Uljna Hidraulika I Savić PDF

Lsamé _J WaT FAUT IRAILINA HIDRAULIKA 1 Fidreuigne komponente | sistem ~ autor: rol, dr Vladimir Savie Aecenzent: Doe. dr Sead Avdié Mr Zdravko Lonéar Lektor Katarina Duke Nasiovna strana! Savié Tamara Tehnigki ured: Rait Kratina caved: DOM STAMPE ZENICA 2a Iedavas naz Gregingis Stampa: RO "Dom stampe" OUR “Gratka’, Zenica UL 29. novembra br. 20 Za Stamparju: Slavko Vidowié, grat. ind 221 222, 223, 224, 225. 226, 227. 228, 229, 2210. 221 23. SADRZAJ Strane PREDGOVOR OSNOVI HIDRAULIGNOG POGONA (OPGENITO O PRENOSU ENERGUE PRINCIP QJELOVANJA HIDRAULICNOG SISTEMA PREONOST! | NEDOSTATC! HIDRAULICNOG SISTEMA OSNOVNE HICRAULIGNE VARVJABLE Pritsak Provoke Pascalov zekon Transformacia sila Transformacija pritiska Berouiljeva_jednadina OSNOVNI ZAKONI STRUJANJA TECNOST Strujanje tednasti kroz cjevovod Strujanje teénosti kroz lokalne otpore Strujanje teénasti kroz Hjebove | zazore HIDRAULIGNI UDAR Brena krotanja impuisa ritiska idauiién! udar kod trenutnog zaustavilania pokretne mase Hicrauléni udar miaza tegnosti na prepreku KAVITACUA U HIDRAUUGNIM SISTEMIMA OZNACAVANJE ELEMENATA HIDRAULICNOG SISTEMA ‘TIPOVI HIDRAULICNOG SISTEMA HIDRAULICNA ULJA | TEKUCINE KLASIFIKACUA HIDRAULIONIH ULIA | TEKUCINA, SVOJSTVA | KARAKTERISTIE MINERALNIK HIDRAULICNIH ULIA 47 2 ® Viskoznost uli 49 Gustina ula 5a Stijvost lla 55 ‘Oksidaciona stabiinost 58 Podnosenje visakh pitsaka 58 Deemulziona svojstva 58 Granica teéenie 60 Zapalivost ula ‘i 60 Rastvaranje gasova. et Toplotne karak-risike mineranih ula 64 Braina prostiranja zvuka kroz uje 65 OSNOVNA SVDUSTVA TESKO ZAPALIIV TECNOST 6ELEMENTI ZA TRANSFORMACUU ENERGUE ‘ZAPREMINSKE PUMPE | MOTOR! Djetovanje | pedjols zaprominskth pump i motora sian pritsak zapreminskih pumpi Potisn pritisak zapreminskih pump Kapacitet zapreminskih pump! KUPNE PUMPE Konstruktval ob! klip pumpl Kapacitatkipnin pump! Radijaino-klpne pumpe | motor : Konstruktivni oblciradijainih pumpl i motora Proraéun kepactteta | momenta rotacie roraéun osnovnlh konstruktivnih parametara Radijalno-klpnl motor velikog momenta Kipno-aksijaine pumpe | motor! ‘Konetruktivn oblci purnpi| motora || Proragun kapactteta, silo | momenta rotacte Utica) Konstrukalle sabime ploée na promjenu pritska Konstruktivnloblici sporohadnin Kiipao-akslalih motora Primjena kipno-aksijanih motora za pogon rotralughelamenata preko reduktora we ROTACIONO-KRILNE PUMPE 1 MOTOR Krine pumpe peace Pumpe ea ventilskim klcima. Motor! ea retacionim ventilma ZUPGASTE PUMPE I MOTORI Zuptaste pumpe | motori sa vanjekim ozublieniem Princip elevanja Proragun konstruktivrih parametara Proraéun momenta | kapactteta pumps Proragun stepena neravnomjernosti apacktata pumpe Zupgaste pumpe sa unutrasnjim ozubljenjam VUCANE PUMPE ‘i REGULACUA KAPACITETA ZAPAEMINSKIH PUMP Podjela sistema regulacio Mehanick! regulator kapacitota pumps Hidrauliénl regulator! kapaciteta pumpe Elektr regulator Regulator pitiska Regulator snage Regulator konstantnog kapaciteta Kombinovani regulator ZAKRETN! HIORAULICN MOTOR! HIDRAULICN!CILINDRL Odile | proraéun radnih parametara Proraéun hidraulénog cllndra Proraéun stlanike clinra 75 8a as 86 85. 88 @s. 35 102 105 107 ato 110 113 115 ara] 128 132 (132 38, 139 140 140 140 141 148 180 150 452 155 185_ 156, 3822 3823. 383. 39. 394 392 393, 4“ 44, any 412, 44211 4122 4123. at2a. 413, 413.1 4132 4133, 4134 4136, 4136 ana 42 422. 423, 424 425, 426, 4261 4.262 43, 435, 432 433 434. 44, 5, 53. 531 532, Proraéun priska u eindru Proraéun ein na izvjanjo Kinornatika rada Klipa hidraullénog clindra HIDRAULICNI AKUMULATORI Princip djslovanja hidraulénog akumulatora Zadatak akumulatora u hidraulénom sisternu Proretun hidraulénog akumulatora ELEMENT! ZA UPRAVLJANJE | REGULACIIU | .2~~ RAZVOON! ven Poca rasvoci vote Ravodn veil ea cnn ipa Proxiapane pov Urn adorn avodnog venta Prortun patna | pede pte Djeovarje la nap arog vei Rach! s ait Prints dleloane Nopovrat vert Neporatn ens ral sein Venti sapuniene Lele vent Venta toteno Prine aan stoma ravi vrtiina TLACNI VENTILL 7 ms Zadntak | pole atin ena ProraSin Slenarate nog sera Vent 2a oganare pia odode’ vn Rogue pitoke fromana veri gradi bide Vente ogaricens paca Regulator tana Prorcéna WENT pi dolvare pram Paul vont Poguion peta rane gre tag phn vita ‘Strana 196 188 2 205. 205 207 an 19 219 219 221 22 223 228 203 28 239 Sa 27 249 260 262 206, 206 267 an 220 2a4 287 2ar 20 202 202 208 301 308 REGULRAJUCE-UPRAV.JAGK! ELEMENT! MOBILNE HIDRAULKE 311 POMOGN! ELEMENTI REZERVOAR FILTER cyevovon Kruti cjavovod Savitlivi cievorod. 321 Sa? 335 395 336 154, 55, 56, a2. PRIKLJUCN ELEMENT LUAEDAA ZA HLADENJE UREDAAI ZA ZAGRUAVANIE ZAPTIVANJE U HIDRAULICI KLASIFIKACUA | MATERUAL! ZAPTIVACA ZAPTIVANJE NEPOKRETNIH POVASINA ‘ZAPTIVANJE POKRETNIH POVRSINA, DODATAK A ‘Oznaéavanje elemenata hidrauliénog sistema Oznatavanje prikjutnih elermenata Progled naiéeéée koriétenin obrazaca Preraéunavanje mjernin jeinica LTERATURA OGLASNIDIO. ‘strana 3a 345 350 389 353 355 358 365 387 377 383 320 307 399 PREDGOVOR ‘Razvoj Konstrukoje mesina j sacbradanih sredstava je usko vezan sa razvo~ jem hidraulénh prenosnika, i hidraulénih sistema, kako se danas najéesce nazivau. Potpuno je nemoguée razmigjat o konstrukcjraznihtransportnih sredstava, poop rivrednih, eiderskih i metalurékin masina, prese, masina alatk, vazdunoplove | éta~ tvog niza drugh masina, a da se istoyremeno ne razmiifa io konstrukcihidreulé- nog sister. Jako su hidraulién sistem! poznati od ranio, inenzivan razvo) konstrukcie | prolzvodinjehidrauiéne opreme, kao |tehnléke misi iz ove oblast, posinje odmah iza ‘rugog svetshog rate. Pos jedhin godinabijefe se brojlnasiovi kniga iz svih oblas- ti teoretske | primjenjone hidrautke. Nasuprot ovome, u Jugosiavl je izdavacka cie~ latnost iz ove oblast veoma skromna, Moze se navesti samo nekoliko prevedenih | Coriginainin naslava, sto uopéte nje dovolo, jer saznanja iz hidraulke itu veorna br- 120, 8 brojstnénjaka koi ae bavi problematixom hidrauléni sistema, rate geomet tiskom progrsifom. Cjenec! te éinjanice edtutlo sam da, nakon dugogodiinjeg bevienja proble- rmatikor hidreuiénog prenosa snage, napiéem ovu knjigu. Ona je namijenjana pr- Venstveno Indenjerima Kall se bave konstrukcijom I odrZavanjem hidreulénin sisto~ ‘me, studentina, all | drugim struénjacima Koj! se bave ovom problematikem. U knji\ se daje op: konstrukoe | osnovni proraéun hidraulénih kommponent, tay, Alesléne hdravike, u abimu koi e neophodan za razumijevanje Konstrukcle id= raulénin sistema, Problematika proraéuna hidraullénog sistema kao cjeline, te problematika progorclonalne # servo hidrauike, isu 2bog obima grade obraden! u ovo} krjai, To é2 bit uradenc naknadno u zasebnim cjeliname, [Na kralu ovog obimanog poste, zahvalo bih se svima koj! su na bio kof! nacin Luéestvovall « tzrad! ove kailge lil su mi u toku rada davall neophodny pods Autor. x!OSNOVI HIDRAULICNOG POGONA 1.4, OPCENITO © PRENOSU ENERGUE Osnovnividov! prenasa energie sajednog mjesta na drugo sumehanii, preko luge, vrata zupéanika. Toje veoma jednastavan prineip prenosaimozo se prmije- nit Kod raznih pogona i matin. Medutim, sa razvojem tehnike povesava sei stepen Zzantjova u odnosu na: brainukretane,slozenost konstrukcie, velidinu snage, tadnost omaka icrugo, koje mehanki prenos ne moze uviek ispunt To narodto dolezi do leragaja kada je = rastojanje od izvore energie do masta njenog koritenja velko, ~ esta izmjona smjera i pravea kretani, ~ neophodno cbezbizciti Kontinuirano kretanie, = potrebno mijanati opteredenje i brzinu kretanja, ~ na raspolaganju mal prostor, li pronosnik mors iti male tene,iunizu deugih studajova Take, kao i druge siotene zahtjeve, sa uspjehom magu da rage prenosnicihi- rauiiéne energie, koy se naGesée nazivaj:hidraulén ester i hicrostatski preno- Rij "hidrauke” pote od die greet koje prevedone na nas jezikznate, Voda i cijev. Al arheobsska nalazista ukazuju da je Covjek nastojao da upravija vode- ‘nim tokovima i pre Gréke. Pre 8000 godina priie ne. w Kin Mesopotaml Indi i Eoiptu gradena su vjettatka ezera, kanal drugi objekt, a prvi vodovodi su vezani za Geéku i Ri, RRazvo) hidroste:ke, na dj principima se eazviia Konstrukola hidrauliérih si- stera, vezan fe prvo 2a Archimeda (250 god. pil .e), koje pastavio"zakon opliva: ‘nu tela. Nalznaéajny) doprinos razvoju | kanaénoj form dao je Euler (1752 god). & Zatim Leonardo da Vinci, Newton, Pascal drugi Za druge oblast hidromehanike, &je se zakonitost takode horiste a konstrukciluhidraulinin sistema, zasluznisu Bernout- 1, D’Alember, Navier, Stokes, Darcy, Nituradse, Reynolds, Prandtl i mnogi drugh Konstrukcia prog hicrauliénog sistema je poznata jos le polovine sedamnae- tog vileke, kada je Pascal otlrio ad hidrauléne prase, Al da bigs to teoretsko razma- tranje uobitilo v praktiéno resenje, trebalo je da prode punih 160 godina (Josef Brahm je 1796. godine iaradio prvu hidrostatitku presu), ada hidraulén sistem nagu stvarnu primjenu treba oj éekati oS preko 140 godina, To ge desio tek kad su ispu- sien diva osnovna preduslova:dostignttakav atapen zahtjova koje je hidraulign pre nosnik sfikasnije ispun avao nego mehaniék! | razvijena je potrebna tehnologja pro- lrvodnje materia | obrade.Danas se hidrauién prenosnic Kotste skoro u svim granama indus sao traéaja, eunekim granama suskoroupotpunostizamijenilKialéne prenosrike, To se raroéito desi v razvoju: mehanizacile za rudike podzemnin i povrsinskih kopova, fobinih masina, poloprivrednih masina, transfer lina | centara za obradu, presa, ‘aviona, te kod éliavog niza crugih masina 8 tehnoloskih Kompleksa ‘Ovako Sireke moguénosti primjone hidrauléni sistema kod pogona masina edna otvorll su prostor za razvoj pojedinaénih kompomenti i hidrauliéni sistema a0 elaine. Narodito w posllednjin dvadesetak godine, gotoye neovisno jedna 08 dr: ‘,razviaju se: Klasiéna, proporcionaina i servohiaraullka, One sve vige polsku kla 'Sén matingkl prenos, ali istorremeno edna drugu, sa poyremeno razitim uspjehom. lako je donedavno Jedna vrsta hidrauike potskivala drugu, danas su prisutne tendencieda se kombinujumedusobno sa elektronikor, kako birezltat primjene Ni Pek = Suprotstavfaluée sia: = braina kretanja. kipa: @ Pom; ~ naga lnearmog motore: B Phe — nage rotecionog motor e Pn snaga oralatornog motore; ~ Postoj! moguénost prensa volikin snaga, naroéito na pokretnim mjestime koja suna relativne vel udaljenastima od izvora eneraie, na koje sezbog speciié- rin konstruktivnih zahtjava mode ugradtti pogonski agregat malin gabarita i tezine. ~ Mali gabarttiivgok stepen iskoristenja ~ mase po jedinc! predate snage. Na primer: kod pumpe za ugradnju u hidraliéni sistem aviona, kojaima 2500 ~ 3000 obr- {aja v minutiipritisak od 350 bara, stepen iskoristena se kre¢e do0,3 kg/kW. i, rina pupa sa ugradenim hidrauinim regulatorom kapaciteta,pritska do 160 bera, kapa ‘lteta 32 em? /obrtaju, snage elekiromotora 4 KW, ima stopen Iekoritenja mase oko 1 kgikW, ~ Hidraulién! motori maj mali moment inerce | male inercjalne sila. Na pr imjer: moment inerole rotorakrnog hidromotora, snage 2,5 kW, Kodn = 10000/mini = 65 bar, iznosi samo 0,9000204 kgm s®, Zbog zanemarivo male vrjednosti mo: ‘menta inerie, kod hidrauliéan motera je potrabno malo veieme za postizanje mks: ‘mainog broja obrtaja, a mogude je ujedincl vremena posts! valk bro) reverzrania, (Gromjena smjerarotacie), "ako se za reverzianjekizata edne kratkohodne rendisa lke, kod koje je nod kizaéa 850 mm, brina radnog hoda 45 ms, brzina povratnog ho {da 60 mis, snaga pogonskog elektromatara 6 KW, a maksimalnipritlsak uja 65 bara, ‘lrodi samo 0,05 do 0,06 sekund. 20g malog momantainercj, bro reverziranja kod rotacionin motora mo2e se kretat do 500 u minut, a kod linear i do 1000. = Zhuy visoke vijodnost modula elasticnosti teénost, hidralléni sistem! obezbjeduju iuzetny taénost mesta raverzvania, Koja se krede éak do Q.01 mm, ™~ Rotaciono kretanje se jednostavno pretvara u pravolinjsko. ~ Rotacioni motortimeiu kontinurani prenos rok dllapazon promiene broja ‘baja. Prenosni odnos, pod xojim 86 podrazumijeva odnos minimainog | maksim: ‘nog broja obrtaa, krate se najrge do 1:1000, Donja granicakod hidromotora sekreée naiéeSée 8-16 obrtaja v minut, a gomia oko 2000. ~ Hidraulin motor iaju vsoke koeficjente iakoristenja: zapreminski 1 = 0.98-0,89, menanifki ty * 0,960.88 | ukupn! Nyy = 0,95~0,96 ~ Jednostaima sutometizacia radnin proces ~ Jecnostavno upraviane i rukovane. ~ Jecnostavna kontrola sila i zabtita od preopteredeni. ~ Velika brzina kstanj impuisa piiskaikrutost sistema zbog niskog stepena kompresibinost ull. Visoka pouzdanost | dugi vjek pojedinih olemenata. U radu pod opterace- jer, vijek purpe (najosjlivith dijeiova hidraullénog sistema) se kreée S000 ~ = 10000 rachih éasova, a brej pomjeranja klpa kod razvodnih ventla do 2.000.000. ako su prednast hirauiéaln sltema brojne, izvjesni nedostacijob uvjek ogra- igavalu primjanu, Medu najznacainii su: Osjetiv su na natisto¢e. Uska tolerantna podrutjau komponentama hidrau- Uiénog sistema su ustovfena zahtjevima visokog pritska ikonstruktvn fjeSenja kom ‘ponent a va opet zahijeval visokstepen izdvalania, strani Gestica ul, vech od 10 1m. Ukoliko su ugradeni servouredal, ova granica se pomjera do § um. ~ Kao prenosni fluid koristo se: emulzle, sinteitke tedko zapalve teénost | naléesée mineralno ull, Sto ukazuje na opasnost od pozara. = Zbog tronja thuida u sjevovodima | na mestima gaje se mijenja smjertoks, _znagajni eu gubici energie. Or atu sa kvadratom brzine, sto je ograniéavananajviée 8-10 rls, a bro} obrtala purr! i motora na najvibo 3500, = Temperatura vtige na promjenu viskoznost a njogova veliéina na radne ka~ rakterstike hidrauliénos sistema. ~ Kod niskog stepena iskoristenjadolaz do zagrijavana fuda, jer se mehanié- ks Ihidrauiéna energia pretvaraly u topiotou. ~ Relativnoslozen proces proiavodnie elamensta hidrauiénog sistema, kod ko- fn 9e zazortizmedu nor-okretinipokretnin povrdina kragu u granicama4—10 jm. To ovedava proizvodnu cijanu, naradito kada se raci o proizvodnil u malim seria 'Najvodi bro} nedastatakahidraulénh sistema. i Komponenti mose se ucielost Wi jelimiéno eliminisat, all to poveéava nihovu cin, 1.4, OSNOVNE HIDRAULICKE VARLIABLE 14. Pritisake Pritisak se obijezava se) Jednakle odnosusile | povrsine. Zajedinicu priiska uu megunarodnom sistemu jesinica usvojen je ravnomjemo rasporeden pritsak sie Jcmake 1 N na povrtin od 1 m?, Pitsak ove veléine se oznaéava kao 1 paskat (Pa) Kako je ova jadiica pritska veoma mala, mogu se korstil i veée jodiice: ~ klonjutn po kvadratnom metry {kN/m?),genjutn po kvadratnom metru iMN/m?) ~ Sarckof nile obuhvaéen medunarodnim sistemom jedinica, ab je dozvojen z= korstenie Kod proratunavania pritska mogu se korstii sedeée relacie a) } bar = 10% N/m? = 10* Pa, By 1 N/m! = 0,101972 kp/em? = 10 dyn/em* = 0,00001 bar ~ 0,102 ‘mm H;0 = 0.0075 mmiig, 6) vodenom stubu visine h = 1m odgovara prilsak 06 9810 Pa (@ = pgh ~ 1000981 -1 = SBION/m"), 6) tivinom stubu visine h = 1 mm odgovara pritisak od 193 Pa (p= p gh = 13600 °981 "0,001 = 133 N/m‘, Uhidraui se raikuj éetin vate pitska: barometarskl, apsolutn natpritsek! potrtisak ‘Barometarsk il atmosferski pritisak (p,) avis od nivoa mjesta u kome se mieri ‘od vremenskeg stanja. Kao normalni barometarsk pritsak uzima se pritsak Koj dgovara 760 mmHg, atojejednako prtsku od 101325 N/m? = 101325 Pa.Nanivou mora barometarskipritisak se kreGe u granicama od 90000 do 100000 Pa, On aavis= ‘hom opads i raste ukoliko se spusta ispod nivoa mora. ‘Rosolun’ pritisak je veliina pritiska mjerenia od nivoa aosolutnog vakuuna (600 9 vakuur Natoetsak ili manometarskiptisakje jednak velcini prise koje je izmjerena ianas atmostorskog priiska, a potpisakill vakuum je jecnak pisku dja vrjecnost lamjerena ispod valine atmosferskog pritisk. ‘Ako se posmatra sud napunien tegnoscu na io} gorno] povrsin eeluje atmos {esi priisak. tada se veliéna piiskau bilo kojoj tak spd nivoa tetnost moze! Gunati prema jednadin: pap, tah, Yelitina pritska dobijena na esnov: D~my= Poh oa) naziva se natprtiskam ii manometarskim pritskom. Kod ovog pritiska uviiek vasi dns p > Pa katie apsolutn prtisak manj od stmosterskog, tada se razika y= Py ~ ~ p,naziva potdpritiskom il vakuumom, Kao lustraciia ednosa apsolutnog pitiska, natpiiske i potpritiska dale $2 pre sed njnovin voligina na sci 1.9. Prisak w hidraulénom sistemu nije jednak u svim taékama. Najveci je cdma za pumpe | njegova vrjednost je jednaka sumi sun otpora v hidrauliénom sistemas ‘otportpojedinin kormponent sistema ovisno o konstrukaljhidrauliénog siete sme, mogu se saga srist | paraleino, Na ici 14. jeprikazana seriska li recnaveza th lomenta: peigusnog ventia, azvodnog venti itera Usistemu Su redno za" ‘por u cjevovodima | prikiuéeima, ali oni isu prikazani ne sic Protok kroz sv ek mente je jodnak, pa vedi relacia: a,+0,=0, pa11090a" pt00bar 1 8 8, 24013bar Q3bar-potprit. geotabar = ‘ps pritisak putprit 2420) p40 19bar \\100% vatum= apsotuto’ vokum ‘tka 1.3. 04008 apsolnog stoke, naoiika, | potertiska 8 suma swihotpora je jesnakn DpH, +89, +40, tom, 7am, ile su Ap. 9, lnk Tokan otporu jevovods ‘Ukupan pad pritiska je jednak: Ape orp, =ridp, Ap, +Ap, +p, +A py ay Na sic 1.8 je prikazan hidrauién sistem sa paralenom vezom te elms ralenom vazam ti elomenta, Kod peralsine veze vail rlacja: >, + 0, +O, Qe Qs Pt Pe Ap; Op2 Q,P Ps Ap; ‘Sika 4,4. Serieka (redna) veza otpora u sistemuQigq| |Q2 Qs ‘Op2 Op; fe v 4 be Py ‘Slike 1.5, Paraleina veza otpora u sistem Protok kroz elemente se djl nati parcyalne valine, zapravo na onolikl bro} kolko ima paraleinih veza. Pad pritska u svako| paralehno} gran je jednak i iznosi 4p, Ap, =hp,= Ap. ‘To znadi da se mote postavit opSta jednatina: Ap, 7 ey, a) Kod reainh hirauliénih sistema ne posto nikada éistaparaleina voza, Ona se ‘wick nalaz\u kombinacil sa injakimilokalim otporima kof su postavjeni uredno} vei Takva Kombinacla otporaje prikazana na sii 1.6 ad pritiska v avako)paraloino| granjejednek iznosi Ap, al suprot ipo gra nama raz‘ iznose ©, Q,, Q,. Njnova sume je jednaka kepacitty pumpe (2) ;- parateini otpar AP2-otpor od toéke Ddo® Ap; -otpor od tatke @) do @ Sika 1.6. Kombinaola fokaln | linjskih otpore postavjenit v serjsko} | paralelno} vezi [Ako 88 pode ad pretpostavke daje pritisak urezervoarujednak atmosterskom, pritsak pumpe je jecnak ukupnom padu pitiska. Kako u svakojparaleino} gran pad britiske jednak | iznos 4 p;. ukupan ¢e bit jocnak pode An thn, Any 1.42. Protok ‘Ako kroz ojevovod tebe lid u dal vramana (dt) protege masa (dm),protok ‘mase il maseni protok jednak je dn. BAM) oy BY iy aa as ako se gustina fluica kod tedenja ne mijenja, mote senapisal dajeprotokjed- ak Heo e as) 1 promiena volumena w jesinici vremena: dV = Ads, a6 ‘adhe je: A = povrdina; ds ~ put koji estica prevali za vijeme (dt. Koristediinveciene relace,jednasina (1.5) se moze napisati v oblik: Varah = Aviem/s) an 1z lavedenih jecnakostisijedt zakljuéak, da ée kod tetenia nestslivag fuida 202 ejevovod proto. bit jadnak u svakom momentu ipresjeku lz odnosa velgina koje ‘su naznaéene na sii 1.7. sijedi, da su protoci mase jednaki Kako Je protok mase jednak: 8) stied Zanestisvifuidvasi: py = 2 = p = const, pasedobije poznatajedna- Gina kontinuiteta ALY TA, Y= const, Po a LUtvrdeni odes izraéen jednacinom (1.9) vali za protok nestifijvih fluid u vie Sepranim sistersima, Za prmjer prikazan na sic 1.8, moze se napisa 0, #0, =O,1Q,, AL TA WAS TAL,ds2 | ‘Sika 1.7. Protok teénosti kroz cjavoved promlentivog preénika far Hd) As vs ta; ‘Sika 1.8. Bilens protoke u vigegrancm cllemnom sistemu CGrrmeror tn {2 hldrostatixeje poznato da se unutarsuda kolelspunjenteéno8u 2a bile ko- Je dijetatke, mote postavit jednakost po" (1.10) 10 adie je: hy 1h ~ odstojanje tacke ad ravni mjerena, , ip, ~ veliina pritiska na visinama hia. 2) ~gustina : ‘Ako natenost u pasudl (ska 1.9) djeluje sia (F prekoklipa povrsin (A), velitina pritska sa donje povrsine klipa Ge bit jednaka: p = FIA, au tagkama (1) (2): pt pt poh. p= Preah, Sika 1,9. Raspored prlisaka u zatvorenom sudu LUkotito se ujedno‘od dvijetagke narusiravnateza na taj naéin dajoj se pritoak poveéa za veléinu Ap. prrodno je obokivati da Ge do promjene pitiska dogiiu drugo} tack’ al za naku drugu vijednast. koje uprvoj taéh dosio do porasta pike zavel inu p, . audrugo|taékiza velitiny 4 p, ,moZe senapisatljednakost, jeje sistem’ dale u ravnatedi: 2, tp, p, +0, bP ane oe pe aay Ako se u jednadinu (1.11) uvrsti odnos prema (1.10), doblie se ap, 10 koefcijentlokalnog otpora se proraéunava prema ' 511 = Dobijene vriecnosti pomotu ovog obrasca ne odgovaraiu v patpunostlstvar= nim vrijednostima, pa se za odredene vejecnosti dnosa powrsina ivelitine Reynold. s0v09 broja, Kceficfentfokalnog otpora (t) odreduje prema tabel 13, Viletnost ooteert prs kod konto [2)____Tebela 13 A Viedost (Koa Re a TB 2005001900 BOD” 400600010000 as 1B Ge 08 Og O80 080 O78 oso 02 Eo 120 085 O70 O80 O40 08 O80 O40 ard 10 Ges O89 ose 030 oss oss O38 ard tao ons as oss 050 G90 es Se co age Oa ose Bee das os_o io oss ous 320Koljons. Ova ip lokatnog otpora sroée so najéséée Kod cjevovodnih instal: j.¢ posebno kod hidraulgnin sistema. Na volidinu pad pritska ute odnos pretnikal luka savjanja cjevovoda. Na slic\ 1.20. data je shema kaljena se uglom savijanja ‘@ = 90° i djagram promjene kosficjanta otpora v oanosu na velitinu O/4 1 - ti L| “ | ax80° = § 90° sigan SA aN a6. EROGE jf at NE acto erasrets§ 20° C [ i ca =180°- £180= 20: FO ae t 80" 10"=20: | oat 14 aaa ol ba) rrrese7s org ‘Ska 1.20. Promjena Koatiojenta otpora kod kojena od drugih vejednost usa (a )tanu wsdostz agram prema shede8em: a) on a = 45" tag = 08. typ b)za a= 138°: Eygs = 15 Boos 20a = 180% fray = 20 tao a medusobro povezivanje cevovode, kao cjevovodasahidraulinim komo nentama kristeseraziteveteprikjucnin emenata.Naslci 21, datu diagram Pada pitiska ufunkeil protoka (0) kodkojenastognastavmogprikjucka eka 128) Gra tpa uvrnh zakzetninprikjutako (sika 1.2.) °F % Sta 1.21. Dijagram pada priiska u tunkeil protoka kod koljenastin prikfucaka (23) 26 ‘T-ogranci. Kooticjant otpora kod ovinelemenata se dotiniéo u odnosu na obi i pravac tebenja. Na sic 1.22. eu defnisani osnovnioblicii za jh sunavedene vrjednosti koeficjenta otpors. BIS me 23 503-05 Sika 1.22. Vrjeanosti Koeticfenata otpora kod T-ogranaka Na sii 1.28. dat je diagram pada peitska u funk protoka kod T-prikiucka, Mlaznice.Uhidrauliénim komponentama se veoma desto ugraduumlaznice. U njima dolazi do pretvaraniahideaulléne v toplotnu energiu, a posjadic toga je sma jane pitiska i2a miaznice. Nase! 1.24, jeprkazana shema toka tegnostikroz cjevo- YYod 1 kome jeugradena maznia.Ispred i iza mlaznice dolaz| do vitloznog stujania, 0d Bijeg intenateta zavis!_ pad pris. Brzina teGenja se rroze proratunati prema: ap=—p a) (138) 2 protok kroz miaznicu proma: ae Q=advead |— dp, ye agiieje: a Kooticiient iokainog oipora (f) se mode odabrati u odnosu na obik miaznice. ap o f 4 Win) i 8 5 rs 20 25 20 ‘Sika 1.23. Diagram pada priiska w funkeii protoke kod Tpnkjuéaka (23) ‘Sika 1.24. Tok strujanja kroz mlazniey {a el 1.25 Je date wednost Koaicjentaotpora za Gai osnona obika mlazni- yee Lee " : 7 TST Ef E=47219 t=7 ge? &= 16 ‘Sika 1.26. Vilednosti koeticlonta olpora kod mlaznice Hidraulléne komponente, Pad pritska u hidrauiénim komponentama ovisi od ‘njenog obtika, onstrukivnin karakteristka i protoka. Brojeane vijednoctnajeesce daly poizvodad\ komponentudlagramu a pliprekovijednost kooticjenta tno. +8, Kao itustracija ovdje se dau: na slit 1.26. nvormacte o vejecnostima Koeficfenta otpora kod kuplastog Venta u zavisnost! od vgia zakrotanja, 7 fa Sci 1.27. iniormacie 0 vilednostima (8) kod zatveraéa, = fa aici 1.28. informacte 0 veiednoatime (¢)_ kod usisne korpe, ~naslicl 129. infermacje ovijednostima (¢) kod tropolozainog razvodnog ventia voitine NV 16 «| 5 | 10 | 20| 30| « | 50 [60 [70 E Ja3s| a9] 27} 25 |@.2]292| 157 [675 [las 7] [=] [ols] 1a [20 = y © | 92*]952|090| 15¢|_257 [aor « [40 | 50 | 60 | 65 | 70 | 90 E | ge |2a6 | 110 | 256] 751 1 ‘Sika 1.27. Vijednosti koeficjenta olpora kod zatvaraéa 29a | 50 | 75 | 100) 125 | 150 | 200} 250 } 300 | 400 ) [eto le (7 [oslo [= [|< [2 ‘Sika 1.20. Vijecnost! koeticienta otpora kod uclsne korpe: eee BwA ve a> ah Yo nr rT Sika 1,29. Diagram pada priska u zavisnost! od veléine pprotoka Kod rezvodnog ventia NV 16 4.53. Strujanfo teBnostl kroz Hjobove | zazore Pod zezorom 38 podrazumijeva prostor u hidrauiéno] Komponent ograniten _matalnim povrSinama Iispunjen ulm, Visina zazorajeznatno manja od duzineisirine) ked hidrostatiiih komponenti se kre¢eu granicara od §~200 « m,a.duzina' sina ‘suveée od 5. H m. lspred iz zazora, oviano funkcijelementa, cou stil rai piisck pa teBnost u zzoru mij sa kra¢s, Osim toga, goria idonjametalna powr- Bina mogu bit nepokretne, obje se mogu kretat uraziéitim pravcime iljednarmire, ‘druga je pokretna, Ako'se uzme uob2ir da zazor moze bitiravan iiluénog obika, vidi se {da 80 kod zazora mote post veiki bro) medusobno raziéith kombinaci. Retim teen fuida kroz zazor je od neobiéne vaznosti za projektovanis hr ‘rauténih komponentiUsvako) hidrauiéno) komponentostvarujuse kontaktipokret= rin sa nepokretnim i drugim pokretnim povrdinama, u usiovima djelovenia raziéitin piitisaka lspred liza nje. Tak odnosise srecu kod: razvosnihventila(odnos:Klip~clin~ ar), klipnoaksijalnih pumpl (odnos: Klip=rotacioni dobos), zupéastih pum (odes ‘ub zupéanike-Kuéi8te),ciindara (odnos:klip~clindar)idrugin lemeneta, Hidreulie- ‘Lofindar |e jedan od retth elamenatahidraulénin sistemiakodkoge se zona visok09 pitiska odvaja zaptivaéima od zone niskog pritska, Zbog malin dimenzija, malhras- polotivih sa za kretanjo elemanata | drugin konstruktivni razioga primjenive se tv 2aptivanje bez dodira.Velldina zazora je usaglasene sa karakteristikama komponente 20 ‘nidraulénog fide, pa on cbezbjedus da proticanjaiz zone visokog u zonuskog tiska bude minimain ‘Veliéinazazora kod hidrauliénih Komponenti se krede najées¢e ~20 ri za: visi od radhog otiska, dimenaj elemental viskoznostiuja. Opéa je tendencija ukon Strukel)hidraulgnih komponenti da se voicing zazora smanjyju, izuzev Kod Klip rho-aksijainih pumpi, kod koh neki proizvodae!idu na veto zazore, ali Konstrukeyjom eutraldu poveéane gubitke teénost. Velitine zazora Kod komponenti stare Kon- Strukeje su opGenito vese, a kreéu ae i do nekoko stotih djelova milmetr. ‘Bez obaira na valéiru zazora, odnos povréina uv pooledu kretanja nhov oblik proticane lzmadu die pevréine se moze posmatrati kao: 2) poshedica Ketan jecne od dull povrdine koje obrazuju zazor (ska 1.902), ) posiecica dlelovani razike priiska ispred iiza ploée koje obrezujy zazor koje miryju (sika 1.200) ‘Slka 1.90, Tebenje fda tvoz zaz0r 2) edna loca mine, 2 druga se kre6e 5) obje plote miruju Uslutaj da sejedne plote krate (sika 1 30a). druga mire, lamala fla, ko- Jasenalazi neposredno uz plodu Koj se krece, éo imal istu brzinukao iploéa,alamola fulda uz nepotretnu plodu ée mirovai. Sve ostal lamele ée imati drugadie volitine ‘obrazovade etrokut brzina,éj €e obsk zaviit od brzine,velitinezazora| viskoznost ‘luda. Kretanu sa suprotstaviia tangencjaninapon, kojse prema Nowtonovor zako- tm mode et ko odnos dake vskozost ()brsne 0) iin zzora s: wy eS aan Protok teénosti kre 2az0r, prouzrokovan pomieranjam gomia plod, iznosi See 2 (39 a 2's opore rotary gore le J jana: Feriuen Lb 99 atUkoliko su obje ploée nepokretne (stka 1.30b), a teGenje fuida je uslovlieno ‘aztkom priisaka, moze se pcstvi si da je 2bi sto pritska(F) koje doved do keotana ile trenja(,) koja nasto) da zeustavikrolane jednakc hut FytFre0 ey (0, ~ pl 27 b= 2b by ov we. 28 we- oP va tw) ‘2 nakon integriranja se dobije ap v ve= Ec, ior veo ta 2 4p "Fat amy =o ape Bat (140) Protok kroz zazor se dotije kada seu jednadin| za protok umesto najveée stavi stadnja vijednost brzine teen: oan (Oval raz za proraéun protoka je veoma vazan. jer se sv drug obliciproticania proraéunavaju na osnovu njege. Koncentriéni prstenast zazor. Ova) tip zazora se najée8ée sree u hidravic ‘Na sic 1.31. ie prikazan odnos povrtina kod koncentriénog prstenastag zazore, ‘tka 1.31. Koncentrénl prstenasti zazor 2 Srednja brzina tegane je jecnaka: ane eat" 8 pad pritiska: Babig = Protok kroz zazr,kada kip miu, jednak Jo réAp? J at 1.42) Ape a- Ali ukoliko se klip kreée, neophodno je uzetl u ober | protok prema jednadini (1.38), pa je ukupan protok jednak: adap? ape lus wat 2 Rat 2° (143) {je jo: b= d 1 (2 ~ Siena zazora. Reynoldsov broj ja jednak Re a so koeficlent otpora proraéunava prema: 24 ay ge at Row 4g) Ekscentrién! pretenast! zazor. Odnos povitina lips i otvora kod ekscentri= ‘nog prstenastog zazora prikazan jena ici 132. On nastaje kada dode do pomierania. (se klip u ocnosu na osu rupe utjevu ii oesnu stranu, Protok kroz ekscentritni pro- ‘lop se proraéunava prema ednatinkoje se izvodliz geometrskog adnasakarakteri- sliénin tagaka povrSine klipa, olvora i asa, Ona gla: ‘Sika 1.32, Ekscentriéni prstenastl zazor Esr4ap? ig ay Tank aad 045) {je je: € = slo ~ relatvni ekscentriohet, e ~ ekscentrictet Kod najvaée vrjednost ekscentriciteta klip je pomjeren ullevo, pa vale odno sh soso emt Usutaju taminamog tecenaprotok se poveéave 2.5 puta a kod tuning 0 povaéava samo za 1.2 puta v ednosu na protok kroz Kancentiél 2520" Promjena temperature. Kod proticana kroz zazor cola do ansfornaci hr ravine utopiotnsonerghu 209 toga rastetenpersturaul,arenavelnese mo 4 prortunati na snow bianca utodene snage na potcane Ula hz 220 rotcane ula mote bi, Ke Soe toranfe naglaeno, kez z420 kage Kip nepokttan obj povtine mi) kre zazorkada je kip poketan (edna pvtine mij, a druga e poking) Uprvm sucaurespolatva enerajase urosinaprotiea- niet promienu pris (ood megove veitine na zu do vient nulanselazuiz Znzora. Akonalszu x 2az0f prea no jadnak nu nego neko] ledost ada se raéuna sa padom pritska (4 p) tod 2e somo cio razpoloiveenargte. Ova io snr gee proradunava prema formal Apon N, + Po. O,= Po (148) ‘va utrofene eneraja so transforms u toplonu. Haves do toplote odnosi ij sa sobom urezervear al cl se prodae hidrauérim komponentama.kojeje pre ko povrdine odajuokotnl Ov) doje mari teSko se mode proreéunal pase pretpo stavja da se ova toplota odvod! ujom. Snaga se moze izazt i prekonjene wine: N,=Q,cAT, adie je: @, ~ koiina ula koa pratise kroz zazor;c ~ spectién! toplote kaoactet; ‘AT — porast tomporature. Za ove|slusa| vad N, = Ny pale ApQ,= 0,647. ap ar a7) Kako je voltina toplotnog kepacttta ula pozneta,porast temperature semo: 4 iaratunatidiraktno na osnovu valine pada pritska ulla koje protiée kroz zazor ‘koko so rad oisticanju uliakroz 2ezor kod kojega se klip kreée uzduzno, tada se uly poveéava brzinaisticanja zbog prisutnih sila tren unutar uj. Velitina ‘ja se moze izragunat prema: pen tt ey on Aen Toa bee (1.48) ‘adj Jo: b ~ Srna zazora, L~ dutina zazora, dvidh ~ Eneami prraita brine, koji se ‘mode lzrazti kao vgs. En Utrofena snage na savladanie sie tvenja je jednaka: alo ne Zocor uta vab Ny Ny ™ Ny ae: Leds aeatsoan+——e, sa a nakonsreivarajdnatire (146): Koste chasm (1.46) dole se: ena are ae 150) Izizvedenog obvasca se vid daje porast temperature lj usluéajuisticanja kod Jedne pokretne povrsine, zmatno ves! nego ako su obje povidine nepokretne. (6) MIDRAULICNI UDAR ‘6: Brana krotanjs impulsa pritiska Kod idesinog hidrauliinog sistema rad svihelemanata se obawija sinhronizova- no, bez kaSnjerie il prievremenog otvaranje li zatvaranja hidrauiénih komponentt i ojave hidraulénih udara Udirektno] vezi sa odstupaniem reainog od ideslnoghidrau- Nénog sistema, 3 vrijeme o-varara i zatvaranja hidrauiénih Komponentiibrzina kre ‘anja impulsa pritiska, Braina oWvaranjai zatvaranja je. vezi sa konstrukcijom same hidraulléne kom- ponents, a posebno njenog diela kal obavija unkcja otvaranjalzatvaranja, Kako se pogon radnih elsmenata obavja na razléitenacine: pomoéu opruge, elektromagneta, ‘uénim puter, hidraulénim i peumatskim pogonom, elektromotorom lina drugina in, obitoje-ca cesta hicraufiéna kompanenta, ovisno‘ vsti pogona,imatiraziitovi- Jeme kretanja odjednog do drugog polodaj. To vrjeme zavis! od zahtjava masine Ko- ja se pogoni hicraulgnim siatermom. Tako na primjer hidrauléni sistem! za upravianie ‘vionima i matinama alatkama traba da imaju kratko,ahidreulién sistem teh ma- Fina mogu imat due vijeme upraviianja.Jedino se kod hidrauliénog ii pneumatskog ogona kompenente moze uticatina vrleme upravilaja. Tako se pomeranje Klpa razvodnika sa elektromagnetom obavja 28 0k00, 1s, asahidrauliénim upravjanjem za 20 do 150 ms, ovisne o tipu r2zvodrika i koiginiulja koja se dovodl u njegow upravnt dio. [Ako se uticaj vramena pomjeranja radnog elementa hidrauliéne komponente celiminige kons¥uktivnim zehvatima, tada je kasnjenje rada izvrénog organa vezano Lgiavnom za vijeme potrebno da se impuls prtiska prenese sa jednog na drugo mje sto. Brzina prenosenja impulse pritska nati prema jechatini Zakovskog [1] jednog na drugo mjasto moze se izratu- 35[= ‘dj je: ~ gustina tenosti(Ns?