Geopolitics Magazine March - April 2014

*************************************************************************
Ταυτότητα Περιοδικού
Geopolitics and Daily News
Δίμηνη έκδοση Μαρτίου – Απριλίου 2014
Εκδότης: H oμάδα του Geopolitics

http://www.geopolitics.com.gr/
Aρχισυνταξία-Υπεύθυνη ύλης: Γιώτα Χουλιάρα

Σχεδιασμός- Παραγωγή: Αλέξανδρος Νίκλαν
Συντακτική ομάδα/ Ειδικοί Συνεργάτες (κατά αλφαβητική σειρά):
Γιώργος Ατσαλάκης
Χρίστης Ενωτιάδης
Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης
Κωνσταντίνος Μπαλωμένος
Παναγιώτης Μπατσαρισάκης
Αλέξανδρος Νίκλαν
Γεώργιος Παπακωνσταντής
Θεόδωρος Πιτικάρης
Γιώτα Χουλιάρα
Ομάδα Ανάλυσης IISCA
**************************************************************************
Η αναδημοσίευση όλου ή μέρους του περιοδικού επιτρέπεται μόνο με τη συνοδευτική
αναφορά του ονόματος του Geopolitics. Η άποψη των συντακτών αποτελεί προσωπική γνώμη
και έκφραση και δεν αποτελεί απαραίτητα και άποψη της ομάδας του Geopolitics.
Geopolitics.com.gr
Editorial
«Η γραφική πόλη της Γιάλτας στην κοιλάδα του ποταμού Utchan Su περιτριγυρισμένη από βουνά γεμάτα
κέδρους και έλατα, που ωστόσο άφηναν την ευεργετική ζεστασιά του ήλιου να κατεβαίνει ως κάτω στην
πόλη, ήταν πριν από τον πόλεμο θέρετρο με ωραία ξενοδοχεία και σανατόρια....
Η αμερικανική αντιπροσωπία [σημ.: περίπου 100 άτομα - βλ. άκρως απόρρητη επιστολή Χάριμαν προς
αμερικανό πρόεδρο από 8.1.1945] κατέλυσε στα θερινά ανάκτορα των τσάρων, το Livadia Palace, το
οποίο μετά την επανάσταση των μπολσεβίκων η σοβιετική κυβέρνηση χρησιμοποίησε ως σανατόριο για
την περίθαλψη φυματικών.
Στη διάρκεια της Κατοχής οι Γερμανοί χρησιμοποίησαν τόσο το κεντρικό όσο και τα άλλα δύο βοηθητικά
κτίρια ως έδρα του ανώτατου στρατιωτικού διοικητή, φεύγοντας όμως απογύμνωσαν και τα τρία,
παίρνοντας μαζί τους ως λάφυρα όλους τους καλλιτεχνικούς θησαυρούς, ακόμη και τα έπιπλα. Μόνο δύο
πίνακες είχαν ξεμείνει στο υπνοδωμάτιο του αμερικανού προέδρου, στον πρώτο όροφο με τα 50
δωμάτια όπου διέμενε ο τσάρος Νικόλαος και ο γιος του Αλέξανδρος. Το δωμάτιο του μπιλιάρδου
χρησίμευε ως ιδιωτική τραπεζαρία του προέδρου, ενώ η αίθουσα υποδοχής χρησιμοποιήθηκε για τις
εργασίες της διάσκεψης. Στον δεύτερο όροφο ήταν τα ιδιαίτερα διαμερίσματα της τσαρίνας και των
θυγατέρων της. Στην κρεβατοκάμαρα της τσαρίνας διέμενε ο στρατηγός Μάρσαλ και το μπουντουάρ της
χρησίμευε ως κρεβατοκάμαρα του ναυάρχου Κινγκ. Από τα παράθυρα ξεχώριζε ένα φιδίσιο δρομάκι
γεμάτο κυπαρίσσια και δάφνες που οδηγούσε ως κάτω στη θάλασσα.
Οι Σοβιετικοί στο διάστημα από 15 Ιανουαρίου, ημερομηνία που οριστικώς επελέγη η πόλη της Γιάλτας
ως τόπος διεξαγωγής της διάσκεψης, έκαναν κυριολεκτικώς θαύματα αφού κατάφεραν στήνοντας
αερογέφυρα με τη Μόσχα να μεταφέρουν έπιπλα, πίνακες, χαλιά, ακόμη και σερβίτσια, για να κάνουν τη
διαμονή μας άνετη· και όχι μόνο αυτό, αλλά να μετατρέψουν από πραγματική απειλή για την υγεία μας
τα κτίρια όπου βασίλευαν οι αρουραίοι και διάφορα έντομα και τρωκτικά σε ασφαλείς χώρους με
δραστικές απολυμάνσεις ώσπου να εγκατασταθούμε εκεί...» (πηγή: Αρχεία του Λευκού Οίκου).
Στις 31 Ιανουαρίου 1945 ο 'Ελληνας πρεσβευτής στην Αγκυρα ενημερώνει με κωδικοποιημένο

τηλεγράφημά του το ελληνικό ΥΠΕΞ:
«Πληροφορούμαι ασφαλώς ότι διήλθον εκ Στενών επιβαίνοντες αμερικανικού πλοίου και

κατευθυνόμενοι νότιον Ρωσίαν εμπειρογνώμονες και λοιπά πρόσωπα συνδιασκέψεως τριών αρχηγών.
Κατά Τουρκικάς πληροφορίας συνδιάσκεψις αύτη λάβη χώραν πιθανώτατα εν Κριμαία εντός των
προσεχών ημερών».
Στις 18 Ιανουαρίου 1945 ο πρέσβης Θανάσης Αγνίδης από το Λονδίνο ειδοποιούσε ότι ο Τσόρτσιλ δεν
θα είχε αντίρρηση να γίνει όσο πιο μακριά γίνεται και υπό άκρα μυστικότητα η συνάντηση των τριών,
σημειώνοντας επί λέξει ότι «... ο Βρετανός πρωθυπουργός είναι φύσει πλέον ευκίνητος και εκ περισσού
δεν φείδεται χρόνου και ευμάρειας διά μακρινά ταξίδια!».
«Σάββατο, 3 Φεβρουαρίου. Το αεροπλάνο του αμερικανού προέδρου, συνοδευόμενο από πέντε μαχητικά
που απογειώθηκαν από το αεροδρόμιο των Αθηνών (το έκτο τύπου Ρ-38 αναγκάστηκε να επιστρέψει
στην ελληνική πρωτεύουσα λόγω μηχανικής βλάβης), προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο Σάκι στις 12.10
τοπική ώρα. Τον πρόεδρο υποδέχθηκαν οι ΥΠΕΞ Μολότοφ και Στετίνιους και ο αμερικανός πρεσβευτής
στη Μόσχα Α. Χάριμαν, απουσία του Στάλιν ο οποίος βρισκόταν καθ' οδόν από τη Μόσχα.
Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 1

Geopolitics.com.gr
Ο Ρούζβελτ παρέμεινε μέσα στο αεροσκάφος επί 20 λεπτά ώσπου να καταφθάσει το αεροσκάφος που
μετέφερε τον Τσόρτσιλ, συνοδευόμενο από έξι μαχητικά. Ο βρετανός πρωθυπουργός επιβιβάστηκε στο
αμερικανικό αεροσκάφος και οι δύο ηγέτες προσερχόμενοι μαζί επιθεώρησαν τιμητική στρατιωτική
φρουρά. Μεσολάβησαν οι παιάνες των εθνικών ύμνων των δύο χωρών, η ανάκρουση της Τρίτης
Διεθνούς και στις 13.06 τοπική ώρα οι επίσημοι ξένοι και η συνοδεία τους επιβιβάστηκαν σε αυτοκίνητα
που διέθεσε η σοβιετική κυβέρνηση με ρώσους οδηγούς. Η αυτοκινητοπομπή κατευθύνθηκε από το Σάκι
προς την πρωτεύουσα της Κριμαίας, τη Συμφερούπολη μέσα από ένα χιονισμένο δρόμο απόστασης 80
μιλίων. Ανάμεσα σε αραιά δέντρα ξεχώριζαν εδώ κι εκεί ερειπωμένα κτίρια, καμένα και
αναποδογυρισμένα τανκς,ξεχαρβαλωμένες σιδηροδρομικές γραμμές. Από τη Συμφερούπολη,
ακολουθώντας την οδική γραμμή με την ονομασία Ρομανόφ, μια άγρια διαδρομή με ισχυρούς ανέμους
σε υψόμετρο 5.500 πόδια, που εφρουρείτο σε όλο της το μήκος από παρατεταγμένα τμήματα του
σοβιετικού στρατού, ανάμεσά τους αρκετά νεαρά κορίτσια, φθάσαμε στις 6 το απόγευμα στη Γιάλτα.
Ημασταν όλοι πολύ κουρασμένοι, κάναμε μπάνιο, δειπνήσαμε στα γρήγορα και κοιμηθήκαμε νωρίς. Ο
βρετανός πρωθυπουργός και η συνοδεία του αναχώρησαν για τη βίλα Βοροντσόφ, κάπου 12,5 μίλια
προς Νότο, όπου και εγκαταστάθηκαν για το υπόλοιπο διάστημα της διάσκεψης...». (πηγή: Αρχεία του
Λευκού Οίκου).
Πρόκειται για τη δεύτερη από τις τρεις διασκέψεις που έκαναν Βρετανία, Ηνωμένες Πολιτείες και
Σοβιετική Ένωση κατά το διάρκεια του πολέμου. Ακολούθησε αυτή της Τεχεράνης το 1943 και
προηγήθηκε αυτή του Potsdam τον Ιούλιο του 1945. Πραγματοποιήθηκε στη Γιάλτα της νότιας
Ουκρανίας μεταξύ 4 και 11 Φεβρουαρίου 1945 από τους επικεφαλείς των τριών μεγάλων δυνάμεων, τον
πρόεδρο Ρούσβελτ για τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Ουίνστον Τσώρτσιλ για τη Μεγάλη Βρετανία και τον
Τζόζεφ Στάλιν για τη Σοβιετική Ένωση. Σκοπός της διάσκεψης ήταν να συζητηθεί η διευθέτηση των
θεμάτων της μεταπολεμικής Γερμανίας και η επανίδρυση της διαλυμένης από τον πόλεμο Ευρώπης
Και για τους τρεις ηγέτες, σημαντικό θέμα στην ατζέντα της συζήτησης ήταν η διακυβέρνηση της
μεταπολεμικής Γερμανίας. Παράλληλα, προτεραιότητα της Σοβιετικής Ένωσης ήταν η διευθέτηση της
κυριαρχίας της στη Πολωνία, ενώ για τον Ρούσβελτ, ήταν η συμμετοχή της Σοβιετικής Ένωσης στον
Πόλεμο του Ειρηνικού, πράγμα στο οποίο συμφώνησε ο Στάλιν, με μόνη προϋπόθεση ότι αυτό θα
γινόταν τρεις μήνες μετά την οριστική ήττα της Γερμανίας. Γενικότερα, η θέση της Σοβιετικής Ένωσης
ήταν πλεονεκτική κατά τη στιγμή της διάσκεψης, καθώς οι Σοβιετικοί είχαν τριπλάσια στρατιωτική
δύναμη στην Ευρώπη από ότι οι υπόλοιποι Σύμμαχοι.
Οι συμφωνίες που προέκυψαν είναι οι εξής:
-Προτεραιότητα στην άνευ όρων παράδοση της ναζιστικής Γερμανίας.

-Διαίρεση της Γερμανίας και του Βερολίνου μετά το τέλος του πολέμου σε τέσσερις ζώνες
(συμπεριλαμβανομένης και μιας μικρότερης ζώνης για τη Γαλλία).
-Αποστρατικοποίηση και εξάλειψη του ναζισμού στη Γερμανία.
-Αποκατάσταση των ζημιών που προκάλεσαν οι Γερμανοί με τη μορφή καταναγκαστικής εργασίας και
δημιουργία Συμβουλίου Αποκαταστάσεων με έδρα τη Σοβιετική Ένωση.
-Αναδιοργάνωση του κομμουνιστικού πολιτεύματος που είχαν ιδρύσει οι Σοβιετικοί στη Πολωνία, σε μια
ευρύτερη και πιο δημοκρατική βάση και διενέργεια ελεύθερων εκλογών στη χώρα.
-Δέσμευση του Στάλιν για συμμετοχή της Σοβιετικής Ένωσης στα Ενωμένα Έθνη.
-Συμφωνία για συμμετοχή της Σοβιετικής Ένωσης στον Πόλεμο του Ειρηνικού 90 μέρες μετά την ήττα
της Γερμανίας.
- Εντοπισμός και καταδίκη των ναζιστών εγκληματιών πολέμου.

Geopolitics.com.gr
Παρά τη συμφωνία, ο Στάλιν δεν τήρησε τις δεσμεύσεις του για τη Πολωνία, ενώ τη Γιάλτα διαδέχθηκε
λίγους μήνες μετά η Διάσκεψη στο Potsdam, όπου τέθηκαν ξανά αρκετά από τα παραπάνω θέματα. Τα
επόμενα χρόνια και με τον Ψυχρό Πόλεμο να διχάζει την Ευρώπη, η Διάσκεψη της Γιάλτας έγινε θέμα
έντονης αντιπαράθεσης και αμφισβήτησης.
Το 1945, μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, η Γερμανία χωρίστηκε σε τέσσερις Ζώνες
Κατοχής, οι οποίες ελέγχονταν και διοικούνταν από τους Συμμάχους (ΗΠΑ, Σοβιετική Ένωση, Μεγάλη
Βρετανία και Γαλλία) σύμφωνα με τις αποφάσεις της Συνόδου της Γιάλτας. Με ανάλογο τρόπο
μοιράστηκε και το Βερολίνο, η πρώην πρωτεύουσα της ναζιστικής Γερμανίας, σε τέσσερις τομείς.
Ταυτόχρονα άρχιζε ο Ψυχρός Πόλεμος σε όλα τα επίπεδα. Το Βερολίνο έγινε το κεντρικό θέατρο
επιχειρήσεων στην μάχη των μυστικών υπηρεσιών από Ανατολή και Δύση.
Στις 12 Ιουνίου 1987 ο αμερικανός πρόεδρος Ronald Reagan επισκέπτεται το Βερολίνο και μπροστά στη
Πύλη του Βραδεμβούργου απευθυνόμενος στον Γκορμπατσώφ τον προ(σ)καλεί να βάλουν ένα τέλος
στο Ψυχρό Πόλεμο που μαστίζει την Ευρώπη:
« General Secretary Gorbachev, if you seek peace, if you seek prosperity for the Soviet Union and
Eastern Europe, if you seek liberalization: Come here to this gate! Mr. Gorbachev, open this gate! Mr.
Gorbachev, tear down this wall!»
Μτφ.
(Γενικέ Γραμματέα Γκορμπατσώφ, αν θέλεις την ειρήνη, αν θέλεις την ευημερεία για τη Σοβιετική
Ένωση και την ανατολική Ευρώπη, αν επιζητάς τη φιλελευθεροποίηση, έλα εδώ σε αυτήν την Πύλη.
Κύριε Γκορμπατσώφ, άνοιξε αυτήν την Πύλη! Κύριε Γκορμπατσώφ, γκρέμισε αυτό το Τείχος!)
Τη νύχτα της Πέμπτης 9 προς Παρασκευή 10 Νοεμβρίου 1989, μετά από 28 χρόνια, το τείχος του
Βερολίνου πέφτει. Δύο χρόνια μετά, το 1991 με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, επέρχεται και
το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Όμως οι σημερινές εξελίξεις στην περιοχή της Ευρώπης και
ειδικότερα των Βαλκανίων και της Κριμαίας , αφήνουν την ερώτηση « Ή μήπως όχι;»
(Γ.Χουλιάρα)
Πηγές:
- http://www.ww2.gr/index.php
- ΤΟ ΒΗΜΑ «Στο άδυτο της διάσκεψης στη Γιάλτα»
- Αρχεία Λευκού Οίκου

Geopolitics.com.gr
Πίνακας περιεχομένων
Βούτυρο ή κανόνια. ......................................................................................................................... 5
Από την Κρίση στην Ανάπτυξη ....................................................................................................... 8
Η Ουκρανική κρίση θα ενισχύσει την θέση της Ελλάδος ............................................................ 10
Πριν και μετά την προσάρτηση της Κριμαίας .............................................................................. 12
Εισαγωγή στην γεωστρατηγική αξία της Ελλάδος ........................................................................ 15
Γεωπολιτική .................................................................................................................................. 22
Κρήτη: Αναπτυξιακές δυνατότητες και γεωπολιτική σημασία..................................................... 31
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΑΛΛΑΪΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΣΤΟΝ 21Ο ΑΙΩΝΑ...................................................... 34
Ο λαός είναι η κινητήρια δύναμη που γράφει την παγκόσμια ιστορία ........................................ 51
Μπορεί η Κύπρος να μετατρέψει την κρίση σ’ ευκαιρία .............................................................. 54
Η οικονομική στρατηγική και η ασυμμετρία της πληροφορίας ................................................... 62
“Μη χαίρεστε που σκοτώσατε το κτήνος. H σκύλα που το γέννησε ζει- Μια Ευρώπη σε κρίση.” 67

Geopolitics.com.gr
Γράφει ο Αλέξανδρος Νίκλαν

Σύμβουλος Θεμάτων Ασφαλείας
Βούτυρο ή κανόνια.
Το δίλημμα τίθεται συνήθως από πολιτικούς που βρίσκονται σε μια χώρα υπό κρίση , με την δικαιολογία
πως η σχέση των δύο , δεν μπορεί να εξισορροπήσει , κυρίως εις βάρος των πολιτών, που «πρέπει να
επιλέξουν ποιό από τα δύο θέλουν» σε πλήρη ανάπτυξη.
Η σχέση του παραπάνω διλήμματος εκφράζεται ως μια δαπάνη που τίθεται στο πλαίσιο μιας οικονομικής
βάσης, τοποθετώντας λανθασμένα κατά την άποψη μου σε αντίθεση για τα δύο στοιχεία , παρά βάση
μιας αντίστοιχης γεωπολιτικής πραγματικότητας, υπολογίζοντας και σχετικούς παραμέτρους.
Το ερώτημα , ιστορικά, έχει χαρακτηριστεί
αρνητικά επειδή ειπώθηκε από το στόμα του
Hermann Göring, μέσα από ραδιοφωνικό
σταθμό , το 1936 στο πλαίσιο πολιτικού λόγου
του. Η ακριβής ρήση μάλιστα είχε σαφή
μονοδιάστατη άποψη αφού η σκοπιμότητα του
ναζιστικού καθεστώτος αλλά και του
στρατάρχη των Ναζί, απέβλεπε στην
ενδυνάμωση των όπλων της Γερμανίας.
Η τοποθέτηση ήταν «Guns will make us
strong, butter will only make us fat. We have no butter... but I ask you, would you rather have butter
or guns? Preparedness makes us powerful. Butter merely makes us fat.».
Η ιστορική συνέχεια της ρήσης έχει και πιο πρόσφατα χρονικά δείγματα όπως αυτό με τον Ολλανδό
στρατηγό, Petrus Johannes Mathias "Peter" van
Uhm που και αυτός με μια φράση επέλεξε το όπλο σε μια
δήλωση του , στο Άμστερνταμ το 2011, στην εκδήλωση
TEDxAmsterdam. Αυτό έγινε όμως όπως ξεκαθάρισε ο
ίδιος με το σκεπτικό πως οι στρατοί χρειάζονται για να
διατηρούν την ειρήνη.
Στην αντίπερα όχθη με την επιλογή του άλλου αγαθού,
συνήθως βρίσκονται πολιτικοί και οικονομολόγοι, οπαδοί
της απόλυτης ειρηνιστικής τάσης και της άποψης μιας
παγκόσμιας οικονομίας χωρίς σύνορα και εθνικιστικές διαθέσεις για κατακτήσεις και επιρροή επί άλλων.
Στην πραγματικότητα το δίλημμα δεν είναι τόσο απλό όμως. Πρόκειται για ένα είδος κύβου του Rubik ,
όπου υπάρχει όμως , μόνο μια επιλογή για να λυθεί ο γρίφος.
Η θεωρία είναι πως το «βούτυρο» είναι το αγαθό της οικονομική παραγωγής και βιοτικού επιπέδου της
κοινωνίας που δίνει την δυνατότητα αγοράς αγαθών, το «κανόνι» είναι η αντιπροσώπευση των
συνοριακών ικανοτήτων ενός κράτους για να προστατεύει την υπόσταση του και την δυνατότητα να
παράγει.
Με μια ουδέτερη ματιά, βρίσκουμε πώς η μονοδιάστατη αντιμετώπιση των πραγμάτων δεν έχει ουδεμία
ισορροπία και οδηγεί μαθηματικά σε μια κατάσταση αδιεξόδου για όποιο κράτος αποφασίσει να την
ακολουθήσει.

Geopolitics.com.gr
Ένα κράτος που στηρίζει τις ελπίδες του, μόνο σε οικονομική
ισχύ και δεν δίνει την αντίστοιχη σημασία για την ανάπτυξη
και δυνάμεων προστασίας της χώρας, ακόμα και αν δεν έχει
γύρω του επιθετικές στάσεις από τρίτους παράγοντες, είναι
σίγουρο πως το δέλεαρ που θα δημιουργήσει με την ευπορία
του, θα προκαλέσει «μνηστήρες» με κατακτητικές διαθέσεις.
Αντίστοιχα ένα κράτος που δίνει βάση μόνο σε οπλικά
συστήματα και εξοπλισμούς όπως ανέφερε και ο Hermann
Göring, μοιραία θα αντιμετωπίσει μια εσωτερική κατάρρευση
αφού δεν θα μπορεί να συντηρηθεί. Η μόνη διέξοδος του, θα
είναι οι επιθέσεις προς άλλες χώρες πιο αδύναμες, που όμως ακόμα και έτσι θα δημιουργήσει ακόμα
μεγαλύτερη ανάγκη για να παραμείνει ισχυρότερο και να μπορεί ταυτόχρονα να διατηρήσει και τις
κατακτήσεις του.
Στην Ελλάδα του σήμερα ακούμε αρκετές φορές, ότι η Εθνική ασφάλεια είναι ένα μείζον θέμα μεν ,
αλλά επειδή είμαστε σε δύσκολη οικονομική κατάσταση θα πρέπει αυτό να παραμεριστεί ως εικόνα , διά
διατεταγμένων περικοπών και να ρίξουμε βάρος σε οικονομικά μέτρα και αναπτύξεις.
Να ακολουθήσουμε δηλαδή μονόπλευρα
το ένα σκέλος με την παραγωγή του
«βουτύρου», αψηφώντας το γεγονός
πως ειδικά για την Ελλάδα, οι
παράμετροι και οι παράγοντες στην
ευρύτερη περιοχή είναι πολύ εχθρικοί
και με επεκτατικές διαθέσεις.
Η υπόθεση από πολλούς, πως οι

σύμμαχοι της χώρας θα μπορούν να
διαφυλάξουν τα σύνορα μας, είναι
αποδεδειγμένο ιστορικά ως λάθος.
Παρουσιάζει επίσης άγνοια των σημερινών καταστάσεων καθώς αρκετές από τις χώρες-
δανειστές μας, δεν έχουν ούτε αυτές επαρκές στράτευμα και βασίζονται σε πράξεις του ΝΑΤΟ
που και αυτό μέχρι και σήμερα έχει δείξει ελάχιστη έως και μηδενική δράση/αντίδραση σε
«θερμές» καταστάσεις.
Ο Αλέξανδρος Νίκλαν είναι σύμβουλος θεμάτων ασφαλείας με πολυετή εμπειρία στον χώρο της ασφάλειας και ανάλυσης
πληροφορίας. Διαθέτει πτυχία στον χώρο ασφαλείας (safety & security, CISSP, CTCA, CHFI, Risk and Crisis Management, κτλ) .
Έχει εκπαίδευση στο θέμα της κυβερνο-τρομοκρατία και τρομοκρατίας μέσω προγραμμάτων του Maryland (START) University,
USA και του Leiden University, Holland . Γνωρίζει Αγγλικά και εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα επιχειρήσεων ως ιδιοκτήτης του
IISCA security think tank/group. Έχει πλήθος δημοσιεύσεων σε θέματα εσωτερικής και διεθνούς ασφαλείας.

Geopolitics.com.gr
ABOUT US AT I.I.S.C.A
Our Security Group and Think Tank of I.I.S.C.A. (Information Intelligence Security Consultants of Athens)
was formed in 2013, by a team of experienced consultants and analysts with the sole purpose of
advancing security services to cover today’s business needs and demands.
21st Century has signaled the beginning of a turning point in HUMINT and SIGINT fields, bringing
machines and human presence on the same level. Our team in IISCA, is making an effort to offer services
by covering both human and technology security , information and intelligence issues
Please contact us, to arrange a full presentation of our services at your premises and have a taste of
21st century security. Make the first step to a whole new world.

Geopolitics.com.gr
Γράφει ο Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός
Πολυτεχνείο Κρήτης & Audencia Nantes School of Management
Royal Academy of Economic and Finance Sciences of Spain
Από την Κρίση στην Ανάπτυξη
Επί πολλά χρόνια το μοντέλο ανάπτυξης της χώρας μας στηρίζονταν στην κατανάλωση και λιγότερο
στην παραγωγική διαδικασία, οδηγώντας στην αύξηση των εισαγωγών και συρρίκνωση των εξαγωγών.
Ο πρωτογενής τομέας υποχώρησε και ταυτόχρονα μειώθηκε και η βιομηχανική παραγωγή. Ο τριτογενής
τομέας των υπηρεσιών και του τουρισμού άνθισε, αλλά και εδώ οι υποδομές και ο άναρχος τρόπος
ανάπτυξης οδήγησε πολλές από αυτές να κλείσουν όταν εντάθηκε η κρίση και οι τράπεζες μείωσαν τις
πιστώσεις.
Τα εμπόδια στο επιχειρείν αμέτρητα, όπως οι αλλεπάλληλες αλλαγές στο φορολογικό, εργασιακό και
ασφαλιστικό καθεστώς. Η καινοτομία είναι λέξη άγνωστη στην Ελλάδα όπου οι διαδικασίες έναρξης μιας
επιχείρησης παραμένουν εξαιρετικά περίπλοκες. Στα παραπάνω προβλήματα πρέπει να προστεθεί και η
έλλειψη αποτελεσματικού μάνατζμεντ που είναι από τους βασικότερους παράγοντες ανάπτυξης μιας
επιχείρησης. Η κρίση έδειξε ότι το κράτος μας υποφέρει από οργάνωση και μηχανισμούς ελέγχου,
γεγονός απαράδεκτο για χώρα που ανήκει στην ελίτ των χωρών της Ευρώπης.
Μερικές εναλλακτικές προτάσεις που μπορούν να εφαρμοσθούν άμεσα με κατεύθυνση αναπτυξιακού

περιεχομένου είναι οι ακόλουθες, χωρίς να αποκλείονται και άλλες ιδέες.
- Το κράτος με επιχειρησιακά εργαλεία όπως κυρίως το ΕΣΠΑ μπορεί να προωθήσει μεγάλα έργα
υποδομής σε όλη τη χώρα (λιμάνια, αυτοκινητόδρομοι, μετρό, αεροδρόμια, κλπ.), ώστε να εμπνεύσει
εμπιστοσύνη στους Ευρωπαίους εταίρους αλλά και τους Έλληνες επιχειρηματίες, οι οποίοι είναι
έτοιμοι να επενδύσουν με στόχο την ανάπτυξη αλλά και την τόνωση της ανεργίας η οποία έχει
ξεπεράσει το 27% με προοπτική περαιτέρω ανόδου.
- Εξίσου σημαντικό είναι να προχωρήσει ο περιορισμός της κρατικής παρεμβατικότητας στην

επιχειρηματική δραστηριότητα, η οποία σε συνδυασμό με το άνοιγμα των κλειστών
επαγγελμάτων μπορεί να συμβάλει στην τόνωση της ανάπτυξης.

Geopolitics.com.gr
- Αξιοποίηση με παραγωγικό τρόπο της δημόσιας περιουσίας, ιδιαίτερα στην περιφέρεια της χώρας.
- Ενίσχυση των ερευνητικών δραστηριοτήτων των πανεπιστημίων σε νευραλγικούς τομείς της

οικονομίας, οι οποίες έχει αποδειχθεί ότι οδηγούν σε άμεση αύξηση του ΑΕΠ.
Τελειώνοντας, ας ευχηθούμε με το νέο έτος να μετατραπούμε από μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται από
ευρεία κατανάλωση σε μια κοινωνία παραγωγής και δημιουργίας.
Constantin Zopounidis is the Director of the Financial Engineering Laboratory. Prof. Zopounidis received his Doctorat D'Etat
(1986) in management science, a D.E.A. (1982) in financial management from the University of Paris-IX Dauphine and a B.A. in
Business Administration from the University of Macedonia. Prof. Zopounidis has been with the Dept. of Production Engineering
and Management of the Technical University of Crete, since 1987 and served as Chairman of the Department during the period
2001-2005. Prof. Zopounidis is elected member of the Royal Academy of Economc and Finance Sciences of Spain and
Distinguished Research Professor at Audencia Group, Nantes School of Management.

