ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Θ.Ε. : EΠO 20 / Η Ιστορία των Τεχνών στην Ευρώπη

Ακαδημαϊκό έτος 2017-2018

3η Γραπτή εργασία

Σοφίτση Κορνηλία Α.Μ. 97699

Σύμβουλος θεματικής ενότητας

Μπίκας Παναγιώτης
Περιεχόμενα

Εισαγωγή………………………………..……………………………………….
…….3Το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο του 19ου αιώνα...……………………....
………....3
Ρεαλισμός ………………………………………………………………..................…5
Ο Ρεαλισμός στη ζωγραφική……………………………………………….…………6
Ο Ρεαλισμός στη μουσική….………………………………………...……….……….8
Η αρχιτεκτονική του 19ου αιώνα……………………………………….……….……..9
Συμπεράσματα…………………………………………………………….….........…12
Βιβλιογραφία…………………………………………………………………………13
 Εισαγωγή.

Στο τέλος του 18ου αιώνα θα υπάρξουν νέες κατευθύνσεις στην τέχνη, κυρίως
σε χώρες που έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής σκέψης, όπως
η Γαλλία και η Αγγλία. Στην αλλαγή στάσης απέναντι στη τέχνη καθοριστικό ρόλο
είχαν ιστορικά γεγονότα που συνδέονται με την Γαλλική Επανάσταση. Σημαντικό
ρόλο στην τέχνη είχαν οι κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές που επήλθαν με την
Βιομηχανική Επανάσταση.1

Στην παρακάτω εργασία θα αναφερθούμε στη λειτουργία της τέχνης ως φορέα

κοινωνικών και πολιτικών μηνυμάτων μέσα από ένα ζωγραφικό και ένα μουσικό
έργο, εντάσσοντας το στα ιστορικά και κοινωνικά συμφραζόμενα του δεύτερου μισού
του 19ου αιώνα. Επίσης θα σχολιάσουμε το γεγονός ότι αρχιτέκτονες και μηχανικοί
άρχισαν να έχουν κοινούς στόχους που συνδέουν την αρχιτεκτονική μορφή με τις
κατασκευαστικές λεπτομέρειες ενός κτιρίου, εστιάζοντας σε ένα συγκεκριμένο
παράδειγμα.

Το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο του 19ου αιώνα.

Η Γαλλική Επανάσταση του 1789 δημιούργησε ταραχές αλλά και ενέπνευσε

παρατηρητές σε όλη την Ευρώπη αλλά και τη Βόρεια Αμερική. Η πολιτική ζωή δεν
είχε σταθερότητα , κάτι το οποίο ήταν φανερό στη Γαλλία με τις αλλαγές στα
συστήματα διακυβέρνησης. Μετά την πτώση του Ναπολέοντα το 1815, τα
απολυταρχικά καθεστώτα και τις συντηρητικές δυνάμεις ακολούθησαν επαναστάσεις
το 1830 και το 1848 με ηγέτες που εκπροσωπούσαν την αστική τάξη. Η
συνταγματική μοναρχία αποκαταστάθηκε αρχικά με τον Λουδοβίκο ΙΗ΄ και την
κυβέρνηση του Ταλλεϋράνδου και στη συνέχεια με τον Κάρολο Ι΄ και τον Λουδοβίκο
Φίλιππο Α΄, ο οποίος ονομάστηκε «Βασιλιάς-Πολίτης» για τις φιλελεύθερες ιδέες
που είχε. Στη Γαλλία η εξουσία πέρασε από την παλιά αριστοκρατία στους
εκπροσώπους της ανερχόμενης αστικής τάξης, το αίτημα ήταν πάντα η μεγαλύτερη

1
Εμμανουήλ, Μ., 2002, σελ.23-24 και Honour H. –Fleming,J.,1998, σελ.7.
συμμετοχή στην άσκηση εξουσίας. Το ίδιο κλίμα επικρατούσε και στην υπόλοιπη
Ευρώπη όπου το παλαιό σύστημα ήταν ευάλωτο.2

