{É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ

EòÉ´ªÉ¨ÉÂ
• «tÂóMÚtt™ •
{krŒh …Äthtu • ©e ®…zðtzt si™ Ëk½
Mðtr{ Ë÷qýt... • ©e rs™þtË™ ythtÄ™t xÙMx
„ws oht™w ð tŒ C/o. [kÿftk‚ yuË. Ëk½ðe,,
6/ƒe, yþtuft ftuB…÷uût, huÕðu „h™t¤t …tËu, …txý
(©e r…kzðtzt-ðehrð¢{«tËtŒ- (W.„w.) Vtu™ : 231603
«r‚ct-«þÂM‚)

ðihtøÞŒuþ™tŒût
yt[tÞoŒuð©e{ÂîsÞnu{[LÿËqheïhrþ»Þ
…kLÞtË«ðh fÕÞtýƒturÄrðsÞS „rýðÞo

«ftþf
©e r…kzðtzt si™ Ëk½
Printed by : SHREE PARSHVA COMPUTERS,
58, Patel Society, Jawahar Chowk, Maninagar, A'bad-8. Tel.25460295
 |ɦÉÖ|ÉÊiɹ`ôÉ Ê½ô ¨ÉÖnùä xÉ EòºªÉ ?
yk‚h™u ytk„ýu... «¼w™e …Äht{ýe
2600 ð»ttuo …qðuo y…w™ht„r‚ rËØ„r‚yu rËÄtðu÷ «¼w
ðeh™e «r‚ct yux÷u þwk ? ¼„ðt™ ‚tu {tuût{tkÚte …tAt ™Úte
ytððt™t... ©enrh¼ÿËqrh {nthtò Ë{tÄt™ fhu Au fu «¼w™t
WŒTŒuþÚte ðtM‚ð{tk r™s¼tð™e s «r‚ct fhtÞ Au. -- ‘¦É´ÉÊiÉ
SÉ JɱÉÖ |ÉÊiɹ`ôÉ ÊxÉVɦÉɴɺªÉè´É näù´ÉiÉÉä-qäù¶ÉÉiÉÂ* ’
yu{tk þwk ? ytðwk ™ fnu‚t, fthý fu ¼tð yu s ËðoMð
Au. …k[{ ythu Þ yæÞtí{Þtu„e {ntí{tytu Ë{ðËhýæÞt™trŒ
îtht «¼w™wk ¼tðËtr™æÞ {tý‚t ntuÞ Au. ÿÔÞËtr™æÞ ‚tu
yuftÂL‚f …ý ™Úte y™u ytíÞkr‚f …ý ™Úte. yLÞÚtt
ft÷Ëtifrhf ™u fturýf™e Œw„or‚ ™ Útt‚. ÿÔÞËtr™æÞ™wk ËtVÕÞ
…ý ¼tðËtr™æÞ™t y¼tðu ™Úte. yt{ ¼tð™e Ëðtuo…rh‚t
rËØ ÚtÞt rð™t hnu‚e ™Úte.
ӌޮËntË™ …h «¼w rƒhts{t™ ÚttÞ yux÷u ÷tirff-
y÷tirff Ëðo yÚttuo™e rËÂØ yð~Þ…ýu ÚttÞ Au. - ‘¾nùªÉʺlÉiÉä
SÉ iÉʺ¨ÉxÉ ÊxɪɨÉÉiÉ ºÉ´ÉÉÇlÉǺÉÆʺÉÊrù& **’ …ý ˃qh... yt Ënu÷e
ðM‚w ™Úte... ¼ð™e „÷e™t ¼qkzt r¼¾the... y™trŒ ËkËth™t
fwËMk fthtuÚte ðtrË‚ Sð™u þw¼¼tð™e «tÂó õÞtkÚte ? [h{tð‚o™e
«tró y™u „ú  LÚt¼u Œ ÚtÞtk ƒtŒ Þtu „ tðk [ f Sðtu ™ u
þw¼r™r{¥tËkÞtu„ ÚttÞ Au. su ËkÞtu„ ‚u{™t rðrþü f{oûtÞ
ûtÞtu…þ{{tk nu‚w ƒ™u Au. nt - nù´´ÉÆ JÉäkÉÆ EòɱÉÆ ¦ÉÉ´ÉÆ ¦É´ÉÆ SÉ
ºÉÆ{É{{É- f{o™t WŒÞ-ûtÞ-ûtÞtu…þ{{tk ÿÔÞtrŒ fthý {™tÞt Au.
yt ûtÞtu…þ{ þw¼¼tðtuÕ÷tË™wk yðLæÞ fthý ƒ™u Au.
ƒË... ytðwk s yuf yŒT¼w‚ þw¼r™r{¥t yux÷u ®…zðtzt™e
ðehrð¢{«tËtŒ™e «r‚ct... «r‚ct™wk ntŒo Au ӌޙt þw¼
¼tðtu... y™u ‚u™t nu‚w Au þw¼ËkÞtu„tu ‚u n{ýtk s M…ü ÚtE
„Þwk Au. fr¤ft¤{tk Þ r™Šðfth-r™hr‚[th-r™{o¤ ƒúñ[Þo™t
Mðtr{ [trhºt[qzt{rý rËØtL‚{ntuŒrÄ sk„{ fÕ…‚Á Ëqrh
«u{ y™u ‚u{™t …èÄh 36 fhtuz ™ðfth ËtÄ™t ËtÄf
ðihtøÞhË{ntuŒrÄ Ëqrh ÞþtuŒuð ytrŒ þ‚trÄf {wr™ðhtu™e
…tð™ r™©t{tk þw¼{wnq‚uo ÚtÞu÷ yt «r‚ct™tu ysƒ„sƒ™tu
«¼tð y™w¼ðtÞ Au. Ëk½™tu yÇÞwŒÞ.. {ÂLŒh ƒtkÄýe{tk
®…zðtzt™e rðïrðÏÞtr‚... ð„uhu ‚tu ‚u™t «íÞût …whtðt Au.
¼tðtu™tu y™w¼ð ‚tu ðt[ftu MðÞk fhþu... 50-50 ð»ttuo ƒtŒ
yu «r‚ct …h yt Ëso™ ÚtE hÌtwk Au yu{tk Þ ‚u™tu s «¼tð
{t™ðtu …zþu ™u ? [t÷tu... yt ftÔÞ™t {Äwh þçŒtu™u ËÚtðthu
yt…ýu Þ yu yŒT¼w‚ ûtýtu™t Ëtûte ƒ™eyu. yu þçŒtu{tk BMÉÉ Ê´É ºÉÉ ºÉ¨ÉilÉÉ ÊVÉhɦÉkÉÒ nÖùMMÉ<Æ ÊxÉ´ÉÉ®ä=Æ *
‚L{Þ Útþtu yux÷u ӌޙe M¢e™ …h yu {k„÷ á~Þtu ‚hðÞto nÖù±É½ôÉ<Æ ±É½ôÉ´Éä=Æ +ÉʺÉÊrù{É®Æ{É®ºÉÖ½ôÉ<Æ ** - ¦ÉHò{ÉÊ®YÉÉ
rð™t ™nª hnu.. «¼w «e‚™tu htu{u htu{u M…þo ÚttÞ.. yk‚h™t xÉ |ÉÊiɹ`ôɺɨÉÉä vɨÉÉæ,Ê´ÉtiÉä MÉÞʽôhÉÉÆ C´ÉÊSÉiÉ *
ytk„ýu «¼w™e …Äht{ýe ÚttÞ. {™{krŒh{tk «¼w™e …h{ «r‚ct ¤É½Öô¦É´ªÉÉä{ÉEòÉ®i´ÉÉr¨ÉǺÉÉMÉ®´ÉrùÇxÉÉiÉ **
ÚttÞ yux÷u yt…ýtu ƒuztu …th. ªÉ& |ÉÊiɹ`ôÉÆ Ê´ÉvÉkÉä xÉÉ, ¶ÉGòi´ÉÆ SÉGò´ÉÌiÉiÉɨÉ *
y{wf y…uûttyu h[™t fh‚tk …ý ËkþtuÄ™™wk ftÞo ðÄw |ÉÉ{ªÉ ¨ÉÖÊHòÆ |ɪÉÉiªÉä´É, ºÉrù¨ÉÉænùªÉEòÉ®hÉÉiÉ ** - ¸ÉÉ´ÉEòÉSÉÉ®&
{n¥ð™wk ntuÞ Au. …tu‚t™t y{qÕÞ Ë{Þ™tu ¼tu„ yt…e™u rðît™T
{wr™hts©e ¼ÔÞËwkŒhrðsÞS {.Ët. ‚Útt …krz‚ðÞo©e
[LÿftL‚¼tE Ëk½ðeyu yt «ƒkÄ™wk Ëqû{ áÂüÚte ËkþtuÄ™ fhe
yt…u÷ Au. ‚uÚte ‚uytu ÄLÞðtŒ™u …tºt Au. …tïo ftuBÃÞwxËo
rð{÷¼tE™tu Ënfth …ý M{hýeÞ Au.
yt„¤ sýtÔÞwk ‚u{ «r‚ct ¼tð«Ät™ ntuðtÚte Ë„o AkŒ AkŒËtBÞ &÷tuf ËkÏÞt
«r‚ctfthf ËtÚtu ‚u™tu „tZ ËkƒkÄ Au. ‚uÚte yt «ƒkÄ{tk Œuð 1 ðËk‚r‚÷ft ¼õ‚t{h 51
y™u „wÁ ƒk™u™wk „tihð fh‚tk …ãtu h[tÞt Au. «r‚ctfthf 2 W…òr‚ fÕ÷týfkŒk 40
«íÞu™wk ƒnw{t™ «r‚ct™u ðÄw ytŒhýeÞ ƒ™tðu Au. y™u 3 ËúøÄht yt{q÷t÷tu÷Äqr÷ 20
…rhýt{u …h{tí{t «íÞu™t ¼tðtuÕ÷tË{tk ð]ÂØ ÚttÞ Au. Mð- 4 rðrðÄ AkŒ 20
…h™e …h{tí{«tÂó{tk yt «ƒkÄ r™r{¥t ƒ™u yu ¼tð™t ËtÚtu
rðh{wk Awk.
 y …h{«r‚ct[tÞo™tu …rh[Þ y 6. ht{[Lÿ Ëq.{. yu þt†…tX …qAðt …tu‚t™t {wÏÞ ©tðf™u
…q.„åAtrÄ…r‚©e™t þçŒtu{tk..... {tufÕÞt íÞthu yu ©tðf™u ÏÞt÷ ytÔÞtu fu {tht „wÁ
fh‚tk yu{™tk …ý „wÁ ðÄthu òýfth Au - rðît™ Au.
Mð„tohtuný r‚rÚt : ðiþt¾ ðŒ 11 (rð.Ëk. 2024)
ƒtÌt«ð]Â¥t{tk hË ™ ntuðtÚte ÷tuftu yu{™u Ëh¤-¼tu¤t
¾k¼t‚.
{t™u Au. (™htu¥t{ {tuŒeyu ðt‚ fhe n‚e)
1. Œeûtt {txu 2 ðth ¼t„ðwk …zâwk... 36 {tE÷ [t÷ðwk
7. Œt™Ëqrh {.Ët. {w{wûtwytu™u «u{Ëqrh {.™t rþ»Þ fhðt
…zâwk. (…wY»ttÚto y™u WíËtn)
{txu ™¬e fhtð‚t n‚t. (rð.Ëk.1986 Úte 1991)
2. …t÷e‚týt{tk rËÂØrðsÞS ™t{™t ËtÄw ¼„ðk‚u ½tu½t{tk
8. yt[tÞo …Œðe ð¾‚u “rËØtk‚ {ntuŒrÄ” rðþu»tý rƒYŒ
rƒhts{t™ Œt™rðsÞS™wk ™t{ ytÃÞwk. (Þtu„tðk[f-
ytÃÞw.k
…wÛÞ...)
9. ftu™e yt[tÞo …Œðe Au ‚u ònuht‚ rð™t …txýÚte
3. ËkÞ{ …Ae „wÁ S™u 5 rþ»Þtu fhðt™tu yr¼„ún ÷eÄtu.
ƒtu÷tðe™u Œƒtý fhe™u yr™åAtyu (144 {e f÷{Úte)
yuf s ð»to{tk 5 rþ»Þtu fÞto - ÚtÞt. (þÂõ‚-ËkfÕ… ƒ¤)
yt[tÞo …Œðe yt…e.
4. W…tæÞtÞ ÚtÞt íÞtk ËwÄe 2 ðth „tu[he s‚t n‚t.
10. ‚…-¿tt™-íÞt„-ËkÞ{-ËkÞ{eytu™e ft¤S rð.ƒÄe
5. AtýeÚte ðztuŒht 6 {tE÷ htus ¼ýðt s‚t, íÞtk™t
ƒtƒ‚tu{tk ‚í…h n‚t.
Ëhfthe ¿tt™¼kzth™t …krz‚ …tËu - „wÁ ™t „wý„t™-
11. rð.Ëk. 2014 ™t Ëk{u÷™{tk ykŒh¾t™u {wÏÞ «uhf n‚t.
…krz‚™wk ytf»toý- ËÞtShtð „tÞfðtz™u …krz‚u ðt‚
2020 {tk r‚rÚt yk„u …èf Y…u Ë{tÄt™ yu{™e ËϾ‚
fhe- «ð[™ {txu yt{kºtý ‚Útt ¿tt™¼kzth òuðt yt{kºtý
{nu™‚ y™u …fzÚte ÚtÞwk.
{éÞw - ƒÄt™t {q¤{tk yt[thËk…Òt¥tt, ¼t»tt™e {eXtþ-
12. fB{…Þze™t yu ft¤u Ëti «Út{ yÇÞtË fh™th n‚t.
„wÁ ™t „tihð™e yðËhu ðt‚tu.
13. f{oËtrníÞ™wk Ëso™ fhtÔÞwk. 18. rþ»Þ-«rþ»Þtu™u Ëtht ¼ýtðe™u ËkÞ{™e ft¤SÚte
14. 2006-07 {t …t÷e‚týt-r„rhhts …h ËkfÕ… fÞtuo fu ÔÞðÂMÚt‚ ‚iÞth fÞto.
25 Þwðt™tu ËkÞ{ y™u þtË™ {txu ‚iÞth fhðt. íÞtk 19. yu{™wk ÷ût Atufhtytu™u, ©tðftu™u ðihtøÞ-¿tt™ y™u
{w{wûtw…tXþt¤t{tk 7 sux÷t Þwðt™tu {w{wûtw ‚hefu ¼ýðt yt[th yt…ðt …qðfo ËtÄw ƒ™tððt™w,k ËtÄwytu™u ðiht„e,
…ý hÌtt. - 3 ð»to{tk 25 ™tu ËkfÕ… …qhtu ÚtÞtu.. yu yt[thËk…Òt y™u ¿tt™Ëk…Òt ƒ™tððt™wk n‚wk.
ƒÄt Ëtht rðît™-ËkÞ{e-…wÛÞþt¤e þtË™™t Ätuhe suðt 20. {wÏÞ ©tðftu ËtÚtu þtË™™t {n¥ð™t «§tu y™u yu™t
ÚtÞt. Wfu÷™t «Þí™ rð. rð[thýt, ythtÄ™t™e «uhýt-
15. …tu‚t™t «rþ»Þ …q.ÞþtuŒuðËq. {. ™u …ý …tu‚t™t …èÄh yÇÞtË fhtððtu yu yu { ™t Sð™™t Ë‚‚
ƒ™tÔÞt. ƒØ÷ût…qðof™t «Þí™tu n‚t.
16. Ëtæðe Ë{wŒtÞ (Œt™Ëq.{.) „wÁ Syu ™ MÚttÃÞtu. y™u 21. yk‚ft¤u ðeh... ðeh... ƒtu÷‚tk þwÂØ…qðof …h÷tuf
…tu‚u («u{Ëq.{.yu) …ý ™ MÚttÃÞtu …ý …rhÂMÚtr‚ …ÄtÞto.
ðþ MÚtt…ðtu …zâtu. …ý …tu‚u …q. ÞþtuŒuðËqrhS™u
ËtUÃÞtu. y™u yu{™u Ëtæðe™tÞf ƒ™tÔÞt.
17. Ë{w Œ tÞ-Ëk Þ {-y™u þtË™™e rðrþü ftu r x™e
ft¤S y™u ®[‚t n‚e. yðËh …t{e™u Œuþ™t …èf,
yt[th …èf y™u Ë{wŒtÞ {ÞtoŒt …èf yt{ 3 …èf
™u Ëðo{tLÞ ƒ™tÔÞt. (yt 3 ™tu Ëqû{‚tÚte yÇÞtË rð.Ëk. 2063, rËØtL‚rŒðtfh „e‚tÚto„åAtrÄ…r‚©e
ðiþt¾ ðŒ - 10, sÞ½tu»tËqheïhS {nthts
fhðt suðtu Au.)
E÷to ({w k ƒ E).
 6 {É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
** |ÉlɨÉ& ºÉMÉÇ& ** >> «Út{ Ë„o >>
(={ÉVÉÉÊiÉ) (ytnoLíÞ™e) ÷û{eÚte ðÄ‚t yuðt ðÄo{t™rs™
¸ÉÒ´ÉvÉǨÉÉxÉÆ ÊVÉxÉ´ÉvÉǨÉÉxÉÆ, y™u {nt™tuÚte Þ {nt™, ðkŒ™eÞ yuðt „wÁ nu{-
MÉÖ¯Æû MÉÖ¯û¦ªÉÉä MÉÖ¯û½äþ¨ÉSÉxpù¨É * [LÿËqrhS™u «ýt{ fhe™u ÓŒÞfw{Œw ™u rð»tu [tkŒ™e Ë{t™
1
|ÉhɨªÉ xɨªÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öÉÆ, …h{«r‚ct™u (ËBÞõíðtrŒþwÂØsr™‚) yt™kŒ {txu
2
SÉÉxpùÓ ¥ÉÖ´Éä ¾þiEÖò¨ÉÖnäù ¨ÉÖnäù iÉɨÉ **1**
fneþ. >>1>>
1. xÉxÉÖ xÉÉ®ú¤vÉ´ªÉʨÉnÆù {É®ú¨É|ÉÊiɹ`öÉEòÉ´ªÉ¨ÉÂ, ´Éèʶɹ]õ¬Ê´É®ú½þÉiÉÂ, {É®ú¨ÉºªÉ ¦ÉMÉ´ÉiÉ&
|ÉÊiɹ`öɪÉÉ& ºÉÉè±É¦ªÉÉÊnùiªÉɶÉRÂóEòɪÉɨÉɽþ - {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öÉ Ê¨ÉÊiÉ,
Eò¨ÉÇvÉÉ®úªÉÉä%jÉÉʦÉ|ÉäiÉ <iªÉɶɪÉ&, iÉlÉÉ SÉ |ÉÊiɹ`öÉ-EòɱÉÒxÉ-|ÉÊiɹ`öÉSÉɪÉÇ-
EÞòiÉ|ÉÊhÉvÉÉxÉ{É®ú¨Éi´ÉÉxÉÖ¦ÉÉ´Éɱ±É¦ÉiÉä |ÉÊiɹ`äöªÉÆ {É®ú¨ÉÉ <ÊiÉ Ê´É¶Éä¹ÉhÉÆ, iÉlÉÉ rs™ð[™Y… yÂø™ ftÞoþe÷ ƒ™u, f{tuoY…e
SÉɽÖþ& ¸ÉÒ½þÊ®ú¦ÉpùºÉÚ®úªÉ&- ¦É´ÉÊiÉ SÉ JɱÉÖ |ÉÊiɹ`öÉ ÊxÉVɦÉɴɺªÉè´É yþwÂØ ¼M{e¼q‚ ÚttÞ y™u ytí{t ðe‚ht„Y…e
näù´ÉiÉÉäqäù¶ÉÉiÉÂ- <ÊiÉ * BiÉäxÉ |ÉÊiɹ`öÉSÉɪÉÇ{É®ú¨ÉiÉÉ ´ªÉÉJªÉÉiÉÉ, |ÉÊhÉvÉÉxÉiÉuùiÉÉä& Ëwðýo¼tð™u …t{u yt™wk s ™t{ …h{«r‚ct
EòlÉÎ\SÉnùʦÉzÉi´ÉÉiÉÂ, +xªÉlÉÉ iɺªÉäÊiÉ ´ªÉ{Énäù¶ÉÉxÉÖ{É{ÉkÉä&, ºÉ¨¤ÉxvÉÊ´É®ú½þÉÊnùÊiÉ* - {ntu. ©eÞþturðsÞS {. (ît.ît. 5-18)
¨É½þÉä{ÉÉvªÉɪÉÉ ´ÉSÉxÉÉxɱÉ-ÊGòªÉÉnùMvÉEò¨ÉǨɱɺªÉÉ%%i¨ÉxÉÉä ´ÉÒiÉ®úÉMÉi´É±ÉIÉhÉ- „]nMÚt Sð™™tu Wíf]ü Ä{o Au «r‚ct, fu
º´ÉhÉǦÉÉ´ÉÉ{ÉÊkÉ®äú´É {É®ú¨É|ÉÊiɹ`öÉ- <ÊiÉ |ÉɽÖþ& (uùÉ.uùÉ.|É.18, ¹ÉÉäb÷¶ÉEò|É. su™tÚte fux÷tkÞ ¼ÔÞtu …h W…fth ÚttÞ Au ™u
8-8/9) iÉnùÊ{É iÉräùiÉÖ¦ÉÉ´ÉÉzÉ nÖùPÉÇ]õʨÉÊiÉ ºÉ´ÉǨɴÉnùÉiɨÉ *
Ä{oY…e Ë{wÿ rn÷tu¤u [Zu Au.
2. iÉÉʨÉÊiÉ EòɨÉ ? <iªÉÉ®äúEòɪÉɨÉɽþ ÊuùiÉÒªÉÆ  ±ÉÉäEò¨É * ªÉuùÉ-iÉÉ = ±ÉI¨ÉÒ,
¤ÉÉÁäiÉ®úʸɪÉÉäÌxɤÉxvÉxÉÒ¦ÉÚiÉɪÉÉ& |ÉÊiɹ`öɪÉÉ Ê´É¶Éä¹ÉhÉʨÉnù¨ÉÂ, EòÉ®úhÉä - ©tðft[th
EòɪÉÉæ{ÉSÉÉ®úÉiÉ *
¨ÉR MɱɨÉ d„Ngd¹$
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt
(´ÉºÉxiÉÊiɱÉEòÉ)
"¸ÉÒÊ{Éhb÷´ÉÉ]õEò'-±É±ÉɨÉÊVÉxÉɱɪÉä iÉÖ,
"¸ÉÒ´ÉÒ®úÊ´ÉGò¨É' <iÉ|ÉÊiɨÉä {ÉÖ®úÉhÉä *
¶ÉɺjÉÊuùVÉɨ¤É®úªÉ¨Éä xÉxÉÖ ´ÉèGò¨Éä%¤näù,
¸ÉÒ|Éä¨ÉºÉÚÊ®úÊ´ÉʽþiÉÉÆ EòlɪÉä |ÉÊiɹ`öɨÉ **2**
Ê´É·Éä%Ê{É EòÒÌiÉ®úiÉÖ±ÉÉ |ÉÊlÉiÉÉ%κiÉ Ê´É·Éä
ªÉºªÉÉ%ºªÉ ®úÉhÉEò{ÉÖ®úºªÉ ÊVÉxÉÉèEòºÉÉä ªÉä *
ÊxɨÉÉÇ{ÉEòÉ vÉ®úhɨÉÖJªÉ¨É½þÉxÉÖ¦ÉÉ´ÉÉ,
VÉÒhÉÉærÞùÊiÉvÉÞÇÊiÉvÉ®èúκi´É½þ iÉè& EÞòiÉÉ%%ºÉÒiÉ **3**
|ÉÉSÉÒxÉiÉÉ ÊVÉxÉMÉÞ½þºªÉ iÉiÉÉä Ê´ÉÊSÉxiªÉÉ,
¨ÉɽþÉi¨ªÉ¨ÉäiÉnùxÉÖ¤ÉÎxvÉ iÉlÉÉ ªÉlÉÉlÉǨÉ *
¦ÉHäòºiÉÖ ¶ÉÊHò¨ÉÊ´ÉÊSÉxiªÉ vÉÞiÉ& |ɤÉxvÉ&,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **4**
¨ÉR MɱɨÉÂ
7
©er…kzðtzt™t r‚÷f Ë{t™ ƒuòuz, «t[e™ yuðt
‘©eðehrð¢{’ «tËtŒ{tk rð¢{ Ëkð‚T 2016 {tk Ëqrh
«u{ ðzu rðrn‚ yuðe «r‚ct™wk nwk ðýo™ fÁk Awk.>>2>>
Ë{„ú rðï{tk su™e y‚wÕÞ feŠ‚ «rËØ Au yuðt
©ehtýf…wh rs™t÷Þ™t su r™{toýf‚to n‚t ‚u Ähýt-
þtn ð„uhu Ä]r‚{k‚ {nt™w¼tðtuyu ynª (ðehrð¢{
«tËtŒ{tk) SýtuoØth fÞtuo n‚tu.>>3>>
‚u …hÚte yt rs™t÷Þ™e «t[e™‚t y™u «t[e™‚t™u
y™wËh‚t ÞÚttÚto {tntíBÞ™tu rð[th fhðt ÞtuøÞ Au.
¾hu¾h ¼Âõ‚Úte þÂõ‚™tu rð[th fÞto rð™t yt «ƒkÄ
{U W…tze ÷eÄtu Au. …h{ þtu¼tðt¤e yuðe ‚u …h{
«r‚ct™u ðkŒ™.>>4>>
d„Ngd¹$
 8 {É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
¸ÉÒ´ÉÒ®úÊ´ÉGò¨ÉÊVÉxÉɱɪÉnù¶ÉÇxÉÆ iÉÖ,
ºÉƺÉÉ®úºÉÉ®úºÉoù¶ÉÆ i´ÉlÉ EòÉ®úªÉÉ欃 *
MɦÉÉDZɪÉä ÊVÉxɺɨÉIɨɽþÉä VÉxÉÉxÉÉÆ,
ºÉRÂóEò±{ÉEò±{ÉxɨɽþÉä ÊEòʨÉnÆù ¦É´ÉäzÉ ? **5**
ËEò EÖòxnù´ÉÞxnù½þºÉxÉÆ ? ®úVÉxÉÒ·É®ú& ËEò ?
xÉÒ½þÉ®ú½þÉ®ú <½þ ËEò ¨É¯û¨Éhb÷±Éä%Ê{É ?*
ËEò Eèò®ú´ÉÉÊhÉ ÊVÉxÉvɨÉǪɶÉÉä%lÉ´ÉÉ ËEò ?
YÉÉiÉÆ Ê½þ ´ÉÒ®úÊVÉxÉʤɨ¤ÉʨÉnÆù iÉÖ ¨ÉÖJªÉ¨É **6**
SÉÉxpùÉä ®úºÉÆ »É´ÉÊiÉ ªÉºªÉ {ÉÖ®úÉä ÊxÉiÉÉxiɨÉÂ,
¶ÉÉäEòÉEÖò±ÉÉ ÊxɶɨÉxÉÉzÉxÉÖ SÉGò´ÉÉEòÉ& *
1
+ɽÂô±ÉÉnùnùÉxÉ{É®ú¨ÉÆ {É®ú¨ÉÆ {É®äú¦ªÉ&,
ºÉÉIÉÉSUô¶ÉÒ iÉÊnù½þ ¦ÉÉÊiÉ Ê½þ ´ÉÒ®úʤɨ¤É¨É **7**
1. SÉnÖùþ +ɽÂô±ÉÉnùxÉä- <iªÉiÉÉä vÉÉiÉÉä& SÉxpù{ÉnùÊxɹ{ÉÊkÉ& *
´ÉҮʴÉGò¨É|ÉɺÉÉnù&
ËkËth{tk Ëth Ë{w Au su™wk Œþo™.. yuðwk yt ðehrð¢{
rs™t÷Þ. [t÷tu yu™t Œþo™ fhtðwk.. „¼tht{tk «¼w Ë{ût
÷tuftu™u þwk ytðt ËkfÕ…-rðfÕ… ÚtÞt rð™t hnu... fu... >>5>>
þwk yt {tu„ht™t Vq÷tu nËe hÌtt (¾e÷u÷t) Au ? þwk
yt [Lÿ Au ? þwk yt {thðtz{tk Þ rn{Ë{qn Au ? þwk
fihð…w»…tu Au ? fu …Ae rs™Ä{o™tu Þþ Au ? nk.. nðu
¾ƒh …ze yt ‚tu {q¤™tÞf ©e {ntðehMðtr{ ¼„ðt™
Au.>>6>>
su™e Ët{u [LÿftL‚{rý Ë‚‚ hË Íhu Au. su{™u
òuE™u ([Lÿ™e ¼útkr‚Úte) [¢ðtftu þtuftfw¤ ÚtE òÞ Au.
su ytFtŒ yt…ðt{tk W¥t{ Au, …h{Úte Þ …h{ Au. yuðwk
Ëtûtt‚T [Lÿ Ë{t™ ©eðeh«¼w™wk rƒBƒ ynª þtu¼e hÌtwk
Au.>>7>>
hufrh¾$dâpkpv$
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt
pùÉIÉÉ iÉÖ ´ÉÒIªÉ ªÉnù½þÉä |ÉÊiɦÉÉÊiÉ ÊiÉHòÉ,
JÉhb÷Éä%Ê{É JÉÎhb÷iÉ®úºÉ SÉ ºÉÖvÉÉ ¨ÉÖvÉÉ SÉ *
¸ÉÒ´ÉÒ®úxÉÉlÉ´ÉnùxÉä κ¨ÉiɨÉκiÉ iÉtnÂù,
où¹]Âõ´ÉÉ où¶ÉÉä ÊnùʴɹÉnùÉÊ¨É´É ÊxÉÌxɨÉä¹ÉÉ& **8**
±ÉÉ´ÉhªÉ{ÉÖhªÉEò®úhÉÆ Eò¯ûhÉɯûhÉÉIÉÆ,
näùnùÒ{ªÉ¨ÉÉxɺÉֹɨÉÆ Eò¨ÉxÉÒªÉEòÉÎxiÉ *
|ÉÉSÉÒxÉiÉÉ{É®ú¨ÉiÉÉʨÉiɨÉκiÉ ºÉÉIÉÉiÉÂ,
¸ÉÒ´ÉÒ®úxÉÉlÉ <´É ʤɨ¤Éʨɽþ |ÉEÞò¹]õ¨É **9**
{ÉÉ·ÉǺlɺÉƴɺÉlÉiÉÉä%jÉ ºÉ¨ÉÉxÉÒiÉÉÊxÉ,
ʤɨ¤ÉÉÊxÉ ¦ÉÉÎxiÉ ´É®úvÉÉiÉÖºÉÖÊxĘ́ÉiÉÉÊxÉ *
Ê´É·ÉƦɮúɴɮʴÉú¦ÉÚ¹ÉhɦÉÚiÉSÉèiªÉ-
¦ÉÚ¹ÉÉÊ´ÉvÉÉè ¦ÉÖ´ÉxɴɪÉÇʴɦÉÚ¹ÉhÉÉÊxÉ **10**
´ÉҮʴÉGò¨É|ÉɺÉÉnù&
9
su™u òuE™u ÿtût fzðe ÷t„u.. ©e¾kz™tu hË ™ehË‚t{tk
…÷xtE òÞ.. y{]‚ ™ft{wk ÷t„u... yuðwk ©eðeh«¼w™t
{w¾u ({Äwh) ÂM{‚ Au. fu su™u òuE™u ytk¾tu Œuðtu™e su{
r™Š™{u»t ÚtE òÞ Au.>>8>>
÷tðÛÞÚte …wr™‚ Œun...fÁýtÚte yÁý ™Þ™tu..
Œu Œ eÃÞ{t™ yr‚þtrÞ™e þtu ¼ t... f{™eÞ ftÂL‚...
1
«t[e™‚tÚte …h{‚t™u …t{u÷.. Ëtûtt‚T òýu ðeh«¼w s ™
ntuÞ ‚uðwk «f]ü ‚u ®ƒƒ Au.>>9>>
Äh‚e™t …h{ rð¼q » tý yu ð t yt Ëw k Œ h [i í Þ™u
þý„thðt {txu rðï™t ©uc yt¼q»tý Ë{t™ yuðt, W¥t{
Ät‚w{tkÚte ËwkŒh he‚u r™Š{‚ yuðt, …tËu™t „t{ (ðËk‚…wh)Úte
÷tðu÷ yuðt rs™rƒBƒtu …ý ynª þtu¼e hÌtt Au.>>10>>
1. …rhfh™e „tŒe™tu ÷u¾ 12{e-13{e ËŒe™tu Au. yuðwk y™w{t™
fhtÞwk Au. ŒnuhtËh{tk Ëk.1465™tu rþ÷t÷u¾ Au.
hufrh¾$dâpkpv$
10 {É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
|ÉiªÉOÉEòÉ\SÉxɯûÊSÉ& º¡Öò]õ¯û{ɶÉÉä¦É&, yr¼™ð ftk[™ suðe ftÂL‚ðt¤t... MVwx Á…-
jÉè±ÉÉäCªÉºÉÉ®ú¶É®úhÉÆ ½þ®úhÉÆ ¶ÉÖSÉÉÆ SÉ * þtu¼tðt¤t... ºti÷tuõÞ™t Ëth™t þhý suðt... þtuf™u
{ÉÖhªÉ|ɦÉÉÊ´É{ÉÊ®úÊxÉÎxnùiɨÉxnù®Éú Êp- nh™tht... …tð™ «¼tÚte {kŒht[÷Úte Þ [rZÞt‚t yuðt
ù®úÉnùÒ·É®ú& EÞòiÉiÉxÉÖ& {ÉÊ®ú®úÉVÉiÉä%jÉ **11** òýu ytŒeïh s þheh Äthý fhe ynª ytÔÞt ntuÞ
‚u{ «¼wS þtu¼u Au.>>11>>
´ªÉÖiºÉMÉǨÉÖpù¨ÉlÉ ¶ÉÉxiÉ®úºÉÆ Ê½þ ºÉÉIÉÉiÉÂ,
iÉÆ ´ÉÒIªÉ ´ÉÒiÉnÖùÊ®úiÉÆ iÉÖ ªÉÖMÉÉÊnùnäù´ÉÆ * ftÞtuíË„o{wÿt{tk ÂMÚt‚... {qŠ‚{k‚ «þ{hË...
¤ÉÉfÆø ºÉÖvÉɺɮú漃 MÉÉfø¨É½þÉä ¨ÉxÉÉä%¦ÉÚ- rð„‚Œwrh‚ yuðt ‚u Þw„trŒŒuð™t Œþo™Úte {™ òýu ËwÄt-
1
SUô¤nùÉÊ´ÉMÉÉäSÉ ®ú <½þÉκiÉ JɱÉÖ |ɦÉÖ& ºÉ& **12** Ëhtuðh{tk „hft𠃙e „Þwk... ¾hu¾h ynª ‚u «¼w
þ猙u y„tu[h Au.>>12>>
iɺªÉ |ɦÉÉä& |ÉÊiÉEÞòÊiÉ SÉÊ®úiÉÉlÉÇxÉɨÉÉ,
¸ÉÒ¶ÉÉÎxiÉxÉÉlɦÉMÉ´ÉÉzÉ{É®äú%κiÉ {ÉÉ·Éæ * ‚u «¼w™e yíÞk‚ «r‚f]r‚ s yuðt, ËtÚtof ™t{-
<ǽäþ%ÊxɨÉä¹ÉxɪÉxÉÉè iÉÖ ºÉxÉÉiÉxÉɪÉ, ðt¤t ©eþtÂL‚™tÚt ƒeS ƒtsw{tk Au. ËðtO„ ËwkŒh yuðt
ºÉ´ÉÉÇRÂóMɺÉÖxnù®úʴɦÉÉ䮴ɱÉÉäEòxÉÉªÉ **13** ‚u «¼w™t Ë™t‚™ Œþo™ {txu nwk yr™{u»t ™Þ™tu™u EåAwk
1. +Ê´ÉMÉÉäSÉ®ú <ÊiÉ * xÉÉMÉÉäSÉ®ú B´ÉäiªÉɶɪÉ& * +´ÉHò´ªÉ¦ÉRÂMÉèEòÉxiÉ|ɺÉRÂóMÉÉiÉÂ, Awk.>>13>>
iÉk´ÉäxÉÉ%Ê{É iÉnùÉ{ÉkÉä& *
´ÉҮʴÉGò¨É|ÉɺÉÉnù& hufrh¾$dâpkpv$
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt
|ÉixÉɺiÉlÉÉ%|ÉÊiɨÉEòÉ& |ÉÊiɨÉÉ& {É®úÉ SÉ,
®ú¨ªÉè´ÉÇ®èú& {ÉÊ®úEò®èú& ºÉʽþiÉÉ Ê´É¦ÉÉÎxiÉ *
ºÉ¨ªÉEÂò EòlÉÆ iÉÖ EòlɪÉä EòlɪÉÉ Ê½þ iÉtiÉÂ-
|ÉiªÉIÉnù¶ÉÇxÉiÉ B´É ʽþ ºÉƺiÉ´É& ºªÉÉiÉ **14**
nÞ¤ù vÉ& ʶɱÉÉʦɮúʦɨÉ\VÉÖ±É{ÉÉ]õ±ÉÉʦÉ-
Ì´ÉSUôxnù´ÉÉ®ú ={ÉÊ®ú |ÉÊiɶÉÉä¦ÉiÉä%jÉ *
xÉÚxÉÆ ºÉ ®úÉhÉEò{ÉÖ®úºªÉ ¨É½þÉEÞòiÉÒxÉÉÆ,
EòɪÉæ ʽþ EòÉ®úEòMÉhÉÉä{ÉEÞòÊiÉEò®úÉä%¦ÉÚiÉ **15**
¸ÉÒ´ÉɺiÉÖ¶ÉɺjÉ{ÉÊ®únÌù ¶ÉiɱÉIÉhÉèºiÉSÉÂ-
SÉèiªÉÆ ºÉÖ±ÉÊIÉiɨɽþÉä%κiÉ ÊxÉiÉÉxiÉEòÉxiɨÉ *
ÊxɨÉÉÇ{ÉEòGò¨ÉªÉÖMÉä Ê´ÉxÉiÉÉä%κ¨É ÊxÉiªÉÆ,
=rùÉ®úEòÉ®úEòxÉÖiÉÉè i´ÉºÉ¨ÉlÉÇ B´É **16**
´ÉҮʴÉGò¨É|ÉɺÉÉnù&
11
«t[e™... ƒuòuz.. W¥t{... hBÞ…rhfhtuÚte Ërn‚..
yuðe «r‚{tytu ynª þtu¼e hne Au. su™t «íÞûtŒþo™Úte
s …rh[Þ ÚttÞ yu™u nwk ðt‚tu {tºtÚte ËBÞfT fuðe he‚u fne
þfwk ?>>14>>
yíÞk‚ ËwkŒh „w÷tƒe rþ÷tytuÚte ƒ™tðu÷ yuðe
h[™tytu ynª [iíÞ™e A‚{tk yíÞk‚ þtu¼e hne Au. ™¬e
htýf…w h ™e {nt™ h[™tytu ™ t ftÞo { tk yt h[™tytu
rþÕ…eytu™u (™{q™t ‚hefu) ft{ ÷t„e nþu.>>15>>
‚u (®…zðtzt™wk) [iíÞ ©eðtM‚wþt†{tk …rhŒŠþ‚
÷ûtýtuÚte Ëw÷Âût‚ y™u yíÞL‚ËwkŒh Au. ‚u™t r™{to‚t™tk
[hýÞw„÷{tk nwk r™íÞ ™‚{M‚f Awk. y™u SýtuoØth
fh™th™e M‚wr‚{tk ‚tu yË{Úto s Awk.>>16>>
rs™¼Âõ‚ yux÷u Ëw¾ŒtÞe AtÞtðt¤tu {wÂõ‚{t„o - »ttuzþfð]Â¥t
hufrh¾$dâpkpv$
12
{ÉÚ´ÉÉærÞùiÉä®úÊ{É Ê¶É±ÉÉʱÉÊJÉiÉÉ |ɶÉκiÉ&,
+´ÉÉÇSÉÒxÉÉärÞùÊiÉEÞòiÉä®úÊ{É nù¶ÉÇxÉÒªÉÉ *
SÉèiªÉä%jÉ ªÉÉκiÉ xÉxÉÖ ºÉÉ%Ê{É ¨É¨É |ɤÉxvÉä,
i´ÉÉ®ú¨¦É B´É ´É®úÊSÉjÉ{É]äõ ʴɦÉÉÊiÉ **17**
¸ÉäªÉºEò®úÒ Ê½þ ÊVÉxɦÉÊHò¯ûnùÒÊ®úiÉÉ ªÉÉ,
º´ÉMÉÉÇ{É´ÉMÉÇ¡ò±ÉEò±{ɱÉiÉÉ ¨ÉiÉÉ%κiÉ *
¸ÉÉrùÉä%Ê{É ªÉiÉ |É´É®ú¦ÉÊHòªÉÖiÉ& ºÉ¨ÉÉ{É,
Eèò´É±ªÉ¨ÉɶÉÖ ÊVÉxÉ{ÉÚVÉEònäù´É{ÉɱÉ& **18**
ÊxÉ&ºÉRÂJªÉnè´ù ÉiÉÊ´É´ÉÎxnùiÉ{ÉÉnù{ÉÒ`öÉ,
<xpùÉ +Ê{É |É´É®úºÉÉèJªÉ¨É½þÉxÉÖ¦ÉÉ´ÉÉ& *
ºÉxiªÉVªÉ Ênù´ªÉʴɦɴÉÆ {É®ú¨ÉÆ ºÉnùÉ%Ê{É,
´ÉÉ\UôxiªÉ½þÉä- ! %Ê´É®úiɨÉä´É ªÉnùҪɦÉÊHò¨É **19**
´ÉҮʴÉGò¨É|ÉɺÉÉnù&
{É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
yt™t …qðoSýtuoØth y™u yðto[e™tuØth™e Œþo™eÞ
rþ÷tr÷r¾‚ «þÂM‚ [iíÞ{tk Au. ‚u ƒk™u {tht yt «ƒLÄ{tk
þYyt‚{tk s W¥t{ r[ºt…x{tk þtu¼u Au.>>17>>
rs™¼Âõ‚™u fÕÞtýfhe fne Au, fu su Mð„to…ð„oY…e
V¤ yt…ðt{tk fÕ…÷‚t Ë{t™ {™tE Au. fthý fu
…h{rs™¼Âõ‚Þwõ‚ yuðtu ©tðf-Œuð…t¤ …ý ¼„ðt™™e
…qò fh‚tk sÕŒeÚte fuð¤¿tt™ …tBÞtu.>>18>>
yËkÏÞ Œuð‚tytuÚte rðþu»t ðÂLŒ‚ …tŒ…eXðt¤t ©uc
Ëw¾ y™u {nt «¼tððt¤t yuðt ELÿtu Þ rŒÔÞrð¼ð™u
Atuze™u Ë‚‚ y™u ËŒtÞ su™e ¼Âõ‚™u Ík¾u Au.>>19>>
hufrh¾$dâpkpv$
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt 13
ºÉÉè¦ÉÉMªÉ¨ÉäiÉÊnù½þ {ÉÉ{ɨɪÉä%Ê{É EòɱÉä, ‚u{™e y™w…{ ¼Âõ‚ ynª …t…{Þ ft¤{tk …ý
iÉn¦ÉÊHò®ú{ªÉxÉÖ{ɨÉÉ Ê¨É±ÉiÉÒ½þ {ÉÖhªÉè& * …wÛÞÚte {¤u Au, yu Ëti¼tøÞ Au. ©tðftu …ý ‚™-{™-
´ªÉÖiºÉÞ¹]õn½ùä ´þ ÉSÉxÉɺ´ÉÊxÉiÉÉlÉÇ®Éú MÉÉ&, ð[™-Ä™™tu ht„ Atuze™u ‚u ƒÄwk ¼„ðt™ rð»tu ËtÚtof fhu
ºÉ´ÉÈ Ê½þ iÉnÂù ÊVÉxÉ´É®äú SÉÊ®úiÉÉlÉǪÉÎxiÉ ** ªÉÖM¨É¨É **20**
1
Au.>>20>>
{É\SÉɶÉEäò MÉÊnùiÉ´ÉÉxÉ ½þÊ®ú¦ÉpùºÉÚÊ®ú&,
ºÉÉ i´ÉÉi¨ÉxÉÉä ʽþ ºÉÖMÉiÉɴɺÉEÞòiÉ |ÉÊiɹ`öÉ * ©enrh¼ÿËqrhSyu …k[tþf{tk fÌtwk Au fu ‘«¼w«r‚ct
ºÉÉèJªÉÆ ´É®Æú ´É®úiÉ®Æú Gò¨É¶ÉÉä nùnùÉxÉÉ, yu nfef‚{tk …tu‚t™t ytí{t™e s ðthkðth ËŒT„r‚{tk «r‚ct
ºÉƺÉÉ®ú´ÉªÉÇÊ´É®ú½Æþ |ÉnùnùÉÊiÉ SÉÉxiÉä **21** Au fu su ¢{þ: W¥t{, ðÄw W¥t{ yuðwk Ëw¾ yt…u Au. y™u
2
+ÉYÉÉEÞòiÉÉä ÊVÉxÉMÉÞ½þºªÉ ºÉÖEòÉ®úEòºªÉ, yk‚u «f»toÚte {tuût …ý yt…u Au.’>>21>>
¸ÉÉrùºªÉ ÊSÉkɨÉiÉÖ±ÉÆ ºÉÖ¶ÉÖ¦ÉÉxÉÖ¤ÉxvɨÉ * ‘rs™t¿ttfthe yuðt rs™t÷Þ r™{toýfthe ©tðf™wk r[¥t
¨ÉÉäIÉÉxiɨÉ{ªÉʦÉʽþiÉÆ ºÉ¨ÉªÉä ÊVÉxÉäxpèù&, {tuût ËwÄe y«r‚{ Ëwþw¼t™wƒkÄe ÚttÞ Au. yu{ rËØtL‚{tk
