6.4.1.

SICAK KESME İŞLEMİ

Tavlanmış parçaları saplı keski kullanarak 2 ya da daha fazla parçaya bölme işlemidir.

Sıcak Kesmede Kullanılan Takımlar

Sıcak kesme işlemlerinde tav aracı, örs ve örs altlıkları, çekiçler, balyozlar, saplı keski, örs keskisi, örs
pabucu, kısaçlar, tel fırça, çelik cetvel, çap ve delik kumpası kullanılmaktadır.

Demirci ocağı Tav fırını

Sıcak kesme takımları ve kısaçlar

Sıcak İş Saplı Keskileri

Takım çeliğinden sıcak halde dövülerek veya preslenerek üretilir. Sertleştirme işleminden sonra
bilenerek kullanılır. Ağız bileme açısı 30 - 40ºdir.

Saplı keskilere sert ağaçtan oval kesitli sap takılır. Sap kısmına kama çakılmaz. Sıkılığın sağlanması için
sapın delik içinde kalan kısmının suya batırılıp şişmesi sağlanır.
 Saplı keski ve örs keskisi

Örs Keskisi

Kalın parçaların iki taraflı olarak aynı anda kesilmesi için kullanılan yardımcı takımdır. Örsün üzerinde
bulunan kare deliğe takılarak kullanılır. Uç kısmı sertleştirildikten sonra bilenir. Bileme açısı 30 - 40°
dir.

Örs Pabucu

Lama gibi ince parçaların kesilmesinde kullanılır ve yumuşak çelik malzemeden yapılır. Kullanım amacı
ise kesme anında keski ucunun örs yüzeyine çarpmasını önlemektir.

Örs pabucu

Sıcak Kesmenin Yapılışı

Malzemenin kesilecek yeri markalanır ve marka yeri keski ile çentilir. Kesilecek bölge 800-900 ℃
arasında tavlanır. Malzeme örs üzerine alınır ve yüzeyi tel fırça ile temizlenir. Saplı keski çentilen yere
yerleştirilir ve balyoz ile saplı keskiye vurulur. Malzemenin kopmasına yaklaşık 2-3 mm kala kesilen
bölme örsün ön kenarına alınarak balyozla hafif ve seri darbelerle vurularak parça kopartılır.
 Sıcak kesme işleminin yapılışı

Sıcak Kesme İşleminde Dikkat Edilecek Noktalar

 Kör ve sapı uygun olmayan takımla çalışmayınız.

 Keskiyi işlem sırasında sık sık soğutunuz.
 ince parçaların kesiminde örs pabucu kullanınız.
 Kalın parçaların kesimini çift taraflı veya dört taraflı yapınız. Örs keskisi kullanınız.
 Parçanın kopma işlemini örsün ön kenarında yapınız. Keski ile örse makaslama işlemi
yaptırınız.
 Soğuyan malzemeyi kesmeye devam etmeyiniz, yeniden tavlayınız.
Sıcak Yarma

Tavlanmış parçaları, yarma keskisi kullanarak koparmadan ayırma işlemidir. İşlem yarma keskisi ile
yapılır. Sıcak yarma işlemi ile süslü demir işleri ve büyük çaplı deliklerin oluşturulması sağlanır.

Sıcak Yarmada Kullanılan Takımlar

Sıcak yarma işlemlerinde tav aracı, örs ve örs altlıkları, çekiçler, balyozlar, yarma keskisi, örs keskisi,
örs pabucu, kısaçlar, tel fırça, çelik cetvel, çap ve delik kumpası kullanılır.

Sıcak iş yarma keskisi

Takım çeliğinden sıcak halde dövülerek veya preslenerek üretilir. Sertleştirmeden sonra bilenir ve
bileme açısı 25-30ºdir.

yarma keskisi

Yarma İşlemin Yapılışı

Yarma işleminin yapılacağı yer markalanır ve marka yeri çentilir. Çentilen alan tavlanır. Örsün kare
deliğine örs pabucu takılarak tavlanan parça örs üzerine alınır ve fırçalanır. Yarka keskisi çentik yerine
dik olarak yerleştirildikten sonra balyozla vurulur. Yarma işlemi malzemenin diğer yüzünden devam
edilerek işlem tamamlanır.

