²¢ñ¹ï ¥¢à¢êÚ¢

ÜU¢ï
¥ãìH ± ¥²¢H ÐÚ ¶¢Ýï ÐèÝï }¢ïæ
±é„¥¼ §çwG¼²¢Ú ÜUÚÝï „ï
}¢é¼¥çËHÜ$U ãÎè¯
(¼õãÜ$UèÜ$U ± ¼¶$Úè…)

¹éÚ眢¾
¶$é„Ú¢ï Ü$U¢ç„¹

ÚS}¢éH ¶¼ çã‹Îè
Ç¢õ. à¢ãï…G¢Îãé„ñÝ ÜGU¢…Gè

Ý¢çà¢Ú
§}¢¢}¢ …¢’È$UÚ „¢ÎèÜ$U ÈU¢©‹ÇïGà¢Ý (¥ãìHï „é‹Ý¼)

1
 …é¹H¢ ãÜ$UêÜ$U ¹ãÈ$Uê… ¹éÚ眢¾

çÜU¼¢¾ ÜU¢ Ý¢¹ : ²¢ñ¹ï ¥¢à¢êÚ¢ ÜU¢ï ¥ãìH ± ¥²¢H ÐÚ ¶¢Ýï ÐèÝï ¹ï´
±é„¥¼ §çwG¼²¢Ú ÜUÚÝï „ï ¹é¼¢çËHÜ$U ã¨è¯
(¼õãÜ$UèÜ$U ± ¼¶$Úè…)

¹éÚ眢¾ : ¶$é„Ú¢ï Ü$U¢ç„¹

ÚS}¢éH ¶¼ çã‹Îè : Ç¢õ. à¢ãï…G¢Îãé„ñÝ ÜGU¢…Gè

„È$U㢼 : 26

„Ýï §üࢢ¥¼ : 2019

ÜU}Тïô…$° : §}¢¢}¢ …¢’ÈUÚ „¢çÎÜU ÈU¢©‹ÇïGà¢Ý(¥ãìHï „é‹Ý¼),

}¢¢ïÇ¢„¢, ¥Ú±ËHè, x¢é…Ú¢¼, §ç‹Ç²¢

ç¹HÝï ÜU¢ м¢

§}¢¢}¢ …¢’È$UÚ „¢ÎèÜ$U ÈU¢©‹ÇGïà¢Ý (¥ãìHï „é‹Ý¼)
}¢¢ïÇ¢„¢, ¥Ú±ËHè, x¢é…Ú¢¼, §ç‹Ç²¢
+91 85110 21786

2
 R

ÐïࢠHz…$
ݱ¢ç„¾ ÜUè à¢éM „ï ²ã ÜU¢ïçà¢à¢ Úãè ãñ çÜU ±ã ¥ãìHï ¾ñ¼ ¥¼ã¢Ú
„ï ¹é¼¥çËHÜU ãÚ ™è…$ ÜU¢ï dilute ÜUÚ ¨ï´ J È$U…$ ¢§H ÜUè ¥ã¢¨è¯ ÜU¢ï
¹¢ñ… $ê¥ ¥¢ñÚ …$§üÈGU ÜUÚ¢Ú ¨ï´ ²¢ ©Ý ÜUè »ï„è ¼à¢Úèã ÜUÚï´ ÜUï ©„ §Úࢢ¨
ÜUè ¥ãç¹²¼ ãè ¶$y¹ ã¢ï …¢» J
¥¾ Ú¢ï…$ï ¥¢à¢êÚ¢ §¹¢¹ ãé„ñÝ j ÜUè à¢ã¢¨¼ ÜUè ¥ãç¹²¼ ÜU¢ï
ÜU¹ ÜUÚÝï ÜUï çH» ©„ ÜUï Û¢éÅïæ È$U…$¢ §H °ÉG çH» °» ãñ´, §‹ãè´ ¹ï´ „ï
»ÜU ¹à¢ãê Ú ã¨è¯ ²ã ãñ ÜUï …¢ï à¢wG„ Ú¢ï…$ ï ¥¢à¢ê Ú¢ ¥ÐÝï ¥ãìHï ±
¥²¢H ÐÚ ¶¢Ýï ¹ï ´ ÈGUÚ¢ÜGUè ÜUÚï° ¢ „¢H ½Ú ©„ÜUï çÚÁGÜU ¹ï ´ ¾ÚÜU¼
Úãï°è J ¨Ú ¥SH ݱ¢ç„¾ ÜUè ²ï ÜU¢ïçà¢à¢ ãñ ÜUï §„ ç¨Ý ÜU¢ï …¢ï ¥¢Hï
Ú„êH a ÜUï ™¢ãÝï ±¢H¢ï ´ ÜUï çH» Ü$U²¢¹¼ ÜU¢ ç¨Ý ãñ, ©„ï Ú¢ï…$ï §üÎ
¹ï´ ¼Ï¨èH ÜUÚ ¨ï´J
¹¢ãï ¹éãÚü¹ ÜUï ÐãHï …é}¢ì ¥¢ ¹ï´ …¾ »ÜU ¹à¢ãêÚ ¶G ¼è¾ Ýï §„
ã¨è¯ ÜU¢ï …é}¢ì ¥¢ ÜUï ¶Gé¼¾ï ¹ï´ ÐÉG¢ ¼¢ï ¹ñ´Ýï ©„è ±vG ¼ çݲ¼ ÜUÚ Hè
ƒè ÜUï §„ ã¨è¯ ÜUè ¼õ ãÜ$ U èÜ$ U ± ¼¶Úè…$ Ðï ࢠÜUM´ ° ¢ J ²ï ã¨è¯
¹¢ñ… $ê¥ ± ¾¢ç¼H ãñ, ¶é¨¢ ÜUè H¢Ý¼ ã¢ï ©„ ÐÚ ç…„ Ýï §„ÜU¢ï Í¢ÇG¢
ãñ J ¥ËH¢ã t ¹ïÚè §„ ÜU¢ïçà¢à¢ ÜU¢ï ÜUé¾êH ÈGUÚ¹¢» J (¥¢¹èÝ)
¼¢çH¾ï à¢È$U¢¥¼ï Ú„êH a

¶$ é „Ú¢ï Ü$ U ¢ç„¹
Assistant Professor
Mechanical Engineering Department
A.M.U Aligarh
3
 ¼…ü¹¢: »ï ¥ËH¢ã t Úã¹¼ Ý¢ç…$H È$UÚ¹¢ ¹éãG}¹¨ a ÐÚ,
¥¢ñÚ ¹éãG}¹¨ a ÜUè ¥¢H ÐÚ …ñ„¢ ÜUï ¼êÝï Úã¹¼ Ý¢ç…$H ÈGUÚ¹¢§ü
§¾í¢ãè¹ j ÐÚ ¥¢ñÚ §¾í¢ãè¹ j ÜUè ¥¢H ÐÚ, ¾ïà¢ÜU ¼ê ¼¢ÚèÈ$U ÜUï
H¢§ÜU ¥¢ñÚ ¾ÇGè ¾é…°$é èü ±¢H¢ ãñ J

 ¼…ü¹¢: »ï ¥ËH¢ã t ¾ÚÜU¼ Ý¢ç…$H È$UÚ¹¢ ¹éãG}¹¨ a ÐÚ,

¥¢ñÚ ¹éã}G ¹¨ a ÜUè ¥¢H ÐÚ …ñ„è ÜUè ¾ÚÜU¼ Ý¢ç…$H ÈGUÚ¹¢§ü ¼êÝï
§¾í¢ãè¹ j ÐÚ ¥¢ñÚ §¾í¢ãè¹ j ÜUè ¥¢H ÐÚ, ¾ïà¢ÜU ¼ê ¼¢ÚèÈ$U ÜUï
H¢§ÜU ¥¢ñÚ ¾é…$é°èü ±¢H¢ ãñ J

4
 R

²¢ñ¹ï ¥¢à¢êÚ¢ ÜU¢ï ¥ãìH ± ¥²¢H ÐÚ ¶¢Ýï ÐèÝï ¹ḯ ±é„¥¼

§çwG¼²¢Ú ÜUÚÝï „ï ¹é¼¥çËHÜ$U ã¨è¯
(¼õãÜ$UèÜ$U ± ¼¶Úè…$)

²¢ñ¹ï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUè È$U…$èH¼ „ï ¹é¼¥çËHÜ$U »ÜU ã¨è¯ §Ý ¥HÈU¢…G ÜUï „¢ƒ
¾¢…$ Ü$U¼é é¾ï ¥ã¢¨è¯ ¹ï´ ç¹H¼è ãñ :