{É\SÉɶÉEäò EòÊlÉiÉ´ÉÉxÉ ½þÊ®ú¦ÉpùºÉÚÊ®ú& **22**
rs™uLÿtuyu fÌtwk Au.’ yu{ …k[tþf{tk nrh¼ÿËqrh {.yu.
1. ÊVÉhÉˤɤÉ{É<_öÉ´ÉhɦÉÉ´ÉÎVVɪÉEò¨¨É{ÉÊ®úhÉ<´ÉºÉähÉ *
ºÉÖMÉiÉÒ< {É<_öÉ´ÉhɨÉhɽÆþ %ºÉÊnù +{{ÉhÉÉä SÉä´É **7-45** fÌtwk Au.>>22>>
2. BªÉººÉ ¡ò±ÉÆ ¦ÉÊhɪÉÆ <ªÉ +ÉhÉÉEòÉÊ®úhÉÉä = ºÉe÷ººÉ ÊSÉkÉÆ ºÉÖ½þÉhÉÖ¤ÉÆvÉÆ ÊhÉ´´ÉÉhÉÆiÉÆ
ÊVÉËhÉnäù˽þ **7-44** <ÊiÉ {É\SÉɶÉEäò * ªÉÖHÆò SÉèiÉiÉ ºÉSUôɪÉ{ÉlÉäxÉɺªÉ
¨ÉÉäIÉxɪÉxɺ´É¦ÉÉ´Éi´ÉÉÊnùÊiÉ º{ɹ]Æõ ¹ÉÉäb÷¶ÉEò´ÉÞkÉÉè *
|ÉÊiɹ`ôÉÊnù¡ò±É¨É ârs›$p Apqv$_y„ am
14
EòɱÉGò¨ÉähÉ {ÉÖxÉ®ºªÉ VÉxÉè®EòÉÊ®,
VÉÔhÉÉärÞùÊiÉ& |ÉEÞòiÉ{ÉÖhªÉºÉÖ{ÉÖhªÉ¦ÉÉÊM¦É& *
nùɺÉÒEÞòiÉɨɮMÉÞ½ôºªÉ ÊVÉxÉɱɪɺªÉ,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **23**
¸ÉÒÊ{ÉhbJÉÉ]ôEò¨É½ôÉEÖò¶É±ÉÉänùªÉäxÉ,
º´Éä±ÉÉVÉ®ixɨÉiÉÖ±ÉÆ Ê¨ÉʱÉiÉÆ IÉhÉä%ʺ¨ÉxÉ *
¸ÉÒ|Éä¨ÉºÉÚʮʮÊiÉ xÉɨÉvÉ®Æ ´É®ähªÉÆ,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **24**
|ÉÉSÉÒxÉiÉÒlÉǨÉlÉ {ÉÉ´ÉxɺÉÚÊ®úÊxɸÉÉ,
{ÉÖhªÉIÉhÉ SÉ ÊVÉxÉ®úÉVɨɽþÉ|ÉÊiɹ`öÉ *
ºÉRÂóPÉÉä ¨É½þÉäiºÉ´ÉEÞòiÉä iÉÖ ¨É½þÉäiºÉÖEòÉä%¦ÉÚiÉÂ,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **25**
´ÉҮʴÉGò¨É|ÉɺÉÉnù&
{É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
ft¤¢{u Vhe f]‚…wÛÞ y™u …wÛÞ™u W…tso™ fh™thtytu
ðzu yt rs™t÷Þ™tu ¼ÔÞ SýtuoØth ÚtÞtu. nðu ‚tu yt
rs™t÷Þ Ëwh÷tuf™u Þ ŒtË ƒ™tð‚wk n‚wk. …h{þtu¼tðt¤e
yuðe ‚u …h{ «r‚ct™u ðkŒ™.>>23>>
©e®…zðtzt™t {nt…wÛÞtuŒÞÚte …tu‚t™e s Äh‚e™wk W¥t{
y«r‚{hí™ yt yðËhu {¤e „Þw k . su ™ w k ™t{ n‚w k
©e«u { Ëq r h. …h{þtu ¼ tðt¤e yu ð e ‚u …h{ «r‚ct™u
ðkŒ™.>>24>>
«t[e™ ‚eÚto.. …tð™ Ëqrh™e r™©t... y™u rs™hts
{nt«r‚ctY… …wÛÞ yðËh .. (yt rºtðuýe Ëk„{{tk) ©eËk½
{ntuíËð {txu yíÞL‚ WíËwf ÚtÞtu. …h{-þtu¼tðt¤e yuðe
‚u …h{ «r‚ct™u ðkŒ™.>>25>>
hufrh¾$dâpkpv$
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt
iÉÉoùM¨É½þÉäiºÉ´ÉºÉÖªÉÉäVÉxÉnùIÉÊSÉkÉ,
+ɽÚþiÉ +ɽÇþiÉ´É®úΠSɨÉxÉÉʦÉvɺiÉè& *
+ɪÉÉäVÉxÉäxÉ {É®ú¨ÉähÉ EÞòiÉÉlÉÇEÞòiªÉè&,
´ÉÇxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **26**
{ÉÖhªÉÆ ¨É½þÉäiºÉ´ÉEÞòiÉä ®ú¨ÉhÉҪɮú¨ªÉÆ,
1 2
¨ÉÖ¹]õ|ɦÉÉ|ɦɨɽþÉä ! ¨É½þ ºÉÉ ¨É½þSSÉ *
¸ÉÒ´ÉvÉǨÉÉxÉxÉMÉ®Æú {ÉÊ®úÊxĘ́ÉiÉÆ iÉè-
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **27**
+ÉEÞò¹]õ¤ÉɱɪÉÖ´É´ÉÞrùºÉ¨ÉOɱÉÉäEÆò
ºÉÉèxnùªÉDZÉä¶É½þʺÉiÉÉÊJɱÉʴɷɱÉÎI¨É *
iÉnÂù ´ÉvÉǨÉÉxÉxÉMÉ®Æú i´ÉlÉ EòÒiÉǪÉÉʨÉ
´ÉÇxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **28**
1. ¨ÉÖ¹]õÉ |ɦÉɪÉÉ& (EÚò¤Éä®úºªÉ xÉMɪÉÉÇ&) |ɦÉÉ ªÉäxÉ * 2. iÉäVɺÉÉ *
´Érù¨Ç ÉÉxÉxÉMɮʴɦɴÉ&
15
‚u y tu y u (Ëk ½ s™tu y u ) yu ð t {ntu í Ëð™t Ëw k Œ h
ytÞtus™{tk ntUrþÞth yuðt Ëw©tðf [e{™¼tE™u ƒtu÷tÔÞt.
‚u{ýu fhu÷t …h{ ytÞtus™Úte Ëk½™tu «Þí™ f]‚tÚto ÚtE
„Þtu. …h{þtu¼tðt¤e yuðe ‚u …h{ «r‚ct™u ðkŒ™.>>26>>
{ntuíËð {txu …rðºt, h{ýeÞtuÚte Þ hBÞ, (fwƒuh™e
™„he) «¼t™e «¼t (þtu¼t) ™u [tuhe ÷u‚t, ftkr‚Úte {nt™
yu ð t ‘ðÄo { t™™„h’ ™w k ‚u { ýu …rhr™{to ý fÞw O .
…h{þtu¼tðt¤e yuðe ‚u …h{ «r‚ct™u ðkŒ™.>>27>>
suýu ƒt¤, Þwðt™, ð]Ø... Ë{„ú ÷tuftu™u ytfŠ»t‚
fÞto n‚t, suýu ËtiLŒÞo™t ykþÚte …ý yt¾e Œwr™Þt™e
þtu¼t™u nËe ftZe n‚e, ‚u ðÄo{t™ ™„h™wk nðu nwk fe‚o™
fÁk Awk. …h{þtu¼tðt¤e yuðe ‚u …h{ «r‚ct™u ðkŒ™.>>28>>
h¥chu hÙ®dp__Nf
16
+xiÉ&|Éʴɹ]õMÉVÉ®úÉVɨɽþɶɮúÒ®ú-
nÖù&¶ÉCªÉº{ɶÉÇʨÉÊiÉ iÉÖRÂóMÉiɪÉÉ%ÊiÉEòÉxiɨÉ *
uùÉ®Æú Á½þÉä%ºªÉ xÉMÉ®úºªÉ ¤É¦ÉÚ´É ´ÉªÉÈ,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **29**
{ÉÚhÉÉæ ÊVÉxÉä·É®ú´É®ú|ÉÊiɨÉɶÉiÉè SÉ,
¸ÉҺɨ|ÉÊiÉ-κi´ÉÊiÉ ºÉ¦ÉÉ´É®ú¨Éhb÷{ÉÉä%ºÉÉè *
1 2
Ê´ÉSU ôxnùiÉÉä®hú ɨÉxÉÉäYÉÊ´ÉiÉÉ xÉ®ú¨ªÉÉä,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **30**
|ÉÉVªÉv´ÉÊxÉ|É´É®ú´ÉvÉÇEòªÉxjÉiÉxjÉÉä
3 4
¨ÉÉvÉÖªÉÇvÉÖªÉÇÊVÉxɦÉÊHòxÉÖ ÊiÉ|É{ÉÚhÉÇ& *
5
=kÉÖRÂóMɶÉɺÉxÉVɪÉv´ÉVÉMÉÉäʨÉxÉÒ¶É&,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **31**
1. Ë{]Ø ½htu™e rðrþü h[™tytu. 2. [kŒhðtu
3. «Út{-W¥t{ 4. M‚wr‚ 5. þtu¼tðt¤tu
´Érù¨Ç ÉÉxÉxÉMɮʴɦɴÉ&
{É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
ykŒh {ntftÞ „shts «ðuþe òÞ, ‚tu Þ ‚u ‚u™tu
M…þo ™ fhe þfu ‚uðwk Ÿ[tEÚte yr‚ËwkŒh yuðwk yt ™„h™wk
îth W¥t{ n‚wk. …h{þtu¼tðt¤e yuðe ‚u …h{ «r‚ct™u
ðkŒ™.>>29>>
rs™uïhtu™e ËUfztu W¥t{ «r‚{tytu ðzu …qýo yuðtu
W¥t{ ‘©e Ëk«r‚’ ˼t{kz…... fu su rðåALŒtu y™u ‚tuhýtu
ðzu ËwkŒh y™u [kŒhðtytu ðzu hBÞ n‚tu. …h{þtu¼tðt¤e
yuðe ‚u …h{ «r‚ct™u ðkŒ™.>>30>>
{tuxt ÷tWzM…efhtu™e h[™t ðt¤tu, yíÞk‚ {Äwh
rs™¼Âõ‚™t M‚ð™tuÚte ÔÞtó, W¥twk„ yuðe rs™þtË™™t
sÞ…‚tftÚte þtu¼tðt¤tu.. (yuðtu ‚u Ëk«r‚ ˼t{kz… n‚tu.)
…h{þtu¼tðt¤e yuðe ‚u …h{ «r‚ct™u ðkŒ™.>>31>>
h¥chu hÙ®dp__Nf
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt
Eò©ÉÉÊiÉEò©É®úSÉxÉè& Eò¨ÉxÉÒªÉEòÉÎxiÉ&
=tÉxɨÉ|ÉÊiɨÉEÆò SÉ “EÖò¨ÉÉ®ú{ÉɱÉ&’’ *
ʴɧÉÉVÉiÉä º¨É ʴɤÉÖvÉÉSɱÉvÉÖªÉÇ°ü{Éè&
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **32**
+ÉEòɶÉSÉÖ¨¤ÉxÉEò®ú& ºÉÖ®ú¶Éè±É =SSÉ&
ºÉÉxÉÖκlÉiÉÉè xÉMÉ®únù¶ÉÇxÉnùɪÉEò SÉ *
näù´Éäxpù´ÉxtÊVÉxÉVÉx¨É¨É½èþEòvÉɨÉ
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **33**
1
|ÉÉ{ªÉɦɪÉÆ Ê¶É´ÉʽþiÉÆ ºÉ MÉiÉ& ºÉÖoùι]õ-
¨ÉÉpùÉÇʦÉvÉÉä ÊVÉxÉ´É®ú|ÉÊiɨÉäIÉhÉäxÉ *
ºÉÉIÉÉnÂù¤É¦ÉÉè ºÉÖ®úSÉxÉä Îi´Énù¨Éä´É où¶ªÉÆ,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **34**
1. fÕÞtýr{ºt
´Érù¨Ç ÉÉxÉxÉMɮʴɦɴÉ&
17
ËwkŒhtuÚte Þ ËwkŒh yuðe h[™tÚte f{™eÞ ftÂL‚ðt¤wk
ƒuòuz yuðwk ©e fw{th…t÷-Wãt™ {uÁ ð„uhu h[™tytuÚte
þtu¼‚wk n‚wk. …h{þtu¼tðt¤e yuðe ‚u …h{ «r‚ct™u
ðkŒ™.>>32>>
„„™[wkƒe, yr‚þÞ ô[tu, rþ¾h …h Q¼t hnuðtÚte
yt¾t ®…zðtzt™„h™t Œþo™ fhtð™th, ŒuðuLÿtu™u Þ ðLã
yuðt rs™uïhtu™t sL{tuíËð™wk MÚtt™ yuðtu ‚u {uÁ …ðo‚
n‚tu. …h{þtu¼tðt¤e yuðe ‚u …h{ «r‚ct™u ðkŒ™.>>33>>
y¼Þfw{th™u fÕÞtýr{ºt ‚hefu …t{e™u rs™ðh™e
«r‚{t™t Œþo™Úte ytÿofw{th ËBÞõíð …tBÞtu n‚tu. yuf
ËwkŒh h[™t{tk yt s á~Þ òýu Ëtûtt‚T þtu¼‚wk n‚wk.
…h{þtu¼tðt¤e yuðe ‚u …h{ «r‚ct™u ðkŒ™.>>34>>
h¥chu hÙ®dp__Nf
18
®úVVÉÉè ºÉÖxÉiÉÇxÉEò®ú& ºÉ <±ÉÉÊSÉnäù½þÉä,
näù´ÉÉRÂóMÉxÉɦɨÉʽþ±ÉÉ SÉ ¨ÉÞnùRÂóMÉvÉjÉÔ *
iÉqÞù¶ªÉ¨ÉjÉ xÉiÉoùι]õ¨ÉÖxÉä ®ú®úÉVÉ,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **35**
¸ÉÒ´ÉÒ®úxÉÉlÉʴɾþiÉä& ºÉ <iÉ& |É´ÉÞËkÉ,
1 2
¸ÉÒ¸ÉäÊhÉEòÉʦÉvÉxÉÞ{ÉÉä ¾þnùªÉÉäi{É ±ÉɤVɨÉ *
|ÉÉ{ªÉÉ%lÉ ´ÉxnùxÉ®úiÉÉä ®úSÉxÉä%jÉ ¦ÉÉÊiÉ,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **36**
¸ÉÒÊ{Éhb÷´ÉÉ]õEò{ÉÖ®Æú |ÉÊiÉ ªÉÉÎxiÉ ºÉÉIÉÉiÉÂ,
xÉÞiªÉÉÎx´ÉiÉÉÊxÉ xÉÞ¶ÉiÉÉÊxÉ iÉÖ ºÉ|ɨÉÉänù¨É *
où¶ªÉxiÉ B´É ®úSÉxÉä%jÉ ¨ÉxÉÉä%ʦɮɨÉä,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **37**
1. fw{wŒ ([kÿrðftËe f{¤) 2. [kÿ 3. ™]íÞËrn‚
´Érù¨Ç ÉÉxÉxÉMɮʴɦɴÉ&
{É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
yuf ƒtsw Œtuhzt …h ËwkŒh ™]íÞ fh‚tu E÷t[e™tu Œun
({™ ‚tu {wr™ðh{tk n‚wk.) y™u ™e[u Ztu÷ Äthý fh‚e
yÃËht suðe Mºte n‚e y™u ™e[e áÂüðt¤t {wr™ðh n‚tk.
yt á~Þ yuf h[™t{tk þtu¼‚wk n‚wk. …h{þtu¼tðt¤e yuðe
‚u …h{ «r‚ct™u ðkŒ™.>>35>>
‚tu yuf ƒtsw ÓŒÞfw{wŒ™u rð»tu [kÿ Ë{t™ yuðt
©eðeh«¼w™t rðnth™t Ë{t[th {u¤ðe™u ðLŒ™ fh‚t yuðt
©e©urýfhtò h[™t{tk þtu¼e hÌtt Au. …h{-þtu¼tðt¤e
yuðe ‚u …h{ «r‚ct™u ðkŒ™.>>36>>
yuf {™tur¼ht{ h[™t{tk ‚tu ™]íÞ fh‚t ËUfztu ÷tuftu
yt™kŒ ËtÚtu ©e®…zðtzt…wh «r‚ sE hÌtt Au yuðwk Œu¾tE
hÌtwk Au. …h{þtu¼tðt¤e yuðe ‚u …h{ «r‚ct™u ðkŒ™.>>37>>
h¥chu hÙ®dp__Nf
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt
{ÉÉ®úÉ{ÉiÉä%jÉ Eò¯ûhÉɯûhɱÉÉäSÉxÉÉä%ºÉÉè,
¶ªÉäxÉÉªÉ ¨ÉäPÉ®úlɦÉÚ{É <iÉÉä nùnùÉxÉ& *
1
¨ÉÉƺÉÆ º´ÉEòҪɨÉlÉ iÉÒlÉÇEÞònùjÉ où¹]õ&,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **38**
iÉÒlÉÈEò®úºªÉ VÉxÉxÉÒ½þ ºÉÖJÉäxÉ ºÉÖ{iÉÉ,
2
º´É{xÉÉÊxÉ iÉÊzɶɨÉxÉäxÉ ºÉÖ{ÉÉ´ÉxÉÉÊxÉ *
3
ºÉ´ÉÉÇÊiɶÉÉʪɺÉֹɨÉä ®úSÉxÉä%jÉ ¦ÉÉÎxiÉ,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **39**
4 5 6
¦ÉÉäMÉÒxpù¦ÉÉäMÉ®úSÉxÉÉʽþiɦɴªÉ¦ÉÉäMÉ -
ºiÉx¨ÉäPɨÉÉʱɨÉnù¨ÉäPɺɨÉÒ®úEò±{É& *
7
ʴɧÉÉVÉiÉä º¨É ®úSÉxÉä%jÉ iÉÖ {ÉÉ·ÉǺÉÉ´ÉÉäÇ,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **40**
1. pù´ªÉÊVÉxÉ <iªÉlÉÇ&* 2. Œþo™ 3. yr‚þÞ þtu¼t = ºÉֹɨÉÉ
4. Výt 5. MÚttr…‚ 6. þtu¼t 7. rs™
´Érù¨Ç ÉÉxÉxÉMɮʴɦɴÉ&
19
ynª (h[™t{tk ) fƒq ‚ h …h™e fÁýtÚte ÷t÷
ytk¾ðt¤t {u½hÚt htò ƒts™u …tu‚t™wk {tkË yt…‚t (¼trð)
‚eÚtOfh {u½hÚthtò Œu¾t‚t n‚t. …h{þtu¼tðt¤e yuðe ‚u
…h{ «r‚ct™u ðkŒ™.>>38>>
ynª ¼„ðt™™e {t‚t Ëw¾uÚte …tuZu÷t Au. y™u ‚u{ýu
òuðtÚte …tð™ ÚtÞu÷t Mð¡tu Ëðtor‚þtÞe yr‚þÞ þtu¼tðt¤t
yt h[™t{tk þtu¼e hÌtt Au. …h{þtu¼tðt¤e yuðe ‚u …h{
«r‚ct™u ðkŒ™.>>39>>
™t„uLÿ (ÄhýuLÿ) ™e Výt™e h[™tÚte su™e ¼ÔÞ
þtu¼t MÚt…tE Au, su ‚u {u½{tr÷™t yr¼{t™Y…e ðtŒ¤t™u
ðe¾uhðt{tk …ð™ Ë{t™ Au, ‚uðt ©e…tïors™ yt h[™t{tk
þtu¼‚t n‚tk. …h{þtu¼tðt¤e yuðe ‚u …h{ «r‚ct™u
ðkŒ™.>>40>>
h¥chu hÙ®dp__Nf
20
¶ÉRÂóJÉä·É®äú·É®úxÉÖiÉÉè iÉÖ ®úiÉÉä ʴɦÉÉÊiÉ,
iÉqù¶ÉÇxÉÉlÉÇEò-SɨÉiEÞòÊiÉEòÉ®úEòÉä%jÉ *
¦ÉHòÉä ¨ÉÖÊxÉÁÖÇnùªÉ®úixɺÉÖ´ÉÉSÉEòÉä%Ê{É,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **41**
1
´É|ÉjɪÉÆ SÉ ÊVÉxÉnäù¶ÉxÉvÉÉ2
¨É ¦ÉÉÊiÉ,
¸ÉÒ´ÉÒ®úEäò´É±ÉvÉ®úÉ @ñVÉÖ´ÉÉʱÉEòÉ SÉ *
MÉÉänùÉäʽþEòɺÉxÉvÉ®ú& ºÉ ʴɦÉÉÊiÉ ´ÉÒ®ú&,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **42**
¸ÉÒ´ÉÒ®úÊ´ÉGò¨ÉÊVÉxÉÉ±ÉªÉ B¹É ¦ÉÉÊiÉ,
¨ÉvªÉä ºÉ¨ÉOÉxÉMÉ®úºªÉ ¨É½þÉ|ɦÉÉ´É& *
ªÉjÉÉ%%{É vÉÉ¨É ÊVÉxÉ®úÉVɨɽþÉ|ÉÊiɹ`öÉ,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **43**
1. MÚtt™ 2. ¼qr{
vɮɺÉ֮ɱɪÉ&
{É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
ynª ©eþk¾uïh™tÚt™t M‚ð™{tk h‚ ¼õ‚ ðt[fðÞo
WŒÞhí™{wr™ «¼wŒþo™ {txu (Œhðtò W½zðt™tu) [{ífth
Ësuo Au ‚u á~Þ þtu¼u Au. …h{-þtu¼tðt¤e yuðe ‚u …h{
«r‚ct™u ðkŒ™.>>41>>
©e rs™Œu þ ™t™w k MÚtt™ Ë{ðËhý y™u ©eðeh
fuð¤¿tt™¼qr{ Éswðtr÷ft …ý Au y™u ‚u «¼w ðeh „tuŒturnft
ytË™{tk þtu¼e hÌtt Au. …h{þtu¼tðt¤e yuðe ‚u …h{
«r‚ct™u ðkŒ™.>>42>>
Ë{„ú (®…zðtzt) ™„h™e {æÞ{tk {nt«¼tðf yuðwk
yt ©e ðehrð¢{ rs™t÷Þ þtu¼e hÌtwk Au. fu ßÞtk rs™hts™e
{nt«r‚ct MÚtt™ …t{e. …h{þtu¼tðt¤e yuðe ‚u …h{
«r‚ct™u ðkŒ™.>>43>>
^fsu_y„ õhN®
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt
1 2 3
¸ÉÒ|Éä¨É{ÉÚ ´ÉDZÉVɨÉä´É ʴɦÉÉÊiÉ ´ÉªÉÈ,
¸ÉÒ|Éä¨ÉºÉÚÊ®ú´ÉºÉÊiÉÁÇÊ{É vɨÉǶÉɱÉÉ *
{ÉÖhªÉÉ Ê´É¶ÉɱɺɨÉÖnùɪÉʴɶÉɱÉvÉɨÉ,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **44**
ºÉ¨{ÉÚhÉǪÉÉ%¶ÉxÉÊ´ÉvÉÉè ¨ÉxÉÖVÉè& ºÉ½þ»Éè-
 SÉäiÉÉä½þ®úҦɮúiÉ´ÉÉÊ]õEòªÉÉ%ÊiÉEòÉxiɨÉ *
¨ÉxªÉä {ÉÖ®Æú ¨É½þEÞòiÉä {ÉÊ®ú{ÉÚhÉǺÉVVÉÆ,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **45**
4 5
|ÉiªÉ OÉEèò SÉ Ê´ÉÊ´ÉvÉè¯û{ÉEòÉÊ®úEèòºiÉÖ,
6
{ÉÚhÉêºiÉlÉÉ ÁÊiÉÊlÉʦÉ& ºÉÖiÉ®úÉÆ ¨ÉxÉÉäYɨÉ *
=iEòÎh`öiÉÆ iÉÖ xÉMÉ®Æú MÉÖ¯û®úÉVÉoù¹]õÉè,
´Éxnäù ´É®äúhªÉʴɦɴÉÉÆ {É®ú¨ÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **46**
1. ™„h 2. îth 3. W¥t{ 4. ™ðt 5. ‚kƒw 6. Á¦ÉÚÊnùiªÉɶɪÉ& *
vɮɺÉ֮ɱɪÉ&
21
©e«u{…whe™tu ©uc Œhðtòu y™u Ëqrh«u{™e …tð™ ðËr‚
‘Ä{oþt¤t’ …ý þtu¼e hne Au. fu su rðþt¤ Ë{wŒtÞ™wk
rðþt¤ MÚtt™ n‚e. …h{þtu¼tðt¤e yuðe ‚u …h{ «r‚ct™u
ðkŒ™.>>44>>
¼tus™rðrÄ{tk nòhtu {™w»ÞtuÚte ¼hu÷e, {™tunh yuðe
¼h‚ðtrxftÚte ¾qƒ ËwkŒh yuðwk ™„h òýu {ntuíËð {txu
…rh…qýo Ëßs ƒ™e „Þwk n‚wk. …h{þtu¼tðt¤e yuðe ‚u
…h{ «r‚ct™u ðkŒ™.>>45>>
yr‚rÚtytuÚte …qýo yuðt ™ðt ™ðt rðrðÄ ‚kƒwytuÚte
yíÞk‚ ËwkŒh yuðwk ™„h nðu „wÁhts™t Œþo™ {txu WífkrX‚
n‚wk. …h{þtu¼tðt¤e yuðe ‚u …h{ «r‚ct™u ðkŒ™.>>46>>
^fsu_y„ õhN®
22
ªÉºªÉ |ÉiÉÒIÉhÉÊ´ÉvÉÉè xÉ޺ɽþ»ÉEòÉÊhÉ
+ɺÉxÉ IÉhÉ& ºÉ ʽþ ºÉ¨ÉÉMÉiÉ B´É¨ÉjÉ *
¸ÉÒ|Éä¨ÉºÉÚÊ®úMÉÖ¯®û Éú VɺɨÉÉMɨɺªÉ
1
{ÉÖhªÉè®ú´ÉÉ{ªÉiÉ <½þ |ÉMÉÖ®úÉäºiÉÖ ºÉRÂóMÉ& **47**
2 ™„h{tk yr‚ yŒw¼w‚ ËwkŒh yr¼Þt™ ÚtÞwk. þtu¼t
+iªÉnÂù¦ÉÖiɺ´ÉʦÉM ÉÊiÉxÉÇ3MÉ®äú ¤É¦ÉÚ´É
xÉÉxÉÉ|ÉEòÉ®ú ´É®úiÉÚªÉǪÉÖiÉ ºÉÖ¶ÉÉä¦ÉÉ *
4 Ëqrhðh «u{™t Œþo™ {txu ¾qƒ WíËwf ÚtÞu÷t ntuÞ yuðt
¦ÉÉÎxiÉ º¨É ºÉ\SÉ®úMÉhÉä¹ÉÖ, ºÉÖ5iÉÉä®úhÉÉÊxÉ
¸ÉÒ|Éä¨ÉºÉÚÊ®ú´É®únù¶ÉÇxɺÉÚi ºÉÖEòÉÊxÉ **48**
(ʶÉJÉÊ®úÊhÉ)
Eò±ÉɶÉä¹ÉÉʦÉYÉÉä Ê´ÉvÉÖEò®ú¨ÉÖJÉ& {ÉÉ´ÉxÉ´É{ÉÖ&
IɨÉɶÉÒ±ÉÉä{ÉäiÉ& |ÉEòÊ]õiɪɶÉÉ ¦ÉpùSÉÊ®úiÉ& *
¨É½þÉ|ÉYÉÉvÉÉ®úÉä Ê´ÉxɪɺÉʽþ
6
iÉ& ¶ÉɺjÉÊxÉ{ÉÖhÉ&
º´É°ü{É|ÉtÖ ¨xÉÉä ½þiɨÉnù¤É±ÉÉä ´ÉÒ®úSÉÊ®úiÉ& **49**
1. «f]ü „wÁ 2. yr¼Þt™- „wÁ™u ÷uðt Ët{u sðwk ‚u.
3. ðt®sºt 4. hM‚t 5. ¾qƒ WíËwf 6. ft{Œuð
{É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉSÉɪÉÇ|É´Éä¶É&
{É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
yt he‚u nòhtu ÷tuftu su™e htn òuE hÌtt n‚tk. ‚u
yðËh nðu ytðe „Þtu n‚tu . yt yðËh n‚tu
©e«u{Ëqrh„wÁhts™t Ë{t„{™tu, nt.. «f]ü „wÁ™tu Ëk„
…wÛÞtuÚte s {¤‚tu ntuÞ Au. >>47>>
y™uhe n‚e, y™uf W¥t{ ƒuLztu ðt„e hÌtt n‚t. òýu
ËwkŒh ‚tuhýtu hM‚tytu …h þtu¼e hÌtt n‚tk.>>48>>
1
yþu»t f¤tytu™t ðu¥tt, [kÿrfhý suðt (ËtiBÞ)
{w¾ðt¤t, …rðºt Œunðt¤t, ût{t y™u þe÷Úte Þwõ‚, Þþ™u
Vu ÷ tð™tht, ¼ÿ[rhºtðt¤t, {nt«¿tt™t ytÄth,
rð™ÞËrn‚, þt†r™…wý, MðY…Úte ft{ŒuðË{t™, {Œ™t
÷~fh™u ný™tht, ðeh Ë{t [rhºtðt¤t...>>49>>
1. «M‚tðÚte þw¼ f¤t Ë{sðe. yÚtðt ‘ºÉ´´ÉÉ Eò±ÉÉ vɨ¨ÉEò±ÉÉ
ÊVÉhÉÉ<’ yu „ti‚{fw÷f™t ð[™Úte Ä{of¤t{tk s f¤tËðoMð Ë{S
÷uð.kw
`fdârs›$pQpe® âh¡i
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt
¨É½þÉMÉSUô»É¹]õÉ EÞòiɪÉÖMɨÉÖÊxÉ-¥ÉÇÀ{É®ú¨ÉÉä
1
MÉÖ¯û|Éä¨Éä¶ÉÉä%ªÉÆ xÉMÉ®úºÉÊ´ÉvÉÆ |ÉÉ{É SÉ {Énù¨É *
º´É{É^Æõ ªÉº¨Éè iÉÖ ÁÊ´ÉiÉ®únù½þÉä ! ¶ÉÉʱɶÉʨÉxÉä
ªÉ¶ÉÉänäù´ÉÉJªÉäxÉ µÉÊiÉMÉhɪÉÖVÉÉ iÉäxÉ ºÉʽþiÉ& **ªÉÖM¨É¨ÉÂ**50**
2
EòʱɪÉÖMÉMÉiɨÉÉä½þÉä, xÉäjÉ{ÉÉjÉÉÊiÉÊlɪÉÇ-
nù¨ÉÞiɺɮú漃 ¨ÉMxÉÉ&, º¨ÉºiÉiÉ& ºÉ´ÉÇlÉÉ%Ê{É *
<ÊiÉ ¨ÉxÉÊºÉ Ê´ÉSÉÉ®úÉä, ªÉVVÉxÉÉxÉÉÆ ¤É¦ÉÚ´É,
ʴɴɽþÊiÉ iÉnùºÉÚªÉÉÆ, ½þxiÉ ! Eò±ªÉÉhɤÉÉäÊvÉ& **51**
<ÊiÉ ´Éè®úÉMªÉnäù¶ÉxÉÉnùIÉÉSÉɪÉǽäþ¨ÉSÉxpùºÉÚÊ®úʶɹªÉ-
{ÉÆxªÉɺÉEò±ªÉÉhɤÉÉäÊvÉMÉÊhÉMÉÖÊhÉiÉä
{É®ú¨É|ÉÊiɹ`öÉJÉhbEòÉ´ªÉä ¨É½þÉäiºÉ´ÉxÉMÉ®ú|ÉÊiɹ`öÉ-
¸ÉÒºÉRÂóPÉÉä±±ÉɺÉ-|ÉÊiɹ`öÉSÉɪÉÉÇMɨÉxÉ-´ÉhÉÇxÉ-xÉɨÉÉ
|ÉlɨÉ& ºÉMÉÇ& *
1. Ëqrh «u{u ÞþtuŒuðËqrhS™u yt[tÞo …Œðe «Œt™ fhðt ËtÚtu
…tu‚t™e …tx ËtU…e ‚u{™u Mð…èÄh ƒ™tÔÞt n‚tk. 2. ™t,
yr‚þÞtuÂõ‚ ™Úte. fr÷ft÷ðe‚ht„ Ëqrh «u{™wk {™™eÞ [rhºt
yð~Þ ðtk[tu... ‘ʺÉrùÉxiɨɽôÉänùÊvÉ&’ ¨É½ôÉEòÉ´ªÉ¨É (Ët™wðtŒ).
{É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉSÉɪÉÇ|É´Éä¶É&
23
{nt„åA™t Ësof, òýu [tuÚtt ytht™t {wr™ðh,
ƒúñ[Þo{tk «f]ü yuðt „wÁ Ëqrh «u{ …tu‚t™e …tx su{™u
ËtU…e Au yuðt, ËwŒk h ËkÞ{e {wr™„ýËrn‚ yuðt ©eÞþtuŒðu Ëqrh
Ërn‚ ™„h™e ™Sf™t MÚtt™u ytðe …ntUåÞt.>>50>>
‘fr¤ft¤ðe‚ht„ yuðt Ëqrh «u{™t Œþo™ ÚtÞtk...
¾hu¾h yt…ýu òýu ËðoÚtt ËwÄt Ëhtuðh{tk „hftð ÚtE
„Þtk...’ ytðtu su ÷tuftu™t {™{tk (‚u Ë{Þu) rð[th ytÔÞtu
‚u{™e fÕÞtýƒturÄ yíÞL‚ E»Þto fhu Au. (½ôxiÉ ! ft...þ...
nwk Ëqrh «u{™t Œþo™Úte ðkr[‚ hne „Þtu - yuðe r™htþt
Ëq[ðu Au.)>>51>>
Er‚ ðihtøÞŒuþ™tŒûtt yt[tÞonu{[LÿËqrhrþ»Þ-
…kLÞtËfÕÞtýƒturÄ„rý„wrý‚u
‘{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt’ - y™wðtŒu
{ntuíËð™„h«r‚ct- ©eËk½tuÕ÷tË- «r‚ct[tÞto„{™
ðýo™ ™t{™tu «Út{ Ë„o.
`fdârs›$pQpe® âh¡i
24 {É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
** +lÉ ÊuùiÉÒªÉ& ºÉMÉÇ& ** >> yÚt Âî‚eÞ Ë„o >>
(={ÉVÉÉÊiÉ)
xɨÉÒ·É®úºªÉÉ|ÉiÉxÉä iÉÖ SÉèiªÉä,
{wr™ðhtu™t ð]LŒ Y…e ‚thtytu™e ðå[u [kÿ Ë{t þtu¼‚t
{ÉÚVªÉ& ºÉ {ÉÚVªÉµÉVÉiÉÉ®úEäòxnÖù& *
1 ËŒt Þ ¼tðM‚ð{tk ÂMÚth yuðt ‚u …qßÞ (Ëqrh «u{) íÞthu
¦ÉɴɺiɴɺlÉÉä%ÊxɶɨÉä´É ¨ÉMxÉÉä,
2 ™r{rs™™tk ™q‚™ rs™t÷Þ{tk {™-ð[™-ftÞtÚte ÿÔÞM‚ð{tk
Á¦ÉÚkÉnùÉ pù´ªÉxÉÖiÉÉè ÊjÉvÉÉ%Ê{É **1**
{ø™ ÚtÞtk.>>1>>
{ÉÆxªÉɺɦÉÉxÉÉäºiÉÖ Ê{ÉEòº´É®úähÉ
ºiÉ´ÉäxÉ ºÉRÂóPÉÉä%{ªÉ¦É´ÉiÉ ºÉÖ¦ÉÉ´É& * …kLÞtË«ðh ©e¼t™wrðsÞS „rýðÞo™t fturf÷ fkX™t
¦ÉÉ´ÉÉÊrù ¦ÉÉ´ÉÉänÂù¦É´É¨Éɽþ {ÉÚVªÉ, M‚ð™Úte ©eËk½ …ý ËwkŒh¼tððt¤tu ÚtÞtu.. nt.. …qßÞ
3
+ÉSÉɪÉǴɪÉÉæ ½þÊ®ú¦ÉpùºÉÚÊ®ú& **2** yt[tÞoðÞo nrh¼ÿËqrhSyu ‘¼tðÚte ¼tð™e Wí…r¥t’ fne
¸ÉÒÊ{Éhb÷´ÉÉb÷ÉMÉÖ¯ºû É\SÉ®ä%ú lÉ, s Au ™u...>>2>>
iÉiº´ÉÉMÉiɺªÉɦɴÉnùSUôªÉÉjÉÉ * ©e ®…zðtzt™t hts{t„uo ‚u{™t Mðt„‚™e ËwkŒh Þtºtt
¤ÉÉhÉÉΤvɺÉÉvÉÚkÉ®úºÉÉvÉÖ¨ÉvªÉä, ™ef¤e. 75 Úte …ý yrÄf ËtÄwytu™e ðå[u Ëqrh «u{
¸ÉÒ|Éä¨ÉºÉÚÊ®úÌxÉiÉ®úÉÆ Ê´É®äúVÉä **3** rðþu»tÚte þtu¼‚t n‚t.>>3>>
1. +ºªÉÉäkÉ®újÉÉx´ÉªÉ& * 2. ¨ÉxÉÉä´ÉÉCEòɪÉè& 3. ªÉÉäMɶÉiÉEäò **29**
º´ÉÉMÉiɪÉÉjÉÉ õhpNsepÓp
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt
1
tÉ´ÉɦÉÚ¨ÉÉè iÉÚªÉÇMÉhÉè¦ÉÞÇiÉɪÉÉÆ,
{ÉÖªÉÉÈ ¨É½þÉä±±ÉɺÉSɪÉè¦ÉÞÇiÉɪÉɨÉ *
2
vÉÞiÉä¹ÉÖ ¨ÉÉRÂóMɱªÉÊxÉ {Éä¹ÉÖ SÉÉäSSÉè&,
ºÉnÂù¦ÉÊHòiÉ& {ÉÚ´ÉÇÊxÉiÉÉʦɮújÉ **4**
{ÉÚhÉæ¹ÉÖ ¨ÉÉMÉæ¹ÉÖ VÉxÉè SÉ xÉxtÉ-
3
´ÉiÉÉÇÊnùʦÉ& ¶ÉÉäʦÉiɺÉ\SÉ®äú¹ÉÖ *
={ÉɸɪɺªÉÉlÉ {ÉnÆù |É{Éänäù,
ªÉÉjÉÉ iÉÖ ºÉÉä±±ÉɺɨɽþÉä ! MÉÖ°ñhÉɨÉ **5**
4
+ºÉÉvªÉ®ÉäMÉÒ ÁÊ{É iÉÒµÉ {ÉÒb÷ÉÆ,
{ÉÆxªÉɺÉ{ÉsÉä Á´ÉvÉÒªÉÇ vÉÒ®ú& *
+ɪÉÉiÉ +ɪÉÉæ Ê´ÉxɪÉèEònùIÉÉä,
5
MÉÖ®úÉä& {ÉÖ®ú& ºÉ{iɨɺÉÚ{É´ÉɺÉ& **6**
1. ºÉ´ÉÇjÉ ºÉÊiÉ ºÉ{iɨÉÒ * 2.. f¤þ 3. hM‚t 4. fuLËhhtu„
5. ºÉÖ + ={É´ÉɺÉ&
º´ÉÉMÉiɪÉÉjÉÉ
25
ƒuLztu™t yðtòuyu ytftþ-…]Úðe™u ¼he ŒeÄt n‚t..
yt¾e ™„he™u {ntuÕ÷tË™t …qksu ¼he ŒeÄe n‚e. ™„h™e
Mºteytuyu ËwkŒh ¼Âõ‚Úte {k„¤f¤þtu™u Äthý fÞto n‚t.>>4>>
hM‚tytu ÷tuftuÚte Houseful ÚtE „Þtk n‚tk y™u
™Lãtð‚o ð„uhuÚte þtu¼‚t n‚t. y™u yu{ fh‚tk fh‚tk
WÕ÷tË ËtÚtu „wÁðhtu™wk Ët{iÞw W…t©Þ™t MÚtt™u ytðe
…ntUåÞwk. >>5>>
yËtæÞ (fuLËh) htu„™t ¼tu„ ƒ™u÷t Äeh…wÁ»t, ytÞo
…kLÞtË«ðh …ÈrðsÞS „rýðÞo …tu‚t™e ‚eðú …ezt™e
yð„ý™t fhe™u „wÁ™e Ët{u ytðe …ntUåÞt. nt, ‚uytu
rð™Þ{tk y™LÞ Œût n‚t, ð¤e ‚u { ™u íÞthu Ëw k Œ h
(þu»tÞtu„Ët…uût) yuðtu Ët‚{tu W…ðtË …ý n‚tu.>>6>>
õhpNsepÓp
26 {É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
ºÉÉä%¦ÉÚnÂù MÉÖ®úÉänÇùÊIÉhɽþºiÉEò±{É&, ‚uytu Ëqrh «u{™t s{ýt ntÚt Ë{t™, Ë{Š…‚tí{t,
ºÉ¨ÉÌ{ÉiÉÉi¨ÉÉ ºÉ¨ÉiÉɨÉÞiÉÉΤvÉ& * Ë{‚tËwÄtËt„h n‚tk. W¥t{ rþûtý yt…ðt ðzu ‚uytu
¨ÉÉiÉÉ ¨ÉÖxÉÒxÉÉÆ ´É®úʶÉIÉhÉäxÉ, {wr™ytu™e {t‚t n‚t, ‚tu ËwkŒh ËkÞ{ ðzu Sðtu™t …t÷™nth
{ÉÉiÉÉ%%i¨ÉxÉÉÆ ¶ÉÉä¦ÉxɺÉƪɨÉäxÉ **7** …ý n‚t.>>7>>
|Éä¨É̹ɮäúxÉÆ {É®ú¨ÉÆ |ÉʶɹªÉ¨ÉÂ,
1
{ÉÆxªÉɺɦÉÉxÉÉä®xÉÖVÉÆ iÉ{ÉÉä%EÇò¨É *
…k. ¼t™wrðsÞS™t y™ws, ‚…turŒðtfh, Ë{trÄ-{ø™,
2
ºÉ¨ÉÉÊvɨÉMxÉÆ MÉÖhÉ´ÉÉ®ú®ú¨ªÉÆ,
„wý„ýhBÞ yuðt …tu‚t™t …h{ «rþ»Þ™u Ëqrh «u{u …tu‚t™e
3
EÞò{ÉɺÉÖvÉɺÉÉ®úoù¶ÉÉ ÊºÉ¹ÉäSÉä ** 8**
f]…tËwÄt¼he áÂüÚte ®ËåÞt.>>8>>