Yarma İşlemi
Sıcak Yarmada Dikkat Edilecek Noktalar

 Kör ve sapı uygun olmayan takımla çalışmayınız.

 Keskiyi işlem sırasında sık sık soğutunuz
 Kalın malzemelerin yarılmasında örs keskisi kullanınız.
 İnce parçaların yarılmasında örs pabucu kullanınız.
 Keskinin ucunu örse çarptırmayınız.
 Ayrılan dillerdeki çapakları çekiçle düzeltiniz.

Sıcak Delme

Tavlanmış parçalara zımbalar yardımıyla istenilen Şekilde boşluklar açma işlemine sıcak delme denir.

Sıcak Delmede Kullanılan Takımlar

 Tav aracı
 Örs ve örs altlıkları
 Saplı zımbalar
 Sapsız zımbalar,
 Malafalar,
 Zımba altlığı (möhre)
 Çekiçler
 Balyozlar
 Delikli pleyt
 Kısaçlar
 Tel fırça
 Çelik cetvel
 Çap ve delik kumpası kullanılır

Sıcak Delmenin Yapılışı

800 -900 0C derecelerde tavlanan parçanın üzerine zımbanın ucu yerleştirilir. Balyozla zımbanın
tepesine vurularak zımbanın malzemeye dalması sağlanır. Malzeme kalınlığının 1/3’üne kadar batan
zımba çıkartılır ve soğutulur. Açılan kör deliğe yanmamış kömür parçası atılır. Kömür parçası zımbanın
sıkışmasını önler. Delme işlemine devam edilir. Malzeme kalınlığının 2/3’üne kadar batan zımba
çıkartılır ve soğutulur. Parça ters çevrilerek delme işlemine çevrilen taraftan devam edilir. Zımba
ucunun örse zarar vermemesi ve delmenin rahat yapılabilmesi için çevrilen yüzey zımba altlığı
(möhre) veya örste bulunan delik üzerine yerleştirilir. Delik önce küçük çaplı zımba ile açılır. Sonra
büyük çaplı zımba ile büyütülür. Delik çapına uygun malafa çakılarak delik düzeltilir.

Sıcak Delmenin işlemleri

Sıcak Delme İşleminde Dikkat Edilecek Noktalar

 Delme sırasında zımbanın düzgün tutulmasına

 Açılan deliğin ekseninin düzgün olmasına
 İşlem sırasında zımbanın sık sık soğutulmasına
 Zımbanın sıcak parçaya yapışmaması için kör delik içine yanmamış kömür parçası atılmasına
 İşlem sırasında soğuyan malzemenin tekrar tavlanmasına dikkat edilir. Aksi hâlde delik
bölgesi çatlayabilir.

Sıcak kesme işleminde Alınacak güvenlik önlemleri:

 Metal parçaların kesilmesi sırasında kullanılan ekipmanların saplarının kırılması veya kopan
parçaların fırlaması soncunda kazalar meydana gelmektedir. Bunun için kullanılan balyoz ve
çekiç sapları sağlam olmalıdır.
 Sıcak kesme işleminde ısıtılan parça yüzeyinden ellerimizi korumak için yüksek ısıya dayanıklı
eldiven kullanılmalıdır.
 Koparak fırlayabilecek parçalara karşı her zaman iş gözlüğü veya yüz siperi kullanılmalıdır.
 Kopan sıcak parçalardan korunmak için ısıya dayanıklı elbise ve ayaklara düşebilecek parça
vb. için çelik burun ayakkabı kullanılmalıdır.
 El aletleri kullanılmadığından takım çantaları içerisinde ya da uygun stantlarda
bulundurulmalıdır
 Sivri uçlu ya da keskin kenarlı el aletlerini cepte taşınmamalıdır.
 Çalışma alanındaki atıkları işe başlamadan önce ve sonra temizleyiniz.
 Çekiç veya balyoz başında kopmuş parça, çatlak, yapısal deformasyon, ezilme vb. etki olan
çekiç ve balyozu kullanmayınız.
 Sapları yağlı ve kaygan olmamalı
 Üzerine vurulmak suretiyle çalışılan zımbalar, murçlar, çivilerin vb. başları zaman zaman
tıraşlanarak çapak fırlamalarının önüne geçilmelidir.
6.4.1.1.Oksijenle kesme:

