sxvagvarad gadawyvetda memkvidreobis sakiTxs.
uRirsad cnobili memkvidre ar kargavs uflebas iyos sxva mamkvidreblis
qonebis memkvidre.
kidev erTi sayuradRebo samarTlebrivi garemoeba: Tu piri mxilebulia
im qmedebaTa CadenaSi, romelic iwvevs memkvidreobis uflebis dakargvas
da mamkvidrebeli mas apatiebs Tavis anderZSi aSkarad gamoxatuli formiT,
is mainc miiRebs Tavis samkvidro wils. patiebaze Semdgomi uaris Tqma aRar
daiSveba.
samkvidro qoneba
aqtivebi
pasivebi
(fuli, Zvirfaseuloba,
(sxvadasxva valdebulebani)
uZravi qoneba da a.S.)
179
5
pirveli rigis memkvidreebad
gardacvlilis Svilebi, gardacvlilis Svili,
iTvlebian
180
anderZis forma 5
Sinauruli anderZi sanotaro
Sinauruli
mibarebuli Sesanaxad wesiT
anderZi
notariusTan damowmebuli
181
5 • anderZis yvela egzemplaris mospobiT moanderZis mier an nota
riusis mier, moanderZis gankargulebiT. Tumca, es ukanaskneli
SeuZlebelia gansaxorcieleblad imdenad, ramdenadac sanotaro
aqtis mospobis ufleba aravis aqvs. is erT egzemplarad mainc unda
inaxebodes sanotaro arqivSi. amitom praqtikaSi wina ori punqti
gamoiyeneba.
gauqmebuli anderZis aRdgena aRar daiSveba.
anderZis Zaladakargulad cnoba. anderZi SesaZloa Seicvalos an moiSa-
los mxolod moanderZis nebiT, magram anderZi SeiZleba gamocxaddes Zala-
dakargulad Tu dadgeba romelime qvemoT moyvanili garemoeba:
• piri, romlis sasargeblod Sedga anderZi (memkvidre), gardaicvle-
ba mamkvidrebelze adre;
• naanderZevi qoneba daikarga moanderZis sicocxleSi an moander-
Zem gaasxvisa is;
• arsebobs anderZiT erTaderTi memkvidre, romelic uars ityvis
samkvidros miRebaze.
anderZis baTiloba. imdenad, ramdenadac anderZi calmxrivi samoqalaqo
samarTlebrivi garigebaa, kanonmdebloba iTvaliswinebs misi baTilobis
SemTxvevebs.
• anderZi baTilia im pirobebis arsebobisas, romelic iwvevs garige-
bis baTilobas saerTod (aRniSnuli Cven viswavleT TavSi “garigebe-
bi”);
• baTilia is saanderZo gankargulebebi, romlebic ewinaaRmdegebian
kanons an sazogadoebriv wesrigs;
• sasamarTlos SeuZlia anderZi baTilad gamoacxados im
SemTxvevaSic, Tu is Sedgenilia kanonis wesebis dacviT
(formadaculi garigeba), aseve maSin, roca moanderZem anderZi
Seadgina im periodSi, rodesac ar SeeZlo Tavisi moqmedebis mniSvne
loba Seegno da waremarTa is (mag. grZnobda Zlier fizikur tkivils,
ra drosac ver akontrolebda Tavs).
anderZis baTilobis SemTxvevaSi araviTari samarTlebrivi Sedegi misgan ar
dadgeba.
anderZis baTilad gamocxadeba mxolod sasamarTlos SeuZlia.
xandazmulobis vada. anderZis baTilad cnobis Sesaxeb sarCelisaTvis
kanoni xandazmulobis specialur vadas uTiTebs. es vada or wels Seadgens,
romelic samkvidros gaxsnis dRidan gamoiTvleba.
samkvidros miReba. samkvidros miRebis wesi erTnairia rogorc kanoniT,
ise anderZiT memkvidreobis dros. samkvidro unda miiRos memkvidrem, iqne-
ba is kanoniT, Tu anderZiT memkvidre. samkvidros miReba iseTi iuridiuli
qmedebaa, romelsac udidesi mniSvneloba aqvs imisaTvis, rom memkvidreoba
mamkvidreblis sakuTrebidan memkvidris sakuTrebaSi gadavides. samkvidros
miRebiT memkvidre iZens sakuTrebas memkvidreobaze. mis Semdgom qmedebebs,
romelic ukavSirdeba samkvidros, memkvidreobis miRebaze gavlena aRar
aqvs. magaliTad, Tu memkvidre miiRebs samkvidro saxls da Semdgom ar cxov-
robs masSi, amas iuridiulad araviTari mniSvneloba sakuTrebis uflebaze
ar eqneba.
samkvidro memkvidris mier miRebulad iTvleba maSin, roca is Sei tans
samkvid
ros miRebaze gancxadebas sanotaro biuroSi an faqtobrivad
Seudgeba samkvidros flobas an marTvas, rac udavod mowmobs, rom man miiRo
samkvidro. amasTan, mniSvneloba ara aqvs, romel sanotaro biuroSi, romel
notariusTan Seitans piri gancxadebas. mTavaria, rom man es gancxadeba gaake-
Tos. Tu memkvidre daeufleba da faqtobriv mflobelobas ganaxorcielebs
samkvidros nawilzec, iTvleba, rom is srulad daeufla samkvidros, raSic
182
unda gamoixatebodes da sadac unda iyos is. magaliTad, samkvidro moicavs
nivTebs, romlebic sxvadasxva adgilas aris. erT adgilas samkvidro nivTis
daufleba niSnavs mTlianad samkvidros dauflebas.
qmeduunaro an SezRuduli qmedunarianobis mqone pirebi, samkvidros iReben
maTi kanonieri warmomadgenlis meSveobiT (mSobeli, meurve, mzrunveli).
5
samkvidros miRebaze uaris Tqma. rogorc kanoniT, ise anderZiT memkvidres
ufleba aqvs, uari Tqvas samkvidroze da ar miiRos is. samkvidros miReba-
ze uaris Tqma iseve, rogorc misi miReba, calmxrivi garigebaa. uaris Tqmis
ufleba memkvidres aqvs sami Tvis ganmavlobaSi im dRidan, roca man Seityo an
unda Seetyo Tavisi mowvevis Sesaxeb samkvidros misaRebad. sapatio mizezis
arsebobisas, es vada sasamarTlos mier SesaZloa gagrZeldes damatebiT ori
TviT. uaris Tqma unda dadasturdes sanotaro organoSi da unda Sedges sa-
Tanado sanotaro aqti.
samkvidroze uaris Tqma xdeba srulad. dauSvebelia memkvidrem uari ga-
nacxados samkvidroze nawilobriv an miiRos samkvidro raime pirobis
daTqmiT an vadiT. samkvidro memkvidrem unda miiRos srulad, aqtiviTa da
pasiviT (qonebiTa da valdebulebebiT). samkvidros raime nawilze uaris
Tqma mTlianad samkvidroze uaris Tqmad iTvleba.
Tu uaris mTqmeli memkvidre erTaderTia am rigis memkvidreTa Soris, maSin
mis mier samkvidros miRebaze uaris SemTxvevaSi, samkvidro gadadis sxva mom-
devno rigis memkvidreebze.
umkvidro qoneba gadadis saxelmwifos sakuTrebaSi. saxelmwifo ufleba-
mosili ar aris uari Tqvas samkvidros miRebaze. is valdebulia, miiRos is
samkvidro, romelic umkvidroa an romlis miRebazec uari ganacxada yvela
memkvidrem.
samkvidros miRebaze uaris Tqma ar daiSveba mas Semdeg, rac memkvidrem sano-
taro organoSi Seitana gancxadeba samkvidros miRebis Sesaxeb.
samkvidro mowmoba. samkvidro mowmoba aris dokumenti, romelic adgens
masSi moxseniebuli piris mier samkvidros miRebis faqts. umetes SemTxve
vaSi samkvidros miReba memkvidris uflebaa da ara valdebuleba. mxolod
kanoniT pirdapir gansazRvrul SemTxvevaSi memkvidre valdebulia, miiRos
samkvidro mowmoba.
memkvidred mowveuli pirebis werilobiTi gancxadebis safuZvelze, sanota-
ro biuros notariusi gascems memkvidreobis uflebis mowmobas (samkvidro
mowmoba). memkvidred mowveulad iTvleba anderZismieri, an Sesabamisi rigis
kanonismieri memkvidre, romelmac dadgenil vadaSi miiRo memkvidreoba.
memkvidre uflebamosilia, gancxadeba memkvidreobis uflebis mowmobis
miRebis Sesaxeb Seitanos sanotaro biuroSi, sanotaro biuros adgilmde-
bareobisa da samkvidros gaxsnis adgilis miuxedavad.
samkvidro mowmoba gaicema samkvidros gaxsnidan eqvsi Tvis Semdeg nebis
mier dros. eqvsi Tvis gasvlamde notariusi gascems samkvidro mowmobas, Tu
moepoveba utyuari cnobebi masze, rom mowmobis mTxovnel pirTa garda sxva
memkvidreebi ar arian.
183
5 14. samoqalaqo procesi (sarCeli, mxareebi, sasamarTlo
procesi)
sasamarTloebis ierarqia
saapelacio instancia
(Tbilisisa da quTaisis saapelacio sasamarTloebi)
184
reebi (fizikuri an iuridiuli pirebi), mowmeebi (pirebi, romelTaTvisac
cnobilia raime saqmis garemoeba), eqspertebi (pirebi, romelTac gaaCniaT
raime teqnikuri sakiTxis specialuri codna, romlis garkvevac sasamarTlos
Tavisi ZalebiT ar SeuZlia), Tarjimnebi (pirebi, romlebic uTargmnian pro-
5
cesis monawileebs sxva enaze procesis mimdinareobas, Tu maTTvis ucnobia
qarTuli ena), warmomadgenlebi (pirebi, romlebic kanonis an specialuri
mindobilobis safuZvelze warmoadgenen sxvebs). aRniSnuli pirebi Tavad
monawileoben saqmis ganxilvasa da gadawyvetaSi.
185
5 1. disporziciurobis principi– sasamarTlosadmi mimarTvis uflebis
gamoyenebaSi piri SeuzRudavia. is Tavisufalia nebis gamovlenasa da am
uflebis gamoyenebaSi. sasamarTlo mxolod piris mimarTvis safuZvel-
ze daiwyebs saproceso moqmedebebis Sesrulebas. mimarTva xorciel
deba kanoniT dadgenili wesiT sarCelis an gancxadebis safuZvelze.
2. SejibrebiTobis principi – samoqalaqo saproceso kanonmdeblobiT
mxareebi (mosarCele, mopasuxe, mesame piri damoukidebeli sasarCelo
moTxovniT) Tanabari uflebebiTa da SesaZleblobiT sargebloben.
kerZod, maT Tanabrad SeuZliaT Camoayalibon da daasabuTon TavianTi
moTxovnebi, mosazrebebi da uaryon mowinaaRmdege mxaris argumente-
bi, moTxovnebi, mtkicebulebani. mxareebi Tavad wyveten Tu ra faqtebi
unda daurTon TavianT moTxovnas safuZvlad.
3. marTlmsajulebis ganxorcieleba mxolod sasamarTlos mier mo-
qalaqeTa Tanasworobis sawyisebze – marTlmsajuleba xorcield-
eba mxolod sasamarTloebis mier. arc erTi sxva fizikuri Tu iurid-
iuli piri ar aris uflebamosili ganaxorcielos marTlmsajuleba
da gamoitanos gadawyvetileba. mxolod sasamarTloa uflebamosili
gansajos mxareebi da daasrulos saqmis warmoeba gadawyvetilebis ga-
motaniT. amitomac sasamarTlos gadawyvetileba ara mxolod Tavisi,
aramed saqarTvelos saxeliT gamoaqvs.
4. mosamarTleTa damoukidebloba da maTi kanonisadmi damorCileba –
mosamarTleebi TavianT saqmianobaSi damoukidebelni arian da mxolod
kanonsa da konstitucias emorCilebian. kanonmdeblobiT ikrZaleba da
isjeba yovelgvari Careva maT saqmianobasa da maT gadawyvetilebebSi.
5. kanonisa da samarTlis analogia – praqtikaSi aris SemTxvevebi, ro-
melTa momwesrigebeli kanonic ar arsebobs. aRniSnuli ganpirobebulia
sabazro ekonomikuri brunvis siswrafisa da ganviTarebis tempebidan
bunebrivia, aseTi SemTxveva ver gaxdeba mxarisaTvis davis ganxilvaze
uaris Tqmis safuZveli sasamarTlos mxridan. am SemTxvevaSi gamoi-
yeneba kanoni, romelic msgavs urTierTobas awesrigebs. Tuki ar arse-
bobs konkretuli norma sakiTxis gadasaWrelad, sasamarTlo emyareba
normas, romelic msgavs urTierTobas awesrigebs. aseTis ararsebobis
SemTxvevaSi ki sasamarTlo samoqalaqo saproceso samarTlis zogad
principebs eyrdnoba.
6. samoqalaqo procesis saqveynooba da samarTalwarmoebis ena – saqme-
Ta ganxilva mimdinareobs Ria sxdomebze da masze daswreba yvela msur-
vels SeuZlia. gamonaklisia kanonmdeblobiT gansazRvruli SemTxveve-
bi (magaliTad, saxelmwifo saidumloebis dacvis mizniT), roca saqmis
ganxilva daxurul sxdomaze mimdinareobs.
7. saqarTvelos sasamarTloebSi samarTalwarmoeba xorcieldeba
saxelmwifo enaze (qarTul enaze, afxazeTSi agreTve afxazurze). pirs,
romelmac ar icis saxelmwifo ena, mieCineba Tarjimani.
8. sasamarTlo gadawyvetilebebis savaldebulooba – kanonier Zala-
Si Sesuli sasamarTlo gadawyvetilebani (ganCinebebi, dadgenilebebi),
agreTve, sasamarTlos nebismieri moTxovnisa da gankargulebis Ses-
ruleba saqarTvelos teritoriaze nebismieri fizikuri Tu iuridiuli
pirisaTvis savaldebuloa. maTi Seusrulebloba iwvevs kanoniT dadge-
nil pasuxismgeblobas.
uwyebrivi qvemdebareoba da gansjadoba. samarTlebrivi cneba “uwyebrivi
qvemdebareoba”, samoqalaqo saproceso samarTalSi, niSnavs sasamarTloebis,
kerZo arbitraJis, notariatisa da saxelmwifos im organoebis sagnobriv
kompetencias, romelTac ufleba aqvT ganixilon da gadawyviton calkeuli
samarTlebrivi sakiTxebi.
186
sasamarTloebTan mimarTebaSi, uwyebriv qvemdebareobaSi igulisxmeba is
samoqalaqo saqmeebi, romelTa ganxilvisa da arsebiTad gadawyvetis ufle-
bac (uflebamosileba anu kompetencia) aqvT am sasamarTloebs.
rac Seexeba kerZo xasiaTis qonebriv davebs, aRniSnuli mxareTa urTierT
SeTanxmebiT, SesaZloa gadaeces kerZo arbitraJs, romlis Seqmnas, warmoebis
wess, saqmis ganxilvisa da gadawyvetis wess, agreTve, sxva samarTlebriv as-
5
magaliTad,
sasamarTloebs
uwyebrivad
eqvemdebareba
samarTlebrivi
sakiTxebi, romelic
gamomdinareobs:
peqtebs awesrigebs specialuri kanoni “arbitraJis Sesaxeb”. samoqalaqo,
gansjadoba. procesis instituti (normebis sistema) awesrigebs sasamarT- saojaxo, Sromis,
saadgilmamulo,
loebisadmi uwyebrivad qvemdebare saqmeebis konkretuli sasamarTlos bunebrivi
gamgeblobisadmi mikuTvnebis sakiTxs. sxvagvarad, es aris sasamarTlosadmi resursebis
uwyebrivad qvemdebare saqmis konkretuli sasamarTlos gamgeblobisadmi gamoyenebisa da
mikuTvneba. garemos dacvis
urTierTobebidan
aq SeiZleba gamoiyos gansjadoba teritoriuli da sagnobrivi. terito moqalaqeebsa da
riuli gansjadoba gulisxmobs: Tu romeli raionuli (saqalaqo) sasamarT- iuridiul pirebs,
loa uflebamosili ganixilos konkretuli dava da romeli saapelacio sa- agreTve iuridiul
samarTlo (quTaisis Tu Tbilisis), xolo gvarovnulSi SeiZleba gamovyoT pirebs Soris
davidan;
sasamarTloebi ierarqiuli safexurebis mxriv. kerZod, saqme gansaxilvelia
sazogadoebriv
raionuli (saqalaqo sasamarTlos), saapelacio Tu sakasacio sasamarTlos da religiur
mier. organizaciebs
sarCeli da sasarCelo warmoeba. uflebis darRvevis SemTxvevaSi nebis Soris
urTierTobidan;
mier pirs SeuZlia mimarTos sasamarTlos Tavis darRveul uflebaTa da udavo warmoebis
TavisuflebaTa dasacavad da SeuZlia sadavod qceuli sakiTxis gadawyve- saqmeebi;
ta mas miandos. sxva sityvebiT rom vTqvaT, Tu pirs miaCnia, rom sxva pirma kanoniT
misi uflebebi daarRvia (magaliTad, ar Seasrula nakisri valdebuleba, gansazRvruli sxva
miayena materialuri ziani da sxv.) SeuZlia mas sasamarTloSi uCivlos da sakiTxebi, maT Soris
iseTi saqmeebis,
valdebulebis Sesruleba an zianis anazRaureba mosTxovos. saproceso romelTa ganxilva
kanonmdeb loba ki sasamarTlos mier saqmeTa ganxilvis saTanado proce- kanonis Tanaxmad
durebs awesrigebs. sxva organoebis
kompetenciaSi ar
sarCeli werilobiTi, saTanado formis dacviT Sedgenili dokumentia,
Sedis.
romelic asaxavs dainteresebuli piris, anu mosarCelis mimarTvas sasa
marTlosadmi piris uflebebisa da kanonieri interesebis dacvis mizniT.
sarCeli saTanado formis dacviT unda Sedges. misi forma da Sevsebis
instruqcia mkacradaa gansazRvruli.
gancxadeba, udavo warmoeba – sasarCelo warmoe-
bisagan gansxvavdeba udavo warmoebis wesi. udavo sarCeli moicavs Semdeg aspeqtebs:
warmoebis wesiT ganixileba samoqalaqo saqmeebi, 1. sasamarTlos dasaxelebas (magaliTad, Tbilisis
saqalaqo sasamarTlo);
romlebzec dasturdeba im iuridiuli faqtebis
2. mxareTa dasaxelebas da maT sakontaqto
(moqmedebebis, cdomilebebis, mdgomareobis) ar- monacemebs (pirebis dasaxeleba, saxeli, gvari,
seboba an ararseboba, romlebzec damokidebulia piradi/saidentifikacio nomeri, telefonis nomeri,
pirTa piradi an qonebrivi uflebebis warmoSoba, eleqtronuli fosta da a.S.);
Secvla an Sewyveta an dasturdeba udavo uflebis 3. sasamarTloSi dasabarebel pirTa sias (mowme,
Tarjimani);
arseboba an ararseboba, agreTve, ganisazRvreba
4. davis arsis mokle mimoxilvas;
fizikuri piris samarTlebrivi statusi. 5. davis faqtobriv garemoebebs;
kerZod, aseTi saqmeebiT xdeba teqnikuri uzus 6. moTxovnasa da mis samarTlebriv safuZvlebs
tobebis Casworeba piris dokumentaciaSi (magali (miTiTebas konkretulad ras iTxovs mosarCele,
saidan gamomdinare iTxovs da romel normebs
Tad, pasportSi, dabadebis mowmobaSi) an ama Tu emyareba misi moTxovna);
im momxdari faqtis dadastureba (magaliTad, 7. mtkicebiTi da sxva saxis Suamdgomlobebs
samkvidros miRebis dadastureba mowmeebis, komu- (magaliTad, xom ar iTxovs mosarCele mtkicebulebis
naluri gadasaxadebis qviTrebisa da sxva mtkice- gamoTxovas an mis dacvas an raime sarCelis
bulebebis safuZvelze). uzrunvelyofis RonisZiebis gatarebas da a.S.);
8. sarCelis fassa da baJis odenobas;
udavo warmoebis wesiT sasamarTlo ganixilavs 9. TandarTuli sabuTebis nusxas. TandarTuli
im saqmeebs, romelTa CamonaTvali zustad da mka sabuTebi unda dainomros da ise Cabardes
kancelarias.
fiodaa CamoTvlili samoqalaqo saproceso kodeqs-
Si.
187
5 14.2. mxareebi
mxareebi (mosarCele, mopasuxe, mesame pirebi). sasamarTloSi sasarCelo
warmoeba yovelTvis gulisxmobs romelime piris mier sxva piris mimarT da-
vis aRZvras da yovelTvis mimarTulia vinmes winaaRmdeg. sxvagvarad rom
vTqvaT, imisTvis, rom sasamarTlom sasarCelo samarTalwarmoeba daiwyos
aucilebelia, arsebobdes dava pirebs Soris.
mxareebi samoqalaqo procesSi ewodebaT im pirebs, romelTa Soris
wamoWrili dava uflebis Sesaxeb (materialur-samarTlebrivi dava) unda
gadawyvitos sasamarTlom. mxare aris piri, romlis saxeliTac warmoebs
saqme sasamarTloSi da romelic dainteresebulia saqmis bediT. amitom
mxared ar iTvleba mosamarTle, mowme, specialisti, Tarjimani an eqsperti.
mxare sasarCelo warmoebis ZiriTadi monawilea. mxare oria procesSi, ra-
meTu dava uflebis Sesaxeb usaTuod gulisxmobs or mxares: erTi - vinc daiw
yo saqme, vinc aRZra moTxovna, meorea - vis winaaRmdegac aris wamo yenebuli
moTxovna, vinc pasuxi unda agos sarCelze. pirvels ewodeba mosarCele,
meores – mopasuxe. orive erTad moixseneba, rogorc mxareebi (modaveebi).
mosarCele procesis monawilea, romelic moiTxovs raimes mikuTvnebas,
raime uflebis cnobas, mopasuxisaTvis raime qmedebis akrZalvas. sasarCelo
warmoeba ver aRiZvreba, Tu mosarCele sasarCelo gancxadebaSi ar daasa
xelebs mopasuxesac. samoqalaqo procesSi mosarCele unda miviCnioT aq
kiTxva :
tiur mxared imdenad, ramdenadac swored is aRZravs saqmes Tavisi ufle-
vin aris mosarCele?
bebis (kanonieri interesebis) dasacavad.
mopasuxe es aris piri, romelic samoqalaqo sasarCelo warmoebisas icavs
Tavs mosarCelisagan da pasuxs scems sarCelsa da masSi gamoTqmul mosaz
rebebs. sarCelis aRZvris mizezi xSirad Tavad mopasuxis moqmedeba an umoqme-
dobaa (magaliTad, mopasuxem ar daufara mosarCeles droulad vali). arse-
bobs calkeuli SemTxvevebi, roca mopasuxem SesaZloa Tavad arc daarRvios
Tavisi qmedebiT mosarCelis uflebebi da interesebi, magram obieqturad
gaxdes sadavo materialuri samarTalurTierTobis subieqti (magaliTad,
kiTxva : mometebuli safrTxis wyaros mesakuTre). samoqalaqo samarTalwarmoebaSi
vin aris mopasuxe? mopasuxe SesaZloa miviCnioT pasiur mxared.
sasarCelo warmoebisas gvxvdebian pirebi, romlebic, aseve, dainteresebul-
ni arian saqmis warmoebiT da saqmis Sedegi maT uflebebsa da movaleobebze
arsebiT gavlenas axdens an romlebic Tavad acxadeben moTxovnas davis sa-
ganze an mis nawilze. aseTi pirebi mesame pirebad iwodebian.
188
5
189
5
samoqalaqo
saproceso kodeqsi
sasamarTlo
dadgenilebebs
mTavar sxdomaze mxareebi aZleven sasamarTlos axsna-ganmartebebs. svamen
da pasuxoben kiTxvebs, aqvT ufleba gamoTqvan TavianTi SeniSvnebi da mo-
sazrebebi. aseve, sakmaod aqtiurad monawileobs procesSi mosamarTle. mas
SeuZlia nebismier dros dausvas mxareebs kiTxvebi, mosTxovos maT damatebi-
Ti mtkicebulebebi, mouwodos wesrigis dacvisaken da a.S. yoveli mxare cdi-
lobs mosamarTle Tavisi poziciis simarTleSi daarwmunos.
or saxed hyofs: gadawyvetilebis miReba (gamotana) da misi gamocxadeba. sasamarTlos
1. sasamarTlos
gadawyvetileba saqarTvelos saxeliT gamoaqvs. is miiReba kanoniT dadgeni-
gadawyvetileba
– sasamarTlos li wesiT da cxaddeba sasamarTlo sxdomis darbazSi, Ria sxdomaze.
dadgenileba,
gadawyvetilebas procesis yvela monawile da damswre sazogadoeba ismens
romliTac saqme
arsebiTad wydeba fexze wamomdgari.
da 2. ganCineba sasamarTlo gadawyvetileba. sasamarTlos dadgenileba werilobiTi sax-
– sasamarTlos iT gaformebuli sasamarTlos (mosamarTlis) samoqalaqo-saproceso aqti
dadgenileba,
romliTac saqme
-dokumentia, romelic Seicavs saxelmwifo-mbrZaneblur, individualur-
arsebiTad ar wydeba. konkretul miTiTebas (msjelobas) sasamarTlos mier dadgenili faqtebisa
da samarTalurTierTobebis Sesaxeb.
apelacia. sasamarTlo gadawyvetilebis gasaCivreba mxareTa uflebaa da
is damoukidebeli, miukerZoebeli da samarTliani samarTalwarmoebis
Sinaarsobrivad fundamenti da bazisia.
sasamarTlo
gadawyvetileba oTxi samoqalaqo samarTalwarmoebaSi qarTuli saproceso kanonmdebloba ic-
nawilisagan Sedgeba, nobs sasamarTloTa Semdgom ierarqias: raionuli (saqalaqo), saapelacio da
romlebic mkacri sakasacio sasamarTloebi.
TanmimdevrobiT
aris Camoyalibebuli pirveli instanciis sasamarTlos gadawyvetileba mxareebma, maTma warmo-
saproceso kodeqsSi. madgenelma an mesame pirebma damoukidebeli sasarCelo moTxovniT, kanoniT
esenia: Sesavali, dadgenil vadebSi, SeiZleba gaasaCivron saapelacio sasamarTloSi.
aRwerilobiTi,
samotivacio da saapelacio sasamarTloebs saqarTvelos saproceso kanonmdebloba yofs
sarezolucio dasavleT da aRmosavleT saqarTvelos saapelacio sasamarTloebad. amitom,
nawilebi
dRes moqmedi kanonmdeblobiT, dasavleT saqarTveloSi moqmedi raionuli
(saqalaqo) sasamarTloebis gadawyvetilebebi saCivrdeba saapelacio wesiT,
quTaisis saapelacio sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa kolegiaSi, xolo aR-
mosavleT saqarTvelosa da Tbilisis raionuli (saqalaqo) sasamarTloebis
gadawyvetilebebi – Tbilisis saapelacio sasamarTlos samoqalaqo saqmeTa
kolegiaSi. saapelacio sasamarTloSi gamoiyeneba samarTalwarmoebis zo
gadi wesebi, Tuki konkretulad saapelacio sasamarTlosaTvis ar aris raime
specialurad dawesebuli moTxovnebi. magaliTad: iseve, rogorc pirveli
instanciis sasamarTloSi, aqac kanoniT dadgenili formiTa da wesebiT ivse-
ba saapelacio saCivrisa da saapelacio Sesageblis formebi.
kasacia. saapelacio sasamarTlos gadawyvetilebebi mxareebma da mesame
pirebma, damoukidebeli sasarCelo moTxovniT, SeiZleba kanoniT dadgenil
vadaSi gaasaCivron sakasacio sasamarTloSi.
sakasacio sasamarTloSi gasaCivrebis vada Seadgens ocdaerT dRes, mxari-
saTvis dasabuTebuli saapelacio gadawyvetilebis gadacemis momentidan.
gansxvavebiT saapelacio sasamarTloSi gasaCivrebisagan, sakasacio sa-
samarTloSi sakasacio saCivris Setana kanoniT garkveulwilad garTulebu-
li da gamkacrebulia.
sakasacio sasamarTloSi saqme ganixileba kolegiuri SemadgenlobiT sami
mosamarTlis monawileobiT.
saqmis ganxilva sakasacio sasamarTloSi warmoebs im wesebis dacviT, rom-
lebic dadgenilia saapelacio sasamarTloSi samarTalwarmoebisaTvis gar-
da specialuri gamonaklisebisa.
190
baJi. samoqalaqo saqmeebze mosarCeles, nebismieri instanciis sasa
marTloSi saqmis aRZvrisas, Seaqvs kanoniT gansazRvruli odenobis Tanxa
(baJi), romlis odenoba da gadaxdis wesi ganisazRvreba specialuri kanoniT
“saxelmwifo baJis Sesaxeb”.
191
5
192
aRsrulebis dawyeba. aRsruleba iwyeba kreditoris werilobiTi gancxa-
debis safuZvelze, romelic waradgens saaRsrulebo furcels. saaRsrule-
bo furceli da/an aRsasrulebeli gadawyvetileba, aRsrulebis erovnul
biuros waredgineba movalis an misi qonebis adgilmdebareobis mixedviT.
aRniSnuli gancxadebis safuZvelze aRmasrulebeli movales mimarTavs da
moiTxovs informacias misi kuTvnili qonebis CamonaTvalis Sesaxeb da aseve,
5
SesTavazebs aRasrulos valdebuleba sakuTari nebiT. es dazogavs drosa
da xarjebs (romelTa anazRaurebac iZulebis SemTxvevaSi movales mouwevs).
paralelurad, aRmasrulebeli sakuTari ZalebiT cdilobs movalis qonebis
Sesaxeb informaciis mopovebas da Tu gairkveva, rom movales raime qoneba
gaaCnia, mas aucileblad daayadaRebs. dayadaRebuli qoneba gaiyideba auq
cionze, Tu movale ar moaxdens davalianebis nebayoflobiT dafarvas.
kanoni adgens ara marto fuladi gadaxdevinebis aRsrulebis wess, aramed
sxva nebismier aRsrulebas daqvemdebarebuli moTxovnis Sesrulebis wes-
sac. magaliTad, moZravi nivTis gadacemis valdebulebis, ukanono mSeneblo-
bis SeCerebis, demontaJisa da sxva samarTlebrivi moTxovnebis Sesrulebis
wesebsa da regulaciebs.
193
5
194
6
SromiTi urTierTobebi
195
6 saqarTvelos konstituciiT aRiarebuli da ganmtkicebulia SromiTi saq
mianobisa da profesiis arCevis Tavisufleba da akrZalulia iZulebiTi
Sroma.
SromiT urTierTobaSi mxareebi sargebloben TanabaruflebianobiT. dam-
saqmebelsac da dasaqmebulsac kanoni Tanabar pirobebSi ayenebs. isini
Tanabrad arian valdebulni, daicvan xelSekrulebiTa da kanonmdeblobiT
dadgenili normebi, Tanabrad arian pasuxismgebelni TavianT qmedebebze.
SromiT urTierTobebSi dauSvebelia yovelgvari diskriminacia. dauSve-
belia piris SezRudva rasis, kanis feris, enis, eTnikuri da socialuri
kuTvnilebis, erovnebis, warmoSobis, qonebrivi da wodebrivi mdgomareobis,
sacxovrebeli adgilis, sqesis, seqsualuri orientaciis, SezRuduli SesaZ
leblobis, religiuri an raime gaerTianebisadmi kuTvnilebis, ojaxuri
mdgomareobis, politikuri an sxva raime Sexedulebebis gamo.
imavdroulad, pirTa gansxvaveba, romelic xorcieldeba samuSaos arsisa
da specifikis gaTvaliswinebiT, agreTve, Tu is emsaxureba kanonieri miznis
miRwevas, ar CaiTvleba diskriminaciad da miiCneva kanonSesabamis qmedebad.
magaliTad, Tuki damsaqmebeli upiratesobas mianiWebs meti gamocdilebis,
ukeTesi kvalifikaciisa da codnis mqone pirs, SedarebiT naklebi gamoc-
dilebisa da kvalifikaciis mqonesTan es diskriminaciad ar CaiTvleba.
obieqturi Sefasebis
diskriminaciis SemTxvevebi
kriteriumebi
sqesi kompetenturoba
unar-Cvevebi (komunikabeluroba,
socialuri kuTvnileba
Tavazianoba da a.S.)
196
misi kanonieri warmomadgenlis (mSobeli, mzrunveli) TanxmobiT. garda
amisa, calkeuli tipis SromiT xelSekrulebebze dawesebulia SezRudvebi.
kerZod, SromiTi urTierToba:
•• ar unda ewinaaRmdegebodes arasrulwlovnis interesebs;
•• ar unda ayenebdes zians arasrulwlovnis zneobriv, gonebriv da
fizikur ganviTarebas;
6
•• ar unda uzRudavdes arasrulwlovans savaldebulo dawyebiT
da sabazo ganaTlebis miRebis uflebasa da SesaZleblobas.
Sromis xelSekruleba, SesaZloa, daidos 14 wlamde asakis arasrulwlovan-
Tanac. am SemTxvevaSi ki SezRudvaTa kategoria izrdeba da damatebiT Sez-
Rudvad gansazRvrulia, rom 14 wlamde arasrulwlovani samuSaod SeiZleba
ayvanil iqnes mxolod sportul, saxelovnebo da kulturis sferoSi dasa-
saqmeblad, aseve, sareklamo samuSaos Sesasruleblad.
197
6 rac Seexeba informaciis dacvis valdebulebas, aqac qarTuli kanonmdeb
loba SesabamisobaSi modis saerTaSoriso kanonmdeblobasTan da aRniSnul
sferoSi moqmed normatiul aqtebTan. TvalsaCinoebisaTvis ganvmartavT,
rom damsaqmebels ufleba ara aqvs kandidatis Sesaxeb miRebuli informacia,
maT Soris Tavad kandidatis mier misTvis gadacemuli faqtebi, cnobili da
xelmisawvdomi gaxados sxva pirTaTvis, Tavad kandidatis Tanxmobis gareSe.
mxolod kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli SemTxvevebi aTavisuflebs
damsaqmebels am valdebulebebisagan. aseTi SemTxvevebia sagamoZiebo, sasa
marTlo, sagadasaxado da sxva uflebamosili organoebis mimarTva infor-
maciis gamoTxovis Sesaxeb.
damsaqmeblis mier dasaqmebaze uaris Tqmis SemTxvevaSi, kandidats ufleba
aqvs, gamoiTxovos wardgenili dokumentacia ukan, xolo damsaqmebeli val-
debuli ar aris daasabuTos sakuTari uari dasaqmebaze.
3. Sromis xelSekruleba
Sromis xelSekruleba. es aris valdebulebiT-samarTlebrivi SeTanxme-
ba damsaqmebelsa da dasaqmebuls Soris SromiTi urTierTobis dawyebisa
da mis umniSvnelovanes aspeqtebze. misi forma kanoniT gansazRvruli ar
aris. is SeiZleba daidos rogorc werilobiT, aseve - zepirad. rac Seexe-
ba mis Sinaarsobriv mxares, SromiT urTierTobad moiazreba momsaxurebis
gaweva garkveuli drois ganmavlobaSi meore mxarisaTvis, am ukanasknelis
daqvemdebarebaSi garkveuli gasamrjelos safasurad. Tu mxareTa Soris
xelSekruleba werilobiTi saxiT gaformda, aucilebelia, is daidos orive
mxarisaTvis gasageb enaze. imavdroulad, Tuki Sromis xelSekruleba ram-
denime enazea dadebuli, aucilebelia miTiTeba imis Sesaxeb, Tu romel enaze
dadebul SeTanxmebas eniWeba upiratesi Zala gansxvavebis SemTxvevaSi.
dasaqmebulis moTxovnis SemTxvevaSi damsaqmebeli valdebulia, gasces
cnoba dasaqmebis Sesaxeb, romelic unda moicavdes monacemebs Sesrulebu-
li samuSaos, Sromis anazRaurebis da SromiTi xelSekrulebis xangrZlivo-
bis Sesaxeb. imdenad, ramdenadac moqmedi kanoni ar cnobs Sromis wignaks,
romelic warmoadgenda dasaqmebulis erTgvar arqivs mis mier saqmianobis
ganxorcielebis, staJisa da xangrZlivobis Sesaxeb, amitom axali kanoniT
ganisazRvra cnobis gacemis valdebuleba. aseTi cnoba SesaZloa dasaqme-
buls mosTxovos nebismierma axalma damsaqmebelma.
4. samuSaos Sesruleba
samuSaos Sesruleba (piradad Sesrulebis movaleoba, damsaqmeblis mi-
TiTebis ufleba, mivlineba, Sinaganawesi). Sromis xelSekrulebis erT-er-
Ti umTavresi gansxvaveba sxva valdebulebiT samarTlebrivi garigebebisagan
gaxlavT is, rom samuSaos piradad Sesrulebis valldebuleba erT-erTi um-
niSvnelovanesia aRniSnul samarTalurTierTobaSi. damsaqmeblis yvelaze
didi motivatori Sromis xelSekrulebis gaformebisas, dasaqmebulis pi-
radi Tvisebebia. misi kvalifikacia da profesionalizmi gadamwyvet rols
asrulebs. amitomac kanonmdeblobiT pirdapir da upirobod ganisazRvra,
rom dasaqmebuli valdebulia, piradad Seasrulos samuSao. mxolod ga-
monaklis SemTxvevebSi (magaliTad, dasaqmebulis SvebulebaSi gasvla an
droebiT Sromisuunaroba) daiSveba gansazRvruli vadiT mesame piris ayva-
na samuSaoze da isic maSin, roca orive mxare (dasaqmebuli da damsaqmebeli)
amaze Tanaxmaa.
dasaqmebuls SeuZlia uari Tqvas damsaqmeblis moTxovnaze Seasrulos
qmedebani, romelic:
• ewinaaRmdegeba kanons;
• aSkara da arsebiT safrTxes uqmnis mis an sxva piris sicoc
xles, janmrTelobasa da sakuTrebas an bunebrivi garemos
usafrTxoebas.
198
uaris SemTxvevaSi dasaqmebulma unda acnobos damsaqmebels im mizezTa
Sesaxeb, ris gamoc acxadebs uars muSaobaze.