¦ÉÚiÉÉ ºÉ¦ÉÉ%iÉ& ¶ÉÖ¦Énäù¶ÉxÉɪÉÉ&,
|Éä¨É̹ÉhÉÉ ºÉÞ¹]ôºÉÖ¨ÉRÂóMɱÉɪÉÉ& *
{ÉÆxªÉɺɦÉÉxÉÉä& ºÉֺɮúº´ÉiÉÒ iÉÖ,
|ɦÉÉÊ´ÉiÉÉÆ iÉÉÆ SÉ ºÉ¦ÉÉÆ SÉEòÉ®ú **9**
4. ËqÞo 5. Ë{qn 6. ‘fuLËh™e Þt‚™t{tk {tËût{ý™e ËtÄ™t’
yux÷u s Ë{‚tËt„h …kLÞtË©e…ÈrðsÞS. ‚u{™wk yŒT¼w‚ [rhºt
yð~Þ ðtk[tu- ‘ºÉ¨ÉiÉɺÉÉMÉ®&’ ¨É½ôÉEòÉ´ªÉ¨É (Ët™wðtŒ), ºÉ¨ÉiÉɺÉÉMÉ®&
º´ÉÉMÉiɪÉÉjÉÉ
nðu fÕÞtýŒuþ™t™e ˼t ÚtE. Ëqrh «u{u ËwkŒh {k„÷
fÞwO. …k. ¼t™wrðsÞS™e {™tuh{ ËhMð‚eyu ‚u ˼t™u
«¼trð‚ fhe.>>9>>
(MÉt), ‘ËtÂ¥ðf‚t™tu ‚us rË‚thtu’ („wsht‚e y™u yk„úuS) y™u
Ë{‚tËt„h (ËkÂûtó [rhºt ÷½w …wÂM‚ft) yt÷u¾™-ðihtøÞŒuþ™tŒût
yt[tÞo nu{[LÿËqheïhS.
õhpNsepÓp
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt 27
|ɦÉÖ|ÉÊiɹ`öɨɽþ¤ÉrùEòIÉ&, íÞthƒtŒ «¼w«r‚ctuíËð {txu Ëßs, MðýeoÞtðËh{tk
ºÉÖ´ÉhÉÇ´ÉhÉÉǴɺɮèúEò±ÉIÉ& * su™wk y™LÞ ÷ût Au ‚uðt, Ëðtor‚þtÞe «r‚¼tÚte yíÞL‚
ºÉ´ÉÉÇÊiɶÉÉʪÉ|ÉÊiɦÉÉ%ÊiÉnù
1
IÉ&, Œût yuðt ©eËk½u Mðtr{ðtíËÕÞ (s{ýðth) fÞwO.>>10>>
ºÉRÂóPÉ& ºÉ½þxªÉÉnù¨ÉiÉ SÉEòÉ®ú& **10**
iÉnùÉ%%MÉiÉÉ ¶ÉÖC±ÉSÉiÉÖnÇù¶ÉÒ iÉÖ, íÞthu [iºt ËwŒ 14 ytðe, fu su rŒðËu 25 ð»to …qðuo
SÉèjɺªÉ2 ªÉºªÉÉÆ3 SÉ MÉÖ®úÉä¤ÉǦÉÚ´É * ËwkŒh {ntuíËð…qðof Ëqrh «u{™e yt[tÞo…Œu «r‚ct ÚtE n‚e.
+ÉSÉɪÉÇ-vÉɨ xªÉɶÉÖ MÉxÉäjɴɹÉÇ- >>11>>
{ÉÚ´ÉÈ |ÉÊiɹ`öÉ ºÉ֨ɽþÉäiºÉ´ÉäxÉ **11**
MÉÖhÉɨ¤ÉÖvÉäºiɺªÉ MÉÖhÉÉxÉÖ´ÉÉnù&, 4 ‚u{™t „wýtu{tk y™LÞ ÷t÷Ëtðt¤t «ðõ‚tytuyu
5
MÉÖhÉèEò±ÉÉä±Éè& |ÉEÞòiÉ& |É´ÉÉÎM¦É& * „wýËt„h yuðt ‚u{™t «f]ü „wýt™wðtŒ fÞto. y™u
=iºÉ{ÉÇhÉÉxÉÒ½þ ¤É¦ÉÚ´ÉÖ¯ûSSÉè- {ntuíËð™e rðrðÄ «fth™e {tuxe {tuxe WAt{ýeytu ÚtE.
xÉÉÇxÉÉ|ÉEòÉ®úÉÊhÉ ¨É½þÉäiºÉ´ÉºªÉ **12** >>12>>