/m*): Ey ~ zapreminski modul elasticnostiteénost. (Nim?y;d~ unutraénjpreénik cjev (m); E~_madul elastiénosti materiala cle- vi (Nim); s ~ doblina zida cev (r). Kod apsolutno krutih «jevovoda brzina kretanja impulse pritiska je jodnaka: imi. asn g, ea (1.52) ‘abrojéana vrjodnost je ednaka brani prostranja zvukakrozhidraulén fui. Detalije informacie o brzini krotariazvuka kroz uljo daju 60 u tab 22.11 69) aun wdar kod wenuinog zustovanapoietne mase O tute wenuinog zavaranecevovoda razvdei vento i ugom hi érauttnom komponentnem, tls do cectvjrjamave atone dotog momenta tata Zoog promfone ba retej dour do pojarenorauinog ude U ont ku zusteorteaplolve ine snorgla vj ttnod Kah a Popo trea dopvrtine semanakofledoveoetautajen prota se venerghp {ih Zoey og ds do rowincy post pita Uraosaron oe waa recto} sje unok aus utzikoana pas onzaustara Uovomajatrost rane prtoa hog preter jeg ce erg dual zoo preosera {oka pretoano ramtarjrag se tdnos Nate nech ce pore pka pros Usd sjelogsJovovde banom prectrena ruta hor easton mod ~ Maré ta Porast piiska 2bog pojave hisrallénog udara mote iznost vigestruku vijed nost valéine radnog pritiska, a ponekad raste I do veltine koja dovodi do razaranja ’jevovods il hidraulénih korponenti, Past pitiska kod trenutnog zaustavjanja ma~ 0 taénosti mode se proragunati prema poznato} jednadin popaay, (153) adie je: a~ braina protirana zvuka kroz hidrauléni medi; Av promjenabrzine kre~ ‘tania teénost ‘Ako 98 sa L oznati dutina cjovovoda u kore dolazi do stvaranjahidrauliénog dara, tada 89 ona, proma sicl 1.33, moze definisati za dva karakterstfna sluGala: 2) kod sistema bez ugradenog hicrauliénog akumulatora dusina () je jednaka ‘dstolaniu od miesta zaustavjania do izvora enerci, 'b) kod sistema sa ugradenim akumulatoror dusina )jejednaka odstojanju od imjesta zaustawjanja do akumulatora, 36 a) ob) 0 CT 9 ‘Sika 1.33. Odhedivarje duBine L kod pojave hidrauliénog udara Kod hidrauliznog udara mogu se analizirati dva karakteristina sluéala = Vrlleme zatyareniacjavovode je manje od vrijednosti perioda cievovoda (r ). Pod kojim se podrazumijeva kolignik dvostruke duzine L (impuis pritiska je otisao do i2vora energie | vratio sa) | reine kretanja inpulsa priiske: 2b U ovom sluéaju porast plik 6e bit maksimalan, jor dolazi do potpunog zau stavlanjastuba teénost | on ee naziva potpuni hidrauién uder. = Vijeme zatvaranja devovoda je vate od perioda cjevovod: a tore 2b) a se dio raspolotive aneraije prenosi ia most zaustavianja mase tetnosti Porast pritska je funkcija veemena zaustavianja mase teénost,zapravo koliine propustene energie. Porast pritiska Kod potpunog hidrauliénog udara je jednak: trtisaka volumen uja se smanjuje a Kod povratnog Jjetovanja pitiska (smanjenja) 0938 povecava. Obie smanjenja volumena se izrazava oofcjentom ( ], pod kojim sepodrazumijvarlativna promjena zapremine lia po jeinict pits: cae es Iz jednadine (25) sive: Vo AV=B AD, wr aV=Vu-Baol, es) de je: Vp ~ poéetni volumen, a V ~ voluman na priisku (p) ‘Veliéine koeSciienta stétvostickompresibinost) se dobija eksperimentainim putem. a ustanovjono je da na riegovu veliinu utiGu:pritsak, temperatura ivistater- Mrodinamiéke promene. Na slict2.5, je priazan principijeini dijagram promjene koeti- Conta f vocnosuna vretutermodinamike promjene, Posmatranje proces smanie- na volumena kod iztermickog tadjabatskog proces Iz datog djagrama se vidi daje kod izotermiskog procesa vaéa vijadnost koeticilenta da on ima veée vrijednost kod promjane pris na visim temporaturama. -V. | podruéje Yo | visih temp. ~N 2 3 & 2 5 7 fi 4} podruéje § nizih temp. pritisak—= Sika 25. Promjena volumena ulja u odnosu na promjenu priiska, temperature | termodinamich) karakter bromjens Wa "adiabatska promjena 2 = lzacermika promjena Promijena volumena se noge izxazitli preko procentualnog utcaja Kooicjenta stisyvost 2a pritizno detnisanje ove voitine zahidrauiéne ue ISO VG92,kodad Jabatskog procesa maze se karistiti diagram prkazan na sici 26. 55Fo 7200 = Pritisak p (bar) Sika 26. Frome votmena uta v odhosy na promieny pista ‘kod raztiéitin temperatura [9] aaa Vata ts BOO 36 'Na djagramu stike 26, prikazana je promjena volmena u podtutjupritiska do 1300 bara, ali ukoliko se ne raspolate sa tagnim djagramima za odreden vest ula, ‘4 dovolinim stepenom taénosti mode se usvojit daje za pritsak do 400 bara. iu pod rugiy normainih temperatura, smanjenje volumena 2 do 3%, za avakih 100 bara pro mmiene pritiska, Osim navedone promjene volumena kod promjene temperature i pritska (slike 26), promyena vohimena s» moze analzirai ju drugim fizikalhim stanjma 2) Kod konstantnog pits pa se govori volumetriskom koeficjentuisteze nia tay are «") \Viiednosti koeticienta a,, za ulje ISO VG 32 krese se ugranicama datim uta oti 23, ») Kod konstantnog volumena, pa se govori a izohorom koeticientyistezanja: 1 ap Seamed Viodnostkosticiona a, za ule SOV 52 krece seu oranicamadatimuta 24 ae Tabola 24 [8] Kostcient a, (K) kod temperature (4) Prtsak (bat 5 % 1 i011 101 1048 201 1105 301 1104 “01 ©) Kod konstantne temeprature, pa se govorio tangenclalnom kompresionom keaton ap Rene ean pV (op Veodrostkoecjona Ky za e 80 V632 keto so Ugraniama atin uts- beh 258 Tabet 26. 0] Koeticient ky ° 10° (bar) Kod temperature (K) Prasak (oan = ro % 7 1 1696 1458 va01 1 790 isa 1386 ze tees 629 a7 ot ine iat ter 401 mas a4 test Tabelo 23. {5} Priisak ae) Kostciont 10° (K) kod temperature (K) __ 8 % 70 7 708 739 "73% 101 a7s 68s, 701 201 ear 8.00 ari 201 823, eas Sas 404 599 eit 520 8 )Isentropnom kompresionom koeticjentu (adjabal ae, & = 2 ky tan. gee adie je: p ~ pitisak: V — volumen: T~ temperatura: Cy ~ speciténa toplota kod kon stantnag pritska: C, ~ spectiéna toplota kod Konstantnag volumena Vriednosti Koeficierta K, se kreéu u granicama datim u tabel 26. 57Tabola 26. (9), ete T0° a Kod temperate Prtsak bar) —__ 15 70 1 1987 7688 1438 tor 2078 1784 1889 201 2n77 1879 1681 301 22.75 1376 1775 401 2373 20,74 1870 2.24, Oksidacions stabilnost Hidrauigno ule jeu toku eksploataciie naprakidno ilozeno djelovanjukisba, Na povigenim temperaturama, uz prisustvo katalizatora dolazi do stvaranja siobodrih i vezanih kselina, al do obrazovanja smolastihiastaltenozainjedinjena, kao rezulat ‘odvania reakcie oksigacie | poimerzacie, Ta jedinjenja su u pocetku rastvorlive u Ll all se kasnijeizdvajajy u obsku taloga, Svojstvo ujada se oduprestvaranjukiselia | nevedenin jedinjenja naziva se oksidaciona stablinast. Savremena hidrauliéna via Imelu dobra svojstva protv oksidacije | bez abzira Sto se ono poboliéava dodavanjem ‘dria, ponaganje jeu toku eksploatacie ée zavstiprvenstveno od kvaltotabaznog tj stepena rainacie top ul (Ocjena ove karakteristice u toku eksploatacis ula vise kontrolom neutralze- ‘clones broja (mg KOH/g).Paralelno sa procesom starenja, nautraizacioni bro} asic. Medutim, Kod ila koja Sedr2e active za poboléanje podnofenja vsokih priisaka (va prinjer cinkstiofosfat kod hidrauliénih ua), potetna vijednost neutralizacionog broje poveéana i kre¢e se, ovisno od formulacio ula, u granicama od 0,5 do 1,5 ma KOHigr.U prvom periodu procesa starenja dolai do cazgradnie cink-ditlofosfata, na neutraizacion:broj opada, a kasnje opet rasto 2bog porasiog sadrésia kiselina.Pro-
p»arezervoar () Je napunjen vodor, na éju povrtinu delujeatmosterek priteak. Kako je spojna cjev don krajem tronjenaispod nia vode, pod delovanjem atmosterskog pista stub teénostiucie- + 6056 poditi do visine (Nena veitina je ovina ad veltine potpritska(p,)i gust ne tegnost urezervoaru (A). Na osnoveizlozenog site: PtP Oh= Py, Pam ne eo pe PS ey 18A A wy sig [:ARIKTERISTIRE ZAPREMINSKIM FAMPI 1 MOTORA Tabela 3.1.1 A ie Lae /# Vapacitat Pica porta Poot ~ i afi [LEE [Be Rr a H LZuptast sa van 5 H [7 aT dee larubtienem puree | a2 [S218 i Uy is Hits [ie konstantnog | do 20 foo H ii JHE |: | perches | So froze say | geo iB Hot 69-16 | soo lon oli ; 6 | 3500 | aor Ho Jkonstantnog | ao 320 [a75 Sey at it bc obrtaja so, raste-| i ) 4 resenem peel 1 4 aE # a | Punga 1620 g Hiw) § senstonincg § : § repaciten” | 500 | q80 Is 3} i ae 2 [Motor 0 a | co. a4 H ee E onstontnog | 250 3500 Jagr S r i br ebro 025 & cts Hee A “ L] Lat ee [ee FH [So zupcastim prstenom — |Pumpe g a onstant fat ae 3 lrapecitera’ | 92 | 20 | 25 lors u EEE [eae 2 2) y do ao | ao eH HE | Wy Motor 500 \ao75 | 1000 |a85 8 S| henstantnag g br. abreaia i = aaa ung ik konstantnog | 4 zt Satie |hopaciteta” | gp | 25-78 | $00 | 07 i tes 630 a i a és | i a wh uh 5s peponretnin Pumea a [PEE tema Ikonstantnog z - = @ ao | Bs 5 yr 198 Uiege i lenstantnog |226 | oo 20 ee i oe lor oortaa 16 nTARAKTERISTIRE ZAPREMINGKIN PUMP MOTORA | Tabela 3.12 | Te pumpe ii motora | levedbo _ \Kapactet PISO PEE Pokal | rine \Pumpa | Prat ronstantnog 08 apace’ | mall _ Motor oe) ore konstantnog | "9 | ap.n5 | 300 98 br obrtia leumpe eonstent 960 | regu 5 | war | Sika 27. waste usisne visino pumps lkapaciteta 3000 = fe Kod vakuunaod py = 0:81:10" Win (0, ba, vodau spojnocfevie sed eter [=800 za visinw ere 09? Veo 01-10! lr joe Joc abrtaia [3000 081 10" . |Pumpa ‘a kod potpunog vakuuma od p, = 9,61-10* Nim? (1 bar) voda u spojnoj cijevi Ge se penstont didi za visinu: i |irequiraiuceg) 59 32 | 750 | ger 981-10 Jnapocrteto | 32 | 3 | 720 |e pe I stom, 450 | 400 |1500 |a.95 ‘Ako 80 u posudi (A) cdrbava potpuni vakuum, a visina cjevéice je h = 10 m, tada ¢e pod djokvanjom sls priiska do6i do preljevania vode iz rezervoara (6) upasu- Gu) Acc ou toga oun epooue tan cored onan be pres nore fa raven aston Ea, Ing teas vode onde @ v post « ee 16:32 ‘asian natn di do proteinaceous Koons \ropaciteta 25 750 | 0,80 _pumpe, jer se u njeno} usisnoj strani stvara vakuum — potpritisak. iz IzioZenog slijede Lamar do coh : (va zaklueke: m 600 }a000 | 4s ‘a) Usisna mo¢ pumpe je funkcija njene sposobnosti da se u usisnim komorama fonserenas 1048 stvor potatoes van: pees WR eva ose ode Ko pctpurog vkuura, iu edn svi, adn me naka uttaka mone eetat haecy una vn oa = 10m 5a sare eobodem [Pampa Uraunmustovina se savin operito nao de kd anttugenh pao , vsenavanadoSazpromian dem onjeeta solver larads 2m Ose eb figuimteo| | 125 | col oes cen eer acing eorareas sleet paeraraie , % -. F «tne atanescmnpe sl pomate nurse pak jet rrarvoers Tasos iar —| 2, 5% \ci8, | | _Staorana pure porters pedo ou rezowona vole rostasog Petr | 32 ; piltajypanelap =p efinaa pan rj nea Kod seprerinkh pump me fegurou Feobitne alno jor uslucak nedovolinog dotoka ja doll do pojave Keita ex zaranja rednih elemenata pumpe. n re‘Op8ta jecnagina za proragun vijednost usisne vsine kod zapreminske pumpe ‘mote se izvesti postavianjom Bernouliove jednadine za karakteristiéne presjeke (=I) 1-9 kod jednoklipne zapreminske pumps kod koje se kip kreéetranslatnomo(sika 38) 2% ‘ade je: h~ geometriska visina usise, v ~ brzina kretanja kip, p, ~ atmosterski prt ‘ak p ~ pritisak u ciindra u momentu usisa, 4 p ~ pad pritiska nastao zbog Inercionin sila stuba teénost u usisnom dielu cjevovode, A py ~ pad pritiska rnastao zbog otpora u usisnom clevovodu. 6d analize postavjeneJednatine treba imatiuvidu da povetanje brzne krete na kina ne wtige na porastprilska clindru. Da bi se uopSte obavio proces usisa tec sti kroz usisnicjavovod dusine (1) Ipresieka (A), neophodno je obezbijectti da sesa- ladajuinercione sie, jae vetina proporcionalna veléin ukupne mase stubateéno sti ols mora pokrenutiizstanja mirovanja|velidine ubrzanja (a) kretanja teénost Foma-paAla Sila pritiska djobjo suorotno od site inaraie, pa je: Fone fag Rare a Ao-pia, U presioku I-1je: vq = 0 hy = 9, pa se dobije Ps gen eo stn gne +2 th, OP z ° > = ot +O pyt Leo) (212) tz izyadene jednatine <9 vidi da jeraspolodivusisn pritisak (p) uajok manje velitine od atmosterskor (p,)./ da je njegove veiéina funkoia: B= E Uh v8 Dy Lea be Usisna mo¢ pumpe se definiée preko vrlednost apsolutnog pitiska na usisnoj strani pumpe, ato znati veidine vakuuma koje pumnpa sposobns ostvarit Ukotko je ‘na primjer podatkom proizvodaéa pumpe definisana na usisuveiéina apeolutnog prit- 5K8.Dapg ~ 0.7 bara toznatida so uusisno| Komori ostvaruje vakuum ad 20%, odo sno daje za saviadavanjerazike geodetske vsine| otpora uusisnom dijlu cjevovoda ‘na raspolaganju pritsak od 63 bara. (Osim konstrukcie punpe, na usisnu mos uliéu veléina radnih Komora i bro} obrtaja.Informacie osvim elementima u vez proraguna usise modi pumpe dale proi- 2Zvodat pumpe. U tabeli 3.2 kao lustracijaovinuticala.daje se informacija o najveto} ‘cozvoljeno) dubni ustsnog cjovovodsa injagovorn pretniku uodnosuna veléinu pumpe ‘ bro) obrtaa.nformacte se odnose na klipno-aksijalnu pumpu sa regulacijom protoka 2 olvorene hidrauléne krugove, prema [25] | sic 3.9. a minimatni ive ua Lmox ‘Sika 38. Sheme montage usisnog dela clevoveds aiTehota 32 Nazivna Navel bro) __Najveéa dutina Unutraénj prenik usisnog vaicina ——obriaja*!——_usisnog cjevo- cjavovoda : pumpe vode _Bi(nm) kod broja obrtaa™ Prmaxtmin" )—Lmax(eH™) Mina n= 1450 rin 20 ‘3610 00 ae 285 28 2860 00 a 40 3040 750 536 85 2240 750 638 58 2700 750 613 80 2018 750 ors 20 2410 750 666 107 +1800 750 ors 47 2128 850 786 160 1565 850 7 1) Nazivna valéina se dafinife prema najvesem volumenu radnin komora V (omy 2) Vilednost odgovara kod Vinax ! @psolutnog pritiska na mjestu prikjuckausi ‘sn09 cjevovoda paps = 0.9 bara Kod rada sa minarainim lem. 3) Unutratin preénik clevovoda je detnisan za brain toBenja uusisnom cjevo- vatu od v = 0,9 mis. Snebdijevanie usisne strane uljem maze se izvesti na nekotiko natina, ovsno ‘oc konstrukele pumpe,raspoiozivog prastorai velizine usianog piiske purmpe. Nasi £19.10. je prkazano nokolko karakteristicninizvedbi snabdjevania usisne korrore tem. veda tzv,uronjane pumpe se korstu dva slubaa,ukoliko sene raspolads sa prostorom zaugracnjy pupe fzvan rezervoara (npr. mobilna mehanizacia) Il konstrukcia i karakteristke pumpe postaviaj uslow da je usisna visina h,, = 0. Osnovnl nedostatak ovog rjedenjaje ote3ano odréavanje pump, Jer nije pistupatna. Ovo se Nerodito odnosi na pumpe veGeg kapaciteta sa ill bz reguiatora. Sa stanoviétalskorftenja raspolo2vog prostora najracionalnije je8enje je po- “stawjanje purnpe na gorjom poklopcu rezervoara (Sika 3.10b). U tom sluéalu, uusi ‘sroj Komori pumpe mora se ostvaritpotpritsak jecinak najmanje zbiu ukupne sume ubltaka pritiska uusisnom vodu zbog atpora tegenju ula (injskihiokalnih)saviada- Vanja goodetske visine: Py = 4 py + pg h Ukoiko naveden! soy nije moguée zadovolit, pumpa se postavjaispad nvoa rezervoara, najée8ée u rivou u kome je postavjen nosaé rezervoara, moze Inia. U ‘tom alugaju usisna moé pumpe se poveéava prema sladeéem: pute ah= Ang. Uxolik i dodatno povetanie usisne moéi pumpe za velisine (ah) nile dovolr ‘ne, moze se poveéati dovodenjem vazduha pod pritiskom (ska 810d) uslobodnipro- stor rezervoara, pa se usisna moé pumpe povesava na: Py +P ah, * py = 4 Pgr a hyo | C+ wa O = G she 290 nae em a on oe ee ae Poe SO ce mae 8 be mee i hs en 9 bats ames fel et ee wo 0 pales Sat hago 1 g0 ugraduje pumps za snabdljevan, kao Sto Je to prikezano na slicl9.10e, Kod primjene ovakvog rjeSenja mora se voditlracuna da e Iziaznipriisak pomoéne pumpe {pQ Jadnak pritisku uja koje se dovodi uusisnu komoru glavne pure. Taj pritisak ee ‘mora ogranit na vfecnost dozvojonog najvedeg priiska u usiso)stranipumpe. Po datak ovelcinipritsca pretpunjenia dale proizvodaé pumpe i on najéedce ne pretazi Ggranievod p, = Gbira, Kapacitet ncpojne purpe mora bit jednak il veGi cd kapact tata glavne pumpe, i Ge dod! do kavitacf i o8ta¢enjaradni elemenata glavne pumpe. Kavita je iraée veliki problem kod zapreminskih pumpl, java se uli ka~ da nisu usagiaéeni:volumen ula Koja ge dovod! u ussnu kemoru pumpe ibrzina pov anja volumene u usbnom djelu pumpe. Konstruktivnim reBenjem pumpe se define ‘veliina potpritiska kj puma mode stvort uusisnom jel one definigenajéesce ‘keo apsolunipritsak Na primjer, ako so stvara vakuum od 20 %, on se mode izrazit kao 0,2 bar potpitiska il se moZe zrazt preko apsolutnog pitiska Pap, = 0.8 bara. Sposobnost stvaranja vakuuma u usieno] Komari pump je edna, a potreban priisak jaw usisnoj Komori @druga karekterstika. Kod pumpi manjeg kapaciteta koje nema ju moguénost izmjere usisne | potisne strane, obiéno nema posebnin zantjeva da se proragunom utvrl takav rezim reda, Kol bi obezbljedio odredenu vrjadnostpretprit ska u usisnom dijelu pumps. Kod pumpi valkog kapaciteta, a narcéito purmpi sa reguiaciom kepaciteta (Q = 040 Qing) neophaino J ulje u usisnoj koori dovest sa odredenim pretprit- kom, jer 3¢ samo fako mote obezbladit! potpuno punjenje radnih komora pumpe 83Uuljer. Na veidinu paitiskausisnoj Komori utitu bro obrtaaivelicina specifiénog vol ‘mana radne komore, Ste su oni vee), ved je i polreban priisak pretpunienj. "Na osnovu uputstave koje dau proizvedasl pumpl (25] moe se sasvim orien: taciono navesti da je: = kod zupbastih pump najita vijednost Dap, ~ 0,7 bara, anaivela Pp, = = 30 bara, = kod krinih pum je najnia vrlednost pyp, = 0.8 bara, a naivet Paps = = 25 bara, = kod Klipno-radianin puma e najnita vijednost Paps ~ 08 do 0,9 bars, a najveéa Paps ~ 1.5 bar, = kod klipno-aksidnih pump Je najniza vrjednost pga, — 0.8 bara. anajvisa vijednost je do Paps — 6 bara \Valitina pritiska pratpunjenja se defnige na osnovu kriterifa koje navodi prot ‘Zvodaé purmpe, a kao lutracija na sic 3.11. daje se djagram [25] velitine prtiska pretpunjenia ufunkeif breja obriaja kod purmpe (motora) konstantnog kapactete,éi 1 3.38 2=5000m? n=1500min* max = 1200min™ kod” Days =0bar) <= 1500: Tmax = “1200 742% 123 65 — peps(bar} ‘Sika 3.11, Dijagram promjene priiska pretpunjenia uw odnosu 9a bro} obra Paps ~1,9 bar Pored diagrama datje i primjar proraéuna, iz koga se vd dae stvar\ bro) br taje pumpe vee od dozvoliencg broja obriaia pumpe kod priiska pretpunjenia, aps ~ 1.0 bar. Za razmatran’ chia reba obezbijedtpitisak pretpunjenia Paps — =" 9 bara. Ukolko taj pretpritisak nije moguée obezbijedt, mora sesmanjtibroj obr- {aja na vilednost koja se ofita iz djagrama 2.18, Potiani pritisak zapreminske pumpe \elicina potisnog pitska kod zapreminskih pump! je ovisna odvaline silo koja 5, vo 4m jo mek pa se rote psa: ae am 126 je stopen neravnoieest cna prin: ee 8 nm (3.26) imation uprocntin: re 2%, Brojeare vlads slopes rrananrostkapeciste pn pnp prin st natn da vou oad 33 Tabela 3.3 re 498 283 1.88 123 G 50 26 18 10 Kod klpnih pump sa parnim brojom ctindara nelmanjkapacit = p= 2n/m, anajvetikog ugla a= y/2 = 7 Im, Keeficjant neravnamjernost ka paciteta se proceéunava prerra: fe am (27 Ako se anda rad punpo sa font | vile parm cinder, mate a0 nepisa "im Fm" pe je: 2m (928) Brojéane vijednost stepena neravnomlernostiklipnih pump sa parim brojem cilindara date su u tabol 3.4 32.3, Radliaino-Kiipne pumpe | motort 8.2.1. Konstruktivn’ obi! radiant pump! | motora Radljano-kipne pumpe su dobllenaziv po rasporedu kipova u odnosu na cen- tarrotacie. Razkiju se redne, kod kofh su Kipavi pestavjen rizu uzdu? pogonskog vata, | pumpe ked Koll su Kipov postavijen zjezdasto u odnosu na osu rotacie, ‘Ove poslednja se opet dijele ra pumpe kod koh su Kipovipostavjen urotoru pum- be kod kofih eu Kipov! postawjen!u statoru (pumpe sa ekscentrom 95'Na.lci3.21a.prikazenaje shoma redne pumpe. Kipow (1) supostavijon! uzdu2 (080 rotadijaon se donjimkrajem ostanjajuna ekscantriéne segmente vata (2), tako da su naib tate ekscenia postavjone pod ugiom od 120°. Ue we usisava ‘epovratnih ventila (5), a pod priiskom se potiskuje preko napovratnh ventla (4). 1 — eI ia F e a) ' 5 2 3 ‘Sika 9.21. Osnovne sheme izvedbi radjaiih Kipnin pump! 4) redna Kone pumpa, ) maja purioa sa ekscentrom, ©) radians pups sa roterom. ‘Kod radijalno-klipe (eka 3.21b) pumpe sa ekscentrom red kipovi (2) su postavjeni v statoru (4). U odnosu na centarstatora (0). ekscentriéno je postaviiono slavno pogonsko vratlo (1) sa centrom u (0,) i ono fotra oko centra (0). Na go: ‘je povrdine Klipova djluy sile opruga (3), pa su Klipovi stan prijubjeni na po: vidinu pogonskog vatla. Kaco je osa veatila pomjerena za valitinu(e) uodnosunaasu rotacie,kipovi se pomjeraju uzdut ciindara ukojima su postaviieni Slobodh prostor| cilindara ukojima su smjastene opruge povezani su zajedni¢kim kanalom sa usisnom, ‘odnosno potisnom stcanom pumpe. Kod kretanjaklipova prema pogonskom vratily Ul se usisava, a kod kretanj kipova od pogonskog vratila ule pod pritskom pot= skuje Iz pumpe. Kod pumpe sa rotoram (sika 3.21) raan! kipow su postauijen u rotory (8), 8 ovale Svrsto navuéen na pogonsko vratilo, Opruge centritugalne sie potiskujuradne 95 lipove stalno prema stz:oruton se naslanjaluna njegovy unutragrju povrginy, Usionit ppotisni vod su spojeni kanalime,kol prolaze kroz vat i sa nlima povezuluradne ko- ‘more purnpe. Centar statora (0,) | centar rotora (0,) su pomjereni za veliinu(e), od koje ovisl cuzina hoda Hipa | kapacitet pumpe. ‘Na llct3.22. je prkazanpreslek redne klipe pumpe sa Ger radna kipa. Rote ciono kratanje Kajenastog vrata (10) prencsi se proko ekscentara na Klipove (8), ‘on se kreéu translatorna uzdut svole os0. Opruge (i 1) obezbjedu stalnonaliloganje klpova na poviSine segrenata kojenastog vrata, Wy ‘Slike 322. Presjek redne Kpno-radiaine pure Za vrijeme kretariaklpa prema centr rotacfeusisne komore se pune uljem, kod krotanja ipa od centra ule se pod priiskom potiskuje iz pumnpe. Uje soiz rezer vara dovod u slobadan prostar pumpe i pun radhe komoreclindra prekonepovrat~ nin ventia (2). Kod procesa usisavanja zatvara se nepovratoi venti (3) Suprotno od ‘vog stanja, kod potiskivanjaujaiz pumpe nepovratn venti (2)¢e se zatvorit a nepo vratr venti (3) ée bit otvoran,Radne komore va Cetin klipa su spojane medusobno, aje ukupan kapacitt jadnak sum’ kapaciteta sva Cetin kipa, Ova konstrukoja pump) | pogadna naroéito 2a ugrachju u hidraulléne sistome sa visokim pritiscime, Na sci 9.23. je unroéteno prikazan presjk radjaine pumpe sa ekscentrom sa tr radna elements, a ne sci 224. je posebro prikazan presjek sklopa ratinog ele menta pumpe. U kuistu pumpe (1) smjedten! su nosadtpotisnih venta. zmedu nin ‘ekscontra su postaviien rad elementi pumpe pod uglom od 120°, jer je prikazana konstrukciia pumpe iavedana sat radna alementa, Slobodan prostar unutar kusiéta ‘pumpe je ispunjen ulm toe usisn dio pumpe. Radni element pumpe se pune uljern ‘reko dijo (a) izradenog u etscentru. U toku rotacije pogonskog vrata (4), najuda 97Presjek AA ‘Sika 3.23. Fresjok Kipno-radiiaine pumpe sa ekscentrom 1. kis; 2. rach! Kip: 3 ekscentar, 4. pogonsko vratilo: 5 opruga: 6. rad elindar; 7. nosae laénog ventia; 8 usisni venti; 9. taéni vent 10 ‘opnuga venta t WEE Ye; ‘Sika 9.24. Fresjek skiopa rachog elamenta (nazi! pozicja su naznacen! uz siku 323) enija povrdina ekscentrapotishueradnklp (2) 06 centra, a kako se suprotna povrsi- ra okscentra istovremeno priblzava cant rotacj, opruge (5) potiskuju hipove ko} Su w Kontaktu ea ovem povrsinom prema centru rotace Kod kratanja radnog Klip (2) prema centr, poveéava se slobodan prostor v radnoj Komori Potis vent (9) sazatvars, a usisni venti se olvara, pa se radna komo- ‘a puniullem preko 2jeba (a) otvora izbusenog na donjom diets kipa. Kod kretanja, ‘ipa od centra zatvara sousisi.e otvarapotisni vent Ue se potiskuje kroz oor no- sata (7) pod pritskom prema ilazu iz pumpe. Sve patisne komore adnin elemenata, ‘su medusobno povezane kanalom (b), paje ukupan Kapacitet pumpe jednakbiru ka paciteta svn radnin slemenata, Na sici 3.26. jp prkazan tprosten prasjek radijalne pumpe sa rotorom. Prestk AoA aN, d _\ site 928 Fase lenoraie pnp stron Fee at Men ese rte Ete ei sony fee vtutituch epostaven str (ons moe ponet adi ode, Kako istonamaene topo tone Sue pater tupstanane ice, Somat aapstonaimernta pure nets sates ota Cnarown seme naalecenbons ) Gao) outset omear ears jncrtafanosa() Urotow( 7) suse siponvovorina tov emsbusos Iajana fered ono) totes oonLopporenfazr paps tausonom ccna olson amor Kod acatenog sara oes pout Esebe eco uber pe etsiates aru anno 2 erevotu eco cmpare on Updete ©, Bacal raed pe {i rpmusonoctacpner cine sn Dua og peeccoacrectt ‘Sona aselino pamoreu prema cer Oj schreassetreraporsente {a potane mere ones pun} omaeno Kapaa pe se ‘nen Pomerania watrderm srr 99Raadiaino-ipne pumpe se rotorom mogu se Konstrulsat sa statorom razliéitog ‘obika. Na sic! 3.26. jo prkazano nekoliko karakteristlénih oblika statora, @) o) oe) ‘Sika 326. Konstruktin! obiic statore pumpe @) kruani; 6) epi; ¢)trokutn Kod pumnpe sa statorom u oblku kruga utokujednog obriajekipovinapraveje- {dan puni hod; obavi se usisavane ipotiskivanj ula. Kapactet pumpe se moze regul- ‘ati promjenom veligine ekscentriciteta. Kod statoraizvedenog u obku efpse, te tro kutnog, peterokutnog il drugog obtika, centr statora irotora se poklapaju. Zbog kon- struktivnihrazloga smanjye se hod klpove, all oni u toku jednog obrtaja obave vee! brojusisavanja| potiskvarja ull, ovisno o obiku statora: Kod trokutnog ~ tr, petero: kutnog ~ pot, ita. Kod ovihizvedbl kapacitet ene mote podesavatalisu one pogod ne za izradu hidrauliéih motora, zbog moguénosl stvaranjavelkih obrinih momena: ta ba tipa Kipno-radiainih pumpisa ekscantrom |rotorom mogu se konstruisali +2 vetim brojam klipova koi mogu bit postavien iu vaéem broju paralanih ravni U ‘tom sluéaju paralelni kipov! se postavjlu zaokrenuto jedan u odnosu na drugt za ‘ugao ko} je Jednak koliéniku ugla zmedu da klipe u jedno|raval | rou ravi. Takve lzvedbe pump daju vsok stepen ravnomjernosti kapaciteta, a prema potrebi visoki kapacitet, Kol se moe kreatiido 80000 1/min, Osim toga, sve tipove Kipno-radiainih pumpikarakteriée sposobnost obezbjedenja vsokh pritisaka, najée8ce do 640bare, a ‘ponekad, kod spacianih izvedbi, do 1000 bare. Pored opleanih konstruktvnih izvedti ‘adijainih pump, posto i brojne drugatijKonstruktivne avadbe,alige sve mogu gru- pirati u navedane dull grupe, ‘Kod navedenttpova raijalnih pumpi sa ekscentrom trotoram mogu se primi: Jenti raziéite konstrukcie Kipova | statore, Kod radalnih pump sa rotorom, stator ‘mote bit nepokretna il pocretna povrbina,ulezitena u valkasom lefaj kao &to je to prikazano na slic! 3.27, a ih klpa koje oslanjana unutraSnju povrsinu statora, moze bit sa zakrivjenom povedirom, toBkom i kuglastim zplobom. lzvadbe ovihklipova su prikazane takode na slic! 3.27. Na slici 3.25. prkazana Ja izvedba radiaine pumpe ca pokretnim, uidistenim tatorom, i Kipovima sa zakrijonom povréinom. Kod radijainih pump sa ekscentrom, do kipa ko se nalazi u dodiru sa poved- nom ekscentra izvodl se sz zaktivonim povréinama i kuglastim lefajem,lzvedbe ovih ‘ipova su prikazano na slei 3.28. Kod lzvedtkipova prikazanih na sikama3.28a:b,punjanje|pradnjerje elindra vesise sa gorje sane, kod ave prkazanit nasi! 3.28c;0, punjen clindra sow &1 sa donje, a pragnjenie sa gore strane 100 7 or ‘Sika 3.27. levedbe statora | Kipova kod radian pump 2) nepokrotn! stator, 6) polretan, ulediston u valkastom lezalu; ©) kip sa zakrivfjonom povrsinom; 1) kip sa tockom; ©) Kip sa kugiastim lezsjem. ‘Sika 3.28, laveabe Kipa kod radian pumpl sa ck: 2) klip sa zakrivjenom povrsinam; 2) Alp 20 kuglastien tekajem; ©) kip 2 kuglastim lezafem | kanalima; 0) Alp sa zaksivjenom povrsinem | kanalima, 101Opisana kanstrukcjalipne pumpe, prkazana na sici3.23.jasakrutim dipomi kanalima, 3.2.82. Proraéun kapaciteta i momonta rotacie ‘Speeitiénl protok kod radijlnin klip purnp co provaGunava prema: an ayn Abas 2ez, ta2 99jo je: A, — povrtina klip; h = 2 @ ~ hod Mie: z ~ brojKipove, Kapacitet pumpe je jednak Q=qinn, Analogno iziodenom sijed), da 6 broj obriaje kod hidrauiénog motora bi jed ak: a | nm 1 moment motora: Mn Sn Pe 105° Je: Pe = p, — P, raalka ulaznog | izlaznog priska w hicrauliénom motor a bi pumpa obezbijedi potreban priisak, na svakom kipu se moraranvit sila Jednaka proizvodu povrgine klipa i pritiska: ¢ ele 30) Fela Ons del uzdut ose klina, uz napomenu da je njen pravac djelovanja kod ppumpe prema stator, a kod motora prema centru. Kako se radnim elementima savia- re Stato (aay preénix otvora u rotoru koji povezuie clindre a sledaéem: = 45 do 5) = 1505, Dg +4 (ota), =D, + 20, 32.3.4, Radjaino-kipri motor vetkog momenta _Zbog moguénostistva‘aniavisokih obrtih momenata, nih godina suse kori stile opisane Koastruktione varjante radiaini hidraukénih motora. Razvojem drugin Konstruktivntt oaika motora, a naroéto klino-aksijalnin, edie! Kipn! motor! su ‘egubil do prostora primjene, naroGito u podrugiu goa se zahtjevaju mate i sredaje ‘vijecnosti momenta rotacie. U podruéju visokin momenata rotaci, Koj jo veoma :naéajno kod hierauliénin matora (zai. vows, mobiina mehanizacjGrugo), a6 jalni Kipai moto se i daje raléeSce oriste Iz iavedene jednadine 2a moment rotacie radijalnih pump i motora se vid da ‘moment rotaciezevisi od brojakipova, protnika kpa, veiine ekscentricitetairazike pritsake. Konstrakela kligno-radjalnog motora[e takva da dale moquénost Konstruk ‘lesa raigtim brojem Kincva, sa kipoviena velikog preénika i valikim ekscentricte- Uprimjenise éesto sraée konstrukclaradijano-klipnoghidrauliénog motors Gi Je prosjek prikazan na slici 2.3. ‘Slika 2.99. Presie® radilano-Hpnog hidrauliénog motors 1. kudte; 2. kuglast!leZa); 3. prsten; 4. cinder 5 ekscentar; 6 leZaj Kipa; 7. Kipnjaca: 8. opruga: 9. kip Na sici 333, su dati simbol osnovneizvedbe hidrauliénog motora: sa lalaznim vratilom, KoGnicom iprikjuékom za uredaj kojregistruje brojobrtajalimoment moto a. Dovodenye i odvodenje ulp.uliz motora se v8 preko prikjuéaka (8) (B), koji su po stavijenina suprotng| strani cizlaznog vratl, sto kao kod radjano-klpne pumpepi- kazane na sii 225. Radni element ~ kinov (8), su postavien! ucilinarima (4) ko se 52 gomie strane ostanjeju na kuglasti/e2aj(2). U clindrima su ugradene opruge () Ko- 107Je svojom silom drde stale prisionjenim: clindar uz kuglsti ela Kip uz povrsinu prstena (3) ‘Ova tip hidrauliénog motora se mote izvest u nekolko variantninresenja 2) pogonske vratilo (5) i prsten (3) su jedna cjetina, pa se radio kolenastom , ') dovod i odvod ula se vise kroz pogonsko vratile, sa donje strane rednog kaipa, ©) dovod i odvod uijase ve kroz kudiste,preko razvodne pote, sa ernie strane ipa, ) dovod uli se vega gore strane, a odvod ula sa donje strane radnog Kia Ber obrira na konstrutivny zvedbu, princip tansformacia hidrauliéne u me: hhani¢ku energiuje st. Hidrauliéna sa, roporcionalnavelzinl povrSine klpalpitiska, Pronosi se sa kipa na prsten (3) ona djelyje na vratilo momentom &ijaje veliéna pro. Dorcionalna umnosku hidravléne site veticine ekscanttiitatakolenastog vrata, 2a ijeme rotacie vata prstena, kip so kre¢e transatorno,aliitovremeno pratii puta ‘ju kretanja prstena, 2bog 8aga je sklopclindrai ipa sa gorne strane lezisten u ku lastom ledaju, a Sirina kuéSta im omoguéava osclatorno kretanio. Opisana konstrukaijaradjaino-kipnog motoraje, 2009 velkog presnika i hod ‘ipa, namijaniena uglavnom za vate dotoke ja, 200 do 7000 em/0, poieljenih najée$éo.u 1 nazivnih veléina. Za cjalovito shvatanje tehnihih moguénostprimjenoi proraguna hidraulénog motora, neophodno je analiza tehnike karakteristixe koje dale proievodaé hidraulénog motora. Pod terminom "tehnigke karakterstke" pode: zumijevaju se brojéani podeci o veléinama specifiénog kapacitata, momenta, broja ‘brtaja | ceugi podec, kao diagram funkcionaine zavisnostpriska i broja obrala, 2atim cijagrami ovisnosti mehaniékog, volumetriskog | eventuaino ukupnog kooficr Jentaiskoritenja u zavisnost od broja obra U tabeli 2.6.1 sic 3.3, daje se kao itustracia preg brojéarih | djagramskin \illednostinavadniihveliéine zaklipnoradjanhicraulil motor, preuzetoiziterature 5) 'z-djagrama prikazanog na sic 3.342 se vid da bro) obrtaja motora u podrueju niskih pitisaka zavisi, sim 04 koitng, ied pritiska ula Takoje,naprimier kod motora specitiénag volumena 190 cmn?. za poSetnu otacju rail potreban pritisak oko ba £8, Ali, ukolko s@ kod istog motora Fel postis 400 obrtaja u minut tada nanizavrjed ‘ost pritiska ulja troba da iznosi oko 11 bara, Sa 300 450~—~700 Speciféni voluman fem?) 500450 ~—«400 Najveti bro) obrtaja (nin Teoretsk, specténi moment rotacie(Nmbar) 3 4Bt 719 ‘Najveéa snaga (kW) 4 35 ‘Moment mase motora (kgm) 6 0.0062 Efektivni moment rotaciie od 250 bar (4m) 6 890 1070 1580 2490 108 J Nastavak tabole 3.5. 