Sromis Sinaganawesi. es aris werilobiTi dokumenti, romliTac SeiZleba
detalurad da dawvrilebiT ganisazRvros rigi sakiTxebisa.
samuSaos, Sesvenebisa da dasvenebis dro. Tu xelSekrulebiT an Sinaga-
6
Sromis
SinaganawesiT
SesaZlebelia
ganisazRvros:
samuSao kviris
xangrZlivoba,
yoveldRiuri
nawesiT aRniSnuli sakiTxi sxvagvarad ar aris mowesrigebuli, dasaqmebulis samuSaos dawyebisa
mier kviris ganmavlobaSi namuSevari saaTebi ar unda aRematebodes 40 saaTs. da dasrulebis dro;
samuSao dReebs Soris Sualedi ar unda iyos 12 saaTze naklebi. 16 wlidan dasvenebis
18 wlamde asakis mozardebis samuSao dro ganisazRvreba kviraSi 36 saaTiT, xangrZlivoba;
anazRaurebis
xolo 14 wlidan 16 wlamde asakis ki - 24 saaTiT. gacemis dro, wesi da
dasaqmebulis mier samuSaos Sesruleba, SinaganawesiT dawesebuli samuSao adgili;
anazRaurebadi
drois (an kviraSi 40 saaTis) gadametebiT, agreTve, uqme dReebSi, iTvleba ze- Svebulebis
ganakveTur samuSaod. dasaqmebuli valdebulia, Seasrulos zeganakveTuri xangrZlivoba da
samuSao mxolod stiqiuri ubedurebis an sawarmoo avariis SemTxvevaSi da micemis wesi;
maTi Sedegebis likvidaciisas. amasTan, zeganakveTuri samuSaos Sesruleba anazRaurebis
anazRaurebis gareSe dasaqmebuls stiqiuri ubedurebis SemTxvevaSi evale- gareSe Svebulebis
xangrZlivoba da
ba. kanoni ar adgens zeganakveTuri samuSaos anazRaurebis minimalur stan micemis wesi;
darts – mxareebma amis Sesaxeb Tavad unda moilaparakon. Sromis pirobebis
dacvis wesebi. maT
Svebuleba. muSaobis 11 Tvis Semdeg, dasaqmebuls warmoeSoba Svebulebis Soris dasaqmebulis
moTxovnis ufleba. kerZod, mas aqvs ufleba isargeblos weliwadSi, sul uSualo
cota, 24 samuSao dRis toli anazRaurebadi SvebulebiT da 15 kalendaruli xelmZRvaneli;
dRis toli anazRaurebis gareSe SvebulebiT. gancxadebis/
saCivris ganxilvis
amas garda, dasaqmebuls aqvs damatebiTi Svebulebis moTxovnis ufleba wesi.
kanoniT da/an Sromis xelSekrulebiT dadgenil sxva SemTxvevebSic. damatebiTi
specialuri wesebi.
koleqtiuri SromiTi urTierToba. koleqtiuri SromiTi xelSekruleba
ideba or an met dasaqmebuls anu dasaqmebulTa gaerTianebas Soris. aseTi
tipis xelSekruleba efuZneba igive principebs, romlebsac individualu-
ri xelSekruleba efuZneba. dauSvebelia misi dadebis an pirobebis Secvlis
dros saxelmwifo an adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebis Careva.
koleqtiuri xelSekrulebis dadebisas, moSlis an pirobebis Secvlisas,
dasaqmebulTa gaerTianebas, werilobiTi mindobilobis safuZvelze, icavs
da warmoadgens warmomadgeneli. warmomadgeneli SeiZleba iyos nebismieri
qmedunariani fizikuri piri, romelic misTvis miniWebuli uflebamosilebis
farglebSi moqmedebs dasaqmebulTa saxeliTa da maTi interesebis Sesabami-
sad.
199
6 koleqtiuri SromiTi xelSekrulebisaTvis, kanoni iTvaliswinebs saval-
debulo formas. kerZod, is unda daidos mxolod werilobiTi formiT.
amasTan, arc dasaqmebuli da arc damsaqmebeli ar izRudebian dadon indi-
vidualuri da/an ramdenime koleqtiuri xelSekruleba. Tu koleqtiuri
xelSekruleba romelime mxaris mier uqmdeba, SromiTi urTierToba Sewyve-
tilad iTvleba. Tuki koleqtiuri xelSekrulebis xelmomweri romelime
dasaqmebuli Sewyvets SromiT samarTalurTierTobas damsaqmebelTan, es ar
gamoiwvevs sxva dasaqmebulebTan Sromis urTierTobis avtomatur Sewyve-
tas.
pasuxismgebloba da dava. SromiTi urTierTobisas erTi mxaris mier
kontrahentisaTvis miyenebuli ziani anazRaurdeba saerTo wesiT, gamom-
dinare valdebulebiTi samoqalaqo-samarTlebrivi danawesebidan.
Tu dasaqmebuls miaCnia, rom SromiT urTierTobaSi irRveva misi uflebebi
an Tavisuflebebi an ar sruldeba SromiTi urTierTobis pirobebi, davis
gadasawyvetad mas SeuZlia awarmoos individualuri molaparakeba dam-
saqmebelTan. aseve mas SeuZlia gamoiyenos Sida SemaTanxmebeli procedura
(werilobiTi mimowera dasaqmebulsa da damsaqmebels Soris, romlis Sede-
gad miRweuli SeTanxmeba SromiTi xelSekrulebis nawili xdeba) an mimarTos
sasamarTlos an arbitraJs.
Tavisi interesebis dasacavad dasaqmebuls aqvs, agreTve, gaficvis ufleba,
Tumca misi ganxorcielebisas unda daicvas kanoniT dadgenili wesebi.
Tu gaficva kanoniT dadgenili wesebis dacviT ganxorcieldeba, damsaqme-
beli ver gaaTavisuflebs gaficuls (Tumca SeuZlia umuSevari dReebi ar
aanazRauros). wesebis darRveviT Catarebuli gaficva ukanono gaficvad
iTvleba da damsaqmebels uflebas aZlevs gawyvitos SromiTi xelSekruleba
gaficulebTan.
Tavis mxriv, damsaqmebels gaaCnia lokautis ufleba. (lokauti davis
SemTxvevaSi, damsaqmeblis droebiTi nebayoflobiTi uaria SromiTi xel
SekrulebiT gaTvaliswinebuli valdebulebebis mTlianad an nawilobriv
Sesrulebaze).
200
samewarmeo da arasamewarmeo
iuridiuli pirebi
7
1. iuridiuli piris cneba, saxeebi
gansazRvruli miznis misaRwevad Seqmnil sakuTari qonebis mqone organize-
bul warmonaqmns iuridiuli piri ewodeba. is Tavisi qonebiT damoukideblad
agebs pasuxs da Tavisi saxeliT iZens uflebebsa da movaleobebs, debs garige-
bebs da gamodis sasamarTloSi mosarCeled an mopasuxed. is SeiZleba iyos
wevrTa mdgomareobaze damokidebuli an misgan damoukidebeli da misdevdes
an ar misdevdes samewarmeo saqmianobas. iuridiuli piris uflebaunarianoba
da qmedunarianoba warmoiSoba misi kanonis Sesabamisi registraciis momen-
tidan da wydeba misi likvidaciis dasrulebis registraciisTanave. iuri
diuli piris iuridiul misamarTad (adgilsamyofelad) iTvleba misi
administraciis mdebareobis adgili. iuridiul pirs SeiZleba gaaCndes
mxolod erTi adgilsamyofeli (iuridiuli misamarTi). sxva nebismieri
adgilsamyofeli ki filialis adgilsamyoflad CaiTvleba.
kanoni icnobs kerZo da sajaro samarTlis iuridiul pirebs. kerZo samarT-
lis iuridiuli pirebi iyofa arasamewarmeo (arakomerciul) da samewarmeo
iuridiul pirebad. maTi registraciisa da saqmianobis samarTlebrivi
sakiTxebi gansxvavebulad regulirdeba, razec visaubrebT mogvianebiT.
kerZo samarTlis iuridiuli piri, romlis mizania samewarmeo saqmianobis
ganxorcieleba, registrirdeba da misi saqmianoba, agreTve, filialebis
SeqmnasTan dakavSirebuli sakiTxebi, unda mowesrigdes saqarTvelos kano-
niT “mewarmeTa Sesaxeb”. xolo iuridiuli piri, romelic ar misdevs same-
warmeo saqmianobas, registrirdeba da wesrigdeba saqarTvelos samoqa-
laqo kodeqsiT da iwodeba arasamewarmeo (arakomerciul) iuridiul pirad
(a.(a).i.p.). kerZo samarTlis iuridiuli pirebi (samewarmeoc da arasame-
warmeoc) uflebamosilni arian ganaxorcielon kanoniT pirdapir aukrZala-
vi nebismieri saqmianoba, miuxedavad imisa, aris Tu ara is wesdebiT pirdapir
gansazRvruli.
201
7 imavdroulad, zogierTi saqmianobis ganxorcieleba, romelTa CamonaTvals
gansazRvravs kanoni, kerZo samarTlis iuridiul pirs SeuZlia mxolod spe-
cialuri licenziis/nebarTvis an avtorizaciis safuZvelze. aseT SemTxve
vaSi kerZo samarTlis iuridiulma pirma jer unda gaiaros registracia
kanoniT gaTvaliswinebuli wesiT, Semdeg ki moipovos licenzia/nebarTva an
avtorizacia specialuri iuridiuli procedurebis dacviT.
202
3. araregistrirebuli kavSiri (gaerTianeba)
es aris gaerTianeba, romelic damokidebulia wevrTa urTierTSeTanxmeba-
sa da monawileobaze da mas SeiZleba gaaCndes sakuTari qoneba da samoqa-
laqo samarTalurTierTobaSi monawileobdes sakuTari saxeliT. agreTve,
mis valdebulebebze pasuxs ageben is pirebic, romlebic personalurad moq-
medebdnen araregistrirebuli kavSiris (gaerTianebis) saxeliT. magaliTad,
7
binaTmSeneblobisa da/an binaTmesakuTreTa amxanagobebi, studenturi kav-
Sirebi da sxv., SesaZloa arsebobdnen araregistrirebuli kavSiris saxiT.
203
7
samewarmeo subieqtebad aRniSnuli kanoni
miiCnevs:
individualur mewarmes;
solidaruli
sazogadoebas (sps);
pasuxismgeblobis
204
7
205
7 saaqcio sazogadoeba aris samewarmeo iuridiuli piri, romlis kapi-
tali dayofilia wesdebiT gansazRvruli klasisa da raodenobis aqcie-
bad. aqcia aramaterializebuli saxelobiTi fasiani qaRaldi romel-
ic adasturebs sazogadoebis valdebulebebs partnioris (aqcioneris)
mimarT. iseve, rogorc Sps-is, ise ss-is sawesdebo kapitali SeiZleba
ganisazRvros nebismieri odenobiT.
sazogadoebas mesame pirebTan urTierTobaSi warmoadgens direqto-
ri (direqtorebi).mogeba nawildeba wliuri angariSisa da sameurneo
mdgomareobidan gamomdinare. magaliTad: s.s. “Telasi”, s.s. “Ti- bi- si
banki”.
kooperativi aris samewarmeo iuridiuli piri, romelic wevrTa SromiT
saqmianobazea dafuZnebuli an wevrTa meurneobis ganviTarebisa da Se-
mosavlis gadidebis mizniT Seiqmna. misi mTavari mizania wevrTa intere
sebis dakmayofileba da ara mogebis miReba. magaliTad kooperativis
saxeebia: nedleulis mompovebeli, sasoflo-sameurneo produqciis
mwarmoebeli, masobrivi moxmarebis saqonlis sabiTumo wesiT SemZeni da
sacalo vaWrobiT maTi sarealizacio kooperativebi. kooperativi Tavi
si valdebulebebis gamo kreditorebis winaSe pasuxs agebs mxolod Tavi
si qonebiT.
kooperativis wevris minimalur Senatans pai ewodeba da mis odenobas
gansazRvraven damfuZneblebi. yovel wevrs aqvs ufleba kooperati
vidan gavides, rac ganisazRvreba wesdebiT. kooperativis wevris gar-
dacvalebis SemTxvevaSi wevroba memkvidreebze gadadis.
kooperativis mmarTvelobis umaRlesi organo wevrTa saerTo krebaa.
kooperativs mesame pirebTan urTierTobaSi warmoadgenen direqtorebi.
mogeba da zarali unawildebaT kooperativis wevrebs wliuri angariSis
damtkicebisas. magaliTad, meTevzeTa gaerTianeba - kooperativi “me-
baduri”.
206
8
sagadasaxado samarTali
1. gadasaxadis cneba da sistema
samarTliani da ekonomikurad gamarTlebuli sagadasaxado sistema,
saxelmwifos saSualebas aZlevs daafinansos umniSvnelovanesi saxelmwi-
foebrivi saWiroebani. gadasaxadebi, romelsac misi gadamxdelebi ixdian,
xmardeba uamrav saxelmwifoebrivi mniSvnelobis proeqts. magaliTad, ga-
dasaxadebis Sedegad ivseba biujeti, romelic afinansebs policias, raTa
daicvas wesrigi da usafrTxoeba quCebSi; jars, raTa dagvicvas sagareo
mtrisagan; maswavleblebs, raTa gvaswavlon da gvaziaron samyaros; pensio-
nerebs, raTa davafasoT adamianebi, vinc gvemsaxura; gzebisa da infrastruq
turis mowesrigeba da a.S.
saqarTveloSi sagadasaxado samarTlebrivi aspeqtebi ganisazRvreba
saqarTvelos konstituciiT, saerTaSoriso xelSekrulebebiTa da Se-
TanxmebebiT, ZiriTadad ki saqarTvelos sagadasaxado kodeqsiT, ro-
melic moicavs ara marto materialur, aramed procesualur normebs.
agreTve, sagadasaxado kodeqsis regulirebis sfero moicavs sa-
dasaxado kontrolTan dakavSirebul formebs, meTodebsa da wesebs.
gadasaxadebi
savaldebuloa diferencirebulia
gadasaxdelad saerTo
saxelmwifoebriv
da adgilobriv
gadasaxadebad
diferencirebulia
procentulobisa
da gadamxdelebis emsaxureba saxelmwifos
mixedviT socialur-ekonomikur miznebs
iTvaliswinebs socialuri
Tanasworobis principebs
207
8 gadasaxadi aris saxelmwifo, avtonomiuri respublikebisa da adgilob
riv biujetebSi savaldebulo, upirobo fuladi Senatani, romelsac ix-
dis gadasaxadis gadamxdeli, gadaxdis aucilebeli, araekvivalenturi
da usasyidlo xasiaTidan gamomdinare. saqarTveloSi moqmedebs saer-
To-saxelmwifoebrivi da adgilobrivi gadasaxadebi. saerTo-saxelmwi-
foebriv gadasaxadebs ganekuTvneba: saSemosavlo gadasaxadi, mogebis
gadasaxadi, damatebuli Rirebulebis gadasaxadi (dRg), aqcizi. adgi-
lobriv gadasaxadebs ki ganekuTvneba qonebisa da saTamaSo biznesis ga-
dasaxadebi (detalurad qvemoT visaubrebT).
biujeti aris saxelmwifos, avtonomiuri respublikebisa da adgilo-
brivi TviTmmarTvelobebis organoebis Semosaval-gasavlis xarjTaR
ricxva drois garkveuli monakveTisaTvis. aseve, saxelmwifo xe-
lisuflebis organoebis funqciebis ganxorcielebisaTvis saWiro
fuladi saxsrebis mobilizaciisa da gamoyenebis ZiriTadi finansuri
gegma. qveynis biujetSi Tavs iyris fuladi saxsrebi, romlebic xmar-
deba saerTo-saxelmwifoebrivi mniSvnelobis ekonomikuri, socialu
ri, sagareo-ekonomikuri, qveynis Tavdacvisa da suverenuli qveynis
valdebulebaTa SesrulebisaTvis saWiro RonisZiebebs, agreTve, saer-
To-saxelmwifo mniSvnelobis miznobrivi programebis dafinansebas.
saqarTvelos sabiujeto sistema aris qveynis biujetebis (cent
raluri, avtonomiuri, adgilobrivi) erTianoba, romelic efuZneba
saqarTve
los administraciul-teritoriul mowyobas, ekonomikur
urTierTobebsa da iuridiul normebs.
sagadasaxado kanonmdeblobis sistema. saqarTvelos sagadasaxado
kanonmdeblobis sistema sxvadasxva donis normatiuli aqtebis urTierT
dakavSirebuli erTobliobaa. sagadasaxado kanonmdeblobis aqtebi, Ta-
vis mxriv, Seicaven sagadasaxado normebs, anu formalurad dadgenil
qcevis wesebs, romelic aregulirebs sagadasaxado sferoSi warmoSobil
samarTlebriv urTierTobebs.
sagadasaxado kanonmdeblobis sistema Sedgeba oTxi donisagan, romlic
aregulirebs saqarTveloSi gadasaxadebiT dabegvris sferoSi ZiriTad
samarTlebriv urTierTobebs. esenia:
208
1. saqarTvelos konstitucia;
2. saerTaSoriso xelSekrulebebi da SeTanxmebebi;
3. sagadasaxado kodeqsi;
4. kanonqvemdebare normatiuli aqtebi (magaliTad: finansTa ministris
brZanebebi, Semosavlebis samsaxuris xelmZRvanelis brZanebebi da a.S.)
8
2. gadasaxadis gadamxdeli, sagadasaxado agenti
gadasaxadis gadamxdeli aris nebismieri fizikuri an iuridiuli piri, ro-
melsac “saqarTvelos sagadasaxado kodeqsiT” aqvs gadasaxadis gadaxdis
valdebuleba. xolo sagadasaxado agenti aris piri (fizikuri an iuridi-
uli), romelmac saqarTvelos sagadasaxado kodeqsiT dadgenil SemTxvevaSi
da dadgenili wesiT unda Seasrulos gadasaxadis gadamxdelis sagadasaxa-
do valdebuleba. magaliTad, samewarmeo iuridiuli piri xelfass uxdis
daqiravebul muSaks. xelfasidan garkveuli gadasaxadi (saSemosavlo) unda
gadaixados muSakma, magram yvela daqiravebuli muSakis mier individualu-
rad gadasaxadebis gadaxda, procentebis gamoangariSeba da sxva qmedebani
SeuZlebels gaxdida gadasaxadis efeqturad amoRebas. amitom kanonmdebel-
ma gadasaxadis gadamxdelis, am SemTxvevaSi, daqiravebuli muSakis kuTvnili
gadasaxadis gadaxdis (xelfasidan dakavebis) valdebuleba sagadasaxado
agents, anu Cven SemTxvevaSi, samewarmeo iuridiul pirs daakisra.
sagadasaxado kodeqsis miznebisaTvis gadasaxadis gadamxdeli da sagadasaxa-
do agenti gaTanabrebulni arian. magaliTad, sagadasaxado valdebulebis
darRvevisaTvis orive maTgani isjeba da a.S. nebismieri piri, maT Soris, ro-
gorc gadasaxadis gadamxdeli, aseve, sagadasaxado agenti valdebulia, ga-
daixados kanoniT gaTvaliswinebuli gadasaxadebi. winaaRmdeg SemTxvevaSi,
daekisreba kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli pasuxismgeblobis zomebi,
maT Soris, Tavisuflebis aRkveTac ki.
209
8 4. sagadasaxado valdebuleba da misi Sesruleba
sagadasaxado valdebuleba da misi Sesruleba. sagadasaxado valdebule-
bad iTvleba piris valdebuleba gadaixados saxelmwifoebrivi da adgilob
rivi gadasaxadebi.
sagadasaxado valdebuleba da misi Sesruleba gadasaxadis gadamxdelis
yvelaze ZiriTadi da mniSvnelovani iuridiuli valdebulebaa. sagadasaxa-
do kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi, sagadasaxado val-
debuleba SeiZleba daekisros, aseve, sagadasaxado agents an sxva valdebul
pirs.
sagadasaxado kanonmdeblobiT gaTvaliswinebulia gadasaxadis gadaxdis
vadebi, wesebi, regulaciebi da a.S.
5. sagadasaxado angariSgeba
sagadasaxado
deklaraciis sagadasaxado deklaraciis saTanado formiTa da wesiT wardgena aris ga-
wardgena pirs dasaxadis gadamxdelis angariSgeba sagadasaxado samsaxurebis mimarT.
SeuZlia piradad deklaraciis SedgeniTa da wardgeniT piri saxelmwifos acnobs im Tanxebis
(anu piradad saxeebsa da odenobas, romelic ekuTvnis saxelmwifos gadasaxadebis saxiT
gadasces
am pirisagan, rogorc konkretuli gadasaxadis gadamxdelisagan. es moq-
sagadasaxado
organos medeba gadasaxadis gadamxdelis valdebulebaa. Tu piri sagadasaxado agen-
TanamSromels), tia (zemoT ukve visaubreT), maSin misi valdebulebaa im deklaraciebisa da
aseve, dazRveuli gaangariSebis Sedgena da wardgena, romelSic aisaxeba sxva pirebis kuTvni-
fostiTa da li gadasaxadebi.
eleqtronuli
fostiT.
6. gadasaxadebi
210
•
•
eweva ekonomikur saqmianobas da nebismieri uwyveti 12 kalen-
daruli Tvis ganmavlobaSi mis mier ganxorcielebuli dRg-iT
dasabegri operaciebis saerTo Tanxa aRemateba asi aTas lars;
ekonomikuri saqmianobis farglebSi axorcielebs aqcizuri
saqonlis warmoebas an/da imports (magaliTad, alkoholuri
sasmelebis, sigaretebis);
8
• ganaxorcielebs ekonomikur saqmianobas, romlis farglebSi
dRg-s ganakveTi
mosalodneli erTjeradi operaciis Sedegad an/da erT dReSi Seadgens dasabegri
dRg-iT dasabegri operaciis Tanxa aRemateba asi aTas lars. brunvis an dasabegri
importis Tanxis
6.3. aqcizi 18%-s.
211
8
212
sisxlis samarTali
1. ra aris marTlwesrigi?
warmoidgineT Tanamedrove didi qalaqis quCa dRis saaTebSi, rodesac quCa
Si dadis uamravi avtomobili da fexiT mosiarule. erTi wuTiT davuSvaT,
9
rom ar arsebobs avtomobilebisa da fexiT mosiaruleebis moZraobis wesebi:
aravis daudgenia, rom avtomobilebi quCis marjvena mxares unda moZraobd
nen, rom ar SeiZleba moZraoba quCis sapirispiro mxares da a.S. warmoidgineT,
rom Cemi avtomobiliT gadavedi moZraobis sapirispiro mxares da Sevejaxe
Semxvedr avtomobils, ris Sedegadac mZimed daSavda meore avtomobilis
mZRoli.
warmoidgineT, rom Zalian momwons Cemi mezoblis saaTi da, amave dros, ar
arsebobs kanoni, romelic amikrZalavs movparo an wavarTva mas es saaTi. me
mas saaTi wavarTvi, ris Semdegac man Tavisi megobrebi damaxvedra, romlebic
fizikurad gamiswordnen.
dasasrul, warmovidginoT, rom ar arsebobs aravin, romelic zemoT aRwe
ril SemTxvevebs gamoiZiebs da damnaSaves pasuxs agebinebs.
zemoT aRwerili magaliTebi metyvelebs, rom adamianebs Soris urTierTo
bebSi garkveuli wesrigi unda arsebobdes. winaaRmdeg SemTxvevaSi sazoga
doeba qaosis mdgomareobaSi iqneba. marTlac, ra iqneboda im SemTxvevaSi,
TiToeul adamians rom hqondes Tavisufleba, ise imoZraos quCaSi, rogorc
moisurvebs? an ise moeqces meore adamians, rogorc unda. cxadia, rom aseT
SemTxvevaSi sazogadoeba iqneboda mudmivi konfliqtis mdgomareobaSi.
213
9 wesrigi sazogadoebis arsebobis aucilebeli pirobaa. wesrigi qmnis stabi
lurobisa da usafrTxoebis gancdas. sazogadoeba ver ganviTardeba iseT
pirobebSi, rodesac adamianebs quCaSi gamosvlis eSiniaT, rodesac ar arse
bobs garantiebi maTi sicocxlis, sakuTrebis dacvisa da mSvidobiani cxov
rebisaTvis.
wesrigis uzrunvelsayofad, sul mcire, sami ram aris saWiro: 1. garkveuli
wesebis - samarTlis normebis arseboba 2. wesebis aRsruleba saxelmwifos
mier da 3. wesebisadmi sazogadoebis morCileba.
1.2. meore moTxovna: wesebi unda aRsruldes. meore sakiTxia, rom wese
bi unda aRsruldes. magaliTad, Tu davarRvie wesi da gadavedi moZ
raobis sapirispiro mxares, rasac Sedegad mohyva avtoavaria da
Semxvedri avtomobilis mZRolis dazianeba, me amisTvis pasuxi unda
vago. im SemTxvevaSic ki, Tu aravin dazianda, mainc unda vago pasuxi,
vinaidan me gadavaadgildi moZraobis sapirispiro mxares, rac
akrZalulia kanoniT. winaaRmdeg SemTxvevaSi sazogadoebaSi SeiZle
ba dausjelobis grZnoba gaCndes. mec da sxvebmac unda icodnen, rom
daisjebian kanonis darRvevisaTvis. kanoni, romelic ar sruldeba,
kargavs sazogadoebis pativiscemas da, aqedan gamomdinare, unars,
uzrunvelyos wesrigi sazogadoebaSi;
kiTxva: eTanxmebiT 1.3. mesame moTxovna: wesebi sazogadoebisTvis misaRebi unda iyos.
Tu ara aRniSnuls?
ratom? sazogadoeba unda emorCilebodes kanonebs. winaaRmdeg SemTxve
vaSi wesrigi ar iqneba. sazogadoebas unda hqondes gancda, rom
kanoni ara mxolod aucilebeli, aramed samarTlianicaa.
ubralo SiSi kanonis mimarT ar uzrunvelyofs wesrigs. adamianebi
kanons pativsac unda scemdnen, unda sjerodeT, rom misi darRveva
sazogadoebisTvis mavnebelia;
214
2. ra aris sisxlis samarTali?
xSirad gvsmenia: `daekisra sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba~,
`qmedeba gaTvaliswinebulia sisxlis samarTlis kodeqsis ama da am muxliT~.
imisaTvis, rom gaverkveT am sakiTxebSi, ganvixiloT sisxlis samarTali.
9
termini sisxlis
samarTali SesaZloa
ukavSirdebodes
gvian Sua
saukuneebis
saqarTvelos
samarTlis TiToeuli dargi adamianebs Soris urTierTobebis romelime
samarTlebriv
sferos awesrigebs: samoqalaqo samarTali awesrigebs adamianebs Soris tradicias, rodesac
kerZo, samoqalaqo urTierTobebs, xolo administraciuli samarTali - damnaSaves arcTu
pirovnebasa da saxelmwifos Soris urTierTobas, aseve, saxelmwifo or iSviaTad uwevda
ganoTa saqmianobas. sisxlis samarTali aris mTlianad damsjelobiTi samar fuladi jarimis
gadaxda, romelsac
Tali. is gansazRvravs ra saxis qmedeba CaiTvleba danaSaulad da ra sasje
`sisxlis fasi~
lia dawesebuli masze. ewodeboda.
3. ra aris danaSauli?
iuristis pasuxi am SekiTxvaze aris aseTi: “danaSauli aris sisxlis samar
Tlis kanoniT gaTvaliswinebuli, marTlsawinaaRmdego da braleuli
qmedeba”.
es terminebi araiuristisTvis SeiZleba sakmaod gaugebari iyos. Tumca,
Cveulebriv sasaubro enaze am yvelafris gadmocema mainc SesaZlebelia.
pirvel rigSi unda vicodeT, rom danaSauli aris adamianis qceva, romelsac
ziani moaqvs sazogadoebisTvis an qmnis zianis dadgomis safrTxes. aq ismis
meore SekiTxva- ramdenad saziano unda iyos qceva, rom is gaxdes danaSauli?
rogorc viciT, samoqalaqo da administraciuli samarTaldarRveva, aseve,
sazianoa, magram aq mTavaria zianis xarisxi: dana
Sauli aris mometebuli saSiSroebis mqone qceva
da amdenad, is imsaxurebs saxelmwifos mxridan
gansakuTrebul reaqcias - piris damnaSaved cno
bas da misTvis sasjelis dakisrebas.
ras niSnavs danaSaulis pirveli niSani - `sisxlis
samarTlis kanoniT gaTvaliswinebuli~?.
es imas niSnavs, rom yvela danaSauli aRwerilia
sisxlis samarTlis kanonSi - anu sisxlis samarT
lis kodeqsSi (ssk). albaT, sainteresoa imis aR
niSvna, rom dRevandeli mdgomareobiT sisxlis
samarTlis kodeqsSi sul 359 danaSaulia CamoT
215
9
Tqveni azriT,
sisxlis
rodis,
lis
samarT-
an ratom
kodeqsidan
SeiZleba sisxlis
danaSaulis
ewodeba.
amoRebas
samarTlis kodeqsSi
dekriminalizacia
gaCndes axali
amdenad
danaSauli?
fraza, rom moxda
vlili. am danaSaulebs Soris aris yvelasTvis cnobili da gavrcelebuli
danaSaulebi (magaliTad: qurdoba, yaCaRoba, TaRliToba, qrTamis aReba),
aseve, iseTi danaSaulebic, romelTa Sesaxeb SeiZleba araferi gvsmenia: (ra
dioaqtiuri narCenisadmi ukanono mopyroba, magistraluri milsadenis
mSeneblobis wesis darRveva). CamoTvlil danaSaulTa ricxvi zogjer izr
deba da zogjer mcirdeba, anu SeiZleba maT daematos axali danaSauli an
raRac qmedebis SeiZleba moakldes. Tu CavidineT iseTi qmedeba, romelic mocemul dros
dekriminalizacia,
niSnavs imas, rom
sisxlis samarTlis kodeqsSi ar aris aRwerili, is ar CaiTvleba danaSaulad.
igi aRar CaiTvleba danaSaulis am pirvel niSans, aseve, danaSaulis Semadgenlobas uwodeben.
danaSaulad.
ras niSnavs niSani: marTlsawinaaRmdego?
`marTlsawinaaRmdego~ niSnavs imas, rom adamianis mier Cadenili qmedeba ew
inaaRmdegeba samarTlis
normebs. rogorc wesi,
sisxlis samarTlis kode
qsSi aRwerili dana
kiTxva: ra
SemTxvevaSi xdeba,
Saulebidan erT - erTis
Tqveni azriT, Cadena amave dros aris
dekriminalizacia? marTlsawinaaRmdegoc,
magram aris SemTxvevebi,
roca es SeiZleba iyos
marTlzomieri. mag. Tu
mezoblis saxlSi gaCnda
xanZari da me misi Caqro
bis mizniT kari gavtexe,
formalurad Cavdivar
qmedebas gaTvalis
winebuls sisxlis samar
Tlis kodeqsis 187 -e mux
liT, rac gulisxmobs niv
Tis dazianebas an ganad
gurebas, magram vinaidan
Cemi qmedeba miznad
isaxavs ufro didi
qonebis gadarCenas, is
aRar aris saziano an
sazogadoebisTvis saSiSi.
am SemTxvevaSi me vmoq
medeb marTlzomierad,
anu Cemi qmedeba aris gamarTlebuli.
ras niSnavs danaSaulis mesame niSani: `braleuli~.
brali niSnavs qmedebis Camdeni piris gasakicxaobas. gaikicxeba is, vinc dana
Sauls Cadis Segnebulad da Tavisufali nebiT. Tu adamians ar SeuZlia Seig
nos sakuTari qmedebis danaSaulebrivi xasiaTi an mas warTmeuli aqvs nebis
Tavisufleba (mag. fsiqikuri daavadebis, mcirewlovnebis, iZulebis an sapa
tio Secdomis gamo), is ver gaikicxeba. am SemTxvevaSi Cven vambobT, rom is
moqmedebs arabraleulad da mas epatieba is, rac Caidina.
maSasadame, imisTvis, rom esa Tu is adamianuri qmedeba CaiTvalos danaSau
lad, is unda iyos sisxlis samarTlis kodeqsiT gaTvaliswinebuli, marTlsa
winaaRmdego da braleuli. TiToeul am niSans mogvianebiT ufro detalu
rad SevexebiT.
216
4. sisxlis samarTlis ramdenime mTavari principi
sisxlis samarTlis codnis mizniT, mniSvnelovania vicodeT misi ramdenime
ZiriTadi principi:
a. kanonierebis principi:
kanonierebis principi gveubneba, rom ar arsebobs danaSauli kanonis ga
9
adamianis ufle-
baTa evropuli
samarTlis mixedviT
kanonierebis prin
cipi erT-erTi
reSe, iseve, rogorc ar arsebobs sasjeli kanonis gareSe. martivad rom absoluturi
vTqvaT, is, rac ar aris gaTvaliswinebuli sisxlis samarTlis kanoniT, ar uflebaa. (ix.
CaiTvleba danaSaulad. aseve, dauSvebelia iseTi sasjelis gamoyeneba, Tavi adamianis
rac ar aris gawerili kanoniT. uflebebis Sesaxeb,
absoluturi
kanonierebis principi ukavSirdeba, aseve, sisxlis samarTlis kanonis da SezRuduli
ukuqceviTi Zalis akrZalvis princips. es principi gamoixateba SemdegSi: uflebebi).
Tu parlamentma miiRo axali kanoni, romelic konkretul qmedebas dana
Saulad acxadebs da awesebs sasjels, mas ukuqceviTi Zala ar aqvs. sama
gierod, ukuqceviTi Zala aqvs kanons, romelic auqmebs qmedebis
danaSaulebriobas da amsubuqebs sasjels.
ganvixiloT ramdenime magaliTi:
a. dRes ciliswameba ar aris danaSauli da ar isjeba sisxlis samarTlis
wesiT. davuSvaT, me davwame cili Cems mezobels. yvelas vuTxari, rom
is aris TaRliTi da vals arasodes istumrebs. sinamdvileSi aRmoCnda,
rom Cems mezobels vali arasodes hqonia aRebuli. mas SeuZlia, miCiv
los Selaxuli RirsebisTvis samoqalaqo samarTlebrivi wesiT. sa
samarTlom, SeiZleba, damakisros sajarod bodiSis moxda da zianis
anazRaureba. magram, Tu xval miRebuli iqneba kanoni, romelic
ciliswamebas sisxlis samarTlebrivad dasjadad xdis, me am kanoniT
ver davisjebi. am kanons ver miecema ukuqceviTi Zala;
b. sisxlis samarTlis kodeqsiT, 21 wlis asaks miuRweveli piris mier
civi iaraRis tareba danaSaulia da isjeba jarimiT. davuSvaT, me var 21
moiyvaneT bralis
wlis asaks miuRweveli, guSin quCaSi gamaCera policiam da Cxrekis Se
gareSe Cadenili
degad amoiRo civi iaraRi - dana. dRes ZalaSi Sevida kanoni, romelic qmedebis magaliTi?
auqmebs civi iaraRis tarebisTvis sisxlis samarTlebriv pasuxismgeb magaliTad,
lobas. me gavTavisufldebi pasuxismgeblobisgan, vinaidan am kanons fsiqikurad
miecema ukuqceviTi Zala. avadmyofi, romelic
ver acnobierebs
b. braleuli pasuxismgeblobis principi: sakuTari qmedebis
danaSaulebriv
es principi niSnavs imas, rom me SeiZleba, pasuxi vago mxolod im qmede xasiaTs, mas
bisTvis, rasac braleulad Cavdivar. Tu qmedeba bralis gareSea Cadenili, ubralod ar esmis,
maSin me pasuxismgebloba ver damekisreba; ras akeTebs.
217
9 5. danaSaulis elementebi
ukve viciT, rom danaSauli Sedgeba sami elementisagan - Semadgenloba,
marTlwinaaRmdegoba, brali. imisTvis, rom dadgindes, Caidina Tu ara pir
ma danaSauli, pirvel rigSi unda gavarkvioT, man Caidina Tu ara sisxlis
samarTlis kanonSi aRwerili qmedeba (qmedebis Semadgenloba); xom ar arse
bobs marTlwinaaRmdegobis gamomricxavi garemoebebi da xom ar arsebobs
bralis gamomricxavi garemoebebi? ganvixiloT TiToeuli maTgani.
5.1. qmedebis Semadgenloba
danaSaulis Semadgenloba aris danaSaulis im niSnebis erTianoba, romelic
aRwerilia sisxlis samarTlis kanonSi. magaliTad, kanonis mixedviT qurdoba
aris sxvisi moZravi nivTis faruli daufleba marTlsawinaaRmdego
misakuTrebis mizniT. Tu am niSnebidan romelime ar gvaqvs saxeze, es ar iqne
ba qurdoba, SeiZleba iyos sxva romelime danaSauli an saerTod ar warmoad
gendes danaSauls.
nebismier adamianur qcevaSi SeiZleba erTmaneTisagan ganvasxvaoT: qcevis
Sinagani da garegani mxare. Sinagani mxare aris is, rac adamianis fsiqikaSi
xdeba, xolo garegnuli - is, rac gare samyaroSi gamovlindeba. radgan dana
Saulic aris adamianis qceva, masac aqvs ori mxare da maT ewodebaT- qmedebis
subieqturi da obieqturi Semadgenloba. ganvixiloT TiToeuli maTgani.
subieqturi Semadgenloba
adamianis fsiqika mravalmxrivia (ganwyoba, emociebi, survilebi, fiqrebi da
a.S.) da danaSaulis Semadgenlobis ganxilvisas gvainteresebs mxolod mo
tivi, mizani, ganzraxva da gaufrTxilebloba. ganvixiloT TiToeuli.
motivi
motivi aris is, rac adamians ubiZgebs danaSaulis Casadenad. kanoni zog
jer specialurad iTxovs motivis arsebobas. magaliTad, falsifikacia,
(warmoebuli nivTis Tvisebis Secvla motyuebiT) SeiZleba, Cadenil iqnes
mxolod angarebis motiviT.
mizani
mizani aris is, riskenac miiswrafvis piri danaSaulis Cadenis dros.
kanoni zogjer iTxovs specialuri miznis arsebobas. magaliTad, yalbi
fulis damzadeba mxolod maSin CaiTvleba danaSaulad, rodesac damnaSaves
aqvs gasaRebis mizani. Tu piri yalb fuls daxatavs sakuTari mxatvruli ni
Wis gamosavlenad, is falsifikatorad ar CaiTvleba.
5.2. ganzraxva, gaufrTxilebloba.
warmovidginoT aseTi SemTxveva: giorgi, romelic aris Zalian frTxili, ga
mocdili mZRoli, gamovida saxlidan da Cajda sakuTar avtomanqanaSi da
adgilidan daZra. uceb Semoesma ucnauri xma manqanis qveda mxridan. man
manqana gaaCera, gadmovida da naxa, rom manqanis qveS SemZvrali yofila me
zoblis sayvareli ZaRli, romelsac tkbilad eZina, igi daiRupa avtomanqanis
gadaadgilebis Sedegad. giorgi pasuxs ver agebs sisxlissamarTlebrivi
wesiT, erTi mxriv, imis gamo, rom mis qmedebaSi ar aris ganzraxva an
gaufrTxilebloba, meore mxriv, imis gamo, rom misi qmedeba ar aris gasa
kicxi, anu is ar moqmedebs braleulad.
maSasadame, danaSauli unda iqnes Cadenili an ganzraxviT, an gaufrTxileb
lobiT. winaaRmdeg SemTxvevaSi saxeze ar gvaqvs danaSauli.
ganzraxva arsebobs ori formiT - pirdapiri da arapirdapiri ganzraxva.
pirdapiri ganzraxviT moqmedebs is, visac gacnobierebuli aqvs, rom mis
218
9
219
9 gis dadgoma da usafuZvlod imedovnebs, rom mis Sedegs Tavidan aicilebs.
magaliTad, pavlem dainaxa, rom ezoSi idga mxolod erTi adamiani da tele
vizoris gadmogdebis dros Seecada, rom is misgan Sors gadaegdo, magram
televizori xelidan gaucurda da TavSi moxvda am adamians. televizoris
fanjridan gadagdeba akrZalulia windaxedulobis normiT. am SemTxvevaSi
adgili eqneba sicocxlis mospobas TviTimedovnebiT.
daudevrobis dros piri ar acnobierebs windaxedulobis normiT akrZalul
qmedebas, ar iTvaliswinebs mavne Sedegis SesaZleblobas, Tumca, unda gaeT
valiswinebina da SeeZlo kidec. magaliTad, oTaxSi CarTuli maqvs eleqtro
Rumeli, magram SabaT - kviras sofelSi wasvlis win damaviwyda misi gamorTva.
Rumeli CarTuli iyo ori dRe da Rame, ris Sedegadac SemaerTebel kabels
cecxli gauCnda. daiwva Cemi saxli da cecxli moedo mezoblis saxlsac. am
SemTxvevaSi me vmoqmedeb daudevrobiT.
yoveldRiur cxovrebaSi moqmedebs mravali windaxedulobis norma, ro
melTagan zogi dawerilia da zogi dauwereli. magaliTad, sagzao moZraobis
usafrTxoebis Sesaxeb kanonSi weria, rom ikrZaleba dasaxlebul adgilas
avtomanqaniT 60 km/sT-ze meti siCqariT moZraoba; ikrZaleba avtomanqanis
tarebis dros mobilurze saubari (yursasmenebis gareSe) da a. S. dauwereli
normaa, magaliTad, is, rom ar SeiZleba televizoris fanjridan gadagdeba,
eleqtrosaxurebeli xelsawyos didi xniT CarTuli datoveba da a. S.