Geopolitics.com.gr
Γράφει ο Ατσαλάκης Γιώργος
Οικονομολόγος, Λέκτορας Πολυτεχνείου Κρήτης.
Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
Η Ουκρανική κρίση θα ενισχύσει την θέση της Ελλάδος
Οι ΗΠΑ κατάφεραν να μειώσουν την μέση τιμή της ενέργειας περίπου 50% σε σχέση με το 2008. Το
εγχείρημα αυτό το κατάφεραν με την εξόρυξη σχιστολιθικού αερίου με την μέθοδο της υδραυλικής
ρωγμάτωσης από τα τεράστια αποθέματα που διαθέτουν κυρίως στο Τέξας. Υπολογίζεται ότι το 2017 οι
ΗΠΑ θα κάνουν και εξαγωγές σχιστολιθικού αερίου.
Η Ευρώπη όμως εξακολουθεί να έχει κατά 50% μεγαλύτερο κόστος ενέργειας. Ουσιαστικά τώρα
διαγράφει την πολιτική που θα ακολουθήσει στο θέμα του κόστους της ενέργειας και της εξόρυξης του
σχιστολιθικού αερίου. Ίσως να έχει ήδη καθυστερήσει, αλλά ποτέ δεν είναι αργά. Απλά επιβεβαιώνεται
ακόμα μια φορά πόσο αργοκίνητος είναι ο γραφειοκρατικός μηχανισμός των Βρυξελλών παρόλο το
υπερβολικό κόστος λειτουργίας του.
Φυσικά η αύξηση της ανεργίας στην Ευρώπη και οι μειωμένοι ρυθμοί ανάπτυξης των οικονομιών της
Ευρώπη θα εντατικοποίηση την πίεση για μείωση της
τιμής της ενέργειας προκειμένου να παραμείνει
ανταγωνιστική σε σχέση με τις ΗΠΑ. Φθηνή ενέργεια
όμως δεν μπορεί να επιτευχτεί όταν η εξάρτηση της
Ευρώπης από την ακριβή Ρωσική ενέργεια υπερβαίνει
το 30%. Επίσης φθηνή ενέργεια δεν μπορεί να
υπάρξει εάν δεν αυξηθεί η προσφερόμενη ποσότητα.
Αναγκαστικά η Ευρώπη θα αναζητήσει τρόπους να
εξορύξει σχιστολιθικό αέριο εντός των εδαφών της,
και θα πρέπει να βιαστεί πάρα πολύ για να το
καταφέρει.
Η διαφαινόμενη κρίση της Ουκρανίας δημιουργεί

αβεβαιότητα τόσο στην σταθερή ροή των ποσοτήτων
ενέργειας από την Ρωσία όσο και στην τιμή αγοράς.Η
Ευρώπη, αναζητώντας εναγωνίως μια μείωση του
συνολικού κόστους ενέργειας, θα έπρεπε να
ακολουθήσει μια στρατηγική πίεσης προς τη Ρωσία
ώστε να μειωθούν οι τιμές αγοράς. Με την Ουκρανική
κρίση είναι πλέον πολύ αμφίβολο εάν μπορεί να
εξασκηθεί τέτοια πίεση.
Στην υπόγεια λεκάνη της Ουκρανίας προς την

Ευρωπαϊκή πλευρά υπάρχουν τεράστια αποθέματα σχιστολιθικού αερίου ίσως περισσότερα από 600 δις
κυβικά μέτρα. Η λεκάνη αυτή επεκτείνετε βαθειά μέσα στα γειτονικά Πολωνικά εδάφη όπου
υπολογίζεται ότι σύντομα θα ανακοινωθούνε και εκεί πολύ μεγάλα αποθέματα.Τόσο το Πολωνικό αέριο
όσο και το Ουκρανικό θα μπορέσει να χρησιμοποιήσει τους υπάρχοντες αγωγούς για να διανεμηθεί,
πράγμα που σημαίνει σημαντικές οικονομικές ωφέλειες.
Η μάχη μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας για το μέλλον της Ουκρανίας θα είναι σκληρή. Εάν η Πολωνίας και
η Ουκρανία σε ομαλές συνθήκες εξορύξουν το αέριο τους η τιμή του Ρώσικου αερίου αναγκαστικά θα
μειωθεί και η Ρωσία θα χάσει κέρδη και ισχύ. Επίσης η Ρωσία θα αναγκαστεί να μειώσει τις τιμές που
πουλάει και σε άλλες μη ευρωπαϊκές χώρες. Η αύξηση της προσφοράς σχιστολιθικού αερίου είναι ο
μόνος δρόμος η Ευρώπη θα αποκτήσει φθηνότερο αέριο, είτε αυτό θα είναι Ουκρανικό, είτε Πολωνικό

Geopolitics.com.gr
είτε φθηνότερο Ρώσικο. Ομαλή άντληση μπορεί να γίνει μόνο σε συνθήκες διπλωματικής και πολιτικής
σταθερότητας στην περιοχή.
Τώρα λοιπόν επιβάλλεται αναγκαστικά μια στροφή προς την αξιοποίηση ενεργειακών πηγών εντός της
Ευρώπης. Έως ότου εξορυχτεί το Πολωνικό ή το Ουκρανικό αέριο, η χώρα μας μπορεί να παίξει ένα
ακόμα πιο σημαντικό ρόλο ως προμηθευτής ενέργειας των Ευρωπαϊκών χωρών.
Το ζήτημα με την χώρα μας είναι πότε θα αποφασίσουν επιτέλους τα κυρίαρχα κόμματα, ότι οι εθνικές
στρατηγικές χαράζονται μόνο όταν οι πολιτικές δυνάμεις καθίσουν στο ίδιο τραπέζι και σε συνεργασία με
ειδικούς επιστήμονες χαράξουν αποτελεσματικές μακροχρόνιες πολιτικές αξιοποίησης του ορυκτού μας
πλούτου με βάση τα νέα πραγματικά δεδομένα που διαμορφώνονται στην Ευρώπη. Άραγε θα μπορέσουν
ποτέ τα μεγάλα κόμματα να αφήσουν το στενό κομματικό όφελος και να σκεφτούν έστω και για μια
φορά για το καλό της χώρας;
Τα τελευταία 50 χρόνια κάθε κόμμα έκανε το δικό του «αγώνα». Ένα αγώνα για το στενό κομματικό
τους συμφέρον. Προτιμούσαν το κομματικό συμφέρον από το συμφέρον της χώρας. Δεν του ένοιαζε
ακόμα και να χρεοκοπήσουν την χώρα εν αγνοία των πολιτών. Ακολουθούσαμε τους αγώνες τους όποτε
μας προσκαλούσαν διεγείροντας το συναίσθημα μας και τους ακολουθούσαμε τυφλά, χωρίς καμιά
λογική. Και τι καταφέραμε εν τέλει μετά από τόσο μαζικούς αγώνες; Απλά ξανά-χρεοκοπήσαμε για
πέμπτη φορά στην πρόσφατη ιστορίας μας.
Το κυριότερο, αυτή η καταστροφική νοοτροπία όπου οι πολιτικοί απευθυνόταν στο συναίσθημα και
στους δήθεν «αγώνες», και καθόλου στην λογική, φαίνεται ότι ενδέχεται να επιστρέψει δριμύτερη για
να δώσει το τελικό κτύπημα στην κοινωνία μας.
Εάν οι πολιτικοί μας δεν σοβαρευτούν και να ακολουθήσουν την κοινή λογική που επιβάλλει το
συμφέρον της χώρας (και όχι την κομματική λογική), ίσως οι πηγές ενέργειας να είναι η αιτία να
καταντήσουμε όπως οι αφρικανικές χώρες ή οι χώρες της Λατινικής Αμερικής και όχι μια χώρα σαν την
Φιλανδία, η οποία επενδύει όλα τα χρήματα από την ενέργεια για τις επόμενες γενιές και όχι για να
καλύψει τρέχοντα ελλείμματα του κρατικού προϋπολογισμού.
Μήπως θα πρέπει οι πολίτες να στείλουν ένα μήνυμα προς τα κόμματα για το θέμα της συνεργασίας;
Ο Δρ. Ατσαλάκης Γιώργος, είναι Λέκτορας στη Σχολή Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης. Είναι
απόφοιτος του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (πρώην Α.Σ.Ο.Ε.Ε. Κατέχει Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης στην Οργάνωση
και Διοίκηση από το Πολυτεχνείο Κρήτης. Επίσης κατέχει Διδακτορικό Δίπλωμα από το Πολυτεχνείο Κρήτης στην Τεχνολογική
Πρόβλεψη και είναι μέλος του εργαστηρίου Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης. Διδάσκει Τεχνολογική Πρόβλεψη και Ανάλυση
Δεδομένων. Η κύρια ερευνητική του δραστηριότητα είναι η πρόβλεψη και μοντελοποίηση κυρίως οικονομικών προβλημάτων με
την χρήση ευφυών υπολογιστικών μεθόδων από το χώρο των νευρωνικών δικτύων, της ασαφούς λογικής, και των νεύρο-ασαφών
συστημάτων, κ.λπ. Οι ερευνητικές περιοχές του εστιάζονται κυρίως στην ανάλυση, πρόβλεψη και μοντελοποίηση αγορών, όπως
των τιμών χρηματιστηριακών τίτλων, συναλλάγματος, ενέργειας, αγροτικών προϊόντων, πολύτιμων μετάλλων και γενικά κάθε
οργανωμένης αγοράς. Έχει συγγράψει 2 βιβλία, και περισσότερα από 90 επιστημονικά άρθρα τα οποία έχουν δημοσιευθεί σε
διάφορα επιστημονικά περιοδικά ή έχουν παρουσιαστεί σε επιστημονικά συνέδρια. Έχει δημοσιεύσει πάνω από 100 άρθρα σε
εφημερίδες και περιοδικά πανελλήνιας κυκλοφορίας με θέματα που αφορούν την οικονομία.

Geopolitics.com.gr
Γράφει ο Βασίλης Γιαννακόπουλος, γεωστρατηγικός αναλυτής
Ταξίαρχος ε.α. Πολεμικής Αεροπορίας
www.geostrategy.gr
geostrategical@yahoo.gr
Πριν και μετά την προσάρτηση της Κριμαίας
Το Μάρτιο του 2013, ο διευθυντής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών

(National Intelligence) των Ηνωμένων Πολιτειών, Τζαίημς Κλάππερ, στην ετήσια έκθεσή του για τις
παγκόσμιες απειλές μεταξύ άλλων ανέφερε:
«Οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις, τόσο οι συμβατικές όσο και οι πυρηνικές, έχουν ως στόχο την αποτροπή
και την ενίσχυση της γεωπολιτικής επιρροής της Μόσχας. Από τα τέλη του 2008, το Κρεμλίνο
αναπτύσσει ένα ευρύ πρόγραμμα στρατιωτικής μεταρρύθμισης και εκσυγχρονισμού των ρωσικών
ενόπλων δυνάμεων, προκειμένου την επόμενη δεκαετία να μειωθούν αριθμητικά, να καταστούν
περισσότερο ευέλικτες και εκπαιδευμένες στα υψηλής τεχνολογίας οπλικά συστήματα. Ήδη, από το
2008, η επάνδρωση των ταγμάτων πεζικού και τεθωρακισμένων έχει μειωθεί περίπου κατά 60%, ενώ το
υπουργείο Άμυνας προχώρησε και στη μείωση περίπου 135.000 θέσεων αξιωματικών (σήμερα, οι
ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας αριθμούν λιγότερο από ένα εκατομμύριο, ενώ το 1986 ξεπερνούσαν τα 4,3
εκατομμύρια).
Η χρηματοδότηση, η γραφειοκρατία και κάποια πολιτιστικά εμπόδια φαίνεται να δημιουργούν

προβλήματα στις προσπάθειες της Μόσχας για εκσυγχρονισμό των συμβατικών, ασύμμετρων και
πυρηνικών δυνατοτήτων της. Εντούτοις, οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις θα επιτρέψουν στη Ρωσία να
ανατρέψει σύντομα τα μικρά γειτονικά κράτη και να παραμείνει κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη στο
μετασοβιετικό χώρο, αλλά δεν θα επιδιώξει να διεξάγει επιθετικές επιχειρήσεις κατά χωρών μελών του
ΝΑΤΟ. Τουλάχιστον μέχρι οι ένοπλες δυνάμεις της να αποκτήσουν συμβατικά όπλα υψηλής τεχνολογίας,
η πυρηνική αποτροπή θα παραμείνει το επίκεντρο του στρατηγικού αμυντικού της σχεδιασμού, ώστε να
αντισταθμίσει την αδυναμία της έναντι των πιθανών αντιπάλων της με περισσότερες συμβατικές
δυνατότητες». [1]
Πέρα από το γεγονός ότι η εκτίμηση αυτή του

Τζαίημς Κλάππερ χαρακτηρίζεται ως
«προφητική», μας οδηγεί και σε ένα μείζον
ερώτημα: «Η επιτυχία του Πούτιν στην Κριμαία
αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο της διεξαγωγής
μιας νέας επιχείρησης των ρωσικών ενόπλων
δυνάμεων σε άλλες γειτονικές χώρες, όπως για
παράδειγμα στην Υπερδνειστερία της Μολδαβίας
ή ακόμη και στην ανατολική Ουκρανία, με
πρόσχημα την προστασία των ρωσικής
εθνικότητας πολιτών;». Εξάλλου, αφενός
«τρώγοντας έρχεται η όρεξη», αφετέρου το
ΝΑΤΟ και κυρίως οι ευρωπαϊκές χώρες μέλη του
φαίνεται ότι έχουν αποδεχθεί πως «η Κριμαία
είναι πλέον μια χαμένη υπόθεση». Στην
παρούσα φάση, αυτό που προβληματίζει τη
Δύση είναι η υψηλή πιθανότητα επέκτασης της
κρίσης, τόσο στην ανατολική Ουκρανία όσο και
στον περιφερειακό μετασοβιετικό χώρο, που δημιουργήθηκε στο δυτικό υπογάστριο της Ρωσίας μετά τη
διάλυση της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Ο Πούτιν, προκειμένου να προστατεύσει τη ρωσική εθνική ασφάλεια από τις επεκτατικές βλέψεις του
ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, αποφάσισε να ρισκάρει επικίνδυνα και να αποφασίσει την κατάληψη της
χερσονήσου της Κριμαίας. Θα πρέπει να σταθούμε στην απόφαση αυτή του Ρώσου προέδρου και να

Geopolitics.com.gr
επισημάνουμε ότι «ο Πούτιν προχώρησε στην υλοποίηση του σχεδίου του, παρά τις προειδοποιήσεις για
κυρώσεις, αλλά και τις μετασταθμεύσεις ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή». Ρίσκαρε
σημαντικά, αφού προηγουμένως εκτίμησε το μέγεθος και την πιθανότητα ανάδυσης των εν δυνάμει
εθνικών απειλών (βραχυ-μεσοπρόθεσμα, πιθανή επέκταση του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία και απόσυρση των
ρωσικών ναυτικών Δυνάμεων από την Κριμαία), που προέρχονταν από τη γειτονική Ουκρανία αφενός
λόγω της εγκατάλειψης του προεδρικού θώκου από το φιλορώσο Γιανουκόβιτς, αφετέρου λόγω του
πιθανού σχηματισμού μιας μελλοντικής φιλοδυτικής κυβέρνησης. Μετά την εφαρμογή του σχεδίου του,
εξασφάλισε τουλάχιστον τη de facto προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία και κατ’ επέκταση τη
διατήρηση της έδρας του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας στη Σεβαστούπολη.
Σε περίπτωση που δεν προχωρούσε στη διεξαγωγή αυτής της στρατιωτικής επιχείρησης, τότε μετά τις
εκλογές της 25ης Μαΐου 2014, που προβλέπονται από τη συμφωνία της 21ης Φεβρουαρίου 2014 μεταξύ
Γιανουκόβιτς-αντιπολίτευσης, θα ήταν πολύ πιθανόν η μελλοντική ουκρανική κυβέρνηση να ακύρωνε ως
παράνομη τη διμερή ρωσο-ουκρανική συμφωνία παραμονής του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας
στην Κριμαία μέχρι το 2042. Ως γνωστόν, η εν λόγω συμφωνία είχε επιτευχθεί τον Απρίλιο του 2010,
όταν επί προεδρίας Γιανουκόβιτς οι ρωσο-ουκρανικές
σχέσεις είχαν ήδη βελτιωθεί αισθητά.
Στην παρούσα φάση, κυριαρχούν πολλά ερωτήματα σχετικά

με την κρίση της Ουκρανίας και οι εξωτερικοί δρώντες θα
λέγαμε ότι κρατούν μια προσωρινή στάση αναμονής.
Παραμένουν άγνωστες οι επιδιώξεις της Ουάσιγκτον ή
τουλάχιστον περιορίζονται στις προφανείς, όπως για
παράδειγμα η διατήρηση της ενότητας στην «υπόλοιπη»
Ουκρανία. Άγνωστες παραμένουν και οι βλέψεις της
Μόσχας, σχετικά με το μέλλον της ανατολικής φιλορωσικής
Ουκρανίας. Ίσως, οι εκλογές της 25ης Μαΐου, εφόσον
διεξαχθούν και τύχουν της αποδοχής των αντίπαλων
πλευρών, αποδειχθούν καθοριστικές για το μέλλον της
χώρας. Ωστόσο, τα τελεσίγραφα, οι εκατέρωθεν κυρώσεις και το ψυχροπολεμικό κλίμα που επικρατεί
δεν είναι καθόλου απίθανο να συντηρήσουν την κρίση, να την κλιμακώσουν και τελικά να
λειτουργήσουν ως τροχοπέδη στη διεξαγωγή των εκλογών.
Είναι προφανές ότι αν δεν υπάρξει συμφωνία για τη διεξαγωγή εκλογών, τότε είναι θέμα χρόνου η
διχοτόμηση της χώρας. Επιπρόσθετα, θα αυξηθεί το έλλειμμα της εσωτερικής ασφάλειας, θα σημειωθούν
μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, θα πολλαπλασιασθούν οι ανθρώπινες απώλειες λόγω της
αυξομειούμενης συγκρουσιακής κατάστασης που θα επικρατεί, ενώ σε δεδομένη στιγμή δεν είναι
απίθανη η διακοπή για μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα της ροής υδρογονανθράκων από τη Ρωσία
προς την Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας, γεγονός που θα επιδεινώσει την ευρωπαϊκή ενεργειακή
ασφάλεια.
[1] U.S. Senate. Select Committee on Intelligence, Statement for the Record: Worldwide Threat Assessment of the US
Intelligence Community, James R. Clapper, Director of National Intelligence, March 12, 2013, p. 24
Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος κατάγεται από την ακριτική Θράκη. Φοίτησε στη Σχολή Ικάρων και στη συνέχεια υπηρέτησε σε
μονάδες της Πολεμικής Αεροπορίας καθώς και στο Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας, όπου ασχολήθηκε με την ανάλυση των
γεωπολιτικών εξελίξεων κυρίως της περιοχής της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Συμμετείχε σε αποστολές στο
εξωτερικό, με σκοπό τη γεωστρατηγική ανάλυση και την ανταλλαγή εκτιμήσεων για τις μείζονες παγκόσμιες προκλήσεις της
δεκαετίας του 2000.
Ως αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας φοίτησε σε σχολεία του εσωτερικού και του εξωτερικού (Σχολή Πολέμου,
Environmental Protection στη Γερμανία, Royal Jordanian War College στην Ιορδανία, κτλ). Επίσης, σπούδασε στο Κέντρο
Διπλωματικών και Στρατηγικών Σπουδών (Centre d' Études Diplomatiques et Stratégiques – CEDS) και του απενεμήθη
μεταπτυχιακός τίτλος από τη πρεσβεία της Γαλλίας στην Ελλάδα.
Το 2009, αποστρατεύτηκε με το βαθμό του ταξιάρχου και έκτοτε αρθρογραφεί σε ελληνικές και ξένες εφημερίδες, περιοδικά,
στο www.geostrategy.gr και ενίοτε διδάσκει σε στρατιωτικές σχολές. Έχει συγγράψει τα βιβλία «Αραβική Άνοιξη – Μέση Ανατολή
και Βόρεια Αφρική» και «Χημικά & Βιολογικά Όπλα – Υπαρκτή Ασύμμετρη Απειλή».

Geopolitics.com.gr
Χημικά και Βιολογικά Όπλα Υπαρκτή
Ασύμμετρη Απειλή
Στις 21 Αυγούστου 2013, η διεθνής κοινότητα

πληροφορήθηκε το θάνατο περίπου 1.300 Σύριων
πολιτών, από τη χρήση χημικών όπλων με γόμωση
νευροτοξικού αερίου σαρίν, στα προάστια της Δαμασκού.
Η πληροφορία επιβεβαιώθηκε αρχικά από τους Γιατρούς
Χωρίς Σύνορα και στη συνέχεια από μια ομάδα
εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ, η οποία βρισκόταν ήδη στη
συριακή πρωτεύουσα για την έρευνα προηγούμενων
καταγγελιών χρήσης χημικών όπλων, στη διάρκεια του
συριακού εμφύλιου.
Λίγες ημέρες αργότερα, η υπόθεση έλαβε τεράστιες

διαστάσεις. Η Ουάσιγκτον κατηγόρησε το αλαουιτικό
καθεστώς και αποφάσισε να προχωρήσει σε μια συμβολική
στρατιωτική ενέργεια κατά του καθεστώτος Assad,
αναπτύσσοντας αεροναυτικές δυνάμεις στην περιοχή της
Ανατολικής Μεσογείου. Ακολούθησε η αντίδραση της
Μόσχας και η ανάπτυξη ρωσικών ναυτικών δυνάμεων
στην ίδια περιοχή, για την υποστήριξη του συριακού
καθεστώτος, καθώς υποστήριζε ότι η χρήση χημικών
όπλων της 21ης Αυγούστου 2013 πραγματοποιήθηκε από
Σύριους αντικαθεστωτικούς. Μέσα σε ελάχιστα 24ωρα, οι
δύο υπερδυνάμεις έφθασαν στα πρόθυρα μιας
σύγκρουσης. Μιας σύγκρουσης η οποία απασχόλησε
σοβαρά τη διεθνή κοινότητα και ιδιαίτερα τις χώρες της
Ανατολικής Μεσογείου, συμπεριλαμβανομένης της
Ελλάδας, λόγω των απρόβλεπτων συνεπειών που πιθανόν
θα προκαλούσε σε περιφερειακό επίπεδο.
Το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, η κατάσταση

άρχισε να εξομαλύνεται, τουλάχιστον προσωρινά, καθώς
ακολούθησε η ρωσική πρόταση καταστροφής του
συριακού χημικού οπλοστασίου και η υπό όρους αποδοχή της, τόσο από τον Αμερικανό πρόεδρο Barack Obama όσο και από το
Σύριο πρόεδρο Bashar al-Assad. Αυτή είναι μια από τις πολυάριθμες περιπτώσεις, που η ανθρωπότητα «πλήρωσε ακριβά» την
ύπαρξη και τη χρήση των όπλων μαζικής καταστροφής και συγκεκριμένα των χημικών όπλων. Ωστόσο, η απειλή του χημικού
οπλοστασίου της Συρίας δεν εξουδετερώθηκε, καθώς δεν είναι απίθανο αφενός να επαναληφθούν παρόμοιες χημικές επιθέσεις
εντός του συριακού εδάφους ή σε γειτονικές χώρες, αφετέρου ένα μέρος αυτών των όπλων να περάσει στην κατοχή
τρομοκρατικών οργανώσεων. Ακόμη κι αν καταστραφεί το χημικό οπλοστάσιο των συριακών ενόπλων δυνάμεων, η απειλή των
χημικών και βιολογικών όπλων θα υφίσταται, καθώς ένας άγνωστος αριθμός κρατικών και μη κρατικών δρώντων συνεχίζουν να τα
αναζητούν, να τα εμπορεύονται, να τα αναπτύσσουν και να τα αποθηκεύουν.
Σκοπός αυτού του βιβλίου είναι αφενός να αναδείξει το μέγεθος της υφιστάμενης απειλής των βιοχημικών όπλων και τη σημαντική
πιθανότητα χρησιμοποίησής τους στο μέλλον, αφετέρου να ενημερώσει τόσο τους πολίτες όσο και τους άμεσα ενδιαφερόμενους
του τομέα της άμυνας, της υγείας, της ακαδημαϊκής κοινότητας και της πολιτικής, για τα είδη των χημικών και βιολογικών όπλων,
την εξέλιξή τους, τα υφιστάμενα χημικά, βιολογικά και βαλλιστικά οπλοστάσια, αλλά και για τους βασικούς προτεινόμενους
τρόπους προστασίας από αυτά.
Ο σημαντικότερος λόγος, για τον οποίο αποφασίσαμε την συγγραφή του παρόντος πονήματος, που ξεκίνησε στα τέλη του 2012,
ήταν η δια-φαινόμενη τοπική και περιφερειακή απειλή του συριακού χημικού οπλοστασίου, στη διάρκεια της εμφύλιας
σύγκρουσης. Δυστυχώς, τα γεγονότα επαλήθευσαν τις ανησυχίες μας. Σήμερα, το θέμα των χημικών όπλων απασχολεί σχεδόν
καθημερινά τα ΜΜΕ και προβληματίζει τη διεθνή κοινότητα. Πέρα από την υφιστάμενη χημική απειλή, είναι υπαρκτή και η
βιολογική απειλή. Το 2003, στο Λονδίνο, συνελήφθησαν έξι άτομα με την κατηγορία της προετοιμασίας διεξαγωγής τρομοκρατικής
βιολογικής επίθεσης με ρικίνη. Το 2005, στο Αφγανιστάν, σύμφωνα με μια έκθεση των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών
προς τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, ανακαλύφθηκαν δύο εργαστήρια ανάπτυξης βιολογικών όπλων της Al Qaeda, τα
οποία διέθεταν μικροβιολογικό εξοπλισμό και ήσαν στελεχωμένα με ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό. Από το 2001, συνεχίζεται έως
σήμερα η αποστολή επιστολών σε Αμερικανούς αξιωματούχους και όχι μόνο, με την τοξική ουσία ρικίνη. Μάλιστα, σε ένα από τα
τελευταία περιστατικά (2013), οι σπόροι ρικίνης αγοράσθηκαν διαδικτυακά από την ιστοσελίδα του eBay.

Geopolitics.com.gr
Γράφει η ομάδα ανάλυσης του IISCA group

( www.iisca.eu )
Εισαγωγή στην γεωστρατηγική αξία της Ελλάδος
Πολλές φορές έχει αναλυθεί στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης το θέμα της αξίας της Ελλάδος όσον αφορά
την γεωστρατηγική της θέση, αλλά και την σημασία της χώρας σε ένα παγκόσμιο κοινωνικό-οικονομικό
επίπεδο. Ακόμα και σε κατ’ιδίαν συζητήσεις μεταξύ πολιτών τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό η
συζήτηση περί Ελλάδος αυτή την χρονική περίοδο παίρνει βαρύνουσα σημασία. Τι γίνεται όμως στην
πραγματικότητα, ποιά είναι η πραγματική αξία των δεδομένων αυτών και πόσο θα είναι το μερίδιο που
αντιστοιχεί όντως σαν σημασία για την χώρα μας;
Η θέση της κάθε χώρας ορίζεται από κάποιες παραμέτρους σε ένα γεωστρατηγικό πίνακα ανάλυσης που
θα μπορεί να προσδιορίσει και την σχετική αξία της ως αντικείμενο κάποιου γενικότερου πλάνου. Ποιές
είναι αυτές;
Ι. Γεωοικονομία
Ο ορισμός που προσδιορίζεται από το κατά πόσο μια χώρα μπορεί να αυτο-ικανοποιήσει τις ανάγκες του
λαού της , με την δυνατότητα μάλιστα να λειτουργεί σε φιλικά διεθνές περιβάλλον και συνάμα να μπορεί
να δώσει σε νέους πελάτες εκτός συνόρων το πλεόνασμα , έτσι ώστε να δημιουργήσει και ένα κύμα
συσσώρευσης πλούτου εσωτερικά. Είναι ένα σύνθετο πλάνο που δημιουργείται από ένα συνονθύλευμα
παραγόντων, όπως είναι η μορφολογία εδάφους, η αυτοδυναμία μιας χώρας σε πρώτες ύλες , το
πολιτιστικό στοιχείο, η τεχνολογική δυνατότητα, η δυναμικότητα της ίδιας της χώρας σε εξωτερίκευση
ενεργειών τηλεπικοινωνιών-μεταφορών-παραγωγής-οικονομίας που δηλώνει και την ισχύ κατάκτησης
πάνω σε άλλες χώρες χωρίς να εκδηλώσει επιθετικότητα των όπλων.
ΙΙ Γεωπολιτική.
Μιλώντας για ισχύ των όπλων είναι γνωστό σε όλους μας πως η διαδικασία και καθορισμός μιας χώρας
σε διεθνή πεδία έχει να κάνει με την δυναμική και την ισχύ της σε επίπεδο διπλωματίας αλλά και
στρατιωτικής ισχύος. Ένα από τα καθοριστικότερα παραδείγματα είναι η πολιτική των ΗΠΑ που
εφήρμοζαν με «σημαιοφόρο» τον Η. Kissinger με την “διπλωματία των κανονιοφόρων”. Είτε εφήρμοζες
τον τρόπο των ΗΠΑ με διπλωματικά μέσα όπως ήθελαν ή τον εφήρμοζαν εκείνες για τους αρνούντες με
απειλές ή ακόμα και με εφαρμογή βίας… κάτι που συμμερίστηκε και ο G. Bush Jr. με την γνωστή
φράση.. “you are either with us, or against us”.
Επίσης, σημαντικό στοιχείο είναι το πολιτισμικό και θρησκευτικό μέρος του συνόλου που καθορίζει τους
συνδετικούς κρίκους ενός έθνους-λαού εντός της χώρας. Πρόσθετο σημείο είναι το στοιχείο της
επιθετικότητας μιας χώρας όπως προσδιορίζεται από την δυναμική επέκτασης που έχει.
Εδώ oι παραπάνω όροι μπορούν να οδηγήσουν σε μια ικανή αξιολόγηση μιας χώρας όσον αφορά γενικά
την σημασία της στο παγκόσμιο στερέωμα. Τι γίνεται όμως με την Ελλάδα , και δη στο συγκεκριμένο
χρονικό σημείο που γράφονται τα παραπάνω;

Geopolitics.com.gr
ΕΛΛΑΔΑ.
Η Ελλάδα ως έδαφος έχει μια ιδιαιτερότητα σε μορφολογία, τόσο όσον αφορά το ανάγλυφο αλλά και ως
γεωγραφική κομβική θέση μεταφορών και επικοινωνιών καθώς και σχετικών ενεργειακών πηγών. Μια
χερσόνησο γης που παρουσιάζει βουνά σε συνδυασμό με θάλασσα και λεκανοπέδια , αποτελεί ένα
στρατιωτικό πλεονέκτημα σε περίπτωση άμυνας. Αυτό αποδείχτηκε ιστορικά πώς έχει δημιουργήσει
αρκετές φορές εμπόδιο για επίδοξους κατακτητές.
Σαν πολιτισμικό/πληθυσμιακό στοιχείο ,αν και έχει δεχτεί μια μεγάλη αλλοίωση με την εισροή
λαθρομεταναστών αλλά και ξένων στοιχείων από άλλες χώρες, εξακολουθεί και ακτινοβολεί (κυρίως
λόγω της ιστορίας της) μια σπίθα πολιτισμού, αξιοζήλευτη στο παγκόσμιο στερέωμα. Αυτό από μόνο του
εμπεριέχει μια δυναμική που πολλοί σπεύδουν με ετερόφωτο τρόπο να καπηλευθούν (βλ. Σκόπια,
Τουρκία) ή απλά να την σπιλώσουν προσπαθώντας να επιτύχουν τον δικό τους αντικειμενικό σκοπό ανά
περίσταση (π.χ. δημοσιεύματα με αλλοιώσεις ιστορικών γεγονότων κατά καιρούς σε ξένα ΜΜΕ).
Σημαντικό, επίσης, είναι το γεγονός πως στην χώρα επικρατεί ακόμα και σήμερα ως κυρίαρχη θρησκεία,
η ιδεολογία του Χριστιανού Ορθόδοξου αποτελώντας ένα πρόσθετο συνεκτικό κρίκο , σε κοινωνικό
επίπεδο , προσφέροντας άλλη μια δικλείδα προστασίας σε κάθε αλλοίωση από εξωγενή παράγοντα.
Το πρόβλημα της Ελλάδος ξεκινάει από την γεωοικονομική της κατάσταση , αφού στην πορεία, έχει
χάσει κάθε ικανότητα πρωτογενούς παραγωγής και ικανότητας αυτοδυναμίας για τις ανάγκες του
πληθυσμού της. Μάλιστα, επειδή ακριβώς ο πληθυσμός έχει αυξηθεί από την έλευση των
λαθρομεταναστών, οι ανάγκες για κοινωνικές παροχές, έχουν πολλαπλασιαστεί σε συνάρτηση με την
αλλαγή συστήματος επιβίωσης των ιθαγενών, έχοντας επιφέρει μια συστηματική αύξηση δανεισμού από
ΕΚΤ και ΔΝΤ. Ο δανεισμός αυτός έχει μειώσει κατά πολύ την δυναμική της Ελλάδος , φέρνοντας την σε
θέση εξάρτησης απέναντι σε τρίτους.
Η μεγάλη χρονική διάρκεια απουσίας πολιτικών ηγετών επιβαρύνει προσθετικά τα παραπάνω , καθώς η
τοπική πολιτική λειτουργεί από μειονεκτική θέση, χωρίς υποστήριξη υψηλής διπλωματίας , φέρνοντας
κάθε αίτηση/απαίτηση της χώρας από δανειστές και άλλους, σε μια αρνητική προκατάληψη προ
απάντησης.
Ερχόμενος τώρα στην γεωστρατηγική αξία της Ελλάδος θα πρέπει να μπούμε σε ένα συνδυασμό των
παραπάνω , συν τις επικρατούσες διεθνείς συγκυρίες, για να δούμε πως ακριβώς διαμορφώνεται το
τοπίο για την χώρα μας, αλλά συνάμα να δούμε και το τι σημαίνει αυτό για εμάς στη σημερινή εποχή.
Στο γενικότερο γεωγραφικό τοπίο , η Ελλάδα έχοντας μια περίοπτη θέση σαν κόμβος μεταφορών ,
ενεργειακών αγωγών αλλά και με τις πρόσφατες ανακαλύψεις και προσπάθειες εξόρυξης ορυκτών
πρώτων υλών, η χώρα φαντάζει ως μια άκρως ενδιαφέρουσα τοποθεσία από πλευράς επενδύσεων και
πρωτογενούς οικονομικής αξίας.
Παράλληλα, η δυνατότητα να μπορεί να λειτουργήσει ως επιβλέπων έδαφος («φάρος ασφαλείας» ) στην

περιοχή των Βαλκανίων αλλά και των παραλιών του Αιγαίου και της Μ.Ανατολής, ανεβάζει ακόμα
περισσότερο την αξία αυτή, προκαλώντας ακόμη περισσότερο τα ξένες βλέψεις. Το πρόβλημα, όμως, για
έναν επενδυτή είναι πως πρόκειται για μια χώρα που λειτουργεί μέσα σε ένα οικονομικό περιορισμό από
την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Επίσης, έχει ένα διογκωμένο επίπεδο διαβίωσης που λειτουργεί απωθητικά σε κάθε προσπάθεια
εκμετάλλευσης από όποιον θέλει το μέγιστο κέρδος με την όσο δυνατόν χαμηλότερη προσπάθεια και
επένδυση. Οι καταναλωτές για να προσεγγιστούν από μια εταιρία παραγωγής προϊόντων θα χρειαστεί να
σπαταληθεί πολύ χρήμα και κόπος, με αμφίβολα αποτελέσματα.

Geopolitics.com.gr
Η συνοχή του κοινωνικού συνόλου, παρά τις όποιες αλλοιώσεις και την όποια αλλαγή συστήματος
αξιών, παραμένει ένα μεγάλο πρόβλημα καθώς αποτελεί εμπόδιο εφόσον θέσει εαυτόν ως σύνολο
απέναντι σε ξένες επιθυμίες και σχέδια, στηριζόμενο είτε στο εθνικό φρόνημα ή και στο πρόσκαιρο
συντεχνιακό συμφέρον.
Όλα αυτά διαμορφώνουν μια εικόνα που μπορεί να κατατάξει μια χώρα στην κορυφή ενός διεθνές
πεδίου διπλωματίας και πολιτικής αξίας, εφόσον τα προαναφερθέντα στοιχεία ισχύουν σε ισορροπία με
ομοιόμορφη αυξητική τάση προς τα πάνω. Η τάση αυτή θα δημιουργήσει και την απαραίτητη δυναμική
που θα ενδυναμώσει και την επιρροή επάνω σε άλλες χώρες, κατακτώντας με τον τρόπο αυτό και την
θέση δύναμης και επιρροής που θα χρειαστεί. Όλα αυτά όμως οδηγούν και στην διαδικασία ανάπτυξης
των παραπάνω στοιχείων , σε μια συνεχή αλληλεπίδραση. Παρακάτω εξηγείται πως ακριβώς η ύπαρξη
ανάπτυξης ή η υπό-ανάπτυξη αυτών των στοιχείων καθορίζει και το πως η κάθε χώρα, θα οδηγηθεί σε
ανυποληψία ή σε μια πιθανή δύναμη.
Γεωοικονομία
Στις προηγούμενες παραγράφους, είχαμε αναφερθεί στα δύο σημεία που ενισχύουν την γεωστρατηγική
αξία της Ελλάδος στο παγκόσμιο στερέωμα, το γεωπολιτικό και το γεωοικονομικό στοιχείο. Τα δύο
στυλώματα όπου αναλόγως του μεγέθους και της ισχύος τους μπορούν να αναδείξουν μια αυτοκρατορία
ή να αποδυναμώσουν μια χώρα όπως είναι η Ελλάδα.
Αναφερόμενοι στο γεωοικονομικό στοιχείο της χώρας , ίσως θα ήταν καλό να διαιρεθεί σε
υποκατηγορίες έτσι ώστε να είναι πιο εύκολη και κατανοητή η ανάλυση του. Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν,
ξεκινούμε με τον μετεωρολογικό παράγοντα όπως και τον επηρεασμό αυτού σε διάφορους τομείς
πρώτης παραγωγής.
Γεωοικονομικά στοιχεία.
Ένα από τα μεγάλα πλεονεκτήματα που έχει ο Ελλαδικός χώρος είναι οι καιρικές συνθήκες που
επικρατούν καθ’ όλη την διάρκεια του χρόνου με ηπιότητα σε σύγκριση με άλλα εδάφη και χώρες. Αυτό
εξυπηρετεί αφάνταστα την γεωργική παραγωγή αλλά και άλλες δραστηριότητες όπως ιχθυοκαλλιέργειες,
ηλιακή ενέργεια, αιολική ενέργεια κτλ.
Καιρός και γεωλογικά στοιχεία.
Μια χώρα που μπορεί να έχει ως σύμμαχο τις γεωλογικές και μετεωρολογικές συνθήκες είναι ικανή να
προχωρήσει σε μια συντονισμένη κίνηση σχεδιασμού αύξησης παραγωγής, οδηγώντας όλη την χώρα σε
μια αυτονομία που θα ενισχύσει την γεωοικονομική της δύναμη.
Η δημιουργία μιας αυξητικής δυναμικής σε παραγωγή πρώτων αγαθών και ποσότητας ενέργειας (βλ.
π.χ. ΑΠΕ) είναι το πρώτο βήμα που μπορεί να εδραιώσει μια ισχυρή οικονομική και βιομηχανική
κατάσταση ως επόμενο στάδιο. Διότι η επεξεργασία, παρασκευή και διανομή των παραπάνω, είναι κάτι
που θα δημιουργήσει μια αλυσίδα ζήτησης από την αγορά για ταχύτερο ρυθμό διανομής αλλά και μια
ανάγκη για τοπική αξιοποίηση τους στον μέγιστο βαθμό.

