TERITORIJALNO PROSTIRANJE I UREĐENJE LAGIDA

Egipat je matica Ptolomeida. Prostirao se na jugu do katarakta Elefantine. Ostala je podela na Gornji i
Donji Egipat. Gornji se zvao Tebaida, a Donji nije imao naziv. Administrativne jedinice su bile nome. Svaka
noma ima administrativni i verski centar, ali to nisu bili gradovi već sela. Egipat je imao samo tri grada-
polisa: Aleksandriju, Naukratis i Ptolemaidu. Aleksandrija se najviše isticala. Centar industrije papirusa
bio je Bubastis, spominje ga još Herodot kao mesto gde se nalazio kult mačke. Potojao je i grad Peluzij,
koji je imao utvrđenje sa jakim garnizonom. Najlepša, najplodnija i najbogatija oblast se zvala Fajum čiji
je glavni grad bio Krokodilopolis, kasnije nazvan Arsinoja. Bio je posvećen Sobeku – bogu krokodilu.
Memfis je drugi po značaju grad Egipta jer se u njemu vršilo krunisanje kralja. Memfis je bio i kulturni i
verski centar. U njemu su se nalazile statue grčkih mudraca i pesnika Homera, Protagore, Pindara. U
Memfisu se nalazio merač Nila. U južnom delu Egipta se nalazio grad Polemaida kojeg je izgradio
Ptolemej I Soter. Imao je zidine, pozorište, hramove. Bitni gradovi su i Abidos, Teba, Koptos-
saobraćajnica, Elefantina-najjužnija tačka Egipta.
Država Ptolemeida je obuhvatala osim Egipta i Kirenaiku, Kipar i Južnu Siriju. Ostala vanegipatski posedi
poput Kiklada su činila Savez Ostrvljana. Monarhija Ptolemeida je bila apsolutistička. Kralj je imao
neograničenu vlast. Vlast je bila nasledna. Nasleđuje stariji sin, a žena nema pravo na to. U ovoj dinastiji
je bio zastupljen brak između braća i sestara i zato je čitava dinastija bila degenerisana. Da bi se
obezbedio presto legalnom nasledniku, pribegavalo se savladarstvu. Savladar nosi titulu basileus i može
da kuje novac. Spoljašnji simbol kraljevske vlasti je bila dijadema, purpurno odelo, skiptar i prsten s
kraljevim pečatom. Kralj ima više rezidencija. Okružuju ga „prijatelji“. Imali su slobodan pristup kralju, ali
nisu imali tačno određenu funkciju. Pod Ptolemeidima, najviši položaji u državi su pripadali
Makedoncima i Grcima. Jezik administracije je bio grčki. U nižoj administraciji su radili Egipćani. Postojao
je i pisar. Drugi po funkciji u državi je bio ministar finansija (dioiket). Važnu ulogu ima i krqaljev sekretar.
Egipat je podeljen na nome, na čelu je nomarh. Pored nomarha, tu su i stratezi (komandant policije)
Nome se dele na toparhije, a one na kome. Vanegipatski posedi su bili pod upravom stratega
(vicekraljeva). Imali su pravu makedonsku vojsku. Kasnije se uključuju i grčki najamnici i oni su dobijali
zemlju kleros. Obaveza kleruha u vojsci je bila nasledna, a posed se pretvorio u privatni. Među klerusima
je bilo malo Maekdonaca, a najviše Grka. Pored falange su postojali i najamnički odredi. Izdržavanje je
bilo skupo, i njima su davani klerosi umesto plate.

TERITORIJALNA PODELA, ADMINISTRATIVNI SISTEM I MONARHIJA SELEUKIDA

Seleukidska država je bila podeljena na satrapije. Na čelu je satrap ili strateg. Manje oblasti u okviru
satrapije se zovu strategije ili eparhije. Negde čak i merides. Manje administrativne jedinice se zovu
hiparhije ili toparhije. Najvažniji prihod je godišnji foros. Rimljani, nakon osvajanja uvode umesto forosa
desetak koji se naplaćivao u novcu ili u naturi. Foros je zapravo ratna odšteta koju su plaćali potčinjeni
narodi i samo je kralj mogao da ih oslobodi toga. Zemljišni porez se nazivao ekforion. Kralj je mogao da
ustupa gradove drugom vladaru, da prodaje i poklanja gradove, može mu promeniti ime, uređenje,
ukinuti ga...
Ptolemeji su bili kraljevi Egipta, a Seleukidi kraljevi Sirije, a zvali su ih i kraljevi Azije ili grčki kraljevi. Titula
Seleukida bila je basileus, a njihova vlast basileia. Kraljevska vlast je bila neograničena i nasledna. U
čitavoj istoriji Seleukida postoji samo jedan uzurpator – Diodot zvani Trifon. Ako je naslednik maloletan,
dobija namesništvo. Seleukidi su isto uzimali savladare koji nosi titulu kralja i upravlja jednim delom
carstva sa titulom collega minor. Naziv kraljeve reyidencije je kraljev dvor i imao ih je svuda. Postojali su
„prijatelji“ koji su okruživali kralja i savetuju ga. Vojničku pratnju kralja su činili ađutanti. SOMATOFILAKES
su sa kraljem danonoćno. Na dvoru se odgajaju paževi. Satrap ili strateg je kračjev general. U vojsi su bili i
slonovi. Seleuk je imao oko 500 indijskih slonova. Indijski su se plašili afričkih slonova. Glavni deo vojske
je bila makednonska falanga sa dugačkim kopljima sarisama. Kraljevi su osnivali i kolonije. Vodili su vojsku
u bitke, bili vrhovni komandanti i oko sebe je imao eksadron, konjicu koja ga je uvek pratila. Nema
skupštine vojnika.

UREĐENJE DRŽAVE ANTIGONIDA

Antigonidi su nacionalna dinastija za razliku od Ptolemeida i Seleukida. Skupština vojnika je imala najviša
ustavna prava uz kralja. Antigon Gonata, osnivač nove dinastije, bio je sin Demetrija Poliorketa i na vlast
je došao tek nakon što je pobedio Kelte, i kada su sa scene nestali Seleuk i Ptolemej Keraun. Vojska ga je
proglasila kraljem Makedonije. Vojsku su u helenističko doba činili građani, a ne najamnici tuđinci. Nije
postojala stalna vojska, već je vršena mobilizacija kad god je to bilo potrebno. Makedonci su činili i
agemu – konjanički vojni eskadron. 240. gpne. je umro Antiogon Gonata nakon 40ak godina mirne
vladavine. Makedonija je sačuvala skupštinu. Vojsku sada čine najamnici, a ulogu skupštine je preuzeo
narod. Pronađena su 4 dekreta Kasandreje, Filipa, Amfipolja i Pele. Dekrete su izglasali veće – boule ili
eklesija, skupština, ili polis. Antigonu nikad nisu ukazivali božanske počasti. U njegovoj porodici nije bilo
intriga i ubistava kao u drugim dinastijama.