5.3. obieqturi Semadgenloba
rogorc zemoT ukve aRvniSneT, danaSauli mxolod piris fsiqikaSi ar mwif
deba, is garesamyaroSi povebs Tavis gamovlinebas. iseve rogorc subieqturi
Semadgenlobis, aseve, obieqturi Semadgenlobisas Cven danaSaulis yvela
garegnuli niSani ar gvainteresebs. magaliTad, Cven ar gvainteresebs qurdi,
SemTxvevis adgilas manqaniT mivida Tu cxeniT, saxlSi fanjridan gadaZvra
Tu karidan, iq didi xani dahyo Tu male gamovida, naqurdali qoneba gayida
Tu Tavad moixmara. es yvelaferi, rasakvirvelia, sainteresoa saqmis ga
moZiebis da sasamarTloSi ganxilvis dros, vinaidan danaSaulis sruli su
raTis dadgenis saSaulebas iZleva. magram qmedebis danaSaulad kvalifi
kaciis dros Cven gvainteresebs mxolod danaSaulis garegnuli gamovlinebis
niSnebi - qmedeba, Sedegi, mizezobrivi kavSiri, dro, adgili, viTareba da sa
Sualeba, xerxi a. S. mokled davaxasiaToT TiToeuli maTgani.
5.4. qmedeba
qmedeba adamianis nebelobiTi qcevaa, romelic gamoixateba moqmedebis an
umoqmedobis saxiT. danaSaulis Cadena, rogorc wesi, xdeba moqmedebiT. moq
medebis dros damnaSave aqtiurad ereva gare samyaroSi da zians ayenebs (an
safrTxes uqmnis) samarTlebrivad dacul sikeTes. magaliTad, pavlem es
rola petres cecxlsasroli iaraRidan da miayena sxeulis msubuqi daziane
ba. danaSauli Cadenilia moqmedebiT. pavles moqmedeba gamoixateba Caxmaxze
xelis gamokvraSi, ramac gamoiwvia iaraRidan gasrola da adamianis janmrTe
lobis dazianeba.
Tumca aris SemTxvevebi, rodesac danaSaulis Cadena xdeba umoqmedobiT. es
is SemTxvevaa, roca adamians ekisreba kanoniT dadgenili valdebuleba da is
am valdebulebas ar asrulebs. aq erTmaneTisgan unda gavarCioT ”wminda” da
”Sereuli umoqmedoba”. ”wminda” umoqmedobis dros sakmarisia valdebulebis
Seusrulebloba. mag.: alimentis gadaxdisaTvis jiutad Tavis arideba, si
cocxlisaTvis saSiS mdgomareobaSi myofi piris dauxmarebloba, didi ode
nobiT gadasaxadisaTvis Tavis arideba da a. S. am dros piri ar asrulebs
kanoniT dakisrebul valdebulebas da amisTvis is isjeba sisxlis
samarTlebrivi wesiT.
220
rac Seexeba e.w. ”Sereul umoqmedobas”, aq mxolod umoqmedoba sakmarisi ar
aris, aucilebelia Sedegis dadgomac. magaliTad, dedam ar gamokveba bavSvi,
romelic sakvebis naklebobis gamo gardaicvala. am SemTxvevaSi adgili aqvs
umoqmedobiT Cadenil mkvlelobas.
5.5. Sedegi
9
kiTxva: SegiZliaT
moiyvanoT qmedebiT
da umoqmedobiT
Cadenili danaSaulis
magaliTebi?
zog SemTxvevaSi sisxlis samarTlis kanoni sjis mxolod qmedebas da Sedegis
dadgomas ar iTxovs. magaliTad, mowmis mier cru Cvenebis micema isjeba imis
miuxedavad, Tu ra Sedegi gamoiwvia misma moqmedebam. zog SemTxvevaSi ki,
kanoni iTxovs Sedegis dadgomas. magaliTad: mkvleloba, nivTis ganzrax da
zianeba, ukanono aborti Sedegiani danaSaulebia.
5.6. mizezobrivi kavSiri
rodesac kanoni iTxovs
danaSaulebrivi Sedegis
dadgomas, aucilebelia,
davadginoT mizezobrivi
kavSiri piris qmedebasa da
damdgar Sedegs Soris. amis
gasarkvevad gamoiyeneba
e.w. hipoteturi
eliminaciis (gamoricxvis
meTodi). anu, Tu
gamovricxavT mizezs,
maSin unda gamoiricxos
Sedegic. magaliTad,
davuSvaT rezom waukida
cecxli Tivis zvins.
Zlierma qarma cecxli
gaaZliera da beRels
moedo. beRlidan cecxli
gadaedo saxls, romelic
mTlianad daiwva. aris Tu
ara rezos moqmedeba
mizezobriv kavSirSi
saxlis dawvasTan? diax,
vinaidan rezos rom cecxli ar gaeCina, saxli ar daiwveboda.
mizezobrivi kavSiris dadgena ufro rTulia, roca saqme exeba piris umoqme
dobas.
ismis kiTxva: rogor SeiZleba umoqmedobiT danaSaulebrivi Sedegis gamowve
va, an, saerTod, rogor SeiZleba umoqmedobiT raimes gamowveva?
umoqmedobiT rom Sedegis gamowveva SeiZleba, erTi martivi magaliTis sa
fuZvelze SegviZlia davinaxoT. davuSvaT, fizikis maswavlebeli ar wavida
skolaSi da amis Sedegad fizikis gakveTili gacda. TavisTavad cxadia, rom
”fizikis gakveTilis gacdena”, gamowveulia maswavleblis umoqmedobiT, anu
skolaSi arwasvliT.
sisxlis samarTalSi aris bevri magaliTi, rodesac umoqmedoba iwvevs dana
Saulebriv Sedegs, aviRoT Tundac aseTi - dedam saWmeli ar aWama bavSvs da
Sedegad is gardaicvala; saSvelad gamoZaxebulma mexanZrem ar Caaqro cec
xli da Sedegad saxli daiwva; axalgazrdebis jgufma tyeSi daanTo koconi
mwvadis Sesawvavad, magram Semdeg ar Caaqro da tye daiwva. yvela am magaliT
Si piri pasuxs agebs umoqmedobiT damdgari SedegisTvis.
221
9 imisTvis, rom umoqmedoba CaiTvalos Sedegis dadgomis mizezad, aucilebe
lia, sami pirobis arseboba: pirs unda hqondes moqmedebis specialuri
valdebuleba, rom imoqmedos. mas unda hqondes moqmedebis SesaZlebloba
da unda arsebobdes am moqmedebiT Sedegis Tavidan acilebis saSualeba.
specialuri valdebuleba adamians SeiZleba gaaCndes Tavisi profesiidan
(mag. eqimi, mexanZre, policieli), naTesauri urTierTobidan (mag. deda, Svi
li, SviliSvili), winamdebare moqmedebidan (mag. tyeSi koconis danTeba war
moSobs misi Caqrobis valdebulebas) gamomdinare.
5.7. dro, viTareba, saSualeba, xerxi
zogjer kanoni iTxovs, rom dadgindes qmedeba, Cadenili garkveul dros,
garkveul adgilas, garkveul viTarebaSi an garkveuli xerxiT (mag. danaSau
lis Cadena ”arCevnebis dros”, ”farulad” an ”aSkarad”, ”gansakuTrebuli si
sastikiT”, ”saomar” viTarebaSi a. S. ).
222
marTlwinaaRmdegobis gamomricxavi kidev erTi garemoeba marTlzomieri
riskia. magaliTad, Tu mamam Svili moZravi manqanidan gadaagdo, radgan xe
davda, rogor vardeboda manqana ufskrulSi, Tumca manqana sabolood ar ga
davarda ufskrulSi, xolo manqanidan gadagdebuli bavSvi daiRupa, mama ar
agebs pasuxs damdgari Sedegis gamo, radgan mis mier gaweuli riski marTlzo
mieria.
9
7. bralis gamomricxavi garemoebebi imsjeleT bralisa
da marTlwinaaRmde
danaSaulis arsebobisTvis saWiroa mesame elementis - bralis arsebobac. gobis gamomricxav
davuSvaT, rom petrem ganzrax esrola pavles, ris Sedegadac pavle gardaic garemoebebze.
vala. petre ar imyofeboda aucilebeli mogeriebis mdgomareobaSi da ar ar kiTxva: eTanxmebiT
sebobda marTlwinaaRmdegobis gamomricxavi raime sxva garemoebac. magram Tu ara maT?
pasuxi daasabuTeT.
petre aris sulierad avadmyofi da angariSs ver uwevs sakuTar moqmedebas.
Caidina Tu ara petrem danaSauli? pasuxi uaryofiTia, radgan petres fsiqi
kuri mdgomareoba gamoricxavs mis qmedebaSi bralis arsebobas. am SemTxve
vaSi saxeze gvaqvs fsiqikuri daavadebis gamo Seuracxadoba.
bralis ararsebobis kidev erTi piroba SeiZleba iyos Seuracxadoba asakis
gamo. saqarTvelos kanonmdeblobis Tanaxmad, ama Tu im pirma sisxlis sa
marTlis wesiT pasuxi SeiZleba agos 14 wlis asakidan. maSasadame, Tu petrem
Caidina qmedeba, romelsac sxva SemTxvevaSi SeiZleboda darqmeoda qurdoba
(anu, ganzrax, marTlsawinaaRmdego misakuTrebis mizniT, farulad daeuf
la pavles mobilur telefons), igi ar agebs pasuxs am qmedebisaTvis, Tu is,
qmedebis Cadenis droisTvis, 14 welze mcire asakis iyo.
8. daumTavrebeli danaSauli
zogjer SesaZlebelia damnaSavem Tavisi ganzraxva bolomde ver miiyvanos da
mas xeli SeeSalos danaSaulis CadenaSi. unda agos Tu ara man pasuxi am
SemTxvevaSi? ganvixiloT Semdegi magaliTebi:
pirveli SemTxveva: rezos xangrZlivi mtroba hqonda gelasTan da gadawyvi
ta misi Tavidan mocileba. man Ta
vis megobar giorgis miswera we
rili da uTxra, rom apirebda ge
las mokvlas. daisjeba Tu ara
rezo da risTvis ?
meore SemTxveva: guramma
gadawyvita gaequrda Tavisi me
zoblis, giorgis saxli. amisTvis
man moipova misi saxlis gasaRebi
da daamzada asli. misi gegmis
Sesa
xeb Seityo policiam da is
daakava. daisjeba Tu ara gurami
da risTvis ?
mesame SemTxveva: rezom gadawyvi
ta moekla gela. amisTvis man
megobars gamoarTva sanadiro
Tofi da saxlTan Causafrda ge
las. rezom esrola gelas, magram
aacila. daisjeba Tu ara is da
risTvis?
daviwyoT imiT, rom adamianis nebismieri mizanmimarTuli saqmianoba
garkveul stadiebad mimdinareobs. davuSvaT, gadavwyviteT kvercxis Sewva.
ra unda gavakeToT amisTvis? pirvel rigSi unda gadavwyvitoT, rom Cveni mi
223
9 zania kvercxis Sewva; meore etapze aucilebelia, rom SeviZinoT saWiro ma
salebi- kvercxi da zeTi, marili, aseve, gvqondes gazqura da tafa; mesame
etapze saWiroa, rom avanToT cecxli, gavaxuroT tafa, masze davasxaT zeTi,
davayaroT marili da davasxaT kvercxi. bolos, rodesac kvercxi Seiwveba, is
unda gadmoviRoT tafidan da mivirTvaT.
es martivi magaliTi, aseve, asaxavs danaSaulis ganviTarebis etapebsac.
ra etapebs moicavs danaSauli:
pirvel etapze xdeba danaSaulebrivi ganzraxvis formireba; am dros adami
ani fiqrobs, Caidinos Tu ara danaSauli, ramdenad aqvs amis SesaZlebloba,
ra Sedegs miiRebs misgan da sxva. sabolood is iRebs gadawyvetilebas;
meore etapze, SesaZlebelia, damnaSavem es gadawyvetileba gamoavlinos
sityvieri an sxva formiT (Tumca es yovelTvis ar xdeba), magaliTad, gauzia
ros megobars an Seadginos werilobiTi gegma;
mesame etapze xdeba momzadeba danaSaulis Casadenad. momzadeba, rogorc
wesi, gulisxmobs pirobebis Seqmnas, iaraRisa da sxva saSualebebis SeZenas da
a.S.;
meoTxe etapze adgili aqvs danaSaulis Cadenis mcdelobas, anu es aris ukve
moqmedeba, romlic uSualod mimarTulia danaSaulis Casadenad;
mexuTe etapze gvaqvs dasrulebuli danaSauli.
danaSaulis momzadebas da mcdelobas kanoni ganmartavs Semdegnairad:
• `danaSaulis momzadebad iTvleba danaSaulis CadenisaTvis pirobebis
ganzrax Seqmna~.
• danaSaulis mcdelobad iTvleba ganzraxi qmedeba, romelic, Tumca,
uSualod mimarTuli iyo danaSaulis Casadenad, magram bolomde ar
iqna miyvanili.
ismis kiTxva, danaSaulebrivi qcevis ganviTarebis ra etapidan SeiZleba
daisajos piri?
logika da yoveldRiuri gamocdileba gvkarnaxobs, rom ganzraxvis formire
bis an ganzraxvis gamovlenis etapze, albaT, aravin unda daisajos. Tavisu
fal sazogadoebaSi azris gamoTqma, rogori sazianoc ar unda iyos is, zoga
dad ar isjeba.
danaSaulis momzadeba an mcdelobis dasjadoba. saqarTvelos
kanonmdeblobiT isjeba mxolod mZime da gansakuTrebiT mZime danaSaulis
momzadeba (naklebad mZime danaSaulis momzadeba ar isjeba). xolo, rac See
xeba mcdelobas, is yvela SemTxvevaSi isjeba. Cvens moyvanil magaliTebs Tu
gadavxedavT, pirvel SemTxvevaSi moqmed pirs ver davsjiT, vinaidan misi
moqmedeba ar gascdenia ganzraxvis gamovlinebis stadias. meore da mesame
SemTxvevaSi ki daisjeba, vinaidan meore SemTxvevaSi saxeze gvaqvs mZime (qur
doba binaSi SeRweviT) danaSaulis momzadeba, xolo mesame SemTxvevaSi - gan
sakuTrebiT mZime danaSaulis (mkvleloba) mcdeloba.
rogorc vxedavT, adamiani, rac ufro uaxlovdeba danaSaulis damTavrebas,
miT ufro mkacrad eqceva mas kanoni.
sainteresoa, aseve, imis aRniSvna, rom danaSaulebrivi ganzraxvis
sityvieri gamovlineba, romelic erTi SexedviT ”uwyinaria”, zog SemTxve
vaSi SesaZlebelia daisajos kidec. magaliTad, Tu petre waaqezebs pavles
qurdobis Casadenad, es iqneba ara ubralod azris gamoxatva, aramed waqeze
ba, danaSaulSi Tanamonawileoba, rac kanoniT isjeba (ix. qvemoT). aseve, Tu me
224
movuwodeb sazogadoebas, rom quCaSi iaraRiT gamovides da daamxos xelisuf
leba, es iqneba ara ganzraxvis ubralo gamovlineba, aramed mowodeba
saxelmwi
fo xelisuflebis damxobisken (romelic isjeba kanoniT), aseve,
kanoniT dasjadia sicocxlis, janmrTelobis an qonebis ganadgurebis muqa
ra, rodesac dazaralebuls uCndeba muqaris ganxorcielebis safuZvliani
SiSi.
9
Cndeba kiTxva, ratom unda isjebodes daumTavrebeli danaSauli, romelic
saziano ar iyo sazogadoebisaTvis?
Cven Tu SevxedavT sasjelis miznebs (ix. qvemoT) gavixsenebT sasjelis
miznebs, vnaxavT, rom samarTlianobis aRdgenis mizani am SemTxvevaSi nakle
bad gamogvadgeba, vinaidan sazogadoebas ziani ar miuRia. samagierod, sasje
li gamarTlebulia axali danaSaulis Tavidan acilebisa da damnaSavis ga
mosworebis mizniT. daumTavrebeli danaSauli rom ar isjebodes kanoniT,
policia ver SeZlebda Carevasa da danaSaulis Sewyvetas, xolo damnaSaves
eqneboda ganmeorebiTi mcdelobis da warmatebiT dagvirgvinebis SesaZ
lebloba. amitom daumTavrebeli danaSaulis dasjadoba srul Sesabamisoba
Sia sasjelis miznebTan.
aris erTi SemTxveva, rodesac adamiani danaSaulis momzadebisa da mcde
lobisTvis pasuxs ar agebs, Tuki Tavisi umecrebisa an sxva pirovnuli
naklis gamo, danaSaulis Casadenad iyenebs iseT saSualebas, romliTac
ar SeiZleboda miR
weuliyo Sesabamisi
marTlsawinaaRmdego
Sedegi. magaliTad, Tu
petres surs miwis zeda
piridan 2000 metr ze
mfrinavi TviTmfrina
vis Camogdeba Surdu
liT, radgan hgonia
(gonebrivi naklis gamo),
rom SurduliT SeiZle
ba miznis miRweva, an Tu
petre pavles mosakla
vad WiqaSi uyris Tavis
tkivilis sawinaaRmdego
saSualebas, radgan hgo
nia, rom amiT SeiZleba
mokla kaci, aseT
SemTxvevaSi petres pa
suxismgebloba ar
daekisreba.
gansxvavebuli SemTxveva iqneba, Tu petre TviTmfrinavs raketas daumiznebs
da gamSveb Rilaks TiTs daaWers, magram raketa ar gavardeba xarvezis gamo,
romlis Sesaxebac petrem araferi icoda. aseve, gansxvavebuli SemTxveva
iqneba, Tu petres sawamlaviani da Cveulebrivi wyliT savse sasmisi erTma
neTSi aereva da pavles sawamlavis magivrad Cveulebriv wyals daalevinebs.
orive SemTxvevaSi is daisjeboda danaSaulis mcdelobisaTvis, radgan aseT
SemTxvevaSi mizani mxolod misi Secdomis gamo ver aris miRweuli da ara misi
umecrebis an sxva pirovnuli naklis gamo.
mas Semdeg, rac piris saqmianoba gadaizrdeba danaSaulis momzadebasa da
mcdelobaSi, kanoni mainc utovebs mas Sanss, rom Tavidan airidos sisxlis
samarTlis pasuxismgebloba. kerZod, piri gaTavisufldeba pasuxismgeblo
bisgan, Tu man danaSaulis damTavrebamde ”nebayoflobiT da sabolood”
225
9 aiRo xeli. Tu adamiani danaSaulis damTavrebis Semdeg Seecdeba misi Sede
gebis gamosworebas, es iqneba ara pasuxismgeblobis gamomricxavi, aramed
Semamsubuqebeli garemoeba.
9. danaSaulSi Tanamonawileoba
danaSauli adamianma SeiZleba Caidinos, rogorc martom, aseve sxva pirebTan
erTad. rodesac danaSauls ramdenime adamiani erTad Cadis, qmedebis saSiS
roeba izrdeba, rogorc amboben ”Zala erTobaSia” (samwuxarod, es gamoTqma
danaSaulis Cadenis drosac amarTlebs). amitom zog SemTxvevaSi kanoni dana
Saulis Cadenas pirTa jgufis mier ufro mkacrad sjis, vidre erTi piris
mier.
ramdenime piris mier danaSaulis erToblivad ganxorcielebis dros
kiTxva: Tqveni
SeiZleba yvela erTad, uSualod Cadiodes kanonSi aRweril qmedebas an
azriT, ratom
aris aseTi tipis adgili hqondes garkveuli rolebis danawilebas, magaliTad, erTma
danaSauli ufro waaqeza meore binis qurdobis Casadenad, meorem moitana kibe da miadga
saSiSi, vidre erTi sacxovrebel saxls, mesame idga sadarajoze, rom moulodnelad saxlis
piris mier Cadenili? patroni ar gamoCeniliyo, xolo meoTxe - uSualod avida kibeze da gaqur
pasuxi daasabuTeT.
da saxli. aq SeiZleba iyos mexuTe, romelmac organizeba gauwia yve
lafers.
rodesac yvela moqmedi piri erToblivad axorcielebs danaSaulebriv
qmedebas, adgili aqvs Tanaamsruleblobas. xolo, rodesac maT Soris
rolebi danawilebulia, zemoT aRwerili magaliTis mixedviT, saxeze gvaqvs
Tanamonawileoba.
226
aq umTavresia gaviTvaliswinoT is, rom Tanamonawile Tavisi qmedebiT xels
unda uwyobdes danaSaulis ganxorcielebas. SeuZlebelia imis xelis Sewyo
ba, rac ukve ganxorcielda. amitom winaswar Seupirebeli dafarva ar iTvle
ba Tanamonawileobad.
Tanamonawileoba SeiZleba ganxorcieldes mxolod kanonSi miTiTebuli sax
iT. nebismieri saxis kavSiri danaSaulTan ar iqneba Tanamonawileoba. magali
9
Tad, televizorSi vnaxe, rom SeiaraRebul pirTa jgufma gaZarcva romeli
Rac bankis filiali. es ambavi Zalian momewona da taSic davukari. aris Tu
ara es Tanamonawileoba? rasakvirvelia, ara, vinaidan mxolod fsiqolo
giuri kavSiri danaSaulTan ver CaiTvleba Tanamonawileobad.
arc mxolod faqtobrivi an fizikuri kavSiri CaiTvleba danaSaulSi Tana
monawileobad. magaliTad, me mezobels mivaqirave bina, romelmac is gamoiye
na narkotikuli saSualebebis dasamzadeblad, megobars vaTxove sanadiro
Tofi, romelic gamoiyena kacis mosaklavad, biZaSvils vasesxe fuli, rome
lic man gamoiyena narkotikebis SesaZenad da a. S. Tu me ar maqvs Sesabamisi
danaSaulis Cadenis ganzraxva, ver CaviTvlebi danaSaulis Tanamonawiled.
maSasadame, imisTvis, rom piri vcnoT danaSaulSi Tanamonawiled, aucilebe
lia saxeze gvqondes minimum ori piroba: is danaSaulSi unda monawileobdes
kanoniT dadgenili formiT (waqezeba, daxmareba, organizatoroba) da mas
unda hqondes danaSaulSi monawileobis ganzraxva.
danaSaulSi Tanamonawileoba SeiZleba sul sami formiT: wamqezeblis,
amsruleblis an organizatoris saxiT.
• wamqezebelia is, vinc sxvas daiyoliebs danaSaulis Casadenad;
• damxmarea is, vinc xels Seuwyobs danaSaulis Cadenas;
• organizatoria is, vinc moawyobs danaSaulis Cadenas an xelmZRvane
lobs mis ganxorcielebas.
erTmaneTisgan ganasxvaveben fizikur da inteleqtualur damxmares.
fizikuri damxmare amsrulebels exmareba fizikurad, iaraRisa da saSualebe
bis miwodebiT da a.S. xolo inteleqtualuri damxmare amsrulebels exmare
ba fsiqikurad, is aZlevs mas rCevebs da ganamtkicebs mis ganzraxvas.
mniSvnelovania, aseve, erTmaneTisgan gavarCioT Tanamonawile da amsru
lebeli. amsrulebelia is, vinc uSualod Cadis danaSauls, xolo Tanamo
nawilea is, vinc wamqezeblis, damxmaris an organizatoris saxiT monawi
leobs danaSaulis CadenaSi.
Tanamonawilis pasuxismgebloba mniSvnelovnad aris damokidebuli amsru
leblis pasuxismgeblobaze. rogorc wesi, Tanamonawile da amsrulebeli
erTi da imave danaSaulisTvis isjeba, magram arsebobs gamonaklisebic.
magaliTad, Tu me wavaqezeb adamians, rom Caidinos danaSauli, magram is ar
Caidens, me davisjebi am danaSaulis momzadebisTvis, Tu is Caidens sxva,
ufro mZime danaSauls, is daisjeba am mZime danaSaulisTvis, xolo me davis
jebi kvlav im danaSaulis momzadebisTvis, risTvisac wavaqeze.
bolos, sainteresoa, rogor SeiZleba, Tanamonawilem xeli aiRos danaSaulis
Cadenaze. kanonis mixedviT, Tanamonawilem Tavisi aqtiuri qmedebiT Tavidan
unda aicilos danaSaulebrivi Sedegis dadgoma (magaliTad, gadaarwmunos
amsrulebeli, Seatyobinos Sesabamis organoebs, xeli SeuSalos amsru
lebels da sxv). am wesidan gamonaklisia fizikuri damxmare, romelsac aseve
ar daekisreba pasuxismgebloba, Tu amsrulebelma danaSaulis dawyebamde
uari Tqva, Seesrulebina Sepirebuli qmedeba, an ukan daibruna danaSaulis
Casadenad gacemuli iaraRi an saSualeba.
227
9 10. sasjeli
10.1. ra aris sasjeli?
sasjeli aris saxelmwifos mier gamoyenebuli iZulebis RonisZieba, ro
melic Seefardeba damnaSaves. Cven, albaT, xSirad gagvigonia gamoTqma:
`cnobili iqna damnaSaved da sasjelis saxiT Seefarda Tavisuflebis aRkve
Ta . . . vadiT~.
sasjeli zogadad gulisxmobs damnaSavisTvis usiamovnebis miyenebas. Tu
damnaSaves Cadenili saqcielisTvis sasiamovno Sedegebs davakisrebT, maSin
is sasjelad ar CaiTvleba. magaliTad, davuSvaT pavlem mezobels mohpara
100 lari. Tu Cven mas mivcemT 1000 lars, raTa momavalSi aRar moiparos, pav
lem SesaZlebelia momavalSi, marTlac, aRar moiparos fuli (Tumca nakle
bad savaraudoa), magram Cveni pasuxi pavles qmedebaze sasjelad ar CaiTvle
ba.
sasjels, Cveulebriv, sayofacxovrebo urTierTobebSic iyeneben. magali
Tad: mSobeli sjis bavSvs, maswavlebeli - moswavles da a. S. magram sasjels,
kiTxva: Tqveni rogorc sisxlis samarTlebriv RonisZiebas, mxolod saxelmwifo iyenebs da
azriT, ratom adamianis ama Tu im uflebis CamorTmevasTan/SezRudvasTan aris dakavSire
aqvs sisxlis buli.
samarTlebrivi
pasuxismgeblobis sasjelis arseboba aucileblad raime mizniT unda iyos gamarTlebuli. wi
dakisrebis naaRmdeg SemTxvevaSi sazogadoeba ormagad dazaraldeba: dazaraldeba
eqskluziuri
ufleba mxolod
Cadenili danaSaulis Sedegad da aseve, sasjelis gamo gaweuli xarjis Sede
saxelmwifos? gad (warmoidgineT, ramden xarjTan aris dakavSirebuli cixeSi patimrebis
Senaxva).
uZvelesi droidan sasjelis arsebobas ori mTavari mizani hqonda:
samarTlianobis aRdgeniTa da axali danaSaulis Tavidan acilebiT. gan
aqedan gamomdinare,
vixiloT TiToeuli maTgani.
sasjeli ar unda
gavigoT, rogorc saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi ambobs, rom sasjelis erT - erTi
SurisZiebis an
mizani samarTlianobis aRdgenaa.
samagieros gadaxdis
iaraRi. sasjeli aris ras niSnavs samarTlianobis aRdgena?
saxelmwifos xelSi
arsebuli erT- davuSvaT, pavlem moipara petres avtomanqana, xolo Semdeg daudevari marT
erTi instrumenti, vis Sedegad daaziana da gamousadegari gaxada. gasagebia, rom petrem pavles
romliTac manqanis safasuri unda gadauxados, magram ramdenad aucilebelia, rom pet
xels uwyobs
marTlwesrigis re daisajos sisxlissamarTlebrivi wesiT, anu daekisros jarima an sulac
uzrunvelyofas. Tavisuflebis aRkveTa?
rogorc Zveli drois moazrovneebi, aseve, XVI I I - XIX saukuneebis ganmanaT
leblebi fiqrobdnen, rom sasjeli aRadgens im moralur wonasworobas, ro
melsac arRvevs danaSauli. sasjeli aris is, rasac imsaxurebs damnaSave.
sazogadoebaSi gamjdari warmodgenebis mixedviT, sasjeli gulisxmobs
samarTlianobis aRdgenas. gavixsenoT qarTuli xalxuri zRapari `komble~.
komblem Tavisi warTmeuli Zroxa ara mxolod daibruna, aramed Zroxis
wamrTmevi dasaja kidec1. amis Semdeg zRapari dasrulda sityvebiT - `samar
Talma puri Wama~.
sasjelis es dasabuTeba uZveles principSi - `talionis principSic~ povebs
Tavis gamoZaxils. `Tvali Tvalis wil - kbili kbilis wil~ - ambobdnen winap
rebi. “talionis principis” mixedviT, damnaSavem Tavis Tavze unda ganica
dos is ziani, rac miayena sazogadoebas. Sesabamisad, sasjelis simkacre unda
iyos Cadenili danaSaulis proporciuli.
sasjelis meore mizani sargeblianobis princips efuZneba. misTvis mniSvne
lovania, rom sasjeli iyos sazogadoebisTvis sargeblis momtani RonisZie
ba. sasjelis am miznebs `utilitarul~ miznebsac uwodeben (laTinuri si
tyvidan utile - sasargeblo).
1 Tumca, es ar aris ”sasjeli” samarTlebrivi gagebiT
228
rogor SeiZleba sasjeli sazogadoebisTvis sasargeblo iyos? pasuxi Se
darebiT martivia: danaSauli aris sazogadoebisTvis zianis momtani, xolo
sasjeli Tavidan gvacilebs danaSauls. es xdeba Semdegnairad:
cnobilia, rom adamianebi gaurbian usiamovnebas, Sesabamisad, Tu danaSaulis
Cadena aucileblad iwvevs sasjelis dakisrebas, damnaSave aRar Seecdeba,
rom momavalSi danaSauli gaimeoros da aseve, gafrTxildeba sxvac, rome
9
lic dainaxavs, Tu ra Sedegi mohyva danaSaulis Cadenas.
sasjeli, aseve, miznad isaxavs damnaSavis gamosworebasac. jer erTi, is Ta
vad damnaSaves aZlevs dafiqrebis saSualebas, rom mixvdes, Tu ra ziani miaye
na sazogadoebas. meorec, sasjelis moxdis dros saxelmwifo unda Seecados,
rom pirovnebaSi aRmofxvras danaSaulisken swrafva (sxvadasxva
saganmanaTleblo programiT, profesiis dauflebiT, dasaqmebis programe
biT da a.S.)
maSasadame, Tu samarTlianobis aRdgenis mizani warsulisken aris mimarTu
li da `gamrudebulis gasworebas~ gulisxmobs, sargeblianobis mizani mo
mavlisken ixedeba da gulisxmobs axali danaSaulis Tavidan acilebas.
10.2. sasjelTa saxeebi
rogorc ukve aRvniSneT, sasjelis gamoyeneba miznad isaxavs samarTliano
bis aRdgenas, axali danaSaulis Tavidan acilebasa da damnaSavis
resocializacias. sasjeli aucileblad gulisxmobs damnaSavisTvis
garkveuli uflebebis SezRudvas. magaliTad, zogi sasjeli zRudavs msjavr
debulis pirad Tavisuflebas (magaliTad, Tavisuflebis aRkveTa, Tavisuf
lebis SezRudva), zogi zRudavs qonebriv uflebebs (magaliTad: jarima,
qonebis CamorTmeva, gamasworebeli samuSao), zogi arTmevs specialur
uflebebs (magaliTad: Tanamdebobis dakavebis uflebis CamorTmeva).
kanonierebis principi gveubneba, rom damnaSaves ar SeiZleba Seefardos ise
Ti sasjeli, romelic ar aris gaTvaliswinebuli sisxlis samarTlis kodeq
siT.
kodeqsiT gaTvaliswinebuli sasjelis saxeebia:
a. Tavisuflebis aRkveTa
Tavisuflebis aRkveTa aris msjavrdebulis izolacia sazogadoebisgan
da Tavisuflebis aRkveTis dawesebulebaSi moTavseba. is SeiZleba iyos
229
9 rogorc vadiani, aseve, uvado. vadiani Tavisuflebis aRkveTa iniSneba
6-Tvidan 20 wlamde. danaSaulTa an ganaCenTa erTobliobis dros, SeiZleba,
dainiSnos 30-40 wlamde vadiT. uvado Tavisuflebis aRkveTa iniSneba mxo
lod gansakuTrebiT mZime danaSaulisTvis. uvado Tavisuflebis aRkveTa
mainc ar niSnavs, rom msjavrdebuli mTel Tavis sicocxles aucileblad
cixeSi gaatarebs. sasjelis moxdis dawyebidan 25 wlis gasvlis Semdeg, kargi
yofaqcevis SemTxvevaSi, is SeiZleba gaTavisufldes sasjelis moxdisgan;
b. Tavisuflebis SezRudva
Tavisuflebis SezRudva, Tavisuflebis aRkveTisgan gansxvavebiT, ar
gulisxmobs msjavrdebulis sazogadoebisgan izolacias, aramed is moTavse
bulia Tavisuflebis SezRudvis dawesebulebaSi da garkveuli drois
monakveTSi SezRuduli aqvs Tavisuflad gadaadgilebis ufleba, Tavisuf
lebis SezRudva SeiZleba ganisazRvros 5 wlis vadiT;
c. jarima
jarima aris fuladi Tanxa, romelsac ixdis braldebuli saxelmwifo biuje
tis sasargeblod. jarimis minimaluri odenoba 500 laria. jarimis daniSvnis
dros sasamarTlo, danaSaulis simZimesTan erTad, aseve iTvaliswinebs
msjavrdebulis qonebriv mdgomareobas;
d. sazogadoebrivad sasargeblo Sroma
es sasjeli moiTxovs msjavrdebulisgan usasyidlo Sromas, romlis saxesac
gansazRvravs probaciis biuro. is iniSneba ormocidan rvaas saaTamde vadiT.
yoveldRiurad aseTi Sromis xangrZlivoba ar unda aRematebodes rva saaTs.
Tu msjavrdebuli uars acxadebs Sromaze an jiutad Tavs aridebs mas, SeiZ
leba, sasjeli Seecvalos Tavisuflebis SezRudviT an Tavisuflebis aRkve
TiT;
e. gamasworebeli samuSao
gamasworebel samuSaos msjavrdebuli asrulebs sakuTar samuSao adgilas.
mas yovelTviurad eqviTeba xelfasi xuTidan oc procentamde da iricxeba
saxelmwifos biujetSi. gamasworebeli samuSao iniSneba erTi Tvidan or
wlamde vadiT;
f. qonebis CamorTmeva
qonebis CamorTmeva niSnavs danaSaulis Casadenad gamoyenebuli nivTis an
danaSaulis Sedegad mopovebuli qonebis usasyidlo CamorTmevas saxelmwi
fos sasargeblod;
230
g. Tanamdebobis dakavebis an saqmianobis uflebis CamorTmeva
xSiria SemTxveva, roca piri Tavis Tanamdebobas an saqmianobas (magaliTad,
samedicino saqmianobas) iyenebs danaSaulis Casadenad. sasjelis es saxe
miznad isaxavs aRukveTos msjavrdebuls amis SesaZlebloba an moaxdinos
misi uflebrivi SezRudva, romelic emsaxureba sasjelis miznebs. sasjelis
es saxe iniSneba erTidan xuT wlamde vadiT;
9
h. samxedro piris samsaxurebrivi SezRudva
sasjelis es saxe gamoiyeneba mxolod samxedro mosamsaxureTa mimarT. am
sasjelis moxdis dros msjavrdebuls eqviTeba xelfasi saxelmwifo biuje
tis sasargeblod ara umetes 20 procentisa. aseve, ar SeiZleba misi dawin
aureba da samxedro wodebis momateba.
231
9
magaliTad,
bisTvis an aseTi Zaladobis gamoyenebis muqara. Tu gamoyenebulia sicocxli
sa da janmrTelobisTvis saSiSi Zaladoba an aseTi Zaladobis muqara, maSin
gveqneba ara Zarcva, aramed yaCaRoba. maSasadame, qurdobis, Zarcvisa da
yaCaRobis dros damnaSaves erTi da igive mizani amoZravebs - qonebis dauf
leba. magram isini erTmaneTisgan gansxvavdeba gamoyenebuli meTodiT. qur
dobis dros gvaqvs nivTis faruli, xolo Zarcvis dros - aSkara daufleba,
janmrTelobis yaCaRobis dros ki gamoyenebulia Zaladoba, romelic saSiSia sicocxlis an
ganzrax mZime janmrTelobisTvis.
dazianeba, Cadenili
gansakuTrebuli 11.2. janmrTelobis dazianeba
sisastikiT, isjeba
cxridan Tormet dazianebis xarisxis mixedviT erTmaneTisgan ganasxvaveben janmrTelobis
wlamde, xolo sami sxvadasxva xarisxis dazianebas: mZime, naklebad mZime an msubuq daziane
gaufrTxilebeli bas.
dazianeba isjeba
jarimiT an janmrTelobis dazianeba SeiZleba rogorc ganzrax, aseve gaufrTxileblo
gamasworebeli biT. amasTan unda vicodeT, rom gaufrTxileblobiT janmrTelobis nakle
samuSaoTi vadiT or bad mZime dazianeba ar isjeba, isjeba mxolod mZime da naklebad mZime da
wlamde.
zianeba. janmrTelobis dazianeba SeiZleba gvqondes rogorc kvalificiu
ri, aseve privilegirebuli Semadgenlobebis saxiT. sasjelis simZime
damokidebulia imaze, dazianeba Cadenilia ganzrax Tu gaufrTxileblobiT,
damamZimebeli garemoebiT Tu maT gareSe.
11.3. narkotikuli danaSauli
narkomania aris saSineli seni, romelic ganadgurebiT emuqreba yvelaze
Zvirfas adamianur Rirebulebebs - sicocxlesa da janmrTelobas, aseve,
am qmedebebisTvis morals, zneobas da mTlianad sazogadoebas. saxelmwifom gansakuTrebu
gaTvaliswinebulia
Tavisuflebis
li yuradReba unda miaqcios am danaSaulTa aRmofxvras. amitom sisxlis
aRkveTa vadiT samarTlis kodeqsSi narkotikul danaSauls calke Tavi aqvs daTmobili.
TerTmet wlamde. dasjadad aris gamocxadebuli narkotikuli saSualebis cirkulaciis yve
gansakuTrebiT la rgoli, misi warmoebidan moxmarebamde. kerZod, kodeqsi dasjadad acxa
didi odenobiT debs narkotikuli saSualebis ukanono warmoebas, Senaxvas, gadazidvas,
narkotikuli
nivTierebis
gasaRebas, moxmarebas da aseve, narkotikuli saSualebis moxmarebisTvis bi
damzadeba, Senaxva, nis an sxva sadgomis daTmobas. gansakuTrebiT mkacrad isjeba narkotikuli
gadazidva an saSualebis damzadeba, Senaxva, gadazidva an gasaReba.
gasaReba isjeba
Tavisuflebis
aRkveTiT vadiT
rvidan oc wlamde
an uvadod. kanoni
naklebad mkacrad
eqceva narkotikebis
momxmarebels.
kerZod, mcire
odenobis
narkotikebis
pirveladi
moxmarebisTvis pirs
ekisreba mxolod
administraciuli
pasuxismgebloba,
xolo ganmeorebiTi
moxmarebisTvis
sisxlis
samarTlebrivi
pasuxismgebloba
- jarima,
sazogadoebrivad
sasargeblo Sroma
an Tavisuflebis
aRkveTa erT wlamde
vadiT.