Κατά την διάρκεια εξέλιξης του Δυτικού πολιτισμού υπήρξαν πολλές

επαναστάσεις στη βιομηχανία. Οι περίοδοι γρήγορης τεχνολογικής αλλαγής συχνά
αποκαλούνται επαναστάσεις. Ιστορικά, όμως υπάρχει μόνο μία βιομηχανική
βιεπανάσταση, η οποία ξεκίνησε το 1780 με διάρκεια περίπου εκατό χρόνων και ήταν
το πέρασμα από μια αγροτική, χειροτεχνική οικονομία, σε μια άλλη οικονομία
κυριαρχούμενη από την βιομηχανία των εργοστασίων των πόλεων. 3 Στη διάρκεια της
βιομηχανικής επανάστασης διπλασιάστηκε ο πληθυσμός τόσο στην Ευρώπη όσο και
στη Βόρεια Αμερική και αυξήθηκε η γεωργική παραγωγή. Στις πόλεις συσσωρεύτηκε
το κύμα αγροτών που μετανάστευσαν εξαιτίας της μηχανοποίησης της αγροτικής
οικονομίας. Η αστικοποίηση είχε ως αποτέλεσμα την ανακατανομή του κεφαλαίου
και δημιούργησε την ελπίδα σε μεγάλα κοινωνικά στρώματα για μια καλύτερη θέση
στην κοινωνική ιεραρχία. Ο φιλελευθερισμός της αστικής τάξης προώθησε την
άσκηση της εξουσίας από τα εύρωστα οικονομικά στρώματα της κοινωνίας .4

Φτάνοντας στα μέσα του 19ου αιώνα έχουμε την κυριαρχία της βιομηχανικής
αστικής τάξης που στηρίζεται στον ατομικό της πλούτο και στα ισχυρά οικογενειακά
και πελατειακά της δίκτυα με επικεφαλής «βιομηχανικές δυναστείες». Η αστική τάξη
εξελίχθηκε σε σημαντική πολιτική δύναμη της εποχής. Εκπρόσωποί της
συγκροτούσαν ισχυρές ομάδες στα ευρωπαϊκά κοινοβούλια, ενώ η τοπική
αυτοδιοίκηση ήταν υπό τον έλεγχό της. Η αστική τάξη είχε μια σαφή εσωτερική
διαστρωμάτωση σε μεγαλοαστούς, μεσοαστούς και μικροαστούς με τους τελευταίους
να έχουν μια κοινωνικά ρευστή θέση ανάμεσα στους αστούς και τους εργάτες. Έτσι
εμφανίστηκαν μεγάλες κοινωνικές αντιπαραθέσεις σε φτωχούς και πλούσιους,
προοδευτικούς και συντηρητικούς, σε εκείνους που έμεναν προσκολλημένοι στο
παρελθόν και σε εκείνους που αναζητούσαν νέες διεξόδους. 5 Οι συνθήκες διαβίωσης
και εργασίας του βιομηχανικού προλεταριάτου ήταν απάνθρωπα άθλιες, γεγονός που
προώθησε τις σοσιαλιστικές ιδέες με κυρίαρχο τον Καρλ Μαρξ. Με τον φίλο του

2
Εμμανουήλ, Μ.,2002, σελ.23,36 και Honour H. –Fleming,J.,1998, σελ.6 και Watkin, D.,2007,
σελ.437.
3
Burns Ed., 2006, σελ.11.
4
Πετρίδου B., Ζιρώ, Ό.,2015,σελ 139.
5
Πετρίδου B., Ζιρώ, Ό.,2015,σελ 139 και Γαγανάκης Κ., 1999, σελ.270.
Ένγκλες Φ. έγραψαν το Κομμουνιστικό Μανιφέστο στο οποίο αναλύεται η πάλη των
τάξεων μέσα από την ιστορική εξέλιξη.6

Νομίζω ότι αυτό το κεφάλαιο θα μπορούσε να ήταν μικρότερο, οι

εσωτερικές διαμάχες στην αστική τάξη δεν αφορούν την εργασία. Επίσης
αναπαράγετε φράσεις μέσα από τα βιβλία.

Ρεαλισμός.

Οι πολιτικές και κοινωνικές συγκρούσεις των αρχών του 19 ου αιώνα

επηρέασαν όπως ήταν φυσικό τους καλλιτέχνες της εποχής. Σε μια κοινωνία που
άρχισε να κυριαρχείται από υλιστικές αξίες οι καλλιτέχνες άρχισαν να αμφισβητούν
τη φαντασία και τον ρομαντισμό. Τα προβλήματα και ο σύγχρονος άνθρωπος ήρθαν
στο προσκήνιο και έγιναν το θέμα για τη ποίηση, τη πεζογραφία, τη τέχνη. 7 Η εποχή
της Γαλλικής Επανάστασης και έπειτα χαρακτηρίζεται από την ονομασία ως«τομή
στη παράδοση». Μπορούμε πάντα να γράφουμε πιο απλά. Μέχρι τώρα μέσα από τις
ακαδημίες και τις εκθέσεις αλλά και από τους κριτικούς και τους φιλότεχνους γινόταν
πολύ σημαντικό έργο για διαχωρισμό της Τέχνης από την απλή άσκηση μιας τέχνης.
Η Βιομηχανική Επανάσταση όμως, άρχισε να αντικαθιστά την χειροποίητη εργασία
με την μηχανοποίηση της παραγωγής και το εργαστήρι με το εργοστάσιο. 8 Το έργο
τέχνης έγινε αντικείμενο συναλλαγής και η αξία του μεγάλωνε όσο πιο ρεαλιστικό
ήταν, δηλαδή πραγματικό.

