DRŽAVNI UNIVERZITET U NOVOM PAZARU

Departman: Za matematičke nauke

Halis Hasanović

Turistička ponuda Novog Pazara

- seminarski rad –

Novi Pazar
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

2013.

2
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

DRŽAVNI UNIVERZITET U NOVOM PAZARU

Departman: Matematičke nauke

Studijski program: Matematika-informatika

Predmet: Upravljanje multimedijalnih sistema

Nastavnik: Dr Dragoljub Martinović
Saradnik: Adela Crnišanin

Student: Hasanović Halis

Tema seminarskog rada:

Turistička ponuda Novog Pazara

3
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

Novi Pazar, 2013.

IZVOD

U seminarskom radu su predstavljene turističke lokacije na teritoriji grada Novog

Pazara. Analizirana svaka destinacija posebno. Takodje objasnjeni neki dogadjaji koji su
karakteristični za Novi Pazar.

ABSTRACT

The essay presents tourist sites in the city of Novi Pazar. We analyzed each
destination separately. Also explain some of the events that are characteristic of Novi
Pazar.

4
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

Sadržaj
1.Uvod........................................................................................................................................5
2. Novi Pazar...............................................................................................................................6
2.1. Geografski položaj...........................................................................................................6
2.2. Istorijski razvoj................................................................................................................7
2.3. Stanovništvo.....................................................................................................................8
3. Znamenitosti I atrakcije..........................................................................................................9
3.1. Planine..............................................................................................................................9
3.2. Banje................................................................................................................................9
3.2.1.Novopazarska Banja................................................................................................10
3.2.2.Rajčinovića banja.....................................................................................................11
3.3. VODE............................................................................................................................12
3.3.1. Reka Raška..............................................................................................................12
3.3.2. Ibar..........................................................................................................................12
4. Kulturno-istorijski spomenici...............................................................................................13
4.1. Petrova crkva.................................................................................................................13
4.2. Đurdevi stupovi..............................................................................................................14
4.3. Manastir Sopoćani.........................................................................................................14
4.4. Altun-alem džamija........................................................................................................15
4.5. Hamam...........................................................................................................................16
5. Kulturne institucije................................................................................................................16
5.1.Narodni muzej.................................................................................................................16
5.2.Istorijski arhiv „Ras“.......................................................................................................17
5.3. Dom kulture „Oslobođenje“..........................................................................................17
5.4. Narodna biblioteka „Dositej Obradović“-.....................................................................17
6. Kulturne manifestacije..........................................................................................................18
6.1. "Sopoćanska viđenja“....................................................................................................18
6.2. "Festival omladinskih horova Srbije"............................................................................18
6.3. "Oktobarski susreti pisaca"............................................................................................18
6.4. „Sandžačke igre“............................................................................................................19
6.5. Festival „Stari grad“.......................................................................................................19
7.Zaključak................................................................................................................................20
8. Literatura...............................................................................................................................21

5
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

1.Uvod

Novi Pazar je kulturni i ekonomski centar Sandžaka, jedne od najnerazvijenijih regija u

SRJ. Osnovan je 1451. godine u neposrednoj blizini srednjovekovnog utvrđenja Ras.
Zahvaljujući svom položaju Novi Pazar je dugi niz godina bio najvažnija i najrazvijenija
varoš između Dubrovnika i Niša.
Novi Pazar poseduje značajne potencijale i prirodne resurse za proizvodnju zdrave
hrane i razvoj turizma. Reč je o prostranoj planinskoj teritoriji na kojoj se optimalno smenjuju
blagi i oštri usponi, rečni useci i doline, visoravni, veliki kompleksi četinarskih šuma,
prostrane livade i pašnjaci.
Na teritoriji Novog Pazara nalaze se dva termalna izvora, poznata još od davnina,
Novopazarska i Rajčinovića banja, kao i mineralni izvor Slatina, čije su mogućnosti potpuno
neiskorišćene. Tome se pridružuje izuzetno bogastvo flore i faune, očuvana životna sredina ,
odsustvo aerozagađenja, obilje čiste vode, autentičan folklor, tradicija i stara arhitektura,
uslovi za proizvodnju zdrave hrane, što ukupno uzev predstavlja realnu osnovu za razvoj
raznovrsne turističke ponude (stacionarnog letnjeg i zimskog, tranzitnog, zdravstvenog,
izletničkog, rekreativnog, zimsko-sportskog, lovnog i ribolovnog turizma) i što je, takođe,
izuzetno važno za razvoj seoskog turizma.
Posebnu vrednost ovog multietničkog prostora sa ukrštanjem različitih kultura, gde se
susreću zapadna i istočna civilizacija čine brojni kulturno-istorijski spomenici koji svedoče da
ovaj prostor ima burnu prošlost.
Imajući u vidu fizionomiju orijentalnog naselja i činjenicu da je veliki broj turista koji
se uključuje u turistička putovanja motivisan željom da upozna istorijsko i kulturno nasleđe
drugih zemalja i krajeva, turistička ponuda Novog Pazara može doprineti stvaranju uslova za
bolje razumevanje među ljudima sa različitim istorijskim i kulturnim nasleđem.
Uz prirodne i ljudske resurse, kao i brojne spomenike kulture, može se zaključiti da
Novi Pazar ima velike potencijale za održiv razvoj - proizvodnju zdrave hrane i razvoj svih
vidova turizma.

