a Crum AERIC TN TR raRTON Bar eee ea Hea CR ck om eee cy Me 1307 JO Bogan LCL halen CE8Lh ae UK 16, in Beseancs Frshne’/ 3 Republika e Kosovés Republika Kosova-Republic of Kosovo Qeveria -Viada-Government Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Ha Ministarstvo Sredine i Prostornog Planiranja Ministry of Environment and Spatial Planning ZYRAE MINISTRIT KANCELARIJA MINISTRA OFFICE OF THE MINISTER UDHEZIM ADMINISTRATIV NR. UDHEZIMIN ADMINISTRATIV PER KRITERET PER PERCAKTIMIN E PIKAVE ¢ AJRIT, NUMRIN DHE SHPESHTINE E MATJEVE, KLASIFIKIMIN E NDOTESVE MONITORUESE PER CILESINE, D 1] TE CILET MONITOROHEN, METODOLOGJINEE E PUNES, FORMEN DHE KOHEN E RAPORTIMIT TE TE DHENAVE ADMINISTRATIVE INSTRUCTION NO. ADMINISTRATIVE INSTRUCTION ON CRITERIA FOR DEFINING OF AIR QUALITY MONITORING POINTS, NUMBER AND FREQUENCY OF MEASUREMENTS, CLASSIFICATION OF POLLUTANTS WHICH ARE MONITORED, THE METHODOLOGY OF WORK, FORM AND TIMING OF DATA REPORTING ADMINISTRATIVNO UPUTSTVO BR. ADMINISTRATIVNO UPUSTVO ZA ODREDIVANJE TACAKA MONITORINGA 0 KVALITETU VAZDUHA, BROJU I UCESTALOSTI MERENJA, KLASIFIKACIJI ZAGADIVACA, KOJI SE MONITORUJU, METODOLOGIJI RADA, OBLIKU I VREMENU IZVESTAVANJA PODATAKANE mbéshtetje t& nenit 145. paragrafi 2, té Kushtetutés sé Republikés st Kosovés, nenit 1. paragrafi 1.3 (¢), t& | Rregullores Nr. 2001/19, mbi Degén ¢ Ekzekutivit té Institucioneve t& Pérkohshme Vetéqeverisése t& Kosovés dhe nenit 33 paragrafi 3. 8 Ligjit pér Mbrojtjen ¢ Ajrit nga Ndotja Nr, 03/L 160-, Ministri i Ministrisé sé Mjedisit dhe Planifikimit Hapésinor, nxjerr UDHEZIMIN ADMINISTRATIV PER KRITERET PER PERCAKTIMIN E PIKAVE MONITORUESE PER CILESINE E AJRIT, NUMRIN DHE SHPESHTINE E MATJEVE, KLASIFIKIMIN E NDOTESVE TE CILET MONITOROHEN, ‘ODOLOGJINE E PUNES, FORMEN DHE KOHEN E RAPORTIMIT TE TE DHENAVE Krew . DISPOZITAT E PERGJITHSHME 1. Qéllimi i kétij Udhézimi Administrativ éshté pércaktimi i kritereve pér vendosjen e sistemit t& monitorimit t8 cilésisé s€ ajrit, numrin ¢ pikave pér marrjen e mostrave, metodat Pursuant to article 145. Paragraph 2, of the Constitution of Republic of Kosova, article 1. paragraph 1.3 (d) of Regulation No. 2001/19, on the Executive Branch of Provisional Institutions of SelfGovernance in Kosovo and article 33. paragraph 3. The Law on Air Protection from Pollution - ‘No.03/L-160-, Minister of Environment and Spatial Planning issues ADMINISTRATIVE INSTRUCTION ON CRITERIA FOR DEFINING OF AIR QUALITY MONITORING POINTS, NUMBER AND FREQUENCY OF MEASUREMENTS, CLASSIFICATION OF POLLUTANTS WHICH ARE MONITORED, THE METHODOLOGY OF WORK, FORM AND TIMING OF DATA REPORTING Chapter I GENERAL PROVISIONS Article 1 Purpose 1. The purpose of this Administrative Instruction is to set out the criteria for establishing the monitoring system of air quality, number of sampling points, methods of measurement, sampling, time and form of Na osnovu lana 145. stav 2, Ustava Republike Kosova, élana 1 stay 1.3 (@), Pravilnika br. 2001/19, 0 kzvrinom Ogranku Privremenih Institucija Samouprave na Kosovu i lana 33. stav 3, Zakona o Zastiti vazduha od zagadenja- Br. 03/L-160-, Ministar Ministarstva Sredine i Prostomog Planiranja donosi ADMINISTRATIVNO UPUTSTVO ZA ODREDIVANJE TACAKA MONITORINGA O KVALITETU VAZDUHA, BROJU I UCESTALOSTI MERENJA, KLASIFIKACIII ZAGABIVACA KOJI SE MONITORUJU, METODOLOGII RADA, OBLIKU I VREMENU IZVESTAVANJA PODATAKA Poglavijel or&TE ODREDBE Clan 1 Cilj 1. Cilj ovog Administrativno Uputstvo je odredivanje kriterijuma o postavljanju sistema monitoringa kvaliteta vazduha, broju memih taéaka, metodi merenja, uzimanja wzoraka, vremenu i naginu izveStavanja.€ matjeve, analizave t@ mostrave, kohén dhe formén e raportimit. Neni 2 Fusha e zbatimit 1. Ky Udhézim pérmbush kérkesén ligjore pér ndértimin ¢ mijetit te monitorimit t& cilésisé sé ajrit ne pérputhje me standardet_¢ BE, mbrojtjen ¢ shéndetit t€ popullatés dhe Neni3 Pérkufizimet LShprehjet e¢ pétdorura né kéte Udhézim Administrativ, kan8 kéto kuptime: troposferé, duke mos pérfshiré até né vendet_e punés “duke pérjashtuar vendet e punés”. “Ndotés”- substancat q@ futenné ményré t& drejtpérdrejt® apo térthorazi né ajér, t& cilat shkaktojné cfekte té dmshme né shéndetin e njeriut, florén, faunén dhe trashégiming kulturore. “Monitorim i ajrit” - proces i pérgjellies dhe matjeve sistematike té treguesve t8 cilésisé sé ajrit. ™Burim”- ¢farédo burimi i shkarkimit 48 substaneave né ajér, duke pérfshiré reporting. Article 2 Scope of implementation 1. This instruction meets the legal requirement on construction of monitoring network system of air quality in line with EU standards, population health and the environment protection. Article 3 Definitions 1, Terms used in this Administrative Instruction have the following meanings: "Environmental air” is outdoor air in the troposphere, not including that in the workplace. "Pollutants" are substances penetrating, directly or indirectly into the air, which cause hamnfill effects on human health, flora, fauna and cultural heritage. "Air monitoring" the process of monitoring and systematic measurements of air quality indicators. "Source" is any source of discharge of substances into the air, including immobile Clan 2 Oblast sprovodenja 1. Ovo Upustvo ispunjava pravni zahtev za izradu mreze za monitoring kvaliteta vazduha u skladu sa standardima EU, zastiti Ijudskog zdravlja i Zivotne sredine Clan 3 Definicije 1, Tzrazi upotrebljeni u ovom Administrativno Uputstvo su ovog znagenja * spoljasnji vazduh” je spoljasnji vazduh u troposveri ne ukljuéujuéi onaj u_radnim mestima ,bez radna mesta*, “Zagadivaé” su supstance Koji se na direktan ili indirektan nagin uvode u vazduh, koji uzrokuju Stetne efekte po Ijudsko zdravije, floru, faunu i kultumo naslede. “praéenje varduha” proces monitoringa sistematskih merenja pokazatelja kvaliteta vazduha, *Izvor” je bilo koji izvor ispustanja supstanci u vazduh ukljutujuéi nepokretne izvore od industrija, domacinstva kao iburimet e palévizshme nga industria, amviséria si dhe burimet e lévizshme sig jané automjetet, burimet pikore dhe difuzive. “Burim pikor” - burim i ndotjes i cili mbulon njé sipérfage-zoné t8 vogél dhe ka ndikim né ngritje té pérgendrimeve. “Burim difuziv” do té thoté burim i shpémdarjes gjithépérfshirése te ndotjes, jo i lokalizuar, i pa orientuar me prejardhje antropogjené ose natyroré, “Viera kufitare ¢ cilésisé sé ajrit” - vlera mé e madhe ¢ Iejueshme e njé treguesi mjedisor té cilésisé $8 ajrit, g& shprehet me masé t& njé ndotési né njésiné e véllimit 18 ajrit, “Norma ¢ depozitimit” - viera mé ¢ madhe e lejueshme ¢ njé treguesi mijedisor t& gjendjes s& ajrit, q8 ushtron ndikim né mjedis dhe pér kohé caktuar shprehet n& masén e tij né njésin€ e sipérfages “PM - grimea 30% ¢ 1€ cilave Kalojné népér seleksionues me diametér aerodinamik pre} 10 mikrometra, “PM 25”, - grimca 50% e t& cilave kalojné népér seleksionues me diametér aerodinamik rej 2.5 mikrometra. sources from industry, household and mobile sources such as vehicles, diffusive and drip sources, "Drip source" pollution source which covers a surface small-area and impacts on rising of concentration. "Diffusive source" means a widespread pollution source, not local, non oriented with natural or anthropogenic origin “Limit value of air quality” is the highest allowed value of an environmental indicator of air quality and expressed as mass of pollutant per unit volume of air. "The deposit rate” is the highest allowed value of an environmental indicator of air ‘state and which has an environmental impact, expressed in its mass in surface unit at a particular time. “PM,o“ means particles $0% of which pass through the selectors with an aerodynamic diameter of 10 micrometers. “PM 23”, means particles, 50% of which pass through the selectors with an aerodynamic diameter of 2.5 micrometers. pokretne izvore kao Sto su vozila, iavomne t Gifuzivne take. “Izvorna taka” izvor zagadenja koji pokriva jednu povrsinu-manju oblast i ima uticaja na poveéenje koncetracije. “Difuzivna taka” znati ne lokalizovani, ne orjentisani izvor sveobulwvatne raspodele zagadenja, antropogenog ili prirodnog porekla, “ Graniéna vrednost kvaliteta vazduha” je najveéa dozvolena vrednost jednog pokazatelja kvaliteta Zivotne sredine koja se izrazava masom jednog zagadivaéa u jedinici zapremine vazduha, “Norma depoziranja” je —_najveca dozvolena vrednost pokazatelja _stanja vazduha, uticaja na Zivotnu sredinu, Koji se izraZava njenom masom na jedinici povrSine za odredeno vreme. “PMjo* podrazumeva Yestice 50% Kojih prolaze kroz sektor —aerodinamitnog dijametra od 10 mikrometra. “PM 25”, podrazumeva éestice 50% koji prolaze kroz sektor _aerodinamitkog, diametra od 2.5 mikrometra.“Emision”- lirimi —shkarkimi- i substancave prej ¢farédo burimi né ajrin mjedisor. *Niveli” - pérgendrimi i ndotésit né ajrin mjedisor ose depozitimi i tij n& sipérfage né kohé té caktuar. “Niveli kritik” — nivel fiks n8 bazé té diturisé shkencore, mbi 18 cilin direkt mund tw —paragiten efektet_ pafavorshme né disa receptoré, sig jané drunjté, bimét ose ekosistemi natyror, por jo né njeréz, “Vierésimi”- cdo metodé ¢ pérdorur pér matje, kalkulim, parashikim ose Hogaritje t& nivelit t8 ndotésit né ajrin mijedisor. Viera kufitare e emisionit -VKE-"- sasia mé e madhe ¢ lejuar e ndotsit, q& shkarkohet né ajér nga njé burim ndotjeje, niveli i t€ cilit shté caktuar né bazé t& njohurive shkencore, me géllim té shmangies, parandalimit ose zvogtlimit té ofekteve t& démshme né shéndetin ¢ njeriut dhe/ose mjedisit né térési, qé arrihet brenda periudhés sé caktuar dhe t& mos tejkalohet. Viera e synuar”- nivel i fiksuar mé gellim t shmangies afatgjate efekteve té démshme né shéndetin e njeriut dhe/ose miedisit né térési, qé sipas mundésisé, mund t8 arrihet_gjaté | periudhés sé caktuar "Emission" means the release —discharge- of substances from any source in ambient air, "Level" is the concentration of pollutant in ambient air or its deposition in surface at a certain time. "Critical level" means a fix level on the basis of scientific knowledge, on which direct adverse effects may occur in some receptors, such as trees, other plants or natural ecosystems, but not on human beings. "Evaluation" is any method used to measure, calculate, predict or estimate the level of pollutants in ambient air “Emission limit value -ELV-” is the largest amount of allowed pollutants discharged in the air from a pollution source, the level of Which is assigned on the basis of scientific knowledge, with a view to avoiding, preventing or reducing harmful effects on human health and/or the environment in general, to be achieved within a given period and not exceed when itis achieved "Target value" is a fixed level in order to avoid long-term harmful effects on human health and/or the environment in general, to be achieved where possible over a given period. “Emisija” znati oslobadanje ~ispuStanje- supstanci od bilo kojeg izvora u vazduinu sredinu je Koncetracija zagadivata uu oj stedini ili njeno nalazenje na povrSini u odredeno vreme. “Kritiéni nivo” znaéi fiksni nivo na osnovu nauénog saznanja na kojoj se direktni nezeljeni efekti mogu pojaviti u neki receptorima kao Sto su drveée, druge biljke ili prirodni ekosistem ali ne na ljude. “Procena”, je bilo koja metoda koja se koristi za merenje, ratunanje, predvidanje izrafunavanje nivoa zagadenja u vazdusnoj sredini, "Granitna vrednost emisije -GVE-", je najveéa dozvoljena kolitina zagadivata koja se ispusta u vazduh iz izvora zagadenja, &iji Jenivo odreden na osnovu nautnog saznanja u cilju izbegavanja, spretavanja ili smanjivanja Stetnih efekata po zdravije €oveka i /ili Zivotne sredine u celini, koji se treba posti¢i u datom periodu i da se ne prekorati kada je postignut. *Ciljna vrednost”, je fiksni nivo u cilju dugorognog,izbegavanja stetnih efekata po zdravije goveka i / ili Zivotne sredine u celini, koje se treba postiéi ako je moguée u datom periodu.»Pragu i alarmit” - niveli pértej (8 cilit ekziston reziku pér shéndetin e njeriut nga ekspozimi i shkurtér pér t€ cilin | dubet té merren hapa t& menjéhershém. *Margjina e tolerancés”- pérgindja ¢ vlerés kufitare qé mund t& tejkalohet sipas kushteve t& pércaktuara me akte nénligjore. "Pragu i informimit”- niveli pértej té cilit ekziston meziku pér shéndetin njeriut nga ekspozimi i shkurtér, né vecanti pér pjesén e popullatts sé ndjeshme dhe pér té cilén éshté i nevojshém informimi i menjéhershém. “Pragu i sipérm i vlerésimit” - nivel nén t& cilin mund t& pérdoret njé kombinim i matjeve fikse dhe modelimit dhe/ose matjeve gé mund t pérdoren pér vierésimin e cilésisé sé ajrit mjedisor. “Pragu i poshtém i vlerésimit” — nivel nén t8 cilin mund té pérdoren teknika modelimi ose teknika té vlerésimit objektiv, qé mund t pérdoren pér viertsimin ¢ cilésisé sé ajrit mjedisor. “Objektiva afatgjate” nivel qé duhet W& arrihet né planin afatgjaté, ose kur jo nuk mund té arrihet, t& ruhet niveli ekzistues me géllim t& mbrojtjes efektive t shéndetit t@ njeriut dhe mjedisit. "Alert threshold", is the level beyond which there is a risk to human health from brief exposure to which should be taken immediate steps. "Margin of tolerance" is the percentage of the limit value by which this value can be exceeded under the conditions set out in secondary legislation. "Information threshold", is the level beyond which there is a risk to human health from brief exposure, particularly about a part of sensitive population and for which is needed immediate information. "Upper assessment threshold” means a evel below which can be used a combination of fixed measurements and modeling techniques and/or indicative measurements that may be used for evaluation of environmental air quality, "Lower assessment threshold” means a level below which can be used modeling techniques or objective assessment techniques that can be used to assess the environmental air quality. "Long-term objectives" means level to be achieved in a long term, or when it can not be achieved, and maintained the existing level in order to protect effectively the human health and the environment. “Alarmni_ prag”, je nivo preko kojeg postoji opasnost po zdravlje Goveka od kratkog izlaganja za koje se trebaju preduzeti hitni koraci. | *Granica toleraneije”, je _procenat granigne vrednosti kojom se ova vrednost moze prekoraéiti prema uslovima utvrdenim podzakonskim aktima, Prag informisanja”, je nivo preko kojeg Ppostoji opasnost po zdravlje Soveka od kratkog izlaganja posebno za osetljivi deo stanovni8tva i za koje je potrebno hitno informisanje. “Gornji prag procene” podrazumeva nivo ispod kojeg se moze koristiti kombinacija fiksnih merenja i teknika modeliranja i / ili indikativnih merenja koji se mogu koristit za procenu kvaliteta vazduha “Donji prag procene” podrazumeva nivo ispod koje se moze koristit teknika modeliranja ili teknika objektivne procene koji se moze koristiti za procent kvaliteta okolnog vazduha. “Dugoroéni eilj” znati nivo koji se treba postiéi u dugorognom planu ili kada se on ne moze postici da se ouva postojeéi nivo w cilju efikasne zastite zdravija judi i Zivotne sredine.