Büyük akımlı transformatörlerle silindirik sargılar kullanmak akımın dinamik

etkileri ve soğutma zorlukları bakımından sakıncalıdır.

Akımın Dinamik Etkisi: Elektroteknik derslerinden bilindiği gibi içinden akım
geçen iki iletken yan yana getirildiğinde, bu iletkenler birbirlerini ya iterler ya da
çekerler. İletkenlerden geçen akımlar aynı yönlü iseler birbirlerini çekerler, ters
yönde ise birbirlerini iterler Transformatörlerde de primer ve sekonder
sargılarından geçen akım]ar ters yönlü olduklarından birbirlerini iterler. Alttaki
ayağa (bacağa) yakın olan sargı (demir nüveye daha yakın olan sargı) demir
nüveye doğru itilirken, üstteki sargı dışarıya doğru itilmeye zorlanır. Bu şekilde
oluşan kuvvetler, özellikle büyük akımlı transformatörlerde ve kısa devre
olaylarında çok tehlikeli olur. Bu olay akımın dinamik etkisi olarak tanımlanır.
Bunun dışında iki sargı ayağa simetrik olarak yerleştirilmemişse iletkenler sargı
eksenleri yönünde de birbirlerini itmeğe çalışırlar. Bu nedenlerle büyük akımlı
transformatörlerde dilimli sargılar kullanılır. Dilimli sargı ipinde, primer ve
sekonder sargılar bölümlere ayrılarak sarılır. Her bir sargı dilimi, alt ve üst sargı
dilimlerinden yalıtılır. Bu sargı dilimleri, bir primer sargı dilim’ini bir sekonder
sargı dilimi izleyecek şekilde sıralanır. Yalıtkanlığı sağlamak bakımından alçak
gerilim sargısının bir dilimi ikiye ayrılıp sargının alt ve üstüne yerleştirilir. Şekil:
2–5. de dilimli sargıların düzenlenişini görmekteyiz. Bu şekillerde 1 numara ile
gösterilen sargılar yüksek gerilim sargıları, 2 numara ile gösterilen sargılar da
alçak gerilim sargılarıdır. Bu sistemde aynı sargının sipirleri arasında izolasyon
plakaları vardır. Plakalar arasında belirli sayıda sipirler bulunur. Bunlardan
değişik gerilimler için daha kolay uç çıkartılabilir. Bu nedenle dilimi sargılar daha
çok gerilim ayarı yapılmak istenen yerlerde, örneğin kaynak işlerinde kullanılan
transformatörlerde çok uygulanır.

Bazı transformatörlerde her iki sargı tipi de kullanılabilir. Bunlardan alçak

gerilim sargısı silindirik, yüksek gerilim sargısı ise dilimli sargı tipinde yapılır.
Böylece yüksek gerilim sargısı birkaç bölüme ayrıldığından yalıtma işi
kolaylaşmış olur.
 5–1. TRANSFORMATÖRLERİN EŞDEĞER DEVRELERİ:

Transformatörlerde kaçak akılar ve sargı dirençlerinin gerilim düşümleri

oluşturduklarını önceki kenarlarda incelemiştik. Boşta çalışan bir transformatörde
yalnız primer sargılarda bir gerilim düşümü söz konusudur Sekonderde bir yük
bulunmadığı ve akım geçmediği için gerilim duşumu olmaz. Boşta çalışan bir
transformatörün eşdeğer devresi Şekil: 5–1 a daki gibi gösterebiliriz. Bu şekilde
R1, primer sargılarının omik direncini, X1 ise aynı sargının kaçak reaktansını
göstermektedir.
Transformatörlerde gerilim düşümü oluşturan direnç ve reaktans, eşdeğer
şemada belirtildiği için daha başka gerilim düşümü söz konusu olamaz. Bu
nedenle şekillerde kesik çizgi içine alınan transformatör ideal transformatörler
olarak düşünülebilir. Şekil: 5–1 de gösterildiği gibi, sekonderden akım geçmediği
için bu sargının direnç ve reaktansı boş çalışma için söz konusu olamaz. Konuyu
daha iyi açıklayabilmek için dönüştürme oranı K = 1 olan bir

Transformatör ele alınırsa E1 = E2 eşitlikleri yazılabilir. Şemayı daha da ba1eştirip

Şekil: 5–1 b deki gibi çizebiliriz.