 ¼…ü¹¢: ‘‘ç…„Ýï ¥¢à¢êÚ¢ (¹¢ãï ¹éãÚü¹ ÜUè ¨„±è´ ¼¢Úè¶) ÜU¢ï ¥ÐÝï ¥ãìH ±
¥²¢H ÜUï çH» ¶¢Ýï ÐèÝï ¹ï´ ±é„¥¢¼ §çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï
ÈUÚ¢¶Gè ¥¢ñÚ ±é„¥¼ }¢ïæ ڶﰢ J”
²ï ã¨è¯ ¹éݨ…¢ü …$ñH „㢾¢» çÜUÚ¢¹ g Ýï Ý¾è» ¥ÜUÚ¹ a „ï ¹ÚÈ$Uê¥Ý
¾²¢Ý ÜUè ãñ :
• „çIJÎÝ¢ ¥¾ê „§ü¨ ¶é¨Úè d

• „çIJÎÝ¢ ¥Ï¨éËH¢ã ç¾Ý ¹„ªU¨ d

• „çIJÎÝ¢ ¥Ï¨éËH¢ã ç¾Ý ©¹Ú d

• „çIJÎÝ¢ ¥¾ê ãéÚñÚ¢ d

• „çIJÎÝ¢ …¢ç¾Ú ç¾Ý ¥Ï¨éËH¢ã d

• §¾í¢ãè¹ ç¾Ý ¹¢ïã}¹¨ ç¾Ý ¹é́¼çàà¢Ú d „ï ¾H¢°GÝ ¾²¢Ý ãé§ü ãñ J

5
 ã¨è¯: „çIJÎÝ¢ ¥¾ê „§ü¨ ¶é¨Úè d
 §¹¢¹ ¼¾Ú¢Ýè oÝï “¥H }¢é¥…}¢éH ¥G¢ñ„¼” (9/121,ã¨è¯ Ý´¾Ú :9303)
¹ï´, §¹¢¹ Ï¢ñãÜGUè oÝï “à¢é¥Ï¢éH §ü¹¢Ý” (7/377) ¹ï´ ¥¢ñÚ ãÜGUè¹ ç¼Úç¹…$è oÝï
“ݱ¢ç¨ÚéH ©„êH” ²ï ã¨è¯ „çIJÎÝ¢ ¥¾ê „§ü¨ ¶é¨Úè d „ï ¾²¢Ý ÜUè ãñ J ãÜUè¹
ç¼Úç¹…$è oÝï ²ï ã¨è¯ ¾°$Úñ çÜU„è „Ý¨ ÜUï ¾²¢Ý ÜUè ãñ J ¥Ã±HéçÁG…GRU ¨¢ïÝ¢ï´
¹éãçg¯èÝ Ýï §„ï ¹é´¨Ú…¢ …$ñH ÜUï „Ý¨¢ï´ ÜUï „¢ƒ ¾²¢Ý çÜU²¢ ãñ :

 §¹¢¹ ¼¾Ú¢Ýè o ÜUè „Ý¨ :

 §¹¢¹ ¼¾ÚÝè o ÜUã¼ï ãñ´ : „çIJÎÝ¢ ¥¾ê „§ü¨ ¶é¨Úè d „ï ²ï ã¨è¯ ç„È$Uü
§„è „Ý¨ „ï ¾²¢Ý ÜUè …¢¼è ãñ, §„ „ݨ ¹ï´ »ÜU Ú¢±è “¹éã}¹¨ ç¾Ý §S¹¢§H
…¢ÈUÚè” §„ çÚ±¢²¼ ÜU¢ï ¾²¢Ý ÜUÚÝï ¹ï´ ¼‹ã¢ ãñ́ J
¹éã}¹¨ ç¾Ý §S¹¢§H …¢ÈUÚè ÜUï ¾¢Úï ¹ḯ §¹¢¹ ¥¾ê ã¢ç¼¹ Ú¢…$è o “¥H
…Ú¢üã ±œ¢¥” (7/189) ¹ï´ çH¶¼ï ãñ´ : ±¢ï ¹éç‹ÜUÚéH ã¨è¯ ãñ, §„ ÐÚ H¢ï° ÜUH¢¹
ÜUÚ¼ï ãñ´,


 §¹¢¹ §ÏÝï …¢ñ…$è oÝï “¥ÁG…¥

G È$U¢” (3/42) ¹ï´, §¹¢¹ …Gã¾è oÝï “¹è…G¢ÝéH
»ï缨¢H” (3/481) ¹ï´ §„ÜU¢ï …$§üÈU ÜUÚ¢Ú ç¨²¢ ãñ J ã¢çÈ$U…$ §ÏÝï ã…Ú ¥SÜGUH¢Ýè
o “çH„¢ÝéH ¹è…$¢Ý” (6/151) ¹ï´ çH¶¼ï ãñ´ : ‘‘§„ÜU¢ï §¹¢¹ ¥¾ê ã¢ç¼¹ oÝï
¹é ç ‹ÜUÚé H ã¨è¯, ¥¢ñ Ú §¹¢¹ ¥¾ê Ýé ’ »}¢ ¥SÈUã¢Ýè oÝï ¹¼MÜU ÜUã¢

6
ãñJ’’ §ÏÝï ã…Ú oÝï ¹…è¨ ÜU㢠ãñ ÜUï §„ÜU¢ ç…$RU §ÏÝï çãÏÏ¢¢Ý oÝï “ç„ÜGU¢¼”
(9/88) ¹ḯ çÜU²¢ ãñ ¥¢ñÚ ²ï ÜU㢠ãñ ±¢ï ¥…è¾¢ï °$Úè¾ çÚ±¢²¢¼ ¾²¢Ý ÜUÚ¼¢ ãñ J
 §¹¢¹ ¾ñãÜ$Uè o ÜUè „ÝÎ :
 §¹¢¹ ¾ñãÜ$Uè o ÜUï ²ã¢¡ §„ ã¨è¯ ÜUè „Ý¨ ¥¢ñÚ ¹¼Ý ²ï ãñ :

§„ „ݨ ¹ï´ ¥¾ê „§ü¨ ¶é¨Úè d „ï ¾²¢Ý ÜUÚÝï ±¢H¢ à¢wG„ ¹…ãêH (x¢ñÚ }¢¢ÚêÈGU) ãñ J

ã¨è¯ : „çIJÎÝ¢ ¥Ï¨éËH¢ã ç¾Ý ¹„ªU¨ d

¥Ï¨éËH¢ã ç¾Ý ¹„ªU¨ d ÜUè ã¨è¯ §¹¢¹ ¼¾Ú¢Ýè oÝï “¹é¥…¹éH ÜU¾èÚ”
(10/77,ã¨è¯ Ý´¾Ú:10007)¹ḯ, §¹¢¹ ¾ñãÜ$Uè o Ýï “à¢é¥Ï¢éH §ü¹¢Ý” (7/376-
377) ¹ï´ ¥¢ñÚ ¶¼è¾ ¾°$¨¢¨è o Ýï “¹¢ñ…$©H …¹§ ±œ¢È$UÚèÜ$Uè” (2/307) ¹ï´
¹é´¨Ú…¢ …$ñH „ݨ ¥¢ñÚ ¹¼Ý ÜUï „¢ƒ çÚ±¢²¼ çÜU²¢ ãñ :

