You are on page 1of 243

H I

{edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya


Xya{ejU H|$Ð

gÌ {Vgao
Aä`mgn{ÌH$m H«$_m§H$ : 12 (EopÀN>H$)

(H$) cmoH${à` gm{hË`


gÌ Mm¡Wo
Aä`mgn{ÌH$m H«$_m§H$ : 16 (EopÀN>H$)

(H$) {dkmZ gm{hË`

K E_. E. ^mJ 2 : _amR>r


J
E_.E.^mJ 2 : _amR>r
gÌ {Vgao Aä`mgn{ÌH$m H«$. 12
H$) cmoH${à` gm{hË`
gÌ Mm¡Wo Aä`mgn{ÌH$m H«$. 16
H$) {dkmZ gm{hË`

© Hw$bg{Md, {edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya (_hmamîQ´>)


àW_md¥Îmr : 2011
{ÛVr` Amd¥Îmr : 2014
E_. E. ^mJ 2 H$[aVm
gd© hŠH$ ñdmYrZ. {edmOr {dÚmnrR>mÀ`m nadmZJr{edm` H$moUË`mhr àH$mamZo ZŠH$c H$aVm `oUma Zmhr.

àVr : 2000
n

àH$meH$
S>m°. S>r. ìhr. _wio
Hw$bg{Md,
{edmOr {dÚmnrR>,
H$moëhmnya : 416 004
n

_wÐH$
lr. ~r. nr. nmQ>rc
AYrjH$,
{edmOr {dÚmnrR> _wÐUmb`,
H$moëhmnya : 416 004

ISBN-978-81-8486-420-5

H Xÿa{ejU H|$Ð Am{U {edmOr {dÚmnrR> `m~ÔcMr _m{hVr nwT>rc nÎ`mda {_iy eHo$c.
{edmOr {dÚmnrR>, {dÚmZJa, H$moëhmnya-416 004 (^maV)
H Xÿa {ejU {d^mJ-{dÚmnrR> AZwXmZ Am`moJ, Zdr {Xëcr `m§À`m {dH$gZ AZwXmZmVyZ `m gm{hË`mMr {Z{_©Vr
Ho$cr Amho.
(ii)
Xÿa {ejU H|$Ð, {edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya
n gëcmJma g{_Vr n
àm. (S>m°.) EZ. Oo. ndma àmMm`© S>m°. Oo. Eg. nmQ>rc
_m. Hw$cJwê$, A{YîR>mVm, gm_m{OH$ emñÌo {dÚmemIm,
{edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya {edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya
àm. (S>m°.) E_. E_. gmiw§Io àmMm`© S>m°. gr. Oo. {Icmao
_m. Hw$cJwê$, A{YîR>mVm, {dkmZ {dÚmemIm,
`ed§Vamd MìhmU _hmamîQ´> _wŠV {dÚmnrR>, Zm{eH$ {edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya

àm. (S>m°.) Ho$. Eg. a§Jmßnm S>m°. Ama. Or. \$S>Vao


_m. Hw$cJwê$, A{YîR>mVm, dm{UÁ` {dÚmemIm,
åh¡gya {dÚmnrR>, åh¡gya {edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya

àm. nr. àH$me àmMm`© S>m°. E. ~r. amOJo


g§MmcH$, _hm{dÚmc` d {dÚmnrR> {dH$mg _§S>i,
_m. à-Hw$cJwê$,
{edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya
B§{Xam Jm§Yr amîQ´>r` _wŠV {dÚmnrR>, Zdr {Xëcr
S>m°. S>r. ìhr. _wio
_m. àmMm`© (S>m°.) E. Eg. ^moB©Q>o
Hw$cg{Md, {edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya
_m. à-Hw$cJwê$, {edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya
lr. E_. E. H$mH$S>o
àm. (S>m°.) gr_m `odco narjm {Z`§ÌH$, {edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya
JrV-JmoqdX, âc°Q> Z§. 2, 1139 gmB©Šg EŠñQ>|eZ,
H$moëhmnya-416001 lr. ìhr. Q>r. nmQ>rc
{dÎm d coIm A{YH$mar, {edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya
S>m°. A{Zc Jdir
A{YîR>mVm, H$cm d c{cVH$cm {dÚmemIm, àm. (S>m°.) AéU ^mogco (gXñ` g{Md)
{edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya g§MmcH$, Xya{ejU H|$Ð, {edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya
nAä`mg_§S>i : _amR>r n
AÜ`j : S>m°. A{Zc nm§Sw>a§J Jdir
`ed§Vamd MìhmU H$m°coO, hcH$Uu, Vm. M§XJS>, {O. H$moëhmnya
l àm. S>m°. amOZ Jdg l S>m°. {edmOr _hmXod hmoS>Jo
à_wI, _amR>r {d^mJ, {edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya gXm{edamd _§S>{cH$ _hm{dÚmc`, _waJyS>,
l S>m°. EH$ZmW ~m~yamd AmidoH$a Vm. H$mJc, {O. H$moëhmnya
XÎmmOramd H$X_ AmQ>©g, H$m°_g© A°ÊS> gm`Ýg H$m°coO, l S>m°. g§O` XeaW nmQ>rc
BMcH$a§Or, {O. H$moëhmnya XÿYgmIa _hm{dÚmc`, {~Ðr, Vm. H$mJc, {O. H$moëhmnya
l S>m°. gwZrc dm_Z M§XZ{edo l S>m°. àH$me Hw§$^ma
amOfu N>ÌnVr emhÿ H$m°coO, gXa ~Pma, ZmB©Q> H$m°coO Am°\$ AmQ>©g A°ÊS> H$m°_g©, H$moëhmnya
H$X_dmS>r amoS> H$moëhmnya
l S>m°. lr_Vr gw_Z H¥$îUmOr MìhmU l S>m°. ~id§V Vwa§~oH$a
S>r. Ama. _mZo _hm{dÚmc`, H$mJc
{dídmgamd ZmB©H$ _hm{dÚmc`, {eamim, {O. gm§Jcr
(iii)
Xya{ejU H|$Ð, {edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya

Aä`mgKQ>H$m§Mo boIH$
boIH$ gÌ {Vgao KQ>H$ H«$_m§H$ Am{U erf©H$
S>m°. EH$ZmW AmidoH$a 1. cmoH${à` gm{hË`
XÎmmOramd H$X_ AmQ>©g, gm`Ýg A°ÊS> H$m°_g© H$m°coO
BMcH$a§Or, Vm. hmVH$U§Jco, {O. H$moëhmnya
S>m°. g§O` nmQ>rc 2. ^mcy : ~m~m H$X_
XÿY gmIa _hm{dÚmc`, {~Ðr, Vm. H$mJc, {O. H$moëhmnya

S>m°. Zrcm Omoer 3. Ka hadcocr _mUg§ : d. nw. H$mio


S>r. Ama. _mZo H$m°coO, H$mJc, {O. H$moëhmnya
S>m°. e{eH$m§V Mm¡Yar 4. H$ë`mUr : Á`moËñZm XodYa
Ý`y H$m°coO, H$moëhmnya
boIH$ gÌ Mm¡Wo KQ>H$ H«$_m§H$ Am{U erf©H$
S>m°. {edHw$_ma gmoZmiH$a 1. {dkmZgm{hË`
lr {ed-emhÿ _hm{dÚmc`, géS>, Vm. emhÿdmS>r, 2. A^`maÊ` : O`§V ZmairH$a
{O. H$moëhmnya 4. ~«oZdoìhO : _mYwar emZ^mJ

S>m°. Z§XHw$_ma _moao 3. AmH$me^m{H$Vo : gw~moY OmdS>oH$a


H$cm, dm{UÁ` d {dkmZ _hm{dÚmc`,
JS>qh½cO, {O. H$moëhmnya

n g§nmXH n

S>m°. {edHw$_ma gmoZmiH$a S>m°. A{Zc nm§Sw>a§J Jdir S>m°. S>r. E. XogmB©
lr {ed-emhÿ _hm{dÚmc`, à_wI, _amR>r {d^mJ, à_wI, _amR>r {d^mJ,
géS>, Vm. emhÿdmS>r, `ed§Vamd MìhmU H$m°coO, hcH$Uu, {ddoH$mZ§X H$m°coO,
{O. H$moëhmnya Vm. M§XJS>, {O. H$moëhmnya H$moëhmnya

(iv)
àmñVm{dH$
{dÚmWu {_Ìhmo,
E_². E. ^mJ 2 _amR>r {df`mgmR>r 2014 nmgyZ Zo_coë`m Aä`mgH«$_m_Ü`o Aä`mgn{ÌH$m
H«$_m§H$ 12 (H$) gmR>r "cmoH${à` gm{hË` Am{U Aä`mgn{ÌH$m H«$_m§H$ 16 (H$) {dkmZ gm{hË`'
`m Aä`mgn{ÌHo$Mm Aä`mg H$amd`mMm Amho. `m_Ü`o cmoH${à` Am{U {dkmZ gm{hË`mMr g§H$ënZm,
ñdê$n, àoaUm, CJ_, dmQ>Mmc, {dH$mg Am{U {deof Aä`mgmd`mMo AmhoV. Ë`mZ§Va cmoH${à`
gm{hË`mÀ`m VrZ H$cmH¥$VtMm Am{U {dkmZgm{hË`mÀ`m VrZ H$cmH¥$VtMm g_J« Aä`mg H$aUma
AmhmoV.
cmoH${à` gm{hË` Am{U {dkmZ gm{hË` hr Aä`mgn{ÌH$m AmnU nwT>rc C{ÔîQ>o g_moa R>odyZ
Aä`mgmd`mMr AmhoV.
cmoH${à` d {dkmZgm{hË`mMr g§H$ënZm d ñdê$n g_OmdyZ KoUo.
_amR>rVrc cmoH${à` d {dkmZgm{hË`mMr AmoiI H$ê$Z KoUo.
_amR>rVrc cmoH${à` d {dkmZgm{hË`mÀ`m àoaUm, CJ_, dmQ>Mmc Am{U {dH$mg OmUyZ KoUo.
_amR>rVrc cmoH${à` d {dkmZgm{hË`mMo {deof OmUyZ KoUo.
cmoH${à` gm{hË`, {dkmZgm{hË` Am{U c{cV gm{hË` `mVrc gmå`^oX OmUyZ KoUo.
cmoH${à` gm{hË` Am{U {dkmZgm{hË` `m§À`m aMZmV§ÌmMo {deof OmUyZ KoUo.
`m Aä`mgn{ÌHo$À`m Aä`mgH«$_m_wio {dÚmÏ`mªZm _amR>rVrc cmoH${à` gm{hË` Am{U
{dkmZgm{hË`mVrc {d{dY gm{hË`H¥$VtMm n[aM` hmoUma Amho. _amR>r gm{hË` OJVmV cmoH${à`
gm{hË` {dnwc à_mUmV {c{hco OmVo Am{U Vo nwîH$i à_mUmV dmMcohr OmVo. dmMH$m§Zm {ZIi
dmL²>_`mZ§X XoÊ`mMo Vo H$m`© H$aVo. `m {Z{_ÎmmZo cmoH${à` gm{hË`mMr g§H$ënZm d ñdê$n g_OyZ `oUma
Amho. `m~amo~aM cmoH${à` gm{hË`, H$cmË_H$ gm{hË` Am{U gr_mdVu gm{hË` `m nañnamVrc
gmå`-^oX Vw_À`m cjmV `oBc © . cmoH${à` gm{hË` ho _Ü`_dJv`m§À`m OrdZmVrc hcHo$-\w$cHo$ àg§J,
KQ>Zm, `moJm`moJ, g‚mZ Am{U XþîQ> nmÌm§À`m AZwfJ§ mZo {ZIi a§OZdmXr Agë`mZo gmÜ`m gmoß`m ^mfoV
Vo {M{ÌV Pmcoco AgVo. AmH$cZmcmhr Vo ghO-gwc^ AgVo. Ë`m AZwf§JmZo cmoH${à` gm{hpË`H$
~m~m H$X_ `m§Mr "^mcy', Á`moËñZm XodYa `m§Mr "H$ë`mUr' `m H$mX§~è`m~amo~aM d. nw. H$mio `m§Mm
"Ka hadcocr _mUgo' hm H$Wmg§J«h AmnU Aä`mgUma AmhmoV. `m VrZhr H$cmH¥$VrÀ`m Aä`mgmZo
cmoH${à` gm{hË`mMo ñdê$n Am{U {deof `m§Mo A{YH$ AmH$cZ hmoUma Amho.
nmíMmÎ` gm{hË`mVyZ _amR>r_Ü`o Amcocm Am{U AmVm pñWañWmda Pmcocm {dkmZgm{hË` hm

(v)
àdmh ZdIm Am{U An[a{MV Agm Amho. gÚmMo `wJ {dkmZ-V§ÌkmZ-hm`Q>oH$Mo Amho. gd© joÌmV
{dkmZmZo g§Mma Ho$cm Amho. {dkmZmZo Ho$cocr àJVr S>moio {XndyZ Q>mH$Umar Amho. {dkmZ Am°neZcm
Q>mHy$Z O_UmaM Zmhr Aer pñWVr Amho. Ë`m_wio {dkmZgm{hË`mMr g§H$ënZm d ñdê$n g_OyZ KoUo
An[ahm`© Amho. {dkmZgm{hË`mV AmOÀ`m Am{U CÚmÀ`m {dkmZmÀ`m n`m©daUmV KoVcocm _mZdr
ZmVog§~§YmMm Am{U ApñVËdmMm g¥OZmË_H$ doY H$gm Amho ho Zo_coë`m gm{hË`H¥$VrVyZ Amnë`mcm
Aä`mgmd`mMo Amho. Ë`m AZwfJ§ mZo O`§V ZmairH$am§À`m "A^`maÊ`' `m H$mX§~arMm, gw~moY OmdS>Ho $am§À`m
"AmH$me^m{H$Vo' `m H$Wmg§J«hmMm Am{U _mYwar emZ^mJ `m§À`m "~«oZdoìh²O' `m H$mX§~arMm AmnU
Aä`mg H$aUma AmhmoV. `m VrZhr H$cmH¥$VtÀ`m gd©ñdr Aä`mgmZo {dkmZgm{hË`mMo ñdê$n Am{U
{deof `m§Mo A{YH$ AmH$cZ hmoUma Amho.
EHy$U AmR> KQ>H$m_Ü`o hr Aä`mgn{ÌH$m {d^mJcr Amho. `mdarc ñd`§AÜ``Z _mJ©Xe©H$
gm{hË`m_Ü`o àË`oH$ KQ>H$mMo ñdV§Ì {ddoMZ Ho$co Amho. àË`oH$ KQ>H$mÀ`m Ama§^r Ë`m Ë`m KQ>H$mÀ`m
Aä`mgmMr C{ÔîQ>o {Xcocr AmhoV. KQ>H$ H«$_m§H$ 1 _Ü`o cmoH${à` gm{hË` Am{U KQ>H$ H«$_m§H$ 5
_Ü`o {dkmZgm{hË`mMo g¡Õm§{VH$ ñdê$n ñnîQ> Ho$co Amho. Cd©arV KQ>H$m_Ü`o Zo_coë`m g{hË`H¥$VrMo
H$WmZH$, Ame`gyÌo, ì`{ŠV{MÌU, àg§J{MÌU Am{U ^mfm{deof ñnîQ> Ho$co AmhoV. {edm` àË`oH$
KQ>H$mV `oUmao H$mhr eãX Am{U g§H$ënZm§gmR>r eãXmW© d {Q>nmhr {Xcoë`m AmhoV. narjoÀ`m ÑîQ>rZo
Cn`moJ ìhmdm `mgmR>r Z_wZmXmIc H$mhr dñVw{ZîR> àíZ ho CÎmamg{hV {Xcoco AmhoV. cKwÎmar,
XrKm}Îmar Am{U {Q>nm ho àíZhr {Xcoco AmhoV.
`m Aä`mgn{ÌHo$Mm gdmª{JU Aä`mg hmoUo Amdí`H$ Amho. Ë`mgmR>r {dÚmÏ`mªZr Zo_coë`m
H$cmH¥$VtMo gyú_ dmMZ H$amdo. A{YH$ dmMZ `m AZwf§JmZo {Xcoë`m g§X^© J«§Wm§Mohr dmMZ {dÚmÏ`mªZr
Ho$co nm{hOo. àË`oH$ KQ>H$mÀ`m eodQ>r CnH«$_hr {Xcoco AmhoV. {dÚmWu hm Ho$di narjmWu Z hmoVm
Ë`mÀ`m_Ü`o CnH«$_ercVm dmT>Uo Amdí`H$ Amho. ho CnH«$_ {dÚmÏ`mªÀ`m gdmª{JU ì`{ŠV_ÎdmgmR>r
Amdí`H$ AgoM AmhoV. `m ñd`§AÜ``ZmMm Am{U Ë`m_Ü`o gwM{dcoë`m _mJ©Xe©H$ VÎdm§Mo H$mQ>Ho $moanUo
AÜ``Z {dÚmÏ`mªZr Ho$ë`mg Vo A{YH$ \$cXm`r R>aoc. AmnUm gdmªZm ew^oÀN>m!
S>m°. A{Zc Jdir
AÜ`j,
_amR>r Aä`mg _§S>i,
{edmOr {dÚmnrR>, H$moëhmnya

(vi)
AZwH«$_{UH$m

gÌ {Vgao : Aä`mgn{ÌH$m H«$_m§H$ 12


H$) cmoH${à` gm{hË`

KQ>H$ 1 cmoH${à` gm{hË` 1

KQ>H$ 2 ^mcy : ~m~m H$X_ 21

KQ>H$ 3 Ka hadcocr _mUg§ : d. nw. H$mio 54

KQ>H$ 4 H$ë`mUr : Á`moËñZm XodYa 77

gÌ Mm¡Wo : Aä`mgn{ÌH$m H«$_m§H$ 16


H$) {dkmZ gm{hË`

KQ>H$ 1 {dkmZ gm{hË` 113

KQ>H$ 2 A^`maÊ` : O`§V ZmairH$a 146

KQ>H$ 3 AmH$me^m{H$Vo : gw~moY OmdS>oH$a 183

KQ>H$ 4 ~«oZdoìh²O : _mYwar emZ^mJ 205

(vii)
n odÚmÏ`mª Z m gy M Zm

àË`{H$ KQ>H$mMr gwédmV CoÔîQ>m§Zr hm{B©c. CoÔîQ>{ oXemXe©H$ AmoU [wT>rc


]m]r ñ[îQ> H$aUmar AgVrc.

1. KQ>H$m_Ü`{ H$m` oXc{c{ Amh{.

2. Vw_À`mH$Sy>Z H$m` A[{ojV Amh{.


3. odoeîQ> KQ>H$mdarc H$m`© [yU© H{$ë`mZ§Va Vwåhmcm H$m` _mhrV hm{Ê`mMr
A[{jm Amh{.

ñd`§ _yë`_m[ZmgmR>r àíZ oXc{c{ AgyZ Ë`m§Mr A[{ojV CÎma{hr X{Ê`mV


Amc{cr Amh{V. Ë`m_wi{ KQ>H$mMm Aä`mg `m{½` oXe{Z{ hm{B©c. Vw_Mr CÎma{ ochÿZ
Pmë`mZ§VaM ñd`§ AÜ``Z gmohË`m_Ü`{ oXc{cr CÎma{ [mhm. hr Vw_Mr CÎma{ (qH$dm
ñdmÜ`m`) Am_À`mH$S>{ _yë`_m[ZmgmR>r [mR>dm`Mr ZmhrV. Vwåhr `m{½` oXe{Z{
Aä`mg H$amdm, `mgmR>r hr CÎma{ "Aä`mg gmYZ' (Study Tool) åhUyZ
C[`w·V R>aVrc.

{à` {dÚmWu,
ho ñd`§AÜ``Z gm{hË` `m nonagmR>r EH$ nyaH$ Aä`mggm{hË` åhUyZ
Amho. Ago gy{MV H$aÊ`mV `oVo H$s, {dÚmÏ`mªZr 2014-15 nmgyZ V`ma
Ho$cocm ZdrZ Aä`mgH«$_ nmhÿZ Ë`mà_mUo `m nonaÀ`m gImoc Aä`mgmgmR>r
g§X^©nwñVHo$ d BVa gm{hË`mMm Aä`mg H$amdm.

(viii)
KQ>H$ : 1
cmoH${à` gm{hË`
(g§H$ënZm, ñdê$n, {deof, dmQ>Mmc Am{U {dH$mg)

1.1 C{ÔîQ>o
{dÚmWu {_Ìm§Zmo `m KQ>H$mMm Aä`mg Ho$ë`mZ§Va Amnë`mcm;
l cmoH${à` gm{hË`mMr g§H$ënZm d ñdê$n g_OmdyZ KoVm `oB©c.
l cmoH${à` gm{hË`mMo {deof g_OmdyZ KoVm `oVrc.
l cmoH${à` gm{hË`, H$cmË_H$ gm{hË` Am{U gr_mdVu gm{hË` `m nañnam§Vrc gmå`-^oX
OmUyZ KoVm `oB©c.
l _amR>rVrc cmoH${à` gm{hË`mÀ`m àoaUm, CJ_, dmQ>Mmc Am{U {dH$mg OmUyZ KoVm `oB©c.
l _amR>r cmoH${à` gm{hË`mVrc H$Wm, H$mX§~arMo ñdê$n ñnîQ> H$aVm `oB©c.
l _amR>r cmoH${à` gm{hË`mVrc {df`mMm gmMo~§XnUm Am{U aMZmV§ÌmMo {deof g_OyZ
`oVrc.
l cmoH${à` gm{hË` Am{U dmMH$m§Mr A{^éMr `mg§~§Yr OmUyZ KoVm `oB©c.

1.2 àmñVm{dH$
{dÚmWu {_Ìm§Zmo, _amR>r gm{hË`mÀ`m B{VhmgmV àmXo{eH$, _hmZJar`, J«m_rU, X{cV, Am{Xdmgr,
ñÌrdmXr, {dkmZgm{hË` Ago ^mJ Aä`mgmÀ`m ÑîQ>rZo Ogo nmS>co JocoV Ë`mM AmYmao cmoH${à`
gm{hË` hm KQ>H$ Aä`mgH«$_m_Ü`o g_m{dîQ> H$aÊ`mV Amcm Amho. àË`oH$ dmL²>_`rZ àdmhmÀ`m
àoaUm, CJ_, ñdê$n Am{U {deof {^ÝZ-{^ÝZ ñdê$nmMo AgVmV. `m gdmªMm emoY KoUo BWo _hÎdmMo
Amho. _amR>r gm{hË`OJVmV cmoH${à` gm{hË` {dnwc à_mUmV {c{hco OmVo Am{U Vo nwîH$i à_mUmV
dmMcohr OmVo. cmoH${à` gm{hË` H$cmË_H$ gm{hË`mnojm AJXr doJio AgVo. Vo Ho$di a§OZdmXrÑîQ>rZo
{c{hë`m_wio nwañH$mam§nmgyZ d§{MV Va amhVoM {edm` Aem gm{hË`mH$S>o g_rjH$m§Zr Xþc©j Ho$ë`mMo
OmUdVo. dmL²>_`o{VhmgH$mam§Zr `m gm{hË`mMr XIc KoVcr Zgë`mMohr OmUdVo. Varhr dmMH$m§Zm
{ZIi AmZ§X XoÊ`mgmR>r ho gm{hË` {Z_m©U hmoVM Amho. cmoH${à` gm{hË`mMr g§H$ënZm, ñdê$n,
{deof H$moUVo AmhoV Am{U _amR>r cmoH${à` gm{hË`mÀ`m àoaUm, CJ_, dmQ>Mmc Am{U {dH$mg H$gm
Amho Vo `m KQ>H$m_Ü`o AmnU OmUyZ KoUma AmhmoV.
1
E_. E. ^mJ 2-_amR>r : "cmoH${à` gm{hË` Am{U {dkmZ gm{hË`' ...1
1.3 {df` {ddoMZ
A. cmoH${à` gm{hË` g§H$ënZm, ñdê$n d {deof
n cmoH${à` gm{hË` g§H$ënZm
cmoH${à` gm{hË`mcm B§J«OrV "nm°ß`wca {cQ>aoMa' Ago åhQ>co OmVo. "nm°ß`wca' hm eãX
"nm°ß`wc°[ag' (Popularic) `m c°{Q>Z eãXmdê$Z V`ma Pmcm Amho. Ë`mMm AW© "cmoH$m§Mo' Agm Amho.
ho gm{hË` "cmoH$m§Mo' Agë`mZo Vo A{YH$ à_mUmV dmMco OmVo. cmoH$m§Zm AmdS>Umao {df`,
ì`{ŠV_Îdo, ì`ŠVt_Yrc JwUXmof, cmoH$m§Mr g§ñH¥$Vr Aem AZoH$ JmoîQ>tZm `m_Ü`o àmYmÝ` {Xcoco
AgVo. WmoS>Š`mV "dmMH${ZîR>m' S>moù`mg_moa R>odyZ Ago gm{hË` {Z_m©U Ho$co OmVo. Ë`m_wio `m
gm{hË`m_Ü`o {dnwcVm AmT>iVo. H$maU gmd©O{ZH$, ImOJr J«§Wmc`m§Mr H$nmQ>o `m nwñVH$m§Zr ^acocr
AmT>iVmV. {deofV… H$Wm, H$mX§~ar `m XmoZ gm{hË`àH$mamV cmoH${à` gm{hË` A{YH$ AmT>iVo.
cmoH${à` gm{hË` åhUOo {ZIi _Zmoa§OZ H$aUmao gm{hË`. ho gm{hË` gm_mÝ` _mUgmcm,
_Ü`_dJu`mcm H$ënZoÀ`m nmVirda OrdZmMm _Z_wamX AmñdmX ¿`m`cm {eH$dVo. `m_Ü`o ahñ`H$Wm,
^`H$Wm, ^yVàoV`moZr~Ôc {c{hcoë`m {MÎmWamaH$ H$Wm, OrdZmVco AZw^d agminUo gm§JUmè`m
Hw$Qw>§~H$Wm, ~mcH$m§gmR>r {c{hcoë`m H$Wm, e¥§JmaH$Wm BË`mXtMm g_mdoe hmoVmo.
cmoH$m§À`m OrdZmVrc hcHo$ \w$cHo$ àg§J, KQ>Zm gm§JyZ dmMH$m§Mo {ZIi _Zmoa§OZ H$aÊ`m~amo~a
dmMZmMr AmdS> {Z_m©U H$aUo `mgmR>r cmoH${à` gm{hË`mMr {Z{_©Vr Pmcocr AmT>iVo. a§OZ H$aUo hm
cmoH${à` gm{hË`mMm _w»` hoVy Agë`mZo a§OZmcm àmYmÝ` {Xcoco AgVo. H$mX§~ar dmL²>_`mVrc
a§OZmMo gm_Ï`© ñnîQ> H$aVmZm Zaha Hw$é§XH$a åhUVmV, ""a§OZmË_H$ H$mX§~arMr H$gmoQ>r H$coMr _yë`o
Ano{jUmè`m a{gH$m§Mo g_mYmZ H$aUo hr ZgyZ, dmMH$m§Zm AmH¥$îQ> H$ê$Z cmoH${à` hmoUo hr Amho.''
("Yma Am{U H$mR>', n¥îR> 152) WmoS>Š`mV, dmMH$m§Zm AmH¥$îQ> H$aUmao, _moR>çm g§»`oZo dmMH$m§Zm
AmdS>Umao gm{hË` ho cmoH${à` gm{hË` AgVo. EImÚm coIH$mMr nwñVHo$ J«§Wmc`mV Z§~a cmdyZ naV
naV dmMm`cm KoVcr OmVmV Vo cmoH${à` coIH$ åhUVm `oVrc.
n cmoH${à` gm{hË`mMo ñdê$n
cmoH${à` gm{hË`mMo ñdê$n g_OmdyZ KoÊ`mgmR>r "cmoH${à` g§ñH¥$VrMm nQ>' g_OmdyZ ¿`m`cm
hdm. cmoH${à` gm{hË`mÀ`m AZwf§JmZo cmoH${à` g§ñH¥$VrV _Ü`_dJu` _mUgm§À`m OrdZmVrc hcHo$-
\w$cHo$ àg§J, ào_mMo a§OH$ {MÌU, OrdZ g§Kfm©Vrc Wama `m§Mo {MÌU `oV am{hco. Ë`mZ§Va J«m_rU
OrdZmÀ`m nmVirda IoS>çmVrc nmamdaÀ`m Jßnm, nmZmMo R>oco, ^mdJrVo `m§Zm _hÎd Amco. nwT>o EH$Ì
Hw$Qw>§~nÕVrH$Sy>Z {d^ŠV Hw$Qw>§~nÕVrH$S>o Ago EH$ ñdßZ {Z_m©U Pmë`m_wio ào_JrVo, ^mdJrVo cmoH${à`
Pmcr Am{U gm{hË`hr cmoH${à` hmoV Joco.
cmoH${à` gm{hË` ho gm_mÝ`, _Ü`_dJu` dmMH$m§V dmMZmMr AmdS> {Z_m©U H$aVo. a§OH$
ñdê$nmÀ`m dmL²>_`mMo dmMZ H$aUo hr dmMH$m§Mr _mZ{gH$ JaO AgVo åhUyZM OJ^amVë`m gd©
2
^mfm§_Ü`o a§OH$ ñdê$nmMo dmL²>_` {Z_m©U hmoVo. H$Wm, H${dVm, H$mX§~ar Am{U ZmQ>H$ `m
dmL²>_`àH$mam_Ü`o ho dmL²>_` {Z_m©U hmoVo. dmMH$m§Zm Oo Oo AmdS>oc, éMoc AemM JmoîQ>r {ZdSy>Z
cmoH${à` coIH$ Ë`m§Mr _m§S>Ur H$aVmV.
cmoH${à` gm{hË`mMo ñdê$n ñnîQ> H$aVmZm A{dZme gào åhUVmV, ""dmñVdmÀ`m àIa
àH$mePmoVmV H$mo_oOyZ Jocoë`m Amem-Anojm, BÀN>m-AmH$m§jm jU^a nyU© Ho$ë`mMm ^«_ dmMH$mÀ`m
_ZmV Agoo g{hË` {Z_m©U H$ê$ eH$Vo. Aem {XdmñdßZmV a_Ê`mg a§OZdmXr gm{hË`mMm ^anya
Cn`moJ hmoVmo..... `m àH$maÀ`m coIZmV A{Vgm_mÝ` XOm©À`m coIH$mnmgyZ Vo H$cmË_H$ coIZmÀ`m
Odinmg nmohmoMcoë`m, coIZmn`ªVÀ`m {d{dY àH$maÀ`m coIH$m§Mm g_mdoe hmoVmo.'' ("àX{jUm'
I§S> Xwgam, n¥. 160) `mÑîQ>rZo ~m~m H$X_, M§ÐH$m§V H$mH$moS>H$a, ~m~wamd AZm©iH$am§nmgyZ d. nw.
H$mio `m§À`mn`ªVÀ`m H$mX§~arH$mam§Mm CëcoI H$aVm `oB©c. d. nw. H$mi|Mr "nmQ>©Za' (1901) hr
H$mX§~ar cmoH${à` R>acr.
cmoH${à` gm{hË`mcm gd§J, CWi, {Mn Ago åhQ>co OmVo. Vo {H$Vrhr gd§J dmQ>V Agco Var
Ë`m gm{hË`mMo gm_m{OH$, gm§ñH¥${VH$, Eo{Vhm{gH$ {dícofU H$ê$Z Ë`m gm{hË`mMm AmñdmX ¿`m`cm
hdm. dmMH$mcm Jw§VdyZ, Jw§JdyZ R>odÊ`mMo H$m_ ho gm{hË` H$aVo. ""cmoH${à` gm{hË` ho g_mOmMr
dmL²>_`rZ gmjaVm {Q>H$dyZ R>odÊ`mMo H$m`© H$aVo.'' Ago S>m°. M§ÐeoIa Ohm{JaXma `m§Mo _V Amho.
("n[adV©ZmMm dmQ>gê$' 1999, n¥îR> 79-80) dmL²>_`rZ AmH$cZeŠVr àJë^ H$aÊ`mgmR>r
cmoH${à` gm{hË`mMr {Z{_©Vr An[ahm`© R>aVo.
cmoH${à` gm{hË` ho _mUgm§Mm [aH$m_m doi ^ê$Z H$mT>Ê`mMo H$m_ H$aVo. {Zdm§VnUm ^moJUmar
hr _mUg§ Aem gm{hË`mMmhr {Zdm§VnUo Cn^moJ KoVmV. _Ü`_dJu` OrdZH«$_, _mZdr JwUXmof VgoM
_mZdmVrc {dH¥$VnUm, Ë`m§Mr ñdßZo Aer gd© gm_wJ«r `m gm{hË`mV AgVo. `m~Ôc ^m. c. ^moio
åhUVmV, ""cmoH${à` gm{hË` ho _w»`Ëdo _Ü`_dJu` Om{Udm§Mo gm{hË` AgVo. {Z{_©Vr Am{U
AmñdmX `m XmoÝhr ÑîQ>tZr ho Iao Amho.'' ("n[adV©ZmMm dmQ>gê$', 1999, n¥îR> 5) ^moio `m§Mo ho
åhUUo A{YH$ g_n©H$ dmQ>Vo.
cmoH${à` gm{hË`mMm àma§^ _amR>r gm{hË`m_Ü`o "_wŠVm_mcm'nmgyZ Pmcm Agcm Var Zm. gr.
\$S>Ho$, {d. g. Im§S>oH$a `m§À`m H$mcI§S>mnmgyZ cmoH${à` gm{hË`mMr ^a_gmQ> {Z{_©Vr Pmcocr
AmT>iVo. _m{gH$m§Mm, dV©_mZnÌm§Mm In dmT>mdm `m hoVyZo a§OZna H$WoMr {Z{_©Vr Pmcr. Ë`mM~amo~a
H$mX§~è`m§Mrhr {Z{_©Vr Pmcr. a§OZm~amo~a dmMZmMr AmdS> {Z_m©U hmoUo hmhr Ë`mnmR>r_mJo hoVy hmoVm.
AemàH$mao dmMH$m§À`m à{VgmXmVyZ H$WmË_gm{hË`mMr _mJUr dmT>ë`mZo VgoM à{gÕr _mÜ`_
CncãY Pmë`mZo coIH$m§Zr nwîH$i à_mUmV gm{hË` {Z{_©Vr Ho$cr. Ë`mVyZM cmoH${à` gm{hË`
gm_mÝ`, _Ü`_dJu`m§n`ªV nmohMco.

3
n H$cmË_H$ gm{hË`, gr_mdVu gm{hË` Am{U cmoH${à` gm{hË`
l H$cmË_H$ gm{hË` Am{U cmoH${à` gm{hË`
cmoH${à` gm{hË`mMo ñdê$n nm{hë`mZ§Va H$cmË_H$ gm{hË` Am{U cmoH${à` gm{hË` VgoM
gr_mdVu gm{hË` Am{U cmoH${à` gm{hË` `m§Mm AÝd` gm§JVm `oB©c. cmoH${à` gm{hË` åhUOo
_Zmoa§OZ H$aUmao gm{hË`. "Á`m gm{hË`H¥$VtZm g_rjH$ J§^ra, d¡Mm[aH$ gm{hË`H¥$Vr åhUyZ ZmdOVmV
Aem gm{hË`mcm H$cmË_H$ gm{hË` åhUVm `oVo.' H$cmË_H$ gm{hË`mV gm{hpË`H$mZo EImXm J§^ra
àíZ, g_ñ`m `mda àH$me Q>mH$cocm AgVmo. VgoM AmYw{ZH$ {df` hmVmicocm AgVmo. H$cmË_H$
qH$dm J§^ra gm{hË` ho g_mOmÀ`m JVrMo, M¡VÝ`mMo Am{U n[adV©ZmMo gm¢X`©nyU© {MÌU AgVo.
H$cmË_H$ gm{hË` Am{U cmoH${à` gm{hË` ho nyU©nUo EH$_oH$m§nojm doJio Amho. nU Ë`mM~amo~a
A{YH$ nañnamdc§~r Ago ho gm{hË` Amho. cmoH${à` gm{hË`mV H$cmË_H$ gm{hË`mMo A§e gmnS>VmV
VgoM H$cmË_H$ gm{hË`mV cmoH${à` gm{hË`mMo A§ehr AgVmVM. XmoÝhrV AJXr H$mQ>oH$moanUm
AmT>iUma Zmhr. cmoH${à` gm{hË`mH$S>o Ho$di CWi, gd§J gm{hË` åhUyZ nhmVm `oUma Zmhr. H$maU
EImXr H$cmH¥$Vr Iyn cmoH${à` AgVo, dmMH$m§Zrhr Z§~a cmdyZ Vr dmMcocr AgVo. VgoM
g_rjH$m§Zrhr {Vcm H$cmË_H$ åhUyZ Jm¡adcocr AgVo. "``mVr', "ñdm_r', "_¥Ë`y§O`', "lr_mZ
`moJr' Aem nm¡am{UH$ qH$dm Eo{Vhm{gH$ H$mX§~è`m§H$S>o `mÑîQ>rZo nhmVm `oB©c. H$cmË_H$ gm{hË`mV
coIH$ OrdZmH$S>o J§^ranUo nhmVmo. OrdZmVrc {dg§JVrda AMyH$ ~moQ> R>odVmo. OrdZmVrc àíZ,
g_ñ`m `m§Mo AñdñW H$aUmao qMVZ Vmo àH$Q> H$aVmo. OrdZmÀ`m {ZIi dmñVdmMm Vi H$cmË_H$
gË`m_Ü`o nH$S>Ê`mMm à`ËZ J§^ra àH¥$VrMo coIH$ H$arV AgVmV. ì`ŠVr, Hw$Qw>§~, g_mO, n[apñWVr
`m§Mo nañna gmhM`© Ë`mcm Ano{jV AgVo. dmñVd OrdZmÀ`m {dg§JVrMr {Ma\$mS> H$ê$Z Ano{jV
OrdZ_yë`m§Mm emoY åhUOo H$cmË_H$ gm{hË` AgVo. Aem gm{hpË`H$m§Zm àM§S> dmMZ, ^«_U Am{U
qMVZ H$amdo cmJVo. ^ma§^ma gm{hË`mMo aVr~ KmcUmao ho gm{hpË`H$ ZgVmV. CXmhaUmW©, "qhXÿ' `m
H$mX§~argmR>r Vrg df} ^mcM§Ð Zo_mS>|Zr KoVcoco AI§S> n[al_, dmMZ, ^«_U, g§emoYZ, qMVZ,
coIZ, nwZc}IZ hr à{H«$`m cjmV KoVcr åhUOo H$cmË_H$ gm{hË`mMo ñdê$n g_OyZ `oB©c.
dmMH$mÀ`m X¥îQ>rZohr `m XmoÝhr gm{hË`àH$mamH$S>o nhmVm `oB©c. cmoH${à` gm{hË`mÀ`m dmMZmZo hmoUmam
AmZ§X hm doJim AgVmo. H$cmË_H$ gm{hË`H¥$Vr dmMVmZm dmMH$mcm Amnë`mV H$mhrVar n[adV©Z
Pmë`mMo dmQ>Vo. OrdZmMm AmnU doY KoVë`mMo Ë`mcm OmUdVo.
H$moUË`mVar àíZm§Zm ñne© Ho$ë`mIoarO H$cmË_H$ gm{hË` {Z_m©U hmoD$M eH$V Zmhr. dmñVdmcm
WoQ> {^S>Ê`mMr j_Vm H$cmË_H$ gm{hË` {c{hUmè`mV AgVo. cmoH${à` gm{hpË`H$m§Zm _mÌ Agë`m
àíZm§Mo Jm§^r`© ZgVo.

4
cmoH${à` gm{hË` Am{U H$cmË_H$ gm{hË` `m§Mm VwcZmË_H$ {dMma nwT>rcà_mUo H$aVm `oB©c.
l cmoH${à` gm{hË` a§OZmË_H$ AgVo Va H$cmË_H$ gm{hË` qMVZmË_H$ AgVo.
l cmoH${à` gm{hË`mMm dmMH$dJ© ~hþg§»` AgVmo Va H$cmË_H$ gm{hË`mMm dmMH$dJ©
Aëng§»` AgVmo.
l cmoH${à` gm{hË`mMr g_rjm H$_r à_mUmV hmoVo Va H$cmË_H$ gm{hË`mMr g_rjm A{YH$
hmoV.o
l gm_mÝ`m§Mr A{^ê$Mr KS>{dÊ`mV cmoH${à` gm{hË`mMm dmQ>m AgVmo Va H$cmË_H$ gm{hË`
CÀM A{^ê$Mr KS>{dVo.
l cmoH${à` gm{hË`mV H$mam{Jar AgVo Va H$cmË_H$ gm{hË`mV H$cmË_H$Vm AgVo.
l cmoH${à` gm{hË`mV `moJm`moJ ^anya AgVmV Va H$cmË_H$ gm{hË`mV `moJm`moJ AndmXmË_H$
`oVmV.
l cmoH${à` gm{hË`m_Ü`o ñÌr nwéfg§~§Y hoM H|$ÐñWmZr AgVmV Va H$cmË_H$ gm{hË`m_Ü`o
OrdZXe©ZmMm EH$ ^mJ åhUyZ ñÌrnwéf g§~§YmH$S>o nm{hco OmVo.
l gr_mdVu gm{hË` Am{U cmoH${à` gm{hË`
"Oo H$cmË_H$ Zmhr Am{U cmoH${à` `m g§H$ënZo_Ü`o ~gV Zmhr Vo gr_mdVu gm{hË` hmo`.'
Aer T>mo~i_mZmZo gr_mdVu gm{hË`mMr ì`m»`m H$aVm `oB©c. gr_mdVu gm{hË` ho H$cmË_H$
gm{hË`mH$S>o PwH$coco AgVo. gr_mdVu gm{hË`mV cmoH${à` gm{hË`mMr H$mhr d¡{eîQ>ço {XgVmV nU
Ë`mMr {Xem _mÌ H$cmË_H$VoH$S>o OmÊ`mMr AgVo.
gwédmVrcm _Zmoa§OZmH$[aVm dmMco Jococo gm{hË` _J cmoH${à` hmoVo. dmMH$m§À`m {Okmgm,
a§OZ, BÀN>mV¥ßVr, dmgZmV¥ßVr `mgmR>rM cmoH${à` coIH$ {c{hVmV. cmoH${à` åhUyZ dmMH$m§n`ªV
nmohMcoco coIZ H$cmË_H$VoH$S>o PwH$Umao Agohr AgVo. Ë`mcmM gr_mdVu gm{hË` åhUVm `oB©c. {d.
Am. ~wdm, e§. Zm. Zdao, dgw§Yam nQ>dY©Z, {J[aOm H$sa BË`mXr gm{hpË`H$m§Mm `m ÑîQ>rZo {dMma H$aVm
`oB©c.
gr_mdVu gm{hË` dmñVdmÀ`m {d{dY eŠ`Vm Amnë`m g_moa C^o H$aVo. Ago gm{hË` cmoH$m§À`m
_mJUrZwgma {Z_m©U hmoV Agë`mZo Ë`m_Ü`o loîR> dmL²>_`mnojm gm_m{OH$ n[adV©ZmMo n[aUm_ OmñV
R>iH$nUo OmUdVmV. gr_mdVu gm{hË` ho gwÕm gm_m{OH$ ^mZ Agcoco AgyZ Ë`mVyZ gm_m{OH$
n[adV©Z n[aUm_H$maH$ hmoV AgVo. `m gm{hË`m_wio cmoH${à` gm{hË` Vo H$cmË_H$ gm{hË` Aer
{dH$mgmMr {Xem Ü`mZmV `oVo.