1. ¼tus™ 2. …Œu 3. +ɶÉÖMÉÆ = ¤ÉÉhɨÉ = 5, xÉäjɨÉ = 2, yÚtto‚T

25. 4. ‘´ÉÉSÉÉäªÉÖÊHò{É]Öô& |É´ÉÉEÂò *’ - <iªÉʦÉvÉÉxÉÊSÉxiÉɨÉÊhÉ&
5. WAt{ýeytu.
{É®¨ÉÉäiºÉ´É|ÉÉ®¨¦É& `fdp¡Ðkh_p¡ âpf„c
28 {É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
=nÂùPÉÉ]õxÉÆ ºÉ¨|ÉÊiɨÉhb÷{ɺªÉ, ‘Ëk«r‚{kz…’ y™u ‘fw{th…t÷ Wãt™’ ™wk Ëßs™tu™u
1
EÖò¨ÉÉ®ú{ÉɱÉÉä
2
{É´ÉxɺªÉ SÉè´É¨É * „{‚wk yuðwk WŒT½tx™ ‚u™t ÷t¼ ÷u™th ðzu ËwkŒh¼tðtuÚte
¨ÉxÉÉäYɦÉÉ´Éè& ºÉÖ¨ÉxÉÉä%ʦɮúɨÉÆ, ÚtÞwk. …Ae...>>13>>
¤É¦ÉÚ´É iɱ±ÉɦÉvÉÞiÉÉ iÉiÉÉä%Ê{É **13**
©ers™þtË™™t ËBÞfT Ëq[f, „„™[wkƒe, ¼ÔÞ Sðtu
ºÉƺÉÚSÉEòºªÉÉ%%½ÇôiɶÉɺÉxɺªÉ, Y…e f{¤™t rðftË {txu ËqÞo Ë{t™ («tÞ:) 30 ntÚt
ËjɶÉiEò®úºªÉÉÊiɨɽþÉv´ÉVɺªÉ * ô[t yuðt {ntæðs™wk ythtuný fhtÞwk.>>14>>
+É®úÉä½þhÉÆ i´É¨¤É®úSÉÖΨ¤ÉxÉÉä%¦ÉÚnÂù,
3 4
¦É´ªÉɤVÉ SÉhb÷ÉƶÉֺɨɺªÉ iɺªÉ ** ªÉÖM¨É¨É **14** …Ae ‚u æðs™e …eX …h «¼tÚte ËqÞtor‚þtÞe yuðt …k.
¼t™w r ðsÞS ytÁZ ÚtÞt. ‚u { ýu …tu ‚ t™e ðtýeÚte
{ÉÒ`äö v´ÉVɺªÉɺªÉ iÉiÉÉä Ê´É®äúVÉä, ©ers™þtË™™t ËwkŒh ftÞtuo {txu ËhË «uhýt yt…e. >>15>>
{ÉÆxªÉɺɦÉÉxÉÖ& |ɦɪÉÉ%ÊiɦÉÉxÉÖ& *
ºÉi|Éä®úhÉÉÆ º´ÉҪɺɮúº´ÉiÉÒiÉÉä,
nùnùÉè ºÉÖEÞòiªÉè ÊVÉxɶÉɺÉxÉÉªÉ **15**
1. ËwkŒh 2. Ëßs™. 3. f{¤ 4. ËqÞo