Sl.1. Panorama Novog Pazara

6
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

2. Novi Pazar

2.1. Geografski položaj

Opština Novi Pazar je ekonomski i kulturni centar Sandžaka. Nalazi se na brdsko

planinskom području jugozapadnog dela Srbije, 290km južno od Beograda, na deonici starog
puta koji preko Ibarske magistrale vodi prema Podgorici i Jadranskom moru. Lociran je u
zvezdastoj dolini reka Jošanice, Raške, Deževske i Ljudske reke, na nadmorskoj visini od 496
do 1670 metara. Okružen je visokim planinama Golijom i Rogoznom i Pešterskom visoravni.
Graniči se sa opštinama Sjenica, Tutin, Kosovska Mitrovica, Zubin Potok, Leposavić, Raška i
Ivanjica.
Ukupna površina opštine sa 100 naseljenih mesta iznosi 742 km² . Gustina naseljenosti
iznosi 74 stanovnika na km². Njegov osnivač Isa-beg Ishaković je podigao grad u
neposrednoj blizini srednjovekovnog utvrđenja Trgovište, poznatog pod imenom Ras.
Prvi pisani dokument u kome se pominje ime Novi Pazar datira iz XV veka, kada je
Malo veće Dubrovačke republike odlučilo da u njemu postavi svog konzula. To potvrđuje da
je grad u to vreme već bio razvijen, zahvaljući svom izuzetnom geografskom položaju, jer se
nalazio na raskršću važnih puteva koji su vodili od Dubrovnika prema Nišu, Sofiji, Istanbulu,
Solunu, Beogradu, Pešti i Sarajevu.
O Novom Pazaru su pisali brojni putopisci, a u XVII veku zabeleženo je da je bio jedan
od najvećih gradova na Balkanu. Ime Novi Pazar ušlo je u svetske leksikone kao sinonim za
Sandžak od 1878. godine, kada je na Berlinskom kongresu kao corpus separatum čitava regija
nazvana Novopazarski Sandžak.
Od Prvog svetskog rata, njegova sudbina postaje neizvesna, grad intenzivno slabi i gubi
na svom značaju. Kasnije, izgradnjom novih puteva preko moravsko-vardarske doline, zbog
čega su prestali da funkcionišu stari drumovi koji su povezivali Jadran sa Istokom a koji su za
ovo područje značili život, on postaje marginalizovan, daleko od važnih saobraćajnica i
komunikacija. Od tada je najnerazvijenije područje u bivšoj i sadašnjoj Jugoslaviji.

