Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • .

    Uploaded by

    Paule
    8 views56 pages
    .

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document
    .

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    8 views56 pages

    .

    Uploaded by

    Paule
    .

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 56
    D2 Dapive WALI We0s|e 7 UABLM # VISTULB- TYTUE: Skutecznosé polityki pienigénej parstw strefy euro w warunkach niskich stép procentowych Streszczenie Wostatnich latach strefa euro odznacza sig bardzo niskim tempem wzrostu gospodarczego (w niektorych latach zanotowano nawet zmniejszenie realne] wielkosci produkcji faktycane}) Uruchomito to dyskusjg wsréd ekonomistéw na temat instrumentéw jakie powinna zastosowaé polityka publiczna w celu o2ywienia gospodarki. W niniejszym artykule Autor Przeanalizowat moéliwosci oddzialywania polityki monetarne) na tempo werostu Bospodarczego w sytuacii gdy stagnacji gospodarczej w strefie euro towarzyszy bardzo niski Poziom stép procentowych banku centralnego oraz rynkowych stp procentowych. Autor Prredstawit koncepcje ilosciowego luzowania jako instrumentu ekspansywnej polityki monetarnej i pokazat jakie sa je) cele, narzedzia i bariery skutecznego wplywu na tempo wzrostu gospodarczego w strefie euro TITLE: The effectiveness of the monetary policy of the euro area countries at low interest rates Abstract In recent years, the euro area is characterized by a very low rate of economic growth (in some years there was even a decrease in actual real volume of production). It launched a debate among economists about the instruments to be applied by public policy to revive the economy. In this article Author analyzed the possibility of the impact of monetary policy on economic growth when the economic stagnation in the euro zone is accompanied by very low interest rates the central bank and market interest rates. The Author presented the concept of quantitative easing as an instrument of expansionary monetary policy and showed what are its goals, tools and barriers to effective influence on economic growth in the euro area. Wprowadzenie Wostatnich latach strefa euro odznacza sig bardzo niskim tempem warostu gospodarczego (w niektérych latach zanotowano nawet zmniejszenie realne] wielkosci produkeji faktycznej). Uruchomito to dyskusje wsréd ekonomistéw na temat instrumentéw jakie powinna zastosowaé polityka publiczna w celu oiywienia gospodarki. Wielu ekonomistow, reprezentujacych popytowy nurt teorii ekonomi, sugeruje ze droga do 2wiekszenia tempa werostu realnego PKB powinna byé ekspansywna polityka budietowa i ekspansywna polityka plenigina, Ekonomisci Ci podkreslaja, ze gospodarka strefy euro funkcjonuje obecnie daleko od granicy peinego wykorzystania zasob6w czynnikéw produkcjl. Chodzi o niewykorzystany w petnizasob pracy, ale przede wszystkim o znacany stopies niewykorzystania kapitatu trwatego przedsigbiorstw. Pobudzony poprzez ekspansywna polityke fiskalna oraz ekspansywna Polityke monetarna popyt globalny miatby uruchomié niewykorzystane zasoby czynnik6w produkeji i sprawié, ze realna wielkosé produkcji faktyczne] bedzie sie zblitaé do realne} wielkosci produkcji potencjalnej. W niniejszym artykule Autor preeanalizuje na modliwosci oddzialywania polityki monetarne) na werost gospodarcry w sytuacji gdy stagnacji Bospodarcze}_w strefie euro towarzyszy bardzo niski poziom stop procentowych banku centralnego oraz rynkowych stép procentowych Tempo wzrostu gospodarczego strefy euro na tle gospodarek pozaeuropejskich W 2008 roku (2 wigc roku wybuchu swiatowego kryzysu finansowo ~ gospodarczego) realny PKB w cenach rynkowych w strefie euro wardst 0 0,4 %. W 2009 roku, kiedy kryzys bankowy zaczal oddzialywaé na wyniki realne] gospodarki, strefa euro przeszia przez faze gtebokiej reces|i gospodarczej ~ realny PKB zmniejszyt sig 0 4,5 %. W latach 2010 - 2011 nastapito lekki ciywienie gospodarki (tempo wzrostu gospodarczego wyniosto odpowiednio 1,9 % i 1,6%). Jednak w kolejnych latach strefa euro pogratyla sig w stagnacji gospodarczej tzn. tempo werostu gospodarczego kraiylo w okolicach 0 %. W 2012 roku realny PKB zmniejszyt sig 0 0,7 56, @ w 2013 0 0,4 %. Wediug wstepnych danych w 2014 roku tempo wzrostu gospodarczego wyniosto 0,8 %', Komisja Europejska prognozuje, ze w 2015 roku tealny PKB strefy euro warosnie 0 1,3 %. W latach 2003 - 2014 érednie roczne tempo wzrostu gospodarczego wyniosto 0,8 %. W tabeli 1 przedstawiono dane dotyczace tempa werostu realnego PKB we ‘wszystkich paristwach strefy euro w latach 2008 - 2013. W tym miejscu warto podkreslié, i Po glgbokie] recesii jak dotknela wigkszosé paristw swiata w 2009 roku, w ostatnich latach wiele najwigkszych pozaeuropejskich gospodarek Swiata rozwija sie w znacenie szyoszym tempie, niz gospodarka strefy euro. Dotyczy to take gospodarki USA, w przypadku ktérej Srednie roczne tempo wzrostu realnego PKB w latach 2010 - 2013 wyniosto 2,2 %. W Pierwszych dwéch kwartatach 2014 roku gospodarka amerykariska rozwijala sie w temple Powyéej 4,5 94%. Departament Handlu USA szacule, te w 2014 roku realny PKB w2rést o 2,4 %, Wedtug prognoz Migdzynarodowego Funduszu Walutowego tempo werostu gospodarczego w latach 2015 - 2016 ma wynies w USA odpowiednio 3,6 % i 3,3 %. W tabeli 2 pokazano Srednie rocene tempo werostu gospodarczego w latach 2009 ~ 2013 dla wybranych paristw Pozaeurope|skich , ktérych gospodarki naleda do 30 najwigkszych gospodarek swiata (wedtug PKB w cenach rynkowych w parytecie sity nabyweze)). Warto zauwaiyé, ze w ostatnich latach Podobnie niskim tempem wzrostu gospodarczego jak strefa euro odznaczata sie jedynie Japonia. ‘Tabela 1: Tempo zmiany realnego PKB w paristwach strefy euro w latach 2008 - 2013 2008 2009 2010 | 2011 2012 | 2013 Belgia 10 «31 2,3 19 -O1 0,2 Niemcy 3 -5,0 3,7 3,0 07 1 0,4 Estonia -3,6 +141 2,3 76 45 2,2 Irlandia mill: -6,4 -41 2,2 0,2 -03 Grecja 2,0 =2,0 45 -69 -7,0 -3,9 Hiszpania 09 a6 70,1 07 716 “42 Francja O4 +22 15 17 00 | 02 | Wiochy, +13 -5,0 13 04 +24 “19 |] { Informacje dotyczace tempa warostu gospodarczego w strefe euro praedstawiono na padstawie danych Eurostatu *Dane Bureau of Economic Analysis 2008 2009 2010 2011 2012 | 2013 Cypr 36 -17 1,0 05 “24 | -54 totwa -46 | -180 | -03 55 52 41 a 28 | -150 | 13 59 37 33 Luksemburg 0,0 “34 35 16 -0,2 21 Malta 21 “19 27 21 11 29 Holandia 2,0 -4,0 17 12 712 -08 ‘Austria 2.0 -3,6 23 31 09 03 Portugalia 0,0 -27 13 -16 -32 -14 Stowenia 35 “78 2,0 =0,2 -25 “41 Stowacja 62 ~4,7 4a 33 18 09 [ Finandia a2 | 78 36 29 -10 -14 Zrddto: Opracowanie wlasne na podstawie danych Eurostatu Tabela 2: Srednie tempo zmiany realnego PKB w wybranych paristwach pozaeuropejskich w latach 2009 - 2013 Srednie roczne tempo wzrostu realnego PKB wlatach 2009 - 2013, Kanada 138 Meksyk 1,90 Brazylia 2,68 | Argentyna 434 RPA 1,92 Egipt 3,18 Chiny 8,36 Japonia 0,32 Korea Poludniowa 3,09 Arabia Saudyjska 5,48 Srednie rocane tempo werostu realnego PKB w latach 2009 - 2013 [Tua SSS~S~S~S Malezja 4,26 Indonea | SSti BSS Tajlandia 3,02 Iran 2.0 (Australia| 244 Zrddto: Opracowanie wlasne na podstawie danych Banku Swiatowego llosciowe luzowanie jako instrument ekspansywnej__polityki monetarnej EBC W ostatnich latach mieligmy do czynienia w gospodarce strefy euro do czynienia ze 2mniejszaniem sig stopy inflacji w gospodarce strefy euro (patrz tabela 4). W 2014 roku