Να αλλάζετε πιο συχνά παραγράφους για να μην κουράζεται ο αναγνώστης.

Ο όρος ρεαλισμός είναι γνωστός από τον 17ο αιώνα, δηλαδή την εποχή του
Μπαρόκ. Ισπανοί και Ολλανδοί ζωγράφοι χρησιμοποιούσαν την έκφραση ώστε να
αποδώσουν σκηνές από την καθημερινή ζωή. 9 Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα το
ρομαντικό κλίμα που κυριαρχούσε στο χώρο των γραμμάτων και των τεχνών άλλαξε,
καθώς διανύουμε μια εποχή που θριαμβεύει η επιστήμη και ο θετικισμός. Ο
ρεαλισμός και ο νατουραλισμός διαδέχτηκαν τον ρομαντισμό στη λογοτεχνία και στις
καλές τέχνες. Οι καλλιτέχνες απομακρύνονται από τον λυρισμό και τη φαντασία και
εστιάζουν στη πλήρη και αντικειμενική αναπαραγωγή της κοινής ατομικής και

6
Πετρίδου B., Ζιρώ, Ό.,2015,σελ 139 και Honour H. –Fleming,J.,1998, σελ.7-8.
7
Πετρίδου B., Ζιρώ, Ό.,2015,σελ 139 και Honour H. –Fleming,J.,1998, σελ.8 και Εμμανουήλ Μ.,
2008, σελ.36.
8
Gombrich E. H. , 1998, σελ. 499.
9
Εμμανουήλ Μ., 2008, σελ.36.
κοινωνικής πραγματικότητας. Απεικονίζοντας τις ανισότητες και το ρυπαρό
περιβάλλον των πόλεων στις αναδυόμενες βιομηχανικές κοινωνίες, πολλές φορές οι
καλλιτέχνες γίνονται κριτές της σύγχρονης κοινωνίας.10

Αυτά τα γράψατε και πιο πριν. Νομίζω ότι ίσως θα ήταν προσφορότερο αν
ενοποιούσατε το ιστορικό με το καλλιτεχνικό πλαίσιο σε ένα κεφάλαιο και
αποφεύγατε τις επαναλήψεις.

Ο Ρεαλισμός στη ζωγραφική. Και πιο πριν για τον ρεαλισμό στη
ζωγραφική μιλούσατε

Στη ζωγραφική ο ρεαλισμός στράφηκε στην ακριβή παρατήρηση της φύσης,

στην καταγραφή της πραγματικότητας όπως είναι και όπως φαίνεται στα μάτια του
καλλιτέχνη χωρίς το φίλτρο της υποκειμενικής ευαισθησίας, καταγράφοντας με
απρόσωπο τρόπο τις καθημερινές όψεις της ζωής, χωρίς συναισθηματισμούς και
εξιδανικεύσεις. Ο ήρωας στο Ρεαλισμό είναι ο συνηθισμένος άνθρωπος, ο άνθρωπος
του μόχθου, ο εργάτης, ο αγρότης σε σκηνές καθημερινής ζωής. 11 Από τα μέσα του
19ου αιώνα κυριαρχούν δύο τάσεις στη ζωγραφική. Η ακαδημαϊκή με σκηνές από τη
μυθολογία και την ιστορία με έντονη συναισθηματική φόρτιση συχνά, που
αποδίδονται με ρεαλιστικό τρόπο. Η δεύτερη τάση απεικονίζει τοπία ή θέματα
παρμένα από τη φύση, τη ζωή των αγροτών, αλλά και σκηνές της καθημερινής
πραγματικότητας με έμφαση στην απλότητα. Για τη δεύτερη τάση χρησιμοποιείται
και ο όρος νατουραλισμός που φανερώνει τη δυσαρέσκεια του ανθρώπου ως προς τη
νέα κατάσταση των πόλεων και την αναζήτηση φυσικών τρόπων διαβίωσης.12

Αυτά θα μπορούσαν να πάνε στο προηγούμενο κεφάλαιο και να ξεκινούσατε

με τον Κουρμπέ.