2600 3600 + 11001000400 3500 7000 2900289 a 00 3179 m8 78ST ~wtNA a7 10 120 127 130 134 160 3098 am 446017 ~—omas ao 0g 3 ao e480 e610 10010 1900016200 ~——28970 3 ¢ a) » 8 2a ] : T Loe 2 = = = sot, i A?/min}) = ————— ‘Sika 3.34. Funkcionaina zavisnost karakteristika hidraullénog motora 2400 em? 1 odnesu na bro} obrtaja 9) promjena mehanitkog kosticjenta iskoristenja; ©) promlena volumetriskog koeticjenta iskoristena; ©) promjena najnizeg dovednog priska ! broja ‘braja iieznog vrata Iz ostalih cjag-ama grkazanih na se! 3.34 se vid da mehani¢k’i volumetrisi koeficjentiskori8tenia zavee od broja obrtaja (dva su definisana podrutja: 0-15 i 20-300 min") piiska ula koje se dovodi vhidraulén| motor. Kod proraéuna stvar- fe vliednosti momenta neaphodna je u jednaéinu za proraGun momenta uvrstit | ‘odgovarajude vilednost koeficijentaiskoristenja 1093.24, Klipno-aksijaine pumpe t motor 3.24.1. Konstrukti¢n abc! pump | motora ‘ipno-aksijaine pumpe ihidromoton danas su, 209 nizaizvanrednin svojstava. naléesée korgteni ip pogonskih agregata v hidraulgnim sistemima. Odlkyju se kom piaktnom konstrukcijom, visokim momentom inerc, vsokimpritscima, velkim bapa titetima i pogodnim konstruktwnim moguénostima 2a ugradnjy uredaja za regulaciiy Kapaciteta,pravca tesenja uiakod pump ismjera,otacie Kod motora. Traze ujeviso- og stepena fstoge 10-20 1 m (najéeSée klase 9 prema NAS 1638 i 6 prema SAE standardu). Ovisno od konstrukcjeimaju rai vik 5000-10000 sat Dijele se na 2) akaijalno:klipne pumpe sa nagibnom plozom (diskom) ~ sika 935s, ) aksjano-kiipne pumpe sa nagibnim rotorom ~ sika $:35b. ee Sorte / ? AS ustsna ‘tka 2.95. Konstruktvne tzvecbe Kipno-aksialnih pump! 4) $8 nagionom plogom:; b) sa nagionim rotorom: 1, rotor; 2. kip; 3. Kips; 4, zakrotl disk; 4 uledistenje: 6 pogonsko vratio; 7. sablma ploss; & noseda ploéa. Obje konstrukeje 3.36a,b su signe i sastoje se od kutibtakoe rota, vkorre su uz rotacie postevifeniKipov. Uvijekinje neparan broj,anajéeiée sepostavijasedam it devet Kipova, Sanja se postizevisokstepen ravnomiernost potiskivenjaujau s- stem, aistovremeno je dostignuta gorna granica sloZenostikonstrukale sobzicom na sahtjove w pogledu velgine purmpe i cjene izrede 110 Kod pure sa nagitnom gingom. ase sabiene plod, kuestponionskog eat su ued) in. Sabina ploga muje. na njeno) evo} polown je astavien uss ka hal. a na desno, Kanal preko Koga se vi potiskivane ua pod pritskom Rani ipov Su postaviien uclindrima, dui ose rolacie, a 2olobno suvezanipreko polugessa nag hom piocom. Ona je ulezistena na kaso} ravn: Pioéa je postaviena pod ualom. 3 se Nod rotacie vodiporavniuledétenja, Kaka su kip ploéa povezani, Kipovice se za vi jeme rotacie kreat du? ose, Kada se Kip nade ugornjem polozau.zvuéen je wha ‘desnu stranu, a kada ge nade u donjem polozaj, pomjeren jeu kraj ew stranu. Dutina hoda kipa je. funkeiaveline ugia nagba ploce Kip koj se nade ukrajjer Ma,.izhor vilajeizveéen dobro,a ‘koko 8 dobije obratan odnos veitina, neophadno |e zeit noviizbor vila saved momentom rotacie. 3.2.48. Primjona klipno-aksialnih motore za pogon ‘otirajutin elemenata preko teduktora ‘ipno-eksijalnihidrauiiéni motor sa zakretrim dobodem ii plogom mogy da abezbijederelativno visoke vrjacnostiradnin momenata, aki je nedostatak Sone ova vijednost opada kod malog broje obrtaja.Zbog toga se éesto korste reser ‘klopa hidrauliénog motora sa normalnim brojem abrtaja | reduktora sa prenosrim orinasom ko odgovarapotrebnom brojy obra radog elementa ko se pogoi mo "Na sic! 3.49,je prikazan shematskipresjok vita izalice saugracenim hidraulié tim motorom, reduktorom | hidrauliénom tamelastom koénicom, Rotecja pogonskog ‘ratila (8) se prenosina pri stepen planetarnog prenosnika (4), apreko letedih 2ipca ka na drug sepenplnstaiogzupeanka() dale poke hud (6) na bbe 1. hldrauén! motor: 2. ame: lata koéniea: 3. vreticy 4.5 ni i dive! stepen planetar: ‘nog prenosnika;. 6. kusiste planelarnog reduktora: 7. do: oS; 8, nosaé vite: 9. nosaé dragon stepenarecuiton: 10. Imjesto za ugrachiu otugog t= pa reduktora; 11. prkjucak za ‘dovod ula: 12, veto dodosa: 19, nosaé' dabosa, ‘Sika 3.49, Pogon via dlzalice sa hidrauiénim motorom Pogon vita, Kose ave kao samosana enc, prkazan jonas! 360. od oveizvedbo rota senog vata cradling motor) sprenen So pane: lume reduce sanapreg hi) ras etna osatanous Sacre Sane vila postavioneetrakasta konica, ose coved unkc proko Kia (10) hidraullénog cilindra. 7 ae ae 126 ‘Sika 9.50. tzgled | prosjok s‘ablinog hldreuiénog vita 41 hisaulén! motor; 2. pogonsko vratio; 2. prvi stepen planetamog reduktora; 4, drug’ stopen planetarnog reduktora; 6. kuélste redukior@; 6 nosae planetari zupéanita: 7. n0sa6 dobose; 8. dobos; 9. dobos koénive; 10. hidraulén! clindar; 11. dovod ula; 12. take koénice, Proraéun pogonskog | momenta hidraullénog motora mode se izvisitina osno- ‘yu modela koji je dat u tadki 3.24.4 U zavisnost od konstrukoie hidraullénog motora planetamog reduktora vita kao cjalina veliina momenta, prenosnog odnosaii vuéne sile mogu bit raziite. Op ‘sane konstukaje vitova sa klsno-ekeijalnim motorima se prolzvode za radno podr- 5 _ nave radni momen: do: M = 100000 Nm, = prenosni ocnos reduktora do:| = 260, = vuéna sila do: F = 3180 N, Pogon totkova’ gusjeniearaznin gradevinskin,rudarskih i drug masina vise takode pomocu kipno-aksjairdn motora. Na sci 3.51. je shematski orkazan sklophi- Mo Be 4424 roduhtora 4h hcraulén! motor; 2.4. planetamn prenosnik: 6. kutiste reduktora; 6. preubnica ilaznog vrata; 7. nosad zupéastog tocka; @. vezistenlo zupéastog totka, 9. osovina zupéastog toéka; 10. zupéest todak: 41, gusjnice | 17{raulléni motor-planetarireduktar za pogon gusjenice bagara. Rotaciailaznog vra- tia hidrauliénog motora (1) prenosi se prako dvostepenoa planetamog prenosries (8:4) do ietazne prirubnice prenosnka (6). Ovaje vcima spojena sa nosazem (9) oz bllenog toéka (10). kof prenosi moment rotacie na gusjenice (11). Pogonsh skiop hidiauliénog motora i reduktora moze se oblikovat i za iagon Preko prrubnice, Takva lnvedba, sa | bez kognice prikazana je na sel 3.52, Sika 3.52. lagled skiopa motor-reduktor | preslek reduktora 28 pogon mobinih magina 2) Izgied sWopa, ©) presjek skiopa motorreduktor bez koénice, ©) presjek sklopa motorreduktor sa. KoGnicom. Opisane izvedbe skiopa hidrauiéni moter-reduktor se proievode za radne mo- ‘mente do 20000 Nm | prenosne odnose do i = 400, Proratun sklopa hireuliéni motor-reduktor za pogon mobilnin magina vei se u odnosu na u naprijed zadane polazne parametre: G ~ masu masine zajedno sa vaniskim optereéenjem (ko) 1 ~ preénik pogonskog slementa (m), P ~ rad pritisak hidrauiénog sisterna (ben, ¥ ~ Zejenu brainy kratana (kmh) a dalini proraéun je neophodno utvret!koefiienttrenja izmedu rotacionog ‘2lementa i podiogs, a on zavisi od tia magine ikaraktera Kontakta masine i podioge. (On se kraée u granicama 05 do 1.5, prema sjedecam = bageri— 4 = 05; ~ dizalice sa gusjenicama - x = 0.6; 128 7 = transporter sa qusjericama ~ 1 = 05; ~ mafine koje se vuku~ = 1,40, Potreban radni moment se proraéunava prema: _ SoH ‘a ‘ad jo: a ~ bro} pogonskin motora Velitina pogonskog mementa hidrauliénog motora je jednaka: M May = 188 P Vomay (date), ‘Je: Vara ~ NalveCa vijesnost spectiénog volumena hidrauliénog motora (obra. \rjacdnost momenta M,, se mode proraéunati uodnosuna vijednost specif’ ‘nog volumena, koji se abitno deja u (em?) 189) Apa 630 dj je: 4 p = razika oritiske na ulazu | i2lazu i hidraulénog motora. renosni odnos reduktcra ¢e se prora6unat u odnosu na velisinu radnog mo: rmenta (ng) i momenta hidrauiénog motora (M4,) Mg, = Ap6 Mg u May ie 2 ocehie ses: uy, = May oo RRedhni broj obriajahidraulénog motora se proragunava prema Dn, 60 ar) ‘ocakle shied iy 0,189 0 n, °° Sree v ‘de jen, — radni bro} obrtaa hidrauiénog motora. 'Nakon ovog proraéuna neophodno je izv8iti kontroini proraéun momenta {itg,)iprovjenit dali odabraniskiophidrauléni motor pumpa mogu obezbjeditiraze- ‘nu Veliginu momenta: Mg, = EK Mg, ‘de je: k~faktor uveéarja momenta kod najveseg opteredenia (ako nile pornata tag- na vilednost, made se raéunati sak = 26) LUkoiko se proragunom utvrdi da je May > Mdz+ motor-reduktor zadovoliava, a kod onosa My, < My, mora se usvoji motor vedeg momenta, Mobiine matine ¢a gusjnicama moraju Gesto savladat! uspon | tada je neophodno avi orekeju proraguna momenta (M,, |. Ugao nagiba koji masina mora da ssaviads se dajeu précentima. Ukoliko je nagib na primar 60%, to znadi da masina na 128101m dutine mora da savlada visina od 6 m, pa e: are 1g 0,6 = arc tga, odakle si Jedi da Jo a = 30,98" Radni momenat Mg, $0 v ovom sluéaju proragunava prema jednagni ye 82ane in” Tag ‘die je: 9 ~ 0,7 ~ ukupnistepen skoriten|a matine(hidrauiénog motora, reduktora, lanca, lanéanika, gusjanioa ide). ‘Osim pogona transport magina sa gusjenicama, danas se sve ests koriste hidraulén’ kipno-aksijalnimotor za pogon raznin maginasa gumenim toGkovema ako je braina kretanja ovin masina znatno veéa od onin sa gusjenicama, neophodno je smenjenje broja obrtaja motora preko reduktora. Jedna od brojhl2vedbi sklopa hi drauiéki motorreduktor namjenjenog 2a pogon toéka prikazan je na slic! 353, " 1. kudiéte: 2. ram vosla; 9. hodolee: 4 hidrautin! motor; . pegonsko vratlo; 6. prvi stepen planetarnog ‘Brenosnika; 7. drugi steper planetamog prenosnika; 8. ulezisene; 8. ppokdopac reduktora; 10. nosee toc- 1. took; 12, lezaj motora Sika 353, Fresjek sklopa motorreduktor za pogon tocka ‘Kuélste (1) je dvesto povezano sa ramom voata (2),asanosaéemtotka (10) po- vvezanje poklopac reduktora (9), Rotaciono kretana laznog rata pumpe prenosi se ‘na pogonsko vratlo (6) reduktore a sa ovog na planetame zupéanike | poklepac re- ‘duktora (9). Kako Je on povezan sa nosagem totka, rotaciona kretanje se prenosi na totkove. U sKlopu reduktora usradena je | Konica (2). a vod Prraeunehkraukenog motrazapogon Locka morass prethodio uv 130 = G~opteresonje po jednom toéku (N), koje zavis od ukupnog optereéeniavo- zie (lastita tezina | dodatno oftereéenje) | broja totkova sa ugradenim pogonom, wt = kooticfnt trenja kotrlanja (vijednost date u taboll 3.6), = a = ugao nagiba i velitina nagiba v % (toa), = Ry = polupreérik totka (m), =v bezina kretanja voata (rv, = 'a p ~ pac pritiska na ulazu i iztazu iz hidrauléneg motor, = Vg ~ spedténi volumen (1), = 1 koofciont tenja Mizanja (vr¥ednosti date v tabel 86) Proraéun radnih parametara se vet prema: a Vuena sia F = 16 + Gsina = Gift sina) = radni moment: tg, = bro} obrtsla: mie = obrini mement motora: Mg, = 169 A PY, 1408 és = prenosni adnos: j=", May ~ kontrol ororagun sa usvojenem wijednoBéu prenosnog odn0s@ Igy 1,08 159 V Maat Mts ednosno: & py = — ig Mays = broj obraja Nidraulnog motora: ny = 3 = potrena kolina uja: Q = Vin, (Iimin), ~ kontrola veligine moments na proklizavanje vol Mg > HG, U tabet 36 je dat pregtsd koeticjentatrena kota kizanja Kod Kontakta raznih tipova rotaciono-vuéni elemanata vozia sa reziiim vrstema podloge. Veliednost! koefcionta trenia Tabela 36, 4. Gumeni tobak sa zraénicima Koeficilent trenia kontaktu sa: Kizanja_ Kotrian eat, oh 10 018 tettiom: mtr des ots Fretonom atin aes ase etonom oki de 02 makadamom, atin os 0028 hatadamem molein Ga Ons 131astavak tabele 36. = zamijenim puter, uhm 05 08 = zemienim puter, mekrim 02 0 = poljonsivrednion putem 0830S = Siunkom, valkastog obiica o7, (ooemeae _= pleskom = 063 = sajegom 025005 = ledom 018 0005 2. Gumenltofak pajopriredne matine ‘sa zragnicama u kontakt sa: Tbetormom os” om = Bistom pociogom a aas aoe = podmazanom padlogam 03502 ~ suhim poloprivedni tom 085 008 — fastresitim pijeskom: ~ 0.35, 02 3. Totak sa lancima za lec u es ontaktu sa nlegom {istom podiogom = podmazanom podlogom 06s Od = suhim polioprivrednim tom 08s ai2 = tastrestim pileskom 085 oa 4 Metal tobak u kontakt aa: ‘normalnim tragnicara 03 ‘002 = blago korodiranim tragnicama oz 0.002 33. ROTACIONO-KRILNE PUMPE 33.1. Krilne pumpe kre pumpe spadaw u grupu konstruktivno najjednostevnijh zapreminskih umpl. Princip djelovanja pumpe se mote objasnt prema uprosteno) shem na sic 354, Pumpa sesastojiod satora, otorai kre, ojasuumetnuta uiiebove usebe- ‘neu rotoru, Cantar rotora je somjeren uodnosuna cau statora za veins (8) Tavelié 132 Sika 354, Presfek kine pumpe 1a se naziva ekscontristetom i od njegove veléine ovis! Kapacitet pumps. Ceste su konetruktime iavadbe pumpisa promienivor veisinom ekscentriciteta,odnosnioka- pacitete, Nemanja veitina zazora jeu pravou O~A, a najvega u pravcu 0-8. Uslied Sjelovania contrfugaine se isle opruga, koja su smjestene sa donje strane kraca, u podruéju povedanja zazora (pravac rotacie AB) krilca se izvlate iz ijebove. Rack komore,ograniéene povréinama dva susjadna krica, bognim stranama, te povrsinama rotora\statora, poveéevaja se, pasa uj stvorenog potpritiska komore pune ullem. Upodruéju smanjenja zazora(pravac rotacje BA) krlca so, bog djelovanja sie prt- tu Kontakta povrSine statora ikea, uvlaée u rotor, pa dolazi do smanje- 3 korea to pod uo #0 od rtekom pol pump, Kapacitet pumpe se moze proragunatiu odnosu na korisnu veliinu volumena, komore, Koja se dobjakao razika najveéeg | najmanjag volumena. Nasi 355. prika- ‘tka 3,55. Konstruktin! parametr kxne pumpe 199Zana je shema krine pumpe Kod koje se rotor nalazi v medupolozejy, pa je 9 Kaacitet punpe je jodnak aul Volumen jedne komore Je jednak: Ve tho. 3.89) Dutina komore (1) 88 kod zanemarvanja ine krlaca dobije ciajenjem obima srediénjeg kruga komora sa brojem krilace: 2 tmt adie je: ryy~ (R-+9/2 poluprediniksradiénjeg kruga, akscontitet:@ = Ret; 2 ~ bro) sea, Sa slike 8.55. se vidi da fe: ~ najveta visina Komor® Rinax = RF = = najmanja vsina komore: Minin = = volumen nejveée komore je jecnak: 2am 2a tm (Roe) by | volumen najmanje komare je jodnak: 2a, Yimin = Kako je: V = Vinax ~ Vin + sled: 28 tm ve 2eb. Speci’ kapaciot pumpe za adan obra otra Jednak: = V2 big Feb Im), vpn ko) obtale: Om qn big e Be mins Kako r= (R+/2,10 = Rr, dole se konaéanobrazac za proratin ka pecteta -¢ SH ron. 13.60) a ‘Jednatina (3.60) se odnos! na srednju vrjednost kapaciteta krine punpe. ‘Stvama vijadnost se mora umanjti za volumen koji u ussno) i potisnoj Komori zauzi makrice V = 6 hb. Naslici3.56jeprikazan djagram promjene kapacteta (Q) utunk- «i promjene ugla krica iz datog diagrama se vidi da je promiena kapacttetakriine umpe linearna, a stepen promjene je u direktnojzavisnost od deblinekrlca, Csjen- 134 ail tena powtina se odnesi nasmanjenjekapaciteta njenaveltinajeudirektno| zavieno- stiod V= 5nb. Qa Lene | re ‘tka 9.56. Djogram promiene kapactota kine pumpe ¥ drosu a promjenu ogi nag Kelce ratunt votnos ashe inn tale rine puna torarmo so roetunat sk ea es Za arora azar ha 955, Kod imo tery cmnacevobareateretnereanvonezb00 poste srca pouneysanmog rare ‘Sika 3.57. Osnovna shema za proragun momenta kine pumps 135Moment rotacie Jadnog krica Je jednak My = P (20—¥) bry sy ‘Sa slike 357. sijed: a, ete naga pa se mots naplat: 1 ewer 1 (Bm ah ay a) D) Pe ecoratR cosp =e leosf + eos f+ oo, de je: N= or, ©) etna Risin B sin f= — sina =Xsin a, ® 1 corps [tm ante e120 sin? i ; . a kako je: sin? @ = OFS oe, 1 x sted cor f= 1-1 tint? a= 1 =~ 1 — cosa, @ toa A kis eteosat cos =+ (erat - 44, Bs at pea, fl (62) qd) IR +e) ~ 20= 6 (— —1), : 89) Na osnovu jonadine (2.62) | (969) mote se nail a8 ok ! (P — A) = a? floor a + ——— + © eos 20)? = | — 19° tt a + ewe 2a 12-0 Jlednagin (361) soda petal u oti eee pyre, be® [ @ Pos! [loose + — (3.64) {z dobijonejesinasine se vidi ca moment inog krica zavis oc ugla (a). zapravo 0d njegovog polotaja. On je najveée wiednostl kod x = 0, odnosno kod a ~ 0, a na) ‘manje wijednostije kod a = 180" Izizvedene jednadine (2.64) se moze zakluci da jemoment jednog krlca u tokujednog obriaia neravnamierne volidine. So se.na osnovu rani reteng, mote isio zakjuaiti za kapactet pumpe 136 Krine punpe su pogedne za ivedbe sa podesavanjem kapaciteta | promjonu usisne i potisne strane. Promjenom polozajastatora u odnosu na rotor dobijaju se raz~ Tit kapacitets smier potshivanja ull, Na sci 3.58, su pekazana tri karakterstiéna sluéaia ~ na slici3.5@a ekscentrictet e = usisna, a (6) je potisna, “na sci 2.S8t: ekscontrcitet © ~ 0, kapacitet Q = o, = na Sle! 4.58e: ekscentrcitet @ =~ ena, Kapactet QO jynq, strana (8) fe usisna, 9 (A) je potisn. apacitet Q*0,,94 -strana (A) Jo ‘Slike 3.58, Reziét! polotalirotora stators kod ‘ine pumpe [Najoptereéeniicjelos krinih pumpi su masta dadira viha kriaca|statora, te svin strana kriaca sa covrkinama 2ikeba u rotary Losin povesinama statora, Nar ‘iene je mjesto doctr viha brica i ovalne povesine statora. gdje vledalu visoka speci- fiEna opteracenj,visok Koeliijent irenjalintanzivn proces| abrazimnog habanja. Uli teratur se navode viijecnosi Kooticijonta tronja od 0,12 do 0.15, a bi se smanila vezi radjaine sie krlaca, na unutrasnju povrsinu statora, umjestojednog,ujebrotora se postavjaiu po dva rica Krica ss slobodno pomjera: juudjebu paje obezbijedens évrstenalijeganje vina svakog krlea posebno na povts- nu statora. Prostoriizradlispodkriiaca se mogu spojti medusobno kanalima, pa dola- 2ido izjednateniapritska znadiispod kriaca, ato obezbijeduiei boy naljeganje viha kiiea na gornjs povrsinu siatora. lzled lzvedbe dvostrukog swrica je prikazan na sie 3.59, ‘Sika 9,59, Izgled dvostrukog kris 1 rotor; 2. stator; 3. komora sa uljem. 197Krice se sastoj od dva djls, kaj se, ovisno ad ablka pavréine, kreéuneorisno Jedno od crugog uzdui Zijeba. Sada su lievai desna korora spunjene ujom raz {og pritska, medusobno-odvojene sa dva krica, pa je zaptvanje efikasnije. Ovakva onstrukcla rica se ugraduje i kod motora cvosmjernog gjlovania, Kod postignutog rachog broja obrtaja nalieganjo vha kriica na povréinu stato ‘a. 50 812609 djolovania cantitugaine sil, al, kako je ona mala kod niskog brojeobr- laja, sa donje strane krica se ugraduju opruge koje polskulu krice prema statory, Ucily povecanja kapaciteta kin pump, rade 30 posebne izvede kuéita sa ui, tr, tril vie komora, Kod takuih Konstrukcija purmpe,u svakoj Komori se abavi o jedan proces usisavanja i potskivanja ul. Kod krinin pumpi ca vge Komora nije ‘moguée mijenjti kapactet, anti usisne i potisne strane medusobno. Na slic 2 60a prikazanaje shema dvokomorne killne pumnpe kad koje je unutraanja povrsinastatora levedena u obviku eipse, a na sii 8.600. shema razvoda kanala u kuéistu punpe. ‘Sika 2.60. Shoma cvokemome kriine pumpe 12 datin shema se vidi da su zone 111! usisne, aI JV potisne Ako 80 6a (rq) i (r,) aznaée polupraéniciaipse, kapacitat dvokomorne pumps s8 mote napicat v oblitu O= 2 nl (eid - 2) - (yr) 2 cosh J (3.65) Kod ove itinh pumpi sa vesim brojom kemora nije moquée ugraditreguato- ro kapaciteta. 33.2 Pumpe sa vontliskim krlekma Toe pumpa konstantnog kapaciteta kojukaraktoribo veoma nizak stepen ne raymomjemosti kapaciteta, Karakteistién! presjaci pumnpe su prikazani na sci 3.61 [pogonskom vratiu su évrsto navuéena dva elitiéna rotora (1.1. Ninove ‘dude ose su postavjone zackrenuto 28 90°, tako da se fazausisavania jodnog ratora Podudara sa fazom potiskivanja drugog rotor, Usisna | potisna komora su promisnil- ve zapremina, aformirajuje povrsine rotora (1), statora (2): ventilskog kia (3), Von- take krice (8) se kreée uzdut kanala kojjelzbusen ulkuestuinjegov vehje stalnopr- 138 p sjok pipe se vetiskin cna aa 5 volgn komoa deena Homor: 4. lagna Komera; 8 ustna Romar. j colazi zbog delo sollskivana kita prema porte doazizboa dk itourine rotorena ih Krom akratene krilca prema centruse vlipreko klackalice (a erkazanog prosjoka se vidi da je sia na Kackal!jecnaka velén, Koja Geo {jet porjerane krica od entra prema kucistu pumpe. "Teoretsk! kapacitet se proraéuneva prema: yey Dre (2.66) slonjan vz poviéinarotore. Do a-260-% ade jo: ~ Srna rotora, s~ cebiina klca; ~ mani polupraikroterar~Ve6i pretrik 10 333, Moter! sa rotacionim ventiima Princip worstrueie 9 rotacionim kicima se Korlst sarno za rad nia rin motora.Presjk takvog motora je prikazan na slci 8.62. scams: ‘razon ievedbansraiénog motor ia Ceti rotaciona vetia@) ote, aul Uj se podpriskom dovodi na prkjucak i ptskom dena 2 F2 gin sa koma ce naz Kontakt. Na kr otora se svar sl risk proporcioy veins voli powSin kia ptiska Na rotor se dake stvara moment kaj dovod! do Tacjerotrat vata. Naijevem kraj vata postavienjezunéenik Ko} prenos\ ro, ‘Gono trtanj do Got mane zupéanka, sto navudena na osowicu ctacon certta Ninove dmonzie sv odabrane upravo tako da se umomentu dodazaktyle, Wetpowrsine kes rotor vanla poklapaj| dovodeu poloza)prkazan na sci 2,4 Jeagim medupotbzaima rotaconi vent razéraajy strane wisokog | niskog Pi Moment rotacje s8 proraéunava prema jednatini Ma Ud — 4) Pr (sn 130She je: b~ irna rotora;¢, — pregnik statora: d, ~ presnikrotoracr, sie (r,= 8, ~ 4/2). 7 ‘tka 3.62. Presjek motora sa rotacionim kricima 1 rotor; 2 kuél6te; 3. rotacion! vantl; 4. zupSast] prenosnik ‘a4 QUPCASTE PUMPE | MOTOR! [34.1. Pupéaste punpe | moteri sa vaniskim ozublienjem 4.1, Princip ajeloranja 2iipéaste pumpe spadajy u grupu zapreminskin px ‘zapreminskih pump, kod kojih su radi le Imenti za potshvanjeteGnost zubizupéanika.Zapremina tegnost koja se polskie je Careniéena brojem | vecinam meduzublja zupéanika i brojem obrtaa zupéanika je, dino verona soma sotnostae ona Shas pes apace Pe'je dat na slici 3.63. arene LVF rf | f = Sion — ‘ ey + Sika 369. Fresiok zpéaste pumpe 3). 1, pogoreki zupéanik; 2. poyonien! zuptanik: 35 bocne strane kudista; 4. Geona Strana kucista, & zaptiva. 140 ‘Smjer obrtanja zupéanka definise potisnu i usisnu stranu pumpe. Kod rotacie ogonskog zupéarika naznadenom smjeru,ljeva strana pumpe je usisna, a desna potisna, Do usisavanja teGnostidolaz 2bog stvaranja vakuma u usisnoj komor. Teé- ost puni meduzublia pogons‘og i pogonjenog zupéanika, a kako onirotrau, tecnost S58 transportuje prema potisno strani. Pritisak u teGnostl postepeno raste, tako da je najnigikada se nelazi umeduzubljy do usisne strane, anajvige kada se porjeri i dode do potisne strane Zupéaste pumpe sa tr zupéanka se nesto jade izraduju. Ox tri zuptanika, je dan je pogonski, a druga dva cu pogonjena. Shem takve pumpe je prikazana na sic 3.64, Ova pumpa ima dvje usisne (R) dvijepotisne (P) strane, koje se medusobnomo- {94 povezat, all mogu ostat odvojens, Slika 364, Shema zupéaste pumpe sa tl zupéanika Zupéaste purnpe se odikuj jednostaynom konstrukcijom, alin dimenaijama | vatiginom, teriskom proizvednom cijenom. Osnovnl nedostaci zupéastih pump su ‘eletimn nisk adn pris, veoma se teSko ugraduju slementi za regulaciukapacite: ‘a, imaju nag pad koe'iclentakorisnog iskorlstenja kod porasta temperature ivisok stepen neravnomjernog potiskivana fluid. 94.1.2. Proragun konsirktivain paremetara pump Kapacitet pumpe je furkcia zapremine meduzublj, broja 2uba broja obrtaa u jdinicivremena, Postel vedi aro metoda za proraéun teoretskog kapacitstazupéas- te pumps. Kod uprostenog matoda za proratun kapactteta polazise od pretpostavke dda su zapremine zuba’ meduzubla jednake, te dae vsina zuba jednaka 2m. Kod ta: kvog uproStavanja, speciléni kapacitet po obrtaju je jednak q=Dahb=2mxDb lom/o), ‘adj je: m ~ modul zuptarika, b ~ Srina 2uptanika, D ~ podioni krug zupéanka, = 2m visi 2uba, Kapacitet zupéeste pumpe se dobile mnozenjem specifinog kapaciteta sa sm obrtaa i koeficientom popravke(k,) Koj se uvodl ujednatinu umjesto vied nosti = Qeqn=2mDb mk, (emia se) Vitis! octjea eran ange Ko pang neler Berea ones ee seat pe eee maT vatModul zupéanika se moze odrediti prema siedegem emptiskom ebrascu a =, o0Gby, m= (0.24 0,44) 0 (369) te J: ~sralprtk pumps — botna ha hsTiacis penis one cans hs oo tee toteeayea vans 1-12 a a7 ic esto bu ice nip cas ae Se av rms fearon pes anc sais Ha vs 12 10 0 100200 70 64 60 5 ci otkanianjpodsecania2ube potrbe zeredom rhazubat obi s+ lke, neophoria je korektra2uba, koja so ejeeicepostize za vejeme nareriaia zuba,tako Sto se poveée rartojnjetamedu neobradanegzupéanie alata Oi tout "eophoano je dase za vans pomjoranja poveénpretnkneobradenogzupeanika Pomjerane alata se ratuna po jednazio a= & m, ode fo €~KoeticjontKorekcie | chino seusvajaf 0,8 Proradun ostalh osnovihvléina ov promna formar: medusobre rosojnje conta: Ay =m (z + 24). ~ prank tamenog kruge: Do = @ + 2 + 2 €)m, pre osnovnog Kuga: dy = m 2.008 ~ dobtinazuba po podionom keugy: ty = m {2 +2 19 4). ~ visina gave zupea do tetive pacing kruge: hy zat 8 (Oy - maces + 2h wey eal U datim jednatinama su kori8tene rene navedene oznake, a cznaka og £2 ‘dnosina ugao dodira u tachi profilazuba na podionom krugu ill ugao profla polzne onture reznog alata, gil upaoproflap GGubict snage u zupéasto} pump! hidraulnom motoru rezultat su gutitaka ‘sjed mehaniékin otpora (nip, ~ 0,78 ~ 0,85) zapreminskih gubitaka used istica 102 ria (cureni) tegnost iz Komore visokog u komo niskag pritiska (ygy_ ~ 0.80 — ee \Veijednost minimainog redijalnog zazora se odreduje na osnovu moguée veliGi Be a a sezanih abodnihbrzina do 915 mis) volumetiski gubilsuiskiutr 4 ‘stka 9.86, Shema radnih Komora zypéaste pumpepao 8, kao konstrsktivna veléina usisne komore, odmjerava se od horizon- laine osovine najéesée se usvajaugranicama 45-75" Zanereverzibine pumpe vse ‘og pis, isa brojem zuba do 10, uisna komora so éesto define uglom P, = = B,, = 90°. Uga0 8, . Koj odreduje vestinu pote komoro,jednak je ual 8; kod ‘oversiinih pump, @ tan) Je od ugla Kod nerewriblnih pump. Sirina komore se oc-eduje po sledaéoj formu: anb+G+6)mm adie je: b = Siina zupéanica, DDutina luke komore se moze odreaiti prema: Oma Dy Vareee (372) {he je: s (mm) ~ duzina luks komore; m — modul zupéanika:n - bro obraja zupéani ka:0, ~ presnik jemenog kruga; » = 0,5 ~kooticient brine: v—kinematska Wiskoznost (mm*s" ); 9 ~ gravitacia: ap ~ razica pritiska na ulazu t izlazu iz pumpe, Najoptereconil dio zunéaste pumpe su lediéta (kotrajuéa liklzna). Opterode: 'asu djelovaniom radijne sie pritiska fuida na 2upEanike | djelovanjem mahanicke sile, koja je prouzrokovana reakcijom na obrtni moment. OpteredenieleZaja se moze ‘ovacat naroéito kod pumpivisokog pitska,kada dode do zafvata ujaumeguzuou, ‘na mjestima gaje zupéanicidolaze u zabvat. ih 2uba v8ipiisak na zadrfanu Kolcing fluida upodnoznju meduzubja, stvarajciu lly pritsak proporcionslanintencitetu sie pterecenia iveliéine povrdine nakoju djoljepritlaak Sas oriiska se prenosi na le2aje, 2 dolazi do nalzmjeniéno-promjenivog opterecenja zupéanika, vata leZaja To mo- 2e dovesti do razaranja povitna tn elemenata used zamora matetiala,Frekvencie sciiatomog naizmjeniéno-promjeniivag optereéenja, do Koga dolezizbog kornprect Je flulda,iznosi2zn, gdje jen ~ brojobrtsja 2 ~broj zu Kinemmatika transportovania ‘la preko meduzublja, iz usine u tlaény komoru, prkazana je na sich 3.68. ‘Sika 3.66. Shema transporta ula preko meduzublja Uije iz meduzubla mote se odvesti kroz izbuene kanale radijaino prema osi rail ikroz osu vata. Na slic 3.67a prikazano je rastereéenje pumpe kroz inbusene kanale radian od meduzubija kroz 2ub, preme os valla na vodenom rupanike, a ‘a sici 367 shema rasteracenja kanalma Koj su izbuseni od meduzubiia na vode nom i vadeéem zupéaniku prema osama vrai Na pavelinu 2upéanika djeluje prion pa 2, ovisneo velit povrsine na Koju ‘elu, stvara sila pritiska. Onsje promjenive veigine: po intenctetu je najmania kod 144 Sika 2.67. Konstuktivna reSenja rasteresenia pritska 1 meduzublia Usisne, anajveéa kod petisne komore, Dijegram raspodjle pritska na vodeéem zup- anika je prkazan na sici 3.68, ‘Stika 3.68, Raspered pritisaka a vodecem zupéeniku Votre rezutanino si prliska 8 ode ieatunet prema fy ~ 7-00, -F,)00, a7 ose 80:9, 95 ~ pie’ na pots usin strani pumpe,b~ Srna Do sara, neon Gal sosmariavela stops fr ona onrantara rae ot catsup pune snap seve ea barapeana © beroMde se ‘tht oatat ocecore wena tapeatt, bet aaron Sie pee Speanabid = oan Ania pene pe verte poeta kate “Satu puto rare ato se ode wat ov 0 Ksronone sie 3.63, pojtanslom Komorsvisokog! Koma nskog pris, ved- Eom talwog reaterederjs moquee je povecat rac pti pumpe s8 100 na 200 ba- 145Sika 369, Rasteredenfe lelaja od djalovania site priiska 914.12. Proragun momenta i kapaciteta pumps a bi se saviadsla sa pris | obezbijedilo staino potiskivanje uba pod pri ‘kom, neophodno je saviadal suprotstavjaluée momente. Kod zupéastinhidrauaih ‘motora ta Ista volidina momenta predstavja keris utinak hidramotora. "Na ici 3.70 data je snema skopa dva 2upéanika u kutistu zupéaste pumpe. U toku rade zupéaste pumpe, kod rotaciie zupéanika 2a ugao d a potisne se teénost lementarnog volumena dV. Elementarni tad promjene zapremine kod suprotstva |uéeg priiska je jednak dA = pay, er) 1, ukoliko 96 izrazava preko momenta: Am Mem) da, 75) fe su: M, iM, momentikojse suprotstavai ketanju pogonskog, odnosno pogo: slenog zupéanika Na zube pogonskog (1)i pogonienog (2)2upéanika delve pritisak na adja govt fine dudine (b)ivisine (rg ~ r). kona zub djelujeprtisak sa obje strana, sila pitika je Jednaka nurse site sa suprotnih strana medusobno ponistavsjv To znaei da saras- polozivim momentom treba savladati samo onal do suprotstaviajuéeg moments a {a yelitina proporcionainasiobodnoj povrdn, prsky ikrakusile. Povréne na koje di Luje aktvna sia pritiska,nalaze se samo na zubima kaj suu zahvatuione su nase! 870. oznaéene debjom lnjor, ‘Moment potreban za pomjeranje pogonskag zupéanika je jednak; Msp bl— 1 ee Mog Wene. (3.76) 146 ‘stka 3,70. Polazxe podloge za proraéun momenta zupéaste pumpe “Analogno ovome bide | cromenat potreban za pomieranie paganskos zuptan ra Pann. em rae LUkupan moment je dakisjednak mam, m= 2 a g- ote) ey Sa siko 8,70, s0 vidi da vate odnosi Been ah ti pale ew PHAR, a jednatina za ukupan moment prelzi u obi: Wem, = bg). 