Question 1: What are the insights of the students of having mono canteen at Holy Cross

of Bunawan?

Q1.a: What can you say about having only one school canteen?

Student 1: Ahm, lisod, uh, because, uh, hahaha. Kanang ano man gud kanang isa ra

man gud sya ka-canteen, tapos, lain kayo tas awa ra gud dapat, daghan man gud

kaayo’g mga students tapos naa pajuy time na murag tahay, first...first recess, kanang,

kanang first mag-bell…recess, recess sa grade eleven and recess pud sa uban, so

maghuot jud. Even though naa syay…na dili magsabay-sabay, but still, daghan gipaon

ug students, so kailangan naa juy duha ka-canteen.

Student 2: Ahm, akong maingon lang kay hassle. So hassle kay taas kaayong linya.

Most especially pag kanang naay program unya tanan…tanan jud students mag kana

ganing…magsabay-sabay ug recess, guot jud kaayo.

Student 3: Akong ma-say…well, kuan siya, for us students kay naa man tay limited

time for recess time or kanang makapalit lang gud ta. Kanang kuan siya, inconvenience

siya kay…of course kanang ang Holy Cross of Bunawan ng… have kuan kanang

daghan siya’g population and then only one canteen kay kuan siya, makacause siya ug

inconvenience sa students, especially kanang dili man jud maiwasan ang kanang singit-

singit nga kuan so kung naa nalang tay isa ka-canteen, ang time na gihatag sa ato-a sa
kanang makulang gud siya. And then kuan, naay tendency na ang mga students like us

kay kanang dili gyud dili makapalit, dili makakaon, ana gud. So…

Student 4: Kuan lisod… kay kung isa lang, dili man gud lalim pud mag kuan kay pila ra

kabuok ang—ang tindera tapos daghan kaayong estudyante. Mas gwapo man gung

duha kay pwede siya mahati-hati… di ang uban sa pikas, ang uban sa pikas.

Student 5: Ahmm, akong maingon kay… kanang… mao to kanang… kailangan jud ug

kanang… dungagan ug isa pa ka… isa pa ka canteen para dili maglisod pud ang mga

canteen’s staff sa pag ano sa mga bata sa paghatag sa ilaha kay murag daghan ra

gyud kaayo… na kanang murag mastress gani sila kay daghan na gyud kaayo ang

mupalit kanang usahay ang uban pa gyud kay magsingit-singit na ana.

Student 6: Kanang hahahahahha… unta nga kuan dili sila mag-inistrikto kung mamalit

ang estudyante. Dili sila kuan… masuko.

Student 7: Ahmm… Having one school canteen is very inconvenient for us students.

Student 8: Hindi siya proper kasi madaming students, also ano thousand students ang

nag-aano sa HCB tapos isa lang yung canteen, talagang magkakagulo, at tsaka yung

iba tatamarin na lang kumain. Yung iba hindi pa nag-aagahan, tatamarin na lang

kumain kasi nga madaming taong nakapila sa school canteen.

Student 9: Ang maingon lang nako kay lisod kay siya kay daghan gug estudyante

dapat naa daghan- naa juy canteen… Duha kabuok canteen, ana.
Student 10: Ang akong maingon na naa tay isa kabuok canteen sa school kay kay the

useless siya kay kung tan-awon man nimo diraa ma-trouble ang mga tao kay maglisod

sila’g palit or usahay di sila kapalit niya maabtan na sila’g bell kay bawal pud baya

mupalit na kung one na or naabtan na siya sa bell.

Q1.b: Are you fine on having only one canteen? Why?

Student 1: No…Mao gani to.

Student 2: No... kay as what I have said, hassle jud sya, kapoy pila. Gutom na, mupila

paka, unya maabtan paka’g bell, so wala.

Student 3: No, I’m not fine with it cause, kuan…noh! Like what I’ve said earlier kay

kanang inconvenience siya and then naay possibility na ako nag… mupalit ko then dili

makakaon. Mao to.

Student 4: Dili. Kay kuan nakatesting man gud ko’g kaisa na kanang naglinya mi tapos

naabtan nala’g bell… dili na mahatagan kay kuan naman diba, pag bell na kay

pahawaon naman sa guard so, dili na mi kapalit.

Student 5: Okay lang man na isa lang ang canteen na at the same time dili pud kay

naay uban na maabtan nalang sa time niya kanang dili makapalit kay kanang sa sobra

gyud kadaghan sa tao na nagapalit sa canteen.

Student 6: Dili kay, daghan man gud ug estudyante diri-a gud. Naa pay Senior High,

naa pay Junior High School so magkaguot ang canteen kung isa lang, mas better

manang duha.