{É®¨ÉÉäiºÉ´É|ÉÉ®¨¦É& `fdp¡Ðkh_p¡ âpf„c

{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt 29
1 2
½þÊ®úv ´ÉVÉäxÉ Ê´ÉÊ´ÉvÉè SÉ i ÉÚªÉê&, …Ae ELÿæðs, rðrðÄ ƒuLztu, ËwkŒh [tkŒe™t ƒu hÚttu,
3 4
ºÉiºªÉ xnùxÉɦªÉÉÆ ´É®ú®úÉVÉiÉɦªÉɨÉ * ƒu ntÚte ËtÚtu yíÞk‚ ftkr‚Úte ËwkŒh yuðe …tð™ s÷Þtºtt
5 6
ºiɨ¤Éä®ú¨ÉɦªÉÉÆ {ÉÖÊxÉiÉÉänªÉÉjÉÉ,
ù þtu¼e n‚e.>>16>>
7 8
ʴɧÉÉVÉiÉä º¨ÉÉ±É PÉÖEòÉÎxiÉEòÉxiÉÉ **16**
+JÉhb÷nùÒ{ɺªÉ ÊxÉ{ɺªÉ SÉè´É þw¼÷ø™ft¤u yt™kŒ™tu Ët„h ðÄo{t™ n‚tu íÞthu
¦ÉÚiÉÉ |ÉÊiɹ`öÉ ¶É֦ɱÉMxÉEòɱÉä * y¾kz Œe…f y™u fwk¼™e MÚtt…™t fhðt{tk ytðe, ¾hu¾h
+ÉxÉxnù´ÉÉvÉÉÇ´ÉʦɴÉrǨù ÉÉxÉä «¼w™e «r‚ctÚte ftu™u yt™kŒ ™ ÚttÞ ?>>17>>
|ɦÉÖ|ÉÊiɹ`öÉ Ê½þ ¨ÉÖnäù xÉ EòºªÉ ? **17**
¸ÉÒ{É\SÉEò±ªÉÉhÉEò{ÉÚVÉxÉÉ%¦ÉÚiÉÂ, „e‚Ëk„e‚Úte MVwhtÞ{t™ þtu¼tðt¤e ©e …k[-fÕÞtýf
ºÉÆMÉÒiÉMÉÒiÉè& º¡ÖòÊ®úiÉèEò¶ÉÉä¦ÉÉ * 1
…qò ÚtE. yr‚…tð™ yuðt …k. ¼t ™wrðsÞS™t «ð[™tu
9
{ÉÆxªÉɺɦÉÉxÉÖ|É´ÉSÉÉÆ漃 SÉÉ%Ê{É, …ý ËwkŒh ÚtÞt.>>18>>
¤É¦ÉÚ´ÉÖ¯Sû SÉè®Êú iÉ{ÉÉ´ÉxÉÉÊxÉ **18**
1. ELÿæðs 2. ðt®sºttu 3. ƒu hÚttuÚte 4. [tkŒe™t 5. ƒu ntÚteÚte 6. s÷Þtºtt 7. ¾qƒ 8. ËwkŒh 9. …k.¼t™wrðsÞS yux÷u
LÞtÞrðþthŒ ðÄo{t™‚…tur™rÄ ¼wð™¼t™wËqheïhS su n‚t Master of all. ¾t‚he fhðt y[qf ðtk[tu ‘‘¦ÉÖ´ÉxɦÉÉxÉ´ÉҪɨÉÂ’
¨É½ôÉEòÉ´ªÉ¨É (Ët™w ð tŒ)
{É\SÉEò±ªÉÉhÉEòÉäiºÉ´É& `„QL$ëepZL$p¡Ðkh
30
{ÉÆxªÉɺɮúÉäÊSÉ̽þ¨ÉEòÉÎxiɨÉÖÊHò-
¨ÉÖJªÉÉxÉMÉÉ®úÉ ®úºÉxÉäjɺÉRÂóJªÉÉ& *
|É´Éä¶É¨ÉÉ{ÉÖ& º¡Öò]õ°ü{ɶÉÉä¦Éä,
¨É½þÉäiºÉ´Éä%κ¨ÉxÉ MÉÖ¯û®úÉVÉʶɹªÉÉ& **19**
¨É½þÉSÉÇxÉÉ iÉjÉ ¤É¦ÉÚ´É xÉxtÉ-
´ÉiÉÉÇÊnùEòºªÉÉÊ´ÉÊvɱÉä¶É½þÒxÉÉ& *
¸ÉÒ{É\SÉEò±ªÉÉhÉEòºÉÚiºÉ´ÉɺiÉÖ,
1
ºÉÉIÉÉÊnù´ÉÉ%¦ÉÉxÉ {ÉÊ®ú®úÉÊVÉiÉɺiÉä **20**
¸ÉÒ¶ÉÉÎxiÉxÉÉlÉÉä ÊVÉxÉSÉGò´ÉiÉÔ,
Á¦ÉÚnùiÉÉä ÊuùnÇùoù¶Éä%ºªÉ ¨ÉÉiÉÉ *
º´É{xÉÉÊxÉ Eò±ªÉÉhÉEò®úÉÊhÉ Ê´É·Éä,
jÉè±ÉÉäCªÉVªÉÉäÊiÉ&ºÉÖJɺÉƪÉÖiÉÉÊxÉ **21**
1. iÉ <ÊiÉ Eäò ? <iªÉɶÉRÂóEòɪÉɨÉɽþ  ±ÉÉäEòÉzÉÖkÉ®úÉxÉ *
{É\SÉEò±ªÉÉhÉEòÉäiºÉ´É&
{É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
Ëqrh «u{™t rþ»Þtu …kLÞtËrºt…wxe ftkr‚ rð. {wÂõ‚ rð.
y™u rn{tkþw rð. ËtÚtu 29 {wr™ðhtu™tu MVwxÁ… þtu¼tðt¤t
yt {ntuíËð{t «ðuþ ÚtÞtu.>>19>>
©e™Lãtð‚o …qs™ ð„uhu y™uf {nt…qs™tu Ëk…qýo
rðrÄ…qðof ÚtÞt. yíÞk‚ þtu¼‚t yuðt ©e…k[fÕÞtýf ËwkŒh
WíËðtu ‚tu Ëtûtt‚T ÷t„‚tk n‚tk.>>20>>
©eþtÂL‚™tÚt ¼„ðt™ ‚eÚtOfh n‚t, ‚tu [¢ð‚eo …ý
n‚t, {txu ‚u{™e {t‚tyu (14) Mð¡tu ƒu ðth òuÞt, fu su
Mð¡tytu rðï{tk fÕÞtý fh™tht y™u ºti÷tuõÞ{tk ßÞtur‚
y™u Ëw¾™t fh™tht Au.>>21>>
1. …qßÞ©e™e …ht¢{„tÚtt …ehË‚t hËÚtt¤tu- ¼wð™¼t™w™t
ysðt¤t, ¼wð™¼t™w yuf Ëtu™uhe …t™wk, Ëk½áÂüyu ¼wð™¼t™w-
Ëqrh, ¼wð™¼t™w ËtrníÞtu…r™»tŒT, ËtÂ¥ðf‚t™tu ‚us rË‚thtu.
`„QL$ëepZL$p¡Ðkh
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt
ºÉÖ{É´ÉDZÉÉäEòÉSSªÉ´ÉxÉÆ ÊVÉxɺªÉ,
½þ®äú SÉ EòÉä{ÉÉä%xÉֶɪɺiÉiÉ SÉ *
"xɨÉÉä%ºiÉÖ" SÉäiªÉÉÊnù ¤É¦ÉÚ´É ºÉÉIÉÉnÂù,
où¶ªÉÆ ªÉlÉÉ ºÉiªÉ¨É½þÉä iÉlÉè´É **22**
¸ÉÒ´ÉätEò¨ÉêEòÊxÉ´ÉÉ®úhÉÉSÉÉÇ,
iÉiÉÉä%{ªÉ¦ÉÚnÂù ¦É´ªÉ®úlÉèEòªÉÉjÉÉ *
ÊVÉxÉäxpù¦ÉÊHòºi´É¦É´ÉSSÉ ºÉɪÉ-
¨ÉÖiºÉ{ÉÇhÉÉÊxÉ |ɦÉÖVÉx¨ÉxÉ SÉ **23**
¨ÉÉiÉÉ%ÊSÉ®úÉ%lÉ º´ÉÊ{ÉiÉÒ½þ où¶ªÉä,
1
ÊjɱÉÉäSÉxÉÉä ¦ÉÉxÉÖ @ñʹɠSÉ iÉjÉ *
ºÉx¨ÉxjÉVÉÉ{ÉÆ EÖò¯ûiÉ& º¨É ºÉ¨ªÉEÂò,
iÉnùÉ%¦É´ÉSSÉ |ɦÉÖVÉx¨ÉEòɱÉ& **24**
1. @ñ±ÉÞÊiÉ ¿º´ÉÉä ´ÉÉ (ʺÉ.½äþ. 1-2-2) <iªÉxÉäxÉɺÉÎxvÉ& *
{É\SÉEò±ªÉÉhÉEòÉäiºÉ´É&
31
©ers™uïh™wk Œuð÷tufÚte åÞð™... ELÿ™tu ftu… y™u
…ùt¥tt…... ™{wíÚtwýk... ð„uuhu yux÷wk Ëtûtt‚T ÚtÞwk, òýu ‚u
á~Þ ËíÞ s ntuÞ.>>22>>
…Ae ©eðuŒ™eÞf{or™ðthý…qò ÚtE …Ae ¼ÔÞ ðh½tuztu
™eféÞtu. Ëtksu rs™uLÿ¼Âõ‚ (¼tð™t) ÚtE. y™u «¼wsL{
({ntuíËð) ™e WAt{ýeytu ÚtE.>>23>>
(sL{ fÕÞtýf™t) á~Þ{tk {t‚t yr[ht …tuZu÷t n‚t
y™u íÞtk …k.rºt÷tu[™rðsÞS y™u …k.¼t™wrðsÞS ËwkŒh
{kºtò… ËBÞfT he‚u fh‚tk n‚tk y™u íÞthu «¼w™tu sL{ft¤
ÚtÞtu.>>24>>
`„QL$ëepZL$p¡Ðkh
32
PÉh]õÉ®ú´ÉèºiÉÚªÉÇ®ú´Éè¶SÉ ¶ÉRÂóJÉ-
xÉÉnèù¨ÉǽþÉä±±ÉɺÉVɪÉÉ®ú´Éè SÉ *
{ÉÚhÉæ iÉnùÉ ºÉ¨|ÉÊiɨÉhb÷{Éä iÉÖ,
VÉx¨ÉÉäiºÉ´ÉÉä%¦ÉÚnÂù MÉiÉVÉx¨ÉxÉÉä%jÉ ****25**
{ÉÉxÉҪɨÉMxÉÉ ¨ÉÊhÉEòºlɨÉÚÌiÉ,
ÌVÉxÉäxpù¶ÉÉxiÉä¤ÉÇʽþ¯ûrÞùiÉÉ ºÉÉ *
ʴɺÉÉÊ®úiÉÉ {ÉÖhªÉʴɺÉÉ®ú´ÉÉiÉÉÇ,
¸ÉÒ¶ÉÉÎxiÉxÉÉlɺªÉ SÉ VÉx¨ÉxÉÉä%lÉ **26**
¸ÉÒÊnùCEÖò¨ÉÉ®úÒ¨ÉPÉ´É|ÉEÞò¹]õÉ,
¨É½þÉäiºÉ´ÉÉ SÉÉjÉ ¤É¦ÉÚ´ÉÖ¯ûSSÉè& *
¤É¦ÉÚ´É ¨Éä®úÉè ®úÊSÉiÉä ¨É½äþxpèù-
VÉÇx¨ÉÉʦɹÉäEò& ºÉEò±Éè& ºÉ½þ¹Éê& **27**
{É\SÉEò±ªÉÉhÉEòÉäiºÉ´É&
{É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
rs™uLÿþtÂL‚™e ftuXe{tk hnu÷ s÷{ø™ {qŠ‚™u ƒnth
ftZðt{tk ytðe y™u ©eþtÂL‚™tÚt™t sL{™tk …wÛÞ«Ëth
fh‚t Ë{t[th™e ònuht‚ fhðt{tk ytðe.>>25>>
yt¾tu Þ ‘Ëk«r‚˼t{kz…’ ½kxthðtu, ƒuLztu™t yðts,
þk¾™tŒtu, {ntuÕ÷tË y™u sÞ™tŒtuÚte ¼htE „Þtu y™u
sL{hrn‚ ({wõ‚) yuðt «¼w™tu ynª sL{tuíËð ÚtÞtu.>>26>>
©erŒ¬w{the-ELÿ ð„uhu™t ËwkŒh {ntuíËðtu ÚtÞt. h[™t
fhu÷ {uÁ W…h Ëf÷ {nuLÿtu ðzu Ën»to sL{tr¼»tuf
ÚtÞtu.>>27>>
`„QL$ëepZL$p¡Ðkh
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt 33
1
¨É½þÉäIÉ°ü{ÉähÉ ÊVÉxÉÉʦɹÉäEò&, 2
ƒ¤Œ™t Y…Úte þ¢u fhu÷ rs™tr¼»tuf ‚tu fw‚qn÷™wk
¶ÉGäòhÉ ªÉÉä%¦ÉÚiÉ EÖò iÉÖEèòEòvÉÉ¨É * y™LÞ MÚtt™ ƒ™e „Þtu. WífkrX‚ ÷tuftuyu Ÿ[t ÚtE
=iEòÎh`öiÉè SÉÉä3nMù ɱɱÉÉäE4 ò´ÉÉ®è-
ú ÚtE™u yt á~Þ r™ntéÞwk.... nt, yt á~Þ ËBÞøŒþo™™wk
oÇù¹]õ& ºÉÖoù¹]äõ& Eò®úhɺ´É°ü{É& **28** ËtÄf‚{ ƒ™e „Þwk n‚wk.>>28>>
¸ÉÒ¶ÉÉÎxiÉxÉÉlɺªÉ Ê{ÉiÉÉ ¨É½þÒ{É&, ©eþtÂL‚™tÚt™t r…‚t ©erðïËu™ htòyu …ý yuðtu
¸ÉÒʴɷɺÉäxÉÉä%{ªÉEò®úÉäx¨É½Æþ iɨÉ * {ntuíËð fÞtuo fu òýu ËíÞ yuðt ‚u™u r™nt¤‚t fr¤ft¤™t
ºÉiªÉÆ ªÉlÉÉ ªÉÆ iÉÖ Ê´É±ÉÉäEòªÉxiÉÉä, {t™ðtu f]‚tÚto ÚtE „Þt.>>29>>
¦ÉÚiÉÉ& EÞòiÉÉlÉÉÇ& EòʱÉEòɱɨÉiªÉÉÇ& **29**
¼„ðt™™wk …tXþt¤t „{™...ELÿ™wk yt„{™ …ý ÚtÞwk.
MÉÊiÉ& |ɦÉÉä SÉ |ÉÊiÉ {ÉÉ`ö¶ÉɱÉÉ- 5 (‚uýu fhu÷) ¼„ðt™™tu ËwkŒh {rn{t òuE™u Ë{rf‚ r™{o¤
¨ÉÞ¦ÉÖÊIÉhɺiÉjÉ iÉlÉÉ%%MɨɠSÉ * ÚtÞwk.>>30>>
VÉMÉi|ɦÉÉäºiÉx¨Éʽþ¨ÉÉÊiÉEòÉxiÉÆ,
où¹]Âõ´ÉÉ ºÉÖoùι]õºi´É¨É±ÉÉ ¤É¦ÉÚ´É **30**