78) Kako je paV = (M, +M,) da, sled: Cr ay) SE abe aida, kako jo = dalAt, moto 58 napist: Sv = bw (2-7 — x) ey odnosno ant = 147A = potetak zahvata (x= — 1) 8 = zahvat je u os! (emo), 2 C ~ kraj zahvata (em 1) 1 = dubine zahvata 2 tg ~ preklop zahvate po osnovama ruga 2 ~ bro zu ‘Slika 3.74. Dilegram promione kapacteta zupéeste pumpe Jednatina (3.79) se maze napisatiiudrugom oblik, jer z & volventni zahvat va tg t= ax, a jednaéina (3.79) protaz! u obi: ave 2 ge Aha 7% ean Volumen uja koje se u pumpi potiskue iz jednog meduzubja mote se dobit Integrranjom jednatine (3.81) upodruéjux = ~1/2dox = ty ~ 1/2,9djeje t~dutina line zauvata, at, ~ prekiop zahvata po osnovnom krugu (3.82) 148 adie je: k= 4 dnos dutiné tn sahvata (i duine proklopa predatauijakeaflejont proke vanja zahvata, pa se (tg) maze izrazit kao: Tada je volumen potiskivania jodnog meduzublia jedhak: 2eb 8 eazy (383) Kapacitet purpe ujednoj cekundi uidealnom slugs, bez aprominskih gubita a jednak je: ese 6 aeve 5 =k Sy wo ” 30 @ eon) Kod zupéaniha sa rormalinim nekorigovanim zubima vaze reac mi2) me oy ree ye mncaray de je: ag ~ ugao zahvate, ‘Ak® se ovi ocnos! rrsto u jednatinu (3.64), dobile oe ee ae ay 3 wo Kod supra 2a pre ab ods: #°/12 = 1, pa: 7 ee = It #1 - 08? = zt tin? ony ale ag 1 Kod 05 = 20" (ot 9g * 012, etacon bane ann mizt+2)0 ov i 60 60 e neta kapacit pumpef nome o zt? t 7 Kor pump se zupérinn sa brojenziba2 = 8d 14 odnos: EEDA j Jednak 0/812 do 0.884. Ako se ratuna 6a srednjom vejednoScu0.86, kapacitet pumpe ‘se mote izrazt jednatinon: = 17 bm. se od pumpl sa korigovanim zupéanicima proratun Kapaciteta se vsi na sliéa: rain, ali se bro} zuba povetava za jedan, pa se dobie » (et tt sn? ad. vas34.1.4 Proraéun stepena neravnomernost kapaciteta pumps le jecnaéine (2.80) sijodi ca je naiveéa vrjednost kapaciteta Opa "BOE — 2) (286) a najmania je kod x = 1/2: Onin Bee = 2 = FY aaa as 2a evolventni zahvat vazi odnos: ai rtm enon, pa se 1/2, moe aan kao tet 2° 2a Sada se (887) mode iarazti kao: Onin = 8 ef — 40-0, - 9, ‘8 akon uvrstavanja. w= n 9/90: dobije se abe a 0-4 aa- oot a, ao a ) ve 2 300) a9 = 20" | sree wrecost tg = 11, siepenneravnojernost Kapa citeta zupéaste pumpe u funkeij broja zuba (2! je jednak: * Nene veda 7c 0 cL eS 27 2 220 16 ako imaju tako visoke vrijednosti st nest stpona peravnomjernostzupeaste pumps bredstavaj reeks karstenu pumpu kod vanepot tednosl hraulenen ste rise kort samo ukoiko 30 ne ahve tan ad ri erguna (CaDeuntaste oor 20 unutrasni oxubenjom Osnovne adiike zupéastih pumpi sa unutraénim ozubl cna nutraénjim ozubljenjem su racionaina konstrukcieivisok stepen stvaranja vakuuma (do.0,9 bara, sto se ostvaruje zaivalu= 150 jet velkom stopenu preksivana zuba. Shomatski prkazipresjek zupdaste purnpe so Uutragnjim ozublenjom prikazan je na sci 3:72 L2 » ©. ‘Sika 3.72. Presjek | funkclonalna shema pumpe sa unutragnim ‘ozublinien Pumpa.se tastojiod kui (1), zupéarika sa unutraénim (2)ivaniskim ozublje- jam (3) sepa (4). ZupSanik a vanjskim ozubljenjem (3) je Pagonski @ Zuptanik s= Unutraéejim ozubllenjam (2) jo pogonjant Zupéanik sa unutrasnim ozublieniom (3) ie Smjodten u stator (1) slobodno (iamadu njhovin povrina je zaz00). Obrino kretanls ‘2 prenosi od zupéanika sa vanjskim ozublenjem na zupéanik sa unuasnjm ozuble jm, pa ovaj rota zajedno se zupzanikor (3). Srp (4) Je nepokretan on razcvojaus- Shuod potisne komore, Usjed abrinog kretanja zubi zupéanika ialaze iz zatwata, tako dda meduzubl ostay slobodra, pa se stvara vakuum. Fluid ispunjava meduzubja oba zuptanika i transportuje sot potisnu komo. Purpe sa unutrasnjm ozubljenjem se najdesée tzadyju za protoke do 100 min ptiske do 400 bara (aumpe sa rastaceéenjem),Zbognestosiotenijekonstruk je prolavodna jp znatno Kor pikovanie nago Kod zupéastih pump sa variskim oz bienjom, Kapacitotpumpe sa unutraénim ozubllenlom se mode izraéunati prema sjede oj formu: ‘on ae hy pa ‘pm ‘gdje je: 2—kepscitet pumpe;b— Sina zuba; «9 ~ ugaona brzina vodeteg zupéanik ‘ps ~ poluprosnik pocionog kruga vodeteg zupéanka Fp, ~ Polupreénk po- Os F bela ey im thm — zalSika 3.73, Presjek pumpe sa zupéastim pretenom 1 zupéast prston 2 unutragnim ozubjoniom: 2 zuptestl Segment; 3. kuéi6te pumpe. ‘09 segmenta poveéava se slobodan prostoru usisno) strani, ana potisno) tani sma- ‘jue se prostor spunjen ulm. Zajedno sa pratenovima pomjera sei ule koje spunja- ‘va meduzubljia od usisne prema potisno} strani, @ were owe Zahvajjuéi iz dobrib karakterstika, kao Bto su: ravnomjeran protok tegnostl, ravnemjeran torzion| moment, Kompakina Konstrukcla, besuman rad, moguénast larade u 8irokom dljapazons kapaciteta broja okrelaa,viiéane purnpe ihicromotori ‘nalaze primjenu unizu spectténih mjesta. Posebru pimjanu nalsza unattnoinduste) ‘a clze-okomotivama, za podmazivanjo,na sistemima zaloZonj2, 2a transport raz: tihpestoznin materia drugim rjestima. Casto sekoristeu pomaénim sistemima 22 ‘itriranje uj iz hidrauténog sistema | Po konstrukcil se rezikuju viéane purnpe sa dva, tl pet vetena, Shematské prikaz ovin pump doje se na sil 3.74 2) sa dva viéana vretena ) sa W viéana vretena, ©) Se pet viganmn vretena, ‘Sitka 274, Shematsid prkaz Konsiukivein tevedb) viganin pump! I ninov presiek 152 Najgesce su iavedbe puri sa tri vretena, a njen presick je prikazan na sii ars, ‘Sika 3.78. Fros'ek viene pumpe sa tri vretena 2) presiek vretena sa cikioldnim profilom, ) csnovne Konsiruktine valigine kod trovretene pumpe, Pumpa se sastojod kueita tri zavojna vretena, od kojn je sted pogonskl, a ‘gor dons su pogonjenl Pranoani odnos je jednak jedan, Zavojnicarotoraje najée- '868 dvohadna, a prot =i, ‘Obrianjam pogonskog vretena u jednom i pogonjenin vretena u suprotnom _mjeru, zahvate $0 ule na Usisno| tran! u prostorizmedu dva zavojetranslatorno se potiskuje prema potisna start. Zaptvanj izmedu komore niskogi visokog pitska se betvaruje po ini daca rotora uretena) i kutista. Ako se korek retena oznaéisa (H), mminimaina dufina rotors Ge btiL~',25H, aonazavsi od maksimalnog pitiske pumpe. Sto e pritisak visi, aeoprodnoje ostvart | duzu Hnju dodiraizmedu vistena kutista ppade /dudina retena ii veéa Kako jepritisak u drektno| visnostiod duzine vretena, avoine pumpe su podijelione u tr Kase pritisake: “zap 10 ~ 20 bara (nish ptsake: L = (1,5 ~ 2) H, = zap ~ 50~ 75 bare (sredaj pritisak):L = (3 ~ 4) H, = zap = 150 ~ 200 kara (vsoki pitisak):L = (6 ~ 8) Kapacitet vane pumpe se proraGunava u odnosu na slobocnu povrsinu pre- joka, duzinu Karaka vika (radnog vretena) | bro} obrtaa u minut. Speciién volumen ppumpe kod jadnag obrtaja mote se izrazt prema sedeéem Ve ADH, (230) adja e: Ay ~ povedne slobodtog cjolakutista u komo se nalaze radna vretena, Ay = povrdina prasieka wetena; H — korak vretena 153‘Slobodna povrsina kuciéta | vretena se mode lerazit kao relativna, preko poli: pregnika padionog kruge pogonskog vratena (rm) pa je: Ao” Ato ~ Avo ‘odnosno (3.90) prelaz u obtik Ve ay ey He eon Duzine koraka vretena (H) je jedhaka: He 2a tgp 1B, ‘ade je: 8 ~ ugao nagiba 2avojnice vretena, pa jednadina (391) prelazi u obik Vir 2m Ry tint = Va Fine, @92, ado je: Vo = 2 1 Ay te 8 oznageno kao retain volumen. Teoretskikapacitet pumpe moze se kod odredenog broj obtsj proraéunet prema jednatint O=Vnw ween ‘Stvarne veliéine povedina A.A, ,A, Kod vretena sa pravougaonim il trapeznim profliom navole nije jednostavno defiicat.Zbog toga se one lzrazavaju prekorelatv- ‘th valfina, olupresnika pedionog kruga, ugia zahvata koeficjenta visine vijaka (30). Siobodna povréine kuéitta kod trowjéane purmpe se proraéunava prema (osnome di ‘menzije su naznagene na slci 3.75b) sjedeom model Agathe we thy (2 ae) +208, cat Polupresnial otvorau kuitu pogonskog (rg! !Boaonjanog{,) vretenapror Cunavaju $8 prema: “ - Hea Ft * OM Fy tg 08 ry adiejesh = 1, tiny 99) Kooficifentvisine zuba vika (,) sekredezmedu 0,4 10,68, kod dvo trot nih pump, au odnosu na njegovu zabranu valicinu defrifu se ovSine Ay. ky Ayo taboli37. [24] je dat pregled ov veliina u odnosunaraziite vrjednost koefilon- ‘2 G4) | oblk vika. Vijednost koefcjonta (0) se usvajau odnoeu ne veisinu pik umpe, uz napomenu da su manje vrjednosti za pumpe visokg prise, jer te obe 2bjedyje vee vilednosti koeficjanta sigumostl | ugao naga vika ( 6) se bira U odnosu na veliginu Kase pritska. Tako kod pumpinskog pritiskattgf teil kaviedno- sti 1, @ kod pumpl visokog pritska ka vrjednostl OS. “84 Tabele 37, Ros A AY rjednost povrdine Ay uodnosu na 1 peemas nan Axo ‘2uwelera Suvretena pravouge- vapezna Kvadratna trapezna x, 3, = ona zavor zavojnica zavojnica zavojnica 0867 nica tgp 2veetena 3 vretens B= 199° = 0247 yoses 3608 3426 «3.492 —«9.889 aa 0667 10.38 3401 sate 9.378 = 3368 3088 os 9931 9am 9263 aase 306 2626 3683 267 3249 —2,161 Na osnovy jadnaina (8:93), (3.94) | (3.85) mogu se detinsat ornosi = to ten wiganu pumpu: ee tage (1 #5 50,9 fea Ine SOK, 6, on OK, + 05 1), BAT rpy fia gy 7B tage C1 # OS 3G) sin vy Aye lll # 05.6) ae rg +, +0536) e — are 2) 6 #4114 9) (1 = 05.5) sin el met WWNo 2a prbldan proraéun kad pump se ti vratena mogu se koristt! nos Ay = Ay = 024 dye = 00601 ven, @recurcia xaPnemera 2APREMISKH PUMP 2.61 oda lteme ropa Pumpe mora Zesto da lspune spectiéne zantievehidreuliénog sistema il ma fine kojy on opsluduje Pritsak | koliéina fuida Koj transportule pumpa moraju uta vim sluéajevima mati drugadiufunkcionalnu zavisnost od one koja proistiée iz Kon- 185strc saprominske page, Ostn op, este prea da eu tokrad au itog asteme ena waltna paca pane, dase meduscbo mesa Se no usar pve Ova posto) ease pravian nage ked eae prominin ppt Kod suas earth vakonorsh prorat, Wlomor nisin ech Kon purple magute jel apace oh od esta ipa Duma otomoguee Koski rade ip pumplkapaste se equse prom nom atecentctea «Kod Kipno asain pump prompenom aga raion Foc ‘olrlusogdabota Pomerajraan elamensio purpose wradslomza ener Iuka reds satan opupe Tosunaescefortinovanimdreutne mene mi da Ueda) 2a res kaput pup dle so prom Kons ning verona a 2) mahangh roguatoro, aoe Og 6} require snap, €)rguatore pita, 1 regulators kontannogkapactota, ?) kombtovane guar. Prevodi pum ral vot bo racithKonstukvin ve oq: ‘2.0nl se medisobne rast po ob Kontukeh tumonaa aa ‘host lover a sev mogl sett unevedene ups realtor sb istonein tunel C22 Monaro regulatori kapaciteta pumpe %” Mehanigkireguiatorsu veoma Jednostavne konstrukcije ikorste se 2a podeso- vanja kapaciteta pumpe pile pustanja hidrauiénog sistema u trajni pogon. Na sit 376. pnikszane su dvije konstrukcie pumpi sa mehaniékim regulatorom. Na sci 38.76. prikazana je konstrukcja pumpe kod koje sevelcina ekscenticiteta mijenjapo- Imjeranjem statora pomotu navojnog vretena, ana sci 3.7 6b, prikazana je konstrukel- Ja pumpe kod koje se stator pomjera pomotu kip. fz djagrama rada sa vii da je ka Pacitet pumpe funkcija odn084/€mqy ion jenaive6i Kod e/a, © 1-Obje konstiuk piling > p (visno kojaje strana tiaéna), nepovratni venti (7) Zatvara prikjuak (P), a ule iz taénog yoda preuzima funkciu upraviadkog ula od pomjeranja razvodnog venta udesno, ule pod pitskom se dovodtna (x) "pravijacko uje(P) se dovodT u ijevu i desnu stranuciindra (5). Raza u ponsnerie ‘Stipa () obezbjeduje pomjeranje Kips regulator uljevo. Kod oveg polofa regulate ‘a ustsna strana je (A), a potisna (8). ‘Kod pomjeranja razvodnog ventila (6) uljevo, ull pod priiskom se doved na 4a) desna Komora ciindra (5) se rasteresujo, a upravjacko ule pod pitiskorn so dos ‘od ulievu stranu ciindra. Kod ovog polozaja cequatora usisna strana je (2), @ pot sna (a) Opisana konstrukofa hidraulinog reguatora se v odredenom brojusluésjeva, ‘ada je zbog konstrukcije masine li hidrauiénag sistema, neophadino west dodetne Zastite, prosiryje sa ventiima za rasteretenje, Nahidravicno| shem pricazano) na shcr 388. se vid da su ugradena dva razvodna rasteretna ventila (2,10), povezana sastra ‘om (A) (@) hidrauiiénog sistema. U funk je uiek samo jedan venti vezan eatlac ‘om stranom (A) (8). Pomjeranje razvodnih venlaizneutrainog urasteretni plots] \wSise hidrauliénim putem. Pomjeranju venti suprotstavia se sia opruge, chase ely Gna mode podesavat, Ne slii 9.83. su prkazan’ i radni djagrami pumpe sa ovakvim regulatorom, iz ‘olh se vid ovisnost kapacteta od priska pe (uvodovima x, 1x.) dovodenie pum pe wneutran polozai(Q = 0) preko rasteretai ventila (8,10) ufunkeipriiska utd. {om vodu Pp, liPyiog.Veiéinapitiskakojidevodpumpu upolofajO = 0 se rode Savana oprugama, Dovedenje pumpe u taj poloza se ostvai gotovo trenutno, « arr a pritiska od potetka do krele operacie dovadenja pumpe u mull poloze) nos! Ap = bara @.6.4) Elektrién regulator Kod hidrauliénin reguistora kapacitet pumpe se regulse uovisnost od veliine pals upravjaékog ula, Kj se deinge v pomocnom hidraulénom Krug Ove) po UeSnj sistem pode8avanj prtiska upraviackog uja kod eloktriéninregulatore came isle 86 5a djelovanjem proporcionalnog venta za ograniéenje pritiska Polozaj venta 2¢ ograniGenje pritiska se definise ovisno od jane struje koja se davod na preporco {eb elektromagnat venta, od nogovoppolotaa zai pilsek uravahog vj vedu (x). ‘Shera elektriénog regulatora je prikazana na slici 3.84 od elektriénog reguiatora podesavanje upravjackog pritiska se vi unutarre- {ulatora,preko proporcionainog ventia 2a ogranigenje piliska. Vod upraviackog ule (4) mode bit | zaseban kao kod hidrauliénog regulator itada je venti za regula Bitskaizvojen od pumpe. Upraviagkpitsak se moze obezbijeditiodvoda i) 1a. dase odvaja posebna granai preko trogranog reguatorapriiska (11) define ez ri 1062 ots % + a Sika $83. Sema haley repuatra kapactet pumpe onjemee decvans sx astrsconom 3 hile Shore rgutors 3 dara rastoncona O= © 4, 3 dae ree puree, 2 pura: Wipdate, potga raguatora: & ook za Teds & ela futora:& fovodt vent PE napnai enh 810 rated ce restorer. = 163Slike 2.84. Shema elektrignog regulatore kapaciteta pumpe 1. pumpa: 2.3. poluga; 4. kip; 6 clndar, 6. razvodn venti; 2. opruga; 8.10. nepoveatni venti: 11. trograni regulator pritiska; 12 ter; 12. proporcionalni Ventl za ograniéenje pritiske, —]5 ‘Ska 3.86. Odnos napona i zakretnog ugla doboés pumpe Kor pumps pronienam sso poten stone : rane slp reusorakapcte- ‘a ora s proporcionan topltanrvon' vel Oske Sto anjocwatok ota on regu pak oro od viene nporadovoun era lee Meee lsat Hn shone adnog tien reauinpracana eas cca serne oil dale narod zo nionadeuraden auc posi dugine pomaka klipa regulatora (3). 7 perenne’ 164 ait ‘Sika 2.86. Shoma elokuiénog regulatora kapacitata dvostrane pumpe 1. pumpa; 2 ip regulatore; 3. indukthn! pokazivaé Gusine hoda: 4. proporcionaln! razvodni venti | Ge agate pita Regulator! pritiska Imajy zadatak da, nakon &to se postigne odgovarajusa vri- Jednost prtiska, dovedu racna element pumpe u takav polozaj Koj obezbjedujy @ = "= 0, Shema tipiénog predstavnika ragulatora pritisk Je data na sii 3.87 a ‘Stka 3.87. Shema regulatora priiske \eza tiaénog vods | lone strane hidraulnog regulatora se ostvaruje preko centila za ograniSenje pritiska. Na cjovovodu koj spaja venti kipnu stranu clindra sa ervoarom postave a je mlaznica, koja obezbjeduje da se impuls pritiska odvede ‘pve prema kipno| strani ragulatora, Pumpa radistalno u podruéjumaksimalnog Kapa citeta, bez obzira na voisnu piiska, a nakon dostzanja pritiska koji adgovara pode- 165ono velit na verti 28 opranene pits, on se ovara kl cia se pomiea itera, pa kepecet pumpe postaje jednak null aa pos asie!3 8 prkavarajeherevionasneraroputorpitskapumpe}odkoie se promjenakapactta vl pomjerarjr stetorapumpe i dlegrame Gp se ha urparadistano pod ajtotag Kapaa re ekacontot nats ve. nos Taka plod) tater (1) otra 2) obebjedjeodos sa nieve Sesnom kip ciara 4 epuatora. Obj komore ipa) manjeg hip) veceg penta povezan su slain vosom, ap drone, a drug pre rasvodnoy vet Sika 3.88. Sheme regustora pia {stator pumpe: 2 rotor pumps: 2.4. kp requatore 5. razvodni venti. aes Fezultantahidrauléne site (F, isle opruge (F,) koje djelju na kip citndra(Aijeve aod hidrauliéke sie (Fy, koja delujena kip clindra(3),12a:ve vjeme takvogedno- sa sa, pumpa rag u podrudju najveéeg kapactota. Razvednim ventilom (5) se upra- ‘ia: sa desne strane hicrauliénom siom dia je veliina proporcionalna pritisku u tae nom vody.aalfeve strane slom oprug aso vekdina moze podesaal Ako prsak utaénom vodu poraste do velgine kada hirauiéna sila postane veta od sile opruc ‘@zvodn venti 8 pomjerau drugipoloZaClindar (4) 28 sada prekonjega spalacare Zervoarom. Klipna Komora se rasterecuje, hidraulléna sila (F,,) postaje veea od sila Fy + Fos pa se stator pumpe pomiera u polofajkada jo ekscentricitat jednek null (0, = 0,) Pumpaie die upogonu;utlaénom cjevovoduse stalno odrzavaneiveéa viijednost pritska, a kapacitet pumps je jadnak nul Ako se nakon odredenog We mane prise utaénom vodu smanj, pupa opet deez u podruje nejvetog Kapa 166 COsnovna konstrukcijareg latora pita, prikazana na slicl3.86,moze se pros rit dodavanjem razvodnih | ventéa za ograniGonie pritiska, pa se mogu dobiticazicite promjene odnosa piska kepaciteta pumpe, Jedna od brojrih moguénost prikazana jena slici3.89. Sa dete hidrauire shome se vidi ca jen osnovnu konstrukciju ogra ‘den dvopolozajni venti sa elektromagnetnim upravianjem (6). On omoguévie da se, prema potreb, rie dostizanjapodasenog pritska, kapacitet pumpe dovedena vied: fost mula To 28 posi stavjanjom elektromagneta razvodnog vantia (6) pod napon, ase clindar (4) spaja sa rezervoarom, prje nego to obavirazvodni venti (6). Ovakva. Fevedba regulatora jp pogodna za ugradnju u hidrauléne sisteme, Kod kojh se pumpa ‘mora dovestu polota)koj odgovara Q = 0, prema odredenom programu iipovreme= 1, piiskom na elekrién taster ao ent 6 ‘ka 3.89. Shema regutatora prtiske sa prinudnim dovodenjem pumpe w 'adno podrusje Q= 0 ‘stator pumper 2. rotor pumpe; 3.4. Kp regulatora; 5.6. razvodn! venti Zavisno od valigine radnog priiska i kapaciteta pumpe, mijenja se snaga olok tromotora prema poznato]jednatin! N = Q p/600 (kW), Kada je zbog specitiénost Konstrukcife hidrauliénog sistema snaga elektromotora ograniéenaiiniza od snage koja biblla potrebna za najveci ptisak | kapacttet koji pumpa sa stanovista Konstruktv ninkarakteristica moze da obezbijedi, ugradu se regulator snage. Oniimejuzadatak Gaobezbijede takev odhos kapacitetai piliskakoj odreduj stalan nivosnagepumpe, dakle promjent kapacteta pumpe u odnosuna veisinupriiskailiobruto, prema def 167risanom uslow N = const. Ovajtip regulatora se ugradyjei uhidrauliénesistome koji {reba da obezbijede promlenu brzine kretanjaizvrénog organa uzavisnostl od suprot- staviajuée silo. Na sci 3.90 je prikazana shema regulatora snagei karakteristikapro- imjene kapaciteta u odnasu na veliinu pritska Pro x- podruéje regulacije Br posetni pritisak regulaciie Prox “najvi8i prtisak regutacije Sika 880. Shema regulatora snage x tjpna komora regulatoraje povezana.sa tlaénim vodor, pa naklpdeluly die sile:saljeve strane sila opruge, koja se mijenja sa promjenom dutine pomaka kipa (x), ‘sa desne strane hidrauléns sila, ovisnaoveliini priiska u tlaénom vodu. U podruiu piitiska po ~p, . sia opruge evesa od hidraulléne sil; mehanizam regulator jeukra jem desnom poiogaju pa pumpa radisa maksimalnim kapacitetom Oma. Utom rad nom podrugju snaga pumpe rasto paralolno sa porastom priiska. Nakon postizanja Pritska velitine (P,), snaga pumpeimanajvisu dezvolienu vrjednost, a sila opruge po- Staje manja od se pitiska. Kp se pomjera uljevo sve do polotajakadase sla opruge! hidraulina sta ijednace, pa se Kapacitet pumpe, za vrleme kretanja klpa uljevo, smanjuje. Ovisnost kapaciteta od pritska je data krivom lnjom kojaje prikazana dij: {ramom Op, Nakon tose postignepritsak Pyayy. regulator dode ukrajnuijevy stro nu, pase dostize najniza vijednostkapaciteta pumpe. Ukoliko se regulatorom opisane kkonstrukcje Zalidefiisat ni nivo najveéeg dozvoljenog radnog priiska, na Kojima, ‘adni element pumpe dolaze u polodajkoj obezbjedule G = o,na regulator se dagra- uj etementi za reguiacju upraviiackog pritiska. Na osnovu izloZenog principa kon struisan je étavnizraziiinjeSenja regulatora snage. Na sci 3.91. epkazana she- mma regulatora snage pumpe kod kole se promjena ekscontriiteta obezbjedule po- Imjeranjem statora. On pripada familiregulatora prikazanih na slci 3.88, Razvodnl venti (5) kei povezuje taénu stranu pumpe ga elindrom (4) rezer~ voarom, ima da polo2aja. Uscaviianje radom razvodnika se vil ga lieve strane delovanjem hidrauliéne sli, a a desne djelovaniem se opruge. Valitina sie opruge se moze podeéavati | oie dofnge, ovsno oa snage ugradenog elektromotora, pocetnt pritsak regulacie (P,), tv. “prag regulacje", Kod polodajaregulatora koje prikazan 168 Sika 99%. Hereulléea shoma reguiatora snage 4. fotor: 2. stator: 3.4, cllndar rogulatora; 5 razvodnl venti: 6. zglobna poluga, ra shem) sla opruge je vesa od hidraultne sil, oa pritsak iz taénog vod delujo na ‘kip clinara (), Udajenje ose rotor statoraje sada najvede, pa je ikapacitet pumpe nalvedi, Kada pritisak porasteiznad veléine (P,), razvadni vont (6) postepone dotazi drug pola): pritisaku clndru (4) polako opad, pase stator pumps pomiera, aeks- ‘contrictet rotora istatora sesmanjuje Kod pitska (p,) ekscentrcite, to znadlika- pacitet purpe,imajuaimarju vrjednost Ki (4) je vazan sa polugom (6), aona sel Jevim krajem naslanja na oprugu razvodnog ventila. Medusobna veza opruge, poluge kiipa obezbjeduje promjenu sis opruge i lagano pomjeranje statora pumpe. Hidrauiéna shema reguatora snage iz farilije regulatora (ska 3.84) kipno- -aksjlnin pump! prkezana jp na sic 3.92, bez | sa ventliom za ograniGenje pits. Upravianje polcZajem razvodnog venta (4) vr se hidrauiénom silom kojoj se suprotstava sla opruge. Ovene o veliéini\ odnasu te die sila klpelindra (3) se po- tava u odgoverajuéipolozs, Ukolikoje potrebno pumpu dovestiv poloza) koj| odgovara Q = 0 i prije dost zanja nalvseg pitska vskiopu regulatoraiizvanajega, ugra- Py. Pumpa (P, + moze da karst shaguN, > N/2 do kapaciteta Q, Na slici 3,960 je prikazan slugs ada je pumpa (P,) optereéena, a pumpa (P, ) neopteraéena;pritisak 2, > p', Hon ne dostize nikada "prag regulecic". Sada pumpa , koristlukupnu snagu metora (N), umanjanu za vijednost snage koju koristi pu pa (P ‘ia aijagramima pumpe (P, ) naznaéenaje inja ukupno raspolotive snage (N) U stutaju rade pumpi prems: = 3968, djagcam ukupne snage je identiéan sa zbirom utroska snage pump! 1) "8.980, ukupan utrofak snage je manii od raspolotivog, do kapaciteta pump! 0, a posto toga abje pure troée jadnak clo raspolozve snage, 3.966, ukupan utrosak snage je jecnak aspolozivo, a puma (P,) 408i skoro cjetokupnu snagu. 173Pumpa py Pumpa pp __ NM Ne N+ B= N a) b) e) ‘Sika 396. Dijagam O-p-N karakterisénih radi reéima umpl sa zbimim regulatorom snage 4) oble pumpe su jecnako opteredene, ») optereéenfe pumpe P, Je vese od opteresenja P,, ©) pumpa P, nile optereéena. ° m4 Hidraulgna shema reguletora ga zbkrim upravjanjemje prkazana na slici 3.97 Preko zajecnickog pogonskog vata (1) zupéastog prenosnika (2) pogone se pumpe {s) Regulacioni element (zakretna ploéa ill doboS) su povezani sa polugom (7) 2 ‘on sa klipom (6), koje smjedten uci (8) UnutarKipaje postavilen razvodniver- {1 (@), Koj kanalima povezve slobodna prostore clindra prema naznaéenom na sic, Klip (6) 3¢ zajedno sa polugom (7) irazvodnim ventiom (8) kreée uzdua clincra (5) ovisno oveltin piiska u pojedinim Komorama. Upravianje razvodnim ventiiom (8) 5 se hidraulékim puter, anjegovom kretanj se suprotstavija sla opruge (10) proko vokrake pouge (9 ‘Iz tlaGnih vodova (A, (Aq) ull sa pod priiskom dovodi preko razvodnog vent {a (11). Uprawjanje avim razvodnim ventilors se véihidrauliénim puter sa gorne stra ne hidraulignim silema, é je veliina ovisna od peitiska u vodovima (A,) i(A;)-8 88 donje strane pritstom u vodu za razvadnika. As -------- a= ‘Sika 9.97. Hidrauléna shema reguiatora snage sa zbimim upravianiem 1 pogonsko vratllo: 2. zupéast|prenosnik; 3. pumps; 4. opruga: 6. cilndar; 6. kip: 7. poluga regulatore: 6, razvodrd verti 8. dvokraka poluga; 10. opruga: 413, razvoanl venti, 12. pumpa pomocnog hidraullénog sisteme. 175od puitska (9, + p,)-valtine spod “praga requlacie.obje pumpe rade sa ‘makaimainia kapacttetom lp (6) nalaziu gorjom poloZaju Utakvom polozaju ga Grtirezutonta sia F + Fp, Kod porastapritska(p, + p,) dol do porjeranjaraz: ‘Yodeg venti (8) udesno, pa ule protice u gory Kaoru ciindra.Polota|razvodnog ‘entla ovo vain’ silo aprage (10) prifsku (py 1 p,), 20d stepena pomjoronia {pet zai otporproticanjuui. U momentu kada postane Fny > Fy * Foy kip eo pomlora dojo, zajecino sa rarvodrim ventioms polugom (7 reguatoa, koje sasobom poviat! zakretnu ploty i dobo8 pumpa. Kretanjuklipa so suprotstaviaju sila (Fy) (Fo), {kada se one izjednace sa Fy, Kip 0 zaustavi Osim tog, za vrjome krtanja ‘ia trazvodnog ventia prama do smanjyje so krak se pike koja se proko raz ‘ocnos ventigprenosi na polugu (8), pa se dvokraka poluga vaca prema pocatnom polota. Kip razvodnog venta se pomjerauljove; gornja Komorakipa clinara co pala sa rezervoarom, pa le oiée u koi koje proporcionalna polozauklipa. te itlodenog se vid da su pomjerane kip ipolodaradnih lemenata pumpe 2avisn od meduscbnog dsiovanja sit navedenin sla ipola2aj pojadinh elomenataregulatora, gulator konstantnog kapaciteta 3) oj da kapacttzpreminskn pumpi zai odbroja obtlepogorskog vrata. Kod pogora puma sa vation koja promt 8) eb kapectet Bunpe te a stain mien. Kako fe idan mtoria necphodna eee roretartan dotok una pute ural eplto ko ce ousmanonog era trie poponskog waa poveat spoctn kapatet puro, ako povecaney to, Jn briaa sant vottina speciénoykapacteta. Naf] natn Kapecte pmpe se Certavakonstantnim Tofovcanj smanjorespeceno epactota secede no Inonom odstjrjatmedce tora stator hasbrS08 Te rkarane shemaege. ItoraKontannog Kepactta | 6 flo ST Efi A 3/%4—___. Ly RR Fin ‘Sika 3.98. Reg ustor konstantnog kapacitata 1. pumpa; 2. kip; 8. razvodni venti; 4, misznice; 5 ky 6. regulator protoka. 176 Pumpa (1) potiskvje, pri nekom broju obrtaja pogonskog vratils,koléiny ulja jedaaky (2). Ovisno o vein’ suprotstaviajuih otpora, u hidrauliénom sister viada pritsak (p, Radhielemer ti pumpe, od kofh zavist kapacitet pumpe, dovedeni su upo~ Jo2a) koi odaovara vriednostikapaciteta pumpe (Q).Na glavnom tlaénom yoduposta~ ‘jen je priguni venti (6), podeten tako da ispred njega viada pritsek veliéne (p,), a Tzannjoga (p,). Uviek e, b22 oberana velitinuracnog pritska, A p= p, =P, = 6408 bara. Na stator pumpe daluju: ea jove strane sls opruge (F,) I hidrauléna sla (F,),@ a desne hicrauliéna sla F,). Kako jeF, + F > F, stator e pomjeren udesnustra- ‘nu za velginakojaje funkciia meduscbnog ednosa veléine sila, Razvodni venti se na faz\ uprikazanom polozaju jer, sla pritiska (F,,)i sla opruge F) koje deluu sale ve strane, vedi od sie pritska (F,,) koja djluje sa desne strane, U toku rada pumpe mogunastatidvasiuéaja. Ako se povea bro) obrtala, pove- éa6e sei kapacitet pumnpe, pa ée trenutno porast vrjednost pitiska (p,). Ako sila (Fp,) Bostane veéa od abira sila(Fy,)(F) Klip razvocnag ventia és se pomjeritiude- sri polo Dolael do ras'ereéeniaelindra (6), pa sila piiska (F,) pomiera kip regula~ tora uljevo, to dovod! do smarjenia ekscenticiteta i kepaciteta pumpe. Mlaznica () ‘obezbjedule usporenu dojavu porasta pritiska (p,) preko razvodnog ventla do klipa (6). 310 stvarapoteebne uslove dase ls razvodnog ventia (9) pomjeruljevol da code 0 rasteredeniacilindra (5). 'Ako se smanjibrej obra, doe Ge do pads pritiska (p,), pa Ge razvodn venti (2) dedi opet u polozaj pr kazanna shomi, Sliéno¢e se desit Kolko opadne veiednost pritska (p, ).U tom slutalu ce pitisak (2, ) dovest Kp vontia (2) udesni polozal,pace ‘pet doci'do pomjerania hidraviénog regulatora uljevo. Opisana osnovna konstiukcia regulatora kapactteta moze se prositi docst- rim elementima, pa asnovna karakteristika pumpe Q = const, moze imatli crugaéi ‘bik od prikazanog. Na sci 269. prikazana su dva primera 2) 38 ugradenim vention za ograniéanje pitsks Iza prigunice, pomotu koge ‘88 mode podesiti Jelena veliéna prise, ') 88 ugradenim ventiiem za ogcaniGenje pritiska na upraviackom vodu. Razlit polozai Inia promiene kapacteta se debi padeSavanjem sile opruge na razvodnom venti Kod regulatora prkazanog na sic! 399 ugraden je servoregulator protoka, ovodenjem struerazitite jadine do njegovog elektzomagneta mogu se ostvait raz list stepen’ prigusenia, adnasno raziét nvo! | veiednost! kapacteta pumpe. 368, Kombinoveni regulator! Ponekad se regulator azliéiteg principa djelovanla mogu medusobno kombi- ovat objedinjavai u jedan raqulator. Ovaje se kao primer navodi kombinaciia hi- Prin (Pir sak na prikjucku se define katslogom proizvodaée),kapactet pumps je jednek nu 4 elomontroguatora senataze-upoloZau kof je prkazan na sci 3.100, Kadas@ na 179prikjuéak (,)dovede ui pritiska nad vijednost Pt. = Pin Pomjora se ra2vodn ‘venti (12) 28 veliéinu koja proporcionaina si koju stvarapritisak upravjackog ja ‘suprostavijajudih sla opruga. Sada se urazvodnom ventitu(12) ostvaruje tok ulla PA ‘pa upravjacko uf, dovedeno na (x), tee preko razvodinog ventila (12) (13) do klio- te strane cinara (2). Kip(3) 58 porera sve dok se hidraulléna sla ne jednaél sa si tom opruge, Paraleino sa pomjeranjom kina (3) | Kipniage (5) pomjara se | poluge (9) koja Sabla oprugu smjestenu emedu nj razvodng venta, pa dolazi do pomjeranaklipa Fazvocnog ventila u supretnom pravcu od prethodnog. Regulator 60 konaéno zausta via u polotaju kada se na svim pokretnim elemantima sile Koje deluiy u suprotnim Pravcimaizjednate. Nekon zauzimanja odgovarejuceg poloZaja prestaje funkolabi- ‘raulénog djela regulators’ u okvru zadenog kapactteta daline upravjane vl regulator snage, to samo u sliGaju kada pritsak poraste nad vrllednosti koja Ge snagu ‘motora nit veéom od instlirane, S obzicom na poznatu dnjenicu da ée ova) regula: ‘or uve obezbijecit stahu vijednost odnosa N = pQ = const, sled zakilubak, da kod manjeg kapaciteta pumpe (mani Je pritsak pg) regulator snage dozvoliava rad ‘sa vidim pritskom, a kod veéeg kepactteta pumpe sa idim pritskom, Regulator snage ‘atiojavaju: Kip (8), poluga (10) | razvodni venti (1, Imputs priiska u ovaj dio regulatora se dovodi iz glavnog tlaénog vode preko klipnjagine strane, kanalom kroz kip (6), la pritska deluje na gormu povréinu Kipa (€). Kadahidrauliéna sila a Kipu postane vata od sie opruge (11),pomjera se dvokra ka poluga (10) razvacn venti (1), pa dolaz do postepenog rasteredenjaklpno strane weilindru (2). Kip(®) sepomijera udesro, pa dolazl do smanjenja kapaciteta pumpe, {37 AKRETN! HIDRAULICNI MOTOR! UkSiko pomjeranje izvénog organa treba abaviti za ugao manji od 360" Lumesto rotacionih matorakoriste se zakretni, kojse esto nazivaj asclatorni. lav Se konstruktivain obika, ali se najéeéée koriste motor sa nazubljonom kKipnjaéom | ktieima. Na slici 9.101. prkazani su presjeci zakretain motora a jadnim (a) dva (b) nazubljena klpa Pretvaranje hidraulisne umehani¢ku eneraijukod zakretnog motora prema sii 3.101b. vid se za vijome kretanjakipau tjewu ill desnu stranu. Uje se dovodina stra ‘A (A) i (8), ovisno 0 Zeljenom praveu zakretanjailaznog vrata, Ugao zakretania je proporcionalan duzini pomaka Klipa, Proragun momenta rotacie se vsi prema: apna adie je: a p - razika pritska ulja na ulazu i elazu iz motora: A ~ povrsina Klipa: 1d ~ preénik podionog kruga, 2 potraban volummen ulja se proraGunava prema: ad a-— 3a dle je:Y — ugao zakretanja, 180 1/s/3/ 2) 6 ‘ka 2.101. Zalretn! motor! ¢@ nazubljonom klpnjaéom '@) 62 Jodnim nazubenim klpam, b) sa dva nazubljene Kips, ©) simbol zakretnog motor 1. kuélite; 2. zupéanik; 3. ilezno vratilo; 4.5.6. kip sa nazubljenom Kipnjaéom. Zakretni motorisa dv kipa u ved koja prkazana na sici3.101b.namijo- jen ssza ugradnju hiraulne sisteme kod Kojih je patrebno osWvaritiveéemomen- terotacje, a vraéanjeKlipova seve zbog djelovanja vanjske sie. Kod radnog hodaulje se dovodlistovremeno na (A) (8), akod vratanjaupoéstni poloza)objestranemotora Su povezane sa rezervoaram, a prkjuéak (C) sa pumpom. “Zakratri moto sa klcima (tka 3102) nasi su primjonu kod osetatornorot clonog kretana, kod , >P, a a te o a ‘Sika 9.107. Preslek teleskopskog elindra — prikaz u et karakterstiéna polozaja Veza hidrauliénog ciindra i klipnjate sa mahanizmom mode se izvest na vise padine, Vobi¢ajeno je dase tovel proko: prirubnice na dnu clindra,pirubnice na glav ‘hom olincra, prévrSéenja pomocu stope, proko Kiznog lela, zgloba, preko rukavca ne erediniclindra, giobnom viicom na vrhukionjage ina druge natine. Karakteristié- 1 sluéajevi priévrScenja hidrauiénl clladara su prikazani na sic 3.108. 