CENA TRIMALCHIONL
CENA TRIMALCHIONIS
[EX PETRONII SATYRICON LIBRO XV]
{In parte libri praecédenti, quae peritt. haec feré ndrréta
esse videntur:
Encolpius et Ascyltos, amici aduléscentuli, qui ind cum
Gitone pueré iter in Italid facigbant, in quadam colénia
Campaniae rhétorem Agamemnonem convénerant, qué-
cum ad ‘liberam cénam’ voedti erant apud Trmalchi6-
nem, libertinum divitissimum atque lautissimum
Intered amici in quédam tumultii pulsdtt atque cén-
fossi sunt. laque, cum nova ‘procella’ iis impendére
vidérétur, fugere malébant quam in oppidd morari |
Vénerat 1am tertius digs, id est expectitid liberae cénae,
sed tot vulneribus confossis fuga magis placebat quam
quiés.
Itaque cum maesti déliberdrémus. quénam genere
praesentem Svitargmus procellam, tinus servus Agamem-
nonis interpellavit trepidantés et “Quid? vos” inquit “ne-
scitis, hodié apud quem fiat? - Trimalchis.
lautissimus homd, horologium in criclimo
um, ut subinde
biematérer habet subd:
Seidl qua..cuun dé vitd perdiderit!” hdrologium,
4 at
Amicimur erg6 diligenter, obliti omnium maldrum, et
ficrum tuentem. iubémus
itona, libentissimé servile of
an balneum sequ
prae-cédere +» sequi
aduléscentulus -i m = adulés-
ons (vix XX anndrum)
libera céna * céna cur multi
intersunt (?]
lautus -a -um =mundus, belle
‘Smatus, splendidus
cin-fodere -16 -fodisse -fos-
sum = laedere, vulnerire
procella impetus
ex(sipectitud -Snis /
exsipectire
1 placébat
qué genere = quo modo
praesentem : immunentem
E-vitire = vitare
nds trepidantés
fat comuivium fiat
horotogium -im > instramen:
m quod horas mndnstrat
«nator Gris mn = comicen
sub-Imire = bellé vestire
sub-inde = continud
amucite -uisse -ctum = vestire
Iibenter, sup libennssimé
(olficwum) tuéri = carare
balneum puibltcumtociti = iocdsé loqui
circulus -i m = orbis, hominés
in orbe stantés; circulis ac-
caret; «> capillatus -a um
Tusseus -a -um = ruber
pretium : praemium
soledtus -a -um = soleds
(calceds levés) geréns
prasinus -a -um: qué coldre
est herba nova
ampliu I:
follis-is
suf-ficere = dare quod deest
spadd -Snis m = vir cui testi-
‘culf démpti sunt
vibrare = celeriter hiic illic
movéri
dé-cidere -disse < -cadere
lautitia -ae f= rés lauta
cubitum pénere : accumbere
cubitum, 5
sin
con-crepare -uisse =strepitum
facere (digitis)
sub-icere +dat = ponere sub
ex-onerare «» implére
poscere poposcisse
paululum = paulum
sldtLeneraere
PETRONII
CNN
[Dé Trimalchiéne in balned}
(*) Nos interim vestiti errare coepimus, imm6 iocari
magis et circulis liidentium accédere, cum subit6 vidémus
senem calvum, tunica vestitum russe, inter puerds capil-
latés liidentem pila. Nec tam pueri nds (quamquam erat
operae pretium!) ad spectiéculum diixerant quam ipse
pater familias, qui soleatus pila prasina exercébatur. Nec
amplius eam repetébat quae terram contigerat, sed follem
plénam habébat servus sufficiébatque liidentibus.
Notivimus etiam rés nov:
: nam duo spadonés in di-
versa parte circuli stabant, quérum alter matellam tenébat
argenteam, alter numerabat pilas — nén
quidem eds quae inter maniis vibrabant, & 4
sed eds quae in terram décidébant. matelle eof
Cum has ergd mirarémur lautitids, accurrit Menelaus et
“Hic est” inquit “apud quem cubitum ponétis, et quidem
iam principium cénae videétis.”