Student 7: No, kay nay time na kanang mag-guot especially lunch? Mag-guot ang mga

estudyante. Magtinukluray.

Student 8: No, definitely no, kasi nga I said earlier na hindi siya okay na isa ang

canteen dapat iba ang canteen sa Senior High Department sa Junior High Department

at saka Elementary Department.

Student 9: No, ah because ahmm… kulangan man jud nang is aka canteen para sa

mga estudyante… parehas nato nga Senior High School, maglisod tag’g linya daghan

kaayo’g estudyante.

Student 10: Dili,, dili ko fine kay dili man gud siya na… isa lang jud sya ka-cantee

labaw na daghan na kaayo’g… daghan kaayo’g students diri-a sa Holy Cross.

Q1.c: Is it okay for you that the canteen doesn’t have “First come, first serve” policy?

Why?

Student 1: Naa diay?

Researcher:
Student 1: Naay times, naa may times na kanang ma..mahatag nila ang kanang wala

nauna, labi na’g kanang mga… labi na’g kanang mga… mga s, pupils gud. Syempre,

pupils gud so kailangan, murag as a, ano pud, as kanang dako-dako, uhh, kailangan

mag… mag-give way pud ka kay pupils paman sya. Pero pag ka-edad ra gani tapos

ang ilahang i-ano is kanang, kung… kung, kanang musingit tapos i-ano ra gihapon, dili

na sya maayo. Dapat “First come, first serve.”

Researcher:

Student 1: Ambot lang dili nako siya matawag kay naa man guy times na first come,

first serve is ilahan policy tas naa puy times na dili pud. Naa puy, ahh, mao rato siya.

Student 2: Unsa daw? Ahh, dili pud. Kay para sa akoa, although nga kanang.. kana

ganing, naa ko sa iwitan, atleast kanang dili unfair sa uban. Naa man guy uban nga

musingit lang, murag mas diha ka.. makaingon ka nga kana ganing tikas kayo kay ikaw

nga naglinya og tarong tapos sila kay mauna.

Student 3: No, it is not okay kay kuan “first come, first serve” gani no then kuntay, first

ko niabot, naay nisingit sa akong atubangan so siyampre ako nga ning first ko ning linya

so kanang murag malain guro ko as a tigpalit kanang ana gud kanang dapat kanang i—

istrict gud na nga policy kay kuan man pud gud kanang tagbaw’g hula tang kanang

estudyante then naa lang dayon musingit, ana-ana gud.

Student 4: Kuan murag ang uban pud kay kanang dili pud siya ano… kanang… ang

uban kay kanang ano man gud… kanag naay usahay na dili mabantayan maningit niya

kanang naa lay guard ang uban kay magpasugo so unfair pud siya sa uban kay ang

uban maglinya niya ang uban nagpasugo or naningit lang. Samok.

Student 5: Dili siya okay para sa ako kay kailangan gyud kung kinsa tong nauna dapat

kato gyud ang unang serve-van kay kanang naghulat gud sila para ana so dapat

kanang first come, first serve gyud.

Student 6: Mas gwapo mamnang naay “first come, first serve” para wala nay maningit

uban.

Researcher: So, dili okay sa imoha?

Student 6: Dili.

Student 7: Of course not, kay nga—kay ano man kanang kuntahay… kuntahay ako,

mauna ko. Ako mauna niya maiwit na. siyempre ma-late ko.

Student 8: Okay lang, kasi ano, kanya-kanya nalang strategies para makakain. Kanya-

kanya na lang diskarte para makasingit, ganon.

Student 9: Dili pud siya okay kay unfair kay sa atong kuan kung kita nag-una ug linya

unya dili kita una ma-serve di iungair kaayo. Dili siya okay.
Student 10: Dili, dili pud siya okay sa akoa kay pag ning ana man kung mag “first

come, first serve” siya kay mas okay nuon siya kay kanang nakauna… malay mo naa

siya’y emergency lang tas naay musingit lain pud kayo tas malain pud sa buot sa

nakauna.

Question 2: What are the challenges encountered by the students of having only one

canteen at Holy Cross of Bunawan?

Q2.a: What are those difficulties?

Student 1: Mga difficulties? Una kanang, kaguot, diyos ko, perting guota, sunod

kanang igang, tapos singit-singit, kanang… kanang mupalit gani ka kay mo… ug

kanang time, ang time diay, kana ganing mulakaw ka, pag-abot nimo didto guot pa kayo

tas magbell, tas dili naka kapalit.