Geopolitics.com.gr
Στοιχεία Ευρωπαϊκής Ένωσης για Αγροτικές γαίες (2005-2007)
Στην Ελλάδα λοιπόν, όπου τόσο το γεωλογικό όσο και οι καιρικές συνθήκες είναι εκείνα τα στοιχεία που
μπορούν να ενισχύσουν στο μέγιστο την απόδοση της παραγωγής, έχουμε παραμείνει σε αναξιοποίητο
σχεδόν επίπεδο όλων αυτών των πόρων.
Δεν υπάρχουν ούτε μεγάλες αξιοποιήσεις σε υδάτινους πόρους ,όπου η Ελλάδα διαθέτει το μέγιστο
απόθεμα , ποιοτικά, πόσιμου νερού. Δεν υπάρχει παρά ελάχιστη αξιοποίηση σε επίπεδο ενέργειας και
παραγωγής της , μέσω των «πράσινων» τρόπων όπως αιολικές γεννήτριες και ηλιακούς συλλέκτες. Δεν
υπάρχει κανένας εθνικός σχεδιασμός για αγροτικό πλαίσιο παραγωγής που να ενδυναμώνει την
αυτονομία της χώρας σε πρώτης ανάγκης τρόφιμα Επιβαρυντικά των παραπάνω, όποια παραγωγή
υπάρχει είναι απόλυτα εξαρτημένη από επιδοτήσεις αποδίδοντας παρά ελάχιστα οφέλη , εξαιρουμένων
ίσως των εσπεριδοειδών, της ελιάς και του κρόκου Κοζάνης (μοναδικό στον κόσμο προϊόν).
Συμμετοχή προϊόντων και υπηρεσιών στο Ελληνικό ΑΕΠ (πηγή e-go.gr)
Η δε αλιεία είναι κυριολεκτικά σε προβληματικά επίπεδα, αφού η μη ύπαρξη συγκεκριμένου εθνικού

σχεδίου έχει οδηγήσει σε υπέρ-εκμετάλλευση κάποιων περιοχών, όπως και σε επιχειρήσεις
ιχθυοκαλλιέργειας κυριολεκτικά εξαρτημένες από επιδοτήσεις του κράτους και της Ε.Ε. Δύο τομείς που
Geopolitics.com.gr
θα έπρεπε να έχουν αυτονομία λόγω εξαγωγών ενός προϊόντος που δεν υπάρχει ή είναι σε μικρό
επίπεδο παραγωγής σε άλλες χώρες. Ενώ οι εξαγωγές ενός τέτοιου προϊόντος θα μπορούσαν να
ελαφρύνουν αρκετά το εμπορικό έλλειμμα , αντίθετα έχουμε εισαγωγή κατεψυγμένων ( !!! ) από τρίτες
χώρες η οποία αυξάνει σε ραγδαίο ρυθμό.
Δυστυχώς ακόμα και σήμερα, η χώρα μας επιμένει σε ένα σύνολο επιδοτήσεων και δανεισμού από
τρίτους, έτσι ώστε να δίνει κίνητρα σε παραγωγούς και επιχειρήσεις να λειτουργούν με προϊόντα «ξένα»
ή «δευτερεύουσας φύσης» σε σχέση με τα παραπάνω ή ακόμα χειρότερα να λειτουργούν σε επίπεδο
παρασκευής και αναδιανομής εισαγόμενων προϊόντων μεγαλώνοντας ακόμη περισσότερο το έλλειμμα
της χώρας , αφού όλα αυτά κοστίζουν διπλά. Τόσο σε επίπεδο αγοράς, όσο και σε επίπεδο δανεισμού,
δεδομένου ότι οι επιχειρήσεις δεν προσδίδουν πρόσθετη αξία.
Γεωγραφική θέση
Γεωγραφικός χάρτης Μεσογείου
Δεύτερη υποκατηγορία είναι η γεωγραφική θέση που δίνει ένα σύνολο χαρακτηριστικών στην χώρα που
πολύ δύσκολα μπορεί να βρεθεί σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου. Μια χώρα που βρίσκεται
κυριολεκτικά στο νότιο προπύργιο της Ευρώπης, στην πόρτα της Ασίας, στα πόδια των Βαλκανίων και
στο κεφάλι της Αφρικής, είναι σαν να φωτογραφίζεται ως κόμβος μεταφορών ακόμα και στον πιο αδαή.
Ειδικότερα όταν έχει πέρα από τα εδαφικά σύνορα και τα γύρω πελάγη να μπορούν να λειτουργήσουν
ως πλωτοί διάδρομοι για κάθε είδους εμπορική συναλλαγή και μεταφορά σε οποιοδήποτε επίπεδο και
αγαθό, θα έλεγε κανείς πως και μόνο από αυτό, ως χώρα η Ελλάδα θα μπορούσε να κερδίσει μια

Geopolitics.com.gr
περίοπτη θέση στα κέντρα αποφάσεων. Όμως ακόμη και σήμερα, τέτοιο δίκτυο δεν υφίσταται.
Σιδηρόδρομοι, λιμάνια, αεροδρόμια, παραμένουν σε

μια βαθμίδα μειωμένης αξίας και αντί να έχουν
σημειωθεί με κόκκινο σε κάθε εμπορικό χάρτη του
κόσμου, η Ελλάδα παραμένει ένα περιστασιακό
αγκυροβόλι, αφήνοντας τον ρόλο του κόμβου να τον
παίζει η Τουρκία ή ακόμα και η Ιταλία.
Μην ξεχνάμε πως η Ελλάδα ακόμα και κατά την

διάρκεια της Τουρκοκρατίας είχε ακμάσει σε αυτό το
επίπεδο των μεταφορών, ειδικότερα στα παράλια της
Μ.Ασίας, όπου το Ελληνικό εμπορικό στοιχείο άκμασε
και είχε καταφέρει να πάρει τα ηνία στην οικονομία.
Δυστυχώς όμως και εδώ , οι κόμβοι για πλοία και αεροπλάνα, δεν έχουν ούτε έκταση, ούτε τις
προϋποθέσεις να φιλοξενήσουν τέτοιες διεθνείς μεταφορές , σε παγκόσμιο επίπεδο. Και αυτό πέρα από
την ανικανότητα να φέρουν εντός της επικράτειας εισοδήματα, επιφέρουν και απώλειες αφού τα τέλη
μεταφορών από τρίτες χώρες προς εμάς (Τουρκία, Ιταλία) για διεθνή εμπορεύματα που εισάγουμε,
επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο το έλλειμμα μεταφέροντας το κόστος ακόμα και στον τελικό
καταναλωτή.
Σημαντική αλλά μικρή αλλαγή αποτελεί η επένδυση από την Κινέζικη COSCO που παραμένει όμως πολύ
μικρή σαν ποσοστό έναντι της πραγματικής αξιοποίησης αυτών των δικτύων που μπορεί να διαθέσει η
χώρα.
Οι τερματικοί όμως αυτοί σταθμοί δεν είναι μόνο κόμβοι μεταφορών αγαθών. Είναι και προορισμοί
τουρισμού. Μια βιομηχανία που τόσο θέλουμε να αναπτυχθεί στην Ελλάδα , αλλά μέχρι στιγμής έχει
αναντιστοιχία σε ποιότητα υπηρεσιών και τιμών και συνάμα μηδενική οργάνωση.
Ο τουρισμός θα μπορούσε για την Ελλάδα να είναι μια

μορφής βαριάς βιομηχανίας υπηρεσιών όπως τόσο συχνά
διατυμπανίζουμε, με μια διαφορά όμως. Ότι κάθε τι που
προσφέρεται στο πλαίσιο αυτό , θα ήταν άνευ
συναγωνισμού σε ποιοτικό επίπεδο. Τουρισμός πάσης
φύσεως εκδρομικής μορφής. Βουνό, θάλασσα, καταδύσεις,
ορειβασία, ποδηλασία, αρχαιολογική ξενάγηση,
θρησκευτική επίσκεψη είναι μόνο ελάχιστες από τις
μορφές αυτές. Αντ’ αυτού, έχουμε παραμείνει στο
κλασσικό καλοκαιρινό περιβάλλον και μάλιστα
προσελκύοντας λανθασμένο κοινό με φτηνές παροχές και υπηρεσίες που δεν ανταποκρίνονται στα θέλω
και τις επιθυμίες του εισοδηματία αλλοδαπού, αλλά και ημεδαπού πελάτη.
Η Ελλάδα θα μπορούσε να παρέχει υπηρεσίες εναλλακτικού τουρισμού. Η ποιότητα της φιλοξενίας του
«Ξένιου Διός» θα μπορούσε να γίνει η σημαία της χώρας, για εκείνους που θέλουν να βιώσουν τις
διακοπές τους σε ένα περιβάλλον «σαν το σπίτι τους». Δεν είναι απαραίτητο να μπούμε στον
ανταγωνισμό των «6αστερων» ξενοδοχείων και των all-inclusive πακέτων. Μια διαμονή σε ένα χωριό με
την παραδοσιακή φιλοξενία και ευγένεια των Ελλήνων όπως γνωρίζουμε να την δίνουμε , μπορεί να
φέρει ανέλπιστα αποτελέσματα.

Geopolitics.com.gr
Υπέδαφος
Ένα εξίσου σημαντικό είναι το στοιχείο του υπεδάφους. Είναι γνωστό ότι πρόσφατα η Ελλάδα έχει μπει
σε μια διαδικασία ορισμού ΑΟΖ (σ.σ. κάτι που έπρεπε να είχε γίνει χρόνια πριν), με απώτερο σκοπό το
θαλάσσιο υπέδαφος που είναι πλούσιο σε ορυκτά καύσιμα. όπως αποδείχθηκε κατά τις πρόσφατες
έρευνες.
Μεταλλεύματα, ορυκτά καύσιμα είναι προϊόντα που οι χώρες

που τα έχουν , δημιουργούν ολόκληρη βιομηχανία, γύρω
από αυτά που προστατεύεται με ισχυρά νομικά και θεσμικά
πλαίσια έτσι ώστε να διατηρείται ακέραιο το εθνικό
συμφέρον, ανεξαιρέτως ποιός θα τα διαχειριστεί. Στην
Ελλάδα υπάρχουν κάποια τέτοια σημεία, αλλά είναι στα
σπάργανα από πλευράς εκμετάλλευσης και αξιοποίησης. Π.χ.
ελάχιστοι γνωρίζουν ότι είμαστε από τις ελάχιστες χώρες που
κυριολεκτικά «παράγουμε» ευρώ. Το Νικέλιο που
εξορύσσεται εδώ δίνει σε διψήφιο ποσοστό το υλικό για την δημιουργία των Ευρωπαϊκών νομισμάτων.
Και όμως ακόμα και σήμερα η βιομηχανία βρίσκεται σε λήθη και λόγω των πολιτικών συνθηκών και
απαιτήσεων οδηγείται στην ολική εξαφάνιση της. Εργοστάσια που έχουν μείνει τεχνολογικά στην
δεκαετία του 80-90, με ανύπαρκτο δίκτυο διανομής και παρασκευής εσωτερικά της χώρας, εξάγεται με
κάποιο ελάχιστο αντίτιμο και επιστρέφει σε εμάς στην τελειοποιημένη μορφή του, με τετραπλάσιο
τουλάχιστον κόστος εισαγωγής (π.χ. αλουμινοκατασκευές). Απώλειες και εδώ, τόσο σε ποσό
συναλλάγματος εισαγωγής, όσο και σε ποσό που θα δοθεί για να αγοράσουμε το ραφιναρισμένο προϊόν
σε δεύτερη φάση από τρίτη χώρα.
Τεχνολογία - Τηλεπικοινωνίες
Στην Ελλάδα του σήμερα , η τεχνολογία αν και έχει κάνει την είσοδο της στην χώρα, παρόλα αυτά
παραμένει τελευταίος τροχός της αμάξης. Μη εφαρμόσιμη στον δημόσιο τομέα, παραγκωνισμένη στον
ιδιωτικό τομέα, κυρίως λόγω του αυξημένου κόστους διαχείρισης της , αλλά και της μη ύπαρξης
τεχνογνωσίας , δεν μπορεί να αποδώσει το πρόσθετο κέρδος της. Οι τηλεπικοινωνίες αν και αρχικά
κοντά στην περίοδο 2000-2004 έδειξαν μια τάση κατάκτησης των γειτονικών αγορών , σήμερα έχουν
συρρικνωθεί και μεταπουληθεί σε τρίτους, παραδίδοντας έτσι ένα σημαντικό έδαφος για επενδύσεις
ακόμα και εντός χώρας χωρίς ειδική αξιοποίηση.
Περιβάλλον - Μόλυνση
Αν και πολλοί δεν το σκέφτονται καν, το σίγουρο είναι ότι πρόκειται για κάτι πολύ σοβαρό καθώς
επιφέρει δραματικές αλλοιώσεις και καταστροφές σε περιοχές γης και θαλάσσης. Το κόστος της ζημιάς
είναι ακόμα πιο μεγάλο αν σκεφτεί κανείς πως δεν είναι μόνο η ίδια η καταστροφή που εξαφανίζει την
δυνατότητα αξιοποίησης του υδάτινου ή γήινου πόρου, αλλά και το ότι πρέπει να ξοδευτούν διπλάσια
χρήματα για να επανέρθει σε πρότερα επίπεδα. Και σαν κερασάκι στην τούρτα, φυσικά υπάρχει και το
πρόστιμο που μας επιβαρύνει αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ κάθε φορά , που επιβάλλεται από
την Ε.Ε. , δίνοντας και την χαριστική βολή στην ικανότητα να είμαστε οικονομικά αυτόνομοι με
αντίκτυπο σε τουρισμό και άλλους τομείς όπως αυτός της γεωργίας.

Geopolitics.com.gr
Βαθμίδα Γεωοικονομικής Αξίας Ελλάδος
Εν κατακλείδι, η Ελλάδα κατά την διάρκεια της εισαγωγής της στην Ε.Ε. , δεν δημιούργησε ποτέ ένα
ικανό τέτοιο εθνικό πλάνο για δίκτυο παραγωγής αγαθών, μεταφορών, υπηρεσιών ή ακόμα και
μεταλλευτικών εξορύξεων που θα ενίσχυε πραγματικά την αυτοδυναμία της σε πρώτης ανάγκης αγαθά ,
μειώνοντας έτσι σημαντικά την ισχύ της οικονομίας της και με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ισχύ της.
Μια οικονομία που θα μπορούσε ακόμα και σήμερα με πραγματικά ελάχιστη προσπάθεια να γίνει ακόμα
ισχυρή και αυτόνομη , έχοντας τόσα πλεονεκτήματα όσα πολύ σπάνια έχει κάποιο άλλο έθνος υπέρ του.
Στο στοιχείο λοιπόν της γεωοικονομίας η διαπίστωση είναι αρνητική στο ότι ο πρώτος θεμέλιος λίθος ,
είναι ανύπαρκτος κυρίως λόγω μη αξιοποίησης των πόρων, ρίχνοντας όλο το βάρος στον έτερο στύλο
της γεωπολιτικής, έτσι ώστε η γεωστρατηγική δύναμη της Ελλάδος, να ασκεί την όποια μέγιστη δυνατή
επιρροή σε όλο τον κόσμο. Όμως είναι έτσι τα πράγματα; Υπάρχει αυτή η ισχύ στην γεωπολιτική
ικανότητας μας;
Πίνακας από στοιχεία Ε.Ε.
Να σημειωθεί ότι το αναξιοποίητο των

παραπάνω , δημιουργεί τα κενά που
προσελκύουν κάθε είδους επενδυτές για να
προσπαθήσουν να επωφεληθούν από αυτά,
συνήθως εις βάρος του εθνικού συμφέροντος ,
ειδικά αν δεν υπάρχει κάποιο σχέδιο στο πως
και σε ποιό βαθμό μπορεί να γίνει η
εκμετάλλευση αυτών από τρίτους μέσα από
θεσμικό και νομικό πλαίσιο έτσι ώστε να
αποδώσουν και τα απαιτητά προς το κράτος.
Εκεί δηλαδή που βασίζεται όπως έχω πει και ένα
από τα βασικά στοιχεία της γεωστρατηγικής
αξίας μιας χώρας.
Στις επόμενες παραγράφους , θα δώσουμε μια απεικόνιση αυτής της ικανότητας και το πόσο ισχυρή
είναι, όπου και τέλος θα δούμε αν όντως η αξία της Ελλάδος σε γεωστρατηγικό επίπεδο είναι τόσο
δυνατή για να μπορεί και να προστατεύσει την ίδια αλλά και να μπορεί να επηρεάσει και άλλες
καταστάσεις.
Γεωπολιτική
Η γεωπολιτική αξία της Ελλάδος είναι ο δεύτερος και κύριος ουσιαστικά θεμέλιος λίθος που καθορίζει σε
συνδυασμό με την γεωοικονομία την αξία σε γεωστρατηγικό επίπεδο μιας χώρας. Αυτός ο συνδυασμός
είναι εκείνος , που δείχνει τελικά αν μια χώρα μπορεί να επηρεάσει στο παγκόσμιο στερέωμα, αλλά και
αν μπορεί να έχει μια ικανή αντίσταση σε κάθε είδους προκλήσεις και προσπάθειες ενάντια στην
ακεραιότητα της σε κάθε επίπεδο. Πολλοί θεωρούν ότι διατηρώντας μια ουδετερότητα σε συνδυασμό με
καλές σχέσεις σε γεωοικονομικό επίπεδο με τις άλλες χώρες, είναι ικανό να διατηρήσει μια σταθερή αξία
της χώρας σε γεωστρατηγικό επίπεδο. Όμως δεν είναι ακριβώς έτσι.

Geopolitics.com.gr
Υπάρχει γενικότερα, μια διπλωματική τάση στην Ελλάδα ,από τα
μεταπολεμικά χρόνια και ύστερα που υποστηρίζει την αμυντική
στάση , άνευ διεκδικήσεων και επιθετικής λεκτικής/τακτικής. Αυτό
ακριβώς, όμως, είναι που δίνει και το περιθώριο σε κάθε άλλη
χώρα να "καλύπτει τα κενά" που αφήνει η συγκεκριμένη
διπλωματική στάση.
Έτσι έχουμε την Τουρκία, τα Σκόπια και την Αλβανία να

λαμβάνουν επιθετική στάση απέναντι μας , διατηρώντας ένα
πλαίσιο εντυπώσεων που λειτουργεί σχεδόν πάντα εις βάρος μας.
Εκείνο που μας διαφεύγει είναι πως η αμυντική διπλωματία
στηρίζεται κυρίως στο γεγονός ότι θέτεις κόκκινες γραμμές και
όρια που δεν αλλάζουν κατά το δοκούν. Αν κάποιος τα παραβιάσει
, όπως ορίζεται από το διεθνές σκηνικό, εκεί που η λεκτική
διπλωματία δεν μπορεί, ξεκινάει η διπλωματία των όπλων και του
πολέμου. Μόνο αυτό μπορεί να δώσει ισχύ ουσιαστικά σε μια
αμυντική μεν στάση, που δεν πάει όμως σε θέση μηδενικών ανταλλαγμάτων και άνευ όρων
παραχώρηση/υποχώρηση.
Είναι πολλά τα παραδείγματα ακόμα και στην νεώτερη ιστορία μας που η Ελλάδα , προσπαθώντας να
διατηρήσει μια αμυντική διπλωματική στάση διότι επιβαλλόταν από καταστάσεις, εξωτερικούς
παράγοντες κτλ έθαψε το εθνικό συμφέρον της, φέροντας έτσι ένα καίριο πλήγμα στην γεωπολιτική της
ισχύ. Σαν κάποιον που περιτριγυρίζεται από καρχαρίες και επιλέγει να μείνει ακίνητος ακόμα και όταν
τον δαγκώνουν για να μην κάνει απότομες κινήσεις και προκαλέσει και άλλους μόνο που ήδη είναι υπό
επίθεση.
Η επιθετική τάση διπλωματίας και πολιτικής έχει πάντα επιφέρει κέρδος στην Ελλάδα ιστορικά. Οι
μεγαλύτερες επιτυχίες της έγιναν με αυτό τον τρόπο. Είτε μιλάμε για την πρώιμη περίοδο των
Βαλκανικών, είτε για την περίοδο που οδήγησε στην κατάκτηση της Μικράς Ασίας έστω και πρόσκαιρα
είτε ακόμα και σε ειρηνικές περιόδους όπως την δεκαετία του 2000 πλέον όπου η σύμπνοια πολιτικών
κάθε παράταξης έβαλε την Κύπρο μέσα στην Ε.Ε. παρά τις αντιρρήσεις και τα επιχειρήματα της
Τουρκίας.
Όμως, αυτό θέλει σύμπνοια αλλά και πλάνο μακροπρόθεσμο, που δεν επηρεάζεται από κομματικά
μικροπολιτικά παιχνίδια. Με μόνο γνώμονα και κριτήριο το Εθνικό συμφέρον όπως ακριβώς έχει περάσει
από την Αρχαία Σπάρτη στην Αρχαία Ρώμη και από εκεί στις ΗΠΑ ως κυρίαρχο πλάνο μιας πολιτείας.
Η , κακώς εννοούμενη, αμυντική διπλωματία που έχει περάσει ως δόγμα στην Ελλάδα , πέρα από τον
περιορισμό που δίνει στην ίδια την χώρα και τα δικαιώματα της , δημιουργεί και μια κάλυψη για
ανθρώπους που δεν δείχνουν ικανότητα να στηρίξουν μια ισορροπημένη επιθετική ρητορική, αλλά και
μια ανυπαρξία στήριξης των γραμμών αυτών προς τα έξω, επειδή ακριβώς δεν μπορούν να εμπνεύσουν
τον λαό της χώρας (σ.σ. παρακάτω θα υπάρξει ειδική αναφορά για την εσωτερική γεωπολιτική τάξη που
αφορά τους πολίτες μιας χώρας)
Ένα σχέδιο διπλωματίας και εξωτερικής πολιτικής είναι εκείνο που δίνει και έμφαση στην γεωπολιτική
δύναμη μιας χώρας , αφού καθορίζει εκ των προτέρων τα όρια και τις θέσεις σε σταθερή βάση. Εκεί
δηλαδή που μπαίνουν οι κόκκινες γραμμές και κάθε περαιτέρω υποχώρηση , είτε θα γίνεται με πολύ
ισχυρά ανταλλάγματα είτε θα οδηγεί σε λεκτικό αδιέξοδο σε επίπεδο επιχειρημάτων.

Geopolitics.com.gr
Δεν μπορεί μια χώρα να δεχτεί διλήμματα όταν η ίδια δεν αφήνει χώρο για αυτά.
Στα παραπάνω αποτυπώνεται όλη η θεωρία στο πως ακριβώς μια χώρα σαν την Ελλάδα στέκεται ή
μπορεί να σταθεί σε μια κατάσταση , έχοντας υπόψη στοιχεία γεωοικονομίας και γεωπολιτικής. Επειδή
όμως κάθε εποχή έχει τις δικές της παραμέτρους και κάθε περίσταση έχει μια διαφορετική οπτική, πως
μπορεί τελικά να οριστεί και να ενδυναμωθεί η πραγματική γεωστρατηγική αξία της Ελλάδος;
Ελλάδα και γεωστρατηγική αξία.
Φεύγοντας από τις αντικειμενικές θεωρίες και τις γενικότητες προχωράμε, με ρίσκο ίσως, σε μια σειρά
προσωπικών παρατηρήσεων που ίσως να έκαναν την χώρα να οδηγηθεί με τρόπο ριζικά διαφορετικό , σ'
ένα διεθνές σκηνικό αρκετά ρευστό και αρκετά παράδοξο αν και συνάμα όμοιο με άλλες ιστορικές
περιόδους. Σε αυτό το σημείο να τονίσουμε ότι πρόκειται για προσωπική θεώρηση των πραγμάτων
βασιζόμενη σε όλα τα παραπάνω.
Ας ξεκινήσουμε με την επιθετική διπλωματία. Οι παράγοντες που μπορούν να στηρίξουν κάτι τέτοιο είναι
τρείς ουσιαστικά. Η ισχύς της οικονομίας, η ένωση των πολιτών και πολιτικών της χώρας κάτω από ένα
κοινό εθνικό σκοπό, με τελικό επιχείρημα (αν αυτό καταστεί αναγκαίο) την ισχύ των όπλων.
Το αλληλένδετο δέσιμο της γεωοικονομικής θέσης μια χώρας με

την ισχύ της διπλωματίας της είναι εκείνο που μπορεί και
επηρεάζει καταστάσεις, καθώς και οι επενδύσεις μιας χώρας στο
εξωτερικό , αγοράζοντας και ρυθμίζοντας την εσωτερική
οικονομία της άλλης χώρας αποτελεί ένα μοχλό πίεσης που μπορεί
να λειτουργήσει πολύ ευνοϊκά αν αυτό χρησιμοποιηθεί κατάλληλα
κάτω από ένα εθνικό σχέδιο. Η Ελλάδα είχε καταφέρει επί
παραδείγματι στο πρόσφατο παρελθόν να αγοράσει τράπεζες ,
μερίσματα τηλεπικοινωνιών και εμπορικές επιχειρήσεις στις γύρω
χώρες, ενισχύοντας έτσι και τις εισαγωγές συναλλάγματος. Το
δυστυχές ήταν ότι έγινε κάτω από ιδιωτική πρωτοβουλία μόνο και
χωρίς καμία εθνική στήριξη βάση ενός σχεδίου μακρόπνοου που θα εγκαθίδρυε την Ελληνική επιρροή
στον τομέα της οικονομίας ανά χώρα, στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων.
Για αυτό και κατέληξε σε εσωτερική κατάρρευση των ίδιων αυτών τομέων. Άλλωστε, αν και στον
ιδιωτικό τομέα, το πρόσκαιρο και βραχυπρόθεσμο συμφέρον πολλές φορές μπορεί να δημιουργήσει
μεγάλα κέρδη, δεν έχει δημιουργήσει σχεδόν ποτέ, και τις κατάλληλες προϋποθέσεις για εναλλακτικές
λύσεις όταν έρθουν καιροί δυσκολίας χωρίς μια εθνική πολιτική στήριξης.
Η Ελλάδα, λοιπόν, στην σημερινή εποχή με μια τάση οικονομικής εσωστρέφειας και εξαρτημένου
δανεισμού , αλλά και με μηδενική παραγωγή δεν δείχνει μια δυνατή οικονομία που θα στήριζε μια
ισχυρή διπλωματία.
Πρόσθετα αυτών , στο εσωτερικό της χώρας, η αδυναμία όλων των πολιτικών ηγεσιών μεταπολεμικά να
εμφυσήσουν στον πληθυσμό ένα κοινό στόχο και σκοπό, τις οδηγούσαν πάντα στο να αντιμετωπίζουν
μια εσωτερική τάση άρνησης ή ατομικής εκμετάλλευσης προς βλάβη του συνόλου. Αυτό από μόνο του,
ήταν ικανό πολλές φορές να φρενάρει μια στάση που θα βοηθούσε το εθνικό συμφέρον.