3.8.2, Proraéun hidrauiénog clindra 2 Hidrauléniclincar je utoku rada optereéen unutraSnjim siama pritiska i van ‘kim silama 2b09 optereéenja. i ovoge sie, da sekod hidrauliénog ciindra prorabu fava dablina stienke koSuljee clindra, prednii zadni pokiopac, | Kipajaéa na tzviia~ ‘je, ukoliko je dudina hoda kipa H > 10 O. 88.2.1. Proracun stienke ciindra ‘Akoje kod olnara odnos spljagnjeg unutrasnjeg radjusa votiod 1,15, analizi- ra.s0 kao debelostiiena posure, 2 teorle elastiCnost je pozneto, dau zatvorenim do- belostjenim elladriénin possdama, @lozerimunutrasnjom (p, )1spoasnjem pritisku (©, )snastienkama elamenta omedenog cxjema adainim plohema cyjema koncen- 189Sia 8108 ee een nm ene aerate z 2) ree ene pred Mac, 3 iss Beers Sta et 9) bro ciate atin tw oe sre, a ee ee oe tna dhe coors” eee ease {riénim clindriénim povetinama djelyu naponi ¢,, 2 | 0,- Pravac djelovanja ovihna- Pona u olementarnom segmentu stienke ciindra prikazen jena slci 8.109, Glewni normalni neponi 0, | 6, odreduju s@ po Lameovim jednasinama: oe PAI rede tay 8) 190 sn adie sur, ir, —unutraénlispojaéni radius clindra:r~ radius nakojem se odrédu je naprezani, ‘Sik 3.109. Djelovane napona o,, 04, | 0, u stienki elindra ‘Napon u aksjainom praveu ( 0, ) je nine 80 299) wr 100) qo 100) te araza (298) | (8.120) 80 vidida jo 04, > 0, (0, < 0, %y> Oh pride mug 0, dosti nage wlednost r=, Sajmanje Kod c= 1» Raspored nepona oy je pkazan na sci 9,110. 191‘Sika 3.110. Dijagram resporeda napona a,. 2. 0,, Kod delovania ‘unutragnjeg prilska Kod r= 1, . naponi ima wrlednost: eax za, MP2 1 rxmomierra raspodijesen po pvc popreénop presjok cin Kod proraéuna chindara od krtin materiala(iveno gvotde) primjenuje se obi 10 oor nies jednoosnndelormacta, prea ko} pr pron ewstose mora be Zadovoljen usiov: eal ee a4 0, -W (9, +0, 300mm og ~ 100 MPa, \d0k se za promjeré izmedu ovihvrilednosti uzima odgovarajuea meduvriednost do: zvoljenog napona (80 < 04 < 100 MPa) Debijna stienke je jednaka: Begone tl - We. . eg? my (2.108) pone ey aon HN eat bn jen : anf Elena Hea om aS ome a= | Fl pmae =F 6e~ rma * Cin ~ Pome [Nakom uveéavenja ieraze za a, dobite se ymax’ Pemax te Ty tal 9, “IGF Debiina stinks clindra Jo sada jedneka: — tee te, Joy ym, 108 8 deblra prubnce clindra je 6, = (1.18) 8 194 Proragun debline stjenks cilincra (kefulice) se mode izvSiti na osnowu po- nate jednaéine 2 otpornost: materiala: 4, Pmex S = Pax "200 eyo, adie je: 4, ~ presnik cindre: Pray ~ Nae wilednostpriska; S ~ kosficjant sk ‘gutnosti S — 3); eyqy ~ dozvaliono naprezanje u zidovima kofuljice;najée- Ste se unvaja 30 ~ 38 % od Evrstote na kidanje (Pa). Deblina stjenke koSul/ce se moze proratunat|| prema model Liamea [1] koji ‘88 odnosi na proraéun tankostijeni clindara, Pod pojmom tankestijen| eilndar podra- 2umjeva se cilrdar ¢a adnozom vanjskog i unutraénjeg polupreénika rir, & 1.18, ‘to suinaés clini sa deblrom zida koSulice do 8 mm. Debijna stijenks kod clindara izradenih od ‘proragunava prema: few, one Acie je: 5 ~ debjina stienke (mm):6,, ~ urutraSni presi (mm); p~ najvedpritsak, 8 ~ dozsoljono naprezenie. DDebijna koSulice Kod elindarai2radenih o Gelka proraéunava se proms: otpi—2a) a pitt 2u) Acie ie: 4 ~ Polezonov bro) ta Goll = 0,3). ‘Debiina poklopca ciincra (dance) sa kine strane proraéunava se prema jod es Pay ‘ ukolko je ono sferno: s = ve no ciinera sa Kipne Klgnjatine strane se izadujenajéesée u obikypritubni ce, koja 9 viicima prievrsti 2a koSulfeuclindra Il su on jedinstven dio. Na sii 3.111 Je prixazan presjek deta preubrice v obanavedena sluésja,anaznaéene su |osnovne velidine. 5 ‘Sila na prrubniciokrugiog oblika kojase vez0 za koSulicuclinra vikom, prove unava se prem jecnatini Fp ae. a Deblinaserubnico se proreéunava prema jednatin [a ya) "y Ti “a "ace “a 195bbs Hd a) a) fa ‘Sika 3.111. Presiek prstenaste priubnice s2 kijolagine strane 4) prrubnica se veze vikom za koSuliou elndre ») priunica je sastaval dio kasulice, 1. KoSufiea clindra; 2. prrubnice; 3. kilpnade, 4 pedi ka, od preach odebranes boa wk: aE 4 aoe ‘djo jo: K ~ granica Kidanja odabranog materiale vika: S ~ koeticjent sigumnosti (S = 2.8); n= bro vieka. Ukoliko su prirubnicai koulcaclindra jedinstven element (alka 3.11 1b). de bina prirubnice se proraéunava prema jedmatin| koju dafinige DIN 2505; af a, 38.2.2 Proraéun pritiske u cinder Proraéun sil koja se mora ostvart na klpu vi se u odnosu na velcinu vani- ‘kog opteraconja| konstrukeijukinematskog mehanizma, Sklop da jednostavna me- hhanizma prikazan je na slic 3.112, Proragun sie u klipu i pitska ula, u odnosu na optereéenje i polvinisistem, vd ‘Seu ocinosu na donju i gomniu krjnj tadku polotaja i opteredenja (Q), Visina dizanja je Odredena taékama (A~ A’) odnosno (6 ~ B), U primjerima prikazenim na sic 3112, velina sile F se dobje iz usiova IM, = 9 Za meharizam prikazan na slic! 3.1128 vat Fy Fina: f= F cosa, EM, 1, cose + Fit, +1) cose — (4h) sin bee 196 01, cosP+ FU, +1) cosa cop Fil, +4) sina sin 1, cop FU, +1) cos (at f= 0 0, co 1, oe8 Gs ientarh ° AU, +hesar ‘Sika 9.112, Primfed! veze hidrauliénog cillnra | kinematskog menanizma 2) teret 0 Je smioston izmedu tacke rotacife | clindra, ©) teret je smesten iza clindre LUkofk je visina dizanje mala u odnosu na horizontalu, | Ked polaéaja a= 0 adi sin a= 0, pa se sia | pritsak proragunavalu prema: a1, au, Stee ee Giese AU, +h) cosa Proratun silo 90 wlizanajvese vijednostiugla a (a + 8). 2a mehanizam prikazan ni sic 3.112b vad Fea Fone: Fy=F ing ZM,=0 = OU, +) ooB HF, 1, cos BF, sin B= 0 =O, #1,)c058 + F sin a co8,8 — F cosa sin B= = OU, +1) om 8+ FL, sin a~ B= OU, +h) cos 8 OU, +1,) cov8 7, fin (a) PORT, ain ao LUkolko je visina dlzanja mala u odnosu na horizontalny ravan i kod ¢ = 90 vail sin a = 1, pa ge ile | pitisak proraéunavalu prema: 197aut aur Fea pe in al, Proraéun sile se vii za nalmarju vijadnost gla, i najmanju vriednost usla (a-B) 918.23. Proratun cilindra na izvjanje Ovisno 0 konstrukciihidraulénog ciindr,njagavoj vezise kinematskim mehe= nizmom | pravcer djelovara se F, Mlipniaéa mode bit opteregenana pitsak iistoze je. Onaje najteide optereéens na prisak pa su ciincar|kipzlogensizvjanu Madu tim, proragun naizvjanja se vi samo kod clindra sa drugim hodom lpg, kot kof je Ht > 10D. Kod cilindara standardne izvecbe gornja vrijednost duzine hod Kpa se ‘rede oko H = 15 D.Zb0g ovog ogranienja, kod cilndara sa dugaskim hodem Kip ta¢ka prievréconja(elastiéna il ruta) se pomjera prema zlazu kiprjaga iz cina, pa se na ta natin skracuje duzina lzvjanj, Te karakterietiéna primiere skraéenie dusine ea, a o) d Sika 8.112. Konstwuitivna rjesenla straéenja duzine Izvjenia 2) obs oslonca su elastiéna, ) Jedan krut, @ crugl le elastiSan osionac, ©) jedan krut, a drugi kraj clndra je siobodan Vanjska sla koja djelvie ne krajukipnjade moze dovesti do aviana kipnjate, Proradun na zvijanie vedi se po pravilupo Olerul Tetmajeru,jer se clindarikipnjaga ‘mogu posmatrat kao tanki stap. Ceti su karakterstina sluéaja kod kojh se elindari ‘lipnjaéa proraéunaveju na lvjanje, Oni su prikazanl tabelarno na sii 114. Svakiod oti sluéajaj prikazen u dvije moguée varante priévrScenja clindra klipjase: na dou klpne I prema klpnjating} strani 198 Slucajt | Stuéaj2 | Stuéa/3 | stuéajs | AE tae ae T Sloboana auina | s=21 | sx | 52 Yu s-$ ia Qe) ae | Shematsti | prikaz ugradnje hidrautitnog | cilindra , 4 11 : 7 ‘Sika 9.114, Karakterstén! sléajev!levjanja hidrauiéah ctindara Dozvoljena sla na ievjanje se proraéunava prema obrascu: rel as ‘0je jo: E~ madulelastignesti za Gel € — 2,1 “10? (Niem? j:|~ moment inercie 2a kruin presjek! ~ d* = /64 (om* js ~slobodna duzinaizvjanja em), pre- ‘a tabalsl.,114;5~koeticjentsiguraostiS = 3,5~ 6,oviene.o postroeniu 383. Kinematika rada Klipa hidraullénog eilindra Upravianje radom hidrauiiénog clndra se vi preko razvodrih ventia, Ue pro tide kroz njags 94 purnpe prema klpno) il kipjating| tran, ednosnoizsuprotne stra 1981 tna pre rezervoa, Dover ravan ven zor pela We rao eo zustovia to pancho pase ipa yo ase ee ui dove ta mora Usted dovara mayen lace ston ua Vince etonom eka 110 akaoje swoon osavoreson pata ay rien omer tooo tg momenta las nak prank doustansee ee tata pista Bp, 0} porelad nok pat volo raon pina Sey Starice mbna velnne econeopoen pt by eure nm iaorna mote dodo svar pital asec So premone ae ‘ash iit atm cso akon totaal pom tenn. sttvope ins ‘redox se rsplotv rug soma epted. ola 18 suposent es pobtal ia saga poner pitta ina womena toes aeiney a ‘promiene prtiska u kipnjacino| san, promlone priiska u kino) strani, ©) polots) kia kod vremene t,, te. ty. 1 2) dllagrem ) aliagram Sika 3.118 Veza rervodnika | cine | diagram promione Bitiskau kipniatino) tran Kod GovScer ‘azvodika u zatvoren polodal {2 djagrama promjenepritska se vidi da srednja vrijednost amplitude u Mipno) strani postepeno opasa od vrjednosti(p, ) na (p; au Kipnjaing strani raste od \riednosti(p.,) na (pg). Do ove promjene dolaz! zbog razlike u povrSinama klpne, "ntipnjacine strane. Vijome oscllovanja Kipaje obijezeno sa (ty }1umemontu zaust anja on je pomjerenza dutin (s x) prema kipnjaino) strani U momentu zaustavja~ ra odnos sla 6a desne | ive strane Je Jodnak: Fi = Fh Bp = psIA =a), A date siied > * Bj od naglog zavstavijenia kpa, raspolo2va Kineicka energla se pretvara u toplotnu | po vrjecnost Je Jednaka radu amortizovania: + AS Py foe ukupna mass koja se zaustavja (masa klipa, Klipnjaée, ti v~ tezina kretanja umomentu proraéuna raspolobi ~ pritisak amortizacte; ade. otis Jory ~ povsina anortzace ke | bn So ~ put osclaci, Pritsak u kllpnjaéino| stranl se mote lzratunatlizjednatine: Geaniainecnee €@ srednja viljednostpritiska ar on oscil) je Jadnaka: my Ta LUkupna wilednot priska Klipnjadino| stranjejednaka rezultantno|vrjledno- ati pojedinaéni priiaka Pay 7 Pp tPa* Poe ‘dle je: p, ~ pritsak u povratnom vodu prije zaustavijanja kipa: p, ~ porestpritiska 2809 inercione masa. od vraganjakipa upoéetn’ polota| dolazido pada pritiska ukiipnjading strani orasta pltska v Kipso] stan Priteak u kllpn] strani kod ovog hoda Kips ee prora- Eunava prema: 201‘ch je: v, ~brzina kretanjaklipa prema kipnoj strani: s,~ duzina hoda Kipa:>, ~ po: etna vnjednost pnts, lz jocnatine za proraéunvaliéine ukupnog pritska ukipno| i Kipnjating| strani hidrauliénog ciindra u momentu zaustavianja se Vidi, da 68 $e narotito visoki pritsc javijati kod sistoma sa malim poviSinama Klpa | sistema sa visokim optereéenima i ‘masame, Medutim, pojedins postrojenia sa uaradenim hidraulinim pogonom ne do- 2voljavaju ni najmanie oscilacie. pain je neopahodno uklonit. Kip hidrauliénog siste- sma s0 mora u takvim sluéajevima, zajedno sa meharizmom koji pokraée, postepeno Zaustavit. Ova problem se sto reéave,naroéito kod masinaalatki, ugradnjem ventla za postepeno zaustavjanje, kod koga se svaraspotodiva knelicka energijapretvon ‘toplotu preko ventia odgovarsjuée konstrukeie vente za keGenje. Jedne od mo- ‘uéinrjefenia jo prikazano na sici 3.116. ‘Sika 3.116, Zaustevijanie Kips hidreuiénog cline ‘pomocu venta za koSenjo od kretanja ipa u desnu stranu, ule iz klipajatine strane otige u rezervoar ‘reko regulacionog verte (3). Onjeatvoren i utakvom polezaju gastalno dr? opruga (©) ugradena unutar venta. Na vr Klipnjaée je postaulien graniérik sa kosem ravni koja udara u tofak (4). On 50 pomjera prema dol venti (3) se postepane zatvara "Nakon sto se kretanj ipa zaustav,jerje venti (@) doSao uzatvoreni pola, razvodn venti u sistema se moze dovest takode u zatvoreni polo? Ketanjo Kipa u suprotnu stranu se ostvarue potiskivanjom ulla pod pitiskom kroz ejevovod 8, preko nepovratnog ventia (6) u Klipnjaginu stranu, raj oda Kipa u jednu il drugu stranu se signalziranajée8ée ugradnjom elek tromehaniékin prokidasa. Graninik na Kipniati udara u njegov mehanitki element, preko koga se dae elektrién impuls daje obavien potreban radi povratni hod. Na kon piemaelektroimpulsa, daju se elektréne komande, na primer razvocnon vent- |u.da dode upoloza) ko} ne dozvoljava dan tok ula prema idrauliénom ciindru, Me- 202 utim, hidrauiéni clings se Gesto ugraduju u takve mehanizme kojine omoguéujy Ugtadnju eletricnih signal uredala ti za to nema potrebe. Kod takvag resenja se kip krate do kraja pred ogi straznjeg poklopca, pase sva eneraijakretanja v mo: ‘mantu zaustevjanja prenesi na nih. Nastale sla mogu ponekad tit po intenzitetufako ‘elke da dovadu do puca na aka kos priévedéujupoklopce za koSuiicuclindra, Da bi se umanjo intenztet udara. na krajevima hidrauléni clindara se ugraduj sistem 2a priguiWvanje oka teen ula, ukojma se raspoloziva kineticka eneraia pretvara uto- platnu. Na sic 3.117. priazana je shematski Konstrukcij sistema za lagano zausta- ‘hjanye kipa Navehu kine }e postavlien 2p powrsine (A) Nakon dolasa klipe ukra njidesni pole), ep Kia ulai u ctvoristoa presnika,tako da se formiraju dvje zone, Ula ippred kipnog prstena povrsine (A, )ispred Gepa povréine (A tz posted ko- nove uj slcbodno ofiéeu rezervoay, a2 zone Kipnog prstena ujeprotiée preko pr ‘Quénice powsing (Xp) u «olin (@, ).U ovo zon se stvarapritsak voiine (p, ), kof Se suprostavia kretanju ipa | postepeno ga zaustaviia. i 3 oe kz A 2 aa Cer t AD lm y/ Soni Mo Deer sitnateje / Sika 8.117, Konstukein elemenata 2a lagao zaustaviane ‘ipa v Kaniem polozats Prot ua preko piguinoa ventia jo jednak Te, =F) i 2 no ae ade o: 4 -kootclontergusenia, t~ kootclentlkalnoyotpora. Priak prtanastolkomor je jednak ae tae *P asin potrebna za ptistvano kip u Kran polos je jecnaka: Rep A tA 203Prosok uti jepehazan sci. 117 Ko tetas hipaljre seu ta paolo proto kamere a) roma olor (Kata Cop wo wk pose Ketone wrtara ipa Uo ung prstons oe proko ana (2) sans eh proea ofvory (Porting zane) sree neko vk Kran pe epretnos “or ova dovodera kno over (0) On dona do powine pa pak nen th) ubomor ov eteriaprompna kina energie masa kj se kody mora Indnaa rads Koon, plu koeejat ge eee mare FY 3 Ta PT A Utoku procesa koserja taba ostvarit stains vrjocnost alo Kateri, )ipti- ska kotor (P, ). Na putu kotenla. x < J, brzina kretanja lla se mijorja od brane (y.,) do (4) dolzi do promjane kinetzke energie: Gaeeeer rr) 'Pa.80 mote postavit jednatina za bilo koi poloza| klipe: ou a Fen AM Xd Tooretski glodano, raspobozva energia je Jednaka nulikod x = 1, itada se ‘lip zaustavia, al kako jo povrSha prigusenja na reguiaclonom venti Kanstantna, pritsak sa druge strane Wips djujo napcomijonjenom vrjedno8su, mote se zakiuslt ‘da zaustavjanj kpa nije moguee ostvart bez udara. Ondakle uijek posto). alijenje- fora velzina dovadena na minimainu vijednost. ‘sim opisanog konstruktvnog rjeSenja Kod koga se brzina zaustavilanja mote ‘podeSavatipromjenom povrdine (Ap) Beste Su Konstrukcieprigusnika sa konstant- "nom brzinom zaustavjana. Kod iakvin jeéenia sa konstrukeiom cindra obezbjedulo {az0r odradene velfineizmedu Sepa rupe ukoju on ula pase, 2b09 promiene brat Re protoka sva raspoloziva enecgiatrodi za saviadavanje stvorenih otpora. Na sici 3.178. date su tr: karakteristiéna konstruktiwna fedora sa razkbitim oblikom cepa, w : A Sika 9.118. Primjortrlegenja faganog zaustavjanja kia u rainom polozaju bez mogucnosti regulaclo ‘Ako $0 5a (dy )oznatl prerikkiipa, asa) pregnikrupe ukoju lat hip. vie: ‘ost pritska uja ispred Gop (ska 3.118) moo se odredit Kod isticaja kroz 2a- zor hm d= dy 2 aay A een «sla koGenj je jodneka: Raya ee ‘I wan (2) Honauiens axomuraron! 1 (53) Ponce evn Mecunes samt Pod polmom hidrauln! akumulator pocrazumijeva se grupa uredajaraztistin, konstruktiaih oblike, kj imaju zadatak da akumulirej hidrauléru ener odredo-~ ‘i volumenfluida, u vejome kada oni nisu potrebniizvrénim organima, dah oslobode hideauliénom slstemu onda kada im treba. Hidrauléniakumulator ge djeleu tri osnovne grupe:tezineke, opruzne|hidrop- ‘nqumatske, 2 ov posjadnj opet na akurnulatore bez razdjelnka, klipe, sa mijehom | ‘mombranom, UproSten|izgled ekumulatora i djagram rada dat su shematski na sii 3.118, 7 ee zr i ate b aims re Gkumutator | exumuiator|'4:2/e2 |ktipom | mjehom |membran Hidropneumatski akumutatori ‘Ska 3.178, Klesikacia Konstruktivnih lzvecbl akumutatora 205Unsure ane ial amt ue tim mjchom, tin sa Kipornmemorarom Ber oe norsk iW Grauliénog akumuiatora, djelovanjs se odvija u toku dva procesa: wn ‘human eate made vl huproote a he proveeKompinkanagga(a dua acu koje elas Sobednom pronoun ose ren ase Deak fdas haan stom Wo ona aa )osbacuj argo stony process nto asa vied pts racer, ada elt kone pe ncopraunatsin abuso, vot poce saekurarj mura sumuaterea beeen co voumen sha ort ‘a vohmon fda Red eapanteepocessunrean Na sci 120, pritazanjepresiek akumulatora ss gumanimmjehor teristiéna polozaja. C emma nie gasa, onda keda je cre sl 3 Sr ss amen 2 Boo arene oe een ¢) pragnjenje ekumulatora (ekspanzija). 2a pritiskom pretpunenja, To stanje edgovara uslovima punjenja gumanog mieha 206 ‘azotom. kada jehidraulén sistem rastaregen od pritska,Pitisak pretpunjensa se kee $607 do 0.9 odnajnize vrjednostiradnog prtska hicrauliénog sistema, U ovom polo Saja gumeni mich ispunjavacjelokupan prostor boce, pa on zalvara givesti vent (3), eka se spnjetilo ostecenje mijona zbog prodianys v prkuéak, ko spaja bocu sa hrauligrim slstemom: ib) Pritisak gaca u gumenom mgehu je manj od radnog pritiska Koji viada u hi- rauienom sistomu, pa se giivasti venti otvara ue pun’ akumuiator (sl. 3.1200).Isto- tomeno dolazido sabijaja (kompresie) gasa. Niogor volumen se smanjuje. apritsak iste dovradnostikoja je jadnaka vrjednostipritiska uhidrauiénom sistemu (nevada vajednost pritska je P,): \) Kadaseizjedeate pritsctkojvadsiuuhidrauénom sistemuimijehu akumulatora, sistem micue oj Umoments kada dode do pada pitiska vhidrauliénom sistemu, potinjo pro- ‘ces ekspanaijegaca.U tokuovog pracesa u akumulatorsko) Bocise ponovo poveéave Cllumen kop :auzime gas. 2 smanjuje se volumen ula Koja se i boce potiskuje u si Stem Proces ekspanzijo gasa traja eve dok se priisak asa ulja opet ne izjednaée (najniéa vrjedeost pritiska je 9) G59) Zadatak akurnulatora u hidraullénom sistemu i Haran’ akumulator se woraduju uhidrauiénesisteme u iu dbavanis raz iit funkejas uitede enero, smanjenja kepacteta pumpi, amortzovanye hidrau- [iénih udara, smanjenja osclovanja pis, kompenzacije volumenai crugim sluéa- jvima. iKarakterstian privjer ugradnje akumlatora ev hidrauliénim sisterima, sa veeim brojem hidrauliéihclindara, ese Kipovi mora istovremeno porjerat Na sie 013.121, prikazanaje shema hidrauiénog sistema sa ti hisrauliéna ein, Na sto) st Cie prikazan idjagram: kapacitet pumpe (Q)iveljeme (1), 22 koje usistom treba pot nut! votumen odredene velitine, Poznat je odnos: V = Q t, to znaéi da 6e povrSina pravougaonika Q ~ tpredstavijat volumen ula koje se treba potisnutiv sister. Akow ‘remenu (treba da odraci samo jedan clindar,kapacitet pumpe 60 bit Gefirisan n= ‘oor (Q, a ukolixo je potrebno da rade svat clindralstovremeno, kapactet pum pe éebit defirisanveliginom (Q), Kod projektovarja iarautcnog sistema nastoise {z sasvim razunijvi razlogs, uaract pumnpa Sto manjeg kapacttetaisnage, Ukoliko se LUgrad! pumpa menjeg Kapaciteta, na primjer (Q, ) produtiée se vrileme potiskivania hipova na (,. Vileme rada lvrénih organa (8) visi nebo od zahtjova smasine koja se pogoni hidrauliénim sistemom, Sto znat da su agranitene moguénost ‘manjenja kepaciteta purnpe, pase uhidraulén sistem ugradujeakumulator. Ako sou ‘alain hiraulinl sistem ugraci akumulator kor'snog volumena (V,), Postze se Int efekat u pogledu moguénosti smanjenja kapaciteta pumpe. To 2na¢! da Ge se za bavianje radnog takta pumpom obezblediti volumen (Vp), @ akurmulatorom volumen (V,). Ked ovakvog rieéenia produdava se vlleme rada pure, koja 62, nakon Sto klpovi dodu u Kainji poloza| napunit akumulator ull, ali kako se ta radnja obe ‘ja 2a vreme mitovania sistem, to no utiée na kapacitet pumpe, Sa sheme na slic 12121. se vil da se upravjanj tokomulja prema svakom cline (I) vi preko po- 207; 2 me 5 Ei ee AL Te, @ KK ees Ve tVerVieleels v=Qt 1: a Mes t t t ‘Sika 9.121. Upradha ridraviénog akurmulatora 2609 smanjenia kepacitets pumpe sebnih razvodnih venta, a ispred akumulatora je postavilen dvopolozajni razvodn ‘enti, koje, kada se akumulstor puniiprazni otvoren a kade sistem mire, venti je zatvoren, ‘Vera ekumulatora sa hidrauliénim sistemom mote se ostvart naraziéite nat ne. Na slic 3.122. prikazara su dva jeSenja punjenja akumulatora jem za vreme mi ‘ovanja hidrauliénog sistema. Nasici 3.1228 Je prikezanorjedenje hicrauliénog upra- ‘anja. Keds kipovi hidrauiénog sistema prikazarog na slic 3.121, obava jedan radni takt#dodu u krajnj pologe,razvodni venti se stavijaju u zatvoreni pola, pase ule (slika 3.1222) iz pumpe (1) potiskyje prema hidraulinom akumulatoru (2). Pritsak ula ‘upraijaracom irazvodnin ventila (3) (4. Za vrjeme cada hicraulénog sistema i pur Ajenjaakumulatora ujem, razvodni ventt (8 i 4) su u zatvorenom polofal (sika 9.122). Kada s@ akumulator napuni ulm postigne odgovarajuéa vilednost piiska {,), razvodni ventl (8) so pomjera u otvoren poloka), pa se ule potiskuje prema Upravnom Klipu dropolozainog razvodnog ventila (8) i pomera ga takade u otvoren polos Sada seule potiskuje od pumpe preko venta (4) urezervoar, Kada ¢e bio Kol (04 razvodnih venti, pstavienihispred izvtinog organ, stavi u otvoreni polodal po Cine proces potiskivanja ula iz akumulatora u sister; priisak pada, pa se oba razvad- ‘a ventila (214), zbo9 dfolovanjasile opruge, dovode opot uw zatvoron poloka). Gada umpa opet potiskuje ule u cjevovod hidrauiénog sistema Na sici3.122b prkazan je 208 el ‘Sika 3.122, Shema upravjanla punjenjem akumulatora ujem ') hisrauléno upravians, ) ebkeriéno upraviane sistem eloktriénog upravijanja punjenjem akumulatora. Nakon Sto se akumulator na= uni ljem i postigne se potreban pritisak, proko olektrohidraulitnog prokidata (3) da- Je 80 signal elektromagnetu da razvodni venti (4) dovede u otvoren poloza Ugradnjom hidraulénih akumulatora maze se smanjti potrosnja energie, Ta kav primje je prikazan na upraéteno|hldrauliéno} shemi na sii 3.123 Plattorma (1) se diée prako dva glavna (2) i dva pomocna (3) hidrauléna elindra. Kipna i klipnjatina strana glavnihclindara su vezane pumpom (4) promenlivog smjera uzatvorenom hidrauliénom krugu. Pomoéni hidrauliélclindd sujednostranog dielovanja: kod kretanja platforme nadole, ule iz clindara se potiskuje u hidraulién ‘akumulator (6), a kod kretanja platforme nagore, ull iz idraullénlh akumulatora se | 09 ‘Sika 3.123, Shema ugradnje skumulatora u clu Stednle energie 209Potiskuje prema cilndrima. Na taj natin se raspolo tain se raspoloziva potencijana eneraia (kada je Blttrme canta) petvara uhicreuiéns za vrjome spustan plttorme. Usstomjo \voradena i pumpa (6); koja ima zadatak da preko upraviiacke grupe (6) dopunizatvo- ‘oni hidraulén’ krug,ukolko je dosla de isticana ula, Na slci 9.126, prikazario je nekolio Karakteritinih slajeva pri enh akumulatora, " ktarstirinstutajeva primjone hidau- @us a) ° > o) EE 7] * eer EEE e oe ] Sika 3.124, Primer ugradnje akumulatora Nast 224 cate re ran ator yc sma ace na vor, n primer, vjkar, Na pos Koa povezjetoeaksa arom vola post ‘on Jira emorzr. Kod wara tka uepupsenfe al udubtoreu cinta armorlzra¢o a0 pov ek i nodosa. Ako se Kip pode, le linda ce 0 pala prko gorjg neporatnag vena venta za regula rota uN Grau akumulator Ao ship puta Uj se peta coreg neporatnos erat 210 ventilaza ograniGenje ptiska ptisnut iz akumulatora uclindar. Amortizerje povezan $a rezervoarom preko vent laa ograniéonje pitisks kojlima zadatak daispust ule u rezervoar kage 3¢ akumuia:or napuniuljem, kao sa pumpom, Koja ima zadatak da kod hhoda kipa w siprotnom pravcu nadomjestiranje ispustenu koiiinu ula Koleberia pri'ska kod zapreminskih pump) su poznata pojava. Ona su naroéito _znata)na kod hipnit redni pump sa manjim brojem klpova (2~6).Na sici3.124b jo prikazan diagram pulzvanja pritska kod Mlipne pumpe, saibez ugradenog akumulato- Hidrauiéni akumulator se moze ugraditlusisteme kojiimeju zadatak da odro- deno wtijeme eri platformu sa optereéenjom (8.124c) na zadanom rivou. Kod takvin, Sistema su prisutni gubiei txénost, do kejh dolazizbo9 proticanja uj iz Komore viso- og priiske uKomoru niskag pritska, Gubiel do kojh dode zbog proticanja (érenazni) ‘nadoknaduju se ujem z akumulatora, a pumpa se ukljué tek kada piisak u sistem ‘opadne do ocredene velicine Kod sistoma sa duga¢kim vodovima, velikim protocima ako su ugradenl venti ‘sabrzim zatvarenjem (klip sa dosjedom), dolaz nakon zatvaranja ventla do hidrau lignin udara. Oni se mogu Kompenzirati ugradniom hidrauiénog akumulatora 1240, Kod rezervoara velkih volumena dolazi do promjene zapremine u razisitim temporaturnim usiovima. Kako su koefilientiirenja metalnog rezervoara tetne ma- ‘se raz, neaphodna je ugradnja akumulatora (2.124e) ko ée kod rasta volumiena priwatitvigaktognost, a kad nedostatka tagnosti dodaée se potrebna koligina iz akumuatora, TrizloZenihprimjorase viel da se akumulatorimogu upotrjbitiza obaviie raz- leith zadataka. Ovisno o sluéaju ugradnje tipu akurmulatora, neophodno je primljent razlitte modele proraéuna i graniéne vejednost pritiska pretpunjenie. 9.93, Proraéun hierauliénog skumulatora Proces’ kompresi@ ekspanzije gasa mogu bit 2) zotermigk, kadase proces! kompresi| ekspanzle obavijaju postepeno, pa dolai do potpune razmjene toplote sa okolinom. Temperatura gasa ee ne mijenja, ba vate odnos!: Po Vo ™ », ¥,= py V, = const ) Adiabatski, kade se proces Kompresif | ekspanzie obavija veoma brz0, pa ‘0 dolazi do razmjene razvijene toplote se okolinom. Temperatura gase se mienia; ‘ona raste i opeda, ovisnoo tome dal se vi kornpeesia il ekspanzia, prema zakoni- ~ x ‘const, ‘dja je: H = 1,4, kod punenja akumuatora sa vezdutiom. ©) Stvamniprocee se odvjau ogranigenom vremenu, paje promjenapolitropska, ‘a krva primjane je bide adjabatsko), nego izotermi¢ko} anDimenzionisanje akumuatora so v8 u odnosu na karakter ekspanzije i kom= Dresije. Proratun potrebnog volumena akumulatora ve8i se prema obrascima 2a ‘odnos pritska izapremine za pojedine promijene stanja avev avi vital Pe, yt. ye Po re Me gM Me op Kod poltropske promjane vati adnos: ay 'Na osnovu navedenih jocnatina moguée je konstrusati cijagrame za provaéun Ppotrebnog volumena akumulatra (3.125), Na grafikonu p~ V powugene su kose (ert- kane) je actjabatske promjone | tine (puna) izotermicke promiene. Obje lini se po- YlaGe iz zalednicke tacke, koja predstavia velisiu pritiska protpunjenia p, odnasu na poznate veliine minimalnog (p, )|maksimalnog (p, )piiska, mo 4e se, za ilo koju veiéiny pritska pretpunjeni, proracunatiKoristan volumen, Na dijagramu je prikazan primjer ofanja za stanje: ~nazivni volumen: V,, = 1000 em, ~ pritisak pretpunjenja: p, = 10 bar, = minimalni radi priisakt p, = 18 bar, ~ maksimalniradei pritisak: P, = $0 bar. lz diagrama se mogu oétati siedede vilednost: a) tzotermitka kompresia i ekspanziia = akumuliani volumen fuida kod 0 bar (78 %} 780 ern? ~ akumutian’ yolumen fuida kod 15 bar (30%): __300.em? Korsni volumen ( AVj,) = 480em> ) Adjabatska kompresia | exspanzia = akumuliani volume luida kod 60 bar (67°); 670 cm? = akumutrani volumen fuida kod 15 bar (25%): 250 em? Korisni volumen (a v, 420 6m aa Vig) 420 ©) leotermiéka kompresia i adjabatska okspanzia = akumuliani volumen fuida kod 50 bar (78%): 780 em? ‘akumilcani volumen fuida kod 18 bar (25%): 250 em? Korii volumen (AV) = S30 em® —[adiabat isote 8 nitirani volunen Wliaeod Vo ste oes 8 _ Die 4800? [I 0 4960. 