7
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

Sl. 2.1. Geografski položaj Novog Pazara

2.2. Istorijski razvoj

Novi Pazar ima burnu i bogatu prošlost. Arheološki nalazi govore da je ovo područje
bilo naseljeno od kamenog doba (nalaz Naprelje), preko gvozdenog doba (nalaz Smolućka
pećina) iz ranoantičkog doba (Novopazarski nalaz), te nalazišta ostataka kasnoantičkih i
srednjovekovnih utvrđenja Jeleč i Ras.
Početkom VII veka Sloveni su naselili Balkansko poluostrvo. Jedna od najgušće
naseljenih teritorija bila je dolina Raške. Lociran na ravničarskom prostoru usred
Novopazarskog polja, Novi Pazar je prvobitno bio zamišljen kao baza za dalje prodore Turaka
na sever.
Između 1459. i 1461. udareni su temelji gradu na ušću Jošanice i Raške i dali mu ime
Yeni Pazar, odnosno Novi Pazar. Njegov osnivač bio je turski vojskovođa, Isa-beg Ishaković.
Preko njega su prolazili važni putevi koji su povezivali Dubrovnik, Bosnu i južno primorje sa
Solunom i Carigradom.
Od samog nastanka grad je imao fizionomiju orijentalnog naselja, a zbog svoje veličine
i značaja nazvan je šeherom, što je bio epitet koji je nosilo malo gradova na Balkanu. U
sredini se nalazila čaršija sa dućanima zanatlija i trgovaca. Putopisac Evlija Čelebija zapisao
je šezdesetih godina XVII veka Novi Pazar ima preko 1100 zanatskih radnji i dućana. Oko

8
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

čaršije bile su mnogobrojne mahale u kojima se stanovalo, a u svakoj mahali postojala je i

džamija. Najveći broj mahala u gradu ime je dobilo po graditeljima i obnoviteljima džamija.
Tako se pominju: Mujezin hodžina mahala, Iskender Čelebijina mahala i druge.
Ovaj trgovacko-zanatski centar imao je hanove, karavansaraje, hamame (javna
kupatlia), česme, džamije, itd. U to vreme Novi Pazar je imao više stanovnika nego London.
Grad je, međutim, doživeo pravu katastrofu u austro-turskom ratu 1689. godine, kada je
spaljen, pretvoren u prah i pepeo.
Po Novom Pazaru ovaj kraj je nazvan Novopazarski Sandžak, administrativno-
teritorijalna jedinica, koja je do 1877. godine pripadala bosanskom pašaluku i od Berlinskog
kongresa (1878.) igra važnu ulogu u politickoj istoriji Balkana.
Novi Pazar je stradao u velikoj meri i tokom ratnih neprilika 1737. i 1809. godine. I
pored svega, ovaj grad je imao značajnu političku i ekonomsku ulogu sve do poslednjih
decenija XIX veka.
U periodu između dva svetska rata grad preživljava teške dane, stečiste je bede i
sirotinje. Privreda je počivala na usitnjenom zanastvu i trgovini. Industrije nije ni bilo, ili se
sastojala samo iz male cigloceplane u Deževi i elektrani koja je zapošljavala tridesetak
radnika i dva električna mlina.
U Drugom svetskom ratu, nemačka vojska ulazi u Novi Pazar 16. aprila 1941. godine.
U toku rata, grad je doživeo još jedno razaranje od bombardovanja. Ipak, snage
narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije ušle su u Novi Pazar 28. novembra 1944. godine.
Malo ima gradova na Balkanu kod kojih je bilo izraženo tako naglo zamiranje kao što je
to u slučaju Novog Pazara.Ipak, u poslednjoj izgradnji, grad je doživeo pravu renesansu na
svim poljima i do danasnjih dana izrasta u lep i moderan grad.

2.3. Stanovništvo

Što se tice broja i strukture stanovništva, postoje različiti podaci. Prema zvaničnom
popisu iz 1991. godine, Novi Pazar ima 85.583 stanovnika. Etnički sastav stanovništva čine
Srbi sa 22.36%, Bošnjaci sa 75.37%, Crnogorci sa 0.27%, Albanci sa 0.25% i ostali sa 1.75%.
Prema zvaničnom popisu iz 2002. godine, Novi Pazar ima 97,664 stanovnika, a prema
nezvaničnim podacima, on broji oko 120.000 stanovnika. Od toga, samo u gradu živi oko
70.000 ljudi.
Novi Pazar je i danas nacionalno mešovita zajednica u kojoj živi oko 80% Bošnjaka a
ostalo čine Srbi, Crnogorci i drugi. Precizniji podaci pokazuju da 21,36% ukupnog
stanovništva čine Srbi, 75,37% Muslimani i 2,7% su pripadnici ostalih nacionalnosti. Neke
realnije analize pokazuju da, u stvari, nacionalno stanovništvo cine Bošnjaci sa 86,37%, Srbi
sa 10,93% i 2,7% ostalih nacionalnosti.
Prema podacima Crvenog krsta i nevladinih organizacija, oko 6.000 stanovnika čine
raseljeni sa Kosova , izbeglice iz Makedonije, BiH i Hrvatske.