Geopolitics.com.gr
Προς παράδειγμα αυτών φέρουμε την "επιθετική τάση" εξαγοράς όλων των εμπορικών επιχειρήσεων στα
Σκόπια από Ελληνικές επιχειρήσεις , που ενώ με βάση ενός εθνικού σχεδίου θα ήλεγχε στην ουσία την
οικονομία της άλλης χώρας, δίνοντας κίνητρα αλλά και έλεγχο στο πως θα κινούνται οι Ελληνικού
συμφέροντος επιχειρήσεις στο εξωτερικό , οι ιδιώτες
έπραξαν αυτόβουλα ως επιχειρήσεις χωρίς κανένα
εθνικό σχεδιασμό. Οι πολίτες της Ελλάδος είδαν
αρνητικά όλα αυτά που έγιναν και έφεραν εμπόδια
στο όλο εγχείρημα. Κάτι φυσικά που ίσχυσε και
εσωτερικά της χώρας της Ελλάδος απέναντι σε
επιχειρήσεις και προσπάθειες ανάπτυξης , από
συντεχνίες ή/και πολιτικά συμφέροντα με συμμετοχή
στον αρνητισμό, με μόνο γνώμονα την ψηφοθηρία.
Αυτό και πολλά άλλα παρόμοια παραδείγματα

παράδοξης εσωστρέφειας της χώρας μας , σε
οικονομικό και πολιτικό επίπεδο, οδηγούν ακόμα και σήμερα την Ελλάδα σε μια λανθασμένη εννοούμενη
, αμυντική πολιτική από πολίτες και πολιτικούς, δημιουργώντας τα κενά στην γεωπολιτική της θέση.
Κενά που εκμεταλλεύονται άλλοι με πρώτη ίσως την Τουρκία ,που εγκαθιδρύει επιρροή τόσο σε επίπεδο
διπλωματίας όσο και σε οικονομικές σχέσεις, στήνοντας μέχρι και αλυσίδες βιομηχανιών σε χώρες όπως
το Κόσσοβο και την Αλβανία.
Τουρκικές βιομηχανίες και οικονομικά πακέτα επενδύσεων που λειτουργούν με βάση ένα εθνικό πλαίσιο
για την Τουρκία, και μόλις τώρα έχουν αρχίσει να αποδίδουν μετά από μια προσπάθεια τους επί 5 έτη.--
(μετά το 2004 που η Ελλάδα άρχισε την εσωστρεφή πορεία της ακολουθώντας βήματα που είχε
ξανακάνει την δεκαετία του 1990).-- Ένα σχέδιο που ποτέ δεν κάναμε εμείς και φυσικά δημιούργησε το
κενό για να μπουν άλλοι στην θέση μας.
Περνώντας τώρα στα εσωτερικά τεκταινόμενα μιας χώρας, εκείνο που ξεχωρίζει πάντα είναι η σύμπτυξη
και συσπείρωση του κόσμου (πολιτών και πολιτικών) πίσω από ένα κοινό εθνικό συμφέρον και στόχο,
έτσι ώστε να εμφανίζεται ένα ενιαίο δόγμα και γραμμή προς τα έξω. Αυτό που ακούμε τόσο συχνά όλοι
μας από ΜΜΕ, από πολιτικά στόματα, αλλά τελικά είναι προς την στήριξη των κομματικών
μικροπολιτικών περισσότερο, παρά για εθνικά θέματα.
Ένα τρανταχτό ακόμη ιστορικό παράδειγμα στο διεθνές στερέωμα του κατά πόσο μπορεί να επηρεάσει
μια τέτοια αρνητική τάση του πληθυσμού μιας χώρας, είναι ο πόλεμος που ξεκίνησαν οι ΗΠΑ στο
Βιετνάμ και κατέληξε σε ήττα τους, κυρίως λόγω του εσωτερικού πολιτικού κόστους που είδε η εκεί
κυβέρνηση να δημιουργείται εις βάρος της, όταν αυτός έφυγε από την εικόνα του εθνικού συμφέροντος
για τον απλό πολίτη.
Στην Ελλάδα λοιπόν όπου από τα μεταπολεμικά χρόνια, δεν προέκυψε ποτέ το «εθνικό όραμα» είναι
λογικό να μην υπάρχει συσπείρωση πολιτών και πολιτικών και το ατομικό συμφέρον να υπερβαίνει το
εθνικό. Αυτό βέβαια έχει ως αποτέλεσμα την μεγέθυνση της όλης αρνητικής εσωστρεφούς τάσης, και
την διόγκωση της σε σημείο που να μπορεί να επηρεάσει τις διπλωματικές θέσεις και γραμμές προς τα
έξω αφού το εσωτερικό πολιτικό κόστος υπερβαίνει αυτό του εθνικού κέρδους που σχεδόν πάντα είναι
μακροπρόθεσμο.Πώς μπορεί να αλλάξει πλέον αυτό;.
Μα διά της παιδείας! Ένας ευαίσθητος τομέας της γεωπολιτικής ικανότητας κάθε χώρας, που καθορίζει
μεγάλο κομμάτι της ύπαρξης ενός κράτους αφού μαζί με την θρησκεία αποτελεί έναν από τους
ισχυρότερους συνδετικούς κρίκους μιας κοινωνίας. Η παιδεία που κατακλύζεται από εθνικά πολιτισμικά

Geopolitics.com.gr
στοιχεία , και αντικειμενικά ιστορικά γεγονότα είναι εκείνη η βάση που δημιουργεί και τον πρώτο ενιαίο
σκοπό/στόχο για μια χώρα. Αποτελεί την βάση δημιουργίας «ιδέας» που εκκινεί μια δυναμική ενέργεια
για να φτάσει σε κάτι μεγαλύτερο ως στόχο/όραμα. Μια ιδέα που μπορεί να είναι η δημιουργία ενός
ισχυρού κράτους, μιας δίκαιης κοινωνίας ή/και ακόμα τον ρόλο της χώρας ως ένα διεθνή παράγοντα
κομβικής σημασίας και μεγάλης γεωστρατηγικής σημασίας για τα τεκταινόμενα κοντά σ’ αυτήν.
Στην Ελλάδα του σήμερα δυστυχώς ο τομέας της παιδείας δεν έχει αναπτυχθεί. Μάλιστα η αλλοίωση του
μεγιστοποιείται, καθώς στον βωμό της παγκοσμιοποίησης έχει δημιουργηθεί μια τάση εξομάλυνσης των
χαρακτηριστικών/διαφορών και των «ενοχλητικών» ( ;;;; ) αναφορών σε ιστορικά δεδομένα που
περιγράφουν καταστάσεις και εχθροπραξίες (κυρίως) μεταξύ εθνών στην γειτονική, και όχι μόνο,
περιοχή μας.
Έχοντας σχεδόν απολέσει το στοιχείο του εθνικού πολιτισμού/παιδείας που κατάφερε και κράτησε το
Ελληνικό φυλετικό χαρακτηριστικό σε συνοχή , επί χιλιετίες έστω και με κάποιες προσμίξεις από το
λατινικό και το οθωμανικό στοιχείο, είναι δεδομένο ότι δεν μπορεί να υπάρχει ικανή συσπείρωση προς
υποστήριξη οποιασδήποτε εθνικής προσπάθειας. Ο αρνητισμός θα ολοκληρωθεί , μεταγενέστερα ως
πράξη ,είτε με τον αρνητικό χαρακτηρισμό της όποιας εθνικής προσπάθειας, είτε με απόρριψη
συλλήβδην του όλου εγχειρήματος προς όφελος της «αμυντικής διπλωματίας».
Αυτό κατά συνέπεια, οδηγεί και στην διόγκωση ιδεολογικά πολωτικών άκρων εσωτερικά ,που διόλου δεν
βοηθάνε την χώρα σε διεθνές επίπεδο ως εικόνα. Ίσα ίσα που δίνουν πόντους αδυναμίας σε γεωπολιτικό
βαθμό αφού οι δύο αντίθετες εκφράσεις του λαού, δεν μπορούν να δώσουν την εικόνα μιας χώρας
εστιασμένης σε ένα σκοπό/στόχο , παρά μόνο δίνουν μια εικόνα ενός λαού διχασμένου και έτοιμου να
χειραγωγηθεί από κάποιον «χαρισματικό ηγέτη», είτε διορισμένο εκ των έξω είτε διορισμένο από
ιδιοτελή συμφέροντα κάποιων.
Πως μπορεί να αλλάξει αυτό; Το όραμα ως εθνική ιδέα, ενός λαού είναι η καλύτερη λύση. Στην
εποχή μας που οι ηγέτες σπανίζουν και οι πολιτικοί διαχειριστές αδυνατούν να ρυθμίσουν καταστάσεις
σε πλαίσιο αλληλεπίδρασης διεθνούς βαθμίδος, η εικόνα ενός οράματος είναι εκείνη που μπορεί να
καθοδηγήσει σε κάτι πολύ στέρεο και διαχρονικό για την Ελλάδα. Κάτι που θα είναι εμποτισμένο με
ηθικά και εθνικά στοιχεία, άφθαρτα. Διδασκαλία διά μέσου της παιδείας μας που, ναι μεν θα είναι
παρεχόμενη προς όλους (ημεδαπούς και αλλοδαπούς), αλλά σε κανένα σημείο δεν θα είναι
"εξομαλυμένη" για λόγους «ομοιομορφίας». Άλλωστε ένα έθνος που θέλει να είναι ομοιόμορφο
ιστορικά, μπορεί να καταλήξει εύκολα και προσαρτώμενο σε εκείνο που θα έχει τις περισσότερες
ομοιότητες με αυτό ενώ είναι και πιο ισχυρό. Φυσικά μιλώ ,θίγοντας την "φιλική Τούρκικη πολιτισμική
επίθεση" και τους υποστηρικτές της προς τους πολίτες της Ελλάδος με τηλεοπτικές σειρές και συναφή
άλλα στοιχεία.
Η Εθνική Αμυνα
Τελευταίο αφήσαμε το θέμα των ενόπλων δυνάμεων που είναι

ιδιαίτερα ευαίσθητο αφού κάθε υπερβολή, είτε προς την μεριά
του αμυντικού δόγματος, είτε προς την μεριά του επιθετικού ,
μόνο κακό μπορεί να δημιουργήσει. Στην Ελλάδα έχουμε , κατά
τα στατιστικά πολλών πηγών , μια από τις παγκόσμιες πρωτιές
(αναλογικά σε ποσοστά) στην προμήθεια εξοπλισμών. Κάτι που
είναι και φυσιολογικό αφού η γεωγραφική μας θέση, αλλά και
γενικότερα η ύπαρξη μη φιλικών χωρών γύρω μας με επεκτατικές
διαθέσεις, ωθεί σε μια κατεύθυνση υπέρ-εξοπλισμού των
δυνάμεων.

Geopolitics.com.gr
Είναι όμως έτσι; Είναι όντως τόσο μεγάλη ανάγκη να έχουμε ένα στρατό με υπεράριθμο
δυναμικό και συνάμα ένα συνολικά πολυπληθή εξοπλισμό σε κάθε είδους όπλα;
Πριν απαντήσουμε στα ερωτήματα, θα πρέπει να θέσουμε κάποια πράγματα στην θέση τους. Οι
Έλληνες ως άνθρωποι δεν είμαστε υπέρ της βίας και σίγουρα δεν είμαστε φιλοπόλεμοι. Όμως το
γεγονός παραμένει, πως η ένοπλη ισχύ μιας χώρας στην ουσία επιβάλει την διπλωματική και πολιτική
δύναμη της , ακόμα και πάνω σε διεθνές επίπεδο σε πάρα πολλές περιπτώσεις. Διότι η διπλωματία είναι
όντως τόσο ισχυρή όσο και η ένοπλη δύναμη που την στηρίζει , όταν φτάσουν τα πράγματα σε
αδιέξοδο, σε λεκτικό επίπεδο. (σ.σ. Διπλωματία των κανονιοφόρων που ίσχυσε εν καιρώ H. Kissinger και
βελτιώθηκε σήμερα)
Οι συμμαχίες και οι συνεταιρισμοί με χώρες δεν αποτελούν παρά έγγραφες πρόσκαιρες συνεργασίες
συμφερόντων και όχι αδερφικές φιλίες που θα θέσουν, άμεσα κάποια χώρα στο πλάι άλλης προς
υποστήριξη. Αυτό θα έπρεπε να είναι ιδιαίτερα γνωστό στην Ελλάδα, όπου σχεδόν σε όλη την διάρκεια
της ιστορίας της, όποτε χρειάστηκε να στηριχθεί εξ ολοκλήρου σε ξένες δυνάμεις, τιμωρήθηκε
μετέπειτα. Για αυτό και η ένοπλη ισχύ της Ελλάδος πρέπει να είναι πάντα έτοιμη στον μέγιστο
αποτελεσματικό αλλά και αυτοδύναμο βαθμό. Κάτι που σύμφωνα με τον Π. Κονδύλη στο «Θεωρία
Πολέμου», δεν ορίζεται στην σημερινή εποχή με την ποσότητα/αριθμό στρατού, αλλά με ικανό
σχεδιασμό και ποιότητα σε ευέλικτες και υπερσύγχρονες ομάδες στρατού.
Σε μια χώρα όπως είναι η Ελλάδα που μπορεί να έχει πλεονέκτημα αμυντικό κυρίως, αλλά και εύκολες
βάσεις για δυναμική αντίδραση αν χρειαστεί από προωθημένα σημεία στην περιφέρεια της, θα ήταν το
ιδανικότερο σενάριο. Αυτά όμως τα ξέρουν καλύτερα , ειδικότεροι σε στρατηγικό σχεδιασμό δυνάμεων.
Εκείνο που μπορούμε να θίξουμε είναι πως στον αιώνα της τεχνολογίας, καλό είναι να σκεφτόμαστε
πως αν και το θάρρος και η ξιφολόγχη μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο σε μάχες εκ του συστάδην, σε
πρώτη φάση ,όπου είναι και η καταλυτική, (βλ. Ιράκ, Σεράγεβο κοκ )πάντα έχει τον πρώτο λόγο η
τεχνολογία και η αποτελεσματικότητα ενός όπλου. Αν αυτό υπάρχει ως εργαλείο , τότε είναι δυνατόν να
στηριχθεί και κάθε άλλη θέση προς τα έξω αφού οι κόκκινες γραμμές σε διεθνές επίπεδο, θα έχουν πέρα
από λόγο και μια ισχυρή πρακτική υποστήριξη.
Οπότε, παρά τις πιθανές αντιδράσεις από ακτιβιστές και πάσης φύσεως ειρηνιστές που προκαλεί το θέμα
των εξοπλισμών, θα είναι καλό να λάβουμε υπόψη μας ότι μια χώρα , για να έχει θέση και λόγο σε ένα
διεθνές στερέωμα και να μπορεί κιόλας να θέσει και τελεσίγραφα προς κάθε επιβουλών ή μη
συμμορφωμένο με αυτή, είναι απόλυτο η ισχύς των ενόπλων δυνάμεων να έχει αδιαμφισβήτητη ισχύ
στα μάτια οποιουδήποτε εξωτερικού παράγοντα.
Επίλογος
Η Ελλάδα διαχρονικά έχει πάντα μια θέση υψηλή, ιστορικά όσον αφορά την γεωγραφική και
γεωοικονομική της αξία, αλλά μόνο ως λεία προς τρίτους. Και αυτό διότι σε γεωπολιτικό επίπεδο , οι
χρονικές περίοδοι που η χώρα μας κατάφερε να δείξει την δυναμική διπλωματική παρουσία της, είναι
μετρημένες στα δάχτυλα και συνοδεύτηκαν μάλιστα από σύντομες περιόδους εθνικής ανάτασης και
επιτυχιών. Αν και στο τέλος επειδή ακριβώς δεν υπήρξε αυτό το μακρόπνοο σχέδιο κατέρρευσε σχεδόν
άμεσα.
Στο σύνολο της ως γεωστρατηγικό σημείο η Ελλάδα , μπορεί να χαρακτηριστεί σαν μια χώρα που μπορεί
να είναι είτε στο ζενίθ ως αυτόνομη χώρα και με ενισχυμένη παρουσία στο διεθνές σκηνικό, είτε στο
ναδίρ και απλά ως λεία και ανυπεράσπιστο θήραμα προς τρίτους. Αυτό που μπορεί να καθορίζει την θέση
της ανά χρονική περίσταση, είναι η ισορροπία της γεωπολιτικής και γεωοικονομική της κατάσταση
αντίστοιχα.

Geopolitics.com.gr
Στις σημερινές συνθήκες , και μέσω μιας αντικειμενικής οπτικής, η Ελλάδα είναι δυστυχώς στο ναδίρ ,
με μια γεωοικονομική κατάσταση οικτρή, και μια γεωπολιτική κατάσταση σε πλήρη αποσύνθεση. Αν
λοιπόν θέλουμε να βάλουμε ένα τίτλο , θα είναι Η Ελλάδα έχει τεράστια γεωστρατηγική αξία και
σημασία ως χώρα και ως έδαφος, αλλά μόνο ως λεία προς εκείνους που μπορούν να την
διεκδικήσουν.
αναφορές:
American Diplomacy by Henry Kissinger

Universal Geopolitics by Kathleen E. Branden,Fred M. Shelley
Geopolitics and discourse:: Practical geopolitical reasoning in American foreign policy by GO Tuathail, J Agnew
T. Marketos – Caucasian Review of International Affairs, 2009
Θεωρία Πολέμου – Π.Κονδύλης
Security Group - Think Tank of I.I.S.C.A. (Information Intelligence Security Consultants of Athens) was formed in 2013, by a
team of experienced consultants and analysts with the sole purpose of advancing security and finance services to satisfy today’s
business needs and demands. 21st Century has signaled the beginning of a turning point in HUMINT and SIGINT fields, bringing
machines and human presence on an overlap state. IISCA, is making an effort to offer professional services by covering both
human and technology need for security , information and intelligence issues.
LONDON OFFICE ATHENS REP OFFICE

219, HIGH STREET KENSINGTON LONDON NW8 4A, SERIFOU, 151 27 MELISSIA ATTICA
+44 703 198 22 25 +30 211 7707 194 -- +30 6944 108 180
Email: steering@istimarec.org Web: http://imes2.webnode.gr/

Geopolitics.com.gr

Geopolitics.com.gr

Geopolitics.com.gr
Γράφει ο Γιώργος Παπακωνσταντής
Γενικός Διευθυντής της Νέας Τηλεόρασης Κρήτης
Κρήτη: Αναπτυξιακές δυνατότητες και

γεωπολιτική σημασία.
Η Κρήτη είναι ένα νησί στο κέντρο της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Είναι ιδιαίτερα ορεινό με ποικίλο,
ήπιο, μικροκλίμα. Ο πληθυσμός του είναι 622.913 σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Το νησί, ο
πολιτισμός του και η στρατηγική του σημασία, εμφανίζονται από τα προϊστορικά χρόνια σε μια συνέχεια,
η οποία είναι σπάνια σε παγκόσμιο επίπεδο. Η συνέχεια αυτή συμβάλλει στην εδραίωση της
γεωπολιτικής και οικονομικής θέσης του νησιού και στη σύγχρονη εποχή.
Αποτυπώνοντας τη σημερινή οικονομική κατάσταση στην Κρήτη, θα δούμε ότι η διασπορά του
πληθυσμού, επικεντρώνεται κυρίως στα βόρεια παράλια, όπου επίσης είναι ο κύριος όγκος των
οικονομικών δραστηριοτήτων.
Στο νότιο μέρος του νησιού, μόνο στο νοτιοδυτικό άκρο (περιοχή Κουντούρας) και στο
νοτιοανατολικό (περιοχή Ιεράπετρας) καθώς και στο κεντρικό νότιο τμήμα (πεδιάδα Μεσσαράς-Τυμπάκι)
υπάρχουν σημαντικές αγροτικές καλλιέργειες.
H Περιφέρεια Κρήτης είναι χωρισμένη σε 4 περιφερειακές ενότητες. Σε αυτές των Χανίων, Ρεθύμνου,
Ηρακλείου και Λασιθίου. Η κατανομή του ΑΕΠ ανά περιφερειακή ενότητα είναι 27%τα Χανιά, 11,5% το
Ρέθυμνο, 52% το Ηράκλειο και 11,5% το Λασίθι. Τα ποσοστά αυτά είναι σχεδόν ανάλογα με τον
πληθυσμό των περιφερειακών ενοτήτων αν και παρατηρούνται ορισμένες μικροδιαφορές σε σχέση με το
κατακεφαλήν εισόδημα, στο οποίο προηγείται το Ηράκλειο, τα Χανιά, το Λασίθι και το Ρέθυμνο. Το
εισόδημα της Κρήτης από το 2000 μέχρι το 2009 είχε μια ετήσια μέση αύξηση περίπου 4,7% και σε
σχέση με εκείνο της Ελλάδας, , βρίσκεται μεταξύ των ποσοστών 90 -94%. Κατά το έτος 2009 η
περιφέρεια Κρήτης συνέβαλε κατά 4,9% στο σύνολο του ΑΕΠ της χώρας. Από το 2009 η μείωση του
εισοδήματος του νησιού είναι ανάλογη με τη συνολική μείωση του ΑΕΠ της χώρας.
Η οικονομία του νησιού, βασίζεται κυρίως στον τριτογενή τομέα σε ποσοστά που κυμαίνονται από 70
μέχρι 77% τα τελευταία 10 χρόνια, ακολουθεί ο δευτερογενής τομέας με ποσοστά που κυμαίνονται από
13 έως 18% και τέλος ο πρωτογενής, ο οποίος φθίνει ολοένα και περισσότερο, με ποσοστό περίπου 5%
το 2009.

Geopolitics.com.gr
Αυτό σημαίνει ότι η οικονομία της Κρήτης βασίζεται περισσότερο στον τουρισμό, στις υπηρεσίες και στο
εμπόριο, λιγότερο στη βιοτεχνία-βιομηχανία και ακόμη λιγότερο στην αγροτοκτηνοτροφία, η οποία
στηρίζεται κυρίως στην παραγωγή ελαιολάδου, πρώιμων κηπευτικών, γάλακτος και αιγοπρόβειου
κρέατος.
Οι βασικές υποδομές του νησιού για τη σύνδεσή του με τον υπόλοιπο κόσμο είναι τα δύο μεγάλα διεθνή
αεροδρόμια του Ηρακλείου και της Σούδας (Χανιά) καθώς και το μικρότερο επίσης όμως διεθνές, στη
Σητεία. Αξίζει να σημειωθεί, ότι το αεροδρόμιο Ηρακλείου δέχεται ετησίως το μεγαλύτερο αριθμό
διεθνών πτήσεων από όλα τα αεροδρόμια της χώρας (συμπεριλαμβανόμενου και του Ελ. Βενιζέλος).
Η Κρήτη διαθέτει επίσης δύο σημαντικά λιμάνια , της Σούδας και του Ηρακλείου, καθώς και τα
μικρότερα σε κίνηση Ρεθύμνου, Αγίου Νικολάου και Σητείας.
Οι εσωτερικές μεταφορές και μετακινήσεις, βασίζονται σε ένα οδικό άξονα κατά μήκος των Βόρειων
παραλίων, τον λεγόμενο BOAK (Βόρειος Οδικός άξονας Κρήτης).
Βλέπουμε ότι το σύνολο των υποδομών του νησιού είναι τοποθετημένες στο Βόρειο τμήμα. Αυτό
εξηγείται εξαιτίας της διαχρονικής σύνδεσής του με την Ηπειρωτική Ελλάδα και όχι με την Αφρική και
εξηγεί και το έλλειμμα υποδομών και οικονομικών δραστηριοτήτων στο νότιο τμήμα.
Οι ελλείψεις στις υποδομές, είναι μεγάλες. Κυρίως το αεροδρόμιο Ηρακλείου, λειτουργεί κυριολεκτικά
στα όρια και είναι οπωσδήποτε αναγκαίο ένα νέο αεροδρόμιο. Επίσης, ο βασικός οδικός άξονας, κρίνεται
εντελώς ανεπαρκής για τις ανάγκες του νησιού. Ο σχεδιασμός και η κατασκευή ενός νέου κεντρικού
οδικού άξονα που θα διασχίζει από ανατολικά προς τα δυτικά την Κρήτη και θα συνδέει και τα δύο κύρια
αεροδρόμια, είναι απαραίτητος, με τους αναγκαίους κάθετους άξονες για πρόσβαση στην ενδοχώρα και
στο νότιο τμήμα του νησιού.
Τόσο το νέο αεροδρόμιο, όσο και ο νέος οδικός άξονας, παρά τις πολιτικές εξαγγελίες που έχουν γίνει
κατά καιρούς, παρουσιάζουν μεγάλες δυσκολίες χρηματοδότησης, οι οποίες οφείλονται τόσο στην
έλλειψη πόρων, όσο και στην έλλειψη ουσιαστικής βούλησης για εξάντληση του συνόλου των
δυνατοτήτων χρηματοδότησης.
Ένα άλλο θέμα σοβαρό για την Κρήτη και την ανάπτυξή της, είναι τα ελλείμματα που παρουσιάζει στις
υποδομές συλλογής και επεξεργασίας απορριμμάτων και αποβλήτων. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει ενιαίο
σχέδιο για το σύνολο της περιφέρειας, οι λύσεις που επιλέγονται δεν είναι οι καταλληλότερες.
Χρειάζεται νέος ενιαίος σχεδιασμός και υλοποίησή του, με πρώτη προτεραιότητα στην κατασκευή
υποδομών εντελώς απαραίτητων για την ποιοτική αναβάθμιση του περιβάλλοντος και της ποιότητας
ζωής (π.χ. βιολογικοί καθαρισμοί στο νότιο τμήμα του νησιού)

Geopolitics.com.gr
Είναι ευνόητο, ότι μοχλοί για την οικονομική ανάπτυξη της Κρήτης, εκτός της απαραίτητης βελτίωσης
των αναγκαίων υποδομών όπως περιγράφονται παραπάνω, μπορεί να είναι το Πανεπιστήμιο, το
Πολυτεχνείο, το ΑΤΕΙ Κρήτης, καθώς και σημαντικά ερευνητικά κέντρα όπως π.χ. το ΙΤΕ (Ινστιτούτο
Τεχνολογίας και Έρευνας) ή το ΜΑΙΧ (Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων. Η διασύνδεσή τους
όμως με τις οικονομικές δομές είναι ελλιπής και απαιτούνται και εδώ συγκεκριμένες δράσεις.
Ο προσανατολισμός για το μέλλον δεν μπορεί παρά να είναι η περαιτέρω αύξηση των εισροών από την
επέκταση του εύρους της τουριστικής περιόδου, από την ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού και γενικά
τουριστικών υπηρεσιών, σε συνδυασμό όμως με τη δημιουργία δικτύων διασύνδεσης των τουριστικών
δραστηριοτήτων με τις άλλες οικονομικές δραστηριότητες (π.χ. Αγροτοκτηνοτροφικό τομέα) και το
εμπόριο.
Η έμφαση στην ποιότητα, στην πιστοποίηση και στην εμπορευσιμότητα των αγροτοκτηνοτροφικών
προϊόντων είναι μονόδρομος με το δεδομένο της σχετικά μικρής παραγωγής
Ιδιαίτερη σημασία αποκτά για την Κρήτη η εφαρμογή Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας τόσο ηλιακής όσο
και αιολικής μορφής, η οποία βεβαίως επηρεάζεται από τη γενικότερη πολιτική για το θέμα αυτό, όπως
επίσης και από την έλλειψη καλωδιακής σύνδεσης με την ηπειρωτική Ελλάδα. Πάντως στον τομέα αυτό,
έχει διαμορφωθεί ήδη μια κουλτούρα που θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε «περιβαλλοντοκεντρική»,
με το δεδομένο ότι θεωρείται από πολλούς ιδιαίτερα σημαντική η διαφύλαξη του φυσικού
περιβάλλοντος. Η Ισορροπία ανάμεσα στην ανάπτυξη ΑΠΕ και στη διαφύλαξη του περιβάλλοντος,
απαιτεί συγκεκριμένους κανόνες και πρακτικές.
Η γεωπολιτική σημασία της Κρήτης, είναι δεδομένη και σημαντική, ιδιαίτερα από τις αρχές του 20 ου
αιώνα. Η περίοδος του ψυχρού πολέμου την ανέδειξε σε κορυφαία στρατηγική θέση για τις δυνάμεις του
ΝΑΤΟ, ενώ και μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης δεν έχασε τη σημασία της μια που οι
εντάσεις στη Μέση Ανατολή καλά κρατούν. Η πρόσφατη Ουκρανική Κρίση, διαμορφώνει επίσης
συνθήκες περαιτέρω ανάδειξης της γεωπολιτικής σημασίας του νησιού.
Εκείνο όμως που φαίνεται να αναβαθμίζει σημαντικά τη γεωπολιτική και φυσικά την οικονομική σημασία
της Κρήτης, είναι η διαφαινόμενη ύπαρξη υδρογονανθράκων στα Νότια του νησιού και η διαμόρφωση
της Ελληνικής ΑΟΖ εν όψει της δυνατότητας εκμετάλλευσής τους. Η εξέλιξη αυτή δημιουργεί συνολικό
ενδιαφέρον για την νοτιοανατολική Μεσόγειο και τοποθετεί την Κρήτη στον παγκόσμιο χάρτη των
ενεργειακών αποθεμάτων.
Σε κάθε περίπτωση, η Κρήτη είναι ένα νησί της Ελλάδας με σημαντικά οικονομικά μεγέθη, με ιδιαίτερη
γεωπολιτική σημασία και συμβάλλει στη συνολική αναβάθμιση του γεωστρατηγικού ρόλου της χώρας.
Κάτω από τις κατάλληλες πολιτικές των Ελληνικών κυβερνήσεων, ιδιαίτερα στην αναγκαιότητα
σχεδιασμού και χρηματοδότησης των αναγκαίων υποδομών, αλλά και με την συμβολή της
περιφερειακής αυτοδιοίκησης, έχει πολύ μεγάλα περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης.
Ο Γιώργος Παπακωνσταντής, μέλος του Δ.Σ. – Γενικός Διευθυντής της Νέας Τηλεόρασης Κρήτης. Σπούδασε Οικονομικά στο
πανεπιστήμιο Πειραιά, Παιδαγωγικά στο πανεπιστήμιο Κρήτης και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο από
όπου πήρε το διδακτορικό του στις πολιτικές ασφάλειας.Αποφοίτησε επίσης από τη Σχολή Αξιωματικών και τη Σχολή Επιτελών
Στελεχών της Ελληνικής Αστυνομίας, στην οποία ήταν ανώτατος αξιωματικός μέχρι το 2008, οπότε παραιτήθηκε.
Έχει διδάξει εγκληματολογία στο ΑΤΕΙ Κρήτης, στις Σχολές της Ελληνικής Αστυνομίας επί σειρά ετών και ως επισκέπτης καθηγητής
στην Αστυνομική Ακαδημία της Κύπρου και στο πανεπιστήμιο της Σεβίλλης.Υπήρξε σύμβουλος στην Μόνιμη Ελληνική
Αντιπροσωπεία στην Ε.Ε. σε θέματα εσωτερικής ασφάλειας, μετανάστευσης και Schengen .Είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας
Εγκληματολογίας.

Geopolitics.com.gr
Η παρουσίαση για την Διαχείριση Κοινής Γνώμης και ΜΜΕ σε Καταστάσεις
Εκτάκτων Αναγκών, έγινε στα πλαίσια ημερίδας για τον Ρόλο της Παλλαϊκής
Άμυνας στον 21ο αιώνα στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών στις 19/2/2014.
Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Μπαλωμένο καθώς και το Υπουργείο Εθνικής

Άμυνας για την άδεια αναδημοσίευσης της στο Geopolitics & Daily News.
Το περιεχόμενο της παρακάτω παρουσίασης ανατυπώνεται και αναδιανέμεται με την σύμφωνη γνώμη
του δημιουργού της καθώς και του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Κάθε αναπαραγωγή και αναδημοσίευση
της, χωρίς την ρητή άδεια και συναίνεση των παραπάνω αναφερόμενων , απαγορεύεται αυστηρώς.
Γράφει ο Κώστας Μπαλωμένος

Διεθνολόγος – Σύμβουλος Επικοινωνίας
email: konmpalo@otenet.gr
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΑΛΛΑΪΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΣΤΟΝ 21Ο ΑΙΩΝΑ

Διαχείριση κοινής γνώμης & ΜΜΕ σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης
Η έκτακτη ανάγκη ορίζεται μέσα από τα νομοθετήματα για το λειτουργικό πλαίσιο της αντιμετώπισης της
στα παρακάτω:
 ΝΔ 17/1974 (ΦΕΚ 236Α) “περί πολιτικής σχεδιάσεως εκτάκτου ανάγκης ο

oποίος χρησιμοποιείται για την από ειρηνικής περιόδου οργάνωση, προπαρασκευή και κινητοποίηση των
πολιτικών δυνάμεων και πόρων της χώρας για τη διασφάλιση της Εθνικής Άμυνας σε πόλεμο και
αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών”.
Στο άρθρο 2 παρ.5 (όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 16 του Ν.2936/2001):

«Κατάσταση έκτακτης ανάγκης είναι κάθε αιφνίδια κατάσταση, που προκαλείται από φυσικά ή
άλλα γεγονότα, τεχνολογικά ή πολεμικά και έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ή την απειλή
δημιουργίας εκτεταμένων απωλειών, ζημιών και καταστροφών σε έμψυχο ή άψυχο δυναμικό
της χώρας ή την παρακώληση και διατάραξη της οικονομικής και κοινωνικής ζωής της
χώρας».
Τι συνιστά μια κατάσταση κρίσης
Σύμφωνα με τα όσα γνωρίζουμε και όσα ισχύουν σήμερα:
 Δεν υπάρχει ένας ενιαίος & κοινά αποδεκτός ορισμός του όρου.
 Η κρίση είναι ένα απρόβλεπτο συμβάν, το οποίο χαρακτηρίζεται από ένταση & ανασφάλεια & μπορεί
να φέρει σε δύσκολη κατάσταση τον φορέα που εμπλέκεται σε αυτήν & να επιδράσει θετικά ή αρνητικά
στην ομαλή λειτουργία & εξέλιξή του.
 Η κρίση είναι μια εκτροπή από την κατάσταση της κανονικότητας, που γίνεται σε ένα σημείο καμπής,
στο οποίο ανατρέπεται ένα «status quo ante» (που αφορά ένα πρόσωπο, μια ομάδα, ένα σύνολο, μια
συνθήκη, διαδικασία, οργάνωση, λειτουργία, ισορροπία, αντιστοιχία), με διαφορετική κάθε φορά
ένταση, ταχύτητα & αιτιολογία & δημιουργείται ένα νέο «status quo», δυναμικό, ασταθές, ρευστό,

Geopolitics.com.gr
δύσκολα ελεγχόμενο & επικίνδυνο, που πρέπει να αντιμετωπιστεί, να “θεραπευτεί”, για να επανέλθει η
κατάσταση της κανονικότητας.
Στις παρακάτω παραγράφους και σημεία περιγράφεται το νομικό και θεσμικό πλαίσιο για την διαχείριση
κρίσεων στην Ελλάδα, περιγράφοντας αρχικά το δίκτυο έκτακτης ανάγκης στην Ελλάδα όπως ορίζεται
κατά τα Άρθρα 44 & 48 του Συντάγματος:
Οργάνωση του Δικαίου της Έκτακτης Ανάγκης βάση Νομικού Πλαισίου
 Το άρθρο 48 παρ.1 χρησιμοποιώντας τον όρο «κατάσταση πολιορκίας» ορίζει τις εξής διακριτές
περιπτώσεις: «πολέμου, επιστράτευσης λόγω εξαιρετικών κινδύνων ή άμεσης απειλής της
Εθνικής Ασφάλειας, καθώς και αν εκδηλωθεί ένοπλο κίνημα για την ανατροπή του
δημοκρατικού πολιτεύματος η Βουλή με απόφασή της που λαμβάνεται ύστερα από πρόταση
της Κυβέρνησης, θέτει σε εφαρμογή σε ολόκληρη την επικράτεια ή σε τμήμα της το νόμο για
την κατάσταση πολιορκίας».
 Το άρθρο 44 παρ.1 αναφέρει «σε έκτακτες περιπτώσεις εξαιρετικά επείγουσες & απρόβλεπτης
ανάγκης» & δεν ορίζει με περισσότερες λεπτομέρειες τις περιπτώσεις που μπορούν να οδηγήσουν στην
επίκλησή του. Ειδικότερα στο πλαίσιο αυτό:
“Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μπορεί ύστερα από πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου να
εκδίδει πράξεις νομοθετικού περιεχομένου. Οι πράξεις αυτές υποβάλλονται στην Βουλή για
κύρωση μέσα σε 40 ημέρες από την έκδοσή τους ή μέσα σε 40 ημέρες από την σύγκληση της
Βουλής σε σύνολο”.
Θεσμικό πλαίσιο για τον σχεδιασμό στην

Ελλάδα
Το θεσμικό πλαίσιο Πολιτικής Προστασίας περιλαμβάνει τους
παρακάτω νόμους και διατάξεις που καθορίζουν τον σχεδιασμό
αλλά και την διαμόρφωση λειτουργιών και οργανισμών για την
αντιμετώπιση κρίσεων:
 Ν.3013/2002: Αναβάθμιση της Πολιτικής Προστασίας &
λοιπές διατάξεις
 Υ.Α. 1299/ 2003: Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας
ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ
 Υ.Α. 3384/ 2006: Συμπλήρωση του Γενικού Σχεδίου Πολιτικής Προστασίας με το Ειδικό Σχέδιο
Διαχείρισης Ανθρώπινων Απωλειών
 N.3852/2010: Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης & της Αποκεντρωμένης Διοίκησης −
Πρόγραμμα Καλλικράτης
Το ισχύον Θεσμικό πλαίσιο για τις Δυνάμεις Πολιτικής Προστασίας (Πυροσβεστικό Σώμα, Ε.Λ.Α.Σ,
Λιμενικό Σώμα & λοιποί φορείς) περιλαμβάνει τα παρακάτω στοιχεία και ειδικές διατάξεις:
 Κ.Υ.Α. για την αξιολόγηση & διαχείριση κινδύνων πλημμύρας (ΦΕΚ1108/21-07-10)
 Υ.Α. 1299/2003: Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ

Geopolitics.com.gr
Το δεύτερο κομμάτι στην διαχείριση κρίσεων και καταστροφών αφορά την Νομοθετική πρόβλεψη για
την Κεντρική Κυβέρνηση (Υπουργεία) και την Αυτοδιοίκηση με ειδικά σχέδια ανά καταστροφή που
περιλαμβάνεται στις παρακάτω διατάξεις και νόμους:
 Ν.Δ. 17/1974 (ΦΕΚ 236Α) “περί πολιτικής σχεδιάσεως εκτάκτου ανάγκης”: άρθρο 24 παρ. 1
“μέτρα Πολιτικής Αμύνης” & άρθρο 31 παρ. 1 “διαφώτιση άμαχου πληθυσμού”.
 Π.Δ. 151/2004 [ΦΕΚ 107Α’] “Οργανισμός Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας”:
προβλέπεται η “λειτουργία Γραφείου Τύπου & Δημοσίων Σχέσεων που υπάγεται απευθείας στον
Γενικό Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας”.
 Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ [Εγχειρίδιο Σύνταξης Εναρμονισμένων
Ειδικών Σχεδίων ανά καταστροφή – υπ. αρ. 2033/3-4-2007 - Μέρος ΙΙΙ “Λειτουργίες συστήματος
κινητοποίησης πολιτικής προστασίας”]: o επικοινωνιακός σχεδιασμός αναφέρεται στο ως
“Λειτουργίες Ενημέρωσης, Προστασίας του Κοινού & Σχέσεις με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης
(ΜΜΕ)”
Ειδικότερα στο σχέδιο της πολιτικής προστασίας

ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ υπάρχει το ακόλουθο περιεχόμενο
νομικών προβλέψεων:
 Η λειτουργία της Προστασίας του Κοινού

συνίσταται στην εκτίμηση της κατάστασης, της
λήψης απόφασης & την υλοποίηση των
απαραίτητων δράσεων για την προστασία της
υγείας & της ζωής των πολιτών από τον κίνδυνο
στον οποίο έχει εκτεθεί ή είναι πιθανό να
εκτεθεί.
Η προστασία του κοινού επιτυγχάνεται με την:
 Απαγόρευση ή τον περιορισμό της κυκλοφορίας

 Εκκένωση της άμεσης περιοχής της καταστροφής & μεταφορά σε ασφαλή χώρο
 Την παραμονή του κοινού σε κλειστούς προστατευόμενους χώρους
 Απομόνωση /περιορισμό του κοινού
 Απαγόρευση κατανάλωσης συγκεκριμένων προϊόντων
Η λειτουργία της Ενημέρωσης του Κοινού περιλαμβάνει το σύνολο των απαραίτητων διαδικασιών που
χρησιμοποιούνται για την έγκαιρη παροχή στους πολίτες ακριβούς & χρήσιμης πληροφορίας, καθώς &
οδηγιών για την ενδεδειγμένη συμπεριφορά σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης ή κρίσης.
 Αναφορικά με τη λειτουργία των σχέσεων με τα ΜΜΕ προβλέπονται:

I. Η συνεργασία των αρμόδιων φορέων σχεδίασης με τα ΜΜΕ με σκοπό την παροχή ακριβούς,
χρήσιμης και έγκαιρης ενημέρωσης στο κοινό.
II. Επίσης την παρακολούθηση του τρόπου με τον οποίο παρουσιάζουν τα ΜΜΕ την κατάσταση και
το πώς μπορεί να επηρεαστεί το κοινό από τις αναφορές αυτές.
Ένα σημαντικό κομμάτι στην αντιμετώπιση μιας έκτακτης κατάστασης αφορά τα Μέσα Μαζικής
Ενημέρωσης όπου ο ρόλος τους περιλαμβάνει ως χαρακτηριστικά τα παρακάτω:
i. Συλλέγουν, συσκευάζουν & πουλούν πληροφόρηση & ψυχαγωγία.