Ο ζωγράφος Gustave Courbet στα μέσα του 19ου αιώνα δοκίμασε το δρόμο
του ολοσχερούς Τι σημαίνει ολοσχερής ρεαλισμός, δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα
ρεαλισμού και εισήγαγε τον όρο ρεαλισμός για την νέα τάση ζωγραφικής που

10
Ράπτης Κ., 1999, σελ.109.
11
Πετρίδου B., Ζιρώ, Ό.,2015,σελ. 139-149.
12
Εμμανουήλ Μ., 2008, σελ.36.
εμφανίσθηκε την αντίστοιχη περίοδο. Διακηρύττει πως η τέχνη πρέπει να είναι
ρεαλιστική για να έχει λόγο ύπαρξης, όχι όμως με την ακριβή μίμηση της φύσης αλλά
με την αντιμετώπιση της πραγματικότητας ως πρώτη ύλη για τα έργα του, χωρίς
αισθητική, ηθική ή θρησκευτική προκατάληψη. Διαμαρτυρόμενος ως προς τον τρόπο
που επιλέχθηκαν, τελικά επιλέχθηκαν ή όχι; τα έργα στη Διεθνή Έκθεση του
Παρισιού το 1855 διοργάνωσε ατομική έκθεση, δίπλα στην επίσημη έκθεση, σε έναν
αυτοσχέδιο χώρο δίνοντας το όνομα «Le realisme, G.Courbet», ( Ο ρεαλισμός, Γκ.
Κουρμπέ). Ο ρεαλισμός του G.Courbet είναι μια επανάσταση καθώς, οι πρωτοπορίες
της τέχνης εναντιώνονται στο άκαμπτο σύστημα του ακαδημαϊσμού. 13

Το έργο το οποίο κυριαρχεί στην ατομική του έκθεση είναι Το εργαστήριο, ένα
έργο μεγάλων διαστάσεων (361x597) που απεικονίζει μια αντιπροσωπευτική εικόνα
της γαλλικής κοινωνίας της δεκαετίας του 1850. Ο G.Courbet πιστεύοντας ότι πρέπει
να ζωγραφίζει αυτό που βλέπει «πραγματικά» δημιούργησε ένα πρότυπο
αυτοπροσωπογραφίας του καλλιτέχνη ως κεντρική μορφή της κοινωνίας.
Τοποθετημένος στο κέντρο του πίνακα, ανάμεσα σε δύο ομάδες ανθρώπων, πορτρέτα
συλλεκτών και φίλων, αντιπροσωπευτικών μελών όλων των κοινωνικών τάξεων.
Παρά την πληθώρα προσώπων δεξιά και αριστερά, ο καλλιτέχνης δείχνει
απομονωμένος και προσηλωμένος απόλυτα στο έργο του, βυθισμένος στην μοναχική
επικράτεια της τέχνης του. . Ο G.Courbet θέλει να τονίσει πως στην εποχή της
βιομηχανικής ανάπτυξης και της πληθυσμιακής έκρηξης των αστικών κέντρων ο
καλλιτέχνης παρόλα αυτά βιώνει με τραγικό τρόπο την απομόνωσή του, είναι μόνος
μέσα στο πλήθος.14

13
Πετρίδου B., Ζιρώ,Ό., 2015,σελ.149 και Εμμανουήλ Μ., 2008, σελ.38 και Gombrich E. H. , 1998,
σελ.511 και Argan, G.C., Bonito Oliva, A., 2014, σελ.22.
14
Δασκαλοθανάσης, Ν., 2004, σελ.62-64 και Πετρίδου B., Ζιρώ, Ό.,2015,σελ.149-150.
 Εικόνα 1: Gustave Courbet, Το εργαστήριο, 1855