§¹¢¹ ¾ñãÜ$Uè o çH¶¼ï ãñ́ ÜUï ‘¥¥ì¹à¢’ „ï §„ ã¨è¯ ÜU¢ï çÚ±¢²¼ ÜUÚÝï ¹ḯ
‘ãñ„¹’ ¹é‹ÈUçÚ¨ (¥ÜUïH¢) ãñ J §¹¢¹ ¥ÜUèHè o “¥ÁG…$¥È$U¢” (3/972) ¹ḯ ¥GHè
ç¾Ý ¹éã¢ç…Ú ÜUï ¼…$çÜUÚï ¹ï´ çH¶¼ï ãñ́ : ¥GHè ç¾Ý ¹éã¢ç…Ú »ïà¢è, ãñ„¹ ç¾Ý ࢨ¢¶$ „ï
çÚ±¢²¼ ÜUÚ¼¢ ãñ ¥¢ñÚ ±¢ï ¨¢ïÝ¢ï´ ¹…ãêH (x¢ñÚ }¢¢ÚêÈUG ) ãñ J ²ï ã¨è¯ °$ñÚ ¹ãÈ$Uê… ãñ ¥¢ñÚ çÈUÚ
7
§„ ã¨è¯ ÜU¢ï ¹„Ý¨Ý ¾²¢Ý ÜUÚÝï ÜUï ¾¢¨ çH¶¼ï ãñ́ : §„ ç„Hç„Hï ¹ḯ Ý¾è» ¥ÜUÚ¹
a „ï ÜUêÀ ½è „¢ç¾¼ Ýãè´ ãñ 㢡 ±¢ï ™è…$ …$MÚ „¢ç¾¼ ãñ …¢ï §¾í¢ãè¹ ç¾Ý ¹¢ïã}¹¨
ç¾Ý }¢é‹¼çà¢Ú „ï ¹é„üHÝ ¾²¢Ý ÜUè …¢¼è ãñ J §¹¢¹ §ÏÝï çãÏÏ¢¢Ý o “¥H }¢…ÚéãèÝ”
¹ḯ çH¶¼ï ãñ´ : ãñ„¹ ç¾Ý ࢨ¢¶$, §¹¢¹ à¢ñ¾¢ ¥¢ñÚ §¹¢¹ ¥¥ì¹à¢ „ï ¹Ý„ê¾ ÜUÚ ÜUï
±¢ãè ¼¾¢ãè çÚ±¢²¼ḯ ¾²¢Ý ÜUÚ¼¢ ãñ, §„ÜUè çÚ±¢²¼ ÜUÚ¨¢ ã¨è¯ ÜU¢ç¾Hï ãéÁ…¼ Ýãè´ ãñ
J 繄¢H ¹ḯ §ÏÝï çãÏÏ¢¢Ý o Ýï ¥¥ì¹à¢ „ï §„ÜUè ²ãè çÚ±¢²¼ ÐïࢠÜUè ãñ J

ã¨è¯ „çIJÎÝ¢ ¥Ï¨éËH¢ã ç¾Ý ©G¹Ú f

¥Ï¨éËH¢ã ç¾Ý ©G¹Ú f ÜUè ã¨è¯ ÜUè çÚ±¢²¼ §¹¢¹ ¨¢ÚÜUé¼Ýè o Ýï ÜUè ãñ
…ñ„¢ ÜUè §ÏÝï …¢ñ…è$ o ÜUè “¥H §HHéH ¹é¼Ý¢çãIJ¢” (62-63/2 ¥H ¼¾¥¼éH
ôã¨è²¢) ¹ï´ ¥¢ñÚ “¥¼Ú¢ÈUéH x¢GÚ¢§üÏ¢ ±H ¥ÈUڢΠç}¢Ý ãÎè¯ Ú„êHéËH¢ã çHH
§}¢¢}¢ ΢ÚÜUé¼Ýè” (3/370) ¹ï´ ãñJ §ÏÝï ã…Ú o Ýï “çH„¢ÝéH ¹è…$¢Ý” (7/375)
¹ï´ “²¢Ü$Uê¾ ç¾Ý ¶Úã” ÜUï ¼…ü¹¢ ÜUï ç…G¹Ý ¹ï´ §„ÜUè „Ý¨ §„ ¼Úã ÝÜ$UH ÜUè ãñ J
§ÏÝï ã…Ú o çH¶¼ï ãñ´ : §¹¢¹ ¨¢ÚÜGUé¼Ýè o “¥¼Ú¢ÈUéH x¢GÚ¢§üÏ¢ ±H ¥ÈUÚ¢Î
ç}¢Ý ãÎè¯ Ú„êHéËH¢ã çHH §}¢¢}¢ ΢ÚÜUé¼Ýè” ¹ï´ ¾²¢Ý ÜUÚ¼ï ãñ´ :

 ¨¢ÚÜGUé¼Ýè o ÜUã¼ï ãñ́ çÜU ²ï ã¨è¯ ¹é‹ÜUÚ ãñ ¥¢ñÚ …$ãÚè ÜUè ã¨è¯ ¹ḯ „ï ãñ J

“¥¼Ú¢È$UéH °$Ú¢§ü¾” ¹ḯ ãñ : „¢çH¹ ÜUè ¥ÐÝï ¾¢Ð „ï ²ï çÚ±¢²¼ °$Úè¾ ãñ J ²ï §¾í¢ãè¹
ç¾Ý ¹éã}¹¨ ç¾Ý ¹é‹¼çà¢Ú ÜUï Ü$U¢ñH ÜUï ¼¢ñÚ ÐÚ ¹‹ÜUêH (ÝÜUH ÜU΢ü çÚ±¢²¼) ãñ J
²¢Ü$Uê¾ ç¾Ý ¶Úã ¨ÏÏ¢¢¢°$ …$§üÈU ãñ J §ÏÝï ã…Ú o“çH„¢ÝéH ¹è…$¢Ý” ¹ï´ çH¶¼ï ãñ́
: „êçÈGU²¢Ý ç¾Ý ©²²Ý¢ „ï ²¢Ü$Uê¾ ç¾Ý ¶Úã ÜUè çÚ±¢²¼ ÜU¢ï §¹¢¹ ¨¢ÚÜGU¼é Ýè o
8
Ýï …$§üÈU ¾¼¢²¢ ãñ HïçÜUÝ ¹ñ´ ÜUã¼¢ ãê¡ çÜU ²ï ©ÝÜU¢ ±ã¹ ãñ, ±¢ï Û¢êÆè ã¨è¯ ¾²¢Ý
ÜUÚ¼¢ ãñ J
“¥H ¹é¼¢çHÈU ±H ¹éw¼çHÈ$U” ¹ï´ §}¢¢}¢ ΢ÚÜUé¼Ýè o çH¶¼ï ãñ´ : ²¢Ü$Uê¾ ç¾Ý
¶Úã ¥ãìHï ÈU¢Ú„ ÜU¢ »ÜU à¢ñ¶$ ãñ …¢ï ¥…GãÚ ç¾Ý „¢¥¨ „¹¢Ý ¥¢ñÚ „êçÈGU²¢Ý ç¾Ý
©²²Ý¢ „ï çÚ±¢²¼ ¾²¢Ý ÜUÚ¼¢ ãñ HïçÜUÝ ±¢ï ã¨è¯ ÜUï ¹é¥¢¹Hï ¹ḯ ÜGU±è Ýãè´ ãñ J

ã¨è¯: „çIJÎÝ¢ ¥¾ê ãéÚñÚ¢ d

§„ ç„Hç„Hï ¹ï´ ¥¾ê ãéÚñÚ¢ d „ï ¹Ú±è ã¨è¯ ÜUè ¼¶Úè… §¹¢¹ ¾ñãÜ$Uè o Ýï
“à¢é¥¾éH §ü¹¢Ý” ¹ḯ ¥¢ñÚ ¥¾ê Ýé’»}¢ o Ýï “¥¶¾¢Ú ¥SÏ¢ã¢Ý” (1/198) ¹ḯ ÜUè ãñ J
 §¹¢¹ ¾ñãÜ$Uè o ÜUè „Ý¨ :
 §¹¢¹ ¾ñãÜ$Uè o ÜUï ²ã¢¡ §„ ã¨è¯ ÜUè „Ý¨ ¥¢ñÚ ¹¼Ý ²ï ãñ:

§¹¢¹ ¥Ü$UèHè o È$UÚ¹¢¼ï ãñ´: §„ „ݨ ¹ï´ „éHï¹¢Ý ç¾Ý ¥¾è ¥Ï¨éËH¢ã
Ý¢¹ ÜU¢ Ú¢±è ¹…ãêH (Ý¢}¢¢Hê}¢) ãñJ

ã¨è¯: „çIJÎÝ¢ …¢ç¾Ú ç¾Ý ¥Ï¨éËH¢ã d

…¢ç¾Ú ç¾Ý ¥Ï¨éH¢ã d ÜUè ã¨è¯ §¹¢¹ ¾ñãÜ$Uè o Ýï “à¢é¥¾éH §ü¹¢Ý” (7/
375) ¹ï´ ÝvGH ÜUè ãñ J

9
 §„ ã¨è¯ çÜU „ݨ ¥¢ñÚ ¹¼Ý ¹é́¨Ú…¢ …$ñH ãñ :

§¹¢¹ ¾ñãÜGUè o ÜUã¼ï ãñ´ çÜU ²ã „ݨ …$§üÈU ãñJ

 §¾í¢ãè¹ ç¾Ý ¹éã}¹¨ ç¾Ý ¹é‹¼çà¢Ú ÜUè ¾H¢°è çÚ±¢²¼ :