5
cmoH${à` Am{U gr_mdVu gm{hË`mV àñWm{nV gm_m{OH$ g§~§Ym§Zm YŠH$m nmohMoc Ago H$mhr
Zgë`m_wio Aem gm{hË`mcm dmMH$m§Mm nmqR>~m {_iV AgVmo. H$cmH¥$VrMr JyT>Vm CcJS>Ê`mgmR>r
gr_mdVu gm{hË`mMm Cn`moJ ZgVmo. nU gm{hË`mMm gm_m{OH$ Aä`mg H$aÊ`mgmR>r gr_mdVu
gm{hË`mH$S>o {dícofUmÀ`m ^y{_Ho$VyZ nm{hco nm{hOo. cmoH${à` Am{U gr_mdVu gm{hË`mÀ`m {Z{_©Vr
àoaUm H$mhr g_mZ Agë`m Var gr_mdVu gm{hË`mMm doJionUm OmUdVmo.
cmoH${à` gm{hË` Am{U gr_mdVu gm{hË` `m§À`m VwcZoVyZ gr_mdVu gm{hË`mMo doJionU nhmVm
`oV.o
l cmoH${à` gm{hË`mà_mUoM gr_mdVu gm{hË`mcmhr dmMH$dJ© ^anya AgVmo.
l cmoH${à` gm{hË`{Z{_©Vr H$aVmZm Ho$di dmMH$m§À`m a§OZmMm {dMma Ho$cocm AgVmo. Va
gr_mdVu gm{hË`mV a§OZm~amo~a CX²~moYZhr Ho$coco AgVo.
l cmoH${à` gm{hË`mV H$mam{Jar A{YH$ AgVo Va gr_mdVu gm{hË`mV H$mam{Jar VgoM
H$cmË_H$Vm gwÕm AgVo.
l cmoH${à` gm{hË`mV àm_m{UH$nUm ZgVmo Va gr_mdVu gm{hË`mV _`m©XrV à_mUmV
àm_m{UH$nUm AgVmo.
l cmoH${à` gm{hË`mV qMVZnaVm A{O~mV ZgVo Va gr_mdVu gm{hË`mV A{YH$ qMVZnaVm
Zgcr Var qMVZmgmaIo ÌmoQ>H$ {dMma AgVmV.
l cmoH${à` gm{hË`mV _yë`{dMma ZgVmo Va gr_mdVu gm{hË`mV _yë`{dMma AàË`j
AgVmo.
gr_mdVu gm{hË` {c{hUmè`m coIH$-co{IH$m§V AZwH«$_o {d. Am. ~wdm, O`d§V Xidr, lr. O.
Omoer, ~mi JmS>Jri, e§. Zm. Zdao, a_oe _§Ìr, d. nw. H$mio, h. _mo. _amR>o VgoM dgw§Yam nQ>dY©Z,
dgwYm nmQ>rc, {J[aOm H$sa, e¡cOm amOo, eHw§$Vcm JmoJQ>o BË`mXtMm g_mdoe hmoVmo.
WmoS>Š`mV, cmoH${à` gm{hË`, gr_mdVu gm{hË` d H$cmË_H$ gm{hË` ho gm{hË`mMo VrZ à_wI
àH$ma AgyZ `m {VÝhr gm{hË` àH$mam§Mr d¡{eîQ>ço EH$_oH$m§V {_giUmar AmhoV.
n cmoH${à` gm{hË` Am{U c{cV gm{hË` `mVrc gmå`^oX
cmoH${à` gm{hË` åhUOo _ZmoaO
§ Z H$aUmao gm{hË` Va coIH$mcm ^mdcoco H$cmË_H$ gË` _m§S>Umao
gm{hË` åhUOo c{cV gm{hË` Ago T>mo~i_mZmZo `m gm{hË`àH$mam§~Ôc åhUVm `oB©c. cmoH${à`
gm{hË` Am{U c{cV gm{hË` ho XmoÝhr gm{hË`àH$ma àW_Xe©Zr EH$M dmQ>V Agco Var Ë`m_Ü`o
gmå`^oX AmT>iVmV. "cm{cË`' ho XmoÝhtMo d¡{eîQ>ç AmhoM. gm¢X`©, AmZ§X ho XmoÝhr KQ>H$ `m
gm{hË`àH$mamVyZ OmUdVmV. gmYmaUnUo cmoH${à` gm{hË`mH$Sy>Z c{cV gm{hË`mH$S>o AmñdmXH$mMr
dmQ>Mmc hmoV AgVo.
6
XmoÝhr gm{hË`àH$mamVrc gmYå`m©Mm {dMma Ho$ë`mZ§Va XmoÝhrVrc doJionU nhmVm `oB©c.
cmoH${à` gm{hË`àH$mamV _Zmoa§OZ H$aUmè`m gm{hË`mMm g_mdoe hmoVmo. ahñ`H$Wm, ^`H$Wm,
JwÝhoemoYH$Wm, Eo{Vhm{gH$ H$mX§~è`m, e¥§Jm[aH$ H$Wm BË`mXtMm g_mdoe `m§V H$aVm `oB©c. dmMH$m§Zm
AmH¥$îQ> H$ê$Z Ë`mcm dmMZmMr JmoS>r cmdÊ`mMo H$m_ cmoH${à` gm{hË` H$aVo. AdmñVd KQ>Zm
cmoH${à` gm{hË`mV A{YH$ AmT>iVmV. ^yVH$mimgŠVr, amo_±{Q>H$d¥Îmr `m§da cmoH${à` gm{hË`mV
A{YH$ ^a {Xcocm AgVmo. {deofV… a§OZ H$aUmè`m {d{dY JmoîQ>tMm Ë`m_Ü`o g_mdoe hmoVmo. `m
gm{hË`mV gZgZmQ>rnUm, Jm°{gn, CËgwH$Vm Yê$Z R>odUmam KQ>ZmH«$_ AgVmo. cmoH${à` gm{hË`mMm
dmMH$dJ© A{YH$ à_mUmV AgyZ a§OZ hoM Ë`mMo _yë` AgVo.
c{cV gm{hË`m_Ü`o H$Wm, H$mX§~ar, H${dVm, ZmQ>H$, c{cVcoI, cKw{Z~§Y BË`mXtMm g_mdoe
hmoVmo. J«m_rU, X{cV, ñÌrdmXr AZw^dmMm VgoM g_mOdmXr, Zr{VdmXr, ~moYdmXr {dMmamMm `mV
g_mdoe hmoVmo. c{cV gm{hË`m_YyZ coIH$, Ë`mMo AZw^d, ^y{_H$m, _Vo ì`ŠV H$aVmo. ñdV…Mo
AZw^d, Ë`mVcr gwIXþ…Io Xþgè`m§n`ªV nmohMdmdr Ago Ë`mcm dmQ>Vo. A_yH$ EH$ n[apñWVr AÝ`m`,
AË`mMmamMr Amho `mMo {ZamH$aU hmoUo Amdí`H$ AgyZ ^{dî`mV Agm AÝ`m` hmoD$ Z`o `m§gmR>r
g_mO_Z V`ma H$aÊ`mMr ^y{_H$m `m gm{hË`mMr AgVo. (CXm. X{cV, ñÌrdmXr gm{hË`) _ZmoaO § Zmnojm
à~moYZmda ^a {Xcocm Agë`mZo OrdZXe©Z KS>{dÊ`mMo H$m_ c{cV gm{hË` H$aVo. OrdZmVco àíZ
c{cV gm{hË`mVyZ _m§S>coco AgVmV. c{cV gm{hË`mMm dmMH$dJ© cmoH${à` gm{hË`mÀ`m VwcZoZo
H$_r nU àJë^ AgVmo.
n cmoH${à` gm{hË` H$cmH¥$VrMo aMZmV§Ì
cmoH${à` coIZ ho gm_mÝ` Am{U _Ü`_dJu` _mUgmMo _Zmoa§OZ H$aUmao dmL²>_` Amho. Ë`m§Zm
H$ënZoÀ`m nmVirda OrdZmMm AmñdmX ¿`m`cm {eH${dUmao dmL²>_` Amho. åhUyZM `m dmL²>_`mMr
{Z{_©Vr H$aUmao coIH$ OmUrdnyd©H$ `m dmL²>_`mMm CÔoe g\$c hmoÊ`mgmR>r à`ËZerc AgVmV.
Ë`mgmR>r ho coIH$ aMZmV§ÌmH$S>o nwaogo cj XoVmZm AmT>iVmV.
cmoH${à` gm{hË`m_Ü`o T>mo~inUm, ~Q>~Q>rVnUm, gmYr, gmonr ^mfm `m JmoîQ>tMm dmna {XgVmo.
H$WmZH$mV ZmQ>çmË_ àg§Jm§Mr aocMoc AgVo. H$Wm H$mX§~arV JmUr, {MÌnQ>JrVo `m§Mm dmna AmT>iVmo.
àË`oH$ H$cmH¥$VrV VmoM VmoMnUm AgVmo. WmoS>Š`mV, Ame`mMr Oer JaO Agoc Ver Ë`m
H$cmH¥$VrMr aMZm AgVo. Zm. gr. \$S>Ho$, {d. g. Im§S>oH$a `m§À`m H$Wm, H$mX§~è`m§VyZ Ame`mcm
AZwê$n aMZmV§Ì AmT>iVo.
~§{XñV H$WmZH$ ho cmoH${à` H$mX§~è`m§Mo g_mZ gyÌ AgVo. eodQ> n[anyU© AgVmo. dmñVdmcm
\$magm ñne© Z H$aVm Ë`m_Ü`o H$ënZmaå`VmM A{YH$ AgVo. dmMH$mcm g_moa R>odyZ dmMH$mMr
dmMZmMr ^yH$ H$er ^mJoc hm {dMma coIH$ H$aVmo. cmoH${à` coIH$ cmoH${à` gm{hË`mV VrZ JmoîQ>r
dmnaVmV, Ë`m åhUOo naH$m`m àdoe, gmYo gmono coIZ Am{U YŠH$mV§Ì. YŠH$mV§ÌmMm dmna
7
H$mX§~è`mV Ho$ë`mZo Ë`m H$mX§~è`m A{YH$ cmoH${à` hmoVmV.
cmoH${à` gm{hË` dmMUmè`m dmMH$mcm AmH¥$îQ> H$ê$Z KoUmè`m Šc¥ßË`m coIH$, àH$meH$
dmnaVmV. H$cmH¥$VrMo _wIn¥îR> AmH$f©H$, a§JrV AgVo. H$Yr H$Yr gw§Xa ñÌrMo AmH$f©H$ {MÌ
_wIn¥îR>mda AgVo. OoUoH$ê$Z dmMH$ Ë`mH$S>o AmH${f©V hmoD$Z Ë`mVrc nmZo CcJS>Vmo. AmVrc
Amoitda XoIrc Ë`mMo cj OmVo Am{U Vo nwñVH$ dmMm`cm Vmo àd¥Îm hmoVmo.
n cmoH${à` gm{hË` Am{U dmL²>_`rZ ì`dhma
H$moUVrhr gm{hË`H$cmH¥$Vr dmMH$m§n`ªV nmohM{dÊ`mgmR>r coIH$ Am{U àH$meH$mMo H$m¡eë`
_hÎdmMo AgVo. Vr H$cmH¥$Vr dmL²>_`rZ ì`dhmam_Ü`o OmVo. dmL²>_`rZ ì`dhmamMo gmonñH$ma {Vcm
nma H$amdo cmJVmV. H$cmH¥$Vr {Z{_©VrMo H$m_ Oar coIH$mMo Agco Var {Vcm ~mOmanoR> {_idyZ
XoÊ`mV àH$meZ ì`dgm` _hÎdmMr ^y{_H$m ~OmdVmo. cmoH${à` coIH$m§À`m ~imdaM àH$meZ
ì`dgm` MmcV AgVmo. nwñVH$m§Mr Amd¥Îmr H$_r H$mcmdYrV g§nVo. `m nwñVH$m§Mm In ì`{ŠVJV
J«mhH$mnojm dmMZmc`o, emim-_hm{dÚmc`mVrc J«§Wmc`o `m§À`mH$S>oM AgVmo.
cmoH${à` gm{hË` ho a§OZna Agë`mZo Ë`mMm dmMH$dJ© Iyn _moR>m AgVmo åhUyZ Aem
gm{hË`mMr {Z{_©Vrhr {dnwc hmoV AgVo. Ë`m_wio Vr H$cmH¥$Vr dmMH$mÀ`m hmVr nS>Ê`mgmR>r
gmd©O{ZH$ J«§Wmc`mn`ªV nmohM{dÊ`mgmR>r àH$meH$mMr YmdmYmd hmoVo. cmoH${à` dmL²>_`mcm g_rjm
Jm¡UËd XoVo nU àH$meZ ì`dgm` Va `m coIZm{edm` Mmcy eH$V Zmhr.
cmoH${à` gm{hË` ho ì`dgm`mÀ`m ÑîQ>rZo àH$meH$m§Zm AZwHy$c AgoM AgVo. àH$meH$m§Zm Iyn
n¡gm {_idyZ XoUmao ho gm{hË` AgVo. J«§W àH$meZmMm ^ì` H$m`©H«$_ Am`mo{OV Ho$cm OmVmo. Ë`mgmR>r
EImXm Zm_m§{H$V gm{hpË`H$ ~moc{dcm OmVmo. àH$meH$ J«§W àXe©Z ^a{dVmV. J«§W {dH«$sda ì`ŠVr,
g§ñWm `m§Zm gdcVr {Xë`m OmVmV. "gm{hpË`H$ Jßnm' _YyZ cmoH${à` H$cmH¥$Vrda MMm© KS>dyZ
AmUcr OmVo. d¥ÎmnÌo, gm{hpË`H$ {Z`VH$m{cHo$ `m§_YyZ H$cmH¥$Vrda coI, narjUo N>mncr OmVmV.
d¥ÎmnÌm§VyZ, {Z`VH$m{cH$m§VyZ J«§W àH$meZmÀ`m Om{hamVr à{gÕ Ho$ë`m OmVmV. "{à` a{gH$', "_ohVm
OJV', "c{cV' BË`mXrVyZ Aem Om{hamVr Amnë`mcm nhm`cm, dmMm`cm {_iVmV. "{à` a{gH$'
_YyZ nm°ß`wca {_Ì_§S>i ZmdmÀ`m CnH«$_m_Ü`o gm_rc hmoÊ`mMo AmdmhZ AgVo.
AmnU cmoH${à` gm{hË`mMm dmL²>_`rZ ì`dhma nm{hcm. Ago gm{hË` dmL²>_`ì`dñWoda
n[aUm_ H$aVo. ho gm{hË` dmMH$mÀ`m ~m~VrV Cn^moJmW© {c{hco OmVo Vgo H$mhr coIH$m§À`m ~m~VrV
CnOr{dHo$gmR>r {c{hco OmVo. Ë`mVyZ {dnwc gm{hË`mMr {Z{_©Vr hmoV AgVo. Ë`m_wio EHy$U
dmL²>_`ì`dñWmM _moS>H$irg `oV Agë`mMo OmUdVo. Varhr cmoH${à` gm{hË` ho dmL²>_`rZ ì`dhmamVrc
_hÎdmMm KQ>H$ AgVo ho _mÝ` H$amdo cmJVo.

8
n cmoH${à` gm{hË` Am{U dmMH$m§Mr A{^éMr
A{^éMr åhUOo OrdZmMm AmñdmX KoÊ`mMr j_Vm. A{^éMr hr _yiMr ñdm^m{dH$ àd¥Îmr
AgyZ Vr g§ñH$mamVyZ KS>cocr AgVo. A{^éMr `mo½`-A`mo½` H$m`? `m~Ôc gm§JVo. àË`oH$mMr
A{^éMr åhUOo AmdS>{ZdS> hr doJdoJir Agy eH$Vo. gm_mÝ` dmMH$mMr A{^éMr, a{gH$ dmMH$mMr
A{^éMr VgoM g_rjH$mMr A{^éMr doJir AgVo.
H$moUË`mhr gm{hË` àH$mamMm, gm{hË` àdmhmMm dmMH$ hmM AmYmañV§^ AgVmo. dmMH$mMr
A{^éMr OmUyZ KoD$Z Vgo gm{hË` {Z_m©U H$aUo `m JmoîQ>rH$S>o coIH$ J§^ranUo nhmV AgVmo.
dmMH$m§_Ü`ohr A{^éMrMo {d{dY JQ> {Z_m©U hmoVmV. Á`m JQ>mcm Amdí`H$ Amho Ago gm{hË` {Z_m©U
hmoVo Am{U Ë`mH$S>o dmMH$ AmH¥$îQ> hmoVmo.
gm_mÝ` dmMH$m§Zm cmoH${à` gm{hË` AmdS>Vo. Aem dmMH$m§À`m _mJUrVyZ cmoH${à` gm{hË`
{Z_m©U hmoVo. `m dmMH$m§Zm Ë`mVco a§OZ_yë` _hÎdmMo dmQ>Vo. dmL²>_`rZ _yë`o, OrdZ_yë`o `m§À`mer
Ë`mMm g§~§Y ZgVmo. gm_mÝ` dmMH$m~Ôc am. J. OmYd åhUVmV, ""c{cV dmL²>_`mH$Sy>Z {H$_mZ
Anojm ~miJVmo d H$moUVohr dmL²>_` Ë`mÀ`m {H$_mZ Anojm gm_mÝ`V… nyU© H$ê$ eH$Vo.'' ("dmL²>_`rZ
AmH$cZ') cmoH${à` gm{hË`mMr A{^éMr dmT>Ê`mMo H$maU gm§ñH¥${VH$ Ag_Vmoc Agohr gm§{JVco
OmVo. ì`{ŠVì`ŠVrÀ`m {R>H$mUr Agcoë`m {dMmam§Mr V\$mdV, ì`ŠVr {VVŠ`m àd¥Îmr `m§VyZ cmoH${à`
gm{hË` AmdS>Umam hm dJ© AgVmo. AJXr Vo gm{hË` dmMë`m{edm` Ë`mcm Pmon `oV Zmhr. Ë`mV Vmo
a__mU hmoVmo. Hw$Umcm Eo{Vhm{gH$ H$mX§~è`m AmdS>VmV Va Hw$Umcm ahñ`_` H$mX§~è`m AmdS>VmV.
~m~m H$X_ `m§À`m H$mX§~è`m AmdS>Umam EH$ dJ©, ~m~wamd AZm©iH$a `m§Mo gm{hË` AmdS>Umam Xþgam
dJ© Ago coIH$mZwén dmMH$hr R>acocm AgVmo.
EImXr gm{hË`H¥$Vr cmoH${à` H$Yr hmoVo `mg§~§Yr S>m°. A§Ocr gmo_U `m§Mo _V _hÎdmMo dmQ>Vo
Ë`m åhUVmV, ""~hþg§»` dmMH$m§Mr A{^éMr Am{U coIZ `m§Mm gm§Ym Owicm H$s Vr gm{hË`H¥$Vr
cmoH${à` hmoVo.'' ("gm{hË` Am{U gm_m{OH$ g§X^©') H$cmH¥$Vr cmoH${à` hmoÊ`m_mJo dmMH$m§Mm
à{VgmX hm _hÎdmMm R>aVmo. cmoH${à` gm{hË` dmMUmè`m dmMH$mMm CÔoe Amncm X¡Z§{XZ OrdZmVcm
erU KmcdUo hm AgVmo. dmMH$m§À`m BÀN>m, ñdßZo nyU© H$aÊ`mMm à`ËZ cmoH${à` coIH$m§À`mH$Sy>Z
hmoVmo.
cmoH${à` coIH$ dmMH$m§Zm AmdS>Umè`m JmoîQ>r g_moa R>odVmV, `mg§~§Yr ZmJZmW H$moÎmmnëco
åhUVmV, ""EH$Xm dmMH$m§Mr AmdS> à_mU _mZm`Mr Ago R>a{dco H$s _J dmMH$m§Zm AmdS>Umè`m
JmoîQ>tMr `mXr H$aUo gwê$ hmoVo. XohdU©Zo, gwaVH«$sS>m ho Va {ZË`mMo {df` AmhoVM. na§Vw ^moOZmMr,
dñÌàmdaUm§Mr, àñWm{nV g_mOmZo AmXe© _mZcoë`m _yë`m§Mr `mXr gwê$ hmoVo. ("gm{hË`mMm
AdH$me')
JyT>H$Wm, ahñ`H$Wm, JwÝhoJma H$Wm `m§V ñÌrnwéfg§~§YmMo {MÌU AgVo. `m_Ü`o àU`^mdZonojm
9
c¢{JH$VoMo ^S>H$ dU©Z AgVo. c¢{JH$VoVyZ A{YH$ a§OZ hmoV AgVo. gwIgmo`r, [aH$m_nU cm^coë`m
dmMH$m§Zm Aem gm{hË`mMr MQ>H$ cmJVo. dmMZmMr JmoS>r cmJcoë`m Zd{e{jV VéU {nT>rcm Ago
gm{hË` Iyn AmdS>Vo. cmoH${à` gm{hË`mMr g§»`m {dnwc Agcr Var dmMH$m§Mr Vr JaO AgVo.
dmMH$m§À`m A{^éMrMm {dMma Ë`mV Ho$cocm AgVmo.
H$mcmZwén dmMH$m§À`m A{^éMrVhr ~Xc hmoV AgVmo. ga§Om_r nwéfàYmZ ì`dñWoMo àm~ë`
qH$dm _amR>çm§Mm B{Vhmg OmUyZ ¿`m`Mm Agoc Va `m JmoîQ>r _Ü`_dJm©g AmH${f©V H$aVmV. Ë`mVyZ
"nm{ZnV' dmMcr Jocr. "ñdm_r' JmOcr `mMo H$maU _Ü`_dJu`m§Mo gVrËdmMo ào_, "lr_mZ `moJr'
~Ôchr VgoM åhUVm `oBc © . CÀMdUu` qhXÿ g§ñH¥$VrMo Jm¡adrH$aU, gVrMo dmU `m JmoîQ>r _Ü`_dJm©cm
AmdS>Umè`m AmhoV. `m§V ~hþOZdJm©Vcm dmMH$dJ©hr A{YH$ Amho.
Am{W©H$ Am{U gm_m{OH$ pñWVrJVr, Midir dmMH$m§À`m A{^éMrÀ`m KS>Urg _XV H$arV
AgVmV. AZoH$doim Ë`m Ë`m H$mimMr A{^éMr coIH$m§H$Sy>Z {chÿZ KoV AgVo. A{^éMr g§nÝZ
dmMH$dJ© Agoc Va Ë`m H$cmH¥$VtZm Ý`m` {_iV AgVmo.
n cmoH${à` gm{hË`mMo àH$ma
cmoH${à` gm{hË`mMo àH$ma nhmVmZm cmoH${à` gm{hË`mMm hm nQ> Iyn {dñVmarV Agë`mMo
cjmV `oVo. JyT>H$Wm, AX²^wV H$Wm, ^yV H$Wm, JwÝho emoY H$Wm, gm_m{OH$, e¥§Jm[aH$, Eo{Vhm{gH$
H$mX§~è`m BË`mXtMm g_mdoe cmoH${à` gm{hË`mV hmoVmo. cmoH${à` coIH$mMo _w»` à`moOZ a§OZ H$aUo
Oar Agco Var dmMH$m§Mm ag^§J Z H$aVm Vo coIH$ "{dMma' XoV AgVmV. gwhmg {eadiH$a `mcm
"{dMmamË_H$ a§OZ' Ago åhUVmV. BgmnZrVrÀ`m H$Wm, n§MV§ÌmÀ`m H$Wm `m§Mm `m_Ü`o g_mdoe hmoVmo.
ahñ`oH$WoMrhr {d{dY ê$no AmhoV Ë`mVrc JwÝhoemoY H$Wm, ^`H$Wm, {MÎmWamaH$ H$Wm `m_Ü`o
JwÝhm emoYyZ H$mT>Uo hoM _w»` gyÌ AgVo. ahñ`H$Wm coIH$m§Mr Or OrdZÑîQ>r AgVo. Vr gd©gm_mÝ`
_mUgmÀ`m OrdZÑîQ>rer g§dmX gmYUmar AgVo. ahñ`H$Wm coIH$ gd©gm_mÝ`m§À`m lÕocm YŠH$m
XoV AgVmo. ahñ`H$WoVrc AnamYemoYH$ ({S>Q>o{ŠQ>ìh) ~m~wamd AZm©iH$am§À`m YZ§O`, N>moQy>, Pw§Oma,
^r_goZ BË`mXr nmÌm§VyZ `oVmV. hr nmÌo ñdV…Mr doJdoJir ì`{ŠV_Îdo Agcocr AgVmV. ~m~wamd
AZm©iH$a, Zmam`U Yman, JwéZmW ZmB©H$, eaƒ§Ð dmqi~o, gwhmg {eadiH$a, qMVm_Ur cmJy
BË`mXtZr hm dmL²>_`àH$ma hmVmicocm Amho. AmOhr ahñ`H$Wm§À`m a{gH$ dmMH$m§Mo doS> H$_r Pmcoco
Zmhr. XÿaXe©Zda AnamYemoY H$Wm§À`m _m{cH$m àgmarV hmoVmV. _mUgmcm Agcoco JyT>VoMo AmH$f©U,
AkmV JmoîQ>r OmUyZ KoÊ`mMr BÀN>m Agon`ªV ahñ`H$WoV JmoS>r dmQ>V amhrc.
Eo{Vhm{gH$, nm¡am{UH$ XñVmEodO hm cmoH${à` gm{hË` {Z{_©VrMm KQ>H$ Amho. A{cH$S>À`m
H$mimVrc AZoH$ Eo{Vhm{gH$, nm¡am{UH$ H$mX§~è`m cmoH${à` R>aë`m AmhoV. "ñdm_r', "lr_mZ `moJr'
`m aU{OV XogmB© `m§À`m CëcoI{Z` cmoH${à` H$mX§~è`m R>aë`m. "ñdm_r' Eo{Vhm{gH$ M[aÌmË_H$
H$mX§~arZo coIZmV Zdo nd© {Z_m©U Ho$co.
10
n cmoH${à` gm{hË`mMo {deof
cmoH${à` gm{hË`mÀ`m d¡{eîQ>çm§_YyZ cmoH${à` gm{hË`mMr Zo_H$s AmoiI Amnë`mcm hmoVo.
A§Ocr gmo_U `m§Zr "_amR>r H$WoMr pñW{VJVr' `m nwñVH$mVyZ cmoH${à` gm{hË`mMr d¡{eîQ>ço g{dñVa
_m§S>cr AmhoV. Ë`mVrc d¡{eîQ>ço g§{jßV ñdê$nmV nwT>rcà_mUo {Xcr AmhoV.
1. cmoH${à` gm{hË` KQ>ZmàYmZ AgVo. `mVrc KQ>Zm J{V_mZ Agë`mZo dmMH$mcm {dMma
H$aÊ`mg Cg§V {_iV Zmhr.
2. AdmñVd KQ>Zm Am{U `moJm`moJ `m§Zr cmoH${à` gm{hË` ^acoco AgVo.
3. cmoH${à` gm{hË`mVrc nmÌ{MÌU gmMo~§X AgVo. nmÌm§Mr gwîQ> Am{U XþîQ> Aem XmoZ JQ>mV
{d^mJUr Ho$cocr AgVo. gmhgmgmR>r nwéfnmÌo Am{U àU`gwImgmR>r ñÌrnmÌo Aer `moOZm
Ho$cocr AgVo.
4. cmoH${à` coIH$m§Mm {c{hÊ`mMm doJ Am{U nwñVH$m§Mr g§»`m A\$mQ> AgVo. ~hþg§»` cmoH${à`
coIH$m§Mm coIZ hmM ì`dgm` d CnOr{dHo$Mo gmYZ AgVo.
5. cmoH${à` gm{hË` doi Kmc{dÊ`mgmR>r Am{U H$a_UwH$sgmR>r dmMco OmVo. VgoM AV¥ßV
BÀN>m§À`m nyVugmR>r Vo gm{hË` Cn`moJr R>aVo.
6. g_mOmVrc àM{cV _yë`H$ënZm§Zm YŠH$m Z cmdUmao d àñWm{nV gm_m{OH$ g§~§Y VgoM
H$m`_ R>odUmao coIZ cmoH${à` hmoÊ`mMr Iyn eŠ`Vm AgVo.
7. cmoH${à` coIH$m§Mr VrZ à_wI A§Jo gm§{JVcr OmVmV Vr åhUOo naH$m`m àdoe, gmYo gmono
{cImU Am{U YŠH$mV§Ì.
8. g_rjH$ Amncr XIc KoV ZmhrV `mMr I§V cmoH${à` coIH$m§Zm AgVo.
9. ^yVH$mimgŠVr Am{U amo_±{Q>H$d¥Îmr `m§Mm dmñVdVocm _wcm_m XoÊ`mMo H$m_ cmoH${à` gm{hË`
H$aVo.
10. cmoH${à` gm{hË`mVyZ VmËH$mi AmZ§X {_iVmo.
11. OrdZXe©Z Am{U OrdZdoY `m loîR> gm{hË`mÀ`m àoaUm `m gm{hË`mV ZgVmV.
12. dmMH$m§À`m A{^éMrMm {dMma cmoH${à` gm{hË` àmYmÝ`mZo H$arV AgVo.
WmoS>Š`mV, cmoH${à` gm{hË` KQ>ZmàYmZ AgyZ Ë`m AmYma^yV _mZyZ coIZ hmoVo. nmÌ{MÌU
gmMo~§XnUm, coIZmVrc d¡nwë`, _Zmoa§OZmgmR>r coIZ, g_rjH$m§H$Sy>Z Xþc©j, gmYo, gmono coIZ
Aer d¡{eîQ>ço cmoH${à` gm{hË`m_Ü`o AmT>iVmV.

11
n _amR>r cmoH${à` gm{hË`mÀ`m àoaUm
H$moUVmhr gm{hË`àdmh {d{eîQ> àoaUoVyZ {Z_m©U hmoV AgVmo. cmoH${à` gm{hË`mMm Iam
àoaUmñÌmoV dmMH$ AgVmo. gm_mÝ`, _Ü`_dJu` dmMH$m§Mr ñdßZo, BÀN>m, AmH$m§jm nyU© H$aÊ`mVyZ
cmoH${à` gm{hË`mMr {Z{_©Vr hmoVo. ào_, c¢{JH$Vm, AX²^wV JmoîQ>r, JyT>Vm `m~Ôc _mUgmcm dmQ>Umar
CËgwH$Vm, AmH$f©U `m§VyZ a§OZ H$aUmao gm{hË` V`ma hmoVo. B{Vhmg, nwamUmdarc ào_, AmdS> Am{U
Ë`m~ÔcMr CËgwH$Vm `mVyZ _amR>r_Ü`o Eo{Vhm{gH$, nm¡am{UH$ H$mX§~è`m {Z_m©U Pmë`m. dmMH$m§Zm
Zo_Ho$ H$m` AmdS>Vo? `mMm {dMma cmoH${à` coIH$ H$aVmV. Ver {MÌUo gm{hË`mVyZ Amcocr
{XgVmV.
cmoH${à` gm{hË`mMr ~mOmamVM _mJUr dmT>V Agë`mZo cmoH${à` gm{hË`mMr {Z{_©Vr Iyn
à_mUmV hmoV amhVo. Aem gm{hË`mÀ`m {Z{_©Vrcm àoaUm XoUmam g_rjH$dJ©hr {VVH$mM _hÎdmMm R>aVmo.
cmoH${à` coIH$m§Mo H$m¡VwH$ H$ê$Z Ë`mMm dmMH$dJ© dmT>{dÊ`mMo _hÎdmMo H$m`© g_rjH$m§H$Sy>Z hmoV
amhVo.
n _amR>r cmoH${à` gm{hË`mMm CJ_
B.g. 1818 gmcr {~«{Q>em§Mm EH$N>Ìr A§_c gmè`m ^maV^a gwê$ Pmcm Am{U `mM
H$mcI§S>mV _hmamîQ´>mV {ejUmcm gwédmV Pmcr. {ejUmMo YS>o {Jadcoë`m n{hë`m {nT>rZo coIZmcm
gwédmV Ho$cr. `mM Xaå`mZ N>mnImÝ`mMm emoY cmJcm hmoVm. Ë`m_wio J«§Wàgma A{YH$ gwH$a Pmcm
hmoVm. 6 OmZodmar 1832 cm ~miemñÌr Om§^oH$am§Zr "Xn©U' d¥ÎmnÌ gwê$ Ho$co. Ë`mZ§Va "{X½Xe©Z' ho
n{hco _m{gH$ nÌH$ H$mT>co. kmZ Am{U a§OZ hr C{ÔîQ>ço S>moù`mg_moa R>odyZ {Z`VH$m{cHo$ {ZKmcr.
Aën{e{jV Aem dmMH$mcm àW_ dmMm`cm cmdUo Am{U Ë`mgmR>r ~mc~moY nÕVrMo coIZ H$aUo
hr H$mimMrM JaO hmoVr. Ë`mVyZM a§OZàYmZ/H$a_UyH$àYmZ gm{hË`mMm OÝ_ Pmcm. _amR>r
dmL²>_`o{VhmgmVrc hr _hÎdmMr KQ>Zm åhUmdr cmJoc. _Zmoa§OZna gm{hË`, g_ñ`màYmZ gm{hË`
Am{U J§^ra gm{hË` ho H$mcgmnoj ~XcË`m gm{hË`mMo ñdê$n hmoVo. `mM H$mcI§S>mV Iè`m AWm©Zo
cmoH${à` gm{hË` OÝ_mcm Amco.
H$moUË`mhr ì`ŠVrÀ`m AmË_{dH$mgmgmR>r dmMZ _hÎdnyU© R>aVo. \$mdë`m doimV _Z [aPdÊ`mgmR>r
dmMZ hm EH$ CÎm_ _mJ© Amho. dmMH$m§Mo a§OZ H$aUmao gm{hË` åhUyZ cmoH${à` gm{hË`mMr {Z{_©Vr
hmoD$ cmJcr. Aem gm{hË`mVyZ Hw$Qw>~§ mVrc ZmË`mVrc JwV§ mJwV§ , nVr-nËZr `m§À`mVrc gwIXþ…ImMo jU,
e¥§Jma, {ddmhnyd© VgoM {ddmh~mø ào_àH$aUo Aem àH$maÀ`m {MÌUm_wio dmMH$m§Mm à{VgmX dmTy>
cmJcm. Ë`mVyZM cmoH${à` gm{hË` dmT>rg cmJco. "ñdmV§Í`moÎma H$mimV gmjaVoMo à_mU H«$_mZo dmTy>
cmJco. {ejUmMm àgma hmoD$ cmJcm. _m{gH$m§Mr g§»`m dmTy> cmJcr. J«W§ mc`o dmT>cr. {Xdmir A§H$
cmoH${à` Pmco. dmMH$m§À`m H$a_UyH$sMo gmYZ åhUyZ gm{hË`mMo _hÎd dmTy> cmJco. Ë`mMm n[aUm_
åhUyZ gd§J, cmoH${à` Am{U H$a_UyH$àYmZ coIZmMo à_mUhr dmT>co.' (àX{jUm-I§S> 2,
12
n¥. 159) Ago A{dZme gào cmoH${à` gm{hË`mÀ`m {Z{_©Vr~Ôc gm§JVmV. Aem gm{hË`mÀ`m
à{gÕrgmR>r {Z`VH$m{cH$m§Mr JaO ^mgy cmJcr. Ë`mM H$mimV ZdZdrZ _m{gHo$ CX`mg Amcr.
"H$a_UyH$', "_Zmoa§OZ', "_amR>r kmZ àgmaH$', "`ed§V', "{H$cm}ñH$a', "A{^éMr', "gË`H$Wm'
BË`mXr {Z`VH$m{cH$mVyZ AX²^wV H$Wm, ahñ`H$Wm, {dZmoXr H$Wm, Eo{Vhm{gH$, nm¡am{UH$ H$mX§~è`m
à{gÕ hmoV hmoË`m.
n _amR>r cmoH${à` gm{hË`mMr dmQ>Mmc
_amR>r gm{hË`m_Ü`o cú_UemñÌr hi~o `m§Zr "_wŠVm_mcm' (1861) hr a§OH$ nÕVrZo
{c{hcocr n{hcr H$mX§~ar Amho. nwT>o Ë`m§Zr "aËZà^m' (1866) `m H$mX§~arMohr coIZ Ho$co.
"_wŠVm_mcm', "aËZà^m' `m H$mX§~è`m§Zr a§OZàYmZ H$mX§~arMo Oo diU KmcyZ {Xco VoM nwT>o H$m`_
am{hco Amho. dmñVdmMm Am^mg {Z_m©U H$aUo, `moJm`moJ, g§H$Q>mM
§ o àg§J BË`mXr JmoîQ>r `m H$mX§~è`m§VZy
Amë`m AmhoV.
hi~oemñÌtÀ`m "aËZà^m' H$mX§~arVyZ aËZà^m ZmdmÀ`m A{Ve` gw§Xa VéUrÀ`m nwZ{d©dmhmMo
H$WmZH$ C^o Ho$co Amho. gmYmaUV… B.g. 1850 nmgyZ nwT>o _hmamîQ´>mV ñÌr{df`H$ àíZmg§~§Yr coIZ
gwê$ Pmco. _hmË_m \w$co, ~m~m nX²_ZOr Am{U h[a^mD$ AmnQ>o `m Ë`m H$mimVë`m _hÎdnyU© coIH$m§Zr
VËH$m{cZ OrdZmVco _hÎdmMo àíZ gm{hË`mVyZ _m§S>c.o Ë`mZ§VaÀ`m coIH$m§Zrhr ñÌr{df`H$ àíZm§g~§ Y§ r
H$mhrVar ^y{_H$m KoVë`mMm Am^mg {Z_m©U Ho$cm Amho. B.g. 1913 gmcr à{gÕ Pmcoë`m "{dh§Jd¥X§ '
`m ZmW_mYd `m§À`m H$mX§~arVyZ {ddmhm_wio {ñÌ`m§Mo ñdmV§Í` g§nwîQ>mV `oUo, nwZ{d©dmh Aem gm_m{OH$
àíZm§Mm Am^mg {Z_m©U Ho$cm.
a§OZàYmZ H$Wmgm{hË`mMm {dMma H$aVm B.g. 1862 Vo 1883 n`ªV "_amR>r kmZ àgmaH$' `m
A§H$mVyZ àma§^rÀ`m Mma ahñ`H$Wm Amë`m. "H$a_UyH$'nyd© H$mcI§S>mV AX²^wVmMm nJS>m dmMH$m§À`m
d coIH$m§À`m _Zmda hmoVm. "_Zmoa§OZ'_YyZhr {dZmoXr H$Wm, JwßV nmocrgr H$Wm d nm¡am{UH$ H$Wm
à{gÕ Pmë`m. {d. gr. JwO©a, lr. H¥$. H$moëhQ>H$a, Z. {M. Ho$iH$a `m§Zr AmnAmnë`m d¡{eîQ>çmZwgma
H$WoV a§OH$nUm AmUcm.
{d. {d. ~moH$sc `m§À`m "didmMo nmD$g' H$WoVyZ VméÊ`gwc^ e¥§Jmacrcm§Mo dU©Z Am{U {dZmoX
Amcm Amho. {M. {d. Omoer Am{U à. Ho$. AÌo `m§Zr H$Wm§VyZ àg§J{ZîR> d ñd^md{ZîR> {dZmoX {Z_m©U
Ho$cm. S>m°. A. dm. dQ>u `m§Zrhr H$Wm§VyZ KQ>Zm àYmZVoda d a§OH$Voda ^a {Xcm.
cmoH${à` coIH$ åhUyZ Zm. gr. \$S>Ho$ `m§Zm A{YH$ à{VîR>m àmßV Pmcocr hmoVr. \$S>Ho$ `m§À`m
H$mX§~è`mda VËH$mcrZ `wdm{nT>r VwQy>Z nS>V hmoVr. J«§Wmc`m§Mr H$nmQ>o \$S>Ho$-Im§S>oH$a `m§À`m H$Wm-
H$mX§~è`m§Zr ^ê$Z Om`Mr. Zm. gr. \$S>Ho$, {d. g. Im§S>oH$a `m§À`m nmR>monmR> 1960 Z§Va cmoH${à`
coIZ H$aUmao M§ÐH$m§V H$mH$moS>H$a, ~m~m H$X_, gwhmg {eadiH$a, amOm amOdmS>o, XodXÎm nmQ>rc,
JwéZmW ZmB©H$, lrH$m§V {gZH$a, qMVm_Ur cmJy, AZ§V {V{~co, d. ~m. ~moYo, dm_Z hmodmi BË`mXr
13
coIH$m§~amo~a Á`moËñZm XodYa, gwYm ZadUo, _¥Um{cZr Omoer, ñZohcVm XgZyaH$a, eHw§$Vcm ImoV,
Z`Zm AmMm`©, M§Ðà^m OmoJioH$a, B§Ðm`Ur gmdH$ma BË`mXr cmoH${à` ñÌr co{IH$m§Mohr `moJXmZ
_hÎdmMo Amho.
Zm. gr. \$S>Ho$ `m§Zr aMZmgm¢X`m©~amo~a ^mfoMo cm{cË` hr \$ma _moR>r XoUJr _amR>r cKwH$Wocm
{Xcr. ào_, {ddmhnyd© ào_ ho {df` Ë`m§Zr a§OH$ H$WogmR>r {ZdS>co. {d. g. Im§S>oH$am§Zrhr AX²^wV
aå`Vm, A{Va§{OVnUm H$Wm§VyZ AmUcm. "Am§Yù`mMr ^mD$~rO', "Om§^irMr emim VnmgUr',
"{eî`mMr {eH$dU' BË`mXr Ë`m§À`m cmoH${à` H$Wm AmhoV. gm_m{OH$ OmUrd Am{U OrdZXe©ZmVyZhr
Ë`m§À`m H$Wm cmoH${à` Pmë`m. Im§S>oH$am§Zr énH$H$Wm§Mo coIZhr Ho$co. CXm. "VrZ H$cmd§V', "Amago
_hmc' BË`mXr.
_amR>r cmoH${à` gm{hË`mÀ`m dmQ>MmcrV {ñÌ`m§Mo `moJXmZ _hÎdmMo Amho. dmMH$m§Mo a§OZ hm hoVy
g_moa R>odyZ coIZmcm gwédmV H$aUmè`m Am{U Ë`mVyZ nwT>o coIZmMo d¡nwë` cm^coë`m co{IH$m
cmoH${à` ~Zë`m. Z`Zm AmMm`© `m§Mo cmoH${à` co{IH$m§À`m àdmhmVrc Zmd d¡{eîQ>çnyU© Amho.
Ë`m§À`m H$mX§~arÀ`m H|$ÐñWmZr ñÌr Amho. "hZr_yZ ñnoec' hm Ë`m§Mm H$Wmg§J«h à{gÕ Amho.
ñÌrnwéfg§~§YmMo {MÌU ho nX²_Om \$mQ>H$ `m§À`m coIZmMo d¡{eîQ>ç Amho. Ë`m§Mr "ñnem©Mr' hr H$Wm
a§OZàYmZ, eara B§{Ð`m~ÔcMr gyú_ OmU Agcocr Amho. B§Ðm`Ur gmdH$ma `m§Zr {dZmoXr coIZm~amo~a
J§^ra H$WmcoIZ Ho$co Amho. _§Xm{H$Zr JmoJQ>o `m§À`m "gdV _mPr cmS>H$s' `m H$Wmg§J«hmV a§OH$VoMo
ê$n {XgVo. M§Ðà^m OmoJioH$a `m§Zr H$mX§~è`m§VyZ ñÌr-nwéf g§~§YmMm {d{dY nmVirda emoY KoÊ`mMm
à`ËZ Ho$cm Amho. Á`moËñZm XodYa `m§À`m "H$ë`mUr' H$mX§~arZo àM§S> cmoH${à`Vm {_idcr.
n _amR>r cmoH${à` gm{hË`mVrc H$Wm, H$mX§~arMo ñdê$n
_amR>r gm{hË`mV H$Wm, H$mX§~ar `m àH$mamV Iyn coIZ Pmco Amho. Ë`mV A{YH$m{YH$ dmQ>m
cmoH${à` gm{hË`mMm Amho. H$maU _amR>r dmMH$m§Zm dmMZmMr AmdS> {Z_m©U H$aÊ`mMo H$m_ cmoH${à`
gm{hË`mZo Ho$co Amho. H$Wm, H$mX§~ar `m àH$mamV cmoH${à` coIZ {dnwc à_mUmV Pmcoco AmT>iVo.
cmoH${à` gm{hË`mÀ`m dmMH$mcm H$mX§~ar hm dmL²>_`àH$ma A{YH$ OdiMm dmQ>Vmo. a§OZmcm A{YH$
dmdhr Ë`mV AgVmo. åhUyZ gdm©{YH$ a§OH$ ñdê$nmMo gm{hË` H$mX§~ar `m dmL²>_`àH$mam_Ü`o
AmT>iVo. {deofV… dmMH$m§Mr a§OZmMr ^yH$ H$mX§~è`m§VyZM nyU© hmoVo. `mcm H$maU H$WmZH$mgmR>r
H$mX§~arMr ì`mnH$Vm cm^Vo. H$mX§~ar Oar àXrK© Agcr Var Ë`m§VyZ hcHo$-\w$cHo$, _Zmda VmU Z
nS>Umao coIZ dmMH$m§Zm dmMm`cm {_iVo. _Ü`_dJu`m§Mr Vr EH$ JaO Amho.gmYr H$m¡Qw>§{~H$ nmÌo,
Ë`m§À`mVrc noMàg§J, àU`mMo J{hao a§J, ì`ŠVrì`ŠVrVrc hodoXmdo, VéU _ZmMo ^mdZm{dîH$ma
BË`mXtMo {MÌU ghO gmoß`m ^mfoVyZ H$mX§~è`m§VyZ Ho$coco AgVo. H$mX§~è`m§Vrc a§OZmMo {d{dY Z_wZo
dmMH$m§Mr H$a_UyH$ H$aVmV.
cmoH${à` H$mX§~è`m AX²^wV, gm_m{OH$, Eo{Vhm{gH$ ñdê$nmV {c{hë`m AmhoV. VËH$mcrZ
14
g_mOmcm AX²^wVmMr AmdS> Agë`mZo AX²^wV H$Wm, H$mX§~è`m§Mr {Z{_©Vr Pmcr. àma§^rMr a§OZàYmZ
H$mX§~ar åhUyZ cú_UemñÌr hi~o `m§À`m "_wŠV_mcm' (B.g. 1861) `m H$mX§~arMm CëcoI H$amdm
cmJVmo. Ë`m§À`m "aËZà^m' `m H$mX§~arMmhr CëcoI _hÎdmMm R>aVmo. "aËZà^m' ZmdmÀ`m A{Ve`
gw§Xa VéUrÀ`m nwZ{d©dmhmMo H$WmZH$ H$mX§~è`mVyZ C^o Ho$co Amho. Ë`mZ§Va _§OwKmofm, dg§V H$moH$si,
amOm _XZ BË`mXr AX²^wV H$mX§~è`m {c{hë`m Joë`m. cmoH${à` gm_m{OH$ H$mX§~è`m§Mr g§»`mhr Ver
_moR>r Amho. hi~oemñÌtMr "aËZà^m' hr n{hcr gm_m{OH$ H$mX§~ar hmo`. Zm. gr. \$S>Ho$, ~m~m H$X_,
M§ÐH$m§V H$mH$moS>H$a, lr. Zm. n|S>go `m coIH$m§Zrhr cmoH${à` gm_m{OH$ H$mX§~è`m {c{hë`m. Zm. gr.
\$S>Ho$ `m§À`m "_mPm Y_©' _YyZ Y_m©Mm àíZ hmVmicm Jocm AgyZ Ë`mVyZ dmñVd{MÌU Z hmoVm
H$mX§~ar a§OZdmXmH$S>o AmoT>cr Jocr Amho. {d. g. Im§S>oH$am§Zr OrdZdmXr gm{hË` {c{hco Agco Var
H$mX§~è`m dmMUmè`m§gmR>r ào_mZwHy$c nmÌo H$mX§~è`m§VyZ {Z_m©U Ho$cr.
_amR>r H$mX§~arMm AmT>mdm KoVmZm Zaha Hw$é§XH$a åhUVmV, ""~m~m nX²_ZOr, cú_UemñÌr
hi~o, har Zmam`U, dm_Z _ëhma, Ho$VH$a, \$S>Ho$ Am{U n|S>go Ago à_wI gmV Q>ßno øm àdmhmV
{XgVmV.'' ("Yma Am{U H$mR>', n¥îR> 277) _amR>r dmL²>_`mVrc `m coIH$m§À`m `moJXmZm§VyZ _amR>r
H$mX§~ar joÌmMr dmQ>Mmc ^ŠH$_nUo gwê$ Pmcr.
_amR>rVrc A{Ve` cmoH${à` a§OH$ coIH$ ~m~m H$X_ ho hmoV. ~m~m H$X_ `m§À`m gd©M
coIZmcm gË` KQ>Zm§Mm AmYma Amho. ~m~m H$X_ ho ì`dgm`mZo gaH$mar dH$sc hmoVo. {d{dY ì`ŠVr,
KQ>Zm, àg§J Ë`m§À`mn`ªV MmcyZ Amco. Ë`m_wio J«m_rU ZmJar OrdZ, gyS>mMm àdmg, IyZ, H$moQ>©
S´>m_m, ào_H$hmZr Aem gmÀ`mVë`m H$mX§~è`m Ë`m§Zr {c{hë`m, "^mcy', "nmM ZmOyH$ ~moQ>o',
"Omo{V~mMm Zdg', "Omc', "CZmS> _¡Zm', "X`m' `m Ë`m§À`m H$mX§~è`m cmoH${à` Pmë`m. Ë`mda
_amR>rVyZ {MÌnQ>hr {ZKmco. gwhmg {eadiH$a ho AcrH$S>À`m H$mimVrc AmKmS>rMo a§OZàYmZ coIZ
H$aUmao cmoH${à` H$mX§~arH$ma AmhoV.
dV©_mZmH$S>o VgoM ^yVH$mimH$S>ohr nmhÊ`mMm cmoH${à` gm{hË`mMm Ñ{îQ>H$moZ d¡{eîQ>çnyU© Amho.
dV©_mZmcm gm_moao OmÊ`mMo YmS>g Zgcoco AZoH$ coIH$ Eo{Vhm{gH$ {df`m§da coIZ H$aVmV. Vo
coIZgwÕm R>mHo $io~mO Am{U H$ënZmaå` ñdê$nmMoM AgVo. dmMH$m§Mm _mÌ ^yVH$mi {dñ_¥VrV Jocc o m
AgVmo. Ë`m_wio VmoM Iam B{Vhmg g_OyZ Ë`mV Vo a__mU hmoVmV. cmoH${à` gm{hË`m_Ü`o Eo{Vhm{gH$
H$mX§~è`m§Zm dmMH$m§Zr CMcyZ Yaco Amho. aU{OV XogmB©, Zm. g§. BZm_Xma, {dœmg nmQ>rc BË`mXtZr
`m àH$mamV coIZ Ho$co Amho. Eo{Vhm{gH$ H$mX§~è`m§VZy Eo{Vhm{gH$ KQ>Zm§Mo {ZIi ñdê$n XmI{dÊ`mMm
Am{U Ë`mMm doJim AW© cmdÊ`mMm à`ËZ AgVmo. `m H$mX§~è`m§VyZ dmMH$ ^yVH$mimÀ`m _mÜ`_mVyZ
^mdr H$mimMo ñdßZa§OZ H$aÊ`mMm à`ËZ H$aVmo.
cmoH${à` gm{hË`m_Ü`o H$WmàH$ma A{YH$ dmT>cm Agë`mMo AmT>iVo. [aH$m_m doi Mm§Jë`m
arVrZo Kmc{dÊ`mgmR>r dmMZ hm EH$ CÎm_ _mJ© Amho. dmMH$m§Zm dmMZmMr AmdS> {Z_m©U Pmë`mZo,
15
dmMH$m§Mm à{VgmX {_imë`mZo H$Wm gm{hË`mMr _mJUr A{YH$ dmT>cr. H$Wmgm{hË`mcm cmoH${à`Vm
A{YH$ àmßV Pmcr. `mMo H$maU åhUOo ñdmV§Í`moÎma H$mimV _m{gHo$, d¥ÎmnÌo _moR>çm à_mUmV {ZKmcr
Ë`m_wio Ë`m§Zm cmJUmè`m _OHw$amgmR>r a§OH$VmàYmZ, M_ËH¥$VrnyU© coIZ Amco. Ë`m_wio H$Wm A{YH$
{dñVmacr.
àma§^r "_amR>r kmZàgmaH$'_YyZ _Zmoa§OH$ JmoîQ>r Va "{d{dYkmZ{dñVma'_Ü`o Eo{Vhm{gH$ JmoîQ>r
`oV AgV. "H$a_UyH$', "_Zmoa§OZ' _YyZhr AX²^wV H$Wm d JwßV nmo{cgr MmVw`m©À`m H$Wmhr `oV
hmoË`m. VËH$mcrZ dmMH$m§À`m _Zmda AX²^yVmMm à^md Agë`mZo Ago AX²^wV ahñ`_` dmL²>_`
{Z_m©U hmoD$Z _Zmoa§OZm~amo~a, cmoH$OmJ¥Vrhr hmoD$ cmJcr.
nwT>o {d. gr. JwO©a, H¥$îUmOr Ho$ed JmoIco, lr. H¥$. H$moëhQ>H$a, Z. {M. Ho$iH$a `m§Zr H$Wm,
coI `m§VyZ a§OH$Ëd AmUco. `mM H$mcI§S>mV {dZmoXr H$Wm VgoM X§VH$Woda Am{U ahñ`mda AmYm[aV
Eo{Vhm{gH$ H$Wmhr {c{hë`m Joë`m. {d. {d. ~moH$sc `m§Zr VéU nVr-nËZtMm àU`, ^m§S>Uo H$Wm§VyZ
MQ>H$XmanUo a§J{dcr AmhoV. {M. {d. Omoer ("Ea§S>mMo Jwèhmi', "ñnîQ>dŠVonUmMo à`moJ', "AIoa
c½Z O_c§'), à. Ho$. AÌo ("~«±S>rMr ~mQ>cr', "Om§~wd§V X§V_§OZ') S>m°. A. Zm. dQ>u ("_w_VmO',
"ghm _mñVa EH$ _mñVarU') `m§Zr H$Wm§VyZ {dZmoX {Z{_©Vr Ho$cr.
Zm. gr. \$S>Ho$ `m§Zr {ddmhnyd© ào_ `m {df`m§da a§OH$ H$Wm, H$mX§~è`m {c{hë`m Va {d. g.
Im§S>oH$a `m§Zr H$Wm§VyZ AX²^wVaå`Vm, a§OH$nUm AmUcm. H$Wmgm{hË` {c{hUmè`m Aem gd©M
coIH$m§Zr _Zmoa§OZmì`{V[aŠV gm_m{OH$ g_ñ`m gm{hË`m§VyZ _m§S>ë`m. aU{OV XogmB© `m§Zr "Aer
a§Jcr àrV', "Aer N>o{S>cr Vma' `mVyZ Eo{Vhm{gH$ dmVmdaU C^o Ho$co Amho.
AemàH$mao _amR>r cmoH${à` H$Wm, H$mX§~ar joÌmV d¡{dÜ`nyU© {df`mda {dnwc coIZ Pmco Amho.
n _amR>r cmoH${à` gm{hË`mVrc {df`mMm gmMo~§XnUm
cmoH${à` gm{hË` {dnwc à_mUmV {c{hco OmV Agco Var Ë`mMm gmMo~§XnUm hm R>acocm
AgVmo. cmoH${à` gm{hË`mMm dmMH$ hm gm_mÝ`, _Ü`_dJu` ñdßZo nhmUmam Agë`mZo Ë`mcm Zo_Ho$
H$m` hdo Amho? `mMm {dMma H$ê$Z cmoH${à` gm{hË`mMr {Z{_©Vr hmoVo. cmoH${à` gm{hË` gË`g¥îQ>rMm
Am^mg {Z_m©U H$aUmao Agco Var Ë`mVrc dmñVdm~amo~a àË`oH$ ~m~ ~oJS>r, R>moH$io~mO, \$maer
qMVZmcm dmd Z XoUmar AgVo. H$mhr àíZ _m§S>co Agco Var dmMH$ AñdñW hmoB©c Agm gj_nUm
Ë`mV ZgVmo. {ZgJ©dU©ZogwÕm {ZOud AgVmV.
cmoH${à` gm{hË`m_Ü`o a§OH$Vocm àmYmÝ` Agë`mZo Vo coIZ gmMo~§XnUo hmoV AgVo. Eo{Vhm{gH$
H$mX§~è`m§Mo coIZ B{VhmgmMm AmYma KoD$Z hmoVo. Eo{Vhm{gH$ H$WmZH$m§V CnH$WmZH$, ahñ`o `m§VyZ
a{gH$m§Mr AX²^yVmMr AmdS> `m H$mX§~è`m§Zr nwa{dcr. ^w`mao, ViKao, g§H$Q>o, `moJm`moJ d gwQ>H$m `m
gm_wJ«rMm dmna Eo{Vhm{gH$ H$mX§~ar coIH$m§Zr Ho$cm.
16
cmoH${à` gm{hË` ho dV©_mZpñWVrer {ZJS>rV Agë`mZo àñWm{nVm§Mo {hVg§~§Y Omonmgcoco
AgVmV. VwQ>on`ªV VmUcoco dU©Z Ë`mV `oV Zmhr. ""Amnë`m dmMH$dJm©Vrc {d{eîQ> ì`ŠVrÀ`m
OJÊ`mÀ`m dñVwpñWVrcm Oamhr hmV Z KmcVm "AmnUm gdmªMo Ago' àíZ {ZdSy>Z VoM hmVmiÊ`mH$S>o
cmoH${à` gm{hË`mMm H$c AgVmo. Ë`m§VZy àíZm§Mo T>m~o i gd©gmYmaUrH$aU, nmÌm§Mo gmMo~X§ M[aÌ{MÌU
Am{U àg§Jm§Mo AdmñVdrH$aU KSy>Z Amë`mdmMyZ ahmV Zmhr.'' Ago ^m. c. ^moio `m§Mo åhUUo Amho.
("gm{hË` àË``', n¥îR> 9) gd©gmYmaU ~m~tda cú` H|$ÐrV H$ê$Z gd© ñVamVrc dmMH$mcm AmH¥$îQ>
H$ê$Z KoUo ho cmoH${à` coIZmMo C{ÔîQ> Amho.
gmYmaUV… cmoH${à` H$mX§~è`m ào_, _Ü`_dJm©Vrc ñÌr-nwéfm§Vrc g§Kf©, Ë`m§Mo nwZ{_©cZ,
A{V[aŠV ^md-^mdZm§Mo àXe©Z Aem gmMo~§XnUmV AS>H$coë`m AgVmV. a§OZàYmZ coIZ H$aUmao
H$mX§~arH$ma ñÌrMr EH$ {d{eîQ> Aer à{V_m a§JdVmV. g_W© nwéfmÀ`m OrdZmV AZoH$ {ñÌ`m `oVmV
`mMo {MÌU AgVo. ñÌrMo gm¢X`©, {VMm Cn^moJ `mMo dU©Z Ho$coco AgVo. cmoH${à` coIZ H$aUmao
coIH$ ñÌrMr EH$ {d{eîQ> à{V_m Amnë`m _ZmV J¥hrV Yê$Z {Vcm H$WmZH$m§V `mo½`[aVrZo ñWmZ XoV
AgVmV. cmoH${à` H$mX§~è`mg§X^m©V AmUIr EH$ JmoîQ> åhUOo AS>MUtÀ`m R>aUmè`m ì`ŠVtMm _¥Ë`y
XmIdcm OmVmo. CXm. hi~oemñÌtÀ`m "aËZà^m'_Yrc {dcmgmZ§XmMr nËZr j`mZo _aVo. "{dh§Jd¥X§ '_Yrc
nÙmH$amMr nËZrhr j`mZo _aVo.
AemàH$mao cmoH${à` gm{hË`mV doJdoJù`m àH$maÀ`m gmMo~§XnUmÀ`m JmoîQ>r {XgyZ `oVmV.
gmMo~X§ nUm_wio cmoH${à` gm{hË`mMr doJir AmoiI {Z_m©U Pmcr Amho. cmoH${à` gm{hË`mMo _hÎdnyU©
d¡{eîQ>ç åhUyZ Ë`mH$S>o nhmVm `oB©c.
n _amR>r cmoH${à` gm{hË`mMm {dH$mg
_amR>r dmMH$m§gmR>r cmoH${à` gm{hË` ^mfm§VarV dmL²>_`mnmgyZ dmMm`cm {_iy cmJco.
doVmin§M{der, qghmgZ~{Îmer, n§Mmonm»`mZ, ewH$~hmÎmar hr JmoîQ>tMr nwñVHo$ qhXrVyZ _amR>rV
AmcrV. B§J«Or Am{U CXw©VyZhr H$WmË_H$ dmL²>_` _amR>rV Amco. nwT>o hi~oemñÌtÀ`m "_wŠVm_mcm' `m
H$mX§~arMm cmoH${à` gm{hË`mMm {dH$mg gmVË`mZo hmoVmZm AmT>iVmo.
àma§^rÀ`m H$mimV "H$a_UyH$', "_Zmoa§OZ' `m {Z`VH$m{cH$mVyZ AX²^wV H$Wm, ahñ`H$Wm,
nmocrgmMmVw`m©À`m H$Wm, {dZmoXr H$Wm, Eo{Vhm{gH$, nm¡am{UH$ H$Wm à{gÕ hmoV hmoË`m. {d. gr. JwO©a,
lr. H¥$. H$moëhQ>H$a, Z. {M. Ho$iH$a `m§Zr H$WoVyZ a§OH$Ëd AmUco. Ë`m§Zr {dZmoXr H$Wm Am{U
X§VH$Woda AmYm[aV Eo{Vhm{gH$ H$Wm, ahñ`H$Wm {c{hcoë`m AmT>iVmV. nwT>o Zm. gr. \$S>Ho$, {d. g.
Im§S>oH$a, AZ§V H$mUoH$a `m§Zrhr a§OH$ ñdê$nmÀ`m gm{hË`mMm {dH$mg Ho$cm Amho.
Zm. gr. \$S>Ho$ `m§Zr 1912 gmcr "_oUmMm R>gm' ZmdmMr EH$ JwßV nmocrgr MmVw`© H$Wm
{c{hcr. MQ>H$Xma ahñ`H$WoMm EH$ Z_wZm Ë`m§Zr V`ma Ho$cm. _amR>r H$Wm-H$mX§~ar coIZmV EHy$UM