Et iam non loquébatur Mene- sénas\ /— I) CY)
sum (
laus, cum Trimalchid digités con- 2! \ \—
crepuit, ad quod signum matellam
spad6 lidenti subiécit. Exonerata vesica
: 7
ille vésicd aquam poposcit ad ma- ~“*’
niis digitdsque paululum adsper- testiculi
‘Srum m pt leis)lam Trimalchié unguentd perfisus guest
tergébatur, n6n linteis, sed palliis ex "
lan mollissima factis. Trés interim ge
idtraliptae in conspecti eius Falemum \) |
potabant, et cum plirimum rixantés effunderent, Trimal-
chid ‘hoc suum propin esse’ dicébat.
Hine, involiitus coccind gausapa, lecticae impositus est,
praecédentibus phalerdtis cursOribus quattuor et chira-
maxié in qué déliciae eius vehébantur,
Phalerae
uer vetulus, lippus, domin6 Trimalchi- “~#um
one déformior. Cum ergé auferrétur, ad
caput eius symphdniacus cum minimis
tibiis accessit et, tamquam in aurem ali-
quid sécréts diceret, t0td itinere cantavit.
postis
(Dé domé Trimalchidnis} ae
Sequimur nds, admiratidne iam saturi, et cum Aga-
memnone ad idnuam pervenimus, in cuius poste libellus
erat cum hic inscriptine fixus: Quisquis servus sine
dominicd iussit fords exierit accipiet plagas centum.
utimen lanx
-inis n laneis f
In adita autem ipso stabat Ostidrius prasinatus, cerasind
succinetus cinguld, atque in lance argented pisum pirga-
bat. Super limen autem cavea pendébat aurea, in qua pica
varia intrantés salitabat.
linteum -i n = vestis ad
‘corpus tergendum
\dtraliptés -ae m = qui corpus
cirat premendd ac pulsandd
rixiri (exitus
prasinatus -a -um = prasina,
veste indatus
sue-eingere = cingere
pisum ( pisa) plrgare : &
putdmine demere
varius * varis coldribusre-supinare = recumbentem
facere, ad terram iacere
cella -ae f= locus in domo
intra quattuor parierés
panies -etis m = marus qui
domum dividit
litera quadrata: a 8 ¢ DE.
colléyae » socil, amict
ridére risisse
spiritus -ds m € spirdre
persequi oculis : spectire
véndlictum -i n = locus in
ford ubi servi véneunt
cidtccum: Hla,
virga Mercuri iS
quem-ad-modum = quoi
ratidein
dispénsitor
domini negdtia curat
curidsus -a -um = diligéns
pictor ~Sris m = qui pingit
déficiéns porycus *extréma p
mentum}
ee
tribinal ~ilis n = locus supe~
or cum sede hononifica
ex-celsus -a -um = celsus
eum rapiebat
praesto (adv) esse = adesse
abundans -antis = plénissimus
Parcae, trés deae quae filum
vitae himanae torquent
torquére -sisse -tum = circum
vertere (filum facere é lana)
pénsum = opus faciendum
Geis im
grandis -e = magnus
Sedicula -2e f= parva aedés
(locus sacer) domestica
Lar Laris m, deus qui focum
(Gomur) et tamiliam ruetur
pusillus -a-um = exiguus
con-dere = deponere
ftrgnsis is m (< atrium) =
servus céteris praefectus
tira -ae f= imag6 picta
lias -adis, Odysséa -ae face
an), Homéri earmina’
PETRONII
Céterum ego, dum omnia stuped, paene resupinatus 29
criira mea frégi: Ad sinistram enim intrantibus, ndn longé
ab dstiarii cella, canis ingéns caténa vinctus in pariete erat
pictus, superque quadrata litera scriptum: CAVE CANEM!
Et collégae quidem mei risérunt; ego autem, collécto spi-
rit, nén déstiti totum parietem persequi. Erat autem vé-
nalicium cum titulis pictum, et ipse Trimalchi6 capillatus
cadiiceum tenébat Minervaque diicente R6mam intrabat.