strefe euro dotknety procesy deflacyine. Komisja Europejska preewiduje, Ze réwnie? w 2015 roku bedziemy obserwowae zmniejszanie sig preecigtnego poziomu cen produktow konsumpcyjnych (stopa deflacji ma wyniesé 0,1 %). Preyczyna deflacji w strefie euro jest wejécie na scietke recesji gospodarczej. Gdy maleje produkcja zmniejszaja sig jednoczesnie dochody czynnikow produkcji, Mniejsze dochody czynnikéw produkcji, a take bedaca ich efektem mniejsza sktonnosé gospodarstw domowych do zaciagania kredytéw, skutkuja zmniejszeniem nabywanego strumienia produktéw. Na ogdt spadek wielkoSci popytu globalnego jest gtebs2y od spadku wielkosci produkcji, co rodzi presie na deflacje. W awiazku ze zmniejszaniem sie dynamiki wzrostu cen w ostatnim czasie Europejski Bank Centralny obnigat swoje stopy procentowe. Obecnie gidwna stopa EBC (stopa kredytu refinansowego) jest bliska zero i wynosi 0,05 %. Konsekwencja ekspansywnej polityki monetarnej EBC byfo main. systematyczne zmniejszanie sig w ostatnim czasie stop Procentowych na migdaybankowym rynku pienigznym strefy euro (patr2 tabela 5). Sato stopy, o ktérych banki komercyjne pozyczaja sobie ptynne rezerwy (cena plynnych rezerw), W 2014 roku stopa migdzybankowego rynku pienigznego w transakcjach 3 — miesigcenych wynosita Srednio zaledwie 0,21 %, Cena plynnych rezerw jest bardzo istotnym elementem pray kalkulacji kosztéw funkcjonowania bankéw komercyjnych, a zatem ma istotny wplyw na Poziom rynkowych stép procentowych czyli stop, po ktérych banki komercyjne udzielajq kredytéw gospodarce (przedsiebiorstwom, gospadarstwom domowym). Bardzo niska cena Plynnych rezerw przektada sig zatem w gospodarce strefy euro na bardzo niskie rynkowe stopy procentowe, Tabela 4: Stopa inflacji w ujeciu grudzieri do grudnia (wedtug HICP3) w latach 2008 - 2014 w gospodarce strefy euro 2011 2012-2013 2014 | 2008 | 2003 2010 16 | 09 22 | ar | 22 a) Zrédto: Opracowanie wtasne na podstawie danych Eurostatu Tabela 5: Srednia w ciagu roku stopa procentowa migdzybankowego rynku pienieinego w transakcjach 3 ~ miesigeznych w latach 2008 - 2014 w gospodarce strefy euro [2008 2009 2010 [ 2011 2012 2013 2014 | 4.63 1,22 ogi | 139 0,57 0,22 0,21 Zrédto: Opracowanie wiasne na podstawie danych Europejskiego Banku Centralnego EBC chce nadal prowadzi¢ ekspansywna polityke pienigina, aby wyprowadzié gospodarke z deflacii. Deflacja jest bowiem réwnie niekorzystna dla gospodarki (w tym dla tempa wzrostu gospodarczego) jak wysoka stopa inflacji’, Niésze ceny moga bowiem w preypadku niektorych przedsigbiorstw nie pokrywaé przecietnego kosztu produkcji lub powodowaé 2naczne obnizenie jednostkowego zysku, co mote zmniejszaé sklonnosé tych przedsigbiorstw do produkcji. Ponadto deflacja moze prowadzié do zmniejszenia wielkosci popytu globalnego 2 HICP to tharmonizowany indeks cen produktéw konsumpeyinych “J. Meadway, The ECB guantitative easing programme, artykul na wuru.neweconomics.org, s.2 (powstraymywanie sig od wydatk6w gospodarstw domowych, tzw. efekt drugiej rundy). Deflacji towarzysza bowiem na ogét obniéanie plac przez przedsiebiorstwa, spadek sklonnogci do zaciagania kredytéw , oczekiwania na jeszcze nizsze ceny, To wszystko mose prowadzié do spadku realnej produkej W preypadku EBC wyczerpaty sig juz jednak moiliwosci realizowania ekspansji monetarnej przy pomocy konwencjonalnych narzedzi polityki pienigznej, czyli stop procentowych banku centralnego (bo jak wspomniano stopy EBC sq bliskie zera). Zmieniajac swoje stopy Procentowe (czyli stopy, po ktérych udziela réénych kredytéw banker komercyinych np, na ratowanie biezace] plynnosci, na powiekszenie masy kredytowej) bank centralny oddziatuje na tempo werostu wielkosci podaiy pieniqdza w gospodarce poprzez wplyw na koszty dziatalnosci bankéw komercyjnych. Gdy bank centralny obnita swoje stopy procentowe, te koszty maleja (np. koszty zakupu plynnych rezerw), co skiania banki komercyjne do obnidenia rynkowych stép procentowych, cayli ceny, po ktérej sprzedaja oszczednosci gospodarce. To przyceynia sig do werostu popytu na kredyt ze strony gospodarki i do zwigkszenia tempa wzrostu kredytow dla gospodarki (czyli tempa wzrostu ilosci pienigdza w gospodarce). Z kolei zwigkszenie tempa werostu kredytow przektada sig na zwiekszenie tempa werostu popytu globalnego, co moze pociagnaé za soba ozywienie tempa wzrostu gospodarczego i wyjécie z ewentualnej deflacji. Poprzez instrument stép procentowych bank centralny preyczynia sie zatem do zwiekszenia ilosci_pieniadza w gospodarce poprzez zwigkszenie intensywnosci kreacji_pieniadza bankowego przez banki komercyjne. Ze wzgledu na niemoanos¢ stosowania konwencjonalnej ekspansywnej polityki pienieznej EBC zapowiedziat, ie od marca 2015 roku bedzie stosowat jedno z narzedzi niekonwencjonalnej Polityki monetarnej, a mianowicie ilosciowe luzowanie (quantitative easing, QE). EBC po wybuchu kryzysu bankowego jesienia 2008 roku stosowat rééne niekonwencjonalne instrumenty polityki pienieinej, ale nie byto to ilosciowe luzowanie i przySwiecaty temu inne cele’. Np. tuz bo wybuchu kryzysu celem tym bylo ratowanie biezacej plynnogci bankéw ° M, Pronobis, Rola polityki Europejskiego Banku Centralnego w zarzadzaniy antykryzysowym w Europle, Zesayty natolifskie 18,5, 28-37 komercyjnych. Ze wagledu na duéa ilogé 2tych kredyt6w, poziom plynnych rezerw wielu bankéw bardzo sig obnizyt i banki preestaty potycza¢ sobie wzajemnie te rezerwy. Pojgcia ilosciowego luzowania po raz pierwszy uiyt w 1994 roku ekonomista, profesor University of Southampton R. Werner. llosciowe luzowanie polega na zakupie przez bank centralny réznych papieréw wartosciowych od bankéw komercyjnych lub innych podmiotéw (np. paristwa]®. QE to zatem bezwarunkowe operacje otwartego rynku. W odréénieniu od operacji warunkowych sprzedawca papierdw wartosciowych nie ma tu obowiazku ich odkupu Ww pééniejszym terminie. Na drodze QE bank centralny dokonuje bezposredniego zwiekszenia wielkosci pocazy pieniadza w gospodarce. W okresie po roku 2008 cayli wybuchu Swiatowego kryaysu finansowo — gospodarczego ilosciowe luzowanie stosowat System Rezerwy Federalnej (bank centralny USA) oraz Bank Anglii(ktory nadal kontynuuje zreszta ten program). Od 2001, roku QE stosuje Bank Japonii. System Rezerwy Federalne] zdecydowat sig na zastosowanie ilosciowego luzowania gdy jego prezesem byt Ben Bernanke. W tym miejscu warto zatem Przypomnieé, ze Bernanke (przedstwaiciel nowej ekonomii keynesowskiej) to wspdttworca modelu akceleratora finansowego. Model ten pokazuje spreezenia zwrotne miedzy poziomem Produkcji a dynamika zmiany ilosci kredytow. A ilosciowe luzowanie, jak zostanie pokazane tempa wzrostu kredytow w gospodarce’. Bernanke poswigcit ponizej, ma stuiyé zwieksze akceleratorowi finansowemu swoje stynne przemdwienie z 2002 roku, w ktérym odnosit sig do stéw Miltona Friedmana o ,zrzucaniu pieniedzy z helikoptera”. W literaturze wyrdznia sig tray drogi ilosciowego luzowania®: 1) spreedaz papieréw wartosciowych bankom komercyjnym (ma to stuZyé 2wigkszeniu tempa werostu kredytéw udzielanych przez banki komercyjne gospodarce) 2) wspieranie funkcjonowania systemu bankow komercyjnych poprzez zaangazowanie banku centralnego jako podmiotu uczestnicaacego w jego finansowaniu 3) bezposrednie udzielanie kredytéw przez bank centralny sektorowi niefinansowemu ° H. 2ywiecka, Niestandardowe dialania bankSw centreinych w wetunkach