17
E_. E. ^mJ 2-_amR>r : "cmoH${à` gm{hË` Am{U {dkmZ gm{hË`' ...2
cm{cË` AmUÊ`mMm _moR>m dmQ>m \$S>Ho$ `m§Mm Amho. "AQ>Ho$nma' hr Ë`m§Mr {deof cmoH${à` H$mX§~ar
Amho. AV¥ßV dmgZm§Mr H$ënZoÀ`m g¥îQ>rV nyV©Vm H$ê$Z KoÊ`mMo EH$ gmYZ `m ÑîQ>rZo \$S>Ho$ `m§Zr
H$mX§~arH$S>o nhm`cm {eH${dco. "emoZmZ', "Añ_mZ', "Vw\$mZ' Aem {H$VrVar H$mX§~è`m§VyZ Ë`m§À`m
coIZmMr nÕVr Ü`mZmV `oVo.
cmoH${à` gm{hË` àM§S> In Agcoco Agë`mZo Ë`mMr {Z{_©Vrhr àM§S> Pmcr. EImXm dmñVd
OrdZmVcm àý KoD$Z AJa B{Vhmg, nwamUmVrc àg§Jmdê$Z cmoH${à` gm{hË`mMr {Z{_©Vr hmoV Jocr.
cmoH${à` gm{hË` ho AmOhr dmMH$m§Mr JaO Amho. dmMH$m§À`m AmdS>rda Ë`m gm{hË`mMr _Xma Amho.
dmMH$mcm {IidyZ R>odÊ`mMo gm_Ï`© `m gm{hË`àH$mamV Amho.
cmoH${à` gm{hË` {c{hUmè`m coIH$m§Zm AmnU cmoH${à` coIH$ Agë`mMm A{^_mZ Agë`mMo
{XgVo. cmoH${à` coIH$ AZ§V {V{~co åhUVmV, ""_r A{^_mZmZo gm§JVmo H$s "_r cmoH${à`
H$mX§~arH$ma' Amho.'' (n[adV©ZmMm dmQ>gê$, n¥îR> 99) cmoH${à` coIH$m§Zr H$Wm, H$mX§~ar `m
àH$mamV gmVË`mZo Am{U {dnwc coIZ Ho$co Amho. dmMH$m§Zm dmMZmMr JmoS>r cmdÊ`mMo H$m_ cmoH${à`
gm{hpË`H$m§Zr Ho$co. Ë`m~amo~a dmMH$m§Mm à{VgmX nmhÿZ Ë`m§Zm gmVË`mZo H$mhrVar ZdZdrZ XoÊ`mMm
à`ËZ Ho$cm. AmYw{ZH$ H$mimVrc ~Xccoë`m g§X^mªMm A{Ve` H$m¡eë`mZo dmna H$ê$Z KoVë`mZo
~m~m H$X_, gwhmg {eadiH$a ho coIH$ A{YH$ cmoH${à` PmcoV.
dmñVdmMo {MÌU H$aUmè`m coIH$m§Zrhr a§OH$ ñdê$nmMo coIZ Ho$co Amho. CXm. "Jma§~rMm ~mny'
hr lr. Zm. n|S>go `m§Mr H$mX§~ar. gd©gm_mÝ` _amR>r a{gH$ _ZmMo OmXÿJma åhUyZ {d. g. Im§S>oH$a
`m§Zm AmoiIco OmVo. `m OrdZdmXr coIH$mZo gwÕm a§OH$ {MÌU Amnë`m coIZmV Ho$co Amho. _mÌ
Ë`mVyZ OrdZqMVZ A{YH$ CR>mdXma {XgVo. H$Wm, H$mX§~ar, ê$nH$H$Wm Ago Im§S>oH$am§Mo gm{hË`
{deof AmoiIco OmVo. ê$nH$H$Wm§VyZhr Ë`m§Zr ñdV§Ì R>gm C_Q>dcm. "gmJam, AJñVr Amcm', "VrZ
H$cmd§V' Aem H$mhr Ë`m§À`m ê$nH$H$Wm à{gÕ AmhoV. "``mVr', "A_¥Vdoc' Aem AZoH$ H$mX§~è`mVyZ
{d. g. Im§S>oH$am§Mr cmoH${à`Vm OmUdVo.
n cmoH${à` gm{hË` Am{U _amR>r dmMH$
dmMH$ hm cmoH${à` gm{hË`m_Yrc _hÎdnyU© AmYmañV§^ Amho. cmoH${à` dmL²>_`mMo dmMZ hr
_mZ{gH$ JaO AgVo. åhUyZM OJmVë`m gd©M ^mfm§V dmMH$m§À`m A{^éMrcm ng§V nS>oc Ago
cmoH${à` dmL²>_` {Z_m©U hmoV AgVo. AmOÀ`m YmdnirÀ`m OJmV _Ü`_dJu`m§Mr _mZ{gH$ Hw$M§~Um
hmoVo Aemdoir hcHo$\w$cHo$ a§OZ hmoB©c Ago H$mhrVar dmMH$m§Zm dmMm`cm hdo AgVo.
cmoH${à` gm{hË`mMr à{gÕr dmMH$m§n`ªV nmohMVo Ë`mdoir cmoH${à` gm{hË` Am{U dmMH$m§Mm
g§~Y§ OwiZy `oVmo. dmMH$m§n`ªV Vo nwñVH$ nmohmoMno `ªV coIH$mcm M¡Z ZgVo. dmMH$gwÕm AJXr I_§JnUo
cmoH${à` H$cmH¥$VrMm AmñdmX KoV amhVmo. _amR>r dmMH$m§Mm {dMma Ho$cm Va Zm. gr. \$S>Ho$, {d. g.
Im§S>oH$a, ~m~m H$X_, gwhmg {eadiH$a, M§ÐH$m§V H$mH$moS>H$a, AZ§V {V{~co, d. ~m. ~moYo, lrH$m§V
18
{gZH$a BË`mXr coIH$m§À`m H$Wm, H$mX§~è`m§Mo dmMZ Ë`m§À`mH$Sy>Z Ho$co OmVo. Eo{Vhm{gH$ H$mX§~arH$mam_Ü`o
aU{OV XogmB©, {edmOr gmd§V `m§À`m H$mX§~è`m A{YH$ dmMë`m OmVmV.
cmoH${à` coIH$ ñdV…nojm dmMH$mer A{YH$ ~m§{YcH$s OnVmV. ho coIH$ OrdZmVco àý
_m§S>V ZmhrV. dmMH$m§Zm hcHo$-\w$cHo$ dmQ>c
o AgoM Ë`m§Zm dmMmd`mcm XoVmV. Ë`m dmMH$mcm {d{eîQ>
_Z…pñWVrV R>odÊ`mMo H$m_ Vo H$aVmV. dmMH$mcm dmMZmMr AmdS> {Z_m©U ìhm`cm hdr, `mMr Vo
H$miOr KoVmV. dmMH$ Ë`m dmMZmZo Jw§VyZ amhVmo. dmMH$m§À`m àË`j OrdZmVrc AV¥ßV BÀN>m d
AmH$m§jm nyU© H$aVmZm nyU© ImoQ>m AZw^d coIH$ Amnë`m gm{hË`H¥$VrVyZ XoV AgVmV.
cmoH${à` dmL²>_` Am{U dmMH$mMr AmdS> `m JmoîQ>rH$S>o nm{hco Va cmoH${à` gm{hË`mVco ~aoMgo
{MÌU ho a§OZmÀ`m nmVirda AgVo. a§OZm_wiM o coIZ dmMH${à` hmoV.o gd©gm_mÝ` dmMH$ H$WmZH$mV,
KQ>Zm-àg§JmV AS>H$Vmo. dmMH$mcm g_Ooc Aer ghO gmonr Vr ^mfm AgVo. ho gm{hË` dmMVmZm
dmMH$mcm WmoS>m doi OrdZmMm {dga nS>Vmo. Á`m ñdê$nmMo Am`wî` dmMH$m§Zm àË`j OJVm `oV Zmhr
Ë`mMm àË`` ñdßZ_` OJVmÀ`m ñdê$nmV cmoH${à` gm{hË`mVyZ `oVmo. [aH$m_m doi Kmc{dÊ`mgmR>r,
H$a_UwH$sgmR>r, OrdZmVrc g_ñ`m {dgê$Z nwñVH$m§V a§Jdcoco amo_m§MH$mar, e¥§JmarH$, ñdßZdV OJ
AZw^dÊ`mgmR>r cmoH${à` coIZ dmMco OmVo. WmoS>Š`mV, dmMZr`Vm, a§OH$Vm `m JmoîQ>r cmoH${à`
coIZmV AgVmV.
cmoH${à` gm{hË`mMm dmMH$dJ© Iyn dmT>cco m AgVmo nU coIH$mMm Am{U dmMH$mMm g§nH©$ _mÌ
VwQ>cocm AgVmo. dmMH$m§À`m {R>H$mUr Zì`m g§doXZj_Vm {Z_m©U H$aUo, Ë`m§Mr A{^éMr C§MmdUo hr
C{ÔîQ>ço cmoH${à` gm{hË`mVyZ gmÜ` hmoV ZmhrV. hr cmoH${à` coIH$m§Mr _`m©Xm Ë`m§À`m AZw^d
J«hUj_VoV Amho. H$cmË_H$ dmL²>_` _mÌ coIH$mcm dmMH$m§er OmoS>Umao Agë`mZo XmoKm§V g_Ýd`
amhÿ eH$Vmo. cmoH${à` gm{hË` ho a§OZ H$aVo EdT>mM {dMma dmMH$mZo Ho$cocm AgVmo.

1.4 eãXmW© d {Q>nm


^yVH$mimgŠVr : ^yVH$mimMo AmH$f©U
Jm°{gn : (_yi B§J«Or eãX) A\$dm
gyaVH«$sS>m : e¥§Jma

1.5 g_mamo n
`m KQ>H$m_Ü`o AmnU cmoH${à` gm{hË`mMr g§H$ënZm g_OmdyZ KoD$Z cmoH${à` gm{hË`mMo
ñdê$n H$moUVo Vo nm{hco. cmoH${à` gm{hË`m~amo~a H$cmË_H$ gm{hË`, gr_mdVu gm{hË` `m g§H$ënZm
Am{U Ë`mVco gmå`^oX Ü`mZmV KoVco. cmoH${à` gm{hË`mMo àH$ma, d¡{eîQ>ço g_moa R>odyZ cmoH${à`
19
gm{hË` Am{U dmMH$m§Mr A{^éMr `m§{df`r {ddoMZ Ho$co. Ë`mM~amo~a _amR>r cmoH${à` gm{hË`mMr
àoaUm, CJ_, dmQ>Mmc Am{U {dH$mg `m~ÔcMm ñdV§ÌnUo {dMma nm{hcm Amho. cmoH${à` gm{hË`
dmMH$m§À`m JaOoVyZ {Z_m©U hmoV Agco Var ho gm{hË` _Ü`_dJu` OrdZmMo gm{hË` Amho `m§{df`r
_m§S>Ur Ho$cr Amho.

1.6 gamdmgmR>r àý
{Q>nm {chm.
1. cmoH${à` gm{hË` : g§H$ënZm d ñdê$n
2. cmoH${à` gm{hË`mMo {deof
3. _amR>r cmoH${à` gm{hË` {dH$mg Am{U dmQ>Mmc
4. _amR>r cmoH${à` gm{hË`mVrc {df`mMm gmMo~§XnUm
1.7 A{YH$ dmMZ
1. _amR>r H$WoMr pñW{VJVr : gmo_U A§Ocr
2. gm{hË` Am{U gm_m{OH$ g§X^© : gmo_U A§Ocr
3. n[adV©ZmMm dmQ>gê$, {Xdmir A§H$ 1999

1.8 CnH««$_
1. Vw_À`m n[agamVrc cmoH${à` coIH$mMr _wcmIV ¿`m.
2. cmoH${à` gm{hË`{Z{_©Vr H$aÊ`mMm à`ËZ H$am.
ooo

20
KQ>H$ : 2
^mcy : ~m~m H$X_
2.1 C{ÔîQ>o
`m KQ>H$mMm Aä`mg Ho$ë`mZ§Va AmnUmg;
l ~m~m H$X_ `m§Mm gm{hpË`H$ n[aM` hmoB©c.
l "^mcy' `m H$mX§~arMo H$WmZH$ g_OyZ `oB©c.
l nmird àmUr Am{U _mUyg `m§À`mVrc {Oìhmù`mMo ñdê$n g_Ooc.
l "^mcy' `m H$mX§~arVrc ì`{ŠV{MÌU g_OyZ KoVm `oB©c.
l "^mcy' `m H$mX§~arVrc àg§J{MÌU g_OyZ `oB©c.
l "^mcy' `m H$mX§~arVrc ^mfm{deof g_OyZ `oB©c.
l cmoH${à` gm{hË`mMo doJionU cjmV `oB©c.

2.2 àmñVm{dH$
H$mX§~ar hm cmoH${à` dmL²>_`àH$ma Amho. Vmo ~XcË`m g_mOdmñVdmcm gm_moam OmVmo. g_mOdmñVd
hoM H$mX§~arMo Ame`Ðì` AgVo. coIH$mcm gm_m{OH$ ^mZ Agoc Va Mm§Jcr H$mX§~ar {Z_m©U hmoVo.
H$mX§~ar_Ü`o {dñV¥V OrdZnQ>, AZoH$ nmÌm§Mm g_mdoe, Ë`m§À`m g§~§YmVrc Jw§VmJw§V, Ë`m§À`mVrc
VmUVUmd XmIdcoco AgVmV.
~m~m H$X_ `m§À`m "^mcy' `m cmoH${à` H$mX§~ar_Ü`o Img AZw^dm§Mo Xe©Z KS>dUmao H$WmZH$
Am{U à^mdr Ame`gyÌo Amcocr AmhoV. nmird àmÊ`mMm B©_mZrnUm, g§H$Q>g_`r _mUgmgmaIr _XV
H$aUo, chmZnUrM AmB©-d{S>cm§Zm nma»`m Pmcoë`m g‚mcoZo OrdZmVrc g§H$Q>m§Zm R>m_nUo gm_moao
OmUo, gV² àd¥ÎmrMm {dO` hmoD$Z dmB©Q> àd¥ÎmrMm {~_moS> hmoUo ho "^mcy' H$mX§~arMo {deof Zm|XdVm
`oVrc. ho gd© Aä`mgÊ`mnydu ~m~m H$X_ `m§Mm gm{hpË`H$ n[aM` H$ê$Z KoD$.

2.3 coIH$ n[aM`


dragoZ AmZ§Xamd H$X_ C\©$ ~m~m H$X_ `m§Mm OÝ_ 4 _o 1929 amoOr Pmcm. Ë`m§Mo ~mcnU,
emco` OrdZ d ì`{ŠV_ÎdmMr OS>UKS>U H$moëhmnya `oWo Pmcr. ~m~m H$X_ `m§Mo àmW{_H$ {ejU
VnmodZ emioV, _mÜ`{_H$ {ejU {dÚmnrR> hm`ñHy$c_Ü`o Pmco Va amOmam_ _hm{dÚmc`mVyZ Ë`m§Zr
21
~r. E. Mr. nXdr g§nmXZ Ho$cr. d{S>cm§À`m AH$mcr {ZYZmZ§Va Ë`m§Zr EcEc~rMo {ejU nyU© Ho$co.
~m~m H$X_ `m§Zr 1954 Vo 1958 `m H$mimV \$m¡OXmar H$moQ>m©V à°ŠQ>rg Ho$cr. Ë`mZ§Va gaH$mar dH$sc
åhUyZ Ë`m§Zm ZmoH$ar {_imcr. `m ZmoH$arÀ`m H$mimV Amnë`m g§nH$m©V Amcoë`m {d{dYa§Jr ì`ŠVt_wio
~m~m H$X_ coIZmH$S>o dico.
~m~m H$X_ `m§Mr "àc`' hr n{hcr H$mX§~ar 1965 gmcr àH$m{eV Pmcr. Ë`mZ§Va ~m~m§Zr 87
H$mX§~è`m, AZoH$ H$Wm, cKwH$Wm Am{U "`wda AQ>Ýo eZ ßcrO' ho àdmgdU©Z {c{hco. AmMm`© AÌo `m§Zr
Ë`m§À`m n{hë`mM H$mX§~arda "_amR>m'_Ü`o Amnë`m Img e¡crV Ë`m§Mo H$m¡VwH$ H$aUmam AJ«coI
{c{hcm. Ë`m§Mr "àc`' hr H$mX§~ar IwnM cmoH${à` Pmcr; BVH$s H$s `m H$mX§~arÀ`m nmM-nmM hOma
àVtÀ`m Xhm Amd¥Î`m {ZKmë`m. Ë`mM~amo~a "BÝgm\$', "amhr', "ídoV{Jar', "~Xcm', "AqOŠ`',
"g|À`war', "a_r', "{~ZYmñV', "dmXidma§', "^mcy', "Omo{V~mMm Zdg', "CZmS> _¡Zm', "XJm', "emim
gwQ>cr nmQ>r \w$Q>cr', "A{^ZoÌr', "Vw\$mZ' BË`mXr H$mX§~è`m§Zm àM§S> cmoH${à`Vm cm^cr. ~m~m§À`m
"Omc', "Omo{V~mMm Zdg', "CZmS> _¡Zm', "XJm', "^mcy', "nmM ZmOyH$ ~moQ>o' `m H$mX§~è`mda {MÌnQ>
{ZKmco. Ë`m§À`m "Xodm eßnW Ia§ gm§JoZ' `m {MÌnQ>mÀ`m H$Wocm B.g. 1985-86 À`m 23 ì`m
_hmamîQ´> amÁ` _amR>r {MÌnQ> _hmoËgdmV CËH¥$îQ> H$WoMo nm[aVmo{fH$ {_imco. `m{edm` H$adra ^yfU
nwañH$ma, _¥Ë`w§O` à{VîR>mZMm nwañH$ma, nwUo _amR>r J«§Wmc` gÝ_mZ Ago N>moQ>o-_moR>o 27 nwañH$ma d
_mZnÌm§Zr Ë`m§Zm gÝ_m{ZV Ho$co. 20 Am°ŠQ>mo~a 2009 amoOr Ë`m§Mo dmY©Š`mZo {ZYZ Pmco.
~m~m H$X_m§Zr Amnë`m coIZmZo gd©gm_mÝ` _mUgmcm, dmMH$mcm {IidyZ R>odco. _mZdr
OrdZmÀ`m {MÌ{d{MÌ, M_ËH¥$VrnyU© H$hmÊ`m, _mZdr ñd^mdmMo AJ{UV Z_wZo Ë`m§À`m coIZmVyZ
AmT>iVmV. dmñVd Am{U H$ënZm `mMo _Zmohmar {MÌU H$aUmè`m ~m~m§Zr cmoH${à` coIH$ åhUyZ
»`mVr {_i{dcr Amho. coIZm~amo~aM ~m~m§Zm n|qQ>J, {eH$ma ho N>§X hmoVo.
~m~m H$X_ `m§À`m "^mcy' `m H$mX§~arMo H$WmZH$, ì`{ŠV{MÌU, àg§J{MÌU, g§Kf©,
dmVmdaU{Z{_©Vr, ^mfme¡cr `m KQ>H$m§Mo {ddoMZ nwT>rcà_mUo H$aVm `oB©c.

2.4 {df` {ddoMZ


2.4.1 "^mcy' H$mX§~arMo H$WmZH$
H$mX§~arV H$WmZH$ hm _hÎdmMm ^mJ AgVmo. H$WmZH$ hm H$mX§~arMm AmË_m Amho. Mm§Jë`m
H$WmZH$m_wio H$mX§~ar dmMH$mÀ`m Mm§Jcr ñ_aUmV amhVo. ~m~m H$X_ `m§À`m "^mcy' `m H$mX§~arMo
H$WmZH$ a§OZ{à` `m àH$mamVrc Amho. ho H$WmZH$ JwÝhoemoYH$Wm `m àH$mamV `oV.o `m H$mX§~arV ~§{XñV
H$WmZH$ AgyZ coIH$mZo YŠH$mV§ÌmMm dmna Ho$cm Amho. H$mX§~arMm àma§^ AmH$f©H$ nÕVrZo dmMH$mcm
AmH¥$îQ> H$aÊ`mgmaIm Ho$cm Amho.