30 00 BEBO Nasbbor Boob Be Redni pritsak (oar) Sika 8.126. Djegram promjene stanfa w akumlators Na sic 3.126. ptkazanje shematski odnos volumena ipritske w ti Karakter stiéna polofaja gumenog micha 4) boca eispunjena gasom: volumen Koj zauzima gasje oznaéen sa (Vg ).0 pt tisak (P ~ to je priticak pretpunjenia by) boca je igpunjens gasom volumena (V,) i piiska (p,)~ tojenajniza dozvo- lena vtednost racinog pritska kod korstenja akumulatora, ©) boca e ispunjana gatom volumena (Vi priska (p,)~ to enajvga dozvolie na vejadnost radnog pritiska kod koriStenja akumulatora Iz ielofenog se vidi da je kotistan volumen hidrauliénog akumulatora jednak 4 V=V, ~V, , aenergia loa se moze akurulicai je proporcionaina vein volu- ‘mena i razici najvigeg i najniteg dozvotienog radnog pritska 4 p= P, ~ Py - Kod akumulatora sa mjohom promjena p ~ V se uviek wri po ito krivo nil, ‘bez obzira da li je promjona adjabatska izotermicka i poltropska, Ked akumulatora 32 kipom kriva akspanzje kompresie se razikuju zbog se trenialzmedu briviKipai Uinutragnje povedine ciidra axumulatora, pa su kralnjetabke kompresie ipotetka ek- Sspansije, odnosno kraia ekspanaie | poéetka kompresie, pomijerene jedna u odnosu nha drugu 2a vrjlednost Koja dae proievodeé akumulatora, U odnosu nato,graniéne vr Jadhost! najmanioa i naivideg dozvojonog radnog pritiska se dafiniBu pretna siade- om: 213Proces kriterij_upotrebe 01 adiabatsko | Kod akumutirania energie punjenje | tee2adiabatski proces Pip % Foin=Py Pax Py ir 7 te Oxtae2 Kompenzacija izgudlienog : af av ay | Ye Yaa Vain at izotermicki 7 Sika 2.126, Karacesténlpolotal umenog mie 0 | ‘proces | % 2090 ‘kumuiatort dagram pV 402945 No Bnet ery, O-e1izotermicki| Opruzni sistem kod vozila ee Ay Odnos volumena i pritiska kod akumulatora sa klipom prikazan je na slici3.127. punjenje Iz iagrama se vic da so kod klinihakumulator kive promjenepitska ual fee? adiabatski 42sa razikuy¥. Do raze doll 2009 poleve serena, koja se suprottavia Ketan proces ipa oy & D2 : | (01 izotermicki | Siguronosna funkeija ekspanaija ritisak wa proces mt “ kompresija ; : Sealed bead rit TS 0 | 2-fadiabats pritisak pina agiabatshi | py = 25, 3 ¥ ‘AV =Q268 pt Informativno ‘Sika 2.128, Promjena prleka | volumena kod akumulatora sa a Booed raziétim funkeljama u hidrauiiénom sistemu 22 2) kod akumutanja energie: Py" 22m, _ - kod priguSenje puzacte | meharikh dare: % % % VW Py 08m, i p= 08 p,. Sika 3.127. Djegram promjene p-V Kod Kipoih akumulatora tro: 0, ~ ted pita, Velgina pris pretpuneniaekumulatora sa azotom zai oé funkojal kon «) kod komponzaofe hicraulénog ure strukalleakumulatora Na slef3 128 date osnowelnformacfezanekatkokarakte- pa" 108 08) F,- Fistién funkeja akumvlatora 218 214Graniéne vilednosti za pojedine tipove akurmulatora se kraéu prema sjede 2) akumulator ea mijehom: 08 p, > p, > 0259, ») Kiipni ekumuetor: Py > 10 bara: p, * 0.25 p, LUkoliko u toku rada dode do promjene temperature ula uodnosuna tempora- tru ula za vrijeme pretpunjenia,priisak protpunjenja se mora korigovat prema sle- eto) formuli ‘die je: ty ~ radna temperatura (k), tp ~ temperatura protpunjenia(K). ‘Ako se akumulator ugraduje ucilu akumutrarja energie, proraéun volumena ‘se vel prema rnije datim formulama, visno o tome kakav je karakter kompresie ek: ‘spanzije gasa (poiitropa, zoterma, adjabata). Kod kompenzaciie zapremine (zoterma) proraéun se vell prama sledegem Vevy it, - 418-30), ‘die je: Ve. zapremina ukupnog sistema: , ~najvia;t, —najeita temperatura = zapreminskikooticjont Sirenja teénosti( f= 1.08107 1K); a~ ‘nearni koetiijont Siena zidova cjevii tezervoara (za Gelk a = 1,1 - 107 11K), p, ~ priisak kod remperature t, :p, ~ pritsak kod temperature t, Date vijednost zakoetciente f ia supribitne elie. Kompenzaciiadranad- rin gubitaka (izoterma) volumena ulja $e proracunava prema sjedeéom: v em Tt BF cj je: Q, ~ kotina ue koja ve zbog proticaniaingub ject vemena.t~ we imenstlintervalukjuéenj pump, , ip, ~ navi ocnosno aii rac prt sak Kod ugradnje akumulatorauclju smanjena puleaiapritska u cjevovod iza kipne pune, proragun potrebnog volumena akumulatora se iS prema sjedetem :aV=ka, 216 ocho je: k ~ faktoF pumpe, k = 0,60 ~ jednoctindtiéna pumpa jednostranog djelovaria, = 0.25 ~ jednociindréna pumpa dvastranog djelovania, = 0.20 ~ dvoctindriéna pumpa dvostranog djlovania, 0.13 ~ treciindriéna pumpa jednostranag delovania 0.10 ~ éetvarceiindkiéna purmpa jednostranog djlovanj, 0.08 ~ 314 ~ ciinariéna pumpa dvostranog ajelovani, 5516 ~ clndriéna purnpa jednostranog djlovanj, k = 001 ~ za devetoctindriénu pumpu, = volumen ecnog clindrs, x4 = dozvoliani stenen neravnomjernosti (1 ~ 8 9); dobije se kao adnos ampltuce osciovanja i srednjeg pritiska, ‘Ako je hidraulién! akamulator ugraden zbog amortizacii hidraulésih udara, proradun volumena skumulatora sa ve8l prema: can Page, Po joane Po 2 p, ieee — yee aot ‘dj ja: m ~ masa teénost uclevovedu; w ~ brzina kretanja teénostl za ijome dolor vanja hidrauliénog dara a74, ELEMENTI ZA UPRAVLJANJE | REGULACHU 4) RAzvODNI Coane FRazvodni venti su element hidraulnog sistema kolimaju zadatak da usmje- ravoju kretana ulja. Mocu se podjlt prema: 2) obi radnog element, ) vrai kretanja radnog elementa, ©) broju polozala, 4) matinu aktviranja. U ednosu na oblik rednog elementa razvodni venti se dijele na {)razvodnike a clindrénim Kipom (slka 4.12), kod kojh se veza lzmedu izvo e,2)1 esta pajerarjem ipa ulna pong 8 apna po pow ini dodira; ’b)razvodnika sa dosjedom (ska 4.1.b),kod koh se vozaizmadu otvora(P) (A) ‘ostvaruje pemjranjem hipa po njagove} uzduzno| os, a zaptivanje preko kontaktn 20mm, | x= 6domm ‘Veiina negativnog preklapania 2) 20vsi od veldine dozvoljenog gubitka ua Tako je 40d ‘@) gubitka ua < Bem/s~ x = 0,01 mm D)gubitka ulja@ < 30 m/s ~ x = 0,03 ~ 0,04 mm, 4.22. Upravfanie radom razvodnog ventla Pomerania kia razvodnog ventila moze se obavit na razltite natine. Klas kacia postupaka pomjeranjakipa je datana sici4.5,anaslici46.dajeseizgled karak- teristiénh Korstrukefa mehaniékin postupaka pomieranja kp. Panera Fee reer [wenortho Reset wat Tao wane pote] (BER noa] [eee fazer “ yoo oso] (seins, | [emeanonet muti [Peco epruge verovonwe Ele tromotoe reeok uptota wha ‘Sika 45. Kiesitkacja postypaka pomjeranja klpa razvodnog vortla hace of BS aoe rfegenja. meheniékin postupaka pomieranja pa razvodnog venta 2) petsro. dugme, 1) polugom sa uzdutnim sretanjem, ) fodak kojl se. okrede ruéno, 9) polugom preko zglobnog mehanizma, ©) zakreine (rotraluée) poluge, 1) preko rine | uzduznog mehanizma, {) nono, pitisnom polugom, 1) prako roine | rotacionog mehanlzma, ) zakretnom polugcm, preko zupéastog_) preko zglobne poluge. Wenea il nazublene poluge, a oF @ 223Klip senajéesée pomjera porrocu elektromagneta istosmerne il naizmjeniéne struje. Na sii 47. je prkazan presiek razvadnog ventila 4/3, od Koga se pomjeranie ‘kipa v8i pomotu elektromagneta naizmjeniéne strue, Kada su elektromagnet sj Geni, opruge (6), koje su ugradene sz obe strane Kia. dovode kip u sted. nautraln\ Dolo) a kada sa olaktromagnet stad pod napon, koa se pomjera prema kipu | pot ‘skuje ga ispred sebe. U sluGaju kvara elektromagnata, kip (4) ra2vodnog ventila se ‘mode pomieritizjednog u drugi poled pritiskom na osovinicu kotve (2) proko gume: ‘nog zastitaog poklopca 1 4 S fq R od ao) iS 5 Ga ROPAR Sika 4.7. Presjek razvodnog ventila sa pogonom pomoéu elektromagneta 1. eleKremagnet; 2. Kotva; 3. tielo razvodnika; 4. Kip razvodnika; 5. opruga, Brzina dovodenje kipa iz jednog polodajau drug je reltivno veka, pa jo vee ‘me pomjeranja Kipa oko 0," sekunde, Protok kroz oval tip azvodnih vertia se krede {do 100 I/min, a to ogranigenje je imtiano veicinom vudne sile elaktromagneta Pomjeranje klpa razvocinog venta rehanigkim puter, preko poluge, Kors se upla "nom kod hidraulke mobilnin maSina Presjek takvog razvodnog ventilaje prkazan na slic 4.82, aizgledbloka od Get razvecna ventiai ventia.za ogranitenie pritiska, eza rin u maduinojtehnici, dat jena sic 4.8, Pogonski element mora da savlada sle koje se suprostavijajukretanju Gnercio- 1a, sla trenja, aksijaina zbog djotovanja pritiska i strujana ula). Sila trenjainercie su rnarotito voike umomentu pokretanje klipa, a silepitaka ratu kod razvadnika ko su "ugradeniu hidrauliénim sistemima visokog radnog pitiskaj, naroto, velkog protoka, Veligina potrebne ste za pomjeranje klipa raste ponekad | do vijednost koje se krecu preko 100 kg. Kod takvih razvodnin ventila se mehanizam za porjeranje Kiparukom, nogom elektromagnetom zamjenjje pneunatskim i hidraulikim pogonom. CeSte se kori ‘st hidrauliéni nego pneumatski pogen. On mode bit sa direktrim il indiektnim pra Wianjem, a ova) posiedni sa interrim il eksterim upravanjem, Presjek razvodnog venta sa direktnim hidrauliénim uprevjianjem njegov simbot prkazari su na sic 48 Pogonski cilindar(9)ima ugracen kip jednosmjernog delovanja ska 4.93). On ‘88 pomjera prema kipu (2) kada se upraviaéko ule dovodl a (x) sa ijeva ih desne strane. 2bog smanjenje hidrauliénh udara, klip (4) se prvo pomjera bez Kontakta sa ki ‘pom (2) savladava se sla opruge. Tek kada seta dva Kia dedi, klip (2) se pomjera 2204 ‘Ska 48. Konstruktina 1zveapa razvodnog ventile se ruénin ‘praviajor 4) presjek | simbol rezvodnog venti, ») tegled razvodtog venta, ©) hidrauicna shema modula od éetil rezvodna ventia * ventia 8 ograniZenfepritiska 1. telo venti: 2 opruga; 3. Kip: 4. mehanizam za pomjerani Klpa: 5 lezaj; 6. poluga ‘ulfevil desni adn polozs), Covodenye klipe 2) u jedan i rug poloza moze se vsti ‘88 elindrom dvosmjernog delovanja (ska 4.36) i tada se upravno ule dovodina pri ‘ajo (3) (y), a opruga (7) ima zadatak da dr¥ kip (8) u pozicli koja odgovara nev: trainom polozaju razvadnog venta Ovisno oizvedb upravianjarazvodnim ventiom sa cincrom jednosmijernog i s (aka 4.19¢). Odnos votisna (3) (8) {Uovom polozaj je kod razvodnika najéeée takav da jo ugao toka ulja bizu 69" U toku kretanja kipaiz zatvorenog pototaje do polodaja koft odgovara duini ‘pomaka (x), mijenjase veitinaprotoka (Q), pada pitiska( a p)taksijaine sil, Promje- ‘na ovlh volisina Je pricazane na djagramu sike 420. Kod proraguna slo mora se pot! od sljadedh pretpostavki: = radi tui je idealan, ~ obodna Sirna racnog otvora ja vetka u poredenju sa aksianom duinom ot vora, tako da se strujanje rote smatrati dvodimenzionalnin, ~ nema pojave rotacje u strujnicama, neposradno ispred | iz radnog otvora razvodnika. Sika 4.20. Promjena protoks, pada priska | aksfaine site U odnosu na dug pomaka Wipe 237Prve dvie pretpostavke su reaine, to se tide race neophodnojenagiasi. da Jesstryanje u razvodniku turbulentno, Al kod mally presieka,strujnice konvergiaju ta ko da se turbulentna kretanje priguluj i kinetitka enero deluje uzduino, uinjesto rotaciono. Ova pretpostavka je, uz prethodne diije, dovolina da ge problem strujania, fuida kroz razvodnik moze rjesitimetodama Kasiéne hidrocinamike. Na sci 4.21 pri Kazan |e dta arvana kod ogee ostarje stare tid homers (4) vkoro Sika 4.21, Stujanje ula kroz razvodnik Ako se analizra pojava strjanja kroz otvore @=di¢~i, mode se dot do zekljué- ka da je presjek cd mnogo veci od ci, pa Ge na njegovom mjestu doci do suzenja ‘mlaza (stieanje kroz otvore), 2 62 nalmanj presi bit rina a~b. Na mjestu navege brzine pritisak ée biti nai, pa 6e na samo vc over iaksijaina sla pitska bit na ‘marie. Ukolko se, zbog malin dimanzia razvodnika, zanemar polofajna ener, 0 20 50 za presjeke e-d i a-b postavti Gernoulijeva jecnatina: an % 6 ako je, mnogo manj od v,, mote se zanemarit lan ? 2, paso dob: A Ap a aE 2 Ukotko se posmatra strujanje idealnog fuida, dobie se: V2an. Sila koja dislujo usied proticarjatetnost je jednaka, Feave. Sila Fse mote rastavitna radjalnu(F,)laksijalnulF,q). Radjalne kemponente ‘se medusobno ponistavajujr je otvorprstenast, aaksjane silo se uzdut Kipa sabica~ ju, odnosno oduzimaju (stika 4.16). Aksijaina komponenta sie (F) je jedraka: 238 5 ‘ag = 04 P C05 8, odaoino Fag = Oe 2A ple cos 8, ase je: 6 ~ ugao ulaza teénosti Dobjen izraz za aksijahu sity (Faq) predstavia ideainu raéunsku velitiny Stvarno, ona ima druge vrijednost, jer sa Kod isticanja kroz male otvore mora uzetiv br | Kontraksia miaza, te uticajbrzine | obika povrtine mest istcanja Kod analze djetovanja aksjalnih sla, koje su posijedica strujania fda, neop: hodno je nagiastCinjenicu, da je djelovanj pritska na botne strane ka istog raz: ‘vosnika razit, Kako s obziom na polofa strana u odnosu na pravac strujana uid, {ako ipo visin, odnosno udafenju boéne strane odotvora strujanja.Na sci. 22. prika: ana su dva slaja strani: od strane (A) prema (B) | obmuto. ‘Sika 4.22. Utica) pravea strujania na velsiny | raspored aksiaint sila Ube sluéaa stujanja ugao mlaza eistitiznosi 6", alle raspored pitiseks is a koje glu na boéne strane Kipa rat, Uiek je aksijana silarmanjana mjestu ula 2a, Sto zna6i darezultantaaksijainih sila uvjekte2i da Klip razvodrika dovede uzatvo- ‘en polo Ovo se u svakom siuéaju mora imal uvidukod konstrukajerazvodnika, 3 narotito kod razvodnika sa vetim protocima i pritscima Izizlotere analze delovania sila pritska unutarrazvodnika se vid da je odnos sila razict kod razlitih pravaca teGenja ula, zbog éega le razicit | pad pritiska kod. ‘promjene pravea tedanja uja kroz rezvodnik(shika 4.18). GR reno jovani Kod razvadhnika sa sjediitem protok tuida se zaustavija postavjanjem rednog ’lementa na sjediéte (zaptivnu povrsinu). Radai element moze biti u obliku kugle, ko ‘nusa i gijvice. Sheratsk j2 oBBk sva th zaptivna elementa dat ne sic 4.23. Radi element je naje8¢e u obtku korusa, Ovatipradhin elemeneta obezbje- + 2 ct U 4 | F B 7 | ‘Sika 4.24. Fresjek | primler ugradnie venti za punjonjo strane 6e djelovati sta opruge (3) pritisak ua ko djoluje kroz kenale (a). Nakon 8tose lp (1) pomjeru gomjipolota, doe! 60 ido pomyeran klipa (7) u gern) poloda| zbog djelovanja sil opruge (5) 4£13.8)Logini vont ~ razvocn! dvopolotaini 'Na presama za obradu metala,plastike i mnogim drugim maginama &j se po ‘Gon obavia hidrauliénim sstemima velkin protoka (do 15000 1/min), al ldeaulih sistema kod kojinjeneophodao obezbiieditsigumno zatvaranje, ugradulusenepovrat- ‘ai razvodni venti. T2 su dvopolofajal venti sa dva prikjutka (2/2). Najéadée sonazi- valu ogiénim elementima.Dva su osnovna konstruktvna tips: razvodnilogiéni vont {laGniventil Nati 35. ja prikazan presi evopolo#sinog raxvednogiogiénog vant fa, 289Slka 4.25. Presjek dvopologsinog razvodnog ~ loglénog venila 2/2 Kao Sto seo vidilz presicka, kroz ventilje mogué protok ujau obs pravoa A~B. 1B~A. Venti se otvara pod djelovnjem pritiska ula, a valida ovisio tome sa kolo je strane dovod ulja. Konusni dio ventila (kip) J pritisnut silo opruge i silom pritska Lpravijaékog ula,pa se ustanju mirovanja on nalazi u donjam polozalu. Klip (2) je izve- «den stepenasto tako da se veliéine povrSina pojedinih segmenata nalaze u odgovera- juéem odnosu, Kao asnovne polazna povréina usvaja se slobodna povrsina dla klipa ‘okrenuta prema otvoru (A). Onaje oznagena sa (A, )injona veliéina predstavija 100% polazne vrljednosti Nanju dlelue pritisak ulja od strane (A), a pritisak ujaod strane (8) ielye na prstenasti dio kenusnog klipa i ona je oznacena sa (A ;). Nena povréina 'znosi,ovisno od konstrukce ventla,7iiS0% vliine (A). Odnos povtsina A, : A, Jedakle 143: +812 : 1, Tre¢a povrdinaje oznagena sa(A ,)ip0 volitinijjadnaka zbi- rupovrdina (A,) i (A,). Na nj dheluje pitisak upraviiackog ulja koje se dovod! vodom (69. Odnos povrtina mode biti iu drugadijem omjeru nego je to ovd)e iavedeno. ‘Akon povrsinu (A,) ne djelule upraviack ritisak iz vode (0), kipventilaje potisnut u donji polodajzbog djelovania silo opruge (6) Ako a strane (A) deluje ull pod pritiskom venti ée se otvorit kada hidrauliéna sla F, =p, A, postane veda od sla ‘opruge. Vent ée $0 otvort kada ulle pod prtiskom dieluje sa strane(B}, al tk onda ada sila pritska koja delyjena prstenastu povrsinu (A), F, =p, A, fostaneveda ‘od ile opruge. Venti se dakle otvara i zatvara sam, ovisno od veliéine priiska ula kot eluje sa strane (A) il (8. 250 Pre neenoutenmnncscnts COwaranjem venta | vakdinom priska otvarania ventila moze se upraviati do ‘vosenjem ula pod peitiskom upraviiagkim vodom (x) pa sa gone strane klpa (4) je Iuju rezultantna sla opruge hidrauléna sia, Logigniraevodnielemant moze bitiizveden sa ibe2 priguéenja. Lijava strana ki ana lc 4.35, se odnosi na konstrukej bez, a desna strana kipana konstrukeiy sa Driguéenjom. Na sh 4.36. dat jo pregled natina oznatavanja logiénin venta e) d) a) bt ‘Sika 3.36. Oanaéavanje razvodnog loglénog venti ‘ab) logién! venuil bez prigusenia, Ga) logiénl vont <2. prigugenjem. ‘Osnovna ma za koéonye. Primlor ueradnjo vontie 22 kodenjo uhidrauliénom cictomy prikazan jo ne iti 4.48, Kip hidrauliénog ciindra (8) porjara mehanizam (6) ljevo ~ desno oko zgloba prigyeS¢enog za podlogu. Ulje se u klinu il Kiprjaginy komoru dovodi proko razvod- frog ventia (2) i dva vertlia za koéenje (3) ™ , ‘tka 4.46, Shema hidrauliénog sistema sa ugradenim ventiima za osenje 1. drain! agregat; 2. razvodn) vent; 3. venti 23 kosenje: + napovratno-priguén! venti, 5. hidrauié clr dar; 6 mehanizam sa optereéenjem. Venti za kodenje (3) je dvopolotaini venti sa siete. Pravcem A~ 8 ule prolazislobodno, a kod oka ula pravcem 8 ~ A ventiliezatvoren, Venti sedovodi wot- vorenipolo#aj preko hid-aulénog upravnog clindra,aimputspritska se dovodi od dru- 1909 tlaGnog voda. Na upraiiaékom vod je postavien nepovratno priguéni venti ko} Dbezbjaduje dovodenje antl uzatvoren poloza) bez hidraulnog udara. Hisreuléni sistem prikazan na sic 4.46. se kod pogons mehanizama sa visokim optereéenjima /ratirvje novim kompor entarra za tequlecu pritiska i protoks, kaa na primes ra7vod ‘im proporcionalnim ventiim, regulatorima pritiska i drugim 26a potpuno razumijevanje funkcionisanja hicraullénog sistema sa ugradeniin ventiom za ko8enje neophodno je znatiprincip njegovog djelovania Presjek venta za. kotenje je prikazan na shi 4.47 ‘Sika 4.47. Presjek ventia za koéenje 1. telo ventia; 2. opruga: 3. pomoéni ip: 4 kip nepovretnog venta; 5, kuglica; & upravnl kl; 7 opruge; wus ki. od toka ula od prikudka (A), ule 58 dovod! do nepovratnoa venti, pamera © prvo kuglica (5), zatim Kipnepovratnog venta (4) le slobodnopolazi prema pi ‘kjusku (€). Koa djelovanja uja od prikjuska (8), nepovratn venti 33 zatvara. Ako se upravijaékim vcclom (x) uje dovodi sa dean strane kipa (6),a zatimkroz central ka: ‘nal preko ugradene mlaznice usloboden prostor izmedu kina (6)i tela venti (1). do |azido pomieranjaprvo kpa (6), azatim vuénog kia (@)uljevo. Vhkipa (6) pomjora brvo kuglicu (5), pa dolaz! do rasteraéenja strane (8) od pritiska,a23tim kipa nepo: ‘vratnog venti (4), pa se osiobade protok uja od (8) prema (A) Duzina pamjsrania k anepovratnos ventla (4), te glavnog (6) vuénog kina (8) je proporeionaina veléini Dnitiska upraviaeog ula koje se dovedl proko prikjuska (x). Odnes povrsina i sila ‘pruga je odabran tako da se kuglcs (6) otvara veé kod dostizanjapitiska upravianja, (04 1/20 pritiska na strani (8), Kod toka ulja pravcom A ~ 8, pad piiska je mal ion je konsiantne veisine, a Kod toka ula pravcem 8 ~ A, pad pritiskaje promjenlve velitne zavis od du2ine po- | ‘maka klip (4), zapravo od velitine pritiska upranjanja, 4.14, Prim bier Nénin sistema sa razvodnim venthima 4.1.41. Hidraulién sistem sa pareleinom vezom razvodnika ‘Shema hidrauliénog sistema je prikazana na sci 4.48, Pumpasa ugradenim re ‘aulatorom kapacteta (2) usisava ule iz rezervoara (1) | potiskuje ga do th paraleno ovezane rezvodna venta (6,6, 7), Venti (6) j tropolozain sa Eat prikfudka i upras Wha 8e hidrauicki. Venti (7) se takods hidrauléki upravija vant (6) etektromagnet- ‘ma. Ovi venti povezuju pumpu i rezervoar ea ciindrima (8,8) dvostranog djlovania ilindrom (10) jednostranog djolovanje, kod Koga se Kip vraéa u patetn poloza) pad jalovanjem sile opruge. Hidrauiénciinr se mogu ukjuéivatlu rae pojedinaéno,aprema potrebimogu radii paraleno ‘Sika 4.48. Shema hdraulénog sistema sa razvednim ventiima paratolng| vez! 1. rezervoar, 2. pumpa; 3. vent za ograniéenje priska; 4. finer; 56.7. razvodnl venti: 89. hidreutén! Cilindar cvosmiemog dfelovania; 10. hidrauléni ellindar Jednosmjernog defovanja, 4.14.2, Hidraulnl slatem sa razvodnicima vezanim u seriju ‘Shama hidrauiénog sistema je prikazana na slic 4.49, Pumpa 1) potiskuje ule {40 razvodnog ventila (3) | (4), zatim se potiskuje preko itera u rezervoar. Sister je rastereéen, a pupa radi samo sa pliskom koje dovoljan dase ue potisne dorezer- ‘vosra. Urad se mogu ukjustingovisnoilistovremeno ra2vodni vent (3,4). Ukolko ‘enti ukjuée istovremeno pomjerade se ba klipa Sa date sheme se vdl da Ge pum- Paobezbjedivatiule za clindar (5), aclindar (6) Ge se snabdievatiujemizklipnjagine ‘strane ellndra (6 Na llc 4.50. prkazan je hidrauliéni sistem prese sa upradenim nepovratnim Yentilom za punjane i clindrima brzog hoda. 283Sika 4.49, Shama hidraulénog sistema sa razvodnim venilima ‘seriskoj vezi 1. pumpa: 2. vent z@ ograniéenje prtska; 9.4, razvodni venti; 56. hidrauléo cltndar; 7. fier. Csnovna karakteristika hidraulgnin sistema presa je obezbjedenje velkin sia, sto znaéi da seu higraulén sistem moraju ugraditi clindri vel dimenzja, Kako su kod hidrauliénin pretanajéedée ihodov vel au toku praznog hoda treba obeztijedi- tively brains kretaniaKipova neophodnoje ugraditipumpe visokog kapaciteta.Dabi 52 5a tahrigkog | ekanomskog stanovista, zbjeglo to neracionalno jeSenje, ugraduiu 88 nepovratni venti za punjanje. Hidraulén sistem prase, prikazan na sci 4.50, sastol se od purpe sa elektro: motorom, ventia za ograniéenje pritiska, azvodniks (6) sa hidrauiéri djelovanjem, hidraulénin elindara breog hoda (7) | hicrauliénog clindra (8) vetke sie (ima velki preénik Kina). Za krejeveklprjace privrigen je nosat alata (oznaéon gratiranom po ‘rSinorn), Da bse zbjegla ugradnja pumpe velkog Kapaciteta, jr joza kretane kia hicrauliénog elinara(e) potrebnavelika kolisina uja sistem su ugradeniredosijed- ni venti! (9) venti za punjenje (10) sa pomosnim rezervoarom (11) 1a bi dosio do kretanja Kipova nadolje, neaphodno je elektromagnet (b) raz vodka (6) stavitl pod napon, Tada se oslobodiprolaz uju od pumpe prema kipnim stranama cilindara (7). Radostjedni venti (8) je zatvoren isvakoliGina uja kojase pot ‘kuje od pumpe odlazu clindre (7), kof su malog preénika To znaéi da ée se noseé, Zzajedno sa alatom,kretatibr2o prama fadnom komadu (prazan hod). U klip} strani hidrautiénog clindra(@) stvara se potoritisak, tse venti (10) otvaraiuije zrezervoara (17) ofiéeu lpn strana clindea (6), u koi koja je ovina o bezini kretanjaaleta. U momentu kada alat dodime radni komad ko) reba deformisati, pritsak u sistem, 2b09 stvorenoa otpora, nagioraste, pa ce radosijedni venti (9) otvara, a vent za pu: jan (10) 69 2atvara, Sada pumpa snabdijova ujem ava trihidrauéna cit, ta do~ la2i do znatajnog srianjenja br2ine, do Goga bi\inabetrebalo dot, jer pocinje proces doformacie komads kaj se obredue. 264 ‘Sika 450. Stema hidraulénog sisteme prese 12. pumpa; 35. ventil 2a. ograni¢enje petiska; 4.6. razvodni venti: 78. hidraullén elindar; 8. redosfednt Yani; 10. venil za punjenje; 11. rezervoar. Kod hoda kipeva prema gore, od napon se stavijaelektromagnet(a),tese ule ‘usmierava prema clindeima(7) ukipnjaginu stranu, Vo (A) se spaia sa rezervoarom, pa Se zbog pada pritska redasijedni venti (@) opet zatvara, lato ulje se upravlat kim vodorn dovodl do ulaze (x) u venti za punjenje: ono dele pritiskom na upraval kip ide ga stalno otvorenim. To 2nadi da $e kod dizanja Klipova hidrauliénihclindara ‘oberbjaci vraéanje Gelokupne Kolitine uja iz kipne strane clindra (8) u rezervoar (11),preko ventila (10), Hitauliniclindar (8) je inaGe jednosmjernag dlovanja, kod -oga ie klipna strana "adna,aklinnja¢inaje povezana sa atmosterom, Nakon Sto klipo- vidodu u krainj orn polos, elektromagnet (a) so iskjucuje iz napona, te razvodnik dolazi u neutrain! po of}, Shabsjevanje razvodnog ventia (6) uprawjaékim jem vrSl se prako poms nog hidrligneg sistema, kj se sastoj od pumpe (2), venta za ograniéenje pritiska (@) i ranvodnog ventia (4), Purmpe (2) | (1) pogoni stl elektromotor. 26542, TLACNI VENTILL 4.2.1. Zadatak i pode! nih ventila Zadataktlaénin ventia je dau deli cjelom hidrauiénom sistemw abezbijode pritsak odredene veligine.U odnosu na konstrukelifunkeij koju obadjjuu hia: hiénom sistemu, dijele se u tri osnovne geupe: 8) venti za ograniGenje piiska(sigurnasn i pre ) redostjedni venti, ©) redukcioni venti i regulator pritioka Vontil za ogranienjepritska imaju zadatak da obszbijede da priisak vhidrau iénom sistemu ne prede najvecu dozvalenu vrjednost. Feedosijedni venti imaju zadatak da na odredenoj vriiednostiriiska ukijuce 4 rad pojedne grane Nrauknog sistema, koje su do tog momenta ao ikjusene Redukcioni venti il regulatoripritiska imaju zadstak da u odredanom cel si stema stalno odréavalu vijednost potrebnag pets, Ventt se mogu podieltii prema obliku zaptivnog,radnog element, na: ventile 'sa,adnim elementom u obiku kugle, konusnog il cindiénog klpa, Nase! 4.51. prikazani su principi Kontakta lzmedu osnovne povrsine i racinog elementa, lz datog pregleda se vidi dase plots clindriéni kip 2a kucistem dodiruju po po ‘ina Konusni kip Kugla mogu ostvarivatl dodt po lini povesin, Pored navedenin dja, agri venti se mogu podieliti premanaginuidjelovanja: na vente direktnog | ventieindirektnog djelovanja. Venti ciraktnog djotovanja su najéede sa konusnim entillindirektnog dlovanja a 4 o) @ el 1 d ~ ate ad = ‘Sika 4.51. Kontakt osnovne povrsine | radnog elementa u obiiky konusnog hiipa (ab), kugle (cd), ploée (6) I clindriéneg kpa (2) 266 2 lipovima v obik cingra ikonusa Na sici452.prkazane su osnowe sheme tlaé- og venti crekinog incre a anes {konusom kod o8trih ica ‘adie je: 4 ~ koaficjentisticanja. Za vente sa kuglcom 1 kc f= 06 ~ 062, a kod ventila sa konusnim sjadistem 1 = 0.52 ~ O56. Kooficjent sticanja (11) se kod malin vrljednosti Reynoldsovog broja 2. < Re < 160 mote eragunati prema empirjskom obrascu: ont 268 ‘Axo 86 u jacnaéinu zaproraéun pada pitiska uvrstijednasina za proraéun povrine, dobile se: o a Ae ae dalle sijec da je kod zadare vrjednosti pada priiska A p, visina olvaranja jednake: a 2 es urdsna V2a5 Kod ventila su uglomsjedista a — 45° usvaja se visina dizana (0.25 - 0,5), priéemuse gore vrjecnosi usvajajuza ventlo sa vesim velednostima progrika, kao 2a ventile savim mai pretnika d = 5 do 10 mm. Kod ventia sa malim vrlednostima gla, posto opasnost uklijavanja, pa se ugao usvaja veti od 20° Brzina tebenja fluida kroz lane ventile ima relatvno visoke vriednost. U do- vodnim kanalima se kreée do 16 mis, a kod ventila sa visokim radnim pritiskom ona moze da raste do 30/n/s. Oaraniéavalutifaktor porasta brzin a otpornost materjala ra habane, jer su kos tako visokin brzina troSenja povréina veoma intenzivna, Pritisak (p,} za vent sa oStrim iicama mote se u poSetku otvarana odredit prema: Fop Foy =p Agi ny = 2 00” Sp Ap! Py Mo ‘ade e: Fop ~ sa cabianje opruge, 8, ~ projekca poetine ventana Kou dot je risa fide od zetvoreno3 pooiaa venta Konus Kip, 200g eelovanasile opruge sa gotnje strane, potisnut do povitine sjodita, Radi boleg zaptivanja|povolineg raspo- ‘eda pritiska na naljegajudin powtinam, povolniie sv izvedbe Kod koh jo doit po povtin, nage kaa fe doc po lini. iia seta (b,)o po praviu mania od dudine konusnog dela venta (b, Vein Kontak nog spectnog risa (,), na nosete pow editaven- tua mote se ore (berzevenel ucla vole) pomecu ce ye * (0? @) \eitnaspctnogfonaknog piska se mate prortunal po emplriske format Dd v ove ie: b= irina siadiéta: « ~ koetieantuticala material. de su vriednosti date vtabet 43 26943, rtsak ean 3018 2030 40«8) G70 800 10d =m Gem 128140 150175300” 305260715 300 Gas 380 4045 5000657075 60 @8 90” 95 Veltina doce porine se oprage mors aga ako de povrineh pritak no prose vedost: 150 iP) kodtermiek obradenog cela 80 (Pa) od kontukion aa; 20a) Kod ono, Pa) Kou oP kod ean oume. \Veomavadnakarakerstha voile tabinost tsk ko onoriavau site ‘mui raat vjednostna protoka. Ure’ ko dovade do marufaana tains bats: ona se isa oj ew veri nesabna archos 88 |promjniv veenost sl trenj urutarvetla Dosa! stpen pronjon et ‘ska je jednak: * ee 3 im con, Poy {6 0: by, ~ ritsak pr maksimainom protoku,p,~pritisak Kod minimalrog proto: i ° or Atta B= so oxoau nae nears bine tone hide kor {enti Pie odvaania Kipa ventia‘od sect, sia opruge je uravnotezenasaslom pe {ska kos cetyje ra projekcil povrsine kip. Umomentukada se vent otro! parece ¥2 e povtSina Kpa na koju eho pritisak 2a projekefupovitine sjedita Pritsak na "nutraio vc sect Coit jednak vel pritska (p,) v vey postepena cose ‘smanivat! do (ateine(p) koja odgoveravrjecnostipritska na lau iz venta, Na ‘on potpunog odvajanakpa ventiaodsjedta, pits Goseicodnacitna jecinos (®.,).20na Ge ost od prtisaka Koj clu instal hicrauliénog sistema pode 0nvijednostpritska na venti "Na osnovuilotenog se moze zakjuit da je sla koja de na kp ventia ‘moments zotvarana jednaka: ame Fop "Po Akt Py My» J Ay ~ powtina kina #14, Ap ~ porting prtana 0? ~ 6°) 4/6 py ~ po: raéunat prtisak zatvarana vetla,p,, ~ sredhja vel pritska ke dejo a piston: py, = 045 (a, ~ p,) Sila u oprus 28 mote proregunat | prom obrascu Fog =CAFCK@CINGRD, ‘dejo: C— krutostopruge, 4 ~ precnapen u oprutizbog podedavania pita otve ‘anja, x ~ visa dzanja klip Raztka pits na pogstkuinakon zavdetka otvarene ventia mote se sme- "iupromenom dna nese powtng,aona eon prratunevapramajedat be sore, 2 core {2 napomenu da Je by in = 0,25 mm, 270 U skiady 50 ovim, dosiacna powina se moze proraéunali prema jednatin: Ded oon Ukoliko bivelitina vane ste koja djeluje na kip hidrauliénog clindra rasta bez ‘ograniéenia, astao bit pritsak ula usistemu, U reainom sister on moge daraste sve {0 vliéine koje p odredena naiviim prtskom kof pupa moze ostvantiill najvacim 1 Binaierim 1) aor fF.) postane po intenctetu veéa od ste ‘Sika 4.56. Shema djelovania vent Gfolovarfa sa Konusnim (2) 272 | in toplote treba imatiuvidu kod proracuna sistema na zagijavanje, Ukupno utrokena enoraia je jednaka E+t(de,.a.0, odie ie: A p pad pritiska ula u venti, Q — protok ula kroz vent, ticanja uj kroz venti, bog navedenih, nepotalnin ofekata (tro¥ak energie pretvaranje hicrauliéne ‘utoplotau energiu)sis:om seprojektue tako dase venti'za ograniéenje pritiska otva ‘a samo kada dode do neplanranog porasta priska v hidrauliénom sistemu. [Nedostatak venta za ograniéenje pitiska diraktnog djelovanjaje sto zavrijeme cotvaranje' zalvaranja venta dolaz do nagih osclaciapitiska, aprisutne su | osciack je pritske Kada se on nalaz u otvorenom polozaiu. Ti nedostaci dolaze do leradaja na fofito kod sistema sa vetim protocima fluda, Da bi se ostvarlo tetenjeflulda kroz venti u granicama dozvoljaninbrzina treba povetatl povrSne kanala | otvora kroz koje protiée fui. To povecanje povrina ujedno znatii poveéanje sla kole dol u venti, §toje sledeéa negativna postadica. koje, naprijer kod ventilaza ograni¢enje pi ska do 300 bara preénksledita 6 mm, sla opruge Ge bit dimenzionisana na B50 N. Uxolko se kra2 venti paveta protok ula, neophodno je poveeal i presnik sjedidtana na primjer 12 mm, Kod istog radnog prtiska potrebna sla opruge 68 bit 3500 N. Sila, opruge se poveéava sa kvadratom preénika, Sto znaéi da 60 veiéna se opruge kod dalinjag poveéanja preznika vaoma brzo ras. Velie dimenele opruge uiéu na veici- ru venti stabinost ace2avanjaprogramiranog pitiska te je jasno da venti za ograni- nj pritiska drektnog delovanla ima veoma uske granice primjone. Ovinedostacise ‘mogu eliminisati ugradniom ventila za predupravjanie. Na slic 4.57. prikazana she- maven 8 oraiarjo tet sprecoraviann (0s thernom ovaj) simbolom (c) o) a Sika 4.57. Razvijona shema | simbol ventila za ogreniéenje priska sa_predupraviianjem 273Venti se sastoj od dva deta: glaynog ventila 1) iventla za predupravianie (4) Ulavnom ventilu je ugradena opruga (3), ja se sia ne moze podesavata u pomoe ‘nom ventiluje ugradena opruga (6) ja se sla podtava preko vik (7). Konore vent is sumedusobno povezane kanalima prema shemi kojaje data na sci. Nakip (2) de Iuju sls: sa donje strane F,,.a sa gore strane Fy, ++ F, Klip se nalaziv krajjer alle ¢ « alte, ae - c- ch fg Rp ce aa a, a) ») 5s venom Yha 461. Stoma deloane niruléoog ste Co iza ogranigenje pritiska i sa rasterecenjom 276 prema rezervosru pravcemP, -R, samo ukoliko pitisaku lavnom vodu(P) poraste iznad podesane vniledncsti na venti za ograniGenje pritska, ada se tropotogajni razvodni vantil dovede w neutral polozal(skjuteni su cloktromaignet a), stavja se pod napon elektromagnet(c), pa dvopolozalnirazvodni venti ootez u otvoren! polozal prkazan na sic 4.81. Sada uj tede preko venta 2a cogranienie pritisa, all ako elemenata za ograniéenje pritiske, do razvodnog Ventia | dale kroz njega prema rezervoaru Presiek ventia za ograniéenje pitiska sa predupravijanjem irasteraéenjem pri= zen je na slci 4.62. Venti e grikazan u polozaju kada se vi ogranigenie pitiske, a razvodni venti je u zatvarenom poloZoju Uj pod pritiskom ejeujesa strane (P) na donju Geonu stranuklipa (3) Natajist kip, all sa gomje strane, cjluje sia opruge sta piiska, jeristaveléina pritska deluje {sa gorne strane kia. On seiz strane (P) prostire kroz mieznicu (2), te kroz kanale (a ‘yimlaznicu (20), Pritisak ite velgine se prostreido slobodne povrdine konusnog ue 2 0 np 4 ‘| 8 aA 6 A = Wy Hal [> : 5 SS : m é » ia Xz > ptr j ut Ee Sika 4.62, Presiek ventle za ograniéenje priiska sa predupravianjom i ventom za resteresenje 1. tele glavnog veatila; 28,0. miaznica; 3. olindtién! kip: 4. oprugs; Stele ventia za predypravijanje: 6. Konusni Kip: 7. opruga; 8. vilak 2 regutacilu slo cepruge: 8. tfelo razvodnog venta; 10. Kp: 11. namotall elektromagneta; 12. kotva elektromagneta: 13. dugme 422 1uGn ponyeranje klipe; 14. opruga 2@ dovodene kaipa u'neutratan polo 271a (6), keo i kanalom (e) do kipa (10) elektromagnetnog ventila. Ustanjuravnoteze stranu (P) | (R)razdvajau:elindéei klip (3), Konus Kip (6) | clindrién kip (70), Stavijanjom elektromagneta (17) pod napon, kotva (12) se pomjera uijeve: spa Jaluse kanal) (), pa lle prtige iz strane (P) prema razervoary, kanal (30.1 19.440). Istostanje se mode post pritiskivanjem sukam dugmeta (13) kojes2 ala na {gumenom nosaéu. Nakon skjucenja elektromagneta iz napona,iieva opruga (14) ce kip odkmeh dovest u polotaj kojim se prekida veza izmadu kanala (e) (0 ‘Ako u zatvorenom polotalu elektromagnatnog ventila clade do poremecalapri- tiska, on poraste do takva vrjadnost da sila pritska na klip (6) postane veéa od sile ‘opruge koja delue sa suprotne strane, on se pomjeraudesno | dolszido veze Komora (@.b,) 3 jedne strane komora hd’) s cruge strane klipa. U tom sijehs venta dolazi do naglog paca pritiska. Do pada prtska dolaz sa izvjacrim zakasnjenjem | ukomor (©), a opada veiiednostrezultantne sie (ortska iopruge) Miaznica (2a) spreéava pac pritska u komari(P), pa se kip (3) podize. Sada su spojene strane (P)i (A) ull tice u Fezervoa’u kolicin’ koja 6e na strani (P) obezbject programiranu vrjednost priska. Koligina uja koja otiée rezervoar Cebit funkcljavisinedizanjaklipa (9) aonéa sedi Uupravo da vsine kada se izjednate rezultantna sa koja djoluje 6a gorje strane i sila prtiska koja deluje sa donje strane Klipa. Aka takvom polozaiu ventiladode do pada pritiska na strani (P), prvo se na sjediste spusta Klip (4), 2 zatim Klip (8) ‘Vent za ogranigenjepritska i elektromagnetniazvocni venti moguse medu ‘sobno povezival uraziitim kombinacjama, Na slic 4.63. prikazanaje vezaventia za ‘oaranigenje ndirektnog dilovanja () sa predupravjanjem preko plotnog vent (3b), {ropolotajnog razvodnog ventia (4) | pomoénog pllotnag venta (6) ‘Ako 60 ra2vodni venti (2) nalazi v neutrainem, zatvorenom polofej, vistors ‘neutrainom polodaju ée se nae! elektromagnetnirazvodni venti (4). Sv elektromag- ‘Sika 4.63. Grupa 22 regulacil dva nivoa prilska | rasteredenie od ppriska ome ce arope Ch pote oventiacacweenenttet) rl See ee eientoeramornivetl )stte prea eservoer Kodo ize 2 (pave azn vom, woptoc 6 Le oe ety upsolto}oerledje ra pak) tp, Orono sees are atiroprenny eraser eye eye sSosava raptor vat (Gb) apie (, a pltrem vent “icnenSjtonoeoikatp mare tefao eine podesonog pita (o,) Aeoatonstebaca¥ad pak) pod napon se sap eekomagnet (0) razvodneg ‘ventila (4), pa se zatvaraju svi prikijuéci na tom ventilu (A 2, R2, 82). Pri- oon ee eegverie Go) log refla(o). ouster te ae ee gy pou naponae sala clkroreagne (Sol! do aaa (pes ratuny verte eprint vera 2) prea mo it el) dead nreuliéom stems neophedna da os bana rath opera et oven prio Neko tah ere pkarno rail aa sedate pkarane Yon supe 28 reg rea "oe pita, 5. Py BI IA rg odaxT ike rt, a - am T LP ow w a ‘Sika 4.64, Grupa 2a regulaci ti nivoa priske Kada na elektromagnatima (2,0, ¢,¢) noma napona, rezvodni venti su uprika~ _zanom neutralnom polo2aju Ako se pod napon stave elektromagnet () I (8), usiste- ‘nu 86 viadat prtisak (p,), pode8en na venti za ograniéenjepritiska (1). Na ventiime (2)i(3)supodeteni pris’ valine (p,)(0,) Bale velidinapojedinaénomanjs od pri ometiska (p,). Madusobni odes pritisaka(p,)/(p,) nije vazan. abi se usistemu ograni- {.o piisak do valine (p,),pod napa sestaviaelektromagnet ventila(b).