Sekondere bir yük bağlanıldığında, bu sargıdan geçen akımın oluşturduğu kaçak

akı reaktansı ile sargıların omik direncinin neden oldukları gerilim düşümleri,
Şekil: 5–2 deki gibi gösterilebilir. Sekonder sargı uçlarına bağlanan yükün cinsine
göre üç çeşit çalışma durumu söz konusudur. Bunlardan biri omik yük, ikincisi
endüktif yük, üçüncüsü ise kapasitif yüktür. Bu üç çeşit yük durumuna göre
transformatörün vektör diyagramları ayrı ayrı çizilir. Şekil: 5–2 yi daha
basitleştirmek için
 Transformatörün dönüştürme oranını K = 1 olarak ele alalım. Buna göre
eşdeğer şema, Şekil: 5–3 deki gibi çizilebilir. Dönüştürme oranı K = 1 olduğundan
primer ve sekonder akımları yaklaşık eşit olur .(I1 = I2) Aynı şekilde E2 > U2 olur
Çünkü ikinci devredeki ve sargı dirençlerinin oluştuEigeri11m düşümleri vardır.
İç gerilim düşümleri nedeni ile de U1 > U2 dir. Buna göre transformatöre
uygulanan U1 gerilimi, iç gerilim düşümleri sonucu ikinci devre uçlarından da
küçük değerde alınabilmektedir.
Transformatörlerde eşdeğer direnç, eşdeğer reaktans ve eşdeğer empedans
primer veya sekondere göre, kısa devre deneyleri ile bulunur. Bunların bulunması
ile ilgili deneyler ve açıklamalar ileriki konularda ayrıca görülecektir.

5–2. TRANSFORMATÖRLERİN YÜKTE ÇALIŞMA VEKTÖR

DİYAGRAMLARI:

Transfomıatör1erin eşdeğer direnç (Re) ve eşdeğer reaktaıns1arı (Xe) primer

veya sekondere göre deneylerle bulduktan sonra, eşdeğer şemaları Şekil: 5–4 deki
gibi gösterilir. Bu şekilde eşdeğer direnç ve reaktans, primere göre
bulunduğundan şema üzerinde R ve X şeklinde gösterilmiştir. Bu durumda
transformatörde gerilim düşümü oluşturacak başka bir etken söz konusu olamaz.
Sekondere omik bir yük bağlandığında göre buradan geçen I akımı, U 2 gerilimi
ile aynı fazdadır. Dönüştürme oranı 1 den farklı olduğundan primerden geçen
akım da I 1 ola-

rak gösterilmiştir. Primerden geçen akım eşdeğer direnç üzerinde I1.Re1 kaçak akı
reaktansı üzerinde de I1. Xe1 kadar gerilim düüm1eri oluşturur. Bu gerilim
düşümleri, uygulanan U1 geriliminden vektöriyel olarak çıkartılırsa, ideal
transformatörün uçlarındaki U11 gerilimi bulunur. U11 gerilimi hiç kayba
uğramadan aynen sekonder gerilimine dönüştüğünden, dönüştürme oranı için K
= U11 / U2 eşitliğini yazabiliriz. U11 gerilimi sekonderde eşdeğer gerilim olarak
U22 şeklinde de belirtilir.
Transformatörde I R, gerilim düşümü omik gerilim düşümü olduğundan U11
(veya U22) gerilimi le aynı fazdadır. I1. Xe1 gerilim düşümü ise endüktif bir gerilim
düşümüdür. Bu nedenle U11 gerilimden 90° ileride çizilir. U11 gerilimini
bulabilmek için I1.Re1 ve I1. Xe1 gerilim düşümleri U1 den vektöriyel olarak
çıkartılmalıdır. Bu gerilim düşümleri U11 gerilimi ile vektöriye1 olarak toplanırsa
U1 gerilimi bulunur. Dönüştürme oranı K = U11 / U2 şeklinde gösterildiği gibi,
K= U22 / U2 şeklinde de belirtilebilir. Bunun için U11 = U22 olduğu
unutulmamalıdır. Böylece U22 = K. U2 yazılabilir. U22 gerilimine (U2 geriliminin
primere dönüştürülmüş şekli) adı verilir.
a) Transformatörlerin Omik Yük Vektör Diyagram: ve Eşdeğer Devresi:

Transformatörün Şekil: 5-5 b) de gösterilen vektör diyagramını çizilmek için

Şekil: 5-5 a) daki seri devre dikkate alınır. Buna göre önce I1 akımı çizilir. Daha
sonra I1 ile aynı fazda olmak üzere U11 gerilimi

çizilir. I1 akımının oluşturduğu I1 .Re1 omik gerilim düşümü, akıma aynı fazda
olduğundan U11’in doğrultusunda işaretlenir. b)şeki1de U11 = OA; I1. Re1 ise AB
olarak gösterilmiştir. Endüktif gerilim düşümü olan I1. X1 ise aklından 90° ileride
(EC) çizilir. Böylece oluşturulan OBC dik üçgeninde hipotenüs (OC), U1
gerilimine eşit olur. Vektör diyagramına göre,

OC = √( OA + AB )2 + ( BC )2
veya
U1 = √ (U11 + I1 . Re1 )2 + (I1 . Xe1)2 Volt, bulunur.

ÖRNEK PROBLEM 5-1: Primer U11 = 220 volt, sekonderi U2 = 110 volt olan bir
fazlı bir transformatörün, primere göre eşdeğer direnci 0,6 om, eşdeğer reaktansı
ise Xe1 = 1,2 omdur. Sekondere omik bir yük bağlandığında primerden I1 = 10
Amper akım geçmektedir. Yüklü durumda sekonderdeki gerilimi ve sekonder
geriliminin 110 volt olması için primere uygulanması gereken gerilimi bulunuz.

ÇÖZÜM: Bu transformatörün dönüştürme oranı,

K=U11 / U2 =220 / 110 =2
U1=√220+10.0,62 + 10.1,2 2 = √220+62 +122
U2=√2262+122 =√51076+144=√512200=226,3 V
U1=226,3 Volt bulunur
 Görüldüğü gibi transformatörde 226,3–220 = 6,3 voltluk bir gerilim düşümü
olmaktadır. Bu sonuca göre U11 = 226,3 volt olursa = 220 volt olur. Buna göre
ikinci devreden 110 volt alabilmek için, transformatörün primer sargı uçlarına
uygulanan gerilim 6,3 volt kadar fazla olmalıdır. Oysaki primere uygulanan
gerilim 226,3 volt değil 220 volttur. Bu durumda U11 gerilimi 220–6,3 = 213,7
volta düşer. Sekonder gerilimi ise,106,85 volt. bulunmaktadır.
Bu sonuçlara göre transformatörün primerine 220 volt uygulayıp sekonderinden
20 amper (primerinden 10 amper.) akım çekildiğinde, transformatörün sekonder
gerilimi 106,85 volta düşmektedir. Bu yük durumunda transformatörün sekonder
geriliminin 110 volt olması için, primere uygulanacak gerilimin 226,3 volt
okunması gerekir. Şekil: 5-5 b de ABC dik üçgeninde hipotenüs I1 . Ze1 olarak
gösterilmiştir. Bu üçgende

AB2 +BC2 =AC2 olup

(I2 .Re1)2 +(I2.XE1)2 =I1.Ze1 2 veya
Re1 +X2e1 =Z2e1 ve Ze1= √Re1 2 + Xe1
Ze1’ e Eşdeğer empedans adı verilir. Birimi ohm’dur.

Transformatörlerin Endüktif Yüklenmeleri:

Pratikte yüklerin çoğu endüktifidir. Endüktif yük için çizilen vektör diyagramı
Şekil: 5–6 da gösterilmiştir. Vektör diyagramında L R
omik gerilim düşümü akımla aynı fazda, I. X2 endüktif gerilim düşümü ise
akımdan 90 ileride çizilmiştir. Sekondere bağlanan yükün oluş

C
U1
I1.Xe1
I1.Ze1

U11 D F
I1. Re1
U11.Sin 1
O 1 . .B
U11.Cos  1 A
I1

turduğu güç katsayısı Cosφ2, transformatörün boştaki akımı dikkate alınmazsa

Cosφ1’e eşit olur. Bu bakımdan diyagramda U11 ile I1 Arasındaki açı φ 1 olarak
gösterilmiştir. Buna göre OBC dik üçgeninde
 2
 