22
~m~m H$X_ `m§Mr "^mcy' hr A{Ve` cmoH${à` H$mX§~ar Amho. `m H$mX§~arV ^mcy ZmdmÀ`m
àm_m{UH$, B_mZXma nmird Hw$Í`mMr H$hmUr `oVo. Vgo _mZdr OrdZ Am{U àmUrOrdZ `m§Mo ZmVo AVyQ>
Amho. Jm`, ~¡c, åh¡g, KmoS>m, _m§Oa, Hw$Ìm ho àmUr _mZdmÀ`m ^md{dœmVrc _hÎdmMo KQ>H$. `m
àmÊ`m§Mm dV©Zì`dhma hm XoIrc coIH$mÀ`m qMVZmMm Am{U coIZmMm {df` hmoD$ eH$Vmo. _mZdmà_mUo
Ë`m§Zm ~mocVm `oV Zgco Var Vo H¥$VrVyZ _mZdr ì`dhma {gÕ H$aV AgVmV. ~m~m H$X_ `m§Zr àñVwV
H$mX§~ar_Ü`o ^mcy Hw$Í`mcm _mZdr ê$n XoÊ`mMm à`ËZ Ho$cm Amho; Am{U Vmo ~amM `eñdrhr Pmcm
Amho. `mgmo~V gÁOcm `m VéUrMr H$Wmhr Jw\§ $cocr Amho. AmîQ>r `m IoS>Jo mdmV am_amd a§H$ hm JmdR>r
ZVÐîQ> lr_§V nwT>mar amhVmo. Vmo gd© Jmdmcm Am{U n§MH«$moercm N>iVmo. `m H$mX§~arV gwîQ> Am{U XwîQ>
àd¥ÎmrMm g§Kf© aoImQy>Z `m_Ü`o eodQ>r gV²àd¥ÎmrMm {dO` hmoVmo ho Ame`gyÌ {XgVo. gÁOcmgma»`m
Mm[aÍ`g§nÝZ VéUrcm ^mcy gmaIm Hw$Ìm gmW XoVmo. B_mZr Hw$Í`mMo {MÌU dmMH$mcm Mm§JcoM ^mdVo.
2.4.2 ^mcy d g‚mcm `m§À`mVrc {Oìhmim
chmZnUrM AmB©-d{S>cm§Mo N>Ì hancoë`m gÁOcoMm gm§^mi gÁOcoÀ`m d{S>cm§Mo {_Ì Amßnm
nmQ>rc H$aVmV. gÁOcm chmZ AgVmZmM AmB© dmaVo Va eoVO{_ZrÀ`m ^m§S>UmV am_amd a§H$ gÁOcoÀ`m
d{S>cm§Mm IyZ H$aVmo. Amßnm nmQ>cmÀ`m dmS>çmV gÁOcm chmZmMr _moR>r hmoV.o AË`§V gwX§ a, gmVdrn`ªV
{eH$cocr, dmMZmMm N>§X OmonmgUmar gÁOcm VéU hmoVmM Amßnm nmQ>rc {VÀ`m c½Zmg§~§Yr {dMma
H$aVmV. dmS>çmV gÁOcm Amnë`mgmo~V ^mcy `m Hw$Í`mMm gm§^mi H$aVo. ^mcyMm d gÁOcmMm
EH$_oH$m§~amo~a {Oìhmim Amho. BVH$m H$s ^mcycm ImD$ KmVë`m{edm` gÁOcm OodV Zgo. am_amd
a§H$mÀ`m d gÁOcoÀ`m KamÊ`mV eoVO{_ZrgmR>r hmS>d¡a gwê$M amhVo. am_amd a§H$mMm _wcJm a§Jamd
~mhoa»`mcr Amho. Vmo Vê$U g‚mcoda S>moim R>odVmo. gÁOcocm ^«îQ> H$aÊ`mgmR>r Q>nVmo. EHo$ {Xder
a§Jamd g§Yr gmYyZ amZmV EH$Q>çm Agcoë`m g‚mcoda A{Vàg§J H$aÊ`mMm à`ËZ H$aVmo. na§Vw ^mcy
Hw$Í`m_wio gÁOcm a§JamdÀ`m VmdS>rVyZ ghrgcm_V gwQ>V.o A{Vàg§J H$aUmè`m a§JamdMo ^mcy hmchmc
H$aVmo. ^mcyÀ`m hëë`mVyZ a§Jamd H$gm~gm {ZgQ>Vmo.
2.4.3 ^mcyMr nÝZm d Jwcr Hw$Ìrer _¡Ìr
^mcyÀ`m hëë`mZo {~Wacocm a§Jamd ^mcycm g§n{dÊ`mMo R>a{dVmo. Amnë`m _mc{H$Urda A{Vàg§J
H$aUmè`m a§Jamdcm AmnU Mm§JcmM YS>m {eH${dë`mMm ^mcycm A{^_mZ Amho. na§Vw AmVm Amnë`m
Ordmda ~oVUma `mMr OmUrd hmoVmM ^mcy gmdY hmoVmo. Amnë`m ào`grOdi, Jwcr Hw$ÌrOdi hr JmoîQ>
Vmo ~mocZy hr XmI{dVmo. `mda Jwcr åhUVo, "^mcy, _r a§Jamdcm OmD$Z \$moS>V'o . `mda ^mcy Jwcrcm em§V
amhÊ`mMm gëcm XoVmo. ^mcy _mUgmà_mUo S>mdnoM H$aÊ`mMo R>a{dVmo. a§JamdZo AmUcoë`m nÝZm Hw$Ìrer
^mcy g§YmZ OmoS>Vmo. {VÀ`m_m\©$V a§JamdÀ`m dmS>çmVrc I~a ^mcy {_i{dV amhVmo. BH$S>o _mÌ ^mcy
Am{U nÝZm Hw$ÌrMr _¡Ìr ^mcyÀ`m nyd©ào`grcm-Jwcrcm AmdS>V Zmhr. `oWo coIH$mÀ`m H$mam{JarMr
à{MVr `oV.o cmoH${à` gm{hË`mV Aer H$mam{Jar coIH$mcm H$amdr cmJVo H$maU Vo cmoH${à` gm{hË`mMo
23
d¡{eîQ>ç Amho. ^mcyMm H$m`_Mm ~§Xmo~ñV H$aÊ`mgmR>r a§H$ {nVm-nwÌ nÝZmMm dmna H$aVmV. ^mcycm
_maÊ`mgmR>r nÝZmcm Amßnm nmQ>cm§À`m eoVmV gmoS>VmV. na§Vw VoWo hOa AgUmar Jwcr nÝZmda Mmc
H$aVo. ^mcy nÝZmcm `mVyZ gmoS>dVmo. na§Vw Amnë`m nÝZmMo ^mcyZM
o hmc Ho$co Agm J¡ag_O H$ê$Z KoD$Z
a§H$ {nVm-nwÌ AmUIrZM {MS>VmV. nwT>o ^mcynmgyZ nÝZmcm Mma {nëcr Pmë`mZ§Va Va Ë`m§Mo {nÎm
Mm§JcoM IdiVo. ^mcyMm H$m`_Mm ~§Xmo~ñV H$aÊ`mgmR>r a§H$ {nVm-nwÌ JmdÀ`m cmoH$m§À`m gøm KoD$Z
^mcy {ngmicm Amho, Ë`mMm ~§Xmo~ñV ìhmdm åhUyZ VmcwŠ`mcm ImoQ>m AO© nmR>dVmV.
2.4.4 g‚mcoMo c½Z am_amd _moS>Vmo : ^mcyMr _XV
d`mV Amcoë`m gÁOcogmR>r Amßnm nmQ>rc ~m^yiJmdÀ`m O`§V nmQ>rc `m§Mo ñWi emoYVmV.
~m^yiJmdMm O`§V hm lr_§V AmB©-~m~m§Mm EHw$cVm EH$ _wcJm AgVmo. Vmo XoIUm Am{U é~m~Xma
AmhoM {edm` ~r.E. hmoD$Z d{H$crMm Aä`mg H$aV AgVmo. Ë`mcm {eH$cocr _wcJr hdr AgVo.
Varhr gÁOcocm nmhVmM Vmo Am{U Ë`mMo AmB©-dS>rc H$_r {eH$coë`m gÁOcocm ng§V H$aVmV.
gÁOcocm ng§V H$ê$Z {ZKVmZm dmQ>oV am_amd a§H$ Ë`m§Zm Kar ZoVmo. Vmo gÁOcm hr ^Jd§VamdmÀ`m
aIocrMr _wcJr AgyZ Vr c\$S>o~mO Amho Ago O`§Vmg d Ë`mÀ`m AmB©-d{S>cm§Zm ImoQ>oM gm§JVmo.
`m_wio J¡ag_O Pmë`mZo gÁOcm ng§V AgyZhr ~m^wiJm§dH$a {Zamon XoV ZmhrV. am_amd a§H$mZoM
nmhþÊ`m§Mo H$mZ ^aë`mZo Amnco c½Z _moS>co `mMo gÁOcocm Xþ…I hmoVo. `mVyZ _mJ© H$mT>Ê`mgmR>r
gÁOcm YmS>gmZo O`§Vmcm EH$ {dZ§VrnÌ {c{hVo. Vo nÌ Amnë`m {dídmgy ^mcy Hw$Í`mH$Sy>Z nmR>{dVo.
Ë`m nÌmdê$Z O`§Vmcm dmñVdmMr OmUrd hmoVo. nÌ dmMyZ Vmo A§V_y©I hmoVmo. {dZmH$maU J¡ag_OmVyZ
AmnU `m Mm[aÍ`dmZ, gw§Xa _wcrcm ZmH$maVmo AmhmoV `mMr OmUrd hmoD$Z O`§Vm ^mcy~amo~a Amnë`m
hmoH$mamMr {ZemUr åhUyZ ~mJoVrc Jwcm~mMr \w$co nmR>dyZ XoVmo. hr JmoîQ> Z§Va gÁOcm Amnë`m
d{S>cmg_mZ AmßnmH$mH$m§Zm gm§JZy AmnU O`§VmerM c½Z H$aUma Agm R>m_ {ZYm©a Vr ì`ŠV H$aVo. `oWo
^mcyÀ`m Am{U gÁOcoÀ`m ñZohmMr, AmnwcH$sMr dmMH$m§Zm _m{hVr hmoVo. ^mcy hm àmUr AgyZhr
YÝ`mMr MmH$ar B_mZo-BV~mao H$aVmo Va gÁOcm _mUgm§~amo~a àmÊ`m§dahr {VVŠ`mM __VoZo ào_
H$aUmar Amho `mMm dmMH$mcm àË`` `oVmo.
2.4.5 O`§Vmcm \$m¡OXma Im§S>oH$am§Mr _XV
Amnë`m Am{U gÁOcoÀ`m c½ZmV {~KmS> AmUUmè`m JmoîQ>tMm Iao-ImoQ>onUm VnmgÊ`mgmR>r
gmamoio `oWo ~XcyZ Amcoë`m Amnë`m _hm{dÚmc`rZ {_ÌmMr-Im§S>Ho $a \$m¡OXmamMr _XV KoÊ`mMo O`§V
R>a{dVmo. coIH$ `oWo `moJm`moJ `m cmoH${à` gm{hË`mÀ`m d¡{eîQ>çmMm nwaonya Cn`moJ H$ê$Z KoVmo.
O`§VmMr d Im§S>oH$am§Mr ^oQ> hmoVo. ^oQ>rV O`§Vm gÁOco{df`r Am{U am_amd a§H$m§Zr gm§{JVcoë`m
JmoîQ>r{df`r Im§S>oH$am§Zm _m{hVr XoVmo. Ë`mnyduM Im§S>oH$am§Mo ^mcy Hw$Í`m{df`rMm ghtMm ImoQ>m AO©
Amcocm AgVmo. Im§S>oH$a am_amd a§H$m{df`r g§nyU© _m{hVr Jmoim H$aVmo Am{U ehm{Zem H$aÊ`mgmR>r
O`§Vmcm ImoQ>çm hdmcXmamÀ`m doe^yfoV KoD$Z AmîQ>r JmdmV nmohmoMVmo. am_amd a§H$mÀ`m MM}VyZ AO©
24
ImoQ>mM Amho ho Im§S>oH$a \$m¡OXma AmoiIVmo. Amßnm nmQ>cm§À`m dmS>çmda OmD$Z ^mcy Hw$Í`mcm d
gÁOcocm nmhVmM am_amd a§H$ d Ë`mMm _wcJm {H$Vr dmB©Q> dmJy eH$VmV `mMr Im§S>Ho $am§Zm d O`§Vmcm
ImÌr nQ>V.o Ë`m§Zm ^mcy Hw$Ìm d gÁOcm XmoKho r Mm§Jcr Agë`mMm {dídmg nQ>Vmo. VoWo ImoQ>çm dofmV
Amcoë`m O`§Vmcm ^mcy AmoiIVmo. O`§Vm d Im§S>oH$a {ZKyZ OmVmM gÁOcocm O`§Vm `oD$Z Joë`mMo
IwUoZo nQ>dyZ XoVmo.
2.4.6 ^mcyMm ~§Xmo~ñV H$aÊ`mMm à`ËZ
Im§S>oH$a \$m¡OXma ^mcy{df`rÀ`m VH«$marMr XIc KoD$Z dñVwpñWVr g_OVmM naV OmVmV. `m
KQ>ZoZo am_amd a§H$ {MS>VmV. Im§S>oH$am§{df`r S>r.Eg.nt.H$S>o VH«$ma H$aVmV. Im§S>oH$a S>r.Eg.nt.Zmhr
^mcy{df`rMr dñVwpñWVr gm§JyZ am_amd a§H$m§ZmM g_O XoVmV. `m àH$mamZo am_amd a§H$ ^cVoM
d¡VmJVmV. ^mcyMm H$m`_Mm ~§Xmo~ñV H$aÊ`mgmR>r am_amd a§H$ d _wcJm a§Jamd V`mar H$aVmV. XmoKo
{nVm-nwÌ am_moem§Zm ~amo~a KoD$Z nÝZmgmo~V IoiUmè`m àU`mamYZ H$aUmè`m ^mcycm _maÊ`mgmR>r
_mimda `oVmV. am_amd a§H$ ^mcyda ~§XÿH$ amoIVmV. EH$m jUmMmhr {dc§~ Z cmdVm Jmoir PmS>VmV.
na§Vw a§H$mÀ`m XþX£dmZo Jmoir ^mcy EodOr nÝZmcm cmJVo. a§H$mMr nÞm Hw$Ìr JVàmU hmoVo. `m AMmZH$
Pmcoë`m Jmoir~mamZo {~Wacocm ^mcy gmdY hmoD$Z Amßnm nmQ>cm§Mm _im JmR>Vmo. H$mi§ Vm|S> H$ê$Z a§H$
{nVmnwÌ _mKmar Kar naVVmV.
^mcy a§H$mÀ`m Jmoir~mamVyZ ~MmdVmo. nU nÝZm Hw$Ìr {dZmH$maU _¥Ë`ycm gm_moar OmVo. `mdoir
^mcy Am{U nÝZmnmgyZ Pmcocr Mma {nco a§H$mÀ`m dmS>çmV AgVmV. ^mcycm AmVm Ë`m§Mr H$miOr
dmQ>V AgVo. nyd©ào`gr Jwcrcm gm§JyZ Ë`m {ncm§Mm gm§^mi H$aÊ`mMo ^mcy R>a{dVmo. gwadmVrg ZH$ma
XoUmar Jwcr {ncm§Zm KoD$Z gai Amßnm nmQ>cm§À`m _ù`mV `oV.o `m KQ>ZVo Zy àm{U_mÌm§À`m EH$_oH$m§darc
ào_mMr à{MVr `oVo.
2.4.7 O`§Vmcm AÝZmVyZ {df~mYm
gÁOco{df`rMm J¡ag_O Xÿa hmoVmM O`§Vm Amßnm nmQ>cm§À`m dmS>çmda `oVmo. VoWo gÁOcmÀ`m
hmVMm {eam ImdyZ Am{U MhmnmZ H$ê$Z O`§Vm Jmdr {ZKVmo. dmQ>Vo am_amd a§H$ ^oQ>VmV. O`§Vmcm Kar
ZoVmV. _wcmÀ`m dmT>{XdgmMo ImoQ>oM H$maU gm§JyZ O`§Vmcm OodUmgmR>r Wm§~dyZ KoVmV. OodUmV {df
KmcyZ O`§Vmcm g§n{dÊ`mMm H$Q> H$aVmV. O`§Vm Jmdr `oVmo Va VoWo ZmJmoOramd Om_IoS>H$a Amnë`m
_wcrÀ`m-gw{_ÌmÀ`m ñWim~m~V MMm© H$aÊ`mgmR>r Amcoco AgVmV. O`§Vm gw{_Ìmcm R>m_ ZH$ma XoVmo
Am{U AmnU gÁOcoerM {ddmh H$aUma Agë`mMo AmB©-d{S>cm§Zm gm§JVmo. AmB©-d{S>cm§Zr ~moccoë`m
amJmVyZ O`§V {_Ì-Im§S>Ho $a \$m¡OXmam§H$S>o OmVmo. Vmon`ªV OodUmV H$mcdcoë`m {dfmMm A§_c O`§VmÀ`m
A§J^a ngaVmo. JmS>r MmcdV nmocrg Mm¡H$sÀ`m XmamV `oVmM O`§V JmS>rVM ~oewÕ hmoD$Z nS>Vmo.
Im§S>oH$am§Zm ho H$iVmM cJoM O`§Vmcm XdmImÝ`mV XmIc H$ê$Z Am¡fYmonMma gwê$ H$aVmV. JmdmH$S>o
hr ~mV_r H$iVmM O`§VmÀ`m AmB©-d{S>cm§Zm A{Ve` dmB©Q> dmQ>Vo. BH$S>o O`§Vm ewÕrda `oVmM
25
Im§S>oH$a Ë`mcm {df~mYo{df`r {dMmaVmV. O`§Vm AmnU AmîQ>r Jmdr OmD$Z Amßnm nmQ>cm§À`mV
gÁOcoÀ`m hmVMm {eam Am{U am_amd a§H$mÀ`mV OodU KoVë`mMo Im§S>oH$am§Zm gm§JVmo. AmVm O`§Vmcm
hr {df~mYm H$moUr Ho$cr ho emoYÊ`mMo _moR>o AmìhmZ Im§S>oH$a \$m¡OXmam§g_moa AgVo.
2.4.8 am_amd a§H$mg AQ>H$
O`§Vmcm AÝZmVyZ Pmcocr {df~mYm H$moUr Ho$cr ho emoYÊ`mgmR>r \$m¡OXma Im§S>oH$a AmîQ>r Jmdr
`oVmV. Vo àW_ Amßnm nmQ>rc `m§À`m dmS>çmda `oVmV. O`§Vmcm {df~mYm Pmcr ho g_OVmM g‚mcm
~oewÕ nS>Vo. WmoS>çm doimZo gmdaVmM gÁOcmcm g{dñVa gm§{JVco OmVo. g§e{`V JwÝhoJma åhUyZ
Im§S>oH$a Amßnm nmQ>rc Am{U am_amd a§H$mg AQ>H$ H$aVmV. `mdoir a§H$ {damoY H$aVmV. nU H$amar
\$m¡OXma Im§S>oH$a a§H$m§Zm Z Ow_mZVm AQ>Ho$Mm n§MZm_m H$aVmV. gÁOcm AmnUmghr AQ>H$ H$aÊ`mMr
{dZ§Vr H$aVo. nU Im§S>oH$a gÁOcocm g_OmdyZ gm§JVmo. Varhr gÁOcm O`§V nmQ>rc `m§À`mH$S>o
OmÊ`mgmR>r Im§S>oH$am§gmo~V `oÊ`mMr {dZ§Vr H$aVo. AmßnmH$mH$m Am{U g‚mcocm nmocrg VmcwŠ`mcm
KoD$Z Joë`mMo H$iVmM nmR>monmR> ^mcy nmo{cgñQ>oeZ_Ü`o XmIc hmoVmo.
O`§Vmcm AÝZmVyZ {df~mYm Pmcoë`m "J«rZ gn]Q> {H«$na' `m dZñnVrM§ Zmd agm`Z VÁkm§H$Sy>Z
`oV.o Im§S>Ho $a am_amd a§H$m§Zm KoD$Z VnmgmgmR>r nwÝhm AmîQ>rcm {ZKVmV. Ë`mdoir a§H$m§Zm gmoS>{dÊ`mgmR>r
S>r.Eg.nr. ñdV… Am{U {OëømVrc VWmH${WV nwT>mar _§S>ir `oVmV. S>r.Eg.nr. \$m¡OXma Im§S>oH$am§Zm
a§H$m§Zm gmoS>Ê`mMo AmXoe XoVmV. d[aîR>m§g_moa Im§S>oH$am§Mr n§MmB©V hmoVo Varhr Vo R>m_nUo ZH$ma XoVmV.
àg§J AmoiIyZ Om_IoS>H$am§Mr H$Ý`m gw{_ÌmamOo Ë`m_Ü`o ^mJ KoVo. Amnë`m Am_Xma _m_m§Mm YmH$
XmIdyZ S>r.Eg.nr. Am{U O_coë`m a§H$m§À`m nwT>mar M_À`m§Zm hþgH$mdyZ cmdVo. H$R>rU àg§Jr _XV
Ho$ë`m~Ôc Im§S>oH$a gw{_ÌmMo Am^ma _mZVmo. a§H$m§Zm KoD$Z Im§S>oH$a AmîQ>r Jmdr nmohMVmV. gmo~V
gw{_Ìmhr AgVo. a§H$m§À`m dmS>çmMr PS>Vr KoVmV. A{Ve` H$m¡eë`mZo Im§S>oH$a a§H$mMm KaJS>r gÎmy
~oaS>mcm Amncmgm H$aVmV. ~oaS>mH$Sy>Z Iar _m{hVr H$mTy>Z {dfmar dZñnVrMm nmcm dmS>çmVyZ OßV
H$aVmV. VoWo `mo½` Vmo n§MZm_m H$ê$Z _mKmar {\$aVmV.
2.4.9 AWH$ à`ËZmZo O`§Vm ~MmdVmo
XdmImÝ`mV cJoM XmIc H$ê$Zhr O`§VmMr Vãã`oV gwadmVrg ImcmdV OmVo. S>m.° \$Îmonay H$a gd©
Vo Am¡fYmonMma H$aVmV, na§Vw Ë`mcm O`§VmH$Sy>Z `mo½` Agm à{VgmX {_iV Zmhr. O`§VmÀ`m A§JmVrc
aŠV Xy{fV hmoÊ`mMo à_mU dmT>Vo. O`§VmÀ`m godogmR>r XdmImÝ`mV AmB©-d{S>cm§gmo~V ^mdr nËZr
gÁOcmhr Wm§~Vo. gmo~V ^mcyhr AmhoM. S>m°. \$ÎmonyaH$a O`§VmMr Amem gmoS>VmV. Aem H$R>rU àg§Jr
coIH$ `oWo `moJm`moJmMm nwÝhm dmna H$aVmV. `mM H$mcmdYrV gwX¡dmZo A_o[aHo$Vrc S>m°. BìhmÝg Am{U
Ë`m§Mo ghH$mar ^maV ^oQ>rg `oVmV. `moJm`moJmZo Vo nWH$ O`§V XmIc Pmcoë`m XdmImÝ`mg ^oQ> XoVmV.
S>m.° BìhmÝg O`§VmMr Vã`oV VnmgVmV. Vo O`§VmMo aŠV nyUn© Uo ~XcÊ`mMm YmS>gr {ZU©` KoVmV. gd©
S>m°ŠQ>am§Mo Am{U ZmVodmB©H$m§Mo EH$_V hmoD$Z hm à`moJ O`§Vmda Ho$cm OmVmo. à`moJ `eñdr hmoVmo Am{U
26
O`§Vm dmMVmo. am_amd a§H$mÀ`m Kar gmnS>cocm nmcm hm {dfmar AgyZ Ë`m§ZrM O`§Vmcm AÝZmVyZ
{df~mYm Ho$cr ho gË` g_moa `oVo. Ë`m_wio \$m¡OXma Im§S>oH$a Amßnm nmQ>rc `m§Mr gwQ>H$m H$aVmV.
Ë`m~amo~aM Xþgam Amamonr am_amd a§H$ `mcm Xmofr R>a{dÊ`mgmR>r ho àH$aU {OëømÀ`m CÀM Ý`m`mc`mV
XmIc H$aÊ`mV `oVo.
2.4.10 Im§S>oH$a d gw{_ÌmamOo `m§À`m _¡ÌrMo ào_mV ê$nm§Va
am_amd a§H$mcm AS>H${dÊ`mgmR>r \$m¡OXma Im§S>oH$am§Zm gw{_ÌmMr IynM _XV hmoVo. `m Ho$gÀ`m
{Z{_ÎmmZo XmoKo EH$Ì `oVmV. gw{_Ìm~amo~aM Im§S>oH$am§Zm gw{_ÌmMo Hw$Qw>§~r`, gw{_ÌmMo Am_Xma _m_m
`m§Mrhr _XV hmoV.o am_amd a§H$mgma»`m XþîQ> _mUgmcm nH$S>Ê`mMo YmS>g Im§S>Ho $a H$aVmV. `m KQ>Z_o i
w o
gw{_ÌmMo _m_m Im§S>oH$am§Mo IwnM H$m¡VwH$ H$aVmV. Amnë`m ~§Jë`mda Im§S>oH$am§Zm ^moOZmMo Am_§ÌUhr
XoVmV. ^moOZmgmR>r Im§S>oH$a ~§Jë`mda `oÊ`mnyduM Am_Xmagmho~ Vma Amë`mZo VmVS>rZo _hÎdmÀ`m
~¡R>H$sgmR>r _w§~B©g {ZKVmV. ^moOZm{Z{_Îm ~§Jë`mda Im§S>oH$a d gw{_Ìm EH$Ì `oVmV. {Zamonmdoir
Im§S>oH$a Amnë`m ào_mMr nmoMnmdVr åhUyZ gw{_ÌmMo Mw§~Z KoVmV. gw{_Ìmcmhr Vo AmdS>Vo. AemàH$mao
Im§S>oH$a d gw{_Ìm `m§À`m _¡ÌrÀ`m ZmË`mMo ào_mV ê$nm§Va hmoVo.
2.4.11 O`§V ~m^wiJmdr naVVmo
`mo½` CnMma hmoVmM O`§VmMr àH¥$Vr {Xdg{Xdg gwYmaV amhVo. nyU© ~am hmoVmM O`§Vm Amnë`m
~m^wiJmdr naVVmo. gmo~V g‚mcm d ^mcy hmoVM o . gÁOcoÀ`m XdmImÝ`mVrc dmJUwH$sZo Am{U a§H$mÀ`m
ÑîH¥$Ë`mMr _m{hVr Pmë`mZo ~m^wiJmdH$am§Mm gÁOcoda {dídmg ~gVmo. O`§VmÀ`m XoI^mcrgmR>r Oer
g‚mcm hmoVr Vgm ajH$ åhUyZ ^mcy gmo~V H$arV hmoVm. ~m^wiJmdmV ^mcy ImD$Z-{nD$Z Yï>nwîQ>
Pmcm hmoVm. BH$S>o ^mcyMr dmQ> nmhÿZ Jwcrhr Mma {ncm§Zm KoD$Z ~m^wiJmdmV XmIc hmoVo. Im§S>oH$a
Am{U gw{_Ìmhr O`§VmÀ`m àH¥$VrMr Mm¡H$er H$aÊ`mgmR>r ~m^yiJmdcm `oVmV.
2.4.12 H$moQ>© S´>m_m : gmj, CcQ>VnmgUr
\$m¡OXma Im§S>oH$a Vnmg nyU© H$ê$Z am_amd a§H$mda g§e{`V Amamonr åhUyZ JwÝhm XmIc H$aVmV.
Ë`m§À`mdarc IQ>cm _°{OñQ´>oQ> H$moQ>m©H$S>o KmcVmV. na§Vw VoWyZ a§H$ {nVm-nwÌ Om_rZmda gwQ>H$m H$ê$Z
KoD$Z Jmdr `oVmV. {ZXm}f gwQ>Vm `mdo åhUyZ a§H$ {nVm-nwÌ Amncr Ho$g _w§~B© hm`H$moQ>©Mo {d»`mV
\$m¡OXmar dH$sc lr. H¥$îUamd _§S>{cH$ `m§À`mH$S>o gmon{dVmV.
goeZ H$moQ>m©V IQ>ë`mMr VmarI gwê$ hmoVo. a§H$mMo dH$sc {d»`mV H$m`XoVÁk Agë`mZo Ho$gMm
{ZH$mc EoH$Ê`mgmR>r Ý`m`mc`mV gmè`m {OëømVyZ cmoH$ JXu H$aV hmoVo. a§H$mgma»`m ~S>çm ZoË`mda
307 H$c_mImcr Amamon R>odÊ`mV Amcm hmoVm. gwadmVrg \$m¡OXma Im§S>oH$a Amnë`m gaVnmgUrV
O`§VmÀ`m {dfà`moJmÀ`m KQ>ZoMr BË`§^yV _m{hVr XoVmV. `mdoir a§H$mMo dH$sc _§S>{cH$ Im§S>oH$a
\$m¡OXmam§Mr CcQ>VnmgUr KoVmV. Ë`mdoir _§S>{cH$ ho Im§S>oH$am§Zm AZoH$ ImOJr d d¡`{ŠVH$ àý
{dMmê$Z ^§S>mdyZ gmoS>VmV. Varhr Im§S>oH$a Z S>J_JVm _§S>{cH$ dH$scm§Zm gS>oVmoS> CÎmao XoVmV.
27
Im§S>oH$amZ§Va O`§VmMr gmj gwê$ hmoVo. Ho$g {Zîà^ R>a{dÊ`mgmR>r _§S>{cH$ dH$sc O`§Vmcmhr CcQ>-
gwcQ> àý {dMmaVmV. O`§V A{Ve` I§~ranUo Oo dmñVd KS>co VoM H$WZ H$aVmo. XmoKm§À`m gmjrZ§Va
Ë`m {XdgmMo H$moQ>m©Mo H$m_H$mO g§nVo.
H$moQ>m©Mo H$m_H$mO g§në`mZ§Va O`§V, g‚mcm, gw{_Ìm gd©OU {OëømÀ`m {R>H$mUr gw{_ÌmÀ`m
_m_m§À`m ~§Jë`mda dñVr H$aVmV. VoWo gw{_Ìm Amnë`m Am{U Im§S>oH$am§À`m ~m~VrV _§S>{cH$ dH$sc
H$moQ>m©V Oo ImOJr àý {dMmaVmV Ë`m_wio Vr {ha_wgcr hmoVo. Ho$gÀ`m g§X^m©V MMm© gwê$ AgVmZm
Im§S>Ho $a `oVmV. `oWo coIH$ YŠH$mV§ÌmMm dmna H$aVmV. a§H$mZo _hÎdmMm gmjrXma gË`m ~oaS>mcm ~onÎmm
Ho$ë`mMr _m{hVr Im§S>oH$a XoVmV. Ho$g_YyZ Amncr {ZXm}f gwQ>H$m ìhmdr åhUyZ a§H$ dmÅ>oc Ë`m ^mZJS>r
H$aVmV. Vo gË`m ~oaS>mcm ~onÎmm H$aVmV {edm` Im§S>oH$am§À`m ~XcrMmhr à`ËZ H$aVmV. na§Vw Im§S>oH$a
àm_m{UH$ Am{U {Z…ñdmWu nmocrg A{YH$mar Agë`mZo a§H$mMm Vmo à`ËZ Ag\$c R>aVmo.
gÎmy ~oaS>mÀ`m Zmhrgo hmoÊ`m_mJo a§H$mMm hmV Agë`mMm AO© Im§S>oH$a H$moQ>m©V XoVmV. na§Vw g~i
nwamì`mA^mdr Im§S>oH$am§Mm Vmo AO© \o$Q>miyZ cmdcm OmVmo. H$moQ>m©V gÁOcoMr gmj gwê$ hmoVo. gÁOcm
Amnë`m chmZnUmnmgyZ Vo AmOn`ªV KS>coë`m gd© KQ>Zm§Mr Vn{ecmZo _m{hVr XoVo. _§S>{cH$ dH$sc
gÁOcocm àý {dMmê$Z Km`mi H$aVmV. Amnë`mdarc a§JamdZo Ho$cocm A{Vàg§JmMm à`ËZ Ho$di
^mcy_wio {Z^mdcm ho g‚mcm H$moQ>m©nwT>o gm§JVo. `m H$WZmMo a§H$mMo dH$sc _§S>{cH$ g‚mcocm _wIm©V
H$mT>VmV. _mÌ gÁOcm ^mcy{df`r R>m_nUo gm§JVo. ^mcy Hw$Í`mÀ`m `m dmJÊ`mMo gdmªZmM AmíM`©
dmQ>V.o H$moQ>© ^mcyMr narjm KoÊ`mMo R>a{dVo. gÁOcm ^mcycm H$moQ>mV© ~mocmdVo. gÁOcm Á`m Á`m gyMZm
H$aoc Vgm ^mcy dmJVmo. gÁOcoÀ`m àm_m{UH$ H$WZmZo Am{U ^mcyÀ`m àË`j à`moJmZo _§S>{cH$
dH$scm§Mr Mm§JcrM ^§~oar CS>Vo. gÁOcoZ§Va Amßnm nmQ>rc, S>m°ŠQ>a \$ÎmonyaH$a `m§À`mhr gmjr hmoVmV.
_mÌ Ë`m§À`m gmjrVhr _§S>{cH$ dH$scm§Zm e§H$mñnX Ago H$mhrM gmnS>V Zmhr.
2.4.13 gÎmy ~oaS>mMr _hÎdmMr gmj
gÎmy ~oaS>mM| ~onÎmm hmoUo _mÌ Im§S>oH$am§Zm YmoŠ`mMo dmQ>Vo. H$moQ>© Mmcy AgVmZmM nmocrg AMmZH$
gÎmy ~oaS>mcm H$mT>Ê`m ~m§YZy H$moQ>mV© hOa H$aVmV. gÎmy gmnS>VmM Im§S>Ho $a \$m¡OXmam§Zm AmZ§X hmoVmo. Va
_§S>{cH$ dH$scm§Zm d am_amd a§H$mg A{Ve` Xþ…I hmoV.o `oWho r coIH$ YŠH$mV§ÌmMm dmna H$aVmo. gÎmyMr
gmj hmoUma hmoVr BVŠ`mV nmocrg H$moQ>mc © m gm§JVmV H$s Ë`mMr Or^ N>mQ>cc o r Amho. _moR>m noMàg§J C^m
amhVmo. _mÌ gÎmy ~oaS> WmoS>o\$ma {chm`cm-dmMm`cm {eH$cm hmoVm, ho a§H$mZmgwÕm R>mD$H$ ZìhVo.
am_amdm§Zr Amnë`m _wcmcm a§Jamdcm Kar {eH$dUr cmdcr Ë`mdoir gÎmy WmoS>o\$ma {eH$cm hmoVm.
gaH$mar dH$scm§Zr gÎmyMr gmj coIr ñdê$nmV KoÊ`mMr H$moQ>m©H$S>o nadmZJr _mJrVcr. dH$scm§À`m
àým§Zm gÎmy coIr ñdê$nmV CÎmao XoD$ cmJcm. Ë`mdê$Z O`§Vmcm a§H$mZoM AÝZmVyZ {df~mYm Ho$cr Am{U
nwamdm ZîQ> H$aÊ`mgmR>r gÎmyMr Or^ N>mQ>cr ho gË` H$moQ>mg© _moa `oV.o _§S>{cH$ dH$sc gÎmyMr gmj ImoQ>r
R>a{dÊ`mMm à`ËZ H$aVmV. na§Vw a§H$mÀ`m XþXd£ mZo `m {dfà`moJm~amo~a _mcH$mÀ`m gm§JÊ`mdê$Z AmOn`ªV
28
AmnU H$m` H$m` dmB©Q> JmoîQ>r Ho$ë`m ho gÎmy H$moQ>m©g_moa {chÿZ XoVmo. gÎmyÀ`m `m gmjr_wio _§S>{cH$
dH$sc Am{U am_amd a§H$ Mm§JcoM AS>MUrV `oVmV.
Xþgè`m {Xder H$moQ>m©V am_amd a§H$mMr eodQ>Mr gmj hmoVo. am_amd a§H$ AmnU {H$Vr Xoe^ŠV
AmhmoV, g_mOgodH$ AmhmoV `mMm nmT>m dmMVmV. Ho$gMm {ZH$mc XoÊ`mnydu H$moQ>m©V gaH$mar dH$sc
am_amd a§H$mÀ`m H¥$îUH¥$Ë`mMm nmT>m dmMVmV. ËŒ`m§Zm H$R>moamVrc H$R>moa {ejm XoÊ`mMr {dZ§Vr H$aVmV.
Va a§H$mMo dH$sc _§S>{cH$ am_amd a§H$ ho {H$Vr gÁOZ J¥hñW AmhoV ho gm§JÊ`mMm à`ËZ H$aVmV.
_§S>{cH$ dH$sc H$moQ>mg© _moa _wÔgo Xy Am{U à^mdr Ago ^mfU H$aVmV. Ë`m_wio Ho$gMm {ZH$mc H$moUmÀ`m
~mOyZo cmJUma `m~m~V cmoH$mV CËgwH$Vm {Z_m©U hmoVo.
2.4.14 am_amd a§H$mg {ejm
Ho$gÀ`m {ZH$mcm{Xder H$moQ>mV© àM§S> JXu O_cr hmoVr. am_amd a§H$ {ZXm}f gwQ>Uma H$s Ë`m§Zm {ejm
hmoUma `mMr gmè`m {Oëømcm CËgwH$Vm hmoVr. Ý`m`m{Yem§Zr {ZH$mcnÌH$mda gøm H$ê$Z Vo {ZH$mcnÌ
{eañVoXmamg dmMyZ XmI{dÊ`mg AZw_Vr {Xcr. nÅ>do më`mZ§ am_amd a§H$mg nwT>§ ~moc{dco. a§H$ nwT>o `oD$Z
~gVmM {eañVoXma {ZH$mcnÌ dmMVmV. Ë`m_Ü`o am_amd a§H$m§Zm B§{S>`Z {nZc H$moS> H$c_ 307 AÝd`o
Xmofr R>a{dco. Ë`m§Zm Xhm df} gŠV_Owar Am{U O`§Vmcm ZwH$gmZ^anmB© åhUyZ VrZ hOma én`o d
gaH$ma_Ü`o XmoZ hOma én`o ^aÊ`mMm X§S> R>mRo >mdcm OmVmo. {ZH$mc EoH$VmM am_amd a§H$mcm ^modi `oV,o
Va _§S>{cH$ dH$sc ZmamO hmoVmV. Im§S>Ho $a \$m¡OXmam§À`mda A{^Z§XZmMm dfm©d hmoVmo. IwÔ Ý`m`mYrehr
Im§S>oH$am§Mo Img H$m¡VwH$ H$aVmV. S>r.Eg.nr.hr Im§S>oH$am§Mo Am{U gw{_ÌmamO|Mo H$m¡VwH$ H$aVmV. Ho$gMm
{ZH$mc Amnë`m ~mOyZo cmJë`mZo gmamoù`mcm Am_Xmagmho~m§À`m ~§Jë`mda gd©OU Wm§~Zy AmZ§XmoËgd
gmOam H$aVmV. VoWo gw{_Ìm d Im§S>oH$a ^mdr g§gmamMo {MÌ a§J{dVmV. Ho$gMm {ZH$mc cmJyZ am_amd
a§H$mg {ejm hmoV.o gÁOcm-O`§V, gw{_Ìm-Im§S>Ho $a `m§Mm {ddmh {ZpíMV hmoVmo. ho XmoÝhr {ddmh AmîQ>r
Jmdr Amßnm nmQ>rc `m§À`m dmS>çmg_moa H$aÊ`mMo {ZpíMV hmoVmV. `m {ddmhmV {d¿Z AmUÊ`mMo H$m_
a§Jamd H$aVmo. na§Vw ^mcy a§JamdMm H$m`_Mm ~§Xmo~ñV H$aVmo Am{U H$moUVohr {d¿Z Z `oVm {ddmh g_ma§^
nma nS>Vmo.
g§nÎmrÀ`m Am{U gÎmoÀ`m Omoamda àm_m{UH$ d g‚mZ _mUgm§Zm doR>rg YaUmè`m am_amd a§H$mgma»`m
nwT>mè`mMm H$m`_Mm {~_moS> hmoVmo. ~m~m H$X_m§Mr "^mcy' hr H$mX§~ar "^mcy' `m Hw$Í`m_Yrc _mUwgH$sMo
Xe©Z KS>{dUmar A{Ve` cmoH${à` H$mX§~ar Amho.
2.5 "^mcy' H$mX§~ar_Yrc Ame`gyÌo
H$mX§~ar hm g_mO OrdZmer ì`mnH$ à_mUmV ZmVo OmoS>Umam dmL²>_`àH$ma Amho. H$mX§~arMr
gd©g_mdoe ì`m»`m H$aVmZm ^mcM§Ð Zo_mS>o {c{hVmV,- ""H$mX§~ar åhUOo àXrK© ^m{fH$ AdH$me
Agcocr, Ame`gyÌm§Mo AZoH$ nXa Agcocr, Ë`m_wio {dñV¥V g§aMZm _m§S>Umar, AZoH$ nmÌo, àg§J
AnyU©Vonojm g§nyU©VoH$S>o OmñV PwH$coco AmhoV Aer gm{hË`H¥$Vr AgVo.'' åhUOoM Ame`gyÌm§Mo
29
{d{dY nXa Am{U Ë`m§Mm ^aKmognUm `m_wio H$mX§~arcm EH$ OrdZmW© àmßV hmoVmo. coIH$mcm A{^àoV
Agcocm OrdZmW© åhUOo Ë`mÀ`m gm{hË`H¥$VrMo Ame`gyÌ Ago åhUVm `oB©c. åhUOoM Ame`gyÌ hm
H$mX§~arMm A{d^mÁ` KQ>H$ Amho. Ame`gyÌm§~Ôc hr WmoS>Š`mV _m{hVr KoVë`mda "^mcy' `m H$mX§~arVrc
Ame`gyÌm§Mm AmT>mdm KoD$.
2.5.1 _mZdmMr ^yVX`mdmXr àd¥Îmr
_mZdmMo d nmird àmÊ`mMo EH$ AVyQ> ZmVo Amho. `m ZmË`mMo {MÌU `m H$mX§~arV ^mcy d
gÁOcoÀ`m ê$nmVyZ dmMH$mg_moa Amco Amho. Zm{`H$m gÁOcm d Ë`m§Mm nmird Hw$Ìm-^mcy `m
XmoKm§_Ü`o A{Ve` {Oìhmù`mMo ZmVo Amho. ^mcycm Im`cm KmVë`m{edm` gÁOcm OodU KoV Zgo.
åhUyZM nmoaŠ`m, AZmW gÁOcocm Amßnm nmQ>rc Ogm AmYma XoVmV Vgm ^mcyhr XoVmo. ^mcy hm
gÁOcoMm Ordm^mdmMm gImM Amho. gÁOcoÀ`m OrdZmVrc AZoH$ g§H$Q>mdoir ^mcy OrdmMr ndm© Z
H$aVm YmdyZ `oVmo. gÁOcmhr Amnë`m KmgmVcm Kmg Im`cm XoD$Z ^mcyMr XoI^mc H$aVo. gÁOcmMo
^mcydarc AVyQ> ào_ ho _mZdmÀ`m ^yVX`mdmXr àd¥ÎmrMm àË`` AmUyZ XoVo.
2.5.2 àmÊ`m§Mo EH$_oH$m§darc ào_
~m~m H$X_m§À`m "^mcy' `m H$mX§~arV _mZdm-_mZdmVrc ZmVog~§ Y§ m~amo~a àmÊ`m§À`m EH$_oH$m§darc
AVyQ> ào_mMohr {MÌU Amco Amho. ^mcy d Jwcr `m§À`mVrc _¡Ìr, ^mcy d nÝZm `m§À`mVrc ào_, nÝZmÀ`m
_¥Ë`yZV§ a Pmcocr ^mcyMr {d{MÌ AdñWm, nÝZmÀ`m _¥Ë`yZV§ a ^mcyÀ`m d nÝZmÀ`m {nëcm§Zm gm§^miUmar
Jwcr `m gd© {MÌUmVyZ ~m~m H$X_ àmÊ`m§À`m EH$_oH$m§darc ào_mMm àË`` AmUyZ XoVmV. _mUgmgmaIoM
àmÊ`m§Mohr EH$_oH$m§da {ZVm§V ào_ AgVo, EH$_oH$m§Zm gm§^miyZ KoÊ`mMr A{c{IV nÕV AgVo `mMm
àË`` `oWo `oVmo.
2.5.3 _mZdr ZmVog§~§YmMm emoY
"^mcy' `m H$mX§~ar_Ü`o {_Ì-{_Ì, nVr-nËZr, dS>rc-_wcJr, _mZgH$Ý`m, {_Ì-_¡{ÌU, {à`H$a-
ào`gr, ghH$mar Aem {d{dY ZmVog~§ Y§ mMm emoY KoÊ`mMm à`ËZ Ho$cm Amho. _mZdr ZmË`m§Mr drU {H$Vr
KÅ> AgVo `mMm àË`` `oWo `oVmo.
^Jd§Vamd nmQ>rc d Amßnm nmQ>rc Ordm^mdmMo {_Ì AmhoV. åhUyZM ^Jd§Vamdm§À`m _¥Ë`yZ§Va
AmB©-d{S>cm§À`m níMmV nmoaŠ`m gÁOcoMm gm§^mi Amßnm nmQ>rc H$aVmV. `mVyZ CÀMà{VÀ`m _¡ÌrMm
àË`` `oVmo. gÁOcmhr Amßnm nmQ>rc `m§Zm d{S>cm§g_mZ _mZyZ dmJVo.
gÁOcm d O`§VmÀ`m c½ZmV am_amd a§H$ AZoH$ g§H$Q>o C^r H$aVmo. na§Vw gÁOcm d O`§VmMo
EH$_oH$m§darc {Zì`m©Á` ào_, Im§S>Ho $a \$m¡OXma d gw{_Ìm `m§Mo ghH$m`© `m_wio gÁOcmMo d O`§VmMo c½Z
O_Vo. `oWo O`§V-Im§S>oH$am§Mr _¡Ìr Am{U Im§S>oH$a-gw{_Ìm `m§À`mVrc {à`H$a-ào`grMo ZmVo doJù`mM
C§Mrda OmVo. `m ZmVog§~§Ym_wioM gÁOcm-O`§V, Im§S>oH$a-gw{_Ìm `m§À`m d¡dm{hH$ OrdZmMr gwadmV
hmoVo.
30
Aem AZoH$ ZmË`m§Mm _Zmok A{dîH$ma ~m~m H$X_ KS>{dVmV. ~m~m H$X_ `m§Mr g§dXo Zerc ÑîQ>r
_mZdmÀ`m A§Va§JmVrc hëcH$ëcmoi {Q>nVo. Ë`m_wiM
o _mUgm-_mUgmVrc ZmË`m§Mm, g§~Y§ m§Mm emoY hm
Ë`m§À`m coIZmMm {deof hmoVmo. _mUgm§Mo _mUgmda hmoUmao Mm§Jco-dmB©Q> n[aUm_, gyS>mMr ^mdZm,
Agwa{jVnUmMr ^mdZm, AmYmamMr ^mdZm Ago ZmË`m§Mo AZoH$m§Jr AZw^d "^mcy'_Ü`o nhmd`mg
{_iVmV.
2.5.4 gÎmm d g§nÎmrMm J¡admna
_mUyg {eH$Vmo, g§ñH$marV hmoVmo. Ë`mÀ`mOdi gÎmm d g§nÎmr `oVo. Ë`m_wio Vmo {dZ_«, godm^mdr,
H$Zdmiy Agm`cm hdm. na§Vw gÎmm d g§nÎmr `oVmM Ë`mMm amÁ`H$V} H$gm J¡admna H$aVmV ho ~m~m
H$X_m§À`m "^mcy' `m H$mX§~arVyZ {XgyZ `oVo.
am_amd a§H$ gÎmoÀ`m d g§nÎmrÀ`m Omoamda Jmdmgh n§MH«$moerda dM©ñd R>ody nmhVmo. Ë`mÀ`m `m
ñd^mdmcm {damoY hmoVmM am_amd ^Jd§Vamd nmQ>cm§Mm IyZ H$aVmo. gÁOcoMo c½Z _moS>Ê`mMm à`ËZ
H$aVmo. O`§Vmcm {df~mYm H$aVmo. Ho$g_YyZ gwQ>Ê`mgmR>r Zm_m§{H$V dH$rc Zo_Vmo. gmjrXma ~onÎmm
H$aVmo. nmo{cgm§da X~md AmUVmo Va Ë`mMm _wcJm a§Jamd gÁOcoMr A~«w cwQ>Ê`mMm à`ËZ H$aVmo.
c½ZmV {d¿Z AmUÊ`mMm à`ËZ H$aVmo, nU Vo Ë`mV `eñdr hmoV ZmhrV.
AmOhr J«m_rU ^mJmV `mMm àË`` `oVmo Amho. gÎmoÀ`m d g§nÎmrÀ`m Omoamda Jmdmcm doR>rg YaUmao
JmdJZm nwT>mar J«m_rU g_mOmV ^oQ>VmV. AemàH$mao gÎmm d g§nÎmrMm J¡admna H$aUmao J«m_rU amÁ`H$V}
AmnUmg nhmd`mg {_iVmV.
2.5.5 gwîQ> nmÌm§Mm {dO` Va XþîQ> nmÌm§Mm {~_moS>
Ho$gMm {ZH$mc cmJyZ am_amd a§H$mg {ejm hmoVo. `mM~amo~a gÁOcm-O`§V, gw{_Ìm-Im§S>oH$a
`m§Mm {ddmh R>aVmo. ho XmoÝhrhr {ddmh AmîQ>r Jmdr Amßnm nmQ>rc `m§À`m dmS>çmg_moa H$aÊ`mMo {ZpíMV
hmoVo. gmam Jmd Am{U n§MH«$moer c½ZmÀ`m V`marV _½Z AgVmV. `mMdoir Amnë`m ~mnmcm {ejm
Pmcr åhUyZ {MS>cocm a§Jamd ~Xcm KoÊ`mgmR>r AmUIr EH$ `moOZm AmIVmo. H$Zm©Q>H$mVyZ am_moer
AmUyZ c½ZmMr damV CYiÊ`mMm Hw${Q>c S>md AmIVmo. `mMm gwJmdm cmJVmM ^mcy niyZ Mmccoë`m
a§Jamdcm dmQ>oV AS>dyZ R>ma _maVmo. hm àH$ma H$iVmM H$Zm©Q>H$mVyZ Amcoco am_moer niyZ OmVmV.
H$moUVohr {d¿Z Z `oVm c½Z nma nS>Vo. a§JamdÀ`m {MVoMm A{½Z em§V Pmë`mdaM ^mcy gÁOcoÀ`m
hmHo$cm à{VgmX XoV dmS>çmda `oVmo. AemàH$mao H$mX§~arÀ`m eodQ>r gwîQ> nmÌm§Mm {dO` hmoD$Z XþîQ>
nmÌm§Mm H$m`_Mm {~_moS> hmoVmo.
~m~m H$X_m§Mr hr H$mX§~ar "^mcy' `m Hw$Í`m_Yrc _mUwgH$sMo Xe©Z KS>{dUmar Amho. àmUr Agcm
Var ^mcy_Yrc B©_mZXmar dmMH$mcm {IidyZ R>odVo, ^mdVo. new_Yë`m _mZdVoMo Xe©Z KS>{dUmar hr
CËH¥$îQ> H$mX§~ar Amho. gË` {déÕ AgË` `m cT>mB©V eodQ>r gË`mMmM {dO` hmoVmo ho H$WmgyÌ _m§S>Umar
hr H$mX§~ar {dcjU dmMUr` Amho. `m H$mX§~arV ~m~m H$X_ `m§Zr `moJm`moJ, H$mam{Jar, ~§{XñV
31
H$WmZH$, H$ënZmaå`Vm, YŠH$mV§ÌmMm dmna, KQ>ZmàYmZVm, a§OZm~amo~a à~moYZ, JwÝhoemoY BË`mXr
cmoH${à` gm{hË`mÀ`m V§Ìm§Mm nwano ay dmna Ho$cm Amho. åhUyZM "^mcy' hr cmoH${à` H$mX§~ar R>acr Amho.
2.6 ì`{ŠV{MÌU
ì`{ŠV{MÌU hm H$mX§~arVrc _hÎdmMm KQ>H$ Amho. H$mX§~arÀ`m H$WmZH$mg CR>mdXma ~ZdÊ`mg
ì`{ŠV{MÌU _hÎdmMo R>aVo. ì`{ŠV{MÌUo OodT>r Ord§V VodT>r H$mX§~ar dmMH$m§À`m cjmV amhVo. "^mcy'
`m H$mX§~arV ~m~m H$X_ g_mOmVrc gwîQ> àd¥ÎmrMr ì`{ŠV{MÌUo Oer a§J{dVmV Ver XþîQ> àd¥ÎmtÀ`m
ì`{ŠV§Mohr {MÌU Ho$co Amho.
2.6.1 ^mcy
`m H$mX§~arV ~m~m H$X_ `m§Zr "^mcy' `m nmird B©_mZr Hw$Í`mMo {MÌU Ho$co Amho. ^mcy hm `m
H$mX§~arÀ`m H|$ÐñWmZr Amho. ^mcy hm Hw$Ìm Agcm Var ~m~m H$X_ `m§Zr Ë`mcm _mZdÎdmMo ê$n {Xco
Amho.
H$mX§~arMr gwadmVM ^mcyÀ`m AmJ_ZmZo hmoVo. ^mcy EImÚm T>mÊ`m dmKmgmaIm hmoVm. é§X ngaQ>
O~S>m, VwH$VwH$sV cmc-Vm§~yg a§J, H$nmimda nm§T>am ^Å>rÀ`m H$mnS>mMm VwH$S>m {MH$Q>dë`mgmaIm
{XgUmam ew^« {R>nH$m Agm Vmo {dcjU XoIUm Hw$Ìm hmoVm. Vgm Vmo {ZénÐdrhr hmoVm. {ZamJg N>mQo >r _wco
^mcycm Am§Omam`Mr-Jm|Omam`Mr. na§Vw H$moUr MmoarÀ`m {Z{_ÎmmZo Amcm Va _mÌ ^mcy Ë`mÀ`mda gai
Mmc H$ê$Z Om`Mm. Amßnm§À`m dmS>çmda ^mcyMr Am{U gÁOcoMr JÅ>r O_Vo. Ë`m§Mm EH$_oH$m§da
{dcjU Ord Amho. gÁOcoMm Va ^mcy Ordm^mdmMm gImM Amho. gÁOcoda A{Vàg§J H$ê$
nmhUmè`m a§Jamdcm ^mcy AÔc KS>{dVmo d gÁOcoMr g{hgcm_V gwQ>H$m H$aVmo. {MS>cocm a§Jamd d
Ë`mMm ~mn ^mcyMm H$m`_Mm ~§Xmo~ñV H$aÊ`mgmR>r YS>nS>VmV. na§Vw ^mcy MmUmjnUo cnyZ amhVmo.
gÁOcoMo d ~m^yiJmdÀ`m O`§VmMo c½Z _moS>Ê`mMm à`ËZ am_amd a§H$ H$aVmo. Ë`mdoir gÁOcoMo
{dZ§VrnÌ O`§Vmcm ZoD$Z XoÊ`mMo Am{U O`§VmH$S>rc Jwcm~mMr \w$co gÁOcmH$S>o XoD$Z XmoZ ào_r
Ordm§Zm EH$Ì AmUÊ`mMo _hÎdnyU© H$m_ ^mcy {~ZMwH$nUo H$aVmo.
^mcy _maÊ`mgmR>r gmnS>V Zmhr åhUyZ a§H$ {nVm-nwÌ ^mcy {ngmicm Amho, Ë`mMm ~§Xmo~ñV H$amdm
åhUyZ VmcwŠ`mcm AO© H$aVmV. ehm{Zem hmoVo, Va ^mcy _mUgmicocm Hw$Ìm Agë`mMr à{MVr
\$m¡OXma Im§S>Ho $a `m§Zm `oV.o gÁOco{df`r _m{hVr {_i{dÊ`mgmR>r hdmcXmamÀ`m ImoQ>çm dofmV Amcoë`m
O`§Vmcm ^mcy AmoiIVmo. O`§Vm `oD$Z Joë`mMo ^mcy gÁOcocm IwUoZo nQ>dyZ gm§JVmo. gÁOcoÀ`m
gwIXþ…Imer ^mcy EH$ê$n hmoVmo.
^mcycm R>ma _maÊ`mgmR>r a§H$ {nVm-nwÌ Amnë`m nÝZm Hw$ÌrMm dmna H$aVmV. nU Ë`m§À`m XþX£dmZo
Ë`m_Ü`o nÝZm Hw$ÌrM _¥Ë`y_I
w r nS>V.o ^mcy d nÝZmnmgyZ Pmcocr Mma {nëcr AZmW hmoVmV. na§Vw ^mcy
Jwcr Hw$ÌrÀ`m _Ü`ñWrZo Vr Amßnm nmQ>cm§À`m _ù`mV AmUVmo. AemàH$mao Amnë`mdaMr O~m~Xmar
32
^mcy nma nmS>Vmo.
_mUgmVco _mUygnU Am{U neynU emoYÊ`mMo H$g~ ^mcyOdi Amho. O`§Vmcm {df~mYm
Pmë`mZ§Va gÁOco~amo~a nmocrgñQ>oeZ_Ü`o, XdmImÝ`mV ^mcy gVV ~amo~a amhVmo. am_amd a§H$mÀ`m
dH$scmZo gÁOcoÀ`m ^mcy{df`rÀ`m dŠVì`mda g§e` ì`ŠV H$aVmM H$moQ>m©V ^mcy _mUgmgmaIm
Amncm nwamdm {gÕ H$aVmo. H$mX§~arÀ`m eodQ>r gÁOcm-O`§V, gw{_Ìm-Im§S>Ho $a `m§À`m c½ZmMm {~_moS>
H$aÊ`mMo R>a{dUmè`m a§Jamd a§H$mcm ^mcy Am`wî`mVyZ CR>{dVmo.
"^mcy' Hw$Í`mÀ`m {MÌUmVyZ ~m~m H$X_ `m§Zr àmÊ`mVrc B©_mZmMr, àm_m{UH$nUmMr à{MVr
AmUyZ {Xcr Amho. "^mcy' hm Hw$Ìm ZgyZ H$mX§~arVrc BVa ì`{ŠVà_mUo EH$ nmÌ ~ZVo. "^mcy' _wioM
gÁOcoÀ`m Am{U O`§VmÀ`m g§gmamMr JmS>r éimdê$Z ì`dpñWV Ymdm`cm gwadmV hmoVo.
2.6.2 gÁOcm
"^mcy' `m H$mX§~arV ^mcy `m Hw$Í`mgmo~VM gÁOcm `m VéUrMr ì`{ŠVaoIm `oVo. H$mX§~arVrc
gwîQ> nmÌmÀ`m {d^mJUrV gÁOcoMm {dMma H$amdm cmJVmo. AmîQ>r `m JmdmVrc Ka§XmO ^Jd§Vamd
nmQ>rc `m§Mr EHw$cVr EH$ _wcJr åhUOo gÁOcm hmo`. XþX£dmZo gÁOcoÀ`m chmZnUrM {VMo AmB©-
dS>rc dmaVmV. ^Jd§Vamdm§Mm gÀMm {_Ì Amßnm nmQ>rc AZmW gÁOcoMm gm§^mi H$aVmV. Amßnm
nmQ>cm§À`m Kar gÁOcm chmZmMr _moR>r hmoVo. gÁOcm gmVdr nmg AgyZ {Vcm dmMZmMm N>§X Amho.
AmH$f©H$ ì`{ŠV_Îd AgUmar g‚mcm gmoÁdi, àm_m{UH$ Am{U Mm[aÍ`g§nÝZ Aer VéUr Amho.
gÁOcm Oer _mUgm§da ào_ H$aUmar Amho. VÛVM àm{U_mÌm§dahr ào_ H$aVo. KaMm nmird àmUr ^mcy
Hw$Ìm Am{U gÁOcoMr EH$_oH$m§da {ZVm§V _m`m Amho. ^mcycm Im`cm {Xë`m{edm` gÁOcm OodV Zgo.
gÁOcmÀ`m àË`oH$ gwIXþ…ImV, g§H$Q>mV ^mcy YmdyZ `oVmo. JmdmVcm d¡ar a§Jamd gÁOcoda A{Vàg§J
H$ê$ nmhVmo Ë`mdoir gÁOcm ^mcyMr _XV KoVo d {VMr Ë`mVyZ gwQ>H$m hmoVo.
am_amd a§H$ gÁOcoMm {ddmh _moS>Ê`mMm à`ËZ H$aVmo. gÁOcm hþfmarZo Am{U H$m¡eë` nUmcm
cmdyZ Amnë`mcm ng§V Ho$coë`m O`§Vmcm ^mcyH$Sy>Z EH$ dmñVdXeu {dZ§VrnÌ nmR>{dVo. nÌmVrc
_OHy$amdê$Z gÁOcoÀ`m {dZ`ercVoMr, Mm[aÍ`mMr, hþfmarMr O`§Vmcm H$ënZm `oVo. Ë`mMm J¡ag_O
Xÿa hmoVmo. Amnë`m ng§VrMo à{VH$ åhUyZ O`§Vm ^mcyH$Sy>Z gÁOcocm Jwcm~mMr \w$co nmR>{dVmo. `m
KQ>Zo_wio gÁOcm d O`§Vm `m XmoKm§À`m EH$Ì `oÊ`mcm gwadmV hmoVo. gÁOcoMm _mUgmnojmhr ^mcyda
A{YH$ {dídmg Amho.
^mcy{df`rÀ`m VH«$marMm n§MZm_m H$amd`mg Amcoë`m \$m¡OXma Im§S>Ho $a d hdmcXmamerhr gÁOcm
A{Ve` Z_«VoZo dmJVo. `oWohr ^mcy_wioM hdmcXmamÀ`m énmV O`§Vm Amë`mMr gÁOcoMr ImÌr nQ>Vo.
^mcy~amo~a Jwcr Am{U ^mcyÀ`m Mma {ncm§dahr gÁOcm VodT>rM _m`m H$aVo. `oWo gÁOcoÀ`m ^yVX`mdmXr
ñd^mdmMr gmj nQ>Vo. ~m`Zm Am{U gXÿ `m JS>r_mUgmVrc ^m§S>Uo gÁOcm hiwdmanUo {_Q>{dVo.