232
sisxlis samarTlis procesi
1. ra aris sisxlis samarTlis procesi?
sasjelis muqara azrs dakargavs, Tu is ar Sesrulda. warmovidginoT, rom
parlamentma miiRo sisxlis samarTlis kodeqsi, sadac aRwerilia yvela
10
danaSauli da sasjeli. sazogadoebis did nawils Segnebuli aqvs, rom dana
Sauli aris cudi da ar unda Caidinos, magram aris sazogadoebis mcire nawi
li, romelsac aqvs danaSaulis Cadenis cduneba. Tu saxelmwifom ar gamoav
lina da ar dasaja danaSaulis Camdeni pirebi, maTi raodenoba TandaTan
gaizrdeba da sabolood SeiZleba, kanonmorCil moqalaqeebsac gauCndeT
imis gancda, rom danaSaulis Cadena arcTu ise cudia da saWiroebis SemTxve
vaSi, es SeiZleba.
es magaliTebi adasturebs imas, rom sisxlis samarTlis normebis arseboba
azrs dakargavs, Tu ar moxda maTi Sesruleba, rac sisxlis samarTlis proce
sis meSveobiT xdeba.
danaSauli aris movlena, romelic Tavis kvals tovebs samyaroSi da amitom
SesaZlebelia misi gaxsna, danaSaulis Camdeni piris gamovlena. zogierTi
kategoriis danaSaulis gaxsna SedarebiT rTulia, xolo zogis ki - Sedare
biT advili. danaSaulis gaxsnis meTodebs kriminalistika Seiswavlis,
xolo sisxlis samarTlis procesi, am (da sxva) sakiTxebis samarTlebrivi
mxariT aris dainteresebuli.
sisxlis samarTlis procesi aregulirebs saqmis mimdinareobas ga
moZiebis dawyebidan sasamarTlos mier ganaCenis gamotanamde,
misi gasaCivrebis da ganaCenis aRsrulebis calkeuli sakiT
xebis CaTvliT.
sanam ganvixilavT procesis konkretul stadiebs, aucilebelia vi
codeT ramdenime ZiriTadi sakiTxi, rogoricaa: adamianis ufle
bebi sisxlis samarTlis procesSi, sisxlis samarTlis procesis
mTavari principebi, sisxlis samarTlis procesSi monawile pirebi,
mtkicebulebebi da aRkveTis RonisZiebebi.
233
10 misi Cvenebis safuZvelze, policiam daakava Svidi Tanamonawile, romlebmac
nebayoflobiT aRiares danaSauli. danaSauli warmatebiT iqna gaxsnili.
es ucnauri magaliTi Cven gvaCvenebs imas, rom sisxlis samarTlis procesSi
arsebobs ori urTierTsawinaaRmdego interesi - danaSaulis gaxsnis intere
si da adamianis uflebebis dacvis interesi (Tumca es ori interesi yo
velTvis ar ewinaaRmdegeba erTmaneTs). mocemul magaliTSi vxedavT, rom
danaSauli gaixsna, magram masobrivad dairRva adamianis uflebebi.
234
3. sisxlis samarTlis procesis ramdenime mTavari principi
3.1. udanaSaulobis prezumfcia
xSirad gvsmenia udanaSaulobis prezumfciis Sesaxeb, magram bevrma ar icis,
zustad ras gulisxmobs is. kanonis ganmartebiT, piri udanaSaulod iTvleba
sanam mas damnaSaved ar cnobs sasamarTlo. anu, gamamtyunebeli ganaCenis
10
dadgomamde aravis aqvs ufleba adamiani damnaSaved moixsenios, sanam mas
aseTad cnobs sasamarTlo.
piris damnaSaveobas amtkicebs braldebis mxare - prokurori da gamomZiebe
li. Tavad braldebuls ar evaleba, amtkicos, rom is udanaSauloa, vinaidan
isedac udanaSaulod iTvleba. miuxedavad amisa, vinaidan procesi Sejibre
biTia (rogorc SemdgomSi vnaxavT), sasurvelia, rom braldebulma (advoka
tis daxmarebiT) amtkicos Tavisi udanaSauloba, winaaRmdeg SemTxvevaSi
SesaZlebelia, rom udanaSaulo piri damnaSaved iqnes cnobili da adgili
hqondes marTlmsajulebis xarvezs. arsebobs garkveuli
gadaxvevebi mxareTa
3.2. mxareTa Tanasworoba da SejibrobiToba Tanasworobis
principidan:
sisxlis samarTlis procesSi gvyavs ori mxare: braldeba da dacva. orive magaliTad, mxolod
mxare cdilobs, daamtkicos Tavisi simarTle: prokurori cdilobs, prokurors
daamtkicos, rom braldebulma danaSauli Caidina, xolo braldebuli da aqvs ufleba
misi damcveli cdilobs, daamtkicos, rom braldebuls danaSauli ar Caude ganaxorcielos
iZulebiTi
nia an Caidina Semamsubuqebel garemoebebSi da imsaxurebs msubuq sasjels an
RonisZiebebi,
sasjelisgan gaTavisuflebas. procesi SejibrebiTia da orive mxares, met- rogoricaa:
naklebad, Tanabari uflebebi gaaCnia. maT SeuZliaT, warmoadginon mtkice -braldebulis
bulebebi, gaecnon mowinaaRmdege mxaris masalebs, gamoiZaxon da dakiTxon dakaveba, Cxreka,
mowmeebi, daniSnon eqspertiza, daayenon Suamdgomlobebi sasamarTlos wi amoReba. es gasagebia,
gamomdinare iqidan,
naSe.
rom braldebis
mtkicebis tvirTi
mxolod prokurors
ekisreba da
meore mxriv, is
axorcielebs sajaro
Zalauflebas.
gamoZiebis
saWiroebidan
gamomdinare,
prokurors kanoni
aZlevs uflebas,
Caerios adamianis
individualur
uflebebSi da
TavisuflebebSi,
oRond mxolod
sasamarTlos
nebarTviT da
sasamarTlos
kontrolqveS.
3.3. sasamarTlo sxdomis sajarooba da zepiroba
warmoidgineT, rom adamiani gaasamarTles, gamoucxades ganaCeni da sasjeli
miusajes sazogadoebis daswrebis gareSe. sainteresoa, magram faqtia, rom
Sua saukuneebis msoflioSi, ZiriTadad, swored aseTi procesebi iyo
gavrcelebuli. sajaro saqmis ganxilvis principis farTo gavrceleba mxo
lod XV I I I -XIX saukuneebs ekuTvnis da dReisTvis is marTlmsajulebis erT -
erT ZiriTad principad aris aRiarebuli.
saqmis ganxilvis sajarooba da zepiroba dadgenilia saqarTvelos kanonmdeb
lobiT. sxdomaze sazogadoebis daswreba mxolod maSin SeiZleba aikrZalos,
Tu misi sajaroobiT ziani adgeba kanoniT gaTvaliswinebul mniSvnelovan
235
10 interess. saqarTvelos kanonmdeblobiT es interesia: saxelmwifo saidum
loeba, aseve, piradi da komerciuli saidumloeba, piradi cxovrebis saidum
loeba da a. S. sasamarTlos gadawyvetileba yvela SemTxvevaSi cxaddeba sa
jarod.
mowmem Cveneba uSualod da zepirad unda misces sasamarTlos. misi Cvenebis
Canaweris warmodgena dasaSvebia mxolod maSin, Tu igi gardaicvala an imyo
feba sazRvargareT, an misi adgilsamyofeli ucnobia da amowurulia misi sa
kiTxva: Tqveni
samarTloSi wardgenis yvela SesaZlebloba.
azriT, ratom aris
mniSvnelovani
sasamarTlo sxdomis
4. sisxlis samarTlis procesSi monawile pirebi
sajarod Catareba da sisxlis samarTlis procesSi mravali piri monawileobs: braldebuli,
zepiri gamosvlebi
prokurori, dazaralebuli, mowme, eqsperti da a.S, magram mTavar rols
sasamarTlo
procesze? mxareebi asruleben.
sisxlis samarTlis procesSi gvyavs sul ori mxare, braldebis da dacvis
mxare: braldebis mxares warmoadgens prokurori da gamomZiebeli, xolo
mniSvnelovania
erTmaneTisgan dacvis mxares warmoadgens braldebuli da misi advokati.
gavarCioT aRsaniSnavia, rom 2009 wlis oqtombramde (anu axali saproceso kodeqsis
braldebuli da miRebamde) dazaralebuli mxares warmoadgenda da mas hqonda braldebulis
msjavrdebuli /
gamarTlebuli.
msgavsi uflebebi (magaliTad, SeeZlo Suamdgomlobis dayeneba,
ganaCenis mtkicebulebaTa wardgena, prokurorisa da sasamarTlos gadawyvetilebebis
gamotanamde piri gasaCivreba). Tumca, axali kodeqsis miRebis Semdeg is procesis mxares aRar
braldebulia, warmoadgens, is mxolod mowmis uflebebiT sargeblobs da aseve, SeuZlia
xolo ganaCenis moiTxovos Semajamebeli informacia saqmis mimdinareobis Taobaze.
gamotanis Semdeg is
an msjavrdebulad sisxlis samarTlis procesis mxareebs sakuTari interesebi amoZravebT.
an gamarTlebulad dacvis mxaris interesi aris, miaRwios mis winaaRmdeg mimarTuli saqmis
iqceva.
Sewyvetas, braldebulis gamarTlebas an sasjelis Semsubuqebas. xolo
braldebis mxaris interesia saqmeze gamamtyunebeli ganaCenis dadgena da
braldebulis dasja kanonis Sesabamisad. amis miuxedavad, Tu braldebis mxa
re saqmis gamokvlevis Sedegad mivida daskvnamde, rom braldebuli udana
kiTxva: Sauloa, is valdebulia, Tavad Sewyvitos sisxlissamarTlebrivi devna.
eTanxmebiT, Tu ara
dazaralebulis amis garda, saqmeSi monawileoben pirebi, romelsac raime interesi ar aqvT.
statusis amgvar isini mxareebs ar warmoadgenen. magaliTad, mowmeebi, eqspertebi, Tarjimne
gansazRvras? pasuxi bi da a. S.
daasabuTeT.
aucilebelia, calke aRvniSnoT sasamarTlos roli sisxlis samarTlis
proces Si. mxolod sasamarTlos uflebamosilebaa braldebulis
gasamarTleba da damnaSaved cnoba. aseve, aucilebelia sasamarTlos Tanx
moba iseTi saxis iZulebiTi RonisZiebis gamoyenebisas, romelic zRudavs
adamianis ZiriTad uflebebsa da Tavisuflebebs (dapatimreba, Cxreka, amoRe
ba, satelefono mosmena, a. S.).
sasamarTlo ar aris sisxlis samarTlis procesis mxare, is miukerZoebe
li arbitria, romelic akontrolebs mxareebis mier `TamaSis wesebis~
dacvas da gadawyvetilebebs iRebs orive mxaris argumentebis mosmenis
Semdeg.
sisxlis samarTlis saqmes pirveli instanciiT erTi mosamarTle ixilavs
(gansakuTrebul SemTxvevebSi SeiZleba sami mosamarTlis monawileobac),
nafic msajulTa monawileobis SemTxvevaSi ki erTi mosamarTle da 12 nafici
msajuli. saapelacio da sakasacio instanciebSi saqmes arsebiTad ixilavs
kolegia 3 mosamarTlis SemadgenlobiT, xolo sakasacio sasamarTlos did
palataSi - 9 mosamarTlis SemadgenlobiT.
236
5. aRkveTi RonisZiebebi
sainformacio saSualebebSi xSirad gvesmis, braldebuls aRkveTi
RonisZiebis saxiT Seefarda patimroba, Seefarda girao. ras niSnavs aRkveTis
RonisZieba da risTvis gamoiyeneba is?
rogorc Tavad termini gviCvenebs, es niSnavs raRacis aRkveTas, raRacis Ta
10
vidan acilebas.
aRkveTi RonisZieba aris iZulebiTi RonisZieba, romelic gamoiyeneba bral
debulis mimarT, raTa man gamoZiebis procesSi da sasamarTlo ganxilvisas
xeli ar SeuSalos gamoZiebas, ar miimalos an ar Caidinos axali danaSauli.
aq, albaT, gaCndeba SekiTxva, Tuki braldebuli udanaSaulod miiCneva gana
Cenis gamotanamde, maSin ra safuZveli gvaqvs vivaraudoT, rom is xels SeuS
lis gamoZiebas, gaiqceva an Caidens `axal~ danaSauls?
aucilebelia, gavixsenoT, rom aRkveTi RonisZieba gamoiyeneba `braldebulis
mimarT~. xolo braldebulia `piri, romlis mimarTac arsebobs dasabuTebuli
varaudi, rom man Caidina saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsiT
gaTvaliswinebuli danaSauli~ .
maSasadame, erTi mxriv, sazogadod miiCneva, rom braldebuls ar Caudenia
danaSauli, magram, meore mxriv, gamoZiebis procesSi braldebis mxares aqvs
dasabuTebuli varaudi, rom man Caidina danaSauli da rom is Seecdeba
gaqcevas, axali danaSaulis Cadenas an gamoZiebis xelis SeSlas. Tumca, (ro
gorc qvemoT vnaxavT), mxolod braldebis mxaris varaudi ar kmara, es
varaudi sasamarTlomac unda gaiziaros.
aRkveTi RonisZiebis yvelaze gavrcelebuli saxeebia -patimroba da
girao, SeTanxmeba gausvlelobisa da saTanado qcevis Taobaze, piradi
Tavdeboba. aRkveT RonisZiebas mxolod sasamarTlo ufardebs prokuroris
moTxovnis safuZvelze. sasamarTlo prokuroris moTxovnas aRkveTi
RonisZiebis Sefardebis Taobaze ar daakmayofilebs, Tu ar arsebobs zemoT
miTiTebuli safuZvlebi. amasTan, sasamarTlo uflebamosilia, braldebuls
patimroba Seufardos mxolod im SemTxvevaSi, Tu aRkveTi RonisZiebis
miznebi ver dakmayofildeba ufro naklebad mkacri RonisZiebiT.
237
10
am gagebiT
mniSvnelovania
patimroba da girao
(aRkveTi RonisZieba)
gavarCioT
Tavisuflebis
Sesabamisad, sasamarTlos SeuZlia uari Tqvas, magaliTad, patimrobis gamo
yenebaze da braldebuli gaaTavisuflos giraos an piradi Tavdebobis qveS,
an, saerTod, braldebuli datovos aRkveTi RonisZiebis gareSe.
ramdenadac patimroba warmoadgens adamianis uflebebisa da Tavisuf
lebebis yvelaze mkacr SezRudvas, kanoniT misi gamoyeneba SezRudulia
mkacri vadebiT. braldebulis patimroba winasasamarTlo sxdomamde ar
aRkveTisa da
jarimisgan unda aRematebodes 60 dRes, xolo ganaCenis gamotanamde - 9 Tves. am vadis
(sasjeli). xSiria gasvlis Semdeg, braldebuli patimrobidan dauyovneblad unda gaTa
SemTxvevebi, roca visufldes.
gaucnobiereblad
xdeba maTi rac Seexeba giraos, es aris fuladi Tanxa, romelic braldebuls an sxva pirs
erTmaneTSi aRreva. (braldebulis sasargeblod) Seaqvs saxelmwifos angariSze. Tu braldebul
giraos gadaxdiT, ma daarRvia aRkveTi RonisZiebis pirobebi (magaliTad: xeli SeuSala ga
piris sxdomis moZiebas, miimala, Caidina axali danaSauli), is dakargavs giraos saxiT Seta
darbazidan
gaTavisufleba nil qonebas da SeiZleba, mas Seefardos ufro mkacri aRkveTi RonisZieba,
ar niSnavs mis anu patimroba.
gamarTlebas, iseve
rogorc patimrobis mniSvnelovania, rom erTmaneTisgan ganvasxvaoT aRkveTi RonisZieba da sas
Sefardeba ar niSnavs jeli. sasjeli aris ukve Cadenili danaSaulisTvis adamianis dasja da am
mis dasjas. gagebiT is warsulSi Cadenil danaSaulze reagirebis formaa. aRkveTi
RonisZieba ki aris mimarTuli mxolod momavlisken. is gamoiyeneba mxolod
braldebulis mimarT im varaudiT, rom man, SeiZleba, xeli SeuSalos
magaliTad, pavles
marTlmsajulebas.
saxlSi Catarda
Cxreka da policiam
amoiRo avtomaturi
cecxlsasroli
6. mtkiceba, mtkicebulebebi
iaraRi. policiam sisxlis samarTlis procesSi orive mxare amtkicebs faqtebis sakuTar ver
Cxreka Caatara
sias: braldebis mxare amtkicebs, rom Cadenil iqna danaSauli da is Caidina
ise, rom araviTari
winaswari safuZveli braldebulma, aseve, arsebobs garemoebebi, romlebic gavlenas axdenen pa
ar gaaCnda. man suxismgeblobaze. dacvis mxare amtkicebs, rom danaSauls adgili ar hqonia,
ubralod gaCxrika an braldebuls is ar Caudenia, an man Caidina ufro msubuqi danaSauli, vidre
misi saxli im mas braldeba umtkicebs, an arsebobs garemoebebi, romelTa gamoc bral
varaudiT, rom debuli unda gaTavisufldes sasjelisgan, an mas daeniSnos msubuqi sasje
`ipovida raime
sainteresos~. li.
kanonis moTxovna
aris, rom orive mxare Tavis versias amyarebs mtkicebulebebis meSveobiT. mtkice
Cxreka tardeba buleba aris informacia, romelic waredgineba sasamarTlos, magram es
`dasabuTebuli ar aris nebismieri informacia, mopovebuli nebismieri wyarodan. magaliTad,
varaudis arsebobis mkiTxavisgan mopovebuli informacia danaSaulis Camdeni piris Taobaze ver
SemTxvevaSi.
im mizniT, rom
CaiTvleba mtkicebulebad. aseve, ar warmoadgens mtkicebulebas anonimuri
aRmoCenili satelefono Setyobineba. mtkicebuleba unda iqnes miRebuli kanonSi mi
da amoRebuli TiTebuli wyarodan da kanonSi miTiTebuli formiT.
iqnes saqmisTvis
mniSvnelovani mtkicebulebebia, magaliTad, braldebulis da mowmis Cveneba, nivTieri
sagani, dokumenti, mtkicebuleba, dokumentebi, sayovelTaod cnobili faqtebi da sxv.
nivTiereba an unda vicodeT, rom arc erT mtkicebulebas ar aqvs
informaciis
Semcveli sxva
winaswar dadgenili Zala.
obieqti~. vinaidan
policias aseTi braldebulis mier bralis
varaudi winaswar aRiarebac ki, Tu is ar das
ar hqonda, Cxrekis turdeba misi braleulobis
Sedegi dauSvebel damadasturebeli sxva
mtkicebulebad
mtkicebulebiT, sakmarisi
unda iqnes cnobili
da is ver iqneba ar aris mis mimarT gamamtyu
gamoyenebuli nebeli ganaCenis gamosatanad.
sasamarTloSi
pavles bralis
dasamtkiceblad.
238
procesis mimdinareobis yvela stadiaze mxareebs aqvT mtkicebulebaTa
urTierTgacvlis valdebuleba. kerZod, moTxovnis SemTxvevaSi (da winasa
samarTlo sxdomis gamarTvamde 5 dRiT adre) erTmaneTs unda gadascen yve
la is mtkicebuleba, ris wardgenasac apireben sasamarTloSi. winaaRmdeg
SemTxvevaSi gadaucemeli mtkicebuleba CaiTvleba dauSveblad.
10
7. sisxlis samarTlis procesis stadiebi
sisxlis samarTlis saqme gamoZiebis dawyebidan mis CadenaSi pasuxismgebeli
piris gamovlenamde da mis gasamarTlebamde, sakmaod rTul gzas gadis. es
gza pirobiTad SeiZleba or did safexurad - gamoZiebad da sasamarTloSi
saqmis ganxilvad davyoT. gamoZiebis stadiaze mxareebi moiZieben informa
cias, agroveben mtkicebulebebs, xolo sasamarloSi saqmis ganxilvis sta
diaze am mtkicebulebebs waradgenen sasamarTloSi da maTi gamokvlevis Se
degad sasamarTlo iRebs gadawyvetilebas. gamoZiebis stadia, rogorc wesi,
daxurulia da masze sazogadoebis wvdoma SezRudulia (Tu ar CavTvliT
saqmis arsebiT ganxilvamde gamarTul sasamarTlo sxdomebs), xolo sa
samarTloSi saqmis ganxilva Riaa da masze daswreba yvelas SeuZlia (garda
daxuruli sxdomebisa). ganvixiloT TiToeuli es stadia cal- calke. kiTxva: Tqveni
azriT, ratom ar
7.1. gamoZiebis stadia aris sakmarisi
a. sagamoZiebo moqmedebebi, mtkicebulebaTa Segroveba: braldebulis
mier bralis
kanonis mixedviT, danaSaulis Sesaxeb informaciis miRebisas gamomZiebeli aRiareba mis mimarT
valdebulia, daiwyos gamoZieba. gamamtyunebeli
ganaCenis
maRaziidan gamosulma pavlem SeamCnia, rom misi avtomanqanis gverdiTi SuSa gamosatanad?
Camsxvreuli iyo, xolo manqanidan waRebuli iyo tyavis CanTaSi moTavsebu
li personaluri kompiuteri. pavle telefoniT daukavSirda policias, ro
melic male movida SemTxvevis adgilas da am faqtis gamoZieba daiwyo.
239
10
kiTxva: Tqveni
azriT, ratom ar
moqmedebebis Catareba, romlebic ar aris dakavSirebuli adamianis uflebaTa
da TavisuflebaTa SezRudvasTan, SeuZlia dacvis mxaresac. magaliTad:
dacvis mxares SeuZlia Caataros adgilis daTvaliereba, gamokiTxva,
sagamoZiebo eqsperimenti da a. S. xolo iseTi RonisZiebebis Catareba, rom
lebic ukavSirdeba adamianis ZiriTad TavisuflebaTa SezRudvas (magali
Tad: Cxreka, amoReba), SeuZlia mxolod gamomZiebels, mosamarTlis
SeuZlia dacvis brZanebiT. gadaudebeli aucileblobisas, rodesac dayovnebam SeiZleba
mxares gamomZieblis gaarTulos saqmisTvis mniSvnelovani monacemebis mopoveba, es RonisZiebe
msgavsad bi, aseve, SeiZleba Catardes mosamarTlis brZanebis gareSec, magram
ganaxorcielos RonisZiebis dawyebidan maqsimum 24 saaTis ganmavlobaSi Catarebuli
sagamoZiebo
RonisZiebis Sesaxeb unda ecnobos mosamarTles da gadaeces saqmis masalebi.
moqmedebebi?
mosamarTlem SeiZleba kanonierad cnos Catarebuli sagamoZiebo an opera
tiul-samZebro RonisZieba an ukanonod, xolo miRebuli informacia -
dauSveblad.
mosamarTlis savaldebulo monawileoba da kontroli aseTi xasiaTis
RonisZiebebis ganxorcielebaSi aris garantia imisa, rom ar moxdeba ada
mianis uflebebisa da Tavisuflebebis SezRudva dausabuTeblad da ukano
nod.
dazaralebuli pavles saCivris safuZvelze gamomZiebelma daiwyo saqmis ga
moZieba. man gamohkiTxa gazeTebis jixuris gamyidveli, romelmac aRniSna,
rom Semoesma SuSis msxvrevis xma, xolo ramdenime wamis Semdeg dainaxa maRa
li, qeraTmiani, Sav tansacmelSi Cacmuli axalgazrda, romelic garboda
tyavis CanTiT xelSi. gamomZiebel
ma, aseve, Caatara SemTxvevis adgi
lis daTvaliereba da amoiRo gluvi
riyis qva, rome lic, savaraudod,
gamoyenebul iqna avtomanqanis Su
Sis Casamsxvrevad. gamomZiebelma
gamoiTxova axlomdebare bankis
videokameris Cana weri, romelSic
Cans, danaSaulis SemTxvevidan 2 wu
Tis Semdeg maRali, qeraTmiani ax
algazrda, romelic Cqari nabijeb
iT miemarTeba da xelSi uWiravs
kompiuteris Casadebi tyavis CanTa.
gamoZiebam daadgina, rom videoze
gamosaxuli pirovneba aris rezo g.,
aseve, daadgina misi sacxovrebeli
saxlis misamarTi. prokurorma
mimarTa sasamarTlos Suamdgomlo
biT rezo g.-s saxlSi Cxrekis
Catarebis Taobaze. Cxrekis Sedegad
amoRebul iqna tyavis CanTa da mas
Si arsebuli kompiuteri. amis Sem
deg Catarda sagamoZiebo moqmedeba - obieqtis amocnoba, romlis drosac
dazaralebulma amoicno sakuTari tyavis CanTa da sakuTari kompiuteri.
b. sisxlissamarTlebrivi devnis dawyeba, braldebulis dakaveba
cxadia, rom termini `sisxlissamarTlebrivi devna~ ar niSnavs vinmes fizikur
`devnas~. es aris samarTlebrivi termini, romelic niSnavs saqmis warmarTvas
konkretuli braldebulis winaaRmdeg. sisxlissamarTlebrivi devna iwyeba
piris dakavebiT an mis mimarT bralis wardgeniT da grZeldeba saboloo ga
naCenis gamotanamde. aseve, SesaZlebelia procesis nebismier etapze sisxlis
samarTlebrivi devna da gamoZieba ganaCenis gamotanamdec Sewydes, magali
Tad, Tu gairkva, rom danaSauli ar momxdara an is ar Caudenia konkretul
braldebuls; miRebulia amnistiis aqti, romelic pirs aTavisuflebs sis
240
xlis samarTlis pasuxismgeblobisagan ZalaSi Sevida axali kanoni, romelic
am konkretuli qmedebis danaSaulebriobas auqmebs da a. S.
Tu gamoZiebis stadiaze Segrovda mtkicebulebebi, romlebic sakmarisia
dasabuTebuli varaudisTvis, rom konkretulma pirma danaSauli Caidi
na, prokurors aqvs ufleba, gamoitanos dadgenileba piris braldebis
Sesaxeb. es dadgenileba, 24 saaTis ganmavlobaSi prokurorma unda gaac
10
nos braldebuls. dadgenileba Seicavs informacias imis Sesaxeb, Tu ra
danaSaulSi edeba brali am pirs da ra mtkicebulebebiT aris gamyarebu
li braldeba.
gamoZiebis msvlelobisas SesaZlebelia saWiro gaxdes braldebulis dakave
ba. kanonis mixedviT braldebulis dakaveba SeiZleba, Tu arsebobs
dasabuTebuli varaudi, rom man Caidina danaSauli, romlisTvisac sasjelis
saxiT gaTvaliswinebulia Tavisuflebis aRkveTa, amasTan Tu is miimaleba an
ar gamocxaddeba sasamarTloSi, gaanadgurebs saqmisTvis mniSvnelovan in
formacias an Caidens axal danaSauls. braldebulis dakaveba, rogorc wesi,
xdeba sasamarTlos gadawyvetilebiT.
sasamarTlos gadawyvetilebis gareSe braldebulis dakaveba, aseve, SeiZ
leba e.w. `cxel kvalze~, anu Tu mas waaswres danaSaulis Cadenisas an ar
sebobs kanoniT gaTvaliswinebuli gadaudebeli aucileblobis SemTxve
va. am dros mosamarTlis Tanxmoba saWiro aRar aris.
damkavebeli moxele valdebulia, dakavebuls gasagebi formiT Seatyobinos
dakavebis safuZveli, ganumartos, ra danaSaulis CadenaSia is braldebuli
da acnobos, rom mas aqvs advokatis ayvanis, dumilisa da kiTxvebze pasuxis
gacemisagan Tavis Sekavebis ufleba, aseve - ufleba, ar daibralos danaSau
li da rom yvelaferi, rasac igi ityvis, SesaZlebelia mis winaaRmdeg iqnes
gamoyenebuli sasamarTloSi. dakavebul pirs dakavebidan 48 saaTSi unda ga
daeces dadgenileba braldebis Sesaxeb.
rezo g. daakava policiam. dakavebisas mas, aseve, Cautarda piradi Cxreka,
Tumca saqmisTvis mniSvnelovani raime nivTi amoRebuli ar yofila. dakave
bis meore dRes mas gadaeca braldebis Sesaxeb dadgenileba, romlis mixedvi
Tac mas brali daedo qurdobaSi (sisxlis samarTlis kodeqsis 177-e muxlis
pirveli nawili) da sxvisi nivTis ganzrax dazianebaSi (sisxlis samarTlis
kodeqsis 187-e muxlis pirveli nawili).
magistrati
7.2. braldebulis pirveli wardgena sasamarTloSi mosamarTle
aris raionuli
dakaveba aris xanmokle Tavisuflebis aRkveTa. dakavebuli piri 48 saaTSi an saqalaqo
unda waredginos magistrat mosamarTles an unda ganTavisufldes. sasamarTlos
mosamarTle,
magistrati mosamarTle arkvevs braldebulis vinaobas, ganumartavs mas romelic ixilavs
braldebis arss da mis uflebebs, acnobebs braldebiT gaTvaliswinebuli adamianis uflebebis
sasjelis saxes da zomas, arkvevs, xom ar aqvs braldebuls raime saCivari, SezRudvasTan
ixilavs aRkveTis RonisZiebis Suamdgomlobas da aseve, arkvevs saproceso da iZulebis
RonisZiebebTan
SeTanxmebis dadebis SesaZleblobas. dakavSirebul
sasamarTloSi pirveli wardgenis dros rezo g.-m ganacxada, rom is ar cnobda sakiTxebs, saCivrebs
prokuroris ukanono
Tavs damnaSaved da arc saproceso SeTanxmebis dadebaze iyo Tanaxma. moqmedebebze da a. S.
prokurorma aRkveTis RonisZiebis saxiT moiTxova mis mimarT patimroba.
prokurorma miuTiTa, rom braldebuli SesaZlebelia gaiqces da daemalos
gamoZiebas an Caidinos axali danaSauli. braldebulis advokatma miuTiTa,
rom braldebuls hyavs ojaxi, aqvs mudmivi samuSao adgili, is xasiaTdeba
dadebiTad da mis mimarT patimrobis gamoyeneba aucilebeli ar aris. sa
samarTlom dacvis mxaris argumentebi gaiTvaliswina, Suamdgomloba daak
mayofila da misi qonebrivi mdgomareobis gaTvaliswinebiT sasamarTlom
braldebuli 5 000 lari giraos gadaxdiT gaaTavisufla.
241
10 7.3. saproceso SeTanxmeba
saproceso SeTanxmebis institutis Sesaxeb albaT bevri gvsmenia. saproceso
SeTanxmeba aris SeTanxmeba mxareebs Soris, riTac isini maT Soris arsebul
davas agvareben saqmis arsebiTi ganxilvis gareSe. saproceso SeTanxmebiT,
rogorc wesi, TiToeuli mxare raRacas Tmobs, magram samagierod, raRac
upiratesobas iRebs. braldebuli saproceso SeTanxmebis Sedegad iRebs pa
suxismgeblobis Semsubuqebas, xolo braldebis mxare nawilobriv Ta
visufldeba damatebiTi samuSaosgan da xarjisgan, aseve, saproceso
SeTanxmebis dadebisas braldebulma unda daasaxelos Tanamonawileebi an
xeli Seuwyos sxva danaSaulTa gaxsnas.
saproceso SeTanxmebis dadebisTvis mxolod mxareTa Tanxmoba sakmarisi ar
aris, is unda daamtkicos sasamarTlom. sasamarTlo valdebulia darwmun
des, rom saproceso SeTanxmeba dadebulia braldebulze yovelgvari ukano
no zemoqmedebis gareSe, braldebuli srulad acnobierebs sakuTar ufle
bebs, mis mier Cadenili danaSaulis xasiaTs da mosalodnel sasjels.
Tu sasamarTlo miiCnevs, rom warmodgenilia utyuari mtkicebulebani piris
bralis dasadastureblad, xolo moTxovnili sasjeli aris kanonieri da
samarTliani, mas gamoaqvs gamamtyunebeli ganaCeni saqmis arsebiTi ganxil
vis gareSe.
saproceso SeTanxmeba SeiZleba daidos rogorc gamoZiebis etapze, aseve
saqmis sasamarTloSi ganxilvisas. saproceso SeTanxmeba SeiZleba
daidos, rogorc bralze, ise sasjelze. bralze SeTanxmebis dros bral
debuli aRiarebs danaSauls, xolo sasjelze SeTanxmebis dros ar aRi
arebs, magram arc ewinaaRmdegeba braldebas. samagierod, is eTanxmeba
konkretul sasjels.
242
7.4. winasasamarTlo sxdoma
sasamarTloSi saqmis arsebiT ganxilvamde imarTeba winasasamarTlo sxdoma,
romelic garkveuli mosamzadebeli etapia saqmis arsebiT ganxilvaze gada
sasvlelad. winasasamarTlo sxdomaze mosamarTle amowmebs braldebis mxa-
ris mier wardgenili mtkicebulebebi albaTobis maRali xarisxiT iZleva Tu
ara safuZvels varaudisaTvis, rom danaSauli am pirma Caidina (rogorc vxe
10
davT, aq ukve gonivruli varaudi aRar kmara, saWiroa albaTobis maRali
xarisxi). Tu aseTi safuZveli ar arsebobs, mosamarTle wyvets sisxlis
samarTlebriv devnas. mosamarTle, aseve, arkvevs, xom ar cnobs braldebuli
Tavs damnaSaved, ganixilavs saproceso SeTanxmebis dadebis SesaZleblobas,
mxareTa Suamdgomlobebs mtkicebulebaTa dasaSvebobis, aRkveTi
RonisZiebis gauqmebis an Secvlis Taobaze. Tu winasasamarTlo sxdomaze
saqme saproceso SeTanxmebis damtkicebiT an sisxlissamarTlebrivi devnis
SewyvetiT ar dasrulda, mosamarTle niSnavs saqmis arsebiTi ganxilvis
sxdomis dawyebis TariRs.
winasasamarTlo sxdomaze saqmis ganxilvisas braldebulma rezo g. - m
Tavi damnaSaved ar cno. dacvis advokatma daayena Suamdgomloba saqmis
arsebiTi ganxilvis dros braldebulis megobris, giorgi z.- s dakiTxvis
Taobaze.
7.5. sasamarTloSi saqmis arsebiTi ganxilvis stadia
gamoZiebis etapisgan gansxvavebiT, romelic ZiriTadad daxurul kars miRma
mimdinareobs, saqmis sasamarTloSi ganxilva sajaroa da yvelas aqvs masze
daswrebis ufleba. sxdoma SeiZleba daxurulad gamocxaddes mxolod
kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi (sxdomis sajaroobis Sesaxeb, ix.
zemoT).
saqmis arsebiTi ganxilva unda daiwyos winasasamarTlo sxdomis das
rulebidan araugvianes 14 dReSi (garda kanonSi miTiTebuli gamonaklisi
SemTxvevebisa). saqmis arsebiTi ganxilva aris saqmis warmoebis gadamwyveti
etapi, romlis drosac wydeba braldebulis damnaSaveobis Tu udanaSaulo
bis sakiTxi da misi msjavrdebis SemTxvevaSi mas sasjeli ekisreba.
arsebiTad saqmis ganxilva SeiZleba moxdes nafic msajulTa monawileobiT
an maT gareSe. Tu wardgenili braldeba sasjelis saxiT iTvaliswinebs Tavi dReisTvis
suflebis aRkveTas, saqmes ixilavs nafic msajulTa sasamarTlo, garda im nafic msajulTa
SemTxvevisa, roca braldebuli (da kanoniT gaTvaliswinebul SemTxvevebSi sasamarTlo
ixilavs mxolod
prokurori) moiTxovs saqmis ganxilvas nafic msajulTa sasamarTlos ga
damamZimebel
reSe. garemoebebSi
Cadenili ganzrax
nafic msajulTa sasamarTlos Taviseburebebs momdevno TavSi ganvixilavT.
mkvlelobis
am etapze ganvixiloT saqmis arsebiTi ganxilvis stadiebi zogadad. saqmeebs. 2014 wlis
1 oqtombridan
saqmis arsebiTi ganxilva SeiZleba Semdeg etapebad davyoT:
nafic msajulTa
sasamarTlos
a. sxdomis gaxsna da masSi monawile pirebis gamocxadebis Semowmeba. am instituti srulad
etapze mosamarTle, aseve, braldebuls ganumartavs sakuTar ufle amoqmeddeba.
ba-movaleobebs. mxareebs ki SeuZliaT daayenon mosamarTlis (aseve, pro
cesis zogierTi sxva monawilis) acilebis sakiTxi. acilebis Suamdgomlo
ba niSnavs imas, rom mxare moiTxovs mosamarTlis (an sxva piris) Camocile
bas saqmidan misi mikerZoebulobis an kanoniT gaTvaliswinebuli sxva sa
fuZvlis gamo. Tu acilebis Suamdgomloba dakmayofilda, procesis Sesa
bamisi monawile Camoscildeba saqmis ganxilvas. am etapze mosamarTle,
aseve, ikvlevs, xom ar aqvT mxareebs Suamdgomloba damatebiTi mtkice
bulebis warmodgenis Taobaze;
243
10 b. mxareTa Sesavali sityvebi. sxdomis Tavmjdomare braldebis da dacvis
mxa
reebs aZlevs uflebas, warmoadginon Sesavali sityvebi. Sesaval
sityvebSi mxareebi, rogorc wesi, warmoadgenen faqtebis sakuTar versias
da moixsenieben im mtkicebulebebs, romelTa meSveobiTac apireben saku
Tari argumentebis damtkicebas;
244
10
nafic msajulTa
sasamarTlos
warmoSobas
istoriulad me-12
saukunis ingliss
miakuTvneben.
inglisuri sityva
jury - momdinareobs
laTinuri sityvidan
jurare - rac
daficebas niSnavs.
Turme danaSaulis
ganxilvis dros
sasamarTlom rezo g. damnaSaved cno qurdobasa da qonebis ganzrax da mosamarTleebi
zianebaSi. man gaiTvaliswina pasuxismgeblobis Semamsubuqebeli garemoe Sekrebdnen
bebi, aseve, msjavrdebulis qonebrivi mdgomareoba da rezo g. -s Seufarda adgilobriv
mosaxleobas da
jarima 3000 laris odenobiT. daaficebdnen, rom
eTqvaT simarTle.
SemdgomSi
8. nafic msajulTa sasamarTlo TandaTanobiT,
Tu pirisTvis wardgenili braldeba sasjelis saxiT iTvaliswinebs Tavisuf moqalaqeebi ukve
Tavad iRebdnen
lebis aRkveTas, saqmes ixilavs nafic msajulTa sasamarTlo. nafici msaju gadawyvetilebas
lebis gareSe saqmis ganxilva SesaZlebelia im SemTxvevaSi, Tu amas moiTxovs piris damnaSaveobis
braldebuli, an prokuroris moTxovnis safuZvelze sasamarTlo imsjelebs Tu udanaSaulobis
da daadgens, rom nafici msajulebis mier saqmis ganxilvis SemTxvevaSi SeiZ Taobaze. zustad
leba safrTxe Seeqmnas nafic msajulebs an procesis samarTlianobas da aravin icis, Tu
saidan gaCnda
obieqturobas. dReisTvis nafic msajulTa sasamarTlo ixilavs mxolod da
cifri 12. erT-
mamZimebel garemoebebSi Cadenil ganzrax mkvlelobis saqmeebs. 2014 wlis erTi mosazrebiT,
oqtombridan nafic msajulTa sasamarTlo srulad amoqmeddeba. is qristes
12 mowafidan
momdinareobs.
nafic msajulTa
sasamarTlo
SemdgomSi farTod
gavrcelda evropasa
da inglisis yofil
koloniebSi, maT
Soris, amerikis
SeerTebul
StatebSi.