Geopolitics.com.gr
ii. Φέρνουν το κοινό σε επαφή με έναν κόσμο πέρα από την άμεση εμπειρία του & διαμορφώνουν
αντιλήψεις & πεποιθήσεις.
iii. Δίνουν στο κοινό ένα αίσθημα συμμετοχής & κατανόησης.
iv. Είναι κερδοσκοπικές επιχειρήσεις.
v. Πουλούν στους διαφημιστές πρόσβαση στο κοινό τους.
vi. Οι δύο βασικοί στόχοι τους, δηλαδή η διάδοση της αλήθειας & το κέρδος συχνά συγκρούονται.
Ο ρόλος των Μέσων Ενημέρωσης είναι να βρίσκουν όμως και γεγονότα που δημιουργούν είδηση, όπως
είναι τα παρακάτω:
• Καταστροφές κάθε είδους (Φυσικές και τεχνητές)
• Διαμάχες – Αντιπαραθέσεις - Συγκρούσεις
• Εγκλήματα – Διαφθορά
• Κρίσεις
• Αλλαγές
• Life Style – Διασημότητες
• Προσωπικά δράματα – Ανθρώπινες Ιστορίες
Τα ΜΜΕ έχουν πάντα τον τελευταίο ρόλο σε κάθε περίπτωση όσον αφορά την παρουσίαση γεγονότων
και θέλουν προσοχή στην διαχείριση και στην αντιμετώπιση τους. Επί παραδείγματι αν κάποιος
αξιωματούχος ή άλλος μετέχων στις δυνάμεις αντιμετώπισης κρίσεων , έρθει σε διαμάχη με
δημοσιογράφο λόγω της άσχημης συμπεριφοράς του δεύτερου, το κοινό δεν θα το μάθει ποτέ. Ενώ αν
συμβεί το αντίθετο εν αγνοία ή και σκόπιμα από τον οποιοδήποτε μετέχων των δυνάμεων αντιμετώπισης
κρίσεων το μόνο σίγουρο είναι πώς το κοινό δεν θα το ξεχάσει ποτέ όπως θα παρουσιαστεί μετά.
Είναι σημαντικό να παραμένει στην μνήμη πώς οι δημοσιογράφοι είναι ένα είδος συντεχνίας (ενδεικτικό
αυτής π.χ. ότι , σπανίως επιτίθενται ο ένας στον άλλον). Τα ΜΜΕ ως το μόνο μέσο επικοινωνίας με τον
κόσμο θα είναι πάντα παρόντα σε τέτοιες καταστάσεις και θα είναι σωστό να μην δημιουργούνται τριβές
όσο αυτό είναι δυνατόν. Επί παραδείγματι αν σε κάποιο θέμα έχουν άδικο & συγκρουστούν με τον
υπεύθυνο επικοινωνίας των δυνάμεων διαχείρισης κρίσης, θα τον διώκουν για πάντα μέχρι να βρουν το
αδύνατο σημείο του, για παραπάνω εκμετάλλευση αυτού.
Σημαντικό επίσης σημείο είναι να υπάρχει πάντα στην έτοιμη κρίση πως η δεοντολογία δεν τηρείται
πάντα από τα ΜΜΕ ειδικά όταν αφορά καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που προσφέρονται για
ακροαματικότες/τηλεθεάσεις.
Στην θεωρία της επικοινωνίας υπάρχει η άποψη πως τα τα ΜΜΕ ασκούν επίδραση στην κοινή γνώμη
εστιάζοντας σε ορισμένα ζητήματα, ενώ παραμελούν κάποια άλλα καθορίζοντας έτσι αυτό που
ονομάζεται ως «ημερήσια διάταξη.»
Σύμφωνα λοιπόν με την θεωρία της Ημερήσιας Διάταξης:
• Ο δημόσιος διάλογος στρέφεται πάντα γύρω από σημαντικά ζητήματα της επικαιρότητας.
• Η θεματολογία αποτελεί συνδυασμό της κοινής γνώμης & της πολιτικής επιλογής.
• Ανταγωνιστικά συμφέροντα επιδιώκουν να προβάλλουν την δική τους θέση σε καίρια ζητήματα.
• Τα ΜΜΕ επιλέγουν τα ζητήματα που θα προβάλλουν με γνώμονα τις διάφορες πιέσεις που
δέχονται, ιδίως από τις ενδιαφερόμενες ελίτ, την κοινή γνώμη & τα γεγονότα του πραγματικού
κόσμου.

Geopolitics.com.gr
• Η ανάδυση ενός θέματος στην θεματολογία των ΜΜΕ το καθιστά δημόσια ορατό & επηρεάζει την
κοινή γνώμη & τον δημόσιο διάλογο.
Ο τρόπος παρουσίασης των παραπάνω , έχει μια ιδανική διαδικασία που ονομάζεται και ως λειτουργία
Π λ α ι σ ί ω σ η ς (f r a m i n g) των θεμάτων
 Ο όρος πλαίσιο (frame) αναφέρεται σε ένα ερμηνευτικό σχήμα που δίνει την δυνατότητα στους
ανθρώπους να αντιληφθούν, προσδιορίσουν, αναλύσουν & κατανοήσουν, καταστάσεις & δραστηριότητες
που συμβαίνουν μέσα στον ζωτικό τους χώρο & τον κόσμο γενικότερα.
 Η πλαισίωση αποτελεί μια από τις σημαντικότερες μεθόδους για τη
διαμόρφωση της αντίληψης (perception)
Κατά συνέπεια:
Ο τρόπος με τον οποίο θα πλαισιωθεί ένα ειδησεογραφικό θέμα από τα ΜΜΕ,
μπορεί να ορίσει το πως η κοινή γνώμη θα παρατηρήσει, θα κατανοήσει & θα
καταγράψει το ειδησεογραφικό γεγονός, καθώς & το πως θα το αξιολογήσει
& θα δράσει/ αντιδράσει σε σχέση με αυτό.
Οι μορφές πλαισίωσης είναι αρκετές για αυτό παρατίθενται μόνο ενδεικτικά οι ακόλουθες:
• Γλωσσική διατύπωση/ λεκτική εκφορά.

• Χρήση εικόνας.
• Χρήση μουσικής επένδυσης.
• Άμεση – έμμεση θεματική συσχέτιση.
• Χρήση συμβόλων.
• Χρήση χρώματος.
• Επιλογή τόπου προβολής θέματος.
• Επιλογή χρόνου προβολής θέματος.
Όλα τα παραπάνω όπως ακούμε συχνά διαμορφώνουν την κοινή γνώμη. Τι συνιστά όμως αυτό που
ονομάζεται ως κοινή γνώμη; Κατά ουσία δεν υπάρχει ένας κοινός ορισμός σε μια φράση στο τι είναι
ακριβώς. Παρόλα αυτά είναι δυνατόν να διαμορφωθεί μια σχετική εικόνα ορισμού από τα παρακάτω
στοιχεία:
 Μία θεωρητική/ αφαιρετική κατασκευή με ασαφή όρια & περιεχόμενο & που αναφέρεται σε μια κοινή
αντίληψη της πλειονότητας του κοινού για κάποιο ζήτημα.
 Πρόκειται για τη συνισταμένη σκέψεων, κρίσεων, συναισθημάτων,

αντιλήψεων, αξιών, μιας κοινωνικής ομάδας πάνω σε θέματα
πολιτικά, ιδεολογικά, επιστημονικά, καλλιτεχνικά & γενικά σε θέματα που
επηρεάζουν & ενδιαφέρουν την συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα.
H κοινή γνώμη σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε καθορίζεται από την επίδραση στοιχείων, Ορθολογικών
(συμφέροντα, επιδιώξεις κ.λπ.) αλλά &
Ανορθολογικών (μύθους, προκαταλήψεις, στερεότυπα). Επειδή η κοινή γνώμη αποτελεί το προϊόν μιας
δυναμικής διαδικασίας, μεταβάλλεται ανάλογα με τις επικρατούσες αντιλήψεις, τη συγκυρία & τα
κοινωνικά δεδομένα.

Geopolitics.com.gr
 Η διαμόρφωση της κοινής γνώμης γίνεται μέσα από την επικοινωνία, σε

επίπεδο:
- Διαπροσωπικό (μεταξύ ατόμων)
- Διασυλλογικό (μεταξύ ομάδων)
Περιβάλλον Κρίσης και Διαχείριση Κατάστασης και ΜΜΕ.
Σε μια κατάσταση έκτακτης

ανάγκης ή κρίσης προκαλείται
αβεβαιότητα, ανησυχία, φόβος &
κυριαρχεί η σύγχυση & το χάος.
Επίσης, παρατηρείται ταχεία
εναλλαγή καταστάσεων,
διαμόρφωση έκτακτων συνθηκών,
ανασφάλεια & πολλαπλές πιέσεις .
Απαιτείται λοιπόν να ληφθούν άμεσα

αποφάσεις σχετικά με:
- Το πώς θα αντιμετωπιστεί η διαμορφωθείσα κατάσταση,

- Πώς θα κατανεμηθούν οι διαθέσιμοι (υλικοί & άυλοι) πόροι,
- Πώς θα γίνει η διαχείριση σημαντικών ζητημάτων που θα προκύψουν,
- Πώς θα αξιοποιηθούν οι διαθέσιμες πληροφορίες,
- Πώς θα επικοινωνήσει ο φορέας που καλείται να αντιμετωπίσει την έκτακτη ανάγκη ή κρίση & με
τι μήνυμα με τα εσωτερικά κοινά του & την κοινή γνώμη,
- Πώς θα αντιμετωπιστούν πιθανές καταγγελίες, επικρίσεις ή η αρνητική δημοσιότητα.
 Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ) επηρεάζουν & διαμορφώνουν σε

μεγάλο βαθμό την κοινωνική κουλτούρα & την ατομική αντίληψη σχετικά με
τους φυσικούς κινδύνους (τόσο των πολιτών, όσο & των δυνάμεων Προστασίας).
 Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ) είναι η κύρια οδός επικοινωνίας

μεταξύ των δημόσιων αρχών & του κοινού & συνεπώς έχουν την ευθύνη να
διασφαλίσουν ότι κατά τη διάρκεια μιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης οι
πληροφορίες για τη δημόσια ασφάλεια θα φθάσουν στο ευρύ κοινό έγκαιρα & με ακρίβεια. Παρ’ όλα
αυτά, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ) έχουν κατηγορηθεί για:
- Παραπληροφόρηση & παραπλάνηση της κοινής γνώμης,
- Ενίσχυση της σύγχυσης
- Μετάδοση ανακριβών, αντιφατικών ή διφορούμενων & ελλιπών πληροφοριών
- Τεχνητή κατασκευή του κινδύνου για λόγους ακροαματικότητας, πολιτικών ή ατομικών
σκοπιμοτήτων
- Προβολή της καταστροφής ως θέαμα (μοντέλο Hollywood)
- Αναπαραγωγή φημών, διαφωνιών & απόψεων που διαστρεβλώνουν τα γεγονότα.
 Σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης ή κρίσης γεννιέται η ανάγκη της διάδοσης των αναγκαίων
πληροφοριών με πρωταρχικό σκοπό την προστασία του πληθυσμού.

Geopolitics.com.gr
 Οι διαχειριστές τέτοιων καταστάσεων καλούνται να παράσχουν έγκυρη & έγκαιρη πληροφόρηση,

στους πολίτες ώστε να τους βοηθήσουν να προετοιμαστούν κατάλληλα & να κάνουν ορθολογικές
επιλογές για την μείωση των κινδύνων & την διασφάλιση της ασφάλειας & της ακεραιότητάς τους.
 Η μέριμνα για την ενημέρωση & την προστασία του κοινού συνήθως αποτελεί τον καλύτερο τρόπο για
την ανάπτυξη μιας θετικής σχέσης με το κοινό, την οικοδόμηση της εμπιστοσύνης με τις Αρχές & την
αποδοχή των αποφάσεών τους.
 Τόσο στο επίπεδο του επιτελικού σχεδιασμού όσο και στο

επιχειρησιακό πεδίο, ένας από τους κρίσιμους παράγοντες για την
αντιμετώπιση καταστάσεων κρίσης είναι η αποτελεσματική χρήση της
Στρατηγικής Επικοινωνίας & των εξειδικευμένων εργαλείων της
(στρατηγικές επικοινωνίας).
οι Στόχοι Στρατηγικής Επικοινωνίας είναι οι παρακάτω:

- Κάλυψη αναγκών ενημέρωσης των ΜΜΕ
- Κάλυψη αναγκών πληροφόρησης της κοινής γνώμης
- Απομείωση τυχόν ζημιών σε επίπεδο εικόνας & φήμης εμπλεκόμενων φορέων
Η επικοινωνιακή διαδικασία
Ο Harold Lasswell αναφέρει ότι ένας εύστοχος τρόπος για να περιγράψουμε μια διαδικασία
επικοινωνίας είναι να απαντήσουμε στα ερωτήματα:
- Ποιός μιλάει;
- Τί λέει;
- Μέσω ποιού καναλιού /διαύλου;
- Σε ποιόν το λέει;
- Με ποιό αποτέλεσμα;
Περιγραφή για το Γραμμικό μοντέλο Lasswell
 Το μοντέλο αυτό εκκινεί από την παραδοχή, ότι ο πομπός/επικοινών, έχει κάποια πρόθεση να
επηρεάσει το δέκτη/παραλήπτη & κατά συνέπεια, η
επικοινωνία θα πρέπει να προσεγγίζεται βασικά ως μια διαδικασία πειθούς.
- Ποιος είναι ο πομπός (αποστολέας):
Πομπός ονομάζεται ο αρμόδιος για την διαχείριση της κατάστασης (άτομο ή ομάδα διαχείρισης κρίσεων).
Ο συγκεκριμένος πομπός είναι υπεύθυνος για την εκπομπή εντολών, οδηγιών, αποφάσεων, πολιτικών

Geopolitics.com.gr
διαχείρισης & αντιμετώπισης της κρίσης. Κατέχει κεντρικό ρόλο στο σύστημα επικοινωνίας & δέχεται με
τη σειρά του το σύνολο των πληροφοριών που αφορούν την κρίση.
Συνήθως ο εκπρόσωπος τύπου είναι αυτός που αναλαμβάνει να επικοινωνήσει με το εξωτερικό

περιβάλλον του φορέα που πλήττεται από την κρίση. Ο πομπός αυτός, είναι ο καθ‘ ύλην αρμόδιος για να
εκφέρει & να εκφράζει την επίσημη θέση & άποψη του φορέα για την κρίση.
- Ποιος είναι ο δέκτης (παραλήπτης):
Κατά τη διάρκεια μιας έκτακτης ανάγκης ή κρίσης υπάρχουν πολλοί δέκτες (παραλήπτες) που
διακρίνονται σε εσωτερικούς & εξωτερικούς. Εσωτερικοί δέκτες είναι πρόσωπα, τα οποία βρίσκονται στο
εσωτερικό περιβάλλον του φορέα που καλείται να αντιμετωπίσει την κρίση (π.χ. στελέχη δημόσιων
υπηρεσιών, εθελοντές κλπ).
Εξωτερικοί δέκτες είναι πρόσωπα, τα οποία βρίσκονται στο εξωτερικό περιβάλλον του φορέα που
πλήττεται (π.χ. ενδιαφερόμενοι, θιγόμενοι, κ.λπ.).
Τα τεχνικά μέσα που θα χρησιμοποιηθούν για αυτή την επικοινωνία που πρέπει να επαληθευτεί ότι
υπάρχουν και είναι σε λειτουργία , πρίν αλλά και κατά την διάρκεια της έκτακτης κατάστασης
αναφέρονται ενδεικτικά παρακάτω:
- Τηλέφωνο (σταθερό, κινητό, ραδιοτηλέφωνο, εικονοτηλέφωνο)
- Τηλεομοιοτυπία (φαξ, τηλέτυπο, κ.λπ.)
- Ασύρματος
- Τηλεόραση
- Ραδιόφωνο
- Ταχυδρομείο – Couriers
- Διαδίκτυο (ηλεκτρονικός τύπος, blogs, μέσα κοινωνικής δικτύωσης)
- E - mail
- Δορυφόροι
- Γραπτός λόγος (έντυπα μέσα)
- Προφορικός λόγος (συνεντεύξεις)
- Εικονοσκόπηση (μαγνητοσκόπηση, φωτογραφίες κ.λπ)
Κρίσιμα ζητήματα σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης ή κρίσης:

 Διαθεσιμότητα διαύλων (καταστροφές/ βλάβες υποδομών)
 Καταλληλότητα διαύλων (“στεγανότητα”/ ασφάλεια, ταχύτητα μετάδοσης μηνύματος, εμβέλεια)
Το σημαντικότερο μέρος της επικοινωνίας είναι η πληροφορία. Είναι αναγκαίο να τηρούνται τα

παρακάτω όσον αφορά την πληροφορία ως μεταδιδόμενο μήνυμα από πομπούς σε δέκτες:
 Οι διαχειριστές κρίσεων θα πρέπει να μεταδώσουν ακριβείς, σαφείς, κατανοητές, σύντομες &

διατακτικού χαρακτήρα πληροφορίες.
 Για τη μετάδοση πληροφοριών από τον εκπρόσωπο τύπου προς το εξωτερικό περιβάλλον
επιστρατεύεται κατά κανόνα περισσότερο διπλωματική διατύπωση. Αυτό σημαίνει ότι αποφεύγεται το
λιτό & διατακτικό ύφος του επικεφαλής της ομάδας διαχείρισης κρίσεων, ενώ παράλληλα δεν
ανακοινώνονται όλα όσα αφορούν μια κρίση σε κάθε ενδιαφερόμενο.
 Τα γεγονότα θα πρέπει να παρουσιάζονται με τρόπο επωφελή για τον φορέα που αντιμετωπίζει την
έκτακτη ανάγκη ή κρίση, με έμφαση στα θετικά σημεία, χωρίς βέβαια να αποκρύπτεται η αλήθεια.

Geopolitics.com.gr
Η ανατροφοδότηση (feedback) είναι απαραίτητη για την ορθή επικοινωνία σε μια κατάσταση κρίσης
όπου θα υπάρχει αμφίδρομα και από τις δύο πλευρές.

Geopolitics.com.gr
 Ο επικεφαλής της ομάδας διαχείρισης κρίσεων μπορεί μόνο μέσω της ανατροφοδότησης να
πληροφορείται για την εξέλιξη της κρίσης, τυχόν παρενέργειες, την πιθανότητα εμφάνισης
δευτερογενών κρίσεων, τα αποτελέσματα των ενεργειών της ομάδας διαχείρισης κρίσεων, για τυχόν
πρόσθετες ή απρόβλεπτες ανάγκες.
 Ο εκπρόσωπος τύπου, λόγω της θέσεώς του, πρέπει να δέχεται άμεσα την γνώμη των εξωτερικών
δεκτών (εξωτερικοί αποδέκτες/ κοινή γνώμη), καθώς αυτή είναι ενδεικτική της επικρατούσας
κατάστασης σε μια κρίση.
 Τυχόν επικοινωνιακές ανεπάρκειες που εκδηλώνονται κατά την περίοδο εκτάκτων αναγκών ή κρίσεων
οφείλονται:
- Στην επικοινωνιακή ανικανότητα των υπευθύνων της επικοινωνίας

- Στην απουσία, στην κακή εφαρμογή ή στην αναποτελεσματικότητα των Σχεδίων Επικοινωνίας.
- Στην κακή ποιότητα/ ακαταλληλότητα των εκπεμπόμενων μηνυμάτων. Μια ελλιπής πληροφορία,
διφορούμενη, ψευδής ή παραπλανητική, υποβολιμαία, υπονομευτική ή προσβλητική, συνιστά
μήνυμα κακής ποιότητας, το οποίο οι δέκτες δεν αποδέχονται, ενώ στη συνέχεια συγκρούονται
επικοινωνιακά με τους πομπούς. Αν η σύγκρουση κλιμακωθεί, προκύπτει επικοινωνιακή κρίση.
Η ομαλή και ορθή συνεργασία με τα ΜΜΕ είναι επίσης κρίσιμος παράγοντας για τους διαχειριστές μιας
έκτακτης κατάστασης. Τα παρακάτω ως οδηγίες συνιστούμε να τηρούνται απαρέγκλιτα:
- Αναπτύξτε εγκαίρως μια σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης με τους δημοσιογράφους.

- Δώστε στους δημοσιογράφους ό, τι χρειάζονται.
- Ανταποκριθείτε άμεσα & με ειλικρίνεια στο αίτημά τους για πληροφόρηση.
- Μην τους αποκρύπτετε την αλήθεια. Η άρνηση αντιμετώπισης της αλήθειας είναι θανάσιμο λάθος.
- Συμπεριφερθείτε με επαγγελματικό τρόπο.
- Μην παρακαλάτε για χάρες, ειδική κάλυψη ή απόσυρση μη ευνοϊκών άρθρων.
- Μην έχετε ευνοούμενους στα ΜΜΕ.
- Η κατάλληλη προετοιμασία για μια συνάντηση με τα ΜΜΕ είναι ουσιαστική.
- Δεν υπάρχει λόγος για φόβο.

Geopolitics.com.gr
- Απαιτείται να έχετε καλή διάθεση. Θα πρέπει να είστε φιλόξενοι, συνεργάσιμοι & ειλικρινείς.
- Δεν είναι σκόπιμο να αφήνετε τον έλεγχο στο δημοσιογράφο.
- Εσείς αποφασίζετε για το τι χρειάζεται να πείτε & πως θα το πείτε, ανεξάρτητα από τις ερωτήσεις
του δημοσιογράφου.
- Καλό θα είναι να έχετε δική σας ατζέντα θεμάτων για να κατευθύνετε την συζήτηση.
- Πρέπει να ενημερώσουμε τα ανώτερα στελέχη μας έπειτα από κάθε επικοινωνία με τα ΜΜΕ.
- Πρέπει να αναφέρονται στα ανώτερα στελέχη & τον υπεύθυνο επικοινωνίας οι ερωτήσεις που
έγιναν από τους εκπροσώπους των ΜΜΕ σχετικά με την στρατηγική αντιμετώπισης της κρίσης.
- Πρέπει να απαντώνται οι τηλεφωνικές κλήσεις των δημοσιογράφων εντός 15-30 λεπτών.
- Κάθε δημοσίευμα σχετικό με τους φορείς που διαχειρίζονται την κρίση θα πρέπει να περιλαμβάνει
& την άποψή μας.
- Ποτέ να μην λέμε “ουδέν σχόλιον”. Ακούγεται σαν να θέλουμε κάτι να κρύψουμε.
- Ορισμένες κατηγορίες θεμάτων δεν θα πρέπει να συζητούνται με τους δημοσιογράφους για
λόγους νομικούς, ηθικών κανόνων & διαδικασίας, εμπιστευτικότητας κ.λπ.
Στην προσπάθεια τους για ενημέρωση σε έγκαιρο χρόνο οι δημοσιογράφοι κατά την διάρκεια μιας
κρίσης, συνήθως απευθύνουν ερωτήσεις για να καλύψουν τα πεδία Ποιός, Τί, Πού, Πότε, Γιατί,
Πώς ώστε να σχηματίσουν μια εμπεριστατωμένη άποψη για το περιστατικό.
Πιθανές δημοσιογραφικές ερωτήσεις που μπορεί να τεθούν στους υπεύθυνους επικοινωνίας:
1. Πώς ονομάζεστε; Ποιά είναι η θέση σας & ποιές οι αρμοδιότητές σας; Ποιά είναι η ειδικότητά σας;
2. Τί ακριβώς συνέβη; Πότε συνέβη; Πού ακριβώς συνέβη; Υπάρχουν θύματα ή τραυματίες; Πότε
ενημερωθήκατε για το περιστατικό & από ποιόν;
3. Οι τραυματίες (αν υπάρχουν) έχουν δεχτεί βοήθεια; Είστε σίγουρος/η γι’ αυτό; Σε τι κατάσταση
βρίσκονται οι τραυματίες; Ποιά η μέριμνά σας για τα θύματα; Ποιά τα ονόματά τους; Ενημερώσατε τους
συγγενείς τους; Ποιός τους ενημέρωσε;
4. Η κατάσταση βρίσκεται υπό έλεγχο; Πόσο βέβαιος/η είσαστε; Υπάρχει κίνδυνος για εκτροπή της
κατάστασης;
5. Τί είδους ενέργειες κάνατε μετά το συμβάν; Ποιός είναι υπεύθυνος; Τί συνιστάτε στον κόσμο να κάνει
για να προστατευτεί; Πόσο χρόνο θα χρειαστείτε για να αποκαταστήσετε την κατάσταση; Ζητήσατε
εξωτερική βοήθεια; Τί είδους βοήθεια;
6. Τί ζημιές ή βλάβες έχουν προκληθεί; Ποιά ήταν τα αίτια; Υπήρξαν προειδοποιήσεις πριν το
περιστατικό; Αν ναι, γιατί δεν τις λάβατε υπόψη σας; Αν τις λάβατε υπόψη σας, γιατί συνέβη το
περιστατικό;
7. Ποιός ευθύνεται για το περιστατικό; Θα αποδοθούν οι ευθύνες; Θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί το

περιστατικό; Αναλαμβάνετε την ευθύνη για ό, τι έχει συμβεί;
8. Έχει συμβεί κάτι ανάλογο στο παρελθόν; Τί θα κάνετε για να μην επαναληφθεί κάποιο αντίστοιχο
γεγονός;

Geopolitics.com.gr
Στην προσπάθεια του υπεύθυνου επικοινωνίας των δυνάμεων σε διαχείριση έκτακτης
κατάστασης/κρίσης, θα ήταν θεμιτό να δοθεί και ένα πρώτο μήνυμα/δήλωση που όμως θα πρέπει να
ακολουθεί ένα συγκεκριμένο μοτίβο για να αποφευχθούν παρερμηνείες.
Ακολουθεί ένα τυπικό υπόδειγμα δελτίου δήλωσης:
*********************************************************************************
ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΠΡΩΤΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΣΤΑ ΜΜΕ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟ ΚΡΙΣΗΣ
Στις ------------------συνέβη σοβαρό ατύχημα στην περιοχή -----------------------------

----------------------
---------------------------------------------------------------που διεξήγαγε ασκήσεις η
Υπηρεσία μας. Συγκεκριμένα ------ [αναλυτική περιγραφή του ατυχήματος-
περιστατικού]. -----------------------------
---------------------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------.Από τις μέχρι τώρα πληροφορίες υπάρχουν [αριθμός θυμάτων
ή τραυματιών και---------------------
κατάσταση υγείας τραυματιών]. -------------------------------------------------------------
------------------
Βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία ειδοποίησης των συγγενών και μόλις
ολοκληρωθεί η διαδικασία αυτή, θα ανακοινωθούν τα ονόματα των ατόμων που
εμπλέκονται στο ατύχημα.
Η Διοίκηση της Υπηρεσίας μας, συνεργάζεται με τις αρμόδιες αρχές για να

διευκολύνει τη διερεύνηση των αιτίων του ατυχήματος. Ελήφθησαν όλα τα
απαραίτητα μέτρα φύλαξης του χώρου που συνέβη το ατύχημα . Λυπούμεθα
ιδιαίτερα για το ατύχημα και εκφράζουμε τα θερμά συλλυπητήριά μας προς τους
συγγενείς των θυμάτων και τις ευχές μας για ταχεία ανάρρωση προς τους
τραυματίες. Η συμπαράσταση στους εργαζομένους μας και στις οικογένειές τους (ή
την τοπική κοινωνία ή τον Ελληνικό λαό), αποτελεί αυτονόητη υποχρέωση της
Υπηρεσίας μας.
*************************************************************************

Geopolitics.com.gr
Ενέργειες Εκπροσώπου Τύπου σε περίοδο κρίσης
Η θέση του εκπρόσωπου τύπου περιλαμβάνει αρκετά καθήκοντα. Παρακάτω αναφέρονται ενδεικτικά
μερικά εξ αυτών.
- Ενημέρωση για τη ροή των τηλεφωνικών κλήσεων
- Πρόβλεψη πιθανών ερωτήσεων των δημοσιογράφων & συγγραφή ενδεικτικών απαντήσεων.
- Συνεργασία με τον διαχειριστή της κρίσης για την χάραξη επικοινωνιακής στρατηγικής & την
προετοιμασία της αρχικής δήλωσης.
- Αντιμετώπιση/ χειρισμός επικριτικών αναφορών από τα ΜΜΕ.
- Συνεχής ενημέρωση των δημοσιογράφων, για το χρόνο & τον τόπο των μελλοντικών ενημερώσεων.
- Ετοιμότητα άμεσης παρέμβασης στα ηλεκτρονικά ΜΜΕ για διόρθωση ανακριβειών & άμβλυνση των
αρνητικών εντυπώσεων.
- Άμεση απάντηση σε επικριτικά /εχθρικά δημοσιεύματα
- Λήψη απόφασης σχετικά με το αν θα δοθεί πρόσθετη ενημέρωση στους δημοσιογράφους (με
συνέντευξη τύπου ή απλή ανακοίνωση τύπου κ.λπ.). Σε αυτή την περίπτωση οργανώνει την συνέντευξη
τύπου & εκπροσωπεί την Υπηρεσία/ Φορέα.
Μέσα σε μια κατάσταση κρίσης υπάρχουν σχεδόν πάντα και θέματα προσοχής. Όπως:
 Η κοινή γνώμη με την εκδήλωση μιας κρίσης καταφεύγει σε εικασίες σχετικά με την ευθύνη της
κρίσης & αναζητά να αποδώσει/καταλογίσει τα αίτιά της σε κάποιον υπεύθυνο.
 Η απόδοση/ καταλογισμός της ευθύνης (attribution) θα επηρεάσει το πώς θα αντιμετωπίσει η κοινή

γνώμη τους εμπλεκόμενους φορείς κατά τη διάρκεια της κρίσης.
 Θεωρητικές κατηγοριοποιήσεις προσεγγίσεων της κοινής γνώμης

σχετικά με την απόδοση/ καταλογισμό αιτιότητας για την εκδήλωση μιας
κατάστασης κρίσης:
- Το ατύχημα (ελάχιστη ευθύνη για την κρίση)
- Το θύμα (περιορισμένη ευθύνη για την κρίση)
- Εκ προθέσεως (σοβαρή ευθύνη για την κρίση)
 Παράγοντες που εντείνουν την απόδοση ευθύνης (responsibility):
Όσο πιο βεβαρυμμένο είναι το ιστορικό του άμεσα εμπλεκομένου, τόσο μεγαλύτερη απόδοση ευθύνης
θα αποδοθεί από την κοινή γνώμη & Η προηγούμενη φήμη (prior reputation). Όσο πιο κακή φήμη έχει

Geopolitics.com.gr
(λόγω κακού χειρισμού ανάλογων καταστάσεων) ο άμεσα εμπλεκόμενος, τόσο μεγαλύτερη ευθύνη θα
του καταλογιστεί από την κοινή γνώμη.

