ARCHİMEDES ve BİLGELİK

KİŞİ HAKKINDA ARCHİMEDES (MÖ 287-MÖ212)

Bilge Matematikçinin Doğumu

MÖ 287 yılında Sicilya’da dünyaya gelmiştir.Babası dönemin ünlü astronomu olan Phidias’ır.Bazı
kaynakların iddia ettiğine göre babası Siraküza Kralı Hiero’nun yakın arkadaşıdır.Bu da Archimedesin
asil bir aileden geldiğini göstermektedir.

Eğitimini Tamamlaması

12 yaşında İskenderiye’ye gittiği ve orada eğitim gördüğü söylenir.Yakın arkadaşları olan Samoslu
Konon ve Eratosthenes ile burada arkadaş olmuştur.Üçlünün kendi aralarındaki yazışmaları eser
haline gelerek günümüze kadar ulaşmıştır.Bu yazışmaların önemli olmasını sağlayan olay içinde küre
ve silindirin hacimlerini hesaplamak için bilgiler vermesi;kendinden iki bin yıl sonra başlayacak olan
integral kavramına ilişkin başlangıç uygulamalarını içermesi, karekök 3 ve pi sayısının çok karmaşık
yöntemlerle hesaplanmış yaklaşık değerlerinin olmasıdır.Eğitimini tamamladıktan sonra ülkesi
Sicilya’ya dönmüş, hayatının geri kalanını çeşitli alanlarda araştırma ve deneylere adamıştır.

Sicilya’daki Dahi Mucit

Arşimet, teorik matematiğin en değerli konu olduğuna inanıyordu ama ülkesinde matematiçi
olarak değil, bir mucit olarak tanındı.Kral Hierro’nun Kral Ptolemy için yaptırdığı ancak bir türlü
karaya indiremediği gemiyi kızaktan indirebilmek için ufak bir hareketle büyük ağırlıkları yerinden
oynatabilen bir düzenek kurdu.Mısırlılar için taşan Nil sularının adil dağıtımı için Arşimet Vidası olarak
bilinen aracı geliştirdi.İlk hidrostatik kanunu ortaya koydu ve bunu diğer temel kanunlar izledi.Bunları
“Yüzen Cisimler “ adlı kitapta topladı.

Yaşadığı devirde Akdeniz’de Kartacalılar , Romalılar ve Yunanlar sürekli savaş halinde oldukları
için bütün ömrü savaş ve savaş tehlikesi ile geçti.Çağında insanlar onun teorik bilimle ilgili
buluşlarına değil, geliştirdiği savaş silahlarına daha çok önem vermekteydi.Ülkesi Romaya karşı
Kartacalılar ile birleşince yaşadığı şehir Roma ordusu tarafından kuşatıldı.Arşimet , dehasını
yurttaşlarına yardıma yöneltti.İcatları , Yunan bilgeliğinin Romalıların gücünü nasıl yenebildiğinin
güçlü bir sembolü haline gelmiştir.

Sirakuza Savunması

Romalılar , ünlü konsüllerinden biri olan Cladius Marcellus’u bir orduyla MÖ 218’de Sirakuza’ya
göndermişlerdi.Yaşlı Arşimet, hiçbir zaman katılmadığı siyaset alanından uzakta kendini çalışmalarına
vermişti ama hemşerileri şehri savunması için kendisinden yardım isteyince bu çağrıyı kabul etti.
 İcatları sayesinde Romalılar’ı aylarca körfezde durdurdu.Roma gemilerini kavrayıp havaya kaldıran ve
suya bırakan vinçler tasarladı.Duvar deliklerinden Roma gemilerine kaya ve metal fırlatan makineler
geliştirdi. Sonunda Marcellius şehri bu şekilde alamayacağını anlayınca şehri kuşattı.Sekiz ay sonunda
şehir alındı.İki yıl sonunda Roma tüm Sicilya’yı ele geçirdi.

Şekillerimi Bozmayın!

Arşimet , Sirakuza şehri Romalılar’a teslim olduktan sonra öldürülmüştür.Şehir düştükten sonra
general , askerlere devriye gezmesini söyler.Askerler yürürken yaşlı bir adamın yere bir takım şekiller
çizip şekillerin başında mırıldandığını görürler.Arşimet burada yere bir problem yazmış ve çözümü
üzerine uğraşmaktadır.Askerler Arşimeti Marcellius’a götürmek ister.Arşimet soruyu çözdükten sonra
geleceğini söyler fakat askerler bu duruma sinirlenip yerdeki şekilleri bozmaya ve Arşimeti alıkoymaya
çalışırlar.Asker elindeki kılıcı saplar ve yaşlı bilge burada son nefesini verir.Generalin bu haberi alınca
üzüldüğü söylenegelir.

Vasiyeti ve Mezarı

Vasiyeti üzerine Arşimet’in mezar taşına silindirin içine konulmuş bir küre çizilmiştir.Bu Arşimet’in
en çok gurur duyduğunu söylediği buluşudur.Bir kürenin hacminin, içine tam olarak sığacağı silindirin
hacmine oranı sabittir ve Arşimet bu oranı 2/3 bulur.Silindirin hacmi bilindiği için kürenin hacmi
hesaplanabilir.

Arşimet’in mezarı zamanla kaybolmuş yıllar sonra Sicilya ‘da konsül yardımcılığı yapmakta olan
Cicero tarafından bulunup onartılmıştır.