“Synimi nacional pér zvogélimin e ekspozimit"- zvogélim i pérqindjes sé ekspozimit mesatar t popullatés, e pércaktuar pér vitin referues me géllim é zvogélimit 18 efekteve té démshme pér shéndetin e njeriut q& do té arrihet per njé periudhe té caktuar, “Vendet urbane me gjendje ekzistuese mjedisore ”- vendet né zonat urbane ku nivelet_jané reprezentative pér ekspozimin popullatés sé pérgjithshme urbane. “Vendet rurale me —gjendje ekzistuese mjedisore” - yendet né zonat rurale ku nivelet ¢ ndotésve jané reprezentative p&r ckspozimin ¢ popullatés sé pérgjithshme rurale, "Matjet fikse”- matjet e kryera né vendet fikse, g mund 1 jené té pérhershme ose 1& rastit per pércaktimin © niveleve t8 ndotjes né pajtim me objektivat pér cilésiné e t& dhénave. “Matje indikativ” - matje g@ i pérmbush objektivat pér cilésiné e t dhtnave qé jané mé pak rigoroze se sa ato gé kérkohen pér matjet fikse “Pikat matése ose pikat pér mostra”- vendet e pércaktuara pér matje ose pér marrje t& mostrave. “Substaneat — ozon _formuese”- substanea gé kontribuojné né formimin "National goal to reduce exposure” - means a reduction of percentage of population average exposure provided for referring year in order to reduce harmful effects on human health that will be achieved for a certain period. "Urban background places" means places in urban areas where levels are representative of the total urban population exposure. "Rural background places" means places in urban areas where pollutant levels are representative for exposure against rural general population areas, "Fix measurements" means measurements made at fixed sites that may be continual or random, to determine pollution levels in accordance with the objectives for data quality. “Indicative measurements” — means measurement that meet targets of data quality that are less strict than those required for fixed measurement, "Measurement or sampling points” — sites designated for measurement and sampling "Ozone forming substances" - substances that contribute to forming ground-level “Nacionalni_cilj_ za smanjenje izlozenosti"- znati procentualno smanjenje proseénog izlaganja stanovnistva odredenu za referentnu godimu u cilju smanjenja Stetnih efekata na zdravije Ijudi koji ée se ostvariti_u odredenom periodu. “Mesta sa urbane sredine aktualne stanje Zivotne sredine” mesta w urbanim zonama gde su nivoi reprezentativni za izlaganje ukupnog urbanog stanovnistva “ Mesta sa ruralnim sredine aktualne stanje Zivotne sredine ” znaéi mesta u ruralnim sredinama u kojem su _nivoi zagadivata reprezentativni za. izlaganje opiteg ruralnim stanovnistva, *Fiksna merenja”- znati merenja uradena u fiksnim mestima, koje mogu biti staine ili slugajne za odredivanje nivoa zagadenja u skladu sa ciljevima za kvalitet podataka. “Indikativna merenja”- znaéi merenja koji ispunjavaju ciljeve za kvalitet podataka koje su manje striktni od onih koji se zahtevaju za fiksna merenja, “Merne tatke ili tatke uzorkovanja”- mesta odredena za merenje i za uzimanje uzoraka, ozona”- formiranju ma koje “Supstance supstance formiranja doprinose© ozonit né nivel tokésor, sig jan’ NO,NO2, kompozimet organike t& avullueshme etj. “Zona” - pjesé ¢ tervitorit e pércaktuar nga shteti per qéllime té vlerésimit dhe menaxhimit t8 cilésisé sé aj Aglomerati” - zoné ku dendésia popullatt’s tshté mbi 250. 000 banoré, ose mé pak se 250. 000 banoré, né njé dendési 1 popullsisé pér km’, nése arsyeton nevojén pér vlerésimin dhe menaxhimin e cilésisé sé ajrit mjedisor. “Ministria” - Ministria e Mjedisit dhe ikimit Hapésinor. “Ministri” - Ministri i Ministrisé sé Miedisit dhe Planifikimit Hapésinor. “BE? - Bashkimi Evropian. Kreu I KRITERET PER CAKTIMIN FE NUMRIT MINIMAL TE PIKAVE MOSTRUESE PER MATJET FIKSE TE PERQENDRIMEVE TE DIOKSIDIT TE SQUFURIT, DIOKSIDIT TE AZOTIT DHE OKSIDEVE TE AZOTIT, MATERIEVE GRIMCORE (PMyo, PM 2,s),PLUMBIT,BENZENIT DHE MONOKSIDIT TE KARBONIT NE AJRIN MJEDISOR ‘ozone, such as NO, NO2, volatile organic compounds, etc, "Area" part of a territory designated by the State for the purpose of evaluating and managing air quality, "Agglomerate", is an area where population density is over 250, 000 inhabitants or less than 250. 000 people in a population density per km, if justified the need for assessing and managing the environmental air quality. "Ministry" - Ministry of Environment and Spatial Planning. "Minister" - Minister of Environment and Spatial Planning. "EU? - the European Union. Chapter I CRITERIA FOR DETERMINING THE, MINIMUM NUMBER OF SAMPLING POINTS FOR FIXED MEASUREMENTS OF CONCENTRATION OF SULFUR DIOXIDE, NITROGEN DIOXIDE AND. NITROGEN OXIDES, GRANULAR SUBSTANCES (PMjo, PM 2.5), LEAD, CARBON MONOXIDE AND BENZENE, IN ENVIRONMENTAL AIR prizemnog ozona, kao sto su: NO.NO>, isparljive organske komponente itd. “Oblast” deo teritorije odredene od drzave u cilju procene i upravijanja kvalitetom vazduha. *Aglomerat”, je oblast gde je gustina naseljenosti_ preko 250.000 stanovnika, ili manje od 250.000 stanovnika, na gustinu naseljenosti_ po km? ako je opravdana potreba za procenu i upravijanje kvaliteta vazduha w Zivotno} sredini. “Ministarstvo” - Ministarstvo Sredine i Prostomog Planiranja, “Ministar” - Ministar Ministarstva Sredine i Prostomog Planiranja. “EU” ~ Evropska Unija. Poglavije 1 KRITERIJUMI ZA ODEDIVANJE MINIMALNOG BROJA MERNIH TACAKA ZA FIKSNA MERENJA KONCETRACIJA SUMPOR, DIOKSIDA, AZOT DIOKSIDA L AZOTNIH OKSIDA, SITNIH CESTICA (PMio, PM 2,3) OLOVA, BENZENA I UGLJEN MONOKSIDA U VAZDUHUNeni4- Pércaktimi i kritereve 1. MMPH-ja pércakton kriteret pér numrin minimal t8 pikave t8 marrjes sé mostrave pér matjet fikse pér vlerésim 18 pajtueshmérisé me vlerat kufitare, dhe me pragjet ¢ alarmit né zona dhe aglomerate, me géllim t& mbrojtjes sé shéndetit t8 njeriut, ku matja fikse éshté burim i vetém i informatés. 2. Kriteret e péreaktuara, varésisht nga burimi i ndotjes, jané né pérputhje t& ploté me Direktivén e BE, 2008/S0/EC dhe jané dhéné né tabelén a). Shtojeén 1 Neni 5 Burimet Difuzive 1. Burime difuzive jan burime té shpérndarjes gjithépérfshirése t& ndotjes, t& pa lokalizuara, t8 pa orientuara me prejardhje antropogjené ose natyror. 2. Pér shkak t& specifikave g@ kan rajonet - qytetet e Kosovés, numri i pikave monitoruese mund {8 rritet ose te zvogélohet. Neni 6 Burimet Pikore 1. Pér vlerésimin ¢ ndotjes né rething té_burimit_pikor, numri_i_pikave 1 Article 4 Determination of criteria 1. MESP sets criteria for the minimum number of sampling points for fixed ‘measurement on assessing the compliance with limit values in order to protect human health and alert thresholds in areas and agglomerate, where fixed measurement is the only source of information. 2. Criteria set depending on the source of pollution are in full compliance with EU Directive, 2008/50/EC and are given in Table a). Appendix 1. Article 5 Diffusive sources 1. Diffusive sources are distribution sources of widespread pollution, non-localized, non- oriented with natural or anthropogenic origin. 2.Due to specifications of regions-towns of Kosova, the number of monitoring points may be increased or decreased. Article 6 Drip Sources 1,On pollution assessment in the surrounding area of the drip source, the number of Glan 4 Odredivanje kriterijuma L.MSPP odreduje kriterijume za minimalni broj memih tataka za fiksna merenja za procenu saglasnosti sa graninim vrednostima u cilju zastite zdravlja Ijudi i alarmnim pragovima u oblastima i aglomeratima gde fiksno merenje je jedini izvor informacija, 2. Odredeni kriterijumi u zavisnosti od izvora zagadenja u potpunosti su u skladu sa Direktivama EU, 2008/S0/EC i dati su u tabeli a). Dodatku 1 Clan 5 Difuzni izvori 1 Difuzni izvori su izvori sveobuhvatne neorjentisane raspodele zagadivanja, antropogenog ili prirodnog porekla. 2. Zbog specifiénosti koji imaju regioni- gradovi Kosova broj tataka monitoringa moze se poveéati ili se smanjiti Clan 6 Tnvorne tatke 1. Za procenu zagadenja u blizini izvorne tadke, broj memih taéaka za fiksno merenjemostrave pér matjen fikse, duhet 1 llogaritet_ duke —pasur —_parasysh dendésiné ¢ emisionit, formén mundshme té shpémdarjes s& ajrit «@ ndotur mjedisor dhe ekspozimin mundshém {8 popullatés, 2. Numri minimal i pikave t& mostrave pér matje fikse pér vlertsimin pajtueshmérisé me kriteret pér PM 25, ka pét synim reduktimin e ekspozimit me qéllim t& mbrojtjes sé shéndetit t& njeriut. 3. Njé piké ¢ mostrés pér njé milion banor té pérqendruar né aglomerate dhe zona urbane shtesé, né tejkalim t& 100.000 banoréve, do 18 operojé pér keté qellim, Tabela a ), Shtojca I. Neni7 Numri minimal i pikave t# mostrés pér matje fikse 1, Numri minimal i pikave t& mostrés pér matje fikse, pér t€ vlerésuar pajtueshmériné me nivelet kritike pér mbrojtjen e vegjetacionit né zona té ndryshme nga aglomeratet, jané dhéné né tabelén b), Shtojea I. Kreu TD METODAT REFERENTE PER VLERESIMIN E PERQENDRIMEVE TE sampling points for fix measuring should be calculated taking into account emission density, potential form of environmental air pollution spread and potential exposure of the population, 2. Minimum number of sampling points for fixed measurement on assessing compliance with the criteria for PM 25 is aimed at reducing the exposure in order to protect human health, 3. A sampling point per one million inhabitants concentrated in agglomerate and supplementary urban areas, in excess of 100,000 residents will operate for this purpose. Table a) Annex I. Article 7 The minimum number of sampling points for fixed measurement 1, The minimum number of sampling points for fixed measurement to assess compliance with the critical levels on vegetation protection in different areas from | agglomerates are given in Table b) Annex L Chapter TIL REFERENCE METHODS FOR ASSESSMENT OF CONCENTRATION OF SULFUR DIOXIDE, NITROGEN treba da se izratuna uzimajuéi u obzir gustinu emisije, moguéi oblik raspodele zagadenog vazduha i moguéu izlozenost stanovni8tva. 2. Minimalni broj memih tataka za fiksno merenje za procenu saglasnosti sa kcriterijumima za PM 25 ima za cilj smanjenje izloZenosti u cilju zastite Ijudskog zdravlja. 3, Jedna metna tatka za milion stanovnika koncentrisanih u aglomeratima i dodatna urbana podrugja, preko 100 000 stanovnika radit ée za ovaj cilj. Tabela a ) Dodatak I Clan 7 Minimalni broj mernih taéaka za fiksna merenja 1. Minimalni broj mernih tataka za fiksno merenje za procenu saglasnosti sa kriterijumima za zastitu vegetacije u oblastima drugaéijim od aglomerata dati su u tabeli b) Dodatak I. Poglavije HII REFERENTNE METODE ZA PROCENTUALNU PROCENU 10DIOKSIDIT TE SQUFURIT, DIOKSIDIT TE AZOTIT DHE OKSIDEVE TE AZOTIT, MATERIEVE GRIMCORE - PM jo, DHE PM; , PLUMBIT , MONOKSIDIT TE KARBONIT DHE OZONIT Neni 8 Metodat referente pér matje 1. Pét matjen e dyoksidit t8 squfurit do 1 pérdoret metoda referente nga EN 14212:2005, pr “Cilésiné e ajrit mijedisor ku si. metodé standarde éshté metoda fluoreshente ultrayjollce. 2. Pér matjen © dyoksidit 18 azotit dhe oksideve t@ azotit do té pérdoret metoda referente nga EN 14211:2005, ku si metodé —standarde shi metoda kemiluminishente, 3. Per matjen e plumbit do 18 pédoret metoda referente nga EN 14902:2005, “metoda standarde pér maljen e Pb/CW/ASINi, n& PMyo, fraksion té materieve grimeore”. 4. Pér mostér dhe pér matjen © PMio, do té pérdoret metoda referente nga EN 123411999, “Cilésia e Ajrit. — Pércaktimi i fraksionit PMyo, i materieve grimcore”, Metodat referente dhe _procedurat testuese né terren, pér t& demonstruar [referencén ekuivalente t& _metodave DIOXIDE AND NITROGEN OXIDES, AND GRANULAR SUBSTANCES - PM 19 DHE PM 25 , LEAD, CARBON MONOXIDE AND OZONE Article 8 Reference methods for measurement 1. For measurement of sulfur dioxide will be used the reference method of EN 14212:2005 for "environmental air quality, which is the standard method fluorescent ultraviolet method. 2. For measurement of nitrogen dioxide and oxides, the reference method EN 14211:2005 will be used - where the standard method is the method chemi- luminescent 3. For weighting of lead reference method EN 14902:2005 will be used, "Standard method for the measurement of Pb / Cd / As/ Ni in the PMio granular substances fraction”. 4, For sampling and measurement of PMio, a reference method EN 12341:1999 will be used. “Air Quality - Determination of PMio fraction of granular materials”, Reference methods and testing procedures on the ‘ground to demonstrate the equivalent reference of measurement methods | SUMPOR DIOKSIDA, AZOT DIOKSIDA I AZOTNIH OKSIDA SITNIH CESTICA- PM 10 1PM 25, OLOVA, UGLEN DIOKSIDA I OZONA Clan 8 Referentne metode za merenje 1. Za merenje sumpor dioksida upotrebit ée se referentna metoda iz EN 14212:2005 za “ Kvalitet vazduha gde je kao standardna metoda ultraviolentna fluoroscentna metoda, 2. Za merenje azot dioksida i azotnog oksida upotrebit ée referentna metoda iz EN 14211:2005- gde je kao standardna metoda hemiluminicenina metoda, 3. Za merenje olova upotrebit Ge se referentna metoda iz EN 14902:2005, “ standardna —metoda-—za_——smetenje PD/CA/AS/Ni, u PMio frakeiji sitnih Sestica 4. Za uzorkovanje i merenje PMio upotebit ée se referentna metoda iz EN 12341:1999 “Kvalitet vazduha — Odredivanje fiakcije PMio sitnih ¢estica” Referentne metode i procedure za testiranje na teremu, za demonstriranje ekvivalentne referencije memih metoda, v1matése, 5. Pér mostér dhe pér_matjen ¢ PM 25, do té pérdoret metoda referente nga EN 14907:2005 ~ metoda standarde matéise gravimetric pér p&rcaktimin e PM 25, masa e fraksionit 18 —materieve grimcore, 6, Pér mostér dhe pér matjen e benzenit do té pérdoret metoda referente nga EN 14662:2005 - pjesa 1,2 dhe 3, - “cilésia € ajrit mjedisor”, metoda standarde pér matjen e pérgendrimeve t& benzenit. 7. Pér mostér dhe pér matjen ¢ monoksidit té karbonit do té pérdoret metoda referente nga EN 14626:2005 - “cilésia e ajrit mjedisor” - metoda standarde pér matjen e pérgendrimeve t monoksidit t# karbonit - metoda jo dispersive e spektra metrikés infra t& kage 8. Pér mostér dhe matjen e ozonit do té pérdoret_metoda referente nga EN 14626:2005, - metoda standarde pér matjen © pérgendrimeve t8 0701 ‘metoda ultraviolete fotometrive, Neni9 Demonstrimi i ekuivalencés 1, MMPH-ja mund té pérdoré ndonjé metodé tjetér e cila do tt jepte rezultate ekuivalente me metodat e mésipérme, 5. For sampling and measuring PMs will be used reference method by EN 14907:2005 - standard gravimetric measuring methods for determination of PM2 5, the size of granular materials faction. 6. For sampling and measuring of benzene will be used the reference methods of EN 14662:2005, part 1,2, and 3 “environmental air quality - Standard Method for measuring the benzene concentrations, 7. For sampling and measuring carbon monoxide, the reference method EN 14626:2005 will be used "Environmental Air Quality - the standard method for measuring the concentration of carbon monoxide - Non Dispersive method of infrared spectrometry. 