Ο πίνακας είχε το υπότιτλο «Μία πραγματική αλληγορία που προσδιορίζει

επτά χρόνια της καλλιτεχνικής μου ζωής». Στην περίπλοκη αλληγορική δομή του
έργου εστιάζουμε στη μορφή της Ιρλανδέζας ζητιάνας, η οποία εκφράζει μια νότα
αρνητικότητας όχι μόνο ως προς την ουτοπική επαγγελία του ζωγράφου, αλλά μια
άρνηση της εν λόγω επαγγελίας συνολικά. Είναι μια μορφή που υπονομεύει τόσο την
οιονεί αρμονία της αλληγορίας του Courbet όσο και την εικόνα του θριάμβου της
τέχνης που δεσπόζει στο κέντρο του έργου. Η τεχνική του Courbet μας επιτρέπει να
δώσουμε έμφαση στο σημαίνον και όχι στο σημαινόμενο. Ενσαρκώνει σε μια
φιγούρα όλες τις μορφές καταπίεσης που ταλαιπωρούν φύλο και τάξη και εκμηδενίζει
το βασικό θεματικό μοτίβο του έργου. Απεικονίζοντας όλα όσα είναι ανεξήγητα και
ανορθολογικά -όντας γυναίκα, φτωχή, μάνα, παθητική, μη παραγωγική και
μολοντούτο αναπαραγωγική- αρνείται την ενέργεια του ανδροκρατούμενου κεντρικού
κομματιού δημιουργώντας αναστάτωση ως προς το μήνυμα περί προόδου, ειρήνης
και συμφιλίωσης της όλης αλληγορίας. Παρατηρώντας τα πόδια της Ιρλανδέζας
ζητιάνας βλέπουμε πως απεικονίζονται γυμνά, πλαδαρά, ωχρά, ασθενικά χωρίς
μαργαριταρένια αισθησιακή γαλήνη. Η αποκάλυψη των γυμνών ποδιών αποτελεί για
το 19ο αιώνα ένα δείγμα εξαχρείωσης μιας γυναίκας, μια εγκατάλειψη του
αυτοσεβασμού. Τα πόδια της ζητιάνας έρχονται σε αντίθεση με τα πόδια ,του
ζωγράφου, τορνευτά, σφριγηλά, ενδεδυμένα με κομψό μαύρο και πράσινο ριγέ
παντελόνι. Η διαφορά ανάμεσα στα πόδια της φτώχειας και της στέρησης και στα
πόδια της αυθεντίας και της ιδιοκτησίας βάζει τους όρους φύλου που ενισχύουν τα
νοήματα μέσα από τα οποία η ζητιάνα επικαλείται δικαιοσύνη κάνοντας έκδηλη την
αδικία της υπάρχουσας κοινωνικής τάξης όπως την παρουσιάζει ο Courbet.15

Και πάλι είστε πάρα πολύ κοντά σε αυτό που διαβάζετε, θα πρέπει να τα
γράφετε με δικά σας λόγια. Επίσης θα βοηθούσε τον αναγνώστη αν σε μια μικρή
εικόνα βάζατε αυτήν την λεπτομέρεια που αναφέρει η Νόκλιν, καθώς δεν την βλέπει
κανείς εύκολα. Το ότι είχατε ως βιβλιογραφία την Νόκλιν δεν σημαίνει ότι θα έπρεπε
να επικεντρώσετε την ανάλυση σε μια μικρή λεπτομέρεια του πίνακα.

Ο ρεαλισμός στη μουσική.

Οι αλλαγές που συντελέστηκαν στη ζωγραφική με το ρεαλισμό κατά τον 19 ο

αιώνα, επηρέασαν και τη μουσική. Το ενδιαφέρον του κοινού και των συνθετών
στρέφεται στην όπερα, είδος στο οποίο είναι έκδηλα τα συναισθήματα και οι ιδέες,
και προβάλλονται με αντικειμενικό και αληθινό τρόπο πραγματικά περιστατικά της
ζωής. Εισάγονται νέα θέματα που συνδέονται με την επικαιρότητα της εποχής και
παρουσιάζουν κοινωνικά και ηθικά προβλήματα. 16 Στην μουσική εμφανίζεται το
κίνημα του βερισμού ως αντιστοιχία του ρεαλισμού στη λογοτεχνία. Τα
χαρακτηριστικά του ρεαλισμού ανταποκρίνονται στη μουσική σε περιορισμένο
βαθμό, αφού τα μέσα της είναι αφηρημένα και τυποποιημένα. Τα στοιχεία του
βερισμού αναφέρονται κυρίως στο λιμπρέτο.17

Μια γενιά συνθετών με επικεφαλής τον G. Puccini συνδέονται με το κίνημα

του βερισμού. Μέσα από το βερισμό ( ρεαλισμό - πραγματοκρατία) προσπαθούν να
εμβάλλουν στο λυρικό θέατρο τον νατουραλισμό συγγραφέων όπως ο Ζολά, ο Ίψεν
και σύγχρονών τους επιλέγοντας να παρουσιάσουν με γήινο και πραγματικό τρόπο
πλοκές από την καθημερινή ζωή.18 Αυτή τη σύνδεση μουσικής-λογοτεχνίας την
κάνατε και πιο πάνω.