§„ ÜU¢ï §ÏÝï ¹é§üÝ o Ýï ¥ÐÝè ¼¢Úè¶G (2223) ¹ï´ ¨êÚè ÜUè çÚ±¢²¼ ÜUï ¼¢ñÚ ÐÚ
ÝvGH çÜU²¢ ãñ, ¾ñãÜUè o Ýï §„ï “à¢é¥¾éH §ü¹¢Ý” (7/379) ¹ï´ ÝvGH çÜU²¢ ãñ ¥¢ñÚ
¥¾ê Ýé’»}¢ o Ýï “¥¶$¾¢Ú ¥SÏ¢ã¢Ý” (2/163, ¥œ¢Ï¢¥¼éH ôãÎèIJ¢, ± ¼Ï¢¥¼é
΢çÚH ÜUé¼éçÏ¢H §çË}¢Ä²¢, 2/132) ¹ï´ çÚ±¢²¼ çÜU²¢ ãñ J §„ çÚ±¢²¼ ÜUè „Ý¨
}¢¥}¢¼Ý ¹é´¨Ú…¢ …$ñH ãñ :

§„ çÚ±¢²¼ ÜU¢ï §¹¢¹ ¾ñãÜGUè o Ýï ¥Ï¾¢„ ÜUè „Ý¨ „ï çÚ±¢²¼ çÜU²¢ ãñ J

 §„ çÚ±¢²¼ ÜU¢ï …$§Èü U ÜUãÝï ±¢Hï ¥ãìHï §Ë¹ :

 “¹„¢§H §ÏÝï ã¢Ýè çHH §¹¢¹ ¥ã¹¨” (1/136-137) ¹ï´ ¹…$ÜUêÚ ãñ çÜU ¹ñ´
Ýï ¥¾ê ¥Ï¨éËH¢ã „ï ÐêÀ¢ : v²¢ ¥¢Ð Ýï »ï„è ã¨è¯ „éÝè ãñ ç…„ ¹ï´ ¥¢²¢ ãñ çÜU …¢ï
10
¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï ¶¢Ýï ÐèÝï ¹ï´ ±é„¥¼ ÜUÚï°¢, ¥ËH¢ã t
ÐêÚï „¢H ©„ ÜUï ¶¢Ýï ÐèÝï ¹ï´ ±é„¥¼ ڶﰢ ?
©‹ã¢ï´ Ýï …±¢¾ 稲¢ : 㢡 §„ ¼Úã ÜUè ã¨è¯ „êçÈ$U²¢Ý Ýï …¢È$UÚ ¥ã¹Ú „ï ¥¢ñÚ
©‹ã¢ï´ Ýï §¾í¢ãè¹ ç¾Ý ¹é‹¼çà¢Ú „ï ÝvGH ÜUè ãñ J
„êçÈ$U²¢Ý ÜUã¼ï ãñ´: ã¹¢Úè Ú¢² ¹ḯ ç…G²¢¨¢ „ãèã ¾¢¼ ²ã ãñ çÜU ²ã çÚ±¢²¼
§„ ÜUè ¾H¢°$¼ ¹ḯ „ï
ãñJ §ÏÝï ©²²Ý¢ ÜUã¼ï ãñ´ çÜU ¹ñ´ Ýï Й¢„ ²¢ „¢Æ „¢H „ï §„ ÜU¢ ¼…éÏ¢¢ü çÜU²¢ ãñ ¥¢ñÚ
§„ ¹ï´ ½H¢§ü ãè ¨ï¶è ãñ J §„ ÜUï ¾¢¨ „êçÈ$U²¢Ý ÜUã¼ï ãñ´ : §ÏÝï ©²²Ý¢, §ÏÝï
¹é‹¼çà¢Ú ÜUè ¼¢ÚèÈ$U ¹ï´ ¹é¾¢Hx¢G¢ ¥¢Ú¢§ü „ï ÜU¢¹ Hï¼ï ƒï, çÈUÚ ¹éÛ¢ „ï ÜU㢠: §„ ÜUè
„ݨ ¹ï´ …$¢ï’È$U ãñ J
 ©‹ã¢ï´ Ýï („êçÈU²¢Ý) “ÝÜ$Uì¨éH ¹‹Ü$UêH ±H ¹ãÜU¹éH }¢é}¢Ä²è…$ Ï¢²ÝH ¹Ú¨êçÎ
±H ¹Ü$U¾êçH” ¹ï´ çH¶¢ ãñ :
“ÈU„H : ¥¢à¢êÚ¢ ÜUè ¥ã¢¨è¯ : §Ý ¹ḯ ±ã ¥ã¢¨è¯ ½è ãñ́ ç…Ý ¹ḯ ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï
ç¨Ý „é¹¢ü H°¢Ýï, …$ï¾¢ï …$èݼ §çwG¼²¢Ú ÜUÚÝï, ¶¢Ýï ÐèÝï ¹ḯ ±é„¥¼ §çwG¼²¢Ú ÜUÚÝï
¥¢ñÚ §„ ç¨Ý ݹ¢…$ ÐÉGÝï ±°$ñÚã ÜU¢ ç…$RU ¥¢²¢ ãñ HïçÜUÝ §Ý ¹ï´ „ï ÜU¢ï§ü »ÜU
È$U…$èH¼ „ãè㠄ݨ „ï „¢ç¾¼ Ýãèæ ¥¢ñÚ Ý §„ ¹¢ñ…$ê ÜUè ÜU¢ï§ü ã¨è¯ „ãèã ãñ, ݾè
a „ï §„ ÜU¢ „¾ê¼ Ýãè´ ç¹H¼¢ J ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï Ú¢ï…$ï ÜUï ¹é¼¢çËHÜ$U ¥ã¢¨è¯ „ãèã ãñ´,

¾¢Ü$Uè „¾ ¾¢ç¼H ãñ´, §Ý ¾¢ç¼H ¥ã¢¨è¯ ¹ï´ Ýé¹¢²¢¡ ¼¢ñÚ ÐÚ ±ã ã¨è¯ ãñ ç…„ ¹ḯ
¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¶¢Ýï ÐèÝï ¹ḯ ±é„¥¼ §çwG¼²¢Ú ÜUÚÝï ÜU¢ ç…$RU çÜU²¢ °²¢ ãñ J”
 §¹¢¹ ¥ã¹¨ ç¾Ý ã}¾H o È$UÚ¹¢¼ï ãñ´ : ²ã ã¨è¯ „ãèã Ýãè´ J

 §ÏÝï ¼ñç¹²¢ “¹…¹ê¥ ¥H È$U¼¢±¢” (25/313) ¹ï´ çH¶¼ï ãñ́ :

 ã¾ü çÜUÚ¹¢Ýè ¥ÐÝï “¹„¢§H” ¹ḯ ÜUã¼ï ãñ´ çÜU §¹¢¹ ¥ã¹¨ ç¾Ý ã}¾H o „ï
§„ ã¨è¯ ÜUï ¾¢Úï ¹ḯ „±¢H çÜU²¢ °²¢ ¼¢ï ©‹ã¢ḯ Ýï È$UÚ¹¢²¢ : ¹ñ́ §„ ÜU¢ï ÜUéÀ Ýãè´
11
„¹Û¢¼¢ J §„ ç„Hç„Hï ¹ḯ „¾ „ï ¥¢H¢ ±ã ¥„Ú ãñ …¢ï H¢ï° §¾í¢ãè¹ ç¾Ý ¹¢ïã}¹¨
ç¾Ý ¹é‹¼çà¢Ú „ï ¾²¢Ý ÜUÚ¼ï ãñ´, ±ã ÜUã¼ï ãñ´ çÜU ã¹ï´ ²ã ¶$¾Ú Ðãé´™è ãñ çÜU …¢ï à¢wG„
¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÐÚ ¶¢Ýï ÐèÝï ¹ḯ ±é„¥¼ §çwG¼²¢Ú ÜUÚï°¢,
¥ËH¢ã t „¢H ½Ú ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J „êçÈ$U²¢Ý ç¾Ý ©²²Ý¢ ÜUã¼ï ãñ´ çÜU ã¹ Ýï
„¢Æ „¢H ¼ÜU §„ ÜU¢ ¼…éÏ¢¢ü çÜU²¢ ãñ ¼¢ï §„ï ¨éLS¼ Т²¢ ãñ J §¾í¢ãè¹ ç¾Ý ¹¢ïã}¹¨
ÜUêÈ$U¢ ÜU¢ ÚãÝï ±¢H¢ ƒ¢, ©„ Ýï ²ã Ýãè´ ¾¼¢²¢ ãñ çÜU §„ ÜU¢ï çÜU„ „ï „éÝ¢ ãñ ¥¢ñÚ Ý
²ã ¾¼¢²¢ ãñ çÜU ©„ï ²ã ã¨è¯ çÜU„ „ï Ðãé́™è ãñ J ࢢ²¨ ²ã ¾¢¼ ©Ý ¥ãìHï 羨¥¼
Ýï ÜUãè ãñ …¢ï „çIJÎÝ¢ ¥GHè d ¥¢ñÚ ©Ý ÜUï ¥„㢾 „ï ¾éx…G Ú¶¼ï ƒï J ±ã »ÜU Û¢êÆ
ÜU¢ „ã¢Ú¢ Hï ÜUÚ Ú±¢çÈ$U…$ ÜU¢ ¹éÜ$U¢¾H¢ ÜUÚÝ¢ ™¢ã¼ï ƒï J ²ã ¼¢ï È$U¢ç„¨ ÜU¢