globalnego krzysu finansowego, Uniwersytet ‘ekonomicany w Poanania, Posnaf 2012 "7. Koztowski, Akcelerator finansowy jako koncepcja mechanizmu amplifikacii zewngtranych zaktéces gospodarczych, Ekonomia i prawo, tom MI, 2010, *M. Lenza, H, Pll L.Reichlin, Monetary Policy In Exceptional Times, EBC Working Papers Series 2020, 1253, llosciowego luzowania bank centralny moze dokonaé popreez zwigkszenie ilosci pienigdza gotéwkowego (na drodze dodrukowania pienigdza) lub poprzez dokonanie zapiséw elektronicanych na kontach bankéw komercyjnych (cayli zwigkszenie ilosci pieniadza bankowego). Warto zauwatyé, de warost ilosci pienigdza w gospodarce zwigzany 7 uruchomieniem QE jest wigkszy od skali QE, poniewaz w oparciu o srodki otrzymane od banku centralnego w ramach QE, banki komercyjne, na drodze dziatalnosci depozytowo — kredytowej, dokonaja kreacji kolejnej transzy nigdza bankowego. llosciowemu luzowania moga preyswiecaé nastepujace cele*: a) zachowanie biezacej plynnosci bankéw komercyjnych (z takim celem mamy do czynienia wéwczas gdy wiele bankéw ma Kopotyz niedoborem plynnych rezerw i gdy banki nie chea sobie ich weajemnie poiyczaé) b) wyprowadzenie gospodarki z deflacji ©) deprecjacja waluty krajowej w celu poprawy konkurencyjnosci gospodarki d) 2wigkszenie tempa werostu gospodarczego i obniéenie stopy bezrobocia 2) obnizenie rentownosci skarbowych papieréw wartosciowych (poprzez powigkszenie popytu na nie”), co przyczyni sig do obnitenia kosztéw finansowania deficytu budetowego Nalezy pamigtaé o tym, ze QE moze wywotaé w gospodarce takée niekorzystne zjawiska. Wywotane QE obnizenie rentownoscl skarbowych papierow wartosciowych moze zmniejszaé sktonnosé paristwa do reformy finanséw publicenych (zmniejszania deficytu budzetowego, 2mniejszania skali marnotrawstwa w wydatkach budietowych)*#, Spowodowana ilosciowym luzowaniem deprecjacja waluty krajowej moze skutkowaé reakcja innych paristw, ktére w odpowiedzi (dbajac 0 konkurencyjnosé swoich gospodarek) beda ostabiaé swoje waluty. Ulosciowe luzowanie niesie tez ryzyko, de deflacja zostanie zastapiona zbyt wysoka stopa inflacji. Uruchomione praez QE przyspieszenie tempa werostu wielkosci popytu globalnego, ° GPeersman, Macroeconomic Effects of Unconventional Monetary Polcy Inthe Euro ares, EBC Working Papers Sevies 2034, nr 3397 oraz J. Janus, Niekonwencjonalna poltykapienigina glownych bankéw centrainych — dlagnaza korayic\ zagroked, Uniwersytet Ekonomicany w Krakowie, materialy na Ik Congres EkonomistOw, 5.4, + Gdy rosnie popyt ne skarbowe papiery wartosclowe,rainie ich cana iw konsekwereji maleje ich rentownosé ovat. Janus, Niekonwencjanaina politykapienigina glownych bankéw centralnych- diagroza korzysc i zagrodes, Uniwersytet Ekonamicany w Krakowie, materialy na x Kongres Ekonomistow, 55 moze doprowadzié bowiem do powstania znacznej nadwyéki wydatkéw globalnych nad wielkoscig produkeji krajowej"2, EBC ma prowadzi¢ program ilosciowego luzowania w okresie od marca 2015 roku do wrzesnia 2016 roku. W ramach jego realizacji ma nabyé papiery wartosciowe za kwote 1 bln euro (kaddego miesigca ma by¢ wprowadzane do gospodarki 60 mld euro®). Skupu dokonywaé beda wszystkie banki centraine strefy euro i EBC. ‘Wszystkie zakupy beda koordynowane przez bank centralny strefy euro, Celem ilosciowego luzowania EBC jest wyprowadzenie gospodarki strefy euro z deflacji i uksztattowanie stopy inflacji na poziomie okoto 2,0 % czyli zgodnym z celem EBC w tym zakresie. Prezes EBC Mario Draghi nie méwi o celu w postaci wyjécia ze stagnacji gospodarczej i prayspieszenia tempa werostu gospodarczego. Zgodnie bowiem 2 Traktatem z Maastricht EBC jest bankiem centralnym o jednym celu strategicenym polityki Plenieénej w postaci niskie] stopy inflacj. Formalnie zatem EBC musi uzasadniaé wszystkie decyzje podejmowane w ramach polityki pienigznej w odniesieniu do ich wptywu na stope inflagj. W ramach programu QE EBC bedzie nabywat od bankw komercyinych: 1) papiery wartosciowe zabezpieczone aktywami Banki komercyjne beda udziela¢ kredytow sektorowi Prywatnemu, a nastepnie beda emitowa¢ papiery wartosciowe pod zastaw naleznosci wynikajacych z tych kredytow (taw. sekurytyzacja kredytow) i sprzedawaé te papiery EBC. Fakt, ze w ramach Programu beda nabywanego tego rodzaju papiery powoduje , ze w przypadku EBC skala ilosciowego luzowania (a w konsekwengji jego skutecznos¢ w oddziatywaniu na gospodarke) nie jest z géry przesqdzona. Bedzie ona bowiem uzaleniona od wielkosci Popytu na kredyty ze strony sektora prywatnego (np. preedsigbiorstw]. 2 inna sytuacja mielismy do czynienia w przypadku QE w USA. Tam bank centralny nabywat wytacznie obligacje rzqadowe (bezposrednio od paristwa). Skala ilosciowego luzowania byla zatem 434, Stiglitz, Macrosconomies, monetary policy and the crisis, w: Blanchard 0, Romer D, Spence M,, StiitzJ, In the wake Of the ersis: leading economists reassess economic policy, MIT Press, Cambridge 2022, s. 38, ' ECB announces expanded asset purchase programme, www.cch.curopa ey 10 2g6ry okreslona™*, Warto jednak dodag, te ztym obszarem programu QE EBC nie wiate sig werost dlugu publicenego i ryzyko neutralizacji efektu popytowego QE. 2) obligacje rzadowe Beda one nabywane na rynku wtérnym, a nie bezposrednio od pastwa. EBC bedzie przede wszystkim nabywat obligacje skarbowe paristw o duiych gospodarkach. EBC bedzie kreowat pienigdz poprzez dokonywanie zapisow elektronicznych na kontach bankéw komercyjnych. 80,0 % papierdw wartosciowych nabytych w ramach Programu QE bedzie zaksiegowanych w bilansach bankw centralnych paristw strefy euro, a tylko 20,0 % w bilansie EBC. A zatem to banki centralne paristw strefy euro przejma znacznie wigksza cz@sé ryzyka zwiazanego z realizacja ilosciowego luzowania. Zaktada sig Ze Srodkiz programu QE maja przede wszystkim finansowaé projekty, ktére Pozwola ozywié tempo wrostu gospodarczego i stworzyé nowe miejsca pracy. W tym migjscu nalety rozwaiyé, czy ekspansja monetarna EBC, dokonana poprzez ilosciowe luzowanie, moze skutecanie wplynaé na poziom realnej produkcii. Zalezy to Po pierwsze od tego, czy QE przyczyni sie do otywienia tempa wzrostu popytu globalnego oraz po drugie od tego, czy na werost wielkosci popytu globalnego przedsigbiorstwa odpowiedzq 2wigkszeniem stopnia wykorzystania _zasob6w czynnikéw produkejii w konsekwencji wzrostem realnej produkeji Banki strefy euro dysponuja obecnie 100,0 mid euro nadi rnych ptynnych rezerw. Jak twierdzi Charles Wyplosz*® nie mozna zatem tlumaczy¢ ujemnego tempa zmiany kredytéw dla gospodarki, z jakim mamy do czynienia w strefie euro w ostatnim czasie, brakiem ptynnosci bankéw komercyjnych. Prayczyna moie byé niska wielkosé popytu na kredyt ze strony gospodarki (przedsigbiorstw, gospodarstw domowych). Jest to bardzo prawdopodobne, poniewaz warunki recesyjne ostabiaja sktonnosé do % Pronobis M., Rola polityki Europeskiego Banku Centraego w zarzadraniu antykryzysouym w Europie, Zesty hatoliiskie ne $8, s, 23-25 * Wykladowca makroekonomii na Graduete Institute w Genewie, dyrektor Migdeynarodowego ofrodka badan nad plenigdzem | bankowoécig 1 zaciagania kredytow. Jesli tak jest to QE nie prayczynisig do 2wigkszenia tempa werostu kredytéw i w konsekwengji nie odywi tempa werostu wielkosci popytu globalnego®® Czesciowo za niska dynamike werostu kredytéw w strefie euro moie adpowiada€ to, de banki (po niedawnych doswiadezeniach z dua