Με συνδυασμό το λυρισμό και την υστερορομαντική αρμονία

χαρακτηριστική όπερα του βερισμού είναι η La Boeme του G.Puccini ως αστική,

15
Nochlin, L. http://www.documenta14.de/gr/south/3_courbet
16
Μάμαλης Ν., 2008, σελ.193.
17
Michels, Ulrich, 1995, σελ.443.
18
Machlis J., Forney Kr.,1996, σελ.341-342.
αισθηματική αντίληψη της ζωής των καλλιτεχνών. Το λιμπρέτο της βασίζεται στο
μυθιστόρημα του H.Murger Σκηνές Μποέμικης Ζωής το οποίο απεικονίζει τις χαρές
και τις λύπες νέων καλλιτεχνών που μεταβαίνουν στο Παρίσι αναζητώντας δόξα και
πλούτο. Η υπόθεση διαδραματίζεται με φόντο το παγωμένο Παρίσι την περίοδο των
Χριστουγέννων όπου εκτυλίσσεται ο έρωτας μεταξύ του ποιητή Ροδόλφου και μιας
νεαρής μοδίστρας της Μιμής. Ξεκινάει από την γνωριμία των δύο νέων, την
εκπλήρωση του ερωτά τους και τέλος το θάνατο της Μιμής. Αυτό που εντυπωσιάζει
στην όπερα είναι ότι η μουσική γίνεται πιο αδρή στη δομή της προκαλώντας έτσι
ισχυρές και συχνά κραυγαλέες εντυπώσεις. Ο G.Puccini με τη μουσική καταφέρνει να
μεταφέρει στον θεατή με συγκλονιστικό τρόπο όλα τα συναισθήματα που βιώνουν οι
ήρωες, τη χαρά, τον έρωτα, την απόγνωση. Χρησιμοποιεί μελωδικό ρετσιτατίβο,
συγκλονιστικές άριες που δημιουργούν μαγικές σκηνές, ντουέτα και τέλος ένα
τρομερό επίλογο. Η μουσική δίνει στο χρόνο άλλη διάσταση ή καλύτερα οργανώνει
το χρόνο στη δική της διάσταση. 19

Η αρχιτεκτονική τον 19ο αιώνα.

Η βιομηχανική επανάσταση εδραιώνεται στην Ευρώπη με διαφορετικούς

ρυθμούς και με διαφορετική επίδραση σε κάθε τομέα της κοινωνίας. Υπήρξαν
πολιτικές, κοινωνικές, θρησκευτικές, τεχνολογικές αλλαγές στο κόσμο ώστε ήταν
επόμενο να δεχθεί και η αρχιτεκτονική νέες ιδέες και καινοτομίες. Η αύξηση του
πληθυσμού το 19ο αιώνα και η αστικοποίηση θα δημιουργήσει την ανάγκη για
ανοικοδόμηση νέων κατοικιών, πολυκατοικιών με πολυτελή διαμερίσματα στο
κέντρο των πόλεων που αποτελούν κτιριακά προγράμματα με ιδιαίτερες λειτουργίες
και κατασκευαστικές απαιτήσεις.20

Μετά από τη μελέτη των σημαντικών μνημείων της Αρχαιότητας, η

αρχιτεκτονική επεξεργάζεται και αναθεωρεί τις απόψεις της για τις διαφορετικές
αρχιτεκτονικές τεχνοτροπίες οι οποίες συναγωνίζονται αυτές τις κλασικής. Οι
αρχιτέκτονες χρησιμοποιούν τα πρότυπά τους σε μια πιο ελεύθερη απόδοση
αναμειγνύοντας στοιχεία από άλλες εποχές με τη γόνιμη φαντασία τους. Στόχος τους
να δημιουργήσουν νέες αρχιτεκτονικές εκφράσεις που θα ικανοποιούσαν τις

19
Όπ.π., σελ.341-342.
20
Πετρίδου, Β., 2008, σελ.219 και Πετρίδου B., Ζιρώ, Ό.,2015,σελ.139.
απαιτήσεις ομάδων για την επίδειξη της οικονομικής ευμάρειας και της κοινωνικής
τους θέσης.21Υπήρχε η πεποίθηση ότι μόνο με τις καινούριες κατασκευαστικές
τεχνολογίες θα επιτευχθεί η δυναμική δημιουργία του χώρου της μοντέρνας
κοινωνίας. Έτσι αρχιτέκτονες και μηχανικοί αναζητούσαν κοινά σημεία ανάμεσα
στην επιστήμη των κατασκευών και την εξέλιξη των αρχιτεκτονικών μορφών. 22