@ukoliko pr tisak treba ograniéit na vaiginu (p,), pod napon so stavlja elektromagnet (a). 2.4) Redosijedni vent \\/ edosijedn venti sv po Konstrukel princi delovania veoma st venti sma za ogranienjepilska maj zadatak da Kod pniska odredene voitine ukjuse it Iskiuee le rada do hdraulénog sistema. Ovisno o zadatku kaj obavigj uhidraul ‘nom sistem ralkuu 66 ukjuéni iskjuén redosljocn vent ‘Prmjor ugradaje ukluénog redosiednog ventla jeprkazan na sii 4.65. Hi raultnl sistem se sasto cd dva hiraulitnakrug, cenaGena sail Ugradena su dva ‘entla (2.3) crekinog colori: prviobaviaurkci venti za ograniGenjeptiska, Gugiteostiecnog venta, Podesena vrjacnost prise (p,)jeveéa od plik (p). Za vrjeme cbaviana hicreuiéne funkaje u pocrutj piska do vlfine (p,), ule se polskie prema hidrautinom krugul, akada seu sistemu dostigneviecnost pritska, veltine (9, edosljedn venti (3) eotvara | proput ule prema hidrauénom krugull Slike 4.65. Shema grado ukjuénog redosljednog venta Funkcionalna sherra djelovania redosijecnog ukluénog ventia indirektnog djetovanja sa vpravjanjem od varjskog pritiska | njegov simbol prikazar! su na slic: 468, Redosiedniventise sastojod glavnog (4); pomosng ventila (5), aupravjanje otogajem ventila se vil uljem iz uprawjackog voda (x). Vaisina pritska oWvaranja se podesava promjonom sile opruge (6) U pomoénom ventiy s8 konusnim klipom (2) Giavn Kp (1) se nalazi u conjem poladalu, er susie priiska (,,)'sila opruge F,) 52 omne strane veti od sie prtska sa donje strane kipa, Kada piisak u upravliaékom edu (69 poracte do valine kada sil aiska (F,)pastana veéa od sle ooruae (Fy, pomoenipilotn) venti se atvara;ulleproko njagaotiée urezervoar, pa dolazidoraste- reéenja gornje komore kia @ ans ee I A ft + i Ustrt Ll oo P| ‘Sika 468 Shema djslovanja ukjuénog redosifednog ventila ‘8 predipraviianjem Upradene miazrise ne cozvolavau da se pad pitska lz gornje Komore prenese « donju, pa sila pritska ca dona strane postale veca od rezultante sta koa deluju na klip (1)38 gore strane. Kip (1) se de, spajaju se komore(A)i(B), paulj slobodno te- e tokom AB. Uupravjackom vodu (x) sada viada pilisak velicine Kojaje proporcio- ‘ain podseno| vrjecnost sls opruge. Za sve vijema dok je venti (4) otvoren, upea- jako ulje ote preko pilotnog ventila (6) urezervoar. Toe najveti nedostatak ova- ve konstrukcie redosltedno¢ venti, pa se ponekad koristislozenila, al racionsinia, konstrukcia plotnog venta se clineriénim kipom, kod zoje nakon lvrBenog pomaka nema oticanja ula W rezervoas. Hidrauliéna sher a djetovanjaredostiednog ventia sa citncriénim kipom u p- lotnom venti prikazana je ne sci 4.67 Priisak otvaranja venti se podesava polotajam opruge (5) Sla opruge desi klip (4) ukrainjem ljevor poloiajuza sve urjeme dox je veea od sile upraviackog pritska, Za{ovijeme kip (2) jeu conjor potozalu, nae pravac teéenia wa od (P) prema (A zatvoren. Keda pritisak upraviadkog ula poraste iznad podeiene velitne, kip (2) 852 pomjera udesno, gornja Komora veatila 1) se spaja preko pilotaag ventia (3) sa re- ‘zervoetom, pa dolazidorastereéenja kip (2) se dle. Sada eglavn’ venti olvoren, pa ue tege tokom PA. Redosijedniukjutni venti se u hidrauiénom sletemu moze postavi na glav- "rom vodu, odmah iza pumpe, kao Sta Je to prkazano na slci 4.65. U tom slutaju je ‘Reophodno obezbjedit samo tetenje ula pravcem A ~B, prema hcrauliénom krugull Opisana konstrukcia redosijednog ventila to obezbjeduje, Al redosijadni venti se ‘mogupostavtizmedu razvednog venta ieviznog organ, kao 8toje to prikazano na siic4.68. Sada je neophadno odezbjedit prolz ua uabapravea A~BiB—A.paseu takvom slutalu u kudistu ventia, zmedu vadova (A) | (8), poatavia nopovratn! von: tiRRadni hod klipase ostvarue Kod toka ula kroz razvodni venti(2)pravoem P= A ‘kroz redostiedini venti (@)pravcom (A ~ B), prema klipaostranhidrauliénog ciindea ‘a povratn’ hod klip se ostvarue kod toka ulja kroz razvodni venti pravcem P ~ B pre ima kipnjaZino| stan hidrauiénog eiindra, Uje iz Kipne strane se potiskuje u cezer- ‘oar preko nepovratnog wentila (4) i razvodnog venta (2) pravcem A ~ R. Iekiueel redostijede venti se azikuje od ukljuénog redosljednog ventila samo po funkeli kop obavie v hidrauignom sistemu, a Konstrukcja obs tia redostjednih ontia je identina, Primjer Ugradne iskuénog redosijednog venta je dat na slick 4.69, Sika 467. Shema delovena utjuénog redosifednog v preopnfanta cnn kipon “7 ‘Sika 469, Shema hidreulénog sistema s2 redosijednim Iskluénim vente ‘Tab. pumpe; 2. nepovratni vent 3. vent! 2a ogreniéenie prtska; 4 redosiiedn Iskjuén! vent; 6. razvodn! venti: 6. hiraulén! clindar. Prikazani hidreuitn sistem se eastol od dvi purnpe, manjeg (1a) voéea (1) apactota,repovreinag venta (2), ventila za ograniGenje pitska ndirektnogcjelova- te ©), ik Snog redostjecnes ventia (3), tropolotajnog razvosnog venti (5) Graulgnog Glindre (6). Uneutralnom poloSau sistema, razvodni vent () se naz! u prikazanom polotaju, pa lle oie preko njega u rezervoar. Ako $e pod napon stavl Sita 468, Shome posta redeecnog vera ia Sloktromagnet (2), olvoriée se put ull od pumpe preko razvodnog ventlau Klipnu ao er ual sees gevere races et cinder vezanje uprenachm vom sre Lee Ee oe dlostiednim ventiom (4) Kod hidraulnih sister senastoj,naroéte kadajehod kpa Cinder : S ‘lindra dugaéak, skrattvrjeme praznog hodai djelaradnog hoda kojnjeoptereéen 282 283Viookim suprostavigiutim otporom, Akoje usisternu prisak pad veljednost (p,): ko je podasen na redosijednom ventily (4), ule potiskyju u sistem obje pumpe (18, 1b) ada pritisak u sitemu poraste do vijecnosti (2), redosliedni venti (4) se otvara Proputta ja koja potiskuje purmpa (1b) veéeg Kapaciteta prema rezervoaru, Sada prema hidrautiénom cilndrupotiskuje lle samo pumpa (ta) malog kapaciteta, pa se ‘smanjuje i brzina pomjerania kipa hidrauliénog ciindea, (23 neonate aka / Ragulaton pritiska imalu zadatak da u odeedenom dijlu hidrsuliénog sistema stalno odrEavaju potretinu vijednost pritiska, bez obzia na velisinu pritiska u ostalom diel sistema, Osnownekarakteristike ovog vant su: upravjanjeradom se vsiimpul som priiska za vanila ion je uneutralnom potozaju otvoren, Funkcionalna shema re ulatora priska sa predupravianjom je prkazana na sii 4.70, b4 Yj 4 - enn 4, \34! \2 oO A Sika 4.70. Funicfonalna shema djelovanja regulators pritska 2) ctvoren poled ) si se reguiaciia pelisks, a (Z x Requiator piiska se sastojo tila (1), Mpa (2), opruge (3) via (4) zaregute ‘ou pritiska. Kroz vant protée ull pravcem A ~ B, Strana () ventila je povezana sa izveénim organom, Na kip deluje sieve strane sia opruge, dja se velicina podetava Zzavrtanjem vika (4). 8 dese strane sila pitiska, dja jo veléina proporcionalna velié ni pritiskana strani (8), Ovisro 0 vein’ pitiska, kip se pomjeraijevo i dean. Ako pr tisak rate, kip se pormera ule, pa se smanjuje powrdina (a) kroz koju ule protice | ddolaz do pada pris u diel sisterma od prikjucka (8) do izvrénog organa (za vent ta), Primjer ugracnje reguatora pitska je prikazan na sic 4.71. Tilo (6) se krese evo | dasne od nuttog polotala,anjagova gorna povrSinae zakrvjena, Postavija se Zahijev da klip hidrauliénog ciindra obezbijedipritisak stane velicine, za vrijeme krota fa tila (8) udesno, Zbog toga jena vhu kipnjaée postaviin oGak koji rota za vrij ‘mo kretana tele, preka koga $8 stalno prenas la pitiska Konstantne vliine. Uovo| {azirada ulie se preko razvodnog venta pravcom ~ 8, potiskujopreko requlatorapri- tiska (4) do klipe strane hiciaulénog ciindea. Regulator priiska se postaviiaupoloza| ko) uvlek obezbjeduje detrisanu valiéinu piiska ulipnostranihidrauliénog clindra, @ ‘Sika 4.71. Shema hidreullénog sistema sa ugradenim regulatorom prtiska 4 pumpa; 2. ventil za ograniGenje prlska; 3. razvodni venti, 4 regulator pritska; 6. nepovratn! venti, 6 bidraulga!elindar; 7. vent za ograniéenje pritiska; 2. radi Komad. Za vijome kotrjanja toéka po ravno} posloz klip miruje, pase visa ula potiskuje wre- ~ervoar preko ventila 2a ogfanienjepritska (2). Kad to¢ak dade do zakrvjene povt- Sine, pase Kip naglo podigne u sistomu Ge porastpritisak. Regulator pritiska (4) ée se 209 nagiog porasta pris zatvorit, aistovremeno Ge se otvoritsigumosniventil(7) preko koga Ge 6 vigak ula potisnut urezervoar. Vent za ograniéene pritska (2) 601 {ale bit otvoren jer ule z pumpe (1) preko njaga otiée prema rezervoary, Nakon &to 's@ sistem dovede ustacianarne stan, sigurnosni venti (7) se zatvara, pase udijely tema od regulatorapritska do elindra odréava stain viledhost pitiska. Ukoliko to- ak naidena uduber je, Kipse spusta, pa pilisak uklipnostraniopada. Regulator pritiska (4) seotvara ipropustaulle Kipnu stranu hidrauliénog clindra, sve dok se ne po~ stigne podatena vijednost pits Kip eilindra 86 dovodv gon poloza) stavjanjom elektromagneta (a) pod na pon Ule e iz purnpe aaca tise lipnjaginy stranu. aul izkione strane se pat- BSkuje U tezervoar preko nepovratnog (5) | razvodnog venti (3). 285'Nedostatak opisane konstrukcije regulatora priiskaje Sto se vigak uj iste mau rezervoar odvodi preko venta za ograniéenj pitiska U tom slaju pumpaode. 2bieduje pritsak dja je vebtina podesena na venti za ogranicenie pritska Kaco jo riegova vetina podesena na vijlednost koja je za oko 10 Se veca od najviseg tadnog British, vid se da ée se, del sistema oc pumpe do regulatora pritiska a sve wie. ‘me rada sistema, odreavati ako visok prilisak. Ova) nedostatak je eliminisan kod tro. Granih regulatora pritiska, ci je presjek prikazan na shi 4.72 1 a 2 af A aan! [We — al fp Plane toqgu R A we “ af c b ‘Sika 472. Fresjek wogrenog regulatora pitiska Ul protige kroz venti pravcem A ~ B. Kanalom (a) pitisak ula djelye s desne Ceone strane klipe, pa se sila priiska suprotstava sil opruge. Kod porastapritika lznad podesene vrilednost kip se pomjera uljevo; smanjuje se povrsina protoka (a lo la e preko (c) odvod urezervoar. Ako dode do naglog porastapritska na stran| (8) Kp 88 pomjera ukranjutiavustranu; venti so zatvare, pase sve ule potlskuje strane (8) u rezervosr. Primer ugradnie trogrenog regulatora protoka je prikazan na slci 4.73. Ora) artic uaraden uhidrauiién’ sistem jer je postavjen zahtiev dase klip clindra (7) spu= Sasa stalnom vilednoSeu sile pritika, Dizanje klipa se ostvaruje kod ukjutnog elektromagneta (a). Ulje se potskujo ‘reko razvodriog (2) inepovratnog ventia (8) u Kipnjaéinu strenu. Uje sez klpne sta ne, preko nepovratnog ventila (6) | razvodnog ventila vraéa u rezervoar. Spuitanjo kipa se ostvaruje kod ukjuéenog elektromagneta (b), pa se ujeu ‘stranu potiskuje preko rezvodnog ventla|trogranog regulatora pitiska na ko ‘me je podeena odgovarajuéa vrjednost priiska, Axo u instalaci 2a njega dode do orasta vaitine suprostavijjuseg otpora (na primier,promjeila se velléinavanjskog ‘pteregenja), lip ventia és se pomjerit, poveeace se otpor proticanju ula kroz nlogs, 206 xeon Za sv ve rad venti aah ua ive be eos drehno ur ne aver eet pita (2) atoren, a otvorice se samo ako pisak pumpe tad dozvaliene veitne. iznad dozvol z Sika 472. Sema huey stone 8 vracenn vogsin regulator Ps ‘oun ort 2 egaiéne risks 9. rzvodl obit saga regu pitt: 5. manometer Enepowai venti 7. Hauler lind 8 rnepovretno-prigusn! vent 42.6, Primjena ventila za ugradnlu u blokove Gs Venti 2a ogranitenja pritiska 7 Tashovne F, .klipsepomjera udesno, smanjue se povréina pratoka (a) uspo- stavia se prvotitni odnos sia, Na ici 4 86a, prkazana je uprostena shema hidraulnog sistema, kod kogae . glavnom tlagrom vodu postavlien dvograni regulator protoka, Na ist} sic je pik 2zanidjagram promjenesile (Fu funkefl remena (t), ska 4 8b, izKojese vid! da ona nije konstantne vrjednost. Na venti 2a ogranléenje pritska viada podesena vied: ‘ost pritiska(p, asta tolika vijednost e|ispred reguiacionog venti. Paralelno sa promjenom site (F) mijenia se priisak iza regulacionog ventila(p,), @ pitisak unvtar Ventila(, )imakonstantnu wrednost, Unutar venta se, promjenom polazajaglavnog kiipa, odrEava staina velgina pada piiska Ap ™ p, ~ Pp. P&/e protok kroz venti konstantan (sia 4880), ‘Nedostatak opizanin dvogranih ventila 2a regulacu protoke je to Konstrukcl- Jom ventia nie rieéen prob om odvodena viska ua, kof nastaje kao razlka koliéine koja se dovodt ie pumpe i kcja sei ovog ventla potiskuje prema izvnom orgenu. Ta kolina ula eo odvodipceko venta za ograniéenj piiska urezerveer, sto 2naéi da co sistem radit steno u podrugiu najviseg dozvoljenog pritska (pa venti'za ograniée- je pitiska 6 bt stalno otvaren. Problem odvodenva uaje rjeSen konstrukajom tro: ‘ranog ventla slike 4.89) za regulacju protoke. Trogranii dvogrant requlatonprotoks obvi ist funkojuw hidraulénom sistemu ioba obezbjaduju konstantan protok. bez obzirane veiinuprtiska (pi (® ) Razikuje ee jedino po tome Sto se kod hidrauliénih sistema sa ugradenim dvogranim Fegulatorima protoka visak ula (4 Q) odvodl u ezervoar preko ventlaza ograniéenie pritiska, a kod Hdraullénh sistema aa ugradenim trogranim regulatorom protoka (ska 4.892) vidak ull (a) se odvodTurezervoar direktno iz requlatora. tz takve Konstruk- ce sled raziixa urasporedu priisake uhidrauiénom sistemu. Dok kod hidrauliénog 303 Sp", =ts) ‘Sika 488. Rad! diagram bioraut regulatoram protons iénog sistema sa dvogranim ‘Sika 4.89. Presi wogranog rogrenog regulators prota 2) prasek vata) sol very 5, Helo venta, 2 regulon! ‘ip; 4. nepovratni venti. Mes 04 ©) shema djelovania sistema sa ugradenim dvagranin ventiom u padruéjv od pumpe do requlatora proto~ ka viada priisak podatenna vertu za ograniGenje prick, uhidrauliénom sistemu sa trogranim vantilom prtsak ispred ventila(p,) prat promjenu prtiska iza ventia(p To znatidaje irazika priisaka 4p = p, ~p, znatno manja, peje gubitak energie ‘al To 0 vidi dingrama promjene ile (F),petaka p)i protoka(Q),kojiauze trogre fv regulator protoka prikazani na slci 4:90. ‘tka 4.90, Rach diagram hidrauliénog sistema sa wopranim requlatoram protoks ‘Trograni regulator’ protofa obezbjeduju ne samo konstantan protok u odnosu a promjenu pritska ispredillizanjega, nego u odnosu na promjenu temperature (v- skoznost) Konstrukcla ovog trogranog regulatora protoka je skoroidentiéna opisa- ‘nom, samo Je umjesto prigunog Konusnog klipa postavijen regulacioni kip (2) sliéne konstrukeie, koja e ugradujeufinom priguénom ventily(shika 4.84), Dvograniitrogra 1 regulator protoka se proizvace najée8ée za protoke do 200 I/min (NP 16) posta: Vijju seu hidrauliénom s’stemu podrugl od razvodnog venta do iavrénog organ. Zato se u skiopu njegovos tela (1) koro uvjek uaradule i nepovratn vent (4), Koj ‘bezbjeduje nesmetani protok w suprotnom praveu (B ~ A) Podietavanie veltina pratoéna navetina vib a ugiaynom rugno, prako poluge. toda inajée8ée dugmeta.U posebnim sluéalevima moze se ugraditi tv, hidrauliéno 305‘bravijanje,a shema jadnog takvog dvogranog regulatoraproto.aprkazanajena sich 491 32 42 al et : a ‘Sika 4.91. Shema drogranog regulatora protoka sa hidrauliénim podeSavanjam veiitine protogne povréine 1. glavn regulacioni klip: 2. napovratn’ venti; 3. kip za reguiaciu povrsine protoka, 4. prigusno- “nepovrain! venti: 6. ezvede venti Povrtina protognih otvora se regulée proko upravnih hidrauliénin cilncara (3) ‘Ako 20 ulje dovodiuclindar (8.1), protok kroz vente maksimalan, akada se covoui tind (3.2), protok je minimalan. Kroz vant se mode obezbjedtt bilo Koj protok ll 2 {242 v upravjackim vodovime (x) i () moraju ebezbijedt raze nivol prise, Snabdjevanje ciindara (3) ujem vr8i poseban pomoéni hidraulén sister, 4.3.4, Primer ugradnje tlaénih t protoénih ventite 434.1, Hidrauiénl sistem se promienlivom brzinom kretenie Kioa u oba pravea Kod hidrautiénog sistema kof je prikazan na stoi 4.92. Kontrolisana brzha kre {anja kta se vr proko ugradenih ventia za regulaciu protoka. Kod kretanja Kipa ul Jowu stranu (rac hod), ule se iz purnpe potiskuje ellede¢im tokom azvodn vet (2) ravac P — B, piquéni vent (Sa), kpna strana cindra. Ul le kipnjasina sttene se Potiskuje tokom: nepovratni venti (Sb), razvodni venti (2) ~ tok A ~ , ezervoar, Bra. ‘na kretanja Kipa se podeSava na venti za regulaciu protoka (Sa), ‘Kod kretanja ipa u desnustranu (povratni hod), lo se iz pump potlskue sie deci tokom:razvodn venti (2)~pravac PA, prigusni venti (Se), kiprjatinastrane cilindra (4), 308 fut 00 Sha 482, Shera sisaulnog sista £8 vpradenin nepovra “pngusrn vention ral vent (20), azvede vont Lj etone sae 3 pots tokom: napa rl (0) aad (2) ~ tok B~ Rrrezevon.drzina ean pa se pogasava ra venti 2arequlac proto (5) 307‘Sika 4.99. Shema hidaullénog sistema sa ugradenim regulatorom protoka i ventiom za stvaranje pretpriiska 4.3.4.3. Hidrauléni sistem sa drdanjem tereta na odredeno} visi i Kontrotisanom brzinom spustanja ‘anion 1) operetanie (0) stu oom our jugradennapowa vert ‘sa hidrauiiénim upravijanjem. ° bene spulayae nok denis prema pote rjeupraden verter aan tereta (hse osvanje Kd ok aod pug (ro ranosroy venta (@i~ avcem P= Anopwratinontn 9) (7) Uelempre sense por Shue racowour roo rasvoanog van prveom & = 08 ‘Sika 494. Shoma hidraulénog sistema za vertikalni transport (i) |i Cs (21801 klip a teretom potne spustati ukipnjaéino) strani treba stvorit pritisakjednak pode~ ‘ena) velini(p,) na recoshjednom venti (4), Veléina ovog pritska treba itiveéa za pribliing 10 % cd valine pita ko} bi bio davolian da dri tert (G) uzateéenom po foiajuUgradnjom ovog vente abezbjeduje se lagano kretanje kipa iz stanja mirova~ fia. al'on osigurava drznnjetereta usluéaju da nepovratni venti (3) uzatvorenom po~ Totaly propusta ue. Pri otvarania redosiiednog venta (4), olvara se nepovratniven- 1i1@).Brzina spustanja se padeSava na ventiu za regulaciy protoka (6), svaraspolo- iva energia se pretvara u toplotnu u ventiima (6) (4). 49.4.4, Hidrautén sister buBtice Hidrauiént sister buslice mora da zadovol sljodece: ‘prije potetka buena radni Koad mora bit stegnut silom odredene vel ine, ~ buroia se mora spusiat Konstantnom brzinom isa stalnom veléinam sle 2a vijeme prodirania kroe mateijal | nakon iziaska iz materjala, ~radni komad se moze aslobositstege tek kada se burgiaiavadiiz radnog ko- mada, ‘Shema hicrauitéwy sistema kojizadoveljava navedone zahtiove je data na sic 496, 08‘Stka 4.95. Shome hidraulénog sistema busiice Redosliled operacija kc i 1), p~ pad pitiska y fis fiteru (bar), n ~ dinamiéka viskoznost, ¢ ~ polupreénik kapilara ilfe Sl eols 2 el Otijentacione viilednostl brane fitrace su: Z| 2 2 = kod slabo vskoznih teénosti (npr voda),brzina race iznosi 1-10 m/min, @ z ~ kod veoma vskoznin tegnost (npr. minaralno ule), bina fitrace anos! Bel ole els 0.03 do 0:2 mimin ga] 2/2 =e Fitersk ured] se dimenzionie u odnosuna pritisak, kako bi se kroz njoga obe- _bijecio odgoveraju!protok Kade Jo uj zagrjano na radnu temperature onda 330ada je ono hiadno. Najveés razika piiska koja optereéuje iter mote se odredit pre ma sedeéo| formut Prmax = 2 P ‘cho je 4 ~ razika pritiska na ulsznojiielaznoj tran itera, Koja odgovara podese- ‘no vijednost na dierencijainom prekidatu, ¥, ~ kinematska viskoznost na ‘adno) tomparatur, v, ~ kinematska viskoznost na najnizojtemperatur ula, No primjer, ako je 9* 2 bara, v, = 26 cSt kod radne temperature + 60°C, 4 v, = 700¢St kod nanidetemeprature ad-10°C, najvecarazika pritskaje jada: 700 Panag 2 = 54 bare Naléeéce 50 Pymax W869 izmedu 5 10 bara Kapacitatfitera se cefnie kolisinom évrstih Gestica koje se mogu izdvolt i jai nataloit na fiterski uloZak. Debfina karakterstika fitarske pogaée suovisn od kerakterstka fitra (vsta materiala|fino¢a fitriranja), kao iod stepena karaktorst- ke onetiséenja ull, Povecenje zapriianjafitera utiée na poveéanje razike pritiska (4.p),zbo9 pove¢ania otporateéenlu. Graniéne vrjednostirazike pritska su ovisne 0 karakteristikama hidraukénog sistema ikragu seu granioarna:0,2:0,5; 101i vibe bara, ada ¢6 dostigne graniéna rijednostraziko pritska iter se smatra zasiéenim {treba {88 promijent il ost. Kod dafrjeg porasta atpora protok ula krozfiter se smanjue, ‘2. u krajnjom sluSaju proticanja prestaje. Da bi se obezbijadio | dale protok ula, bez ‘Obzira na zasiéerie fiterskng ulofka sa nedistocame, u iter se ugraduje nepovratni ‘ont koj se kod porasta azike pritska (A p) ctvara ipropustanepraéiséeno ule. Na sill 5.6. je prikazana konstukefafitera sa ugradenim nepovratrim ventlom (2). Uje ss dovodina olvor (A), prota kroz filters ulozak (2), anetistode se izdvajajuna je ‘ovo)vanjsko) stran. Pregigcano ule iz fiteraisti6e na otvor (B). Nakonusni co (3) re- povratnog venta deluje,¢ eve idesne strane, piisak ua. Kada sen fiterskom ulo- Sku natalofe mahanigka netistoeo, ispced itera rast pritsak koji pomjera klipnepo- vratnog venta i sve uljenefitrirano protige kroz fiter. Proticanje nefitrranog ulla ge moze tolerisat samo u kradem vromenskom pe Fiodu, pa je takvo stanje neophodhno signalizat. Signalizaclia mode bit opticka (fe rencijalni manometar, pokezvaé pljavostlieloktiéna (lektign ciferencijaln peek: da), Na slici 57. je prikazsno nekoliko Karakterst¢nih izvedbi titer, Fitersk loc! s@ rads od mredice laradene-od mesingano-riklovane cei de te presovanih metalnih (6.80) i plastiénih (5.8) vlakana. Osim navedenih,fitersk uloSci se mogu zradivatlod tkanine, papira,staklenih vlakana, sinterovanih keramigkih il metalnih Kuglica i drugih materjala. Ukotiko su u tu prisutne sitne motalne Gostice, ugraduju se magnetni itor Kod mrezastin itera, fin fitracie i protok taGnost karakterisu:valiine oka ‘en (otvari kroz koja peotoda le) | qistina okaca po jactnii powrtine Sita ieradana od 21o@ manjog proénika imajuvecu gustinu okaca. Ona seizradava preko tzv. koeficjer” 332 Sika 6.8. b ‘3 a Presjek fitera 8 uioskom od metaine mrezice 1. tfeb tera, 2. uloZak Mera; 3. nepovratn! venti Ho & 9 & Sika 87. Korsuukvne Iveco fers a » a ® ° » ‘ner bez dodatne opreme, fiter sa nepovratnim ventiom, Fter sa nepovratnim vantiom | optiékom signalzacom zaprlenia ‘iter sa elekuénom signalizacom zaprienja, ‘iter sa elekiriénom signalizacjom zepriania ‘nepevratnim vention, ‘iter 22 nepovratimy vention, elaktriSnom i ptickom signalzaciiom zaprianj.Sika 58. Uveléen lzgled strukture fterskih ulozaka lzradenin od razichin materjala ‘a presjoka (), koji predstavia odnos povrtine slobodnog presjeke (Fi celokupne ovrsine () sla: F, a noon a eee ‘he je: d ~ preénik Zice od koje je napraviino site, a ~ dimen stronice okca. Mrezastfter se zraduju sa jednim i iba ulo2aka, Sa vise ulodaka cesto sea- do tilter sa vigim stepenom izdvajanjanedisto¢a. Kod ovakvi itera mogu sepostavit fiterski ulogci sa raz povrdinama okaca, tako da se prvo izdvajaju netistogo ve" 09 pretnika, a zatim manjeg. Na ovaj naéin se obezbjeduje vedi kapacitetftracie. ‘Gubitakpritska A p na jednosiojnom mrezastom fiteru se moze izratunat po formul ov 2 dle ie 4 p ~ pad pritska u fiteru, §~ koefcjantlokalnog otpora, p — specitiéna usta uli, v~ prosjagna breina strjenja uj kroz ‘iter adaje Reynoldsov bro), Re = vd/u > 400, oeficient lokalnog otpora se mo- 48 larabunati prema formuli f ap= Fo Fo Ta sgl Vriiednost koefiijenta lokainog otpora(t) moze se, uzavisnosti od koeficjonta k= F/R, edabrati prema: 1a FolF 025 03 035 04 045 08 085 06 065 070 O75 B10 64 43 3 22 165 126 056 O75 O58 O4 od vijednost Reynoldsovog broja Re < 400, katicjent Iokalnog cipore se ProraGunava prema vijednostiodnosa powina FF, pa se tako dobien! Kesiojent ‘tpora pomnot sa koeraktivnim faktorom tba \Valednostikoeficenta popravke (n) se usvalau u odnosu na vrjednost Rey- noldsovog broa Re 50 100 150 200 300 400 1 146 424 113 408103 1,01 | | | Venn sso uraska mrezastog uloéka moze se pribiéno iraéunati wo bnew tiny kine okea.fitera, Ona ge nejéesée usveia U granicama w= 0.01 002 mis a By dje je: F ~ ukypna poveira sita, Q ~ koltina ula koja protiée kroz fitersko sito, \~ prosjegna breina strujania ula kroz cjelokupnu slobodnw povrsinu Fier ‘kog vlotka Upraksi se obiéno uzima da je cjlokupna povrsine it veea od povrtina dovadnog clevovods (53. csevovoo Keutl clevovoat 09 itera 40-60 puta Clevovodt se koriste 2a madusobno povezivanje elemenata hidrauiénog siste- ‘ma, Uhidrauligsim sistemima se koristeishjuéivo Celéne cljav zradene prema stan ardima JUS V.85.230 od éalka € 1330, ll prema standardu DIN 2991. tzradene od {elika St 35.4 BWK. Ciievi koje so ugraduju uhidrauliéne sistame moraju da posjeduju atest oizvrSenom ispitivanjuna pritisak, Ako $9 zuzetno koristebakrene civ, hove svojstva su definisana DIN-cm 1754, a materiel za aluminiske civ je AICUSMgé. PProraéuncjevovoda pod pritskom je dfinisan DIN-om 2413/66, a proreéunava '3¢ debiina stijenke kod sttickog i dinamnikog opterecenja | pad pritiska kod odgova- rajuce bezine teSenja. Proraéun debijn zida civ se vr prema obrescu: 4,p8 200 ogo, die je: s ~ debtina zida cei d, ~ unutraénil prednik elev; p ~ najveéa vijednost stetitkog pitiska: ogy, ~ dozvolleno naprezanjeu zidovima cijev:obigno se Lsvaja 30 ~ 35 % od Evrstoée na kidanjo; S — kaaticllent sigumost:najéesse se usvaje S = 2 'Naiveéa vilednostpritska (p) je odredena podesonom viedno8éu pritiska na venti za ogranitenje pritiska ina sigurmosnom venti, Medutim, najvia vrjednost Pritska usistemu je stvamo veéai od ove, jer je, 2809 br2og zatvaranjaventla i drugih elemenata, pisuina pojava hidraulénin udara. Porast pritiska zbog pojave hidraulé og udara moze se ieragunai prema: (oan, 2 aT, ‘de je: 1 ~ dutina cjevovoda: a~ brzina prostiranjahidreulénog te zatvaranje ventiailldrugog elementa: v-brzinakretanjafuida kroz jevovod. i) 98; T, ~ vrjome\Vriieme zatvaranja ventila je ovisno o konstruktivnim karaktoristikama i krece se 0d 0.02 do 0,5 s, al se kod proraguna porasta pritiska w sistemima sa ugradenim lektromagnetnim ventiima krede oko 0,15 8, Informacie o brzini kretanja hidraulié- ‘nog talasa su dato glavi 1 ‘licina unutrasnjeg preonika clevovoda se proracunava u odnusu ria weltiny protoka idozvoljenu brzins tetenja, Buduéi da brzina teéonjauiée na pad piiska,cna 0 ograniéava u odnosu na velitinu radnog pritiska prema sledeGem: = usisni cjevovod ~ do 1.5 mis, males [aa [6 ast az 10] 040 058 ‘usc oe ptsa = tlaéni cjevovod - p — 25 bara; v = 3 mis, p= 25-50 bara v= 4 mis, oar oar] a = 50~ 100 bara; v = 4.5 mis, = 100 ~ 200 bara: v = 85 mis, P = 200 ~ 300 bara; v = 6 mis, a a oo aration = 300 ~ 400 bara: v = 6,5 mis. Brzina tegenia se nalée8ée usvaja do 4.6 mis. 2 a7 3a Jako pad pritiska u cjevavodu hidrauliénog sistema najéesée ne prelazivijed- ost 10% od ukupnog pada pritska, neophocno je zraéunat njegovupeblinu vile ‘os Psa ‘aa tebe ‘ost. Proragun pada pritcka se moze proraGunall kao 2birlinjskin lokainih otpora. Li nijski pad pritska se proraéunava po jednaéii: | ieee eee Pex ‘adj je: 2 — tnjski Koefcient trena; 1 ~ duzina; d ~ preénik clevovoda; v ~ brzina tetenja: o~ gusta. al) ona oz ee reo a Na volitinu Kooficjnta trenja ute velsina Reynoldsovog broja, karakter tebe fai viskoznost ulj, a na veliéinu koeficjenta lokalnog otpora utiéu Konstruktvne ka Taktoristke. Mode! proraéuna pada pritiska kod teGenja kroz cjevavod dat jou glavi 1 Utabel 59. dae se pragiad karaktoristka cjevovods i odgovarajuéih pripadalu Gin navoja proma VOMA 24316, au tabelama 5.10.15.11. preporuke za zbor preénika wae wom | me \dabline zida 2a najée8¢e Koristene ojevovode kojise medusobno vetu prikjuécima sa tsjegnim pretenom (tabola 6.10.) | postupkom zavarivanja (tabela 8.11). Proporuke za izbor dabijne zida cjevovoda vaze u sjedetim usiovima: {) évstoéa na kdanje osnovnog materjala cjovovodsa je najmanje 400 Nim koeficjent sigumast 4: t, a stopen istozanja 12,5 %. b) definisana kiasa priiska je najmanje za 20 % lznad najveteg radnog pri Debra sda ka. im oom Pregnik ojevovode ce moze odabrallina osnovy nomograma na sic 59. aije akon ivi8enog izbora neophodan proragun debline u odnosu na svojstvo materjala Savitivi cjavovod co Savi cjavovod se koriste za povezivanje elemenata hidrauliénog sistema, ‘4 kone samo jedan isu oba pokretn, Sevitivclevovodl se rade od gum, kojaje ‘trmirana éehénom mnrezom vjednor vse siojeva, Bro] slojevarnreBs zavsi odvolsi- a ne radnog pritska, Savitfiv cjevovod su llozen’sioSenom naprezanju, kojijerezutat &)Covovodl za za¥ van i prikucke 30 Uslotenim prstenom (DIN 2591, tt 1) rea 216 Vanjait praénix —__Debiing da sim) otpranciia G(mm) p< 280ber p< A0Dbar dt mm) 6 12 010 10 20 010 16 3s x0 20 40 030 25 35 010 20 40 030 Ey 55. 01s. levovod! za zavarivano (8S 3600, ta. 1) Tepola 631 oe Debi tid sm) vodhosu a piisk nm) YOOber 160ber —260be —_—400bor wa 48 52 ee 433, 45 ma 10 03 56 38 28 733 m™ 0 60 289 80 128 200 018. 