iloscig ztych kredytéw i biorac pod uwage stagnacle gospodarcea ) chca ograniczyé do minimum ryzyko zwiazane 2 dzielaniem kredytéw (stad mata liceba udzielanych kredytéw). Ta bariere dia ozywienia akcii kredytow9jilogciowe luzowanie eliminuje pozwalajac przeniesé ryzyko 2wigzane z udzielaniem kredytéw na EBC i banki centraine paristw strefy euro. Gdyby program QE prayczynit sig do otywienia tempa werostu wielkoéci popytu Blobalnego, pozostaje kwestia czy przedsigbiorstwa odpowiedzg na to dostosowaniami ilosciowymi. Moze okazaé sig bowiem, 2e przedsigbiorstwa moga nie byé sklonne do siggnigcia po niewykorzystane zasoby czynnikbw produkeji (gospodarka strefy euro funkejonuje aktualnie przy znaczaym stopniu niewykorzystania zasobow czynnikéw produkefi, zaréwno pracy jak i kapitatu trwalego) i do odpowiedzi \warostem realnej produkeji na wzrost popytu globalnego. Wynika to z wystepowania w gospodarce strefy euro wielu czynnik6w, ktére sprawiaja, ze warunki do produkeji sq niekorzystne (bo obnizaja stopied konkurencyjnosei produkeji). Chodzi main. o wspomniane wysokie obcigzenia podatkowe, wysokie koszty pracy i nicelastyeznosé rynku pracy, wysoki stopiea biurokracji Podsumowanie 1) Ekspansywna polityka monetarna mote oddziatywaé na werost realne] produkeji Poprzez powiekszanie wielkosci popytu globalnego. W artykule pokazano, de ekspansja Monetarna w warunkach charakteryzujacych strefe euro (stagnacja gospodarcza, deflacja) moze wywota€ efekt popytowy stabszy od oczekiwanego. Ponadto naleiy Pamigtaé, ge w warunkach braku werostu dochodéw czynnikéw produkcji, powlekszanie wielkosci popytu globalnego jest moiliwe tylko przez krétki okres. % ch. Wyplosz, Is programm ECB quantitative essing?, aryl! na VoxEU.org,. 2 2 2) Pray licanych w gospodarce strefy euro ezynnikach niespreyjajgcych produkciiistnieje Tyzyko, Ze przedsigbiorstwa nie odpowiedza na wzrost wielkosci popytu globainego dostosowaniami ilosciowym (werostem realne] produkcji). Ponadto nalety pamigtaé, 2e poprzez wzrost popytu mozna zwigksza¢ reaina produkeje tylko w krdtkim okresie, tun. do momentu osiagnigcia granicy pelnego wykorzystania zasobéw crynnikéw Produkc|i. Naley pamigtaé takée, ée pobudzanie gospodarki poprzez wzrost popytu mote oznaczaé pojawienie sig zjawisk (np. wysoka stopa inflagji, deprecjacia waluty krajowe)), ktére pogorsza w dlugim okresie warunki do produkcj 3) Obecnie w strefie euro mamy do czynienia z niemal zerowymi stopami procentowymi. Jest to skutek prowadzenia od 2008 roku bardzo ekspansywnej polityki monetarne}. Mimo takiego stopnia ekspansywnosci tej polityki gospodarka strefy euro jest na Branicy recesji i stagnacji. Kaze to sceptycanie patrzeé na moiliwosci skutecznego oddziatywania w strefie euro na oiywienie tempa werostu gospodarczego poprzez kontynuowanie ekspansji monetarnej. 4) Na koniec warto podkreélié, ie aby gospodarka strefy euro na wiele lat weszta_ na Scletke odpowiednio wysokiego werostu gospodarczego niezbedne jest zastosowanie podazowej koncepeji wzrostu Bospodarczego. Tzn. koncepeji, w ktérej proces odywiania gospodarki jest uruchamiany (inicjowany) od werostu inwestycji Przedsigbiorstw i werostu realnej produkcji, a nie od strony wzrostu wielkosci popytu globalnego (konsumpcji prywatne] i konsumpeji publicznej). Instrumentem tej koncep¢ji jest poprawa przez polityke gospodarcza warunkw do inwestycjti produkcji W gospodarce strefy euro chodzi min. zmniejszenie obciaze podatkowych, zmniejszenie kosztow pracy, zwigkszenie elastycznosci rynku pracy, zmniejszenie wydatkéw budgetowych w relacji do PKB, reforme paristwowego systemu emerytalnego, paristwowego systemu opieki zdrowotnej, Dzieki poprawie srodowiska dla inwesty¢ji i produkcji (poprawie sprawnosci gospodarki), zostana uruchomione nowe projekty inwestycyjne i nastapi pierwotny werost realne| produkcji. To z kolel 2wigkszy dochody czynnikbw produkcji i automatycznie wielkosé popytu globalnego, co uruchomi wtdmne werosty produkeji. Poprawa warunkOw do inwestycji | produkcji Jest érédtem dtugookresowego werostu gospodarczego, poniewa? zwigksza moiliwosci produkcyjne gospodarki (odsuwa granice pelnego wykorzystania zasobow caynnikow produkcji). Oddziatywanie na gospodarkg od strony podaiowej cznacza réwnie? to, te B warost gospodarczy nie jest budowany (jak ma to miejsce w przypadku oddzialywania od strony popytowej) na fundamencie zlych zjawisk makroekonomicznych (takich jak inflacja, werost deficytu budzetowego, deprecjacja waluty krajowe)), ktore to zjawiska staja sie barierq dla tego wzrostu w dtugim okresie, Warto podkreslié take, ze Poprawa warunkéw do inwestycjii produkeji zwigksza take sktonnosé przedsiebiorstw do reagowania na wzrost popytu globalnego - wywotanego take poprzez ekspansie monetarna czy ekspansi¢ fiskalng - werostem realnej produkcji (moze take Pozytywnie wplywaé na skale efektu popytowego obu ekspansji). Podazowym barierom wzrostu gospodarczego w strefie euro Autor poswigci odrebny artykut, Bibliografia Alesina A, iavazi F., Fiscal policy after the financial crisis, University of Chicago Press, Chicago 2013 Domariska E., Wokdt interwengji paristwa w gospodarke. Keynes, Friedman, Laffer, Kennedy, Reagan i ini, PWN, Warszawa 1992 ECB announces expanded asset purchase programme, www.ecb.europa.eu Fiscal policy, eurobonds and economic recovery: heterodox policy recepis against financial instability and sovereign debt crisis, Journal of postkeynesian economics, nr 3/2012-2013 Janus J., Niekonwencjonalna polityka pienigzna glownych bankéw centralnych — diagnoza korzysci i zagroze, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, materialy na IX Kongres Ekonomistow Kozlowski T., Akcelerator finansowy jako koncepcja mechanizmu amplifikacii zewnetranych zaklécerh gospodarczych, Ekonomia i prawo, tom VI, 2010 14 Krawezyk M., Putapka plynnosci a monetarna akomodacja fiskalnej ekspansji, OW SGH, Warszawa 2013 Lenza M., Pill H., Reichlin L., Monetary policy in exceptional times, EBC Working Papers Series 2010, nr 1253 Meadway J., The ECB guantitative easing programme, artykut na www.neweconomics.org Pronobis M., Rola polityki Europejskiego Banku Centralnego w zarzadzaniu antykryzysowym w Europie, Zeszyty natoliriskie nr 58. Peersman G., Macroeconomic effects of unconventional monetary policy in the euro area, EBC Working Papers Series 2011, nr 1397 Rzorica A., Kryzys bank6w centralnych. Skutki niskich stép procentowych, CH Beck, Warszawa 2014 Snowdon B., Vane Howard, Wynarczyk P., Wspélezesne nurty teorli makroekonomii, PWN, Warszawa 1998 ‘Stiglitz J., Macroeconomics, monetary policy and the crisis, w: Blanchard O., Romer D., Spence M, Stiglitz J., In the wake of the crisis: leading economists reassess economic policy, MIT Press, Cambridge 2012, s. 38 Wyplosz Ch., Is programm ECB quantitative easing?, artykut na VoxEU.org Zywiecka H., Niestandartowe dziatania bankéw centralnych w warunkach globalnego kryzysu finansowego, Uniwersytet ekonomiczny w Poznaniu, Poznaf 2012 15 Dariusz Malinowski Rozdziat | Skutki wzrostu deficytu ekonomicznego budzetu paristwa i dlugu publicznego dla gospodarki i stanu finanséw publicznych 1. Wstep udzetu pasistwa (wujeciu a pafstwa, Wypni istraci pasistwowe) z wyko tu pafistwa, Za uzt alka rodzaj6w wy ww sprawozdaniach adi roku jest kasowy wynik ietu paristwa ma przemawiae fstwo musi w danym roku pozyskaé oseczgdnosci cemis}i dhudnych