245
10
msoflioSi arsebobs
ori saxis - saerTo
samarTlis da e.
w. Sereuli saxis
nafic msajulTa
nafic msajulTa sasamarTlo ori saxis mniSvnelovan garantias asaxavs. jer
erTi, is braldebuls aZlevs garantias, rom misi saqme gadawydes misive Ta
nasworTa (da ara saxelmwifos mier daniSnuli moxelis) mier da meorec, is
sazogadoebas aZlevs uflebas, monawileoba miiRos marTlmsajulebis gan
xorcielebaSi.
nafic msajulTa sasamarTlos gacnobisaTvis aucilebelia vicodeT Tu mi
sasamarTlo.
saerTo samarTlis nimum: a. rogor airCeva is. b. ra uflebebi da movaleobebi aqvT msajulebs
nafic msajulTa da g. rogor miiReba nafic msajulTa verdiqti.
sasamarTloSi
funqciebi
a. nafic msajulTa korpusis formireba
dayofilia nafic msajulTa korpusis formireba sam etapad xorcieldeba -pirvel
mosamarTlesa da
msajulebs Soris.
etapze mosamarTle SemTxveviTi wesiT SearCevs nafici msajulobis kandi
msajulebi wyveten datTa sias ara umetes 100 kacis SemadgenlobiT da moiwvevs maT sasa
piris damnaSaveobis marTloSi msajulTa SerCevis sxdomaze. aucilebelia vicodeT, rom
sakiTxs, xolo garkveuli Tanamdebobis (gamomZiebeli, policieli, samxedro mosamsaxure,
mosamarTle sasuliero piri), aseve, garkveuli profesiis (iuristi, fsiqiatri, fsiqolo
ufardebs sasjels.
Sereul modelSi
gi) warmomadgenlebs ar aqvT ufleba, imsaxuron nafic msajulad.
mosamarTleebi da kandidats, aseve, SeuZlia uari Tqvas nafici msajulis movaleobis Ses
msajulebi erTad
wyveten rogorc
rulebaze, Tu is ukanaskneli wlis ganmavlobaSi ukve iyo nafici msajuli.
damnaSaveobis, aseve SeuZlia uari Tqvas, aseve, samsaxurebrivi valdebulebidan gamomdinare,
sasjelis sakiTxebs. janmrTelobis mdgomareobis, saqarTvelos sazRvrebs gareT xangrZlivi
saqarTveloSi mivlinebis an xandazmuli asakis gamo.
moqmedebs saerTo
samarTlis nafic meore etapze imarTeba nafic msajulTa SerCevis sxdoma, romelzec mxa
msajulTa sistema, reeebs SeuZliaT aicilon (saqmes Camoacilon) maTTvis arasasurveli msaju
romelsac Tavisi lebi. msajulis Camocileba xdeba dasabuTebuli an dausabuTebeli acile
analogi hyavs
inglisSi, amerikis
bebis meSveobiT. saqmis kategoriidan gamomdinare mxares aqvs ufleba,
SeerTebul Statebsa daayenos maqsimum 12 da minimum 3 dausabuTebeli acileba, xolo dasabuTebu
da msoflios mraval li acilebebis ricxvi SeuzRudavia (Tumca am SemTxvevaSi, mxarem unda daasa
sxva qveyanaSi. buTos acilebis safuZveli).
mesame etapze acilebis Sedegad darCenili kandidatebidan Tormets sxdo
mis Tavmjdomare niSnavs nafic msajulad, xolo ors - saTadarigo msaju
lad. saTadarigo msajuli eswreba sasamarTlos sxdomas da sasamarTlos
TaTbirs. Tu saqmis ganxilvis dros gamovlinda, rom romelime msajuls ar
SeuZlia Seasrulos Tavis funqcia, is Secvlis am msajuls;
b. nafic msajulTa uflebebi da movaleobebi
rogorc zemoT aRvniSneT, qarTul sasamarTloSi nafic msajulTa da mo
samarTlis funqciebi mkacrad gayofilia. mosamarTle aris sxdomis
warmmarTveli da is ufardebs sasjels, xolo nafic msajulebs gamoaqvT
verdiqti, romliTac braldebuls cnoben damnaSaved an udanaSaulod;
246
10
247
10
termini policia,
rogorc
samarTaldamcavi
institutis
10. moqalaqis roli danaSaulTan brZolaSi
danaSaulTan brZolaSi CarTulia samarTaldamcavi organoebis mTeli
sistema: policia, romelic iZiebs danaSauls da adgens mis Camden pirs;
prokuratura, romelic axorcielebs sisxlis samarTlebriv devnas da war
moadgens braldebis mxares; sasamarTlo, romelic ganixilavs saqmes da ga
moaqvs saboloo ganaCeni da sasjelaRsrulebis saministro, romelic
aRmniSvneli,
pirvelad inglisSi pasuxismgebelia am ganaCenis aRsrulebaze.
gamoiyenes 1530 wels.
danaSaulTan brZolas saxelmwifo ar axorcielebs mxolod danaSaulTa ga
moZiebiT da dasjiT, ufro mniSvnelovani amocanaa danaSaulis Tavidan
acileba. amas saxelmwifo axorcielebs iseTi sferoebis xelSewyobiTa da
ganviTarebiT, rogoricaa: ganaTleba, jandacva, kultura, socialuri
uzrunvelyofa da sxv. danaSaulis Tavidan acilebaSi mxolod saxelmwifo
verafers gaxdeba, Tu mas ar eqneba sazogadoebis mxardaWera. am mxriv, did
rols asrulebs ojaxi, skola, sazogadoebrivi gaerTianebebi, arasamTavro
bo organizaciebi.
aseve, saxelmwifo uZluri iqneba, gamoiZios da dasajos damnaSaveTa didi
nawili Tu mas ar eqneba mxardaWera moqalaqeTa mxridan. zog SemTxvevaSi ga
moZiebis daxmareba moqalaqis samarTlebrivi valdebulebaa. magaliTad, Tu
vinmem icis, rom Cadenilia an mzaddeba mZime an gansakuTrebiT mZime dana
Sauli, is valdebulia, amis Sesaxeb acnobos samarTaldamcav organoebs.
mowme valdebulia, gamoZaxebis SemTxvevaSi gamocxaddes sasamarTloSi da
misces Cveneba. am valdebulebaTa Seusrulebloba isjeba kanoniT.
Tundac rom ar arsebobdes Sesabamisi samarTlebrivi valdebuleba, dana
Sauli azianebs ara mxolod saxelmwifos, aramed sazogadoebas da TiToeul
Cvengans. amitom TiToeuli Cvenganis interesia, rom yvela danaSauli iqnes
gamoZiebuli da dasjili. winaaRmdeg SemTxvevaSi, gaizrdeba danaSaulTa
ricxvi da cota xanSi danaSauli ”Cvens karebzec moakakunebs” .
248
GAganaTlebis samarTali
1. ganaTlebis samarTlis ganviTareba saqarTveloSi
saqarTvelos 1921 wlis konstituciiT garantirebul iqna ganaTlebis uf-
leba, mecnierebisa da swavlis Tavisufleba, swavla-ganaTlebis saerTo xa-
11
siaTi, religiuri organizaciebisgan damoukidebloba. amave konstituciiT kiTxva: romel
SesaZlebeli gaxda kerZo skolis dafuZnebis Tavisuflebac, magram 1921 wels wels moipova
saqarTvelom
sabWoTa ruseTis mier saqarTvelos okupaciis Semdeg saqarTvelos konsti- damoukidebloba
tuciam Sewyvita moqmedeba, xolo 1991 wels sabWoTa kavSirisagan gaTavi- pirvelad?
suflebisa da damoukideblobis mopovebis Semdeg, saqarTvelom 1995 wels
miiRo konstitucia, romelic eyrdnoba saqarTvelos 1921 wlis konstitu-
ciis ZiriTad principebs, romliTac garantirebulia ganaTlebis miRebisa
da misi formis arCevis ufleba. skolamdeli aRzrdis uzrunvelyofis val-
debuleba daekisra saxelmwifos. dawyebiTi da sabazo ganaTleba gamocxadda
savaldebulod. saxelmwifom sakuTar Tavze aiRo zogadi ganaTlebis sru-
lad dafinansebis valdebuleba. saqarTvelos moqalaqeebs miecaT ufleba,
kanoniT dadgenili wesiT, saxelmwifos dafinansebiT miiRon profesiuli
da umaRlesi ganaTleba. saganmanaTleblo dawesebulebebis waxalisebisa da
swavlis xarisxis gaumjobesebis mizniT, konstituciiT deklarirebul iqna
saxelmwifos valdebuleba, xeli Seuwyos saganmanaTleblo dawesebulebebs.
ZiriTadi kanonis miRebam ganapiroba sxva sakanonmdeblo aqtebis SemuSa- kiTxva: imsjeleT,
ra funqcia SeiZleba
veba, agreTve axali normatiuli bazis Seqmna, romelic exeboda reformebs
hqondes saxelmwifos
yvela sferoSi. reformis ZiriTadi mizani iyo evrokavSirTan da dasavle- ganaTlebis sferoSi.
Tis saxelmwifoebTan daaxloeba. am mizans emsaxureboda 1997 wels miRe-
buli kanoni ,,ganaTlebis Sesaxeb‘‘. Tumca, rigi xarvezebis gamo, saWiro
gaxda ganaTlebis sferoSi radikaluri reformis gatareba. miiRes kano-
nebi ,,zogadi ganaTlebis Sesaxeb‘‘ (2005), ,,umaRlesi ganaTlebis Sesaxeb‘‘
(2004), ,,profesiuli ganaTlebis Sesaxeb‘‘ (2007), ,,ganaTlebis xarisxis
ganviTarebis Sesaxeb‘‘ (2010) da ,,specialuri profesiuli ganaTlebis
Sesaxeb‘‘ saqarTvelos kanoni. zemoaRniSnuli sakanonmdeblo aqtebi,
agreTve mravali kanonqvemdebare aqti, safuZvlad daedo ganaTlebis sa-
marTlis ganviTarebas saqarTveloSi.
ganaTlebis samarTali sajaro samarTlis nawilia, igi administraciuli
samarTlis erT-erTi dargia.
249
11 2. ganaTlebis ufleba
ganaTlebis ufleba pirvelad aRiares ,,adamianis uflebaTa sayovel-
Tao deklaraciiT’’ (muxli 26) da mas mohyva sxva mravali saerTaSoriso
samarTlebrivi aqti, romelTagan SegviZlia, davasaxeloT: saerTaSoriso
paqti ,,ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis Sesaxeb’’ (me-13
muxli), bavSvTa uflebaTa konvencia (29-e muxli), qalTa diskriminaciis yve-
la formis aRmofxvris konvencia (me-10 muxli), saerTaSoriso konvencia ra-
sobrivi diskriminaciis yvela formis likvidaciis Sesaxeb (me-7 muxli).
250
11
251
11 3. zogadi ganaTlebis samarTali
kazusi
sajaro skolis direqtorma qarTuli enisa da literaturis maswav-
leblad SearCia batoni k. da masTan gaaforma SromiTi xelSekruleba.
xelSekrulebis Tanaxmad, maswavlebels daekisra valdebuleba, saqmia-
noba waremarTa ,,zogadi ganaTlebis Sesaxeb” saqarTvelos kanonisa da
erovnuli saswavlo gegmis Sesabamisad.
axlad daniSnuli maswavlebeli enTuziazmiT Seudga saswavlo process.
is guldasmiT gaecno ,,zogadi ganaTlebis Sesaxeb” saqarTvelos kanons.
gaaanaliza kanonis me-14 muxlis me-5 punqti, romlis mixedviTac maswav-
lebels aqvs swavlebis Tavisufleba da gadawyvita, rom qarTuli enisa
da literaturis sagnis swavleba waremarTa mxolod mis mier Sedgenili
saswavlo masaliT. man moswavleebs mosTxova saswavlo masalis SeZena.
ramdenime Tvis Semdeg, zemoaRniSnuli faqtis gamo, sajaro skolis di-
reqtorma gaaTavisufla maswavlebeli.
batonma k.-m mimarTa sasamarTlos. sasamarTlom sarCeli cno dasaSve-
bad da Seudga saqmis ganxilvas.
rogor fiqrobT, SeiZleba Tu ara, sarCeli dakmayofildes?
252
adamianisaTvis mniSvnelovania didi moculobisa da sxvadasxva Sinaarsis
informaciis efeqtianad gamoyenebis unari. mozards unda SeeZlos ara mxo-
lod informaciis mopoveba, aramed misi Sefaseba Sinaarsis, daniSnulebisa
da xarisxis mixedviT, dasaxuli miznebisaTvis misi gamoyenebis formebis
gansazRvra, teqnologiuri miRwevebis efeqturad gamoyeneba yoveldRiuri
cxovrebis, muSaobis, inteleqtualuri Tu sulieri moRvaweobis pirobebis
11
gasaumjobeseblad;
d. damoukideblad cxovreba, gadawyvetilebis miReba:
saskolo ganaTlebam mozards pirad, ojaxur da sazogadoebriv cxovrebaSi
damoukidebeli gadawyvetilebebis miRebis unar-Cvevebi unda ganuviTaros;
e. iyos Semoqmedi, Tavad Seqmnas Rirebulebebi da ar icxovros mxo
lod arsebulis xarjze:
saskolo ganaTlebam unda uzrunvelyos mozardis im unar-Cvevebis ganvi-
Tareba, romlebic miscems mas saSualebas, ukve arsebuli gamocdileba da
miRwevebi gamoiyenos axali materialuri, inteleqtualuri Tu sulieri Ri-
rebulebebis Sesaqmnelad;
f. sakuTari SesaZleblobebisa da interesebis uwyveti ganviTareba
mTeli cxovrebis ganmavlobaSi da maTi maqsimaluri realizeba ro-
gorc qveynis SigniT, ise mis sazRvrebs gareT:
saskolo ganaTlebam unda Camouyalibos mozards mTeli cxovrebis ganmav-
lobaSi uwyveti ganviTarebis, axali codnisa da Cvevebis damoukideblad
SeZenis unari im mizniT, rom sakuTari SesaZleblobebisa da sulieri midre-
kilebebis adekvaturad gansazRvra da sazogadoebriv cxovrebaSi damkvid
reba SeZlos. mozardi mzad unda iyos arCevani gaakeTos momaval ganaTleba-
sa da SromiT saqmianobaSi;
g. komunikacia individebTan da jgufebTan:
saskolo ganaTlebam unda uzrunvelyos sazogadoebis momavali wevrebis
zogadi sakomunikacio unar-Cvevebis ganviTareba (wera, kiTxva, metyveleba,
mosmena), saorganizacio da jgufuri muSaobis Cvevebi, maT Soris, imaTTvis,
visTvisac saqarTvelos saxelmwifo ena mSobliuri ar aris;
h. iyos kanonmorCili, toleranti moqalaqe:
dRevandel dinamikur, eTnikurad da kulturulad mravalferovan sam-
yaroSi, sazogadoebis funqcionirebisaTvis gansakuTrebul
mniSvnelobas iZens urTierTpativis-
cemis, urTierTgagebisa da
urTierTSemecnebis Cveve-
bi. skolam unda gamou-
muSaos mozards ada-
mianis uflebebis
dacvisadapirovnebis
pativiscemis una
ri. mozards unda
SeeZlos adamianis
ZiriTadi ufle-
bebisa da Tavisuf
lebebis Sesaxeb
miRebuli Teori-
uli codnis ganx-
orcieleba da
am principebiT
cxovreba.
253
11
kiTxva: ramdenad
asrulebs
qveyanaSi arsebuli
ganaTlebis sistema
mocemul miznebs?
zogadi ganaTlebis miznebis Sesaxeb erovnuli dokumentis miRebiT,
saxelmwifom miznad daisaxa iseTi saskolo sistemis Seqmna, romelic Ti-
Toeul moswavles miscems aRniSnuli unar-Cvevebis gamomuSavebis Tanabar
SesaZleblobas. saxelmwifo valdebulia, ar dauSvas moswavlis diskrim-
inacia socialuri, rasobrivi, eTnikuri, religiuri an politikuri Sexe
dulebis, fizikuri SesaZleblobebisa an sxva niSnis mixedviT.
3.2. skolis samarTlebrivi forma da misi funqcionirebis wina
skolis, pirobebi
rogorc sajaro
saganmanaTleblo
saqarTveloSi SeiZleba arsebobdes kerZo (kerZo samarTlis iuridiuli
dawesebulebis, piri) an sajaro (sajaro samarTlis iuridiuli piri) skola. kerZo skola,
istoria saTaves SesaZlebelia, iyos samewarmeo (mogebaze) an arasamewarmeo miznebze orien-
uZvelesi tirebuli. sajaro skolas ar aqvs samewarmeo miznebi.
droidan iRebs.
pirveli skolebi kerZo skolis dafuZnebis ufleba aqvs nebismier pirs, xolo sajaro skolas
SuamdinareTSi afuZnebs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro. Tumca, sko-
Seiqmna. sajaro la uflebamosilia, saganmanaTleblo saqmianoba ganaxorcielos mxolod
saganmanaTleblo
dawesebulebebi
avtorizaciis proceduris gavlis Semdeg.
arsebobda antikur 3.3. zogadi ganaTlebis sistemis marTva
saberZneTSi, romSi,
egvipteSi, Zvel zogadi ganaTlebis sistemis marTvaSi CarTulia saqarTvelos parlamen-
CineTsa da indoeTSi. ti, saqarTvelos mTavroba, saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis sa
ministro, afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis ganaTlebis
saministroebi, adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebi, agreTve sxva
organoebi.
saqarTvelos parlamenti gansazRvravs zogadi ganaTlebis politikas da
iRebs sakanonmdeblo aqtebs zogadi ganaTlebis sferoSi. saqarTvelos
mTavroba axorcielebs zogadi ganaTlebis politikas. saqarTvelos ganaT-
lebisa da mecnierebis saministros aqvs zogadi ganaTlebis marTvis ZiriTa-
di funqciebi. adgilobrivi TviTmmarTvelobis organo xels uwyobs zogad-
saganmanaTleblo dawesebulebebis saqmianobas Tavis teritoriaze.
3.4. zogadi ganaTlebis safexurebi da moswavlis dafinanseba
saxelmwifos mier
saqarTveloSi zogadi ganaTleba grZeldeba 12 weli da moicavs 3 safexurs:
dawyebiTi (6 weli), sabazo (3 weli) da saSualo (3 weli).
saqarTvelos konstitucia adgens, rom zogad ganaTlebas, kanoniT dadgeni-
li wesiT, srulad afinansebs saxelmwifo.
,,zogadi ganaTlebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni, agreTve, adgens dafinan-
sebis pirobebsa da wess. saqarTveloSi saxelwifo afinansebs ara uSualod
skolas, aramed moswavles. dafinanseba gaTvlilia TiToeul moswavleze.
imisaTvis, rom moswavle daafinansos saxelmwifom, aucilebelia, is swav
lobdes avtorizebul skolaSi.
dafinanseba grZeldeba 12 wlis ganmavlobaSi. Tu moswavle 12 wlis Semdeg
ver daZlevs sabazo safexurs, an 3 wlis ganmavlobaSi ver daZlevs saSualo
safexurs, kanoni iZleva damatebiTi dafinansebis gamoyofis SesaZleblobas.
gansakuTrebuli garemoebebis arsebobis SemTxvevaSi kanoni adgens skolis
dafinansebis SesaZleblobas specialuri saxelmwifo programiT.
254
4. skolis marTva
4.1. skolis saqmianobis safuZvlebi da struqtura
,,zogadi ganaTlebis Sesaxeb“ kanoni sajaro skolis marTvis principebsa da
marTvis organoebs adgens. kerZo skola Tavisufalia da mas SeuZlia, da-
moukideblad gansazRvros marTvis organoebi, skolis struqtura, magram
11
struqtura unda iyos gonivruli da emsaxurebodes zogadi ganaTlebis miz-
nebis miRwevas.
sajaro skola saqmianobas warmarTavs saqarTvelos kanonmdeblobis safuZ-
velze. skola xelmZRvanelobs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis sa-
ministros mier damtkicebuli erovnuli saswavlo gegmiT, romlis Sesru-
lebis valdebuleba ekisreba kerZo skolasac.
sajaro skolis struqtura moicavs pedagogiur sabWos, sameurveo sabWos,
direqcias, moswavleTa TviTmmarTvelobasa da sadisciplino komitets.
aRsaniSnavia, rom sadisciplino komitetis gadawyvetilebebis gasaCivrebis
mizniT SeiZleba Seiqmnas saapelacio komiteti.
sajaro skolas ekisreba valdebuleba, marTva ganaxorcielos sajaroobisa
da gamWvirvalobis principis safuZvelze.
4.2. marTvis organoebis dakompleqtebis wesi da ZiriTadi kiTxva: Tqveni
azriT, ras niSnavs
funqciebi
sajarooba da
a. sameurveo sabWo gamWvirvaloba?
255
11 b. direqtori
d. moswavleTa TviTmmarTveloba
moswavleTa TviTmmarTveloba skolis struqturuli erTeulia. sakuTar
TviTmmarTvelobebs irCeven sabazo da saSualo safexuris moswavleebi.
moswavleTa TviTmmarTvelobis arCevnebi tardeba Tanasworobis safuZ-
velze, faruli kenWisyriT, gamWvirvalobisa da klasebis mixedviT moswav-
leTa Tanabari warmomadgenlobis principebis dacviT. TviTmmarTvelobas
kiTxva: ra
saqmianobas eweva
xelmZRvanelobs arCeuli Tavmjdomare.
Tqveni skolis moswavleTa TviTmmarTveloba SeimuSavebs rekomendaciebs skolis Sina-
TviTmmarTveloba?
ganawesis Sesaxeb, warudgens winadadebebs sameurveo sabWos skolisaT-
256
vis mniSvne
lovan sakiTxebze, irCevs warmomadgenels sameurveo sabWoSi,
agreTve, uflebamosilia, monawileoba miiRos mopovebuli grantis gan-
kargvaSi. moswavleTa TviTmmarTveloba uflebamosilia Seqmnas saskolo
klubebi.
11
kiTxva: arsebobs
Tu ara Tqvens
skolaSi sxvadasxva
klubi?
257
11 b. sasertifikacio gamocdebis Cabareba
kvalifikaciis mopovebis Semdeg piri uflebamosilia gavides sasertifika-
cio gamocdaze. sasertifikacio gamocdis Sedegad irkveva, aqvs Tu ara mas-
wavleblobis msurvels maswavleblis profesiuli standartiT gaTvalis-
winebuli codna da unar-Cvevebi.
sasertifikacio gamocdis warmatebiT daZlevis SemTxvevaSi pirs 8 wlis
vadiT eniWeba skolaSi swavlebis ufleba. am uflebis ganaxlebisaTvis ki
aucilebelia, maswavlebelma izrunos profesiul ganviTarebaze.
5.2. maswavleblis uflebebi da valdebulebebi
maswavlebels aqvs Rirseuli mopyrobis ufleba. dauSvebelia mis mimarT
Rirsebis Semlaxveli mopyroba. ,,zogadi ganaTlebis Sesaxeb‘‘ saqarTvelos
kanoni krZalavs maswavleblis mimarT iseTi disciplinuri saxdelis
gamoyenebas, romelic laxavs mis Rirsebas. Rirsebis Selaxvad ki miiCneva,
magaliTad, damcireba, devna, upativcemuloba.
maswavlebels aqvs Tavisufali ganviTarebis ufleba. Tumca, amiT ar unda
Seilaxos sxva adamianis uflebebi. aRsaniSnavia, rom profesiul ganviTare-
baze mudmivi zrunva maswavleblisTvis ara mxolod ufleba, aramed kanoniT
dadgenili valdebulebac kia.
maswavleblis piradi cxovreba xelSeuxebelia. maswavlebels ar SeiZle-
ba, skolam an saswavlo procesis monawile pirma mosTxovos informaciis
gamJRavneba pirad cxovrebaze. skola ar aris uflebamosili gasces infor-
macia maswavleblis Sesaxeb. aRsaniSnavia, rom maswavleblis piradi cxovre-
bis xelSeuxeblobis ufleba ar gamoricxavs skolis uflebamosilebas,
mosTxovos maswavlebels samedicino Semowmeba daavadebebze, alkoholsa da
narkotikebze.
maswavlebels ufleba aqvs, skolas mosTxovos sicocxlisa da janmrTelo-
bisaTvis usafrTxo garemos Seqmna. kanoni adgens, rom skola valdebulia,
maswavlebels Seuqmnas muSaobisaTvis aucilebeli pirobebi. janmrTelobi-
saTvis usafrTxo garemoSi igulisxmeba iseTi pirobebis Seqmna, sadac dacu-
lia adamianis janmrTeloba, rogorc biologiur-fiziologiuri, aseve,
fsiqikuri TvalsazrisiT.
258
saqarTvelos konstituciiT garantirebulia kanonis winaSe Tanasworo-
bis ufleba. akrZalulia piris kanonieri uflebebisa da Tavisuflebebis,
kanonieri interesis SezRudva an maTi ganxorcielebisaTvis xelis SeSla,
agreTve, misTvis kanonmdeblobiT gauTvaliswinebeli raime upiratesobis
miniWeba. dauSvebelia romelime mxaris mimarT diskriminaciuli zomebis
miReba, vinaidan kanonis winaSe yvela adamiani Tanasworia ganurCevlad ra-
11
sis, kanis feris, enis, sqesis, religiis, politikuri Tu sxva Sexedulebebis,
erovnuli, eTnikuri da socialuri kuTvnilebisa, warmoSobisa, qonebrivi
da wodebrivi mdgomareobisa, sacxovrebeli adgilisa.
saqarTvelos konstituciis mixedviT, yvelas aqvs aRmsareblobisa da rwme
nis Tavisufleba. dauSvebelia adamianis devna aRmsareblobis an rwmenis
gamo, aseve, misi iZuleba, gamoTqvas Tavisi Sexeduleba maT Sesaxeb. am Tavi-
suflebis SezRudva dasaSvebia, Tu maTi gamovlineba ar laxavs sxvaTa ufle- indoqtrinacia
bebs. ,,zogadi ganaTlebis Sesaxeb‘‘ saqarTvelos kanoni adgens, rom skola ar niSnavs saxelmwifos
aris uflebamosili, maswavlebels daakisros iseTi valdebulebis Sesrule- an politikuri
organizaciis
ba, rac arsebiTad ewinaaRmdegeba mis rwmenas, aRmsareblobas an sindiss.
mier kompleqsuri
Tumca, es ar gamoricxavs skolis uflebas, daakisros maswavlebels msgavsi reklamisa da
valdebulebis Sesruleba, Tu maswavleblis mier aseTi valdebulebis Seus- propagandis
rulebloba laxavs sxvis uflebebs an xels uSlis erovnuli saswavlo geg- meSveobiT
miT dasaxuli miznis miRwevas. amasTan, sajaro skolaSi akrZalulia saswav- mosaxleobis
cnobierebaSi
lo procesis religiuri indoqtrinaciis an prozelitizmis miznebisTvis
SexedulebaTa
gamoyeneba. garkveuli sistemis,
,,zogadi ganaTlebis Sesaxeb’’ saqarTvelos kanoni adgens, rom maswavle stereotipebis
Canergvasa da
bels aqvs swavlis, swavlebisa da kvlevis Tavisufleba. pedagogiuri (akade- Camoyalibebas.
miuri) Tavisufleba gamomdinareobs azris Tavisuflebis konstituciuri
principidan. pedagogiuri Tavisufleba gulisxmobs maswavleblis uflebas,
kanonmdeblobiT dadgenili SezRudvebis farglebSi piradi pasuxismge- prozelitizmi
blobiT dagegmos da ganaxorcielos saswavlo procesi. aRsaniSnavia, rom niSnavs sakuTari
religiuri mrwamsis
pedagogiuri Tavisufleba ar SeiZleba, gaxdes TviTnebobis, indoqtrinaciis
propagandis
an umoqmedobis safuZveli. amitomac aucilebelia garkveuli kontrolis Sedegad sxva
meqanizmis arseboba, romlis mizani iqneba ganaTlebis xarisxis SenarCuneba religiis mimdevarTa
da ganviTareba. pedagogiuri Tavisufleba ar aTavisuflebs maswavlebels sakuTar samwysoSi
kanonmdeblobis moTxovnebis dacvis valdebulebisagan. pedagogiuri gadmoyvanas.
(akademiuri) Tavisufleba unda emsaxurebodes erovnuli saswavlo gegmiT
dasaxuli miznebis miRwevas.
kiTxva: Tqveni
maswavleblebs, winaswari Setyobinebis safuZvelze, aqvT skolis terito azriT, ratom aris
riaze Sekrebis Tavisufleba. aRiarebulia, agreTve, gaerTianebis Tavisuf dauSvebeli skolaSi
leba, skolas ki ekrZaleba maswavlebelTa gaerTianebis saqmianobaSi Careva. indoqtrinacia da
prozelitizmi?
maswavlebels ufleba aqvs, monawileoba miiRos skolis marTvaSi. sajaro
skolaSi uzrunvelyofilia maswavleblis CarTuloba pedagogiuri sabWosa
da sameurveo sabWos saqmianobaSi. maswavlebels aqvs ufleba, flobdes in-
formacias Tavisi uflebebis Sesaxeb. mas SeuZlia, skolis direqcias mosTxo
vos informacia, romelic ar aris saqarTvelos zogadi administraciuli
kodeqsiT gaTvaliswinebuli saidumlo.
,,zogadi ganaTlebis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis Tanaxmad, maswavlebeli
uflebamosilia, miiRos Sromis anazRaureba saqarTvelos ganaTlebisa da
mecnierebis saministros mier dadgenili normativebis Sesabamisad. sajaro
skolis maswavleblis xelfasisa da saxelfaso danamatis gaangariSeba xdeba
maswavleblis kvalifikaciis, samuSao staJisa da samuSao specifikis Sesa-
bamisad.
maswavlebels ufleba aqvs, gaasaCivros skolis ukanono gadawyvetileba da
moiTxovos miyenebuli zianis anazRaureba. am uflebis uzrunvelsayofad,
skola valdebulia, Seqmnas saCivrebis damoukidebeli da miukerZoebeli
ganxilvis saSualeba.
259
11 maswavlebeli valdebulia, kompetenturad warmarTos saswavlo procesi,
daicvas profesiuli eTikis kodeqsiT dadgenili normebi moswavleebTan,
mSoblebTan, kolegebTan da skolis administraciasTan urTierTobaSi.
260
11
261
11 skolas, aseve, ekisreba valdebuleba, Seqmnas janmrTelobisaTvis,
sicocxlisa da sakuTrebisaTvis usafrTxo garemo.
zogadi ganaTlebis miRebis ufleba uzrunvelyofilia im SemTxveva-
Sic, Tu moswavle gairicxeba skolidan. mas aqvs ufleba, swavla ga-
nagrZos sxva skolaSi.
moswavle uflebamosilia, kanonmdeblobiT dadgenili wesis Sesa-
bamisad gadavides sxva skolaSi.
262
11
skolas aqvs ufleba, SemoiRos saskolo forma. Tumca, amiT ar unda SeizRu-
dos moswavlis gamoxatvis Tavisufleba. moswavles aqvs ufleba, uari Tqvas
saskolo formis tarebaze. uari unda iyos dasabuTebuli. skolas ekisreba
valdebuleba, gaiTvaliswinos moswavlis finansuri SesaZlebloba da Tu mas
ar SeuZlia formis SeZena, skolam unda uzrunvelyos igi saskolo formiT;
g. Sekrebis Tavisufleba
moswavleebs ufleba aqvT, winaswari Setyobinebis safuZvelze Seikribon
skolis teritoriaze. skolas ar aqvs ufleba, akontrolos moswavleTa Sek
rebis msvleloba maTi survilis sawinaaRmdegod. Tumca, skolis warmomad-
genlebs ufleba aqvT, saWiroebis SemTxvevaSi, daeswron moswavleTa Sekre-
bas;
h. gaerTianebis Tavisufleba
moswavleebs aqvT gaerTianebis Tavisufleba kanoniT dadgenili wesiT. sko-
las ar aqvs ufleba, Caerios moswavleTa gaerTianebis saqmianobaSi, garda
kanoniT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa. akrZalulia gareSe piris mier
moswavleTa gaerTianebis saqmianobis warmarTva da misi kontroli;
i. piradi cxovrebis xelSeuxebloba
moswavlis piradi cxovreba xelSeuxebelia. mas ar unda moTxovon, gaamJRav
nos informacia Tavis pirad cxovrebaze. dauSvebelia moswavlis piradi
cxovrebis, kerZo komunikaciis, agreTve, moswavlis pirad sargeblobaSi
gadacemuli, skolis sakuTrebaSi arsebuli qonebis xelSeuxeblobis ufle-
bis TviTneburi SezRudva;
263
11 j. rwmenis Tavisufleba
moswavles aqvs rwmenis, aRmsareblobisa da sindisis Tavisufleba. dauS-
vebelia, moswavles daekisros iseTi valdebulebebis Sesruleba, romlebic
ewinaaRmdegeba mis rwmenas, aRmsareblobas an sindiss, Tu es ar laxavs sxvis
uflebebs, an xels ar SeuSlis erovnuli saswavlo gegmiT gaTvaliswinebuli
miRwevis donis daZlevas.
sajaro skolis teritoriaze religiuri simboloebis ganTavseba ar unda
emsaxurebodes araakademiur miznebs. amasTan, sajaro skolis moswavleebs
ufleba aqvT, skolis Semdeg Tavisufal dros nebayoflobiT Seiswavlon re-
ligia an Caataron religiuri rituali, Tu igi emsaxureba religiuri ganaT-
lebis miRebas;
k. disciplina
saskolo disciplina daculia im meTodebis gamoyenebiT, romlebic efuZne-
ba moswavlis Tavisuflebisa da Rirsebis pativiscemas. is moTxovnebi, rom-
lebic gaTvaliswinebulia skolis SinaganawesiT, agreTve, disciplinuri
devna da saxdeli unda iyos gonivruli, dasabuTebuli da zomieri.
disciplinuri devna SeiZleba ganxorcieldes mxolod skolis SinaganawesiT
gaTvaliswinebul SemTxvevebSi da dadgenili wesiT. disciplinuri devnis
procedura unda iyos samarTliani. disciplinuri devnis ganxorcielebis
dros, skola valdebulia, ganumartos moswavles mis mier Cadenili discip-
linuri gadacdomis arsi. disciplinuri devnis dawyebis Sesaxeb informacia
skolam dauyovneblad unda miawodos moswavlis mSobels. amasTan, mniSvne-
lovania, rom disciplinurma saxdelma ar gamoiwvios moswavlis arsebiTi
CamorCena saswavlo procesisagan. am mizniT, skola valdebulia, miiRos sa-
Tanado zomebi.
kanoniT akrZalulia sastiki an iseTi disciplinuri saxdelis gamoyeneba,
romelic laxavs moswavlis pativsa da Rirsebas. dauSvebelia moswavlis pi-
radi gasinjva. Tumca, Tu mtkicebulebebi miuTiTebs konkretul pirze da
arsebobs dasabuTebuli varaudi, rom piradi gasinjvis Semdeg gamovlin-
deba gadacdoma, mandaturs an skolis mier daniSnul uflebamosil pirs
direqtoris an direqciis warmomadgenlis nebarTviT an zedamxedvelobiT
SeuZlia moswavlis piradi gasinjva.
ikrZaleba skolidan zogadi ganaTlebis dawyebiTi an sabazo safexuris mos-
wavlis garicxva;
m. Zaladobis akrZalva
dauSvebelia Zaladoba skolaSi moswavlis mimarT. fizikuri an sityvieri
Seuracxyofis SemTxvevaSi, skola valdebulia, moaxdinos saTanado reagi-
reba.
skolebSi Zaladobis aRmosafxvrelad, Seqmnilia sajaro samarTlis iuri-
diuli piri – saganmanaTleblo dawesebulebis mandaturis samsaxuri. misi
ZiriTadi mizania zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebSi sazogadoebrivi
wesrigis dacvis uzrunvelyofa.
amasTan, skolaSi usafrTxoebis mizniT, SesaZlebelia, Sesabamisi moqmedebe-
bi ganxorcieldes samarTaldamcavi organoebis mier. maTi saqmianoba regu-
lirdeba saqarTvelos kanonmdeblobiT.
264
kazusis amoxsna
gaTavisuflebuli maswavleblis, batoni k.-s sarCels warmatebis
perspeqtiva aqvs, Tu sarCeli dasabuTebulia. sarCeli dasabuTebu-
lia, Tu sajaro skolis direqtoris gadawyvetileba ewinaaRmdege-
11
ba kanons. SevamowmoT gadawyvetilebis kanoniereba etapobrivad:
sajaro skolis direqtori, ,,zogadi ganaTlebis Sesaxeb“ saqarTvelos
kanonis 43-e muxlis pirveli punqtis ,,z“ qvepunqtis safuZvelze, ufle-
bamosilia, vadamde Seuwyvitos maswavlebels SromiTi xelSekruleba
,,xelSekrulebis pirobebis darRvevis, saaRmzrdelo saqmianobisaT
vis Seuferebeli qmedebis Cadenis, an kanonmdeblobiT gaTvalis-
winebuli wesiT arakvalificiurobis dadasturebis SemTxvevaSi.“
am etapze unda gavarkvioT, daarRvia Tu ara xelSekrulebis pirobe-
bi maswavlebelma, ufro konkretulad, SeuZlia Tu ara maswav-
lebels, saswavlo procesi ganaxorcielos mxolod Tavis mier
Seqmnili saswavlo masalis safuZvelze, romelic ar aris grifire-
buli (nebadarTuli) uflebamosili organos mier? aqvs Tu ara mas
ufleba, moswavleebs mosTxovos msgavsi saswavlo masalis SeZena?
,,zogadi ganaTlebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis me-14 mux-
lis me-5 punqtis Tanaxmad, maswavlebels swavlebis Tavi
sufleba aqvs im farglebSi, ,,romelic ar ewinaaRmdege-
ba erovnuli saswavlo gegmiT dasaxuli miznebis miRwevas.“
erovnuli saswavlo gegmis1 me-10 muxlis me-10 punqtis Tanaxmad, mas-
wavlebels ufleba aqvs, swavlebisas mxolod damxmare/damatebi-
Ti masalis saxiT gamoiyenos saswavlo masala, romelic SerCeuli
da damtkicebulia dadgenili proceduris dacviT. maswavlebels
ekrZaleba, mosTxovos moswavles aragrifirebuli saxelmZRva
neloebis SeZena. garda amisa, kanonis 33-e muxlis pirveli punqtis
,,d“ qvepunqti skolas akisrebs valdebulebas, zogadsaganmanaTleb-
lo saqmianoba warmarTos grifminiWebuli saxelmZRvaneloebiT.
aRsaniSnavia, rom maswavlebeli saswavlo procesSi ar iyenebda ufleba-
mosili organos mier grifirebul saxelmZRvanelos. is aswavlida mxo
lod Tavisi Seqmnili saswavlo masaliT, romelic , aseve, ar iyo damt-
kicebuli skolis uflebamosili organos mier. maswavlebels ar hqonda
ufleba, moswavleebisTvis moeTxova saswavlo masalis SeZena. amde-
nad, maswavleblis saqmianoba ewinaaRmdegeboda ,,zogadi ganaTlebis
Sesaxeb“ saqarTvelos kanonsa da erovnul saswavlo gegmas. Sesabami-
sad, is arRvevda xelSekrulebis pirobebs. xelSekrulebis pirobebis
darRvevis gamo ki direqtori uflebamosili iyo, gaeTavisuflebi-
na maswavlebeli. amdenad, direqtoris gadawyvetileba kanonieria.
vinaidan direqtoris gadawyvetileba kanonieria, SegviZlia
davaskvnaT, rom batoni k.-s sarCels ar aqvs warmatebis perspeqtiva.