Bölünecek parçaların oksi-gaz alevi ile yakılarak bölünmesidir. Oksijenle kesmeye en uygun gereçler,
düşük alaşımlı çelikler ile alaşımsız çeliklerdir. Teorik olarak iç yapısında % 2’ye kadar karbon bulunan
çelikler, oksijenle kesilmeye uygundur.

Çeliğin birçok türü oksijenle kesmeye uygundur. Çelik 1100 °𝐶’ye kadar ısıtılıp basınçlı saf oksijen ile
temas ettirilirse yanmaya başlar. Oksijenle kesmede çeliğin ergimesi kısmen söz konusudur, iki parça
yanma ile birbirinden ayrılmaktadır.

Kesmede Kullanılan Oksi-Gaz Takımları

Oksijen tüpleri Resim Hortum Kesme üfleci

Kesmede Kullanılan Gazlar

Oksijenle kesme işleminde yanıcı ve yakıcı olmak üzere iki çeşit gaz kullanılır. Yakıcı gaz olarak oksijen,
yanıcı gaz olarak ise asetilen ve propan kullanılır.

Oksijen (𝑶𝟐 ): Havanın % 21’ini oluşturan sağlık ve sanayi sektöründe sık kullanılan renksiz ve kokusuz
bir gazdır. Oksijen, daha çok havanın sıvılaştırılması ve ayrıştırılması yöntemi ile elde edilir. Oksijen,
dikişsiz tüplerde depolanır. Kesmede kullanılan gazın saf ve rutubetsiz olmasına dikkat edilir. Alevle
kesme işleminde oksijenin iki görevi vardır. Çeliğin yanma sıcaklığına kadar tavlanmasında kullanılan
alevde yakıcı gazın yakılmasında ve yanma sıcaklığına kadar tavlanmış bölgenin yakılmasında
kullanılır. Oksijen gazı yukarıda belirtilen her iki kullanma yerinde farklı basınçlarda kullanılır. Kesme
için öncelikle parçanın tavlanması gerekir. Parçanın tavlanmasına kadar kullanılan oksijen basıncına
TAVLAMA BASINCI denir. Parçanın tavlama sıcaklığına ulaşmasından sonra kesme alanına basınçlı
oksijen gönderilerek hem ısının artması hem de meydana gelen curufun parçadan uzaklaştırılmasında
kullanılan oksijen basıncına KESME BASINCI denir. Asetilen (C2H2): Kalsiyum karpitin su ile temas
ettirilmesi ile elde edilen asetilen, çürük sarımsak gibi kokan, parlayıcı, çok kolay tutuşan ve parlak
alevle yanan renksiz bir gazdır. Oksijenle birleştiğinde yaklaşık 3500 °𝐶 sıcaklığa ulaşmaktadır.
Asetilen tüpleri genellikle 40 L’dir. Depolanırken dikişli veya dikişsiz tüpler kullanılır. Asetilen
tüplerinin rengi sarıdır. Asetilen, tüplere doldurulurken aseton kullanılır.

Propan (C3H8): Petrolün damıtılması ile elde edilir. Piyasada LPG (Likit Petrol Gazı) olarak da
adlandırılan bu gaz, hidrojen ve karbon elementlerinden oluşan yanıcı ve parlayıcı bir gazdır.
Depolanırken dikişli 45 kg’lık tüpler kullanılır. Tüp renkleri gri, kalkan kısımları kırmızıdır. Maliyetin
asetilenden az olması propan gazının kullanımını artırmıştır
Kesme işleminde kullanılan yanıcı gazlarda aranan özellikler:

 Kullanılan gazın maliyeti

 Gaz tüpleri
 Gazın vermiş kalori miktarı
 Kesme işlemi hızı
 Kesme işlemi sırasında oksijen miktarı
 Gazın güvenliği ve kullanma tekniği

Malzemelerin Kesilebilme Özellikleri:

Her metal, oksijenle kesilmeye uygun değildir. Bir metalin oksijenle kesilmeye uygun olması için
aşağıdaki özelliklere sahip olması gerekir.