3. Znamenitosti I atrakcije
9
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

3.1. Planine

Područje opštine Novi Pazar, pored mnogobrojnih turističkih prednosti, naročito je

značajno za zimski turizam koji najbolju perspektivu ima na Pešteru i posebno na Goliji.
Golija je lepotica među srpskim planinama! Izuzetno bogata šumama, livadama,
pašnjacima, izvorima, potocima i rečicama, selima, površine 75.000 ha, a dužine 32 km,
smeštena je na jugozapadnom delu Srbije, između opština Kraljevo, Raška, Novi Pazar,
Sjenica i Ivanjica. Cela Golija je Park prirode (proglašena jula 2001.god) i Rezervat biosfere
(UNESCO proglašava septembra 2001.god). Pod zaštitom je države sa I, II i III zonom zaštite
a na njoj se polako izdvajaju novi turistički centri: Odvraćenica, Golijska reka, Bele vode,
Rudno itd. Najviši vrh Golije je Jankov kamen na 1833 m.n.v.
U okviru turističkog centra na Goliji postoji šest skijaških staza, od kojih su 5 dužine
450 – 1200 m. U planu je izgradnja dve staze sa visinskom razlikom od 200-1500m dužine.
Golija je prostrana , pitoma, pregledna, sa vrlo pogodnom klimom: lepim, toplim letima,
a hladnim, vrlo snežnim, ali ne i oštrim zimama. Kao takva, Golija nesebično pruža uživanje
svima onima koji ne žele urbanu planinu, gužvu, zagađen vazduh, a hoće pravi odmor, u
savršeno čistom vazduhu, netaknutoj prirodi, izvorima zdrave vode Studenice, uz zdravu
hranu.
Imajući u vidu nedovoljnu prezentaciju turističke ponude opštine Novi Pazar, kao turisti
se uglavnom mogu sresti domaći gosti, i to najčešće putnici koji koriste postojeće
magistralne pravce, deca koja su na ekskurzijama, i korisnici banjskog turizma.
U poslednjem periodu, broj domaćih i stranih turista se ne menja značajno, i ima
tendenciju opadanja. Broj stranih turista u 2005. godini je skoro 7 puta manji od broja
domaćih turista.

Sl. 3.1. Planina Golija

3.2. Banje

10
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

U oblasti banjskog turizma, izdvajaju se geotermalni izvori u Novopazarskoj i

Rajčinovića banji. Ova dva mesta su pogodne za lečenje i rehabilitaciju, kao i rekreativne
aktivnosti. Iako navedene lokacije nisu proglašene banjskim područjima, postoji veliko
interesovanje za njih, posebno u cilju lečenja, rekreacije i rehabilitacije. Tome doprinose
izvori tople vode i zadovoljavajuće izdašnosti.
U Novopazarskoj banji nalazi se i Zavod za distrofiju. Ova banja je sa Novim Pazarom pove-
zana jednim asfaltnim putem. Putna površina pokriva podlogu u celini, ali ne postoje trotoar-
ske površine kojima bi se kretali pešaci i bolesni koji borave u banji.

3.2.1.Novopazarska Banja

Banja je bogata izvorima termomineralnih voda (15-52oC). Liječenje se obavlja u Zavodu za

liječenje i rehabilitaciju od miopatije i neuromiopatije "Novopazarska Banja". Ljekovite vode
služe za piće i kupanje.
Po svojim hemijskim osobinama ova voda spada u red supornih hipretermi. Liječi
reumatičana oboljenja i od posljedica povreda, ženske bolesti, udruženo sa termičkim i
mehaničkim tretmanom pomaže u rehabilitaciji invaliditeta. Tempratura na različitim
izvorima kreće se od 15 do 52OC.