33
E_. E. ^mJ 2-_amR>r : "cmoH${à` gm{hË` Am{U {dkmZ gm{hË`' ...3
Ë`m§À`mer EH$ê$n hmoVo. Amnë`m dmJUwH$sZo gÁOcm Jar~-lr_§V, _mcH$-ZmoH$a hr Xar Zm{her
H$aVo. J¡ag_O Xÿa hmoVmM Amßnm nmQ>cm§À`m dmS>çmda ^oQ>m`cm `oUmè`m O`§Vmer gÁOcm {dZ`ercnUo
dmJVo. Amnë`m hmVMm JmoS>YmoS> {eam Im`cm XoVo. MhmnmZ hmoVmM VodT>çmM VQ>ñWnUo gÁOcm
O`§VmMr nmR>dUr H$aVo.
O`§Vmcm {dfà`moJ Pmë`mMo H$iVmM gÁOcm ~oewÕ nS>Vo. Amßnm nmQ>rc `m§Zm g§e{`V åhUyZ
Im§S>oH$a \$m¡OXma AQ>H$ H$aVmV. Ë`mdoir gÁOcm O`§Vmcm {eam AmnU ImD$ KmVë`mZo Amnë`mcm
AQ>H$ H$amdr Ago Im§S>Ho $am§Zm gm§JVo. gÁOcoÀ`m àm_m{UH$nUmMm àË`` `m {R>H$mUr `oVmo. XdmImÝ`mV
_¥Ë`yer Pw§O XoUmè`m Amnë`m ^mdr nVrMr-O`§VmMr `mo½` Vr godm H$aÊ`mMo H$m_ gÁOcm H$aVo.
Xodmcm gmH$S>o KmcVo. O`§Vmcm _¥Ë`yÀ`m XmT>oVyZ naV AmUÊ`mÀ`m _hÎdnyU© H$m_mV gÁOcmMr _XV
hmoVo. gwadmVrg gÁOcocm ZH$ma XoD$Z O`§VmMo AmB©-dS>r>c O`§Vmg Om_IoS>H$am§À`m gw{_Ìmg ng§V
H$aVmV. Ë`m gw{_Ìmerhr gÁOcm _¡ÌrUrgmaIr dmJVo. Ý`m`mc`mg gmj XoVmZm {dM{cV Z hmoVm Vr
gË` KQ>Zm d{H$cm§g_moa gm§JVo. Ë`m_Ü`o a§JamdZo A{Vàg§J H$aÊ`mMm Ho$cocm à`ËZhr gÁOcm
Ý`m`mc`mV gm§JVo. eodQ>r gwîQ>àd¥Îmr AgUmè`m gÁOcoÀ`m ~mOyZoM {ZH$mc cmJyZ am_amd a§H$mg
{ejm hmoV.o `oWo coIH$ eodQ>r gË`mMmM {dO` hmoVmo ho gm§JVmZm _mUgmZo Zoh_r gË`mMrM H$mg Yamdr
Ago g_mOà~moYZ H$aVmo.
H$mX§~arÀ`m eodQ>r àm_m{UH$, gmoÁÁdi, Mm[aÍ`g§nÝZ gÁOcoMm {ddmh O`§VmerM hmoVmo. c½ZmV
{d¿Z AmUUmè`m a§H$ KamÊ`mMm {~_moS> hmoVmo. AmB©-d{S>cm§À`m {ZYZmZo nmoaH$s Pmcocr nU Amnë`m
gX²dV©ZmZo g§Kfm©VyZhr `eñdr Pmcoë`m gÁOcoMo ì`{ŠV_Îd à^mdr Amho.
2.6.3 am_amd a§H$
"^mcy' `m H$mX§~arV IcZm`H$mÀ`m ^y{_Ho$V dmdaUmar ì`{ŠVaoIm åhUOo am_amd a§H$ hmo`.
am_amd a§H$ ho AmîQ>r JmdmVrc d n§MH«$moerVrc EH$ ~S>§ àñW Amho. d{S>cm{O©V gmS>Vo rZeo EH$a O_rZ
AgUmam hm J^©lr_§V _mUyg YyV© amOH$maUr Amho. nÝZmer JmR>cocm am_amd a§H$ Amnë`m ñdmWm©gmR>r
dmÅ>c
o Ë`mMm ~ir KoVmo. gm_, Xm_, X§S>mMm dmna H$ê$Z AmVmn`ªV Ë`mZo Amnë`m O{_ZrcJVÀ`m gd©
eoVO{_Zr Vmã`mV KoVë`m hmoË`m. Amnë`m eoVmOdiMo eoV XoÊ`mg {damoY H$aUmè`m gai_mJu
^Jd§Vamd nmQ>rc `m§Mm Vmo IyZ H$aVmo Am{U nMdVmohr. ñdmV§Í`mnydu B§JO
« m§Zm Am{U ñdmV§Í`MidirV
^y{_JVm§Zm _XV H$ê$Z àdmhm~amo~a amhÊ`mMm YyV©nUm Vmo H$aVmo. Ë`m_wio ñdmV§Í`mnyduhr Am{U Z§Vahr
Ë`mMo gaH$ma Xa~mar dOZ dmT>V.o {OëømÀ`m amOH$maUmV D$R>-~g Agë`mZo H$coŠQ>a, S>r.Eg.nt.Zm
Amnë`m ñdmWm©gmR>r Vmo dmnaVmo. ~mnM _ñVdmc Agë`mZo am_amdMm _wcJmhr a§Jamd _ñVdmcnUm
H$aVmo. gÁOcoMr ImoS>r H$mT>Umè`m a§Jamdcm ^mcy AÔc KS>{dVmo. {MS>coco a§H$ {nVm-nwÌ ^mcyMm
~§Xmo~ñV H$aÊ`mMo R>a{dVmV. ^mcy {ngmië`mMm ImoQ>m AO© VmcwŠ`mcm nmR>dVmV. am_amdÀ`m XþX£dmZo
Im§S>oH$a \$m¡OXma dñVwpñWVr g_OmdyZ KoVmo. Im§S>oH$am§Zr XmX {Xcr Zmhr åhUyZ am_amd Ë`m§À`mda
34
S>r.Eg.nt.Mo XS>nU AmUVmo. Ë`mcmhr Im§S>oH$a Ow_mZV ZmhrV åhQ>ë`mda a§H$ ^mcycm R>ma _maÊ`mMm
à`ËZ H$aVmo. XþX£dmZo Ë`mV am_amdMr Hw$Ìr-nÝZm _¥Ë`y nmdVo.
Amnë`m Xþî_ZmÀ`m _wcrcm-gÁOcmcm ~m^wiJmdMm O`§V nmQ>rc ng§V H$aVmo ho g_OVmM
Amnë`m Jmdr Mmccoë`m ~m^wiJmdH$am§Zm am_amd a§H$ Amnë`m dmS>çmV ZoVmo. O`§Vmgh Ë`mÀ`m
AmB©-d{S>cm§Zm gÁOco{df`r ImoQ>o gm§JyZ c½Z _moS>Vmo. nwT>o gÁOco{df`rMm J¡ag_O Xÿa Pmë`mZ§Va
O`§Vm AmîQ>r Jmdr `oVmo. nwÝhm am_amd O`§Vmcm Kar KoD$Z OmVmo. O`§VmMm H$m`_Mm H$mQ>m H$mT>Ê`mgmR>r
Ë`mcm AÝZmVyZ Vmo {df~mYm H$aVmo. gwX¡dmZo O`§Vm Ë`mVyZ ~MmdVmo. O`§Vmda {dfà`moJ Ho$cm åhUyZ
Im§S>oH$a \$m¡OXma am_amd a§H$mg g§e{`V åhUyZ Vmã`mV KoVmV. Im§S>oH$a gË`Vm nS>VmiyZ am_amd
a§H$mda Ho$g KmcVmV. VoWyZ {ZXm}f gwQ>Ê`mgmR>r am_amd a§H$ YS>nS>Vmo. Im§S>oH$am§Mr ~Xcr H$aÊ`mgmR>r
à`ËZ H$aVmo; gmjrXma gÎmy ~oaS>mcm ~onÎmm H$ê$Z Ë`mMr Or^ N>mQ>Vmo. Zm_m§{H$V dH$sc _§{S>cH$m§À`mH$S>o
Ho$g gmon{dVmo. na§Vw Am`wî`^a H¥$îUH¥$Ë`o H$aUmam am_amd a§H$ nwamì`m{Zer gmnS>Vmo. Ý`m`mc` Ë`mcm
Xhm df} gŠV_Owar Am{U nmM hOmamMm X§S> R>moR>mdVo. ghZercVoMm A§V Pmcoco ^Jd§Vamd nmQ>rc
EH$Xm am_amd a§H$mg {MSy>Z åhUVmV- ""~X_mf _mUgm, VwÂ`m nmnmMm KS>m EH$ {Xdg Mm§Jcm ^aoc.
ViVimQ> hmoB©c VwPm. Zmd gm§Jm`cm Vwcm dmag XoIrc amhm`Mm Zmhr.'' (n¥îR> 20). ^Jd§Vamdm§Mm
hm emn Iam R>aVmo. am_amdmg {ejm hmoVo. Va Jmdr H¥$îUH¥$Ë`o H$aUmam a§H$mMm dmag a§Jamd ^mcyÀ`m
hëë`mV _aU nmdVmo.
~m~m H$X_m§Zr JmdJZm, Hw$àd¥ÎmrÀ`m nwT>mè`mÀ`m ê$nmV am_amd a§H$m§Mr ì`{ŠVaoIm {M{ÌV Ho$cr
Amho. AmOÀ`m H$mimVhr am_amd a§H$mgmaIo J«m_rU nwT>mar dmJV AgVmV. Vmo Ë`m§MoM à{V{Z{YËd
H$aVmo. `mVM `m ì`{ŠVaoImQ>ZmMo H$m¡eë` Amnë`mcm {XgVo.
2.6.4 Im§S>oH$a \$m¡OXma
`m H$mX§~arVrc Im§S>oH$a \$m¡OXma ho EH$ gwîQ> nmÌ Amho. gmamoim VmcwŠ`mcm Im§S>oH$a ZmdmMm
VéU, C_Xm \$m¡OXma ~XcyZ `oVmo. gmamoim VmcwŠ`mVrc ~m^wiJmdMo O`§V nmQ>rc Am{U Im§S>oH$a
nwÊ`mcm ~r.E.À`m dJm©V EH$Ì {eH$co hmoV.o XmoKo EH$_oH$m§Mo Mm§Jco {_Ì AmhoV. nmocrg ImË`mVrc EH$
àm_m{UH$ A{YH$mar åhUyZ Im§S>oH$am§Mm Zmdcm¡{H$H$ Amho. Amnë`m c½ZmV {d¿Z `oVmM O`§V {_Ì
Im§S>Ho $am§Mm gëcm KoÊ`mg OmVmo. O`§V `oÊ`mnydu Im§S>Ho $a ^mcy Hw$Í`m{df`rÀ`m VH«$ma AOm©À`m{Z{_ÎmmZo
a§H$m§{df`tÀ`m \$mB©ctMm Aä`mg H$aVmV. Ë`mdê$Z am_amd a§H$ hm ImoQ>maS>m _mUyg Agë`mMo Im§S>Ho $am§À`m
cjmV `oVo. ^mcy Hw$Í`m{df`r Am{U gÁOco{df`r _m{hVr KoÊ`mgmR>r Im§S>oH$a AmîQ>r Jmdr `oVmV.
~amo~a hdmcXmamÀ`m ImoQ>çm dofmV O`§Vmcmhr KoVco OmVo. dñVwpñWVr cjmV `oVmM a§H$mÀ`m
ImoQ>maS>onUmda {eŠH$m_moV©~ Ho$co OmVo. a§H$mÀ`m X~mdmcm ~ir Z nS>Vm Im§S>oH$a S>r.Eg.nt.Zmhr
dmñVd n[apñWVrMo H$WZ H$ê$Z a§H$mgM YmH$ XmI{dVmo.
O`§Vmda {dfà`moJ H$aUmè`m am_amd a§H$mg Im§S>oH$a AQ>H$ H$aVmV. `mdoir a§H$ Im§S>oH$am§da
35
S>r.Eg.nr. d {OëømVrc nwT>mè`m§Mo XS>nU AmUÊ`mMm à`ËZ H$aVmo. Im§S>Ho $a a§H$m{df`r S>r.Eg.nr.Zm
dñVwpñWVr gm§JVmo d g_OmdVmo. `mdoir Im§S>oH$am§Zm gw{_ÌmamOo _XV H$aVmV. {ZJ«hr, H$UIa Am{U
I§~ra _Zmod¥ÎmrMo Im§S>oH$a a§H$m§Zm YS>m {eH${dÊ`mMo R>a{dVmV. O`§VmÀ`m {dfà`moJmÀ`m Ho$gMm
~maH$mB©Zo Aä`mg H$ê$Z, a§H$mMm JS>r gÎmy ~oaS>mer JmoS> ~mocyZ Im§S>oH$a a§H$m{déÕ gJio nwamdo Jmoim
H$aVmV. ^ŠH$_ nwamì`m{Zer a§H$mda Ho$g KmVcr OmVo. `mo½` Am{U g~i nwamì`m_wio Im§S>Ho $a H$moQ>mc © m
am_amd a§H$mg {ejm R>mRo >mdÊ`mg ^mJ nmS>VmV. 307 H$c_mÝd`o a§H$mcm 10 df} gŠV_Owar Am{U nmM
hOmamÀ`m X§S>mMr {ejm Ý`m`mc` XoVo. `m H$m_mV Im§S>oH$a O`§V, gÁOcm, ^mdr nËZr gw{_Ìm,
gw{_ÌmMo Am_Xma _m_m, Amßnm nmQ>rc, ^mcy Hw$Ìm, Ý`m`m{Ye, nmocrg ghH$mar, gÎmy ~oaS> `m§Mr _XV
KoVmV. ^«îQ>, JmdJw§S> Am{U _ñVdmc am_amd a§H$mg Im§S>oH$a YS>m {eH$dVmV.
EH$ H$V©ì`{ZîR> nmocrg A{YH$mar åhUyZ Im§S>oH$am§Mo ì`{ŠV_Îd A{YH$M CRy>Z {XgVo. AmOÀ`m
^«îQ> nmo{cg A{YH$mè`m§g_moa EH$ AmXe© ì`{ŠVaoIm åhUyZ ~m~m H$X_m§À`m Im§S>oH$a \$m¡OXmam§H$S>o
nhmdo cmJoc.
2.6.5 Amßnm nmQ>rc
`m H$mX§~arVrc ho EH$ gwîQ> {dMmam§Mo nmÌ Amho. AmîQ>r JmdmVrc dmaH$ar n§WmMo nmB©H$ åhUOo
Amßnm nmQ>rc hr ì`{ŠVaoIm hmo`. Vo ^Jd§Vamd nmQ>rc `m§À`m XÿaÀ`m ^mdH$sVco. na§Vw XmoKmV
Ordm^mdmMr _¡Ìr AgVo. ^OZ, nyOZ, n§T>arMr dmar XmoKo EH$ÌM H$arV AgV. XmoKm§Mm {Oìhmim BVH$m
hmoVm H$s EH$mcm Q>mM
o c§ Va Xþgè`mÀ`m earamV doXZm ìhm`À`m. ^Jd§VamdmMr nËZr dmaVmM ^Jd§Vamd
g§gmamVyZ {Zd¥Îm hmoÊ`mMr ^mfm H$aVmV. na§Vw gÁOcmH$S>o - _wcJrH$S>o nmhÿZ g§gma H$am Agm gëcm
Amßnm nmQ>rc Ë`m§Zm XoVmV. Vmo gëcm ^Jd§Vamd _mZVmV. nwT>o gÁOcm nmM dfmªMr AgVmZm eoVmgmR>r
am_amd a§H$ ^Jd§Vamdm§Mm IyZ H$aVmo. Amßnm nmQ>rc a§H${déÕ VmcwŠ`mcm VH«$ma XoVmV. nU a§H$ Vo
àH$aU XS>nVmo. nmoaŠ`m gÁOcocm AmncrM _wcJr g_OyZ Amßnm nmQ>rc AmYma XoVmV. gÁOcm d`mV
`oVmM Vmcodma Aem ~m^wiJmdÀ`m O`§V nmQ>cm§er gmo`arH$ O_dVmV. Ë`m_Ü`o am_amd a§H$ AZoH$
AS>MUr {Z_m©U H$aVmo. AZoH$ g§H$Q>mda _mV H$aV O`§V-gÁOcoMm {ddmh R>aVmo. Amnë`m _mZgH$Ý`oMm
Am{U g§H$Q>mV _XV Ho$coë`m \$m¡OXma Im§S>oH$a-gw{_ÌoMm {ddmh Amßnm nmQ>rc Amnë`m dmS>çmg_moa
Yw_YS>mŠ`mV cmdyZ XoVmV.
{Z…ñdmWu {_Ìào_mMm AmXe© åhUyZ Amßnm nmQ>rc `m§À`m ì`{ŠVaoIoH$S>o nhmdo cmJVo. Amßnm
nmQ>rc `m§À`m ì`{ŠVaoIoVyZ CÀM XOm©Mo _¡ÌrVrc H$V©ì` {Z^mdë`mMo {XgVo. `oWohr coIH$mMm hoVy
à~moYZmMmM {XgVmo.
"^mcy' `m H$mX§~arV `m _w»` ì`{ŠVaoIm§~amo~a BVahr ì`{ŠVaoIm `oVmV. Ë`m_Ü`o gÁOcoMo
gX²dV©Zerc dS>rc ^Jd§Vamd nmQ>rc, gÁOcogma»`m Mm[aÍ`g§nÝZ VéUrMr nËZr åhUyZ {ZdS>
H$aUmam O`§V nmQ>rc, Amßnm nmQ>rc `m§À`m dmS>çmdaMo gXÿ Am{U ~m`Zm ho ZmoH$a, gw{_ÌmamOo
36
Om_IoS>H$a, gw{_ÌmMo Am_Xma _m_m, O`§VmMo àmU dmM{dUmao S>m.° \$Îmonay H$a, S>m.° BìhmZm, Am`wî`mÀ`m
nydm©Ym©V a§H$mÀ`m dmS>çmV XþîH¥$Ë`o H$aUmam Am{U CÎmamYm©V Mm§Jcm ~Xc Pmcocm a§H$mMm ZmoH$a gÎmy
~oaS>. `m gwîQ> àd¥ÎmrÀ`m ì`{ŠVaoIm ~m~m H$X_ aoImQ>VmV. `mÀ`m CcQ> XþîQ> H¥$Ë`o H$aUmè`m ì`{ŠVaoImhr
H$X_ aoImQ>VmV. Ë`m_Ü`o am_amd a§H$mMm _ñVdmc _wcJm a§Jamd, Iè`mMo ImoQ>o Am{U ImoQ>çmMo Iao
H$ê$Z à{gÕr Am{U n¡gm {_i{dUmao _§S>{cH$ dH$sc, H$Zm©Q>H$mVrc am_moer `m Jm¡U ì`{ŠVaoIm§Mm
g_mdoe hmoVmo.
~m~m H$X_ `m§Zr "^mcy' `m H$mX§~arV g_mOmVrc gwîQ> Am{U XþîQ> àd¥ÎmrÀ`m ì`{ŠVaoIm§Mo {MÌU
Ho$co Amho. `mVyZ ~m~m H$X_m§Mo ì`{ŠVaoImQ>Z H$m¡eë` {XgyZ `oVo. cmoH${à` gm{hË`mMo Vo _hÎdmMo
d¡{eîQ>ç Amho.
2.7 àg§J{MÌU
H$mX§~arV àg§J{MÌU hm _hÎdmMm KQ>H$ Amho. `mo½` d n[aUm_H$maH$ àg§J{MÌUmZo H$mX§~ar
dmMH$mÀ`m Mm§Jcr ñ_aUmV amhVo. "^mcy' `m H$mX§~arV ^mcy `m Hw$Í`mÀ`m d gÁOcm `m VéUrÀ`m
Am`wî`mMm emoY KoVcocm Amho. gmamoio VmcwŠ`mVrc AmîQ>r `m Jmdr AmB©-d{S>cm§{dZm Amßnm nmQ>cm§À`mV
_moR>r hmoUmar gÁOcm, {VÀ`m gmo~V amhUmam, g§H$Q>mV doimodoir _XV H$aUmam ^mcy Hw$Ìm `m§À`m
OrdZmVrc {d{dY àg§Jm§Mo {MÌU `m H$mX§~arV `oVo. ho àg§J H$moUH$moUVo AmhoV? H$moR>o KS>VmV?
H$moUË`m dmVmdaUmV KS>VmV? `m KQ>Zm-àg§Jm§À`m _mÜ`_mVyZ coIH$ ~m~m H$X_ H$m` gm§Jy BpÀN>VmV?
`mMm emoY AmnUmg ¿`md`mMm Amho.
2.7.1 ^mcyMo Am{U g‚mcoÀ`m ^mdOrdZmMo àg§J{MÌU
H$mX§~arÀ`m gwadmVrg Amßnm nmQ>cm§À`m dmS>çmVyZ gÁOcm Amnë`m {à` Hw$Í`mcm-^mcycm
Im`cm XoÊ`mgmR>r ~mocmdë`mMo {MÌU `oV.o ^mcycm Im`cm {Xë`m{edm` gÁOcm AmnU OodV Zmhr.
XmoKm§Zmhr EH$_oH$m§Mm cim cmJcocm Amho. gÁOcoMm aIdmcXma åhUyZ ^mcy gVV {VÀ`mgmo~V
AgVmo. gÁOcocm amZmV EH$Q>r nmhÿZ a§Jamd gÁOcoda A{Vàg§J H$ê$ nmhVmo. gÁOcm `mdoir ^mcycm
gmX KmcVo. gwa§J ZXrV _ZgmoŠV Sw>§~Umè`m ^mcyÀ`m H$mZmda gÁOcoMr hmH$ nS>VmM Vmo Ponm Q>mH$V
VoWo `oVmo. EH$m jUmMmhr {dc§~ Z cmdVm ^mcy gÁOcoMr a§JamdÀ`m VmdS>rVyZ gwQ>H$m H$aVmo. ~Xcm
åhUyZ ^mcy a§JamdMo hmchmc H$aVmo. `oWo coIH$mMr H$mam{Jar {XgVo.
J¡ag_OmnmoQ>r c½Zmg ZH$ma XoUmè`m O`§V nmQ>cmcm gÁOcm EH$ {dZ§Vr nÌ {c{hVo. Vo XoÊ`mMo
_hÎdnyU© H$m_ gÁOcm ^mcyda gmondVo. ^mcycm Odi ~mocmdyZ gÁOcm Ë`mÀ`m Jù`mV N>moQ>çmem
é_mcmV nÌ ~m§YVo Am{U gm§JVo - ""Ë`m§À`mM hmVmV Úm`M§ OnyZ. nÌ hadoc. KmoQ>mim hmoBc
© .'' Am{U
XmoZ Ordm§Zm OmoS>Ê`mMo H$m_ ^mcy nma nmS>Vmo. `oWo gÁOcoMm ^mcyda _mUgmnojmhr OmñV {dídmg
Agë`mMo {XgVo. ^mcy {ZénÐdr Amho ho gÁOcm Im§S>oH$a \$m¡OXmam§Zm {dZ_«nUo nQ>dyZ XoVo. Va
37
Im§S>Ho $am§À`m ~amo~a hdmcXmamÀ`m ImoQ>çm dofmV O`§VmM Amcm hmoVm ho ^mcy gÁOcocm gà_mU nQ>dZy
XoVmo.
^mcyMr _¡ÌrU Jwcr, ^mcyMr Am{U nÝZmMr Mma {nëcr `m gdmªda gÁOcm ^mcyBVHo$M ào_ H$aVo.
{df~mYm Pmcoë`m O`§VmMr godm H$aÊ`mg Jocëo `m gÁOcmgmo~V ^mcyhr XdmImÝ`mV amhVmo. O`§Vmda
Pmcoë`m {dfà`moJmMr Ho$g Ý`m`mc`mV gwê$ AgVmZm gÁOcoMr gmj hmoVo. a§JamdÀ`m VmdS>rVyZ
Amnë`mcm ^mcyZo gmoS>{dco Am{U O`§Vmcmhr AmnU ^mcyH$Sy>ZM nÌ nmR>{dco Ago gÁOcm gm§JVo.
`mda a§H$mMo dH$sc Amjon KoVmV. `mda Vo {dídmg R>do V ZmhrV. `mdoir ^acoë`m H$moQ>mV© Ý`m`m{Yem§g_moa
gÁOcm ^mcycm Oo gm§JVo Vo ^mcy EoH$Vmo d Vgo dV©Z H$aVmo. `m_wio gJio AmíM`©M{H$V hmoVmV. ^mcy
hm Hw$Ìm Va AmhoM na§Vw Ë`mcm _mUgmgmaIr {dcjU ~w{Õ_Îmm cm^cocr Amho ho gÁOcm {gÕ H$aVo.
`m àg§JmVhr ^mcyÀ`m d gÁOcoÀ`m {Oìhmù`mMm àË`` `oVmo. H$mX§~arÀ`m eodQ>Mm àg§J Va A{dñ_aUr`
Amho. gÁOcm-O`§V, gw{_Ìm-Im§S>oH$a `m§À`m c½ZmV ~mYm AmUyZ Ë`m§À`m Ordmda CR>Umè`m a§Jamd
a§H$mMm ^mcy H$m`_Mm ~§Xmo~ñV H$aVmo.
AemàH$mao Ordmcm Ord XoUmè`m gÁOcoÀ`m Am{U ^mcyÀ`m ^mdOrdZmVrc AZoH$ g§ñ_aUr`
àg§J `m H$mX§~arV ~m~m H$X_ `m§Zr aoImQ>co AmhoV.
2.7.2 Ý`m`mc`mVrc àg§J{MÌU
~m~m H$X_ `m§Zr "^mcy' `m H$mX§~arV Ý`m`mc`rZ àg§Jm§Mo hþ~ohÿ~ {MÌU Ho$co Amho. coIH$
gaH$mar dH$sc åhUyZ Ý`m`mc`mV ZmoH$ar H$arV hmoV;o Ë`mMm hm n[aUm_ Agmdm. ~m^yiJmdÀ`m O`§V
nmQ>rc `m§Zm AmîQ>rÀ`m am_amd a§H$m§Zr AÝZmVyZ {df~mYm Ho$cr. `m Ho$gMm gdmªJrU Aä`mg H$ê$Z
Im§S>oH$a \$m¡OXma hr Ho$g _°{OñQ´>oQ> H$moQ>m©V KmcVmV. VoWo Ý`m`XmZmMo H$m_ gwê$ hmoVo. am_amd a§H$hr
Amnë`m gwQ>Ho$gmR>r _w§~B© hm`H$moQ>m©Mo {d»`mV \$m¡OXmar dH$sc lr. H¥$îUamd _§S>{cH$ `m§À`mH$S>o
Amncr Ho$g XoVmV. \$m¡OXma Im§S>Ho $ahr Hw$emJ« ~w{ÕMo Am{U H$V©ì`Xj nmocrg A{YH$mar AmhoV. Vo `m
Ho$gMo gd© nwamdo ì`dpñWV O_m H$aVmV. `m Ho$gÀ`m AZwf§JmZo nmocrg ImVo, Ý`m`mc`rZ H$m_H$mO,
Ý`m`mYre, gaH$mar dH$sc, AmamontMo dH$sc, AÝ` gmjrXma, _w»` Amamonr, Ë`m§Mo Om~-O~m~ `m
gdmªMo {MÌU AJXr gwú_arVrZo Ho$co Amho. H$mX§~ar dmMVmZm IQ>cm àË`j Amnë`mg_moa gwê$ Amho
Ago àg§J{MÌU ~m~m H$X_ `m§Zr Ho$co Amho. (`m KQ>H$mgmR>r ^mcy H$mX§~arVrc n¥îR> H«$. 125 Vo 135,
140 Vo 171 d 175 Vo 176 darc àg§J dmMmdoV.)
2.7.3 _¡Ì^md aoImQ>Umao àg§J{MÌU
~m~m H$X_m§Mr "^mcy' hr H$mX§~ar ^mcy `m Hw$Í`m{df`rÀ`m JwUd¡{eîQ>çmda AmYmarV Agcr Var
Vr nyU©V… àm{UOrdZ {M{ÌV H$arV Zmhr. Va Ë`m_Ü`o _mUgm-_mUgmVrc _¡Ì^md aoImQ>cocm Amho.
`oWo ^Jd§Vamd nmQ>rc-Amßnm nmQ>rc, Amßnm nmQ>rc-gÁOcm, gXÿ-~m`Zm, gÁOcm-O`§V, O`§V-
Im§S>oH$a, gw{_Ìm-Im§S>oH$a, gÁOcm-gw{_Ìm `m gdmªÀ`m_Ü`o EH$ _¡Ìr^md Amho. gdmªÀ`m_Yrc hm
38
_¡Ì^md OrdZmVrc _hÎdmMm AmYma Amho. _¡ÌrÀ`m ZmË`mMo {d{dY nXa `oWo CcJS>co AmhoV. `m
gdm©V gÁOcm H|$ÐñWmZr Amho.
g‚mcoMo dS>rc ^Jd§Vamd nmQ>rc d Amßnm nmQ>rc `m§À`mV AH¥${Ì_ {Oìhmim Amho. XmoKohr
gX²J¥hñW dmaH$ar n§WmMo nmB©H$ AmhoV. nËZrÀ`m AH$mcr {ZYZmZo ^Jd§Vamd AñdñW hmoVmV. g§gma
gmoSy>Z g§Ý`mg KoÊ`mMr ^mfm H$aVmV. Va nmoQ>À`m nmoargmR>r Var g§gma H$am Agm Amßnm nmQ>rc gëcm
XoVmV. _¡Ìr_wio ^Jd§Vamd Vmo _mÝ` H$aVmV. nwT>o am_amd a§H$ eoVmÀ`m ^m§S>UmVyZ ^Jd§VamdmMm IyZ
H$aVmo. AmB©-d{S>cm§{dZm nmoaŠ`m gÁOcoMm gm§^mi H$aÊ`mMm {ZU©` Amßnm nmQ>rc KoVmV. nmM
dfm©À`m gÁOcocm AmncrM _wcJr _mZVmV. gÁOcm VméÊ`mV nXmn©U H$aVmM {Vcm `mo½` Ago ñWi
nmhVmV. c½Zmn`ªV AZoH$ g§H$Q>o `oVmV. Ë`mda _mV H$arV Amßnm nmQ>rc gÁOcoMo c½Z Amnë`m
dmS>çmg_moa _moR>çm WmQ>m_mQ>mV cmdyZ XoVmV. Amßnm nmQ>rc `m§À`m dmS>çmda ZmoH$a AgUmao gXÿ Am{U
~m`Zm `m§À`mVhr _¡Ì^md Amho. g_moa EH$_oH$m§er ^m§S>V Agco Var Vr XmoKo _ZmnmgyZ EH$_oH$mda ào_
H$aVmV. gÁOcoMr Am{U ^mcy Hw$Í`mMr _¡Ìr eãXm§À`m n{cH$S>Mr Amho. a§H$m_wio gwadmVrg gÁOco{df`r
O`§VmÀ`m _ZmV J¡ag_O hmoVmo. _mÌ J¡ag_O Xÿa hmoVmM KaÀ`m§Mm {damoY nËH$ê$Zhr O`§V gÁOcoerM
{ddmh H$aÊ`mMm {ZYm©a H$aVmo. gÁOcoZo O`§Vmcm {c{hcoco {dZ§VrnÌ, O`§VmZo `oD$Z gÁOcog ^oQ>U,o
XdmImÝ`mV O`§VmMr gÁOcoZo godm H$aUo `m àg§JmVyZ gÁOcm-O`§Vm_Yrc _¡Ì^md àH$Q> hmoVmo.
O`§Vm d \$m¡OXma Im§S>oH$a nwÊ`mV ~r.E. cm EH$ÌM {eH$co hmoVo. coIH$ `oWo `moJm`moJmMm dmna
H$ê$Z O`§V d Im§S>oH$am§Mr ^oQ> KS>dyZ AmUVmo. O`§VmÀ`m VmcwŠ`mVM Im§S>oH$am§Mr ~Xcr hmoVo.
O`§VmÀ`m OrdZmVrc AZoH$ g§H$Q>mV Ho$di _¡ÌrnmoQ>r Im§S>oH$a ñdV…Mm Ord YmoŠ`mV KmcyZ _XV
H$aVmV. {_Ìào_mMm CÎm_ Z_yZm åhUyZ O`§V d Im§S>oH$am§À`m OrdZmH$S>o nhmdo cmJoc. _¡ÌrMo ho AVyQ>
YmJo ~m~m H$X_ `m§Zr {d{dY àg§Jm§VyZ {M{ÌV Ho$co AmhoV.
O`§VmÀ`m KaÀ`m§Zr gÁOcocm ZH$ma {Xë`mZ§Va Om_IoS>H$am§À`m gw{_ÌmamO|Mo ñWi O`§VmgmR>r
gwM{dco OmVo. H$mcm§VamZo gÁOco{df`rMm O`§VmMm J¡ag_O Xÿa hmoVmo. O`§Vm gw{_Ìmcm ZmH$mê$Z
gÁOco~amo~aM {ddmh H$aÊ`mMo R>a{dVmo. Varhr O`§Vmcm {df~mYm hmoVmM gw{_Ìm nyduMo gmao {dgê$Z
_XV H$aVo. `m {ZIi _¡ÌrVyZM Im§S>oH$a-gw{_Ìm EH$Ì `oVmV. g§H$Q>mV EH$_oH$m§Zm _XV H$aVmZm
Im§S>oH$a-gw{_Ìm_Ü`o ào_^md {Z_m©U hmoD$Z Vr XmoKo c½ZmÀ`m ~oS>rV AS>H$VmV. ho gd© àg§J A{Ve`
VmH$XrZo `oVmV.
darc gd© ì`{ŠV§À`m_YyZ {XgUmè`m _¡Ì^mdmMo àg§J{MÌU CR>mdXma ~Zco AmhoV.
2.7.4 àg§J{MÌUmMo {deof
"^mcy' `m H$mX§~arV ^mcy `m Hw$Í`mÀ`m B©_mZXmarMr Am{U AZmW nU _Zñdr, OrdZmÀ`m
àdmgmV I§~ranUo, Z¡{VH$VoZo OJUmè`m gÁOcm `m VéUrMr H$hmUr `oVo. ^mcyÀ`m d gÁOcoÀ`m
OrdZmMm emoY KoVmZm AZoH$ ì`ŠVr, KQ>Zm-àg§JmVyZ Ë`m§À`m OrdZmMo {MÌU `oVo. gÁOcoÀ`m
39
AZmWnUmcm AmîQ>r JmdÀ`m am_amd a§H$mÀ`m XþîQ> H$mañWmZmMr nmíd©^y_r cm^cocr Amho. AZmW
gÁOcoMm gm§^mi ^Jd§Vamdm§Mm {Oìhmù`mMm {_Ì Amßnm nmQ>rc H$aVmV. gÁOcm d ^mcy EH$_oH$m§Zm
OrdmnmS> OnVmV. Vo àg§J AdU©Zr` AmhoV. a§JamdÀ`m VmdS>rVyZ gÁOcoMr gwQ>H$m H$aUo, gÁOcoMo
nÌ O`§Vmcm nmoM H$ê$Z O`§VmH$S>rc \w$co gÁOcocm XoU,o Ý`m`mc`mV ^mcyZo _mUgmgma»`m gmjrMm
nwamdm XoUo, gÁOcogmo~V ^mcyZo XdmImÝ`mV amhUo, gÁOcmÀ`m c½ZmV ì`Ë`` AmUy nmhUmè`m
a§Jamdcm YS>m {eH${dUo `m gd© àg§JmVyZ ì`ŠVr-àmUr, ì`ŠVr-ì`ŠVtÀ`m ZmË`m§Mm emoY KoVcocm
Amho.
"^mcy' H$mX§~arVrc àË`oH$ àg§J H$mX§~arÀ`m H$WmZH$mcm AmH$ma XoVmV. H$moUVmhr àg§J AmoT>y Z-
VmUyZ AmUcocm Zmhr. ^mcyMm O`§VmH$S>o nÌ nmoM H$aÊ`mMm Am{U H$moQ>m©Vrc àg§J öX`ñneu Amho.
H$mX§~arÀ`m eodQ>r ^mcyZo a§Jamdcm AÔc KS>{dcocm àg§J Va CËH$f©q~XÿM åhUmdm cmJoc. gmYr,
gmonr ^mfm, {Od§V àg§J{MÌU hr ^mcy H$mX§~arVrc àg§J{MÌUmMr d¡{eîQ>ço gm§JVm `oVrc.
2.8 g§Kf©
g§Kf© hm H$mX§~arMm _hÎdmMm KQ>H$ Zgcm Var Vmo Xþc©{jVhr H$ê$Z MmcV Zmhr. H$mX§~arMo
H$WmZH$ nwT>o gaH$Ê`mÀ`m ÑîQ>rZo H$mX§~arV g§Kf© `oVmo. g§Kfm©{edm` H$mX§~arMo H$WmZH$ na_moÀM q~Xÿ
JmRy> eH$V Zmhr. N>moQ>çm-N>moQ>çm g§Kfm©VyZ H$mX§~arMo H$WmZH$, ì`{ŠVì`{ŠV§Mo g§~§Y dmMH$m§À`m
ñ_aUmV amhVmV. "^mcy' `m H$mX§~arV WmoS>o\$ma g§Kfm©Mo àg§J Amcoco AmhoV. g§Kf© hm H$mhr ^mcy
H$mX§~arMm AmË_m Zìho. nU `m H$mX§~arV Amcoë`m g§Kfm©VyZM H$mX§~arMo H$WmZH$ nwT>o gaH$V amhVo.
AmîQ>r JmdMm ñdmWu nwT>mar am_amd a§H$ Jmdm~amo~a gmè`m n§MH«$moerda hþH$_V JmO{dVmo.
Amnë`m {hVmAmS> `oUmè`m àË`oH$mcm Vmo AÔc KS>{dVmo. Amnë`m eoVmOdiMo eoV ^Jd§Vamd
nmQ>cm§Zr Amnë`mcm Úmdo åhUyZ Ë`mMo ZwH$gmZ H$aVmo. Varhr ^Jd§Vamd eoV Z XoVm a§H$mg AmìhmZ
XoVmo. _J _mÌ a§H$ Ë`mMm IyZ H$aVmo d nMdVmohr. ^Jd§VamdmÀ`m _wcrMo-g‚mcoMo c½Z _moS>Ê`mMm
à`ËZ H$aVmo. hm hoVy gmÜ` hmoV Zmhr Ago cjmV `oVmM gÁOcocm ng§V Ho$coë`m O`§Vmg AÝZmVyZ
{df~mYm H$aVmo. gÁOcoMo ajU H$aUmam ^mcy Hw$Ìm Amnë`m _wcmMo hmc H$aVmo åhUyZ ^mcy {ngmië`mMm
ImoQ>m AO© VmcwŠ`mcm XoVmo. \$m¡OXma Im§S>oH$a dñVwpñWVr g_OmdyZ KoVmM Ë`mÀ`mda XS>nU AmUVmo.
{MS>cc o m am_amd ^mcycm R>ma _maÊ`mMm à`ËZ H$aVmo. O`§VmÀ`m {df~mYm àH$aUmV Amnë`mcm AQ>H$
Ho$cr åhUyZ Im§S>oH$a \$m¡OXmam§da S>r.Eg.nr. d {OëømVrc nwT>mè`m§Mm d{ecm cmdVmo. Im§S>oH$am§À`m
~XcrMm à`ËZ H$aVmo. Amnë`mcm {ejm hmoD$ Z`o åhUyZ am_amd a§H$ Mm§Jcm dH$sc JmR>Vmo. dH$scm_m\©$V
gÁOcm, O`§V, \$m¡OXma Im§S>Ho $a, gw{_Ìm `m§Mo Mm[aÍ`hZZ H$aÊ`mMm à`ËZ H$aVmo. nU eodQ>r ÑîH¥$Ë`o
H$aUmè`m am_amd a§H$mÀ`m nmnmMm KS>m ^aVmo Am{U Ë`mg {ejm hmoVo.
am_amd a§H$ Am{U ^Jd§Vamd nmQ>rc `m XmoZ KamÊ`mÀ`m g§Kfm©VyZ H$mX§~ar AmH$mamg `oVo. `m
_mZdr g§Kfm©V "^mcy' ZmdmMm nmird Hw$Ìm gË`mMr ~mOy KoVmo. Vmo B©_mZr AgyZ XþîH¥$Ë`o H$aUmè`m a§H$
40
{nVm-nwÌmg AÔc KS>{dVmo. H$mX§~arVrc g§Kf© hm dmñVdXeu AgyZ Hw$R>ho r AmH«$ñVmionUm, ^S>H$nUm
{XgV Zmhr. hr `m H$mX§~arMr O_oMr ~mOy Amho.
2.9 dmVmdaU{Z{_©Vr
H$mX§~arV dmVmdaU{Z{_©Vrg _hÎdmMo ñWmZ AgVo. Mm§Jë`m dmVmdaU{Z{_©Vr_wio H$mX§~arV
KQ>Zm-àg§J C^o amhVmV. `mo½` dmVmdaU{Z{_©Vr Ho$cr Agoc Va Vr H$cmH¥$Vr dmMH$m§À`m cjmV
amhVo. "^mcy' `m H$mX§~arV ~m~m H$X_ `m§Zr KQ>Zm-àg§Jm§À`m AZwfJ§ mZo Mm§Jcr dmVmdaU{Z{_©Vr Ho$cr
Amho. AmîQ>r JmdMm nwT>mar am_amd a§H$ Amnë`m KamnmgyZ Vo ZXrn`ªV AmncrM eoVr Agmdr åhUyZ
YS>nS>Vmo. `m H$m_r JmdmVrc ~aoM cmoH$ Ë`mcm ghH$m`©hr H$aVmV. na§Vw ^Jd§Vamd nmQ>rc `m§À`mgmaIm
gV²erc Am{U gai_mJu _mUyg a§H$mÀ`m XheVrcm Z Ow_mZVm Amncr O_rZ XoÊ`mg {damoY H$aVmo.
H$mX§~arÀ`m H$WmZH$mÀ`m dmVmdaU{Z{_©VrgmR>r hr KQ>Zm nmofH$ R>aVo. ^Jd§Vamdm§Zr Amnco eoV XoÊ`mg
ZH$ma XoVmM a§H$ Ë`m§Zm N>im`cm gwadmV H$aVmV. eodQ>r a§H$ Ë`m§Mm IyZ H$aVmo d nMdVmohr. am_amd
a§H$mgmaImM Ë`mMm _wcJm-a§Jamdhr _ñVdmc Amho. ^Jd§Vamdm§À`m EHw$cË`m EH$m _wcrda-gÁOcoda
Vmo S>moim R>odVmo. ^Jd§Vamdm§Mm gÀMm {_Ì Amßnm nmQ>rc AmB©d{S>cm§{dZm nmoaŠ`m gÁOcoMm gm§^mi
H$aVmV. Ë`m§À`m~amo~a gÁOcoMm gm§^mi H$aÊ`mgmR>r ^mcy-Hw$Ìm gVV {VÀ`mgmo~V AgVmo. gÁOcm
Vê$U, gmoÁÁdi, Mm[aÍ`g§nÝZ Amho. Va a§Jamd ñÌrc§nQ>, _ñVdmc, lr_§VrMm Jd© AgUmam Amho. `m
XmoZ KamÊ`mVrc g§Kfm©Mo dmVmdaU eodQ>n`ªV amhVo.
am_amd a§H$ gÁOcoÀ`m d{S>cm§Mm IyZ H$ê$Z Wm§~V Zmhr. Va gÁOcoMo c½Z _moS>Uo, gÁOcmcm
ng§V H$aUmè`m O`§Vmcm AÝZmVyZ {df~mYm H$aUo, ^mcy Hw$Í`mZo a§Jamdcm Amoa~mS>co åhUyZ ^mcy
{ngmië`mMm ImoQ>m AO© VmcwŠ`mcm XoU,o ^mcycm R>ma _maÊ`mgmR>r Ë`mÀ`mda Joir~ma H$aUo, ^mcy Ë`m
àg§JmVyZ g{hgcm_V gwQ>Uo, O`§VmÀ`m {dfà`moJmMr Ho$g C^r amhÿ Z`o åhUyZ \$m¡OXma Im§S>oH$am§da
XS>nU AmUUo, Ë`m§À`m ~XcrgmR>r à`ËZ H$aUo, H$moQ>m©V Ho$g {ZXm}f ìhmdr åhUyZ Amnë`mgmR>r
Zm_m§{H$V dH$scmMr Zo_UyH$ H$aUo, gmjrXma Zm{hgo H$aUo, Varhr gÁOcm, O`§Vm, gw{_Ìm-Im§S>oH$a
`m§Mm {ddmh Yw_YS>mŠ`mV nma nS>Uo, {ddmhmV ~mYm AmUy nmhUmè`m a§Jamd a§H$mg ^mcyZo `_gXZr
nmR>{dUo `m gd© KQ>Zm§À`m Jw§\$UrVyZ ~m~m H$X_m§Zr "^mcy' `m H$mX§~arV `mo½` Aer dmVmdaU{Z{_©Vr
Ho$cr Amho.
O`§VmÀ`m {dfà`moJmMr Ho$g Ý`m`mc`mV C^r am{hë`mZ§Va dmMH$m§À`m g_moa g§nyU© Ý`m`mc`M
C^o H$aÊ`mV coIH$ `eñdr Pmcoco AmhoV. `mMo H$maU coIH$m§Zr gaH$mar dH$sc, nmocrg àm°{gŠ`yQ>a,
d[aîR> nmocrg A{Yì`m»`mVm åhUyZ {d{dY nXmda ~Îmrg df} godm Ho$cr Amho. Ë`m_wio "^mcy'
H$mX§~arVrc Ý`m`mc`mV IQ>cm C^m H$aÊ`mgmR>rMr dmVmdaU{Z{_©Vr dñVwpñWVrcm Yê$Z Pmcocr
Amho.