265
11 7. profesiuli ganaTlebis samarTali
kazusi
sajaro samarTlis iuridiuli piri - sazogadoebrivi kolejis di-
reqtorma SeimuSava biujetis proeqti da igi dasamtkiceblad warud-
gina sameTvalyureo sabWos. sameTvalyureo sabWom ganxilvis Sem-
deg daamtkica biujetis proeqti. mogvianebiT biujetidan gamoiyo
Tanxa sazogadoebrivi kolejis saswavlo inventariT aRWurvis mizniT.
direqtors da sameTvalyureo sabWos mimarTa kritikulad ganwyo-
bilma maswavlebelma, qalbatonma a.-m moiTxova informacia saswav-
lo inventaris SeZenisTvis gamoyofili Tanxebis Sesaxeb. man miiRo
werilobiTi uari, Semdegi dasabuTebiT: ,,maswavlebeli ufleba-
mosilia, gaecnos mxolod damtkicebul biujets. is ar aris ufle-
bamosili, moiTxovos kolejis mier gaweuli xarjebis gacnoba.”
maswavlebels miaCnia, rom es gadawyvetileba ukanonoa.
qalbatonma a.-m, kanonmdeblobiT dadgenili wesiT, mimarTa sasamarT-
los da moiTxova direqtoris gadawyvetilebis baTilad cnoba (gauqme-
ba). sasamarTlom dasaSvebad cno sarCeli da daiwyo saqmis ganxilva.
rogor fiqrobT, SeiZleba Tu ara, sarCeli dakmayofildes?
266
codnis aTvisebas. gaTvaliswinebulia araformaluri profesiuli ganaT-
lebis saxelmwifo aRiarebis SesaZleblobac. araformaluri profesiuli
ganaTlebis saxelmwifo aRiarebis dros mowmdeba araformaluri ganaTle-
bis mqone piris codna, unarebi da Rirebulebebi.
saqarTveloSi profesiuli ganaTleba moicavs xuT safexurs da TiToeu-
li safexuris dasrulebis Semdeg gaicema Sesabamisi profesiuli diplomi.
11
profesiuli kvalifikaciebia, magaliTad, sadazRvevo agenti, sabaJo war-
momadgeneli, ofisis menejeri, teleradioprodiuseri, bankis operatori,
informaciuli teqnologi da a.S. maRali riskis Semcvel profesiebs, rom-
lebic Seexeba adamianis janmrTelobas, pirovnebis ganviTarebasa da maRal kiTxva: Tqveni
sazogadoebriv interess, saxelmwifo gamoyofs regulirebadi profesiebis azriT, romelia
e.w. maRali
saxiT. riskis Semcveli
7.2. profesiuli ganaTlebis sistemis marTvis organoebi profesiebi?
profesiuli ganaTlebis sistemis marTvas saqarTvelos parlamentis mier
miRebuli sakanonmdeblo aqtebis safuZvelze axorcielebs saqarTvelos
mTavroba, romelic gansazRvravs saxelmwifo politikas profesiuli ga-
naTlebis sferoSi. warmoadgens regulirebad profesiebs da regulirebadi
profesiiT saqmianobis uflebis mopovebisTvis aucilebel pirobebs. mTav-
roba profesiuli ganaTlebis dafinansebis wessac warmoadgens da sajaro
samarTlis iuridiul pirebSi profesiul saganmanaTleblo dawesebule-
bebSi swavlis safasuris odenobas amtkicebs.
saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro axorcielebs sa-
xelmwifo politikas profesiuli ganaTlebis sferoSi. saministro aris
profesiuli ganaTlebis sistemis marTvis ZiriTadi organo da is asru-
lebs kanonmdeblobiT gansazRvrul mraval, mniSvnelovan funqcias.
profesiuli ganaTlebis marTvaSi CarTulia, aseve, saqarTvelos kulturi-
sa da ZeglTa dacvis saministro da saqarTvelos sportisa da axalgazrdo-
bis saqmeTa saministro, afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis
ganaTlebis sferoSi uflebamosili Sesabamisi saministroebi, adgilobrivi
TviTmmarTvelobis organoebi da sxva administraciuli organoebi.
profesiuli ganaTlebis sistemis marTvis organoebi TanamSromloben
damsaqmeblebTan, profesiul asociaciebTan da saganmanaTleblo dawese-
bulebebTan, profesiuli ganaTlebis ganviTarebis mizniT.
267
11 profesiuli saganmanaTleblo dawesebuleba SeiZleba iyos sajaro samarT-
lis iuridiuli piri an kerZo samarTlis iuridiuli piri. sajaro samarT-
lis iuridiul pirs, profesiul saganmanaTleblo dawesebulebas, afuZnebs
ganaTlebisa da mecnierebis saministro, xolo kerZo samarTlis samewarmeo
an arasamewarmeo iuridiul pirs – nebismieri piri kanonmdeblobiT dad-
genili wesiT. aRsaniSnavia, rom ganaTlebisa da mecnierebis saministros
ufleba aqvs, daafuZnos arasamewarmeo (arakomerciuli) iuridiuli piri –
profesiuli saganmanaTleblo dawesebuleba.
profesiuli koleji uflebamosilia, ganaxorcielos profesiuli ganaTle-
bis mxolod sami safexuris saganmanaTleblo programa, xolo sazogadoeb
rivi koleji axorcielebs profesiuli ganaTlebis xuTive safexuris sagan
manaTleblo programas. amasTan, sazogadoebrivi koleji uflebamosilia,
damatebiT ganaxorcielos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli sxva pro-
gramebi, magaliTad, liberaluri ganaTlebis saganmanaTleblo programa,
romelic mimarTulia sxvadasxva dargobrivi codnis, Sesabamisi unarebisa
da Rirebulebebis ganviTarebisken. es programa aucileblad xorcieldeba
umaRles saganmanaTleblo dawesebulebasTan erTad.
garda zemoaRniSnuli dawesebulebebisa, profesiuli saganmanaTleblo
programebis ganxorcielebis uflebamosileba aqvs zogadsaganmanaTleb-
lo dawesebulebas da umaRles saganmanaTleblo dawesebulebas. zogad
saganmanaTleblo dawesebulebas ufleba aqvs, ganaxorcielos profesiuli
ganaTlebis mxolod pirveli, meore da mesame safexuris saganmanaTleb-
lo programebi, umaRles saganmanaTleblo dawesebulebas ki ufleba aqvs,
ganaxorcielos profesiuli ganaTlebis xuTive safexuris saganmanaTleb-
lo programebi.
268
kanoni adgens mxolod sajaro samarTlis iuridiuli piris – profesiuli
saganmanaTleblo dawesebulebis marTvis organoebs:
a) sameTvalyureo sabWo – marTvis umaRlesi organo. mis Se-
madgenlobaSi SeiZleba Sevidnen damsaqmeblebis, adgilobrivi
TviTmmarTvelobis organoebisa da sazogadoebrivi organiza-
ciebis warmomadgenlebi, agreTve, profesiuli studentebis mSo-
11
belTa da profesiuli ganaTlebis maswavlebelTa warmomadgenlebi.
sameTvalyureo sabWos wevrTa raodenoba, sabWos dakompleqtebis,
uflebamosilebaTa warmoSobisa da Sewyvetis wesebi ganisazRvreba
profesiuli saganmanaTleblo dawesebulebis wesdebiT.
sameTvalyureo sabWo amtkicebs profesiuli saganmanaTleblo
dawesebulebis biujets, Sinaganawess, akontrolebs profesiu-
li saganmanaTleblo dawesebulebis direqtoris mier profesi-
uli saganmanaTleblo dawesebulebis Tanxebis xarjvasa da qone-
bis gankargvas. sameTvalyureo sabWo axorcielebs saqarTvelos
kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul sxva uflebamosilebebs;
b) direqtori marTavs profesiul saganmanaTleblo dawesebulebas
da warmoadgens mas mesame pirebTan urTierTobebSi. mas Tanamdebo-
baze niSnavs da aTavisuflebs saqarTvelos ganaTlebisa da mecnie-
rebis saministro. saxelovnebo-SemoqmedebiTi da sasporto profe-
siuli ganaTlebis sferoSi arsebul profesiul saganmanaTleblo
dawesebulebaSi direqtors niSnavs da aTavisuflebs saqarTvelos
kulturisa da ZeglTa dacvis saministro, an saqarTvelos sporti-
sa da axalgazrdobis saqmeTa saminis-
tro.
direqtori sameTvalyureo
sabWos dasamtkiceblad
warudgens profesiu-
li saganmanaTleblo
dawesebulebis Sina
ganawessa da biujets,
uzrunvelyofs mas-
wavleblebTan da
sxva TanamSrom
lebTan Sro-
miTi xelSek
rulebebis
dadebas,
uflebamo
silia, Sewyvi
tos maTTan
SromiTi
urTierTo-
ba. direqtori
warmarTavs da ze-
damxedvelobs profe-
siul saganmanaTleblo
dawesebulebaSi mimdinare
saganmanaTleblo process,
saswavlo praqtikas da axor-
cielebs kanonmdeblobiT gan-
sazRvrul sxva funqciebs.
269
11 • profesiuli ganaTlebis dafinanseba
profesiuli ganaTlebis dafinansebas axorcieleben saxelmwifo xelisuf-
lebis organoebi, afxazeTisa da aWaris avtonomiuri respublikebis Sesaba-
misi organoebi da adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebi. profesiuli
ganaTleba SeiZleba, agreTve, daafinanson kerZo pirebma.
kazusis amoxsna
maswavleblis sarCels warmatebis perspeqtiva aqvs, Tu igi dasabuTebu-
lia. sarCeli dasabuTebulia, Tu sadavo gadawyvetileba ukanonoa.
gadawyvetileba ukanonoa, Tu igi ewinaaRmdegeba ,,profesiuli ganaT-
lebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanons da kanonmdeblobis sxva normebs.
SevamowmoT gadawyvetilebis kanoniereba etapobrivad:
,,profesiuli ganaTlebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis 31-e muxlis
pirveli punqtis ,,a“ qvepunqtis Tanaxmad, profesiul - saganmanaTleb-
lo dawesebulebas evaleba uzrunvelyos gadawyvetilebis sajaroobis,
gamWvirvalobisa da dainteresebuli pirebisaTvis xelmisawvdomobis
principebis dacva. amdenad, dawesebulebis uariT irRveva saganmanaT-
leblo dawesebulebis saqmianobis gamWvirvaled warmarTvis principi.
,,profesiuli ganaTlebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanonis 31-e muxlis
pirveli punqtis ,,g“ qvepunqtis Tanaxmad, dawesebulebis valdebule-
baa, uzrunvelyos gadawyvetilebis miRebis procesSi profesiuli ga-
naTlebis maswavlebelTa monawileoba. Sesabamisad, sazogadoebrivi
kolejis gadawyvetilebiT, ar sruldeba dawesebulebis marTvaSi mas-
wavlebelTa CarTvis valdebuleba.
garda zemoaRniSnulisa, saqarTvelos zogadi administraciuli kodeq
si adgens, rom sajaro informacia aris sajaro dawesebulebaSi dacu-
li, agreTve, sajaro dawesebulebis an mosamsaxuris mier samsaxurebriv
saqmianobasTan dakavSirebiT miRebuli, damuSavebuli, Seqmnili an gag-
zavnili informacia. sazogadoebrivi kolejis biujetidan gamoyofi-
li Tanxebis Sesaxeb informacia aris sajaro da is SeiZleba, moiTxovos
ara mxolod maswavlebelma, aramed nebismierma pirma.
zemoaRniSnulidan gamomdinare, vinaidan gadawyvetileba ewinaaRmde
geba ,,profesiuli ganaTlebis Sesaxeb“ saqarTvelos kanons da
kanonmdeblobis sxva normebs, SegviZlia davaskvnaT, rom sarCels aqvs
warmatebis perspeqtiva.
270
8. umaRlesi ganaTlebis samarTali
kazusi
arasamewarmeo (arakomerciuli) iuridiuli piri – universite-
ti axorcielebs samecniero kvlevas molekulur fizikaSi. kvlevis
11
mniSvnelobidan gamomdinare, masSi CarTulia ucxo qveynebis cnobili
universitetebi.
kvlevis ganxorcielebis Sesaxeb Seityo saqarTvelos ganaTlebisa da
mecnierebis saministrom, romelmac gamosca brZaneba kvlevis ganxor
cielebis akrZalvis Sesaxeb. saministros mosazrebiT, dauSvebelia,
umaRlesma saganmanaTleblo dawesebulebam, saministros Tanxmobis ga-
reSe, ganaxorcielos msgavsi masStabis kvleviTi saqmianoba.
umaRlesma saganmanaTleblo dawesebulebam sasamarTloSi gaasaCivra
saministros gadawyvetileba. sasamarTlom dasaSvebad cno sarCeli.
umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebis mosazrebiT, mas ufleba
aqvs, saministrosTan SeTanxmebis gareSe, ganaxorcielos nebismieri sa-
xis samecniero kvleva.
rogor fiqrobT, aqvs Tu ara sarCels warmatebis perspeqtiva?
271
11 •
•
saxelmwifos ganviTarebisa da umaRlesi ganaTlebis sistemis si-
cocxlisunarianobis uzrunvelsayofad axali samecniero perso
nalis momzadeba da gadamzadeba, samecniero kvlevis pirobebis Seq
mna, uzrunvelyofa da ganviTareba;
umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebebis studentTa da akade
miuri personalis mobilobis waxaliseba.
umaRlesi ganaTlebis ZiriTadi miznebis misaRwevad saxelmwifo uzrun
velyofs:
• umaRlesi ganaTlebis xelmisawvdomobasa da Ria xasiaTs; swavlis,
swavlebisa da samecniero kvlevis Tavisuflebas;
• umaRlesi ganaTlebis miRebis SesaZleblobas mTeli sicocxlis gan-
mavlobaSi;
msoflioSi • umaRlesi ganaTlebisa da mecnierebis integracias;
pirveli umaRlesi
saganmanaTleblo • xarisxis uzrunvelyofis sistemebis ganviTarebas, rac gulisxmobs
dawesebulebaa avtorizaciis sistemis, akreditaciis sistemisa da umaRles sagan-
boloniis (italia) manaTleblo dawesebulebebSi xarisxis marTvis (uzrunvelyofis)
universiteti,
romelic 1088 wels meqanizmebis funqcionirebas;
Seiqmna. • swavlis, swavlebisa da samecniero kvlevis erTian evropul sagan-
uZveles
universitetebs
manaTleblo da kvleviT sivrceSi, agreTve, TanamSromlobis sxva
ganekuTvneba 1150 saerTaSoriso sistemebSi sruluflebian monawileobas;
wels daarsebuli
parizis, 1167
• umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebis avtonomias;
wels daarsebuli • umaRles saganmanaTleblo dawesebulebaSi akademiuri personalisa
oqsfordis, 1209
wels daarsebuli
da studentTa monawileobas gadawyvetilebis miRebisa da maTi Ses-
kembrijis da 1218 rulebis kontrolis procesSi;
wels daarsebuli
salamankas
• umaRlesi ganaTlebis sferoSi diskriminaciis akrZalvas;
universitetebi. • umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebis marTvisa da am dawese-
bulebaSi konkursebis sajaroobasa da gamWvirvalobas.
saxelmwifo valdebulia, Seqmnas, agreTve, sxva iseTi pirobebi, romle-
kiTxva-davaleba:
moiZieT informacia bic xels Seuwyobs umaRlesi ganaTlebis ZiriTadi miznebis miRwevas.
msoflioSi
arsebuli uZvelesi 8.2. umaRlesi ganaTlebis sistemis marTvis organoebi
universitetebis
Sesaxeb. umaRlesi ganaTlebis sistemis marTvis ZiriTadi organoebia - saqarT-
Tqveni azriT, ra velos parlamenti, saqarTvelos mTavroba, saqarTvelos ganaTlebisa da
iyo mizezi imisa, mecnierebis saministro. umaRlesi ganaTlebis marTvaSi CarTulni arian,
rom pirveli agreTve, sxva organoebi.
universitetebi
evropis saqarTvelos parlamenti gansazRvravs umaRlesi ganaTlebis politikisa da
teritoriaze marTvis ZiriTad mimarTulebebs da iRebs Sesabamis sakanonmdeblo aqtebs.
Camoyalibda?
igi periodulad ismens saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministris
angariSs umaRlesi ganaTlebis sferoSi saxelmwifo politikis gatarebis,
finansuri saqmianobisa da saxelmwifo programebis Sesrulebis Sesaxeb.
saqarTvelos mTavroba axorcielebs saxelmwifo politikas umaRlesi ga-
naTlebis sferoSi. igi amtkicebs saxelmwifo saswavlo grantisa da sa
xelmwifo saswavlo samagistro grantis wliur moculobebsa da odenobebs.
saqarTvelos mTavroba afuZnebs umaRles saganmanaTleblo dawesebulebas,
rogorc sajaro, aseve, kerZo samarTlis iuridiuli piris formiT. kerZo sa-
marTlis iuridiuli piris formiT dafuZnebul umaRles saganmanaTleblo
dawesebulebas ar SeiZleba hqondes samewarmeo mizani. saqarTvelos mTav
roba axorcielebs kanonmdeblobiT gansazRvrul sxva funqciebs.
272
saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro aris umaRlesi ganaT-
lebis sistemis marTvis ZiriTadi organo. igi atarebs erTian politikas
umaRlesi ganaTlebis sferoSi, amtkicebs mraval normatiul, kanonqvem
debare aqts, axorcielebs kanonmdeblobiT gansazRvrul funqciebs.
umaRlesi ganaTlebis sistemis marTvaSi CarTulia saqarTvelos kulturisa
da ZeglTa dacvis saministro da saqarTvelos sportisa da axalgazrdobis
11
saqmeTa saministro. maTi kompetenciebi Semoifargleba saxelovnebo-Semoq
medebiTi da sasporto umaRlesi ganaTlebis sferos regulirebaSi monawi-
leobis miRebiT.
saqarTvelos Tavdacvis saministro, kanonmdeblobiT gansazRvrul saqarTveloSi
arsebuli
farglebSi, sakuTar uflebamosilebebs axorcielebs samxedro umaRlesi
umaRlesi samxedro
ganaTlebis sferoSi. saswavlebeli
gaxlavT
saqarTvelos ekonomikisa da mdgradi ganviTarebis saministro da sajaro
saqarTvelos
samarTlis iuridiuli piris sazRvao transportis saagento, kanonmdeblo- Tavdacvis erovnuli
biT gansazRvrul uflebamosilebebs axorcieleben sazRvao umaR akademia.
lesi ganaTlebis sferoSi. http://eta.mod.gov.ge/
273
11 Tbilisis saxelmwifo universiteti
274
pul sivrceSi integracias, saswavlo gegmebisa da programebis umaRles sa-
ganmanaTleblo dawesebulebebs Soris TanamSromlobis, mobilobisa da in-
tegrirebuli swavlebis, samecniero kvlevebis programebis Seqmnas.
akademiuri sabWo irCevs akademiuri sabWos Tavmjdomares – reqtors da
uflebamosilia, vadamde Seuwyvitos mas uflebamosileba. akademiuri sabWo
axorcielebs kanonmdeblobiT gansazRrul sxva funqciebs;
11
b. warmomadgenlobiTi sabWo
warmomadgenlobiTi sabWo airCeva umaRlesi saganmanaTleblo dawese-
bulebis studentebisa da akademiuri personalis mier. warmomadgenlo-
biTi sabWos arCeva xdeba umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebis far-
glebSi sayovelTao, pirdapiri, Tanaswori arCevnebis safuZvelze faruli
ken
WisyriT. warmomadgenlobiTi sabWos uflebamosilebis vada emTxveva
swavlebis ZiriTadi safexuris (bakalavriati) dadgenil xangrZlivobas (ro-
gorc wesi, 4 weli) da mieTiTeba dawesebulebis wesdebaSi. profesorisa da
studentisTvis warmomadgenlobiTi sabWos wevris statusis Sewyvetis sa-
fuZvelia am umaRles saganmanaTleblo dawesebulebasTan misi Sesabamisi
akademiuri an SromiTi urTierTobis Sewyveta.
warmomadgenlobiTi sabWo SeimuSavebs umaRlesi saganmanaTleblo dawe-
sebulebis wesdebas akademiuri sabWos monawileobiT da dasamtkiceblad
warudgens saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros, Sei-
muSavebs da amtkicebs dawesebulebis Sinaganawess, umaRlesi saganmanaT-
leblo dawesebulebis eTikis kodeqssa da disciplinuri pasuxismgeblobis
normebs, amtkicebs umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebis biujetis
Sedgenis wessa da struqturuli erTeulebis debulebebs.
warmomadgenlobiTi sabWo axorcielebs kanonmdeblobiT gansazRvrul sxva
funqciebsac;
c. reqtori
1918 wels
reqtori warmoadgens umaRles saganmanaTleblo dawesebulebas, qveynis daarsebuli
universitetis
SigniT da gareT, akademiur da samecniero sferoebSi. igi uflebamosilia,
pirveli reqtori
umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebis saxeliT dados garigebebi da iyo petre
SeTanxmebebi. reqtoris Tanamdebobaze piri SeiZleba arCeul iqnes zedized meliqiSvili.
mxolod orjer;
d. administraciis xelmZRvaneli
sajaro samarTlis iuridiuli piris umaRlesi saganmanaTleblo dawese-
bulebis administraciis xelmZRvanels warmomadgenlobiTi sabWo amtkicebs
akademiuri sabWos wardginebiT, faruli kenWisyriT.
administraciis xelmZRvaneli umaRles saganmanaTleblo dawesebulebas
warmoadgens safinanso-ekonomikur urTierTobebSi. igi xelmZRvanelobs
umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebis administracias. administraciis
xelmZRvaneli uflebamosilia, umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebis
saxeliT dados finansuri da ekonomikuri garigebebi.
administraciis xelmZRvaneli axorcielebs kanonmdeblobiT gaTvalis-
winebul sxva funqciebsac;
e. xarisxis uzrunvelyofis samsaxuri
saswavlo da samecniero-kvleviTi muSaoba, agreTve, misi personalis pro-
fesiuli ganviTarebis xarisxi eqvemdebareba sistematur Sefasebas. masSi
monawileobas iReben am dawesebulebis studentebi. Sefasebis Sedegebi sa-
jaro da xelmisawvdomia yvela dainteresebuli pirisTvis.
275
11 umaRlesi saganmanaTleblo dawesebuleba uzrunvelyofs swavlebis xaris
xis maRal dones swavlis, swavlebisa da Sefasebis Tanamedrove danergvis
gziT. am mizniT dawesebulebaSi arsebobs xarisxis uzrunvelyofis samsa
xuri. mis xelmZRvanels amtkicebs warmomadgenlobiTi sabWo akademiuri
sabWos wardginebiT.
f. saxelmwifos mier dafuZnebuli kerZo samarTlis iuridiuli
piris marTvis Taviseburebani
saxelmwifos mier dafuZnebuli arasamewarmeo (arakomerciuli) iuridiuli
piris, umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebis mier ganxorcielebul
saqmianobaze zedamxedvelobis mizniT saqarTvelos mTavroba qmnis regent
Ta sabWos.
regentTa sabWo umaRles saganmanaTleblo dawesebulebas dasamtkiceblad
warudgens administraciis xelmZRvanelis kandidaturas da amtkicebs umaR
lesi saganmanaTleblo dawesebulebis biujets.
regentTa sabWo axorcielebs saqarTvelos kanonmdeblobiT da umaRlesi
saganmanaTleblo dawesebulebis wesdebiT gaTvaliswinebul sxva ufleba
mosilebebs, magram aman ar unda gamoiwvios umaRlesi saganmanaTleblo
dawesebulebis avtonomiis SezRudva.
umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebis marTvis dros uzrunvelyofil
unda iqnes umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebis gadawyvetilebebis,
marTvis organoebis angariSebisa da samarTlebrivi aqtebis sajarooba, aka
demiuri personalisa da studentTa akademiuri Tavisufleba, maTi mona
wileoba gadawyvetilebis miRebis procesSi.
276
• sayovelTao, pirdapiri da Tanaswori arCevnebis safuZvelze faru-
li kenWisyriT airCios warmomadgeneli da arCeul iqnes studentur
TviTmmarTvelobaSi, aseve, umaRlesi saganmanaTleblo dawesebule-
bisa da ZiriTadi saganmanaTleblo erTeulis marTvis organoebSi;
• kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli wesiT gadavides sxva umaRles
saganmanaTleblo dawesebulebaSi da gadaitanos misTvis gankuTvni-
11
li saxelmwifo dafinanseba;
• saxelmwifosgan, umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebisgan an
sxva wyaroebidan miiRos stipendia, finansuri an materialuri daxma-
reba, agreTve, sxva saxis SeRavaTebi;
• airCios saganmanaTleblo programa, agreTve, monawileoba miiRos
individualuri saganmanaTleblo programis SemuSavebaSi;
• periodulad Seafasos akademiuri personali.
umaRlesi saganmanaTleblo dawesebuleba valdebulia, uzrunvelyos
studentis codnis samarTliani Sefaseba.
studenti valdebulia:
• iswavlos saganmanaTleblo programiT gaTvaliswinebuli yvela
savaldebulo sagani, agreTve, is, romelic sakuTari surviliT air-
Cia;
• daicvas umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebis wesdeba da
Sinaganawesi.
studenturi TviTmmarTveloba saqmianobas axorcielebs debulebis sa-
fuZvelze. studenturi TviTmmarTveloba:
• uzrunvelyofs studentTa monawileobas umaRlesi saganmanaTleb-
lo dawesebulebis marTvaSi;
• xels uwyobs studentTa uflebebis dacvas;
• irCevs warmomad-
genlebs ZiriTa-
di saganmanaT-
leblo erTeu-
lis sabWoSi;
• uflebamosilia,
SeimuSaos wina-
dadebebi umaR
lesi saganmanaT
leblo dawese-
bulebis marTvis
sistemisa da swa
vlebis xarisxis
gasaumjobeseb-
lad.
studenturi TviTmmaT-
veloba damoukidebelia
da umaRlesi saganmanaT-
leblo dawesebulebis
administracias ufleba
ara aqvs, Caerios stu-
denturi TviTmmarT-
velobis saqmianobaSi.
277
11 kazusis amoxsna
universitetis sarCels aqvs warmatebis perspeqtiva, Tu igi dasabuTebu-
lia. sarCeli dasabuTebulia, Tu saministros gadawyvetileba ukanonoa.
saministros gadawyvetileba ukanonoa, Tu igi ewinaaRmdegeba ,,umaR
lesi ganaTlebis Sesaxeb” saqarTvelos kanons da kanonmdeblobis sxva
normebs.
SevamowmoT gadawyvetilebis kanoniereba etapobrivad:
saqarTvelos konstituciis 35-e muxlis me-2 punqtis Tanaxmad,
saxelmwi
fo valdebulia, uzrunvelyos qveynis saganmanaTleblo
sistemis harmonizacia saerTaSoriso saganmanaTleblo sivrceSi. es
norma saxelmwifos avaldebulebs, danergos umaRlesi ganaTlebis
sferoSi sayovelTaod aRiarebuli principebi, maT Soris, saganmanaT-
leblo dawesebulebis avtonomiis principi.
saqarTvelo 2005 wels SeuerTda e.w. boloniis process da iziarebs
boloniis procesis farglebSi miRebuli dokumentebiT gaTvalis-
winebul principebsa da rekomendaciebs. 1999 wlis 19 ivnisis boloniis
deklaraciaSi (evropis ganaTlebis ministrebis erToblivi deklara-
cia) aRniSnulia, rom swored universitetebis damoukidebloba da
avtonomia uzrunvelyofs umaRlesi ganaTlebisa da kvlevis mudmiv
Sesabamisobas cvalebad saWiroebebTan, sazogadoebis moTxovnebsa da
mecnieruli codnis ganviTarebasTan.
,,umaRlesi ganaTlebis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis me-3 muxlis pirve-
li punqtis ,,g” da ,,d” qvepunqtebis Tanaxmad, saqarTveloSi umaRlesi
ganaTlebis erT-erTi ZiriTadi mizania maRali xarisxis umaRlesi ga-
naTlebis SeTavazeba dainteresebuli pirebisTvis, aseve, samecnie-
ro kvlevis pirobebis Seqmna, uzrunvelyofa da ganviTareba. am miznis
misaRwevad, kanonis me-2 muxlis me-2 punqtis ,,v’’ qvepunqtis safuZ-
velze, saxelmwifo valdebulia, uzrunvelyos umaRlesi saganmanaT-
leblo dawesebulebis avtonomia. ,,umaRlesi ganaTlebis Sesaxeb”
saqarTvelos kanonis me-2 muxlis ,,b” qvepunqtis Tanaxmad, avtono-
mia gulisxmobs umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebisa da misi
ZiriTadi saganmanaTleblo erTeulis (fakultetis) Tavisuflebas,
damoukideblad gansazRvros da ganaxorcielos akademiuri, safi-
nanso – ekonomikuri da administraciuli saqmianoba. kanonis me-2
muxlis ,,g” qvepunqtis Tanaxmad, akademiuri Tavisufleba aris aka-
demiuri personalisa da studentebis ufleba, damoukideblad ga-
naxorcielon samecniero kvleva, swavleba da swavla.
saqarTvelos kanonmdebloba ar Seicavs normas, romlis mixedviTac
ganaTlebisa da mecnierebis saministro uflebamosilia, aukrZalos
umaRles saganmanaTleblo dawesebulebas samecniero kvlevis
ganxorcieleba. samecniero kvlevebs damoukideblad axorcielebs
umaRlesi saganmanaTleblo dawesebuleba.
vinaidan saministros gadawyvetileba ar eyrdnoba konkretul
samarTlebriv normas, zemoaRniSnul gadawyvetilebas ar aqvs
samarTlebrivi safuZveli. saministros gadawyvetileba arRvevs
ganaTlebis sferoSi damkvidrebul principebs (avtonomia, akade
miuri Tavisufleba).
zemoaRniSnulidan gamomdinare, SegviZlia davaskvnaT, rom sarCels
aqvs warmatebis perspeqtiva.
278
9. ganaTlebis xarisxis uzrunvelyofa saqarTveloSi
saqarTveloSi ganaTlebis xarisxis ganviTarebis xelSewyoba xdeba Sida da
gare meqanizmebis saSualebiT. ganaTlebis xarisxis ganviTarebis xelSewyo-
bis Sida meqanizmebi xorcieldeba saganmanaTleblo dawesebulebis mier,
ganaTlebis xarisxis ganviTarebis xelSewyobis gare meqanizmebs - avto
rizaciasa da akreditacias, axorcielebs saqarTvelos ganaTlebisa da
11
kiTxva: Tqveni
azriT, ra
unda gakeTdes
ganaTlebis xarisxis
gasaumjobeseblad?
9.1. avtorizacia
avtorizacia aris saganmanaTleblo dawesebulebis statusis mopovebis
procedura. skola, profesiuli saganmanaTleblo dawesebuleba da umaR
lesi saganmanaTleblo dawesebuleba saqmianobis ganxorcielebis uflebas
moipovebs mxolod avtorizaciis proceduris warmatebiT gavlis SemTxve
vaSi. avtorizacia savaldebuloa rogorc kerZo, aseve sajaro samarTlis
iuridiuli pirisTvis.
arsebobs avtorizaciis sami standarti:
b. saganmanaTleblo programebi;
c. materialuri resursi;
d. adamianuri resursi.
saganmanaTleblo dawesebulebas unda hqondes xarisxiani saganmanaTleblo
programebi, materialuri resursi da unda hyavdes saTanado kvalifikaciis
maswavleblebi an/da akademiuri personali.
avtorizaciis gavlis SemTxvevaSi saganmanaTleblo dawesebulebas ufleba
aqvs, miiRos moswavleebi, profesiuli studentebi an studentebi da gasces
kvalifikaciis damadasturebeli dokumenti.
9.5. akreditacia
akreditaciis mizania ukve avtorizebuli saganmanaTleblo dawesebulebis
konkretuli saganmanaTleblo programis xarisxis dadgena.
skolisTvis akreditacia ar aris savaldebulo da moswavle vauCers miiRebs
im SemTxvevaSic ki, Tu skola avtorizebulia, magram misi programebi ar aris
akreditebuli.
profesiuli saganmanaTleblo dawesebulebisTvis akreditacia ar aris
savaldebulo, magram, Tu profesiuli programa ar aris akreditebuli,
profesiuli studenti ver miiRebs saxelmwifo dafinansebas. saxelmwifo
afinansebs mxolod im profesiuli saganmanaTleblo programis students ,
romelsac gavlili aqvs akreditacia. gamonaklisia qarTuli enisa da libe
279
11 raluri ganaTlebis saganmanaTleblo programebi. maTi ganxorcieleba
SesaZlebelia mxolod akreditaciis gavlis SemTxvevaSi.
akreditacia, aseve, ar aris savaldebulo umaRlesi saganmanaTleblo dawe-
sebulebisTvis. mas SeuZlia, akreditaciis gareSe ganaxorcielos programa
da gasces diplomi, magram, Tu programa ar aris akreditebuli, aseT prog
ramaze swavlis ganmavlobaSi studenti ver miiRebs saxelmwifo dafinan
sebas. amasTan, arsebobs gamonaklisi SemTxvevebi. kerZod, regulirebadi
(iuridiuli, pedagogiuri, samedicino), maswavleblis momzadebisa da qar
Tul enaSi momzadebis saganmanaTleblo programebis, aseve, doqtoran-
turis saganmanaTleblo programis ganxorcieleba, SesaZlebelia mxolod
akreditaciis gavlis SemTxvevaSi.
arsebobs akreditaciis xuTi standarti:
a. saganmanaTleblo programis mizani, swavlis Sedegebi da maTTan
programis Sesabamisoba;
b. swavlebis meTodologia da organizeba, programis aTvisebis Se-
fasebis adekvaturoba;
c. moswavleebis/studentebis miRwevebi, maTTan individualuri
muSaoba;
d. swavlebis resursebiT uzrunvelyofa;
e. swavlebis xarisxis ganviTarebis SesaZleblobebi.
280
instituti
saarCevno samarTali
281
12 istoriis sxvadasxva periodSi,
gansxvavebul qveynebSi,
xelisufleba sxvadasxva gziTa
da meTodebiT cdilobda saku
Tari Tavis legitimacias.
magaliTad, Sua saukuneebis ev
ludoviko XIV
282
`xalxis neba unda gamoixatos periodul da arafalsificirebul
arCevnebSi, faruli kenWisyriT, an TabarmniSvnelovani formebiT,
romlebic uzrunvelyofen xmis micemis Tavisuflebas~.
283
12 SesaZloa, arCevnebi iyos farulic, iyos peri
odulic, ar xdebodes arCevnebis Sedegebis
gayalbeba, magram, realurad, igi saerTod ver
asaxavdes sazogadoebis ganwyobasa da xalxis
mier gakeTebul politikur arCevans. aRniSnu
lis brwyinvale magaliTs warmoadgens sabWoTa
kavSirSi Catarebuli arCevnebi, romelic erTi
SexedviT qmnida sazogadoebis erTsulovnebis
gancdas, realurad ki, warmoadgenda dasavle
Tis saxelmwifoTaTvis dadgmul speqtakls,
romlis meSveobiTac kremli cdilobda, msof
liosTvis eCvenebina, rom sabWoTa kavSirSi ar
sebuli reJimi TiTqos sazogadoebis upirobo
mxardaWeriT sargeblobda. mas araferi hqonda
saerTo imasTan, rasac Tanamedrove msoflio
saarCevno demokratias uwodebs. aRniSnuli,
upirveles yovlisa, ganpirobebulia arCev
anis faqtobrivi ararsebobiT. sazoga doebas
uwevda arCevani gaekeTebina komunisturi
partiis mier wardgenili erTaderTi kandida
tis sasargeblod. ar arsebobda politikuri
pluralizmi, mravalpartiuloba. gansxvave
buli azris qona ubralod akrZaluli iyo. es
iyo arCevnebi arCevanis gareSe. Sesabamisad,
SegviZlia davaskvnaT: imisTvis, rom arCevnebi
CaiTvalos demokratiulad, xolo moqalaqeTa
saarCevno ufleba realizebulad, aucilebe
lia, arsebobdes arCevani. aucilebelia, rom
dainteresebul pirs hqondes saSualeba, war
moadginos sakuTari kandidatura da srulad
CaerTos qveyanaSi mimdinare politikur pro
cesebSi.
kidev erTi naTeli magaliTi imisa, rom arCev
nebis maRal doneze Catareba ar niSnavs
saarCevno uflebis realizebas, gaxlavT Ta
namedrove iranis islamuri respublika, sadac
xmis micemisa da daTvlis procedura tardeba
demokratiuli standartebis sruli dacviT.
SeiZleba iTqvas, rom unaklodac. maSin ra aris
mTavari? mTavaria is, rom sazogadoeba im
TaviTve SezRudulia arCevanSi. marTalia iq,
gansxvavebiT sabWoTa kavSirisgan, arCevneb
Si erTze meti kandidati monawileobs, magram
TiToeuli kandidatis SerCeva xdeba islamuri
revoluciis guSagTa sabWos mier. Sesabamisad,
arCevnebSi gamoricxulia iseTi kandidatis
monawileoba, romelic iranis umaRlesi aiaTo
lasa da masTan arsebuli islamuri revoluci
is guSagTa sabWos xedvas ar akmayofilebs. aR
niSnulidan gamomdinare SegviZlia davaskvnaT,
rom iranis arCevnebi, msgavsad sabWoTa kav
Siris arCevnebisa, arc meti arc naklebi, war
moadgens RonisZiebas, sadac realurad ar xde
ba arCevanis gakeTeba, sadac sazogadoeba sxvis
mier gakeTebul arCevans sakuTari monawileo
biT adasturebs.
284
amrigad, arCevnebis demokratiulobis Sesabamisad, saarCevno uflebis
realizaciis umTavres pirobas, garda zemoT ganxiluli sami principisa,
warmoadgens arCevnebis sayovelTaoba, rac imas niSnavs, rom yvela dain
teresebul pirsa da politikur Zalas saarCevno procesSi srulad CarTvis
Tanabari saSualeba unda hqondes.
12
2. saarCevno sistema
imisTvis, rom arCevnebma, rogorc politikurma da samarTlebrivma insti
tutma, iarsebos, aucilebelia sistema, romelic uzrunvelyofs arCevnebis
Sedegebis saxelmwifos cxovrebaSi praqtikul danergvas. sxva sityvebiT
rom vTqvaT, aucilebelia normaTa erToblioba, romelic gansazRvravs
arCevnebis Catarebisa da saarCevno organos formirebis, aRniSnul organo
Si adgilebisa da mandatebis ganawilebis wess. aRniSnul normaTa erToblio
ba jamSi qmnis saarCevno kanonmdeblobas.
Sesabamisad, SegviZlia davaskvnaT, rom saarCevno sistema warmoadgens
principebisa da meTodebis erTobliobas, romelTa safuZvelzec xdeba,
erTi mxriv, saarCevno proceduris warmarTva, meore mxriv ki, miRebuli
xmebis mandatebSi gadayvana.
ufro zogadad rom visaubroT aRniSnul sakiTxze, saarCevno sistemam
unda uzrunvelyos sazogadoebis gansxvavebuli politikuri Sexedulebis
jgufTa mier sakuTari warmomadgenlis samarTliani arCeva. rogorc wesi,
arCevnebSi gamarjvebulad cxaddeba is, vinc met xmas miiRebs (maJoritaru
li principi), an ubralod arCevnebSi miRebul xmaTa raodenoba proporci
ulad nawildeba arCevnebSi monawile subieqtebze (proporciuli principi).