¹éÜU$ ¢¾H¢ È$U¢ç„¨ „ï ÜUÚÝï …ñ„¢ ãñ J Ú㢠§ÏÝï ©²²Ý¢ ÜU¢ Ü$U¢ñH, ¼¢ï ©„ ¹ï´ ÜU¢ï§ü ¨HèH
Ýãè´ ãñ J ¥ËH¢ã t Ýï ©Ý ÐÚ ¥ÐÝè Ú¢ï…è$ ÜU¢ §Ý¥¢¹ çÜU²¢, ¥ËH¢ã t ÜUï §„
§Ý¥¢¹ ÜU¢ ²ã ¹¼H¾ Ýãè´ çÜU ±ã ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ãìH ± ¥²¢H ÐÚ ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUÚÝï ÜUè ±…ã „ï ç¹H¢ ãñ J ¥ËH¢ã t Ýï ©Ý ¹éã¢ç…ÚèÝ ¥¢ñÚ ¥¢ñÚ ¥Ý„¢Ú
ÐÚ ½è Ú¢ï…$è ¹ï´ ±é„¥¼ ¥¼¢ ÜUè ƒè …¢ï ¹¶$HêÜU$ ¹ï´ „¾ „ï ¥zG…$H ƒï, çÈUÚ ½è ±ã
¶¢„ ¼¢ñÚ ÐÚ ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUè §„ çÜ$US¹ ÜUè ÜU¢ï§ü ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú Ýãè´ ÜUÚ¼ï ƒï J
 §ÏÝï Ü$UçIJ¹ o “¥H ¹Ý¢ÚéH ¹éÝèÈ$U” (89) ¹ï´ çH¶¼ï ãñ´ :

§Ý ¹ï´ ±ã ¥ã¢¨è¯ ½è ãñ́ ç…Ý ¹ḯ ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý „é¹¢ü H°¢Ýï, …$¾ï ¢ï …$èݼ
§çwG¼²¢Ú ÜUÚÝï, ¶¢Ýï ÐèÝï ¹ḯ ±é„¥¼ §çwG¼²¢Ú ÜUÚÝï, ¥¢ñÚ §„ ç¨Ý ݹ¢…$ ÐÉGÝï ±°$ñÚã
ÜU¢ ç…$RU ¥¢²¢ ãñ HïçÜUÝ §Ý ¹ï´ „ï ÜU¢ï§ü »ÜU È$U…$èH¼ „ãè㠄ݨ „ï „¢ç¾¼ Ýãè´ ¥¢ñÚ
Ý §„ ¹¢ñ…$ê ÜUè ÜU¢ï§ü ã¨è¯ „ãèã ãñ, ݾè a „ï §„ ÜU¢ „¾ê¼ Ýãè´ ç¹H¼¢ J ¥¢à¢êÚ¢
ÜUï Ú¢ï…ï$ ÜUï ¹é¼¥çËHÜ$U ¥ã¢¨è¯ „ãèã ãñ´, ¾¢Ü$Uè „¾ ¾¢ç¼H ãñ´, §Ý ¾¢ç¼H ¥ã¢¨è¯ ¹ḯ
Ýé¹¢²¢¡ ¼¢ñÚ ÐÚ ±ã ã¨è¯ ãñ ç…„ ¹ḯ ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¶¢Ýï ÐèÝï ¹ï´ ±é„¥¼ §çwG¼²¢Ú ÜUÚÝï
ÜU¢ ç…$RU çÜU²¢ °²¢ ãñ J” §¹¢¹ ¥ã¹¨ o È$UÚ¹¢¼ï ãñ́ : ²ã ã¨è¯ „ãèã Ýãè´ ãñ J”
12
 …$Úï ï ¾ã„ ã¨è¯ ÜUï ¹Ú¢ç…² ¥¢ñÚ ¥ãìHï §Ë¹ ÜUï
§„ ÐÚ ¼¾ç„Úï »ÜU Ý…$Ú ¹ḯ

 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”

 ²ã çÚ±¢²¼ §}¢¢}¢ ¥Ü$UèHè o Ýï “¥H §HHéH ¹é¼Ý¢ãè²¢” (2/553) ¹ḯ ÝvGH

ÜUè ãñ J ã¨è¯ ÜUï Ú¢±è „çIJÎÝ¢ ¥¾ê ãéÚñÚ¢ d ãñ´ J ¹éãgè¯ Ýï §„ çÚ±¢²¼ ÐÚ ²ã
¼¾ç„Ú¢ çÜU²¢ ãñ :
 ¼…ü¹¢ : “²ã çÚ±¢²¼ °$ñÚ ¹ãÈUê…G ãñ, ²ã ¾¢¼ Ú„êHéËH¢ã a „ï çÜU„è „ãèã
ã¨è¯ „ï „¢ç¾¼ Ýãè´ ãñ J”

 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐéÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ }¢ïæ Ú¶ïx¢¢ J”
 ²ã çÚ±¢²¼ §ÏÝï ¥¨è o Ýï “¥H ÜU¢ç¹H È$UèÁG…¥
Gé È$U¢¥” (6/361) ¹ï´ ÝvGH
ÜUè ãñ J ã¨è¯ ÜUï Ú¢±è „çIJÎÝ¢ ¥Ï¨éËH¢ã ç¾Ý ¹„ªU¨ d ãñ´ J ¹éãgè¯ Ýï §„
çÚ±¢²¼ ÐÚ ²ã ¼¾ç„Ú¢ çÜU²¢ ãñ :

13
 ¼…ü¹¢ : “¹éÛ¢ï Ýãè´ ¹¢Hê¹ ÜUï §„ „ݨ „ï ²ã çÚ±¢²¼ ¥GHè ç¾Ý ¥¾è
¼¢çH¾ „ï ¾…$¢…$ ÜUà¢èü ÜUï ¥H¢±¢ çÜU„è ¨ê„Úï Ýï ½è çÚ±¢²¼ ÜUè ãñ J”

 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï çÎÝ ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH²ï ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐéÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ }¢ïæ Ú¶ïx¢¢ J”
 ²ã çÚ±¢²¼ ¨¢ÚÜGUé¼Ýè o Ýï “¥¼Ú¢ÈUéH x¢GÚ¢§üÏ¢ ±H ¥ÈUڢΠç}¢Ý ãÎè¯
Ú„êHéËH¢ã çHH §}¢¢}¢ ΢ÚÜéU¼Ýè” (3/370) ¹ï´ ÝvGH ÜUè ãñ J ã¨è¯ ÜUï Ú¢±è
„çIJÎÝ¢ §ÏÝï ©G¹Ú d ãñ́ J ¹éãgè¯ Ýï §„ çÚ±¢²¼ ÜU¢ï ¹é‹ÜUÚ Ü$UÚ¢Ú ç¨²¢ ãñ J

 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çw¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J” ²ã çÚ±¢²¼ “çH„¢ÝéH
¹è…$¢Ý” (8/530) ¹ï´ ãñ, ¥Ï¨éËH¢ã ç¾Ý ©G¹Ú d „ï ¹Ú±è ãñ J ¨¢ÚÜGUé¼Ýè o Ýï
§„ï …$ãÚè ÜUè ã¨è¯ „ï ¹é‹ÜUÚ Ü$UÚ¢Ú ç¨²¢ ãñ J