Sl. 3.2. Novopazarska Banja

3.2.2. Rajčinovića banja

11
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

Ukupna izdašnost toplih izvora iznosi iznosi oko 1,9 l/sec. Temperatura termalnih izvora
se kreće od 30 do 420C. Opšti eksploatacioni kapacitet sva tri topla izvora je oko 146.000
litara u 24 časa. Potencijali neiskorišćenih termanilni voda su veliki. Voda spada u red alkalno
kiselih sa karakterom hipertermalne. Izvori hladne kisele vode su takođe su delimično
kaptirane. Njen kapacitet se procenjuje na 3.500 litara u 24 časa a temperatura se kreće od 5,5
do 11,50C.
Novopazarska i Rajčinovića Banja sa lekovitim dejstvom termomineralnh voda se
koriste u specijalističkim lečenjima. Da bi se iskoristio njihov potencijal, mora se uskladiti sa
ponudom ostalih banja na području Raškog okruga i turističkih regija Golija i Kopaonik i
moraju se umrežiti funkcije banja u celokupnu ponudu Opštine i Sandžaka. Turistička ponuda
banja sadrži i zdravstveno-rekreativni program, oslonjen na raspoloživ medicinski kadar i
zdravstvenu opremu.
Moguća su ulaganja u razvoj banjskog turizma u opremanje i uređenje banjskog područja
komunalnom, rekreativnom i zelenom infrastrukturom.

Sl. 3.3. Rajčinovića banja

3.3. VODE

12
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

Hidrografski potencijal u zemlji otvara mogućnosti za nastanak i razvoj nautičkog

turizma i brojnim sportsko-rekreativnim aktivnostima na tzv. Mirnim ili brzim vodama. Što se
tiče voda u Novom Pazaru, od vodenih tokova najveći značaj ima reka Raška. Pored nje, tu su
i reke Ibar i Jošanica i jezera Gazivode i Rasno.

3.3.1. Reka Raška

Ova reka, sa površinom sliva od 1193km2 . Ukupna dužina vodotoka iznosi 879,500km.
Na svakom kvadratnom kilometru sliva ima 737m vodenih tokova. U Rašku se ulivaju rijeke:
Jošanica, Ljudska, Deževska, Trnavica, Slatinska, Izbička, Kukavička.
U proseku se na sliv Raške izluči godišnje oko 750 mm vode, naročito sa planine
Rogozne i Golije. Takođe, uticaj padavna preko 100mm zbog snežnog pokrivača koji se
zadržava do aprila je veoma značajan. Najniži vodostaj je u julu i septembru, a najviši u
novembru i martu. Najviša širina reke je u donjem toku i iznosi 10m, a najviša dubina 1,50m.
Ukupna dužina rijeke iznosi 36km.
Vrelo Raške je na granici škriljca i krečnjaka. Na vrelu se nalazi vodopad visok osam
metara, a na 118 metara od ulaza pećine voda je kaptirana za podzemnu elektranu i
hidrocentralu Ras dovodnim tunelom od 4,5 km dužine. Njegova izdašnost iznosi 23/sek.
3.3.2. Ibar
Reka u južnom delu Srbije i istočnom delu Crne Gore, ima ukupnu dužinu 276 km.
Površina sliva iznosi 8059 kmдужине 276 km² pripada Crnomorskom slivu.
Izvire jakim vrelom ispod planine Hajla u istočnoj Crnoj Gori, 10km uzvodno od
Rožaja. Teče istočno do Kosovske Mitrovice na Kosovu. Na 24 km do Kosovske Mitrovice,
na Ibru je izgrađena brana visine 110 m, koja je napravila veštačko jezero Gazivode. U
Kosovskoj Mitrovici se u Ibar uliva reka Sitnica i odatle se Ibar okreće na sever.
Odatle Ibar ide uglavnom uskim klisurama sa izuzetkom nešto širih kotlina u okolini
Zvečana, Leposavića, Raške i Baljevca. Tu je Ibar iskopao prirodni put između Kosovske
nizije i ostatka srbije. Tu prolazi železnička pruga kao i magistrala koja je po ovoj reci i dobila
ime. Ibar se kod Kraljeva uliva u Zapadnu Moravu.

4. Kulturno-istorijski spomenici

13
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

Retko je gde prošlost ostavila tako bogatu kulturnu baštinu kao što je slučaj sa Novim
Pazarom. Brojni kulturno istorijski spomenici na području opštine poput Petrove crkve,
Đurdevih stupova, Sopoćana ukazuju na jedan intezivni kulturni razvoj u srednjem veku,čije
je sedište bio ovaj kraj.
Kasnije iz vremena Turaka ostao je niz značajnih objekata spomeničke vrednosti: Altun-
alem džamija , Amiragin han, Lejlek džamija, Hamam, što sve ukazuje na jedno lepo i bogato
blago što ima ovaj kraj.
Naročito ovaj grad kao i cela Srbija ima značajan potencijal u kontekstu religioznog
turizma. Najveći broj zemalja EU pripada zapadnoj katoličkoj ili protestantskoj tradiciji. Za
razliku od njih, Srbija je deo pravoslavne Evrope koji se dosta razlikuje po svojoj istoriji i
kulturnom nasleđu a Novi Pazar je jedan od gradova u kome se jasno mogu videti
karakteristike i pravoslavne i islamske tradicije.