Geopolitics.com.gr
Γενικές Επισημάνσεις
 Η επικοινωνία είναι ένα σύνθετο φαινόμενο. Σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης & κρίσης, κυρίως λόγω
φόβου & σύγχυσης , η πολυπλοκότητα αυξάνεται.
 Υπό το κράτος του φόβου & του πανικού, η κοινή γνώμη γίνεται ευμετάβλητη & ευπρόσβλητη σε
φήμες, διαδόσεις, κινδυνολογία.

Geopolitics.com.gr
 Τα ΜΜΕ μπορούν να είναι δυνητικοί σύμμαχοι στο έργο της αντιμετώπισης της κατάστασης, αλλά &
δυνητικοί αντίπαλοι.
 Το είδος, η έκταση & η ένταση της έκτακτης ανάγκης ή της κατάστασης κρίσης επιβάλλει το πλαίσιο
επικοινωνιακής διαχείρισης: έκταση κινητοποίησης, μέσα & τρόποι επικοινωνίας, διαμόρφωση
μηνυμάτων.
 Το αντικειμενικό γεγονός της έκτακτης ανάγκης ή της κρίσης είναι ταυτόχρονα & επικοινωνιακό
γεγονός. Κατ’ επέκταση, οι εμπλεκόμενοι φορείς είναι ταυτόχρονα & επικοινωνιακά υποκείμενα.
 Τυχόν κενά οργάνωσης, συντονισμού, ροής πληροφόρησης, σχεδιασμού ή επιχειρησιακής ετοιμότητας

αντανακλώνται & μεγεθύνονται κατά τη διάρκεια της αντιμετώπισης μιας κρίσης σε επικοινωνιακό
επίπεδο.
 Η επικοινωνιακή διαχείριση έχει χρονικούς περιορισμούς & διαστάσεις: ξεκινά πριν από την κρίση
(προετοιμασία/ προληπτικός σχεδιασμός), εντείνεται κατά τη διάρκειά της (στρατηγικές επικοινωνίας) &
εκτείνεται & μετά το πέρας της αντιμετώπισης του πραγματικού γεγονότος (ενέργειες αποκατάστασης
εικόνας).
 Η δημόσια διοίκηση & οι φορείς της, κατά τη διαχείριση μιας έκτακτης ανάγκης ή κρίσης λειτουργούν
σε νομοθετικό πλαίσιο, με συγκεκριμένες προβλέψεις & συγκεκριμένους περιορισμούς. Αυτό έχει
συνέπειες & στην επικοινωνιακή διάσταση της διαχείρισης, ενώ δεν πρέπει να αγνοούνται & τα πολιτικά
διακυβεύματα που παρεμβάλλονται & διαμορφώνουν συγκεκριμένα πλαίσια σε περιπτώσεις διαχείρισης
μειζόνων γεγονότων.
 Η νομοθετική πρόβλεψη είναι θεμιτή & απαραίτητη. Ωστόσο, δεν επαρκεί από μόνη της για να
εξασφαλίσει μια λειτουργική & αποτελεσματική επικοινωνιακή διαχείριση. Παράλληλα, συχνά η
πραγματικότητα υπερβαίνει τη νομοθετική πρόβλεψη, ενώ η νομοθέτηση δεν ακολουθεί πάντα τις
εξελίξεις με την απαιτούμενη ταχύτητα.
 Οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις & η σύγκλιση των τεχνολογιών στον τομέα της επικοινωνίας,
αυξάνουν τη δυσκολία επικοινωνιακής διαχείρισης. Δεν είναι πλέον καθόλου απλός ο έλεγχος της ροής
& της ποιότητας της πληροφορίας, ενώ μέσα του παρελθόντος (πχ λογοκρισία) είτε δεν μπορούν
πρακτικά να εφαρμοστούν, είτε έχουν απολέσει ουσιαστικά την αποτελεσματικότητά τους.
 Τα πιο συνηθισμένα σφάλματα στη διαχείριση της επικοινωνίας προς τον πληθυσμό είναι:
- Κάθε φορέας παρέχει πληροφόρηση απευθείας στο κοινό. Απουσιάζει ο συντονισμός μεταξύ των
εμπλεκομένων φορέων με αποτέλεσμα πολλές πηγές & πολλά μηνύματα που επιτείνουν τη σύγχυση &
πολλαπλασιάζουν τους κινδύνους.
- Οι πληροφορίες είναι συχνά αντικρουόμενες ή μη αξιόπιστες ή δίνονται διαφορετικές συστάσεις &
οδηγίες ή οι δημόσιοι συναγερμοί δεν επαληθεύονται.
- Παρατηρείται απόκρυψη ή απώλεια (λόγω κακοδιαχείρισης) κρίσιμων πληροφοριών για την ασφάλεια
των πολιτών.
Προτάσεις
 Δεδομένου ότι κατά την κλιμάκωση μιας κατάστασης έκτακτης ανάγκης ή κρίσης ενδέχεται να αλλάξει
ο διαχειριστής (γραμμή εντολών & αρμοδιότητα διαχείρισης), είναι απαραίτητος ο προηγούμενος
επικοινωνιακός συντονισμός μεταξύ στρατιωτικών & πολιτικών φορέων. Μόνο έτσι είναι δυνατή η
αποτελεσματική ανταπόκριση κατά την εξέλιξη των συμβάντων & της παρακολούθησης του ρυθμού της
εξελισσόμενης κατάστασης & σε επικοινωνιακό επίπεδο.

Geopolitics.com.gr
 Ευρύτερος & καλύτερος συντονισμός μεταξύ φορέων. Ενδεικτικά, απαιτούνται:
- Στενή συνέργεια σε σχεδιαστικό & επιχειρησιακό επίπεδο

- Ορισμός συνδέσμων επικοινωνίας
- Ανάπτυξη κοινού κώδικα επικοινωνίας
- Σαφής & έγκαιρη κατανομή ρόλων ως προς την επικοινωνιακή διαχείριση
- Ενεργός & ευρεία συμμετοχή σε ασκήσεις ετοιμότητας και άλλες παρόμοιες δράσεις.
- Κοινή ενημέρωση – επιμόρφωση του στελεχιακού δυναμικού
 Στρατιωτικοί & πολιτικοί φορείς οφείλουν να εντοπίζουν εγκαίρως τυχόν θεσμικές ανεπάρκειες ή
οργανωτικές ασυμμετρίες & να παρεμβαίνουν διορθωτικά. Αυτή η διαδικασία είναι καλό να προηγείται
της κατάρτισης επιχειρησιακών σχεδίων & νομοθέτησης, προκειμένου να μην αναπαράγονται οι
στρεβλώσεις.
 Υπάρχουν τεχνικές χειρισμού των ΜΜΕ & της κοινής γνώμης & μόνο τα εξοικειωμένα στελέχη
μπορούν να ανταποκριθούν επαρκώς στις ειδικές απαιτήσεις της επικοινωνιακής διαχείρισής τους.
Απαιτείται εξοικείωση με τους βασικούς κανόνες του επικοινωνιακού παιχνιδιού με κατάλληλη
εκπαίδευση, κατάρτιση & επαφή με την πρακτική διάσταση αυτής της διαδικασίας.
 Στρατιωτικοί & πολιτικοί φορείς διαθέτουν ένα κεφάλαιο αξιοπιστίας στην κοινή γνώμη. Σε περίπτωση
έκτακτης ανάγκης ή κρίσης είναι πολύτιμος αρωγός στην άσκηση επιρροής προς τον πληθυσμό & στη
διατήρηση υψηλού φρονήματος & ηθικού.
Ο Κώστας Μπαλωμένος είναι Διεθνολόγος – Σύμβουλος Επικοινωνίας & Υποψήφιος Διδάκτορας Πανεπιστημίου Πειραιά με
αντικείμενο την διαχείριση κρίσεων.

Geopolitics.com.gr
Γράφει ο Παναγιώτης Μπατσαρισάκης

Οικονομικός-Επιχειρηματικός
Σύμβουλος – Αναλυτής
Ο λαός είναι η κινητήρια δύναμη που γράφει την

παγκόσμια ιστορία
Την έκφραση «Ο λαός είναι η κινητήρια δύναμη που γράφει την παγκόσμια ιστορία» ειπώθηκε από έναν
ένα μεγάλο ηγέτη του προηγούμενου αιώνα που κατάφερε να σηματοδοτήσει μία ολόκληρη εποχή
προσπαθώντας να σώσει τον λαό του από την πείνα που είχε οδηγηθεί. Δεν έχει σημασία ποιο πολιτικό
σύστημα υπηρέτησε, άλλωστε δεν έχει σημασία το πολιτικό σύστημα όταν πρόκειται να τραφεί ένας
λαός.
Οι λαοί πάντα ήταν πρωτοπόροι στους αγώνες για την επιβίωση τους. Δεν θα πάμε πολύ πίσω στην
ιστορία αλλά θα κάνουμε μία σύγχρονη σχετικά αναδρομή στην Παγκόσμια και στην Ελληνική ιστορία
που δείχνει τις αντιδράσεις των λαών στις καταπιέσεις και την πείνα.
Η ελληνική επανάσταση του 1821 σηματοδότησε μία νέα εποχή για την δημιουργία ενός νέου ελληνικού
κράτους, που γεννήθηκε μέσα από τις στάχτες τετρακοσίων χρόνων σκλαβιάς. Αν και παρενέβησαν
αρνητικά πολλές φορές οι δυτικές (συμμαχικές) δυνάμεις, ήταν τόση η ορμή και η δύναμη του λαού που
δε κατάφερε κανείς να τον σταματήσει από το
«ελευθερία ή θάνατος».
Όμως δεν ήταν μόνο η ελληνική επανάσταση,

εκείνη την εποχή γενικά, οι λαοί της Ευρώπης
για δεκαετίες συγκρούονταν, με
χαρακτηριστικές αιτίες τα ελεύθερα κινήματα,
τον διαφωτισμό και ιδίως την γαλλική
επανάσταση. Μέσα από αυτούς τους
πολέμους, με τις εκατοντάδες χιλιάδες
νεκρούς, δημιουργήθηκε μία νέα Ευρώπη
αλλά και μία νέα Αμερική με τον περίφημο πόλεμο των Βορείων και Νοτίων που και αυτός ο πόλεμος
είχε πολλές εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς.
Δημιουργήθηκε λοιπόν αφενός μεν μία Ευρωπαϊκή συμμαχία από τότε και αφετέρου μία μεγάλη πια
Αμερική αρχίζοντας να καταγράφουν τη σύγχρονη ιστορία του κόσμου. Όμως η αναντιστοιχία των
οικονομικών κοινωνικών εξελίξεων και των πολιτικών συστημάτων άρχισε σιγά σιγά να δημιουργεί μία
σειρά εξεγέρσεων και επαναστάσεων που εκδηλώθηκαν στα Βαλκάνια και τον Ευρωπαϊκό νότο.
Εκτός από την ελληνική επανάσταση εκείνη την εποχή, η Γαλλία κατέπνιξε την επανάσταση στην
Ιβηρική και η Αυστρία την Ιταλική. Στην περίπτωση της Ελλάδας φάνηκε καθαρά η δύναμη του λαού
που πολέμησε με όλες του τις δυνάμεις, έχοντας απέναντι μία οθωμανική Αυτοκρατορία, και συχνά την
πρόδιδαν οι σύμμαχοι και ομόθρησκοι της.

Geopolitics.com.gr
Στο συνέδριο των μεγάλων δυνάμεων στο Λάιμπαχ (Λουμπιάνα), υπήρξε αντίδραση για την ελληνική
επανάσταση, γιατί ήδη είχαν επαναστατήσει οι λαοί της Ιταλίας και της Ισπανίας που καταπιέζονταν
αφόρητα. Η Ελληνική επανάσταση φάνηκε ότι πέτυχε χάριν της δυναμικής του λαού και έτσι ιδρύθηκε
το νέο ελληνικό κράτος, αλλά και πάλι τα προβλήματα ήταν μεγάλα με διάφορες περιόδους ταραγμένες
από εσωτερικές δυσκολίες που αφορούσαν την οργάνωση και την διοίκηση του κράτους.
Τα οικονομικά και σ αυτή τη περίοδο είχαν τον πρώτο ρόλο παρατηρώντας ότι οι φόροι πάλι ήταν το
σοβαρότερο πρόβλημα γιατί μέσω αυτών «ζούσε» το κράτος. Όμως οι φόροι δεν έφταναν και ήρθαν τα
γνωστά δάνεια από το εξωτερικό με όλες τι μετέπειτα συνέπειες, πτωχεύσεις, πόλεμοι, φτώχεια, ανέχεια,
πισωγύρισμα. Τα ίδια λίγο ως πολύ γίνονταν και στα άλλα κράτη στον απόηχο της Αμερικανικής και
Γαλλικής επανάστασης.
Είχαμε λοιπόν μία παγκόσμια τάξη πραγμάτων, που είχε διάφορες εξεγέρσεις και μετακινήσεις ή μάλλον
μεταναστεύσεις πληθυσμών για να μπορέσουν να διαχειριστούν την φτώχεια που ξαναδημιουργήθηκε.
Φτάνοντας στο 1929 που το μεγάλο Κραχ της εποχής στην Αμερική άρχισε να συγκλονίζει όλο τον
κόσμο και όλα τα πολιτικά συστήματα που είχαν γίνει
καθεστώτα, μετά τις μεγάλες επαναστάσεις στην Ευρώπη
και Αμερική.
Το 1929 ο κόσμος δανειζόταν (και τότε) για να παίξει
στην Wall Street, όμως το γνωστό λάθος της φούσκας
έγινε και δεν άργησε η κατάρρευση, με αποτέλεσμα να
υπάρξουν ταχύτατα 12.000.000 άνεργοι, 12.000 έχαναν
την δουλεία τους κάθε μέρα, 20.000 επιχειρήσεις
πτώχευαν, 1616 τράπεζες πτώχευσαν, 23.000
αυτοκτονίες έγιναν σε ένα χρόνο.Αυτά τα στοιχεία δεν
είναι από την Ελλάδα του σήμερα είναι από την Αμερική
εκείνης της εποχής, όμως μοιάζουν τόσο πολύ.
Το επόμενο βήμα ήταν στη Γερμανία εκείνης της εποχής, που εκτός από τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο,
δημιούργησε την δεκαετία του 1930 την Δημοκρατία της Βαϊμάρης με αποτέλεσμα την εμφάνιση του
ναζισμού και του Αδόλφου…. που αιματοκύλησε πάλι όλη την υφήλιο και τους λαούς να γράφουν την
ιστορία με το αίμα τους.Αφού τελείωσε και ο δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος, πάλι με πανομοιότυπο
τρόπο, επανιδρύθηκαν κράτη και συμμαχίες, με τον ψυχρό πόλεμο να κυριαρχεί πολλές δεκαετίες, με
πρωταγωνιστές τον καπιταλισμό και τον κομμουνισμό. Όμως ο κομμουνισμός έπεσε εξαιτίας της
φτώχειας και της ανέχειας που δημιούργησε στον λαό, με αποτέλεσμα να ζούμε για πολλά χρόνια κάτω
από την επιρροή του άκρατου καπιταλισμού με τις όποιες συνέπειες έχει δημιουργήσει η άδικη διανομή
του πλούτου από τον πλούσιο Βορρά στον φτωχό Νότο.
Βλέπουμε λοιπόν κύκλους της ιστορίας να επαναλαμβάνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα με τους
λαούς να πρωταγωνιστούν γράφοντας την ιστορία και να αντιδρούν έντονα, αλλάζοντας τα πάντα,
ακόμα και πολιτικά συστήματα όταν δεν πάει άλλο!!!
Ο Παναγιώτης Μπατσαρισάκης είναι οικονομικός αναλυτής, πιστοποιημένος Εκπαιδευτής Ενηλίκων από τον Εθνικό Οργανισμό
Πιστοποίησης Προσόντων Και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π) με κατάταξη στους Γενικούς Διευθυντές Δημοσίων
και Ιδιωτικών Επιχειρήσεων και Οργανισμών και Δραστηριότητα στις Χρηματοπιστωτικές Υπηρεσίες. Διευθύνει την εταιρία
οικονομικών Anasigrotisis. Εργάστηκε στην Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος για 33 χρόνια, εκ των οποίων τα 20 διετέλεσε
διευθυντής καταστημάτων.Συνεργάζεται με ΜΜΕ σε Ελλάδα και εξωτερικό.

Geopolitics.com.gr

Geopolitics.com.gr
Γράφει ο Χρίστης Ενωτιάδης
Σύμβουλος Στρατηγικής Ανάπτυξης Επιχειρήσεων
Μπορεί η Κύπρος να μετατρέψει την κρίση σ’ ευκαιρία

Εισαγωγή
Ήδη από το καλοκαίρι του 2011 η «κλινική εικόνα» της κυπριακής οικονομίας παρουσίαζε σημάδια
κόπωσης! Μόλις τρία χρόνια νωρίτερα η κυπριακή οικονομία, αφού είχε ικανοποιήσει τα αυστηρά
κριτήρια του Μάαστριχτ, είχε ενταχθεί στην Ευρωζώνη επιτρέποντας στην Κύπρο να οραματίζεται την
ευρωπαϊκή της ολοκλήρωση. Κι όμως η μεγάλη αυτή κατάκτηση της Κύπρου, μετά από συνειδητές
θυσίες εκ μέρους των πολιτών της, κατέρρευσε σα χάρτινος πύργος μέσα σε μια νύχτα την άνοιξη του
2013 μετά από τη σχετική απόφαση του Eurogroup, πρωτοφανή στα παγκόσμια οικονομικά δρώμενα, η
οποία κυριολεκτικά ξεκλήρισε την οικονομία μιας ολόκληρης χώρας οδηγώντας εκατοντάδες χιλιάδες
συνανθρώπους μας στην ανέχεια.
Η Κύπρος, μέσα από την εργατικότητα και το όραμα του λαού της, κατάφερε να ξεπεράσει την
οικονομική καταστροφή που προκάλεσε η Τουρκική εισβολή του 1974 και, το 2008, κρίθηκε άξια
ένταξης στην νομισματική ένωση της ΕΕ έχοντας να επιδείξει αξιοζήλευτους μακροοικονομικούς δείχτες
που άλλες δημογραφικά μεγαλύτερες και οικονομικά ισχυρότερες ευρωπαϊκές χώρες δεν κατάφεραν να
πετύχουν. Κάποιοι αποκάλεσαν την οικονομική καταστροφή του 2013 πολλαπλάσια σε εύρος και βάθος
από το πλήγμα του 1974. Η απόφαση και οι συνέπειες της αποτελούν πλέον ιστορία. Εκείνο που σήμερα
καλούμαστε να εξετάσουμε είναι κατά πόσο η Κύπρος έχει τη δυνατότητα να μετατρέψει την οικονομική
κρίση σ’ ευκαιρία ανόρθωσης της οικονομίας της πάνω σε γερά θεμέλια που θα διασφαλίζουν μια
αειφόρο ανάπτυξη. Αυτή τη φορά, σε σύγκριση με το 1974, η εργατικότητα και το όραμα δεν αρκούν!

Geopolitics.com.gr
Χρειάζονται παράλληλα βαθιές τομές και σύγκρουση με το κατεστημένο και τα συμφέροντα των ελίτ που
για δεκαετίες νέμονταν τον πλούτο της κυπριακής οικονομίας. Η κυβέρνηση, χωρίς να προσμετρά το
πολιτικό κόστος, θα πρέπει να προχωρήσει άμεσα σε μεταρρυθμίσεις οι οποίες θα διορθώσουν τις
στρεβλώσεις της οικονομίας και θα βοηθήσουν στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών
στους θεσμούς. Παράλληλα, οφείλει να προχωρήσει στην ορθολογική εκμετάλλευση και διαχείριση των
συγκυριών που έχουν δημιουργηθεί με την εύρεση υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ για να δώσει
την τεράστια ώθηση που ο τομέας της ενέργειας μπορεί να προσφέρει στην οικονομία.
Το Άμεσο Παρελθόν
Την περίοδο 1999-2007 η κυπριακή οικονομία κατά γενική ομολογία, στη βάση μακροοικονομικών
κριτηρίων, ευημερούσε με το ΑΕΠ να παρουσιάζει μια μέση ετήσια αύξηση της τάξης του 3.3% ενώ το
δημοσιονομικό έλλειμμα και το δημόσιο χρέος ήσαν μόλις στο -2.7% και 64.3% αντίστοιχα του ΑΕΠ, με
το δεύτερο να παρουσιάζει πτωτική τάση.
Εν τούτοις, παρ’ όλη την ευημερία, η κυπριακή οικονομία παρουσίαζε εγγενείς ανησυχητικές αδυναμίες
που την καθιστούσαν ευάλωτη σε περίπτωση κρίσης. Πιο συγκεκριμένα, η διάβρωση της
ανταγωνιστικότητας της, ο υδροκέφαλος τραπεζικός τομέας που
έφτασε στο 900% του ΑΕΠ, βλέπε Γράφημα 1, ο υπερδανεισμός του
ιδιωτικού τομέα που, όπως δείχνει το Γράφημα 2, είχε φτάσει τα
€46δις δηλαδή 271% του ΑΕΠ και τέλος η διόγκωση (φούσκα) στις
τιμές των ακινήτων1, αποτελούσαν απειλή για τον ίδιο τον τραπεζικό
τομέα αφού μια πιθανή κατάρρευση του θα συμπαρέσυρε όλο το
χρηματοπιστωτικό σύστημα και την οικονομία της χώρας.
Την περίοδο 2008-2012, στις πιο πάνω αδυναμίες προστέθηκε και η

παράτολμη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, από την τότε
Γράφημα 1 : Στοιχεία Ενεργητικού Τραπεζικού κυβέρνηση Χριστόφια, η οποία με τη δημιουργία πρωτογενών
Τομέα ως % του ΑΕΠ
ελλειμμάτων στον κρατικό προϋπολογισμό αντέστρεψε την πορεία
του δημόσιου χρέους που μέχρι το 2007 είχε πτωτική τάση. Παράλληλα, την ίδια περίοδο οι επενδύσεις
τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο τομέα παρουσίασαν μείωση καταδεικνύοντας ότι οι οικονομικοί
πόροι, συμπεριλαμβανομένου και του εξωτερικού δανεισμού, αντί να χρηματοδοτούν την ανάπτυξη
μέσω επενδύσεων είχαν εκτραπεί προς την κατανάλωση και την κάλυψη λειτουργικών εξόδων. Με άλλα
λόγια οι Κύπριοι ζούσαν εις βάρος της ευημερίας των
μελλοντικών γενεών ξοδεύοντας στο βωμό του εφήμερου
καταναλωτισμού.
Όμως, ο πιο αδύνατος κρίκος της κυπριακής οικονομίας ήταν η
άμεση διασύνδεση της με την ελληνική οικονομία μέσω της
παρουσίας των κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα αλλά και της
τεράστιας έκθεσης των δύο μεγάλων συστημικών τραπεζών τόσο σε
ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου όσο και σε δάνεια προς τον
ιδιωτικό τομέα.
Η κρίση της ελληνικής οικονομίας από το 2007 και η
φημολογούμενη έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη ή ενός
Γράφημα 2: Εγχώριος Δανεισμός επερχόμενου κουρέματος του ελληνικού χρέους μέσω PSI θα
Ιδιωτικού Τομέα έπρεπε, φυσιολογικά, να προκαλέσουν αντανακλαστικά τόσο από
μέρους του αρμόδιου Υπουργείου Οικονομικών της Κύπρου όσο και από πλευράς της αρμόδιας
Εποπτικής Αρχής, δηλαδή της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου (ΚΤΚ), αφού και οι δύο αυτοί κίνδυνοι
απειλούσαν τις δύο μεγάλες συστημικές κυπριακές τράπεζες. Δυστυχώς, για την κυπριακή οικονομία και
τους Κυπρίους, οι δύο αυτοί θεσμοί επέδειξαν μια ανεκδιήγητη αδράνεια και αναβλητικότητα στη λήψη
αποφάσεων και διορθωτικών μέτρων, επιλέγοντας να υποτιμήσουν και ν’ αγνοήσουν τους κινδύνους
που ελλόχευαν.
1
Από το 2000 μέχρι το 2008 οι τιμές των ακινήτων είχαν διπλασιαστεί με την ταυτόχρονη δημιουργία μεγάλου αριθμού κενών
διαμερισμάτων που απειλούσαν την αγορά με διολίσθηση των τιμών και επανάληψης του φαινομένου της Ισπανίας.

Geopolitics.com.gr
Έτσι, η κυπριακή οικονομία παρέμεινε ουσιαστικά μια ανοχύρωτη πολιτεία, χωρίς αντιστάσεις, απέναντι
στην επέλαση τόσο της εσωτερικής δημοσιονομικής κρίσης αλλά και της εισαγόμενης κρίσης λόγω του
PSI κατά 78% των Ελληνικών ομολόγων που προκάλεσαν ζημιές πέραν των €4.5 δις στις κυπριακές
τράπεζες. Αποτέλεσμα, η υποβάθμιση τόσο των κυπριακών ομολόγων σε «σκουπίδια» από τους οίκους
αξιολόγησης όσο και της προοπτικής της κυπριακής οικονομίας και των κυπριακών τραπεζών. Μπροστά
στον ορατό πλέον κίνδυνο της στάσης πληρωμών και της χρεοκοπίας, η κυπριακή κυβέρνηση
προχώρησε στη μόνη διέξοδο που ήταν η αίτηση για ένταξη στο Μηχανισμό Στήριξης, δηλαδή στη
σύναψη δανείου από την Τρόικα, αφού πλέον αδυνατούσε να εξασφαλίσει δάνεια από τις αγορές για ν’
αντιμετωπίσει τις τρέχουσες δημοσιονομικές της ανάγκες αλλά και για να χρηματοδοτήσει την αναγκαία
ανακεφαλαιοποίηση των δύο μεγάλων τραπεζών, Κύπρου και Λαϊκής.
Έτσι, η άλλοτε ακμάζουσα κυπριακή οικονομία που με την ανάκαμψη της μετά την Τουρκική εισβολή το
1974, που της στέρησε το 46% των πλουτοπαραγωγικών της πόρων, είχε επιτελέσει ένα μικρό
οικονομικό θαύμα, βρέθηκε στα πρόθυρα χρεοκοπίας υποχρεωμένη όχι μόνο να συναινέσει σένα
λιτοδίαιτο Μνημόνιο με σκληρούς όρους αλλά και ν’ αποδεχτεί την εκ των έσω διάσωση των τραπεζών,
το περιβόητο “bail-in”, που κυριολεχτικά διέλυσε τον τραπεζικό της τομέα και τη χώρα ως διεθνές
επιχειρηματικό και τραπεζικό κέντρο αφού η Τρόικα εντελώς αυθαίρετα αποφάσισε ότι ο κυπριακός
τραπεζικός τομέας θα πρέπει να συρρικνωθεί σε 3.5 φορές του ΑΕΠ. Σ’ αυτό το σημείο αξίζει να
σημειώσουμε ότι η Ανεξάρτητη Επιτροπή 2 που συστάθηκε από την ΚΤΚ, με όρους εντολής να εξετάσει το
μέλλον του κυπριακού τραπεζικού τομέα, στην έκθεση της τον Ιούνιο του 2013 αποφάνθηκε ότι η αιτία
κατάρρευσης του τραπεζικού τομέα δεν ήταν το μέγεθος του αλλά η ελλειμματική εταιρική
διακυβέρνηση των τραπεζών και ο ανεύθυνος τρόπος διαχείρισης της ρευστότητας που προέκυπτε από
την εισροή και κατάθεση κεφαλαίων από το εξωτερικό.
Το Άμεσο Μέλλον
Το ερώτημα που σήμερα τίθεται, 12-μήνες μετά την πρωτόγνωρη απόφαση του Eurogroup να εξαϋλώσει
τον τραπεζικό τομέα στην Κύπρο3, είναι κατά πόσο η κατάσταση είναι αναστρέψιμη, δηλαδή αν η
Κύπρος έχει τη δυναμική να δαμάσει την κρίση, να βγει από την ύφεση και ν’ ανασυγκροτηθεί ως
οικονομία αλλά και ως κοινωνία. Κύριο χαρακτηριστικό αυτής της δυναμικής είναι η δυνατότητα για
βιώσιμη ανάπτυξη νέων τομέων και βιομηχανιών στους οποίους η Κύπρος να διαθέτει συγκριτικά
πλεονεκτήματα διασφαλίζοντας τη δημιουργία δεκάδων χιλιάδων νέων μόνιμων θέσεων εργασίας.
Συνεπώς, η επανεκκίνηση της οικονομίας δεν συνεπάγεται απλά το θετικό πρόσημο στην παραγωγή
(ΑΕΠ) αλλά και τη δραστική μείωση της ανεργίας που αγγίζει πλέον το 17% του ενεργού πληθυσμού και
κυριολεκτικά διαβρώνει τον κοινωνικό ιστό δημιουργώντας μια νέα τάξη νεόπτωχων.
Το σίγουρο είναι, ότι ενώ το Μνημόνιο περιέχει πρόνοιες για τη διόρθωση των στρεβλώσεων και τον
εξορθολογισμό των δημόσιων οικονομικών δεν θέτει κανένα απολύτως θεμέλιο για την επαναφορά της
οικονομίας σε τροχιά ανάπτυξης. Αντίθετα, η έμφαση δίνεται σε αυστηρά δημοσιονομικά μέτρα
λιτότητας τα οποία, με τη σειρά τους, αποδεδειγμένα προκαλούν περεταίρω ύφεση μέσα από τη
συρρίκνωση των εισοδημάτων και της αγοραστικής δύναμης (ζήτησης) που οδηγεί σε ανάλογη μείωση
της παραγωγής/προμήθειας και κατά συνέπεια σε νέες απολύσεις. Οι νέες απολύσεις προκαλούν
περεταίρω συρρίκνωση των εισοδημάτων και ο κύκλος της ύφεσης επαναρχίζει και διαιωνίζεται 4. Στην
πραγματικότητα η οικονομία εγκλωβίστηκε σ’ ένα φαύλο κύκλο με αρνητικό πολλαπλασιαστή.
Παρ’ όλες τις αντοχές που φαίνεται να διαθέτει, αφού το 2013 πέτυχε μικρότερη ύφεση 5.4% από την
προβλεπόμενη 8.7%, λόγω αύξησης των εσόδων από τον τουρισμό αλλά και τη μικρότερη μείωση του
τομέα των λογιστικών και νομικών υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις, εν τούτοις τίποτα από αυτά δεν
μπορεί να προοιωνίζει επανάληψη του φαινομένου στα επόμενα δύσκολα χρόνια μέχρι το 2016 που η
Τρόικα υπολογίζει ότι η οικονομία θα εξέλθει της ύφεσης και θ’ αρχίσει η ανάκαμψη. Πιο συγκεκριμένα,
2
Independent Report on the Future of the Cyprus Banking Sector – Interim Report June 2013
3
Ας σημειωθεί ότι η αρχική απόφαση το Eurogroup υ ήταν η διάλυση και των δύο συστημικών τραπεζών, Κύπρου και Λαϊκής, που
θα σήμαινε ολική οικονομική καταστροφή. Η Τράπεζα Κύπρου τελικά «σώθηκε» μετά από παρέμβαση της Γερμανίδας Καγκελάριου
Μέρκελ!
4
Το Δεκέμβριο 2013, το ΔΝΤ με τον πλέον επίσημο τρόπο παραδέχθηκε ότι είχε υποτιμήσει την δυναμική του αρνητικού
πολλαπλασιαστή λόγω των αυστηρών δημοσιονομικών μέτρων λιτότητας και, κατ’ επέκταση, τις αρνητικές συνέπειες του στις
οικονομίες της Ελλάδας και της Πορτογαλίας.