skarbowyeh papieréw wark na finansowani asowy buddetu paristwa dla roku ¢ wyznaczamy, bbudzetu pafstwa 2 tego Dochody kasowe to dochody, kidre w danym roku zie fa. W tym migjscu. ‘dw budetu paistwa oraz w kon 8 - Darise Malinowski budictu paristwa, Klasycenym praychoder keérego mi dochodu kasowego budietu paiistwva, welyy2-em altugu przez ychodow sq wply wy 2 prywatyzacji (czy oraz wplyy 7 jako dochodéw budéeta (nabywanych) wozna traktowae jako ow wartosciowych (czyli z zacig wyaek budietowych 2h ch. Mowigcinacze} Wa nie mozna traktowaé wplywéw 2 przyciagany, isto za posrednictwem rdénych instrumentow oszczed najwadniejszym dochodem patistwa sy wplywy x rdinego rodzaju ly raktuje sie jednak takze min. wplywy 2: eel, dywidend ‘Wy 2 udzialu paristwva w podzlale zysku praedsighiorst, Ktorych paistwo jest \wlascicielem lub wspolwlascicielem) oraz zysku bank ce Aby zrozumie¢ istotg podtial ‘oraz érddtafinanso) nalezy zwrdcié uwage na inny cha i nStnicg w charakterze modna naj zy dochédl paristwa, ez 2 podatksw charaktery nowig one wlasnosé patistwa (pafistwo nie musi ich oddawae ‘le skorelowany z sytuacig gospodarczy mem watostu gospodarczego. Z kolei wplywy z emisii papiersw war- rych) nie sp wlasnoscig paistwa, ich poziom nle zalegy od tempa warostu gospodarczego. Gdyby wszystkie przychody paistwa dlochody budzetu parstwa, wynik budieta paistwa preestalby bye istotng kategorig anallzy makroekonomicene}. Nie odawierciedlalby on bowiem stanu budietu paristwa w danym ro nu ziiany dluge publicanego w danym roku, a to wlasnie skala. publicanego jest mierni ny diugu fem stanu budzetu patistwa w danym rok), ani faktycenego wplywu stanu budietu paristwa na inne wskaénilei makrockonomiczne. ‘Wydatki kasowe koleito te wydatl W tym prypad asy patistwa mozna traktowae jako wydatek kasowy budéetu patstwn preykladeim wyplywu srodkow pienigznych, kasowym, sq Srodki wydane na splaty dlugu publicznege (capi gléwnie na wykup owych). Tego typu wyplyw jest zalczany do kategorii rozchody selace wydatkami pasta, Gayby zapisywano wyplyw aa splate dlugu jako wydatek kasowy patistwa, popetniano by blgd podwejnegoliczenia k traktuje sig natomiast koszty obslugi dlugu publicznego) ogo. 19 elu ehonacenego budetu paristwa i du odzwierciedla rzecaywistego stanu budzetw faktycanego wplywu stanu bi Wynik kasowy budéetu pafstwa inp. wielkosé popytu Krajowego, wielkose wydatkéw deficyt bilansu obrotéw biedacych z-zagranieg przecigtng rynkovrg stop, Dlatego ekonomisci, analizujgc stan finanséw publicenych w danym roku i jego micane, postuguja sig miernikiem, jak ply na inne wskaén! ekonomiceny wynik budéetu patistwa. ‘Aby wyanaczyé wynik ekonomiczny budietu paristwa w roku 1 agodnie 2 tra dycyjng formula, nalezy odpowiednio skorygowaé wynik kasowy budzetu paistwa ‘tym roku. Korekta ta polega na dodaniu do wyniku nalednosci patistwa, jaka zaszla w tym roku. Nalednosci pat naleénosct ztytulu nicuregulowanych podatkéw. Kategoria zobowiqzasi wymagal izowanych wydall sych paistwa obejmuje z kol translerowych (ktorych k taw, wydatki ekonomiczne pastwa, jcenyeh roku tt gine}. Jednak w nastgpnych latach panstwo bedzie musialo wylodyé srodki pienigne na splate 2obowigzant wymagalnych powstalych w roku ¢. Kiedy jednak np. w roku (+ | paristwo bedzie splacalo zobowigzania wymagalne powstale ‘w roku f, wyplyw na ten cel nadal takée nie zostanie potraktowany jako wydatek. kasowy roku f+ 1 {nie bgdeie ksetaltowal wyniku kasowego roku (+1 (wyplyw ten zostanie zapisany poza budzetem paristwa w kategorii ‘Wyenaczajge wynik ekonomicany budieta paistwa trae ‘eymagalnych bud2etu pasta w roku (na rSwni z wydatkami kasovwymi w roku. Obydwiete pozyeje bowiem ksztaltujg faktyczny stan budzetu patistwa w roku ¢ oraz wplywajg w tym roku na poziom roekonomicenych, rnp. na wielkose popytu krajowego, saldo bilansu abrotéw bieigcych zzagranica, praccig w tym rola nie zostala realizowana Catosciowy st - Dlug publ W parisewie tym mod co anaczy, te jest yeh przez jai czas, 2. Skutki wzrostu deficytu ekonomicznego bud#etu Paristwa dla gospodarki Skuthi werostu deficytu ek na te, ktdre ikaja 2 powigkszania preez wzrost deficytu budzetowego rene) wielkogci slobalnego, oraz te, ktore wynikajg 2 koniecenose s budietowego. W tej dru vansowania Wzrosta deficytu ow naledy wyré deficytu budaetowego oszezgdn ami Krajowymii oraz -m wzrostu deficytu budzetowego oszcrednoscia agra 2-1. Skutki wzrostu deficytu ekonomicznego w wyniku powigkszania realnej wielkosci popytu globalnego go budetu patistwa automatyeznie (bezposeedn’ Wwielkosct popytu globalnego. Z taka sytuacia many tedy, gly warost deficytu bud2etowego jest spowodowa latkow budzet i wéinczas, . ady stoi za nim zmniejszenie ywOw z podatkéw), Powigkszenie realne) PYtu globalnego prowadzi w konsekwencji do wypad jospodark KOS popyta rajowe}. Toz kolei w go sy dostosowaweve, W a n przypadl i zafSe-w gospodarce, jest poja ranicenego, co moe aageanicy, W preypadku tego procesu réwnos biczgeyeh 1a wielkoécig produkeji krajowe) 7 portu realna wielko&é popytu globalnego zmniejszy sig i dostosuje do realnej wielkosci produke}i krajowe). Z kolei warost importu dopro: wadzi do pojatienia sg lub powigkszenia deficyta w bi oa eg well prodajiajone w pe bt prywrac ee aaa lansie handlu zagranicanego, to wzrost kone wy mito pores lobaneg wywoan) west dey — {tej war diets handagrankango wypeni alk ig a alnego a realng wielkoscig produkcji krajowe), jaka preez met deficyta realng wilko: bilansu handlu zagranicenego bedziemy bedzic dokonywal sig w warunkach stalego preecictneg darce nie beg zachodsily procesy inflacyjne) oraz braku dostosowa (Gan, realna wielkos’ produkej kr} ‘wielkosé popytu globalnego ma ; produkty w danej gospodarce rezygnujy 2 cagsei sw |W pierwszym 2 opisywanych proceséw dostosowavczy: natomiast na slatek tego, 2e cz podarce strumie produktow final popytu dost .g0. Aby strona podazowa gospoda _ _ Devise Makoowst udzetowego wzrost realne} wie toe wos ee wok poy glbango ;ospodarka musi funkcjonowae pray niepelnym wyko- chi oraz praet iyeslonne ones sklonne zaangato. inkiem zwighs nec sighs wykoraystania zasobow caynnikéw produke rach, niskt stopieti rozwoju I sprawnosei cze} dla préedsigbiorstyr (1 ini nfrastruktury transporto iowe)), le dzatajace sadownictwo, wyksatalcenia spoleczetistwa) lub Iudzkiego Riekorzystne érodowisko makrockor ynkowe stopy procentos deficyt buckiet lag, de zwigkszajgcy sie w wiatowre) gospodarce stopiet ply poduladw migdey posacregalnymipafstwant (cont maie|cclns en barier, ki (oraz mnie) cel oraz ci w zakresie wykorzystywania kursu walutowego nportu) skutkuje tym, 2e mechanizm w postactpojewte : stezanis defet bilansu andl zagrniczneo cra skueceie \wypiera pozostale procesy przywracania réwnowagi w gospodarce. C re ‘ery w handlu zagranicenym sprawia Sodio d= prt pow pow sip aris wsplzsyeh apo ani iv gonpedarcenad rela weotigproda eon “ yl) orzdstsoranta cone n prods’ we waplcesg goopodace nt wet snow Precio (incu eynkow nedostonal Konkuseney polistycznych), a nie przez rynek w Scistyn isl go msc on eh ya) Pomoc Pon © dui onic rag na peel sg noe ras evening kona destonal cence wos passion use pierce Sra ot mgorani ayn es weep oa tse a masipie pola deca cenowe | dodge Cet rcs 985 oa iy wen ya bug i produc zone wypelions pres wats defy as hale Proces ten zatem ezesto upreedza Wigkszose przez u (tzn. niewid a dug pubcznen. 