109 142 m2 43 no 180 250 i397 42 209 e 1683 100 180 250 5 2198 142 200 s 2730 80 160 250 = {jslovenj: racnog pritska,priiska usljad pojave hidrauliénog uara vibracjs, tempe~ raturnin dlatacta, arakterakretanja pojedinih taéaka, to natina priévrBéenja iz ne montaze, labor pretnika savitvog clevovoda se vrina osnovu stverne veliineprotokal ‘odebrane brzine strujania ua. Na sil 5.10. dat jenomogram na osnovukoge se moze Codabrati odgovarajud protnik. Nazivne veisne preécika su standardizovanei podje- lene u sliedede grupe: 4, 6 8, 10, 13, 16, 20, 28, 32, 40, $0, €0, 70,80, $9, 100 (Ovisno o valtini odabranog prednikxa | radhog prtiska,utvrduje 6 minimalna \rilednost polupreénikasavianja, Na sc! §.11. je dat djagram za izbor minimaline ve- Jednostiracijusa savjanja u odnasu na velitinu radnog pritiska i veliginu nazivnog prosnika, Usestalost sopetvenih osciacia savitlivog clevovoda no bl smjela bit priblizna ‘ecilacjama pris u cjevovedu. Krtiéan odnos uestalost osclacia pritiska i sop ‘stvenih osclacja savitivog cJavovodakraée sa. granicama0,~05, Uéestaost sop- stvanlh oscllacia se proratunava u odnosu na natin priévréenja B88 a Paul ane mie Sramdron goons AY rosea tare tone taom emma Sraiotey pret Goons dent Probk an ‘Sika 69. Nemogram 28 Izbor pretnika cjevovods @) 20 uevdéenfe koje dozvolava slobodno obrtanys by za duet pridwrdtenje: T oe 28 ET ty ° G+ 6, ©) 2a évrsto priévricenje jednag kraj i slobodnu rotacl drugog krale: eae ° Er a emalacscod ©) 2a pritvrdenie obuimice ea umetkom od gume: 2ar_ [Ete wo EE k te: e +Gy ae‘a je: 1 ~ rastojanjeizmadu oslonaca; € ~ modu elastiénosti;|~ moment inerciie presjeka: g — ubrzanje zemfine teZe; G, ~ duzinska tezina cievi: Gy ~ dun ‘ska tezina uj; K ~ kosticient korekcijes obzirom na brzin teéenja i pitsak Kooficijent Korekelle se proraéunava prema formu |, Fer ¥ vet Fret my i hg, ‘ade je: Fy ~ kliéna sila po Oileru; p~ pritisak ula u cjevovodu: A ~ povrsina unu- ‘wasnjeg preseka; my ~ masa ula po jedinici dutine (kgs fem); v ~ brzina togenja ula, evn pe rae K 4s - = nw F400) a ‘Sika 6.10. Nomogram za i2bor nazivne veiisine precnika savitivog cjevovode (=) -§ i "a 56 WS 10 ins 00 rodijus sowijonjalr)mm —= Sika 5.11. Diagram za izbor redjusa saviania savitivog ejevovoda nazivnog otvora: 4.5.6.8 10,12,16,20,24 Dimonzije savlvin cjovovoda su standardizovane. Progled klasifikacile po nazivsim preénicima do NO 30 sa osnovnim dimenzjama dat je u taba 5.12. Pd pritiska u sewitlvom cievovodu moe 60, zbog visokog stepana deformact Je po pregniku,utveiti samo.na osnovu eksprimentalnih ispitivanja za konkretan tip Cjevoveda. Utabell 1.1, daju se informacie o padu piticka kod teGenja ua kroz raziti= te prasnike savilvin cjevovode, Kerakterletiéne volitine-eaviivih clovovoda Tebola 5:12, ® < 160 bar > tear protnk Mow)” gn Novo} ‘ R a Mixtis 6 so Miex1S 8105 6 Mix 8 7 Mi8x45 10 40 8 MiBx15 0100 M20K1S 12180, 0 MiBxts 2 2 0 Maexts | 1¢ 200 130 MQ2x18 18 MOM 24S 16240 16) M26x18 18165 M902 20278, 2 = Maox2 2 190 M26K2 2525 2 M9Bx2 88D a2? Da, 9 Masx2— as n0)M 2x2 98S @rrwcsve. evssexn idrauliénielemanti senaiées¢e medusobno povezulu pomotu cjevovodal pr- juéaka. Prikluécise povezuju sa elementima hidrauliénog sistema preko navoja, 25a sjovovedom proko zaptivnog slomonta lice zavaruju. Na aioiS.12.eu prikazaniprosjo- 1 Gest razlcith sistema priklucaks, ape L U elu potrunijeg wvida konetruktvne obiike prkluéaka, na lc 5.13. dale se pragled nekoliko ‘pova prikjuéaka za uvrtanj, na sli 6.14. pregled nekoliko tipova rnastavni prikjutaks, nasil 5.15, pregled nekoliko tipova redukcionih prikjutaka, 2 na slic 5.16. nekoliko karakterstiénin prikjutaka po SAE standardu. Standardne simorsie pikuéaka Tapota 6.13. avo) na prick ‘Sika 6.12, Sistem! povezivarja prikjucka sa sjevovodom za chev, ‘Oval tip pekjutaka je veoma jednostavne konstrukcie | pouzdanog je sistema zapt- ‘vanja od hidraullénih sletoma kod kojhnisu prisutnvsok! hidrauliéni udar|iviorace U poslledne vileme se koriste prikjuécineéto slozenie zvedbe sa konusnim prste ‘nom, lako oval tp prikjuéaka kvaltetie zaptva, jos uvjak nema masovnu prmjenu, Jerse,vrh oiev! mora prosirit u Konus pod ugiom od 75". Visok stenen zaptivana obo- oleduju uusiovima visokihvibracia i prikjuéc! sa qumerim O prstenom za zavarlva fe (olka 5.120, al, kako je nakon zavarivanja neophodno dekaplranje, ov prkjuéci elaze sve manju primjenu. ‘ukotlko se radio prikjuécima za uvrtanje, standardizovani subrojrim inostranim JUS ‘standardom na sigan il st nagin' tabell 5.13 je dat progled karaktorsténihvelisina rkguéeka. ose ritsek Pranic frist "(oar)_ehoula mm)_Miimetaski__Wnitworthow~olewt 4 Mont 1 Kon w rs 5 Moet 8" on, 6 Mi0xt R v8" kon 8 Mix Re" on ®) priuéak sa usjeénim pretenom, prkjugek sa konusom Ko) se Zaverd 6 Mioxt Re i eee eure “i 8 mints Rie ©) prikjudak sa usjeénim pratenom éia je L 200 0 Mists: Rae ” finan portion nezublona, 2 Mioxts Roe ) prikjuéak sa O gumenim zaptvaéern i 15 MiB x15 Rae fonusom Koll se zavaruje 2a clev, @) prikjuéak 90 Konusnim telom, 8 Manes 1) prikjuéak sa Konusnim zeptvnim elementom L 160 ee opeial 70 gumenim zeptvacer. ry woaxe Re Uhirauiicl so nejéesee korste prikiuéct sa usjeganim prstenom (ska 8 123). L 100 38 Manne Rie ve ne k jel poued a Maan Rae i: ° wie Re 8 Mists, Rive 1 40 10 MiBx ts, Roe 2 Miaxts Rove 14 Ma0x18 Rie ~ 6 M2215 Rae etna nvoa (kise) pltske, preénika cjevovod | navoja na vihu pik T 400 20 Marx? Rare Voi (klase) pritske, pregika cevovoda | navoja na vhu priucka, a Maza a . so Maza Rie 250 38 Maen? Ria {2 dato tabole co vid da s9 prikjuscima sa uslodnim prstonom mogussplat cj Vvovodi do preénika od 42 mm. Vet preénic, do 80 mm, spaajuse takods sa prikjusct ‘ma sa usjeénim prstenom, al kod niin se navlaéenje prstena, umjesto navrtkom,vrSi priruonicom. Preénicl vac! od 80 mm se povezuju prrubni¢kim spojevima, kal se 2a clevovode povezuju zavarivanjem. 342, VL ~ ase nishog pra (to ak) > = Wasa sredrjog petska (ak) T= asa visokos prtiska tsk)‘Sika 6.13, Konstruktvn) obile!prijutaka ze witanje @) ravnl wvrnl; b) ugaonl uvrii: c) twokrak] urn! 4. zeptivag; 2. tela prikjucke; 8 navrtka; 4. usfesnl prstent; 5 cjev. wv Ska 6.14. Konsiruktun! obi nastavnit prikfutaks 2) raval; B) ugacnt;¢) wrokraki prikjuéak 1. offey; 2. tito prikjugka; 3. navrcka; 4 usjeénl prsten: 6. ov of ‘Sika 515. Konstrultin oblici redukcionth prikjuéaka 8), ) avn redukcton! prikjuéak: c. d) trokraki redukclon! paklucak. a & &. ‘Sika 5.16. tgled SAE prinubnice 4) 8 usfeénim prstenom, ) za zavarivanj ») 55. UREDAIIZA HLADENIE U avim elementima hidraullnog sistema u koa dolaz! do gubitake pritiska prisutno je pretvarane hidreuliéne utoplotnu energiu Uravnim djelovima clevovoda do gubitaka pritska dolazlzbog unutrasnjh sla trena, koje nastoje spredt kratanie teénost, a kod prikluénin elemanata utica| na promjenu pritiska ima promlena brzine teen i smiera kratana, | drugim elamantima hidrauiénog sistema: pumpama,hi- drauliénim encima tlaénin, stryjaim irazvodnim ventiima, dolazi do trensformaci- Je hicrauliéne utoplotnu enargiu. Tiagni venti su jedan od najznaéajelh transforma ‘ora energie whidrautiénom sistemu. Energia koja se utrosina sablienje opruge ugra dene uovaj venti, pretvara se utoplotnu ener iu. Ked ovog| drugih lemenats hidrau- lNénog sisterna pad prtiske je ovisan od brzine tebenja ula Dio hicrauliéna energie kal ee pretvoriutoplotu predstavijaqubltak snage, ko jase preko pogonskog agregata preda protvaratu energie, pump. Gubitak snage se proragunava prema sjedacom: 2) gubiel u clevovodu Eade Net oe te cra) adie je: © ~ protok (1/8), & p ~ (Nem?) pad prtiska u odgovarajutem cjevovodu; 'b) gubic! u komponentama zboq priguéenjs 0, a, +0, 109) odie je: ©, ~ kolitina ula koja se. ventiy za oaraniéenie pitiska, regulatory protoka 1 Grugom venti cdvod! u rezervoar, p, ~ podedena vrilednost prtska ns wn, 345,vent, ~ kona uja koja se iz ventila Koj viSiregulacily odvod v sistem, P, ~ pad pritiska u venti; ©) gubiei usted proticania: Ny = Ny = yd ‘adie Je: Nyy, ~ UkUpMa saga, Ty 7 yeh» URUBRI Koeticent iskoristenja [Ukupno odvedena koliéins toplote utoku jednog radnog cikusa Cebit pdnaka: Ne t+ Nyt, + Ng t, a= awn, ‘die je: t,t, ts ~ viome trajanja pojediningubitaka vtoku ukupnog vremena adnog cckusa (0, ‘oplotna eneraia akumulrana u uju oda se okolin, Ta) proces je prisutan sa: imo kod elemenata hidrauiénog sistema koji su ugradeni u prostore sa intenzivnim strujanlem okolnog vazduha | ukoliko ja razika temperature ula okoline znatajna (h- prstana pile montaze (sika 6 3), nakon montaZebez djelovania sie pritsks te¢nost (slka 6.38) kod delo- vanjasile pritisks teCnostl (ska 6:3). Nasi 8 3b, J prikazan idjagram pitiska pred deformaciie zaptvata (unulatni pritsak u zaptivacu),a na sici6:3c. raspored rezul tantnog hidraulénog | unataénieg pitiska u zeotivacu, Pritisak doformacije se kreeiznad 0,2 MPa, a postife se kad deformacje(k = = db) 0d 5-17 %, ovisno od pregnika, a Sika 63. Oxnos iljeba i Orprstena u neopter ‘pteredenom stants 2 prije montaz bi; naken montage i kod djelovanja pritiska detormacte, ©, kod sfelovanja rezultantneg prliska deformaciie (p, ) ' hierauténog pritiska (p) 387Osnovnltipov! materiale za zoptivace u Navouiet Tabela 62, Matern Toth 26008" sineroino zepthaca HSB _HSC_HSO__ulleH Perbunan| + + + ‘Sikonakd kaudux YF + + zadovaliavs; — ne zadovoave: 7 troba lp ze cdreden: tn tegnost Favela 63, Valéina 2azora@ (wm) kod two¢e po Shon Pateak ean 70 2 0-15 028 025 098 15-35 020 025, 02s 35-7 032 020 025 70-100 0975 032 020 soo- 1600 030. 012 10-2000 ors 210 200-350 : ors Nepokretne povrdine u toku process zaptivana se ne dodirjuilemedu nine zazorveliéine (s).On zavisi od priiskaltvrdo¢e zaptivaca ipropisujese adgovaralucim nacionainim ii standardima proizvodata O-prstena, Utabeli 6.2 se navode podae! o veliéinama zazora(s) kod upotrebe zaptivata twrdode 70, 80 1 80° Sh, 2a raziéte nivoe pritska, prema standerdu usvajenom u SAD, sense roxser Fvesna Zantivanie pokretnin poviéina u hidraulci vei so na dva natina: 18) bez zaptivaéa ~ odnosom oblika | dimenzije pokretne i nepokretne paves re (bezkontaktno). ) sa elastignim zaptivatima raxizitog obika, Zaptivanje pokretaih povrdina bez zapvata se korst kod rain konstrukci- Ja purl, razvodnin ventia i drugin komponent. Kod ovog sistema zaptivaniekorst se prinelputroSka raspoiodive energie prticanjem kroz male zazoreistvaranjom vtloF- hog kretenla u pojedinim zonama zaptivaéa Velgina zazora se detniSe odrosom po- vebina nepokretng cilndra | pokretnog Klpa i ona 82 kreée, ovisno od pristupa kon cepell proizvedaéa, od 10 um pa do nekolko stain milimetara, kod komponentiistog tipa | gotovo identiénin konstruktivnih karakteristka ane Ia klipovina razvodnih ventila, a Gesto i na Klipovima pumpi. vide se urezan “lobo. To su kanal tev favirintskih zaptivace, kolimaju zadatak daaminamoteserie ‘zmedy dvie powsine pretvore uvtlozno, te da se tako utfosiraspolodiva energia fu dda Parsleing sa utroSkor ereraie, dla do pada priiska imoze se postavit opste bravia: to je vedipad pitiske, manjojeproticanje kroz zezore.’ obratno.Nasiici6 4. je prikasan mehanizem pada priiska vlavrntskom zaptivacuklpa razvodnog venti sa {1 Sijeba | detaltoka teGnostiu Jednom Zihebu LIZA 4 Ht ee VV, Mee ‘Ape ‘dpe Detalj Zjeba Ape Ape 1 ‘ike 64. Kinervatika toke teénosti kroz lavitintski zaptivag JJedan o¢ slofenijh problema kod izrade konstruktlmnog rosenja hicrauléniy xomponenti je problem zaptivanja pokretne i nepokretne povrSine. Kod hidraulénih iemponenti to su uglavnom okrugle povrdine, tou ivjesnom smislu ini problem slo~ Zenifm. Skiopovi sa preceicima manjin dimenaljazaptvaju se beskontaktnim zaptivay om (laviintskiraptivaé) sasvim uapjesno,a.za zaptivanje slopova.sa veéim pragnich mma problem zaptivanja se mor rjesavatirazlitim konstrukcjama elasténih zaptivata, Ovdjo se raciuglavnom @zaptivanju unutar hidrauliénog ciindre, Kod koga Kipima, ‘adatak da saviada vanjsku silvia gokre¢s odgovarajuéom brzinom, pase proticanie iztladne upovretnu Komoru mora v clelsti eliminsati.Stepen zaptvanja se mora ar Didi tev. ansolutnom zaptivanu. Osim ave funkcie,zaptvadi morlu da sprijee ist ‘anje hidrauligrog fluida i clindra uokoiu uiazak strani, Evrstihdesticaiz atmosto- fel okolineu urutrasnjost clindra, ko se orome doda raziit pravac:intenzitt dato Vana piiska (na primer eilndrjednosmjernog i dvosmernog delovania) te Gest zat- {jev clindar sbebiedi dréanje opteraéenja na odredenom nivou(sttick priisa¥) Veoma visoke wine pitiske (ojelovanjehidrauliénog udara ii porastpritska zbog ro ‘rene smjera cielovanja optereéenja), moze se potpuno shvatitikompleksnost meh nizma zaptivaria Sez obaira na vest, tip | oblk zaplwvaga, kod kretanja Kip iz jednog u drut smjerprisutni su uvjek gubic uj, Zaprominekl ubicizaptivaéa se mogu cde zhi Grodinamickih ponaganja clastignin kontaktnih povrSina, na osnovy hidrodinamicke 25‘teorje pocmazivanja, koja se za ovu analizu mora uizvjesnim slementima modifikova- 11 Na sici6S.prkazan je odnos pokretne inepokretne povidine pod uglom Posmatra, 50 olamentfluideviskoznost(n), jedinin Eine, udalenoeti od Koordinatnih oca za duzine (x1 (y). On se kreée brzinom (w), ana nieaove hodne povrdne diel se y «| nix # ‘Sika 65. Anakza priiska elemenata fluide izmedu nepotreine 1 poiveine powsine a) poloze) Gestice fuida fzmedu pokretne i nepolzetne wpovrsine, 1) fagrain' promjene gredienta prtiska 4) sie pritska: pdy 1 (p + 4 p) dy, 0) bile trenja koje se suprotstaviajy kretanj aw a aw a ear] w= 22 ay x ay ay ov Brzina lamola ida s¢ mijenia:lametauz pokretnu povrSinu ima brzinvjednaks brzin kretanja povisine.a lamela uz nepokretnu povréinu miyje.Silapritska nastojida estice fuida ocr ustanju kretana, a sila ema je zaustaviia. Ako se zanemare sie Inerole, mote se postavt jecnatina ravnotaze “ a aw + do) dy ~ ody = 9 — en be ay) dx (5 + do) dy ~ 9 dy =» — 7 ay y (en) dake se dobije: aw ay 62) 2 integrranjer a) 30 1 op reo ataran eet natu tite 64) Za grate usove: Tye olzy = hon see: v ~relatina brah) ~ vina azo oéredonom presi, tools. vey on tg, nod ty ia r * wn oF agen a 2n dx uli (65) lzvedena jednatina (6.5) @ odnosi na bzinu tuida kroz zazornajmani () iemedu pokretne | nepokretne povrsine, Ovaje mogu nastatl dva karakteristiéna sluéaja: {8} zaptivaé je postavfenu kil, a je njagova povrSina pokretna, a povrtina ci lindra je nepokretna: 'b)zaptivaé je postavien uciindru,paje njegova povrsina neopokretna, apovr- Sina ipa je pokretna Kod konstrukeie Klipova primjenjuju se sledeta rjeSenja: a) kod Klipova sa klnjacom zaptivat se postaviau Klpu, ») kod zaptivanja Kipnjage zaptivaé se postavia tijelu cindra, ©) kod klipova bez Kipnjaée zaptivas se postavija v tly efindra Protok kroz zazor neimanje veisine (h’)prikazan na sili 6.55. jadnak jo: » wt as Sway, ioe, fie 2 (68) ‘| nakon integrianjat izjednatavanja dobijenth jednaéina po osnovu (a), dabile se: ep hid bY Deny, me bi wen Na slici6 Sb je prkazan graf oromjene pritiska(p)funkeif duzine zaptivaga (0, iz Koga se vi da pritisak caste do miesta Birne zazora (ntu dostife maksimum, rnakon Eega opet opacia, Nanb krive promiene pritiska se eznaéava sap, pa sejedn: Gina (6.7) daljerazraduje poosrovu protpostavke dajeza odréavanje rdvnote2e izied- agen pitisak prednapona naviagenia i priisak usloju teénost pase pitisak v zaptl- vaGu analiza preko pritska u sloju uj Konaéan rezu tat ove analize se moze Iskazatljednatinom: ., (oa re \> Pw (6a) Proratun nalmanje dobline zazora prema jednaéini (6.8) mote se izvréitisamo 3612a zaplivky za oju posto} diagram promjene priska u tunkeli dine (x), kako bi se Srdjent(P;,) mogao iraziti kao odnos dplc w (Pa/). U stladu sa razlisitin uslovima eksploataci, razvien je | velki bro) azisitin ‘obika zaptivata, a najéesée korgteni prkazan su na sci 6.6. 1 is 9 elastignh zaptvaga 8) O-pisten. ber / sa za8ttnom plocicom, 5) praten hvacrainog obtha, ) komplet Vomanzeta, (Sree re ae ‘tka 6.6. Primjer razéin Konstruktialh obtka Kiipow hidrauiéni ciindara su opteresenipritskom nalzmjaniéno sa Kipne | Bing strane. Zbog toga se kod ovakvog optera¢arja postavjju sa obje strane ‘ipa zaptivad! ej oblik stan slovima Vill U NokolRko karakteristignihoblika ugrad- fh na Kip hidraulinog ciindra prikazano je na scl 6.7. a) =e Sika 67. RaziGh biel zaptvate ze hip harauléreg clincra 2 Yprstenes ota sa niet proiom, ‘rstnast zaptvaé sa paiisnm pratonom (goo fevedbe) | Kampet Vmantsta a nosvim Zest | pisnin pratonom, ©) Urasinetiénl zaptveé | Komplet Vimanteta kod telesopekog chine. Mehanizam zapivania elastin prstenova v obliku slova Ui Vieuvezisa djolo- ‘vanjem pritske ua na unutraénje strane procjepa zaptivata.Pritsak uja otvarazapti v8, paon nateze na kliznu povrdinu Kip siom Zia je veliéina proporcionaina respo- » ‘stka 6.8. Respored priiska kod zaptivada u obliky slova U tstana 671672 prkazano[ezapvarjoaakompltom Vande apt saa il stmjeosnon ensure einer Votanoa tos Bo {Botveh gecleove je promt vena Fav od pk ua i rece rajesturontakapvrin zapvacal pa dado sietroun oe supeatarlvatan,Orajnapotalie jor Ue na gubtkeenea arama raul oetejontkorte cna Sta oa avs od obi 2 ser are ea matrel ha sk! 89, cat degra promo Kotlenta wena Pere acbiccapinaceanesii6.0 promjonasie ea vocnosunveldind rad agonans ko senveta ota sove J. untniog pena 0 vars 7mm, = 3 A S a £ 60} lc 8 B00 pe) 20 pritisak =P oe e a oe pritisak-p (bar) 1 60 Porn Kn ry ion ti Se Tg capuivace razicitog oblika | promjena sile tenia riteange oom te et ay Lope eet UPS mma Aran ye crores SoS pomsPosebno znaéajnomestou konstrukcif hidrauliénog clindra imajuzaptivadi za ‘skidanje mehanigkih netsto¢a sa kpnjate, jer sve mehanitke natistoce koje se une- ‘Suu unutraénjost eiindraadiaze sa ujem do hidrauliénhkormponent. Nasi. 10.da te su ti konstrukcio zaptivaga za skidanje necistota sa klipnjaée. od intenzivnog friania povetine Klipjage, zaptivati prkazani na slci 8.10. ‘rug, sliéne konstrukcija nisu ustanju da uklone sve netistoce sa povrine kipnjaga U takvim sluéajavima uvcd se komplixovano rjegenje sistema za pranje povrsine klip, late sa ullem, ‘tka 6.10, 364 ptivada, za skidanje nesistoéa sa Kipnlage hidraulénog clincre DODATAK PRILOG 1 ~ Ozraéavanje elemenata hidrauliénog sistema, PRILOG 2 ~ Ozra¢avanje prikjuénih elemenata PRILOG 3 ~ Pregled najéeSée koristenih obrazaca PRILOG 4 ~ Preraunavanje mjernih jedinica 365,PRILOG 111 OZNACAVANJE ELEMENATA, Soci rovod = seen evord L>200 = aati tre Les0 amen = aatvicooras = xan polos a = mie wot ~ neva rota itu vADAAT PRAOUGAONIK et lider oo VADRAT = OUAGONALNO FOSTAVLEN ~ fr rasp, ak O° oO ° [a | © = won ote eo ty eee eean a ea = = mizrea x oie R — a an ii —— tt ane f = smlbion one 267T PRILOG 1/2 OZNACAVANJE ELEMENATA PRILOG 1/3 OZNACAVANJE ELEMENATA Sage ceo 2 Ff | th y ~~ $ jadnostranom Mipalaéom = Puma Konsantnoa xapacta ~ 2 erin sic tac atetnl oslo) mote ~Ieoncsans dori rostaeg dtorane anteniem 68 ~ bez costae brane snstenana PRNCPLOZNACAVANA VENTA ~ ened ya vretanoe, oda = prmtt corre ABC RS XIE m/s 368 369370 ee geese BLOG {iS _OPAACAVANS ELEMENATA ~ cnn ot al estes 8 t cl mo fa x 6 ta SbRABooo i (| (2 pkuhn? otto) = = sr toe ODS,PAILoG 1/6 02 NAGAVANJE ELEMENATA ‘BRILOG 1/7__________OZNAGAVANE ELEMBHATA sya eWerraozes 00. (WAZIV ELEMENT I OZNAKE = r09ror raguitor protone “ae 4 ~ gon att sortie arcades eesti vat = Wogan rogue etka AL ets oreo Proronconae vores 448 = lndratnog detovarga 99 salad Sota ae Ae fewer tana at ANA Se XE 4 a f ty “direkinog Gsowane u ~aeting varie on ‘oration ~Indetinog loan toga vet Srinagar rrorote vor em open pe gf meas tf eee Ta tnt = epost ae ee e Gh on sect { ery aie ont pte t ave “monremes' feral = tnt pres oe ome 37a 372PRILOG 1/8, OZNACAVANJE ELEMENATA 374 = moan tt ‘El’ ~sgppemel nein ace ae ae = as eee ‘Al comereanete s ‘ = preporconts ron sgt por ~ sro mtr pana = we epator ptt PAILOG 1/9) romoow eLadenn mio pot es oe nach nora brio protean = mat poke OZNACAVANJE ELEMENATA & 2 > : oe * f i 378PRILOG 1/10 OZNACAVANJE ELEMENATA NAW ELEMENTAL O2NaKE seo. PRILOG 2 od OZNACAVANJE PRIKLJUCNIH ELEMENATA, oars nai ageovaren = Mari hue B® 2 © SIVBOU POGONA LENENATA Tiils ¢ 285 376PRILOG 2/1 OZNAGAVANJE PRIKLJUCNIH ELEMENATA apt orn nt ora ot ont ot Toke wrt a asin on ate eer at 5G) | ae 378Pa ACAVI PRILOG 2/2 __ OZNACAVANJE PRIKLJUCNIH ELEMENATA PRILOG 2/3 _OZNAGAVANJE PRIKLJUCNIH ELEMENATA — = eae a —— wa — smn = gt snes : won me eS |< =— ‘eta cto sien i Aj a a — ee ~ ‘a rods vercon a Ais |PRILOG 2/4 282 RINJER OZNACAVANJA PRIKLJUCNIH ELEMENATA Tf es ; 4 a 13 aha it \ 1. rezervoar 2 pumpa 3. ventil za ograniéene piiska 4 manometar 5 razvodni vent 6. redukcion! pikuéek sa vanjskim # unutragnjim navojem 7, ugaoal urn prikugak {8 ugeon’ nastavn prikjuéak ‘9, raved nastaved prikjudak 10. ugaoni zakretn! prikjuéak 11, tokrald nastaval prkjuéak 12. ravnl cfevni prikjucak 13. prikjuéak za: menometar 14, Fava! nastaval prikjucak PRILOGS PREGLED NAICESCE KORISTENIH OBRAZACAPRILOG 3/1 PREGLED NAJCESCE KORISTENIH OBRAZACA 1, PUMPA Protok) Q = at 000 Snags: P= — tw 00%, UUkupn’ stepen korisnog delovana aie” Mot Te Tije™ 08 + 0.86: wean’ stepen korisnog djelovanje, yet 08 = 0.98: volumetriski stepen Korisnog djelovani, hm = 08 * 0.95; h drauléko-mehanisk stepen korisnog djelovaria, 2. HIDRAULICNI ROTACION! MOTOR va Zapromina punjeniay a = premina punjonk Ee 0 qi 1000 Boj obra: n= Li") a «BY Ben lelazni obrini moment: Mi, = ———™ dati] Ielazni bat ie ST leat] al Mi, + 189. V AB Mg, 10? [dam] apan, Pipe WY S00 LUtupnistepen korsnog dejslva: ny = Iatazna snage ya Th Brojéane vejednost et2pena korlsnog gjelovanja su pribizno jednake wrijednastima kod pumpe, 2. HIDRAULICNI CILINDAR, ; po Povttina kia acing eal 708 of i ne OE ten 00 0768 6 Powsinationoge: = EE tent 100 385PRILOG 3/2, ___PREGLED NAJCESCE KORISTENIH OBRAZACA Pretenasta povidina Kipnjasine strane 0,728 (a — a8) Apr Anes SE ent ‘Sila potiskvanja sa klipe strane: pd? 0.785 Fe SE tay 100) Sila potiskivanja sa klipnjatine strane: Braina pomierania klipe w e eR Teoretski potreban protok Pval Tyqi * 0:95 ~ zapreminsk’ stepen korisnog delovania. An Zapremina hoda: ¥= aaa Ul An Vejeme nods: t= 4, GUBITAK PRITISKA Gubitak pritiska u ravnim cjevima tv Apa 1OX— — 9 [par ° zp teen 286 PRILOG 9/3 PREGLED NAJCESCE KORISTENIH OBRAZACA Koeticiient trenja kod laminarnog strujanie: 64 » 1” Re Koeticiient trenja kod turbulentnog strujanja: 216 (pribiina vejecnost Rojnokdsov bro Gubitak pritiska v fokalnim otporima: Ape 106 p [ba b> Pee Gubitak pritiska 2009 razlike goodetskth visina: pan a bar Pm teal Brzing tesenja kroz cjevovod a . om sw tee 7 5, OBJASNJENJE SLOVNIH OZNAKA U JEDNACINAMA 2 (uminy = protok: Vem’) = specifién! geometrski protok pumpe, odnasno specif: Gna geomettska zapremina punjena hidraullénog rota- ‘cionog motors 22 jedan obra) 1 (ob/min) thm“) ~ pagonski bro} obrtaja pumpe Il hidraullénog motors: Pawn = pogonska snaga purnpe: Miz (daNm) = falznl obrini moment; ‘4. (bax) fi (dal/em*) ~ razika pritska na ulazu {izlazu ix hidrauliénog motors; 4, (rm) ~ protik kip 4, (mmm) ~ pretnk Kipniage; F (dan) = sla; (ban i (daN/em?) —~ eadni pitisak; , (aril (daNiom®) — taoratskiprtisak bez gubiteka: Aom*) ~ rovrsina; v (mis) ~ Erzina hoda: Q (uiminy ~ stvarna vijednost protoka; 387PRILOG 3/4 Q (t/miny vay ts) hmm) 4 p(ban P (kgidm?) » rom v (avs) (mm) ¥ (680 ili (mm2s“*) 388 r PREGLED NAJCESCE KORISTENIH OBRAZACA teoretska vijecnost protoka: ~ zapremina; = vejeme, = hod: ~ pad pritiska = gustina; Kod hidrauiénih ula pribizna vijednost 9 * oe = kooficient tren = Guzina cjevovods: = brane togenia u clevovodu; = unutrant presnik clevovods; ~ Kinematska viskoznost PRILOG 4 PRERACUNAVANJE MJERNIH JEDINICAPRILOG 4/1 _ PRERACUNAVANJE MJERNIH JEDINICA PREFIKSI ZA OBRAZOVANJE VECIH JEDINICA Tabela 1 Tera 7 x 107 Giga Ce =the Mesa = M x10" Kilo k x10 Hekta oh x10 Deka dx 10 PREFIKSI ZA OBRAZOVANJE MANJIH JEDINICA Tabela 2. saver soa = Tkgim ; Tkp = 981 Nit Mp =.981 KN= 1 daN Moment 1 Kp ms? = 9.81 kgm? _ "Din viskoznost_1 P= 0,102 N sim? ;1 oP = 10.2 N slom® Kinemateka 1 St = 1 emis iskoznost 1 oSt = 0,01 emt/s = 1 mm/s Temperatura x °C = 273; “C= K- 278 Spec. toplota 1 Heallkp grad = 4187 Jka K 301PRILOG 4/2 PRERACUNAVANJE MJERNIH JEDINICA Proradunava 8 7 nc 53 7 Pravadunave se ae se sa Veitina “eaicaOGanakedodnica ——Oznaka__—_‘Faktor 7 2 a a 3 é Prax atmostors * bar ‘ber roc) Kolin topote BTUIsatu Bum ovat 0283» 10° Volumen kubnicantimetar em? iar 1 001 Volumen Kuni ceatimetar cm? militar mi 19 Volumen Rubi feet, #2 ube metar > 2831 Volumen Rub fat iter ' 23168 Volumen kubniincwes in? ubnicanti+ cm 16.387, Volumen ubniincres in? 1 oor63 sao creates ° redin ad 917453 Temperatura Fatvenhot °F ip cous °C ” Dusira ot # smatat m 03040, Priteak foot vodenist. 1th bar ber oz089 Volumen fd ounees, UK UK faz kuti cent retat en eats Volumen fluid ounees, US US Haz Hui cont meter em? 29.8735 fad, energie foot pounds | fhIbh_ 4 1.35582 Saga foot pourdsimin itibtimin vat w 6.3092 Volumen gallons, UK UK gal ae 1 “4.54596 Volumen gallons, SUS gal iar 1 ‘378831 ‘naga onjgka maga np llovat_ kW o7as7 Prsak ‘nenes tunog sing miler mbar 8.864 Patsak ‘nehes vodenog st in Hp miar mbar 2.4909 Dusina snones in Centimetar om 254 Dutina incnos. in rmiimetsr mim 25 Sa Kelogramtorce etn N 9.50085 Moment retacjelagram metre kgm njtrmetar Rm ‘9.90885 Pateak ‘éoponciny cent, pion? bat ver ‘o.ga066 Patsak siopasea Wea bar ae 01 Sin ‘siopond kenya N ‘9.80865 Moment rotacje Kleponsmetar pm sjtnmetara Hm 9.80868 Prisak Iopensiv.cent. fem? bar bar 3808s Srage one mage PS iowa ki 073549 Outina ivoneies in mrometer um 00258 Prt Inismetsa tive mmilg mbar mbar == 00254 Prtisak Initnetrevods mij mibar = mbar 1.38302. Pausak Piutnnvedeert, Nom? bar oer on 392 PRILOG 4/3 PRERACUNAVANJE MJERNIH JEDINICA o 2 3 4 5 e Prtsak Pascal Ps bar ber 10 Volumen pints. LK Uket tar ' 056625 Volumen pints US Uspt iter ' 047316 Masa pounds to) ogra ka 04536 Gustine ounasup. toot bit? tlogram/ —kgim?® 16.0185 fobimet, Gusting pounds/kub inch, tla? kdogram/—kglem? 0.02768 ub cent, Sita pounds forse ttn " 440002 Moment rota- pounds (feet BER njtrmetar tm 1.38582 le Moment cota oie pounds finch vin ejutnmater Nm 0.17296 Prtigok Pounds Uvireh tin? bar 08806 Frekvenca revautonsmin min cbsokund eas, 0,10872 Prion vacrain fest 2 ad. meter m? 0.08280 Pritisak fvacratn ncn nad tar me r* Prien fevadrain inch inte. contin. cm?@_———_64518 ao = 8 S219PRERACUNAVANJE MJERNIH JEDINICA o a 28 wre ero ee Bn or eer . ore oh eee 186 ron 01 8 ero . ooseis gO Or or wie 965 ae, 0086 . or osiy_siRen oH zon 98 eezo D ‘oot mar cor 8 Zoro 70 g.o- ote
You might also like
A Man Called Ove: A Novel
From Everand
A Man Called Ove: A Novel
Fredrik Backman
Rating: 4.5 out of 5 stars
4.5/5 (4610)
Her Body and Other Parties: Stories
From Everand
Her Body and Other Parties: Stories
Carmen Maria Machado
Rating: 4 out of 5 stars
4/5 (822)
Fear: Trump in the White House
From Everand
Fear: Trump in the White House
Bob Woodward
3.5/5 (738)
Magazines
Podcasts
Sheet music
Sing, Unburied, Sing: A Novel
From Everand
Sing, Unburied, Sing: A Novel
Jesmyn Ward
4/5 (1104)
A Heartbreaking Work Of Staggering Genius: A Memoir Based on a True Story
From Everand
A Heartbreaking Work Of Staggering Genius: A Memoir Based on a True Story
Dave Eggers
3.5/5 (231)
Yes Please
From Everand
Yes Please
Amy Poehler
4/5 (1898)
The Sympathizer: A Novel (Pulitzer Prize for Fiction)
From Everand
The Sympathizer: A Novel (Pulitzer Prize for Fiction)
Viet Thanh Nguyen
4.5/5 (122)
The Perks of Being a Wallflower
From Everand
The Perks of Being a Wallflower
Stephen Chbosky
4.5/5 (2104)
The Outsider: A Novel
From Everand
The Outsider: A Novel
Stephen King
4/5 (1850)
The Woman in Cabin 10
From Everand
The Woman in Cabin 10
Ruth Ware
3.5/5 (2521)
A Tree Grows in Brooklyn
From Everand
A Tree Grows in Brooklyn
Betty Smith
4.5/5 (1929)
The Yellow House: A Memoir (2019 National Book Award Winner)
From Everand
The Yellow House: A Memoir (2019 National Book Award Winner)
Sarah M. Broom
4/5 (98)
Rise of ISIS: A Threat We Can't Ignore
From Everand
Rise of ISIS: A Threat We Can't Ignore
Jay Sekulow
3.5/5 (137)
Devil in the Grove: Thurgood Marshall, the Groveland Boys, and the Dawn of a New America
From Everand
Devil in the Grove: Thurgood Marshall, the Groveland Boys, and the Dawn of a New America
Gilbert King
4.5/5 (266)
Team of Rivals: The Political Genius of Abraham Lincoln
From Everand
Team of Rivals: The Political Genius of Abraham Lincoln
Doris Kearns Goodwin
4.5/5 (234)
Wolf Hall: A Novel
From Everand
Wolf Hall: A Novel
Hilary Mantel
4/5 (3811)
Hidden Figures: The American Dream and the Untold Story of the Black Women Mathematicians Who Helped Win the Space Race
From Everand
Hidden Figures: The American Dream and the Untold Story of the Black Women Mathematicians Who Helped Win the Space Race
Margot Lee Shetterly
4/5 (897)
Brooklyn: A Novel
From Everand
Brooklyn: A Novel
Colm Toibin
3.5/5 (1947)
John Adams
From Everand
John Adams
David McCullough
4.5/5 (2409)
The Art of Racing in the Rain: A Novel
From Everand
The Art of Racing in the Rain: A Novel
Garth Stein
4/5 (4203)
The World Is Flat 3.0: A Brief History of the Twenty-first Century
From Everand
The World Is Flat 3.0: A Brief History of the Twenty-first Century
Thomas L. Friedman
3.5/5 (2259)
The Light Between Oceans: A Novel
From Everand
The Light Between Oceans: A Novel
M.L. Stedman
4.5/5 (789)
The Unwinding: An Inner History of the New America
From Everand
The Unwinding: An Inner History of the New America
George Packer
4/5 (45)
Bad Feminist: Essays
From Everand
Bad Feminist: Essays
Roxane Gay
4/5 (1018)
The Constant Gardener: A Novel
From Everand
The Constant Gardener: A Novel
John Le Carré
3.5/5 (104)
Shoe Dog: A Memoir by the Creator of Nike
From Everand
Shoe Dog: A Memoir by the Creator of Nike
Phil Knight
4.5/5 (540)
Little Women
From Everand
Little Women
Louisa May Alcott
4/5 (104)
On Fire: The (Burning) Case for a Green New Deal
From Everand
On Fire: The (Burning) Case for a Green New Deal
Naomi Klein
4/5 (74)
Angela's Ashes: A Memoir
From Everand
Angela's Ashes: A Memoir
Frank McCourt
4.5/5 (441)
The Glass Castle: A Memoir
From Everand
The Glass Castle: A Memoir
Jeannette Walls
4.5/5 (1716)
The Emperor of All Maladies: A Biography of Cancer
From Everand
The Emperor of All Maladies: A Biography of Cancer
Siddhartha Mukherjee
4.5/5 (271)
The Little Book of Hygge: Danish Secrets to Happy Living
From Everand
The Little Book of Hygge: Danish Secrets to Happy Living
Meik Wiking
3.5/5 (401)
Manhattan Beach: A Novel
From Everand
Manhattan Beach: A Novel
Jennifer Egan
3.5/5 (792)
The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life
From Everand
The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life
Mark Manson
4/5 (5810)
Grit: The Power of Passion and Perseverance
From Everand
Grit: The Power of Passion and Perseverance
Angela Duckworth
4/5 (590)
The Hard Thing About Hard Things: Building a Business When There Are No Easy Answers
From Everand
The Hard Thing About Hard Things: Building a Business When There Are No Easy Answers
Ben Horowitz
4.5/5 (347)
Steve Jobs
From Everand
Steve Jobs
Walter Isaacson
4.5/5 (807)
Elon Musk: Tesla, SpaceX, and the Quest for a Fantastic Future
From Everand
Elon Musk: Tesla, SpaceX, and the Quest for a Fantastic Future
Ashlee Vance
4.5/5 (474)
Never Split the Difference: Negotiating As If Your Life Depended On It
From Everand
Never Split the Difference: Negotiating As If Your Life Depended On It
Chris Voss
4.5/5 (844)
Principles: Life and Work
From Everand
Principles: Life and Work
Ray Dalio
4/5 (608)
The Gifts of Imperfection: Let Go of Who You Think You're Supposed to Be and Embrace Who You Are
From Everand
The Gifts of Imperfection: Let Go of Who You Think You're Supposed to Be and Embrace Who You Are
Brené Brown
4/5 (1092)
UPS Oprema
Document1 page
UPS Oprema
Amel Begić
No ratings yet
Zeiss Calypso: Measurement Plan 4
Document1 page
Amel Begić
No ratings yet
Optimizacija Part 3
Document2 pages
Optimizacija Part 3
Amel Begić
No ratings yet
Vrtlozne Struje
Document21 pages
Vrtlozne Struje
Amel Begić
No ratings yet
Optimizacija Part 2
Document3 pages
Optimizacija Part 2
Amel Begić
No ratings yet
Optimizacija Part 1 - 18 MM Debljina Ploče!!!!!
Document1 page
Optimizacija Part 1 - 18 MM Debljina Ploče!!!!!
Amel Begić
No ratings yet
Document1 page
Amel Begić
No ratings yet
Optimizacija I Crteži
Document8 pages
Optimizacija I Crteži
Amel Begić
No ratings yet
Procesna Mjerenja Rok
Document9 pages
Procesna Mjerenja Rok
Amel Begić
No ratings yet
Document1 page
Amel Begić
No ratings yet
Document1 page
Amel Begić
No ratings yet
Pitanja Za Procesna Mjerenja 2020-2021
Document4 pages
Pitanja Za Procesna Mjerenja 2020-2021
Amel Begić
No ratings yet
Document1 page
Amel Begić
No ratings yet
Orca Share Media1610721404296 6755855228926686773
Document9 pages
Orca Share Media1610721404296 6755855228926686773
Amel Begić
No ratings yet
Document1 page
Amel Begić
No ratings yet
Document1 page
Amel Begić
No ratings yet
Document1 page
Amel Begić
No ratings yet
Document1 page
Amel Begić
No ratings yet
Korolev 2018 J. Phys. Conf. Ser. 944 012061
Document8 pages
Korolev 2018 J. Phys. Conf. Ser. 944 012061
Amel Begić
No ratings yet
PMOP Vjezba 2
Document16 pages
PMOP Vjezba 2
Amel Begić
No ratings yet
In Uence of The Probing Definition On The Atness Measurement
Document7 pages
In Uence of The Probing Definition On The Atness Measurement
Amel Begić
No ratings yet
Selection of Sampling Points For Accurate Evaluation of Atness Error Using Coordinate Measuring Machine
Document6 pages
Selection of Sampling Points For Accurate Evaluation of Atness Error Using Coordinate Measuring Machine
Amel Begić
No ratings yet
VJEŽBA BR3 Deskriptivna Statistika
Document16 pages
VJEŽBA BR3 Deskriptivna Statistika
Amel Begić
No ratings yet
Factors of Estimating Flatness Error As A Surface Requirement of Exploitation
Document4 pages
Factors of Estimating Flatness Error As A Surface Requirement of Exploitation
Amel Begić
No ratings yet
Oglas
Document4 pages
Oglas
Amel Begić
No ratings yet

Uljna Hidraulika I Savić PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Uljna Hidraulika I Savić PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like