8, For sampling and measurement of ozone will be used by the reference method EN 14626:2005 - Standard method for measuring the concentrations of ozone- ultraviolet photometric method, Article 9 Demonstrating Equivalence 1. MESP can use any other method that would yield results equivalent to the above methods. 5. Za uzorkovanje i merenje PM: s upotrebit ée se referentna metoda iz EN 14907:2005 —Standarcina gravometridna ‘metoda merenja za odredivanje PMp s, frakcione mase éestica. 6. Za uzorkovanje i merenje benzena upotrebit ée se referentna metoda iz EN 14662:2005 deo 1,2, 13 “Kvalitet vazduha ~ Standardna metoda za merenje koncetracije benzena. 7. Za uzorkovanje i merenje ugijen monoksida upotrebit ée se referentna metoda iz EN 14626:2005 “Kvalitet vazduha ~Standardna metoda za merenje uglien monoksida — nedespersivna metoda infracrvenog spektrometra, 8. Za uzorkovanje i merenje ozona upotrebit ée se referentna metoda iz EN 14626:2005- Standardna metoda za merenje koncetracije ozona ~ fotometrijska ultraviolentna metoda, Clan 9 Demonstriranje ekvivalencije 1. MSPP moze da koristi neku drugu metodu koja ée dati ckvivalentne rezultate sa gornjim metodama, 12Neni 10 Standardizimi 1. Pér ndotésit e gazté, véllimi duhet t& standardizohet né temperaturé prej 293 °K dhe shtypje atmosferike prej 101.3 KPa, Pér materiet grime’ dhe substancat gé analizohen né materie grimcé -p.sh plumbi-, véllimi i mostrave t& kryera, né kohén e realizimit (8 matjeve, i referohet_kushteve t& mjedisit, né aspekt_t@ temperaturés dhe shtypjes atmosferike Kreu IV. PERCAKTIMI1 KERKESAVE PER VLERESIMIN E PERQENDRIMEVE Ti DIOKSIDIT TE AZOTIT DHE OKSIDEVE TE AZOTIT, MATERIEVE GRIMCORE - PM jo, PM 25,- PLUMBIT, BENZENIT DHE MONOKSIDIT Ti, KARBONIT NE AJRIN MJEDISOR, BRENDA NJE ZONE APO AGLOMERATI Neni 11 Pragjet ¢ poshtme dhe té epérme té verésimit 1. MMPH-ja péreakton pragjet_ poshtme dhe té ep&rme té vlerésimit pér Article 10 Standardization 1. For gas pollutants, the volume should be standardized at a temperature of 293 °K and atmospheric pressure of 101.3 kPa. For granular substances and substances analyzed in granular material -eg lead-, the sampling volume refers to environmental conditions in terms of temperature and atmospheric pressure at the time of measurement, Chapter IV DEFINITION OF REQUESTS FOR ASSESSMENT OF CONCENTRATIONS OF NITROGEN DIOXIDE AND OXIDES, GRANULAR SUBSTANCES PM 10, PM 2s,- LEAD, BENZENE AND CARBON MONOXIDE IN ENVIRONMENTAL AIR INSIDE A ZONE OR AGGLOMERATE Article 11 Lower and upper thresholds of evaluation 1. MESP sets lower and upper thresholds of evaluation for certain pollutants that are in full compliance with EU Directive, Elan 10 Standardiz: ij 1. Za gasovite zagadivate zapremina se treba standardizovati na temperaturi od 293 °K i atmosferskim pritiskom od 101.3 kPa. Za merenje estica i supstanci koje se analiziraju u sitne materije -na pr. olovo-, zapremina merenja referise se uslovima Zivotne sredine, u aspektu temperature i almosferskog pritiska u vreme realizacije merenja, Poglavije IV ODREDIVANJE ZAHTEVA ZA PROCENU KONCETRACIJE AZOT DIOKSIDA I AZOTOVIH OKSIDA, SITNIH CESTICA -PM jo, PM 25,- OLOVA, BENZENA I UGLJEN MONOKSIDA U VAZDUHU UNUTAR OBLASTI ILI AGLOMERATA Clan 11 Donji i gornji pragovi procene LMSPP odreduje donji i gomji _prag procene za odredeni zagadivaé koji su u potpunom skladu sa Direktivom EU, 13ndotisit © caktuar 1 cilét jané né pérputhje tf ploté me Direktivén ¢ BE, 2008/S0/EC, dhe jané dhéné né tabelén a),b), ©), d) ,e),, f) Shtojea Il. Neni 12, Péreaktimi i tejkalimit t& pragut t& epérm dhe té poshtém té vlerésimit 1, Tejkalimi i pragut t& epérm dhe té poshtém té vlerésimit, duhet 1 péreaktohet né bazé té pérgendrimeve gjatt pesé viteve té méparshme kur ka 18 dhéna t€ mjaftueshme, | 2. Pragu i vlerésimit do 18 konsiderohet se eshte tejkaluar nése éshté tejkaluar té paktén giaté tri viteve nga pese vitet méparshme. 3. Kur jané né dispozicion té dhénat mé pak se pest vjet, MMPH-ja mund té kombinojé kampanjat e matjeve me kohézgjatje t& shkurtér, gjaté periudhés sé vitit dhe n& lokacione q@ mund té jené reprezentative t& niveleve mé 18 larta té ndotjes, me rezultate t& pérfituara nga informatat e inventaréve t& emisioneve dhe modelimit, pér pércaktimin tejkalimit t& pragjeve 1 epérme dhe té poshtme t& vlerésimit. KreuV VLERESIML I CILESISE Si AJRIT DHE LOKACIONI I PIKAVE Té MOSTRES PER MATJET E. | 2008/S0/EC and are data in table a), b), €), d) ©), f) Annex IL Article 12 Setting of exceed of the upper and lower threshold of assessment 1. Exceeding the upper and lower threshold. of assessment should be set on the basis of concentrations during the five previous years when sufficient data are available. 2. Evaluation threshold will be considered as exceeded if it is exceeded at least during three years from five previous years. 3. When data are available for less than five years, the MESP may combine measurement campaigns of short duration, during the year and in locations that may be representative of higher levels of pollution, the results obtained from information emission inventories and modeling, for exceeding the thresholds defining the upper and lower assessment. Chapter V AIR QUALITY ASSESSMENT AND SAMPLING POINTS LOCATION FOR MEASUREMENT OF SULFUR 2008/S0/EC dati su u tabeli_ a), b), ), d) ,e) . f) Dodatak IL Clan 12 Odredivanje prekoraéenja gornjeg i donjeg praga procene 1. Prekoraéenje gomjeg i donjeg paga procene treba se odrediti na osnovu koncetracija u poslednjih pet godina kada ima dovoljno podataka. 2. Prag procene smatrat ée se da je prekoraéen ako je prekoraéen najmanje u poslednjih tri do pet godina. 3. Kada su na raspolaganju podaci manje od pet godina, MSPP moze kombinovati kamapanje merenja kratkog roka trajanja u toku godine i na lokacijama koji mogu biti reprezentativni na najvisim nivoima zagadenja sa rezultatima dobijenim od informacija inventara emisija i modeliranja za odredivanje prekoraéenja donjih i gornjih pragova procene. Poglavije V PROCENA KVALITETA VAZDUHA I LOKACIJA MERNIH TACAKA ZA MERENJE SUMPOR DIOKSIDA, 14DIOKSIDIT TE: SQUFURIT, DIOKSIDIT TE AZOTIT OKSIDEVE TE AZOTIT, MATERIEVE GRIMCORE -PM10 dhe PM 2.5-, PLUMBIT, BENZENIT DHE MONOKSIDIT Tit KARBONIT NE AJRIN MJEDISOR Neni 13 Pozicionimi i makro nivelit pér pikat € mostrave 1, Pikat e mostrave qé kané t8 béjiné me mbrojtjen e shéndetit t& njeriut duhet t& lokalizohen né até ményré, gé: 1.1, té ofrojné té dhéna né rajonet brenda zonave apo aglomerateve kujané —lajméruar pérgendrimet mé té larta dhe ndaj t8 cilave ka giasa té ekspozohet popullata né ményré direkte apo indirekte pér njé periudhé t& konsiderueshme né lidhje me periudhén. mesatare t8 vierave kufitare; 1.2. t8 oftojné té dhéna rreth niveleve né —rajonet tjera brenda zonave apo aglomerateve q8 jané reprezentative té ekspozimit té popullatés sé pérgjithshme, 2. Pikat ¢ mostrave né pérgjithési duhet t& vendosen ashtu qé 1 shmangen ™matjet mikro - mjedisore, né rrethinén drejtpérdrejt, gé do té thoté se pika e | DIOXIDE, NITROGEN DIOXIDE AND OXIDES, GRANULAR SUBSTANCES (PM10 AND PM2.5), LEAD, BENZENE, AND CARBON MONOXIDE IN ENVIRONMENTAL AIR Article 13 The location of macro level for sampling points 1, Sampling points related to human health protection should be localized in order to: 1.1, provide information in regions within the areas or agglomerates where highest concentrations are registered and against which people are likely to be exposed directly or indirectly for a considerable period with respect to the average period of the limit values; 1.2. provide data on levels in other regions or within areas or agglomerates that are representative of the total population exposure. 2. Sampling points in general should be placed so as to avoid micro-environmental measurements in the direct vicinity, which means that sampling points should be placed AZOT DIOKSIDA I AZOTNIH OKSIDA, SITNIH CESTICA (PM10 i PM2.5) OLOVA, BENZENA I UGLJEN DIOKSIDA U VAZDUHU Clan 13 Pozicioniranje makronivoa za merne tatke 1, Meme taéke koje se odnose na zaititu zdravlja judi trebaju se lokalizovati na nagin da: 1.1. pruzaju podatke u regionima u okviru oblasti ili aglomerata gde su se pojavile najvi8e koncetracije i prema kojima postoji moguénost izlaganja stanovnistva na direktan ili indirektan natin za znatan period u odnosu na period prosetne granigne vrednosti; 1.2. pruzaju podatke o nivoima u drugim regionima u okviru oblasti ili aglomerata u kojem je zastupljeno izlaganje opiteg stanovnistva. 2.Meme taéke uglavnom se trebaju postaviti tako da se izbegnu mikro ekoloska merenja U direktnoj okolini sto znaéi da se mera 15mostrave duhet 1 vendoset n& njé ményré gé t& jeté reprezentative © cilésist st ajrit pér segmentin e rrugés, jo mé pak se 100 m giatési né pozitat e orientuara nga trafiku dhe sé paku 250m x 250m, né zonat industriale. 3. Lokacionet me prapavijé urbane do t8 jené t vendosura né att ményré gé niveli i tyre té jet i ndikuar nga ndotja ¢ integruar nga té gjitha burimet gé vijné né drejtim t& kundért 18 erés nga stacioni. Niveli i ndotjes nuk duhet té jeté i dominuar nga njé burim i vetém, pérderisa njé situaté ¢ tillé éshte tipike pér njé zoné m& t® madhe urbane. Kéto pika t mostrave, si rregull i pérgjithshém, duhet_ 8 jené reprezentative pér disa kilometra katror. 4. Kur si objektiv éshté vlerésimi zonave té prapavijés rurale, pikat ¢ mostrave nuk duhet t8 ndikohen nga aglomeratet ose zonat industriale né aférsi, p.sh, lokacionet mé afér se_pesé kilometra. 3. Aty ku duhet t& —vlerésohen kontributet nga burimet industriale, st paku njé piké © mostrés duhet té instalohet né drejtim t& ers nga burimi, né zonén mé té afért té banimit. Kur pérgendrimi i prapavijés nuk eshté i njohur, duhet t& vendoset njé piké shtesé © mostrés, pérbrenda drejtimit kryesor té erés. in order to be representative of air quality for the road segment not less than 100 m length in the traffic-oriented positions and at least 250m x 250 m in the industrial zones. 3 . Urban background locations will be located so that their level is affected by the integrated pollution from all sources coming in the opposite direction of the wind from the station. The pollution level should not be dominated by a single source, while such a situation is typical for a large urban area. These sampling points, as a general rule, should be representative of several square kilometers, 4, Where the objective is to assess rural background areas, sampling points should not be affected by agglomerates or nearest industrial areas, eg. locations closer than five kilometers, 5. Where contributions should be assessed from industrial sources, at least one sampling point must be installed in wind direction from the source, in the closest area to inhabitation. Where the background concentration is not known, an additional sampling point should be placed within the ‘main wind direction. tacka treba postaviti na nagin da bude predstavnik kvaliteta vazduha za deo puta ne manjeg od 100m duzine u polozajima orjentisanih od saobraéaja i najmanje 250m x 250 m u industrijskim zonama. 3. Lokacije sa urbanom pozadinom biée postavljene tako da njihov nivo bude pod uticajem zagadenja, integrisanih iz svih izvora koji dolaze u suprotnom praveu od vetta iz stanice. Nivo zagadenja ne treba dominirati samo iz, jednog izvora dok takva situacija je tipiéna za veée urbano podrugje. Ove meme tatke trebaju kao opite pravilo biti zastupliene za nekoliko kvadratnih kilometra. 4. Gde je kao cilj da se procene oblasti sa seoskom pozadinom, merne tatke ne trebaju biti pod uticajem aglomerata ili od blizine industrijskih oblasti na pr. lokacije blize od pet kilometra. 5. Tamo gde treba da se procene doprinosi iz industrijskih izvora najmanje jedna merna taéka mora biti instalirana u praveu vetra iz, izvora na podrugju najblizem naselju. Ova pozadinska koncetracija nije poznata, treba se postaviti jedna dodatna mema taéka u okviru glavnog pravea vetra. 166. Pikat e mostrave, gjithashtu aty ku ésht@ e mundur, duhet tw jené reprezentative t€ lokacioneve t& ngjashme, jo né —rrethinén drejtpérdrejté té tyre. Neni 14 Pozicionimi i makro nivelit pér pikat e mostrave me qéllim té mbrojtjes sé ekosistemeve dhe vegjetacionit 1, Pikat ¢ mostrave gé kané pér cak mbrojtjen — ekosistemeve dhe vegjetacionit, dubet 18 vendosen né mé shumé se 20 km larg aglomeratit apo mé shumé se 5 km, nga zonat tjera té ndértimit, instalimeve industriale apo autostradat ose rrugét kryesore me Hogaritje té trafikut mé shumé se 50. 000 automjete né dit qe do té thot8, g& pika€ mostrés duhet t8 vendoset ashtu GE té jeté pérfagésuese e cilesisé sé ajrit né rajonin - zonén pérreth, sé paku pre} 1000 km’. 2. MMPH-ja mund ta _caktojé lokacionin e pikés sé mostrés né distancé_mé t& vogel, ose ta caktojé ashtu gé t& jett perfagésuese e cilésisé sé ajrit né zona - rajone mé pak 18 gira, duke pasur parasysh kushtet gjeografike té mundésive q@ t& mbrohen né veganti zonat me popullaté t& ndjeshme. 6. The sampling points where possible, should also be representative of similar locations, but not in their direct surroundings. Article 14 The location of macro level for sampling points in order to protect the ecosystems and vegetation 1. Sampling points that target the protection of ecosystems and vegetation should be placed in more than 20 km away from agglomerate, or more than 5 km from other construction areas, industrial installations or highways or main roads with traffic accounting for more than 50 . 000 vehicles | per day, which means that sampling points should be set so as to be representative of air quality in the surrounding region-area of at Teast 1000 km’, 2. MESP can specify the location of the sampling point in a smaller distance, or set so as to be representative of air quality in less wide area- region, considering the geographical conditions of possibilities to protect particularly areas with sensitive population. 6, Meme take takode tamo gde je moguée trebaju biti zastuplene kod sli¢nih lokacija ne u njihovoj neposrednoj okolini. Clan 14 Pozicioniranje mikronivoa za merne tatke u cilju zastite ekositema i vegetacije 1. Mere taéke koje imaju za cilj zaétitu ekosistema i vegetacije trebaju se postaviti dalje od. 20 km od aglomerata ili vide od 5km od drugih oblasti izgradnje, industrijskih instaliranja ili auto puteva ili magistrala sa prometnim saobraéajem koju Eine vike od 50. 