Sesabamisad, ganasxvaveben ori tipis saarCevno sistemas- maJoritarulsa
da proporciuls. garda aRniSnulisa, arsebobs iseTi saarCevno sistemebi,
sadac Tanabrad gamoiyeneba, rogorc erTi, ise meore principi. aseT siste
mebs Sereul saarCevno sistemebadac moixsenieben. msgavsi sistemebi Ziri
Tadad axalgazrda, gardamaval etapze myofi, saxelmwifoebisTvisaa dama
xasiaTebeli. gamonaklisi arc saqarTveloa, sadac moqmedebs arCevnebis,
rogorc maJoritaruli, ise proporciuli wesi. maJoritaruli sistemiT
xdeba, magaliTad, saqarTvelos prezidentis, qalaqis meris, sakanonmdeblo
da warmomadgenlobiT organoTa deputatebis nawilis arCeva (e.w. maJori
tari deputatebi). proporciuli sistema ki moqmedebs parlamentisa da sxva
adgilobrivi TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi organos arCevnebis
dros.
saarCevno sistemebi:
proporciuli sistema
maJoritaruli sistema
Sereuli sistema
285
12 3. saarCevno samarTali
3.1. arCevnebi, rogorc konstituciiT daculi samarTlebrivi
sikeTe
saqarTvelos konstituciiT saarCevno ufleba uzrunvelyofili da da
culi uflebaa. aRniSnuli, upirveles yovlisa, gamomdinareobs qveynis
umaRlesi kanoniT ganmtkicebuli mmarTvelobis formis, demokratiuli
respublikis ideidan. saqarTvelos 1995 wlis konstituciis pirveli mux
lis Tanaxmad, `saqarTvelos saxelmwifos politikuri wyobilebis forma
aris demokratiuli respublika~. demokratiisa da respublikis principebi
ki upirobod aRiarebs sazogadoebis monawileobas saxelmwifos marTvaSi.
ufro metic, demokratiis fundamenturi principebis Tanaxmad, xalxi aris
saxelmwifo Zalauflebis erTaderTi wyaro. sxvagvarad rom vTqvaT, moqa
laqeebi wyveten, Tu vin iqneba saxelmwifos mmarTveli. aRniSnuli idea mka
kiTxva: fiod aisaxa saqarTvelos konstituciis me-5 muxlSic, romlis Tanaxmad:
rogor gesmiT
konstituciis
norma? Tqveni 1. “saqarTveloSi saxelmwifo xelisuflebis wyaroa
azriT, rogor xalxi. saxelmwifo xelisufleba xorcieldeba konsti
SeiZleba xalxi
iyos xelisuflebis
tuciiT dadgenil farglebSi.
wyaro? 2. xalxi Tavis Zalauflebas axorcielebs referendumis,
uSualo demokratiis sxva formebisa da Tavisi warmo
madgenlebis meSveobiT.
3. aravis ara aqvs ufleba miiTvisos, an ukanonod moipo
vos xelisufleba.
ix. Tavi
4. saxelmwifo xelisufleba xorcieldeba xelisuflebis
sakonstitucio danawilebis principze dayrdnobiT.~
samarTlis Sesaxeb.
286
aris xalxis mier legitimurad arCeuli warmomadgenlobiTi organo, rome
lic axorcielebs sakanonmdeblo xelisuflebas da rogorc xalxis warmo
madgeneli, uflebamosilia isaubros xalxis saxeliT. aRniSnulidan gamom
dinare mivdivarT logikur daskvnamde, romlis Tanaxmadac, SesaZloa, rom
xelisuflebis calkeuli organoebi ar iyos arCeuli xalxis mier, Tumca
sakanonmdeblo organo aucileblad arCevnebis gziT unda dakompleqtdes,
12
kiTxva: imsjeleT
aRniSnul sakiTxze,
Tqveni azriT, ratom
winaaRmdeg SemTxvevaSi, sazogadoebas ubralod ar eqneba saSualeba qveynis
marTvaSi monawileobis miRebisa, Sesabamisad, xelisuflebis legitimuro aris aucilebeli
sakanonmdeblo
bis sakiTxi dadgeba eWvqveS. organos
aRniSnuli idea aRiarebulia adamianis uflebaTa evropuli standarte arCevnebis wesiT
biTac. adamianis uflebaTa evropuli konvenciis pirveli damatebiTi dakompleqteba?
oqmi, romelic 1952 wels iqna miRebuli, pirdapir moiTxovs xelmomweri
saxelmwifoebisgan, rom qveynis sakanonmdeblo xelisufleba
dakompleqtdes mxolod sayovelTao arCevnebis gziT. saxalxo
suvereniteti
SegviZlia davaskvnaT, rom arCevnebSi monawileobis uflebis arsi, zogadad, SegviZlia gavigoT,
gamoixateba xalxis mier Tavis warmomadgenelTa arCevaSi, romelTac droe rogorc xalxis
biT gadascems suverenul uflebaTa ganxorcielebis mandats, Tumca es ar Zalaufleba, xalxis
niSnavs imas, rom xalxi Tavis warmomadgenlebs gadascems Tavis suvereni suverenuli ufleba
Tavad marTos
tets, anu uflebas, monawileoba miiRos saxelmwifos marTvaSi. saxalxo su sakuTari qveyana.
vereniteti gausxvisebelia, arCeuli xelisufleba angariSvaldebulia aRniSnulidan
xalxis winaSe. gamomdinare
SegviZlia vTqvaT,
rom xalxi ki
ar emorCileba
xelisuflebas,
aramed
xelisuflebaa
xalxis samsaxurSi.
287
12 3.3. aqtiuri saarCevno ufleba
aqtiuri saarCevno ufleba aris moqalaqis ufleba, rac imas niSnavs, rom xmis
micemis ufleba aqvs mxolod im qveynis moqalaqes, sadac arCevnebi tarde
ba. magaliTad, saqarTvelos prezidentis arCevnebSi xmis micemis uflebiT
ver isargebleben saqarTveloSi myofi ucxo qveynis moqalaqeebi. qarTu
li kanonmdeblobis Tanaxmad, arCevnebSi xmis micemis ufleba aqvs mxolod
saqarTvelos srulwlovan moqalaqes. amdenad, piri, romelsac surs arCev
nebSi misTvis sasurvel kandidats misces xma, unda iyos saqarTvelos moqa
laqe aranakleb 18 wlisa. es aris aqtiuri saarCevno uflebis erTaderTi Sez
Rudva. sxva yvela SezRudva, magaliTad, qonebrivi, sqesobrivi, rasobrivi,
eTnikuri, religiuri niSnis mixedviT diskriminaciulia da ewinaaRmdegeba,
rogorc demokratiis sayovelTaod aRiarebul standartebs, ise adamianis
uflebaTa dacvis saerTaSoriso samarTlebriv aqtebs da saxelmwifos uze
naes kanons - konstitucias.
logikurad Cndeba kiTxva, Tu ram ganapiroba asakobrivi da moqalaqeobrivi
cenzis daweseba aqtiur saarCevno uflebaze? upirveles yovlisa iman, rom
sakuTari qveynis marTvaSi arCevnebis gziT monawileoba, garda uflebisa,
moqalaqis udides pasuxismgeblobas warmoadgens. adamiani, faqtobrivad,
xdeba Semoqmedi sakuTari qveynis ganviTarebis procesisa. demokratiul
samyaroSi xSiria SemTxveva, rodesac erT xmasac ki gadamwyveti mniSvneloba
aqvs qveynis momavali xelisuflebis arCevisas da ganviTarebis savaraudo
kursis gansazRvrisas. aRniSnulidan gamomdinare SegviZlia vivaraudoT,
rom aseTi mniSvnelovani gadawyvetilebis miReba mxolod srulwlovan ada
mians SeuZlia. ratom unda iyos es adamiani saqarTvelos moqalaqe? pasuxi
aRniSnul SekiTxvazec martivia, upirveles yovlisa imitom, rom saxelm
wifo pasuxismgebelia sakuTari moqalaqeebis winaSe, ufro metic, moqalaqe
nebismieri saxelmwifos umTavresi Semadgeneli elementia. Sesabamisad, mxo
lod moqalaqesa da saxelmwifos Soris SeiZleba is gansakuTrebuli mora
kiTxva: eTanxmebiT luri, kulturuli Tu samarTlebrivi urTierTkavSiri, romelic imTaviTve
Tu ara asakobrivi gansazRvravs qveynis xasiaTs, mis saxes da rols Tanamedrove msoflioSi.
da moqalaqeobrivi amdenad, swored moqalaqe, rogorc saxelmwifos Semadgeneli umTavresi
cenzis arsebobas elementi, aris uflebamosili, miiRos monawileoba sakuTari qveynis marTva
arCevnebze? pasuxi Si.
daasabuTeT.
288
12
gadasatani yuTiT
xmis micemis
procedura
komisia, agreTve,
uzrunvelyofs im
adamianTa aqtiuri
saarCevno uflebis
ganxorcielebas,
romelTac
janmrTelobis
mdgomareobis
gamo ar SeuZliaT
3.4. xmis micemis procedura
saarCevno ubanze
saqarTvelos saarCevno kanonmdeblobiT aqtiuri saarCevno ufleba mkac misvla da xmis
rad aris reglamentirebuli. detalurad aris gawerili kenWisyris proce micema. aseT dros
dura, amomrCevlis uflebebi da movaleobebi. kenWisyris procedura SegviZ amomrCeveli
lia Semdegnairad warmovidginoT: amomrCevlis mier xmis micema xdeba spe winaswar
axdens komisiis
cialurad gamoyofil saarCevno ubanze. xmis micemis proceduras koordi
informirebas da
nacias uwevs saubno saarCevno komisia, romelic saarCevno ubnis gamarTul registrirdeba
funqcionirebaze agebs pasuxs. kerZod, uzrunvelyofs wesrigs, amomrCe saarCevno ubanze.
velTa registracias, darRvevebis aRmofxvras da maT dafiqsirebas Canawer arCevnebis dRes
Ta wignSi, erTi sityviT, komisia gansazRvravs xmis micemis proceduris komisiis wevrebs,
kanonTan SesabamisobaSi warmarTvas. saubno saarCevno komisia axorcielebs damkvirveblebTan
ubanze xmebis daTvlas da afiqsirebs Sedegebs Semajamebel oqmSi. saubno erTad,
amomrCevlisTvis
Semdeg Semajamebel oqms ugzavnis saolqo saarCevno komisias, romelic, Ta binaze miaqvT
vis mxriv, dajamebul Sedegebs acnobebs centralur saarCevno komisias. gadasatani saarCevno
arCevnebis TiToeul etapze, saarCevno komisia valdebulia, izrunos yuTi. Sesabamisad,
damkvirveblebisTvis samuSao pirobebis Seqmnaze, gadasces maT Semajamebe xmis micema xdeba
li oqmebi, miiRos saCivrebi damkvirveblebisgan da moaxdinos maTze rea amomrCevlis
gireba. adgilsamyofelSi.
mas Semdeg, rac
saarCevno ubanSi Sesvlisas amomrCeveli saubno saarCevno komisiis wevrs gadasatan yuTs
warudgens saqarTvelos moqalaqis piradobis mowmobas an pasports, ris Sem miitanen yvela
degac igi gadis markirebis proceduras. kerZod, saarCevno komisiis wev amomrCevelTan,
ri ultraiisferi farnis danaTebiT amowmebs, aqvs Tu ara amomrCevels xdeba misi daluqva.
yuTi ixsneba
markireba. markireba niSnavs amomrCevlisTvis xelis cera TiTze TvaliT xmebis daTvlis
uxilavi, janmrTelobisTvis uvnebeli, qimiuri siTxis wasmas, romlis da proceduris
naxvac SesaZlebelia ultraiisferi danaTebiT. markirebis mizani gaxlavT dawyebisas.
markireba
289
12 erTi da imave amomrCevlis mier xmis mravaljeradi micemis gamoricxva. Se
sabamisad, im SemTxvevaSi, Tuki Semowmebisas saarCevno komisiis wevri daad
gens piris markirebas, mas aRar miecema xmis micemis saSualeba. misi vinaoba
ki dafiqsirdeba komisiis mier. Tu amomrCevels Semowmebisas ar aRmoaCnda
markireba, komisiis wevri miuTiTebs Sesabamis saregistracio magidasTan.
amomrCeveli magidasTan mjdom registrators warudgens piradobis
mowmobas, ris Semdegac registratori gadaamowmebs amomrCevlis arse
bobas saarCevno siaSi. im SemTxvevaSi, Tu dadasturdeba amomrCevlis ar
seboba siaSi, registratori axorcielebs amomrCevlis markirebas. Tuki es
ukanaskneli uars ityvis markirebis proceduraze, maSin mas aRar aqvs arCev
nebSi monawileobis ufleba.
biuleteni
warmoadgens
erTgvar saarCevno
furcels, sadac
mocemulia saarCevno
subieqtebis sia.
amomrCevelma unda
Semoxazos mxolod
erTi sasurveli
markirebis proceduris Semdeg amomrCeveli siaSi xelmoweriT adasturebs
kandidati. saarCevno biuletenis miRebas, registratori biuletenis ukana mxares
dauSvebelia erT daamowmebs xelmoweriTa da beWdis dasmiT, ris Semdegac gadascems mas
biuletenSi erTze amomrCe vels (biuletenebis raodenoba SesaZloa gansxvavdebodes gamom
meti kandidatis dinare arCevnebis xasiaTidan).
Semoxazva, aseve,
raime saxis
biuletenis miRebis Semdeg amomrCeveli Sedis kabinaSi, Tumca sanam amomrCe
minaweris an naxatis veli Seva saarCevno kabinaSi, an manam, sanam biuletens moaTavsebs specia
gakeTeba. aseT lur konvertSi, mas SesaZloa saubno saarCevno komisiis wevrebma an damkvir
dros biuleteni veblebma mosTxovon Cveneba, Tu ra raodenobis biuleteni aqvs. amomrCeveli
CaiTvleba baTilad. valdebulia, daemorCilos aRniSnul moTxovnas. aRniSnuli qmedebis miza
nia, Tavidan iqnes acilebuli erTi amomrCevlis mier dadgenil raodenobaze
meti biuletenis gamoyeneba.
saarCevno kabina
gaxlavT saarCevno amomrCeveli saarCevno kabinaSi Sedis marto, radgan man martom unda
ubanze specialurad Seavsos biuleteni da daafiqsiros sakuTari arCevani. saarCevno kabinaSi
gamoyofili, erTze meti piris yofna ikrZaleba, Tumca arsebobs gamonaklisebi, rodesac
SemosazRvruli amomrCeveli xandazmulobis, an sxva mizezis gamo ver axerxebs biuletenis
sivrce, sadac damoukideblad Sevsebas. aseT dros amomrCevels ufleba aqvs dasaxmareb
amomrCeveli Sedis lad mimarTos nebismier pirs garda komisiis wevris, damkvirveblis, kandi
marto da Semoxazavs
sasurvel kandidats.
datis an kandidatis warmomadgenlisa.
dauSvebelia roca amomrCeveli saarCevno kabinaSi daafiqsirebs Tavis arCevans, is kecavs
saarCevno kabinaSi biuletens ise, rom ar Candes, Tu vis misca xma. amis Semdeg igi midis saarCev
saagitacio masalis no urnasTan axlos mdgar magidasTan, iRebs specialur konverts, sadac
ganTavseba. aTavsebs biuletens. komisiis wevrs xmis daTvlis proceduris dawyebamde
ekrZaleba raime formiT xmis micemis farulobis darRveva, rac SeiZleba ga
moixatos konvertis gaxsnaSi, amomrCevlisTvis arCevanis Sesaxeb SekiTxvis
dasmaSi.
mas Semdeg rac amomrCeveli Cadebs biuletens konvertSi, igi midis saarCevno
urnasTan. rodesac komisiis wevri darwmundeba imaSi, rom amomrCevels erT
konvertze meti ar aqvs, igi xsnis saarCevno urnis Wrils, ris Semdegac amom
rCeveli asrulebs xmis micemis process da dauyovneblad tovebs saarCevno
ubans.
290
12
xmis daTvlis
procedura
SeiZleba aRniSnuli procedura droSi sakmaod gawelili moeCvenos
mkiTxvels, magram erTi amomrCevlis mier xmis micemis procesi, iSviaTad,
aWarbebs 3 wuTs. saarCevno ubnebi, arsebuli praqtikis mixedviT,
amomrCevelTaTvis ixsneba dilis 8 saaTze. arCevnebi mimdinareobs 12 saaTis
ganmavlobaSi, anu saRamos 8 saaTamde. saarCevno ubnis daxurva vadaze
adre CaiTvleba saarCevno wesebis darRvevad. ubnis daxurvis Semdeg xdeba
saarCevno urnis daluqva. urna ar ixsneba manam, sanam ar moxdeba mosuli
amomrCevlebis raodenobis Sedareba gacemuli biuletenebis raodenobasTan.
aRniSnuli mniSvnelovania arCevnebis gayalbebis faqtis gamosavlenad.
aRniSnuli proceduris Semdeg iwyeba xmebis daTvla, romelsac axorcielebs
saubno saarCevno komisiis 3 an 4 wevri. xmis daTvlis process akvirdebian
damkvirveblebi, romlebic uflebamosilni arian moiTxovon xmis daTvlis
procesis Semajamebeli oqmis asli, xolo komisia, rogorc es zemoT aRvniS
neT, valdebulia, daakmayofilos damkvirveblis legitimuri moTxovna.
291
12
kiTxva: eTanxmebiT,
Tu ara aRniSnul
gadawyvetilebas?
pasuxi daasabuTeT.
ufro gafarToebuli). 2012 wlis saparlamento arCevnebze, saqarTvelos
parlamentma evrokavSiris wevri qveynebis moqalaqeebs mianiWa pasiuri da
aqtiuri saarCevno ufleba 2014 wlis pirvel ianvramde.
garda aRniSnulisa, aqtiuri saarCevno ufleba pirs SeiZleba SeezRudos im
SemTxvevaSi, Tu igi ukve aris sajaro xelisuflebis romelime warmomadgen
lobiTi organos wevri, magaliTad, Tu igi aris sakrebulos wevri da surs
kenWi iyaros parlamentSi. im SemTxvevaSi, Tu mas surs Tavisi kandidaturis
dayeneba, aucilebelia, rom aRniSnulma pirma moixsnas sakrebulos deputa
tis uflebamosileba. analogiuri SezRudva vrceldeba zogierT araarCe
viT Tanamdebobazec. magaliTad, ministrs ar aqvs ufleba iyaros kenWi da
paralelurad darCes Tanamdebobaze, imdenad, ramdenadac, arsebobs maRali
albaToba ministris mier sakuTari Tanamdebobis borotad gamoyenebisa.
garda zemoT aRniSnulisa, verc pasiuri da verc aqtiuri saarCevno uflebiT
ver sargebloben is moqalaqeebi, romlebic sasamarTlos gadawyvetilebis
safuZvelze iyvnen aRiarebuli qmeduunarod, aseve, msjavrdebulebi, ro
melTa mimarTac ZalaSi Sevida sasamarTlos gamamtyunebeli ganaCeni da sas
jels ixdian saqarTvelos sasjelaRsrulebis dawesebulebebSi.
292
saerTaSoriso organizaciebi
saerTaSoriso organizaciebis
tipebi
saxelmwifoTaSorisi arasamTavrobo
wiTeli jvris
gaero saerTaSoriso
komiteti
evrokavSiri CARE
293
13 Tianebuli iyos, rogorc saxelmwifoebi, aseve, calkeul saxelmwifoebSi
moRvawe kompaniebi da organizaciebi. ganasxvaveben ori tipis saerTaSo
riso organizacias: samTavrobo, anu saxelmwifoTaSoris saerTaSoriso
organizaciebs, rogoricaa: gaerTianebuli erebis organizacia, evrosabWo,
evrokavSiri, nato da arasamTavrobo saerTaSoriso organizaciebs, rogo
ricaa: wiTeli jvris saerTaSoriso komiteti, Amnesty International, CARE, Save
the Children da a.S.
dRevandel msoflioSi moqmedebs gansxvavebuli iuridiuli statusis
mqone 59000 saerTaSoriso organizacia da yoveli maTgani gansxvavebul
miznebs emsaxureba. Sesabamisad, SegviZlia davaskvnaT, rom saerTaSoriso
organizaciebis Tanamedrove saxiT Camoyalibeba da ganviTareba
kacobriobis progresis Sedegia, radgan saxelmwifoTa Soris diplomatiuri
urTierTobebis ganviTarebam, komunikaciisa da sainformacio
teqnologiebis sferoSi miRweulma progresma ara mxolod saxelmwifoTa
Soris kavSirebis gaRrmavebas, aramed am saxelmwifoebSi mcxovreb adamianTa
daaxloebasac Seuwyo xeli, xolo axalma globalurma problemebma da
gamowvevebma, maTi Zalebisa da saSualebebis gaerTianebis aucilebloba
ganapiroba.
winamdebare TavSi ganvixilavT gansxvavebuli tipis saerTaSoriso or-
ganizaciebs, maTi saqmianobis saerTaSoriso samarTlebriv meqanizmebs
da axlos gavicnobT yvelaze msxvil saerTaSoriso gaerTianebebs.
294
13
erTa ligis asambleis pirveli sxdoma,
1920 weli
295
13 nebismieri saer-
TaSoriso organi-
zacia miznad
isaxavs xeli Seu-
wyos saxelmwifoTa
saerTaSoriso organizaciis wevri saxelmwifoebi Tmo-
ben sakuTari suverenitetis nawils organizaciis sa-
sargeblod, rac gulisxmobs imas, rom nebismieri saxel-
mwifo, romelic gawevrianebulia romelime saerTaSori-
so organizaciaSi, moqmedebs ara uSualod sakuTari
SexedulebebiT, aramed saerTaSoriso organizaciis mier
TanamSromlobas,
SemuSavebuli meqanizmebis Sesabamisad1.
dasaxuli amo-
canebis gadaWris 1 UNOG (The United Nations Office in Geneva) Library ~The end of the
saqmeSi. League of Nations”, 2008.
296
wiTeli jvris saerTaSoriso komitetis ofisi JenevaSi
13
297
13 struqturis mqone dawesebulebas, sadac TiToeul struqturul
erTeuls mkacrad gansazRvruli funqciebi aqvs. iseve ro
gorc saxelmwifos SigniT, saerTaSoriso sistemaSic moqmedebs
garkveuli kanonebi da wesebi, romelTac es organizaciebi emor
Cileba. sxvagvarad rom vTqvaT, saerTaSoriso organizaciebi
funqcionireben ara mxolod saerTaSoriso politikur, aramed
saerTaSoriso samarTlebriv sivrceSic da moqmedeben sayovel
Taod aRiarebuli saerTaSoriso samarTlebrivi normebis Sesa
bamisad. ufro metic, saerTaSoriso organizaciebi, xSir SemTxve
vaSi, mniSvnelovan zegavlenas axdenen saerTaSoriso samarTal
ze, rac, Tavis mxriv, misi cvlilebis safuZveli xdeba. Tumca aR
niSnuli ar unda gavigoT ise, TiTqos saerTaSoriso organizacia,
msgavsad calkeuli qveynebis parlamentisa, damoukideblad qmnis
saerTaSoriso sistemaSi moqmed kanonebsa da wesebs.
sakiTxSi ukeT gasarkvevad, mizanSewonilia, ramdenime sityviT
mimovixiloT saerTaSoriso samarTlis cneba. termini `saer
TaSoriso samarTali~ pirvelad 1780 wels gamoiyena britanelma
iuristma jeremi bentamma Tavis naSromSi `moralisa da
jeremi bentami (1748-1832), kanonmdeblobis principebis Sesavali~. Tanamedrove gagebiT,
ingliseli iuristi, samarTlis saerTaSoriso samarTali warmoadgens saerTaSoriso sistemaSi
filosofosi da socialuri
reformebis avtori. miCneulia
qcevis wesebis, principebis erTobliobas, romlebic ganmtkice
Tanamedrove utilitarizmis bulia saerTaSoriso samarTlebrivi aqtebiT da aRiarebulia
fuZemdeblad. saxelmwifoTa mier.
saerTaSoriso samarTlis umTavres wyaros warmoadgens
utilitarizmi - socialur saxelmwifoTaSorisi SeTanxmebebi, saerTaSoriso konven-
mecnierebebSi sargeblianobis ciebi, romliTac qveynebi Tanxmdebian garkveul moqmedebeb-
Teoriis erT-erTi varianti,
romlis principia socialuri
ze, an moqmedebisgan Tavis Sekavebaze. magaliTad, saerTaSo-
cxovrebisa da procesebis riso SeTanxmebis safuZvelze, msoflios qveynebi valdebul-
ganxilva sargeblianobasTan ni arian uzrunvelyon bavSvTa uflebebis dacva.
mimarTebaSi, Sesabamisad,
yvela arsebuli urTierTobis
sargeblianobisTvis
daqvemdebareba.
298
arsebobs saerTaSoriso
samarTlis sxva wyaroebic.
imisaTvis, rom saerTaSoriso
samarTlis normebma imuSaos,
aucilebelia maTi savalde
bulod aRiareba saxelmwi-
13
foTa mier. faqtobrivad,
saxelmwifoebi saerTaSori
so samarTlis meSveobiT
erTgvar TviTSezRudvas
axorcieleben. bunebrivia,
Cndeba kiTxva, Tu saerTaSo kiTxva: Tqveni
riso samarTali warmoadgens azriT, ra saWiroa
saxelmwifoTa SeTanxmebis aRniSnuli
Sedegs, maSin, rogor axdens `TviTSezRudva~?
masze gavlenas saerTaSori
so organizacia? mocemul
sakiTxze msjelobisas
aucileblad unda miviRoT
mxedvelobaSi is garemoeba, rom saerTaSoriso organizaciebi, iseve rogorc
saerTaSoriso samarTlis calkeuli normebi, Seqmnilia swored saerTaSo
riso SeTanxmebis safuZvelze. gaerTianebuli erebis organizacias, evro
sabWos, evrokavSirs, euTos, Crdilo atlantikuri xelSekrulebis organi
zacias, swored saerTaSoriso samarTlebrivi dokumenti - saxelmwifoTa
SeTanxmeba udevs safuZvlad. konkretul saerTaSoriso organizaciaSi
konkretuli saxelmwifoebia gaerTianebuli, rac gulisxmobs imas, rom
saerTaSoriso organizacia warmoadgens saerTaSoriso sistemis ara
damouki debel moTamaSes, aramed saxelmwifoTa urTierTobis erTgvar
formas. Sesabamisad, ama Tu im saerTaSoriso organizaciis mier miRebul
saerTaSoriso samarTlebriv dokuments qmnian saxelmwifoebi, romlebic
savaldebulod aRiareben mis Sesrulebas. amdenad, rodesac vsaubrobT iseT
saerTaSoriso samarTlebriv dokumentze, rogoricaa `bavSvTa uflebaTa
konvencia~, unda vicodeT, rom es dokumenti miiRo ara gaerom, rogorc
saerTaSoriso sistemis calke aRebulma wevrma, aramed daamtkices gaeros
wevrma saxelmwifoebma, romelTac TavianTi mxardaWeriT savaldebulod
aRiares aRniSnul konvenciebSi mocemul normaTa Sesrulebis valdebule
ba. rac Seexeba saerTaSoriso arasamTavrobo organizaciebs, marTalia, maTi
wevrebi ar aris konkretuli saxelmwifoebi, magram swored saxelmwifoTa
mxardaWeris Sedegad axorcieleben sakuTar funqciebs. sxvagvarad rom
vTqvaT, maTi warmatebuli muSaoba mniSvnelovnadaa damokidebuli saxelmwi
foTa SeTanxmebaze.
299
13 2. gaerTianebuli erebis organizacia
rogorc aRvniSneT, msoflioSi araerTi saerTaSori
so organizacia arsebobs, romelic gansxvavdeba erT
maneTisgan ara mxolod miznebiT, aramed moqmedebis
masStabebiTa da arealiT. gaerTianebuli erebis orga
nizacia Tavisuflad SeiZleba miviCnioT udides saer
TaSoriso institutad. Sesabamisad, mkiTxvelisTvis
saintereso iqneba, upirvelesad, swored es organizacia
davaxasiaToT, gavigoT misi istoriis, struqturis,
masStabebisa da moqmedebis arealis Sesaxeb.
gaero dRemde rCeba msoflios qveynebis urTierTobis
centralur forumad, sadac nebismier saxelmwifos
SeuZlia miawvdinos xma danarCen msoflios.
dasaxeleba `gaerTianebuli erebis organizacia~
amerikis SeerTebuli Statebis prezidents - frank-
lin delano ruzvelts ekuTvnis. mocemuli organi
zaciis daarseba gamowveuli iyo msoflio omis Semdgomi
gaerTianebuli realobiT. aRniSnulma omma 50 milionze meti adamianis sicocxle Seiwira.
erebis organizaciis Sesabamisad, msoflios saxelmwifoebma gadawyvites, yvela Rone exmaraT,
erTgvar raTa aRar daeSvaT dedamiwaze msgavsi saSinelebis ganmeoreba. amrigad, 1945
winamorbeds `erTa wels ormocdaaTi qveynis warmomadgeneli, amerikis qalaq san-franciskoSi,
liga~ warmoadgenda,
romelic 1919 gaerTianebuli erebis organizaciis wesdebis xelmosawerad Seikriba. aR
wels, pirveli niSnuli wesdeba efuZneboda 1944 wels amerikis SeerTebuli Statebis, Cine
msoflio omis Tis, didi britaneTisa da sabWoTa kavSiris mier SemuSavebul winadadebebs.
Semdeg Seiqmna, raTa Sesabamisad, gaerTianebuli erebis organizacia Seiqmna 50 saxelmwifos mier
msoflios qveynebs miRweuli saerTaSoriso SeTanxmebis Sedegad, rac gamoixata am saxelmwifo
Soris mSvidoba da
TanamSromloba Ta warmomadgenlebis mxridan gaeros wesdebaze xelmoweriT. poloneTi,
uzrunvelyo~. romlis warmomadgenlebic ar iyvnen san-franciskos komferenciaze,
mogvianebiT SeuerTda aRniSnul SeTanxmebas da igi iqca 51-e damfuZnebel
kiTxva: Tqveni saxelmwifod.
azriT, gaarTva,
Tu ara Tavi erTa
ligam dakisrebul
amocanas? ratom?
ratifikacia
ewodeba saxelmwifos
umaRlesi
xelisuflebis
organos mier
saerTaSoriso
xelSekrulebis
damtkicebas,
romelic
xelmowerilia
am saxelmwifos
sruluflebiani
warmomadgenlis
mier, rac
xelSekrulebas
aZlevs iuridiul
Zalas1.
1. saqarTvelos parlamentis er
ovnuli biblioTeka, samoqalaqo
ganaTlebis leqsikoni.
300
oficialurad gaerTianebuli erebis organizacia arsebobs 1945 wlis 24
oqtombridan. am periodisTvis gaeros wesdeba ratificirebuli hqondaT
iseT saxelmwifoebs, rogoricaa: amerikis SeerTebuli Statebi, didi brita
neTi, safrangeTi, sabWoTa kavSiri da a.S.
amJamad gaerTianebuli erebis organizacia 193 saxelmwifos aerTianebs,
romlebic generaluri asambleis, uSiSroebis sabWos, ekonomikuri da so
13
cialuri sabWos da sxva sabWoebisa Tu komitetebis meSveobiT erTmaneTTan
TanamSromloben da gamoTqvamen sakuTar mosazrebebs.
gaerTianebuli erebis organizacias sakmaod mravalferovani miznebi da
saqmianobis speqtri aqvs. organizacia udides yuradRebas uTmobs msof
lioSi arsebul iseT globalur gamowvevebs, rogoricaa: saxelmwifoTa
mdgradi ganviTareba, terorizmTan brZola, mSvidobis SenarCuneba, garemos
dacva, humanitaruli da samedicino proeqtebi da sxv.
301
13 gaeros Stabbina niu iorkSi
302
13
aRsaniSnavia,
rodesac
gaerTianebuli
erebis organizacia
Seiqmna, sabWoTa
kavSirma 15 xmis
ufleba moiTxova
im motiviT, rom igi
qvemoT Cven mokled mimovixilavT TiToeul maTgans. 15 respublikisgan
Semdgari
2.3. generaluri asamblea saerTaSoriso
samarTlis subieqti
generaluri asamblea gaerTianebuli erebis organizaciis ZiriTadi warmo iyo. amerikis
madgenlobiTi, saTaTbiro organoa, romelic, faqtobrivad, gansazRvravs SeerTebuli Statebi
organizaciis muSaobis mimarTulebas. generalur asambleaze warmodge aRniSnul pirobas
daeTanxma, Tu
nilia gaeros as oTxmocdacametive wevri saxelmwifo, is warmoadgens fo
misi TiToeuli
rums, sadac wevri qveynebi msjeloben organizaciis wesdebaSi asaxuli saer Stati miiRebda
TaSoriso problemebisa da gamowvevebis Sesaxeb. xmis uflebas, rac
imas niSnavda, rom
generaluri asambleis sesia imarTeba yovelwliurad seqtember-dekembris amerikis SeerTebul
monakveTSi. generaluri asambleis mier damtkicebuli proceduris Tanax Statebs 50 xmis
mad, yovel sesiaze irCeven sxdomis axal Tavmjdomares. aRniSnuli sasesio ufleba eqneboda.
periodis ganmavlobaSi wevri saxelmwifoebi msjeloben da gadawyvetile saboloo jamSi
sabWoTa kavSiri
bebs iReben sxvadasxva aqtualur sakiTxTan dakavSirebiT. gadawyvetilebas
3 xmis uflebas
iReben xmis micemis safuZvelze. TiToeul wevr saxelmwifos, miuxedavad dasjerda, kerZod,
misi sididisa, erTi xmis ufleba aqvs. xmis ufleba hqonda
uSualod ssrk-sa
gaeros wesdebis Tanaxmad, generalur asambleaze sakiTxTa udidesi nawili da mis Semadgenel
xmaTa ubralo umravlesobiT wydeba, Tumca iseTi mniSvnelovani probleme or respublikas,
bi, rogoricaa: samSvidobo operaciebi, agreTve, uSiSroebis sabWos wevrTa belorussa da
arCeva, gadasawyvetad xmaTa 2/3-s saWiroebs. ukrainas.
303
13 gaerTianebuli erebis organizaciis generaluri asambleis ZiriTadi
funqciebi SegviZlia Semdegnairad CamovayaliboT:
mSvidobisa da omis sakiTxebis, maT Soris, ganiaraRebis sakiTxebSi
saxelmwifoTa Soris TanamSromlobis principebis ganxilva da Sesa
bamisi rekomendaciebis SemuSaveba;
304
13
kiTxva: ramdenad
samarTlianad
migaCniaT
gaerTianebuli
aSS didi britaneTi safrangeTi CineTi ruseTi erebis organizaciis
uSiSroebis sabWos
gaeros uSiSroebis sabWo SeiZleba Seikribos nebismier dros, rodesac msof dakompleqtebis
lioSi safrTxe emuqreba mSvidobasa da stabilurobas. aqve aRsaniSnavia amgvari wesi? ratom?
isic, rom uSiSroebis sabWo gaeros erTaderTi struqturuli erTeulia,
romlis gadawyvetilebac organizaciis wevri saxelmwifoebis mier aRiare
305
13 bulia savaldebulod, Tumca iqidan gamomdinare, rom uSiSroebis sabWos
mudmivi wevrebi sargebloben vetos uflebiT, xSirad, Zalian rTulia raime
konkretuli gadawyvetilebis miiReba, rac, bunebrivia, negatiurad aisaxeba
saerTaSoriso procesebze.
306
yovelwliurad, ivlisis TveSi, niu - iorksa da JenevaSi imarTeba sabWos se
sia, romelic oTx kviras grZeldeba da ganixileba msoflioSi arsebuli hu
manitaruli, ekologiuri, socialuri da ekonomikuri gamowvevebi, xdeba re
komendaciebisa da problemebTan koordinirebuli brZolis saerTaSoriso
meqanizmebis SemuSaveba.
13
http://www.un.org/en/
2.6. sameurveo sabWo
mainbodies/trusteeship/
mogexsenebaT, rom gaerTianebuli erebis organizacia meore msoflio omis
Semdeg Seiqmna. es iyo periodi, rodesac, faqtobrivad, yalibdeboda axali
msoflio wesrigi da saerTaSoriso sistema. dasrulda omi, romelsac
miliono biT adamianis sicocxle Seewira, aRniSnulis Sedegad civilize
bulma msofliom gadawyvita aRar daeSva erTi romelime qveynis an saxelmwi
fos sxva qveynebsa da xalxebze gabatoneba. garda amisa, msoflios araerT
wamyvan qveyanas aRar Seswevda Zala SeenarCunebina da gaekontrolebina radganac
koloniebi, romlebic ukanaskneli saukunenaxevris ganmavlobaSi maTi sim saxelmwifoebi
uSualod
didris ZiriTad wyaros warmoadgenda. dRis wesrigSi aqtualuri gaxda de monawileoben
kolonizaciis sakiTxi. Sesabamisad, msoflioSi gaCnda araerTi warmonaqmni, saerTaSoriso
romelTac surdaT da ufleba hqondaT arseboba gaegrZelebinaT, rogorc samarTlis normebis
damoukidebel saerTaSoriso samarTlis subieqtebs, anu saxelmwifoebs. SeqmnaSi, maT xSirad
moixseneben, rogorc
samwuxarod, dekolonizaciis process yvelgan umtkivneulod ar Cauvlia. saerTaSoriso
erTi mxriv, damoukideblobisTvis ibrZodnen yofili koloniebi (magali samarTlis mTavar
Tad, alJiris brZola safrangeTis winaaRmdeg), meore mxriv, TviT am kolo moqmed pirebs,
anu saerTaSoriso
niebs SigniT arsebobda jgufebi, romelTac surdaT sakuTari saxelmwifos, samarTlis
an sxva saxis TviTmmarTvelobis Seqmna. Sesabamisad, gaCnda realuri safrTxe subieqtebs.
axali SeiaraRebuli konfliqtebis talRisa, rac, bunebrivia, aTasobiT ada
mianis sicocxles Seiwiravda. amitom, gaerTianebuli erebis organizaciam
gadawyvita Seeqmna sameurveo sabWo, romelic izrunebda aseT `strategiul
teritoriebze~ gardamavali periodis ganmavlobaSi damoukideblobis,
avtonomiis an TviTmmarTvelobis sxva, maTTvis misaRebi formis mopove
bamde.
sameurveo sabWo dakompleqtda gaeros uSiSroebis sabWos mudmivi wev-
rebis (gaerTianebuli samefos, aSS-s, CineTis, safrangeTis da sabWoTa
kavSiris, mogvianebiT ruseTis federaciis) warmomadgenlebiT. sabWos
funqciebSi Sedioda konkretul sameurveo teritoriaze arsebuli mmarTve
li Zalis mier politikuri, socialuri, ekonomikuri progresisa da ganaT
lebis sferoSi arsebuli viTarebis Sesaxeb momzadebuli angariSebis gan
xilva, agreTve, mocemuli mmarTveli jgufebisTvis konsultaciebis gaweva.
sabWo, agreTve, ganixilavda sameurveo teritoriidan Semosul sxvadasxva
peticias, romlis safuZvelzec xdeba special
uri rekomendaciebis momzadeba adgilobrivi
xelisuflebisTvis.
aRsaniSnavia, rom sameurveo sabWom saqmia-
noba 1994 wlis 1 noembers SeaCera, mas Semdeg,
rac gaeros mzrunvelobis qveS arsebulma
ukanasknelma teritoriam, palaum damoukideb
loba moipova.
miuxedavad imisa, rom 1994 wlis 25 maisis rezo
luciis safuZvelze sabWo pasiur reJimSi ganagr
Zobs muSaobas, udavoa, rom man udidesi roli iTa
maSa Tanamedrove msoflios CamoyalibebaSi da
TavisuflebisTvis mebrZol ara erTers daexmara,
moepovebina damoukidebloba.
307
13
saerTaSoriso
marTlmsajulebis
mudmivi palata,
marTlmsajulebis
saerTaSoriso
sasamarTlos
2.7. marTlmsajulebis saerTaSoriso sasamarTlo
saerTaSoriso samarTlis sayovelTao principebis praqtikaSi dasamkvidreb
lad, udidesi mniSvneloba eniWeba saerTaSoriso sasamarTlo institutebis
arsebobas, romlebic arcTu ise bevria. erT-erTi maTgania marTlmsaju
lebis saerTaSoriso sasamarTlo, romelic gaerTianebuli erebis organi
istoriul analogs
zaciis umTavres sasamarTlo organos warmoadgens. aRniSnuli instituti
warmoadgens, 1945 wlis 26 ivniss, gaerTianebuli erebis organizaciis wesdebis safuZvel
romelic 1920 wels ze daarsda.