Geopolitics.com.gr
το Μνημόνιο προβλέπει ότι το 2016 η κυπριακή οικονομία θα έχει πετύχει πρωτογενές πλεόνασμα της
τάξης του 4% του ΑΕΠ δηλαδή περίπου €600 εκατομμύρια σε σημερινά επίπεδα ΑΕΠ.
Αυτό όμως, για να γίνει κατορθωτό, προϋποθέτει σημαντική αύξηση των επενδύσεων που με τη σειρά
τους θ’ αντιστρέψουν την καθοδική πορεία του ΑΕΠ και μέσα από τη δυναμική του πολλαπλασιαστή 5 θα
δώσουν ώθηση στα εισοδήματα τόσο των ιδιωτών όσο και του δημοσίου. Το τελευταίο μαζί με τις
εξοικονομήσεις στα δημόσια έξοδα μπορούν δυνητικά να δημιουργήσουν πρωτογενές πλεόνασμα.
Με τι ρευστότητα όμως και από ποιο τραπεζικό ίδρυμα θα χρηματοδοτηθούν οι ανάλογες επενδύσεις. Οι
επενδύσεις προϋποθέτουν ρευστότητα και σταθερότητα στον τραπεζικό τομέα. Η Τράπεζα Κύπρου, που
ως η μεγαλύτερη τράπεζα6 θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει τις νέες επενδύσεις, δεν έχει ακόμη
ανακάμψει. Με τη μεταφορά των δανείων της Λαϊκής στην Τράπεζα Κύπρου, τα μη εξυπηρετούμενα
δάνεια, (NPLs), της τελευταίας διπλασιάστηκαν και παραμένει σημαντικά εκτεθειμένη στην κυπριακή
οικονομία και πιο συγκεκριμένα στην αγορά ακινήτων. Στο τέλος του 2013, τα δάνεια της Τράπεζας
Κύπρου ήσαν 45% περισσότερα από τις καταθέσεις της ενώ από αυτά το 53% κατηγοριοποιούνται ως
NPLs7 και η γενικότερη εκτίμηση είναι ότι με την αναμενόμενη συρρίκνωση της οικονομίας το 2014, που
με βάση τις προβλέψεις της Τρόικα θα φθάσει το -4.8%, τα NPLs θα αυξηθούν σημαντικά με
αποτέλεσμα να διαβρωθεί περεταίρω η κεφαλαιακή βάση της τράπεζας ενώ η ίδια θα παραμένει δέσμια
της έκτακτης βοήθειας ρευστότητας (ELA). Συνεπώς η δυνατότητα της Τράπεζας Κύπρου να
χρηματοδοτήσει στο άμεσο μέλλον την ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας είναι σχεδόν ανύπαρκτη.
Συνεπώς το ερώτημα που προκύπτει είναι τι θα συμβεί αν το 2016 τα δημόσια οικονομικά δεν πετύχουν
το στοχευμένο πρωτογενές πλεόνασμα του 4% του ΑΕΠ; Θα δεχτεί η Τρόικα να μετατοπίσει την
ημερομηνία ή θα επιμείνει στην επίτευξη του μέσα από την υιοθέτηση επιπλέον δημοσιονομικών μέτρων
λιτότητας τα οποία στο τέλος θα παρασύρουν την οικονομία σε νέο κύκλο ύφεσης; Η εμπειρία στην
Ελλάδα μας διδάσκει ότι η Τρόικα θα επιμείνει με αποτέλεσμα η Κύπρος να βυθιστεί σε πιο βαθιά ύφεση,
εν είδη Ελλάδας.
Η ανάγκη για νέο Κυπριακό Μοντέλο Ανάπτυξης
Γι αυτό επιβάλλεται όπως η Κύπρος, στη βάση των νέων δεδομένων αλλά και των συγκριτικών
πλεονεκτημάτων που διαθέτει, κτίσει ένα νέο μοντέλο αειφόρου ανάπτυξης το οποίο να διασφαλίζει τα
πρωτογενή πλεονάσματα μέσα από την αύξηση της πραγματικής παραγωγής και όχι μέσα από
επιπρόσθετα και οδυνηρά δημοσιονομικά μέτρα που πιο πολύ θα συρρικνώνουν την οικονομία. Κύρια
συστατικά αυτού του μοντέλου πρέπει να είναι τ’ ακόλουθα 8:
1. Τη δραστική αύξηση του μεριδίου των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων στην οικονομική
δραστηριότητα. Ενόψει της έλλειψης ρευστότητας στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα αυτές οι επενδύσεις
πρέπει να προέλθουν από επενδυτές ή κεφάλαια του εξωτερικού και να διαθέτουν τη κρίσιμη μάζα που
θα βοηθήσει να προκύψουν πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα και οφέλη, όπως:
i) Την ουσιαστική αύξηση του ΑΕΠ που θα καθιστά το Μνημονιακό χρέος βιώσιμο9.
ii) Τη δημιουργία δεκάδων χιλιάδων μόνιμων θέσεων εργασίας σε νέους τομείς και βιομηχανίες που θα
διασφαλίζουν αειφόρο ανάπτυξη.
iii) Τη σημαντική αύξηση των φορολογικών εσόδων που θα αμβλύνει το πρόβλημα του
δημοσιονομικού ελλείμματος και θα δημιουργήσει τις δυνατότητες για πρωτογενή πλεονάσματα.
iv) Τη σημαντική αύξηση της ανταγωνιστικότητας της κυπριακής οικονομίας μέσα από την ώθηση των
Εξαγωγών και την αντίστοιχη μείωση των εισαγωγών ειδικά των καυσίμων που επηρεάζουν
το κόστος της εγχώριας παραγωγής ή των προσφερόμενων υπηρεσιών.
Οι μόνες μεγάλες επενδύσεις, αυτή τη δεδομένη στιγμή, που έχουν τη δυνατότητα να προσδώσουν την
προοπτική αειφόρου ανάπτυξης στη κυπριακή οικονομία όπως περιγράφεται πιο πάνω είναι:
5
Η μεταβολή στα εισοδήματα είναι πολλαπλάσια της μεταβολής στις επενδύσεις
6
Η Τράπεζα Κύπρου σήμερα κατέχει την πρώτη θέση με μερίδιο αγοράς πέραν του 50%
7
Τα NPLs της Τράπεζας Κύπρου υπολογίζοντα στα €14δις εκ των οποίων τα €6δις οφείλονται από 20 επιχειρηματίες ανάπτυξης
γης των οποίων η ικανότητα αποπληρωμής αμφισβητείται.
8
“Overcoming the Crisis in Cyprus” by Professor Gikas A. Hardouvelis Chief Economist – Eurobank Bulletin “Economy & Markets”
Volume IX/Issue 1/January 2014
9
Το Δημόσιο Χρέος, ( ΔΧ), ως ποσοστό του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος, ΑΕΠ, εκφράζεται ως η σχέση ΔΧ/ΑΕΠ x 100. Ενώ
είναι σχεδόν αδύνατο να προσδιοριστεί μια μοναδική τιμή για τη σχέση ΔΧ προς ΑΕΠ που να καθιστά το ΔΧ βιώσιμο εντούτοις στην
ΕΕ η τιμή αυτή καθορίστηκε στο 120%.

Geopolitics.com.gr
i) H κατασκευή χερσαίου Τερματικού Υγροποίησης Φυσικού Αερίου 10 που θα δώσει τη
δυνατότητα εμπορικής εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ.
Η συγκεκριμένη επένδυση, ύψους €7-€8, θα γίνει υπό τη μορφή μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης
έργου υποδομής ( Project Finance), στη βάση των προβλεπόμενων εισροών (Cash Flow Financing)
και συνεπώς ουδόλως θα επηρεάσει το δημόσιο χρέος 11.
ii) Η ανέγερση και λειτουργία μικτής τουριστικής ανάπτυξης με καζίνο υψηλών
προδιαγραφών12 το οποίο θ’ αναβαθμίσει το τουριστικό προϊόν, θα συμβάλει στη σημαντική
αύξηση των εσόδων από τον εισερχόμενο τουρισμό και θα δημιουργήσει συνολικά 10-15.000
μόνιμες θέσεις εργασίας.
2. Την ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας της κυπριακής οικονομίας μέσα από την σημαντική αύξηση
της παραγωγικότητας που θα καταστήσει την εγχώρια παραγωγή ανταγωνιστική τόσο στην εσωτερική
αγορά όσο και στο εξωτερικό εμπόριο. Το δεύτερο είναι εξαιρετικά σημαντικό για μικρές ανοικτές
οικονομίες, όπως η κυπριακή, που βασίζονται στις εξαγωγές για να χρηματοδοτήσουν τις εισαγωγές
αναγκαίων αγαθών όπως καύσιμα και πρώτες ύλες που συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητας
και κατ’ επέκταση ανεβάζουν το βιοτικό επίπεδο και την ποιότητα ζωής. Η ανταγωνιστικότητα σε μικρές
ανοικτές οικονομίες καθίσταται εξίσου σημαντική για την έλξη επενδύσεων εξωτερικού οι οποίες
συμβάλλουν στην περεταίρω αύξηση της απασχόλησης και του ΑΕΠ 13.
3. Τη σταθερότητα και την προβλεψιμότητα του φορολογικού καθεστώτος που θα εμπνέουν
εμπιστοσύνη στους δυνητικούς επενδυτές. Λόγω της οικονομικά έκρυθμης κατάστασης και της
αβεβαιότητας που επικρατεί για το οικονομικό μέλλον της Κύπρου υπάρχει ο κίνδυνος ότι σε περίπτωση
που το Μνημονιακό πρόγραμμα ανάκαμψης αποτύχει να παράξει τα επιθυμητά αποτελέσματα, όπως για
παράδειγμα το στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα 4% του ΑΕΠ το 2016, η Τρόικα να επιμείνει στην
επιβολή περεταίρω φόρων για να καταστεί το πλεόνασμα κατορθωτό. Παρόμοιος κίνδυνος υπάρχει και
για συμφωνίες μη επιβολής διπλής φορολογίας που η Κύπρος έχει συνάψει με αρκετές χώρες οι οποίες
λόγω δημοσιονομικών πιέσεων μπορεί να ζητήσουν επαναδιαπραγμάτευση τους. Συνεπώς, η κυπριακή
οικονομία πρέπει να μειώσει την εξάρτηση της από το φορολογικό καθεστώς ως κίνητρο για την
προσέλκυση επενδύσεων και επιχειρήσεων14 και να εστιάσει την προσοχή της σε άλλα συγκριτικά
πλεονεκτήματα για να στηρίξει την αειφόρο ανάπτυξη.
4. Τη δραστική μείωση του Δημόσιου και Ημικρατικού τομέα και κατ’ επέκταση των λειτουργικών
εξόδων και δαπανών του. Αυτό θα επιτευχθεί με την αυστηρή προσήλωση στις σχετικές πρόνοιες του
Μνημονίου που στη συνέχεια θα ενισχύσουν τη φερεγγυότητα και το κύρος της Κύπρου διεθνώς,
στοιχεία απαραίτητα για την ανάκαμψη της οικονομίας της.
5. Λειτουργικό και παραγωγικό Δημόσιο Τομέα ο οποίος θα συμβάλλει θετικά στην όλη προσπάθεια
επανεκκίνησης και ανάκαμψης. Απαραίτητο στοιχείο θα είναι η καταπολέμηση και η εξάλειψη
φαινομένων διαφθοράς και διαπλοκής που έχουν κλονίσει την εμπιστοσύνη των διεθνών επενδυτών
αλλά και του απλού πολίτη στους θεσμούς.
10
LIQUEFACTION PROJECT BENEFITS – Benefits of Liquefying and Exporting Natural Gas
http://www.freeportlng.com/Liquefaction_Project_Benifits.asp
11
Key Issues for the Successful Development of an LNG Export Terminal in Cyprus – by Christis Enotiades – September 2013
12
Στα πρότυπα του Marina Bay Sands στη Σιγκαπούρη που δημιούργησε 10,000 θέσεις εργασίας εντός της τουριστικής ανάπτυξης
καθώς και 20,000 σε υποστηρικτικές υπηρεσίες. Παράλληλα αύξησε το ΑΕΠ κατά €1.9δις ή 0.8%.
13
Σημαντικός παράγοντας για την ανταγωνιστικότητα μιας οικονομίας είναι η προσφορά και η ποιότητα του εργατικού της
δυναμικού καθώς και το κόστος της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
14
Ανεξάρτητα από πιέσεις εντός της ΕΕ η Κύπρος πρέπει να επιμείνει στη διατήρηση του χαμηλού εταιρικού φορολογικού
συντελεστή που αποτελεί στρατηγικό συγκριτικό πλεονέκτημα για την κυπριακή οικονομία. .

Geopolitics.com.gr
6. Σταθερό τραπεζικό τομέα ο οποίος θα είναι σε θέση να συμβάλει στη χρηματοδότηση της ανάπτυξης.
Πρέπει να υπερτονισθεί η σημασία του τραπεζικού τομέα ως η μόνη πηγή εξασφάλισης χρηματοδότησης
επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα. Ως εκ τούτου η σταθεροποίηση του είναι επιβεβλημένη. Αποφασιστικό
ρόλο σ’ αυτή τη διαδικασία θα έχουν:
i) Η όσο το δυνατόν πιο σύντομη άρση όλων των περιοριστικών μέτρων διακίνησης κεφαλαίων
ii) Η πλήρης ανάκαμψη της Τράπεζας Κύπρου που, ως η μεγαλύτερη τράπεζα, θα κληθεί να
διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην έξοδο από την ύφεση και την οικονομική ανάπτυξη.
iii) Με τη σειρά τους τα i) & ii) θα συμβάλουν στην ανάκτηση της εμπιστοσύνης του κοινού προς το ίδιο
το τραπεζικό σύστημα και θα ενθαρρύνει τις καταθέσεις που θα ενισχύσουν τη ρευστότητα των
τραπεζών. Υπολογίζεται ότι σήμερα περάν του €1δις παραμένει φυλαγμένο εκτός τραπεζών όπως σε
θυρίδες και χρηματοκιβώτια.
iv) Η ορθή διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, NPLs που ανέρχονται σε €14δις και
κυριολεκτικά εξαντλούν τη ρευστότητα των τραπεζών και θέτουν ξανά εν κινδύνω την κεφαλαιακή
τους βάση.
v) Η αλλαγή εκ μέρους των τραπεζών της μέχρι τούδε πρακτικής χορήγησης δανείων στη βάση
εμπράγματης εξασφάλισης υπό μορφή
υποθήκευσης ακίνητης περιουσίας και αγνοώντας
την ικανότητα αποπληρωμής από το δανειολήπτη.
Στο εξής το βασικό κριτήριο πρέπει να είναι η
ικανότητα αποπληρωμής και όχι απλά η
εκχώρηση υποθήκης. Συνέχιση της ίδιας
πρακτικής θα καταλήξει, υπό τις σημερινές
συνθήκες της αγοράς ακινήτων, σε αδιέξοδο ενώ
την ίδια στιγμή θα δημιουργεί νέα NPLs και
επισφαλείς χρεώστες, διαιωνίζοντας το σημερινό
πρόβλημα.
vi) Η αποπολιτικοποίηση και αποκατάσταση της ανεξαρτησίας των τραπεζών από το κυπριακό
κατεστημένο και βαθύ κράτος. Αυτό θα γίνει κατορθωτό με την αλλαγή κουλτούρας που θα φέρουν
στο τραπεζικό σύστημα νέα πρόσωπα με νέες ιδέες και προσβάσεις σε εξειδικευμένες συμβουλές από
διεθνή κέντρα15. Τομές αυτού του εκτοπίσματος θα μεταρρυθμίσουν το κυπριακό τραπεζικό σύστημα
με αποτέλεσμα την ορθή εταιρική διακυβέρνηση, την επαρκέστερη επόπτευση και τέλος την
ανάκτηση της εμπιστοσύνης και του κύρους του διεθνώς.
7. Η επίτευξη κοινωνικής συνοχής μέσα από ένα μίνιμουμ κράτος πρόνοιας. Σε καιρούς ύφεσης με την
ανεργία να καλπάζει και το οικογενειακό εισόδημα να συρρικνώνεται συμπιέζοντας τη ζήτηση αγαθών
και υπηρεσιών, η στήριξη των οικονομικά ασθενέστερων ομάδων του πληθυσμού θα αναζωογονήσει την
κατανάλωση αφού σ’ αυτές τις ομάδες η Οριακή Ροπή προς Κατανάλωση (MPC) είναι ίση με μια μονάδα,
δηλ. ότι επιπλέον εισόδημα λάβουν θα το ξοδεύουν στην απόκτηση αγαθών και υπηρεσιών
δημιουργώντας αυξημένη ζήτηση. Η αύξηση στη ζήτηση θα προκαλέσει αύξηση της
παραγωγής/προμήθειας και κατ’ επέκταση θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, νέα ζήτηση και ούτω
καθ’ εξής.
Επίλογος
Έκδηλα, η εντυπωσιακή ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας από το 1999 μέχρι και το 2007 δεν είχε
στέρεες βάσεις. Βασίστηκε στον υπερμεγέθη τραπεζικό τομέα και στην πλεονασματική του ρευστότητα η
οποία χρησιμοποιήθηκε για να χρηματοδοτήσει τόσο την εξάπλωση των τραπεζών σε αγορές του
εξωτερικού αλλά και κορεσμένους τομείς όπως ο τομέας της ανάπτυξης γης.
15
Independent Report on the Future of the Cyprus Banking Sector – Interim Report June 2013
Geopolitics.com.gr
Η πλημμελής άσκηση της εταιρικής διακυβέρνησης, εκ μέρους των διοικήσεων τους, οδήγησε τις
τράπεζες σε υπέρμετρες επενδύσεις υψηλού κινδύνου όπως στα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου, το
κούρεμα των οποίων κλόνισε τις δύο μεγάλες συστημικές τράπεζες και συμπαρέσυρε ολόκληρη την
οικονομία σε μια παρατεταμένη ύφεση η έξοδος από την οποία θα χρειαστεί χρόνο αλλά και νέα
κουλτούρα στη διαχείριση τόσο των δημόσιων οικονομικών όσο και του τραπεζικού τομέα. Η επιβίωση
του δεύτερου είναι κρίσιμη για το μέλλον της ίδιας της εθνικής οικονομίας αφού θα συνεχίσει ν’
αποτελεί τη μοναδική πηγή χρηματοδότησης των επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα.
Παράλληλα όμως με την οικονομική κρίση η κυπριακή κοινωνία πέρασε και συνεχίζει να βιώνει μια κρίση
θεσμών και αξιών. Η εμπιστοσύνη των πολιτών σε πολιτικούς, πολιτειακούς και οικονομικούς θεσμούς
έχει ανεπανόρθωτα κλονισθεί. Η αποκατάσταση της είναι κρίσιμη για την οικονομική ανάκαμψη της
Κύπρου και θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τη βούληση της εκτελεστικής αλλά και της νομοθετικής
εξουσίας να έρθουν σε ρήξη με το βαθύ κράτος και μ’ εκείνα τα συμφέροντα οι πράξεις των οποίων
αποδεδειγμένα έβλαψαν και συνεχίζουν να βλάπτουν το κοινό καλό του συνόλου.
Προφανώς η επανεκκίνηση της οικονομίας και η επιβίωση της δεν μπορεί να βασίζεται στο Μνημόνιο
του οποίου τα δημοσιονομικά μέτρα λιτότητας και άλλες πρόνοιες θα εξυγιάνουν τα δημόσια οικονομικά
και το τραπεζικό σύστημα αλλά δεν είναι ικανά να δημιουργήσουν συνθήκες ανάπτυξης. Η Κύπρος
χρειάζεται ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης το οποίο να εστιαστεί στη διόρθωση των εγγενών αδυναμιών και
αγκυλώσεων της οικονομίας της και στην εκμετάλλευση των επενδυτικών δυνατοτήτων που της
προσφέρουν οι τομείς της Ενέργειας και του Τουρισμού. Η υλοποίηση ενός τέτοιου μοντέλου θα θέσει
την κυπριακή οικονομία σε τροχιά ανάπτυξης και θα θέσει γερά θεμέλια για την ανόρθωση της
κυπριακής οικονομίας, μετατρέποντας την κρίση σ’ ευκαιρία για ορθολογική ανάπτυξη.
Ο Χρίστης Ενωτιάδης είναι Σύμβουλος Στρατηγικής Ανάπτυξης Επιχειρήσεων. Μετά από μια πετυχημένη παρουσία 25 και πλέον
χρόνων στον ιδιωτικό τομέα, στράφηκε στην παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών και στην εκπόνηση στρατηγικού σχεδιασμού
ανάπτυξης προς επενδυτές του εξωτερικού που ενδιαφέρονται να επενδύσουν στην Κύπρο σε διάφορους τομείς της οικονομίας.
Υπηρέτησε στα Διοικητικά Συμβούλια της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου και του Κυπριακού Οργανισμού Τουρισμού. Σπούδασε
Οικονομικά στα Πανεπιστήμια του Λονδίνου και του Σάρεϋ στην Αγγλία. Έχει αρθρογραφήσει κατά καιρούς στον κυπριακό τύπο κι
έχει δημοσιεύσει άρθρα για τη διαχείριση κι εμπορική εκμετάλλευση των Υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ.

Geopolitics.com.gr

Geopolitics.com.gr
Γράφει ο Θ. Πιτικάρης ΒΑΒ,ΒSc, MSc
Οικονομικός Αναλυτής
Υποψήφιος Διδάκτωρ Μακροοικονομικής Στρατηγικής
Η οικονομική στρατηγική και η ασυμμετρία της πληροφορίας
«There are things known and things unknown and in between are the doors.»
by Jim Morrison
Πολλοί από μας έχουμε δει, μια εξαιρετική ταινία με το τίτλο «Ένας
υπέρηχος άνθρωπος » (A Beautiful Mind) που αναφέρετε στον
ιδιαίτερης ευφυΐας John Nash, κάτοχο Νόμπελ Οικονομίας. Ο Nash
εργάστηκε εξελίσσοντας την θεωρία παιγνίων που είχε εισάγει, στην
επιστημονική κοινότητα ο John von Neumann.
Η επιστήμη εκτός από τα μαθηματικά, τείνει πλέον να μην θεωρεί

τίποτα δεδομένο. Δεν υπάρχει μόνο άσπρο ή μόνο μαύρο, αλλά, στο
καμβά της επιστημονικής σκέψης, υπάρχουν όλα τα χρώματα της
ζωής μας και ακόμη περισσότερα. Η θεωρία παιγνίων αποτυπώνει με
μαθηματικό τρόπο, αυτό το νέο τρόπο σκέψης, όλων των άλλων
επιστημών, πλην των Μαθηματικών.
Η οικονομική, η διοικητική επιστήμη, η διπλωματία, οι πολιτικές

επιστήμες, η ψυχολογία είναι οι κυρίες επιστήμες που πλέον θεωρούν
την θεωρία πανιών ως τον μεγάλο πλοηγό στο αχανές ποτάμι της γνώσης που περιβάλει τον κόσμο
μας. Ειδικότερα, η θεωρία παιγνίων αποτελεί ένα τρόπο να προβλέψουμε συμπεριφορές και αντιδράσεις
ανθρώπων, οργανισμών, κυβερνήσεων. Αποτελεί, μάλιστα, ένα ιδιαίτερο εργαλείο στη διαδικασία λήψης
αποφάσεων(decision making), δεδομένου της γενικής παραδοχής, ότι δεν είναι δυνατόν να έχουμε όλοι
την ίδια ποσότητα και ποιότητα πληροφορίας.
Η θεωρία παιγνίων ξεκινά με τον προσδιορισμό των «παικτών» , το παιχνίδι αναπαρίσταται είτε με την
μορφή δέντρων είτε μέσα από πίνακες. Για παράδειγμα έστω δυο παίκτες, ο παίκτης 1 και ο παίκτης 2.
Ο παίκτης 1 κινείται πρώτος έχοντας 2 επιλογές Α ή Β. Έστω ότι ο παίκτης 1 κάνει την κίνηση Β, ο
δεύτερος παίκτης, δηλαδή ο παίκτης 2 βλέποντας την κίνηση του πρώτου αντιδρά και επιλέγει τη Γ
στρατηγική ή την Δ αν επιλέξει τη Γ τότε ο παίκτης 1 κερδίζει 8 πόντους και ο παίκτης 2 Μονό 2
πόντους

Geopolitics.com.gr
Ασυμμετρία
Το 2001 η Σαουδική Ακαδημία απένειμε το βραβείο Nobel στους George Akerlof, Michael Spence και
τον Joseph Stiglitz για τις πολύχρονη εργασία τους πάνω στη λειτουργία των αγορών σε περιβάλλοντα
ασύμμετρης πληροφόρησης “for their analyses of the Markets with asymmetric information”
Για ποίο λόγο το εσωτερικό (μέσο εθνικό) επιτόκιο των χωρών στον τρίτο κόσμο είναι τόσο υψηλό. Γιατί
οι άνθρωποι που θέλουν να αγοράσουν ένα μεταχειρισμένο αυτοκίνητο προστρέχουν στις μάντρες αντί
να πάνε απευθείας σε κάποιον ιδιώτη που πουλά ένα αυτοκίνητό κοντά στις προσδοκίες τους και
συνήθως σε χαμηλότερη τιμή από την μάντρα; Γιατί οι εταιρίες διανέμουν κέρδη στους μετόχους οπότε
και η συνολική φορολόγηση είναι σημαντικά υψηλότερη από την φορολογία των εταιρικών κερδών
(25%) (Sciences 2001) ; Γιατί ενώ η Ιρλανδία δανείζεται με χαμηλότερο επιτόκιο παρότι δεν έχει
εκλείψει ο κίνδυνος ή γιατί η L. Brothers κατέρρευσε ενώ την προηγούμενη μέρα η μετοχή βρίσκονταν
στα ύψη;
Ακόμη, γιατί ενώ από τις αρχές του 2010 οι κυβέρνηση της Ελλάδος είχε δηλώσει ότι υπάρχουν σοβαρά
προβλήματα στην οικονομία της χώρας (δημοσιονομικά) οι αγορές χρήματος συνέχισαν να δανείζουν για
ακόμη 5 μήνες την χώρα με ιδιαίτερα χαμηλά επιτόκια και στην συνέχεια κατέρρευσε συνολικά η
πιστωτική αγορά εντός της ευρωζώνης;
Αν και τα ερωτήματα αυτά μοιάζουν κοινότυπα, εντούτοις αποτελούν φαινόμενα που δημιουργούν
ισχυρές προκλήσεις για την παραδοσιακή οικονομική θεωρία (mainstream Economics), μπορούν να
εξηγηθούν στη βάση της λογικής/ρεαλιστικής αποδοχή του γεγονότος, ότι ορισμένοι παίκτες στην αγορά
έχουν περισσότερα μερίδια πληροφορίας (Ι) ή πληροφορία που να έχει λιγότερο θόρυβο άρα έχουν
καλύτερης ποιότητας πληροφόρηση έναντι των υπολοίπων παικτών στη συγκεκριμένη αγορά.
The Markets of Lemon
Η περίφημη εργασία του G. Akerlof που αφορά την αγορά των αυτοκινήτων «The Market of Lemons
Market Quality and the Market Mechanism» αποτελεί ένα μνημείο συνεισφοράς στην οικονομική της
πληροφορίας.
Ο Akerlof πραγματεύεται το αυτονόητο : ότι στις περισσότερες περιπτώσεις αυτός που πουλά ένα
αυτοκίνητο, και πολύ περισσότερο, ένα ελαττωματικό αυτοκίνητο (Lemon) γνωρίζει πολύ περισσότερα
για την κατάσταση (ελαττωματικό) και το είδος του ελαττώματος που έχει το όχημα από τους
περισσότερους πιθανούς αγοραστές.
Ο Akerlof χώρισε την αγορά αυτοκινήτου σε δυο τμήματα : αυτοκίνητα υψηλής ποιότητας και
αυτοκίνητα χαμηλής ποιότητας. Αν ολόκληρη η αγορά του αυτοκινήτου είναι ίση με 1 για λόγους
απλότητας υποθέτουμε ότι τα δυο είδη (υψηλής και χαμηλής ποιότητας) έχουν σταθερό μερίδιο της
αγοράς λ και 1-λ αντίστοιχα (λ+1-λ=1) οι αγοραστές έχουν σχετικά την ίδια γνώμη για την αξία κάθε
αυτοκίνητου (την ίδια εκτίμηση βάση των στοιχείων => διαθέτουν περιορισμένη πληροφορία) .
Υποθέτουμε ότι εκτιμούν WL και WH την αξία των οχημάτων χαμηλής και υψηλής ποιότητας αντίστοιχα ,
προφανώς WL < WH .
Από την άλλη, κάθε πωλητής γνωρίζει με ακρίβεια (έχει όλα τα στοιχεία => κατέχουν το σύνολο της
πληροφορίας) και κατά συνέπεια γνωρίζει την αξία των αυτοκίνητων χαμηλότερης ποιότητας και VL και
VH τα αυτοκίνητα υψηλής ποιότητας. Ο Akerlof απέδειξε ότι η εκτίμηση του αγοραστή για την αξία του
αυτοκίνητου είναι σχεδόν πάντα, μεγαλύτερη από την πραγματική, την αξία δηλαδή που γνωρίζουν οι
πωλητές (δηλαδή VL < WL < VH < WH) .

Geopolitics.com.gr
Αν τα αυτοκίνητά και στην πραγματική οικονομία ήταν ξεχωριστές αγορές, τότε κάθε τιμή που θα είναι
ανάμεσα στην αξία που γνωρίζει ότι έχει το όχημα χαμηλής ποιότητας, ο πωλητής VL και την τιμή που
εκτιμά ότι έχει το όχημα ο αγοραστής WL , είναι συμφέρουσα και για τα δυο συναλλασσόμενα
/εμπλεκόμενη μέρη. Το ίδιο θα ίσχυε και για τα οχήματα υψηλής ποιότητας. Όμως, επειδή η αγορά
στην πραγματικότητα είναι απορυθμισμένη είναι λογικό –επιδιώκοντας υψηλότερα κέρδη- πωλητές
οχημάτων χαμηλής ποιότητας να τα λανσάρουν ως υψηλής ποιότητας με αποτέλεσμα να δημιουργούν
σύγχυση (θόρυβο) στην αγορά, και να επηρεάζουν τις λογικές προσδοκίες των καταναλωτών, αφού για
ένα δήθεν υψηλής αξίας προϊόν θα ζητάνε μια τιμή χαμηλότερη από αυτήν, εφόσον πραγματικά
διαθέτουν προς πώληση οχήματα υψηλής αξίας, αλλά υψηλότερη από αυτήν που θα είχαν αν οι αγορές
ήταν ρυθμισμένες.
Με άλλα λόγια κατεβάζουν τον πήχη αναφορικά με το κόστος που θα ήταν διατεθειμένος να καταβάλει ο
κάθε αγοραστής προς μια μέση τιμή W που είναι σαφώς χαμηλότερη από το πραγματικό κόστος VH των
οχημάτων υψηλής αξίας. Το αποτέλεσμα είναι να βγούνε εκτός αγοράς, μην μπορώντας αντικειμενικά να
ανταποκριθούν στον αθέμιτο ανταγωνισμό από τους πωλητές οχημάτων χαμηλής αξίας. Στο τέλος
επικρατούν στη αγορά μόνο τα αυτοκίνητα χαμηλής ποιότητας (lemons) και μάλιστα, με ένα κόστος
σημαντικά υψηλότερο για τους καταναλωτές από το πραγματικό κόστος(Lofgren, Persson et al. 2002),
Στην πραγματικότητα, ο Akerlof έδειξε με το απλό

αυτό παράδειγμα ότι η ασύμμετρη πληροφόρηση
μπορεί να οδηγήσει στην εξαφάνιση και πάντως
στην διαφοροποίηση μιας αγοράς όταν δεν
υπάρχει κάποιος τρόπος ώστε όλοι οι παίχτες να
έχουν την ιδία, και κυρίως να έχουν
επαληθεύσιμη, πληροφόρηση. Ο Akerlof
επεσήμανε την σημασία που έχει το γεγονός αυτό
για την αναπτυσσόμενες χώρες (emerged
markets ).
Σε αναλογία για την χώρα μας, γνωρίζουμε ότι οι

ελληνικές τράπεζες –γνωρίζοντας πιθανά τις
διαθρωτικές αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας-
δάνειζαν με επιτόκια σαφώς υψηλότερα τις επιχειρήσεις από αυτό που οι επιχειρήσεις μπορούσαν να
βρουν σε άλλες χώρες, δεδομένου ότι για κάθε έναν παίχτη έξω από την τοπική αγορά , η Ελλάδα ήταν
μια ακόμη χώρα της ζώνης του ευρώ με τις εγγυήσεις που θεωρούσαν ότι ισχύουν για μια από τις
μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, και μάλιστα έτειναν να πιστεύουν ότι το κόστος χρήματος θα
πρέπει να προσεγγίζει την οικονομία με τις καλύτερες επιδόσεις , δηλαδή τα επιτόκια δανεισμού της
Γερμανίας .
Οι δηλώσεις, αρχικά της ελληνικής κυβέρνησης, και στην συνέχεια των άλλων κρατών της ευρωζώνης,
ότι δεν ισχύει κάτι τέτοιο (2010) οδήγησαν την Ελλάδα εκτός των αγορών αφού πρώτα τα spread (η
διαφορά επιτοκίου Ελλάδας – Γερμανίας ) έφτασαν σε δυσθεώρητα ύψη. Μια επόμενη συνέπεια της νέας
πληροφορίας ήταν ότι οι χώρες στην περιφέρεια της ευρωζώνης είδαν τα spread των επιτοκίων
δανεισμού τους να διευρύνονται, και ειδικά για το ιδιωτικό τομέα, για μεγάλο διάστημα, η πιστωτική
επέκταση μηδενίστηκε.