5
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ §¹¢¹ ¾ñãÜGUè o Ýï “à¢é¥¾éH §ü¹¢Ý” (3/1390) ¹ḯ ¥Ï¨éËH¢ã ç¾Ý
¹„ªU¨ „ï ÝvGH ÜUè ãñ J ¾ñãÜGUè o Ýï ÜU㢠ãñ çÜU §„ çÚ±¢²¼ ÜU¢ï ¾²¢Ý ÜUÚÝï ¹ḯ ãñ„¹
¹é‹È$UçÚ¨ (¥ÜUïH¢) ãñ ¥¢ñÚ §„ ÜUï ¥æ¨Ú ã¨è¯ ÜUï ç„Hç„Hï ¹ḯ Ü$Uéñ¼ Т§ü …¢¼è ãñ J
14
 6
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ ¹éã}¹¨ §ÏÝéH㢨è o Ýï “çÚ„¢H¼ï H¼èÈ$U¢” („: 49) ¹ï´ ÝvGH ÜUè
ãñ ¥¢ñÚ çH¶¢ ãñ çÜU §„ ÜUè ÜU¢ï§ü „ݨ Ýãè´ ãñ ²¢ §„ ÜUè ¥°Ú „ݨ ãñ ½è ¼¢ï »ï„è
„ݨ „ï Ý¢çÜ$U¨èÝ ã¨è¯ï ãéÁ…¼ Ýãè´ ÐÜUÇG¼ï J

7
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ §¹¢¹ …$ã¾è o Ýï ¥¾ê ãéÚÚñ ¢ d „ï “¼¢Úè¶$éH §SH¢¹” (9/265)
¹ḯ ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ çH¶¢ ãñ çÜU §„ ÜUè „Ý¨ ¹ï´ „éHï¹¢Ý ç¾Ý ¥¾è ¥Ï¨éËH¢ã ãñ
…¢ï °$ñÚ ¹¢MÈ$U ãñ J

8
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ ¹éËH¢ ¥Hè Ü$U¢Úè o Ýï “¥H ¥„Ú¢ÚéH ¹ÚÈ$U¥
ê ¢” („: 452) ¹ï´
¥¾ê „§ü¨ ¶é¨Úè d „ï ÝvGH ÜUè ãñJ ¥¢ñÚ §„ï …$§üÈU ÜU㢠ãñ J

9
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
15
 ²ã ã¨è¯ ¥ËH¢}¢¢ …$ÚÜ$U¢Ýè o Ýï “¹éwG¼„ÚéH ¹Ü$U¢ç„¨” (1092) ¹ï´ §ÏÝï ¹„ªU¨,
¥¾ê „§ü¨, …¢ç¾Ú ¥¢ñÚ ¥¾ê ãéÚÚñ ¢ g „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ §„ ÜU¢ï „ãèã ÜU㢠ãñ J

10
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ ¹éã}¹¨ …¢ÚéËH¢ã „¥¨è Ýï “¥H ݱ¢È$Uï©H ¥¼Ú¢” (410) ¹ḯ ¥¾ê
„§ü¨ ¶é¨Úè d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ §„ ÜU¢ï …$§üÈU Ü$UÚ¢Ú ç¨²¢ ãñ J

11
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ ¥ËH¢¹¢ ¥ËÏ¢¢Ýè Ýï “¥çS„Hç„H¼éÁG…G§üÈGU¢” (6824) ¹ï´ ¥¾ê
ãéÚñÚ¢, ¥¾ê „§ü¨ ¶é¨Úè, ¥Ï¨éËH¢ã ç¾Ý ¹„ªU¨ ¥¢ñÚ …¢ç¾Ú g „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ
§„ï …$§üÈU ÜU㢠ãñJ

12
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ §¹¢¹ ¥Ï¢è …¢’ÈUÚ }¢éã}}¢Î çÏ¢Ý ©}¢Ú¢ï çÏ¢Ý }¢ê„¢ çÏ¢Ý ã}}¢¢çÎ
¥Ü$UèHè o Ýï “¥H …$é¥È$U¢¥ì ¥H ÜU¾èÚ” (3/252) ¹ï´ ¥Ï¨éËH¢ã ç¾Ý ¹„ªU¨
d „ï çÚ±¢²¼ ÜUè ãñ ¥¢ñÚ ÜU㢠ãñ ÜUï §„ ç„Hç„Hï ¹ï´ ¹éÚ„H çÚ±¢²¼ ÜUï 焱¢ ÜUéÀ
„¢ç¾¼ Ýãè´ ãñ J
16
13

 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ §ÏÝï ÜUñ„Ú¢Ýè o Ýï “¹¢ÚïÈU$ ¼éœ¢…$çÜUÚ¢” (237) ¹ï´ ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ
çH¶¢ ãñ çÜU §„ çÚ±¢²¼ ÜUè „Ý¨ ¹ḯ ãñ„¹ ç¾Ý ࢨ¢¶ ãñ …¢ï §}¢¢}¢ ¥¥ì¹à¢ „ï
±¢ãè ¼¾¢ãè çÚ±¢²¢¼ ¾²¢Ý ÜUÚ¼¢ ãñ, §„ „ï ãéÁ…¼ Ýãè´ Hè …¢ „ÜU¼è J

14
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ §¹¢¹ …$ã¾è o Ýï “¼Ë¶è„éH §HHéH ¹é¼Ý¢çã²¢” (181) ¹ï´
¥Ï¨éËH¢ã ç¾Ý ©¹Ú d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ ÜU㢠ãñ çÜU ²ã ¾¢ç¼H ãñ J §„è …ñ„è
¥¢ñÚ ¥ã¢¨è¯ ½è çÚ±¢²¼ ÜUè °§ü ãñ´, HïçÜUÝ ±ã ½è „ãèã Ýãè´ ãñ́ J

15

 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ ¥ËH¢¹¢ ãñ¯¹è o Ýï “¹…}¢ª ÁG…±G ¢§¨” (3/192) ¹ḯ ¥Ï¨éËH¢ã
ç¾Ý ¹„ªU¨ d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ çH¶¢ ãñ ÜUï §„ ÜUè „Ý¨ ¹ï´ ‘ãñ„¹ ç¾Ý
ࢨ¢¶’ Ý¢¹ ÜU¢ Ú¢±è ¾ãé¼ ç…$²¢¨¢ …$§üÈU ãñ J
 ²ã ã¨è¯ §ÏÝï …¢ñ…$è o Ýï “¹¢ñ…$êG¥¢¼ §ÏÝ ¥H …¢ñ…$è” (2/568) ¹ï´.
¥¾ê ãéÚñÚ¢ d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ çH¶¢ ãñ çÜU ÜU¢ï§ü ¥Ü$UH}¢‹Î §‹„¢Ý §„
çÚ±¢²¼ ÜUï ¹¢ñ…$Gê¥ ã¢ïÝï ¹ï´ à¢ÜU Ýãè´ ÜUÚ „ÜU¼¢ J
17
 16

 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ §¹¢¹ ¥ã¹¨ o Ýï “¹„¢§H ¥ã¹¨ çÚ±¢²¼éH §Sã¢Ü$U” (1/136)
¹ḯ ç…$RU ÜUè ãñ ¥¢ñÚ ÜU㢠ãñ çÜU §„ ÜUè „Ý¨ ¹ï´ …$¢ï’ÈU ãñ J

17

 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ §ÏÝï ã…Ú ¥SÜUH¢Ýè o Ýï “¥H ¥¹¢çH²éH }¢é¼HÜU¢” (28) ¹ï´
¥Ï¨éËH¢ã ç¾Ý ¹„ªU¨ d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ çH¶¢ ãñ ÜUï ²ã ã¨è¯ °$Úè¾ ãñ, §„
¹ḯ ‘ãñ„¹ ç¾Ý ࢨ¢¶’ Ý¢¹ ÜU¢ Ú¢±è ãñ ç…„ ÜUï …$§üÈU ã¢ïÝï ÐÚ „¾ ÜU¢ §œ¢ïÈU$ ¢Ü$U ãñ J

18

 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ ¹éËH¢ ¥Hè Ü$U¢Úè o Ýï “¥H ¥„Ú¢ÚéH ¹ÚÈ$Uꥢ¼” (345) ¹ï´
ç…$RU ÜUè ãñ ¥¢ñÚ ÜU㢠ãñ ÜUï §„ ã¨è¯ ÜUï ¾¢Úï ¹ï´ ÜU㢠…¢¼¢ ãñ ÜUï §„ ÜUè ÜU¢ï§ü
¥SH Ýãè´, ²¢ ²ã ¥SH ¹ï´ ¹¢ñ…$êG¥ ãñ J