Student 2: Difficulties? Ahm, for example kanang sige ibutang nato ang katong sa linya

nga dugay kayo. Then naa dayo’y kanang musingit, ikaw na unta pero nisingit, then

timing nagbell unya dili naka niya papaliton.

Student 3: Ang difficulties ana kay kato gani kanang maglisod ug palit ang mga

estudyante, ang uban kay dili ma-cater, ang uban dili kapalit, niya mamiminimu—ma

kuan gud mahula ang time na kanang pwede pa gud sila mupalit.

Student 4: Katong… katong kuan—kuan kanang dili nalang madayon kay gamay rag

tindera kay isa ra ang canteen, niya kanang, kay ang uban maningit so dili na kapalit sa
iwit tapos kanang uban kay magpasugo lang sa amigo so imbes na madali hinuon ug

hatag magpadugang-dugang pa gyud. Mao ang uban—ang uban man gyud estudyante

kay madugay ang tindera sa iyang kuan kay daghan kaayo’g gisugo, so malangan.

Student 5: Kanang sa ano, sa sobra kadaghan sa mupalit kay dili na sila makapalit

usahay, ana. Kanang… magpapalit nalang sila sa uban aron makakaon sila.

Student 6: Kanang kuan, gikasuk-an ko nga kuan naningit daw ko. Kay nganong dili ko

mupila.

Student 7: Kanang guot… guot tapos… tapos… tapos magtinukluray sila…tapos

magsinukuay.

Student 8: As I’ve said earlier madaming hindi nakakakain kasi nga tinatamad na sa

haba ng pila, so nagtatake na lang sila ng risk na hindi na lang kumain kasi nga sino ba

naman ang gaganahan na isa lang ang ano, canteen tapos ang init-init pa.

Student 9: Kuan difficulties kanang maglisod ug cater ang canteen kay daghan kaayog

estudyante mamalit.

Student 10: Ang difficulties nila kay… kana ging makakuan sila ban a dili sila makapalit

na jud on time pabalikon na sila sa room di sila makakaon tas kana ging nay… naay

musingit.

Q2.b: What is the most usual difficulty you have encountered?

Student 1: Ano jud, time. Kay ano man gud kay, third floor man gud amoang room.

Tapos kanang five minutes… kay kanang… five minutes diba? Ang first recess five

minutes, mubaba ka… fifteen, mubaba ka, mga three minutes, tas pag-abot nimo didto

daghan pa jud kaayo’g tao, tapos mag-singit-singit pa jud tapos basta dugay kayo. So,

time jud, time.

Student 2: So far, wala.

Student 3: So, mao to…hahahaha pare-pareho raman ni uy kay… so mao to kanang…

mao lagi to kanang, dili makapalit, kulangan sa time and kuan o, mao to siya.

Student 4: Kuan kanang dili mahatagan kay taas ang linya ang nag-una kay daghan ug

sugo.

Student 5: Kanang taas kaayo ang linya te… Niya kanang, dili nako makapalit usahay

maabtan nalang ko’g time.

Student 6: Kuan… kanang manugo sa ako-a, sig panugo.

Student 7: Katong ano… gituklod ko.

Student 8: Yung wala akong agahan, tapos ano sobrang daming…sobrang daming

Junior High tapos ano, at the same time may dysmenorrhea ako nun, grabe yung init ng

ulo ko nun nagsusumigaw talaga ako sa canteen.

Student 9: Kanang kuan singt-singiy ug kanang dugay kaayo mo… mo tagad ang

tindera.

Student 10: Mga singit-singit.

Q2.c: What did you do when you experience that kind of scenario?

Student 1: Ah, magdala nalang ko’g pagkaon, hehehe

Student 2: Wala kay wala man, hahaha.

Student 3: Well sa akoa kay, kuan naman jud dugay-dugay naman jud ko diri so murag

kanang nakabantay na gyud ko ana. So, kuan nalang every morning kay dili hahaha…

dili nalang jud ko mupalit sa canteen. Magpalit nalang ko daan sa gawas.

Student 4: Wala lang,muhawa nalang kay dili nalang mupalit kay kuan man makahuna-

huna ka na kulang na imong time sa recess di dili nalang ka mupalit last naman sad, dili

naman ka kapalit sa last.

Student 5: Mag… Magpapalit nalang ko sa akong mga classmate na kanang nana

didto sa kuan kanang makapalit na sila.

Student 6: … Mulinya ug tarong. Kana.

Student 7: Siyempre wala nalang kay guot man so dili gyud siya maiwasan.

Student 8: Yun sumigaw ako nun,tapos pinauna na lang ako kasi magciclinic nun,

that’s all thank you.