2
OC  OA  AB  BF  FC  
2

OA  U11 . Cos  1 ,

AB  I11 . Re1 ; BF  U11 . Sin  1 ve FC  I1 . Xe1

olduğlduğu
U2  U 11 . Cos  1  I1. Re1) 2  ( U11 . Sin  1 ve FC  I1 . Xe1

(U11 . Cos  1  I2 . Re1)  U11.Sin   I1 . Xe1 

2
U1  volt

olarak bulunur.

ÖRNEK PROBLEM 5-2: Örnek problem 5-1 deki transformatörün sekonderine

(Cosφ= 0,92 , 0,8 geri olan bir yük bağlandığında primer akımı gene I1 = 10 amper
(sekonder akımı I2 = 20 amper) olmaktadır. Sekonder gerilimini ve sekonder
geriliminin 110 volt olması için uygulanması gereken primer gerilimini bulunuz.
(Not: (Cosφ =0,8 ise Sinφ = 0,6 dır.)

ÇÖZÜM :

U1  (220.0,8  10 . 0,6) 2  (220 . 0,6  10 .1,2) 2

U1  (176  6 ) 2  ( 132  12) 2  182 2  144 2
U1  33124  20736  53860
U1  232 volt bulunur.

Buna göre transformatörün primerine 232 volt uygulandığında, sekonderden 110

volt alınabilir. Belirtilen yükte transformatörde 232—220 = 12voltluk bir gerilim
düşümü olmaktadır. Ancak uygulanan gerilim 220 volt olduğuna göre U gerilimi,
U = 220 —12 = 208 volt olmaktadır. Daha önceden transformatörün dönüştürme
oranı K = 2 olarak bulunduğundan sekonder gerilimi 104 volt bulunur. Her iki
örnekte görüldüğü gibi transformatörün primerine 220 volt uygulandığında omik
yükte sekonderden 106,85 volt, endüktif yükte ise 104 volt alınabilmektedir.
Transformatörün sekonderinden 110 volt alınması için ya primere biraz daha fazla
sargı sarılır veya transformatör çıkış gerilimi % 5 fazlası ile 231 volt olarak
ayarlanır. Alıcıları çalıştırmakta kullanılan küçük transformatörlerde birkaç sipir
fazla sarılarak iç gerilim düşümleri karşılanır. Büyük güçlü transformatörlerde,
örneğin şebekelerde kullanılan dağıtım transformatörlerinde çıkış gerilimi 5
fazlası ile 231 volt olarak düzenlenmektedir. Pratikte kapasitif yüklerle pek
karşılaşılmadığı için bu yüklerden söz edilmemiştir.
5–3. TRANSFORMATÖRLERDE REGÜLÂSYON:

Bir transformatörde primer gerilimi anma değerinde sabit tutulup, sekonderden

anma yük akımı çekilirse, sekonder geriliminin boştaki değerine göre değiştiği
görülür. Sekonderin boş ve tam yüklü durumdaki gerilimleri arasındaki farka,
transformatörün GERİLİM DEĞİŞMESİ veya GERİLİM REGÜLASYONU
denir. Bu farkın, tam yüklü durumdaki sekonder gerilimine oranına GERİLİM
REGÜLÂSYONU YÜZDESİ adı verilir. Bu yüzde Avrupa ve Amerikan
Standartlarına göre değişik şekillerde değerlendirilmektedir. Amerikan
standartlarına göre gerilim regülâsyonu, yüzde olarak:

Yüksüz sekonder gerilimi  Tam yükteki sekonder gerilimi

% Re g  .100
Tam Yük sekonder gerilimi

veya kısaca
U20  U2 U1 - U2
%Reg  .100 ; Primere göre % Reg  .100
U2 U20

Avrupa standartlarına göre regülasyon yüzdesi,

U20  U2
%Reg  .100
U2
şeklinde belirtilir. Regülasyon yüzdesi bilinen bir transformatörün, yüklendiğinde
sekonder geriliminin ne kadar değiştiği kolayca hesaplanabilir. Regülasyon
yüzdesi, transformatör kaçak (dağılma) akısı için d bir fikir verir.
Transformatörün % Revüsüne kadar küçükse kaçak akısı da o kadar azdır.
(Aşağıdaki hesaplamalar Amerikan standartlarına göredir.)
Transformatörlerin regülâsyonları
iki şekilde bulunur. Bunlar:
1 — Transformatörü yükletmeksizin eşdeğer direnç ve eşdeğer reaktanstan
faydalanarak regülasyonu bulmak.
2 — Transformatörü yükleyerek regülâsyonunu bulmak.
Şimdi bu iki durumu ayrı ayrı inceleyelim.
1 — Transformatörlerin regülâsyonların yüklemeksizin bulmak:
Bilinen Re ve X değerlerinden yararlanılarak bir transformatörün regülâsyonunu
bulmak için örnek problem: 5–1 deki transformatörü ele alalım. Bilindiği gibi
omik yükte primer gerilimi 220 volt olmasına karşılık, transformatörün sekonder
çıkış gerilimi U2 = 106,85 volt kadar oluyordu. Büyük transformatörün anma yükü
olduğuna göre bu yükteki regülasyonu,
 U20  U2 110 - 106,85
%Reg  .100  .100  %2,95
U2 106,85

% Re g  2,95 olarak bulunur.

Aynı transformatörün gene aynı yükteki regülâsyonu bu defa primere

göre bulalım. Örnek problem: 5–1 de U11 = 213,7 volt olarak bulunmuştu.

U1 - U11 220 - 213,7

%Reg  .100  .100  2,95
U11 213,7
%Reg  2,95 dir.

Transformatörü yüklemeksizin R ve X değerlerinden fayda)anarak regülasyonunu

bulabilmek için, yük durumuna göre Şekil: 5-5 b veya Şekil: 5-6 daki vektör
diyagramından yararlanılır. Bununla birlikte bazı kolaylıkları bakımından pratikte
regülasyon Şekil: 5-7 deki vektör diyagramından yararlanılarak da bulunabilir. Bu
diyagramda transformatörün boş çalışma a1kımı ‘b dikkate alınmamıştır. (I b = 0)

U1
2 - 1
U11 A
O .
 I1.Xe1 B
1 I1.Re1
F C
I1

Şekil: 5-7. Transformatörün regülasyonunu yüklemeksizin bulabilmek için

faydanılan vektör diyagramı.
Boş çalışma akımı dikkate alınmadığı durumda = 2 alınabilir. Buna göre
regülasyon için,

U1 - U11
% Reg  .100 eşitliğinden çok az bir hata ile,
U11
DA  AB
% Reg  .100 eşitliği yazılabilir. Buna göre,
U11

DA  I1.Re1.Cos 1 ve AB  FC  I1.Xe1.Sin  1 den

I1.Re1.Cos 1  I1.Xe1.Sin  1
% Re g  .100 eşitliği elde edilir.
U11
 ÖRNEK PROBLEM 5-3: 440/110 voltluk bir fazlı bir transformatörün eşdeğer
direnci Re1 = 0,5 om, eşdeğer reaktansı ise Xeı = 0,9 om’dur. Bu transformatörün
primer anma akımı I 50 amperdir. Transformatörün regülasyonu
a) Güç katsayısı (Cosφ = 0,8 geri için,
b) Güç katsayısı Cosφ = 1 için ayrı ayrı bulunuz.
ÇÖZÜM:

I1 . Re1 .Cos  1  I1 . Xe1 . Sin  1

a) % Reg  . 100
U12
50. 0,5. 0,8.  50 . 0,9 . 0,6
%Reg  . 100
440
%Reg  10,7
50 . 0,5 . 1  50 . 0,9 . 0
b) %Reg  .100
440
25  0
%Reg  . 100 ; % Reg  5,7 olarak bulunur.
440

ÖRNEK PROBLEM 5–4: Örnek problem 5-3 teki transformatörün belirtilen yük
ve güç katsayılarında, sekonder çıkış geriliminin 110 volt olması için, primerin
boştaki gerilimi ne kadar olmalıdır?
ÇÖZÜM

U1 - U11
% Reg  . 100
U11
Reg . U11  U1 - U11 ve U1  U11  U11 . Reg
U1  U11  ( 1  Reg) bulunur. Buna göre ,
a) U1  440 (1  0,107 ) ; U1  487 volt olur. primerin anma yükünde ve Cos   0,8 geri durumundak i gerilimdir .
b) U1  440(1  0,057) ; U1  465 volt Cos  1 durumda primerin anma yükündeki gerilimdir .