18
19

 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ ¥ËH¢¹¢ ¥ËÏ¢¢Ýè Ýï “¼¶$Úè…$ ç¹àÜU¢¼éH ¹„¢¾èã” (1868) ¹ï´
ç…$RU ÜUè ãñ ¥¢ñÚ ÜU㢠ãñ çÜU ²ã ã¨è¯ ¥ÐÝè ¼¹¢¹ „ݨ¢ï´ ÜUï „¢ƒ …$§üÈU ãñ, §ÏÝï
¼ñç¹²¢ Ýï §„ ÐÚ ¹¢ñ…$êG¥ ã¢ïÝï ÜU¢ ãévG¹ H°¢²¢ ãñ ¥¢ñÚ ©‹ã¢ï´ Ýï ÜU¢ï§ü ¥Ý¢ï¶è ¾¢¼
Ýãè´ ÜUãè ãñ J

20

 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ ¥ËH¢¹¢ ¥ËÏ¢¢Ýè Ýï “…$§üÈUéH …¢¹ï¥” (5873) ¹ḯ ¥¾ê „§ü¨
¶é¨Úè d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ §„ ÐÚ …$§üÈU ã¢ïÝï ÜU¢ ãévG¹ H°¢²¢ ãñ J

21
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ §ÏÝï …¢ñ…$è o Ýï “¹¢ñ…$êG¥¢¼ §ÏÝï …¢ñ…$è” (2/572) ¹ḯ ¥Ï¨éËH¢ã
ç¾Ý ¹„ªU¨ d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ §„ï ¹¢ñ…$ê¥ ÜU㢠ãñ J

19
22
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ §ÏÝï ¼ñç¹²¢ Ýï “ç¹‹ã¢…éH „é‹Ý¢ã” (8/149) ¹ï´ ç…$RU ÜUè ãñ ¥¢ñÚ
ÜU㢠ãñ ÜUï ²ã ã¨è¯ ݾè a ÐÚ »ÜU Û¢êÆ ãñ J

23
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ §ÏÝï ¼ñç¹²¢ Ýï “¹…}¢©H È$U¼¢±¢” (25/300) ¹ï´ ç…$RU ÜUè ãñ ¥¢ñÚ
ÜU㢠ãñ ÜUï ²ã ã¨è¯ ¹¢ñ…G$ê¥ ãñ ¥¢ñÚ Ý¾è a ÐÚ Û¢êÆ ãñ J

24

 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ §ÏÝï Ú…¾ o Ýï “H¼¢§üÈ$UéH ¹¥¢çÚÈ$U” (112) ¹ï´ ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ
çH¶¢ ãñ ÜUï ²ã ã¨è¯ ÜU§ü »ÜU „ݨ¢ï´ „ï ¾²¢Ý ÜUè …¢¼è ãñ HïçÜUÝ §Ý ¹ï´ „ï ÜU¢ï§ü
»ÜU ½è „ãèã Ýãè´ ãñ J ã…$Ú¼ ©¹Ú d ÜUï Ü$U¢ñH ÜUï ¼¢ñÚ ÐÚ ½è §„ ÜU¢ï ÝvGH çÜU²¢
°²¢ ãñ HïçÜUÝ §„ „ݨ ¹ï´ ¹…ãêH ¥¢ñÚ °$ñÚ ¹¢MÈ$U Ú¢±è ¹¢ñ…ê¨ ãñ J

25

 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
20
 ²ã ã¨è¯ ¥ËH¢¹¢ ãñ„¹è o Ýï “¹…}¢ª ÁG…±G ¢§¨” (3/192) ¹ḯ ¥¾ê „§ü¨
¶é¨Úè d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ çH¶¢ ãñ ÜUï §„ ã¨è¯ ÜUè „Ý¨ ¹ï´ ¹éã}¹¨ ç¾Ý
§S¹¢§H …¢ÈUÚè ãñ ç…„ï ¥¾ê ã¢ç¼¹ o Ýï ¹éç‹ÜUÚéHãÎè¯ ÜU㢠ãñ J

26

 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ï´ ڶﰢ J” …¢ç¾Ú d ÜUã¼ï ãñ´ çÜU
ã¹ Ýï §„ ÜU¢ ¼…éÏ¢¢ü çÜU²¢ ¼¢ï »ï„¢ ãè Т²¢ J
 ²ã ã¨è¯ §ÏÝï ã…$Ú ¥SÜUH¢Ýè o Ýï “çH„¢ÝéH ¹è…$¢Ý” (6/338) ¹ï´ …¢ç¾Ú
ç¾Ý ¥Ï¨éËH¢ã d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ §„ ãÎè¯ ÜU¢ï „wG¼ }¢éç‹ÜUÚ ÜU㢠ãñ J

27
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ §ÏÝï ã…Ú ¥SÜUH¢Ýè o Ýï “¥H ¥¹¢Hè²éH ¹é¼¢çËHÜ$U¼” (28)
¹ï´ ¥¾ê „§ü¨ ¶é¨Úè d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ çH¶¢ ãñ ÜUï §„ ÜUè „Ý¨ ¹ï´ ‘¥Ï¨éËH¢ã
ç¾Ý „H¹¢ Ú¾§ü’ ãñ ç…„ï ¥¾ê …$Ú¥¢ o Ýï …$§üÈU ÜU㢠ãñ, §„ ¹ï´ ¨ê„Ú¢ Ú¢±è
}¢éã}¹¨ …¢È$UÚè ãñ ç…„ï ¥¾ê ã¢ç¼¹ o Ýï …$§üÈU ÜU㢠ãñ, §„ ã¨è¯ ÜUï ÜU§ü »ÜU
ࢱ¢ç㨠ãñ´ J

21
28

 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ ¥ËH¢¹¢ ¥ËÏ¢¢Ýè Ýï “¼¹¢}¢éH }¢Ý¼¢” (410) ¹ï´ …¢ç¾Ú ç¾Ý
¥Ï¨éËH¢ã d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ çH¶¢ ãñ ÜUï §„ ÜUè „Ý¨ ¹¢ñ…G$ê¥ ãñ J

29
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ ¥ËH¢¹¢ ¥ËÏ¢¢Ýè Ýï “§SH¢ãéH ¹„¢ç…¨” (166) ¹ḯ ¥¾ê „§ü¨
¶é¨Úè d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ ÜU㢠ãñ ÜUï ²ã ã¨è¯ „ãèã Ýãè´ ãñ J

30

 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ §ÏÝï ¥¨è o Ýï “¥H ÜU¢ç¹H ÈUèÁG…é¥
G È$U¢” (7/416) ¹ḯ ¥¾ê
ãéÚÚñ ¢ d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ çH¶¢ ãñ ÜUï §„ ÜUè „Ý¨ ¹ï´ ¹éã}¹¨ ç¾Ý …$ÜU±¢Ý ãñ
ç…„ ÜUè ¥¢¹ çÚ±¢²¢¼ ¹é‹È$UçÚ¨ ¥¢ñÚ °$Úè¾ ãñ,´ HïçÜUÝ §„ ÜUï …$§üÈU ã¢ïÝï ÜUï
¾¢±…ê¨ §„ ÜUè ¥ã¢¨è¯ çH¶è …¢¼è ãñ́ J

22
31

 ¼…ü¹¢: “…¢ï ¼´° ¨S¼ ã¢ï, çÈUÚ ½è ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï
çH» ±é„¥¼ §çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ §¹¢¹ …$ã¾è o Ýï “¹è…$¢ÝéH »ï缨¢H” (4/312) ¹ḯ ¥Ï¨éËH¢ã
ç¾Ý ©¹Ú d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ çH¶¢ ãñ ÜUï ²ã ã¨è¯ ¾¢ç¼H ãñ J

32
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ §¹¢¹ …$ã¾è o Ýï “¹è…$¢ÝéH »ï缨¢H” (93/543) ¹ï´ ¥¾ê ãéÚñÚ¢
d „ï ÝvGH ÜUè ãñ J ¥¢ñÚ çH¶¢ ãñ ÜUï §„ ÜUè „Ý¨ ¹ï´ ¹éã}¹¨ ç¾Ý …$ÜU±¢Ý Ý¢¹
ÜU¢ Ú¢±è ãñ J §„ ÜUï ¾¢¨ ©‹ã¢ï´ Ýï ©Ý ã…Ú¢¼ ÜU¢ ç…$RU çÜU²¢ ãñ ç…‹ã¢ï´ Ýï §„ ÐÚ
…Úüã ÜUè ãñ ¥¢ñÚ ²ã ½è çH¶¢ ãñ ÜUï §„ çÚ±¢²¼ ÜUè „Ý¨ ¹ï´ „éHï¹¢Ý ç¾Ý ¥¾è
¥Ï¨éËH¢ã Ý¢¹ ÜU¢ Ú¢±è °$ñÚ ¹¢MÈ$U ãñ J

