Esad Kurtović
Srednjovjekovna istorija eme Gore
Zbornik radova sa Okruglog stola Istorijskog ins~
Knjiga 3, Istorijski institut Republike Crne Gore,
Podgorica 1999., str. 464., Br.
"f1reća sveska mlade i zapažene edicije
~ Istorijskog instituta iz Podgorice obuhvata
rezultate Okruglog stola koji je na temu "SrednjovjE7
kovna istorija Crne Gore kao polje istraživanja",
održan u Podgorici 26-27.V 1997.g. Širi interes kod
struke, koji je organizator pokrenuo naznarenom
tematikom, doveo je do metodološkog prerastanja
ovog sastajanja od nauČIle tribine u reprezentativan
naučni skup. Dignitet publikacije nastojao se
očuvati i dodatnim ocjenama dostavljenih priloga,
pa se na ovom mjestu, u Zborniku, naglašava da
su objavljeni oni referati koji su dobili pozitivna
mišljenja recenzenata.
Motiv organizatora, kao moto aktualnog stanja
historiografije u Crnoj Gori, definirao je Radoslav
Raspopović svojom uvodnom riječi, ističući da se
izučavanje srednjovjekovne historije Crne Gore više
razvijalo u naučnim institucijama van Crne Gore
nego u njoj samoj, otvarajući time višeznačan dijalog
pred eminentnim učesnicima (Uvodna riječ
predsjedavajućeg, 9-11). U ime Nastavnog vijeća
Istorijskog instituta uresnike i goste pozdravio je
Miomir Dašić. On je apostrofirao značaj stručnog
sagledavanja obzirom na "poplavu" radova koji se
"tendenciozno udaljavaju od primarnih izvora" s
prevratničkim i popravljačkim odnosom prema
historiji (Pozdravna riječ predsjednika Naučnog
vijeća Istorijskog instituta, 13-16).
U Zbornik su uvrštena 23 referata, popraćena
stručnim aparatima i rezimeima, a iza njih su
dodate diskusije, autorizirane, neke snadbjevene
napomenama, a koje su vođene u oba dana
održavanja ovog skupa. Zbornik završava pratećom
zaključnom riječi kojom je i skup završen.
Značaj skupa demonstriran je prvim referatom
kojim Sima Ćirković, doajen medievalistike
jugoistoka Evrope, oblikom sinteze, obogaćuje
historiju historiografije Crne Gore (Osobenosti
istoriografije o srednjovekovnom periodu Crne
Gore, 19-26). Pored praćenja proučavanja
srednjovjekovnog perioda obzirom na Crnu Goru,
ĆUKović u drugom dijelu rada presjeca historiograf-
ski rast sagledavanjem aktualnog stanja i
prijedlozima novih pravaca rada.
98
Istaknuta je ocjena da moderna proučavanja
pokazuju da srednji vijek u historiji Crne Gore ni
kvantitativno ni po značaju, nema ono mjesto koje
srednjovjekov-lje ima u historiografijama jugoistoka
Evrope.
Prema Ćirkoviću i metodološki uzus za buduć­
nost, izmjenu aktualnog stanja je jasan. On podra-
zumjeva poštivanje nasljeđa, ranijih proučavanja,
te praćenje sadašnjeg i budućeg razvoja medievalis-
tike u svijetu.Opšteslovenskom dobru, pismenosti,
pažnju posvećuje Jasmina Grković-Mejdžor (O ispi-
tivanju srednjovekovnog pisanog nasleđa Crne
Gore, 27-34). Pored općih pogleda autor iznosi i
pregled mogućih načina analize i objavljivanja sta-
rih tekstova. Ključnim se čini određivanje pristupa,
sistematski rad a prevashodni zadatak vidi u
katalosK.oj obradi pisanog nasljeđa Crne Gore.
Svojim saopštenjem Dušan Sindik aktualnu zatvo-
renost protoka struke u regionu preusmjerava na
istraživanje kotorskih izvora (Značaj kotorskih izvo-
ra za istoriju Crne Gore, 35-43). Vinko Malaj ukazu-
je na značaj najsveobuhvatnijeg djela, Svetog Ilirika,
rada tri generacije naučnika u preko 120 godina
(Rireputijev, Farlatijev i Koletijev "lllirycum sac-
rum", kao izvor crkvene historije balkanskih naro-
da, 45-50). Svojim radom Petar Rokai upućuje na
daljnja proučavanja vjerskih prilika i crkvenih
arhiva (Balšići i velika zapadna šizma, 51-56).
Toponim "Crna Gora" bio je široko rasprostranjen
na jugoistoku Evrope. Po pravilu vezuje se za brdsko
i planinsko zemljifte prekriveno krupnim i visokim
drvećem. Miloš Blagojević u svom radu isključuje
novija mišljenja o postanku imena Crna Gora
putem prevođenja naziva Duklja -Zeta -Crna Gora.
U srednjem vijeku postojalo je 7-8 manjih i većih
"Crnih gora", a samo je jedna od njih dala ime
državi Crnoj Gori (Crne gore i Crna Gora, 57-77).
'Rad Branislava Borozana posvećen je Gradini u
Martinićima, uz istočnu stranu Bjelopavlićke rav-
nice, na dva sata hoda od ruševina antičkog munici-
pija Dokle. Iznijetim analizama i zapažanjima autor
skreće pažnju na dublja istraživanja ovog lokaliteta,
jer pretpostavka da je rimska Doklea dislocirana u
Gradinu u Martinićima baca novo svjetlo na stariju
 crnogorsku historiju (Martinićka gradina - Civita
Dioclitiana, 79-109). Vojislav Boljević-Vuleković
posvetio je pažnju genealogiji koju pruža Ljetopis
popa DukJjanina (Radoslov Vojislav1jevića i porijeklo
Nemanjića prema "Ljetopisu popa DukJjanina", 111-