 Kesilecek malzeme, oksijen gazı ile yanmalıdır.

 Malzemenin yanmaya başladığı sıcaklık ergime sıcaklığından düşük olmalıdır.
 Metal üzerinde bulunan oksit tabakasının ergime derecesi, metalin ergime derecesinden
düşük olmalıdır.
 Yanma sonucunda meydana gelen cüruf akışkan olmalıdır.
 Kesilecek olan malzemenin ısıl iletkenliği düşük olmalıdır.

Diğer yandan

 Alüminyumun yüzeyindeki oksit tabakasının ergime derecesi, alüminyumun ergime

derecesinden yüksek olduğundan,
 Yüksek alaşımlı çeliklerde oluşan curufların akışkan olmadığından,
 Bakırın ısı iletkenliğinin yüksek olduğundan,
 Gri dökme demirin oksijen akımı ile yanmadığından oksijenle keserek yakılmaz.

Parçaların oksijenle kesilebilmelerini kolaylaştırmak için fiziksel olarak bazı tedbirler almak gerekir.
Parça yüzeyinde bulunan yağ, kir, oksit, boya gibi kesme hızını düşüren maddelerin temizlenmesi
gerekir.

Tehlikeler:

 Çapakları çekiç ile uzaklaştırırken göze çapak kaçma sonucu görme kaybı
 Kaynak ısısı sonucu vücutta yanık
 Tüp patlama sonucu yaralanma, ölüm
 Tüplerin devrilmesi sonucu sakatlanma (kırık, ölüm)
 Kesme işlemi ışınında görme kaybı
 Mesleki yeterliliği olmayan elemanın kullanımı sonucunda yaralanma veya ölüm
Oksijenle Kesmede Alınacak Güvenlik Önlemleri

Oksijenle kesme işleminde meydana gelen kıvılcım yağmuru yaklaşık 1400 derecedir. Bu kıvılcımların
etrafa zarar vermemesi gerekir. Oksijenle kesmede kullanılan gazların yakıcı, yanıcı ve parlayıcı
etkilerinin tehlike oluşturduğu için aşağıdaki güvenlik tedbirlerini almak gerekir.

 Kesme işlemine başlamadan önce tüm donanımda gaz kaçağı kontrolü yapılmalıdır.
 Yanıcı ve yakıcı gaz ve sıvıların olduğu yerlerde oksijenle kesme yapılmamalıdır.
 Daha önce içinde yanıcı ve parlayıcı gaz, sıvı depolanan malzemeler, oksijenle kesilmemelidir.
 Kesme yapılan yerin altında kum dolu kaplar bulundurulmalıdır.
 Zeminde ahşap bulunan yerde kesme zorunluluğu varsa zemin ıslatılmalıdır.
 Kesme işleminin yapıldığı yerde kesinlikle yangın söndürme cihazı bulundurulmalıdır.
 Şaloma ve oksijen tüpündeki geri tepme ventilleri kontrol edilmelidir.
 Oksijen tüplerini arabasına bağlı olacak şekilde muhafaza edilmelidir.
 Bakım etiketi uygun olmayan cihaz ile çalışılmamalıdır.
 Kesim işlemi sırasında kayak gözlüğü takılmalıdır.
 Kaynak tulumu giyilmelidir.
 Kesim işlemi sırasında kaynak eldiveni takılmalıdır.
 Kesim esnasında etrafta bulunan yanıcı maddeler uzaklaştırılmalıdır Uzaklaştırılmayan
malzemelerin üzeri yanmaz branda ile örtülmelidir.
 Kaynak kesme, ısıtma işlemleri sırasında ihtiyaç duyulmayan tüm sistemler durulmalıdır.