Η χρήση των παραδοσιακών υλικών στην κατασκευή άλλαξε ριζικά, καθώς

Άγγλοι και Γάλλοι μηχανικοί πειραματίζονται με την εξέλιξη των νέων υλικών. Η
χρήση των μετάλλων ως τον 19ο αιώνα περιοριζότανε μόνο ως μεμονωμένα
εξαρτήματα στην κατασκευή κτιρίων καθώς το κόστος ήταν μεγάλο. Με την
βιομηχανοποίηση της παραγωγής του μετάλλου μειώθηκε το κόστος, επιτρέποντας τη
χρήση του στην τεχνολογία των κατασκευών. Η επεξεργασία του χυτοσίδηρου
επέτρεψε την κατασκευή μεταλλικών στοιχείων που αντικατέστησαν τους ογκώδεις
τοίχους και τους λίθινους ή ξύλινους κίονες. Το γυαλί, με την συνεχώς
αναπτυσσόμενη επεξεργασία του, σε συνδυασμό με το μέταλλο επιτρέπει την
κατασκευή κτιρίων με μεγάλους εσωτερικούς χώρους, άπλετο φωτισμό,
προσαρμοσμένα στις ανάγκες του νέου αστικού τοπίου. Η χρήση των νέων υλικών
στην κατασκευαστική οφείλεται στη μαζική παραγωγή με χαμηλό κόστος και στην
εύκολη μεταφορά τους. Αρχιτέκτονες και μηχανικοί έχουν ως κοινούς στόχους την
παράλληλη μελέτη της αρχιτεκτονικής μορφής που αντικατοπτρίζεται και
επηρεάζεται από τις κατασκευαστικές λεπτομέρειες του κτιρίου. 23

Αντιπροσωπευτικό δείγμα των νέων τεχνικών με μεταλλικές κατασκευές είναι

ο πύργος του Άιφελ που κτίστηκε το 1889. Δημιούργημα του μηχανικού G.Eiffel ο
οποίος εμπνεύστηκε το πύργο ως μεγαλοπρεπή είσοδο για τη Διεθνή Εμπορική
Έκθεση στο Παρίσι το 1889. Ο πύργος του Άιφελ κατασκευάστηκε σε διάστημα 21
μηνών και το ύψος του φτάνει τα 300 μέτρα. Σε αντίθεση με τους εκθεσιακούς
χώρους, των οποίων η αρχιτεκτονική του μετάλλου και του γυαλιού ήταν
καμουφλαρισμένη πίσω από μια νέο μπαρόκ πρόσοψη, ο σκελετός του πύργου ήταν
φτιαγμένος μόνο από μέταλλο και ακολουθούσε αεροδυναμικές αρχές. Αποτελεί μία
εξαιρετικά ευφάνταστη συναρμολόγηση πολλών μικρών, ισχυρών, ελαφρών και
ανθεκτικών στους ανέμους μερών, σε ένα μνημειώδες σύνολο αλησμόνητης
κατατομής. Η μορφή του πύργου του Άιφελ πραγματοποιήθηκε χάρη στους στατικούς
21
Πετρίδου, Β., 2008, σελ.219,223-224.
22
Πετρίδου B., Ζιρώ, Ό.,2015,σελ140.
23
Πετρίδου, Β., 2008, σελ.227,229 και Πετρίδου B., Ζιρώ, Ό.,2015,σελ.140,142
υπολογισμούς για την αντιμετώπιση των πλευρικών ωθήσεων του ανέμου και τη
μελέτη των υλικών.

Εικόνα 2: G.Eiffel Πύργος του Άιφελ 1889.

Ξεκινώντας μέσα από την «γύμνια» της τεχνικής κατασκευής του, είχε την
φιλοδοξία να γίνει χάρη στο τεράστιο μέγεθος του, το σύμβολο μιας πόλης.Ο πύργος
του Άιφελ εκφράζει την τεχνική, την πρόοδο και το πνεύμα της εφευρέσεως.
Αποτελεί την πραγματοποίηση ενός νέου τύπου «μνημείου» που ενώ δεν επαινεί
καμμιά στιγμή του παρελθόντος, εξυμνεί το παρόν και αναγγέλλει το μέλλον. 24

Συμπεράσματα

Τα ιστορικά γεγονότα της Γαλλικής επανάστασης καθώς και οι αλλαγές που

επήλθαν στη διάρκεια της βιομηχανικής επανάστασης μετέβαλαν το πολιτικό,
κοινωνικό τοπίο καθώς και το τοπίο των αστικών περιοχών. Οι τέχνες δεν έμειναν
ανεπηρέαστες από τα γεγονότα, ο ρομαντισμός έδωσε τη θέση του στο ρεαλισμό ο
οποίος επικράτησε στη ζωγραφική και τη μουσική, απομακρύνοντας τον καλλιτέχνη
από τις συμβάσεις του παρελθόντος. Στην αρχιτεκτονική, οι αρχιτέκτονες και οι
24
Πετρίδου, B., Ζιρώ,2015,σελ.141 και Πετρίδου, Β., 2008, σελ.228 και Gärtner J. Peter, 2007,
σελ.429-430 και Watkin, D.,2007,σελ.458.
μηχανικοί θέτουν κοινούς στόχους τις λειτουργικές λύσεις στις κατασκευές με τη
χρήση νέων υλικών.