41
2.10 ^mfm{deof
cmoH${à` H$mX§~arMr ^mfm gmYr, gmonr AgVo. Ë`mV qMZnaVm AgV Zmhr. gd©gm_mÝ` dmMH$mcm
g_Ooc, ê$Moc AerM ^mfm coIH$ cmoH${à` H$mX§~arV dmnaV AgVmo. ~m~m H$X_ `m§Zr "^mcy' `m
H$mX§~arV gmYr, gmonr, nmÌmZwê$n, àg§JmZwê$n ^mfme¡crMm dmna Ho$cm Amho. Ë`mgmR>r Ë`m§Zr H¥${Ì_VoMm,
Ac§H$m[aH$VoMm AmYma KoVcocm Zmhr. åhUr, dmH²$àMma Ac§H$ma `m§Mm ¹${MV dmna H$ê$Z gm_mÝ`
dmMH$mcm g_Ooc AerM gmYr, gmonr Am{U gwQ>gwQ>rV ^mfm ~m~m H$X_ `m§Zr `m H$mX§~arV dmnacr
Amho.
2.10.1 nmÌmZwê$n ~XcUmar ^mfm
{eH$coë`m VéU _mUgmMr ^mfm gÁOcm, O`§V, gw{_Ìm, Im§S>oH$a `m§À`m Vm|Sy>Z `oVo. AS>mUr,
A{e{jV _mUgm§Mr ^mfm gXÿ, ~m`Zm, gÎmy ~oaS> `m§À`m ~mocÊ`mVyZ `oVo. H$moQ>m©Mr, nmo{cgm§Mr ^mfm
gaH$mar dH$sc, Ý`m`mYre, _§S>{cH$ dH$sc, Im§S>oH$a \$moOXma `m§À`m ~mocÊ`mVyZ ì`ŠV hmoVo. Va
amOH$maUr _mUgmMr ^mfm am_amd a§H$, Am_Xma `m§À`m Vm|Sy>Z ì`ŠV hmoVo. Ë`m Ë`m ì`ŠVrMr ^mfm
Ë`mÀ`m Ë`mÀ`m ì`dgm`mda, d`mda, ñd^mdJwUY_m©Zgw ma `oV.o cmoH${à` gm{hË`mMo gmYr, gmonr ^mfm
ho EH$ d¡{eîQ>ç Amho. Ë`mMm nwaonya dmna `m H$mX§~arV coIH$mZo Ho$cocm Amho. "^mcy' `m H$mX§~arMo
AmUIr EH$ d¡{eîQ>ç åhUOo _mUgmà_mUoM ^mcy, nÝZm, Jwcr `m Hw$Í`m§À`m Vm|S>rhr _mUgmgmaIrM
^mfm dmnê$Z àmÊ`m§Zmhr _mZdr ê$nmV AmUcoco Amho. Ë`m àmÊ`m§Mr ^mfm H$mX§~arcm ~mYm Z AmUVm
nmofH$M ~ZVo.
ì`{ŠVJ{UH$ ~XcUmar ^mfm nhmd`mMr Pmë`mg gXÿ ZmoH$a Am{U _mc{H$U gÁOcoMr ^mfm
nhm;
gÁOcm CR>cr Am{U {VZ§ hmH$ _macr,
"E gXÿ @@@ !'
"Or @@@@' CÎma Amc§.
"Aao, S>mohmcm nmUr Amho H$m ao?'
"_m`§Xmi§ hm` Or! H$m?'
"~aoM {Xdg Pmco {VH$S> Joco Zmhr-'
"Omdm H$s! XþnmaM§ Ë`m T>dmdaÀ`m Am§ã`mImcr cB© cB© ½dmS> dmQ>V`m'.
hr ^mfm _mcH$-ZmoH$amMr Amho.
XmoZ ZmoH$am_Yrc Am{U Ë`m§À`m _mcH$sUr_Yrc ^mfm n[aUm_H$maH$ Amcr Amho. `oWo ^mfoVZy Vr
Vr ì`ŠVr gyú_ N>Q>ogh, hmcMmcrgh dmMH$mg_moa `oVo. CXm. _mcH$sU gÁOcm, ZmoH$a gXÿ Am{U
42
~m`Zm `m§À`mVrc ~mocÊ`mVyZ `mMm àË`` `oVmo.
~m`ZoMr Am{U gXÿMr gVV ^m§S>Uo cmJVmV. gÁOcm _Yo nSy>Z {_Q>dm{_Q>dr H$aVo. H$m_mgmR>r
dmS>çmÀ`m ~mhoa nS>Umar gÁOcm gXÿ ZmoH$amg åhUVo-
""~a§ ~a§, _rM OmD$Z `oVo. Vy Ko {dlm§Vr, nU ~m`ZoMr H$i H$mTy> ZH$mog ~a§-''
"_r d H$emcm eoZmda XJS> Q>mHy§$?'
naS>çmH$S>oÀ`m XmamVyZ ~m`ZoZ§ Vo EoH$c§ Am{U Vr VamVam H$_aoda hmV R>odyZ nwT>§ Amcr.
"E JmS>½`mÀ`m Vm|S>mÀ`m, eoZ Hw$Umcm åh§Vmog?' Am{U {VZ§ gXÿcm T>H$cc§. nm` _waJicocm gXÿ
gmdaVm Z Amë`mZ§ Imcr AmnQ>cm.
gÁOcoMr hgyZ hgyZ nwado mQ> Pmcr. H$nS>o PQ>H$V H$monamcm Hw$R>§ IaMQ>c`§ Vo ~KV gXÿ åhUcm,
"_mcH$ BD$ ÚmV _§Oo XmdVmo Vwcm. Am¸$mgm~ Agë`m _§Oo VwOr cB© Qy>anya Mmc{V`m! ìh`
AmH$m~m`, H$dm~r Vw_r {VMrM ~mOy KoVmgm§!'
"_r ao H$m` Ho$c§?'
"_cm H$iV§` gJi§, na AmVm§ Vwåhr H$m` cB© Xrg ÝhmB©gm. YoZmV Yam. cJrZ hÿZ Jocmgm _§Oo
_mOr Am{Z ~m`ZrMrM JmR> hm`!' {_erda hmV {\$adrV gXÿ ~moccm.
"åhZ§ _°Or AmZr ~°`ZrMr J°Q> h°`!' Vm|S> d|JmSy>Z ~m`Om nwT>§ åhUmcr, "{_íem Va hm`V H$m
ìhQ>mda? C§XamZ§ H$mVaë`mdmZr Mma IyQ> h¡V! CJrMM ^md ImV§`m, _w§JgmÀ`m Vm|S>mM§!'
~m`Om {MS>cr åhUOo àË`oH$ doir gXÿÀ`m Vm|S>mcm EH$ ZdrZM Cn_m Úm`Mr. AmOn`ªV {VZ§
C§Xra, JmS>J§, _S>H§$, Vdm `m§Mm Cn`moJ Ho$cm hmoVm. AmO àW_M _w§Jyg eãX dmnacm. O{_Zrdê$Z
c§JS>V CR>Vm CR>Vm gXÿ åhUmcm,
"na _w§Jmg H$m` H$aV§` R>md hm` Ýhd§?'
"H$m` H$aV§`m ao?'
"Zm{JZrcm Icmg H$aV§`, hÿ§, ìh`!'
AmVm hr {MS>m{MS>r Wm§~m`M§ cjU {XgoZm Voìhm gÁOcoZ§ ~m`ZocmM hmVmcm Yê$Z ~mhoa H$mT>c.§
AZ² Vr åhUmcr, "Mc J§, dmS>çmH$S>§ OmD$Z `oD$!' (n¥îR> 10-11)
darc ^mfoVZy _mcH$, ZmoH$a `m§À`m ~mocÊ`mVrc \$aH$ OmUdVmo. ì`{ŠVJ{UH$ ^mfm H$er ~XcVo
`mMm àË`` `oWo `oVmo.
a§Jamd a§H$mÀ`m _Zm_Ü`o gÁOcocm nmhÿZ Cgmicocr ñÌrc§nQ> ^mdZm coIH$ ghO Mma-ghm
43
dmŠ`mV C^m H$aVmo;
""a§JamdZ§ {Vcm _Km OmVmZm AJXr Ý`mhmiyZ nmøc§. Vr ~ogmdY hmoVr. ~m`Zo~amo~a Jßnm _maV
Mmccr hmoVr Am{U a§Jamd {Vcm XþîQ> hoVyZ§ Ý`mhmiV hmoVm. Vr EH$X_ Mnmncr Am{U gmdY hmoD$Z
Mmcy cmJcr. nU {VMr jU^a H$m hmoB©Zm, CS>mcocr Ym§Xc Am{U Ymdni Ë`mcm \$maM {dcmo^Zr`
dmQ>cr. ~mdacocr gÁOcm a§Jamdcm \$maM AmH$f©H$ dmQ>cr Am{U Ë`mjUr Ë`mZ§ _Zmer {ZYm©a Ho$cm,
"{hcm Ho$ìhm Zm Ho$ìhm Yam`MrM, Jå_V H$am`Mr, ~Ky`m _mP§ H$moU H$m` dmH$S>§ H$aUma Amho Vo?''
(n¥îR> 13)
"^mcy' Hw$Ìm AgyZhr H$gm _mUgmicocm Amho ho XmI{dÊ`mgmR>r coIH$ {c{hVmV, - ""^mcy
{ZénÐdr hmoVm. {deofV… JmdmVë`m chmZ _wcm§Zm Vmo n[a{MV hmoVm. ZwH$VrM CRy>Z C^m amhm`cm
{eH$cocr nmoa§ Ë`mcm Yê$Z C^r amhm`Mr, WmoS>rer _moR>r Ë`mMr Jm|S>oXma eonyQ> Yê$Z AmoT>m`Mr Va
{MÝZrXm§Sy> IoiUmar nmoa§ _YyZ ^mcy Mmccm Va CJrMM Ë`mÀ`mda Xm§Sy> \o$H$m`Mr. ^mcy Ë`m§Mm _mam
MwH$dm`Mm Am{U Vmo Xm§Sy> Amnë`m Vm|S>mV Yê$Z Vmo \o$H$Umè`mOdi AmUyZ R>odm`Mm. Ë`mcm ho Hw$Ur
{eH$dc§ hmoV§ Hw$Umg R>mD$H$! {ZîH$maU CnÐd XoUmè`m dmÌQ> nmoam§H$S>oXoIrc Ë`mZ§ H$Yr IwZer ZOaoZ§
nmøc§ ZìhV§. H$Xm{MV àm¡T>mM § m {Zê$nÐdr àmÊ`m§Zm N>iÊ`mMm N>X§ hm AZwd{§ eH$VoZ§ Ë`m _wcm§V CVacm
Agmdm åhUyZhr Vmo Xþc©j H$arV Agmdm. _wc§, _J Vr H$erhr dmJmoV, Vr Ë`mcm AmdS>m`Mr. VgmM
Vmo Hw$Ê`m Zd»`m _mUgmda ^w§H$V Zgo; nU EImXm {McQ>m Mmoa Jmdm§V Amcm Va ^mcy Ë`mÀ`m
hmcMmcrM§ gyú_ {ZarjU H$arV Ago. AgmM EH$Xm qcJmßnm dmÊ`mÀ`m XþH$mZmÀ`m \$ù`m CMcyZ
H$mT>Ê`mMm à`ËZ H$aUmè`m MmoaQ>çmda _Ü`amÌr Ë`mZ§ Pon KoVcr Am{U Ë`mÀ`m _ZJQ>mMm cMH$m
VmoS>cm hmoVm. nU ho Hw$UmcmM _mhrV ZìhV§, Am{U ^mcycm Vo Hw$Umcm H$imd§ Ag§hr dmQ>V ZìhV§.
Ho$coë`m gËH$m`m©Mr Om{hamV~mOr H$aÊ`mMm _mUgm§Mm JwUY_© Ë`mcm ZH$mo hmoVm.'' (n¥îR> 24)
e¥§Jm[aH$ dU©Z H$aVmZmhr ~m~m H$X_ coIZrVrc g§`_ XmI{dVmV. Hw$R>ohr dmMH$m§À`m ^mdZm
MmidUma ZmhrV `mMr XjVm Ë`m§Mr coIUr KoVo. CXm. \$m¡OXma Im§S>oH$am§Zm gw{_Ìm Amnë`m _m_m§À`m
~§Jë`mda OodUmg ~mocmdVo. ~§Jë`mda XmoKoM AmhoV. OodU Pmë`mZ§Va {ZamonmÀ`m doir Im§S>oH$a-
gw{_Ìm `m§À`mVrc àg§J nhm;
""_J OodU§ Pmcr. XmoK§ WmoS>m doi daÀ`m JÀMrV Jßnm _maV ~gcr. {VW§ H$moUr ZìhV§.
gw{_Ìmcm dmQ>c§ Amnë`m XmoKm§Vc§ A§Va H$_r ìhm`cm hd§. Ë`mM§ Ahmo-Omdmo g§nm`cm hd§ Am{U ømM
doir Zo_Ho$ Im§S>oH$a CR>co. gw{_ÌoOdi Amco Am{U {Vcm Odi AmoTy>Z {VM§ Mw§~Z KoD$Z "~m` ~m`'
H$ê$Z Imcr CVê$Z Joco XoIrc. gmè`m JmoîQ>r BVŠ`m PQ>nQ> KS>ë`m H$s gw{_Ìocm H$m` hmoV§` VoM
H$ic§ Zmhr. nU Im§S>oH$am§Zr Ag§ AnKmVr Mw§~Z KoVc§ Voìhm {VZ `pËH¨${MVhr à{VH$ma Ho$cm ZìhVm.
.... EH$ Mw§~Z! AJXr AZno{jV KmarZ§ ^ú`mda PS>n Kmcmdr BVŠ`m MncVoZo KoVcoc§!'' (n¥îR>
117-118)
44
Va H$Yr-_Yr ~m~m H$X_ Cnamo{YH$ e¡crMmhr dmna H$aVmV. CXm. ""gmamoim-VmcwŠ`mM§ Jmd.
H$mhr \$ma _moR>§ ZìhV§; nU aoëdo hmoVr. _moQ>maañVo gJirH$S>§ \w$Q>co hmoVo. _°{OñQ´>oQ> H$moQ>© hmoV§, XdmImZm
hmoVm, nmo{cgñQ>oeZMr B_maV \$maM a_Ur` {R>H$mUr hmoVr. XmQ> Am_amB©V ~m§Ycoë`m B_maVrg_moaM
EH$m g§J_adar \$aerda H$moac§ hmoV§, ""{~ëQ> BZ EQ>rZ h§S´>oS> A±S> Q²>d|Q>r' åhUOo BVH$s df} Pmcr Var,
Vr daMr _§Jcmoar H$m¡c§gwÕm {ZgQ>cr ZìhVr. ~hþYm Ë`mdoir n¡gm ImUmao B§{O{Z`a Am{U H$m°ÝQ´>°ŠQ>a
ZgmdoV.'' (n¥îR> 41) VgoM gÁOcoMm {dZ`^§J H$aUmè`m a§JamdMo ^mcy hmc H$aVmo. a§Jamd _méVrÀ`m
XodimV {eaVmo. Ë`mdoir coIH$ {c{hVmV; "EH$m Hw$_m[aHo$Mm erc^§J H$am`cm Jocoë`m a§Jamdcm,
~mc~««÷Mmar hZw_mZ _§{XamV Aml` KoÊ`mMr nmir Amcr.'' (n¥îR> 14).
~m~m H$X_ Amnë`m coIZmV ¹${MV Cn_m-ÑîQ>m§VmMm dmna H$aVmV. CXm. "EImÚm T>mÊ`m
dmKmgmaIm ^mcy {XgV hmoVm' (n¥îR> 26) Ago ^mcyÀ`m ê$~m~Xma eara`îQ>rMo dU©Z H$aVmV. Va nÝZm
Hw$ÌrMo dU©Z H$aVmZm ~m~m H$X_ {c{hVmV, - ""H$m` ê$n! {edarÀ`m H$mngmMr ZwH$VrM \w$Q>cc o r ~m|S>§
cmdyZ {hÀ`m A§JmdaMr gwigwirV aoe_r Ho$gmi H$mVS>r ~Zdcr Va Zgoc? Vm|S> XoIrc {H$Vr ZmOyH$,
{Z_wiV§. nm§T>è`m ew^« Ho$gmi H$mVS>rcm ZmOyH$ ZmH$mMm, H$mim MH$MH$sV e|S>m {H$Vr N>mZ {XgVmo!
nm` H$go A§~mS>rÀ`m amonQ>çmMr gmc gmocë`mda {XgVo Vem nm§T>è`m ew^« N>S>rgmaIo!! Am{U n§Oo?
chmZ _wcmÀ`m Vm|S>mcm nmdS>a cmdVmV Vgë`m Ho$gmi \w$cmgmaIo! Ia§M {hM§ gma§M H$mhr Ý`ma§!'
(n¥îR> 26-27). nÝZm d ^mcy Hw$Í`mMm àU`amYZmMm àg§J nmhÿZ am_amd a§H$mMr AñdñWVm {M{ÌV
H$aVmZm coIH$ {c{hVmV- "am_amdm§À`m H$nmimdaMr {ea \w$Jcr. d¡è`mÀ`m nmoamZ§ Amnë`m nmoQ>À`m
nmoarer ào_mMo Mmio H$aVm§Zm nmhUmè`m ~mnmà_mU§ Ë`m§Mm g§Vmn AZmda Pmcm.'' (n¥îR> 64),
O`§VmÀ`m d gÁOcoÀ`m c½ZmV ~mYm AmUUmè`m am_amd a§H$mg YS>m {eH${dÊ`mMm M§J gw{_Ìm ~m§YVo-
"O`§Vmer Amncm {ddmh O_cm Zmhr åhUyZ Ë`mM§ Zmd Jm§d Z {dgaVm, Ë`mÀ`m àmUmda CR>coë`m
a§H$m§À`m _mJ§ Vr MdVmicoë`m dm{KUrgmaIr cmJcr hmoVr.'' (n¥îR> 122) Aem ¹${MV Cn_m-
ÑîQ>m§Vm§Zr Ë`m§Mr ^mfme¡cr ZQ>cocr Amho.
Va ggo{_am _mJ§ cmJUo, amOr ZgUo, nmMmaU H$aUo, nm`crcm n§Yam qH$_VrMo nwT>mar {_iUo,
gJioM _wgi Ho$amV OmUo, Ìmhr ^JdmZ H$ê$Z gmoS>Uo, AdgmZ JiyZ OmUo, ~mXam`U g§~§Y OmoS>Uo.
`m dmH²$àMmam§À`m ~amo~a "Ka {\$aco H$s dmgohr {\$aVmV', "Xod Vmar Ë`mcm' AemàH$maÀ`m åhUtMmhr
àg§Jg_`r Vo dmna H$aVmV.
2.10.2 ^mcy H$mX§~arMo {ZdoXZ
{ZdoXZ hm H$mX§~arMm _hÎdmMm KQ>H$ hmo`. H$mX§~arV ho {ZdoXZ H$moUrVar H$arV AgVo. {ZdoXZmÀ`m
àW_nwê$fr {ZdoXZ d V¥Vr`nwéfr {ZdoXZ Aem XmoZ nÕVr AmhoV. "^mcy' `m H$mX§~arV V¥Vr` nwê$fr
{ZdoXZmMm Adc§~ Ho$cm Amho. `m àH$maMm {ZdoXH$ hm gd©-gmjr {ZdoXH$ AgVmo. gd© nmÌm§À`m _ZmV
àdoe H$ê$Z Vmo Ë`m§Mo {dMma _m§Sy> eH$Vmo. naH$m`m àdoe ho EH$ cmoH${à` gm{hË`mMo d¡{eîQ>ç Amho.
45
Ë`mMm nwaonya dmna ~m~m H$X_m§Zr `m H$mX§~arV Ho$cm Amho. _mZdr ñd^mdmMr Jw§VmJw§V, _mZdr _ZmMr
AVŠ`©Vm `m àH$maÀ`m {ZdoXZ nÕVr_wio àH$Q> hmoD$ eH$Vo. gÁOcoÀ`m ~mcnUmnmgyZ c½Zmn`ªVMm
H$mcI§S> aoImQ>VmZm gd©gmjr {ZdoXZm§VJ©V `oUmè`m gd© {ZdoXZ àH$mamMm AË`§V Hw$ecVoZo dmna Ho$cm
Amho. {ZdoXZmV nÌ, Ý`m`mc`mMr ^mfm, nmird àmÊ`m§À`m Vm|S>r KmVcocr _mUgmMr ^mfm `m§Mm
Ame`mZwgma dmna Ho$cocm AmT>iVmo.
nmird àmÊ`m§À`m Vm|S>r KoVcocr _mUgmMr ^mfm ho `m H$mX§~arMo _hÎdmMo d¡{eîQ>ç Amho.
{ZdoXZmgmR>r Vo Cn`wŠVM R>aco Amho. CXm. ^mcy Hw$Ìm d Ë`mMr ào`gr Jwcr Hw$Ìr `m§À`mVrc g§dmXmMm
dmna {ZdoXZmgmR>r H$gm Ho$cm Amho nhm -
S>mohmdaÀ`m àg§JmnmgyZ ^mcy A{YH$M J§^ra hmoVmo. Jwcr Ë`mcm Ë`m~m~V gmaIr {dMmam`Mr.
nU ^mcy {Vcm Wm§JnÎmm cmJy XoV Zgo. eodQ>r JwcrZ§ AghH$maM nwH$macm Am{U {VZ§ ImU§M ~§X Ho$c§.
Voìhm ^mcycm amhdoZm.
"Jwco, Vy H$m` Mmcdc§ Amhog ho?'
"_mÂ`mer ~mocy ZH$mog!'
"AJ§, nU H$m§?'
"Vy AmVm§em J§^ra H$m {XgVmog? Jmdm§V {XdgmM§ OmU§ H$m ~§X Ho$c§ Amhog?'
"Jwco- AJ§, _mPm Ord KoUma Amho!'
"H$moU?'
"a§H$mMm a§Jamd!'
"Vo H$m§?'
"CJrM!'
"Vy Ë`mM§ Zmd H$mT>c§g?'
"_r? AJ§, AmOn`ªV _r Hw$UmcmVar H$Yr CnÐd {Xcm Amho H$m`?'
"_J H$m VwÂ`m Ordmda Ë`mZ§ CR>md§?'
"Jwco, \$ma _moR>r ^mZJS> Amho Vr?' Am{U ^mcyZ§ {Vcm S>mohmdaMm àg§J gm§{JVcm H$s H$m` Z
OmUo nU Vr EH$X_ J§^ra Pmcr, EoH$coë`m àH$mamZ§.
"^mcy, _r a§Jamdcm OmD$Z \$moS>Vo.'
"Jn, Iwio! AJ§, \w$H$Q> _aerc! Ë`mZ§ Jm§dmV Hw$Ìr _mam`Mr _mohr_ CKS>cr Amho. Ho$di
_mÂ`m_wi§ Xhmdrg Hw$Ìr AmOn`ªV _macr JocrV!'
46
"AmVm ao?'
"AmVm AmnU \$maM OnyZ dmJm`M§!'
"_J _Ü`amÌr Vy JmdmV H$m OmVmog?'
"AJ§, H$m` gm§Jy? _r a§JamdÀ`m dmS>çmVc§ _mUyg {\$Vdc§ Amho. Ë`mÀ`mH$Sy>Z gJi§ g_OV§
_cm!'
"_mUyg? ~K h§, _mUgmgmaIr KmVH$s OmV Zmhr!'
"AJ§, _mUyg åhUOo Amncr OmV^mB© Amho Vr!'
"OmV^mB©? nÝZm H$m` ao?'
"hmo! nÝZm _cm amÌr, {Xdg^a dmS>çmV H$m` H$m` MmcV§ Ë`mMr H$ënZm XoVo. _cm _maÊ`mgmR>r
h¡ã`m, H$ëcy, gÎmy, Aer ~oaS>§ Q>ncocr AmhoV. _cm _maUmè`mcm Ë`mZ§ e§^a én`m§M§ ~jrghr XoD$
Ho$c§`! {Iem§V am_amdmM§ ghm~mar {nñVyc KoD$Z Vmo a§½`m _cm emoYV AgVmo. Hw$R>ë`m jUr Vmo _mPm
KmV H$arc nÎmm Zmhr!'
"_J Vy dmS>çmH$S>§ H$m OmVmog amÌr? ~§X H$a Vo OmU§!'
"A§ h§! Vo eŠ` Zmhr. _cm amoO EH$ \o$ar Q>mH$crM nm{hOo!'
Am{U _J JwcrÀ`m _ñVH$mVyZ g§VmnmMr AZ² _ËgamMr EH$ giH$ CR>cr. ^mcy nÝZmÀ`m ào_mV
nS>cm` Am{U H$YrVar {VÀ`mnm`r Ë`mcm àmU J_dmdm cmJUma `m {dd§MZoV Vr AñdñW Pmcr; nU
^mcy-nÝZm àH$aU H$mhr ZdrZ ZìhV§. (n¥îR> 24, 25, 26) (AemM àH$maMo ^mcy d Jwcr Hw$ÌrMo
{ZdoXZ n¥îR> H«$. 67 Vo 70 darc H$mX§~arVrc àH$aU ZD$_Ü`o Amho Vo {dÚmÏ`mªZr dmMmdo) naH$m`m
àdoemMm CÎm_ Z_wZm åhUyZ darc {ZdoXZmH$S>o nhmdo cmJoc.
2.10.3 nÌmË_H$ ^mfm
{ZdoXZmV ^S>H$nUm, ApíccVm, eãXm§Mr CYiU, H¥${Ì_Vm, AH$maU nmëhmi `oV Zmhr.
gmÜ`m, gai ^mfoVyZ {ZdoXZ `oVo. {ZdoXZmV nÌmMm dmna H$gm Ho$cm Amho Vo Amnë`mcm nwT>rc
CXmhaUmVyZ nhmd`mg {_iVo.
gwadmVrg gÁOcmcm ng§V H$aUmao O`§V d Ë`mMo AmB©-dS>rc am_amd a§H$m§À`m ImoQ>çm gm§JÊ`mZo
gÁOcmMr ng§Vr H$idrV ZmhrV. am_amd a§H$mMoM ho H$mañWmZ Amho ho AmoiIyZ gÁOcm O`§Vmer
nÌì`dhma H$aVo. Vo {ZdoXZ nmhÊ`mgmaIo Amho-
BH$S>§ gÁOcoZ§ nÌ {chm`cm gwadmV Ho$cr. nÌmMr gwadmV H$moUË`m eãXmZ§ H$am`Mr `mda Vr
qH${MVer AS>Iicr. "_mZZr`' åhUmd§ Va naHo$nUm {XgVmo; "lr`wV' åhUmd§ Va Vohr ~a§ dmQ>V Zmhr;
47
_J åhUmd§ Var H$m`? eodQ>r ZH$iV eãX CVaco-
"{à` O`§Vamd,
Ia§ åhUOo Ag§ nÌ nmR>dÊ`mM§ YmS>g H$aU§ _cm emo^V Zmhr, nU n[apñWVrM Aer {d{MÌ
Pmcr Amho H$s, _cm {c{hë`m{edm` amhdoZmM! Vwåhr _cm nhm`cm AmcmV Voìhm _r EH$XmM Vw_À`m
S>mù
o `mH$S>§ nmøc§ AZ² _cm doS>rcm dmQ>c§ H$s Vwåhr _cm ng§V Ho$c§`! Ia§ H$s ImoQ>§ Vo Vw_À`m _ZmerM
{dMmam. nU Vwåhr _cm nmhÿZ naV OmVmZm lr. am_amd a§H$m§Zr Vwåhm gdmªZm MhmgmR>r Kar ~mocmdc§
Am{U _mPm nŠH$m H$`mg Amho H$s, _mÂ`m{df`r Vw_À`m d Vw_À`m AmB©-d{S>cm§À`m _ZmV H$mhr
{dn`©ñV H$ën{ZH$ h{H$H$Vr gm§JyZ, _mÂ`m{df`r Vwåhm gdmªM§ _Z H$cw{fV Ho$c§ Agmd§. Ag§ _r H$m
_mZVo Va, Vw_À`m àW_ ^oQ>rV ì`ŠV Pmcocm ZOaoVcm ^md, Z§VaÀ`m Vw_À`m dmJÊ`mer g§nyU©V…
{dg§JV Amho.
AmnU H$m`ÚmMm Aä`mg H$arV AmhmV. _cm H$m`Xm H$mhrM H$iV Zmhr; nU H$Wm-H$mX§~è`m§À`m
dmMZm§VyZ Ý`m`mc`mg§~§Yr Oo _r dmMc§ Ë`mV EH$V\$s© gm§JÊ`mda Hw$Urhr {ZU©` XoD$ Z`o Agm X§S>H$
H$m`ÚmZ§ KmVë`mM§ _cm Mm§Jc§M AmR>dV§. XmoÝhr ~mOyM§ § åhUU§ EoH$y Z gaVnmg-CcQ>Vnmg Pmë`mdaM
H$moQ>m©g_moa Amcoë`m nwamì`mMr åhUo N>mZZr H$aVmV. BW§ Va Vwåhr a§H$m§À`m EH$V\$s© gm§JÊ`mdaM
{dg§~Zy Am_À`m{df`r {dMma H$aÊ`mM§M gmoS>y Z {Xc§V. {ZU©` Vwåhr H$moUVm ¿`mdm `m~m~V _cm H$mhr
EH$ gm§Jm`M§ Zmhr. EdT>rM {dZ§Vr H$s, Oa am_amd a§H$m§Zr AJa Ë`m§À`m {Ma§Ordm§Zr Amnë`mcm H$mhr
H$cw{fV d¥Îmm§V gm§{JVcm Agoc, Va Vmo gm\$ MwH$sMm AZ² ImoQ>m Amho, Am{U Ë`mgmR>r AmnU _mÂ`m
d{S>cm§Mm-^Jd§Vamd nmQ>cm§Mm IyZ H$moUr d H$emgmR>r Ho$cm `mMr H¥$nm H$ê$Z Mm¡H$er H$amdr. Oa
a§Jamdm§Zr H$mhr gm§{JVco Agoc Va Ë`m _hme`m§Zm EH$Xm eQ>© H$mT>m`cm cmdyZ nhm. N>mVrda Am{U
nmR>rda Ag§»` AmoaIS>o {XgVrc. _mZoda ^mcyÀ`m XmVm§Mo d«U {XgVrc. Vo Ho$ìhm AZ² H$go C_Q>co ho
_r AmVm g{dñVa {chrV Zmhr. gwX¡dmZo Ver doi Amë`mg gm§JoZ. VmËn`© EdT>§M H$s, Amncm {ZU©`
EH$V\$s© Zgmdm.
_r IoS>çmV dmT>cco r, gmV B`Îmm {eH$cocr, Amnë`mgma»`m gw{dÚ Am{U ImZXmZr dmVmdaUmV
dmT>coë`m§Zm _mJ©Xe©Z H$aÊ`mMr _mPr nmÌVm _wirM Zmhr. Amnë`m {dÛÎmocm d KamÊ`mcmhr _r
emo^Umar Zmhr Ag§ Oa Amnë`mcm dmQ>V Agoc Va _mÌ BcmO Zmhr. Vw_À`m Vgë`m {ZU©`m~m~V _r
H$mhrM _V ì`ŠV H$ê$ eH$V Zmhr.
j_m H$am. nÌ nmR>dÊ`mM§ YmS>g H$aVo` _r. CÎmamMr Anojm Zmhr. nU A§V…H$aUmV {Z_m©U
Pmcocm Xmh qH${MVgm erVc H$aÊ`mMm hm EH$_od _mJ© _cm gwMcm. H$Xm{MV² Vmo A`mo½`hr dmQ>oc
Vwåhmcm!
g‚mcm.'' (n¥îR> 35-36)

48
AemàH$mao "^mcy' `m H$mX§~arV gÁOcoÀ`m OrdZmMr H$hmUr `oVo. Ë`m~amo~a ^mcy `m Hw$Í`mÀ`m
B©_mZrnUmMo, àm_m{UH$nUmMohr {MÌU `oVo. gÁOcm d {VÀ`m gmo~VÀ`m BVa ì`{ŠV§Mohr OrdZ `oWo
{M{ÌV hmoV.o {d{dY àg§JmVyZ ho {MÌU `oV.o gmÜ`m, gai ^mfoVZy ho {ZdoXZ `oVo d Vo dmMH$mcm {^S>V.o
H$mX§~arÀ`m CÎmamYm©V Ý`m`mc`mVrc H$m_H$mOmÀ`m ^mfoMm dmna Zo_Ho$nUmZo Ho$cocm Amho. gÁOcmÀ`m
chmZnUrM AmB©-dS>rc dmaUo, Amßnm nmQ>cm§Zr {VMm gm§^mi H$aUo, H$R>rU àg§Jr ^mcy Hw$Í`mZo _XV
H$aUo, O`§V nmQ>cm§Zr c½Zmg hmoH$ma XoUo, O`§VmÀ`m {df~mYm àH$aUmV Im§S>oH$a \$m¡OXma, gw{_ÌmZo
_XV H$aUo, eodQ>r gÁOcoMm {ddmh _moR>çm WmQ>m_mQ>mV O`§VmerM hmoUo Am{U a§H$ {nVm-nwÌm§Mm {~_moS>
hmoUo Aem doJdoJù`m àg§Jr ^mfoMm dmna Ame`mZwê$n Pmcocm Amho. X¡Z§{XZ ì`dhmamVrc ^mfoMm
dmna, ¹${MV à{V_m, Ac§H$mam§Mm Am{U Ý`m`mc`rZ AgyZhr gmoß`m ^mfoMm dmna `m_wio ^mfocm
ghOVm àmßV Pmcr Amho.
2.10.4 g§dmX
cmoH${à` gm{hË`mÀ`m AZwf§JmZo H$mX§~arV N>moQ>o-N>moQ>o g§dmX `oVmV. `m g§dmXmVyZ dmMH$mcm
H$mX§~arMm Ame`, _mUgm§Mo nañna g§~§Y ghOJË`m H$iVmV.
H$mX§~arV {ZdoXZmMr ^mfm doJir d g§dmXmMr ^mfm doJir AgVo. ^mfoÀ`m dmnamVyZ _mUgmMo
ì`{ŠV_Îd ì`ŠV hmoV AgVo. "^mcy' H$mX§~arVrc g§dmXmVyZ Ë`m Ë`m ì`{ŠV§Mo ñd^md{deof, Ë`mVyZ
{Z_m©U hmoUmam g§Kf© cjmV `oVmo. N>moQ>çm N>moQ>çm g§dmXmVyZ ~mocUmè`mÀ`m _ZmMo, VgoM Ë`m§À`mVrc
nañnag§~§YmMo Xe©Z KS>Vo.
Amßnm nmQ>cm§À`m dmS>çmV ZmoH$a åhUyZ gXÿ Am{U ~m`Zm H$m_ H$arV hmoVo. Ë`m§Mo H$YrM nQ>V
Zgo. Ë`m§À`mV gVV dmX{ddmX gwê$ Agm`Mm. Ë`m_Ü`o gÁOcmZo ^mJ KoVcm H$s Vo ^m§S>U {_Q>m`Mo.
nwT>rc g§dmXmVyZ ZmoH$am§À`m ^mfoMm CÎm_ Z_yZm nmhm`cm {_iVmo.
"~m`Zm {d{hardaÀ`m hm¡Xmda H$mhr KmgV hmoVr. ncrH$S>§ gXÿ ^mOrgmR>r dm§Jr VmoSy>Z YmoVamÀ`m
AmoÀ`m§V R>odV hmoVm. Ë`mcm ~m`ZoMr H$i H$mT>m`Mr Iw_Iw_r Amcr. gÁOcoH$S>§ nmhV Vmo åhUmcm,
""Am¸$mgm~, H$m_mMr ~mB© ~Xcm`cm hmodr!'
"H$m ao?'
"H$m_mV cŠe Hw$R>§ hm` {hM§?'
"H$m a§ _wS>Úm? gH$miÀ`m nmar _mOr H$m H$i H$mT>Vw`mg?' \$UH$mè`mZ§ ~m`Zm åhUmcr.
"Amdmo, H$mc nmZr ß`mÀ`m Vm§ã`mV XmoS>Š`mMr \$moS>, H$m§ÚmMr Q>a\$c§......!
"_r KmQ>cr hþVr!' ~m`Zm \$UH$maV åhUmcr.
"^m§S>r ZrQ> Kmgcr, nmZr gmoÀ`VoZ§ ^ac§ Va Amg§ H$g§ hþB©c? Am°@@@!'
49
E_. E. ^mJ 2-_amR>r : "cmoH${à` gm{hË` Am{U {dkmZ gm{hË`' ...4
"E XmoS>m, CcQ>§ gwcQ>§ H$m` ~r ~aiy§ ZJg. VwOm nm`JyZ hm` åhmB©V. nmdÝ`mZcm ~cdm`cm Vy
JocVmg åhUyZM Amg§ Pmc§!'
"AmJ§ Om @@@ Agc§ _ñV Vmcodma nmdZ§ `oVrc. Ë`oZcmM H$m` {Q>im cmJcm` H$m`?'
"na Vwcm Hw$R>ë`m~r H$m_mcm YmSy> Zo ~J. gXm Anoer!'
"~m`Zo, Vm|S> Amdê$Z ~moc!'
"H$m a§, H$m` H$aerc?'
"H$m` H$aerc?' Am{U gXmZ§ VmoSy>Z KoVcoc§ EH$ {H$S>H§$ dm§J§ ~m`ZoÀ`m {XeoZ§ \o$H$c§. Vo {VÀ`m
nmR>rda AmXic§. Ver Vr VamVam CR>cr Am{U amIoZ§ ^acocm H$mim hmV Ë`mÀ`m Vm|S>mda {\$adcm.
Ë`m§Mr Mm§JcrM Ow§ncocr nmhÿZ gÁOcm hgV hgV nwT>§ Jocr. {VZ§ Ë`m XmoKm§Zmhr Xÿa Ho$c§.'' (n¥îR>
36-37).
am_amd a§H$mgmaImM Ë`mMm _wcJm a§Jamd _ñVdmc Amho. Ë`mMr ^mfm, dmJU§-~mocU§ ~mnmcm
_wcJm emo^c
o Ag§M Amho. Ë`mMrhr MwUHy $ H$m§hr àg§JmVyZ `oV.o Imcrc g§dmXmVyZ Ë`mMm àË`` `oVmo.
O`§VmÀ`m {dfà`moJmMr Ho$g C^r H$amdr åhUyZ g~i nwamì`mgmR>r \$m¡OXma Im§S>oH$a AQ>H$
Ho$coë`m am_amd a§H$mg KoD$Z AmîQ>r Jmdr a§H$mÀ`m dmS>çmda `oVmV. Va VoWo a§JamdMo dmJUo nhm-
"a§H$mÀ`m dmS>çmg_moa JmS>çm `oD$Z Cä`m am{hë`m Am{U Ë`mM jUr a§Jamd dmS>çmÀ`m Xmamer
`oD$Z WS>H$cm. XmoÝhr hmV XadmÁ`mg_moa AmS>do Yê$Z åhUmcm,
"_r dmS>çm§V Hw$Umcmhr `oD$ XoUma Zmhr-'.
"a§Jamd, ~è`m ~mocmZ§ _mJ§ {\$a, ZVrOm ~am Zmhr ìhm`Mm-'
"H$m` H$aUma Vwåhr?'
"_mWo{\$ê$nUm H$ê$ ZH$mog-'
nU a§Jamd EoHo$Zm Voìhm hË`mar hdmcXmam§Zr Ë`mcm IoMyZ ~mhoa H$mT>cm. a§Jamd _moR>_moR>çmZ§
AmoaS>V hmoVm, "ham_Imoa \$m¡OXmam, VwPr ZmoH$ar KmcdVmo. Vwcm {^Ho$cm cmdVmo-' (n¥îR> 102-103).
Ý`m`mc`mV Ho$g C^r am{hë`mZ§Va g§dmXm_YyZ ~m~m H$X_ dmMH$mg_moa àË`j Ý`m`mYre,
dH$sc, gmjrXma C^o H$aVmV.
"^mcy' H$mX§~arV g§dmXmMr ^mfm Zo_Ho$nUmZo dmnacr Amho. gmYo, gmono eãX, J«m_rU ^mJmVrc
^mfm, Ame`mZwê$n B§J«Or eãXm§Mm dmna Ho$cm Amho. `mVyZ ~mocUmè`mÀ`m _ZmMo Xe©Z ghOnUo
KS>{dco Amho. g§dmX Am{U {ZdoXZmV {dcjU EH$Or{dËd Amho. chmZ chmZ dmŠ`o, _m{_©H$
g§dmXmVyZ _mZdr _ZmMm doY KoVcm Amho.
50
2.11 eãXmW© d {Q>nm
l S>mdam H$aUo : eoVmV amerÀ`m doir _Owam§Zm {Xcoco _m§gmhmamMo OodU.
l AdXgm : dmB©Q> JmoîQ>r
l d{h_r : g§e{`V, g§e`mñnX dV©ZmMm
l ZVrOm : n[aUm_, EH§$Xa n[apñWVr
l nagmÀ`m : KamÀ`m nmR>r_mJrc ~mOy
l Bagmc : AmJmD$. ImoS>çm H$aUmam.
l {~Îm§{~V : ~marH$-gmarH$ _m{hVr
l H$`mg : A§XmO, AQ>H$i, VH©$
l OmgyX : {Zamon XoUmam-KoUmam {dídmgy ZmoH$a
l gS>m\$qQ>J : A{ddm{hV. H$moUVrhr O~m~Xmar Zgcocm.
l A{MQ>M : AmíM`©, Zdc
l Q>moH$ar : \w$c§ Jmoim H$aÊ`mMr Q>moncr, naS>r
l na^mao : nañnaM, ~mhoaÀ`m ~mhoa
l ~hH$Uo : dm`m OmUo, {~KS>Uo.

2.12 gamdmgmR>r àý
l dñVw{ZîR> àý
`mo½` n`m©` {ZdS>m.
1. O`§V nmQ>rc `m§Mo Jmd H$moUVo?
(~m^wiJmd/gmdaJmd/AmîQ>r) (~m^wiJmd)
2. am_amd a§H$mÀ`m _wcmMo Zmd H$m`?
(em_amd/{^_amd/a§Jamd) (a§Jamd)
3. ^Jd§Vamd nmQ>rc `m§Mm IyZ H$moUË`m H$maUmgmR>r hmoVmo?
(KamgmR>r/eoVO_rZrgmR>r/amOH$maUmgmR>r) (eoVO_rZrgmR>r)
4. O`§Vm gÁOcmÀ`m nÌmcm CÎma åhUyZ ^mcyH$Sy>Z H$m` nmR>{dVmo?
(nÌ/Zmai/Jwcm~mMr \w$co) (Jwcm~mMr \w$co)
51
5. a§JamdZo gÁOcoÀ`m c½ZmV {d¿Z AmUÊ`mgmR>r H$moUË`m {R>H$mUmdê$Z am_moer AmUco?
(H$Zm©Q>H$/{~hma/JwOamW) (H$Zm©Q>H$)
l XrKm}Îmar àý
1. "^mcy' `m H$mX§~arMo H$WmZH$ gm§JyZ Ë`mMo {deof ñnîQ> H$am.
2. "^mcy' hr nmird àmÊ`mVrc _mUwgH$sMo Xe©Z KS>{dUmar H$mX§~ar Amho. gmoXmhaU
{chm.
l cKwÎmar àý
1. "^mcy' `m H$mX§~arVrc gÁOcmMo ì`{ŠV{MÌU aoImQ>m.
2. "^mcy' H$mX§~arÀ`m ^mfme¡crMo {deof {chm.

2.13 g_mamon
"^mcy' `m H$mX§~arMm cmoH${à` H$cmH¥$Vr åhUyZ Aä`mg H$arV AgVmZm ~m~m H$X_ dmñVd
AZw^dmcm àmYmÝ` XoVmZm {XgVmV. "^mcy' `m nmird Hw$Í`mÀ`m {MÌUm~amo~a gÁOcmÀ`m
OrdZmMr H$hmUr `oVo. gÁOcmÀ`m chmZnUrM AmB©d{S>cm§Mo N>Ì hanVo. Ë`m_wio {VMo nmoaHo$nU
A{YH$ JS>X hmoV OmVo. gÁOcmMo ^md{díd Am{U ^mcy Hw$Í`mMm B©_mZrnUm nwaoem VmH$XrZo ~m~m
H$X_ aoImQ>VmV. gÁOcm ñdm{^_mZr, YrQ>, VS>\$Xma Am{U Mm[aÍ`erc VéUr Amho. OrdZmV
AZoH$ g§H$Q>o Amcr Var Ë`m g§H$Q>m§Zm Vr g§`_mZo gm_moar OmVo.
am_amd a§H$mgmaIo J«m_rU ^mJmVrc amOH$maUr cmoH$, Ë`m§Mr H$Q>H$mañWmZo, a§Jamd a§H$mgmaIo
ñÌrH$S>o Ho$di Cn^mo½` dñVy åhUyZ nmhUmao _ñVdmc VéU `m§Mo dmñVdXe©Z coIH$ KS>{dVmo. VÛV
^Jd§Vamd d Amßnm nmQ>rc `m§À`mgmaIr gV²erc _mUgo, O`§V, Im§S>oH$a, gw{_Ìm `m§À`mVrc
_¡Ì^md Am{U ghH$m`m©Mr ^mdZm, gÁOcoMr ^yVX`mdmXr ÑîQ>r Am{U ^mcyMm B©_mZrnUm dmMH$m§À`m
_ZmV Ka H$aVmo. gV²àd¥Îmr Am{U XþîQ> àd¥ÎmrÀ`m g§Kfm©V eodQ>r gV²àd¥ÎmrMm {dO` hmoVmo ho
Ame`gyÌ gm§JUmar hr H$mX§~ar Amho. dmMZr`Vm ho `m H$mX§~arMo _hÎdmMo d¡{eîQ>ç Amho.

2.14 A{YH$ dmMZ


1. `wda AQ>oÝeZ ßcrO : ~m~m H$X_
2. ~mc§Q> : ~m~m H$X_
3. Ý`m` : ~m~m H$X_

52
4. ~m~m H$X_ `m§À`m{df`r A{YH$ _m{hVr d¥ÎmnÌ A§H$
1. "X¡. nwT>mar' : ~wYdma {X. 21 AmŠQ>mo~a 2009
2. "X¡. cmoH$_V' : ~wYdma {X. 21 AmŠQ>mo~a 2009
3. "X¡. cmoH$gÎmm' : Jwédma {X. 22 Am°ŠQ>mo~a 2009.
4. "X¡. gH$mi' : "EH$ hmoVm gIm' - C_oe H$X_, ~wYdma, {X. 20 Am°ŠQ>mo~a,
2010,

2.15 CnH«$_
1. "^mcy' hm {MÌnQ> nhm.
2. _mZdr OrdZmVrc nmird àmÊ`m§Mm Aä`mg H$am.
3. Vw_À`m n[agamVrc coIH$m~amo~a g§dmX gmYyZ Ë`m§À`m EImÚm H$c>mH¥$VrMr {Z{_©Vr à{H«$`m
g_OyZ ¿`m.
ooo

53
KQ>H$ : 3
Ka hadcocr _mUg§ : d. nw. H$mio
3.1 C{ÔîQ>o
`m KQ>H$mMm Aä`mg Ho$ë`mZ§Va;
l "H$Wm' `m dmL²>_`àH$mamZo {Z_m©U Pmcocr A{^ê$Mr Aä`mgVm `oB©c.
l cmoH${à` H$Wmgm{hË`mVyZ Amcoco OrdZXe©Z nmhVm `oB©c.
l "Ka hadcocr _mUg§' `m g§J«hmVrc H$Wm§Mr H$WmZHo$ g_OyZ KoVm `oVrc.
l àñVwV H$Wmg§J«hmVyZ Amcocr Ame`gyÌo Am{U dmñVd VnmgyZ nmhVm `oB©c.
l d. nw. H$mio `m§Mr coIZe¡cr Am{U ^mfm{deof Aä`mgVm `oB©c.
l "Ka hadcocr _mUg§'À`m AZwf§JmZo d. nw. H$mio `m§À`m H$Wm§Mo {deof g_OyZ KoVm `oVrc.

3.2 àmñVm{dH$
H$WmcoIZmgmR>r H$moUVm {df` {ZdS>mdm `mMo ñdmV§Í` ZŠH$sM H$WmH$mamcm AgVo. nU H$WmH$maM
Ago Zìho Va H$moUVmhr gm{hpË`H$ Agmo, _wimV Ë`mÀ`mH$S>o Xwgè`m§Zm gm§JÊ`mgmaIo H$mhr Var Agco
nm{hOo. OrdZmVrc H$mhr _m¡{cH$ jU Ë`mZo AZw^dcoco Agco nm{hOoV, {ZarjU Ho$coco Agco
nm{hOo, Ë`mÀ`mH$S>o g§dXo ZercVm Agcr nm{hOo. gm{hË`mVyZ Ogo à~moYZ hmoVo VgoM _ZmoaO § Zhr hmoV.o
"Ka hadcocr _mUg§' hm H$Wmg§J«h cmoH${à` gm{hpË`H$ d. nw. H$mio `m§Mm cmoH${à` AgmM Amho.
1981 cm àW_ hm H$Wmg§J«h àH$m{eV Pmcm. Ë`mZ§Va Ë`m§À`m AmR> Amd¥Î`m à{gÕ Pmë`m Am{U
AmR>ì`m Amd¥ÎmrMo nwÝhm nwZ_wЩ U 4 Vo 5 doim Pmco. _amR>r gm{hË` àm§VmV Ho$di cmoH${à` gm{hË`mcmM
hm _mZ {_iVmo ho cjmV KoVco nm{hOo. AdVr^dVrMo g_mOdmñVdM J§^ra ñdê$nmV Z _m§S>Vm
hcŠ`m-\w$cŠ`m arVrZo _m§S>Uo ho cmoH${à` coIH$mMo d¡{eîQ>ç AgVo. X¡Z§{XZ ì`mn Am{U Vmn
`m§À`mnmgyZ Xya OmÊ`mgmR>r Am{U Aao, ho gd©Ì Ag§M Amho Aem àH$maM§ {MÌU H$aUmè`m `m H$Wm
H$Yr OrdZXe©Z KS>dVmV Va H$Yr A§V_w©I H$aVmV, H$Yr IiIiyZ hgdVmV. {ZIi _Zmoa§OZ hmM
`m H$Wm§Mm hoVy ñnîQ> hmoVmo.