000 vozila dnevno, sto znaéi da se mera tatka treba postaviti tako da bude predstavnik kvaliteta vazduba u regionu-oblasti okoline najmanje od 1 000 ie 2. MSPP mode da utvrdi lokaciju meme taéke na manjoj udaljenosti ili da utvrdi tako a bude predstavnik kvaliteta vazduha na ‘manje Sirem regionu- podrugju , imajuci u vidu geografske uslove moguénosti da zastite posebno podrugja sa osetljivim stanoyni8tvom 7Neni 15 Article 15 Glan 15 Pozicionimi i mikro nivelit pér pikat | The location of the micro-level for Pozicioniranje mikronivoa za merne e mostrés sampling points tatke 1, Kriteret e méposhtme duhet t& zbatohen né shkallén mé t8 larté: 1.1. mrjedhja pérreth sondés hyrése t& aparatit t8 marrjes sé mostrave duhet 8 jet pa pengesa“té jeté e liré né hark pre} 270°”, gé do té ndikonte né mijedhjene Ajrit né af¥rsi t8 aparatit t& manrjes sé mostrés-zakonisht disa metra larg. ndértesave ,ballkoneve, druve dhe pengesave tjera, dhe sé aku 0.5 m larg ndértesés mé t& aftrt ,né rastin kur pikat € mostrave pérfaqésojné cilésing ¢ ajrit né linjén endértesave; 1,2. né pérgjithési, pika hyrése e mamrjes sé mostrave duhet t8 jeté midis1.$ m~- zonae frymémarrjcs dhe 4 m mbi toke, Pozitat mé t& larta -deri né 8 m- mund té jené t& domosdoshme né disa raste. Pozicionimi mé i larté mund #8 jet i pérshtatshém nse stacioni éshté reprezentativ i njé zone mé t& madhe; 1.3. sonda hyrése nuk duhet t& pozicionohet né afersi té drejtpérdrejté t burimit ndotés, né ményré q& t@ shmanget futja direkt_¢ emisionit pa_pérzierje_me 1. The following criteria must be applied in higher levels of implementation: 1.1 Flow around the input pump of apparatus for sampling should be with no obstacles “be free on a are of 270°”, without any obstacle that would affect the air flow near the sampling apparatus — usually a few meters away from buildings, balconies, trees and other obstacles and at least 0.5 m away from the nearest building, when sampling points represent air quality at the building line; 1.2. In general sampling access point should be between 1.5m -the breathing zone- and 4m above ground. Higher positions -up to 8 m-may be necessary in some cases. Higher positioning may be appropriate if the station is representative of a larger area; 1.3. Input probe - should not be positioned in direct proximity fo pollution source in order to avoid direct permeation of emission without mixing with ambient air; 1. Dole dati kriterijumi trebaju da se primene u veéem stepenu primenjivosti: 1.1, protok oko ulazne sonde aparata za uzimanje uzoraka, treba biti bez ikakve prepreke “da bude slobodna u luku od 270%, bez ikakve prepreke koja ée uticati na protok vazduha u blizini aparata za uzimanje uzorka -obiéno nekoliko metara dalje od zgrada, balkona, drveéa i drugih prepreka i najmanje 0.5 m dalje od najblize zgrade, u sluéaju kada mene tatke predstavljaju kvalitet vazduha u liniji zgrada; 1.2 uglavnom ulazna taéka uzimanja uzoraka treba biti izmedu 1.5 m -zona disanja- i 4m iznada zemlje. Najvise pozicije -do 8 m- mogu biti neophodne u nekoliko sluajeva, Najvise pozicioniranje moze biti pogodno ako je stanica reprezentitivna u nekoj veéoj oblasti; 1.3.ulazna sonda — ne treba se pozicionirati u neposlednoj blizini izvora zagadenja na natin kako bi se izbegao direktan ulazak emisije bez meSanja sa spoljaSnjim vazduhom, 18| ajrin mjedisor; | 1.4, daljae tubit té shkarkimit t@ aparatit t8 marrjes st mostrave duhet t pozicionohet né até meényré ge t8 shmanget ri garkullimi i ajrit shkarkues né lokacionin hyrés té mostrés; 1S. pér té gjithé ndotésit, lokacioni i pikave té mostr’s pér monitorimin endotjes nga trafiku, duhet 8 jeté sé paku 25 m larg nga skaji i udhékrygeve kryesore dhe jo mé shumé se 10 m nga trotuari. 2. Faktorét qé dubet t€ merren né konsideraté pér pozicionimin e mikro nivelit pér pikat e mostrave, jané 2.1, burimet interferuese; 2.2. siguria; 2.3. gasja; 2.4.vénia né dispozicion e energjise clektrike dhe komunikimi telefonik, 2.5. dukshméria e lokacioneve né varési_nga_ ambienti rethues; 2.6. siguria e publikut dhe operatoréve; 2.7. preferenca e bashké vendosjes sé pikés sé pérzgjedhjes sé mostrave pérndotésite ndryshém; 2.8. kérkesat e planifikuara, | 1.4, Output -exit- of the discharge tube of sampling apparatus must be positioned in order to avoid recirculation of released air at the input location of a sample; 1.5. for all pollutants, sampling points location for pollution monitoring from traffic should be at least 25 m from the edge of the main crossroads and no more than 10 ‘m from the sidewalk. 2. Factors to be considered for the positioning of micro-level for sampling, Points are: 2.1 interfering sources; 2.2 security; 2.3 access; 2.4, making available electricity and telephone communication; 2.5 locations’ visibility depending on the surrounding environment; 2.6 Public and operators safety; 2.7 preference of co-decision about the samples selecting point for different pollutants; 2.8. Planned requirements. 1.4. izlazak cevi ispuStanja aparata za uzimanje wzoraka treba se pozicionirati na nadin kako bi se izbegla ponovna cirkulacija ispusnog vazduha u ulaznoj lokacije uzorka; 1.5. za sve zagadivaée, lokacija mernih tataka za monitoring zagadenja od saobraéaja treba biti najmanje 25 m od ivice glaynih raskrsnica i ne viSe od 10 m od trotoara, 2. Faktori koji se trebaju uzeti u obzir za Pozicioniranje mikronivoa za meme tatke su: 2.1 interferisani izvori 2.2 sigumnost; 2.3. pristup; 2.4.stavijanje na raspolaganje elektriéne energije i telekomunikacije; 2.5.vidljivost lokacije u zavisnosti od urbanog ambijenta; 2.6.sigumnost javnosti i operatera; 2.7.preferiranje zajedniékog odludivanja taéke izbora uzorka za razlitite zagadivate; 2.8. planirani zahtevi, 19Neni 16 Dokumentimi dhe rishikimi i pérzgjedhjes sé lokacioneve 1. Procedurat e pirzgjedhjes sé lokacioneve té pikeve matése duhet té dokumentohen plotésisht né fazn Klasifikuese me mjete si fotografite e béra me busull né rajonin pérreth dhe hartat e detajuara. 2. Lokacionet duhet té rishikohen né tervale té megullta me dokumentacion 1 pérséritur né ményré gé t& sigurohemi se kriteret e pérzgjedhjes mbeten azhur gjaté kohés Kreu VI MATJET NE LOKACIONET ME PRAPAVIJE URBANE, PAVARSISHT NGA PERQENDRIME Neni 17 Objektivat 1. Objektivat kryesore té matjeve t tilla jané pér té siguruar q& informatat adekuate 1 jené né dispozicion pér nivelet né prapavijé. Ky informacion Esht8 thelbésor pér t8 giykuar nivelet e rritura né zonat mé té ndotura “p.sh me prapavijé urbane, zonat —industriale, zonat e trafikut “, t verésojé Kontributin ¢ mundshém té ndotjes nga Article 16 Documentation and review of the selection of sites 1. Procedures for the selection of locations of measurement points should be fully documented in classification phase by means as photographs, by a director around the region and detailed maps. 2. The location should be reviewed at regular intervals with repeated documentation in order to ensure that selection criteria remain valid over time. Chapter VI MEASURING URBAN BACKGROUND LOCATIONS REGARDLESS OF ME CONCENTRATION Article 17 Objectives 1. The main objectives of such measurements are to ensure that adequate information is available on background levels. This information is essential to judge the increased levels in most polluted areas “eg with urban background, industrial areas, traffic areas”, to assess the potential contribution of pollution from transportation ina long distance, analysis of distribution of additional resources in order to understand Clan 16 Dokumentiranje i ponovni pregled izbora lokacija 1. Procedure izbora lokacija memih tataka trebaju se dokumentovati upotpunosti Klasifikacijonoj fazi sredstvima kao uradene fotografije, kompasom u okolnom regionu i dizajniranim kartama. 2, Lokacije se trebaju pregledatii u redovnim intervalima sa ponovljenom dokumentacijom na nagin kako bi se osigurali da izabrani kriterijumi vremenom ostajui na snazi. Poglavije VI MERENJA U LOKACIJAMA SA. URBANOM POZADINOM NEZAVISNO OD KONCETRACUJE Clan 17 Ciljevi 1. Glavni ciljevi takvih merenja su da bi osigurali da adekvatne informacije budu na raspolaganju za nivoe u pozadini. Ova informacija je bitna da bi osudili poveéanje nivoa u najzagadenijim oblastima “na pr. sa urbanom pozadinom, industrijske oblasti, saobraéajne oblasti “, da proceni moguéi uudeo zagadenja od transporta na udaljenoj distanci, analizu raspodele dodatnih izvora i da bi shvatili specifitni zagadivati kao sitne 20transporti né distancé 1 largét, analizén ¢ shpémdarjes sé burimeve shtesé dhe pér Ci kuptuar ndotésit specifik si materict grime’. Gjithashtu eshté thelbésore pér pérdorim t& shtuar 1 metodés sé modelimit edhe né zonat urbane, Neni 18 Substaneat 1. Matja PM 25, duhet té pérfshije @ paktén pérgendrimin e masés totale dhe pérqendrimet e bashké dyzimeve t pérshtatshme pér té — karakterizuar pérbétjen e ij kimike, duhet w périshihen sé paku Keto jone kimike: So/, Na” NH," Ca”, NOs, K", CT , Mg , Karboni clementar (EC), Karboni organik (CO). Neni 19 Lokacionet 1, Matjet né veganti duhet t& behen né zonal me prapavijé rurale né pajtueshméri me nenin 13, 14, hel, té kreut V- Kreu VII OBJEKTIVAT PER CILESI TE DHENAVE the specific pollutants as granular substances, Its also essential to further use modeling method even in urban areas, Article 18 Substances 1, Measurement of PM 2,5 must include at Teast the concentration of total measure and concentrations of suitable compounds to characterize its chemical composition, must include at least these chemical ions: $0,*,Na’ NH,’ Ca, NO, K", Cr, Mg™, Elementary Carbon (EC), organic carbon (CO) Article 19 Locations 1. Measurements should be made in particular in rural background areas in aecordance with section 13.14.15, of chapter v. Chapter VIL DATA QUALITY OBJECTIVES Gestice. Takode bitno je za dodatno kori8éenje metode modeliranja iu urbanim oblastima, Clan 18 Supstance 1, Merenje PM 2, s treba da ukljudi najmanje | Koncetraciju totaine mase i koncetraciju neadekvatnih jedinjenja, da bi okarakterisali jen hemijski sastay treba ukljuitinajmanje ove hemijske jone: $0,” Na* NH,” Ca NOs’, K”, Cl, Me™, Blementami ugljenik (EO), ‘Organski ugljeni (CO). Clan 19 Lokacije 1, Merenja se trebaju vr8iti posebno u oblastima sa seoskom pozadinom u skladu sa élanom 13.14.15, poglavlia V. Poglavije VII CILJEVI ZA KVALITET PODATAKA 2Neni 20 Objektivat pér cilésing e t@ dhénave pér vlerésimin e cilésisé sé ajrit 1. Objektivat pér cilésiné e t& dhénave Paragiten né tabelén a, t& Shtojeds TIL 2. Pasiguria “e shprehur n& 95% ¢ intervalit t8 besueshmérisé” ¢ metodave té viertsimit do 1é vlerésohet nt pajtueshméri sipas principeve t& CEN “Udhézes lidhur me shprehjen e pasigurisé st matjeve” -ENV_ 13005- 1999, metodologjia ¢ ISO 5725-1994 dhe udhézuesit té oftuar n& raportet ¢ | CEN. "Cilésia © ajrit, qasja_pér vlerésimin © pasigurisé pér metodat referente t& matjes pér ajrin mjedisor.”- CR 14377:20028, 3. Pérqindjet e pasigurisé né tabelén a) t€ Shtojcés I, jané dhéné pér matje individuale mesatare, gjaté periudhis q& konsiderohet si vieré kufitare, pér vlerén ¢ synuar né rast t& ozonit pér 95%, t& intervalit t besueshmérisé. Pasiguria pér matje fikse duhet té interpretohet sie aplikueshme né regjionin © ylerés kufitare, 1 pérshtatshme pér vierat e synuara (& ozonit. 4. Pasiguria pér metodén ¢ modelimit definohet si devijim maksimal i niveleve té pérqendrimeve t& matura che logaritura pér 90%, t& pikave Article 20 Data Quality Objectives on Air Quality Assessment 1. Objectives for data quality are presented in Table a) of Annex III. 2.Uncertainity “expressed in 95% of confidence interval” of evaluation methods Will be assessed in accordance with CEN principles "Guidance on expressing measurement uncertainty" - ENV 13005- 1999, the methodology of ISO 5725-1994 and guidelines provided in the CEN reports “Air quality - approach to assess uncertainty for the reference methods of measuring ambient air." - CR 14377:2002 E, 3. Percentages of uncertainty in the tables a) of Annex III are given for individual average measurements over the period considered as limit value for the target value in the case of ozone, for 95% of confidence interval. Fixed ‘measurement uncertainty should be interpreted as applicable in the region of the limit value suitable for the target values of ozone. 4. Uncertainty of the modeling method is defined as the maximum deviation of the levels of measured and calculated concentration of 90% of individual monitoring points during the review period, Clan 20 Ciljevi za kvalitet podataka za Procenu kvaliteta vazduha 1. Ciljevi za kvalitet podataka navedeni u tabeli a) Dodatka TIT 2.Nesigurnost “izrazena u 95% intervala nesigunosti” metoda procene vrednovat ée se uskladu sa principima CEN “Uputnik u vezi sa izra%avanjem nesigurnosti merenja” -ENV 13005-1999, metodologija ISO 5725- 1994 j uputnika date u izvestajima CEN, ”Kvalitet vazduha ~ pristup za procenu nesigumosti za referenine metode merenja kvaliteta vazduha,”- CR 14377:2002B. 3. Procenat nesigurnosti u tabelama a) Dodatka II dati su prosetna idividualna merenja tokom perioda koji se smatra kno graniéna vrednost, za ciljnu vrednost u sluéaju ozona za 95% intervala poverljivosti. Nesigumost za fiksna merenja treba se interpretirati kao primenfjivim u regioni granitne vrednosti pogodne za ciline vrednosti ozona. 4.Nesigumost za metod modeliranja definige se kao maksimalna devijacija, mernih i izragunatih koncetracija 90% individualnih taéaka monitoringa tokom razmatranog perioda od graniénih vrednosti 22individuale 18 monitorimit _gjaié periudhés sé shqyrtuar, nga vlerat kufitare, pér vlerat e synuara né rastine ozonit, pa marré parasysh kohézgjatjen e ndodhisé. Pasiguria pér metodén e modclimit do té interpretohet sie zbatueshme né zonén e vlerés kufitare, té pérshtatshme pér vlertn ¢ synuar né rastin e ozonit. Matjet fikse q& duhet zgjedhén pér krahasim me rezultatet € modelimit do té jené reprezentative per shkallén ¢ mbulimit me metodén e modelimit, 5. Pasiguria pér vlertsim objektiv definohet si devijim maksimal i niveleve té matura dhe té llogaritura té pérgendrimeve, pérgjaté periudhés gé konsiderohet nga vlera kufitare, ose viera © synuar pér ozon, pa llogaritur Kohézgjatjen e ndodhisé. 6. Kérkesat pér marrjen minimale té 18 dhénave dhe kohézgjatjen ¢ matjeve, nuk pérfshijné humbjet e t8 dhénave si rezultat i kalibrimeve té rregullta apo mirémbajtjes normale t& instrumenteve. Ne Rezultatet e vlerdsimit t8 cilésisé sé ajrit 1. Informata vijuese duhet t& pérpilohet pér zonat apo aglomeratet brenda té cilave burimet © ndryshme nga matjet from the limit values, about target values in the case of ozone, regardless of the duration of occurrence. Uncertainty about the modeling method will be interpreted as applicable in the area of the limit value suitable for the target value in the case of ozone. Fixed measurements that should be selected for comparison with modeling results will be representative for the degree of coverage with the modeling method. 5. Uncertainity about an objective assessment is defined as the maximum deviation of measured and calculated levels of concentrations along the period considered by the limit values or target values for ozone, without estimating duration of oceurrence. 