Η εργασία ήταν πολύ πλούσια και με πολύ καλή βιβλιογραφία, φαίνεται ότι
διαβάσατε αρκετά. Όμως έχει βασικά προβλήματα δομής που ήδη σας τα
ανέδειξα, κυρίως στο πρώτο μέρος. Υπάρχουν συνεχώς επαναλήψεις, και χωρίς
να γίνουν εκπτώσεις στην ποιότητα θα μπορούσε να ήταν μικρότερη. Επίσης
μένετε πολύ κοντά στα βιβλία, με αποτέλεσμα το ποσοστό λογοκλοπής να είναι
πολύ υψηλό. θα πρέπει να απομακρύνεστε περισσότερο από αυτά που
διαβάζετε.
Βιβλιογραφία

Γαγανάκης Κ., Κοινωνική και Οικονομική Ιστορία της Ευρώπης, ΕΑΠ, Πάτρα,
1999.

Εμμανουήλ Μ., Πετρίδου Β., Τουρνικιώτης , Η Ιστορία των Τεχνών στην

Ευρώπη, Τόμος Β’,ΕΑΠ, Πάτρα, 2008

Μάμαλης Ν., Η Ιστορία των Τεχνών στην Ευρώπη, Τόμος Γ’, ΕΑΠ, Πάτρα,
2008

Πετρίδου B., Ζιρώ, Ό.,Τέχνες και αρχιτεκτονική από την αναγέννηση έως τον
21ο αιώνα, Εκδ. Κάλλιπος, 2015, https://repository.kallipos.gr/handle/11419/3541
Ράπτης Κ., Γενική Ιστορία της Ευρώπης, ΕΑΠ, ΠΑΤΡΑ, 1999.
Argan, G.C., Bonito Oliva, A. Η μοντέρνα τέχνη 1770-1970 & Η τέχνη στην
καμπή του 21ου αιώνα, πρόλ. Ν.Κεσσανλής, μτφρ. Λ.Παπαδημήτρη,
Μ.Σπυριδοπούλου, Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης (σειρά:
Ιστορία της Τέχνης),2014.
Burns Ed.,Ευρωπαϊκή Ιστορία. Ο Δυτικός Πολιτισμός: Νεώτεροι Χρόνοι, μτφρ.
Τάσος Δαρβέρης, Θεσσαλονίκη, Επίκεντρο, 2006 (πρώτη έκδοση: 1988).

Gombrich E. H. , Το Χρονικό της Τέχνης, ΜΙΕΤ, μτφρ. Λίνα Κασδάγλη,Αθήνα

1998.

Machlis J., Forney Kr., Η Απόλαυση της Μουσικής, μτφρ. Δ. Πυργιώτης,

εκδ.Fagotto, Αθήνα 1996

Michels, Ulrich, Άτλας της Μουσικής (ελλ.μτφρ.), Αθήνα: Φίλιππος Νάκας,

1995, 2 τόμοι.

Nochlin, L., «Η αναπαράσταση της αθλιότητας: Η ζητιάνα του Courbet»,

μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, περιοδικό South as a State of Mind,
τχ.6 [Documen14#1] διαθέσιμο στο
http://www.documenta14.de/gr/south/3_courbet

Honour H. –Fleming,J.,Ιστορία της Τέχνης, μτφρ. Ανδρέας Παππάς, Αθήνα,

Υποδομή, 1998 (πρώτη έκδοση: 1984).

Watkin D.,Ιστορία της Δυτικής Αρχιτεκτονικής, μτφρ. Κώστας Κουρεμένος,

Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας, 2007 (πρώτη έκδοση: 1986).
Ξένη Βιβλιογραφία

Gärtner J. Peter, Le musée d’ ORSAY (visite guidée), Ed. Place des Victoires,
Paris 2007.

Πηγές εικόνων

Εικόνα 1

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%BA%CF%85%CF%83%CF
%84%CE%AC%CE%B2_%CE%9A%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%BC
%CF%80%CE%AD#/media/File:Courbet_LAtelier_du_peintre.jpg ανάκτηση
5/3/2018.

Εικόνα 2

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%8D%CF%81%CE%B3%CE
%BF%CF%82_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%86%CE%B9%CF
%86%CE%B5%CE
%BB#/media/File:Eiffel_tower_from_Cite_Architecture_Chaillot.jpg
ανάκτηση 5/3/2018.