Hine, quemadmodum ratidcinari didicisset, deinque dis-
pénsator factus esset, omnia
comé cOpiae
7 eds 7 (abundans)
diligenter ciridsus pictor cum
inscriptiOne reddiderat. In dé.
ficiente vérd iam porticil
menté levatum in tribiinal
excelsum Mercurius rapiébat.
PraestO erat Fortina cum
cornii abundanti et trés Parcae
ics at
aurea pénsa torquentés. Parcae -arum f pl
Notdvi etiam in porticd: gregem curs6- —_aedicula
rum cum magistro sé exercentem. Praeter-
eA grande armarium in anguld vidi, in
cuius aedicula erant Larés argentei positi
Venerisque signum marmoreum et pyxis
aurea nén pusilla, in qua barbam ipsius
conditam esse dicébant:
Interrogare ego atriénsem coepi ‘quas in
“Tliada et Odys-
medi6 pietiiras habérentCENA TRIMALCHIONIS
séan” inquit “ac Laenatis gladidtorium minus.” ... (*)
Nos iam ad triclinium pervénerdmus, in cuius parte
prima procdrator rationés accipiébat. Et quod praecipué
miratus sum: in postibus triclinii fascés erant cum seciiri-
30
bus fixi, quorum imam partem quasi embolum navis
aéneum finiébat, in qué erat scriptum:
C. POMPEIO TRIMALCHIONI
SEVIRO AVGVSTALI
CINNAMVS DISPENSATOR
Sub eddem tituld et lucerna bilychnis dé camera pendé-
bat, et duae tabulae in utrOque poste défixae erant, qua:
mum altera — si bene memini — hoc habébat inscriptum:
IIL ET PRIDIE KALENDAS IANVARIAS
C. NOSTER FORAS CENAT
altera linae cursum stéllarumque septem imaginés picts;
et qui diés boni quique incommodi essent distinguente
bulla notabantur.
His repléti voluptatibus cum c6narémur intrare, ex-
clamavit inus ex pueris, qui super hoc officium erat
positus: “Dextré pede!” Sine dubid paulisper trepidavi-
mus, né contra praeceptum aliquis nostrum limen trans-
iret. Céterum ut pariter movimus dextrds gressiis, servus
nobis déspoliatus précubuit ad pedés ac rogare coepit ‘ut
sé poenae ériperémus: nec magnum esse peccitum suum,
Propter quod periclitarétur: subducta enim sibi vestimenta
dispénsatoris in balned, quae vix fuissent decem sés-
tertiorum!”
LLaenis -atis m, aedilis quidam
‘minus = specticulum quod
populd datur (ab aedili)
procdiritor -Sris m
alterd negotia carat
ratiOnés = numeri computandi
ul pro
embolum -I n = rdstrum navis
aéneus -a-um ~ aereus
sé-vir Augustdlis: Gnus sex
viris quibus officium ests
crificia facere August prin-
cipi ROmand; sévird anteit
lictor cum fascibus
bilychnis -e: lucerna b. = quae
dus flammas habet
‘camera -ae f= téctum arcuatum
ae :
lucerne Ques bE
bilychnis
tu (tertié) kal. = a. d. int kal.