6, Request for obtaining minimum data and duration of measurements do not include losses of data, due to the regular calibration or normal maintenance of instruments. Article21 Assessment results of air quality 1. The following information should be compiled on areas or agglomerates within which different sources of measurement used to supplement information __from 23 Za ciljne vrednosti u sluéaju ozona bez obzira od vremena trajanja dogadaja, ‘Nesigumost za metod modeliranja interpretirat ée se kao primenjivim u adekvatnoj oblasti granine vrednosti za ciljnu vrednost u sluéaju ozona. Fiksna merenja koji se trebaju resiti za uporedivanje sa rezultatima modeliranja bice prisutni za stepen obuhvatanja sa metodom modeliranja 5. Nesigurnost za ciljnu procenu defini8e se kao maksimalna devijacija mernih i izraéunatih nivoa koncetracija tokom perioda koji se uzima od graniéne vrednosti ili ciljne vrednosti za ozon bez izratunavanja trajanja dogadaja, 6, Zabtevi za minimalno dobijanje podataka i vreme trajanja merenja ne obuhvata gubitak podataka kao rezultat redovnih taénih merenja ili normalnog odrZavanja instrumenata. Clan 21 Rezultati procene kvaliteta vazduha 1. Navedna informacija treba se pripremiti za oblasti ili aglomerate unutar kojih se razliGiti izvori merenja koriste 2a upotpunjenje informacije merenja ili kaopérdoren pér t€ plotésuar informatén nga matjet ose si ményré e vetme e verésimit t cilésisé s& ajrit: 1.1, pérshkrimi i vlerésimit t& aktiviteteve _t8 kryera; 1.2, metodat specifike t8 pérdorura, duke iu referuar pérshkrimit t& metodtis; 1.3.burimet e t# dhénave dhe informatave; 1.4. pérshkrimi i rezultateve, pérfshiré pasigurité dhe, né veranti, shtrirjen ¢ Gfarédo zone ose, nése éshté relevante, gjatésiné e rrugés brenda zonés apo aglomeratit ku pérgendrimi e tejkalon_¢farédo vlere kufitare, vlerén e synuar ose aplikueshme ¢ tolerances dhe t& gfarédo zone brenda sé cilés pérgendrimet tejkalojné pragun e epérm té vlerésimit apo. pragun e poshtém té vlerésimit; 15.popullata potencialisht ekspozuar ndaj niveleve né tejkalim tvletés —_kufitare,pér mbrojtjen e shéndetit t& njeriut Neni 22 Sigurimi i cilésisé sé t& dhénave pir vlerésimin ¢ cilésisé sé ajrit: validiteti ité dhénave measurement or as the only way to air quality assessment: L.L. description of assessment on performed activities; 1.2. specific used methods, referring to the description of the method; 1.3. data and information sources; 1.4, description of the results, including uncertainties and, in particular, the extent of any area or, if relevant, length of road within the area or agglomerate where concentration exceeds any limit value, target value or long- term objective plus applicable margin of tolerance and of any area within which concentrations exceed the upper or lower assessment threshold; 1.5. people potentially exposed to levels in excess of the limit value for human health protection. Article 22 Providing of data quality of air quality assessment: validity of data Jedini natin procene kvaliteia vazduhaz 1.1 opis procene izvrSenih aktivnosti 1 2.specifitne primenjene metode referiSuci se opisu metode; 1.3.i2vori podataka i informacija; 1.4. opis rezultata, ukljudujuci nesigurnost i posebno prostiranje bilo koje oblasti ili ako je relavantno, duzinu puta unutar oblasti ili aglomerata gde koncetracija prekoraéuje svaku granitnu vrednost, ciljnu vrednost ili dugorogni cilj plus primenjenu granicu tolerantnosti svake oblasti unutar koje koncetracije prekoratuju gornji ili donji prag procene; 1.5. stanovnitvo potencijalno izlozeni nivoima prekoradenja grani vrednosti Clan 22 Osiguravanje kvaliteta podataka za procenu kvaliteta vazduha: tatnost podataka 241. Pér t8 siguruar sakiésiné e maijeve dhe t8 pajtueshmérisé me objektivat e cilésisé sé té dhénave té paragitura né nenin 20, MMPH duhet té sigurojne: LLL. g@ t& gjitha masat e ndérmarra né lidhje me vlerésimin e cilésisé sé ajrit mjedisor né pajtim me kérkesat © paragitura né Seksionin 5.6.2.2. t& ISO/IEC 170 25:2005; 1.2. gé mrjetet operative t& institucioneve dhe stacionet individuale e kané té themeluar njé siguri t& cilésist t# dhénave dhe sistemin e kontrollit t& cilésisé i cili siguron mirémbajtje té megullt pér Wsiguruar — sakt¥sin€ ¢ pajisjeve matése; 1.3, q@ sigurimi i cilésisé / procesit te Kontrollit t& cilésisé éshté themeluar pér_procesin e mbledhjes sé té dhénave, raportimit dhe institucionet ¢ pércaktuara pér kété detyré té marrin_pjesé aktive né programet ¢ gira pér_sigurimin e cilésisé; 1.4, gé laboratorét kombétaré, kur jané 18 eméruar nga autoriteti_kompetent ose organi i caktuar, té cilat jané duke marré —_pjesé né komunikim t& ndérsjellé krahasues me laboratorét tert, duhet t jené 18 akredituar sipas EN/ISO17025, pér metodat referente té referuara né__kreun III, 1. To ensure measurement accuracy and compliance with quality objectives of presented data in article 20, MESP shall provide that; 1.1, all measures taken related to the assessment of environmental air quality in accordance with the requirements listed in Section 5.6.2.2. ISO/IEC 170 25:2005; 1.2. institutions operational networks and individual stations have established a data quality providence and a quality control system which provides regular maintenance to ensure the accuracy of measuring equipments; 1.3. providing quality / quality control process was established for the process of data collection, reporting and institutions established for this task to actively participate in programs for providing of quality; 1.4. that the national laboratories, when they are appointed by the competent authority or designated body, which are taking part in comparative mutual communication with other laboratories should be accredited according to EN / ISO 17025, the reference methods referred to in chapter II 1, Da bi osigurao tatnost merenja i uskladenost sa ciljevima kvaliteta podataka datih u lanu 20, MSPP treba da osigura: 1.1. da sve mere preduzetih u vezi sa procenom kvaliteta vazduha u skladu sa zahtevima navedenim u Odeljku 5.6.2.2 ISOMEC 170 25:2005; 1.2. da su operativne mreze institucija i individualne stanice osnovale sigurnost kvaliteta podataka i sistem kontrole kevaliteta koji osigurava redovno odr2avanje kako bi osigurala tatnost meme opreme; 1.3. da sigumnost kvaliteta / procesa kontrole kvaliteta je osnovano za proces sakupljanja podataka, izvestavanje i da institueije odredene za ovaj zadatak uzmu aktivno uéeSée u Sirim programima za osiguranje kvaliteta; 1.4, danacionalne laboratorije kada su imenovane od nadleZnih organa ili utvrdenog organa koji uimaju uéedée u medusobnom komuniciranju uporedo sa drugim laboratorijama trebaju biti akreditovani prema EN/ISO 17025, za referentne metode referisanih u poglavlju Mm. 25Krew VIII VLERAT E SYNUARA PER OZON DHE OBJEKTIVAT AFATGJATA Neni 23 Kriteret | 1, AOT40 “ e shprehur né(ug/m’) oré”, do 1 thot shuma ¢ dallimit né mes t8 pérgendrimeve njéoréshe mé té médha se 80 g/m’"=40 pjesé pér bilion” dhe 80 pg/m’ gjaté periudhés sé dhéné, duke shfiyttzuar vlerat 1 orésh, t€ matura gdo dité n& mes t& ors 8:00 dhe 20:00, Koha Qendrore Evropiane-KQE- 2. Kriteret paragitura né tabelén a), 18 Shtojeés IV, do té shfrytzohen pér t€ Kontrolluar vlefshmérin’ — gjaté grumbullimit té dhénave dhe llogaritjes sé parametrave statistikor. Neni 24 Vierat e synuara 1. Vierat © synuara jané nivelet e fiksuara mé géllim t€ shmangies afatgjate 18 efekteve t& démshme né shéndetin ¢ njeriut dhefose mjedisit né térési, g& duhet t arrihet sipas mundsis® gjaté periudhés sé caktuar, NE tabelén b), t& shtojeés IV, jané paragitur vlerat ¢ synuara pér ozonin, Chapter VIIT TARGETED VALUE FOR OZONE AND LONG-TERM OBJECTIVES Article 23 Criteria 1.AOT40 “expressed in (1ug/m’) + hour” means the amount of the difference between an hour concentrations greater than 80 g/m? “= 40 parts per billion” and 80 g/m’ during the given period using the values one hour measured between 8:00 and 20:00. European Central Time -BCT- every day. 2. Criteria presented in table a), of Annex IV will be used to check the validity during data collection and calculation of statistical parameters, Article 24 ‘Target Values 1. Target values are fixed levels in order to avoid long-term harmful effects on human health and / or the environment in general, to be attained where possible over a given period; table b). of Annex IV are listed target values for ozone. Poglavije VILL CILJNE VREDNOSTI ZA OZON I DUGOROCNE CILJEVE Clan 23 Kriterijumi 1.AOT40 * izrazene u(ug/m’)-tas” znadi iznos razlike izmedu jednoéasovnih koncetracija vecih od 80 g/m*"=40 deo za bilion” i 80 jug/m’ tokom datog perioda koristeci jednotasovne vrednosti merenih izmedu 8:00 i 20:00. Vreme Centralno Evropsko Vreme-CEV- svakog dana. 2. Kriterijumi predstavijeni u tabeli a).Dodatka IV koristit 6¢ se za kontrolisanje vrednosti tokom sakupljanja podataka i izratunavanja statisti¢nkih parametara, Clan 24 Ciljne vrednosti 1. Ciljne vrednosti su fiksni nivoi u cilju izbegavanja dugoroénih efekata Stetnih po Fjudsko zdravije i /ili Zivotnu sredine u celosti koji se treba posti¢i prema moguénosti tokom utvrdenog perioda; Na tabeli b)-Dodatka IV predstavijeni su ciljne vrednosti za ozon. 26~Neni 25 Objektivat afatgjata 1, Objektivé afatgjate éshté niveli qe duet té arrihet né planin afatgjaté, ose ‘kur kjo nuk mund té arrihet, #€ ruhet niveli ekzistues me qéllim t€ mbrojtjes efektive té shéndetit té njeriut dhe mijedisit. Kéto objektiva jané 18 paragitura né tabelén c), t8 shtojeés IV. Krew IX KRITERET PER KLASIFIKIMIN DHE VENDOSJEN E PIKAVE TE MOSTRES PER VLERESIMET E PERQENDRIMEVE TE OZONIT Neni 26 Pozicionimi i makro nivelit pér vlerésimin ¢ pérqendrimit t@ Ozonit 1. Pozicionimi i makro nivelit pé vlerésimin e pérgendrimit t& ozonit éshté i dhén€ né tabelén a) t8 shtoje’s Vv. Neni 27 Pozicionimi i mikro nivelit pér verésimin e pérqendrimit té Ozonit 1, Procedurat pér pozicionimin e mikro nivelit jané 1 njéjta me ato paragitura né nenin 27, t kétij Article 25 Long-term objectives 1. Long-term objective is the level to be achieved in the longer term, or when it can not be achieved, to maintain the existing level in order to effectively protect human health and the environment, These objectives are presented in Table c) of annex IV. Chapter IX CRITERIA FOR CLASSIFICATI AND PLACING THE SAMPLING POINTS ON OZONE CONCENTRATION ASSESSMENT Article 26 Positioning of macro-level for ozone concentration assessment 1. Positioning of macro-level for ozone concentration assessment is given in table a) of annex V. Article 27 Micro-level positioning for ozone concentration assessment 1, Micro-level positioning procedures are the same as those presented in article 27. of this Administrative Instruction, as much as allowed by practical opportunities. Glan 25, Dugoroéni ciljevi 1, Dugorotni cilj je nivo koji se treba postiéi | u dugorognom planu, ili kada se ona ne moe postigi da se ouva postojeéi nivo u cilju efektivne zadtite zdravlja Ijudi i Zivotne sredine. Ovi ciljevi su predstavijeni u tabeli ©) Dodatka IV. Poglavije IX KRITERIJUMI ZA KLASIFIKACIJU POSTAVLJANJE MERNIH TACAKA ZA PROCENU KONCETRACUE OZONA Clan 26 Pozicioniranje makronivoa za procenu Koneetracije ozona 1. Pozicioniranje makronivoa za procenu Koncetracije ozona dat je na tabeli a) Dodatka V. Clan 27 Pozicioniranje makronivoa za procenu koncetracije ozona 1, Procedura za poricioniranje mikronivoa ista je sa onim predstavljenim u élanu 27. ovog Administrativnog Uputstva onoliko koliko dozvoljavaju praktiéne moguénosti 27Udhézimi Administrativ, aq sa lejojné mundésité praktike. 2. Sonda hyrése duhet t& pozicionohet larg kétyre burimeve imituese si furra, inceneratoré dhe me shumé se 10m nga rruga mé e afért, me largési né rritje pér shkak t@ dendésisé sé trafikut, Neni 28 Dokumentimi dhe rishikimi i pérzgjedhjes sé lokacioneve 1. Né fazén klasifikuese procedurat ¢ pérzgjedhies sé lokaliteteve dhe rajonit pérreth, duhet t# dokumentohen me ané 18 busullés dhe hartave t8 detajuara, 2. Lokecionet duhet té rishikohen né intervale té rregullta me dokumentim t& pérséritur né ményré qé té sigurohemi se kriteret e pérzgjedhjes jan plotésuar. Kjo kérkon projektim dhe interpretim té 18 dhénave monitoruese né kontekstin proceseve meteorologjike dhe foto Kimike, q cenojné pérgendrimet e ozonit té matur né vendin pérkatés, Neni 29 Kriteret pér péreaktimin ¢ numrit minimal 8 pikave t® mostrés pér matje fikse t& pérqendrimeve t& ozonit 2. Input probe should be positioned away form these emission sources as oven, incinerators and more than 10 m far from the nearest road, with distance increasing due to traffic density, Article 28 Documentation and review of sites selection 1. Procedures for selection of sites should be fully documented in the classification stage by means as photographs, director, and detailed maps, 2. The location should be reviewed at regular intervals with repeated documentation in order to ensure that selection criteria are met. This requires the design and interpretation of monitoring data in the context of meteorological and photochemical processes that impinge measured concentrations of ozone in respective site. Article 29 Criteria for determining the minimum number of sampling points of fixed ‘measurement of ozone concentrations 2. Ulazna sonda treba se pozicionirati daleko od ovih izvora emisije kao pei, inceneratori i vise od 10 m od najblize ulice, sa poveéanjem udaljenosti zbog gustine saobraéaja. Clan 28 Dokumentiranje i pregled izbora lokaci 1. Procedure za izbor lokacija treba se dokumentovati u —potpunosti uw fazi Klasifikacije sredstvima kao fotografijama uradene kompasom u okolnom regionw i detaljnim kartama, 2. Lokacije se trebaju pregledati u redovnim intervalima_sa ponavljanjem dokumentacije da bi se osiguralo ispunjavanje kriterijuma za izbor. Ovo zahteva projektovanje i tumagenje podataka za pracenje u kontestu meteorologkih i fotohemijskih procesa koji nanwavaju koncetracije ozona merenog na odgovarajuéem mestu. Clan 29 Kriterijumi za odredivanje minimalnog broja mernih taaka za fiksna merenja Koncetracije ozona 281. Numri minimal T pikave t mostrés pér matje té vazhdueshme fikse pér t8 vlerésuar pajtueshmériné me vierat e synuara, objektivat afatgjata, pragjet ¢ alarmit dhe informimit ku matja e tillé &shté burimi i vetm i informecionit Kéto jané paragitur né tabelén b), té shtojcés V. Neni 30 Numri minimal i pikave ¢ mostrés pér matje fikse pér zona dhe aglomerate, pér —arrijene objektivave afatgjata 1, Nuri i pikave t& mostrés pér ozon duhet té caktohet n& kombinim me mjetet tjera t& vler8simit plotésues, sig &shté modelimi i cilésisé sé ajrit dhe matjet e vazhdueshme t& dyoksidit t& azotit, q& jané t& mjafiueshme té Kontrollojnt trendin e ndotjes me ozon dhe té verifikojn8 pajtueshmériné me objektivat afatgjata. 2. Numri i stacioneve t# vendosura né aglomerate dhe zona tjera, mund t& zvogélohet né njé tw tretén © numrit 18 caktuar né tabelén b), t@ Shtojcés V. 3. Kur informata nga stacionet pér matjet fikse éshté i vetmi burim i informatés, sé paku duhet té mbahet njé stacion i monitorimit. 