Η (απ)αξία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: μια πληγή που

ματώνει .. .

Γυμνός και ανυπεράσπιστος ήρθε ο άνθρωπος στη γη΄ Ανυπεράσπιστος αντίκρυ στα
στοιχεία της φύσης αλλά και στα άλλα όντα που είχε απέναντί του. Ανακάλυψε όμως με το
πέρασμα των χρόνων ότι έχει δικαιώματα, ότι η ζωή του δεν είναι ευτελής, ότι μπορεί και πρέπει να
απαιτεί τη διαφύλαξη της αξιοπρέπειάς του, να υπερασπίζεται και να θωρακίζει κάθε δικαίωμα που
δεν είναι τίποτε άλλο παρά τα στοιχεία εκείνα που υπάρχουν μέσα μας, είναι έμφυτα και φυσικά
αποτελούν τη ειδοποιό διαφορά μας από τα άλογα όντα
Η Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που προκηρύχθηκε σε ένα ψήφισμα της
Γενικής Συνέλευσης, στις 10 Δεκεμβρίου 1948, αποτελεί το «κοινό ιδανικό στο οποίο πρέπει να
κατατείνουν όλοι οι λαοί και τα έθνη. Τα ανθρώπινα δικαιώματα μαζί με τις θεμελιώδεις
ελευθερίες, μας επιτρέπουν να αναπτύξουμε πλήρως και να χρησιμοποιήσουμε τις ανθρώπινες
αρετές, τη νοημοσύνη μας, τα ταλέντα και τη συνείδησή μας και να ικανοποιήσουμε τις
πνευματικές και άλλες ανάγκες μας.
Και όμως, η ανθρωπότητα μοιάζει με στρουθοκάμηλο, που κρύβει το κεφάλι της στα φτερά
της αφήνοντας το καταματωμένο, γεμάτο «κοινωνικές πληγές» σώμα της, εκτεθειμένο σε κοινή
θέα. Οι αναρίθμητες πληγές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τη μια δεν ξορκίζονται με τις
πολλές σελίδες των διεθνών συμβάσεων που λαμβάνουν χώρα στις διασκέψεις, αρκετά μακριά από
εκεί που στήνεται το σκηνικό της ανθρώπινης τραγωδίας. Από την άλλη, σε κάθε γωνιά της γης,
άνθρωποι διαδηλώνουν και αγωνίζονται κατά της αδικίας, υπερασπιζόμενοι τη διαφύλαξη των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Εκτελέσεις… ακόμα και χωρίς δίκη ή δίκες «στημένες», εξαφανίσεις και βασανιστήρια
αντιρρησίες συνείδησης, παραβιάσεις από ομάδες ασφαλείας ή περιφρούρησης του νόμου!!,
κοινωνική και οικονομική καταπίεση, κοινωνικός αποκλεισμός αποτελούν γεγονότα και
καταστάσεις που στραγγαλίζουν το δικαίωμα στη ζωή, το δικαίωμα στη διαφορετικότητα. Οι όποιες
αποφάσεις της Διεθνούς Αμνηστίας οδηγούνται στο κρεβάτι του Προκρούστη, ανάλογα βέβαια με
την αντίληψη των απανταχού κρατούντων για το πώς αντιλαμβάνονται τη νομιμότητα και τη
νομιμοφροσύνη, την απονομή της δικαιοσύνης.
