ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ
GIỚI THIỆU PHẦN MỀM LS-DYNA
VÀ ỨNG DỤNG TRONG MÔ PHỎNG RUNG ĐỘNG
CỦA NỀN ĐÁ DO KHOAN PHÁ NỔ MÌN THI CÔNG
HẦM GIAO THÔNG ĐƯỜNG BỘ
1.GIỚI THIỆU SƠ LƯỢC VỀ
PHẦN MỀM LS-DYNA
Phần mềm Ls-Dyna là phần
mềm mô phỏng các bài toán
vật lý cơ bản do hãng
Livermore Software
Technology Corporation
(LSTC) nghiên cứu phát triển.
Với khả năng giải các bài toán
động lực học phi tuyến, Ls-
Dyna được sử dụng rộng rãi
trong các lĩnh vực công nghiệp
ô tô, tàu thủy, xây dựng, quân
sự… Từ năm 1976, Ls-Dyna
được phát triển từ phần mềm
DYNA3D, phát triển bởi Dr.
John O. Hallquist tại phòng thí
nghiệm quốc gia Lawrence
Livermore National Laboratory
(LLNL) với mục đích quân sự.
Vào thời điểm đó, không phần
mềm 3D nào có khả năng mô
phỏng bài toán nổ mìn, bài
toán va chạm trong khi các
phần mềm 2D tỏ ra không phù
hợp. Sau đó, DYNA3D tiếp tục
liên tục được phát triển và từ
năm 1978, bộ mã nguồn của
DYNA3D được dần sử dụng
Mô phỏng tương tác giữa xe và cầu.
46 Th«ng tin
ThS. NGUYỄN TUẤN NGỌC
Tổng Công ty Tư vấn thiết kế GTVT
rộng rãi hơn trong các lĩnh vực
dân sự. Năm 1979, DYNA3D
ra phiên bản mới được lập
trình tối ưu hóa thực thi trên
các siêu máy tính. Phiên bản
này bao gồm nhiều cải tiến giải
bài toán tiếp xúc giữa các vật
thể. Tiếp đó, phiên bản được
phát hành năm 1982 bao gồm
thêm 9 mô hình vật liệu cho
phép mô phỏng tương tác giữa
nổ bom, mìn với kết cấu
(explosive-structure) và tương
tác đất đá với kết cấu (soil-
structure interactions SSI). Tốc
độ tính toán của phiên bản này
cũng nhanh hơn 10% so với
trước đây. Phiên bản năm
1986 được bổ sung thêm
nhiều dạng phần tử như dầm,
vỏ, khối vật rắn cũng như các
tính năng mô phỏng mới như
tiếp xúc bề mặt, giảm chấn
(dampers)… Tính đến năm
1988, Dr. Hallquist đã tư vấn
cho gần 60 công ty và tổ chức
về việc sử dụng phần mềm
DYNA3D. Cuối năm 1988,
Livermore Software
Mô phỏng va xe vào lan can cầu
Quý 3&4.2013
Technology Corporation
(LSTC) được thành lập để tiếp
tục phát triển phần mềm
DYNA3D. Kết quả là phần
mềm LS-Dyna3D (hoặc viết
gọn hơn LS-Dyna) ra đời và
luôn được mở rộng tính năng.
Từ đó LS-Dyna trở thành một
công cụ mạnh đáp ứng được
hầu hết các yêu cầu mô phỏng
bài toán động lực học.
Đối với các vấn đề liên quan
đến kết cấu công trình cầu,
hầm, LS-Dyna được sử dụng
trong một số bài toán như:
- Mô phỏng tương tác giữa
chuyển động của ô tô và kết
cấu cầu (vehicle – bridge
interaction).
- Mô phỏng bài toán va chạm
giữa ô tô, tàu hỏa, xà lan với
lan can, trụ cầu (impact
analysis).
- Mô phỏng tác động của vụ nổ
với kết cấu…
Bài viết tập trung chính về vấn
đề dao động của môi trường
đá bị kích động do khoan nổ
mìn.
 ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ

Kết quả phân tích phá hoại lan can do va xe

Kết quả mô tả và xe vào lan can

Mô phỏng phân tích va xe vào trụ cầu Kết quả mô phỏng va xe vào trụ cầu

Mô phỏng phân tích va tàu tải trọng lớn vào trụ cầu
trọng để đảm bảo các kết cấu 254 254

2. VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

công trình trong phạm vi khu
RUNG ĐỘNG CỦA NỀN ĐẤT
vực bị rung động. Thông số 50,8 50,8