23 oni. Sut warosty dit eanomicinego bu zogtanicanego. Poniewad deficyt bilansihandly zagranicenego stanowialternaty 9g iloiciowepo procesu preywracanla townowagi deficyt jako ,zewngtrang inflace 1290. {en ekonomisei czesto ok (owlasreva gy warost r takde praywracanie rownowagi przez. warost re \Wynika toe wzgledw technologicano-organizacyjuych (ceasu wymagazatrudnienie { wdrozenie nowych pracownikéw, zainstalowanie nowy czy maszyn). 2.2. Skutki wzrostu deficytu zwiazanego z jego finansowaniem ‘eszczednosciami krajowymi Warost deficytu buddetowego oznacza, 2 paistwo musi nabyé w danym okresie ‘wigksza ald w okresie poprze: ¢ oszczednosci na finansowanie tego deficytu, ‘Warto praypomnieé 0 tym, 2e oszce¢dnosci sq je jnansowania def cyt budetowego. Nie mote on bowient i wygenerowa- ych w gospodarce dochodéw caynnikow produke)i, ktora zostala przezmaczona na ‘wydathi Konsumpeyjne gospodarstw domowych, cy ted tg cagécig, kidra jut paristwo pprzechwycilo, czy podatkami netto. Biezqce oszcrgdnosci krajowe (wielkosé podaty oszczgdnodcl) to oszceyduosci wygenerowane w danym okresie przez gospodarky danego kraju (jest to nadwyika biezacych dochodéw czynnikow produikejinad suma biedaeych wydatkéw konsumpeyjnych I biezgcych podatk6w netto). W podiale ‘oszczgdnosci krajowych partyeypujg da) uczestnicy 2ycta gospodarczego: paistwo, t6re potrzebuje oszczgdnoSci wlasnie na finansowante deficytu budéetowego, ora. preedsigbiorstwva krajowe, kibre potrzebujg oszcegdnoSci na finansewanie wydat inwestyeyjnych. Jeéeli pastwo postanawia sfinansowad wzrost deficytu bucicto- wego oszczgdnosciami krajowrymi, to warost deficytu budzetu paistwa prow: «do warostu wielkoSei popytw na krajowym rynku oszczgdnosci. W tym przypadicu konsekwencje w2vostu deficyta budzetowego bedg zalezaly od tego, cy warost ten wywola w gospodarce dostosowania ilosciowe. li w okresie# warost deficytu buddetowego (praez warost re salnego) wywola warostrealne) wielkosci produkt krajowe) (cry nikéw produke}i wielkosei tow okresie tym nastapi werost bieZacych oszcrgdnoset kr. podaiy oszczgdnoSci nastepuje w tym przypadku na skutek przesunigcia sig w dot krzywej podady na krajowym rynku oszczgdnosci, Warost defieytu budietowego ‘wlagnie owym preyrostem bieZgcych oseczgdnosei deficytu budzetowego war nie wowe2as sfinansowan kerajowych, Wywolany waros koSi popytu na Darse Matrowsts powymi w konsekwencji rodaay oszczgdnosci, musi byé edpowiednio duay. oszengdnoscikrajowye Ina wietkasé produke} joSci do oszczgdzania bedzie preesut iwym rynkku oszcz¢dnosci), Trudno jednak ie sklonnose do oszczgdzania wero: weodatku w kidrym nastepuje warost deficytu budietowego { popytu paiistwa na oszezgdénose’ krajowe. asowania wzrosta deficytu budzetowego oszczgdnosciar krajowymi cowarayszy warost realne} wilkosci czynnikt ksctaltujgee polozenie krzywe) nn, W take) sytuacj paristwo zwigsza lose pozy. skanych bietjcych eszezgdinosci krajowych preet efekt wypychania (wypiera W olkresie mamy w gospodarce do ezynienia z efektem wypychania wéweras, ssdy warostdeficytu buazctu parstwa w tym okreste prowadzi do too, ie w oktese cdo tychczas (tn. wokresie ze skala efekeu wypych ia (tan. ilosé biezgcych oszezgdnosci krajowych, aka pait- stom krajowym w awigeku ze werostem stwo zabiera preedsiebi towego) jest cach stale) realnej wiellosci produkgji weenie krzywe) podazy oszczednosci, ‘osscagénoSei rosnie w tym preypadku na drodze ruchu w bre po ktzywe) podaiy a skutek praesunigcia krzyt warost ucizetu paristwa jest zatem w oad. Stu warast deeytu skanarizenegobudoty pasta i dugy publiane90 przez powigkszenie losci bietgeych oszezednosct budieiowego (0c2 preez efekt wypychania, 2.3. Skutki wzrostu deficytu ekonomicznego powodowanego sm oszczednosciami zagranicznymi nansowanie przez prayciaganie oszczgdnosci zagranicenych, cayl oszczgdnosei wygenerowanych przez inne gospodarki,Paistwo nabywa osucegd- noSci zagraniczne na og61 przez sprzedad inwestorom zagranicanym krajowych skarbowych papierdw wartoSciowych (obligacji skarbowych, bondw skarbowych). Finansowanie warostu deficytu budietowego oszczednosciami zageanic za warost naplywu do dane} gospodarki zagranicanych inwestycji porttelowych (nwestygj spekulacyjnych). Zagranicane inwestycje portflowe to takie, w przyp Kt6rych celem naplywudo dane} gospodarki walut zagranicenye korzyéci nie 2 inwestygjio charakterze czysto finansowym, 2 osé produkey)ug, nnosei w data 2.3.1, Wzrost zadluzenia zagranicznego gospodarki Sciami zagranicenym oznacza zacia ;povvigkszanie zadluzenia zagranicenego paistwa i gospodarki paristwo becizie musialo splacié dtug zagraniczny oraz wyplaci€ 0 (koszty obstugi dlugu zagranicznego). Bedzie to oznaczalo, 2e warosna wowezas ‘obcigdenia podatkowe lub werosnie ilosé biezacy rch prae chywytywana prace paistwo, Mévigc inacze: im wigkse igranicene gospdarki, tym wigksza cxgS¢ wygenerowany okresach w gospodarce dochodéw caynnikéw produkeji trzeba bedzie oddaé zagranicy (co odbije sig na poziomie wydatkéw inwestyeyjnych przedsigbiorstw i wydatk6w konsumpeyinyt gospodarstw domowych). lych okresach odsel a _ = __ Bars Minors 23.2, Aprecjacja waluty krajowej w okresie biezacym nych w dane) gospedarce (przy platniczego gospo. kowaé aprecjacjg waluty krajowe} Zaprecja- stwo za0feruje na tym 42e w gospodarce obowigzuje system ply; waluty Krajow inego Kursu walutowego'). Do aprecjacji IstWo sprzeda zageanicy iery wartoéciowe tj walucie realizowalo te owaé (wowwezas werast naplywa ytych walut na rynku walu- cag8é swoich wydatké, kira tr walut zagranicznych nie preye towym iw k ig do w2rostu po wenn Warto zauwadyé, te wero deficytu ekonomicenego bud ‘rajowe) takze wowcras, gy jes Jak juz wspomniat Paiistwa mote pro. insowany oszczed- Werostu deficyta do aprecjacjiw. przez. finansovva vaprecjacja waluty krajowse} jest k Cobok werostu realne} wielkosci popytu globalnego), ckonomicenego budzetu parstwa wplywa na pogorszeni sig wyniku bilansu handlu brotdw bieiacych 2 zagra- sprzyja bowiem wzrostowi impor eksportu, Warost defieytu bud2eta paristwa y: W ym nienie waluty krajowe) nie jest Konsekwencja poprawy wa | lagu pubicznego, 27 anie dlugu. Aprecjacje takq nalezy okreslié jako sztuczng. 2.3.3. Ryzyko skokovrej deprecjacji waluty krajowej, wzrostu stopy inflacit 7 i przecigtnej rynkowej stopy procentowe} Waly sagracicanenaplyjace do gospodari we wigan imescanlportslonyni ogy rsa ein cae wycfane gpd fll ey dt ot pre nmi pspoare humus dua Wpewnym momence ng odo whim ease (cyto syndrome) ere line poesia peer raat pails irre Gora way joe a ng woe walt ymin kak honekwen Sakowe} depres aut Keo} jst rsyeany sok Atkin coy il baer w oop) syle mye pnp ay 2a Tasik, io gi termine (poe 66 agra W praypadk, gdy w momenc P ‘obowigzywal system setywnego kursu walutowep0 yk Sst ze moga tylko nieco praesungé-w ezasie mom: waluty krajowe). Odplywajace zagr sta diy presi na oslabi recjacji wal 28 Dasise Matnowst 3. Skutki wzrostu dlugu publicznego dia stanu finansow publicznych lug publiceny wplywajg takde na Im wyaszy jest ten dlug, tym wyésze codsetki od zaciagnigtych pozyczek) patistwo =g0 nie wynika tylko z samego, ryayko toiciowe od drugich pov »wych papierdw wartosciowych wytscg pr skarbowych papieréw wart wydathiw budzetu paristwa uu ekonomicanego budietw panstwa Whosicu stale sig wykupie swe poziomu beapieczenistwa wel wwych, Dug publica do poprawy w dan warostu w praysclos Davies