129).
U svom radu Dušanka Dinić-Knciević promatra
zetske primorske gradove kroz dubrovačku građu
(Zetski primorski gradovi u svetlu dubrovačkih
izvora, 131-140). Njen zak1jučakje da su dosadašnja
proučavanja dubrovačke građe bila značajna, ali
fragmentarna u nekim segmentima i da bi potpuniji
uvid omogućio i jasruju predstavu o zetskom prie
morju.
Komunama zetskog primorja pažnju posvećuje
u svom radu Marica Malović-Đukić (Komune u
zetskom primorju, 141-151). Zetske trgovce u sta-
tusu dubrovačkih građana prati Ruža ĆUk, pro-
matrajući ih kroz njihovu ekonomsku slojevitost,
identifikaciju i obzirom na rasprostranjenost
poslova (Trgovci iz zetskog primorja u Dubrovniku
i srpskim zemljama u srednjem veku, 15~166).
Privredu Bara u kasnom srednjem vijeku detaljnim
praćenjem razmatra Bogumil Hrabak (Privreda
Bara u XIV i XV veku, 167-197).
Zetsko primorje u odnosima Balšića i Venecije
predmet rada je Branislava Milutinovića (Borba
Balšića sa Mlečanima za zetske primorske gradove,
199-227).
vlasi Riđani su u srediftu rada Đurđice Petrović
(Srednjovekovni vlasi na teritoriji današnje Crne
Gore - primer Riđani, 229-264), dok tradiciju
Crnojevića u Crnoj Gori prati Slavko Bojanić (Neki
aspekti tradicije Crnojevića u Crnoj Gori, 265-273).
Bratovštini pomoraca Kotora kroz njen statut paž-
nju posvećuje Miloš Milošević (Statut Bratovštine
mornara iz 1463. godine u sistemu organizovanja
zanatlija kotorske komune, 275-294). Dojilje su
predmet rada Lenke Blehov~elebić (Dojilje u
latinskim spisima kotorskih notara (1331-1472.
godine) 295-303), a položaj 2ene u Kotoru u radu
Novaka Nikezića (Pravni subjektivitet žene u
srednjovjekovnom Kotoru (XN vijek), 305-326).
Nevenka Bojanić~lušrević prati sredstva zaštite
poslovanja u Kotoru (Sredstva obezbjeđenja izvr-
šenja ugovornih obligacija u Kotoru u XIV vijeku,
327-349), dok J elena Danilović raspravlja o mirazu
(O mirazu u paštrovskom običajnom pravu, 351-
368).
Jednom segmentu srpsko-mletačkih odnosa u
Zeti pažnju posvećuje u svome radu Momčilo
Spremić (Srpsko-mletačko razgranirenje u Zeti
1435. godine, 369-379). novičkakrmčijaje u srediftu
razmatranja Vojislava D. Nikrevića (Kompozicija
Ilovičke krmčije i njen nastanak, 381-404).
Posljednjim uvrštenim radom u zborniku Radoslav
Rotković raspravlja o Porfirogenetovim navodima
gradova u Duklji (Gdje se nalazila Porfirogenitova
Lontodokla, 405413.
U diskusijama su prodn2ene rasprave koje je
izazvao veći dio referata i saopćenja. Središte je u
isticanju kompleksnosti. izvorne građe srednjovje-
kovlja, posebno ameoloških izvora s nedovoljnim
iskorištavanjem što je pokazala diskusija o
saopćenju i radu B. Borozana, zatim tradicija, "veči­
ti problem" vlasi, miraz, kontinuitet crnogorske
državnosti, kao i niz metodoloških pitanja buduć­
nosti medievalistk.e: izdavanje izvora, kadrovska
osnova, centar za izučavanje srednjovjekovlja, nova
sastajanja i njihovi tematski okviri i dr.
***
Organiziranje naučnih rasprava u formi okrug-
log stola postala je praksa, redovna aktivnost Istorij-
skog instituta u Podgorici.
Razmatranje raznovrsnih tema i problema na-
učno-aktualnog značaja dosad je rezultirala vrijed-
nim zbornicima s višestranim pristupom struci.
Dok je u rarujim svescima predmet rada Okruglog
stola bilo raspravljanje o novijim istraživanjima
pojedinih autora, u ovom trećem svesku, historio-
grafija Crne Gore značajno je obogaćena svježim
presjekom i pogledom na razvoj medievaIistike u
Crnoj Gori.
U jugoslavenskim integracijama razvoj struke,
sa svim prevagama, slabostima ili dobrim
rezultatima, utjecao je različito na razvoj struke u
pojedinim sredinama. Kao i drugi, i historičari su
danas neminovno zaokupljeni sagledavanjima,
rekapitulacijama i tra2enjem novih načina rada.
Eminentno okupljanje struke na Okruglom stolu
Istorijskog instituta u Podgorici otvorilo je prostor
za sve obuhvatnije razgovore, definiranja problema
i sa izrarenim različitim pristupima određivalo
pravce daljeg rada.
Tanja kadrovska osnova u Crnoj Gori, vidljiva
kroz profil uresnika skupa, aktualna zatvorenost
prometa struke, identificiranje vannaučnog bav-
ljenja prošlošću, preusmjeravanje rada na izvor-
nim pokazateljima, kao i nedostatak sistemat-
skog i organiziranog rada postavljaju se važnim
pitanjima u daljem razvoju medievalistike u Crnoj
Gori.
Mnoga pitanja nisu postavljena, pripremana
niti otvarana, ali su ovim skupom nagovještavana.
Ključno određenje medievalistike je definirano.
Uresnici su, kroz apostrofiranja više izlagača i disku-
tanata, naročito barda Sime Ćirlrovića, pravce budu-
ćeg rada prepoznavali u modelima medievaIistike
u svijetu.
99
 ISSN 0350-6517