1. The minimum number of sampling points for continuous fixed measurement to assess compliance with target values, long-term objectives, information and alert thresholds, where such measurement is the only source of information, these are presented in table b) of annex V. Article 30 Minimum number of sampling points of fixed measurement for areas and agglomerates on achieving long-term objectives 1. Number of ozone sampling points must be done in combination with other means of supplementary assessment, such as air quality modeling and continuous measurements of nitrogen dioxide, are sufficient to control the trend of ozone pollution and to verify the compliance with objectives long-term objectives, 2. Number of stations located in agglomerates and other arcas may decrease in one-third of the number given in the table ) of Annex V. 3. Where information from fixed measurement stations is the only source of information, at least should be a monitoring station. 1-Broj memih tafaka za Kontinuirano fiksno merenje za procenu saglasnosti sa ciljnim vrednostima, dugorofnim —_ciljevima, alarmnim pragom i informisanjem gde je takvo merenje jedini izvor informacija, ovo jeprikazano u tabeli b), Dodatka V. Clan 30 Minimalni broj mernih taéaka za fiksna merenja za podrudja i aglomerate za postizanje dugoroénih ciljeva 1, Broj mernih tataka za ozon da se uradi w kombinaciji sa drugim sredstvima dodatne procene kao Sto je modeliranje kvaliteta vazduha i kontinuiurana merenja azot Gioksida dovoljni su za kontrolisanje trenda zagadenja ozonom i verifikovanjem saglasnosti sa dugoroénim ciljevima, 2. Broj stanica postavljenih u aglomeratima i drugim podrugjima moze se smar jednu treéinu broja odredenog u tabeli b) Dodatka V. 3.Kada je informacija iz stanice za fiksna merenja jedini izvor informacije najmanje se treba odrZati jedna stanica monitoringa 29[4. Nése né zonat ku ka vierésim plotésues, rezultati i késaj éshté se zona nuk ka stacione t& mbetura, koordinimi me numrin e stacioneve n8 zonat fginje, duhet t sigurojé vierésimin adekuat t8 pérgendrimit t@ ozonit né kundérshtim me objektivat afatgjats. rapavije 5. Numri i stacioneve me pi rurale do t8 jeté 1 pér 100 000 km Neni 31 Matjet e substancaye qé ndihmojné né formimin e ozonit 1. Objektivat kryesore t8 kétyre matjeve jan analizimi i do tendence t& substancave qé ndihmojné né formimi € ozonit, pér kontrollin ¢ efikasitetit strategjive pérzvogdlimine emisioneve, _géndrueshmérin’e inventarit t€ emisioneve dhe pér té ndihmuar pércaktimin ¢ burimeve t& emisioneve duke ~——monitoruar pérqendrimet ¢ ndotjes né burimet emisioneve. 2. Objektiv tjetér ght mbéshtetja e pereeptimit dhe 18 kuptuarit ¢ formimit 1 ozonit dhe proceseve 18 shpémdarjes sé substancave gé ndihmojné ng formimin ¢ ozonit, si dhe zbatimi i modeleve foto kimike. 4. If there are areas with additional assessment, the result of this is that the area hhas no remaining stations, coordination and number of stations in neighboring areas must ensure adequate assessment of ozone concentrations in contradiction with long- term objectives. 5. Number of stations with rural background will be 1 per 100 000 km2, Article 31 Measurements of substances that contribute to ozone formation 1 Main Objectives of these measurements are analyzing every tendency of substances that help on ozone formation, the efficiency of strategies control on reducing emission, the stability of the emission inventory and help determine the sources of emissions by monitoring concentrations of pollution in emission sources. 2. Another objective is to support the perception and understanding of ozone formation and substances distribution processes contributing in ozone formation, as well as application of actinic models. 4, Ako postoje oblasti sa dodatnim procenama, rezultat je da na tom podrugju nema preostalih stanica, koordinacija sa brojem stanica u susednim podrugjima treba a obezbedi adekvatnu procenu koncetracije zona u suprotnosti sa dugoroénim ciljevima, 5. Broj stanica sa seoskom pozadinom biée 1 za 100 000 km? lan 31 Merenja supstanci koje pomazu u formiranju ozona 1.Glavni ciljevi ovih merenja su analiziranje svakih pokuSaja supstanci koji pomazu u formiranju zona za kontrolu efikasnosti strategija za smanjenje emisije, postojanost inventara emisija i da bi pomogla odredivanje izvora emisija prateéi koneetracije zagadenja w izvorima emisija, 2. Drugi cilj je podrSka percepeije i razumevanje formiranja ozona i procesa raspodele supstanci koji pomazu na formiranje ozona kao i primena fotohemijskhi metode, 30Neni 32 Substancat 1. Matjet © substancave gé ndihmojné né formimin e ozonit, duhet t& pérfshijné t& paktén oksidet e azotit dhe bashké —dyzimet_—organike avullueshme té pérshtatshém. 2. Lista ¢ bashké dyzimeve organike t& avullueshme gé rekomandohet pér matje, éshté paragitur né tabelén c), té Shtojess V. Neni 33, Lokacionet 1, Matjet duhet té béhen, veganérisht né zonat urbane dhe periferike, né gdo piké monitorimi té vendosur né pérputhje me kérkesat © Direktivés 2008/S0/EC dhe gé vlerésohen si té pérshtatshme né lidhje me objektivat e mésipérme té monitorimit, t& paragitura né nenin 31, 18 ketij Udhézimi Administrativ. Neni 34 Raportimi pér gjendjen ¢ cilésisé sé ajrit 1, Raportimin pér giendjen e cilésisé sé ajrit ¢ harton MMPH-ja. Article 32 Substances 1, Measurements of substances that contribute to ozone formation must include at least nitrogen oxides and volatile organic compounds and convenient. 2. List of volatile organic compounds that are recommended for measurement is shown in the table ¢) of Annex V. Article 33 Locations 1, Measurements should be made especially in urban and suburban areas at each monitoring point located in accordance with the requirements of Directive 2008/S0/EC and evaluated as appropriate in connection with the above monitoring objectives presented in article 31. of this Administrative Instruction. Article 34 Reporting on the state of air quality 1, Report on the state of air quality is drafted by MESP. Clan 32 Supstance 1, Merenja supstanei koje pomazu u formiranju ozona treba da ukljuée najmanje okside azota i odgovarajuca isparljiva organska jedinjenja 2. Lista isparljivih organskih jedinjenja koji se preporucuju za merenja predstavijeni su u tabeli c) Dodatka V. Elan 33 Lokacije 1, Merenja se trebaju uraditi posebno uw urbanim sredinama i na periferiji u svakoj tatki postavljenog monitoringa u skladu sa Direktivom 2008/50/EC_ koji se vrednuju kao pogodnim u vezi sa gornjim objektivama monitoringa predstavijenim u dlanu 31. ovog Administrativnog Upustva. 1. IzveStavanje o stanju kvaliteta vazduba izraduje MSPP. 312. Forma dhe Koha e raportimit pércaktohet me akt nénligjor, bazuar né nenin 25.26. t& Ligjit pér Mbrojtjen Ajrit nga Ndotja dhe direktivave t& BE- sé. Neni 35 Hyrja né fugi Ky Udhézim Administrativ hyné né fugi_ ditén e nénshkrimit nga Ministri i MMPH-sé. Ministri i Ministrisé s8 Mjedisit dhe Planifikimit Hapésinor Daté: Prishtiné 2, Reporting form and time are determined by a sub-legal act pursuant to article 25,26. of the Law on Air Protection against Pollution and the EU directives. le 35 Enter into force This Administrative Instruction shall enter into force from the day of Minister of MESP signature Minister of Ministry of Environment and Spatial Planning Date : Prishtina 2. Natin i vreme izvestavanja utvrduje se podzakonskim aktom na osnovu Slana 25.26. Zakona 0 Zastiti vazduha od zagadenja i Direktiva EU-a, Clan 35 Stupanje na snagu Ovo Administrativno Uputstyo stupa na snagu danom potpisivanja od Ministar MSPP Ministar Ministarstvo Sredine i Prostornog Planiranja Mahir A Z Datum : Pristina 32Tabela a) Numri minimal i pikave té mostrés pér matjet fikse t@ pérqendrimet té dyoksidit té té azotit, materieve grimcore, (PMyo, PM 2.5), plumbit, benzenit dhe monoksi SHTOJCA 1 squfurit, dyoksidit t# azotit dhe oksideve it té karbonit pér mbrojtjen e shéndetit t& njeriut-burimet difuzive Nése pérgendrimet maksimale Popullata e aglomeratit | Nése pérqendrimet e tejkalojné | jané midis apo zonés (mijéra) pragun e epérm t8 vierésimit pragut t& epérm dhe té poshtém té vlerésimit Ndotésit PM (shuma a Ndotésit a (Pacts: pérvegPM | PM iodhe PM 25) | pérveg PM 5 a » 0-249 1 2 1 1 250-499 2 3 1 2 500-749 2 3 1 2 750-999 3 4 1 2 1000-1 499 4 6 2 3 331500-1 999 5 7 Fs 3 2000-2 749 6 8 3 4 2750-3 749 7 10 3 4 3750-4 749 8 u 3 6 4750-5 999 9 13 4 6 > 6000 10 15 4 7 Tabela b) Numri minimal i pikave t mostrés per matje fikse pér mbrojtjen ¢ vegjetacionit né zona té ndryshme nga aglomeratet. Nése pérgendrimet maksimale tejkalojné pragun e epérm té vlersimit Nése pérgendrimet maksimale jané midis pragut t& epérm dhe té poshtém té vlerésimit I stacion né ¢do 20 000 km? 1 stacion né gdo 40 000 km? 34,‘Tabela a) Pragiet e poshtme dhe té epérme t& vlerésimit- SHTOJCA I Dyoksidi i Squfurit | Mbrojtja e shéndetit Mbrojtjae ckosistemit Pragu i epérm i vierésimit | 60% té vierés kufitare 24 _| 60% e vierés kufitare orésh ( 75 g/m’, té mos dimérore (12 g/m’) tejkalohet mé shumé se 3 heré né gfarédo viti kalendarik) Pragu i poshtém i 40% té vierés kufitare 24 [40% e vlerés kufitare vierésimit orésh (50 pig/m?, t& mos dimérore tejkalohet mé shumé se3__| (8 j1g/m’) here né gfarédo viti kalendarik) ‘Tabela b) Pragjet e poshtme dhe té epirme té vlerésimit - Viera kufitare pér | Vierakufitare | Viera kufitare oré, pér mbrojtjen e | vjetore, pér vietore, pir shéndetit & njeriut | mbrojtjen e mbrojtjen e (No) shiéndetit t& vegjetacionit njeriut (NO2) (NOx) 35 Dyoksidi i azotit dhe oksidet e azotitPragu i epérm i vierésimit | 70% e vierés 80%e vier’s | 80% e vierés kufitare (140 kufitare (32 | kufitare (24 g/m’, t8 mos heim’) us/m’) tejkalohet mé shumé se 18 heré né cfarédo viti kalendatik) Pragu i poshtém 1 50% e vlerés 65%evier’s | 65% e vierés vlerésimit kufitare (100 yg/m’, | kufitare (26 | kufitare (19.5, t& mos tejkalohet pe/m’) pg/m’) mé shumé se 18 heré né gfarédo viti kalendarik) Tabela c) Pragjet e poshtme dhe té epérme (é vlerésimit — materiet grimcore(PMyo/PMz5) Mesatarja 24 orésh PMio | Mesatarja vjetore | Mesatarja PMig gare PM 2 Pragu iepérmi | 70% e vierés kufitare (35 | 70% e vierés kufitare | 70% e vierés vlerésimit pg/m’, té mos tejkalohet | (28 g/m’) kufitare (17 mé shumé se 35 heré né e/m’) farédo viti kalendarik) | Pragu i poshtém [50% e vlerés kufitare (25 | 50% e vierts kufitare | 50% e vierés i vierésimit tg/m?, t& mos tejkalohet (20 g/m’) kufitare | mé shumé se 35 heré n& (12yg/m*) fartdo viti kalendarik) "Pragjet e epérme dhe té poshtme té vierésimit pér PM 5, nuk aplikohen pér matjet pér t# vlerésuar pajtueshmériné me PM2,5, reduktimin e ekspozimit t& synuar pér mbrojtjen e shéndetit té njeriut, 36Tabela d) Pragjet e poshtme dhe té epérme té vlerésimit -Plumbi Mesatarja vjetore | Pragu i epérm i vierésimit 70% ¢ vierés kufitare (0.35 wg/m') Pragu i poshtém i vierésimit 50% e vlerés kufitare (0.25 ug/m’) Tabela e) Pragjet e poshtme dhe té epérme té vlerésimit -Benzeni Mesatarja vjetore Pragu i epérm i vierésimit 70% ¢ vierés kufitare (3.5 __| n/m’) Pragu i poshtém i 40% e vierés kufitare (2 vlerésimit jgim?) ‘Tabela f) _ Pragjete ray oshtme dhe té epérme té vlerésimit -monoksidi i karbonit Mesatarja teté orésh Pragu i epérm i vierésimit 70% e vierts kufitare (7 mg/m*) Pragu i poshtém i 50% e vlerés kufitare (5 vlerésimit mg/m’) 37SHTOJCA II Tabela a) Objektivat pér eilésiné e t& dhénave pér vierésimin ¢ cilésisé sé ajrit Dyoksidi i squfurit, Benzeni Materiet_ | Ozoni,NO dyoksidi i azotit dhe grimcore | dhe NO oksidet e azotit dhe (PM 10, monoksidi i karbonit PM25) dhe plumbi Matjet fikse Pasiguria 15% a aa Sigurimiite | 90% wn 90% giete dhénave pus minimale 136 alate dimrit Afati kohor i mbuluar Mbulesa - 35 . minimale kohore | _ 00% \- - - prapavija urbane dhe trafiku - vend industrial 38Matjet indikative Pasiguria 25% 30% 50% 30% Sigurimi-zénia | 90% 90% 90% 90% minimale ¢ té dhénave Mee 14% 14% 14% | > 10% gjate minimale kohore pee Pasiguria e | modelimit Ni€ orgsh 50% s 50% ea tet® | soe P . 50% 50% - | Epa- = Decstark ears FS ms definuar | Mesataret vjetore 50% Vicrésimi objektiv aa Taha 100% 13% Pasiguria: ° MMPH mund té zbatoje matje t& réndomta ne vend 18 matjeve té vazhdueshme pér benzen, plumb dhe materie grimcore, nése ato mund té déshmojne qé pasiguria, pérfshiré pasiguriné sipas mostrave (@ rastésishme, i plotéson objektivat e cilésise per 25%, dhe 4 kohizgjatja e matjes éshté mé ¢ madhe se kohézgjatja minimale pér matje indikativé . Mostra e rastit duhet té shperndahet né ményre te barabarte pérgjaté vitit gé te shmang devijimin e recultateve. Pasiguria sipas mostrés ste rastit mund té pércaktohet me procedurat sipas ISO 11222(2002) “Cilésia e ajrit- Péreaktimi i pasigurise i mesatares kohore (& matjeve 1é cilésisé sé ajrit” Nese matjet e rastit pérdoren per vierésim té kérkesave t@ PM ;o, viera limite, 90,4 “ycenit, (duhet 18 jet mé e vogél ose ¢ barabarte me 50 jg/m’), dubet te vlerésohet né vend t@ numrit té tejkalimeve 1 cilat jane té ndikuara nga mbulushméria e 8 dhénave. 