Buna göre sekonderin anma yükünde ve Cosφ = 1 durumda geriliminin 110 volt
olması için primere 465 volt Cosφ = 0,8 geri durumda ve gen anma yükünde
primere 487 volt uygulanması gerekmektedir.

2 — Transformatörlerin Regülâsyonlarının Yüklenerek Bulunması:

Bir transformatörün yüklenerek regülâsyonunu bulmak büyük güçlü

transformatörlerde çok zordur. Çünkü transformatörün anma yüküne eşit yük
bulmak her zaman mümkün olmayabilir. Bu nedenle bu metot güçlü
transformatörlerde uygulanır. Bunun için transformatörün primerine anma
gerilimi uygulanır. Sekonderin boştaki gerilimi U0 ölçülür. Daha sonra
transformatör anma yükü ile yüklenerek sekonder çıkış gerilimi U2 ölçülür. Deney
sırasında U1 primer geriliminin sabit tutulmasına dikkat etmek gerekir. Ölçülen
değerlere göre regülasyon,

U20  U2
%Reg  .100 Şeklinde bulunur.
U2

ÖRIVEK PROBLEM 5–5: Primer gerilimi 220 volt olan bir fazlı sekonder
gerilimi 110 volt olarak ölçülmüştür. Bu transformatörün regülâsyonunu bulunuz.

ÇÖZÜM:
110  105
%Reg  .100 , % Reg  4,76 bulunur.
105

ÖRNEK PROBLEM 5–6: 6300/400 volt gerilimi bir transformatörün anma

yükünde regülâsyonu % 10 dur. Bu transformatörün boştaki sekonder gerilimini
bulunuz.

ÇÖZÜM:

U20 - U2
Re g  , U20 - U2  U2 . Reg
U2
U20  U2  U2 . Reg
U20  U2 (1  Reg) olup,
U20  400 (1  0,1) ve U20  440 volt olarak bulunur.

15-3. PARALEL BAĞLI TRANSFORMATÖRLERDE YÜK DAĞILIMI:

 Üç fazlı transformatörlerin paralel bağlama koşullarında gördüğümüz gibi,
transformatörlerin anma güçleri (S) ve kısa devre gerilimleri (UK) arasında belirli
sınırlar içinde farklıdır olabilmektedir. Paralel çalışan transformatörlerin anma
güçleri ve kısa devre gerilimleri aynı ise, berabere besledikleri toplam yükü
aralarında eşit olarak paylaşırlar. Güçleri veya kısa devre gerilimleri, veyahut her
ikisi de farklı ise, toplam yükü aralarında şu eşitliklere göre paylaşırlar:

UK UK UK
S1Y  S1. S2Y  S2. S3Y  S3.
UK1 UK2 UK3
Paralel çalışan transformatörlerin ortak kısa devre geı1lim olup şu formüle göre
bulunur:

S1  S2  S3  .....
Uk 
S1 S2 S3
   ....
UK1 UK2 UK3

ÖRNEK: Anma güçleri (S) ve kısa devre gerilimleri (uK) aşağıda verilen üç adet
güç transformatörü paralel çalı.maktaıdır1ar. Besledikleri toplam yük S,. = 400
kVA olduğuna göre her bir transformatörün verdiği gücü bulunuz.
ÇÖZÜM:
S1 =50 kVA, UK1 = % 3; S 100 kVA, u = % 4 = 250 kVA, UK3 = % 5
önce güçleri ve kısa devre gerilimleri farklı olan bu üç transformatörün ortak kısa
devre gerilimlerinden bulalım.