3.3 coIH$ n[aM`


d. nw. H$mi|Mm OÝ_ 22 _mM© 1932 amoOr Pmcm. Ë`m§Zr Eg. Eg. gr. Z§Va Am{H©$Q>oŠMaMm
{S>ßcmo_m Aä`mgH«$_ nyU© Ho$cm. gm{hË`mMr Ë`m§Zm {dcjU AmdS> hmoVr. dmMVm dmMVm Vo {chÿ
54
cmJco. H$Wm, H$mX§~ar, ZmQ>H$, {Z~§Y ho dmL²>_`àH$ma Ë`m§Zr hmVmico. d. nw§. Zm. H$WmH$WZmMr
AmdS> hmoVr. Ë`m§Mr H$Wm gm§JÊ`mMr hmVmoQ>r, {ZdoXZe¡cr lmoË`m§Zm IynM AmdS>V Ago. H$WmH$WZmV
Ë`m§Zr ñdV…Mm R>gm C_Q>dcm hmoVm. "cm|~H$iUmar _mUg§' (1960), "nU _mÂ`m hmVm§Zr' (1962),
"noZ gcm_V Vmo' (1962), "~«÷XodmMm H$mi' (1963), "_r, _mPr gm¡ Am{U {VMm {à`H$a'
(1964), "Jwc_moha' (1965), "H$_©Mmar' (1973), "H$m ao ^wccmgr' (1974), "EoH$ gIo'
(1976), "dZ \$m°a X amoS>' (1975), "_m`m~mOma' (1977), "ñda' (1979), "g§dm{XZr' (1983),
"dc`' (1985) BË`mXr AZoH$ H$Wmg§J«h àH$m{eV Pmco AmhoV. "hr dmQ> EH$Q>rMr' hr H$mX§~ar
(1981), "_moXr A±S> _moXr' (1982), "amÌ ZH$mo Mm§XUr' (1962) hr ZmQ>Ho$ Ë`m§Mr à{gÕ AmhoV.
"nwÝhm àn§M' Am{U "JOam' hr XyaXe©Z d AmH$medmUrdarc ZmQ>Ho$ cmoH${à` Pmcr hmoVr. `m
n[aM`mdê$Z d. nw.§ Mo hahþÝZar d H$cmgŠV _Z cjmV `oV.o Ë`m§Mm ñdV…Mm Agm a{gH$dJ©hr {Z_m©U
Pmcocm Amho. ZmQ>ç, g§JrV d {eën hr H$coMr joÌo åhUOo d. nw§. Mr __©~§YZoM hmoV. Ë`m§Mo
g_mOm{^_wI Am{U g§ñH¥$VrMo doJio Xe©Z KS>dUmao coIZ a{gH$m§Zm AmOhr _mohrV H$aVo.
"Ka hadcocr _mUg§' `m nwñVH$mÀ`m _cn¥îR> H«$_m§H$ EH$ da dnw.§ ~Ôc A{Ve` AmñWoZo Am{U
AmË_r`VoZo {c{hVmZm, "".... gw§Xa hñVmja Am{U gw§XaVoMo doS> AgUmao gw§Xa añVm, gw§Xa B_maV, gw§Xa
gOmdQ> Am{U _ZmZo gw§Xa AgUmè`m _mUgm§Mo MmhVo. åhUyZM Ë`m§À`m H$Wm øm gw§Xa _Zm§da Am{U
{dMmam§da AmYm[aV AgUmè`m. _Zm§Mo H§$Jmoao CÎm_ {ZarjUm_wio _m§S>Vm `oUmè`m. {dZmoXr H$Wm§_Ü`ohr
EH$ gË`VoMr {H$Zma AgUmè`m H$Wm. Ia§ Va Ë`m H$Wm ZmhrVM. H$maU Ë`m A{Va§{OV qH$dm H$mën{ZH$
ZmhrV. EH$ ì`ŠVr, {dMma-AmMmam§Mr nÕV dnw Ë`mcm "n°Q>Z©' åhUm`Mo. dnw§Zr n°Q>Ýg© _m§S>co. Oo
Amnë`mg{hV, Amnë`m AdVr-^dVr {XgVmV. Am{U åhUyZM Ë`m n°Q>Ýg©Zm XmX {_iVo.'' Ago åhQ>co
Amho Vo AJXr gË` Amho. cmoH${à` gm{hË` åhUyZ _amR>r gm{hË`àm§VmV dnw§Mo ñWmZ Iyn daMo Amho.
AZoH$ nwañH$mam§Zr gÝ_m{ZV dnw§Zm A_o[aHo$V ^acoë`m gm{hË` g§_ocZmMo AÜ`jnXhr {_imco hmoVo.
3.4 {df` {ddoMZ
"Ka hadcocr _mUg§' `m H$Wmg§J«hmÀ`m gwédmVrcmM coIH$ åhUVmo, ""Am`wî`mV EH$ jU
^miÊ`mMm.... Cacoco gJio gm§^miÊ`mMo !'' `mVyZ H$Wmg§Jh« mV coIH$ H$moUVm Ame` _m§S>Uma Amho
`mMr H$ënZm `oVo. "Ka' ho {dídmgmM§, AmYmamM§, ào_mM§, gwa{jVVoÀ`m ^mdZoM§, g_OyVXmanUmM§
àVrH$ AgVo. Ka åhUOo ZwgË`m q^Vr ZmhrV Va {OWo AmnwcH$sMm Amocmdm Amho, ào_mMr D$~ Amho
Am{U Ë`m_wio Kamcm "KanU' Amcoco Amho Vo "Ka' hmo`. na§Vw AcrH$S>À`m H$mimV Kam§Mo KanU
hadco Amho. ghOrdZ hr g§H$ënZm ~mOycm nS>cr Amho Am{U hoM Ia§ Va àmn§{MH$ Xw…Im§M§ _yi Amho.
ZmVr XwamdV Mmccr AmhoV. drU D$gdV Mmccr Amho Am{U Ë`m_wiMo KamV AgyZhr KamV Zgë`mgmaIr
_mUgm§Mr n[apñWVr hmoV Amho. Amnë`m AdVr^dVr AZoH$ g§gma AmhoV. nU `m g§gmam§H$S>o ~maH$mB©Zo
nm{hë`mg Vo "Agma' ~Zë`mMo OmUdVo. Aer Xw…Ir H$îQ>r Am{U AmoTy>ZVmUyZ g§gma aoQy>Z ZoUmao nVr-
nËZr, EH$Ì Hw$Qw>§~mV hmoUmam Agø H$m|S>_mam Am{U ZmË`mVrc {d{dY nXa coIH$mZo àñVwV H$Wm§_YyZ
55
CcJSy>Z XmIdco AmhoV. àñVwV H$Wmg§J«hmMm H$Wm `m dmL²>_`àH$mamÀ`m AZwf§JmZo {dMma H$arV
AgVmZmM gm_m{OH$ Am{U _Zmo{dícofUmË_H$ A§JmZo XoIrc `m H$Wm§Mm {dMma H$amdm cmJoc.
cmoH$m§Zm nQ>c
o , ê$Moc Am{U ^mdoc Aer gm{hË`H¥$Vr hr cmoH${à` hmoV.o àñVwV H$Wmg§Jm« Vrc H$Wm§Mr
H$WmZHo$ Aä`mgVm cmoH${à`VoMo H$maU g_OVo.
3.4.1 "Ka hadcocr _mUg§'_Yrc H$Wm
1. Hw$M§~Um
H$moëhmnyacm d{S>cm§À`m AmR> Imoë`m§V dmdaUmè`m amo{hUrcm c½ZmZ§Va _w§~B©V Xhm ~m` drgÀ`m
EH$mM ImocrV gmgy, gmgao, Xra, OmD$ `m§À`m~amo~a ahmdo cmJVo. `mcm {VMr haH$V ZgVo. nU
dS>rcYmè`m§g_doV ahmVmZm aËZmH$a~amo~a {_cZmcm {VMo _Z V`ma hmoV Zmhr. XmoKohr g_OyVXma,
nañnam§À`m ^mdZm§Mm AmXa H$aUmao nU {_cZmA^mdr Ë`m§À`m _ZmMm Agø H$m|S>_mam hmoVmo. àU`gwI
_moH$ionUmZo KoVm `oV Zmhr `mMo Xw…I Am{U MmoaQ>çm ñnem©da g_mYmZ _mZmdo cmJVo `mMr I§V
XmoKm§À`mhr _ZmV Amho.
aËZmH$aMm ^mD$ {XZH$a `mcm aËZmH$a Am{U amo{hUr `m§Mr Hw$M§~Um g_OVo. Vmo AmB©-dS>rc d
ñdV…gmR>r Am{U nËZr gwOmVm Aem Mm¡Km§gmR>r {nŠMaMo nmg AmUVmo. aËZmH$a-amo{hUrcm ñdmV§Í`
{_imdo `mgmR>rMr hr YS>nS> nmhÿZ H$m¡Qw>§{~H$ nmVirdarc g_OyVXmanUm {XgVmo. _w§~B©À`m ê$j Am{U
`m§{ÌH$ OrdZmVhr _ZmMr {hadi `m Hw$Qw>§~mV {XgVo. {XZH$aZo YS>nS> H$ê$Z aËZmH$a-amo{hUrcm
ñdmV§Í` {_imdo åhUyZ ßc°Z AmIcm nU XwX£dmZo hm ßc°Z `eñdr Pmcm Zmhr. amo{hUrMr ~hrU Am{U
_ohUþ o `oVmV. Ë`m_wio ßc°Z {\$ñH$Q>Vmo d XmoKm§Mr _Z§ H$mo_O
o Zy OmVmV. Amnë`m ^mdmcm Am{U d{hZrcm
nwÝhm Hw$M§~UmM AZw^dmdr cmJcr `mMo d¡få` {XZH$acm dmQ>Vo. Va {ZXmZ {XZH$a Am{U gwOmVm
d{hUtZm Var gwI AZw^dVm Amco `mMm aËZmH$acm _ZmnmgyZ Pmcocm AmZ§X dmMH$mcm Iyn H$mhr
{eH$dyZ OmVmo. EH$Ì Hw$Qw>~§ mV nañnam§~Ôc AgUmam {Oìhmim, EImÚmÀ`m Xw…Imda hiydmanUo KmVcr
OmUmar \w§$H$a, _ZmMm _moR>onUm `m§Mo gw§Xa Am{U hdohdogo dmQ>Umao Xe©Z coIH$ BWo KS>dVmo. VmU Z
XoUmam, a§OZ H$aUmam, WmoS>m A§V_w©I H$am`cm cmdUmam hm AZw^d H$mhrem {_píH$c e¡crV coIH$
_m§S>Vmo.
2. Xm§nË`gwImMo ahñ`
amoO Mm¡nmQ>rda `oD$Z eyÝ` ÑîQ>rZo g_wÐmH$S>o ~KUmè`m ^mD§$Mm {nÀN>m Joco 15 {Xdg EH$ J¥hñW
H$aV AgVmo. ^mD§$À`m Xw…Im~Ôc Vmo AmñWoZo ~mocVmo, Ë`m§Mr AmË_r`VoZo Mm¡H$er H$aVmo. ^mD§$Mo
A§V`m©_rMo Xw…I AmnU AmoiIco AgyZ Amnë`mOdi Ë`m§Zr _Z _moH$i§ H$am`cm haH$V Zmhr Ago
Vmo AmJ§VyH$ åhUVmo. ^mD§$Zm gm§gm[aH$ VÎdkmZ gm§JVmo. ~m`H$mo~ÔcÀ`m Anojm gm§JVmo. Amncm
Ñ{îQ>H$moZM MwH$sMm hmoVm Ago ^mD§$Zm Vrd«VZo o dmQ>V.o ^mD§$À`m g§gmamMr {dñH$Q>cc
o r KS>r Amnë`m_wio
gwairV hmoB©c Ago AmJ§VwH$cm dmQ>Vo. ^mD§$Zm Amnë`m {d\$cVoMr OmUrd hmoVo. Amnë`m g§gmamMr
56
{dñH$Q>cocr KS>r nwÝhm ì`dpñWV hmoU§ eŠ` Zmhr Ago gm§JVmZm ^mD$ åhUVmV, ""Jocr Mma df©
_r Ë`mgmR>r {eH$ñV H$aVmo Amho. _wÔm_ AZmWml_mVrc _wcJr-~mB© åhUm dmQ>ë`mg emoYyZ, {VM§
Amnë`mda ào_ Amho Aer ImÌr H$ê$Z KoD$Z _J _r {VÀ`mer c½Z Ho$c§. dmQ>c§ {Zam{lV, {ZamYma ~mB©
dmJm`cm gmonr. Vr Amnë`m _Ou~mhoa OmUma Zmhr, Amnë`mcm N>iUma Zmhr...'' ^mD§$Mo ho eãX
EoH$VmM Vmo J¥hñW g_wÐmÀ`m {XeoZo AmoaS>V OmoamV niV gwQ>Vmo. ^mD$ Ë`m {XeoH$S>o AM§ã`mZ§ nhmV
AgVmZmM nmocrg ^mD§$Zm gm§JVmo H$s, "Vmo _mUyg doS>m Amho' Ë`mMo _m{_©H$ AZw^d EoHy$Z ^mD$ Ë`mcm
doS>m _mZm`cm V`ma hmoV ZmhrV. nU nmocrg Ë`mMr H$_©H$hmUr gm§JVmZm Ë`m§À`m ~m`H$mo~Ôc gm§JVmo.
Ë`mMr ~m`H$moM AmVm ^mD§$Mr ~m`H$mo AgVo. EH$ XwXd£ r `moJm`moJ `m H$WoV Amcocm Amho. ào_-{ddmh
AgyZhr AmJ§VwH$Mr ~m`H$mo Ë`mcm gmoSy>Z OmVo. nwT>o {VMm ^mD§$er ào_{ddmh hmoVmo nU ^mD§$À`m
g§gmamMr KS>r {dñH$Q>Vo. _mZdr d¥ÎmtMr {ZXe©H$ Aer hr H$Wm g§gmagwImM§ VÎdkmZ, nVr-nËZr ZmVo
gm§JV AgVmZmM eodQ>r H$cmQ>Ur XoD$Z H$Wm g§nVo.
3. {Zamo n
JOm gmo_U Am{U coIH$ ho XmoKo {_Ì. Mma cmoH$m§H$Sy>Z {ZdoXH$mcm JOmMr ì`Wm Am{U Ë`mMr
{dñH$Q>cocr g§gmaJmWm `m~Ôc ~aoM H$mhr g_Ococo AgVo. AZno{jVnUo JOm ^oQ>Vmo Voìhm Ë`mÀ`m
Vm|S>y Z Ë`mMo Xw…I, ì`Wm EoH$m`cm {_iVo. JOm Am{U {ZdoXH$ XmoKho r EH$m A{cemZ hm°Q>c o mV OmVmV.
JOm {ZdoXH$mcm EH$ H$m¡Q>w {§ ~H$ H$Wm gm§Jy cmJVmo Voìhm H$mhr jUm§Zr Ë`mMm Moham ~XcVmo Am{U "Vwcm
J§_V XmIdVmo nhm' Ago åhUVmo. `m hm°Q>c o _Ü`o _JZcmc Zm_H$ EH$ Ah_Xm~mXMm ~S>m ì`mnmar `oVmo.
Ë`mÀ`mgmR>r hm°Q>c o ì`dñWmnH$ EH$m _wcrcm \$moZ H$ê$Z ~mocmdyZ KoVmo. Ë`m ê$ndmZ _wcrMr H$_©H$hmUr
JOm {ZdoXH$mcm gm§Jy cmJVmo. Ë`m{Z{_ÎmmZo EH$ H$Qy> dmñVd Vmo coIH$mg_moa {deX H$aVmo. ñÌrH$S>o
nhmÊ`mMm Ë`mMm Ñ{îQ>H$moZhr `m H$WZmVyZ {XgVmo. JOm gmo_Z EH$m doJù`m {dídmM§ Xe©Z Amnë`m
{_Ìmcm KS>dVmo. nU ñdV…À`m g§gmam~Ôc Vmo MwH$y Zhr ~mocV Zmhr. Ë`mM {Xder JOmMo dS>rc Aßnm
gmo_U {ZdoXH$mcm ^oQ>VmV. JOmMm _wcJm {XZy `mÀ`m AmOmanUm~Ôc gm§JyZ JOm ^oQ>Vmo H$m åhUyZ
{dMmaVmV. JOmÀ`m g§gmamMr ì`Wm EoH$dVmV. gwZo~Ôc (Or AmVm JOmMr ~m`H$mo Zmhr) VH«$ma
H$aVmV. Ë`m§Mm H§$R> XmQy>Z `oVmo nU Vo ñdV…cm gmdaVmV. {XZycm S>m°ŠQ>am§H$S>o KoD$Z Jocmo Voìhm Vr
Amnë`m Xwgè`m c½ZmZ§VaÀ`m AmOmar AnË`mcm KoD$Z Amcocr AgVo. H$moUË`mhr n[apñWVrV ho _yc
dmMm`cmM hd§ Ag§ Vr S>m°ŠQ>am§Zm åhUVo. nU {XZyÀ`m AmOmanUm~Ôc Mm¡H$erhr H$aV Zmhr,
AmñWmhr XmIdV Zmhr. {VÀ`m_wio Amnë`m _wcmMr OrdZmMr AmgŠVr g§ncr, Vmo VméÊ`mVM H$anyZ
Jocm, nmoaH$m Pmcm Am{U åhmVmanUr Amnë`m Z{e~r ho ^moJ Amco åhUyZ Xw…I ì`ŠV H$aVmV. JOm
nmoaH$m Pmcm nU Ë`mZo ñÌrMr {dQ>§~Zm H$ê$ Z`o, Hw$MoîQ>m H$ê$ Z`o Ago Ë`m§Zm _ZmnmgyZ dmQ>Vo. VgoM
EImÚm Xw…ImZo, g§H$Q>mZo _mUgmZo hmoaniyZ Joë`mZo OrdZmnmgyZ Xya OmÊ`mMm à`ËZ H$ê$ Z`o Agm
_hÎdnyU© {dMma H$WoÀ`m eodQ>r _m§S>cm Amho. EImÚm ñÌrMm H$Qy> AZw^d Amcm åhUyZ g_ñV ñÌr
OmVrcm Xmof XoUo gd©Wm J¡a Amho ho `m H$WoVyZ AYmoao{IV Ho$co Amho.
57
4. `§Ì
àñVwV H$WoV _mUgmMr `§ÌeaUVm Am{U H$m¡Qw>§{~H$ AJ{VH$Vm XmIdcr Amho. AmOÀ`m `m§{ÌH$
`wJmV _mUg§ `§Ìm§À`m BVH$s Amhmar Jocr AmhoV H$s, _mUgm§nojm `§Ìm§Mr OnUyH$, {ZJm, Ë`m§À`mdarc
Adc§{~Ëd dmT>c§ Amho. ñdm^m{dH$M `§Ìm§_wio _mUgm§Zm _mUgm§Mr JaO H$_r ^mgy cmJcr Amho.
Ë`m_wio _mUgm-_mUgm§_Ü`o H$m¡Qw>§{~H$ nmVirdarc XwamdconU dmT>V Amho. `mMr I§VM "`§Ì' `m
H$WoVyZ ì`ŠV hmoVo.
{ZdoXH$mcm ~è`mM {Xdgm§nmgyZ aoH$m°S>© ßcoAa ¿`m`Mr BÀN>m hmoVr. AMmZH$ n¡go {_imë`mZo
Ë`mMr BÀN>m nyU© hmoUma Ago Ë`mcm dmQ>V AgVmZmM Ë`mcm hdm Vmo aoH$m°S>© ßcoAa ~mOmamV CncãY
hmoV Zmhr. {ZdoXH$ IÅz> Pmcocm AgVmZmM _wHw§$X ^mdo `m OwÝ`m {_ÌmMr JmS>r Ë`mcm {XgVo. _wHw§$X hm
lr_§V {_Ì Ë`mcm JmS>rVyZ Amnë`m Kar ZoVmo. _wHw§$XÀ`m KamÀ`m \$mQ>H$mnmgyZM VèhoVèhoÀ`m gw{dYm
{ZdoXH$mcm {XgVmV. XadmOm CKS>ë`mda ñdmJV H$aUmam ñÌrMm AmdmO (KamV nËZr ZgVmZm),
H$moMmda ~gë`mda grqcJ \°$Z Mmcy hmoUo, H$nS>çm§À`m H$nmQ>mV BñÌrMo qH$dm YwVcoco H$nS>o {H$Vr
{eëcH$ AmhoV ho gm§JÊ`mMr gmo`, nÝh§ ¿`m åhUyZ gm§JUma§ `§Ì Aem `m§{ÌH$ gw{dYm§Zr ^acoc§ Ka
nmhÿZ {ZdoXH$ AM§{~V hmoVmo. OwÝ`m AmR>dUtZm COmim XoV, "`§Ì _mUgm§Zm ney ~ZdV AgyZ AmnU
`m `§Ìm§_wio H$m¡Qw>§{~H$ gwImcm nmaIo Pmcmo,' Ago _wHw§$X {dfÊUnUo åhUVmo. ¹${MV `§ÌeaUoVoMr
A{Ve`moŠV dU©Z§ `mV Agcr Varhr _mUyg `§Ìm§À`m Amhmar OmD$ cmJcm` ho dmñVd coIH$ `m
H$WoVyZ AYmoao{IV H$ê$ BpÀN>Vmo. Or `§Ìo _mUgmM§ Am`wî` gwH$a Am{U gwc^ H$aVmV Am{U Xwgè`m
_mUgm§daM§ Adc§{~Ëd Wm§~dVmV VrM `§Ì _mUgmcm _mUgmnmgyZ Xya ZoV AmhoV, _mUgmcm EH$mH$s
~ZdV AmhoV ho H$Qy> dmñVd _m§S>VmZm `§ÌeaU _mZd Am{U _mZdmMr AJ{VH$Vm dmMH$mcm ì`{WV
H$aVo.
5. dmiy
gwaI
o m `m A{ddm{hV Am{U OrdZmV CXmg ~Zcoë`m _wcrMr hr H$Wm Amho. Vr Á`m Am°\$sg_Ü`o
ZmoH$ar H$aV AgVo {VWco {VMo nwéf ghH$mar {VÀ`mH$S>o dmgZm§Y ZOaoZo nhmV AgVmV. Ë`m§Mr hr
dIdI {Vcm Agø hmoVo. lrH$m§V Xod {VMm {nÀN>m nwadVmo. ào_, g§gma `m JmoîQ>r {Vcm {\$Oyc
dmQ>VmV. Vr {_iV Zmhr åhUyZ AñdñW Pmcoco ghH$mar AË`§V Aícrc ^mfoV {VÀ`m~Ôc {VÀ`m
H$mZmda nS>oc Aer MMm© H$aVmV. Vr Hw$Umcmhr àË`wÎma XoV Zmhr. lrH$m§V Xod {VMm \$maM {nÀN>m
nwadVmo Voìhm _mÌ Vr Amncm, Amnë`m Hw$Qw>§{~`m§Mm ^yVH$mi Ë`mÀ`mnwT>o C^m H$aVo. OdiMr _mUg§
H$er dmJVmV `mMo {VZo KoVcoco AZw^d, Ë`m§Mm ñdmW©, Ë`m§Mr Xw…I§, gwaoImMm àm§OinUm Am{U
àm_m{UH$nUm, ~{hUrda Pmcocm AÝ`m` Am{U AË`mMma `mVyZ c½Z-g§gma øm gdmª~Ôc {VÀ`m
_ZmV C~J {Z_m©U hmoVmo. "c½Z ho AmYr XmoZ _Zm§M§ _rcZ Agmd§,' Ag§ {Vcm dmQ>V§. nU cmoH$m§Mr
XohmgŠVrM {Vcm OmUdVo. Ë`m {Z{_ÎmmZo Vr OrdZ{df`H$ VÎdkmZ gwc^VoZo gm§JVo. {VÀ`m _ZmMr
58
{dfÊUVm nmhÿZ lrH$m§V ^mdZmdoJmZ§ {Vcm Odi AmoTy>Z KoVmo. Ë`mÀ`m ñnem©V ào_, A{^cmfm,
ñne©gI
w mMr ^yH$ Am{U dmËgë` hmoV.o nU {VMm W§S> à{VgmX nmhÿZ lrH$m§VÀ`m {hemo~r gwaI o m ho Ho$di
{eën R>aVo. _yH$nUo Vmo {ZKyZ OmVmo Am{U gwaoIm nwÝhm Kar naVVo. ghH$mar åhUyZ A{ddm{hV ñÌr
Agoc Va {VÀ`mH$S>o nmhÊ`mMm ñd`§Kmo{fV nm§T>anoem dJm©Vrc cmoH$m§Mm CWi Ñ{îQ>H$moZ, {VMr ì`Wm
Am{U _mZ{gH$Vm cjmV Z KoUmam ghH$mar dJ© `m§Mo Xe©Z KS>dVmZmM H$m¡Q>w {§ ~H$ nmVirdarc gwaI
o mÀ`m
Xw…ImMo nmnwÐo coIH$ hiydmanUo ~mOycm H$aVmo.
6. O§ŠeZ
aodVr hr EH$ {_idVr {ddm{hV ñÌr. nU g§gmamV {VM§ ñWmZ Xwæ`_. ZmoH$ar H$arV Agcr Var
{VÀ`m H$m¡Qw>§{~H$ O~m~Xmè`m H$_r hmoV ZmhrV. gmgy-gyZ Am{U ZU§X-^mdO` hm gZmVZ g§Kf© `m
H$WoV {XgVmo. {_idVr AgyZhr aodVrcm ñdmV§Í` Zmhr. ZmoH$ardê$Z X_yZ ^mJyZ Amcr Va EH$ H$n^a
Mhm H$moUr hmVmV XoV Zmhr. nU ZmoH$ar H$aUmè`m A{ddm{hV ZU§Xc o m _mÌ gmgy \w$cmgmaI§ OnVo. KamV
gdmªgmR>r H$nS>mcÎmm KoVcm OmVmo nU {VMr gmYr Mm¡H$erhr Ho$cr OmV Zmhr. Ë`m_wio gyS>^mdZoZo
noQ>cc
o r aodVr Zdè`mMm {_Ì dg§V `mÀ`m~amo~a OmD$Z VrZ gmS>çm EH$X_ IaoXr H$aVo. {VÀ`m IaoXrZo
aUH§$XZ hmoUma ho _mhrV AgyZhr Vr YmS>gmZo IaoXr H$aVo. _mhoaÀ`m§~Ôc {VÀ`m _ZmV ào_ Amho.
Amnë`mcm hmoUmam Ìmg _mhoaÀ`m§Zm gm§JUo Vr ZmH$maVo. Amnë`mcm Ìmg hmoVmo åhUyZ _mhoaÀ`m§Zm Xw…I
ZH$mo, nU _Z _moH$i§ H$amd§ dmQ>V§ åhUyZ Vr dg§VmOdi Amnc§ Xw…I ~mocVo. gm§gm[aH$ Xw…Im_Ü`oM
{_idVrM§ Oo Xw…I§ AgV§ Vo åhUOo {Vcm _wcm§gmR>r doi XoVm `oV Zmhr. aodVrMm Zdam amOm `mMr AmB©
Am{U ~m`H$mo `m§À`m ^m§S>UmV IynM Hw$M§~Um hmoV.o nVr-nËZrÀ`m ZmË`mV ì`Ë`` AmUÊ`mMo H$m_ IwÔ
AmB©H$Sy>ZM hmoVo. Ë`m_wio amOm ZmamO AgVmo. AmB© Am{U ~m`H$mo `m§À`m ^m§S>Um§Zr AJ{VH$ Pmcocm
amOm åhUVmo, "XmoÝhr JmS>çm MwH$ë`m AmhoV, XmoZ {Xem§Zm Joë`m AmhoV Am{U _mP§ _mÌ "O§ŠeZ' Pmc§
Amho.' `mVyZ hV~c Pmcocm amOm {XgVmo.
ñÌrM ñÌrMr eÌy AgVo Am{U EH$m ñÌrÀ`m ^mdZm Xwgè`m ñÌrcm g_Oy eH$V ZmhrV Agm àH$ma
gmgy-gyZ `m ZmË`mV KS>VmZm {XgVmo. {_idVrMr nU H$mhr Xw…I§ AgVmV nU Vr {_idVr, {VMr Vr
ñdV§Ì AgoM BVam§Zm dmQ>V AgVo. Ë`m_wioM {_idË`m gwZoM§ Xw…I coIH$ BWo à^mdrnUo _m§S>Vmo.
7. {_S>c±qS>J
noemZ§ S>mŠ° Q>a AgUmar àoaUm åhUOo XwXå© ` AmemdmX Am{U H$îQ>mgmR>r Aì`mhV CËgmhr AgUma§
ì`{ŠV_Îd. BÀN>meŠVrÀ`m Omoamda Z H§$Q>miVm noe§Q>cm gm_moar OmUmar àoaUm M¡VÝ`mMo à{VH$ Amho.
{Z{IcMm {_Ì gVre AË`dñW AgVmZm {Z{Ic Ë`mcm àoaUmÀ`m hm°pñnQ>c_Ü`o A°{S>{_Q> H$aVmo.
Ë`mMr J§^ra n[apñWVr nmhÿZ àoaUm {Z{IcMr _mZ{gH$ V`mar H$ê$ nmhVo. H$mhr VmgmVM {Z{IcÀ`m
{_ÌmMm åhUOo gVreMm _¥Ë`y hmoVmo. gVreÀ`m _¥Ë`yZ§Va 4-5 {Xdgm§Zr hidm Pmcocm {Z{Ic nwÝhm
hm°pñnQ>c_Ü`o `oVmo. Ë`mMm hidonUm nmhÿZ "øm _mUgmM§ H$g§ hmoUma? Hw$UrVar ømcm gm§^mic§
59
nm{hOo' Ago àoaUmcm dmQ>Vo. nwT>o doJdoJù`m {R>H$mUr àoaUm Am{U {Z{Ic `m§Mr AZno{jV ^oQ> hmoVo.
nwT>o XmoKo {ddmh~Õ hmoVmV. àoaUm Am{U {Z{Ic `m§À`m ñd^mdmV H$_mcrMm \$aH$ AgVmo. AJXr
c½ZmZ§VaÀ`m n{hë`m àdmgmnmgyZ XmoKm§Zmhr cjmV `oVmo Vmo nañna{^ÝZ ñd^md. A{YH$mamgmR>r
H$m`Úmda ~moQ> R>odyZ cT>Umar àoaUm Va CJrM dmX ZH$mo åhUyZ _wi_wirV dmJUmam {Z{Ic.
hm°pñnQ>c_Ü`o `oD$Z Aaoamdr H$ê$ nmhUmè`m ZJagodH$mcm àoaUm "JoQ> AmD$Q>' åhUy eH$Vo.
H${_eZanwT>o Amncr ~mOy {ZYm©amZ§ _m§S>Vo Va {Z{Ic gmB©Q>da ZgVmZm H$m±Q>´ Š° Q>aZ§ {_g{M\$ Ho$c§ Am{U
{Z{IcMr ~mOy R>UR>UrV AgyZhr dmX ZH$mo åhUyZ Jßn ~gUmam {Z{Ic Aer XmoZ ì`{ŠV_Îd§ coIH$
BWo gmH$maVmo. ñÌr åhUOo Ho$di Cn^mo½` dñVy `m ZOaoZo nmhUmam Zdam Am{U YmS>gr d _hÎdmH$m§jr
~m`H$mo `m§Mr XmoZ doJdoJir {díd§ AZw^dm`cm `oVmV.
8. Agya
"Agya' `m H$WoMm aMZm~§Y BVa H$Wm§nj o m doJim AgyZ nÌì`dhmamVyZ hr H$Wm nwT>o gaH$V OmVo.
_{Zfm hr JmoS> Jù`mMr 21 dfmªMr _wcJr Amho. H$m`©H«$_m§_Ü`o JmU§ JmUo ho EdT>§M {VM§ {díd Amho.
_{Zfm hr gVV AZm{_H$ XheVrImcr amhUmar, ñdmV§Í` ZgUmar, {VÀ`m ~m~VrVco {ZU©` BVam§ZrM
¿`m`Mo Aem ~§{XñV dmVmdaUmV Vr dmdaVo. {VÀ`m d`gwc^ ^mdZm cjmV ¿`mì`mV Ago H$moUmcmM
dmQ>V Zmhr. narjm, nXdr, nXH$, ñnYm© Am{U n¡gm `mgmR>rM OUy {Vcm Jm`cm cmdco OmV hmoV.o `mV
Ia§ Va {VÀ`m JmÊ`mMm AmË_mM hady nhmV hmoVm. H$YrVar gya ~ogay hmoV hmoVo nU {Vcm A{ZÀN>Zo o Jmdo
cmJV hmoVo. {VÀ`m~amo~a {VMm ^mD$ {dZy _¡\$ctZm hOa ahmV Ago. AcrH$S>o {VÀ`m H$m`©H«$_m§Zm EH$
a{gH$ Vê$U AmdOy©Z hOa ahmV AgVmo. _{Zfmcm ^oQ>U§, JOam XoU§, JmÊ`m~ÔcMr ^mdZm a{gH$VoZ§
_m§S>U§, EdT>§M Zìho Va _{Zfmdarc Amnc§ ào_hr Vmo gy{MV H$aV AgVmo. Ë`mÀ`m~ÔcÀ`m Amnë`m
^mdZm ì`ŠV H$aVmZm _{Zfm åhUVo, ""jU^a dmQ>c§, JmU§ gmoSy>Z Ë`mÀ`m_mJo Ymd ¿`mdr. Vmo ZoB©c
{VH$S>§ Omd§. åhUoc {VW§ Wm§~md§. Ë`mÀ`m~amo~a ZwgV§ Agmd§, gma§Jr H$er JmUmè`mÀ`m nmR>mno mR> `oV,o
Vg§ Omd§ !'' {VMr hr ào_mVwa ^mdmdñWm g_OyZ KoD$ eH$Vrc Ago \$ŠV Amnco H$mH$m AmhoV.
Ë`m§À`mer Hw$_ma~Ôc ~mocmd§ Ag§hr {Vcm dmQ>V§. _mcy `m Amnë`m gIrOdi nÌmVyZ Vr `m gd©
^mdZm ì`ŠV H$aVo. _{ZfmMo dS>rc _{ZfmÀ`m gd© ^mdZm H$anyZ Q>mH$VmV. EdT>M o Zìho Va {VMo c½ZM
H$am`Mo Zmhr Ago R>adVmV. ^mñH$aH$mH$m _mÌ {VÀ`m ^mdZm g_OyZ KoVmV. {Vcm gd©Vmonar _XV
H$aVmV. ñdm^m{dH$M _{ZfmÀ`m KamVyZ Ë`m§Mr hH$mcnÅ>r hmoVo. _{ZfmÀ`m {ejUmgmR>r H$mT>coë`m
IñVm, AmoVcocm n¡gm nwaonya dgyc Pmë`m{edm` {VMo c½Z Z H$aÊ`mMr AmB©Mr XoIrc B©ÀN>m AgVo.
_mcZ hr {Odm^mdmMr _¡ÌrU {Vcm ào_i nU ì`mdhm[aH$ gëcm XoV.o eodQ>r Hw$_ma Amnë`m S>m`ar~Ôc
~mocVm ~mocVm _{Zfm~ÔcÀ`m Ë`mÀ`m Iè`m ^mdZm§M§ Xe©Z KS>dVmo. Jocr VrZ df} _{Zfmcm Vmo ^oQ>V
AgVmo. EH$XmM§ c½Z§ R>aV§. {VÀ`m H$m`©H$« _mcm Vmo AOyZhr hOa ahmV AgVmo. JmU§ JmVmZm Vr ¹${MV
MwH$cr qH$dm AmdmO dan`ªV Jocm Zmhr Va Ë`mcm amJ `oVmo. nU Vmo ñdV…cm gmdaVmo Am{U R>adVmo
H$s, "n{hë`mM ^oQ>rV gm§JUma Amho. H$m`? Va JmÊ`mgmR>r Vwcm nËH$acr. ~mnmÀ`m Kar Jm`crg
60
Ë`mÀ`m XgnQ> BW§ Jm`cm hd§. _mP§ Zmd Imcr Om`cm Zm` nm{hOo. H$mcMm {Xdg {Zamim gmoSy>Z
XoB©Z. nU nwÝhm MwH$crg Va `mX amI. ~mnmZ§ cmS> Ho$co AgVrc, BW§ Cnmg nS>oc... \$moSy>Z
H$mT>rZ... n{hë`m amÌrV X_mV KoVcr nm`Ooc. _J qMVm Zm`² !' ào_mnojm _{ZfmÀ`m JmÊ`m§À`m
H$m`©H«$_m§_YyZ n¡gm {_idÊ`m_Ü`o Hw$_macm ñdmañ` Amho. _mhoar {VÀ`mH$S>o gmoÝ`mM§ A§S>§ XoUmar
H$m|~S>r åhUyZM nm{hc§ OmV hmoV§. XwX£dmZ§ {VMm hmoUmam Zdam Hw$_maXoIrc Ë`mMÑîQ>rZ§ {VÀ`mH$S>o
nhmV Agë`m_wio {VMo H$mioHw$Å> ^{dî`M dmMH$mcm {XgVo d A§V_w©I H$aVo.
9. J§_V
{ZdoXH$ "gm¡^Ð' ZmQ>H$ nhmÊ`mgmR>r gnpËZH$ OmVmo. ZmQ>H$mVrc gw^ÐoM§ JmU§ g§nV§ Voìhm
{ZdoXH$mÀ`m eoOmaÀ`m IwMuVrc _mUyg Iyn hmcMmc H$aV AgVmo. Ë`mMr ^oXacocr AdñWm
nmhÿZ {ZdoXH$ gqMVnUo Ë`mcm Ë`mÀ`m àH¥$Vr~Ôc {dMmaVmo. "Amncr Vãã`oV CÎm_ Agë`mM§
gm§JVmZmM JmU§ g§në`mda AmnU Zoh_rM AñdñW AgVmo. JmU§ g§në`mda Amnë`m N>mVrVyZ
"J§_V' `oVo Ag§ Vmo AJXr ghOJË`m gm§JVmo. "ho "J§_V' àH$aU H$m` Amho?' Ago {ZdoXH$mZo
[dMmaë`mda "N>mVrVyZ H$i `oVo, Ë`mcm _r J§_V åhUVmo' Ago Vmo gm§JVmo Am{U "J§_VrMo' AZoH$
{H$ñgo gm§JVmo. Xwgè`m A§H$mcm EH$ doJirM ñÌr Ë`mÀ`m IwMuda ~gVo. Vmo J¥hñW nwÝhm {Vgè`m
A§H$mcm `oVmo. Ë`mMrhr J§_V Vmo gm§JVmo. N>moQ>çm _wcmcm ~amo~a KoD$Z ZmQ>H$ nmhU§ XmoKm§Zm eŠ`
hmoV Zmhr åhUyZ Zdam-~m`H$moZo Ho$cocr Vr VS>OmoS> hmoVr Ago Vmo gm§JVmo. àXrn cmoUH$a Zm_H$
J¥hñWmMr hr J§_V EoH$V AgVmZmM EH$Ì Hw$Qw>§~ Zgë`mMr I§Vhr Vmo ì`ŠV H$aVmo. hm {d{jßV
J¥hñW amÌr ZmQ>H$ g§në`mda {ZdoXH$m~amo~a Ë`mÀ`m Kar OmVmo. {ZdoXH$ _amR>o `m§M§ EH$Ì Hw$Qw>§~,
Ë`m§À`mVrc nañna {Oìhmim, AmË_r`Vm nmhÿZ cmoUH$acm ~ao dmQ>Vo. Hw$Qw>§~mVë`m gJù`m
_mUgm§Zr EH$Ì amhÊ`mVcr J§_V Amnë`mcmhr AZw^dm`cm {_imdr åhUyZ Vmo Amnë`m d{S>cm§Zm
åhUOo XmOr~m§Zm gmocmnyaMr àm°nQ>u {dHy$Z ñdV…H$S>o ahm`cm ~mocmdVmo. {ZdoXH$ ì`dgm`mZ§
Am{H©$Q>oŠQ> Agë`m_wio Amnë`m KamM§ {S>PmB©Z Ë`m§Zr H$ê$Z Úmdo Aer BÀN>m cmoUH$a ì`ŠV
H$aVmo. {ZdoXH$ A{Ve` gw§Xa {S>PmB©Z cmoUH$acm H$ê$Z XoVmo. {ZdoXH$ Iyf hmoVmo. nU EH$ {Xdg
amÌr nmdUo AH$amcm cmoUH$a {ZdoXH$mH$S>o `oD$Z Vo {S>PmB©Z ~XcyZ Úm`cm gm§JVmo. Ë`mÀ`m
d{S>cm§Zm nm{hOo Vgo Vo {S>PmB©Z ZìhVo. Xm{O~m§À`m gm§JÊ`mà_mUo {S>PmB©Z Ho$ë`mg ~|Jéi {Xgoc
åhUyZ {ZdoXH$ {S>PmB©Z ~Xcm`cm V`ma hmoV Zmhr. nU doJù`m nÕVrZo Xm{O~m§Zm g_OmdÊ`mMr
O~m~Xmar KoVmo. ImoQ>§ ~mocyZ Ë`m§Zm nQ>dÊ`mMm à`ËZ H$aVmo. nU Xm{O~m nŠHo$ ~oaH$s. Vo {ZdoXH$mM§
åhUU§ YwS>H$mdyZ cmdVmV. da {_Ìmcm Mm§Jcm gëcm Úm åhUVmV. "_mÂ`m N>mVrVyZ AmÎmm Iar
J§_V Amcr' Ago {ZdoXH$ åhUVmo.
10. `eñdr hmoerc åhUm
XodHw$ù`m§À`m "H°$_oam' H§$nZr_Ü`o H$m_ H$aUmar gwf_m åhUOo H§$nZrM§ d¡^d hmoV§. amOlr
61
àm°S>ŠeZ_Ü`o H$m_ H$aUmè`m gwf_mcm XrS>nQ> nJma OmñV XoD$Z Amnë`m Am°\$sg_Ü`o AmUc§
hmoV§. Vr amOlr àm°S>ŠeZ_Ü`o AgVmZmM OJXre nmZgaoer {VMr AmoiI hmoD$Z nwT>o c½Z§hr Pmc§.
\$moQ>moJ«m\$a OJXre_Ü`o Aer OmXy hmoVr H$s H$moUVmhr {ZH$m_r H°$_oam Vmo XwéñV H$ar. ~oNy>Q> Am{U
~o{heo~r OJXrecm ñQw>{S>Am|_YyZ _mJUr hmoVr. nU c½ZmZ§Va OJXreM§ Ia§ ê$n {Vcm g_Oc§.
Amier, eãXmcm Z OmJUmam, ImXmS> OJXre ~ondm© hmoVm. KmUoH$a, ^mQ>H$a, {c_`o, ~§XaH$a
Aem gdmªÀ`mM ~m~VrV Ë`mZo \$gdUyH$ Ho$cocr AgVo. Am°\$sg_Ü`o gwf_m H$Yrhr Ë`mÀ`m~Ôc
~mocV Zmhr. nU Amnë`mM H§$nZrV XodHw$ù`m§~amo~a OJXrecm nmhÿZ {Vcm PQ>H$m ~gVmo.
XodHw$ù`m§Zm gmdY H$amd§ Agm {dMmahr {VÀ`m _ZmV `oVmo. OJXre XodHw$ù`m§Zm AMmZH$ ^oQ>Vmo.
XodHw$ù`m§Zm OJXre AmdS>Vmo. ñdV…M§ ^wŠH$S> VÎdkmZ Vmo XodHw$ù`m§Zm EoH$dVmo. nU XodHw$ù`m§Zm
Ë`mMm àm§Oi, ñdÀN>§Xr ñd^md AmdS>Vmo. gwf_m XodHw$ù`m§Zm ñnîQ> gwZmdVo H$s, "H§$nZr Oo H$mhr
H$m°ÝQ´>°ŠQ> H$arc Vo OJXre nmZgao øm ì`ŠVrer H$arc. Q>o{c\$moZ Am°naoQ>a gwf_m nmZgaoMo {_ñQ>a
øm ì`ŠVrer Zìho.' XodHw$io OJXrecm AmYw{ZH$ V§ÌkmZ {eHy$Z KoÊ`mgmR>r JmoJQ>çm§~amo~a O_©Zrcm
nmR>dVmV. OJXre Amnë`m nÌmVyZ Ag§»` VH«$mar H$aVmo nU XodHw$io Am{U gwf_mda J{cÀN>
Amamon H$aVmo. Ë`m_wioM XodHw$io Am{U gwf_m `m§À`mV doJi§ ZmV§ {Z_m©U hmoV§. Ia§Va gwf_m
gÀN>rc Amho nU {eVmoio {Vcm ñdñVmV âc>°Q> XoVmV Voìhm Ë`mnmR>r_mJo Ë`m§Mr dmgZm§YVm AgUma
AgoM OJXrecm dmQ>Vo. Ë`mÀ`m g§e`r ñd^mdmVyZM XodHw$io Am{U gwf_m Odi Amco. Xaå`mZÀ`m
H$mimV gwf_mÀ`m âc°Q>_Ü`o ~è`mM gwYmaUm Pmë`m hmoË`m Am{U _wcrÀ`m ~mocÊ`mVyZ OJXrecm
H$m` KS>co Agoc ho g_OVo. H§$nZrÀ`m gm§JÊ`mdê$Z OJXre _Ðmgcm OmVmo. {VWohr Vmo AZoH$m§Mr
\$gdUyH$ H$aVmo. aOycm gmgy-gmgè`m§H$S>o R>odyZ ZmoH$arMm amOrZm_m XoD$Z gwf_m _Ðmgcm Om`Mo
R>adVo. {VÀ`m `m {ZU©`mcm Ia§Va gmgy-gmgè`m§Mm {damoY AgVmo. {VZo nm`mda Ym|S>m nmSy>Z KoD$Z
Z`o Ago Ë`m§Zm dmQ>Vo nU gwf_mMm {ZYm©a nŠH$m AgVmo. g§gma XmoKm§Mm AgyZ {dídmg, O~m~Xmar
XmoÝhr ~mOyZo _hÎdmMr Amho, ho ^mZ Zgcoë`m OJXre_wio gwf_mMm g§gma {d\$c hmoVmo. Varhr
"`eñdr hmoerc' Agm Amerdm©X Vr gmgy-gmgè`m§H$S>o _mJVo.
11. OmUma Hw$R>o ?
Am~mOr øm d`ñH$ J¥hñWmMr hr H$Wm. gXmZ§X hm _wcJm Am{U ho_m hr Ë`m§Mr gyZ.
gXmZ§XMm ^mD$ gXmZ§Xcm nÌ nmR>dyZ AmnU Ë`m§Mm H$m`_ gm§^mi H$aUma Zmhr Ago {ZjyZ
gm§JVmo. Am~mOr Amnë`mH$S>o `oUma ho H$ië`mnmgyZ Am~mOter H$go dmJm`Mo ho ho_m R>adVo.
gXmZ§XMm {damoY Xw~im AgVmo. gmR>r Amocm§S>coë`m Am~mOter ho_m XwñdmgmZo dmJVo. KamV hr
Vèhm Va ~mhoa ~m~ë`m Am{U Ë`mMm J«wn Ë`m§Zm Ìmg XoVmo. gB© hr eoOmarU _mÌ Am~mOtZm OnVo,
AmYma XoVo, {Xcmgm XoVo. ~m~ë`mMm Ìmg {Xdg|{Xdg dmT>V OmVmo. gwZoMm CX²YQ>nUm, Om~
{dMmaUo, Am¡fYmonMma Z H$aUo, ^m§S>U§ H$aUo Am{U ho gd© ~m~ë`mZo EoH$ë`mZo Vmo AmVm OmñVM
N>iUma åhUyZ Am~mOr qMVrV hmoVmV.
62
Zdo S>oß`wQ>r H${_eZa Am°\$ nmocrg åhUyZ {Z`wŠV Pmcoco aU{Xdo ho Amnco dJ©~§Yy AgmdoV
Ago Am~mOtZm dmQ>Vo. Ë`m§À`mH$S>o ~m~ë`m~Ôc VH«$ma H$amdr Ago Am~mOtZm dmQ>Vo nU g§H$moMmZo
Vo ~m~ë`m{df`r Z ~mocVm BVa Jßnm _maVmV. ~m~ë`mÀ`m J«wncm nmQ>u XoD$Z Ë`m§Mm Ìmg Wm§~dmdm
Agohr Am~mOtZm dmQ>Vo. nU nmQ>uZ§Vahr Ë`m§Mm Ìmg Wm§~V Zmhr. eodQ>r Am~mOr aU{Xd|H$S>o
~m~ë`m~Ôc VH«$ma H$aVmV. Ë`mÀ`m Ìmg XoÊ`mÀ`m Vèhm gm§JyZ _wcJm Am{U gyZ cj XoV ZmhrV
Ago gm§JVmV. eodQ>r aU{Xdo nmocrgr ImŠ`m XmIdyZ ~m~ë`mcm {gYm H$aVmV. nmocrg ~m~ë`mcm
Am~mOtÀ`m nm`m nS>m`cm cmdVmV nU Am~mOrM ZH$ma XoVmV. "MyH$ _mPr Amho. _r \$ma OJcmo
!' Ago Am~mOr åhUVmV. ho EoHy$Z aU{Xdo Iyn ì`{WV hmoVmV. Amncrhr {Zd¥Îmr Odi Amcr Amho
Am{U "\$ma OJcmo' Ag§ åhUm`Mr nmir Amnë`mda Va `oUma Zmhr Zm `m {dMmamZo Vo AñdñW
hmoVmV. dmY©Š` _mUgmcm H$g§ hV~c Am{U namdc§~r ~ZdV§ ho gm§JV AgVmZmM Amnë`mcm
H$YrM dmY©Š` `oUma Zmhr Aem ^«_mV amhUmè`m _mUgm§H$Sy>Z d¥Õm§Mm H$gm N>i hmoVmo `mMo
àm{V{Z{YH$ {MÌU `m H$WoV `oVo.
12. VrZ eãX
qhXwñWmZnmgyZ Jocr {H$Ë`oH$ df} Xya Agcocm AZ§Vm hm Odinmg AmR> dfmªZr _±MoñQ>ahÿZ naV
^maVmV `oVmo. gd© ZmVodmB©H$, {_Ì `m§Zm AOyZhr AmnU hdohdogo dmQ>V AmhmoV `m ^mdZoZo gwImdVmo.
na§Vw n{hcr ZdcmB© g§nVo. øm XoemVrc _mUgm§À`m ñdmWu Am{U g§Hw${MV d¥ÎmrMm Ë`mcm àË`` `oVmo.
`oWrc _mUgm§Mo AMyH$ {ZarjU Vmo H$aVmo. _±Mño Q>acm OmÊ`mnydu _moOŠ`m {_Ìm§Zm Hw$Qw>~§ mg{hV ~mocmdyZ
O§Jr nmQ>u Vmo Am`mo{OV H$aVmo. hmñ`{dZmoX, MoîQ>m_ñH$ar, ImU§{nU§ Mmcy AgVmZm H$midoimM§ Am{U
H$mhrOU Va ñdV…M§ ApñVËd nU {dgaco hmoVo. ñdmWu Am{U \w$H$Q>M§~y _mZdr d¥ÎmrM§ Xe©Z Ë`mcm
KS>V.o AZ§Vm _mÌ AñdñW AgVmo. Á`m§Zm ^oQ>mdo Ago Ë`mcm dmQ>co hmoVo Ë`mVrc XmoK-o {VKo Ë`mcm `m
XmoZ _{hÝ`m§À`m H$mcmdYrV ^oQ>co ZìhVo nU `m nmQ>uV h_Img ^oQ>Vrc Ago Ë`mcm dmQ>V AgVo.
nmQ>u hmñ`{dZmoXmV Mmcy hmoVr, Zm°Z-ìhoO OmoŠg gwê$ hmoVo. d¡Ú, AmoH$, Kmanwao, H$mqcXr Aer
AZoH$ _mUg§ {VWo AgVmZm H$mqcXr gdmªnmgyZ Xya AgVo. AZ§Vm {VMr AmñWoZo {dMmanyg H$aVmo, gm°âQ>
qS´>Šg {Vcm gìh© H$aVmo. ~miMr ~m`H$mo H$mqcXr Ë`mÀ`m {Oìhmù`mÀ`m Mm¡H$er_wio _moH$ionUmZo
Amnc§ Xw…I ì`ŠV H$aVo. doS>çmgma»`m dmJUmè`m ZmZm§_i w o ~mi Ë`m§À`m gmo~Vrcm am{hë`mMo gm§JVo.
"cmoH$ H$m` åhUVrc?' øm ^rVrnmoQ>r ZmZm§Zm doS>çm§À`m BpñnVimV nmR>dUo eŠ` Zmhr. Ago Ooìhm
H$mqcXr åhUVo Voìhm, "EdT>§ cmoH$m§Zm H$m Km~am`M§? Amnco àm°ãco_ eodQ>r Amnë`mcmM gmoS>dmdo
cmJVmV' Ago Vmo åhUVmo.
VidcH$aMm _wcJm {dZmoX _°Q´>rH$cm n{hcm Amcm hmoVm. _o{S>H$ccm OmÊ`mgmR>r Q>ŠHo$dmarÀ`m
_mJo cmJcm. 80% _mŠg© nS>co. gaH$mar YmoaUm§_wio Ë`mÀ`mnojm H$_r JwU {_imcoë`m§Zm _o{S>H$ccm
àdoe {_imcm nU {ZZmXcm Zmhr. "cmoH$ H$m` åhUVrc?' `m AmB©À`m àíZmZo An_m{ZV Pmcoë`m
63
{ZZmXZo AmË_hË`m Ho$cr. e¡cm qS´´>Šg KoD$Z Xw…I {dgê$ nmhVo.
gwOmVm-aËZmH$a Ia§Va Amnë`mcm gdm©V AmYr ^oQ>m`cm `oVrc Ag§ Ë`mcm dmQ>V AgVo. na§Vw
_±MoñQ>ahÿZ `oD$Z XmoZ _{hZo CcQy>Z Joco Varhr Vo XmoKohr ^oQ>V ZmhrV. eodQ>r _±MoñQ>acm OmÊ`mnydu
AZ§VmM Ë`m§À`m Kar ^oQ>m`cm OmVmo. gwOmVm Am{U aËZmH$a `m§À`m {ddmhmcm XmoKm§À`mhr Kê$Z
{damoY hmoVm. AZ§VmÀ`m ghH$m`m©Z§ XmoKm§Zr Kar Z H$idVm a{OñQ>a _°aoO Ho$c§.
AZ§VmÀ`m hm°ñQ>ocÀ`m _ogM§ OodU c½ZmMr nmQ>u åhUyZ XoD$Z, AZ§Vm Amncr Imocr Ë`m§Zm
hZr_yZ gmOam H$aÊ`mgmR>r XoVmo. {_̧ dmÌQ>nUmZo {S´>qcJ _{eZZo XadmOmcm ^moH§$ nmS>VmV. nU
Ë`m§Mr gneoc {Zamem hmoVo. H$maU aËZmH$a cm§~rÀ`m Jmoù`mZ§ gJir ^moH§$ ~wOdVmo. aËZmH$aMr
c¢{JH$ {dH¥$Vr nmhÿZ, AZw^dyZ gwOmVmZo BVŠ`m dfm©V Ë`mcm nwÝhm H$Yrhr ñne© H$ê$ {Xcm Zmhr.
Mmoê$Z ào_ Am{U JwnMyn c½Z Ho$ë`mda aËZmH$a~Ôc VH«$ma H$er H$aUma? "cmoH$ H$m` åhUVrc?'
`m ^rVrZo Vr g§gma aoQ>V amhVo. Ia§Va AZ§VmMo gwOmVmda ào_ hmoVo `mMr àm_m{UH$ H$~wcr Vmo
BVŠ`m dfmªZ§Va XoVmo. Amnë`mcmhr AZ§Vm~amo~a g§gma H$am`cm AmdS>co Ago Vr åhUVo.
"cmoH$ H$m` åhUVrc!' `m H$mën{ZH$ amjgmcm {^D$Z Amnc§ gd© Am`wî` OUy Ë`m§Zm {dHy$Z
Q>mH$VmV. øm amjgm§Zr Amnë`m XoIV Amnë`m {_Ìm§Mo g§gma {Jico. AmUIr {H$Vr OUm§Mo {Jico
AmhoV, Hw$Umg R>mD$H$! `m {dMmamZo AZ§V AñdñW hmoVmo.

3.5 "Ka hadcocr _mUg§'_Yrc Ame`gyÌo


d. nw. H$mio `m§À`m "Ka hadcocr _mUg§' `m H$Wmg§Jh« mVrc H$Wm§_YyZ H$mhr Ame`gyÌo {ZpíMVnUmZo
gm§JVm `oVmV. _w§~B©gma»`m _hmZJamVrc OmJoMm àý, H$m¡Qw>§{~H$ nmVirdarc {ZH$mon d Xwamdcoco
g§~Y§ , ñÌrH$S>o nhmÊ`mMm Ñ{îQ>H$moZ, dmgZm§YVm, {_idVrMr Xw…I§, d¥Õm§Mo àý Aer AZoH$ Ame`gyÌo
àñVwV H$Wmg§J«hmV AmhoV. BWo àË`oH$mMm H$gcm Zm H$gcm PJS>m Mmccocm Amho. àË`oH$mcm
ñdV…À`m H$ënZoà_mUo EH$ AmXe© Ka C^§ H$am`M§ hmoV§ nU Vo WmoS>Š`mV hwH$coc§ Amho. hr gdmªMr
ì`Wm-doXZm hoM Ia§ Va `m H$Wmg§J«hmM§ _w»` Ame`gyÌ Amho. "Ka' hm H|$Ðq~Xy Amho. åhUyZ "Ka'
hm Am{X~§Y AJmoXa g_OyZ KoUo BîQ> hmoB©c.
"Ka' hr _mZdr OrdZmVrc Z¡g{J©H$ Am{U gm§ñH¥${VH$ Aer AW©nyU© à{V_m Amho. Ka Am{U
_mUyg `m§À`mV gm§ñH¥${VH$ ^md~§Y {Z_m©U Pmcocm AgVmo. Kam_wio _mUgmcm _mUygnU `oVo. Va
_mUgm_wio Kamcm KanU `oVo. ñÌrcm AmYr _mhoaMo Ka AgVo. _J gmgaMo Ka AgVo. _J XmoÝhr
Kam§~mhoa nS>Ê`mg IwUmdUmao {Vgao Ka AgVo. KamMr C^maUr hr nwéfmÀ`m H$V¥Ë© dmMr àVrH$ Agoc Va
ñÌrMo g§nyU© ^md{dídM AcdmanUo Ë`m Kamer OmoS>coco AgVo.
KamgmR>r gVV Amgwgcocr Am{U KamZo gVV MH$dm {Xcocr _mUg§ H$ê$U emoH$mË_ énmV
64
Amnë`mg_moa C^r amhVmV. Amnë`mcm KanU XoUmao Ka Zmhr `mMr I§V AgUmar _mUg§ Amnë`m
AdVr^dVr AmhoV. Ka XmoKm§M§ Ag§ Oar åhQ>c§ OmV Agc§ Var H$mhr doim {ñÌ`m§À`m _ZmV
"CnaonUmMr' ^mdZm {Z_m©U hmoVo. Ia§ Va "Ka' hr EH$ gwa{jVVoMr ^mdZm Amho. nU Ago "KanU'
XoUmao Ka àË`oH$mcm {_iocM Ago Zmhr. "Ka' Zgco åhUOo nmoaHo$nUmMr Am{U Agwa{jVVoMr
^mdZm {Z_m©U hmoVo. `m gd© ^mdZm _m§S>V AgVmZm Mma q^VrV gya nH$S>Ê`mMr Ka§ YS>nS> H$aVmV
ho eãX~Õ H$aVmZm g_mOmVrc {dXmaH$ dmñVd coIH$ _m§S>Vmo. nU dmñVdm~amo~aM a§OZ H$aUo
hmhr coIH$mMm hoVy Amnë`m_wio ho dmñVd dadaMo Amho. coIH$ \$ma ImocmV OmV Zmhr. cmoH$m§À`m
OrdZmVrc àý dmMH$m§Zm éMVrc Aem nÕVrZo _m§S>Ur H$aVmZm "Ka' H|$ÐñWmZr R>odcoco Amho.
3.5.1 _hmZJamVrc OmJoMm àíZ
_w§~B©gma»`m _hmZJarV `oB©c Ë`mcm gm_mdyZ KoVco OmVo. CXa{Zdm©hmMm àýhr VoWo \$magm
^oS>gmdV Zmhr. nS>oc Vo H$îQ> H$aÊ`mMr V`mar AgUmam _mUyg _w§~mnwarV {ZpíMVnUo OJy eH$Vmo. nU
OmJoÀ`m àýmZo ^ogya ê$n YmaU Ho$co AgyZ _mZdr OrdZmda Ë`mMo {dn[aV n[aUm_ Pmcoco AmhoV.
_w§~B©V Ka Zmhr åhUyZ c½Z Zmhr, c½Z Ho$c§` nU Ka Zmhr åhUyZ "drH$EÝS>'cm R>adyZ ~mhoa ^oQ>Umao
nVr-nËZr, Ka Amho nU Q>rM^a OmJoV EH$Ì Hw$Qw>§~mV nVr-nËZrcm _wŠVVm Zmhr Aem AZoH$ JmoîQ>r
_w§~B©~m~V EoH$m`cm {_iVmV. _Z _marVM VméÊ` Kmcdm`Mr gŠVr _w§~B©gma»`m ehamZ§ AZoH$
_mUgm§da Ho$cr Amho. `m~Ôc d. nw. H$mio àñVyV nwñVH$mÀ`m _ZmoJVmV åhUVmV, ""emar[aH$ gwI
Cn^moJÊ`mMm EH$_od H$mi åhUOo VméÊ`. nU ho gwI BVH§$ {d{MÌ Amho H$s Ë`mcm VméÊ`mgmaIrM
Xwgar Amdí`H$Vm, JaO, EH$m§VmMr àm`ìhgrMr AgVo. _w~§ B©gmaI§ eha øm Ñ{îQ>H$moZmVyZ {H$Vr Vê$U
d¡dm{hH$ OmoS>ß`m§Zm Vo gwI _ZgmoŠVnUo Cn^moJÊ`mgmR>r AZwHy$c OmJm XoD$ eH$V Amho?'' "Hw$M§~Um'
`m n{hë`mM H$WoV coIH$mZo ho Ame`gyÌ _m§S>co Amho.
"Hw$M§~Um' H$WoVrc amo{hUr aËZmH$aer {ddmh~Õ hmoD$Z _w~§ B©V `oV.o N>mQo >çm OmJoV EH$Ì Hw$Qw>~§ mV
OmoS>rXmam~amo~a OrdZmVcr gwIXw…I§ H$er ~mocm`Mr `m {dMmamZo {Vcm JaJê$ cmJVo. gmgy-gmgao,
Xra-OmD$ `m§À`m CnpñWVrV àU` hm {dMmaM {Vcm Agø hmoVmo. àU`gwI _moH$ionUmZo KoVm `oV Zmhr
`mMo Xw…I {Vcm hmoV.o earagwImgmR>r YS>nS> Am{U Šc¥ßË`m H$ê$Zhr _moH$ionUm {_iV Zmhr. Zdè`mÀ`m
Anojoà_mUo nËZr A{^gm[aH$m hmoD$ eH$V Zmhr. Zdè`mÀ`m _ZmgmaI§ dmJU§ N>moQ>çm OmJoV ñÌrcm
eŠ`M Zmhr. amo{hUr Am{U aËZmH$a `m§À`m _rcZmVrc à_wI AS>ga åhUOo "Ka' Amho N>moQ>o
ñd`§nmH$Ka, EH$ ~¡R>H$sMr Imocr, Ë`mVM nm{Q>e© Z Q>mHy$Z Ho$cocr EH$ Imocr Am{U EdT>çm OmJoV EH$
d`ñH$ OmoS>n§ Am{U XmoZ Vê$U OmoS>nr. Ë`m_wio _rcZm~m~VrV hmoUmar Hw$M§~Um coIH$mZo A{Ve`
hiydmanUo _m§S>cr Amho. Vê$Um§À`m ^mdZm H$em H$anyZ OmVmV Am{U gwg§ñH¥$V _Zmcm H$em `mVZm
hmoVmV `mMo {MÌU coIH$ BWo H$aVmo.