4.1. Petrova crkva

Petrova crkva je sagrađena u X veku nad ilirskim kneževskim tumulom i na ostacima
poznijeg ranohrišćanskog objekta u obliku rotonde sa upisanim četvorolistom. Za Petrovu
crkvu su vezana mnoga važna zbivanja iz ranije prošlosti srednjovekovne Raške, gde je, na
primer, veliki raški župan Stefan Nemanja primio pravoslavlje. U unutrašnjosti crkve su
sačuvane freske iz X, XII i kraja XIII veka.

Sl. 4.1. Petrova crkva

4.2. Đurdevi stupovi

14
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

Đurđevi stupovi predstavljaju zadužbinu Stefana Nemanje, iz XII veka. Manastir je

uvršten u svetsku kulturnu baštinu i pod zaštiom je UNESCO-a. Manastir postoji već preko
830 godina, a od toga je 300 godina u ruševinama i 40 godina se obnavlja.
O posebnom značaju manastira, pored starih biografskih tekstova, govori i izuzetan
položaj manastira podignutog na samom vrhu istaknutog uzvišenja, kao i osobena arhitektura
crkve svetog Đorđa sa dve kule-stolpa/stupa koji su dali kasniji naziv i crkvi i manastiru -
Đurđevi stupovi. koji se nalazi na brdu iznad Novog Pazara, u Starom Rasu. Đurđevi stupovi
su jedan od najstarijih srpskih manastira.

Sl.4.2. Đurđevi stupovi

4.3. Manastir Sopoćani

Manastir Sopoćani osnovao je kralj Uroš I u XIII veku. U unutrašnjosti manastira
sačuvana je najdragocenija galerija raškog i vizantijskog fresko slikarstva. Te freske sa
likovima svetitelja i velikim kompozicijama iz hrišćanske istorije označile su i razvoj novog
stila u vizantijskoj umetnosti a zajedno sa mileševskim spada u red najlepših srpskih freski
XIII veka. U mnogim antologijama srednjovekovne umetnosti nalaze se kao spomenici
najviše vrednosti.

15
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

Sl. 4.3. Manastir Sopoćani

4.4. Altun-alem džamija

Jedna od najpoznatih otomanskih duhovnih zdanja građena je zajedno sa verskom
školom. Napravio ju je čuveni majstor graditelj Abdul-Gani u prvoj polovini 16 veka.
Velelepna zgrada sa predvorjem, prekrivena je kupolama koje nisu karakteristične za ovo
područje. Ona je arhitektonski najoriginalnija i jedna od najlepših građevina islamskog
graditeljstva u Sandžaku. Sagrađena je pored carske džade, puta koji je vodio prema Skoplju i
Solunu u vreme trgovačkog procvata Novog Pazara.

Sl. 4.4. Altun-alem džamija

4.5. Hamam
Napravljen je u samom centru grada i sagrađen je 60-ih godina XV veka kao poklon
osnivača grada Novog Pazara, Isa-bega Isakovića. Redak slučaj simetrične strukture prostorija
za istovremeno kupanje muškaraca i žena.

16
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

Sl. 4.5. Hamam

5. Kulturne institucije

U Novom Pazaru deluje nekoliko kulturnih institucija. Turistima se najčešće

preporučuje obilazak sledećih:

5.1.Narodni muzej

Institucija u kojem su zastupljeni istorija, etnografija i arheologija. Arheološko odeljenje

uglavnom čine eksponati iz srednjeg veka nađeni na Rasu i drugim lokalitetima, mada ima i
eksponata iz praistorije i rimskog perioda. Osobenost arheološkog odeljenja čine zbirka
novca iz doba Nemanjića koja je jedinstvena u zemlji. U Istorijskom odeljenju, putem
fotografija, oružja i drugog materijala, predstavljen je preiod od 1912. do 1945. godine, dok u
Etnografskom odeljenju obilje predmeta ilustruje život ljudi iz bliže prošlosti našeg kraja.
Tu su izuzetno vredni komadi odeće, nakita, pokućstva, zanatstva i drugog. U svom
dugogodišnjem radu, ovaj muzej, ranije znan kao Zavičajni muzej, postigao je zavidne
rezultate. Pored rada iz domena osnovne delatnosti (prikupljanja, obrade i prezentacije
predmeta), muzej je jedan od organizatora ili suorganizatora svih istraživanja na području
opština Novi Pazar, Sjenica i Tutin. Pored arheoloških istraživanja brojnih lokaliteta, tu su i
etnološka istraživanja područja pomenutih opština.