S1  S2  S3 50  100  250
  %4,36
S1 S1 S2 50 100 250
   
Uk1 Uk2 Uk1 3 4 5
Buna göre trasforma törlerin herbirinin üzerindeki yukler
4,36
S1y  S1 . Uk  50  73 kVA.
Uk2 3
4,36
S2y  S2 . Uk  100  110 kVA.
Uk2 4
4,36
S3y  S3. Uk  250  217 kVA.
Uk3 5

Toplam.... ...  ........400kVA

Sonuçlardan anlaşıldığı gibi, anma güçleri toplamı S 400 kVA olan bu üç
transformatör beraberce S, = 400 kVA lık bir yük beslemelerine karşı 1. ve 2.
transformatör aşırı yüklenmiştir. Kısa devre gerilimi en küçük olan 1.
transformatör anma gücünün 73/50 = 1,46 katı ile en fazla yük en transformatör
olmuştur.Bu üç transformatörden hiçbirinin aşırı yüklenmeden ça1ıştırı1ma1arı
isteniyorsa, ortak kısa devre gerilimi transformatörlerden en küçük kısa devre
gerilimi olanın, kısa devre gerilimine eşit yapılması gerekir. örneğimizde en
küçük kısa devre gerilimi

3 3
S1  50 .  50kva; S2  100  75kva
3 4
3
S3  250.  150kvA
5
S,, = 50 + 75 + 150 = 275 kVA, olur. Bu durumda topla dış devre yükü 275 kVA
olmalıdır. Fakat bu durumda da 400—275 = 125 kVA. lık anma gücünden
faydalanmaktadır.

Transformatörlerin paralel çalışma koşulları

1. Transformatörlerin boşta primer ve sekoner gerilimi eşit olmalı
2. Transformatörlerin boşta sekonder tarafında akım akmamalı
3. Transformatörlerin kısa devre gerilimleri birbirine eşit olmalı yada
aralarındaki fark %10 dan büyük olmamalı
4. Paralel bağlanacak transformatörün aynı polariteli uçları
birbirleride bağlanmalıdır.
5. Transformatörlerin kutuplaşmaları aynı olmalı
6. Transformatörlerin sekonder akımları ile yük akımları aynı fazda
olmalı

c) ZİKZAK BAĞLANTI: Bu bağlantı transformatörlerin sekonderlerinde

uygulanır. Bağlantı için sekonderde aynı fazın eşit gerilimli iki sargısı
bulunmalıdır. Sargıların polariteleri belli olduğu için zikzak bağlantı kolayca
yapılabilir. Zikzak bağlantıda sekonderin her fazının bir sargısı, öteki fazlardan
birinin başka bir sargısı ile seri bağlanmalıdır. Şekil: 12–7 de zikzak bağlantının
yapılışı görülmektedir. 2 nolu sargıların birer uçları yıldız noktası oluşturacak
şekilde birbirleri ile bağlanmıştır. 1 nolu sargıların açık üç ucu, 3 fazlı uygun bir
gerilim sistemine bağlanarak, zikzak bağlantı tamamlanır.
Trafoların bağlantı şekilleri kullanım amaçlarına göre sınıflandırılmaktadır ve
uygulanmaktadır.

Örnek olarak Üçgen - Yıldız bağlantıları genelde AG yani Çıkış gerilimi 0.4 kV olan
son tüketicide bağlı olan indirme trafolarında olur. Bunun sebebi ise AG tarafı
yıldız bağalanrak; Nötr ucunun oluşturulmasıdır. Çünkü son kullanıcıda tek faz
veya 3 faz şeklinde kullanımlar olduğundan dolayı tek fazda nötre ihtiyaç
duymaktadır.

Üçgen - Üçgen olan trafo bağlantılarıda genelde kullanım amacıyla değil dağıtım
ve ENH kullanılmaktadır. Bunun sebebi ise sadece nakil amaçlı kullanıldığından
dolayı bu şekilde bağlanmakta olup nötr gibi bir dönüş ucuna ihtiyaç duymazlar.

Ayrıca yıldız - üçgen bağlantılarda yüksek gerilimlerde izolasyonun sağlanması

amacıyla kullanılmaktadır. Bu sayede izolasyonlar daha düşük seviyede tutularak
trafonun hacimsel olarak ve maliyet açısından azaltılması sağlanır.

Zigzag olan bağlantılar ise alçak gerilim tarafında uygulanan ve trafoların paralel
bağlanması için primer ve sekonder arasındaki faz farkını uygulamak için
kullanılmaktadır.