ĐÁ DO KHOAN PHÁ BẰNG 50,8mm/s

vận tốc giao động của môi 38,1 38,1

PHƯƠNG PHÁP NỔ MÌN 25,4 25,4

trường do kích động do nổ mìn 22,9

20,3 19mm/s
22,9
20,3

Trong lĩnh vực thi công hầm 17,8

15,2
17,8
15,2

được sử dụng làm cơ sở để 12,7 12,7

giao thông đường bộ, phương

10,2 10,2

xét ảnh hưởng tới kết cấu công

7,6 7,6

án khoan nổ mìn thường được 5,1 5,1

trình. Quy chuẩn Việt Nam

lựa chọn khi gặp địa chất đá 2,54 2,54

QCVN 02:2008 / BCT quy định

1 4 10 20 30 80 100
TÇn sè dao ®éng næ m×n, Hz
cứng. Kích động do nổ mìn
vận tốc dao động cực trị cho Giá trị vận tốc dao động của
phá đá gây ra các rung động
phép như sau [7]: khối đất đá do kích động nổ
xung quanh khu vực nổ mìn.
mìn thường được xác định
Tùy vào khối lượng thuốc nổ Khoảng cách từ Vận tốc dao
vị trí nổ mìn đến động cực trị bằng phương pháp thực
cũng như phương pháp kích
công trình gần cho phép nghiệm do độ phức tạp, khó
nổ, rung động sẽ nhiều hoặc ít.
nhất (mm/s) xác định chính xác. Tuy nhiên,
Ngoài ra, độ lớn rung động còn
0 – 91.4 m 31.75 với sự phát triển của phần
phụ thuộc vào tính chất vật liệu
92 – 1524 m 25.40 mềm tính toán, vấn đề này đã
của khối đá nền cũng như
>1524 m 19.00 và đang được nghiên cứu mô
khoảng cách từ điểm đo tới vị
trí nổ mìn. Việc phân tích ảnh Bên cạnh đó, vận tốc giao phỏng, làm cơ sở cho việc thiết
hưởng rung động của khối đất động phần tử cực trị ở dải tần kế, thi công các công trình hầm
số thấp phải thỏa mãn đồ thị giao thông phức tạp.
đá do nổ mìn có ý nghĩa quan

Quý 3&4.2013 Th«ng tin 47

 ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ

Năm 1998, S. G. Chen và J. Zhao nghiên cứu sử dụng

kết hợp phần mềm Autodyn-2D kết hợp với phần mềm
UDEC (của hãng Itasca) để mô tả tác động của nổ mìn
gây rung động trong môi trường đá có kể đến các khe
nứt. Việc sử dụng phần mềm Autodyn-2D cho phép
tính toán chính xác tác động của nổ mìn, không phải
giả thiết áp lực tác động, vận tốc xung kích, thời gian
nổ. Kết quả phân tích là các giá trị vận tốc chuyển động
của đất đá tại các điểm khác nhau trong không gian.
Hình 1. Mô hình mô phỏng tính toán của
S. G. Chen và J. Zhao.

Hình 3. Giá trị vận tốc dao động điểm

Hình 2. Biểu đồ vận tốc dao động điểm theo thời gian
trong không gian
[2] Năm 2008, tại Hội nghị hầm thế giới, các tác giả QIU Wen-ge, Gong Lun, Zhang Jun-ru & Hu
Hui đã báo cáo trình bày nghiên cứu ảnh hưởng dao động đối với đường hầm đang khai thác khi
thi công một tuyến hầm ngầm phía dưới ở ngay gần đấy bằng phương pháp nổ mìn. Các tác giả
đã dùng phần mềm LS-Dyna mô phỏng ảnh hưởng của xung động nổ mìn tới dao động của khối
đá xung quanh tại vị trí hầm đang khai thác.

Hình 5. Biểu đồ vận tốc giao động điểm tại khu vực
Hình 4. Mô hình mô phỏng khu vực hầm.
hầm đang khai thác.

Hình 6: Mô hình mô phỏng kết cấu vỏ hầm trong
môi trường đá
Cùng với việc gây ảnh hưởng
đến các công trình ở gần đó thì
việc nổ mìn phá đá cũng ảnh
hưởng trực tiếp tới các phần
kết cấu công trình vừa được
lắp đặt. Cụ thể như ảnh hưởng
tới lớp bê tông phun hoặc neo
đá. Nan Jiang, Chuanbo Zhou
đã ứng dụng LS-Dyna để phân
tích vận tốc dao động do ảnh
Kết quả vận tốc dao động quan trắc và tính toán
bằng phần mềm LS-Dyna
hưởng của nổ mìn đến kết cấu chiếu với các kết quả đo đạc
vỏ hầm kết hợp so sánh với giá thực tế. Việc ứng dụng phần
trị quan trắc tại hiện trường [4]. mềm phân tích có những ưu
Có thể thấy việc ứng dụng các điểm nổi bật như tiết kiệm chi
phần mềm phân tích mạnh để phí, thời gian triển khai, tránh
mô phỏng ảnh hưởng của nổ ảnh hưởng đến việc khai thác
mìn gây chấn động đến các kết các công trình hiện hữu…
cấu trong khu vực đã được 3. Ứng dụng phần mềm LS-
nhiều học giả trên thế giới Dyna trong việc phân tích
quan tâm nghiên cứu, đối dao động của môi trường đá