Malnowsts Joachim Ositiski potencjal ug ten " ): Dlg Rozdziat powinien byé maiejszy ich aktywou, ktére moglyby sluzyé do jego splaty. Im wartogé tych aktyw a Kryzys 2007+ a poziom diugu publicznego (suwerennego) i jego wieloaspektowe nastepstwa lkryterium, poziom dlugy byé co. nie byly wigksze od nadwy2hi pier- ‘2 danego roku. Wynik pierw twa w roku iceny obliczony pray zalodentu, te nie ponosimy kasztéw obshu icenego. Kolejaym kryterium oceny po 1. Wstep Studia nad mechanizmam i regulani funkejonowania wspélezesnych patistw ‘w warunkach kryzysu ekonomicznego sq na gruncie nei preewadinie ma wycinko aly problemy cja tego dlugu do rocznych dochodéw uaraktet. Badania tej proble- zg) co jest naturalne smatyki wymagaja ‘wsstudiach dotyczacych prot icune) czy prawi (czy p -é pordwnawerych). Sq wige 7 na rch podaialiw materi W gospodarce wan rodukeji, co skutkuje zmnicjszeniem wydathGw inwe vanych i,jednowymiarowych' dyseyplinarnie prac pisanych jukowym cay badati prowadzonych w ramach jedno: ich i poasakademickich, konsekwencji 2 ? to seczegélnie slormali ch dochodow h zysk6w przedsigbiorstw) yc preeklada sig zatem nakeyays ta. realnejgospodarki, acai do spadicu bogactwa spoleczeristwa (2 iceby potraeb, zmysly ok rodnych Dodatkowo polska i publ jal mach natury gospodarcze) ~ posecregélnych paris, srefy eu! «llugu publicenego wewnetranego izevngtrznego, problem d ‘tre w wielu paistwael ‘europejskich i nie ‘zadluzenia. Prognozy na najbliésze dziesigcolecia nie napawajq ze wagledu na marginalizowang przez lata skal zadluzenia ich latach programy pomocowe i nacjonali ‘ow prywatnych bez zmian w systemach kontrol i nadzoru zjawisk kryzysowych Syn joi alas past proce npn sly est koljaym argument wakezugeym na Konizeznos Konstaktywne) intsektualnejdebaty, take wprowadzenia usalonych rozwigzadniesbydnych do stvorzenia now) arhiteltrywcamach zmoderntowane mopolesess orp, dark ito) W ty cela nk Jest dle od erage | chen > Pryiqeania sido cate mits deirny eonomrne Nierbgny take peur do ie sodaoost~ cregdnie w Earp yodaw Rayenege kapitalama oraz demokr Dzalania podejmowane arto skal gobalag, Jae odniesinia do ptt Ua Europe cry sty cu oJedyte op wore potzcb.Wailvs anaiznijapy podgowanych ma prcteen coat 1o2e sugerownt Ze albo byly one podejmowane na wyrost ze wapled6w litykbwalbo teé byly wymuszong reakcjg edo nieudolnych prob gaszenia pozaru, ber podstawove) wiedzy na tematjego £r6- del, jak eéwniez bez odpowiednich narzedzi Byé mote jexym skuteceng droga do ‘osignigcia cel tabilne} zrownoveazone) gospodarki Swiatowej,ktdra bg pozbasviona patologi i nicuzasadnionych nierGwnosc, nadmierne}finansy2acji 2ycia gospodarczego i poltycznego oraz w kidre}glowna wartose bedzie tworzona ospodarc, jest rewol ambicjonalnych przez poszczegélnyl ha zmiang uwarunkowai lub oczekiwat. je moina je por Dariusz Malinowski Rozdziat IV Analiza poréwnaweza zmiany deficytu ekonomicznego budzetu paristwa i dlugu publicznego w paristwach Unii Europejskiej w latach 2008-2012 1. Wstep |W niniejszym opracowania podjgto probg identyfikacjirzeczywistych prayezyn zmiany deficytow budetowych i wzrostu dlugu publicznego w paiistwach Ur Europejskiej w atach 2008-2012. Zasadniczym celem tej analizy jest odpowied pytanie, w jakim stopnia 2a pogorszenie sig stanu finansGw publicanych odpowiada ‘zmiennos¢ realnego PKB, aw jakim: realizowang w analizowanym okresie oraz 2. Stan budzetu w paristwach Unii Europejskiej u progu Swiatowego kryzysu gospodarczego ywego kryaysu gospo- roku stanowig ilustracjg Rok 2007 to osttn pelny rok przed rozpocrgciem Su darczego. Dane obrazujgcestan budzetu pasta w tam sytuaci finanséw publicnych w poszcegélnych pastwach w prog tego kryzyst Spoéréd analzowanych pastw Europy Srodkow) i Wschodinie}w 2007 r.wysokim ma budactu parstwa odznacealysigjedynie We pfstwach buat arakal sig nady2ha eko (Bulgaria, Estonia, Slowena) bad réatywnieniskim (tn. pontésj 3% PKB) deficy tem ekonomicanym (Crechy Litwa, Lora, Polska, Rumania). O dobrym sych paistvach 2007. Swiadezg take dane — wwynidsh sane inans6w publicanych w om nego na koniec tego roku. W wigksaoicttychparstw je na poriomie ponize) 20% PKB, a w Polska (45% PKB) oraz We dotyezqce poziomu dlugu publ «lug publiceny ke bhgdace wévweras jody 2 Maastricht w tym zakresie. Moin zatem stwirdai, de cechami wspélnyen stan budzetu pafistwa paristw Europy Srodkowej i Wschodniej przed okresem swiato- ‘Wego kryzysu byla obra kondyeja finansdw publicenych, Pasta tebylynatomiast 2dinicowane pod wzgledem poriomu wydatkow budzetowych. Estonia, totwa, Rumunia i Slowasja odznacray asta — ksztaltowaly sig one na pod sce, Czechach oraz Slowenii wyéatki budzetowe wyniosly w 2007 x 41-43% wysokiego deficytu ekonomican veatkam budetoveymi one bisko 50% PKC. uadzetpatstwa w omawanych paistwach 06% PKB, Da pordumania w pozostaych pistnach Unit Europese) wynik ten uksetakowal sg na poziomie 0.34% PKB, U prog Swiatoweyo kryzysu gospodarczego pozostate pasta Unii Europeskie codanaczaly sig w pordwnani# pastwam Europy Srodkowe) i Wschodnie|edaak _znacznie wyiseymi —dlugiem publicanym,dochodaai bude pastwai wydatkami bnudietowymi Na koniec 2007 «sedi ug publicny ve pozostaych paistwach UE 3.9% PKB, podczas gy w patstwach Europy Srodko i nie 25,3% PKB. W 2007. Seni dochody budeet pats wach UE ksetaltowaly sg na poziomie a etowe wyniosly 45.2% PKB. Dla poréwnania 'w paistwach Europy Srodkowej i Wschodniej srednie dochody budzetowe wyniosly i budzetowe 39.4% PKB, Biorge pod uwage réanicg 38,39 PKB, a Sted przed nadejiciem Swiatowego kryzysu gospodarczego anacznie wieksza p do telatywnie bezpiecznego dla stanafinans6w publicenych istanu gospodarki wero stu tego dlugu, Warto zauwatyé to, e wSréd pozostalyeh patistw Unil Europe 1 2007 1.2 duo wigkseymn zxéanico to miejsce w przypadku patistw Europy Srodkc i, Niemezech, Greg), Frangji, Wloseech, Porta ‘oraz na Cyprze i Malcie zblizat sig on lub przekraczal 60% PKB ( lita sig lub preekraczal 100% PKB). Z kolei w Luksemburgs, Dani, Holand Hiszpanii, Filandii, Szwocji, Wielkigj Brytanit oraz Irland byt nitsey bad ‘macznie preekraczal 40% PKB. Doriusr Mainowshi © arial N. Anko portwnawczazmiany defy eka W 2007 r, niemal wszystkie pozostale paristwa UE odznaczaly sig natomiast W pouostalych pai- nadwy2ky ekonomicang lub nie niskim (ponize} 39% PKB) deficytem ekonomicenym. Wszysikie pozostale paristwa UE odznaczaly sig 2007 r. wysokimi wydatkami budéctowymi, jedynie w Hisepanii, Luksemburgu itdandii wyniosly one mnie) nid 40% PKB, natomiast w Danii oraz Srweeji preekroceyly 50% PKB, “Tae 1, Stan budetu w paistwach Europy Srodkowe) i Wschodaiej oraz pozostalych pplistwach UE jako procent PKB w 2007 Psst pasa Dane Burtt, eal GD) asa _ Dats Mat ‘Tabela 1. Tempo zmisny realnego PKB w pavstwach strefy euro w latoch 2010-2018 fer dla ckapanayone} poly kel] nate sytusey makrockonomicing stety eure 199 _zauwadyé, de w ostatnich latach podobnie niskim tempem wzrostu gospodarezego. = strofa euro odznaczala sie jedynie Japonia. Paristwo. Mi LL 1: 4 ‘Sreanie rocene tempo k strefa te zor | 201 | 212 | 2013 | 2014 | Sram one ts Serie LL ipo zmiany realnego PKB w wybranych paristeach = 7 : ypejskich w latach 2009-2013 Henry 1 a ile ce teria warosu realnego PRE w atch 2009-2013 enon 3 = 7 seit Handa 12 138 7 Seca 43 a 1,90 — | Hispania =a 68 [France 08 — Wy ri - — [evr =u a 34 cei [ae 3A oat —= ll ksenbore a - : nrabia