33

 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ ¥ËH¢¹¢ ¥ËÏ¢¢Ýè Ýï “…$§üÈU霢ڰ辔 (617) ¹ï´ ¥¾ê ãéÚÚñ ¢ d „ï
ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ çH¶¢ ãñ ÜUï ²ã ã¨è¯ …$§üÈU ãñ J

23
34
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ §¹¢¹ ¥Ü$UèHè o Ýï “¥ÁG…é¥
G ÈU¢©H ÜU¾èÚ” (4/65) ¹ï´ ¥¾ê ãéÚñÚ¢
d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ ÜU㢠ãñ ÜUï ²ã ã¨è¯ ¹ãÈ$Uê…$ Ýãè´ ãñ J

35
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè J”
 ²ã ã¨è¯ ¥Ü$UèHè o Ýï “çH„¢ÝéH ¹è…$¢Ý” (8/366) ¹ï´ ¥Ï¨éËH¢ã ç¾Ý
¹„ªU¨ d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ çH¶¢ ãñ ÜUï ²ã ã¨è¯ °$ñÚ ¹ãÈ$Uê…$ ãñ J

36
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ §¹¢¹ ¼¾Ú¢Ýè o Ýï “¥H ¹é¥…¹éH ¥¢ñ„¼” (9/120) ¹ḯ ¥¾ê
„§ü¨ ¶é¨Úè d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ çH¶¢ ãñ ÜUï ²ã ã¨è¯ ¥¾ê „§ü¨ ¶é¨Úè d „ï
ç„È$Uü §„è „Ý¨ „ï çÚ±¢²¼ ÜUè …¢¼è ãñ J §„ „ݨ ¹ï´ ¹éã}¹¨ ç¾Ý …¢È$UÚè Ý¢¹ ÜU¢
Ú¢±è ¹é‹È$UçÚ¨ ãñ J

37
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè”
24
 ²ã ã¨è¯ §ÏÝï ÜUñ„Ú¢Ýè o Ýï “¼…$çÜUÚ¼éH ãéÈ$UÈì $U¢…$” (362) ¹ḯ ¥Ï¨éËH¢ã
ç¾Ý ¹„ªU¨ d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ çH¶¢ ãñ ÜUï §„ ÜUè „Ý¨ ¹ï´ ‘ãñ„¹ ç¾Ý
ࢨ¢¶’ Ý¢¹ ÜU¢ Ú¢±è ãñ …¢ï ¥¥ì¹à¢ „ï ±¢ãè ¼¾¢ãè çÚ±¢²¢¼ ¾²¢Ý ÜUÚ¼¢ ãñ, §„
„ï ãéÁ…¼ HïÝ¢ …¢²…$ Ýãè´ ãñ J

38
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè J”
 ²ã ã¨è¯ §¹¢¹ …$ã¾è o Ýï “¹è…$¢ÝéH »ï缨¢H” (4/326) ¹ḯ ¥Ï¨éËH¢ã
ç¾Ý ¹„ªU¨ d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ çH¶¢ ãñ ÜUï §„ ÜUè „Ý¨ ¹ï´ ‘ãñ„¹ ç¾Ý
ࢨ¢¶’ Ý¢¹ ÜU¢ Ú¢±è ãñ …¢ï ¥¥ì¹à¢ „ï ±¢ãè ¼¾¢ãè çÚ±¢²¢¼ ¾²¢Ý ÜUÚ¼¢ ãñ, §„
„ï ãéÁ…¼ HïÝ¢ …¢²…$ Ýãè´ ãñ J

39
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ §¹¢¹ …$ã¾è o Ýï “¼Ú¼è¾éH ¹¢ñ…$êG¥¢¼” (182) ¹ï´ ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ
ÜU㢠ãñ ÜUï §„ ÜUè „Ý¨ ¹ï´ ‘ãñ„¹ ç¾Ý ࢨ¢¶’ „¢çÜU¼éH »ïç¼¾¢Ú ãñ J

40
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢJ”
 ²ã ã¨è¯ à¢ï¶$ §ÏÝï ¾¢…$ o Ýï “¥œ¢¢ïãÈU¼éH ÜUÚè¹¼é” („:94) ¹ï´ ÝvGH ÜUè ãñ
¥¢ñÚ ÜU㢠ãñ ÜUï ²ã çÚ±¢²¼ ÜU§ü »ÜU „ݨ¢ï´ „ï ÝvGH ÜUè °§ü ãñ HïçÜUÝ ÜU¢ï§ü

25
»ÜU ½è „ãèã Ýãè´ ãñ J „çIJÎÝ¢ ©¹Ú d ÜUï Ü$U¢ñH ÜUï ¼¢ñÚ ÐÚ ½è §„ ÜU¢ï ÝvGH
çÜU²¢ °²¢ ãñ HïçÜUÝ §„ ÜUè „Ý¨ ¹ï´ ¹…ãêH Ú¢±è ãñ …¢ï °$ñÚ ¹¢MÈ$U ãñ J

41
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ à¢ï¶$ §ÏÝï ¾¢…$ o Ýï “¹…¹ê¥¢ È$U¼¢±¢ §ÏÝï ¾¢…$” (26/251) ¹ï´
…¢ç¾Ú ç¾Ý ¥Ï¨éËH¢ã d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ §„ ÜU¢ï ¹¢ñ…G$ê¥ ÜU㢠ãñ J

42
 ¼…ü¹¢: “ç…„ Ýï ¥¢à¢êÚ¢ ÜUï ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÜUï çH» ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUè, ¥ËH¢ã t ÐêÚï „¢H ©„ï ±é„¥¼ ¹ḯ ڶﰢ J”
 ²ã ã¨è¯ §ÏÝï çãÏÏ¢¢Ý o Ýï “¥H ¹éç…Ú ±-ãèÝ” (2/446) ¹ḯ ¥Ï¨éËH¢ã
ç¾Ý ¹„ªU¨ d „ï ÝvGH ÜUè ãñ ¥¢ñÚ ÜU㢠ãñ ÜUï ‘ãñ„¹ ç¾Ý ࢨ¢¶’ à¢é¥Ï¢¢ ¥¥ì¹à¢
„ï ±¢ãè ¼¾¢ãè çÚ±¢²¢¼ ¾²¢Ý ÜUÚ¼¢ ãñ, §„ „ï ãéÁ…¼ HïÝ¢ …¢²…$ Ýãè´ ãñ J
43 ¥ËH¢ã t Ýï ¾Ýè §„Ú¢§üH ÐÚ ¥¢à¢êÚ¢ ÜU¢ Ú¢ï…$¢ ÈU…$ü çÜU²¢ ƒ¢ çH㢅¢
¼é¹ ½è Ú¢ï…$¢ Ú¶¢ï, ¥¢ñÚ §„ ç¨Ý ¥ÐÝï ¥ãìH ± ¥²¢H ÐÚ ¶¢Ýï ÐèÝï ¹ï´ ±é„¥¼
§çwG¼²¢Ú ÜUÚ¢ï v²ê¡ çÜU ²ãè ±ã ç¨Ý ãñ ç…„ ç¨Ý ¥ËH¢ã t Ýï ¥¢¨¹ j ÜUè ¼¢ñ¾¢
ÜUé¾êH ÜUè.....
 ²ã çÚ±¢²¼ “¼Ú¼è¾éH ¹¢ñ…G$ꥢ¼” („:182) ¹ḯ ãñ J …$ã¾è o Ýï ÜU㢠ãñ ÜUï
¥ËH¢ã t §„ çÚ±¢²¼ ÜU¢ï Í¢ÇGÝï ±¢Hï ÜU¢ ¾éÚ¢ ÜUÚï, çÜU„ Ü$U¨Ú …ã¢H¼ ½Úè ¾¢¼ḯ
ÜUè ãñ´ J
§„ „¢Úè ¼ïãÜ$UèÜ$U ± ¼¶Úè…$ „ï ²ã ¾¢¼ „¢ç¾¼ ã¢ï°è çÜU ²ã ã¨è¯
¼¹¢¹ ¥ãìHï §Ë¹ ÜUï Ý…$¨èÜU ¾¢ç¼H ¥¢ñÚ ¹¢ñ…G$ê¥ ãñ ¥¢ñÚ §„ ÜUè ÜU¢ï§ü
ãÜ$UèÜ$U¼ Ýãè´ ãñ J
26