Student 9: Ahh.. pasagdan nalang nako. Maghulat no kanang dah… kailangan nakog

pasensiya.

Student 10: Wala nako’y mahimo kay mao man jud ang gikuan kay isa raman pud ang

canteen alangan mag… magwild ko didtoa.

Question 3: How can additional canteens help the students’ needs of the growing

population of the students in Holy Cross of Bunawan?

Q3.a: What are the benefits you can get in having additional canteens?

Student 1: Ah, dako jud kayo sya’g benefits kay para naa gud kay choices gud. Or

kanang para ma—ano jud ba nga kanang inig pag recess is ma—ano jud, ma-cater jud

tanan.

Student 2: Ano, dili na hassle kay kanang kung duha ang canteen nato or two or more

kay mas accommodate tanang students unya dali.

Student 3: Well naa mana… naa mana before. Ang additional canteen. So ang benefit

ana kay kato , ma-cater ang each students nga makapalit, maka—naa sila’y kanang

chances makakaon ug kuan gyud, tarong.

Student 4: Daghan, kanang less time na maglinya ka kay gamay ra—nahati ra ang

katong lin—katong mamalit. Kuan sad kanang naa pa pud kay time magkaon kanang

dili parehas sa uban na pagpalit nimo nagbell na so itago nalang nimo imong pagkaon.
Student 5: So… Mao to te, mao ra gihapon. Mas makapalit ang tanan kanang dili na

maglisod sa pag… pagsigeg hulat sa linya ug kanang mahatagan na sila sa ilang mga

needs.

Student 6: Kay para di na magka guot.

Student 7: Ano kanang… Maiwasan na ang kanang… Maiwasan ang kanang

pagkalate sa klase na… kanang whole day. Di na guot ang canteen tapos… Ano siya

ma convenient ang canteen ana.

Student 8: Ano, unlimited food, of course, hindi ka gugutumin, di ka uuhawin, ganern.

Student 9: Isa sa mga benepisyo kanang dali ra ta mag… magkuan ba kanang

matagaan ug pagtagad sa tindera ba kung naay additional canteen.

Student 10: Ang benefits na makuha sa pag mag… mag addition na siya kay dili na

siya ma-trouble di siya ma-trouble baskig kinsa tas pag naay additional canteen dili na

siya maubusa’g time labaw na na gamay ra kaayo’g time mupalit tas pagka-lunch pud

usahay dili napud makapalit maka… mura siya’g ihati nalang ang ano nila ba mahati

sila kung ang Junior diraa tas ang uban pud didtoa pud sa pikas canteen.

Q3.b: Would you agree if the school will add more canteens? Why do say so?

Student 1: I highly agree, uh, kay mao gani to para ma—para dili na… dili… dili… oh,

dili na kaayo guot gud kanang dili lang pud ako makabenefit, pati mga students man
pud, kanang uban nga students.. Kabalo ko nga sila pud, ing-ana pud ilang gina-

encounter.

Student 2: Yes, yes, yes. Unta ibalik nila tong duha ka-canteen kay, ah, as what I have

said again, kanang… kanang dili … dili na sya kanang hassle, dili nata kanang kaguot

sa canteen, dili nata maglinya’g taas, di—dili nata, kanang… wala.

Student 3: Yes, I would agree kay based on my experienced last year na naay school

canteen. Kay kuan ma—makapalit mi and then ang inconvenience—dili na…

convenient kaayo siya sa student kay kanang ang time nga gihatag kay kuan gud,

magamit gud namo dayon. Para dili madamay ang ubang kuan ba na subject.

Student 4: Oo. Kay kanang dako man pud ang tabang sa mga estudyante kay kanang

mas dako-dako na nuon silag time na makakaon ug kanang, kuan jud kanang dili na

sila maglisod ug kanang kuan dili na sila gutom. Ang uban kay magrecess kay gutumon

kanang dili na hinuon makapalit.

Student 5: Yes… aron… kanang… kay helpful man gud ang kanang madugangan pa

ug canteen kay aron dili na gyud magtapok ang mga tao sa isa lang gyud ka canteen.

Student 6: Oh, para mabahin ang Junior High School ug Senior High School ba.

Student 7: Oh, agree ko kay… Pag daghan ang canteen so dili gyud siya mag-

guot.Walay kanang problema nga ma ano ba.

Student 8: Of course, agree’ng-agree, kasi nga, ano tawag dito? May ano man, tawag

dito? May conflict man pag isa lang yung canteen. Mas better na iba-iba yung ano,

canteen ng bawat department.