bulla-sef= -o-e-@
nota arcuata
siellarum errantium
-commodus -a -um : inf
-stinguere = monstrare di
Videndd ab aliis
bulli sué quaque colére
notare = nota significare
re-plere -visse -tum =implére
Voluptis -atis/= délicie, 78s
idcunda
dubium -in- sine dubid = certé
praeceptum -i n = imperium
‘gressus ~ls m = gradus;
(dextrds) gresstis : pedés
dé-spolidre = spoliire
(e+ vestire)
poenae (dat) éripere = poend
liberire
periclitire
sub-dicere
ericuld obicere
surripereprecarium -i [2]
dé-precari = precari (né quid
flat)
re-mittere ¢ poscere
neglegentia -ae f pars; ad sum-
mam : omnind, plané
ministrator -dris m = qui con-
‘ministrat (= servit)
figiira -ae f= forma
1. Trimalchio
2. Agamemnon
3. Hermerds
4. Encolpius
5. Ascyltos
6. Habinnis
7. Scintilla et Fortinata
8. Proculus
9. Diogenes
ustatio -Onis f(< gustare)
= prima céna,
Alexandrinus -a -um < Alex-
andria, urbs Aegypti
nivatus “a -um < nix
in-fundere
subtilitis -atis f= diligentia,
cara
‘ob-iter = intered, simul
PETRONIL
Rettulimus ergé dextrés pedés dispénsdtoremque in
precarié aureds numerantem déprecati sumus ‘ut servo
remitteret poenam.’ Superbus ille sustulit vultum et “Non
tam iactiira mé movet” inquit “quam neglegentia néqui
simi servi. Vestimenta mea cubitéria perdidit, quae mihi
natali me6 cliéns quidam donaverat — Tyria sine dubid,
sed iam semel lota. Quid ergé est? Dono vébis eum.”
Obligati tam grandi beneficid cum intrassémus tricli- 31
nium, occurrit nobis ille idem servus pro qué rogavera-
mus, et stupentibus spissisissma basia impégit gratis
agéns himéanitati nostrae. “Ad summam, statim sciétis”
ait “cui dederitis beneficium. Vinum dominicum minis-
trdtoris gratia est.”
Figiira triclinii
lectus summus
3 2 1 summus in summé
medius in summé
‘imus in summd
summus in medid-
medius in medid
‘imus in medio
summus in m6
medius in im6
imus in imd
lectus
medius | 5 ménsa
7 8 9
Tectus mus
[Discumbunt convivae. Gustatid affertur]
Tandem ergé discubuimus, pueris Alexandrinis aquam
in mands nivatam infundentibus aliisque
insequentibus ad pedés ac pardnychia
cum ingenti subtilitate tollentibus. Ac né — pardnychium -in
in hdc quidem tam molest6 tacébant officid, sed obiter
cantabant!
10CENA TRIMALCHIONIS
Allata est tamen gustétid valdé lauta (nam iam omnés
discubuerant praeter Ginum Trimalchidnem, cui locus
nové more primus servabatur). Céterum in promulsidari
asellus erat Corinthius cum bisaccié positus, qui habébat
olivas in altera parte albas, in altera nigras. Tegébant
asellum duae lancés, in quarum marginibus némen
Trimalchidnis inscriptum erat et
argenti pondus. Ponticuli etiam
ferriiminati sustinébant glirés melle
ac papavere sparsds. Fuérunt et to-
macula ferventia supra craticulam
argenteam posita, et infra craticu-
lam Syriaca priina cum granis
Piinici mili.
[Trimalchié accumbit mirabiliter exdrndtus}
2 In his ermus lautitiis, cum ipse Trimalchid ad sym-
ph6niam allatus est, positus-
que inter cervicalia minitis-
sima expressit impridentibus
a risum. Pallid enim coccined
adrasum excliiserat caput,
circdque oneratas veste cer-
fimbriae vicés laticlaviam immiserat
pt mappam fimbriis hinc atque
illinc pendentibus. Habébat etiam in minimé digitd
sinistrae maniis anulum grandem subauratum, extrém6
is fit oleum -in
promulsidére -is n = tabula in
qua gustitid apponitur
asellus -i m = parvus asinus
Coninthius = ex aere CorinthiS
bisaccium in = duo sacci
conidincti
‘marg6 -inis f= dra, extréma
pars
ponticulus -i m = parvus pons
ferriminare = figere metalld
mollité
papaiver : sémen papaveris
fervéns -entis = calidissimus
craticula -ae f= parva cratis
Syriacus -a-um < Syria
grinum -in = sémen
=f
cervical -alis a
4qud sustinétur caput cubantis
mindtus -a -um = parvus
ex-primere -essisse -essum;
express... risum: nds im:
pridentés ridére coggit
ex pallid
(ad-)radere -sisse -su
cultrd capillum tollere
ex-clidere « in-clidere
cervieés -um f pl = collum
liticlavius -a -um