Geopolitics.com.gr
Είναι χαρακτηριστικό ότι για να αντιμετωπίσει αυτή την κατάσταση η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα
προχώρησε σε ενέσεις ρευστότητας 212 δις ευρώ μέσω του προγράμματος Securities Markets Program
(SMP) -που στην πραγματικότητα αν και απαγορεύεται από την συνθήκη του Μάαστριχτ- λειτούργησε
ως σήμα (signaling ) προς τις αγορές, ότι τα χρέη των χωρών και των ιδιωτών θα πληρωθούν.
Στο σημείο αυτό εισερχόμαστε στην εργασία του Michael Spence (Spence 1973, Roberts and Spence 1976) που
επισημαίνει ότι οι παίκτες σε μία αγορά, για λόγους στρατηγικής προβαίνουν σε συγκεκριμένες κινήσεις
για να δείξουν στους υπολοίπους παίκτες της αγοράς, την αξία ή την ποσότητα του αγαθού που
διαθέτουν (στην προκειμένη περίπτωση της Ισχύς του κοινού νομίσματος και την ποιότητα των
μηχανισμών της κοινής αγοράς) .
Αυτό που ακολούθησε, επιβεβαίωσε την εργασία των Rotschild – Stiglitz αναφορικά με τις ισορροπίες
Screening (Rothschild and Stiglitz 1982, Rothschild and Stiglitz 1992)και της πλέον αποδοτικής ισορροπίας
σηματοδοσίας. Πραγματικά επιβεβαιώθηκε η υπόθεση ότι οι επενδυτές αφού διαπίστωσαν ότι δεν
ισχύει / η αρχική τους παραδοχή ήταν λανθασμένη ( δηλαδή ότι δεν ισχύει η υπόθεση κίνδυνος για
χρεοκοπία κάθε χώρας της ευρωζώνης που τείνει προς το αξιόχρεο της πιο ανεπτυγμένης οικονομίας) /
μετέβαλαν την τακτική τους, και αδιαφόρησαν για το σήμα που θέλησε να εκπέμψει μέσω των SMP η
ΕΚΤ προτιμώντας να αποφύγουν το επιπλέον κόστος της αξιολόγησης του σήματος και να στραφούν
προς τις χώρες εκείνες που παρείχαν αυτοδύναμα και με μεγάλη βεβαιότητα, χαμηλότερο ρίσκο. Το
αποτέλεσμα ήταν η ζώνη του ευρώ να διασπαστεί σε δυο μεγάλα συγκροτήματα στις ονομαζόμενες
χώρες του Βορά (χώρες με ισχυρές εθνικές οικονομίες) και στις χώρες του Νότου .
Επίσης δοκιμάστηκε-με σχετική επιτυχία- η θεωρία των Stiglitz και Weiss σχετικά με τον περιορισμό του
ρίσκου στην πιστωτική αγορά όταν σε αυτήν, όχι μόνο κάθε παίχτης έχει διαφορετική πρόσβαση στην
πληροφορία, αλλά παράλληλα υπάρχουν αντικρουόμενες και αλληλο-αναιρούμενες σηματοδοσίες από
τους παίχτες της αγοράς. Πράγματι, όπως ο Stiglitz ισχυρίζεται, τα πιστωτικά ιδρύματα θα αντιδράσουν,
περιορίζοντας τον όγκο των δανείων αντί να προσπαθήσουν να «ασφαλίσουν» τον πιστωτικό κίνδυνο
μέσω ενός υψηλότερου επιτοκίου.(Stiglitz and Weiss 1981).
Επίλογος
Παρατηρούμε ότι πολλές αποφάσεις όχι μόνο στην οικονομική επιστήμη αλλά και στην πολιτική, το
εμπορείο, την επιστημονική αναζήτηση και την γεωστρατηγική οδηγούν στην επικράτηση
«μετριοτήτων» ή και στην επικράτηση των λιγότερο αποδοτικών λύσεων.
Είναι σίγουρο ότι η ασυμμετρία της πληροφορίας δημιουργεί ισχυρές προσόδους προς οντότητες που
αναλαμβάνουν να περιορίσουν την ασυμμετρία έναντι τιμήματος ( χαρακτηριστικά παραδείγματα οι οίκοι
πιστοληπτικής αξιολόγησης ή οι μυστικές υπηρεσίες ). Έτσι υπάρχουν παίκτες που έχουν οικονομικό και
όχι μόνο κίνητρο να διατηρούν την ασυμμετρία.
Η επιλογή των lemons είναι αποτέλεσμα της ασυμμετρίας της πληροφορίας που έχουν οι παίκτες στο
παίγνιο. Επίσης, είναι σημαντικό το γεγονός ότι πολλές φορές η λανθασμένη σηματοδοσία σε
συνδυασμό με τον θόρυβο που εγείρεται από αντικρουόμενες πληροφορίες, οδηγεί σε πολύ
συντηρητικές τοποθετήσεις.
Το άγνωστο προκαλεί την ανθρώπινη φύση, άλλωστε γεννά φόβο και περιέργεια και γίνεται η αιτία
προόδου της ανθρώπινης γνώσης. Η Θεωρία παιγνίων έρχεται να δώσει μια συστηματική επιστημονική
μέθοδο για την διαχείριση της ασυμμετρίας της πληροφορίας. Τα πουλιά δεν γνωρίζουν ότι τα
σκιάχτρα είναι ψεύτικα ... τα σκιάχτρα δεν ξέρουν τίποτα και κάθε άλλος ξέρει ότι δεν είναι
πραγματικά και οφείλεται από τον φόβο που προκαλούν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό
άμεσα ή έμμεσα.

Geopolitics.com.gr
Πηγές:
- Lofgren, K. G., et al. (2002). "Markets with asymmetric information: the contributions of George Akerlof, Michael Spence and
Joseph Stiglitz." The Scandinavian Journal of Economics 104(2): 195-211.
- Roberts, M. J. and M. Spence (1976). "Effluent charges and licenses under uncertainty." Journal of Public Economics 5(3): 193-
208.
- Rothschild, M. and J. Stiglitz (1992). Equilibrium in competitive insurance markets: An essay on the economics of imperfect
information, Springer.
- Rothschild, M. and J. E. Stiglitz (1982). "A model of employment outcomes illustrating the effect of the structure of information
on the level and distribution of income." Economics Letters 10(3): 231-236.
- Sciences, T. R. S. A. o. (2001). "Markets with Asymmetric Information
- ". Retrieved 10/02/2014, 2014, from http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/economic-sciences/laureates/2001/press.html.
- Spence, M. (1973). "Job market signaling." The Quarterly Journal of Economics 87(3): 355-374.
- Stiglitz, J. E. and A. Weiss (1981). "Credit rationing in markets with imperfect information." The American Economic Review:
393-410.
O Θεόδωρος Πιτικάρης είναι οικονομολόγος- οικονομικός αναλυτής. Έχει εργαστεί στο Πανεπιστήμιο Κρήτης ως διδάσκων στη
βαθμίδα του λέκτορα όπως και στο πανεπιστήμιο του Surrey. Έχει εργαστεί στο τραπεζικό τομέα στο ΗΒ και το Γιβραλτάρ, ως
σύμβουλος επιχειρήσεων. Διαθέτει πολύχρονη εμπειρία ως ερευνητής στο τομέα της διαχείρισης της αλλαγής των διαδικασιών
των εταιριών ( Change Management) ενώ έχει εργαστεί και στο τομέα της εφοδιαστικής αλυσίδας των πετρελαιοειδών. Υπήρξε
σύμβουλος του τομέα οικονομίας της ΟΝΝΕΔ (2010-2012) και μέλος του τομέα εργασίας της ΝΔ το ίδιο διάστημα. Είναι μέλος του
τομέα επικοινωνίας και social media της Κοινωνικής Συμφωνίας. Ασχολείται με τα θέματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της
Ευρωπαϊκής νομοθεσίας, έχει πλήθος επιστημονικών δημοσιεύσεων σε διεθνή συνέδρια, ενώ είναι υποψήφιος διδάκτορας
μακροοικονομικής στρατηγικής.

Geopolitics.com.gr
Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα
Δημοσιογράφος – Πολιτική Αναλύτρια.
“Μη χαίρεστε που σκοτώσατε το κτήνος. H σκύλα που το γέννησε ζει- Μια
Ευρώπη σε κρίση.”
«Μην χαίρεστε που σκοτώσατε το κτήνος. Η σκύλα που το γέννησε ζει και είναι πάλι σε οργασμό.»
Bertolt Brecht
(σ.σ. Όταν είδε τον κόσμο στις πλατείες των πόλεων να πανηγυρίζει για το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου).
«Υπάρχει μεγάλη υποστήριξη για τη δημιουργία μιας ουσιαστικής δημοσιονομικής και τελικά πολιτικής
ένωσης. Κατά την άποψή μου, η ευρωζώνη θα πρέπει να γίνει οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης.
Όπως και ο Churchill, θεωρώ ότι η Βρετανία δεν θα πρέπει να είναι μέρος της, αλλά θα πρέπει να
παραμείνει στενός σύμμαχος με την ομοσπονδιακή ευρωζώνη, με την οποία θα συνεχίσει να μοιράζει την
κοινή αγορά, την κοινή εμπορική πολιτική και, ελπίζω, μια κοινή ατζέντα για θέματα ασφάλειας» τόνισε
η Ευρωπαία επίτροπος Viviane Reding, αρμόδια για θέματα δικαιοσύνης, σε ομιλία της τον Φεβρουάριο
στους καθηγητές της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Cambridge. Η Reding επανέλαβε την
έκκληση του Winston Curchill για τη δημιουργία των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης στην περίφημη
ομιλία του στη Ζυρίχη το 1946, σε μια προσπάθεια να κατευνάσει τον ευρώ-σκεπτικισμό και την ευρώ-
φοβική πολιτική της βρετανικής πολιτικής σκηνής.
Οι επερχόμενες εκλογές για το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, οι σημαντικότερες από το 1979, βρίσκουν την
Ευρώπη σε ένα επικίνδυνο σταυροδρόμι. Αδιαφορία από τους Ευρωπαίους πολίτες που βάλλονται από
την οικονομική κρίση, ευρώ-σκεπτικισμό σε κατάλληλες δόσεις από τους πολέμιους της ευρωπαϊκής
ένωσης προκειμένου να ικανοποιηθούν τα κατάλληλα πολιτικά παιχνίδια από την άκρα δεξιά μέχρι και
την άκρα αριστερά, αδυναμία από τις πολιτικές ηγεσίες των κρατών μελών της Ευρώπης να
αντιμετωπίσουν τα προβλήματα των κοινωνιών και ένα ντόμινο αποσχιστικών τάσεων που ξεκίνησε από
την Κριμαία και κινδυνεύει να γκρεμίσει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Ένα ευρωπαϊκό οικοδόμημα που
ίσως να μην είχε στέρεες βάσεις από την εποχή της δημιουργίας του.
Πολύ πριν από τον Winston Churchill, διανοούμενοι και πολιτικοί είχαν εμπνευστεί (;) τη δημιουργία της
ένωσης των λαών της Γηραιάς Ηπείρου, λαών που καθ΄ όλη τη διάρκεια της ιστορίας τους, μάχονταν
αναμεταξύ τους. Η Γηραιά Ήπειρος μαστίζονταν από πολέμους μεταξύ των διαφορετικών φυλών,
εθνοτήτων και θρησκευτικών ρευμάτων για χιλιάδες χρόνια στο παρελθόν. «Μια μέρα, κατά το μοντέλο
των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης θα δημιουργηθούν» είχε
δηλώσει ο George Washington από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Μια δήλωση που συμμερίστηκε και
ο Victor Hugo το 1849 όταν τόνισε ότι : «Θα έλθει μια μέρα που όλα τα έθνη αυτής της ηπείρου, χωρίς
να χάσουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα τους ή την ένδοξη ατομικότητά τους, θα συνενωθούν σε μια
ανώτερη οντότητα και θα συναποτελέσουν την ευρωπαϊκή αδελφότητα. Θα έλθει μια μέρα που δεν θα
υπάρχουν πια άλλα πεδία μαχών εκτός από τα πεδία των ιδεών. Θα έλθει μια μέρα που οι σφαίρες και οι
βόμβες θα αντικατασταθούν από τις ψήφους. Θα έλθει μια μέρα όπου θα δούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες
της Αμερικής και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης πρόσωπο με πρόσωπο, να απλώνουν το χέρι τους
η μια προς την άλλη κατά πλάτος της θάλασσας.»

Geopolitics.com.gr
Ακολούθησαν δυο Παγκόσμιοι Πόλεμοι με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και άλλους τόσους ζωντανούς
αλλά ψυχικά τσακισμένους να επιβιώνουν, για να
φτάσουμε στη Διάσκεψη της Γιάλτας το 1945 όπου η
Ευρώπη αλλά και ο κόσμος ολόκληρος, χωρίστηκε
ανάλογα με τις πολιτικές σκοπιμότητες των ηγετών.
«Καθώς οι εβδομάδες περνούσαν, μετά τη Γιάλτα έγινε

απολύτως φανερό ότι η σοβιετική κυβέρνηση δεν έκανε
το παραμικρό για να εφαρμόσει τις συμφωνίες μας οι
οποίες αφορούσαν στη διεύρυνση της πολωνική
κυβέρνησης προκειμένου να συμπεριλάβει όλα τα
κόμματα και από τις δύο πλευρές. Ο χρόνος ήταν με το
1--Yalta Treaty μέρος των Ρώσων και των Πολωνών υποστηρικτών τους
που έσφιγγαν τη μέγγενη τους γύρω από τη χώρα με
κάθε είδους αυστηρά μέτρα, τα οποία δεν ήθελαν να τα πληροφορήσουν έξωθεν παρατηρητές.
Το ίδιο βράδυ, ενώ ανέπτυσσα στη Βουλή των Κοινοτήτων τα αποτελέσματα των εργασιών μας στη
Γιάλτα, οι Ρώσοι παραβίασαν για πρώτη φορά στη Ρουμανία το πνεύμα και το γράμμα των συμφωνιών
μας. Όλους μας δέσμευε η Διακήρυξη για την Απελευθερωμένη Ευρώπη την οποία τόσο πρόσφατα
είχαμε υπογράψει, προκειμένου στις χώρες που είχαν καταληφθεί από τα συμμαχικά στρατεύματα να
πραγματοποιηθούν ελεύθερες εκλογές και να αναδειχθούν δημοκρατικές κυβερνήσεις. Σοβιετικά άρματα
μάχης και στρατεύματα ακροβολίστηκαν στους δρόμους της πρωτεύουσας και στις 6 Μαρτίου οι
Σοβιετικοί διόρισαν νέα κυβέρνηση που ανέλαβε αμέσως την εξουσία» είχε γράψει ο εμπνευστής της
ενωμένης Ευρώπης , W. Churchill στο βιβλίο του για τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο το 1946, ένα μόλις
χρόνο μετά.
Την ίδια περίοδο, οι Σύμμαχοι με τη Δίκη της Νυρεμβέργης καταδίκαζαν τους υπεύθυνους για τα δεινά
του πολέμου. Στην προσπάθεια τους, όμως να απονείμουν δικαιοσύνη, εμφανίζονται οι ίδιοι ως διώκτες,
όμοιοι με τους κατηγορούμενους της Ναζιστικής Γερμανίας. «Πρέπει να είμαστε σκληροί με την Γερμανία
και εννοώ γενικά και όχι μόνο με τους Ναζί. Θα πρέπει να ευνουχίσεις όλους τους Γερμανούς, είτε να
τους μεταχειριστείς με ένα τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να μην μπορούν να δημιουργήσουν ανθρώπους που
να θελήσουν να ακολουθήσουν την ίδια με αυτή τακτική, την οποία εφήρμοσαν στο παρελθόν» είχε πει
ο Αμερικανός πρόεδρος Fr. Roosevelt. Σύμφωνα μάλιστα με τον ίδιο, ο Stalin κατά τη διάρκεια των
συζητήσεων που είχαν οι σύμμαχοι, ζητούσε τη δολοφονία 50.000 Γερμανών αξιωματικών άνευ δίκης. Η
δίκη πραγματοποιήθηκε, η καταδίκη επήλθε, οι πληγές όμως δεν έκλεισαν.
Έχοντας ως βάση τον διαμελισμό της Γερμανίας και τον Ψυχρό Πόλεμο Αμερικανών και Ρώσων, στα
χρόνια που ακολούθησαν, οι χώρες της Ευρώπης προσπάθησαν να ξεχάσουν τα δεινά του πολέμου και
να οδηγηθούν σε μια ουσιαστική ένωση. Αρωγός στη προσπάθεια της αυτή, στάθηκαν και οι ΗΠΑ με το
περιβόητο σχέδιο Marshall. Ο Αμερικανός πρόεδρος Harry Truman, αγορεύοντας στο Κογκρέσο, είχε
δεσμευτεί ότι η χώρα του θα παρείχε γενναία οικονομική ενίσχυση στα κράτη που θα επιθυμούσαν και
«θα αντιστέκονταν σε απόπειρες καθυπόταξης από οπλισμένες μειοψηφίες ή από ξένες πιέσεις».
Ενώ οι Αμερικάνοι ''μάχονται'' για την δυτική Ευρώπη - αντίστοιχα οι Ρώσοι έχουν υπό την επίδρασή
τους την Ανατολική - χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του αμερικανού διπλωμάτη George Kennan «το
κύριο χαρακτηριστικό της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στην Σοβιετική Ένωση θα πρέπει να είναι μία
υπομονετική αλλά σταθερή και άγρυπνη ανάσχεση (containment) των επεκτατικών τάσεων της».
Οι Ευρωπαίοι προχωρούν στον ορισμό της ημέρας της Ενωμένης Ευρώπης μετά από προτροπή του
Γάλλου υπουργού Εξωτερικών Robert Schuman, μιας αμφιλεγόμενης προσωπικότητας, ο οποίος στο
παρελθόν είχε κατηγορηθεί για τις φιλικές σχέσεις του με τη φιλο-ναζιστική κυβέρνηση του Vichy. Το
1950, πέντε μόλις χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, η 9η Μαΐου ορίζεται ως η ημέρα της Ενωμένης
Ευρώπης και περνάει στη λήθη ο προηγούμενος ορισμός της, καθώς η 9η Μαΐου ήταν η ημέρα πάλης
ενάντια στο φασισμό, διότι μια ημέρα πριν στις 8 Μαΐου 1945 το θηρίο της ναζιστικής Γερμανίας είχε
παραδοθεί άνευ όρων στους Συμμάχους.

Geopolitics.com.gr
Maastricht 1991 - European Union 1

Έκτοτε, οι ναζιστικές θηριωδίες πέρασαν πολλές φορές στη λήθη. Τα χρόνια που ακολούθησαν και
καθώς η Ενωμένη Ευρώπη μέσα από συμφωνίες, διασκέψεις και Συνόδους Κορυφής γινόταν μια ενιαία
οικονομική ένωση και με κοινές πολιτικές προκειμένου να εξυπηρετηθεί το κοινό νόμισμα, κάθε
γερμανική ευθύνη προσπαθούσε με έξυπνο τρόπο να εξαλειφθεί. «Η Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι η
απάντηση στην καταστροφή του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, όταν η ήπειρος μας αντιμετώπισε
πολέμους, το Ολοκαύτωμα, ολοκληρωτισμό, φτώχεια και αδικία. Εντός της ΕΕ έχουμε εγκαθιδρύσει ένα
μοναδικό σχέδιο ειρήνης που αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την επανάκτηση της ευημερίας και της
κοινωνικής δικαιοσύνης » ήταν τα λόγια του Γερμανού Σοσιαλδημοκράτη Martin Schulz ο οποίος έξυπνα
απέφυγε κάθε αναφορά στις ευθύνες της Γερμανίας.
Το τείχος του Βερολίνου είχε πέσει, η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης είχε φέρει το τέλος του
Ψυχρού πολέμου και η ιδέα για τις Ηνωμένες πολιτείες της Ευρώπης με κοινό νόμισμα και κοινή
οικονομική πολιτική ήταν πάλι στο προσκήνιο. Τα φαντάσματα της Ιστορίας κοιμούνται, έτσι
τουλάχιστον το αντιλαμβάνονται οι Ευρωπαίοι ανώτατοι αξιωματούχοι και πολιτικοί.
«Ο ηγετικός ρόλος που έλαχε σήμερα στη Γερμανία δεν ξυπνά απλώς τα φαντάσματα της Ιστορίας,
αλλά μας βάζει σε πειρασμό να ακολουθήσουμε μία μονομερή, εθνική πορεία, ή ακόμα και να
υποκύψουμε στη φαντασίωση ισχύος μιας «Γερμανικής Ευρώπης», είπε ο Jurgen Habermas, ο κατά
γενική ομολογία πιθανότατα σημαντικότερος εν ζωή Ευρωπαίος διανοούμενος. Ο Γερμανός φιλόσοφος
μιλώντας στο Βέλγιο, στο Πανεπιστήμιο της Luvain, πριν ένα περίπου χρόνο κατηγόρησε τη Γερμανία ότι
οδηγεί την Ευρώπη στην καταστροφή.
«Εμείς οι Γερμανοί οφείλουμε να έχουμε διδαχθεί από τις καταστροφές του πρώτου μισού του 20ου
αιώνα, ότι η οριστική αποφυγή του διλήμματος ενός ημι- ηγεμονικού στάτους, το οποίο σπανίως μπορεί
να διατηρηθεί χωρίς να ολισθήσει σε συγκρούσεις, είναι προς το εθνικό μας συμφέρον» τόνισε
χαρακτηριστικά. Σχολιάζοντας μερικούς μήνες αργότερα, τον Αύγουστο του 2013, την πολιτική
κατάσταση στην Ελλάδα και τους ελέγχους από την τρόικα, είχε δηλώσει στην Εφημερίδα των
συντακτών: «μου θυμίζουν τις συνθήκες της όψιμης Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, που οδήγησαν στην
κατάληψη της εξουσίας από το φασισμό. Στην περίπτωση της Ελλάδος, είναι φανερό ότι η αλλαγή
πολιτικής στην Ευρώπη, αποτελεί το κλειδί για τη λύση των προβλημάτων».

Geopolitics.com.gr
Η Ευρώπη υποφέρει από πρόβλημα δημοκρατίας, την οποία και λησμόνησε στη προσπάθεια της να
προστατεύσει το ευρώ ή όντως το φάντασμα του πολέμου δεν έπαψε να πλανάται ποτέ πάνω από την
Ευρώπη, απλά οι πολίτες της ήταν απασχολημένοι από την υπερκαταναλωτική τους μανία και το
αντιλήφθηκαν αφού ξέσπασε η οικονομική κρίση; «Είναι κλισέ, αλλά παρά ταύτα αλήθεια, ότι
η ΕΕ υποφέρει από ένα «δημοκρατικό έλλειμμα». Το πρόβλημα είναι ότι η δημοκρατία δεν έχει
λειτουργήσει ποτέ παρά μόνον μέσα σε εθνικά κράτη, όπου οι πολίτες έχουν την αίσθηση του ανήκειν»
γράφει ο Ian Buruma, καθηγητής Δημοκρατίας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Bard College.
Η αλήθεια είναι πως η Ευρώπη απέτυχε. Η πρώτη μεγάλη αποτυχία της ήλθε στη δεκαετία του 1990,
όταν δεν μπόρεσε να χαράξει ενιαία και αυτόνομη στρατηγική στον αμυντικό τομέα, σε θέματα που
προκλήθηκαν από τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία. Ήρθε το ΝΑΤΟ να αποφασίσει και η Ευρώπη απλά
ακολούθησε. Η δεύτερη μεγάλη της αποτυχία ήταν στον πόλεμο του Ιράκ. Ο Βρετανός
πρωθυπουργός Tony Blair ξέφυγε, και μαζί με τον Αμερικανό πρόεδρο George Bush Jr. , χάραξαν κοινή
πορεία. Η τρίτη της αποτυχία ήταν καθαρά οικονομική και έγινε φανερή με την αποτυχία της να
στηριχτεί η Ελλάδα. Το ΔΝΤ ήρθε να
δώσει τη λύση και η Ευρώπη απλά
ακολούθησε. Το οικονομικό πρόβλημα
στην Ελλάδα δεν ήταν μια μεμονωμένη
περίπτωση όπως ήλπιζαν εξ αρχής οι
Ευρωπαίοι αξιωματούχοι. Η γάγγραινα
της οικονομικής κρίσης μεταδόθηκε και
στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές οικονομίες.
Οι σκληρές πολιτικές λιτότητας και
οι ηθικολογίες των Γερμανών
πολιτικών και των δορυφόρων
τους στις Βρυξέλλες είχαν ως
αποτέλεσμα να καταστήσουν
ολοφάνερο ότι η ΕΕ απέτυχε
οικονομικά. Ήταν τελικά μια
αδύναμη Ένωση, μια ευρωπαϊκή
ουτοπία.
Ήταν το όνειρο για μια ενωμένη

Ευρώπη - εμπνευσμένο από φόβους για άλλον έναν ευρωπαϊκό πόλεμο, και στηριγμένο στην ιδεαλιστική
ελπίδα ότι τα εθνικά κράτη ήταν απαρχαιωμένα και θα έδιναν τη θέση τους σε καλούς Ευρωπαίους - ένα
ουτοπικό αδιέξοδο; Το ερώτημα παραμένει αναπάντητο καθώς ο ευρώ-σκεπτικισμός μεγαλώνει στην
Ευρώπη. Οι πολίτες στη προσπάθεια τους να αντιμετωπίσουν τους δαίμονες της οικονομικής αλλά και
κοινωνικής κρίσης και ερχόμενοι αντιμέτωποι με την πολιτική αλαζονεία των ''εκλεκτών'' σε Βρυξέλλες,
Λουξεμβούργο, Στρασβούργο και Βερολίνο και σε αρκετές περιπτώσεις την αδυναμία τους να
διαχειριστούν την κατάσταση, στρέφονται εναντίον της Ευρώπης και επιζητούν τη λύση ακόμη και μέσα
από ακραίες αντιδράσεις.Το παράδειγμα της Ουκρανίας και το δημοψήφισμα στη Κριμαία ήταν η
τελευταία απόδειξη της αδυναμίας της ΕΕ να ανταποκριθεί σε δύσκολες καταστάσεις.
«Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι η Ρωσία, με τη δράση της στην Κριμαία, αψηφά τα
θεμέλια της ειρηνικής τάξης στην Ευρώπη. Ανησυχώ πολύ ότι η παράνομη απόπειρα αλλαγής των
αναγνωρισμένων συνόρων στην ευρωπαϊκή μας γειτονιά, 25 χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού
Πολέμου, θα ανοίξει το Κουτί της Πανδώρας» δήλωσε ο Γερμανός ΥΠΕΞ Frank Walter Steinmeir μετά
την επίσκεψή του στο Κίεβο. Το Κουτί της Πανδώρας πραγματικά άνοιξε (σ.σ. απλά δεν ξέρουμε ποιος ήταν
αυτός τελικά που έβαλε πρώτος το κλειδί για να το ξεκλειδώσει) καθώς ένα ντόμινο αποσχιστικών τάσεων αρχίζει να
διαφαίνεται και να αποτελεί το νέο εφιάλτη που θα βάλει τη βόμβα στα θεμέλια της Ευρωπαϊκής
Ένωσης.

Geopolitics.com.gr
Τα οικονομικά προβλήματα αποτελούν αρωγό και την ανεξαρτησία τους διεκδικούν οι Σκωτσέζοι στη
Βρετανία, οι Βόρειο-Ιρλανδοί που δεν έχουν ξεχάσει τα όνειρά τους, οι Καταλανοί και οι Βάσκοι στην
Ισπανία, οι κάτοικοι της Κορσικής στη Γαλλία, οι κάτοικοι της περιοχής Βενετό στη Βόρεια Ιταλία, οι
Φλαμανδοί και οι Βαλόνοι στο Βέλγιο, οι Ρωσόφωνοι Ουκρανοί και Ρουμάνοι στην Υπερδνειστερία και τα
Βαλκάνια με τις πληγές ακόμη ανοικτές σε Βοσνία, Ερζεγοβίνη, Σκόπια, Σερβία.
Μεσούσης της οικονομικής κρίσης και των κοινωνικών προβλημάτων ένας νέος τύπος ανθρώπου
εμφανίζεται, ο πολιτικός «μηχανάνθρωπος», που δεν είναι ένας διανοούμενος αλλά ένας «μισό-
αναλφάβητος» όπως λέει και ο Κορνήλιος Καστοριάδης. Ο κατάλληλος ίσως τύπος ανθρώπου για να
μπορέσουν οι πολιτικοί και οι δυνατοί της Ευρώπης να βάλουν στη μηχανή του κιμά την ιστορία της και
να την ξαναγράψουν.
Ταυτόχρονα, το όνειρο- παραμύθι της αλληλεγγύης μεταξύ των λαών της Ευρώπης έχει
τελειώσει. Ίσως να μην είχε αρχίσει ποτέ. Διότι δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν ενώσεις, αν οι
κυρίαρχες λέξεις δεν είναι δικαιοσύνη, ισότητα, αλληλεγγύη, ανθρωπιά. Ούτε στήνονται
ενώσεις αν το ζητούμενο είναι τα κέρδη των τραπεζών, τα κέρδη των μεγάλων επιχειρήσεων
και των «χρυσών αγοριών» τους που πουλάνε και τη μάνα τους για λίγα μπόνους παραπάνω.
Πηγές:
-Ουίνστον Τσώρτσιλ, Β΄Παγκόσμιο Πόλεμος, τόμ. 6 κεφ. 25 σσ. 168-190
-Η δίκη της Νυρεμβέργης David Irving εκδόσεις Γκοβόστης
-Σχέδιο Μάρσαλ: Δύο βοήθειες, δύο πολιτικές
(Αρχείο ντοκιμαντέρ της Δημόσιας Τηλεόρασης - Ε.Ρ.Τ.)
-Democracy, Solidarity and the European Crisis- Jürgen Habermas
http://www.kuleuven.be/kuleuven/
HISTOIRE DE L' EUROPE. DECHIRURES ET RECONSTRUCTION DE L' EUROPE, 1919 A NOS JOURS
Η Γιώτα Χουλιάρα είναι δημοσιογράφος με πείρα στο πολιτικό ρεπορτάζ και με ευρεία γνώση στον χώρο των γεωπολιτικών
τεκταινόμενων. Διαθέτει πτυχίο Ψυχολογίας , γνωρίζει Γαλλικά και Αγγλικά και είναι ενεργή πολιτική αναλύτρια σε μέσο
ραδιοφωνικής ενημέρωσης (ART-FM). Αρθρογράφος σε πολλούς διαδικτυακούς χώρους μεγάλης απήχησης καθώς και σε
εφημερίδες του Ελληνικού χώρου.

Geopolitics Magazine March - April 2014

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Geopolitics Magazine March - April 2014

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

*************************************************************************

Δίμηνη έκδοση Μαρτίου – Απριλίου 2014

Εκδότης: H oμάδα του Geopolitics

Aρχισυνταξία-Υπεύθυνη ύλης: Γιώτα Χουλιάρα

Στις 31 Ιανουαρίου 1945 ο 'Ελληνας πρεσβευτής στην Αγκυρα ενημερώνει με κωδικοποιημένο

«Πληροφορούμαι ασφαλώς ότι διήλθον εκ Στενών επιβαίνοντες αμερικανικού πλοίου και

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 1

Οι συμφωνίες που προέκυψαν είναι οι εξής:

-Προτεραιότητα στην άνευ όρων παράδοση της ναζιστικής Γερμανίας.

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 2

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 3

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 4

Γράφει ο Αλέξανδρος Νίκλαν

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 5

Η υπόθεση από πολλούς, πως οι

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 6

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 7

Από την Κρίση στην Ανάπτυξη

Μερικές εναλλακτικές προτάσεις που μπορούν να εφαρμοσθούν άμεσα με κατεύθυνση αναπτυξιακού

- Εξίσου σημαντικό είναι να προχωρήσει ο περιορισμός της κρατικής παρεμβατικότητας στην

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 8

- Ενίσχυση των ερευνητικών δραστηριοτήτων των πανεπιστημίων σε νευραλγικούς τομείς της

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 9

Η Ουκρανική κρίση θα ενισχύσει την θέση της Ελλάδος

Η διαφαινόμενη κρίση της Ουκρανίας δημιουργεί

Στην υπόγεια λεκάνη της Ουκρανίας προς την

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 10

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 11

Πριν και μετά την προσάρτηση της Κριμαίας

Το Μάρτιο του 2013, ο διευθυντής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών

Η χρηματοδότηση, η γραφειοκρατία και κάποια πολιτιστικά εμπόδια φαίνεται να δημιουργούν

Πέρα από το γεγονός ότι η εκτίμηση αυτή του

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 12

Στην παρούσα φάση, κυριαρχούν πολλά ερωτήματα σχετικά

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 13

Στις 21 Αυγούστου 2013, η διεθνής κοινότητα

Λίγες ημέρες αργότερα, η υπόθεση έλαβε τεράστιες

Το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, η κατάσταση

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 14

Γράφει η ομάδα ανάλυσης του IISCA group

Εισαγωγή στην γεωστρατηγική αξία της Ελλάδος

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 15

Παράλληλα, η δυνατότητα να μπορεί να λειτουργήσει ως επιβλέπων έδαφος («φάρος ασφαλείας» ) στην

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 16

Καιρός και γεωλογικά στοιχεία.

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 17

Στοιχεία Ευρωπαϊκής Ένωσης για Αγροτικές γαίες (2005-2007)

Συμμετοχή προϊόντων και υπηρεσιών στο Ελληνικό ΑΕΠ (πηγή e-go.gr)

Η δε αλιεία είναι κυριολεκτικά σε προβληματικά επίπεδα, αφού η μη ύπαρξη συγκεκριμένου εθνικού

Γεωγραφικός χάρτης Μεσογείου

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 19

Σιδηρόδρομοι, λιμάνια, αεροδρόμια, παραμένουν σε

Μην ξεχνάμε πως η Ελλάδα ακόμα και κατά την

Ο τουρισμός θα μπορούσε για την Ελλάδα να είναι μια

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 20

Μεταλλεύματα, ορυκτά καύσιμα είναι προϊόντα που οι χώρες

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 21

Πίνακας από στοιχεία Ε.Ε.

Να σημειωθεί ότι το αναξιοποίητο των

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 22

Έτσι έχουμε την Τουρκία, τα Σκόπια και την Αλβανία να

Geopolitics.com.gr all rights reserved 2014 Page 23

Ελλάδα και γεωστρατηγική αξία.

Το αλληλένδετο δέσιμο της γεωοικονομικής θέσης μια χώρας με