5.2.Istorijski arhiv „Ras“

Mlada institucija formirana 1976. godine, ali je zato veoma bogata istorijskom građom.
U njemu se nalaze bogati fondovi, posebno građa iz turskog perioda gde ima dokumentacije iz
17. veka.

17
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

Sl. 5.1. Ras

5.3. Dom kulture „Oslobođenje“

Najznačajnija institucija koja organizuje mnoge kulturne delatnosti, književnu delatnost
i kulturno-zabavni život omladine.

5.4. Narodna biblioteka „Dositej Obradović“- najstarija kulturna institucija u gradu,

nosilac i organizator određenih kulturnih zbivanja ovog kraja. Danas ima 70.000 knjiga i 9
isturenih odeljenja na seoskom području.

Sl. 5.2. Biblioteka “Dositej Obradović”

18
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

U gradu postoji niz značajnih objekata za fizičku kulturu: stadion, sportsko-rekreativni

centar, bazen olimpijskih razmera i hala sportova.

6. Kulturne manifestacije

6.1. "Sopoćanska viđenja“

Tradicionalna manifestacija delom internacionalnog značaja koja našem kraju daje

značajnu kulturnu dimenziju, posebno onu likovnu. U okviru " Sopoćanskih viđenja" postoje:
Likovna kolonija koja se održava od 1-15 jula svake godine, i škola starih slikarskih tehnika
koja ima za cilj da obuči slikare u kopiranju srednjovekovnog fresko-slikarstva. Simpozijum
književnih, likovnih i drugih kritičara održava se svake godine krajem juna na temu "Tradicija
i savremenost"

6.2. "Festival omladinskih horova Srbije"

Tradicionalna kulturna manifestacija, koja se u Novom Pazaru svake godine početkom

maja. Na festivalu učestvuju najbolji horovi Srbije , Vojvodine i drugi.

6.3. "Oktobarski susreti pisaca"

Kulturna manifestacija internacionalnog značaja koja se svake godine održava 21. i

22.oktobra, a organizuje je zajednica kulture Novi Pazar i Udruženje književnika Srbije.

6.4. „Sandžačke igre“

Manifestacija koja je prvi put održana u Prijepolju 1954. godine na inicijativu udruženja
studenata Zavičajni klub iz Prijepolja, gde je učestvovalo 160 takmičara iz tri grada, da bi se
taj broj vremenom uvećao na preko 3000 učesnika.
Do sada je održana 41 završna manifestacija. Na igrama je učestvovalo preko 50000
takmičara iz 27 gradova Srbije, Crne Gore i Bosne i Hercegovine. Novi Pazar, kao domaćin
igara 1957. 1977. i 2001. godine, ostao je nenadmašan u pogledu organizacije igara,
masovnosti i bogaćenju novim sportskim disciplinama.
Ocenjujući razvoj igara, kako za razvoj sporta i fizičke kulture, tako i za pravilno
formiranje mlade ličnosti, opština Novi Pazar je pokrenula inicijativu da se igre obnove i
organizuju u Novom Pazaru, gradu koji ima uslove i tradiciju. Time se želelo na najbolji način
nastaviti tradicija, koja je obnavljanjem poprimila međunarodni karakter.

19
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

6.5. Festival „Stari grad“

Relativno mlad festival cija je realizacija počela 2004. godine. Svake godine ova
manifestacija postaje sve veća i uključuje učesnike iz sve veceg broja zemalja.
Sa uspehom su do sada održani:
1. Stari Grad 2004 - Ugođaj je uvećan i mnogobrojnim afirmisanim
muzičkim imenima kao što su Grupe Zlatni Prsti, Neverne Bebe i Stone Flowers
Band.
2. Stari Grad 2005- Događaj je već «uplovio» u profesionalne vode, i
otvorio novu stranicu muzičke istorije SCG. Nastupali su i poznati muzičari: Van
Gogh, Hari Mata Hari, Kemal Monteno i drugi.