1. {tuxt ƒ¤Œ 2. fw‚wn÷ 3. ËBÞfTŒþo™ 4. ËtÄf‚{MðY…

5. ¤É¦ÉÚ´ÉäÊiÉ ¶Éä¹É& *
{É\SÉEò±ªÉÉhÉEòÉäiºÉ´É& `„QL$ëepZL$p¡Ðkh
34
ÊxɨÉÉÇÊ{ÉiÉä ´ÉªÉÇÊ´É´ÉɽþvÉÉΨxÉ,
ºÉÚuùɽþEÞòiªÉÆ SÉ ¤É¦ÉÚ´É ¶ÉÉxiÉä& *
iÉnùÉ%{ªÉ®úÉMÉÆ {ÉÊ®ú±ÉÉäCªÉ ºÉÉ´ÉÈ,
ºÉ¨|ÉäIÉEòÉhÉÉÆ ¨ÉÞÊiɨÉÉ{É ®úÉMÉ& **31**
®úÉVªÉÉʦɹÉäEòÉä ´É®úSÉÊGòhÉÉä%lÉ,
1
näùnùÒ{ªÉ¨ÉÉxÉäÎxnù®úªÉÉ ºÉÖ®äúVÉä *
ºÉ¨ÉÞÊrùºÉÉxÉÉ´ÉÊ{É ÊxÉÌ´ÉEòÉ®-
ú SÉGäò xÉ Eäò¹ÉÉÆ EÖòiÉÖEÆò VÉxÉÉxÉɨÉ **32**
Ê´ÉYÉÊ{iÉ®äú´ÉÆ ÊVÉxÉSÉÊGòhÉÉä%lÉ,
±ÉÉäEòÉÎxiÉEèònùÔIÉhɽäþiÉ´Éä%¦ÉÚiÉ *
nùÒIÉÉʦɹÉäEò& Eò¨ÉxÉÒªÉEò©ÉÉä,
¤É¦ÉÚ´É ªÉÉjÉÉ VÉxɨÉÉä½þxÉÉ%Ê{É **33**
1. ÷û{e.
{É\SÉEò±ªÉÉhÉEòÉäiºÉ´É&
{É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
™ðr™Š{‚ W¥t{ rððtnMÚtt™u ©eþtÂL‚™tÚt™wk ËwkŒh
rððtnf]íÞ ÚtÞwk.. íÞthu Þ «¼w™u ™eht„e òuE™u ¼ÔÞ
«uûtftu™tu ht„ {he „Þtu.>>31>>
W¥t{ yuðt yt [¢ð‚eo™tu htßÞtr¼»tuf …ý ŒuŒeÃÞ{t™
÷û{eÚte þtu¼‚tu n‚tu. Ë{]ÂØ™t rþ¾hu …ý r™Šðfth yuðt
«¼wyu õÞtk ÷tuftu™u ytùÞo …{tzât ™ n‚t ?>>32>>
rs™[¢e™u Œeûtt {txu ÷tuftÂL‚fŒuðtuyu rð™kr‚ fhe...
yr‚ËwkŒh yuðtu Œeûttr¼»tuf y™u s™{tun™t yuðe Þtºtt
(ðh½tuztu) ÚtE. >>33>>
`„QL$ëepZL$p¡Ðkh
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt
|ÉÊiÉ|ɺÉRÂóMÉÆ Á¦É´ÉVVÉxÉÉxÉÉÆ,
ºÉnÂù¦ÉÚiɶÉRÂóEòÉ MÉiɤÉÉvÉEäò½þ *
¸ÉÒnäù´ÉMÉÖ´ÉÉæ& {É®¨É|ɦÉÉ´ÉÉnÂù,
nù¶Éä®úEòÉiÉÖ±ªÉiɨÉÉä ¨É½þÉä%¦ÉÚiÉ **34**
¸ÉÒ|Éä¨ÉºÉÚÊ®úÁÇEò®úÉäSSÉ ¨ÉÚkÉÉê
ºÉ±±ÉÖ\SÉxÉÆ Eäò¶ÉMÉhɺªÉ ¶ÉÉxiÉä& *
¨É½þÉnÂù¦ÉÖiÉÆ où¶ªÉʨÉnÆù VÉxÉä¹ÉÖ
ÁtÉÊ{É ªÉÉiÉÒ½þ xÉ Ê´Éº¨ÉÞËiÉ iÉÖ **35**
{ÉÆxªÉɺɦÉÉxÉÖ& |É´É®ú|É´ÉHòÉ
iɱ±ÉÖ\SÉxÉÉxÉÖ |ÉVÉMÉÉnù ºÉ¨ªÉEÂò *
ºÉÖvÉÒ¨ÉǽþÉ|Éä®úEò¶É¤nùʺÉxvÉÖ-
ºiªÉÉMÉÆ |ɦÉÉä®ú|ÉÊiɨÉÆ ÊjɱÉÉäEäò **36**
{É\SÉEò±ªÉÉhÉEòÉäiºÉ´É&
35
Œhuf «Ëk„tu{tk ÷tuftu™u ƒtÄfhrn‚…ýu òýu yt Ët[wk
s Au ‚uðwk ÷t„‚wk n‚wk. Œuð-„wÁ™t …h{ «¼tðÚte yt {ntuíËð
yt¾t htsMÚtt™{tk ƒuòuz ƒLÞtu n‚tu.>>34>>
©eþtÂL‚™tÚt™e {qŠ‚{tk ©e«u{Ëqrhyu fuþ„ý™wk ËBÞfT
÷wk[™ fÞwO. {nt yŒT¼w‚ yuðwk yt á~Þ ‚tu ÷tuftu™u nS Þ
¼q÷t‚wk ™Úte.>>35>>
«ðh«ðõ‚t, {nt«uhfþçŒtu™t Ët„h, ËŒTƒwÂØMðtr{
…k. ¼t™wrðsÞSyu ºtý÷tuf{tk y«r‚{ yuðt «¼w™t íÞt„
rð»tu ËBÞfT «ð[™ ytÃÞwk. >>36>>
`„QL$ëepZL$p¡Ðkh
36 {É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
ºÉRÂMÉÒiÉMÉÒiÉèEòºÉÖ´ÉÉnùEòÉxÉÉÆ, Ëk„e‚ y™u „e‚™t ËwkŒh ðtŒftu™t ‘hÍtf’ ™t{™t
MÉhÉäxÉ ºÉ¨ªÉEÂò SÉ ‘®úZÉÉEò’xÉɨxÉÉ * 40 f÷tfthtuÚte rðr™Š{‚ „ýu (ƒuLzu) ynª þtu¼t{tk y™LÞ
+ɦÉèEò´ÉÞÊrù& |ÉEÞòiÉÉ%jÉ SÉi´ÉÉ- ð]ÂØ fhe n‚e.>>37>>
Ë®ú¶ÉiEò±ÉÉEòÉ®úÊ´ÉÊxĘ́ÉiÉäxÉ **37**
÷tuftu™t {™tuhÚttu ËtÚtu «tý«r‚ct yks™þ÷tft™tu
|ÉÉhÉ|ÉÊiɹ`öÉÊnù´ÉºÉÉä%Ê{É SÉè´ÉÆ,
rŒðË …ý ytðe „Þtu. yt™kŒËt„h™t yt rð¼ú{{tk ftu™wk
ºÉ¨ÉÉMÉiÉÉä ±ÉÉäEò¨ÉxÉÉä®úlÉ躺É& *
r[¥t „hftð ÚtÞwk ™ n‚wk ?>>38>>
+ÉxÉxnù{ÉÉlÉÉäÊxÉÊvÉʴɧɨÉä%κ¨É-
zÉÉ{±ÉÉÊ´ÉiÉÆ ÊSÉkɨɦÉÚzÉ EòºªÉ ? **38**
su{™t «¼tðu... yt «tý«r‚ctuíËð™e feŠ‚ ŒrhÞt…th
(¶ÉÉnÚ±ùÇ ÉÊ´ÉGòÒÊbiɨÉÂ) …ntU[e „E, ‚u …wÛÞtu ðzu ËwkŒh ÚtÞtu, ËwkŒh‚tÚte Ëðos™tu™u
EòÒkªÉÉæ±±ÉÎRÂóPÉiÉʺÉxvÉÖxÉÒ®úÊxɴɽþ&, {ÉÖhªÉè®úªÉÆ ºÉÖxnù®ú&, r«Þ ÚtÞtu, ¼ðËt„h{tk Ëu‚w Ë{t™ ÚtÞtu, {n™eÞ{qŠ‚
|ÉäªÉÉxÉ ºÉ´ÉÇVÉxɺªÉ ¨É\VÉÖ±ÉiɪÉÉ, ºÉäiÉÖ¦ÉÇ´Éɨ¦ÉÉäÊxÉvÉä& * ÚtÞtu . .. yu ð t ©e«u { Ëq h eïh Þtðå[LÿrŒðtfh rðsÞ
ªÉäxÉÉ%ºÉÉè ¨É½þxÉҪɨÉÚÌiÉ®ú¦É´ÉiÉÂ, |ÉÉhÉ|ÉÊiɹ`öÉäiºÉ´ÉÉä, …t{tu.>>39>>
ªÉÉ´ÉSSÉxpùÊnù´ÉÉEò®úÉè Ê´ÉVɪÉiÉÉÆ, ºÉ |Éä¨ÉºÉÚ®úÒ·É®ú& **39**

