1 2
Nội dung chương
3 4
5.1. Homo economicus (con người
kinh tế)
• Homo economicus (c0n người kinh tế) là người
đưa ra các quyết định hợp lý và mang tính tư lợi
(self-interested)
• Con người đôi khi hành động không vì vật chất
của bản thân
5 6
5.1. Homo economicus (con người
kinh tế)
• Tuy con người muốn tích lũy của cải, Mill cho
rằng lao động bị tối thiểu hóa.
• Thực tế, động cơ về tiền bạc không phải là thứ
duy nhất con người quan tâm.
• Homo economicus (con người kinh tế)
• Sự công bằng, có đi có lại và tin tưởng lẫn nhau
• Những ảnh hưởng của xã hội
• Hành vi làm theo đám đông
• Hành vi xã hội và cảm xúc
• Hành vi xã hội và sự tiến hóa
• Ảnh hưởng xã hội: Case Công ty Enron
5.1. Homo economicus (con người
kinh tế)
• Theo Mill, kinh tế học: “…không xem toàn bộ bản chất của
con người là được định hình bởi tình trạng xã hội, cũng như
không phải toàn bộ tư cách đạo đức của con người trong xã
hội. Nó chỉ liên quan tới những người mong muốn giàu có, và
những người có khả năng đánh giá, so sánh tính hiệu quả của
các cách thức để đạt được mục tiêu đó. Nó chỉ dự đoán các
hiện tượng diễn ra trong thực trạng xã hội do kết quả của việc
theo đuổi sự giàu có. Nó trừu tượng hóa toàn bộ sự đam mê
hoặc động cơ khác của con người; ngoại trừ các nguyên tắc
được coi là luôn mâu thuẫn với những ham muốn giàu có, cụ
thể là, ác cảm với lao động, và mong muốn được tân hưởng
các thú vui tốn kém ở hiện tại.”
5.2. Sự công bằng, có đi có lại và
tin tưởng lẫn nhau
• Ở mức độ cơ bản, tin tưởng là điều kiện tiên
quyết để một nền kinh tế hoạt động hiệu quả.
• Nếu chúng ta tin tưởng người khác sẽ hành
động một cách công bằng, chi phí giao dịch được
giảm đi rất nhiều.
Ví dụ: việc thưởng tiền bo cho những người bồi bàn
tại các nhà hàng.
 7 8
5.2. Sự công bằng, có đi có lại và
tin tưởng lẫn nhau
• Trò chơi tối hậu (ultimatum game):
Trong thí nghiệm, những người tham gia được chia vào
2 phòng A và B và được kêt hợp ngẫu nhiên với nhau.
Những người trong phòng A (những người đề nghị)
được cho $10 và có cơ hội chia cho những người bắt cặp
trong phòng B (người đáp trả) một phần của $10. Những
người trong phòng B có thể chấp nhận hoặc từ chối số
tiền được gửi.
Bạn là một người đề nghị tại phòng A, bạn sẽ gửi cho
người tham gia bắt cặp với bạn tại phòng B bao nhiêu?
9 10
5.2. Sự công bằng, có đi có lại và
tin tưởng lẫn nhau
• Trò chơi độc tài (dictator game):
Tình huống tương tự như trò chơi tối hậu nhưng ở thí
nghiệm này, người ở phòng B không có quyền quyết
định về số tiền được chia từ người ở phòng A. Câu hỏi
tương tự được đặt ra là bạn là người ở phòng A, bạn sẽ
gửi bao nhiêu cho người ở phòng B?
• Người ở phòng A trong trò chơi này nếu không quan
tâm đến sự công bằng sẽ không nên gửi gì cả.
• Đa số người chơi trong trò chơi này đều gửi một
phần tiền cho người khác. Điều đó cho thấy có nhiều
người coi trọng sự công bằng.
11
5.2. Sự công bằng, có đi có lại và
tin tưởng lẫn nhau
• Về lý thuyết, những người ở phòng B không nên gửi
lại bất kỳ khoản tiền nào nếu như họ có tính tư lợi
($y=0). Những người ở phòng A cũng đoán trước
được điều này nên không gửi gì cả ($x=0).