Student 9: Yes I agree kay kailangan man jud kay siya kay daghan na gud tag

population sa estudyante gud kailangan na jud siya.

Student 10: Yes, mo-agree ko kay pag naa pa may additional canteen mas dili ma-

trouble ang mga students sa pagpalit.

Q3.c: For you, is it more convenient to separate the Junior High’s canteen from Senior

High’s? Why do you say so?

Student 1: Yes, it is really, really, really, really, really convenient, hehehe. Kay ano

kanang lahi man jud, lahi, mao gani… mao ganing lahi ang Junior High School nga

department no, mao ganing gihati sya so dapat lahi pud sya nga facilities. Dapat kung

unsa’y facilities sa Junior High, naa pud sya. So kung naay Junior High.. naay canteen

ang Junior High, naa pud ang Senior High nga canteen.

Student 2: Yes, it’s more convenient kay parehas sauna nga naay canteen ang senior

high, lahi ang Senior High ug Junior High, makaingon ko nga mas nindot jud kay kung

Senior High, Senior High lang jud, sa Junior, Junior lang jud. Kanang dili jud kana

ganing matunga jud gani kanang ang… tao. Kanang ma-ano jud nila tanan ba, kanang
ila jung ma-cater tanan unya walay mahkaguot, walay magutom na kanang muingon

nga dili nalang ko monaog oy kay taas ang linya didto.

Student 3: Yes—yeah it is more convenient kay kuan… siyempre mas daghan ang

Junior High then ka—kita Senior High kay gamay ra so kanang murag ma-cater ang

Junior High kay sila man ang dominant number no, sila ang mas daghan, ana gud. And

then kung na—lahi-lahi ta ug school school canteen kay kanang mas ma-cater ug

tarong ta mga Senior High and mas ma-cater pud ug tarong ang Junior High. Ma—

mahati ang kanang mahati gud ug tarong ang kanang… ang kanang pag cater sa mga

tindera sa mga students.

Student 4: Kuan pwede sad or kuan nalang gud murag hati lang gud sa duha ka

canteen kay pwede mupalit ang Junior High og Senior High kay naa pud time na

daghan-daghan baya jud ang Junior High di… makapalit pud sila sa pikas kay ang

Senior High kuntay daghan pud diri sa pikas pwede pud sila mupalit ra sad sa pikas.

Kay pwede man kanang dili man pud maingon ang time kay kunwari Senior High lang

ang nagrecess di sa pikas nalang sila mupalit. Kung duha pwede pud sila mupalit pud

sa pikas, pwede pud mahati.

Student 5: Yes ate kay na- katong naexperience man gud nako kagahapon kay kanang

naghulat mi sa canteen ba tapos hapit- kanang matagaan na gud mi tapos naa man
to`y kanang Senior High nisingit so mao to. Nadugay mig maayo kay nauna man sila

te,naghimo silang ilahang kuan.

Student 6: Oh, kay naa gyud uban sa kuan Junior High School nga kuan kay mangadto

ang Senior High.ang uban Junior High kay dili na kaayo sila makapalit. Gamay baya

kaayong oras sa kuan.

Student 7: Siguro convenient siya kay mag ano man gud magtapok sila gud.Mag guot

ba niya kung iseparate nimo sila.Syempre mag ano pud niya naa poy uban na kanang

Junior High na kanang na ano sila sa Senior High .Mag ano…mag hahaha mahadlok

sila sa Senior High.Ang uban pud kay kanang mag uban sa Senior High so convenient

siya.

Student 8: Of course, so kasi nga ano iba-iba tayo ng building, so iba-iba tayo ng

needs lalo na sa ano sa Senior High siyempre patayan na sa works na iyan, tapos sa

seatworks, sa homeworks, at saka sa PT’s, so dapat mas madaming foods ang

pinoprovide ng school sa Senior High’s na canteen.

Student 9: Oh. Dapat jud na I separate kay parehas sauna se…separate ang canteen

naa diha sa ubos di dili namo mag adto adto didto kay layo kaayo baktason ug mao

rato.

Student 10: Yes, kay pag ning ana mag gud tan… kung tan-awon nimo ang uban ano,

ang uban Senior High School kay mostly dili kay sila naga-respect sa Junior High
School tas ang ila pung mga basura unlike sa Junior High School katong ano… times

na nakuan nako ang is aka Senior High, gitan-aw rang basura dili parehas ato ang ano

sa Junior High School na iyaha jud siyang gipunit kay pag ang Senior High School ug

Junior High School mag-combine murag ang Junior ang mag gain pud kay upper pud

baya pud ang Senior High School.