{É\SÉEò±ªÉÉhÉEòÉäiºÉ´É& `„QL$ëepZL$p¡Ðkh
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt
(¨ÉÉʱÉxÉÒ)
ÊVÉxÉ´É®ú´É®ú¦ÉÊHò&, ºÉ¨{ÉnùÉxÉÉÆ {ÉnÆù ºÉÉ,
ºÉiÉiɨÉÊ{É iÉiÉÉ ºiÉÉiÉÂ, ¦É´ªÉSÉäiÉÉä%¨¤ÉÖVÉä¹ÉÖ *
<½þ MɨɪÉÊiÉ ¨ÉÖËHò, ¨ÉÉÊxÉxÉÓ ´É¶ªÉiÉÉÆ ªÉÉ,
Ê´ÉiÉ®úÊiÉ ºÉ®ú±É䦪ÉÉä, ªÉÉ SÉ Eò±ªÉÉhɤÉÉäÊvɨÉ **40**
<ÊiÉ ´Éè®úÉMªÉnäù¶ÉxÉÉnùIÉÉSÉɪÉǽäþ¨ÉSÉxpùºÉÚÊ®úʶɹªÉ-
{ÉÆxªÉɺÉEò±ªÉÉhɤÉÉäÊvÉMÉÊhÉMÉÖÊhÉiÉä
{É®ú¨É|ÉÊiɹ`öÉJÉhbEòÉ´ªÉä
¸ÉÒ|Éä¨ÉºÉÚÊ®ú¦É´ªÉxÉMÉ®ú|É´Éä¶É&- ¶ÉiÉÉÊvÉEò¨ÉÖÊxÉÊxɸÉÉ-
¸ÉÒ{É\SÉEò±ªÉÉhÉEò{É®ú¨É¨É½þÉiä ºÉ´É-´ÉhÉÇxÉ-xÉɨÉÉ
ÊuùiÉÒªÉ& ºÉMÉÇ& *
{É\SÉEò±ªÉÉhÉEòÉäiºÉ´É&
37
Ëk…Â¥tytu™t MÚtt™Ë{e ©ers™ðh™e W¥t{ ¼Âõ‚
¼ÔÞSðtu™t r[¥tf{¤{tk Ë‚‚ rðM‚th …t{tu. fu su {tr™™e
(nXe÷e) yuðe {wÂõ‚™u ðþ fhu Au y™u ¼rÿf Sðtu™u
fÕÞtýƒturÄ (ËBÞøŒþo™) ™e Œt‚th ÚttÞ Au.>>40>>
Er‚ ðihtøÞŒuþ™tŒûtyt[tÞonu{[LÿËqrhrþ»Þ-
…kLÞtËfÕÞtýƒturÄ„rýðÞo„wrý‚u
‘{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt’ y™wðtŒu
©e«u{Ëqrh ¼ÔÞ™„h«ðuþ-þ‚trÄf{wr™r™©t-
©e …k[fÕÞtýf…h{{ntuíËð ðýo™ ™t{™tu
rî‚eÞ Ë„o.
`„QL$ëepZL$p¡Ðkh
38
** +lÉ iÉÞiÉÒªÉ& ºÉMÉÇ& **
(»ÉMvÉ®úÉ)
®ú¨ªÉÉ vɨÉÇ
1
|ÉiÉÉ{Éè-¾ÇþiÉnÖùÊ®úiÉSɪÉÉ, ´ÉxnùxÉÒªÉÉ 2ºÉÖ®úÉhÉÉ-
¨É ´Éúºiɨ¤Éä®ú¨É SÉÉ-±ÉPÉÖiÉ®úʴɦɴÉÉ, SÉäxpùEäò iÉÖ|ÉEÞò¹]õÉ *
¦ÉHòÒxnÚù¹hÉÉƶÉÖºÉRÂóJªÉè&, |ɶɨɮúºÉ¦É®èú&, ºÉÉvÉÖʦÉ& ºÉÉvÉÖ¶ÉÉä¦ÉÉ,
±ÉÉäEèò& EòÒhÉÉÇ ºÉ½þ»Éè-®ú¦É´ÉnùxÉÖ{ɨÉÉ, Eäò´É±ÉYÉÉxɪÉÉjÉÉ **1**
VªÉÉäÊiÉ´ÉækÉÉ nùnùÉè ªÉÆ, ºÉ¨ÉªÉ¨ÉÊiɶÉÖ¦ÉÆ, ¸ÉҪɶÉÉänäù´ÉºÉÚÊ®ú-
ºiÉϺ¨É SÉÉäiºÉ{ÉÇhÉÉÊxÉ, |É´É®úvÉxɨÉÖSÉè - ®úɽÇþiÉè®úÉoùiÉÉÊxÉ *
ºÉRÂóJªÉÉ SÉɪɺªÉ ¦ÉÚiÉÉ, i´ÉÊJɱÉVÉxÉ{Énäù, ¦ÉÉ®úiÉä%{ªÉÊuùiÉÒªÉÉ,
VÉèxÉäxpùä ¦ÉÊHò¦ÉÉVÉÉÆ, ºÉiÉiɨÉiÉÖ±ÉiÉÉÆ, ªÉÉiÉÖ ±ÉI¨ÉÒ ÊxÉiÉÉxiɨÉ **2**
|ÉiªÉOÉÉhÉÉÆ ÊVÉxÉÉxÉÉ-¨É¨ÉÞiÉ®úºÉ¨ÉªÉÆ, ¨ÉÚÌiɺÉx¨Éhb÷±ÉÆ iÉÖ
EòɱÉä {ÉÖhªÉÉÊiÉ{ÉÖhªÉä, ÁÊvɴɺÉxÉÊ´ÉËvÉ |ÉÉ{ªÉ ºÉÆ´ÉÌvÉiÉɦɨÉ *
|ÉÉ{xÉÉäiÉ ºÉÚ®úÒ·É®úɦªÉÉÆ, ÊVÉxÉ{ÉÊiÉMÉhɦÉÞiºÉÊzɦÉɦªÉÉÆ ´É®É¦ªÉÉ-
¨ÉÖiEÞò¹]Æõ SÉÉ\VÉxÉÆ iÉnÂù, Ê´ÉiÉ®úÊiÉ ÊVÉxÉiÉÉÆ, ¨ÉÚiÉǪÉä {ÉÉ´ÉxÉÓ ªÉiÉ **3**
1. ntÚte 2. æðs.
+\VÉxɶɱÉÉEòÉ
{É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
>> yÚt ‚]‚eÞ Ë„o >>
…Ae Ä{o«‚t…tuÚte hBÞ, Œwrh‚Ë{qn™u nh™the, Œuðtu™uÞ
ðkŒ™eÞ yïtu, ntÚteytuÚte ¾qƒ ði¼ðe, ELÿæðsÚte «f]ü,
«þ{hË™t Ëk¼th Ë{t 119 {wr™ðhtuÚte ËwkŒh þtu¼tðt¤e,
nòhtu ÷tuftuÚte Ëkfeýo y™w…{ yuðe fuð¤¿tt™ Þtºtt ÚtE.>>1>>
ßÞtur‚ðuo¥tt ©eÞþtuŒuðËqrhyu su yr‚ þw¼ Ë{Þ ytÃÞtu
n‚tu. ‚u{tk W¥t{ Œt™ðeh yuðt ©tðftuyu WAt{ýeytu™tu
ytŒh fÞtuo. yu (WAt{ýe{tk) ÷t¼™tu ytkfztu Ë{„ú
¼th‚{tk ƒuòuz n‚tu. ¾hu¾h... rs™¼Âõ‚- Äthftu™e ÷û{e
Ë‚‚ yíÞk‚ y‚w÷‚t™u …t{tu.>>2>>
ËwÄthË{Þ yuðtu ™q‚™ rs™«r‚{tytu™tu ËwkŒh Ë{qn
…tð™Úte Þ …tð™ yuðt Ë{Þu yrÄðtË™t rðrÄ™u …t{e™u
¾qƒ ðÄu÷e þtu¼tðt¤tu ÚtÞtu. y™u …Ae ‚eÚtOfh-„ýÄh™e
òuze Ë{t ƒu …h{ Ëqrhðhtu (Ëqrh «u{ y™u Ëqrh ÞþtuŒuð)
ðzu Wíf]ü yks™ …tBÞtu fu su yks™ {qŠ‚™u …tð™ yuðe
«¼w‚t yŠ…‚ fhu Au.>>3>>
A„S>_igpL$p
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt
|ÉiªÉÚ¹Éä ¨ÉÉäIɦÉpÆù, Á¦É´ÉnùxÉÖ{ɨÉÆ, |Éä¨É¦ÉÉxÉÖ|É´ÉÉÎM¦É-
xÉÚÇixÉä SÉèiªÉä xɨÉä SÉÉ-%xɱɮúlÉÊ´É®úiÉÉè, EòiÉÖǨÉOªÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ *
1
¦É´ªÉɦÉÉ ´ÉªÉǪÉÉjÉÉ, ºÉEò±ÉºÉ¨ÉÖnùªÉÉ, ¨Éhb÷{ÉÆ iÉjÉ ªÉÉiÉÉ,
ªÉjÉɦÉÚnùɤÉÖSÉèiªÉÉ-xÉÖVÉÊVÉxɺÉnùxÉÆ, ºÉÆ´ÉÞiÉÆ ºÉiºÉ½þ»Éè& **4**
näù´ÉÉxÉÉÆ {ÉÚVÉxÉÒªÉ&, |ÉÊiɽþiÉnÖùÊ®úiÉÉä, nÖù&JɽäþiÉÖ|ÉhÉɶÉÒ,
2
{ÉÒªÉÚ¹ÉèÌxĘ́ÉiÉÉRÂóMÉÉä, xÉʨÉÊVÉxɦÉMÉ´ÉÉxÉÂ, ®ú¨ªÉ®úÉVÉÒ´ÉxÉäjÉ& *
3
|ÉÉ{iÉ& {ÉÖhªÉÉÆ |ÉÊiɹ`öÉÆ, |ÉÊhÉÊvÉ´É®úªÉÖVÉÉ, |Éä¨ÉºÉÚ®úÒ·É®äúhÉ,
4
ºÉjÉÉ nùkɺ´ÉvÉɨxÉÉ, |É´É®úMÉÖhɦÉÞiÉÉ, ¸ÉҪɶÉÉänäù´É¦ÉjÉÉÇ **5**
5 6
®úÉvɺªÉä¨ÉÉ SÉiÉÖlÉÒÇ, Ê´ÉvÉÖEò®úʴɨɱÉÉ, ÊxɨÉDZÉÉ%¦ÉÚÊzÉiÉÉxiÉÆ,
ªÉºªÉɨÉä¹ÉÉ |ÉÊiɹ`öÉ, xÉʨÉÊVÉxɦÉMÉ´ÉnÂù ʤɨ¤ÉºÉiEòÉ ¤É¦ÉÚ´É *
¹É¹`ö¬É SÉÉ%¦ÉÚi|ÉiÉÒIÉÉ, EÖòiÉÖEò¶ÉiɪÉÖiÉÉ, {ÉÚVÉÇxÉÉxÉÉÆ ªÉiÉÉä%jÉ,
7
¨ÉÖJªÉä SÉèiªÉä |ÉÊiɹ`öÉ, ºÉÊ´É vɺɨɪÉEòÉ-%¦ÉÚÎVVÉxÉÉxÉÉÆ {ÉÖxÉÉxÉÉ **6**
1. yt¼t = þtu¼t 2. f{¤ 3. «rýÄt™ 4. …Œ 5. ðiþt¾
6. [kÿrfhý 7. ™Sf
¸ÉÒ´ÉҮʴÉGò¨Éä ¸ÉÒ´ÉÒ®ÊVÉxÉ|ÉÊiɹ`ôÉ
39
Ëðthu Ëqrh «u{ y™u …k. ¼t™wrðsÞS™e Œuþ™tÚte
{tuûtfÕÞtýf y™w…{ ÚtÞwk. …Ae Mxuþ™ …tËu ytðu÷
™r{rs™™t ™ðrs™t÷Þ{tk W¥t{ «r‚ct fhðt {txu
Ëf¤Ëk½ ËtÚtu ¼ÔÞþtu¼tðt¤e …h{Þtºtt (ðh½tuztu) íÞtk
{kz…{tk „E, fu ßÞtk ytƒw™t Œuhtk™t ™t™t¼tEË{wk rs™t÷Þ
nòhtu ¼õ‚tuÚte ðªx¤tÞu÷ n‚wk.>>4>>
Œuðtu™u Þ …qs™eÞ, …t…tu™tu «r‚½t‚ fh™tht, Œw:¾-
nu‚w™tu «f»toÚte ™tþ fh™tht, ËwÄt{Þ þhehðt¤t, hBÞf{¤
suðe ytk¾ðt¤t ©e™r{rs™ ¼„ðt™ W¥t{ «rýÄt™Úte Þwõ‚
yuðt «u{ËqheïhS ðzu …wÛÞ «r‚ct …tBÞt. nt... Ëqrh
«u{u su{™u …tu‚t™e …tx ËtU…e n‚e ‚uðt «ðh„wýðt¤t
©eÞþtuŒuð«¼w ËtÚtu s n‚tk.>>5>>
[Lÿrfhý Ë{t™ Wäð¤ yt rŒðË - ðiþt¾ ËwŒ 4
™tu rŒðË ¾q ƒ s r™{o ¤ ÚtÞtu fu su { tk yt
™r{rs™¼„ðt™™t ®ƒƒ™e «r‚ct ÚtE. ƒË... nðu ‚tu
ËUfztu WífkXtytu ËtÚtu ™„hs™tu™u AX™t rŒðË™t «‚eûtt
n‚e. fthý fu nðu ynª {wÏÞ [iíÞ{tk rs™uïhtu™e …tð™
«r‚ct™tu Ë{Þ ™Sf n‚tu.>>6>>
hufrh¾$d rS>_pge¡ îu huf rS>_ârs›$p
40
1
ªÉÉxÉè& ºÉRÂEòÒhÉǨÉÉMÉÈ ÊJɱÉxÉMÉ®ú¨É¦ÉÚ-nùÉMÉiÉÉxÉÉÆ ºÉ½þ»Éè-
2
ºiÉiEòɱÉÉxÉxªÉ{ÉsÉ , |ɺÉިɮúºÉֹɨÉÉ, SÉ蹪ÉiÉÒ ªÉiÉ |ÉÊiɹ`öÉ *
+ÉxÉxnùÉuèùiɨÉMxÉÆ, VÉMÉnùÊJɱÉʨɴÉÉ-%¦ÉɺÉiÉɽþÉä ! VÉxÉÉxÉÉÆ,
|ÉÉhÉä¶ÉÉä näù´Énäù´É&, |ÉÊiɾþnùªÉ¨É½þÉä-%ÊvÉι`öiÉ& {ÉÚ´ÉǨÉä´É **7**
{É\SɨªÉÉÆ ºlÉÉxɨÉÉ{xÉÉä - zÉʨÉÊVÉxɺÉnùxÉä, uùÉ®úºÉÚnÂùPÉÉ]õxÉÆ SÉ
3
ÊxÉ´ÉÉÇhɺªÉÉäiºÉ´ÉÉä%¦ÉÚ-nùÊiɶÉʪÉiÉ®ú¨É- SÉɯûªÉÉjÉÉʴɦÉÚ¹É& *
‘Eò±ªÉä EòɨªÉÉ |ÉÊiɹ`öÉ’, Îi´ÉÊiÉ ºÉiÉiɨɽþÉä, ÊSÉxiÉxÉÆ EÖò´ÉÇiÉÉÆ SÉ
{ÉÚ±ÉÉæEòÉxÉÉÆ iÉÖ ´ÉÒiÉÉ, ¶ÉªÉxÉÊ´É®úʽþiÉÉ, ºÉÉ ÊxɶÉÉ Êxɹ|ɨÉÉnùÉ **8**
1. r¾÷ = yr¾÷ 2. h{t = ÷û{e-þtu¼t 3. h{t = ÷û{e
¸ÉÒ´ÉҮʴÉGò¨Éä ¸ÉÒ´ÉÒ®ÊVÉxÉ|ÉÊiɹ`ôÉ
{É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
nòhtu yt„k‚f
w tu y™u ðtn™tuÚte yt¾t ™„htu™tk hM‚tytu
Ëkfeýo ÚtE „Þtk. fthý fu nðu Út™the «r‚ct ‚u ft¤{tk
ƒuòuz ði¼ðe y™u «Ëh‚e yr‚þtrÞ™e þtu¼tðt¤e n‚e.
™„hs™tu™u òýu yt¾wk s„‚ yt™kŒt- îi‚{tk {ø™ ÷t„‚wk
n‚wk... ¾hu¾h, «tý™tÚt ŒuðtrÄŒuð ‚tu …nu÷tkÚte s ÓŒÞu
ÓŒÞu «r‚Âc‚ ÚtE [qõÞt n‚t.>>7>>
…tk[{™t rŒðËu ™r{rs™«tËtŒu ËwkŒh îthtuŒT½tx™ ÚtÞwk.
yr‚þrÞ‚ ÷û{eðt¤tu , Ëw k Œ h Þtºtt™e þtu ¼ tðt¤tu
r™ðtoýtuíËð ÚtÞtu. ‘ytð‚e ft÷u Ônt÷e «r‚ct Útþu.’ yt{
Ë‚‚ rð[thýt fh‚tk yuðt ™„hs™tu™e ‚u Ëk…qýo htrºt
r™ÿthrn‚ r™»«{¥t…ýu …Ëth ÚtE.>>8>>
hufrh¾$d rS>_pge¡ îu huf rS>_ârs›$p
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt
¨ÉÎ\Vɹ`öÉ1®úÉMÉ®úHòÉä, Áʽþ¨É¯ûÊSÉ®ú½þÉä, ´ÉÒ®úÊxÉvªÉÉxÉ®úHò&
JªÉÉ{ÉxÉ ´ªÉÖϹ]õ º´É¦ÉHäò&, ºÉ ºÉ¨ÉÖnùªÉ¨ÉMÉÉiÉÂ, Ê{Éhb÷´ÉÉbè÷Eò±ÉIÉ&*
2
iªÉCi´ÉÉ EòÉ汃 xtʦÉJªÉÉÆ, Îi´ÉiÉ <½þ MÉMÉxÉÆ, {ÉÚhÉǨÉÉi¨Éº´É¦ÉÉ´ÉÆ,
3
ÊxÉ&º´ÉÉxÉÉMÉÉäSÉ®úÉä%¦ÉÚ-VVÉxɾþnùªÉ¦É´ÉÉä, ¦ÉÉ´É´ÉÉÌvɺiÉnùÉ%½þÉä !**9**
±ÉÉäEèò& {ÉÚhÉæ ºÉÖ{ÉÚhÉæ, ÊxÉÊJɱÉ{ÉÊ®úºÉ®äú, SÉxpù¶ÉɱÉÉÊnùEäò%Ê{É,
SÉèiªÉä ±ÉÉäEèò& ºÉ½þ»Éè®úÊ{É Ê´É{ÉÊ®ú´ÉÞiÉä {É`ö¬¨ÉÉxÉä SÉ ¨ÉxjÉä *
¦ÉHòÒxnÚù¹hÉÉƶÉÖºÉRÂóJªÉè&, |É´É®ú¨ÉÖÊxÉVÉxÉè&, ºÉÉ´ÉÇMÉä½äþ º´ÉʦÉJªÉä,
ºÉRÂóPÉä SÉÉ%ÊiÉ|ɺÉzÉä, ÁÊiɶÉʪÉiɨÉÖnÉù ,Æ iÉjÉ SÉèEòÉiÉ{ÉjÉä **10**
1. V¤ 2. Þ{w™t 3. þçŒ
¸ÉÒ´ÉҮʴÉGò¨Éä ¸ÉÒ´ÉÒ®ÊVÉxÉ|ÉÊiɹ`ôÉ
41
{krsct™t hk„ suðtu ÷t÷ ËqÞo òýu «¼w ðeh™t Œþo™{tk
hõ‚ n‚tu.. y™u …tu‚t™e «¼w¼Âõ‚™wk V¤ ƒ‚tð‚t ‚u
yíÞk‚ WŒÞ …tBÞtu. nt.. ‚u™wk ÷ût ‚tu ®…zðtzt{tk s
n‚wk.ytftþ …ý Þ{w™t suðe (~Þt{) þtu¼t™u Atuze™u …qýo
ytí{Mð¼tð™u …tBÞwk.... y™u ™„h™t ÷tuftu... ytu ntu
ntu... ‚u{™t ÓŒÞ{tk ÚtÞu÷tu ¼tðË{wÿ ‚tu þçŒtu™u y„tu[h
n‚tu.>>9>>
yt¾wk Þ …rhËh, y„tþe ð„uhu ËwØt ÷tuftuÚte …qýo
Ëk…qýo n‚t. nòhtu ÷tuftu ©eðehrð¢{«tËtŒ™u ðªx¤tE ðéÞt
n‚t... {Lºttuå[thtu ÚtE hÌtt n‚t. rs™t÷Þ™e þtu¼t 119
{wr™«ðhtuÚte fkEf ytuh s n‚e. ©eËk½ yíÞL‚ «ËÒt
n‚tu. yr‚þrÞ‚ yt™kŒ™wk yuf y™uÁk Ët{útßÞ AðtE
„Þwk n‚wk.>>10>>
hufrh¾$d rS>_pge¡ îu huf rS>_ârs›$p
42
ºÉ´Éæ¹ÉÉÆ |ÉÒÊiÉEòÉ®úÒ, Eò®úEòÊxÉEò®ú¯ûMÉÂ, vÉèªÉÇiÉ& ¶Éè±É®úÉVÉÉä,
±ÉÉ´ÉhªÉè& {ÉÖhªÉMÉÉjÉÉä, ½þʺÉiÉEò¨É±ÉoùMÉÂ, ®úÉäÊSɹÉÉ {ÉÚhÉÇEòɹ`ö& *
ºÉÉ訪Éi´ÉÉÊiÉÊuùVÉÉä%½þÉä ! ºÉÖEò®úhɺɨɪÉä, |Éä¨ÉºÉÚ®úҶɺÉÞ¹]õÉÆ,
¸ÉÒ´ÉÒ®úº´ÉÉʨɮújÉ, |ɦÉÖºÉnùxÉ{ÉÊiÉ-ªÉÉÇiÉ =SSÉÉÆ |ÉÊiɹ`öɨÉ **11**
iÉiºÉÉrÈù iÉÚªÉÇxÉÉnùÉ, ¤ÉÊvÉÊ®úiÉMÉMÉxÉÉ, PÉh]õxÉÉnùÉ ÊxÉEòɨÉÉ&,
ºlÉɱÉÒ]õRÂóEòÉ®ú´ÉÉ®úÉ&,Ê{ɶÉÖÊxÉiÉʴɨÉÖnù&, ¶ÉRÂóJÉxÉÉnùÉ |ÉEòɨÉÉ&*
´ªÉÉäΨxÉ ´ªÉÉ{iÉÉ ¤É¦ÉÚ´ÉÖ-v´ÉÇVÉÊxÉEò®ú´É®è-
ú ¦ÉÚÊÇ ¹ÉiÉä ÊEòÎRÂóEòhÉÒʦÉ&,
¦ÉHòÉxÉÉÆ ½þ¹ÉÇPÉÉä¹É-ºi´É{ÉÊ®úʨÉiÉʨÉÊiÉ-ºiÉÉ®úiÉÉ®úÉä ¤É¦ÉÚ´É **12**
¸ÉÒ´ÉҮʴÉGò¨Éä ¸ÉÒ´ÉÒ®ÊVÉxÉ|ÉÊiɹ`ôÉ
{É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
ƒÄt™tk «er‚fh, rn{Ë{qnË{e ftÂL‚ðt¤t, Äeh‚tÚte
{uÁ…ðo‚Ë{t, ÷tðÛÞÚte …tð™ Œunðt¤t, ¾e÷u÷tk f{¤Ë{e
ytk¾ðt¤t, ftkr‚Úte rŒþtytu™u …qhe Œu‚t, ËtiBÞ‚tÚte [kÿÚte
Þ [rZÞt‚t yuðt {q¤™tÞf «¼w ðeh «þM‚ fhý Ë{Þu
Ëqrh«u{rðrn‚ …h{ «r‚ct™u …tBÞtk.>>11>>
y™u ‚u™e ËtÚtu s ytftþ™u ƒnuÁk fhe Œu™tht
ðtSkºttu™t yðts, y…hk…th ½kx™tŒtu, yt™kŒ™u ÔÞõ‚ fh‚tu
Útt¤eytu™t xkfthtu™tu Ë{qn, y„rý‚ þk¾™tŒtu ytftþ{tk
ÔÞt…e „Þtk. nt.. yu ytftþ …ý ËkÏÞtƒkÄ W¥t{ æðòu
y™u ½kxzeytuÚte rð¼qr»t‚ ÚtE [qõÞwk n‚wk. y™u ¼õ‚tu™tu
n»to½tu»t ! ytu... ntu... ntu yu ‚tu ‚thÚte Þ ‚th æðr™
n‚tu. su™wk «{tý y…rhr{‚ n‚wk.>>12>>
hufrh¾$d rS>_pge¡ îu huf rS>_ârs›$p
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt
+xªÉä VÉèxÉäxpùxÉÉlÉÉ&, {ÉÖÊxÉiɱÉPÉÖMÉÞ½þÉ&, iÉä Êuù{É\SÉɶÉnùjÉ,
|ÉÉ{iÉÉ& {ÉÖhªÉÉÆ |ÉÊiɹ`öÉÆ, Ê´ÉvÉÖEò®úʴɨɱÉÉ, ¦É´ªÉSÉäiÉÉä½þ®úÉ SÉ *
MÉÉäb÷ÒVÉÒ{ÉÉ·ÉÇʤɨ¤ÉÆ, xÉ´ÉÊVÉxɺÉnùxÉä, |ÉÉ{iɨÉOªÉÉÆ |ÉÊiɹ`öÉÆ,
{ÉÖhªÉÉ´ÉɺÉäxÉ ºÉÉIÉÉiÉÂ, ºÉÖMÉÖhÉVɱÉÊvÉxÉÉ, |Éä¨ÉºÉÚ®úÒ·É®äúhÉ **13**
¨ÉvªÉɽÂôxÉä%Ê{É |ÉÊiɹ`öÉ, MÉÞ½þÊVÉxɺÉnùxÉä, Á¹]õ¨ÉºªÉɽÇþiÉÉä%¦ÉÚiÉÂ,
¶ÉұɸªÉÉʱÉÎRÂóMÉiÉäxÉ, |ɶɨɮúºÉ¾þnùÉ, |Éä¨ÉºÉÚ®úÒ·É®äúhÉ *
BänùRÂóEòɱÉÒxÉvÉÉjªÉÉ-¨ÉºÉֱɦÉ{É®ú¨ÉÆ, ºÉi|ÉÊiɹ`èöEòºÉÚË®ú,
|ÉÉ{ªÉ |ÉÉ{iÉ SÉ ºÉRÂóPÉÉä, ºÉÖMÉÖhÉVÉxÉJÉÊxÉ-vÉÇxªÉiÉɨÉÖkɨÉÉÆ ºÉ&**14**
ºÉ{iɨªÉÉÆ ¦É´ªÉ¶ÉÉä¦ÉÆ, ÊVÉxÉ{ÉÊiɺÉnùxÉä, uùÉ®úºÉÚnÂùPÉÉ]õxÉÆ SÉ,
¦ÉÚiÉÆ ¦ÉÚiÉèEò¦ÉpÆù, Ê´ÉMÉʱÉiÉnÖùÊ®úiÉÆ, ±ÉɦɦÉÞÎnÂù¦É& EÞòiÉÉlÉê& *
Ê´É·Éä Ê´É·Éä ¤É¦ÉÚ´ÉÉ-%|ÉÊiɨÉiɨɨɽþÉ, Ê{Éhb÷´ÉÉb÷É|ÉÊiɹ`öÉ,
ªÉäxÉÉ%ºÉÉè xÉxnùiÉÚSSÉè-MÉÖÇhÉMÉhɺÉÖ¦ÉMÉ&, |Éä¨ÉºÉÚ®úÒ·É®ú& ºÉ& **15**
¸ÉÒ´ÉҮʴÉGò¨Éä ¸ÉÒ´ÉÒ®ÊVÉxÉ|ÉÊiɹ`ôÉ
43
™t™e Œuheytu™u …tð™ fh‚tk, ¼ÔÞSðtu™u {™tunh,
[kÿrfhýË{t r™{o¤ yLÞ ƒtð™ rs™®ƒƒtu …ý …tð™
«r‚ct …tBÞt. ™q‚™ rs™t÷Þ{tk ©e „tuzeS …tïo™tÚt™t
®ƒƒ™e …ý ©uc «r‚ct ÚtE...nt.. «r‚ct[tÞo n‚t
…wÛÞ™t r™ðtËMÚtt™ Ë{t... ËŒT„wýtu™t Ët„h Ë{t Ëqrh
«u{.>>13>>
ƒ…tuhu „]n{krŒh{tk ©e[kÿ«¼Mðtr{™e «r‚ct [trhºt-
÷û{eÚte yt®÷r„‚, «þ{hË ¼hu÷t ÓŒÞÄthe Ëqrh «u{
ðzu ÚtE. yt ft¤u …]Úðe{tk Œw÷o¼‚{ yuðt {nt«r‚ct-
[tÞo™u …t{e™u ËŒT„wýes™tu™e ¾tý Ë{tu Ëk½ W¥t{ ÄLÞ‚t™u
…tBÞtu.>>14>>
Ët‚{™t rŒðËu rs™t÷Þ{tk f]‚tÚto ÷t¼tÚteoytu ðzu
¼ÔÞ þtu¼tðt¤wk, Sðtu™u fÕÞtýfthe, …t…tu™tu ™tþ fh™tÁk
îthtuŒT½tx™ ÚtÞwk. su™t «¼tðu ®…zðtzt{tk ÚtÞu÷ «r‚ct
Ë{„ú rðï{tk ƒuòuz {ntuíËððt¤e ÚtE yu „wý„ý-Ëw¼„
Ëqrh «u{ yíÞk‚ yt™kŒ …t{tu.>>15>>
hufrh¾$d rS>_pge¡ îu huf rS>_ârs›$p
44
{ÉÖhªÉÉÆ où¹]Âõ´ÉÉ |ÉÊiɹ`öÉÆ, ¦ÉÊ´ÉEòVÉxÉMÉhÉ&, |ÉÉ{É ¤ÉÒVÉÆ ºÉÖoù¹]äõ&,
EäòÊSÉiÉ |ÉÉ{ÉÖ& ºÉÖoÏù ¹]õ, Ê´ÉiÉÊ®úiÉEÖò¶É±ÉÉÆ, ¸ÉÉrùiÉÉÆ Eäò%Ê{É SÉÉ{ÉÖ&*
EäòÊSÉiÉ ¦ÉÉ´É|ÉEò¹ÉÉÇnÂù, ªÉ¨ÉÊxɪɨÉEÞòiÉÉè, ÊxÉ SɪÉÆ SÉGÖò®újÉ,
2
SÉèEòÉä vÉxªÉÉÊiÉvÉxªÉÉä, µÉiÉSÉ®úhÉÊ´ÉvÉÉè, ºÉt B´ÉÉ%jÉ ºÉVVÉ& **16**
nùÒIÉɪÉÉjÉÉÆ SÉ EÞòi´ÉÉ, µÉiÉSÉ®úhÉÊ´ÉvÉÉè, ¨ÉÖÊHòºÉiEòɨÉÇhÉä%lÉ,
3
nùÒIÉÉlÉÔ ¦ÉÉ´É´ÉÉvÉæ-ºiÉ®úhÉ´É®úiÉ®úÓ, |ÉÉ{ªÉ ʱÉRÂóMÉÆ SÉ ºÉÉvÉÉä&*
+ÉxÉxnùÉuèùiɨÉMxÉÉä, ´É®úxÉ]õxÉÊ´ÉvÉÉ-´ÉäEòiÉÉxÉÉä ¤É¦ÉÚ´É,
SÉ蹪ÉnÂùMÉSUèôEòxÉÉlÉ-¸ÉÖiÉ®úÊ´ÉVɪÉPÉÉä-¹É̹ÉʶɹªÉºiÉlÉÉ%¦ÉÚiÉ **17**
1. xÉ SÉ ¸ÉÒ<xpù¦ÉÚÊiÉÊ®ÊiÉ´ÉÊuùºÉxvªÉäEòÉxiÉ&, ªÉlÉÉäHÆò ®ÉVÉ´ÉÉÌiÉEäò ‘näù´ªÉ& ¸ªÉÉnùªÉÉä
´ÉºÉxiÉÒ’-iÉÒ **3-19-1** 2. ¤É¦ÉÚ´ÉäÊiÉ ¶Éä¹É& * 3. ¦ÉÉ´É& = ºÉƺÉÉ®ú& g
¦É´ÉÉä ¦ÉÉ´É SÉ ºÉƺÉÉ®ú& ºÉƺɮúhÉÆ SÉ ºÉƺÉÞÊiÉ& ** f <iªÉÖHäò& *
|ÉÊiɹ`ôÉ|ɦÉÉ´É&
{É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
…tð™ yu ð e «r‚ct™u òu E ™u fu x ÷tk Þ ¼ÔÞSðtu
Ë{rf‚™wk ƒes …tBÞt... fux÷tkÞ fÕÞtýfthe Ë{rf‚
…tBÞt..... fux÷tkÞ ©tðf ƒLÞt... fux÷tfu ‚tu ¼tð™t
«f»toÚte ynª [trhºt™tu r™ùÞ fÞtuo... y™u ÄLÞtuÚte Þ
ÄLÞ yuðtu yuf ytí{t ‚tu {ntðú‚ - [trhºt {txu ynª
‚h‚ s Ëßs ÚtE „Þtu.>>16>>
Œeûtt™tu ¼ÔÞ ðh½tuztu ™eféÞtu... {wÂõ‚Mºte™t ft{oý
Ë{e ŒeûttrðrÄ þY ÚtE.. su{tk ËkËth Ët„h™u ‚hðt{tk
W¥t{ ™tðË{wk hòunhý ŒeûttÚteo™u yŠ…‚ fhtÞw. y™u
yt™kŒtîi‚{tk {ø™ ÚtÞu÷ ‚u ðh™]íÞ{tk yuf‚t™ ƒ™e „Þtu
n‚tu.. ™q‚™ŒeÂût‚ ¼trð „åAtrÄ…r‚ rËØtL‚-rŒðtfh
©esÞ½tu»trðsÞS (…tA¤Úte yt[tÞo) ™t rþ»Þ ÚtÞt.>>17>>
ârs›$pâcph
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt 45
+¹]õÉè ´É¹ÉÉÇÊhÉ ªÉÉ´É-zɴɨÉÖÊxÉVɪɺÉÉä-¨É̹ÉhÉÉ |Éä¨ÉºÉÚ®äú- yt ™q‚™ŒeÂût‚ {wr™©e sÞËtu{rðsÞSyu 8 ð»to
¯ûiEÞò¹]õÉ ºÉä´ÉxÉÉ iÉnÂù-MÉÖhÉÊxÉEò®úiÉÞ¹ÉÉ, iÉäxÉ ¶ÉºªÉÉ EÞòiÉÉ SÉ * ËwÄe Ëqrh «u{™e Wíf]ü «þMÞ Ëuðt fhe. nt... ‚u{™u
ºÉxiÉ& ºÉxiÉÖ |ɺÉzÉÉ, ¨É滃 MÉÖhÉ®úʽþiÉä, |Éä¨ÉºÉÚ®úҶɨÉÖJªÉÉ, …qßÞ©e™t „wý„ýtu™e ft{™t n‚e. ytu Ëqrh «u{ «{w¾
±ÉÉä±Éä iÉä¹ÉÉÆ MÉÖhÉɤvÉÉè, SÉ®úhÉEò¨É±ÉºÉiÉÂ-ºÉä´ÉxÉä ºÉº{ÉÞ½äþ SÉ **18** Ëk‚tu ! nwk Þ yt…™t „wýËt„h{tk ÷t÷Ëtðt¤tu Awk. r™„woý
Awk.. …ý yt…™t [hý f{¤™e Ëuðt{tk M…]nt Ähtðwk Awk..yt…
(={ÉVÉÉÊiÉ)
{tht …h «ËÒt Úttytu...>>18>>
¸ÉÒÊ{Éhb÷´ÉÉb÷É{É®ú¨É|ÉÊiɹ`öÉ,
ºÉiºÉÚÊ®úhÉÉ ºÉiºÉ¨ÉªÉä iÉlÉÉ%¦ÉÚiÉ * ©e ®…zðtzt{tk ÚtÞu÷ …h{ «r‚ct ËíËqrh ðzu y™u
1 2
|ÉÉVªÉÉ SÉ ºÉRÂóPÉä ºÉEò±ÉäÎxnù®úɺiÉnÂù, «þM‚ {wnq‚uo ÚtE n‚e. …rhýt{u ynª ©eËk½{tk Ëðo ÷û{eytu
ÊnùxÉä ÊnùxÉä ´ÉÞÊrùʨɽþ |ɪÉÉÎxiÉ **19** y™uf «{tý{tk rŒðËu rŒðËu «f»to…ýu ð]ÂØ …t{e hne
Au.>>19>>
¸ÉÒÊ{Éhb÷´ÉÉb÷É{É®ú¨É|ÉÊiɹ`öÉ,
´ÉÒ®|ɦÉÉä& |Éä¨ÉMÉÖ®Éä& |ɦÉÉ´ÉÉiÉ * yt{, «¼w ðeh y™u Ëqrh «u{™t «¼tðÚte ©e®…zðtzt{tk
1
<ilÉÆ ¨É½þÉ%%ºÉäSÉ xÉEòÉ ¤É¦ÉÚ´É, ÚtÞu÷ …h{ «r‚ct su™u ™ehÏÞt s fheyu …ý ‚]Âó s ™
Eò±ªÉÉhɤÉÉäÊvÉ|ÉnùʴɧɨÉÉ SÉ **20>> ÚttÞ. yu ð e ƒ™e n‚e. ‚u ™ e þtu ¼ tyu y™u f tu ™ u
1. ¾qƒ. 2. ÷û{e.
fÕÞtýƒturÄ™wk Œt™ fÞwO n‚wk.>>20>>
|ÉÊiɹ`ôÉ|ɦÉÉ´É& ârs›$pâcph
46 {É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
<ÊiÉ ´Éè®úÉMªÉnäù¶ÉxÉÉnùIÉÉSÉɪÉǽäþ¨ÉSÉxpùºÉÚÊ®úʶɹªÉ- Er‚ ðihtøÞŒuþ™tŒûtt[tÞonu{[LÿËqrhrþ»Þ
{ÉÆxªÉɺÉEò±ªÉÉhɤÉÉäÊvÉMÉÊhÉMÉÖÊhÉiÉä …kLÞtËfÕÞtýƒturÄ„rý„wrý‚u
{É®ú¨É|ÉÊiɹ`öÉJÉhbEòÉ´ªÉä …h{«r‚ct¾kzftÔÞu
¦É´ªÉÉ\VÉxɶɱÉÉEòÉÊ´ÉvÉÉxÉ-+n¦ù ÉÖiÉ|ÉÊiɹ`öÉÊ´ÉvÉÉxÉ- ¼ÔÞ yks™þ÷tftrðÄt™-yŒT¼w‚ «r‚ctrðÄt™
¨É½þÉʦÉÊxɹGò¨ÉhÉ-¸ÉÒºÉRÂóPɺɨÉÞÊrù- {ntr¼r™»¢{ý-©e Ëk½Ë{]ÂØ
´ÉhÉÇxÉxÉɨÉÉ ðýo™ ™t{™tu
iÉÞiÉÒªÉ& ºÉMÉÇ& * ‚]‚eÞ Ë„o.