48 Th«ng tin Quý 3&4.2013

 ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ

do việc nổ mìn khi thi công ứng dụng LS-Dyna với các được giá trị vận tốc dao động
hầm đường bộ thông số đầu vào như sau: tại điểm cần quan tâm theo
Trong thi công hầm đường bộ - Môi trường đá toàn khối. thời gian.
qua núi, phương pháp khoan, - Khối lượng riêng của đá Kết luận: Phần mềm LS-Dyna
nổ mìn phá đá thường là 2700kg/m3. là phần mềm chuyên dụng
trong việc phân các bài toán
phương án tiết kiệm nhất, đảm - Mô đun đàn hồi E = 5Gpa.
động lực như rung động của
bảo tiến độ cũng như rất khả - Hệ số Poisson 0.29. nền đá do nổ mìn. Việc từng
thi vì có nhiều đơn vị thi công - Khối lượng thuốc nổ tương bước nghiên cứu ứng dụng
Việt Nam có kinh nghiệm trong đương 30 kg TNT. phần mềm LS-Dyna sẽ góp
lĩnh vực này. Khi thi công hầm - Khoảng cách giữa điểm đo phần nâng cao chất lượng sản
bằng phương pháp khoan, nổ với điểm phát nổ 50m. phẩm tư vấn thiết kế hầm
mìn, việc đảm bảo an toàn các Vận tốc dao động của môi đường bộ. Ưu điểm của việc
công trình lân cận khỏi rung trường đá có thể xác định bởi ứng dụng phần mềm mô
chấn do việc nổ mìn gây ra các công thức thực nghiệm có phỏng tính toán là tiết kiệm
luôn được quan tâm nghiên dạng [4]: thời gian, chi phí, không ảnh
hưởng đến khai thác các công
cứu kỹ. Việc hạn chế khối
trình hiện có. Tuy nhiên, bài
lượng thuốc nổ là một trong toán dao động của nền đá do
các giải pháp được áp dụng. Trong đó V (cm/s), Q khối việc nổ mìn có độ phức tạp
Bên cạnh đó, việc mô phỏng lượng thuốc nổ (kg), R khoảng cao, phụ thuộc vào các điều
bằng các chương trình phần cách từ điểm nổ mìn tới điểm kiện tại hiện trường, vì vậy cần
mềm tính toán mạnh như LS- đo (m). có sự kết hợp chặt chẽ giữa
Dyna cũng được tiến hành Bài toán trên có thể sử dụng mô phỏng tính toán và đo đạc
nhằm đảm bảo độ an toàn cao phần mềm LS-Dyna để mô thực tế tại hiện trường.
nhất. Ở đây, giới thiệu bài toán phỏng phân tích. Kết quả nhận

Rung động tổng thể của môi trường đá do ảnh hưởng nổ mìn theo thời gian.

Biểu đồ giá trị vận tốc dao động điểm theo thời gian
Tài liệu tham khảo:
[1] A study of UDEC Modelling for Blast Wave Propagation in Jointed Rock Masses, S. G. Chent, J. Zhao,
Int. J. Rock Mech. Min. Sci. Vol. 35, No. 1, pp. 93-99, 1998.
[2] Study on vibration influence on existed tunnel by blasting construction of underpass diversion tunnel in
short distance, QIU Wen-ge, Gong Lun, Zhang Jun-ru & Hu Hui, World Tunnel Congress 2008 -
Underground Facilities for Better Environment and Safety – India.
[3] In situ testing of young shotcrete subjected to vibrations from blasting, Anders Ansell, Tunnelling and
Underground Space Technology 19 (2004) 587–596.
[4] Blasting vibration safety criterion for a tunnel liner structure, Nan Jiang, Chuanbo Zhou, Tunnelling and
Underground Space Technology 32 (2012) 52–57.
[5] Prediction of ground vibration level induced by blasting at different rock units, Reza Nateghi, International
Journal of Rock Mechanics & Mining Sciences 48 (2011) 899–908.
[6] Organizational – technological characteristics of blasting work on the Gric tunnel, Z. Dekovic, Z. Ester, M.
Dobrilovic.
[7] Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn trong bảo quản, vận chuyển, sử dụng và tiêu hủy vật liệu nổ
công nghiệp, QCVN 02: 2008/BCT.

Quý 3&4.2013 Th«ng tin 49