• Nếu không có sự tin tưởng, tổng lợi nhuận trò chơi
là $20. Nếu có sự tin tưởng hoàn toàn, tổng lợi
nhuận sẽ là $40.
• Trong thực tế, nếu không có sự tin tưởng thì nhiều
lợi ích tiềm năng trong giao dịch có thể bị mất đi.
5.2. Sự công bằng, có đi có lại và
tin tưởng lẫn nhau
• Theo lý thuyết kinh tế cổ điển, mọi cá nhân đều tư
lợi nên người đề nghị sẽ đưa ra lời đề nghị nhỏ nhất
có thể.
• Dường như có sự mâu thuẫn với sự tư lợi phát sinh
trong trò chơi tối hậu:
ØMột, những người đáp trả thường từ chối các lời đề
nghị có số tiền dương thấp.
ØHai, hành vi của người đề nghị có thể biểu lộ sự ưa
thích công bằng. Tuy nhiên những người đề nghị cũng
có thể hành xử theo chiến lược thay vì công bằng
nhằm tránh sự trả đũa của người đáp trả.
5.2. Sự công bằng, có đi có lại và
tin tưởng lẫn nhau
• Trò chơi tin tưởng (trust game):
Số người tham gia thí nghiệm chia làm 2 phòng, phòng
A (chủ đầu tư) và phòng B (người được ủy thác). Những
người tham gia ở mỗi phòng nhận được $10. Người ở
phòng A có thể gửi một số tiền bất kỳ, $x, đến những
người bắt cặp ở phòng B và số tiền gửi đi này sẽ được
tăng gấp 3 lần khi đến tay những người ở phòng B.
Những người ở phòng B có quyền gửi lại bất kỳ khoản
tiền nào, $y, từ $0 cho đến $3x.
Bạn là một nhà đầu tư ở phòng A, bạn sẽ gửi bao nhiêu
cho người bắt cặp tại phòng B?
12
5.2. Sự công bằng, có đi có lại và
tin tưởng lẫn nhau
• Một nhân tố có thể ảnh hưởng đến hành vi vì
cộng đồng là tuổi tác, ít nhất là đối với trẻ nhỏ.
• Trong tài chính, chúng ta luôn nghĩ rằng thị
trường hoạt động tốt hơn khi con người có tính
tư lợi. Tuy nhiên trong các nền văn hóa mà hoạt
động trao đổi qua lại càng nhiều, những người
tham gia thử nghiệm càng đưa ra đề nghị hào
phóng hơn.
 13
5.3. Những ảnh hưởng của xã hội
• Sự cạnh tranh có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận
của người mua mà không ảnh hưởng quá nhiều
đến lợi nhuận của người bán.
Herding
• Herding refers to the lemming-like behavior of
investors and analysts looking around, seeing
what each other is doing, and heading in that
direction.
• There may not have been safety in numbers, but
there probably was some comfort in them.
14
5.4. Hành vi làm theo đám đông
• Một hình thức phổ biến của hành vi làm theo đám đông
là tư duy tập thể (groupthink). Tư duy tập thể có
thể xuất hiện trong một nhóm nhỏ với các cá nhân được
cách ly khỏi những ảnh hưởng bên ngoài. Thành viên
trong nhóm có thể bắt đầu suy nghĩ giống nhau, nhấn
mạnh lòng trung thành và bác bỏ những ý kiến bất đồng
• Con người có xu hướng đánh giá bản thân bằng việc so
sánh với những người gần gũi với họ.
• Trong lĩnh vực tài chính, tâm lý bầy đàn có một ý nghĩa
tiêu cực, nhưng tâm lý bầy đàn có thể không phải là một
điều xấu nếu bạn tin rằng những người khác có thông tin
tốt hơn bạn.
16
5.4. Hành vi xã hội và sự tiến hóa
• Sự tiến hóa có thể ủng hộ hành động có đi có lại
bởi vì các nhóm vì cộng đồng sẽ vượt trội hơn
các nhóm khác.
• Hành động theo đám đông có thể khuyến khích
hành vi hợp tác.