Eò´ÉªÉ& EòÉʱÉnùɺÉÉtÉ
Eò´ÉªÉÉä ´ÉªÉ¨É{ªÉ¨ÉÒ *
¨Éä®Éè SÉ {É®¨ÉÉhÉÉè SÉ
{ÉnùÉlÉÇi´ÉÆ ´ªÉ´ÉʺlÉiɨÉ **

1. ""iÉnùÉ%%ºÉäSÉxÉEÆò ªÉºªÉ nù¶ÉÇxÉÉnÂù oùMÉ xÉ iÉÞ{ªÉÊiÉ’’- +ʦÉvÉÉxÉÊSÉ0 *

|ÉÊiɹ`ôÉ|ɦÉÉ´É& ârs›$pâcph
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt
** +lÉ |ɶÉκiÉ& **
(¶ÉÉnÚ±ùÇ ÉÊ´ÉGòÒÊbiɨÉÂ)
{ÉÉnùÉRÂóMÉÖ¹`öºÉÖSÉÉʱÉiÉɨɮúÊMÉÊ®ú&, ½þºiÉɺiÉnäù´Éº¨ÉªÉ&,
ÊVɼ´ÉÉJÉÎhb÷iɶÉGòºÉƶɪÉSɪÉÉä, ´ÉÉRÂóxɹ]õ½þɱÉɽþ±É&*
ºÉ´ÉÉÇRÂóMÉÒhɨɽþÉä{ɺÉMÉÇnùEÞò{ÉÉ - xÉäjÉɨ¤ÉÖnùkÉÉ\VÉʱÉ-
nùÉÇføÉnùÉÊ®úiÉÊnù´ªÉªÉÖiºÉ¨É´ÉiÉÉiÉÂ, ¸ÉÒ´ÉrÇù¨ÉÉxÉÉä ÊVÉxÉ&**1**
(´ÉºÉxiÉÊiɱÉEòÉ)
¸ÉÒnùÉxɺÉÚÊ®ú´É®úʶɹªÉ¨ÉiÉα±ÉEòÉ ºÉ,
¸ÉÒ|Éä¨ÉºÉÚÊ®ú¦ÉMÉ´ÉÉxÉ IɨɪÉÉ IɨÉɦÉ& *
ʺÉrùÉxiÉ´ÉÉÊ®ú´É®ú´ÉÉÊ®úÊxÉÊvÉ& {ÉÖxÉÉiÉÖ
SÉÉÊ®újÉSÉxnùxɺÉÖMÉÎxvɶɮúÒ®ú¶ÉɱÉÒ **2**
|ɶÉʺiÉ&
47
>> «þÂM‚ >>
1
…„ yk„wXzu {uÁ fk…tð™tht, nM‚Úte Œuð™t yr¼{t™™u
2
r™hM‚ fh™tht, rsnTðtÚte þ¢™t ËkþÞtu™u ný™tht, ðtýeÚte
3 4
rð»t™u W‚th™tht, Ëðo yk„tu{tk {ntu…Ë„tuo fh ™th W…h
…ý fÁýtÚte y©w îtht yksr÷ yt…™tht, y™u ŒtZtÚte
rŒÔÞÞwØtu™wk ðthý fh™tht yuðt ©eðØo{t™rs™ ‚{tÁk
ËBÞfT hûtý fhtu.>>1>>
«¼w ðeh™t 75 {e …tx™u Œe…tð™tht ©e Œt™Ëqrh-
ðhS™t ©uc rþ»Þ.. …]Úðe Ë{t Ën™þe÷.. rËØtL‚-
{ntuŒrÄ.. [trhºt[kŒ™Úte {nUf {nUf Út‚t Œun™t Äthf...
rðsÞ«u{ËqheïhS {nthtò y{™u …tð™ fhtu >>2>>
1. ƒt¤…ý{tk …heûtt fhðt ytðu÷ Œuðu ¼Þkfh Y… fÞwO íÞthu
2. …tXþt¤t™t «Ëk„u ƒútñýY… fhe™u þ¢ ytÔÞtu íÞthu …tXf™t
ËkþÞtu W…[thÚte þ¢™t fÌttk Au. 3. [kzftirþf™t. 4. Ëk„{Œuð.
âi[õs
48 {É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
Eò¨ÉÉÇJªÉ¶ÉɺjÉÊxÉ{ÉÖhÉÉä ÁxÉÖ½þÒ®úºÉÚÊ®ú&, rðsÞnehËqrh …Ae ËtiÚte rðþ¤ „åA™t ‚uytu Ësof
Ê´É·ÉÉnÂù¦ÉÖiÉ|É´É®úºÉƪÉiÉMÉSUôEòiÉÉÇ * n‚t.. f{o þ t†r™…w ý {r‚.. MðtæÞtÞ...Ëk Þ {...‚…™e
º´ÉÉvªÉɪɺÉƪɨÉiÉ{ÉÉä%|ÉÊiɨÉèEò¨ÉÚÌiÉ&
y«r‚{ «r‚{t n‚t. yuðt ©e «u{Ëqrh y{tYk ¼ð«u{Y…e
™t„Úte ËŒtÞ hûtý fhòu >>3>>
¸ÉÒ|Éä¨ÉºÉÚÊ®ú®ú´ÉiÉÉnÂù ¦É´É®úÉMÉxÉÉMÉÉiÉ **3**
‚u { ™e …txu ytÔÞt.. ðÄo { t™‚…tu r ™rÄ ...
iÉi{É^õEäò ¦ÉÖ´ÉxɦÉÉx´ÉʦÉvÉ SÉ ºÉÚÊ®ú&
LÞtÞrðþthŒ... ƒ]nM…r‚™u x…e s™th ƒwÂØ™t Mðt{e..
¸ÉÒ´ÉvÉǨÉÉxɺÉÖiÉ{ÉÉäÊxÉÊvÉEòÒÌiÉvÉÉ¨É *
ƒwÂØ{k‚tuyu su{™wk þhý ÷eÄwk ... ‚u ¼wð™¼t™wËqheïhS
xªÉɪÉä ʴɶÉÉ®únù <iÉÒ½þ VÉMÉi|ÉʺÉrùÉä,
{nthtò >>4>>
VÉÉiÉÉä%ÊiÉ´ÉÉEÂò{ÉÊiɨÉÊiɨÉÇÊiɨÉSUô®úhªÉ& **4**
¼ÔÞSðtuY…e f{¤tu™u rðfËtððt{tk ¼t™w.. …t…Y…e
iÉÖ¦ªÉÆ xɨÉÉä ¦ÉÊ´ÉEò{ÉRÂóEòVɤÉÉävɦÉÉxÉÉä !
…kf™u þtu»tðt{tk Þ ¼t™w ™u ½™½tuh {tunr‚r{h™u nýðt{tk’Þ
iÉÖ¦ªÉÆ xɨÉÉä nÖùÊ®úiÉ{ÉRÂóEòʴɶÉÉä¹É¦ÉÉxÉÉä ! *
¼t™w yuðt nu ¼wð™¼t™wËqrhïhS {nthtò ! yt…™u
iÉÖ¦ªÉÆ xɨÉÉä ÊxÉʤÉb÷¨ÉÉä½þiɨÉÉä½þ¦ÉÉxÉÉä !
™{Mfth Úttytu. nwk yt…™u ¼tðÚte ¼swk Awk >>5>>
¦ÉÉ´ÉÉnÂù ¦ÉVÉä ¦ÉÖ´ÉxɦÉÉxÉÖMÉÖ®úÉä ! ¦É´ÉxiɨÉ **5**

|ɶÉʺiÉ& âi[õs
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt
iɺªÉÉtʶɹªÉ-±ÉPÉÖ¤ÉxvÉÖ®lú ÉɤVɤÉxvÉÖ-
iÉäVÉɺiÉ{É&¸ÉÖiɺɨÉ{ÉÇhÉiÉäVɺÉÉ ºÉ& *
{ÉÆxªÉɺÉ{ÉsÊ´ÉVɪÉÉä MÉÊhÉ®úÉ]Âõ θɪÉä%ºiÉÖ,
IÉÉxiªÉäEòºÉɪÉEòÊ´ÉnùÒhÉǨɽþÉä{ɺÉMÉÇ& **6**
(¶ÉÉnÚ±ùÇ ÉÊ´ÉGòÒÊb÷iɨÉÂ)
{ÉsÉä YÉÉxɨɽþɨ¤ÉÖÊvɨÉÖÇÊxÉVÉxÉÉ&, {ÉsÆ MÉÖ¯Æû ¨ÉäÊxÉ®äú,
{ÉsäxÉÉÊiÉiɨÉÉÆ vÉÞiÉÉ MÉÖ¯ûEÞò{ÉÉ, {ÉsÉªÉ iÉÉä¹ÉÉä MÉÖ®úÉä& *
{ÉsÉiºÉƪɨɦÉÞnÂùMÉhÉÉä%κiÉ SÉ ¨É½þÉxÉÂ, {ÉsºªÉ PÉÉä®Æú iÉ{É&,
{Ésä vÉèªÉǺɨÉÉÊvɺÉƪɨÉMÉÖhÉÉ&, ¸ÉÒ{És ! {ÉɪÉÉ ¦É´ÉÉiÉ **7**
MÉSUôÉÊvÉxÉÉlÉ{Énù¦ÉÞVVɪÉPÉÉä¹ÉºÉÚÊ®ú&,
""ʺÉrùÉxiɺÉÚªÉÇ"- ªÉ¶ÉºÉÉ VɪÉiÉÒ½þ SÉÉäSSÉè& *
ºÉ´ÉÉÇÊvÉEò¸É¨ÉhɺÉÉlÉÇ{ÉÊiÉ-¨ÉÇiÉÒ¶É&,
{ÉÉiÉÉ SÉiÉÖ&¶ÉiÉʨÉiÉ̹ÉMÉhɺªÉ ¶ÉºªÉ& **8**
|ɶÉʺiÉ&
49
‚u{™t ytã rþ»Þ y™u ÷½wƒkÄw... ‚…, ©w‚ y™u
Ë{…oý™t ‚usÚte ËqÞo suðt ‚usMðe... Ën™þe÷‚tY…e ‚ehÚte
fu L Ëh su ð t {ntu … Ë„o …h rðsÞ {u ¤ ð™tht yu ð t
…kLÞtË«ðh©e …ÈrðsÞS „rýðÞo ! yt…©e ({tuûtY…e)
÷û{e {txu ntuòu >>6>>
¿tt™Ët„h.. {wr™ðh {tLÞ.. „wÁf]…t™t …h{…tºt
„wÁ™u «ËÒt fh™th..ËkÞ{e„ýËsof.. ½tuh ‚…Mðe...
Äeh‚t, Ë{trÄ, ËkÞ{™t Mðt{e... „wÁŒuð ! ¾hu¾h yt…
¼ðËt„h ‚he „Þt... y{™u’Þ ‚thþtu ™u ? >>7>>
ËðtorÄf ©{ýtu™t „ý™tk yrÄ…r‚, [thËtu ËtÄwytu™t
«þMÞ …t÷™f‚to, {r‚{k‚, …wÛÞr™÷Þ yuðt „åAtrÄ…r‚
©e sÞ½tu»tËqrhS ynª …wÛÞ ðzu yíÞk‚ sÞðk‚t ð‚uo Au
>>8>>
âi[õs
50
ºÉÉIÉÉÎVVÉxÉÉMɨÉÊxÉÊvÉ& |ÉÊlÉiÉÉä ªÉiÉÉä%κiÉ,
ʺÉrùÉxiɺÉÚªÉÇ <ÊiÉ ªÉÉä VÉMÉiÉÒiɱÉä%κ¨ÉxÉ *
ºÉÉ©ÉÉVªÉ =x¨ÉÊlÉiÉnùÉä¹ÉÊ®ú{ÉÉè ªÉnùÒªÉä,
|ÉÉ{iÉ& ºÉ¨ÉÉÎ{iÉʨɽþ SÉè¹É ¨É¨É |ɤÉxvÉ& **9**
´Éè®Éú MªÉ´ÉÉÎM´ÉÊVÉiÉÊ´É·ÉʴɱÉɺɴÉÉ®ú&,
´ÉÉiºÉ±ªÉ´ÉÉÊ®ú{ÉÊ®úʺÉHòºÉÖºÉRÂóPÉ´ÉÉ®ú& *
+½Çxþ ¨ÉªÉɺ´ÉÊxÉiɶÉÉäÊhÉiɱɤvɺÉÉ®ú&,
1
¸ÉÒ½äþ¨ÉSÉxpùMÉÖ¯û®úÉ]Âõ ¶É¨ÉʦÉzɨÉÉ®ú& **10**
ºÉnÂù¤ÉÖÊrùxÉÒ®úÊvÉʴɤÉÉävÉxɤÉrùEòIÉ !
´Éè®úÉMªÉnäù¶ÉxÉÊ´ÉvÉÉè {ÉÊ®ú{ÉÚhÉÇnùIÉ !
ºÉÒ¨ÉxvÉ®ú|ɦÉÖ{ÉnùÉä´ÉÇ®ú¦ÉHò ! ®úIÉ,
¸ÉÒ½äþ¨ÉSÉxpùMÉÖ¯û®úÉbÂ÷ ! ¦É´É¨ÉÉäIɱÉIÉ ! **11**
1. +ºiÉÒÊiÉ ¶Éä¹É& *
|ɶÉʺiÉ&
{É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
suytu©e Ëtûtt‚T rs™t„{r™rÄ Au. ‚uÚte rðï{tk
rËØtL‚rŒðtfh ‚hefu «rËØ Au. Œtu»tY…e þºtwytu™tu ™tþ
fh™tht su{™t Ët{útßÞ{tk {thtu yt «ƒkÄ ynª Ë{tÂó
…tBÞtu.>>9>>
rðht„™e ðtýeÚte rðï™t rð÷tËtu ™ t rðsÞe,
ðtíËÕÞs¤Úte Ë{„ú Ëk½™u yr¼»tuf fh™tht, yrhnk‚{Þ
ƒ™e „Þu÷ ÓŒÞ ™u ÷tune™t ƒwkŒ ƒwkŒ Úte Sð™™tu Ëth
{u¤ðe ÷u™tht, «þ{Úte ft{trŒ™u ný™tht yuðt „wÁŒuð
©enu{[kÿËqrh Au...>>10>>
rðï™e ËŒTƒwÂØY… Ët„h™t «ƒtuÄ {txu Ëßs ƒ™u÷t
[kÿ... ðihtøÞŒuþ™tŒût... ©eËe{kÄhrs™™t [hýtu™t
y™w…{ W…tËf, Ë{„ú s„‚™t {tuût™e ¾uð™t fh™tht
„wÁŒuð©e nu{[kÿËqrh... yt… ‚thýnth ntuòu... >>11>>
âi[õs
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt
(<xpùµÉVÉÉ)
BiÉnÂMù ÉÖ¯|û ÉÉ{iÉSÉÊ®újɺÉsÉ,
SÉèiÉnÂùMÉÖ¯û|ÉÉ{iÉÊ´ÉÊSÉjɨÉävÉ& *
BiÉnÂùMÉÖ°ñhÉÉÆ {Énù{És¦ÉÞRÂóMÉ&,
Eò±ªÉÉhɤÉÉäÊvÉ& EÞòiÉ´ÉÉxÉ |ɶÉκiɨÉ **12**
(+xÉÖ¹]Öõ{ÉÂ)
xÉäjÉÉÊ®úJɪÉÖMÉä ´É¹Éæ, Ê{Éhb÷´ÉÉb÷É{ÉÖ®äú ¨ÉªÉÉ *
MÉÖ¯ûEÞò{ÉÉ|ɦÉÉ´ÉäxÉ, |ɶÉκiÉÊ®úÊiÉ ¶ÉÉʺÉiÉÉ **13**
1
+ÉèÊSÉ iªÉÆ xÉ ÊSÉiÉÆ ®úºÉä%®úºÉ¦ÉÞiÉÉ, v´ÉÉxÉÉä ¦ÉÞiÉÉä xÉ v´ÉxÉä&,
xÉÉ%±ÉRÂóEòÉ®úEÞòiÉä®ú±ÉRÂóEÞòÊiÉ®ú®äú ! -%®úÒÊiÉvÉÞÇiÉÉ%®úÒÊiÉxÉÉ *
+¦ªÉɺÉɱɺɨÉÉxɺÉäxÉ xÉ MÉÖhÉè& |ÉÉMÉÖhªÉ¨ÉjÉÉ%%ʽþiÉÆ,
ªÉÎiEòÎ\SÉkÉÖ iÉlÉÉ%Ê{É ¨É\VÉÖ iÉÊnù½þ,¸ÉÒ½äþ¨ÉSÉxpù|ɦÉÉä& **14**
1. ytir[íÞ, hË, y÷kfth, her‚, yÇÞtË, „wý yt Ëðuo
ftÔÞþtMºttu{tk Ëw«rËØ Au. rðþu»ttÚteoytuyu ‚u{tkÚte òýe ÷uðw...
|ɶÉʺiÉ&
51
yt Au ƒu ò u z „w Á Œu ð tu ™ e ƒu ò u z …hk … ht... yt
„wÁŒuðtu™e f]…tÚte [trhºt™e «tÂó ÚtE.. yt „wÁŒuðtu™e f]…tÚte
fk E f «¿tt™e’Þ «tÂó ÚtE.. y™u yt „w Á Œu ð tu ™ t
[hýf{¤™t [k [ hef (¼ú { h) .. fÕÞtýƒtu r Ä (…k .
fÕÞtýƒturÄ „rýðÞo) yu «þÂM‚™e h[™t fhe >>12>>
(szƒwÂØ yuðt …ý) {thtÚte yt h[™t ÚtE yu «¼tð
Au {tºt „wÁf]…t™tu.. «þÂM‚ Ëk…qýo ÚtE rð.Ëk. 2062
®…zðtzt, htsMÚtt™ >>13>>
ynª {U ytir[íÞ Ëkr[‚ ™Úte fÞwo, hËtu{tk ™ehË‚t
(WŒtËe™‚t) ht¾e Au, ‘æðr™’™tu Ëqh …ý ™Úte …qÞtuo,
y÷kfthtu h[ðt ðzu y÷kf]r‚ (þý„th) …ý ™Úte fhe,
her‚ ð„h™t ÚtE™u her‚™u …ý Äthý ™Úte fhe, yÇÞtË{tk
yt¤Ëw {t™Ëðt¤t yuðt {U ynª „wýtu ðzu «„wý‚t …ý
™Úte {wfe, A‚tk …ý ynª Þ®ífr[‚T ËwkŒh ntuÞ ‚tu ‚u
(„wÁŒuð) ‘©e nu{[Lÿ«¼w’™wk Au. >>14>>
âi[õs
52
1
ªÉnùjÉ ºÉÉè¹`ö´ÉÆ ÊEòÎ\SÉ-kÉnÂùMÉÖ®úÉä®äú´É ¨Éä xÉ Ê½þ *
ªÉnùjÉɺÉÉè¹`ö´ÉÆ ÊEòÎ\SÉ - kÉx¨É¨Éè´É MÉÖ®úÉäxÉÇ Ê½þ **15**
¶ÉÖvªÉiÉÉÆ ¨Éä IÉÊiÉ SÉÉjÉ, EÞòiÉEÞò{Éè& ºÉÖEòÉäÊ´Énèù& *
2
ºÉÉ´ÉÞiÉä& ºÉÚI¨É¤ÉÖräù& ºÉÉ, ¨ÉÉoù¶ÉºiÉÖ EòlÉè´É EòÉ ? **16**
{É®ú¨ÉɪÉÉ& |ÉÊiɹ`öɪÉÉ&, EÞòiÉÉ%±{ÉÉJªÉÉxÉiÉ& IÉÊiÉ& *
iÉlÉÉ SÉÉäiºÉÚjɦÉɹÉÉ SÉä- Îx¨ÉlªÉÉ ¨Éä nÖù¹EÞòiÉÆ ¦É´ÉäiÉ **17**
(¨ÉÉʱÉxÉÒ)
VÉxÉxÉVɱÉÊvɨÉvªÉä ¨ÉVVÉiÉÉÆ ªÉÉxÉ{ÉÉjÉÉä-
{ɨɨɨɮxÉMÉɦÉÆ ¦ÉÉ´ÉiÉÉ{ÉÉÌnùiÉÉxÉɨÉ *
ÊVÉxÉ´É®¶É®hÉÉxÉÉÆ ºÉ{iÉEÆò Ê{Éhb´ÉÉbÉ-
xÉMÉ®´É® <½ôÉt §ÉÉVÉiÉä iÉäVɺÉÉ Ê½ô **18**
1. ʺÉrùÉxiÉʤÉxnùÉä¯ûrÞùiÉÉä%ªÉ¨É 2. +{ÉÒÊiÉ MɨªÉ¨É *
|ɶÉʺiÉ&
{É®¨É|ÉÊiɹ`ôÉ
ynª su ftkE ËtÁk Au ‚u „wÁ™wk s Au, {tÁk ™Úte.
ynª su ftkE ™hËwk Au ‚u {tÁk s Au „wÁ™wk ™Úte. >>15>>
AÈMÚt yuðt Ëqû{ƒwÂØ™e …ý ûtr‚ ÚttÞ ‚u ËwËk¼rð‚
Au. ‚tu …Ae {tht suðt {kŒƒwÂØ™e ‚tu ÚttÞ s ™u ? f]…t
fhe™u rðîîÞtuo {the ûtr‚™wk þtuÄ™ fhu. >>16>>
…h{ yuðe «r‚ct™t yÕÞtÏÞt™Úte fhu÷ ¼q÷ {txu
y™u òu ftuE WíËqºt«Á…ýt ÚtE ntuÞ ‚tu ‚u™t {txu r{åAtr{
Œw¬z{T >>17>>
sL{™t (W…÷ûtýÚte {hý™t …ý) Ët„h{tk zwƒ‚t™u
ðntýË{t... ËkËth‚t…Úte yt¥to Sðtu™u fÕ…ð]ûtË{t™ yuðt
Ët‚ rs™t÷Þtu ynª ®…zðtzt™„h{tk ytsu þtu¼e hÌtt
Au.>>18>>
âi[õs
{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt
(»ÉMvÉ®úÉ)
ºÉƺÉÉ®äú%κ¨ÉzɺÉÉ®äú, nÖùÊ®úiɨɱÉSɪÉä ºÉÉ®ú¨ÉäiÉÊzÉiÉÉxiɨÉÂ,
ªÉÖM¨ÉÆ näù´ÉÉÊvÉnäù´ÉÉ-xÉÖ{ɨÉMÉÖhÉMÉÖ¯û-|ÉJªÉªÉÉä®äú´É ¨ÉxªÉä *
ºÉÉ´ÉǸÉÒ´ÉrÇù¨ÉÉxÉÉä, MÉÖhÉVɱÉVɱÉÊvÉ&, |Éä¨ÉºÉÚ®úÒ·É®ú SÉ,
vÉxªÉÆ ¸ÉÒÊ{Éhb÷´ÉÉb÷É-xÉMÉ®ú¨ÉxÉÖ{ɨÉÆ, vÉÉ¨É ªÉÖM¨ÉºªÉ iɺªÉ **19**
(={ÉVÉÉÊiÉ)
ªÉÉ´ÉiºÉÖvÉÉƶÉÚ¹hɺi´ÉÒ |ÉÊiɹ`öÉ
iÉlÉÉ |ɶÉκiɦÉÇ´ÉiÉÉÆ ÊjɱÉÉäEäò *
{ÉÖhªÉ|ɦÉÉ´ÉÉnÂù MÉÖ¯ûnäù´ÉªÉÉäºiÉÖ
1 2
Eò±ªÉÉhɤÉÉäËvÉ ºÉʨÉiÉä ÊiÉ ¶ÉƺÉä **20**
<ÊiÉ ´Éè®úÉMªÉnäù¶ÉxÉÉnùIÉÉSÉɪÉǽäþ¨ÉSÉxpùºÉÚÊ®úʶɹªÉ-
{ÉÆxªÉɺÉEò±ªÉÉhɤÉÉäÊvÉMÉÊhÉMÉÖÊhÉiÉä
{É®ú¨É|ÉÊiɹ`öÉJÉhbEòÉ´ªÉä
|ɶÉκiÉ& *
|ɶÉʺiÉ&
53
…t…{÷™t Ëk[Þ Ë{t yt yËth ËkËth{tk …h{ Ëth
ntuÞ ‚tu ‚u ŒuðtrÄŒuð y™u y™w…{„wýÄthe W¥t{ „wÁ™e
òuze s Au. yu{ nwk {t™wk Awk. ¾hu¾h rs™uïh ©e ðÄo{t™
y™u „wýY…e s¤™t Ët„h Ë{t «uu{Ëqheïh .. yt òuze™wk
Ät{ y™w…{ ™„h ®…zðtzt ÄLÞ ƒ™e „Þwk Au.>>19>>
„wÁ y™u Œuð™t …wÛÞ «¼tðÚte ËBÞõ…ýu (r™ùÞ-
1
™ÞÚte …ý) fÕÞtýƒturÄ (ËBÞøŒþo™) …t{u÷t rºt÷tuf{tk
ßÞtk ËwÄe ËqÞo y™u [kÿ Au, íÞtk ËwÄe yt «r‚ct y™u
«þÂM‚ («M‚w‚ {ntftÔÞ) hntu yu s yr¼÷t»tt.>>20>>
Rr‚ ðihtøÞŒuþ™tŒûtt[tÞoŒuð©e nu{[LÿËqrh rþ»Þ
…kLÞtËfÕÞtýƒturÄ„rý„wrý‚u
‘{krŒh …Äthtu Mðtr{ Ë÷qýt’ y™wðtŒu
«þÂM‚.
1. ð]Ø fw{the ðhŒt™™t LÞtÞÚte yuf s ðtõÞ{tk ƒu yr¼÷t»tt
Au (i) ºtý ÷tuf™t ËBÞøŒþo™™e (ii) «r‚ct-«þÂM‚™e
Þtðå[LÿrŒðtfhtu ÂMÚtr‚™e.
âi[õs