Εκρηκτική, όμως, διάσταση παίρνουν τα ανθρώπινα δικαιώματα στο διεθνή χώρο με τη
μορφή της προστασίας των θρησκευτικών, γλωσσικών και εθνικών μειονοτήτων, αντιφυλετικών
διακρίσεων και επιδιώξεων αποσχίσεων και ανακήρυξης ανεξαρτησιών. Και είναι βέβαια ορθό να
πρεσβεύει κάποιος το δικαίωμα στη διαφορά, καθώς προστατεύεται η πολιτιστική ιδιαιτερότητα και
παράδοση ορισμένων χωρών και διασφαλίζεται η ποικιλία πολυπολιτισμικής έκφρασης στο πλαίσιο
μιας ενιαίας πολυπολιτισμικής ανθρωπότητας, αλλά μέχρι ποιο σημείο; Αυτή η τάση
ατομοκεντρισμού, άσχετα από τη ορθότητά της, τείνει να δημιουργήσει νέες εστίες διχοστασιών,
που συνδέονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Και όπως τόνιζε ο Adenauer «Ζούμε όλοι κάτω από
τον ίδιο ουρανό, αλλά δεν έχουμε όλοι τον ίδιο ορίζοντα»
Στο σημείο αυτό γεννιέται και ένα ακόμα πρόβλημα’ ως ποιο βαθμό και υπό ποιες
προϋποθέσεις οι εθνικές μειονότητες έχουν δικαίωμα αυτοδιάθεσης; Γιατί στη Κύπρο δεν
αναγνωρίστηκε αυτό το δικαίωμα, γιατί οι Κούρδοι ή οι Παλαιστίνιοι αγωνίζονται για το
αυτονόητο δικαίωμα της αυτοδιάθεσης και, σε πολλές περιπτώσεις, οι αγώνες τους
χαρακτηρίζονται ως εγκλήματα και επικρίνονται από το Διεθνές Δίκαιο; Να δεχθούμε την
υπερβολική άποψη «υπάρχει απόλυτη ελευθερία των λαών να κάνουν ό,τι ακριβώς θέλουν οι
ισχυροί και κραταιοί;»
Η αποστέρηση, λοιπόν, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών δεν
είναι μόνο μια ατομική και προσωπική τραγωδία αλλά επίσης δημιουργεί συνθήκες κοινωνικής και
πολιτικής αναταραχής, ενσπείροντας τη βία και τη σύγκρουση μέσα και μεταξύ κοινωνιών και
εθνών.
Βέβαια, ως αντίλογο θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί, προτάσσοντας το 10 ο άρθρο της
Διακήρυξης, το οποίο αναγνωρίζει σε όλους «με πλήρη ισότητα» το δικαίωμα να εκδικάζεται η
απόφασή τους σε ανεξάρτητο και αμερόληπτο δικαστήριο, ότι η θεσμική κατοχύρωση των
δικαιωμάτων έχει λάβει οικουμενική διάσταση και καθημερινά καταβάλλονται προσπάθειες για την
απαρέγκλιτη τήρηση και εφαρμογή τους.
Θα μπορούσαμε να αντιτάξουμε σε αυτή την Οικουμενική διάσταση στο σεβασμό των
δικαιωμάτων του ανθρώπου ότι μπορεί να αξιολογηθεί θετικά μόνο αν η διεθνής δικαιοσύνη
συνεισφέρει με ταχύτερους ρυθμούς στην εξυγίανση της κατάστασης. Άλλωστε, είναι θέμα
ευθυκρισίας η σωστή διευθέτηση και διαχείριση του χρόνου για να αποφευχθεί το φαινόμενο να
παρουσιάζονται υπερήλικοι στα δικαστήρια για να δικαστούν, δεκαετίες μετά τα γεγονότα, ενώ τα
επιχειρήματα της επιείκειας βαραίνουν εξαιρετικά.
Ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια «αποτελεί τον
ακρογωνιαίο λίθο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο», όπως δηλώνει η
πρώτη πρόταση της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Και μια κοινωνία
δεν κρίνεται πολιτισμένη με βάση τα υλικά αγαθά. Κριτήριο ωριμότητας μιας κοινωνίας δεν είναι η
αύξηση της δύναμης αλλά της αυτογνωσίας και του αυτοελέγχου της, η δυνατότητα να παρέχει, να
υπερασπίζει την ποιότητα ζωής των πολιτών της, αλλά και να καταδικάζει έμπρακτα κάθε
παραβίασή τους. Κοινωνίες που μετατρέπουν τους πολίτες σε υπηκόους, που αδιαφορούν για το
«είναι» και ενδιαφέρονται για το «φαίνεσθαι» οδηγούνται στην αυτοκαταστροφή.
Η ίαση είναι γνωστή’ μόνο η παιδεία– με την αρχαιοελληνική διάσταση του όρου- μπορεί
να συνεισφέρει, να καλλιεργήσει ιδεώδη ανθρωπιστικά και αξίες πανανθρώπινες.
«Φτάνει να μισήσει ένας άνθρωπος έναν άλλο άνθρωπο για ν’ απλωθεί σιγά σιγά το
μίσος σ’ ολάκερη την ανθρωπότητα» έλεγε ο Ζαν – Πόλ Σαρτρ. Ας αντιτάξουμε το «ουκ έστι
Σκύθης, Ελλην ή βάρβαρος» για να ευελπιστούμε σε μια κοινωνία όπου ο άνθρωπος θα
απολαμβάνει το δώρο της δημιουργίας΄ την πλήρη ισοτιμία, ισονομία και αξιοκρατία, όπως
διατυπώθηκαν για πρώτη φορά στο «Επιτάφιο» του Περικλή.
Μπάμπης Παυλίδης
Φιλόλογος