39°E shperndaré gjate vitit te jete reprezentatuese e kushteve té ndryshme klimatike dhe pér trafik © Njé matje e rastésishme ditore né javé , me shpérndarje te rregullt gjate vitit, ose (ete javé shpérndarje 1é rreguillt gjaté vitit. Njé matje e rastesishme né javé, me shperndarje té rregullt giaté vitit, ose teté javé shpérndarje té rregullt gjaté viti 40Tabela a) Kriteret pér kontrolline vlefshmérisé gjaté grumbullimit té dhénave dhe Nogaritjes sé parametrave statistikor: SHTOJCA IV Parametrat Proporcioni i kérkuar pér t dhéna té viefshme Vierat njéoréshe 75% (p.sh. 45 minuta) Vierat tetoréshe 75% e vierés (p.sh. 6 or8) Mesatarja tetoréshe ditore nga afo njéoréshe 75% © mesatares sé 8 oréve t& njepasnjéshme(p.sh. gé kryhen pér teté or’ mesatarisht 18, 8 or mesatare_né dité) ‘AOT4O 90% e vlerave njéoréshe(té I ore) giaté periudhés kohore t@ pércaktuar pér llogaritjen e AOT40 vierave) Mesatarja vjetore 75% e vierave njéoréshe gjaté verés(prill deri shtator) dhe 75% giaté dimrit (janar deri mars, tetor deri dhjetor), ndaras né sezone, ‘Numi i tejkalimeve dhe vierat maksimale pér mua 90% ¢ vierave mesatare 8 orésh maksimale né dité (27 vlera ditore 1é mundshme- n€ muaj) 90% ¢ vietave_njéoréshe midis ores 8:00 dhe 20:00 Numri i tejkalimeve dhe vlerat maksimale pér vit pesé nga gjashté muaj gjaté sezonit 18 verés(prill deri shtator), Hogaritjen e vlerave AOTA0 : AOTA vtersuar) = AOTAO mata X * duke qené numri i oréve brenda periudhés kohore té pérkufizimit AOT40 (p.sh. nga ora 08:00 deri né 20:00 CET nga 1 maj deri né 31 korrik gdo vit, pér mbrojtjen e vegjetacionit dhe nga data 1 prill deri né 30 shtator edo vit pér mbrojtien e pyjeve). né ato raste Kur t& gjitha t& dhénat e matura nuk jané n€ dispozicion, duhet t8 shfrytzohet faktori vijues per numri_i mundshém total i oréve* numri i vlerave té matura njéoréshe ALTabela b) Vierat e synuara pér ozon Objektiva | Perioda Viera ¢ synuar Data kur viera mesatare e synuar duhet, t arrihet Mbrojtjae | Mesatarja 120 pg/m? 18 mos shéndetit | tetoréshe tejkalohet mé shumé 25 ditore ° dité gjate vitit kalendarik,mesatarja ajaté tri viteve Mbrojtjae | Maj deri AOT40(e Hlogaritur nga vegjetacioni | Korrik vlerat njéoréshe) t | 18 000pg/m° -h mesatare- gjaté pesé viteve) © Pajtueshmeria me vlerat e synuara do té vierésohet deri né kéte daté. Kjo ......do te jete viti i paré pér t8 dhénat per té cilat éshté pérdorur pér logaritjen e pajtueshmerise gjaté tre apo pesd viteve té ardhshém, sipas rastit. © Mesatarja tetoréshe ditore e pérgendrimeve do te selektohet duke analizuar mesataret tetoréshe té kryera, té logaritura nga té dhénat njéoreshe ditore dhe t@ azhurnuara edo ore. Cdo mesatare. tetoréshe ¢ Hogaritur i dedikohet dités ku né 18 cilen ajo mbaron posh. perludha e paré logaritése né ndonjé dite do te jeté né pertudhén prej 17:00 #8 njé dite mé par’ deri né 01:00 né até dit periudha e fundit pér Nogaritien e ndonjé dité do t jeté né periudhen prej mé 16:00 né 24:00 ne dite © Ne gofté se mesataret tre ose pest vjetore nuk mund 1 percaktohen né bazé 1 dhénave té plota dhe té njépasnjéshme vjetore, té dhénat minimale vjetore té kérkuara pér té kontrolluar parputhshmériné me vlerat e synuara do té jené si mé poshte: - pér vierén e synuar pér mbrojtjen e shendetitt@ njeriut: té dhéna té vlefshme per nje vit, 42-pér vlerén e synuar pér mbrojtien e vegjetacionit: 18 dhéna te vlefshme pér tre vjet Tabela c) Objektivat afatgjata pér Ozonin Objektiva J periudha | Objektivat afatgjata | Data kur vlera mesatare e synuar duhet ‘é arribet Mbrojtjae | Mesatarja | 120 g/m? 01.01.2017 shéndetit tetoréshe ditore gjaté viti kalendarik Mbrojijae | Majderi_ | AOT40(e Hogaritur nga | 01.01.2017 vegjetacionit | Korrik vlerat njéorésh) 6.000,g/m" “h _ 43‘Tabela a) SHTOJCA V Pozicionimi i makro nivelit Tipii Objektivat e matjes | Pérfaqésimi Kriteret e pozicionimit t makro stacionit __| nivetit Mbrojtjae Larg nga ndikimi i emetimeve lokale ‘Urban shéndetit t& Disa km? si trafiku, pikat e karburantit etj njeriut: Vendet e vrimézuar ku mund t& Pér vierdsimin e maten nivelet e pérziera miré, ekspozimit t& popullsis€ urbane Vendet si zona banimi dhe zonat ndaj ozonit , p.sh. tregtare t8 qyteteve, pargeve(larg, ku dendésia e nga pemét), rrugét e médha ose popullatés dhe sheshet me shumé pak ose pa trafik pérgendrimi i Zonat ¢ hapura karakteristike t& ozonit jané mjediseve edukuese, sportive dhe | relativisht té larta argétuese. | dhe reprezentues tt ekspozimit t& popullsisé sé pérgjithshme Periferik | Mbrojtja e shéndetit t& Né nje largési te caktuar nga zona e njeriut dhe Disa dhjetéra km? | emetimeve maksimale, n€ drejtimin vegjetacionit: e ers duke ndjekur drejtimin Pér vlerésimin e ekspozimit t& laryesor t& erés gjaté kushteve t8 favorshme pér formimin e ozonit. 44popullsisé dhe vegjetacionit t& vendosur né periferité e aglomerateve ku jané gjasat té paragiten nivelet mé té larta t8 ozonit ndaj t& cilave popullata dhe vegjetacioni mund ti ekspozohen direkt ose indirekt Kaur popullsia, t8 Korrat e ndjeshme ose ekosistemet natyrore t& vendosura né anén ¢ jashtme té njé zone, jané té ekspozuara niveleve te larta t8 ozonit. Sipas rastit, disa stacione periferike gjithashtu né zonén e emetimeve maksimale n& drejtim té kundért (8 erés, me géllim té pércaktimit t& niveleve regjionale té ozonit né prapavijé. Rural Mbrojtja e Stacionet mund t& vendosen né shéndetit té Niveli nén rajonal | vendbanime t& vogla dhe/ose zona njeriut dhe (disa qindra km’) _| me ekosistemet natyrore, pyje ose t& vegjetacionit korra, Reprezentues pér ozonin larg nga Vierésimi i ndikimi i emetimeve lokale t& ekspozimit té drejtpérdrejta si instalimet popullatés, té korrat industriale dhe rruget, dhe —ckosistemet ‘Né zona té hapura por jo né maje t& natyrore pér Jarta malesh. pérgendrimet e ozonit né nivel nén rajonal. | Prapavijé | Mbrojtjae | rurale vegjetacionit dhe | Nivele rajonale/ | Stacioni i vendosur né zona me njeriut kombétare/ dendési té ulét té popullatés, p.sh kontinentale | ekosistemet natyrore, pyjet, larg, Vierésimi (000 deri 10 __| zonave urbane dhe industriale dhe 45ekspozimit & korrave dhe ekosistemeve natyrore ndaj pérgendrimeve tt ozonit né nivel rajonal si dhe ekspozimit t8 popullatés, 1 000 km") arg nga emetimet lokale. Shmangia e lokacioneve qi nénshtrohet krijimit t& kushteve lokale pér inversione afgr nivelit t& tokés si dhe majat e maleve t& larta, () Kur @shté e mundshme pikat e mostrés duhet t@ jené pérfaqésuese t& lokacioneve t ngjashme jo né affrsi t8 drejtpérdrejté. ‘Tabela b) Numi minimal i pikave t& mostrés pir matje fikse pér zona objektivave afatgjata ‘Aglomieratet 5 Popullata (< Zon: . 1000) Cubans die (perterke dhe rurale) | PaPavié rurale periferike) Ps ain 1 1 stacion/50 000 km? si <500 1 2 dendési mesatare Sues E 2 pérgjatt tere Zonave né shtet <1500 3 3 za <2.000 3 4 46 dhe aglomerate pér arritjen e<2 750 4 S <3 750 5 6 1 stacion shtesé pér 2 | 1 stacion shtesé pér 2 re milion banoré milion banoré "'S@ paku I stacion né zona periferike ku ka mundési té ndodh ekspozimi i madh i ullatés. Né aglomeratet, mé sé paku 50%, té stacioneve duhet té vendosen né zona fiferike. °) 1 stacion pér 25 000 km? pér terrene t8 ndérlikuara éshté i rckomanduar. Tabela ¢) Lista ¢ bashké dyzimeve organike t# avullueshme gé rekomandohet pér matjet 1 Buten ‘Tzopropen Benzol etilik Etan trans-2-Buten | n-heksan m+ p-ksilen Efilen cis-2-Buten | i-Heksan "| o-ksilen ‘Acetilen 13-Butadien | n-Heptan 1,24 bencol trimet Propan n-Pentan n-Oktan | 1,2,3-benzol trimet Propen i-Pentan i-Oktan 1,3.5-benzol trimet n-Butan 1-Penten Benzol Formaldehid iButan Toluen Hidrokarburet totale pa pérmbajtje metani 47APPENDIX I Table a) The minimum number of sampling points for fixed measurements of concentrations of sulfur dioxide, nitrogen dioxide and oxides, granular substances (PMyo, PM 2.s), lead, carbon monoxide, benzene on human health protection - diffusive resources. | Tf maximum concentrations | Agglomerate If concentrations exceed _| are between population or area | the upper assessment. the upper and | (thousands) threshold lower threshold of assessment PM (amount a PM (amount a Pollutants | py hs PM Pollutants PM iowa PM except PM |... except PM ms 0-249 1 2 1 1 = 250-499 2 3 1 2 500-749 2 = 1 2 750-999 3 4 1 2 1000-1 499 4 6 2 3 1500-1 999 5 7 x 3 2000-2 749 6 8 3 4 2750-3 749 7 10 3 4 3750-4 749, 8 fa 3 6 | 4750-5 999 a [3 4 6 56 000 10 15, 4 7 48Table b) The minimum number of sampling points for fixed measurement for vegetation protection from agglomerates in different areas If maximum concentrations are between the upper and lower threshold of assessment If maximum concentrations exceed the upper assessment threshold 1 station in every 20 000 km 1 station in every 40 000 km 49APPENDIX II Table a) lower and upper assessment thresholds - sulfur dioxide Health protection’ Ecosystem protection Upper assessment threshold 60% of 24-hour limit value (75 1g/m3, shall not exceed more than three times per each 60% of winter limit value (ug/m3 12) Lower assessment threshold times in any calendar year) calendar year) 40% of 24-hour limit value (50 j/m3 , shall not aie exceed more than three | (gym?) 40% of winter limit Table b) lower and upper assessment thresholds —Nitrogen dioxide and oxides The limit value per Annual limit ‘Annual limit hour on human health | value per hour | value per hour protection (NO) on human on vegetation health protection protection (NOx) (NO2) Upper assessment 70% of limit value [80% of limit | 80% of limit ihreshold (140 g/m’, shall not | value (32 value (24 g/m’) exceed more than 18 | pxg/m’) times in each calendar year) Lower assessment 50% oflimit value [65% oflimit | 65 % of limit 50threshold (100 pg/m’, shall not | value (26 value (19.5 exceed more than 18 | ug/m*) ug/m*) times in each calendar year) Table c) lower and upper assessment thresholds ~Granular substances(PM,o/PM3.) Average 24 hours PMio | Annual average PMjo | Annual average PM ao Upper 70% of limit value (35 | 70% of limit value 70% of limit assessrient—|Ueim ‘ salle See ee higim®) value (17 decal more than 35 times in eacl g/m?) calendar year) Lower 50% of limit value(25 | 50% of limit value | 30% of Frit assessment __| "g/m pee eee | gin’) pate threshold ‘more than 35 times in eacl (12ug/m’) calendar year) ' Lower and upper assessment thresholds per PM; s, are not applied on measurements to evaluate the compliance with PM2, 5 reduction of target exposure on human health protection. Table d) lower and upper assessment thresholds —Lead ‘Annual average Be em 0.35 wei’) | Upper assessment threshold 70% of limit value Lower assessment threshold 50% of limit value (0.25 yg/m") 51Table e) lower and upper assessment thresholds -Benzene ‘Annual average Upper assessment 70% of limit value (3.5 threshold pefm’) Lower assessment 40% of limit value (2 threshold pg/m’) Table f) lower and upper assessment thresholds -carbon monoxide Eight hours average Upper assessment 70% of limit value (7 threshold mg/m’) Lower assessment 30% of limit value G threshold mg/m’) 52)APPENDIX III Table a) Data Quality Objectives on Air Quality Assessment Sulfur dioxide, Benzene Ozone, nitrogen dioxide and Granular | NO and oxides and carbon monoxide | NO, monoxide (PM 10, PMs) and lead Fixed measurement " | 15% | 25% ie Uncertainty Et oe ae Providing . summer minimum data 75% Timeframe during covered - 35% - winter Minimum time | - 90% = coverage -Traffic and i‘ urban background ~ Industrial site 4 Indicative | measurements 25% 30% 50% 30% Uncertainty 90% 90% 90% 90% providing- minimum data 14% 14% 14% | >10% giaté verés 53Minimum time coverage Modeling uncertainty One hour 50% 5 . 50% Average of 8 hours | 50% : 2 50% Daily average 50% : Undefined | - Annual average | 30% 50% 50% : Objective evaluation 135% 100% 100% — | 75% Uncertainty: 1) MESP can implement common measures in place for continuous measurement of benzene, lead and granular matter if they can prove that uncertainty, including uncertainty by random sampling, meets the quality targets for 25% and the duration of measurement is greater than the minimum duration for indicative measurement. Random sampling should be distributed evenly throughout the year to avoid deviation ofthe results. Uncertainty by random sampling procedures can be determined according to ISO 11222 (2002) "Air Quality-Defining of measurement uncertainty of time aiaroge: of air quality. Ifrandom ‘measurements are used to estimate the requirements of PM jo limit value, 90:4 percentile (must be less or equal to 50 j.g/m), should be evaluated instead of the number of excesses that are afected by the da coverage (2) The spread throughout the year shall be representative of different climatic conditions and traffic 3) A random daily measurement a week, with regular distribution during the year. or eight weeks during the regular distribution. (4) A random measurement in the week, with regular distribution during the year, or eight weeks during the regular distribution 54APPENDIX IV ‘Table a) validity control criteria during data collection and calculation of statistical parameters Parameters Proportion required for valuable data T hour values 75% (e.g. 45 minutes) 8 hour values 75 % of value (e.g. 6 hours) Daily average 8 hours of those one hour 75% of average 8 hours simultaneously (e.g. approximately performed per eight hours 18, 8 hours per day) ‘AOTAO 90% of one hour values(of 1 hour) during defined period of time for calculation of AOT40 values” ‘Annual average 75% of one hour values during summer(April to September) and 75% during winter (January to March, October to December) in separate seasons Number of excesses and maximum | values per month 90% of approximate values 8 hours maximum per day (27 daily possible values- per month) 90% of one hour values between 8:00 and 20:00 Number of excesses and maximum values per year Five of six months during the summer(April to September) T be use AOT40 In those cases where all measured data are not available , the following fact for estimation of values should AOTA0 sss) = AOTA0 neasues X__ total potential number of hours* Number of one hour measured values * Given mumber of hours within the certain period of time AOT40 (eg from 08:00 to 20:00 h CET from May 1 to July 31 every year, for vegetation protection) and from 1 April to 30 September each year for forest protection Table b) Target values per ozone 55Objective | Average Target Value Date when Period target value shall be met o Health Shours daily | 120 yg" shall not protection | average exceed more than 25 days during a calendar year, average during three years Vegetation |Maytoluly | AOT40(estimated of 1 protection hour values) 18 000,.