Arşimetin Buluşları

Mekanik

Arşimet'in mekanik alanında yapmış olduğu buluşlar arasında bileşik makaralar, sonsuz vidalar,
hidrolik vidalar ve yakan aynalar sayılabilir. Bunlara ilişkin eserler verilmemiş, ancak matematiğin
geometri alanına, fiziğin statik ve hidrostatik alanlarına önemli katkılarda bulunan pek çok eser
bırakmıştır.

İlk defa denge prensiplerini ortaya koyan bilim adamı da Arşimet'tir. Bu prensiplerden bazıları
şunlardır:

 Eşit kollara asılmış eşit ağırlıklar dengede kalır.

 Eşit olmayan ağırlıklar eşit olmayan kollarda şu koşul sağlandığında dengede kalırlar:
f1 • a = f2

Bu çalışmalarına dayanarak söylediği "Bana bir dayanak noktası verin Dünya'yı yerinden
oynatayım" sözü yüzyıllardan beri dillerden düşmemiştir.
 Geometri

Geometriye yapmış olduğu en önemli katkılardan birisi, bir kürenin yüzölçümünün 4 πr2 ve
hacminin ise 4/3 πr3 eşit olduğunu kanıtlamasıdır. Bir dairenin alanının, tabanı bu dairenin çevresine
ve yüksekliği ise yarıçapına eşit bir üçgenin alanına eşit olduğunu kanıtlayarak pi değerinin 3 +l/7 ve 3
+10/71 arasında bulunduğunu göstermiştir.

Matematik

Arşimet parlak matematik başarılarından biri, eğri yüzeylerin alanlarını bulmak için bazı
yöntemler geliştirmesidir. Bir parabol kesmesini dörtgenleştirirken sonsuz küçükler hesabına
yaklaşmıştır. Sonsuz küçükler hesabı, bir alana tasavvur edilebilecek en küçük parçadan daha da
küçük bir parçayı matematiksel olarak ekleyebilmektir.

Bu hesabın çok büyük bir tarihi değeri vardır. Sonradan modern matematiğin gelişmesinin
temelini oluşturmuş, Newton ve Leibniz'in bulduğu diferansiyel denklemler ve integral hesap için iyi
bir temel oluşturmuştur. Arşimet, Parabolün Dörtgenleştirilmesi adlı kitabında, tüketme metodu ile
bir parabol kesmesinin alanının, aynı tabana ve yüksekliğe sahip bir üçgenin alanının 4/3'üne eşit
olduğunu ispatlamıştır.

Hidrostatik

Arşimet, kendi adıyla tanınan "sıvıların dengesi kanununu" da bulmuştur. Suya batırılan bir cismin
taşırdığı suyun ağırlığı kadar kendi ağırlığından kaybettiğini fark ederek hamamdan "eureka" (buldum,
buldum) diye haykırarak çırıl çıplak dışarı fırlaması, onunla ilgili en çok bilinen bir hikayedir.

Söylendiğine göre, bir gün Kral Hieron yaptırmış olduğu altın tacın içine kuyumcunun gümüş
karıştırdığından kuşkulanmış ve bu sorunun çözümünü Arşimet'e havale etmiştir. Bir hayli düşünmüş
olmasına rağmen sorunu bir türlü çözemeyen Arşimet, yıkanmak için bir hamama gittiğinde, hamam
havuzunun içindeyken ağırlığının azaldığını hissetmiş ve "evreka, evreka" diyerek hamamdan
fırlamıştır.

Arşimet'in bulduğu şey; su içine daldırılan bir cismin taşırdığı suyun ağırlığı kadar ağırlığını
kaybetmesi ve taç için verilen altının taşırdığı su ile tacın taşırdığı su mukayese edilerek sorunun
çözülebilmesi idi. Çünkü her maddenin özgül ağırlığı farklı olduğundan aynı ağırlıktaki farklı cisimler
farklı hacme sahiptir. Bu nedenle suya batırılan aynı ağırlıktaki iki farklı cisim farklı miktarlarda su
taşırırlar.

Sözlük

Hidrostatik: Konsül: Diferansiyel Denklem:

Akışkanlar üzerinde çalışmalar Antik Roma medeniyetinin Matematikte fonksiyonların bir
yapan akışkan mekaniğinin dalı. cumhuriyet dönemlerindeki üst veya birden çok değişkene göre
düzey yöneticiler türevleri ile ilişkili
denklemlerdir.
Kaynakça

1.htpps://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/archimedes.shtml

2.Tanınmış Bilim Devlerinin Hayatı:Arşimed,Great Man of Science’den çeviren Sönmez Taner,Bilim ve

Teknik Dergisi

3.Hüseyin Çakallı ,Matematik Tarihi ,Maltepe Üniversitesi Matematikte Temel Kavramlar ve

Sorunlar,Ders Notları

4.Lloyd Holt,Archimedes 287-212 B.C.E., Wichita State University Department of Mathematics and
Statistic Math 750 Project (Summer 1999-2000)

5.Sinan Sertöz ,Arşimet’in Küreleri ,Matematik Dünyası Cilt 4,Sayı 3,1994

6.htpps://www.wikipedia.org/wiki/Archimedes

7.htpps://www.sabah.com.tr/medya/2018/10/03/arsimet-kimdir-arsimetin-hayatı-ve-buluslari