Sava isha a8 [wana 25 ade 306 a oe otesio 4.26 - Austria | 14 indoneeis 5.08 ~ eee = Tajlandia - 3,02 spit L 02 a = 76 fustalia - 2a ~ Finlandia: = Zridlo: opeacowanio wlasne na podstawie danych Banku Sowiatoweyo, World Ezamenie tbiceors,hipfdata. ee fang procanie wins a edsowle Jang Emo, Rl GDP got ate ene, epee W tym miejscu warto podkres aitstw Soviata w 2009, Ww ostal ie po glebokie| recesijaka dotknela wigksoo latach wiele najwigkszych pozaeuropejski gospodarck Swiata rezwija sig w znacenie seybszym tempie niz. gospodarka steely cure. Dolyczy to takie yospodarki USA, w przypadku ktdrej Srednie roczne tempo Wzrostu realnego PKB w latach 2010-2013 wyniaslo 2,2%. W pierwszych dw kwartalach 2014 r. gospodarka amerykatiska rozwijala sig w tempie powyi) 45 Departament Handlu USA szacuje, ze w 2014. realny PKB werést 0 2.4%. Wedlug prognoz Migdzynarodowego Funduszu Walutowego tempo wzrastu gospodarcaego wlatach 2015-2016 ma wyniesé w USA odpowiednio3,6% 13.3%. W tabeli 2 pokazano Srednie rocane tempo wzrostu gospodarczego w Intach 2009-2013 dla wybrany palistw pozaeuropejskich, ktérych gospodarki naleig do 30 najwigkszych gospod ek Swiata (wedlug, PKB w cenach rynkowych w parytecie sily nabyweze}). Warto Dane Bureau of Economic Anaya U.S. Feonomic Accs, wir bea ov Mechanizm oddziatywania ekspansywnej polityki fiskalnej na wielkosé realnej produkcji “Ekspansywna polityka bud2etowa oddaialuje na wielkose realne| produkgi przez powiekszanie wielkoéci popytu globalnego. Skutecznosé tej poityki w powigkszaniu realnej wielkosei popytu globalnego jest najwigksza, gdy ekspansjaliskalna jest reali- _zovana przez wzrost wydatkéw paistwa na zakup produkléw, ktory to w2rost jest \w petni finansowany wzrostem deficytu budzetowego (a wige zaciggnigciom dlugu. publicznego).Z-maiejszym pierworym? (autonomicanym) wzrostem wielkoSei popyta do caynienia, gy instrumentem ekspans}fiskaliejbedzie Ikowy. PKB. Wzrost deficytu buddetowego oznacza bowiem przyspieszenie wzrost icanego. jest to szczegélnie istotne, gdy poziom dlugu na wymagang skal 4 mote byé masowy odplyw 2 gospodarki sdasie bowiem szybko pozbywa cchege zminimalizowaé skale poniesio faluty krajowe), skokowego wzrostu stopy inllagi i stop “eke spadku jako % PKB. niewyplacal (inwestorzy zagra danego paris dg skokowe} depreciag} procentowych. To bedzie z kolei oznaczaé wejécie na wiel wydatkéw inwestyeyjnych i realne) produkcji. Wysoki dlug publiczs ). W drugi izowany przez spadek wydatkéw konsumps *mowych (zanniejsza sig bowiem ich dachody rozporzadzal dochodéw podatkowych netto). Skala newtralizagji mode by wysokiego dlugu publicznego polityka budzetowa powinna byé nakierowana racze| osiaganie nadwyZki buddetowe) lub przynajmniej réwnow: Z brakiem mo2liwosci zastosowania ekspansy wnej poityki le poziom deficytu ekonomicenego bucl2etu pat bedzie oznaczal bardzo szybie 2 licznego jako % PKB na koniee 2014 r. oraz. wysokosé defieytu budzetu jako % PKB w roku 2014. su publicznego, Stosowanie kane} na podstawie koncepeji zréwaowadonego budéetu i sens ze wagledu na jej bardzo niska s Tabela 3. plug publicny w rela do PKB w cenach rynkowych na kaniec 20146 to paistwach sre euro (wedlug metodalogl ESA 2010) Piste ‘lug publican jako % PAB na konvee 2014. Wysoki diug publiczny i wysoki deficyt ekonomiczny budzetu paristwa jako bariery zastosowania ekspansywnej polityki fiskalnej fiskalna oparta na werosci [Theta [toe wemer Tabeta 4. Wyn budéetu pasta w reac do PRB w cenacheynkonych w strefy euro w 21 onan pore (wediug metodologi ESA 2010) a sane la ebspansywne) pays shane nae syuacl makrockonomicane) stefyewo 203 Z dwunastu paistw, kldre w ostatnich pigciu latach odznaczaly sig najniszym tempem warostu gospodarczego, az dziewieé miesci sie w pierwsze} dziesiatce patistw strefy euro 0 najwyzszym poziomie dlugu publicznego jako % PKB i jed- noczesnie nalezy do grupy dziesieciu paistw 0 najwyészym deficycie budzetowym w relacji do PKB. Te dziewie’ paris odznacza sig zatem nie tylko bardzo wysokim dlugiem publicenym, ale take barclzo duzym w2rostem tego dlugu w ciagu roku. landia, Grecia, Hiszpania, Franeja, Wlochy, Cypr, Portugalia 1o2a Slowenia) dlug publiceny zblita sig do hub publiczny prackroczy/ natomiast 8) atistw o najgorszym stanie finans6u pul iwosei prowadzenia ekspansywne} polityki fiskalne, wania proby pobudzenia tempa wzrostu gospodarczego przez dalsze zwiekszanie deficytu budietowego. Iakie) motliwosi praktycznie nie ma takze Austria. Wprawdzie ‘odznacza sig ona relatywnie niskim poziomem deficytu budetu paistwa w relacj do PKB (ponixj 2,5% PKB), ae dlug publiczny wynesi blisko 85,0% PKB. ‘Sposréd dwwunastu paristw strefy euro onajnisszym tempie wzrostu gospodarczego przestr2es\ dla ekspansywne| polityki budzetowg)istnieje zatem jedynie w Holandii inlandii, W Holandii mamy do czynienia 2 relatywnie niskim poziomem dug ppublicznego (ponte) 70.0% PKB) iniskim poziomem deticytu buctzetu ww Finlandii defieyt budietowy przekracza 3,0% PKB, ale dhug publ sie na poziomie ponize} 60,0% PKB. Pafistwa, kt6re w latach 2010-2014 odznaczaly sig wydatkow inwestyeyjnyeh, Mechanizmem prowadzacym do wzrostu oprocentowai na wzrost realnej wielkosci popytu globalnego i wzrost realnej wielkoSci produkeji j rniem kredy- bcigzer stopa procentowa oznacza takte wyaszy koszt pozyskiwania kredyt6w przez gospodarstwa domowe, co takze bedzie negatywnie swplywato na poziom wydatkéw konsumpeyjnych Gay odnosi sie te rozwazania do aktualnej sytuagi strefy eur ckspansjafiskalna moglaby prayczyni¢ sig do wzrostu wielkosci pop) napotkalaby ona bor Malo prawdopodobne wydathow inwest popylui na oszezgdnosci ze stony Ww strefie euro jest obecnie bardzo niski ze wagledut procesy deflacyjne. Colem Europejskiego Banku Centralnego jest aktualnie wyprowa- dzenie gospodarki strefy euroz deflai co sklania go do prowadzenia ekspansywne} rynkewe stopy procentowe w dl deficytts budietowego. Ponadto ‘sektora prywalnego. Wzrost deficytu budzetu paiistwa moze prowadzie bowiem do spadku wydatkow konsumpeyjnych gospodarstw domowych i spadku wydatkGw: swtedy nie bedzie oddzialy wania ekspa gospodarce, Mozna zakiadaé rownied, 3e warost deficytu budetowego i dl podimitswsektore pry warost yodaree skutkuje wzrostem Kania oszezednosci, luz jednak bardzo wysoki (najwy2szy na Swiecie) i juz obecnie negatywnie wplywa na sprawnosé gospodarki. W 2014. Srednia stopa fiskalizmu w patis 2 nich przekrocayla nawet 50,0% (Fr we Europe, tora prywatnego ‘datk6w gospodarstw domowych i przedsighiors! ska, jak obnianie ‘Zxddlem deflacj jest kredytow przez gospodarstia, ulecznego oxdzialy- lorstw na werost , e preedsicbiorstwa moga ine zasoby czynnikéw produkeji ie aktualnie przy znacznym stopniu niewyko- wielkosci popyts ie byé skh warost popytu globalnego. Wynika Wwielu caynnikew, ktére sprawiaja, be «¢ dokonuje sie po pewny! tempo wzrostu gospodarczego bylo bardzo niskie (mimo Ze baza dla tego okres 2009 r, w kt rer la ekspansyane) poly Akane n yee 207 skutecznosé ekspansji fiskalnej przy réznych systemach ksztattowania kursu walutowego Skutecenodé ekspangiifiskalnej w oddzialywaniu na poziom realnej produkeji leterminowana jest takZe przez obowigzujacy w dane) gospodarce system kursu lstawego'. Rozwaz; ty warostu doficytu budzetowego w warunkach sys so kursu walutowege. Analiza mobilnosci kapitalu portielowego wspétezesne|swiatowej gospoul

    You might also like