časopis za obrazovanje,
nauku i kulturu

Godina XXVI, novembar-decembar/studeni-pro.sinac 2000.

Broj 132-133 (43-44 - nova serija)

Izdavač: Podružnica pisaca HNK - Mostar

Izdavački
savjet: Safet Oručević (predsjednik),ISafet Ćišić,IRusmir Ćišić, Nijaz Slipičević,
dr. Fahrudin Rizvanbe9ović, dr. Predrag MC!tvejević, Alija Kebo, Mustafa
Selimović, Muhamed Sator, Milan Jovičić, Saban Zahirović, Omer Nametak,
Mustafa Delić, Azer Jugo i Rasim Prguda

Redakcija: Ivo Mijo Andrić, Muhamed Elezović, Gradimir Gojer, Edin Husković,
Alija Kebo, Sanela Kuko, Jusuf Nikšić, Rapko Orman, Nusret amerika,
Ismet Smajlović, Salko Šarić, Senka Marić-Šarić, Muhamed Šator,
Salih Trbonja Sevdi, dr. Elbisa Ustamujić

Glavni i odgovorni urednik:

ALIJA KEBO

Likovni urednik:-Ju5uf Nikšić

Lektura i korektura: Nusret amerika j Salih Trbonja Sevdi

Sekretar redakcije: Naim Čopelj

Urednik fotografije: Jakub Hadžić

Žiro račun: Zavod za platni promet Mostar 19900-679-357 (dinarski)

Adresa: Bulevar NR 41, 88000 Mostar, BiH

Telefon: (++38736) 580-261

Fax: (++38736) 550-671

e-mail: mostar@skovde.mail.telia.com
)
Cijena: 5 KM, za inostranstvo: 10 DM (10 KM)

Časopis "Most" je upisan u evidenciju javnih glasila R BiH pod brojem 536 od 30.11.1995.
godine i oslobođen je plaćanja poreza na promet

Kompjuterska obrada: "MOBIS" d.jJ. - Mostar

Štampa i povez: IC Štampa rija - Mostar

Za štampariju: Ibro Rahimić

RukopiSi, fotografije i ilustracije se ne vraćaju