Seiqmna erTa ligis
bazaze. man, iseve
rogorc erTa ligam,
saer-
arseboba 1939 wels
esi mizania,
misi umTavr inci- sasamarTlo Tavis
marTlis pr
meore msoflio omis saqmia-
dawyebisas Sewyvita. TaSoriso sa d, uzrunvelyos nobas axorcieleb
s statu-
sa
pebis Sesabami do- sis Sesabamisad, ra
aS o r is o davebis mSvi is mxriv, gaeros
c, Tav-
saerT d av eb is wesdebis
dawyveta.
http://www.icj-cij.org/ biani gziT ga awyveta ki, Ta- organuli nawilia.
proce-
gad
mSvidobiani ere durul sakiTxebSi
mx r iv , ga erTianebuli xelmZRvanelobs sp
ki igi
vi s rsebis
zaciis daa ecialu-
bis organi elia. ri reglamentiT.
iTadi safuZv
erT-erTi Zir
vsebulia
marTlmsajulebis saerTaSoriso sasamarTlo ganTa
eSi. amis gamo, xSira d, igi
holandiis qalaq haagis mSvidobis sasaxl
es ori sasama rTlo insti -
e.w. haagis tribunalSi eSlebaT, Tumca
damou kideb elia da TiToe uli maT-
tuti erTmaneTisgan sruliad
gani gansxvavebul miznebs emsaxureba.
marTlmsajulebis saerTaSoriso
sasamarTlos ori ZiriTadi funqcia
308
marTlmsajulebis saerTaSoriso sasamarTlo
13
2.8. samdivno
gaeros yofili da
moqmedi generaluri
mdivnebi: pan gi muni
da kofi anani.
309
13
http://www.nato.int/cps/
en/natolive/index.htm
3. Crdiloatlantikuri
xelSekrulebis organizacia
(nato)
Crdiloatlantikuri xelSekrulebis or
ganizaciis, iseve rogorc gaeros, Seqmna
mniSvnelovnad ukavSirdeba meore msof
lio omis Semdgom ganviTarebul mov
lenebs. hitleris sisxlianma avantiuram,
romelic istoriaSi meore msoflio omis
saxeliT Sevida, mniSvnelovnad daasusta
dasavleT evropis qveynebi. marTalia,
safrangeTi da didi britaneTi omidan
gamarjvebulni gamovidnen, magram arc
erT maTgans aRar Seswevda Zala,
damoukideb lad gamklaveboda axal saf
rTxes, romelic komunisturi sabWoTa
gamonaTqvami kavSiris saxiT sul ufro da ufro realu
`rkinis farda~ ri xdeboda. sabWoTa armia akontrolebda mTel aRmosavleT evropas da
Tavdapirvelad
hitleris
centraluri evropis mniSvnelovan nawils, germaniis aRmosavleT nawilis
ganaTlebisa da CaTvliT. aSkara iyo, rom stalini ar apirebda mopovebuli upiratesobis ad
propagandis vilad daTmobas. nacvlad imisa, rom omSi gamarjvebis Semdeg, sabWoTa kav
raixsministrma Sirs realurad gaeTavisuflebina aRmosavleT evropis qveynebi, man daiwyo
iozef gebelsma am qveynebis iZulebiTi `gawiTlebis~, anu komunizmis gavrcelebis procesi,
gamoiyena.
ufro metic, baltiispireTis sami saxelmwifo - litva, latvia da estoneTi
iZulebiT Seiyvanes sabWoTa kavSiris SemadgenlobaSi. komunisturi reJimi
damyarda CexeTSi, slovakeTSi, poloneTSi, germaniis aRmosavleT nawilSi,
sadac e.w. germaniis demokratiuli respublika Seiqmna. aRniSnulis Sesaxeb
uinston CerCilma mogvianebiT Tqva, rom evropaSi `rkinis farda~ daeSva.
uinston CerCili swored sabWoTa eqspansiis
SeCerebas isaxavda miznad
1949 wlis 4 aprils, bel
giis dedaqalaq briusel
Si, aTi evropuli da ori
Crdiloatlantikuri
qveynis mier daarsebuli
`Crdiloatlantikuri
sabWoTa kavSirma
Crdiloatlanti_
xelSekrulebis organi
kuri xelSekrulebis zacia~, igive nato, rome
organizacias lic Tavdapirvelad sam
e.w. varSavis xedro - politikur gaer
paqtis banaki Tianebas, erTgvar Tav
daupirispira, sadac
gaerTianebuli iyo
dacviT bloks warmoad
meore msoflio omis genda. natos wesdebis me-5 muxli ambobs: ~xelSekrulebis monawile mxareebi
Semdeg, stalinis Tanxmdebian, rom evropasa da CrdiloeT amerikaSi erT an ramdenime mxareze
mier iZulebiT ganxorcielebuli SeiaraRebuli Tavdasxma miiCneva, rogorc Tavdasxma yve
gakomunistebuli las winaaRmdeg da arsebul SemTxvevaSi, gaerTianebuli erebis wesdebis 51-e
saxelmwifoebi.
bunebrivia,
muxlis Sesabamisad, individualuri Tu koleqtiuri Tavdacvis uflebis ga
realur Zalas am moyenebiT da saWiroebis SemTxvevaSi, samxedro Zalis gamoyenebiT daxmare
organizaciaSi bas gauweven safrTxeSi myof mxares an mxareebs, raTa SeinarCunon Crdiloat
sabWoTa kavSiri lantikuri regionis usafrTxoeba. nebismieri aseTi saxis SeiaraRebuli
warmoadgenda, Tavdasxmisa da mis mimarT ganxorcielebuli RonisZiebis Sesaxeb dauyovneb
romelic
erTpirovnulad
lad unda ecnobos uSiSroebis sabWos. amgvari RonisZiebebi dasruldeba ma
gansazRvravda Sin, roca uSiSroebis sabWo miiRebs zomebs, rac saerTaSoriso mSvidobisa
koaliciis da usafrTxoebis SenarCunebisa da aRdgenisaTvis iqneba mimarTuli~.
politikas.
310
natos, rogorc TavdacviTi blokis, samxedro Zlierebis garanti ameri
kis SeerTebuli Statebi iyo, romelmac, erTi mxriv, mniSvnelovani roli
iTamaSa meore msoflio omis bedis gansazRvraSi, meore mxriv, misi teri
toria gadaurCa omis qar-cecxls, Sesabamisad, misi ekonomika aRmavlobis
gzaze idga. swored amerikuli samxedro Tu ekonomikuri daxmarebis xarjze
SeZlo evropam met-naklebad mokle droSi ganexorcielebina omis mZime Se
13
degebis aRmofxvra da dabruneboda cxovrebis normalur ritms.
dRes sabWoTa kavSiri aRar arsebobs, Sesabamisad, natos Tavdapirvelma
miznebma da amocanebma seriozuli cvlilebebi ganicada, Tumca bolo pe
riodSi ganviTarebulma movlenebma cxadyo, rom aRniSnuli organizaciis
mniSvneloba ara Tu Semcirda, aramed gaizarda kidec.
311
13 3.1. Crdiloatlantikuri xelSekrulebis organizaciis struqtura
Crdiloatlantikuri xelSekrulebis organizaciis miznebi, saqmianoba
da struqtura, iseve rogorc nebismieri sxva saerTaSoriso organizaciis
SemTxvevaSi, ganisazRvreba organizaciis wesdebiT. wesdeba, rogorc wina
Tavebidan gaxsovT, warmoadgens ama Tu im organizaciis fuZemdeblur
samarTlebriv dokuments, romlis damtkicebac xdeba organizaciis
wevri saxelmwifoebis mier, Sesabamisad, Tavisi arsiT igi saerTaSoriso
samarTlebrivi SeTanxmebaa.
Tavisi formiT nato warmoadgens alianss. aliansi ewodeba saerTo miznebisa
da interesebis dacvis mizniT ori an meti mxaris megobrobas, SeTanxmebasa
da gaerTianebas. miznebis mixedviT, Crdiloatlantikuri xelSekrulebis
organizacia SegviZlia ganvixiloT, rogoc samxedro-politikuri alian
si. aRniSnulidan gamomdinare misi struqtura araerTgvarovania. gamo
yofen samoqalaqo da samxedro struqturas. ganvixiloT TiToeuli maTgani
cal-calke.
312
sxdomaze, sadac xdeba organizaciis saqmianobis ZiriTadi mimarTulebebis,
miznebisa da Sedegebis ganxilva, Sefaseba da analizi.
gansakuTrebiT mniSvnelovan SemTxvevebSi, sabWos sxdoma, SesaZloa, gaimar
Tos ufro maRali rangis warmomadgenlebis, magaliTad, wevri qveynebis
sagareo saqmeTa, an Tavdacvis ministrebis, an uSualod saxelmwifos
liderebis monawileobiT. miuxedavad imisa, Tu ra doneze imarTeba sabWos
13
sxdoma, mis gadawyvetilebas, yvela SemTxvevaSi, Tanabari iuridiuli Zala
aqvs da igi Tanabrad savaldebuloa yvela wevri saxelmwifosaTvis. iseve
rogorc gaerTianebuli erebis organizaciis SemTxvevaSi, aqac ar ekisreba
wevr saxelmwifoebs pasuxismgebloba Crdiloatlantikuri sabWos
gadawyvetilebis Seusruleblobis gamo, Tumca gansxvavebiT gaer-
Tianebuli erebis organizaciis generaluri asambleisgan sabWoze
gadawyvetilebis miReba xdeba ara xmaTa umravlesobiT, aramed saerTo
konsesusis, SeTanxmebis safuZvelze, amdenad gadawyvetileba unda kiTxva:
miiRos yovelma wevrma saxelmwifom da mis aRsrulebasac araferi udgas SeadareT erTmaneTs
gaerosa da natos
win. marTalia, es procesi xSir SemTxvevaSi negatiurad aisaxeba organi- gadawyvetilebis
zaciis mier gadawyvetilebis miRebis siswrafesa da operatiulobaze, sa- miRebis meqanizmebi.
magierod, sabWos dadgenilebebi bevrad ufro sicocxlisunariania, kiTxva: Tqveni
vidre gaeros generaluri asambleis rekomendaciebi. azriT, romeli ufro
efeqturia?
Crdiloatlantikuri sabWos sxdomas uZRveba natos generaluri mdivani, ratom xdeba
romelic, msgavsad gaerTianebuli erebis organizaciis generaluri mdivni gaeros generalur
sa, kurirebs natos administraciis muSaobas da pasuxismgebelia organi asambleaze
gadawyvetilebis
zaciis politikis efeqtur implementaciaze. miReba xmaTa
natos saparlamento asamblea umravlesobiT?
313
13
nato-s sxdoma
314
aerTianebda 5 milionze met samxedro mosamsaxures, romlebic
emorCilebodnen 78 samxedro Stabs, dRes igi sam milionamde samxedro
mosamsaxures aerTianebs, xolo SeiaraRebuli Zalebis marTvis Stabebis
raodenoba 11-mdea Semcirebuli. dRevandel dRes aliansis umTavres
amocanas warmoadgens mSvidobis damyarebisa da SenarCunebis operaciebis,
agreTve antiteroristuli da kontrteroristuli RonisZiebebis ganxor
13
antiteroristuli
RonisZiebebi
moicavs samuSaoebis
farTo speqtrs,
romlis mizanicaa
terorizmTan
globaluri brZola,
cieleba.
teroristuli
samxedro komiteti safrTxeebis
ganeitraleba
organizaciis samxedro struqturis sakvanZo elementi aris samxedro da teraqtebis
komiteti, romelic aqtiurad TanamSromlobs natos politikur xelmZRva prevencia, xolo
nelobasTan da awvdis mas rekomendaciebs im zomebTan dakavSirebiT, rome kontrteroristuli
RonisZiebebi
lic aucileblad miaCnia mas, raTa uzrunvelyos Crdiloatlantikuri gulisxmobs
aliansis sivrcis samxedro usafrTxoeba. calkeuli
teroristuli
samxedro komiteti saerTaSoriso organizaciis samxedro politikisa da dajgufebebisa da
strategiis damgegmavi ZiriTadi organoa. is zedamxedvelobas uwevs natos organizaciebis
SemadgenlobaSi arsebul sardlobebs da pasuxismgebelia organizaciis mier neitralizaciis
ganxorcielebuli samxedro RonisZiebebis dagegmvasa da implementaciaze. RonisZiebebs.
315
13
4. evrokavSiri
http://europa.eu/
kidev erTi saerTaSoriso organizacia, romlis daarsebac ukavSirdeba meo
re msoflio omis Semdeg evropaSi arsebul realobas, evrokavSiria. Tavisi
SinaarsiT igi warmoadgens saxelmwifoTa unikalur gaerTianebas, romelsac
safuZvlad udevs erTiani evropuli sivrcis idea. dRevandel dRes igi 28
evropul saxelmwifos aerTianebs. Sesabamisad, aRniSnuli organizacia
evropis udides nawils moicavs. mowodeba evropuli gaerTianebis Seqmnis
aRsaniSnavia, Sesaxeb, 1950 wlis 9 maiss gaJRerda safrangeTis dedaqalaq parizSi, sadac
rom pirvelad, safrangeTis sagareo saqmeTa ministrma bert Sumanma evropis saxelmwifoTa
usafrTxoebis Soris politikuri urTierTobebis axali koncefcia wamoayena, romelic
mizniT evropis
evropul sivrceSi oms SeuZlebels gaxdida. am ideis Tanaxmad, evropaSi
gaerTianebis
idea jer kidev unda Seqmniliyo zeerovnuli organizacia evropuli wiaRiseulis
me-18 saukuneSi (qvanaxSirisa da foladis) erToblivi warmoebis mizniT. aRniSnuli
abat sen-pierma mosazrebebi asaxulia e.w. `Sumanis deklaraciaSi~, romelic ZalaSi 1952
gaaJRera, romlis wels Sevida.
azriTac evropuli
saxelmwifoebi unda
gaerTianebuliyvnen
erTian kavSirSi,
sadac iarsebebda
saerTo kulturuli,
religiuri
da moraluri
standartebi,
imavdroulad,
evropis
saxelmwifoebi
erTmaneTze
ekonomikurad
damokidebulni
iyvnen.
316
organizaciis daarseba, Tavdapir
velad, ganpirobebuli iyo ekonomi
kuri faqtorebiT. omma araerTi
sawarmo gaanadgura, mniSvnelovnad
daaziana infrastruq tura (gzebi,
portebi, aeroportebi). ekonomikis
13
iseTi dargebi, rogoricaa
manqanaTmSenebloba, wiaRiseulis
mopoveba da a.S., mTlianad samxedro
relsebze iyo gadasuli, Sesabamis
ad, aucilebeli iyo ekonomikuri
procesebis dabruneba Cveul ka
lapotSi. imavdroulad, evropis
qveynebis erTian ekonomikur
sivrceSi moqceva mniSvnelov nad
gazrdida aRniSnul saxelmwifoTa
ekonomikur damokidebulebas erT
maneTze. amgvarad, evropis qveynebs
Soris omi yvela saxelmwifosTvis
wamgebiani iqneboda.
amrigad, SegviZlia davaskvnaT, rom
evropuli gaerTianebis Seqmnis mi
zani saxelmwifoTa ekonomikuri
TanamSromlobisa da ganviTarebis
xelSewyobis garda, axali SeiaraRebuli konfliqtebis prevencia iyo.
evrokavSiris Seqmna erTbaSad ar momxdara, igi sakmaod xangrZlivi da
rTuli procesi iyo. pirveli saerTaSoriso samarTlebrivi instituti,
romelic erTiani evropis ideis farglebSi Seiqmna, 1958 wels daarsebuli
evropis ekonomikuri gaerTianeba iyo. ekonomikuri TanamSromlobis gaZ
lierebis fonze, TvalsaCino gaxda evropis saxelmwifoTa TanamSromlobis
gaRrmavebis aucilebloba iseT sferoebSi, rogoric aris politika,
usafrTxoeba, kultura, adamianis uflebaTa dacva, ekologia da sxv.
Sesabamisad, erT dros wminda ekonomikuri kavSiri gardaiqmna organizaciad,
romelmac saxelmwifoTa TanamSromlobis sruli speqtri moicva. aqedan
gamomdinare, dRis wesrigSi dadga organizaciis saxelwodebis Secvlis
sakiTxi da 1993 wels `evropis ekonomikuri gaerTianeba~ Seicvala
saxelwodebiT `evrokavSiri~.
evrokavSiris Seqmnam mniSvnelovnad Seuwyo xeli evropis saxelmwifoTa
daaxloebas. Seiqmna erTiani evropuli valuta `evro~ da safuZveli Caeyara
erTian evropul bazars, rac miviCnioT, rogorc erTgvari `ekonomikuri
Zrava~, romelic evropul sivrceSi warmoebuli produqciis, momsaxure
bis, finansuri nakadebisa da adamianebis Tavisufali moZraobis saSualebas
iZleva. kiTxva: Tqveni
azriT, ratom
garda ekonomikuri keTildReobisa, evrokavSiris erT-erT ZiriTad mizans
iqneboda ase?
warmoadgens kanonis uzenaesobisa da adamianis uflebaTa dacva, rogorc
organizaciis SigniT, ise mis farglebs gareT.
evrokavSiris, iseve rogorc Cven mier ganxiluli sxva saerTaSoriso orga
nizaciebis saqmianoba, mTlianad efuZneba saerTaSoriso xelSekrulebebs,
romelic savaldebulod aris aRiarebuli yvela wevri saxelmwifos mier.
2009 wels xeli moewera lisabonis SeTanxmebas, rac SegviZlia ganvixiloT,
rogorc organizaciis istoriis axali etapis dasawyisi. lisabonis xel
Sekruleba miCneulia Tanamedrove evrokavSiris fuZemdeblur samarTleb
riv dokumentad, romlis mixedviTac organizacia Tavis saqmianobas axor
cielebs.
317
13 4.1. evrokavSiris saqmianobis areali
evrokavSiri saerTaSoriso sistemaSi arsebuli unikaluri organizaciaa,
romelic moicavs saxelmwifoTaSorisi TanamSromlobis TiTqmis yvela
sferos. evrokavSiris saxelmwifoebi valdebulni arian ganaxorcielon
sakuTari kanonmdeblobis harmonizacia rogorc erTmaneTis, aseve orga
nizaciis mier dadgenil samarTlebriv standartebTan. evrokavSiris wevri
saxelmwifoebi, aseve, cdiloben, ganaxorcielon ekonomikuri sistemebis
integracia, rac xels Seuwyobs erTiani evropuli ekonomikuri sivrcis
Camoyalibebas. im sferoTa CamonaTvali, romlebSic evrokavSiris wevri
saxelmwifoebi TanamSromloben, SegviZlia Semdegnairad warmovidgi-
noT:
318
4.2. evrokavSiris ZiriTadi institutebi
rogorc vxedavT, evrokavSiri gansxvavdeba CvenTvis aqamde cnobili sxva
saerTaSoriso organizaciebisgan TanamSromlobis gansakuTrebiT farTo
arealiT. zogierTi mecnieri evrokavSirs konfederaciasac ki uwodebs.
miuxedavad imisa, Tu ras vuwodebT evrokavSirs, saerTaSoriso gaerTiane
bas, organizacias, Tu konfederacias, aSkaraa, rom mas gansakuTrebuli
13
konfederacia
ewodeba ori
an ramdenime
saxelmwifos iseT
kavSirs, rodesac
masSi Semavali
instituciuri wyoba aqvs, kerZod: saxelmwifoebi
sruli saxiT
inarCuneben
suverenitets
da rCebian
saerTaSoriso
samarTlis
damoukidebel
subieqtebad.
konfederacia aris
saerTaSoriso
urTierTobebis
monawile da aqvs
saerTaSoriso
samarTlis subieqtis
niSnebi, magram
SezRuduli saxiT.
konfederacia,
rogorc wesi,
yalibdeba
saerTaSoriso
xelSekrulebiT da
uflebamosileba
garkveul sferoebSi
gadaecema, Tumca
gadawyvetilebebi am
sferoebSi miiReba
konfederaciis wevri
saxelmwifoebis
TanxmobiT. Tqveni
azriT, aris Tu
ara evrokavSiri
konfederacia?
ratom?
319
13 adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo
320
4.4. evrokavSiris administracia
evrokavSiris administracia diversificirebuli organoa, romelsac ar
gaaCnia mkacrad centralizebuli mmarTveloba. magaliTad, evrokomisia
dayofilia calkeul departamentebad, romelTac moixsenieben, rogorc
generalur direqciebs. aRniSnuli direqciebi evrokavSiris Semadgenloba
Si arsebuli, erTgvari `saministroebia~. TiToeuli aseTi `saministro~
13
muSaobs garkveuli mimarTulebiT, magaliTad, vaWrobis an garemos dacvis.
am `saministros~ saTaveSi udgas `ministri~, anu generaluri direqtori.
evrokomisia mTlianad 38 000-ze met TanamSromels aerTianebs, Sesabamisad,
SegviZlia davaskvnaT, rom igi msoflios erT-erT udides biurokratiul kiTxva:
aparats warmoadgens. kidev romeli
saerTaSoriso
evrokomisiis mudmivi adgilsamyofeli belgiis dedaqalaqi briuseli da organizaciis
luqsemburgis sahercogoa. garda amisa, evrokomisias aqvs ofisebi evrokav mudmivi
Siris wevr saxelmwifoebSi da warmomadgenlobebi mis gareT. adgilsamyofelia
briuseli?
evrokavSiris sabWosa da parlamentis gamarTul muSaobaze pasuxs ageben Se
sabamisi samdivnoebi, sadac erTad 9500 adamianze meti muSaobs.
evropis parlamentis komitetis sxdomebi tardeba briuselsa da stras
burgSi, Tumca misi administracia ganTavsebulia luqsemburgSi, xolo rac
Seexeba evropis sabWos, misi ZiriTadi administracia, agreTve, ganTavsebu
lia briuselSi, Tumca calkeuli Sexvedrebi luqsemburgSic imarTeba.
yovelive aRniSnulidan gamomdinare SegviZlia davaskvnaT, rom evrokavSiri
aris saerTaSoriso sistemis saintereso moTamaSe, romelic mniSvnelovnad
gansazRvravs evropis saxelmwifoTa sagareo politikas. misi saxiT,
realurad gaxda SesaZlebeli iseTi sistemis Camoyalibeba, romelic
evropis saxelmwifoTa Soris SeiaraRebuli konfliqtebis albaTobas
nulamde amcirebs. amdenad organizaciam miaRwia ara mxolod Tavdapirvel
mizans, aramed Seqmna saxelmwifoTa Tanaswori partniorobis unikaluri
precedenti.
5. evrosabWo kiTxva:
imsjeleT meore
evrosabWo meore msoflio omis Semdeg Seqmnili kidev erTi mniSvnelovani msoflio omis
evropuli institutia, romelsac sakvanZo adgili ukavia evropul sivrcesa Semdgom evropaSi
da saerTaSoriso sistemaSi. aRniSnuli organizacia 1949 wlis 5 maiss daars Seqmnil viTarebaze.
da aTi evropuli saxelmwifos mier. es ra gaxda imis
mizezi, rom meore
saxelmwifoebia: belgia, dania, safran msoflio omis
geTi, irlandia, italia, luqsemburgi, Semdgom msofliosa
niderlandebi, norvegia, SvedeTi da da gansakuTrebiT
didi britaneTi. Tumca droTa ganmav evropul
lobaSi organizacia mniSvnelovnad ga sivrceSi araerTi
saerTaSoriso
farTovda, rac, erTi mxriv, gan organizacia
pirobebuli iyo uSualod am organi Camoyalibda?
zaciis politikiT, meore mxriv, msof
lios politikur rukaze momxdari cvl
ilebebiT. dRevandel dRes evrokav
Siris areali TiTqmis mTlianad moicavs evropul sivrces da 47 saxelmwi
fos aerTianebs, maT Soris, saqarTvelos. aRniSnuli organizaciis umTavres
mizans warmoadgens evropul sivrceSi demokratiuli institutebis ga
Zlierebis xelSewyoba da liberaluri principebis damkvidreba, rac efuZne
ba iseT saerTaSoriso samarTlebriv aqtebs, rogoricaa adamianis uflebaTa
evropuli konvencia.
evrosabWos daarsebaSi udidesi roli iTamaSa didi britaneTis premier-
ministrma uinston CerCilma, romelic regionSi mSvidobis damyarebis erT-
erT gzad, e.w. `evropis SeerTebuli Statebis~ daarsebas miiCnevda. mis gver
321
13 1945 wlis 5
maisi, londonis
xelSekrulebaze
xelmowera.
es xelSekruleba
safuZvlad daedo
evrosabWos Seqmnas.
322
evrosabWos Stabbina
13
323
13
324
evrosabWos struqtura:
13
evrosabWos gadawyvetilebaTa mimRebi
ministrTa komiteti
ZiriTadi organo.
325
13
326
Crdiloatlantikuri xelSekrulebis msgavsad, euTos wevri yvela qveyana
sargeblobs Tanabari statusiT, rac imas niSnavs, rom organizacia
gadawyveti
lebas iRebs konsesusis safuZvelze, ara iuridiulad saval
debulo dokumentis, aramed politikuri SeTanxmebis saxiT.
euTos saqmianobis sfero SegviZlia Semdegi saxiT warmovadginoT:
13
kiTxva: Tqveni
azriT, ramdenad
efeqturia
gadawyvetilebis
miRebis aRniSnuli
meqanizmi?
SeiaraRebis kontroli;
sazRvrebis dacva da marTva;
adamianebiT vaWrobasTan brZola;
terorizmTan brZola;
konfliqtis Tavidan acileba da gadawyveta;
ekonomikuri saqmianoba;
ganaTleba;
arCevnebi;
garemos dacva;
genderuli Tanasworoba;
saTanado mmarTveloba;
adamianis uflebebi;
mediis Tavisufleba da ganviTareba;
samxedro reforma da TanamSromloba;
umciresobaTa uflebebi;
policia;
kanonis uzenaesoba;
tolerantoba da aradiskriminacia.
aRniSnulidan gamomdinare SegviZlia davaskvnaT, rom mocemuli organizacia
aris saxelmwifoTa TanamSromlobis saintereso sivrce, romelsac Seswevs
unari, pozitiuri roli iTamaSos msoflioSi mSvidobisa da usafrTxoebis
ganmtkicebaSi.
327
13
http://www.wto.org/
7. msoflio savaWro organizacia
saerTaSoriso urTierTobebis ganviTareba da mravalferovneba pirdapir
aisaxeba saerTaSoriso organizaciebis miznebsa da xasiaTze. Cven ganvi
xilavdiT saerTaSoriso organizaciebs, romelTa mizanic, umetesad, iyo
adamianis uflebaTa dacva da saxelmwifoTa Soris konfliqtebis Tavidan
acileba. amjerad, sainteresoa, yuradReba gavamaxviloT saerTaSoriso or
ganizaciaze, romelic muSaobs saerTaSoriso vaWrobis xelSewyobis mimar
TulebiT. mocemul TavSi saubari gveqneba msoflio savaWro organizaciaze.
mogexsenebaT, rom saerTaSoriso vaWroba da ekonomikuri urTierTobe
bi saxelmwifoTaSorisi TanamSromlobis erT-erTi ZiriTadi sakiTxia im
denad, ramdenadac araerTi qveynis ekonomika mniSvnelovnad aris damok
idebuli saerTaSoriso vaWrobaze, iqneba es warmoebuli produqciis gatana
sazRvargareT, Tu aucilebeli produqciis Semotana ucxoeTidan. miuxe
davad imisa, rom Tanamedrove saxelmwifoTa absolutur umetesobaSi bi
zness akontrolebs ara saxelmwifo, aramed kerZo seqtori, saxelmwifoTa
Soris aqtiurad dgas saerTaSoriso savaWro urTierTobebis regulirebis
problema. magaliTad, SegviZlia gavixsenoT, ruseTis mier saqarTvelos wi
naaRmdeg gamoyenebuli embargo, rodesac qarTvel mewarmeebs aekrZalaT
alkoholuri sasmelebisa da mineraluri wylebis ruseTSi gayidva. saqarTve
loSi saxelmwifo ar awarmoebs arc erT zemoTxsenebul produqts, Tumca
maTi ruseTis bazarze daSveba mainc warmoadgens saxelmwifoTa Soris mo
kiTxva: migaCniaT laparakebis sagans. am magaliTiT Cven SegviZlia davinaxoT, Tu ra mniSvne
Tu ara ruseTis loba SeiZleba hqondes saerTaSoriso organizaciis arsebobas, romelic
federaciis saerTaSoriso savaWro urTierTobebis mimarTulebiT muSaobs.
gawevrianeba
msoflio savaWro msoflio savaWro organizacia Tavisufali vaWrobis xelSemwyobi udidesi
organizaciaSi swor saerTaSoriso organizaciaa. es udidesi saerTaSoriso forumia, sadac
gadawyvetilebad? saxelmwifoebs SeuZliaT awarmoon molaparakebebi vaWrobasTan dakavSire
biT, ufro metic, aRniSnuli organizacia gaxlavT savaWro davebis mogvare
imsjeleT
saqarTvelo- bis adgili, romelic, aseve, adgens saerTaSoriso vaWrobis wesebs da xels
ruseTis savaWro uwyobs mis praqtikaSi ganxorcielebas. msoflio savaWro organizacia aris
urTierTobebze. adgili, sadac wevri saxelmwifoebi cdiloben, gaarkvion da gadaWran maT wi
ra unda gakeTdes naSe arsebuli saerTaSoriso problemebi da gamowvevebi vaWrobis sferoSi.
aRniSnuli
urTierTobebis
mosawesrigeblad?
migaCniaT Tu ara
mizanSewonilad
saerTaSoriso
barierebis arseboba
momxmareblis
usafrTxoebis
dacvis, an
daavadebaTa
gavrcelebis Tavidan
acilebis mizniT?
328
msoflio savaWro organizacia Seiqmna 1995 wlis 1 ianvars. misi mudmivi
adgilsamyofeli Sveicariis qalaqi Jenevaa.
rogorc zemoT aRvniSneT, organizaciis ZiriTadi funqcia aris saxelmwi
foTa Soris Tavisufali vaWrobis uzrunvelyofa da saerTaSoriso bazreb
ze barierebis moxsna, Tumca, imavdroulad, msoflio savaWro organizacia
cdilobs SeinarCunos kidec calkeuli barierebi, magaliTad, momxmarebel
13
Ta usafrTxoebis dacvisa da daavadebebis gavrcelebis Tavidan acilebis
mizniT.
329
13
msoflio banki
maSin, rodesac saerTaSoriso savaluti fondis ZiriTadi amocana nebismier
qveyanaSi moklevadiani finansuri krizisebis aRmofxvraa, msoflio bankis
prioriteti ganviTarebadi qveynebisTvis grZelvadiani daxmarebis aRmoCe
naa.
330
13
msoflio banki
bunebrivia, ganviTarebad saxelmwi
foTa finansuri daxmareba mniS
vnelovania, Tumca mxolod es
sakmarisi ar aris. gamomdinare
iqidan, rom msoflios ganviTarebadi
qveynebis absoluturi umravlesoba
axalgazrda saxelmwifos warmoad
gens, romelTac ar gaaCniaT saxelm
wifoebrivi marTvis gamocdileba.
aRniSnuli problema gansakuTrebiT
mwvaved dgas yofil sabWoTa respub
likebSi, sadac araTu damoukidebe
li saxelmwifos, aramed Tavisufali
ekonomikuri sistemis arsebobis ga
mocdilebac ki ar arsebobs. sabWoTa
kavSiris dros ekonomikur procesebs
warmarTavdnen ara kerZo safinanso
institutebi da biznes kompaniebi, aramed saxelmwifos marTvis centralu
ri aparati, iseve rogorc calkeul produqciaze fasis dadgena xdeboda ara kiTxva: Tqveni
azriT, ratom ar aris
gasaRebis bazarze arsebuli viTarebis (moTxovna calkeul produqtze, misi mxolod finansuri
miwodeba, warmoebisa da transportirebis Rirebuleba da a.S.), aramed saxel daxmareba sakmarisi
mwifos nebis Sesabamisad. faqtobrivad, aRniSnuli garemoebebis gamo, ara ganviTarebadi
erT yofil sabWoTa respublikaSi ekonomikuri viTareba sakmaod mZimea. am qveynebisTvis?
denad, maTTvis mxolod finansuri daxmareba ar kmara, aramed saWiroa, Sesa ra mxriv SeiZleba
SeuSalos xeli
bamisi gamocdilebis gaziarebac, raTa ukeT SeZlon sakuTari finansuri gamocdilebis
resursebis marTva. naklebobam
ganviTarebad
msoflio banki am mimarTulebiTac aqtiurad muSaobs. igi uzrunvelyofs qveynebs?
ganviTarebadi qveynebis mxardaWeras rCevebis, kvlevebis, teqnikuri dax
marebisa da analizis saxiT. igi, agreTve, uzrunvelyofs investorTa in
formirebulobas, qveyanaSi arsebuli sainvesticio garemosa da ekonomiku
ri viTarebis Sesaxeb. msoflio bankis monawileobiT araerTi saerTaSoriso
forumi da konferencia imarTeba ganviTarebis sakiTxebze, rac ganviTare
badi qveynebisTvis codnisa da gamocdilebis gaziarebis kargi saSualebaa.
331
13
me-19 saukunis meore
naxevarSi adgili
hqonda SeiaraRebul
konfliqts
frangul-italiur
koaliciasa da
avstriis imperias
Soris. solferinos
brZola, romelic
aRniSnuli
konfliqtis
Semzarav fragments
warmoadgens,
ganviTarda
lombardiis erT-
erTi patara soflis-
solferinos
maxloblad.
frangebs
9. wiTeli jvris saerTaSoriso komiteti
meTaurobda wiTeli jvris saerTaSoriso komite
safrangeTis
imperatori
ti erT-erTi uZvelesi saerTaSoriso
napoleon mesame, organizaciaa, romlis istoriac daax
italielebs - viqtor loebiT 150 wels iTvlis. Tuki aqamde
emanuel meore, Cven mier ganxiluli yvela saerTaSo
xolo avstrielebs riso organizacia daarsebuli iyo
- imperatori franc
iozefi. solferinos
saxelmwifoTa mier miRweuli saer
brZola frangul- TaSoriso SeTanxmebis Sedegad, wiTe
italiuri koaliciis li jvris saerTaSoriso komitetis
gamarjvebiT daarseba ukavSirdeba ara romelime
dasrulda. qveyanas, aramed Sveicarel mewarmesa
da sazogado moRvawes anri (henri) di
unans, romelic 1859 wels gaxda uSua
lo mowme solferinos brZolis Sem
deg upat ronod dayrili, sasik
vdilod gametebuli aTasobiT fran
gi, italieli da avstrieli jariskacis tanjvisa. nanaxiT SeZrulma diunanma
gadawyvita daearsebina organizacia, romelic izrunebda saomari moqmede
bebis dros daWril meomrebze. man dawera wigni `solferinos brZolis
mogonebebi~, romelSic detalurad aRwera mis mier nanaxi saSineleba. aR
niSnulma wignma didi gamoxmaureba hpova evropul sazogadoebaSi. sab
olood, diunanis mcde loba organizaciis SeqmnasTan dakavSirebiT,
warmatebiT dagvirgvinda 1863 wels wiTeli jvris saerTaSoriso komitetis
daarsebiT.
dRevandel dRes wiTeli jvris saerTaSoriso komiteti warmoadgens udides
saerTaSoriso humanitarul organizacias, romelic msoflios 80 qveyanaSi
axorcielebs Tavis saqmianobas. misi ZiriTadi mizania daxmareba aRmouCinos
samxedro konfliqtebis, Sida areulobebisa da sxva saxis konfliqtebis Se
degad dazaralebul adamianebs. wiTeli jvris saerTaSoriso komiteti aq
tiurad iyo CarTuli humanitarul procesebSi ruseT-saqarTvelos 2008
wlis omis dros, rodesac igi uSualod awarmoebda molaparakebebs da
pirispirebul mxareebTan samxedro tyveTa gacvlis Sesaxeb, agrovebda mo
332
nacemebs datyvevebul samxedroTa janmrTelobis mdgomareobis, agreTve
omis Sedegad devnil da iZulebiT gadaadgilebul pirTa mdgomareobis
Sesaxeb da SesaZleblobis farglebSi exmareboda maT. mTavari principi, ro
melsac wiTeli jvris saerTaSoriso komiteti muSaobisas eyrdnoba, aris is,
rom nebismieri omi unda mimdinareobdes garkveuli wesebis dacviT, kerZod,
dauSvebelia Zaladoba mSvidobian mosaxleobaze, ar unda hqondes adgili
13
Jenevis konvenciebi
aris saerTaSoriso
humanitaruli
samarTlis ZiriTadi
wyaro, romelic
samxedro tyveTa wamebis da damcirebis faqtebs, dauSvebelia masobrivi ga adgens SeiaraRebuli
konfliqtebis dros
nadgurebis iaraRis gamoyeneba da a.S. aRniSnuli principebi, romelTac saxelmwifoTa qcevis
sxvagvarad saerTaSoriso humanitaruli samarTlis principebsac uwode wesebs. aRniSnuli
ben, asaxulia Jenevis 4 konvenciaSi. aRniSnuli konvenciebi, anu saerTaSo konvenciebis miReba
riso SeTanxmebebi warmoadgens saerTaSoriso humanitaruli samarTlis pirdapir kavSirSia
ZiriTad wyaroebs. mocemul konvenciebSi asaxulia ara mxolod e.w. `omis wiTeli jvris
saerTaSoriso
warmoebis wesebi~, aramed wiTeli jvris saerTaSoriso komitetis uflebebi komitetis
da dacvis garantiebi. Jenevis konvenciebis Tanaxmad, dauSvebelia wiTeli daarsebasTan.
jvris saerTaSoriso komitetis amosacnobi niSnis mqone Senobebis, swored diunanis
transportis an adamianebis winaaRmdeg Zalis gamoyeneba, uzrunvelyofil moRvaweobas
ia maTi Tavisufali gadaadgileba da a.S. SeiZleba
davukavSiroT
wiTeli jvris saerTaSoriso komiteti samarTlebrivi TvalsazrisiT ar 1864 wels JenevaSi
warmoadgens saxelmwifoTaSoris saerTaSoriso organizacias. is SegviZlia pirveli konvenciis
miReba.
ganvixiloT, rogorc arasamTavrobo saerTaSoriso organizacia. buneb
rivia, Cndeba kiTxva, Tuki aRniSnuli organizacia ar Seqmnila saxelmwifoTa
mier SeTanxebis Sedegad, maSin rogor axorcielebs igi sakuTar saqmianobas
msoflios sxvadasxva qveyanaSi? ra aris misi, rogorc saerTaSoriso orga
nizaciis saqmianobis samarTlebrivi safuZveli? - marTalia, wiTeli jvris
Jenevis konvenciebis
saerTaSoriso komitetis daarseba ar momxdara saxelmwifoTa mier, Tum miReba erTdroulad
ca misi saerTaSoriso samarTlebrivi statusi da iuridiuli mandati gan ar momxdara,
sazRvrulia Jenevis konvenciebiT, romelzedac zemoT gvqonda saubari. Se radganac
sabamisad, aRniSnuli organizacia sakuTar uflebamosilebas axorcielebs kacobriobis
saxelmwifoTa mier miRweuli mravalmxrivi SeTanxmebis safuZvelze. ganviTarebasTan
erTad icvleboda
omis warmoebis
meTodebi, taqtika
da xerxebi, Cndeboda
axali iaraRi.
swored amitom,
droTa ganmavlobaSi
dRis wesrigSi dadga
saerTaSoriso
humanitarul
samarTalSi
aRniSnuli
`damangreveli
progresis~
siaxleebis asaxva,
Sesabamisad, Jenevis
pirveli konvenciis
Semdeg miRebul iqna
1906 wlis konvencia,
agreTve 1929 da 1949
wlis konvenciebi.
333
13
334