3. Stari Grad 2006- Učešće u takmičarskom delu uzelo je više renomiranih

imena sa svih prostora ex Jugoslavije. U revijalnom delu festivala, svoje koncerte
imali su: Crvena Jabuka (prva noć), Emina Jahovic i Sergej Cetkovic (druga noć) i
Tifa (treća noć).
4. Stari Grad 2007- Jedan od njabolje organizovanih manifestacija u
Novom Pazaru koji je privukao mnoge goste obezbeđujući dobar program i sve
znacajnije umetnike poput Regine, Zabranjenog pušenja itd.
Prethodne godine potvrđuju da ova manifestacija ima čvrste temelje i da je ostvarila
projektom zacrtana očekivanja, postavši priznati događaj internacionalnih razmera. To
potvrđuje učešće izvanredna 24 takmičara iz svih republika bivše Jugoslavije i Bugarske.

7.Zaključak

Srbija ima kvalitetnu i raznovrsnu osnovu za uspešan razvoj turizma. Novi Pazar je
samo jedan od mogućih turističkih destinacija sa izrazitim prirodnim pogodnostima, bogatim
kulturno - istorijskim nasleđem i ukupnim društvenim pretpostavkama za razvoj turizma.
Ipak, potrebno je preduzeti velike korake da bi se sadašnje stanje popravilo i potencijali
iskoristili.
Nema sumnje da će značajnu ulogu u daljem razvoju turizma ima Turistička
organizacija Novog Pazara. Njeni osnovni zadaci su:da vode brigu oko ulepšavanja mesta i
čuvanja njegovih glavnih atraktivnosti,da se bave informativnom i propagandnom
delatnošću,da se brinu za što bolje prihvatanje i boravak turista,da ostvaruju uslove za
raznovrsne oblike turističkih aktivnosti kroz razonodu, kao i kulturne i sportske manifestacije
itd.

20
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

Za dalje unapređenje turizma u Novom Pazaru potrebno je posebno obratiti pažnju na:
1. najvažnije opšte faktore turističke tražnje – posebno bitni za ovo područje su:
politički i ekonomski uslovi u zemlji, opšti kulturni nivo stanovništva, nivo turističke
kulture, stepen razvijenosti navika za putovanjima, opšta razvijenost saobraćaja i
saobraćajnih veza, kvalitet turističkih usluga odnosno turističke ponude, opšta razvijenost
turističke propagande...
2. antropogene faktore turizma – kao na primer: kulturno - istorijski spomenici,
sadržaji vezanih za život i običaje naroda, originalni tipove naselja, folklor i drugi.
3. propagandu - planiranje turističke propagande predstavlja značajno područje u
domenu vođenja efikasne turističke politike na mikro i makro planu. Potrebna je bolja
analiza tržišta, preciznije i realnije utvrđivanje troškova propagande i efikasnija kontrola
efekata turističke propagande.
Takođe, brojni tehnički problemi moraju biti rešeni. Kao jedan od najtežih navodi se
problem infrastrukture s obzirom da nedostatak infrastrukture sprečava i javlja se kao usko
grlo daljeg razvoja turizma. Putna mreža je nerazvijena, samo 6% kolovoza je sanirano, a
52% ulica je neizgrađeno. Postojeća sanitarna deponija je tehnički neispravna i ugrožava sve
vodotokove. Toplovodna mreža nije rekonstruisana ni dograđivana zadnjih 18 godina a
elektroenergetska mreža poslednjih 20 godina.
Nakon 2000.godine značajni napori su učinjeni a kao primer navodi se izgradnja puta
Šaronje – Golija, prirodna lepotica se otvara za razvoj turizma i drugih delatnosti.

8. Literatura

1. Unković, S., B. Zečević (2005): Ekonomika turizma, 5. izdanje,

Ekonomski fakultet, Beograd

2. Dinić, J. (1993): Turistička geografija, 2. izdanje, Ekonomski fakultet,

Beograd

3. Obrenović Milinko V (1991): Planinski turizam Srbije, njegove

perspektive i mesto u turizmu zemlje, Magistarska teza, Ekonomski fakultet, Beograd

21
Hasanović Halis: Turistička ponuda Novog Pazara

4. www.biblioteka-np.org.yu

5. www.novipazar.org.yu

6. www.oto.co.yu

7. www.wikipedia.com

22