¢/m’ -h average- during five ears) (1) Compliance with target values will be assessed as of this date. This...... ... will be the first year for which data is used for calculating compliance over three or five next years, as appropriate (2) 8-hour daily average concentrations will be selected by analyzing the eight-hour averages performed, calculated from one hour daily data and updated every hour. Bach eight hour average performed, estimated, itis dedicated day on which it ends. eg. The first accounting period in any day shall be in the period from 17:00 of the previous day until 01:00 that day , last period to calculate any day shall be in the period from 16:00 to 24:00 aday, (3) If three or five annual averages cannot be determined based on the complete and consecutive annual information, minimum annual required information to check compliance with target values will be as follows! ~ Target value for the protection of human health: valid data for one year + Target value for the protection of vegetation: valid data for three years Table c), long-term objectives on ozone 56Objective | Average | Long-term objectives _ | Date when Period target value shall be met Health S hours 120 pg mi 01.01.2017 protection | daily average during a calendar year Vegetation | May to July | AOT40(estimated from | 01.01.2017 protection 1 hour values) 6 000pg/m? -h 37APPENDIX V Table a), Macro-level positioning health and vegetation: To evaluate the population and vegetation exposure located on the suburb of agglomerates, where are likely to be higher levels of ‘ozone to which the population and vegetation can be exposed directly or indirectly Some tenth km? Station type | Measurements Representation ” | Macro-level positioning criteria objectives Protection of human Urban health: Several km? Far away from the impact of local emissions as taflic, petrol station, ete For the estimation of ee places with holes where well mixed exposure to ozone, for ‘Gel can belneibied example. where population density and ozone concentration are sites such as residential areas and relatively high and commercial areas of cities, parks (away representative of the from the trees), big streets oF squares with iio popula very litle orno traffic. capes Open areas characteristic of educational, , sports and entertainment facilites Sub-urban | Protection of human ‘Ata certain distance from the area of ‘maximum emissions, downwind following the main wind direction during conditions conducive to ozone formation, ‘Where population, sensitive crops or natural ecosystems located on the outside of a zone, are exposed to high levels of ozone. According as some suburban slations also inthe area of maxinum emissions in the opposite direction ofthe wind, inorder determine regional ozone levels in the background 58Rural | Protection of Sub-regional Stations can be set in small setlements and Kaman fiestth and) (evel ‘or areas with natural ecosystems, forests or vegetation (several hundreds | “°P* | Eat) Representative for ozone away from the | Assessment of influence of local direct emissions as exposure to people, industrial installations and roads; crops and natural In open areas but not on top of high ecosystems on mountains. concentrations of ozone in the sub regional level Rural Protection of a background | human health and | National/regional/ vegetation Assessment of exposure to people, crops and natural ecosystems on concentrations of ozone in the sub regional level As well as to population exposure. continental level (1.900 to 10.000 km’) Station located in areas with low population density, for example, natural ecosystems, forests, far from urban and industrial areas | and away from local emissions | Avoid locations subject to cteate local conditions for inversion near land level and high mountain peaks () Where possible sampling points should be representative of similar locations not in the direct vicinit 59Table b) Minimum number of sampling points for fixed measurement on agglomerates and areas in order to achieve long-term objectives Population (x | Agglomerates Other areas 1000) (urban and suburb) | (periphery and rural) ¢) _| Rural background <250 1 1 station/50 000 < 500 1 2. km? as average <1000 2 2 density <1 500 3 3 tlroughout all <2000 a 4 areas ina state <2750 4 5 <3750 3 6 1 supplementary . <3 750 stat foe milton fe Eup Berne oe reeA for 2 million inhabitants inhabitants ‘At least I station in suburban areas where potentially large population exposure occurs. In agglomerates, at least 50% of the stations should be placed in peripheral areas °1 station for 25 000 km2 for complicated terrain is recommended. Table c) list of volatile organic compounds that are recommended for measurements 1 Buten Isopropen Ethylic benzol Ethane trans-2-Buten | n-hexane m+ p-ksilen Ethylene cis-2-Buten | i-Hexane orksilen Acetylene 1.3-Butadien | n-Heptanes 1,2,4- benzol trimet Propane n-Pentane n-Octane 1,2,3-benzol trimet Propen i-Pentane i-Octane 1,3,5-benzol trimet n-Butane 1-Penten Benzol Formaldehyde i-Butane 2-Penten Toluene Total hydrocarbur with no methane content 60DODATAKI ‘Tabela a) Minimalni broj menih ta¢aka za fiksna merenja koncetracije sumpor dioksida, azot dioksida i azotnih oksida, sitnih Cestica (PMio, PM 2,5), olova, benzena i uglen monoksida za zaétitu zdravlja Coveka- difwzni izvori ‘Ako su maksimalne koncetracije Stanovnistvo = RE aulomerata ili oblasti | AK Koncetracie prekoraée gomii| izmedu thiljada) prag procene gomjegi donjeg praga procene Zagadivati | PM (iznos PM \o | Zagadivaéi | PM (iznos PM osim PM iPM2s) osimPM — | i PMs, 0-249 ja 2 1 1 250-499 {2 3 1 2 500-749 2 3 1 2 750-999 3 4 1 2 1 000-1 499 4 6 2 a 1500-1 999 5 a 2 3 2000-2 749 6 8 3 4 2750-3 749 7 10 3 4 613750-4 749 8 ul 3 6 4750-5 999 9 1B 4 6 > 6000 10 15 4 7 Tabela b) Minimalni broj memih taaka za fiksna merenja vegetacije u oblastima drugatijim od aglomerata Ako maksimalne koncetracije prekoratuju | Ako su maksimalne koncetracije izmedu gomnji prag procene gomjeg i donjeg praga procene 1 stanica na svakih 20 000 km? 1 stanica na svakih 40 000 km” 62DODATAK IL ‘Tabela a) Donji i gornji pragovi procene- Sumpor dioksid Zastita zdravlja Zastita ekosistema Gomi prag procene 60% 24 Gasovne graniéne vrednostité (75 g/m’, da | vrednosti (12 g/m") se ne prede vi8e od 3 puta u bilo kojoj kalendarskoj godini) 60% zimske graniéne | Donji prag procene 40% 24 Gasovne grant se ne prede vi8e od 3 pi bilo kojoj kalendarskoj godini) iéne ula uw 40% zimske granitne vrednostité (50 g/m’, da | vrednosti (8 g/m’) ‘Tabela b) Donji i gornji pragovi procene -Azot dioksida i azotnih oksida vyrednosti(100 Graniéna vrednost Goditnja Granitna zaéas, za zastitu | graniéna vrednost za judskog zdravlja} vrednost za zastitu vegetacije (No. zastitu Ijudskog_| (NOx) zdravlja (NO») ‘Gomi pag procene 70% granigne 80% granitne | 80% granitne vrednosti (140 vrednosti (32 | vrednosti (24 g/m’, da se ne py/m’) gi’) prede vise od 18 puta u bilo kojoj kalendarskoj godini) Donji prag procene 50% graniéne 65% granitne | 65% granitne vrednosti(26 vrednosti (19.5 63ugim’, da se ne prede vise od 18 puta u bilo kojoj ne/m’) | ue/m’y kkalendarskoj godini) Tabela c) Donji i gornji pragovi procene - Sitne testice(PMia/PM25) 24 éasovna prosetnost Godi8nji prosek PMio | GodiSnji PMio Drosek PM 2s Gomi pag, 70% graniéne vrednosti (| 70% granitne 70% t graniéne procene 35 na/m’, dase ne prede | vrednosti (28 g/m’) | vrednosti (17 vise od 35 puta u bilo g/m’) kojoj kalendarskoj godini Donji prag 50% t granigne vrednosti__ | 50% granine 50% graniéne procene (25 g/m’, da se ne prede | vrednosti (20 ug/m) | vrednosti vi8e od 35 puta u bilo (12yg/m*) kojoj kalendarskoj godini) J Donji i gomji pragovi provene PMy., ne primenjuju se kod metenja za procenu saglasnosti sa PM2, 5 usmerene na smanjenje izlo%enosti po Ijudsko zdravije. Tabela d) Donji i gornji pragovi procene — Olovo Godinji prosek | Gorni pag procene Donji prag procene 70% graniéne vrednosti (0.35 g/m’) 50% graniéne vrednosti (0.25 ug/m’) Tabela e) Donji i gornji pragovi procene — Benzen 64Godinji prosek Gomi pag procene 70% graniéne vrednosti | __ (3.5 pgim’) Donji prag procene 40% granitne vrednosti (2 ug/m’) ‘Tabela f) Donji i gornji pragovi procene_- Ugljen monoksid Osmogasovni prosek Gomni pag procene 70% granitne ‘vrednosti (7 mg/m’) Donji prag procene 50% graniéne vrednosti (5 mg/m?) 65DODATAK IIL Tabela a) Ciljevi za kvalitet podataka za Procenu kvaliteta vazduha Sumpor dioksid, azot | Benzen Sine | Ozon,NO dioksid i azotni oksidi i testice | UNO: uglien monoksid (Me PM25)i olovo Fiksna merenja Nesigurnost 15% 25% Sve Obezbedivanje | 90% Bis ied minimalnih — podataka ben tokom Pokriveni ainis vremenski rok Minimalno . 35%) : vremesko - rare : 90% - ~ urbana i - saobraéajna pozadina ~ industriisko mesto 66Indikativna merenja Nesigumos Sigumost- minimalno obuhvaéenje podataka Minimalno vremensko pokriée 25% 90% 14% 30% 90% 14% 50% 90% 14% 30% 90% > 10% tokom, eta Nesigumost modeliranja Jednotasovno Prosetno osam tasova Dnevni prosek Godi8nji prosck 50% 50% 50% 30% 50% 50% 50% Objektivna procena Nesigumost: 75% 100% 73% ’ MSPP mofe da primeni wobitajena mmerenje nesigurnost, ukljucujuéi nesigurnost na osnovu sluéajnih merenja, ‘minimalnog vremena za indikativna merenja. Slutaina merenja tre odstupanje rezultata. Nesigurnost prema slucainom merenju moze Odredtivanje nesigurnosti proseénog vremena merenja kvaliteta v. ja umesto neprekidnih merenja benzena, olova isitnih materija ukoliko one mogu da dokazu da ispunjava ciljeve kvaliteta za 25% i ako je vreme merenja veée od baju se rasporediti na podjednak nacin tokom godine kako bi se izbeglo ‘se odrediti procedurama u skladu sa ISO 1122/2002) “Kyalitet vazduha- razduhat”. Ako se sluéaina merenja koriste za procenu zahteva PM 1» 67Branitna vrednoste, 90,4 ‘yeccua, (treba biti manja ili jednaka sa 50 yg/m*), treba se proceniti umesto broja prekoraéenja koji su uzrokovani od deljivosti podataka, 'Rasporedena tokom godine da bude predstavnik razligtih klimaiskih faktora i za saobraéa}. Jedno stuéajno dnevno merenje u nedelji, redovno rasporedeno tokom. Bodine ili redovno osmonedelino rasporedivanje tokom godine. Jedno slucajno merenje u nedelji, sa redovnim rasporedivanjem tokom godine ili redovno osmonedeljno rasporedivanje tokom godine. 68Tabela a) Kriterijumi za kontrolu vainosti tokom sakupljanja podataka i izratunavanja statistiGkih parametara: DODATAK IV Parametri ‘Trazena proporeija za vavete vrednosti Jednogasovne vrednosti 75% (na pr... 45 minuta) ‘Osmotasovne vrednosti 75 % vrednosti (na pr. 6 Gasova) Osmoéasovna dnevna proseénost od jedno Zasovne koje se vrSi za osam Easova 75% uzastopnog osmogasonog proscka (na pr. prosetno 18, 8 dnevnog proseka) ‘A0T40 90% jednoasovne vrednosti(1 sat) tokom odredenog vremenskog perioda odredenog za izra¢unavanje AOT40 vrednosti("? Godi8nji prosek 75% jednoéasovne vrednosti tokom leta(april do septembra) 1 75%tokom zime (januar do mart, oktobar do decembra) u codvojenim sezonama Broj prekoratenja i mesetne maksimalne vrednosti 90% proseénih osmogasovnih maksimalnih vrednosti na dan (27 moguéa dnevna vrednost- u mesecu) 90% jednoéasovnih vrednosti izmedu 8:00 i 20:00 | Broj prekoraéenja i maksimalne godi8nje vrednosti Pet od Sest meseci tokom letnje sezone(april do septembra) 7 izratunavanje vrednosti AOT40 : uslugajevima kada sve meme vrednosti nisu na raspolaganje, treba se Koi naredni faktor za AOT40 (vrednovan) = AOT40 meen X _totalni moguéi broj Gasova* Broj jednoéasovnih merenih yrednosti * broj Casova u vremenskom periodu ogranigenja AOT40 (na pr. od 08:00 do 20:00 CET od 1 maja do 31 jula svake godine za zastitu vegetacije i od I aprila do 30 septembra svake godine za zaStitu Suma). ‘Tabela b) Ciljne vrednosti za ozon 69ci Prosetni Ciljna vrednost Datum kada petiod se ciljna vrednost treba postignuti "? Zastita ‘Dnevni 120 jigim" da se ne zdravlja —_| osmoéasovni | prede vi8e od 25 dana prosck © tokom kalendarske godine, prosek tokom tri godine “ Zastita Majdojula | AOT40(izrafunata od vegetacije jednotasovne vrednosti) 18 000pg/m? -h proseéno- tokom pet godina) Uskladenost za cilinim vrednostima procenit Ge se do ovog datuma. Ovo e biti prva godina za podatke koje se koriste za izracunavanje uskladenosti tokom tri ili pet narednih godina prema sluéaju Dnevni osmocasovni prosek selektirat ce se analizirajuéi ievrSeni osmoéacovni ‘prosek, izracumat od jednoéasovnih podataka i azuriranih svakog sata. Svaki izracunati osmocasovni prosek namenjuje se danu gde se ona zavrsave na pr. prvi period izracunavanja u nekom dan bige u periodu od 17-00 jednog prethodnog dana do 01-00 tog dana, krajnji period za izraéunavanje nekog dana biée u periodu od 16:00 na 24:00 u dan. © Ukoliko se trogodisnjt ili petogodisnji prosek ne moze utvrditii na asnovu. |punih i uzastopnih godisnjih podataka, minimaini godisnji podaci zahtevani za kontrolisanje uskladlenosti sa ciljnim vrednostima biée kao Sto sledi: ~ zaciljnu vrednost za zastitu zdravlja Coveka: vaéeci podaci za jednu godinu, a ciljnu vrednost za zaititu vegetacije: znaéajni podlaci za tri godine. Tabela c),Dugorotini ciljevi za ozon 70[ciy Prosetni Dugorotni ciljevi Datum kada period se ciljna vrednost treba i postignuti Zastita ‘Dnevni 120 pg! m 01.01.2017 zdravlja osmoéasovn i prose tokom_ kalendarske dine Zastita Od majado | AOT40(izraéunata od | 01.01.2017 vegetacije jula jednogasovne ‘vrednosti) 6.000.g/m* -h nDODATAK V Tabela a), Pozicioniranje makronivoa Tip stanice | Ciljevi merenja Predstavnistvo” | Kriterijumi pozicioniranja - makronivoa Zavtita Ijudskog Daleko od uticaja lokalnih emisija Urbana zdravlja: Nekoliko km* kao saobraéaj, taéke goriva itd. Zaprocenu Rupitasta mesta gde se mogu meriti izlozenosti urbanog nivoi dobro pomeSani;, stanovnistva prema ozonu, na pr. gde Mesta kao naseljene i trgovaéke gustina oblasti gradova, parkova(daleko od stanovnistva i stabla), velikih ulica ili trgovi sa koncetracija ozona malo ili nimalo saobraéaja, relativno visoka i Otvorene oblasti karakteristika reprezentavina obrazovnih sredina, sportskih i izlozenosti opSteg zabavnih, | stanovnistva Periferna, ‘Zastita Ijudskog zdravlja i Na jednoj odredenoj daljini od vegetacije: Nekoliko desetina | oblasti maksimalne emisije u praveu km? vetra prateéi glavni pravac vetra | Za procenu izlozenosti stanovnistva i vegetacije koje se nalazi na periferiji aglomerata gde je verovatno prisustvo najvisih nivoa ozona prema kojem tokom favorizovanih uslova ozona. Kada stanovnistvo, osetljivi usevi ili prirodni ekosistemi koje se nalaze sa spoljasnje strane oblasti su izloZeni visokim nivoima ozona, U zavisnosti od slutaja, neke perifeme stanice takode u oblasti maksimalnih emisija u suprotnom praveu vetra u cilju utvrdivanja 2useva i prirodnih ekosistema prema koncetraciji ozona na regionalnom nivou kao i izlozenost stanovnistva (1.000 do 10 000 km’) stanovniltvo i Tegionalnih nivoa pozadinskog vegetacija moze biti ozona, izlozeno na direktan ili indirektan nagin, Seoska Zaktita Ijudskog, Stanice se mogu postaviti umalim zdravlja i Pod regionaini | naseljima i/ili oblastima sa vegetacije nivo prirodnim ekosistemima, Sume (nekoliko stotina | usevi. Predstavljena za ozon daleko Procena izloZenosti_ | km?) od neposlednih uticaja lokalnih useva i prirodnih, emisija kao industrijske instalacije i cekosistema prema putevis koncetraciji ozona Uotvorenim oblastima ali ne na u pod regionalnom vrhovima visokih planina. nivou Seoska Zaktita vegetacije i pozadina | Soveka Regionalni Stanica postavljena u obalstima sa nivo/nacionalni/k | niskom gustinom naseljenosti na pr. Procena izlogenosti_| ontinentalni prirodni ekosistemi, Sume, daleko od urbanih i industrijskih oblasti i dalje od lokalnih emisija. Izbegavabhe lokaeija koji podlezu stvaranju lokalnih uslova za inverzije blizu nivoa zemlje kao i vthove visokih planina, | biizini. (}) Kada je moguée memna taka treba da bude predstavnik sliGnih lokacija ne uneposlednoj B‘Tabela b) Minimalni broj mernih tataka za fiksna merenja za oblasti i aglomerate za postizanje dugoroénih eiljeva Stanovaisivetx | Aglomerati Druge oblasti 1000) | (urbani i perifemiy | (periferni i ruratni) (%) _| Seosk# pozadina <250 1 1 stanica/S0 000 km’ kao proseéna <500 1 2 gustina duz svih ~ oblasti u drzavi ® <1000 2 2 <1 500 a 3 <2000 | 3 <2750 4 <3 750 5 6 ene I dodatna stanica za | 1 dodatna stanica za 2 2 miliona stanovnika | — miliona stanovnika 'Najmanje I stanica u perifernoj zoni gde postoji moguénost velike izlozenosti novnistva, U aglomeratima najmanje 50% stanica trebaju se postaviti u perifernim jastima ?) | stanica za 25 000 km? preporuéuje se za sloZene terene, ‘Tabela c) Lista isparljivih organskih jedinjenja koji se preporuéuju za merenje 14TButen Tzopropen Benzol etilik Etan ‘ans-2-Buten | n-heksan mt p-ksilen Efilen cis-2-Buten | i Heksan o-ksilen Acetilen 13-Butadien | n-Heptan 1,24 benzol trimet Propan m-Pentan n-Oktan 1,2,3-benzol trimet Propen iPentan F-Oktan 1,3,5-benzol timet a-Butan 1-Penten Benzol Formaldehid i-Butan 2Penten Toluen Ukupni ugljovodonici bez metana 15