65
E_. E. ^mJ 2-_amR>r : "cmoH${à` gm{hË` Am{U {dkmZ gm{hË`' ...5
3.5.2 ghOrdZmMm _§Ì OnUmao nVr-nËZr
_mZdr OrdZmV {ddmhmcm IynM _hÎdmMo ñWmZ Amho. {ddmh hm {df` \$maM ZmOyH$.
{ddmhmnydu OmoS>rXmamcm ^oQ>Uo, Anojm g_OyZ KoUo nwT>rc d¡dm{hH$ OrdZmÀ`m ÑîQ>rZo Amdí`H$
Am{U An[ahm`© Amho. nañnam§À`m ^mdZm§Mm gÝ_mZ H$aU§ Am{U nañna ñd^mdmÀ`m _mUgm§Mm Vmo
ñdrH$ma AgVmo. Á`m OmoS>ß`m§Zm g§gmamMm hm _yc_§Ì g_Ococm Amho Ë`m§MoMo g§gma Iè`m AWm©Zo
\w$cVmV. Q>dQ>drV ahmVmV. ghOrdZ, H$m¡Qw>§{~H$ nmVirdarc {ZH$mon g§~§Y, gwIr g§gmamMo ahñ`
gm§JUmè`m H$Wm àñVwV H$Wmg§J«hmV AgyZ Ë`mVyZ OrdZ{df`H$ VÎdkmZM coIH$ {deX H$aVmo.
"Hw$M§~Um' `m H$WoVrc amo{hUr aËZmH$aM§ Q>rM^a Ka ~KyZ ZmC_oX hmoVo. {VMm Moham nmhÿZ
{VMo A§V_©Z AmoiIyZ aËZmH$a {VMr hiydma eãXmV g_OyV KmcVmo. Voìhm "Amnë`m _ZmÀ`m
gJù`m N>Q>m AmoiIUmam OmoS>rXma Amnë`mcm {_imcm' `mMo g_mYmZ amo{hUrcm dmQ>Vo. "AmnUM
EH$_oH$m§Zm Xwamdcmo Va H$g§ ìhm`M§?' `m aËZmH$aÀ`m àýmVyZ Ë`mMr ì`mHw$iVm, g_OyVXmanUm
{XgyZ `oVmo. Ë`m_wioM amo{h{UgwÕm "VwåhrM _mP§ OrdZ' Aer g_§Og ^mfm dmnaVo.
"Xm§nË`gwImMo ahñ`' `m H$WoVrc AmJ§VwH$ ^mD§$Zm gm§JVmo H$s, "{OÀ`m~amo~a _cm g~§Y
OÝ_ Kmcdm`Mm Amho. {VÀ`mer H$moUË`mhr ~m~VrV àVmaUm H$amdr Ag§ _cm dmQ>V Zmhr.'
OmoS>rXmamMm ^yVH$mi ~mhoaÀ`m§H$Sy>Z g_OU§ Am{U Vmohr \$magm ê$MUmam Zgoc Va g§gmamV
{dg§dmXmcm gwédmV hmoVo åhUyZM Amnë`m OmoS>rXmamcm {dídmgmV KoD$Z ^yVH$mi H$WZ H$aUo
lo`ñH$a R>aVo. nU H$mhr doim {dídmgmV KoÊ`mMm àm_m{UH$ à`ËZhr \$gJV H$ê$ eH$Vmo ho `m
H$WoVyZ {XgVo. OmoS>rXma ^yVH$mi g_OyZhr g_OwVXmanUm XmIdUmam {_ioc Ago ImÌrZo gm§JVm
`oV Zmhr. àm_m{UH$ Am{U àm§OinUmMo doJioM \$i nXamV nS>Ê`mMrhr eŠ`Vm ZmH$maVm `oV
Zmhr.
3.5.3 H$m¡Qw>§{~H$ nmVirdarc XwamdconU
àM§S> doJmZ§ ~XcV OmUmè`m _w§~B©gma»`m eham_Ü`o nwéfm§À`m ~amo~arZoM ñÌrM§hr Am`wî`
\$a\$Q>V Mmcc§`. ào_, lÕm, g_n©U ho eãXgwÕm amoOÀ`m OrdZmV hmñ`mñnX R>amdoV BVH§$ OrdZmM§
`m§{ÌH$sH$aU Pmc§`. X¡X§{XZ OrdZmV gwH$aVm AmUÊ`mgmR>r _mUyg à`ËZ H$ê$ cmJcm. KamKamVyZ
`§Ìm§Mr ^yV§ H$m_ H$ê$ cmJë`mda _mUgmcm _mUgm§Mr JaO dmQ>oZmer Pmcr. _mUgm-_mUgm§_Ü`o
Xwamdm {Z_m©U Pmcm. `mVyZ _mUgm§Mr `§ÌeaUVm Va {XgVoM nU Ë`mM~amo~a H$m¡Qw>§{~H$ Xwamì`mMo EH$
H$maUhr cjmV `oVo.
"`§Ì' `m H$WoVrc _wH$§w X ^mdo AË`§V lr_§V Am{U g§gmamV gwIr AgVmo. KamV `§Ìm§À`m gmo`rgw{dYm
H$aVmo Am{U KamM§ KanU hadyZ ~gVmo. KamVcr gJir H$m_§ `§ÌM H$aVmV. Ë`m_wio nËZr {Xdg^a
Kam~mhoa amhVo. KamMm AmË_mM hadyZ ~gVmo Am{U nVr-nËZr_Ü`o XwamdconUm `oVo.
66
"O§ŠeZ' `m H$WoVrc aodVr {_idVr Amho nU gwIr Zmhr. gmgy Am{U ZU§X `m§À`mer {VMo
nQ>V Zmhr Ë`m_wioM Vr åhUVo, "_r {OW§ amhVo Vo _cm Ka dmQ>VM Zmhr. Á`m KamV d¡`{ŠVH$
hodoXmdo AmhoV, cn§S>md Mmcco AmhoV, Ho$di ì`dhmamda X¡Z§{XZ OrdZ Mmccoc§ Amho. Ë`mcm
Ka H$m åhUmd§?' Va XwgarH$S>o aodVrMm nVr amOm gwÕm Amnë`m ^mdZm ì`ŠV H$aVmZm åhUVmo H$s,
"_mUg§ earamZ§ Odi `oV Mmccr åhUyZ OodT>r Vr earamZ§ Odi `oV AmhoV VodT>r _ZmZ§ A§Va
VwQ>c§ OmUma Zmhr EdT>çm A§Vamda OmV AmhoV.' EHy$UM _mUg§ EH$_oH$m§nmgyZ XwamdV Mmccr Amho
ho dmñVd `m H$WoVyZ {M{ÌV Ho$co Amho.
~mhoaÀ`m OJmVrc g§KfmªZm Vm|S> XoUmè`m {ñÌ`m§M§ KamVc§ Am`wî`hr VodT>§M g§Kf©_` Pmc§
Amho. H$Yr `m g§Kfm©M§ A§{V_ Q>moH$ åhUyZ doJi§ ahmU§ {VÀ`m Z{e~r `oV§. Va H$Yr Hw$Qw>§~mV amhÿZhr
àM§S> EH$Q>onUm {VÀ`m dmQ>çmcm `oVmo. KaH$m_mMm àM§S> VmU, na§nam gm§^miU§ Am{U gdmªÀ`m
{VÀ`mH$Sy>Z Anojm `m_wio ^aSy>Z {ZKmcocr ñÌr g§gmamV EH$ê$n hmoD$ eH$V Zmhr. gmgy Am{U gyZ
`m§À`m ZmË`mV EH$ gZmVZ g§Kf© Amho. gyZ ~mhoa ZmoH$ar H$arV AgVmZm {VÀ`mH$Sy>Z gm§gm[aH$
nmVirdarc H$m_m§Mr Anojm H$aUmar gmgy Amnë`m {_idË`m, A{ddm{hV _wcr~m~V doJù`m
Ý`m`mZo dmJVo. ñdm^m{dH$M aodVrMo gmgy Am{U ZU§Xoer nQ>V Zmhr Am{U H$m¡Qw>§{~H$ nmVirda
XwamdconUm `oVmo.
"`eñdr hmoerc åhUm' `m H$WoVrc gwf_m H$m_gy, àm_m{UH$, cmoH$m§er Mm§Jco g§~§Y R>odyZ
Amho. na§Vw {VMm Zdam OJXre _mÌ Amier, H$m_MwH$ma Am{U \$gì`m d¥ÎmrMm Amho. ñdm^m{dH$M
XmoKm§À`m ZmË`mV XwamdconUm `oVmo. gwf_m~Ôc Ë`mÀ`m _ZmV g§e` Amho. {eVmoi|Zr gwf_mcm
ñdñVmV âc°Q> XoU§ Am{U XodHw$ù`m§Zr Ë`mcm O_©Zrcm nmR>dU§ `mV H$mhrVa H$mi§~oa§ Amho Ago
Ë`mcm dmQ>Vo. g§e`mMr ^mdZm åhUOo g§gmamcm cmJUmar H$sS> Amho. `m g§e`mZohr g§gmamV
Xw^§JconU `oVo Ago àñVwV H$WoV OmUdVo. "Á`m _mUgmer H$moUV§hr ^mdZmË_H$ ZmV§ am{hc§ ZìhV§
Ë`mM§ ~rO nmoQ>mV ~miJÊ`mMr BÀN>m ZìhVr. XohX§S> ^moJVmZmhr Vr Á`m ì`ŠVrgmR>r, H$m`m©gmR>r
^moJm`Mr eŠVr `oVo, Vr ì`ŠVr Ver Agmdr cmJVo, H$m`© VodT>§ C‚dc Agmd§ cmJV§. AmVm \$ŠV
Ord OJdÊ`mgmR>r Oo Oo Amdí`H$ Amho Vo Vo Am{U VodT>§M H$am`M§?' hr gwf_mMr ^mdZm IynM
~mocH$s Amho. g§gma Mm§Jcm ìhmdm åhUyZ \$ŠV gwf_m à`ËZ H$aV hmoVr. OJXrecm gm§gm[aH$
O~m~XmarMo ^mZ ZìhVo H$s BÀN>m ZìhVr. Ë`m_wioM ~KUmè`m§Zr hodm H$amdm BVH§$ AmH$f©H$ KaHw$c
^§J nmdcoc§ hmoV§. g§gma XmoKm§Mm hr OmUrd OJXrecm Zgë`m_wio g§gmamgmR>rMr gwf_mMr YS>nS>
BWo ì`W© R>aVo.
3.5.4 ñÌrH$S>o nhmÊ`mMm g§Hw${MV Ñ{îQ>H$moZ
Amnë`mH$S>rc nwéfgÎmmH$ ì`dñWoV EHy$UM ñÌrH$S>o g§Hw${MV ÑîQ>rZo nm{hco OmVo. ñÌrMo _Z,
{VMo H$V¥©Ëd `mnojm EH$ Cn^mo½` dñVy åhUyZM {VÀ`mH$S>o nm{hco OmVo. {VZo ñdV…À`m H$V¥©ËdmÀ`m
67
n§Im§Zr ^amar ¿`m`Mo R>adco Va nVrH$Sy>Z Mm§Jcm à{VgmX {_iocM `mMr ImÌr Zmhr. CcQ> {VMo
n§I N>mQ>Ê`mMoM à`ËZ hmoVmZm {XgVmV.
"{Zamon'`m H$WoVrc JOm {ZdoXH$mcm EH$m hm°Q>oc_Ü`o KoD$Z OmVmo. {VWo Ah_Xm~mXÀ`m EH$m
ì`mnmè`mH$S>o Amcocr EH$ gm¢X`©dVr nmhÿZ Am{U Ë`m§Mm ì`dhma OmUyZ Agcocm JOm _ZmZo H$anyZ
Jocm Amho. Ë`mÀ`m nËZrZo Ë`mMm Am{U _wcmMm Ë`mJ H$ê$Z Xwgam {ddmh Ho$cm Amho. Ë`m_wio _ZmZo
H$mogiyZ Jocc o m JOm ñÌr OmVrH$S>o dmB©Q> ZOaoZM
o nmhVmo. {ñÌ`m§~Ôc Ë`mÀ`m _ZmV MrS> CËnÝZ hmoV.o
""ñÌrMm Cn`moJ \$ŠV {VMm Cn^moJ KoVcm OmB©n`ªVM. Cn^moJ KoVcm Jocm H$s Vr g§ncr. _J Vr
OJcr H$m`, _ocr H$m` ! Ia§-Ia§ åhUOo Jim Xm~yZ {Vcm _macrM nm{hOo. gm¢X`m©Mm Q>|^m
{_adUmè`m gJù`m _wctZm Aem _maë`m{edm` gwYmaUm ìhm`À`m ZmhrV.'' Ago OiOirV
CX²Jma H$mT>Umè`m JOmMr gm§gm[aH$ hmoani Pmcr Amho. Ë`mMr nËZr Ë`mÀ`mnmgyZ Xya OmVo nU
Ë`mMr H$maU_r_m§gm H$WoV `oV Zmhr. nU EH$m ñÌrer nQ>co Zmhr åhUyZ g_ñV ñÌr OmVrMr
{dQ>§~Zm H$aUo ho JOmÀ`m g§Hw${MV _Zmod¥ÎmrMoM ÚmoVH$ hmo`.
"`eñdr hmoerc åhUm' `m H$WoVrc gwf_m hþema, H$m_gy, H$V¥©ËddmZ Amho. ghH$mè`m§er {VMo
Mm§Jco g§~Y§ AmhoV. nU {eVmoù`m§Zr {Vcm ñdñVmV âc°Q> XoU§ `m_mJo ZŠH$sM Ë`m§Mm dmB©Q> hoVy AgUma
Aem nyd©J«h Xy{fV d¥ÎmrMm OJXre gwVmdê$Z ñdJ© JmR>Vmo Am{U åhUVmo, "VwÂ`m Ho$gm§Vë`m JOè`mcm
{eVmoù`m§À`m hmVmMm dmg `oVmo` åhUyZ...' OJXre O_©ZrhÿZ gwf_mcm Oo nÌ nmR>dVmo Ë`mV Vmo
åhUVmo, "Vy Am{U XodHw$io _OoV Agmc. Am`cm, XodHw$io Am`{S>`m~mO Amho. nañna H§$nZrÀ`m
n¡emda Ë`m§Zr _cm _w~§ B©VZy ^Jmdcm. _cm OJ^a ^Q>H$dc§ åhUyZ _mÂ`mer \«$| S>{en Am{U Ë`mcm _r
`oB©n`ªV _moH$i§ amZ ! OmZo Xmo ! _Om H$am. {eVmoio Jocm AZ² XodHw$io Amcm.' `mVyZ Mm[aÍ`dmZ
gwf_mÀ`m A§Jmda {H$Vr ghOnUo qeVmoS>o CS>dVmo ho cjmV `oVo. `mVyZ Ë`mMr g§Hw${MVVm {XgVo.
"VrZ eãX' `m H$WoVrc gwOmVm AmB©~mnm§À`m _Zm{déÕ aËZmH$aer ào_{ddmh H$aVo. nU n{hë`mM
amÌr Amnë`m ^mdZm§Mr, g§gmamMr amIam§Jmoir Pmë`mMo {VÀ`m cjmV `oVo. AZ§Vm {Vcm {VÀ`m
g§gmam~Ôc ImoXyZ {dMmaVmo Voìhm Vr _moH$ionUmZo Amnc§ Xw…I _m§S>VmZm åhUVo, "hr BO A nìh©Q>© !
goŠgÀ`m ~m~VrV OZmda§ nU Ag§ dmJV ZmhrV. _cm n{hë`m amÌr g_Oc§. _r Ë`mcm VoìhmnmgyZ
ñne© H$ê$ {Xcm Zmhr. aËZmH$aZ§ Ë`m {Xder cm§~rZ§ ^moH$§ ~wOdcr ZgVr Va Vwåhr gd© {_Ìm§ZrM Ë`mMm
IyZ Ho$cm AgVmV.' Zdè`mMr c¢{JH$ {dH¥$Vr, Ë`mMm XmhH$ AZw^d KoVcocr gwOmVm KQ>ñ\$moQ>hr KoD$
eH$V Zmhr. ñÌr åhUOo Cn^mo½` dñVy hm aËZmH$aMm {dH¥$V Ñ{îQ>H$moZ gwOmVmM§ Am`wî` hmoaniyZ
Q>mH$Vmo.
"dmiy' `m H$WoVrc gwaI o m hr A{ddm{hV VéUr Amho. ZmoH$arÀ`m {R>H$mUr {VMo ghH$mar {VÀ`m~Ôc
Or MMm© H$aVmV Ë`mVyZ Ë`m§Mr {dH¥$Vr {XgyZ `oVo. lrH$m§V Xod Am{U gwaoIm ho XmoKo ghH$mar AmhoV.
gwaoIm lrH$m§Ver ~moccr ho nmhÿZ BVa ghH$mar lrH$m§Vcm hQ>H$VmV Am{U Vr AmISy> _wcJr ZwgVr
68
{\$adm`cm, Y_mc H$am`cm åhUyZ R>rH$ Amho Ago åhUVmV. "Vmg-XrS> Vmg Y_mc H$am`cm hr
gm_§V Mm§Jcr Amho.', "gm_§VMr H$ënZm H$ê$Z ~m`H$mocm AmdiVmo', "gJù`m qOXJrV H$moUV§hr
gwI ZH$mo, nU EH$M Vmg hr gwaoIm nmdgmV qM~ {^OyZ ^oQ>mdr,' hr {VÀ`m ghH$mè`m§Mr dmŠ`o
Am{U {VÀ`mda hmoUmè`m Aícrc H$moQ>çm `m§Mr OmUrd gwaoImcm Amho. gwaoImH$S>o ghH$mar åhUyZ
Z nhmVm "_mXr' åhUyZ nm{hco OmVo `mVyZ {VÀ`m nwéf ghH$mè`m§Mm ñÌrH$S>o nmhÊ`mMm g§Hw${MV
Am{U {dH¥$V Ñ{îQ>H$moZ {XgVmo.
3.5.5 d¥Õm§Mr H$Wm Am{U ì`Wm
CËnÎmr, pñWVr, c` hm g¥îQ>rMm {Z`_. ~mcnU, VméÊ`, dmY©Š` `m _Zwî`mÀ`m OrdZmVrc
VrZ AdñWm. VméÊ`mV A{YH$m{YH$ H$V¥©Ëd XmIdUo Am{U A{YH$m{YH$ gwI Cn^moJUo `mcm
àmYmÝ` {Xco OmVo. nU dmY©Š`mV _mÌ gJir Jm̧ {e{Wc Pmcocr AgVmV, C_oX hadcocr
AgVo, D$Om© g§ncocr AgVo. hmVr \$ŠV namdc§{~Ëd AgVo. `m H$mimV Hw$Qw>§~mVrc cmoH$m§Zm AmnU
AS>Ji R>aV AmhmoV hr ^mdZm Ë`m§Zm nmoIaVo. Hw$Qw>§~mVrc gdmªZr AmncoM EoH$co nm{hOo Aer
BÀN>m Zìho Va hÅ> AgVmo Ë`mVyZ H$m¡Qw>§{~H$ nmVirda H$mhr VmUmMo àg§Jhr CX²^dVmV. "J§_V'
Am{U "OmUma Hw$R>o?' `m XmoZ H$Wm§_Ü`o d¥ÕmnH$mimMo Xe©Z KS>dco Amho.
"J§_V' H$WoVrc Xm{O~m cmoUH$a. d` df} n§À`mhÎma. _wcmÀ`m gm§JÊ`mdê$Z JmdmH$S>rc
àm°nQ>u {dHy$Z _w§~B©cm `oVmV. nU KamÀ`m gOmdQ>rMo ñdmV§Í` _wcmcm XoV ZmhrV. d`mÀ`m
n§À`mhÎmamì`m dfu _r _mP§ Am`wî`, gd`r, JaOm ~Xcy eH$V Zmhr. ho Xm{O~m§Mo CX²Jma H$mhrgo
hQ>dmXr AmhoV.
"OmUma Hw$R>o' `m H$WoVrc Am~mOr IynM hV~c Pmcoco AmhoV. EH$m _wcmZ§ Ë`m§Mr admZJr
gXmZ§XH$S>o Ho$cr. Am~mOr `oUma åhUyZ gwZZo § Ë`m§À`mer H$g§ dmJm`M§ ho AmYrM R>adyZ Q>mH$c§. OmB©cm
H$mTy>Z Q>mHy$Z Am|H$macm gm§^miÊ`mMr O~m~Xmar Am~mOtda gmondUo, aoeqZJM§ XyY Am~mOtZr AmUUo,
Am~mOtZm J°carV PmondUo ho gd© {Z`moOZ gwZZo o AmYrM H$ê$Z Am~mOr Amë`mda àË`jmVhr AmUco.
BH$Sy>Z gwZoMm OmM Va ~mhoa ~m~ë`mMm OmM. ~mocm`Mr gmo` Zmhr. "_r \$ma OJcmo' hr Amncr MyH$
Amho Ago Am~mOtZm dmQ>Vo.
"VrZ eãX' `m H$WoVhr EH$ CnH$WmZH$ Amcoco Amho. AZ§VmZo R>do coë`m nmQ>ucm Ë`mMm {_Ì ~mi
Z `oVm H$mqcXrM \$ŠV `oVo. AZ§VmZo Mm¡H$er Ho$ë`mda "ZmZm§gmR>r Vo Kar am{hco' Ago Vr gm§JVo.
"ZmZm§Zm _r Am`wî`^a gm§^miÊ`mMm _ŠVm KoVcocm Zmhr' Ago gm§JyZ XÎmm^mdOtZr O~m~Xmar
PQ>H$cr. S>moH§$ {\$ac§ åhUOo {IS>H$sVyZ CS>r _mam`Mr YS>nS> H$aUmao Am{U añË`mdê$Z niV gwQ>Umao
AÊUm hmVmV `oBc © Vr dñVy \o$Hy$Z _maV. XÎmmZo `m AdñWoV d{S>cm§Zm ~mëH$ZrV H$m|S>y Z _maco. `m~Ôc
_m{hVr XoVmZm H$mqcXr åhUVo, "XÎmm^mdOtH$S>o EH$ Imocr OmñV Amho. {edm` ~§X Ho$cocr ~mëH$Zr
Amho. {VW§ Vo ZmZm§Zm H$m|Sy>Z R>odm`Mo Am{U VerM doi Amcr Va Ë`m§Zm Vo doVmÀ`m N>S>rZ§ JwamgmaI§
69
~S>dm`Mo. Am_À`m ZmË`mV ho Hw$Umcmhr _mhrV ZìhV§. Amåhmcmhr H$ënZm ZìhVr. Á`m {Xder
ZmZm§Zm ho Kar KoD$Z Amco Ë`m {Xder A§J^a di hmoVo ZmZm§À`m !'
dmY©Š` hr AQ>i JmoîQ>. d¥ÕmnH$mir _wc§ Mm§Jcr dmJVrc `mMr emídVr Zmhr. _wcm§À`m
g§gmamV gwZoMr _Ou amIÊ`mgmR>r dmY©Š`mV YS>nS> H$amdr cmJU§ `mgmaI§ XwX£d Zmhr. Ë`m_wioM
"_r \$ma OJcmo, hr _mPrM MyH$' Ag§ d`ñH$m§Zm åhUmdo cmJVo. Am_Mr g§ñH¥$Vr èhmg nmdV
Amho, KamV dS>rcYmar _mUg§ hdr, Ë`m§Mm gÝ_mZ R>odmdm hr _yë`o ~XcË`m gm_m{OH$ n[apñWVrV
nm`Xir VwS>dcr OmV AmhoV Ago {MÌ g^modVmcr AgyZ Ë`m§Mo àm{V{Z{YH$ Xe©ZM àñVwV
H$Wm§_YyZ KS>Vo.
3.5.6 OrdZmda ^mî` H$aUmao _ZmoJV
"Ka hadcocr _mUg§' `m nwñVH$mcm OmoS>coë`m àñVmdZo_YyZ àñVwV H$Wm Amnë`mcm H$em
gwMë`m `m~ÔcMo _ZmoJV dnw§Zr ì`ŠV Ho$co Amho. "Ka' Am{U "g§gma' `m XmoZ {df`m§H$S>o
OmUrdnyd©H$ H$Yr nm{hco Zgco Var àg§JmonmÎm, ^oQ>V Jocoë`m _mUgm§À`m AZw^dmVyZ coIH$mcm
H$m¡Qw>§{~H$ nmVirdarc Oo àý Vrd«VoZo ñney©Z Joco Ë`mZo coIH$ Iyn AñdñW Pmcm, hidm Pmcm
Am{U Ë`mVyZ _mZdr OrdZ Am{U àm_w»`mZo Ka-g§gmamM§ {MÌU H$aUmè`m `m H$Wm AmH$mamcm
Amë`m AmhoV. `m _ZmoJVmV OrdZmda Amcoc§ Oo ^mî` Amho Vo AJXr EImÚm VÎddoÎ`mà_mUo
CÀM H$moQ>rMo Oar Zgco qH$dm dadaMo Oar Agco Var dmMH$mÀ`mhr _Zmcm T>diyZ Q>mH$Ê`mMo
gm_Ï`© `mV ZŠH$sM Amho. coIH$ ñdV… åhUVmo H$s, ""OrdZmMm ^mî`H$ma hmoÊ`mgmR>r OrdZ
g_Omd§ cmJV§. g§gmamMm AW© Jdgmdm cmJVmo.''
""...Ka§ ñda emoYV amhVmV... Mma q^VrV gya nH$S>Ê`mMr Ka§ YS>nS> H$aVmV. Ia§ Va Mma
q^VtMr _`m©Xm Kam§Zm AmdS>V Zmhr. nU EdT>§g§ H$mirO KoD$Z dmdaUmam _mUyg q^Vr {Xgë`m{edm`
pñWa hmoV Zmhr.
_J Kam§Zm q^Vr_YyZ gmH$ma ìhmd§ cmJV§. nU Ë`m q^Vr nŠŠ`m ZgVmV. _mUgmZ§ {OVH§$
{demc ìhm`M§ R>adcoc§ AgV§. VodT>çm Ë`m q^Vr cm§~ ìhm`cm V`ma AgVmV.
nU Kam§Mm nam^d hmoVmo.
XJS>{dQ>m§nojm OmñV nŠŠ`m ~m§YUrÀ`m q^Vr _Ü`o Cä`m H$ê$Z _mUg§ dmdaV AmhoV, ho
Kam§Zmhr g_OV§.
Kam§Mm gneoc nam^d hmoVmo.
Kam§~amo~a ñdam§Mmhr!''
_ZmoJVmVrc coIH$mMr ^mdZm dmMH$mcm A§V_w©I H$aVo, qMVZmcm àd¥Îm H$aVo. cmoH${à`
gm{hpË`H$ Ia§Va dmñVdmcm \$ma dadaMm ñne© H$aV AgVmo. nU coIH$mÀ`m _ZmoJVmVyZ coIH$
H$gm A§V~m©ø T>diyZ {ZKmcm Amho Am{U "Kam'àVr Ë`mÀ`m ^mdZm H$em AmhoV `mMo gw§Xa Xe©Z
70
KS>dVmo.
g§gmam~Ôc àË`oH$OU H$mhr Zm H$mhr ^mî`§ H$aV AgVmo.
""OmoS>rXma hm ào_{ddmhmÀ`m _mJm©Z§ Am`wî`mV `odmo AWdm "arVga XmIdyZ' dJ¡ao `odmo, Vr
{Zìdi gwédmV AgVo. àdmgmMm àma§^ AgVmo. eodQ>r AZwH$y c, à{VHy$c dJ¡ao AZw^d ghdmgmZ§M O_m
hmoVmV. {dg§dmX, g§dmX dm gwg§dmX ho Q>ßno H$mcm§VamZoM R>aVmV.''
""ì`ŠVr, _J Vr ñÌr Agmo dm nwéf, {VMm H$g g§gmamV amoOM cmJVmo. àË`oH$ {Xdg hm Zdm
{Xdg AgVmo.''
""gwI BVH§$ {d{MÌ Amho H$s Ë`mcm VméÊ`mBVH$sM Xwgar Amdí`H$Vm, JaO, EH$mÝVmMr,
àm`ìhgrMr AgVo.''
""H$coMm H$moUVm Zm H$moUVm dmagm dm XoUJr {_imcocm _mUyg WmoS>§ doJi§ Am{U CËH¥$îQ>
Am`wî` OJy eH$Vmo. OmñV H$mi Q>dQ>drV amhÿ eH$Vmo.''
""cmH$S>mMm Yya S>moù`m§V OmVmo åhUyZ Myc noQ>dm`Mr Wm§~dm`M§ ZgV§. OrdZmV Xar {Z_m©U
Pmcr åhUyZ AmnU Imoc Imoc Om`M§ ZgV§. Vr nma H$am`Mr AgVo.''
hr ^mî`§ EImÚm VÎddoÎ`mZ§, {dMmad§VmZ§ _m§S>cocr Zgcr Varhr Ë`mVrc gË`Vm, AZw^dVm
e§H$mñnX Zmhr. AZw^dmZo, doXZoZo _mUyg EImÚm VÎddoÎ`mà_mUo ~mocyZ OmVmo hoM Iao !
3.6 "Ka hadcocr _mUg§' _Yrc ^mfm{deof
^mfm hm H$WoMm _hÎdmMm KQ>H$ Amho. ^mfoÀ`m _mÜ`_mVyZ coIH$ Amncr AZw^Vy r _m§S>V AgVmo.
H$WoMr ^mfm g_mÝ`V… ì`dhmamVrc n[a{MV ^mfoMm Am^mg {Z_m©U H$aUmar AgVo. coIH$mMm hoVy,
Ñ{îQ>H$moZ, Ë`mMo Ame`mMo AmH$cZ `m§À`mer gwgJ§ V AerM Ë`mMr ^mfm AgVo. H$WoV g§dmXmMr ^mfm
doJir d {ZdoXZmMr ^mfm doJir AgVo. nmÌm§À`m ñd^mdd¡{eîQ>çm§Zwgma g§dmXmMr ^mfm ~XcVo.
g§dmXmÀ`m ^mfoà_mUoM {ZdoXZmMr ^mfm hr _hÎdmMr AgVo. dmMH$mcm ì`ŠVrMm n[aM` H$ê$Z
XoU,o H$WmZH$ nwT>o gaH$dUo, _m{_©H$nUo ^mî` H$aUo, gmÜ`m gai ^mfoVZy Amncm A{^àm` ì`ŠV H$aUo
ho {ZdoXZmVyZ gmYco OmVo.
3.6.1 {ZdoXZ Am{U ^mfme¡cr
H$WoÀ`m {ZdoXZmÀ`m AmoKmV d. nw. H$mio ghOnUo nmÌmMo dU©Z H$aVmV Am{U EImXr ì`{ŠVaoIm
dmMH$mg_moa gmH$ma H$aVmV. "{Zamon' H$WoVrc JOm Ooìhm {ZdoXH$mcm ^oQ>Vmo Voìhm JOm H$gm {XgV
hmoVm `mMo dU©Z H$aVmZm coIH$ åhUVmo, ""JOm AJXr Ho${dcdmUm {XgV hmoVm AmÎmm ! Ë`mÀ`m
Jù`mMr hmS>§ da Amcr hmoVr. _mZ C§M {XgV hmoVr. S>moio Imoc Joco hmoVo Am{U EHy$U gJim MohamM
H$ê$U dmQ>V hmoVm.'' `mM H$WoV Ah_XZJaMm ì`mnmar _JZcmc `mcm ^oQ>m`cm `oUmè`m _wcr~Ôc
71
_m{hVr XoVmZm JOm åhUVmo, ""{hM§ ê$n Vy nm{hc§gM ! nU Vohr AmVm Odi-Odi CVmamcm
cmJcoc§ nm{hc§g. {hMm EoZ OdmZrVcm Omof Vy nm{hcm Zmhrg. H$mí_rar g\$aM§XmMr ~mJ hmoVr
~mJ ! gVoO, J{har Am{U Q>§M !''
"dmiy' `m H$WoVrc gwaoImMm {nÀN>m nwadUmam {VMm ghH$mar lrH$m§V Xod ^mdZmdoJmZ§
gwaoImcm Amnë`m Odi AmoTy>Z KoVmo Ë`m àg§JmM§ {ZdoXZ nwT>rc eãXm§V `oVo, ""øm jUr Ë`mÀ`m
_ZmV ZmZm{dY ^mdZm hmoË`m. ào_, A{^cmfm, ñne©gwImMr ^yH$ Am{U dmËgë`gwÕm. nU Vr
AJXr gm\$ W§S> hmoVr. {VÀ`mOdi H$mhrM amøcoc§ Zmhr ho Ë`mcm H$ic§. ñnem©_mJo XoIrc Vr
^mdZm cmJVo, Va ñne© amhVmo. gwaoIm em§V hmoVr. {Vcm eãXmZ§ CcJS>m H$aÊ`mMr JaO dmQ>crM
Zmhr. lrH$m§VZ§ {H$Vrhr Odi KoVc§ Var Ë`mcm hd§ Vo Vmo {_idy eH$Uma Zmhr ho Ë`mcm H$iyZ
MwH$c§ Am{U Vg§M Pmc§. gwaoIm hr lrH$m§VÀ`m {hemo~r EH$ {eën Cac§ hmoV§. H$mù`m XJS>mM§,
AË`§V _mXH$, _mohH$, nU eodQ>r XJS>r. Vmo {VÀ`mnmgyZ Xya Pmcm Am{U H$mhrhr Z ~mocVm {ZKyZ
Jocm. Ë`mÀ`m nmR>_moè`m AmH¥$VrH$S>o gwaoImZ§ H$mhr doi nmøc§.''
{ZdoXZmÀ`m AmoKmVM EImXr ì`{ŠVaoIm coIH$ gmH$maVmo. na§Vw EImX§ g§nyU© nm̧ dmMH$mÀ`m
ZOaog_moa C^§ H$aU§ hm coIH$mMm _yi hoVM
y Zgë`m_wio {ZdoXZmMr JaO åhUyZ `m nmÌm§Mr dU©Z§ H$_r
eãXmV coIH$ g_yV© H$aVmo. na§Vw `m ì`{ŠVaoIm gmH$maVmZmhr coIH$mMo gm_Ï`© {ZpíMVnUo OmUdVo.
"Ka hadcocr _mUg§'_Yrc ^mfoMm {dMma H$aVm Ago OmUdVo H$s, coIH$ EImX§ OrdZ{df`H$
VÎdkmZ, g§gma-gwImM§ ahñ`, H$mhr ^mdZm qH$dm EImXm {dMma ghOJË`m gm§JVmo H$s, hr ^mfm
Amnë`mM _ZmVrc H$moUrVar ~mocV Agë`mgmaIr dmQ>Vo. hr ^mfm naH$s, XyaMr, ~moOS> Zmhr Varhr
AmH$f©H$ Amho. cmoH${à` gm{hË`mMmM hm {deof Amho.
"ào_' hr Aer M_ËH$m[aH$ MrO Amho H$s, \$gc§ H$s JwÝhm Am{U gmYc§ H$s d¡VmJ !' Agm EImXm
AmYw{ZH$ gw{dMmaM OUy coIH$ gm§JVmo. JOmMr ~m`H$mo _wcmcm KoD$Z H$m`_Mr _mhoar OmVo Voìhm
ZmVdmcm naV nmR>dm Agm {Zamon {Vcm gmgahÿZ nmR>dcm OmVmo. Voìhm Ho$ìhmhr `oD$Z _wcmcm KoD$Z Om
Agm CcQ> {Zamon Vr nmR>dVo. JOmMo dS>rc åhUVmV, "dmgam_mJ§ Jm` Ver coH$am_mJ§ _m`' `m VH$m©Zo
Vr naV `oB©c Ago dmQ>V hmoVo. "cmH$S>mMm Yya S>moù`m§V OmVmo åhUyZ Myc noQ>dm`Mr Wm§~dm`M§ ZgV§.
OrdZmV Xar {Z_m©U Pmcr åhUyZ AmnU Imoc Imoc Om`M§ ZgV§. Vr nma H$am`Mr AgVo.' Aer
OrdZ{df`H$ VÎdkmZ ghOnUmZo _m§S>Umar ^mfm `m H$Wm§_YyZ àË``mcm `oVo. ghO, gmonr, gwc^,
AmH$f©H$ Aer ^mfm hm `m gd© H$Wm§Mm {deof Amho.
3.6.2 "Ka hadcocr _mUg§'_Yrc g§dmX
H$Wo_Ü`o g§dmXmMr ^mfm doJir d {ZdoXZmMr ^mfm doJir AgVo. _mUgmMo ì`{ŠV_Îd Ë`mÀ`m
^mfoVyZ ì`ŠV hmoV AgVo. "Ka hadcocr _mUg§'_Yrc g§dmXm§_YyZ Ë`m Ë`m ì`ŠVtMo ñd^md{deof,

72
Ë`m_YyZ {Z_m©U hmoUmam g§Kf© cjmV `oVmo. N>moQ>çm N>moQ>çm g§dmXm§VyZ ~mocUmè`mÀ`m _ZmMo, VgoM
Ë`m§À`mVrc nañnag§~§YmMo Xe©Z KS>Vo.
"dmiy' `m H$WoVrc gwOmVm n[apñWVrZ§ EH$cH$m|S>r ~Zcr Amho. Am°\$sg_Yrc ghH$mè`m§Zm {VMm
^yVH$mi _mhrV Zmhr. Vmo Ë`m§Zm gm§Jmdm Ago {Vcm dmQ>Vhr Zmhr. H$maUm{Z{_ÎmmZo lrH$m§V Xoder Vr
~mocVo nU BVa ghH$mè`m§Mo VH©$-{dVH©$ Am{U Hw$MoîQ>m gwê$ hmoVo.
"AmO gm_§V, gmcr AmISy>, VwÂ`mer ~arM ~moccr åhUo?' Zm~aZ§ hQ>H$c§.
"Hw$Ur gm§{JVc§?'
"Ë`mÀ`mer H$m` H$am`M§ Amho? - Vwåhr XmoK§ {câQ>Zo Imcr JocmV. {câQ>_Ü`o Vw_M§ ~mocU§
g§nc§ Zmhr. Voìhm Vi_Oë`mda Vwåhr ~mocV Wm§~cmV hohr _cm _mhrV Amho. H$m` ~moccmV gm§J
coH$m?'
"Vwcm EdT>§ g§Ji§ g_Oc§, _J Amåhr H$m` ~moccmo hohr H$im`cm haH$V ZìhVr.'
"Vo Vy gm§JercM Zm AmVm'.
"ZqWJ ñno{g{\$H²$.'
"OmD$ Xo ! ZH$mo gm§Jyg. \$ŠV cmSy> H$Yr XoUma Vo gm§J.'
"Zm~è`m, VwP§ {\$ac§`-H$m` Vr AmISy> _wcJr Vwcm AmdS>cr, Amnë`mcm H$iV Zmhr.'
"{VÀ`mV AmdS>Ê`mgmaI§ H$m` Amho, Vo Am»I§ Am°\$sg OmUyZ Amho.'
"Vo gmë`m, _r nU OmUyZ Amho ao ! nU VodT>çmgmR>r c½Z dJ¡ao Ia§ Zmhr.'
"_J ?'
"ZwgVr {\$adm`cm, Y_mc H$am`cm åhUyZ R>rH$ Amho.'
"ho {VZ§ ~amo~a AmoiIc§`, åhUyZM {VZ§ gdmªZm Xya R>odc§` - H$ic§?'
"H$im`M§`² H$m`? ho Va àË`oH$OUM AZw^dVmo`.'
"`eñdr hmoerc åhUm !' `m H$WoVrc gwf_mcm {VMo ghH$mar {eVmoio `m§À`m _XVrZo ñdñVmV
âc°Q> {_iVmo. H${_eZ åhUyZ Vo gwf_mH$S>o OodU _mJVmV. gwf_m, OJXre Am{U {eVmoio {VKm§Zr
{_iyZ hm°Q>oc_Ü`o nmQ>u H$am`Mo Ago R>aVo. nU hm°Q>oc_Ü`o OJXre nmoMV Zmhr. eodQ>r gwf_m Am{U
{eVmoio dmQ> nmhÿZ OodyZ KoVmV. Kar Amë`mda gwf_m Am{U OJXre `m§À`m_Ü`o nwT>rcà_mUo g§dmX
hmoVmo.
"Vwåhr Amcm ZmhrV ?'
73
"gm\$ {dgê$Z Jocmo.'
"Ago H$go {dgacmV?'
"Mmoàm§H$S>Mm {Zamon Amcm. H°$_oam Xwê$ñV H$aÊ`mV AS>H$cmo Vmo AS>H$cmo. H$m_ g§në`m~amo~a
Mmoàm gmho~m§Zr ImZm _mJdcm. Amncr ImÊ`mMr AmXV Ë`m§Zm _mhrV Amho. A»Ir H$m|~S>r _mJdcr.'
"Am{U Vr Vwåhr EH$Q>çmZ§ [aMdcrV, hoM EoH$m`M§ Zm? Amc§ cjmV'.
"[aMdcr Zm, H$aUma H$m`? nU Ë`mM H$m|~S>rMr enW KoD$Z gm§JVmo, n{hcm Kmg KoVcm. R>gH$m
cmJcm - Mmoàm åhUmcm, "XoI gmcm, VwPo {H$gr Zm {H$grZo Oê$a Jmcr Xr hmoJr.' Ë`m~amo~a nmQ>uMr
AmR>dU Pmcr.'
H$mhrhr à{V{H«$`m Z Xe©dVm gwf_m H$nS>o ~Xcm`cm Jocr. amÌr nc§Jmda eoOmar nS>ë`mda
OJXre {VÀ`m Odi Amcm.
"gwf_m loîR>, BVZm Kwñgm?'
"H$m amJdm`M§ Zmhr?'
"{eVmoù`m§Zm AmUIr EH$ nmQ>u XoD$. Cg_o Š`m?'
"Ia§M?'
"Oê$a XoD$. AWm©V Vw_À`m XmoKm§À`mM nmQ>uMr Ë`mcm ga `oUma Zmhr.'
OJXrecm Odi Odi T>H$cyZ XoV gwf_m åhUmcr,
"H$m` ~moccmV?'
"Oo ~moccmo VoM ! OmD$ Xo ! {eVmoù`m§Zm Ë`m§M§ H${_eZ {_imc§ H$s Zmhr?'
"Ë`m§Zm EH$m n¡Mr nU Anojm ZìhVr ho _mJ§M _r Vwåhmcm ~mocco hmoVo.'
OJXre OmoaOmoamV hgm`cm cmJcm. gwf_m CRy>Z ~gcr. {VZ§ AmdoemZ§ {Xdm cmdcm. Hw$erda
diV OJXre åhUmcm,
"H${_eZ AZoH$ àH$maM§ AgV§.'
"OJXre, H$m` Vo ñnîQ> ~mocm-'
"VwÂ`m Ho$gm§Vë`m JOè`mcm {eVmoù`m§À`m hmVmMm dmg `oVmo` åhUyZ....''
"ney, hcH$Q> AmhmV Vwåhr !'
"Vy _cm Iwemc {eì`m Xo. AmOn`ªV {eVmoù`m§Zr {H$Vr nmoatZm {\$adc§` Vo _cm _mhrV...'
OJXreM§ nwT>M§ ~mocU§ EoH$m`cm gwf_m {VW§ Wm§~cr Zmhr. ~¡R>H$sM§ Xma AmVyZ cmdyZ KoV Vr
74
amÌ^a O{_Zrda PmonyZ am{hcr.
_mZdr d¥Îmr-àd¥ÎmtMo {ZXe©H$ Ago ho g§dmX ì`{ŠVaoIm Oer R>iH$ H$aVmV VerM _mUgmMr
g§Hw${MVdmXr {dMmagaUr XmIdyZ XoVmV.

3.7 gamdmgmR>r àíZ


l dñVw{ZîR> àíZ
`mo½` n`m©` {ZdS>m.
1. "Hw$M§~Um' `m H$WoVrc aËZmH$aÀ`m ^mdmMo Zmd H$m` Amho?
({XZH$a/gwYmaH$/à^mH$a)
2. Aßnm gmo_U `m§À`m _Vo Imcrcn¡H$s H$moU nmoaHo$ Pmco Amho?
({XZy/JOm/JOmMr ~m`H$mo)
3. _wHw§$X ^mdo Amnë`m Kamcm H$m` g§~moYVmo?
(amO_hmc/^yV_hmc/ñdßZ_hmc)
4. gwaoImÀ`m d{S>cm§Zm H$moUVm AmOma hmoVm?
(n°[a{c{gg/H°$Ýga/S>m`{~Q>rg)
5. gwf_m H$moUË`m H§$nZrV H$m_ H$arV hmoVr?
(amOH$_c H$cm _§{Xa/Imogcm àm°S>ŠeZ/H°$_oam)
CÎmao : 1. {XZH$a, 2. JOm, 3. ^yV_hmc, 4. n°am°{c{gg, 5. H°$_oam
l XrKm}Îmar àíZ
1. H$m¡Qw>§{~H$ nmVirdarc {d{dY ZmVog§~§Ym§Mo {MÌU "Ka hadcocr _mUgo' `m H$Wmg§J«hmYmao
gmoXmhaU {chm.
2. "Ka hadcocr _mUgo' `m H$Wmg§J«hmMo dmL²>_`rZ {deof ñnîQ> H$am.
l cKwÎmar àíZ
1. "Ka hadcocr _mUgo' `m H$Wmg§J«hmVrc OrdZ{df`H$ VÎdkmZmMm WmoS>Š`mV D$hmnmoh
H$am.
2. "Ka hadcocr _mUgo' `m H$Wmg§J«hmVrc ñÌrH$S>o nhmÊ`mMm Ñ{îQ>H$moZ gmoXmhaU _m§S>m.

75
3.8 g_mamon
cmoH${à` gm{hpË`H$ d. nw. H$mio `m§Mr cmoH${à` gm{hË`H¥$Vr åhUOo "Ka hadcocr _mUg§'
hm H$Wmg§J«h hmo`. dmMH$mZo {dMma H$ê$Z A§V_w©I ìhmdo Ago cmoH${à` gm{hË`mMo ñdê$n ZgVo.
H$mhrVar gZgZmQ>r, A{YH$ In hmoUmao, a§OZàYmZ coIZ åhUOo cmoH${à` gm{hË` `m {ZH$fm_Ü`o
"Ka hadcocr _mUg§' `m H$Wmg§J«hmMm g_mdoe H$aVm `oB©c.
àñVwV H$Wmg§J«hmV EHy$U 12 H$Wm AgyZ `m gd© H$Wm§_Ü`o "Ka' hm Am{X~§Y dmnacocm
Amho. g§gma, gm§gm[aH$ JmoîQ>r, gm§gm[aH$ VÎdkmZ _m§S>Umè`m `m H$Wm§_Ü`o g§gma "Agma' dmQ>mdm
Ago H$mhr àg§Jhr {M{ÌV Ho$co AmhoV. ñÌrH$S>o nhmÊ`mMm Ñ{îQ>H$moZ, nVr-nËZr ZmË`mVrc {d{dY
nXa, H$m¡Qw>§{~H$ nmVirda d¥Õm§À`m g_ñ`m, OmJoMr Q>§MmB©, nwéfm§Mr _mZ{gH$Vm Aem AZoH$ JmoîQ>tMo
{MÌU `m H$Wmg§J«hmV Amcoco AgyZ Ame`mÀ`m ÑîQ>rZo \$maer {d{dYVm Zmhr. aMZm~§YmÀ`m
ÑîQ>rZohr EH$ H$Wm nÌmË_H$ ñdê$nmMr Amho. ~mH$s H$Wm§_Ü`o aMZm~§YmÀ`m ÑîQ>rZo doJionU Zmhr,
J§^ra VÎdkmZ qH$dm Iè`mIwè`m dmñVdmMm àË`` \$magm `oVmo Ago Zmhr. nU Varhr dmMH$mcm
ê$MUmè`m `m H$Wm AmhoV. "_mJUr Vgm nwadR>m' AgoM EHy$U cmoH${à` gm{hË`mMo ñdê$n AgVo
Ë`mMm àË`` `m H$Wmg§J«hmVyZ `oVmo.

3.9 A{YH$ dmMZ


1. _r _mUyg emoYVmo` : d. nw. H$mio
2. a§J _ZmMo : d. nw. H$mio

3.10 CnH«$_
l ghOrdZmda àíZmdcr V`ma H$ê$Z gd}jU H$am.
l KamMo KanU OnÊ`mgmR>r Vwåhr H$m` H$ê$ eH$Vm? `mMm emoY ¿`m d _m§S>m.
ooo

76
KQ>H$ : 4
H$ë`mUr : Á`moËñZm XodYa
4.1 C{ÔîQ>o
`m KQ>H$mMo AÜ``Z Ho$ë`mZ§Va AmnUmg,
l Á`moËñZm XodYa `m§À`m gm{hË`mMm n[aM` hmoB©b.
l H$ë`mUr H$mX§~arMo H$WmZH$ g_Oob.
l H$ë`mUr H$mX§~arMr Ame`gyÌo bjmV `oVrb.
l H$ë`mUr_Yrb ì`pŠV{MÌU OmUyZ KoVm `oB©b.
l H$ë`mUr H$mX§~arVrb KQ>Zm d àg§J{MÌUmMo ñdê$n g_Oob.
l H$ë`mUr H$mX§~arMo ^mfm{deof bjmV `oVrb.
l bmoH${à` gm{hË`mMo doJionU bjmV `oB©b.

4.2 àmñVm{dH$
_amR>r gm{hË`mV bmoH${à` ñÌr bopIH$m åhUyZ Á`moËñZm XodYa `m§Mo ñWmZ _hÎdmMoo Amho. EH$
ñÌr, ñÌr OrdZmMm {H$Vr {d{dYm§Jr nmVirda {dMma H$ê$ eH$Vo; ho OmUyZ ¿`m`Mo Agob Va Á`moËñZm
XodYa `m§Mr "H$ë`mUr' hr H$mX§~ar _hÎdmMr Amho. H$maU ZmZm{dY àXoe, ~mobr, {ZgJ© Am{U
ì`{ŠVaoIm `m§Mo {MÌU _Zmbm ^wai KmbUmao Amho. Ë`m_wio ñÌr bopIH$m åhUyZ Ë`m§À`m dmL²_`mMo
_yë`_mnZ cmoH${à` gm{hË`mÀ`m AZwf§JmZo doJù`m nmVirdê$Z hmoUo JaOoMo Amho.

4.3 boIH$ n[aM`


_amR>r gm{hË`mV Am{U {deofV: ñÌr bopIH$m§À`m_Ü`o AmdOyZ© Zmd ¿`mdo Ago ì`{ŠV_Îd åhUOo
Á`moËñZm XodYa. ~§Jmb, amOñWmZ hm ^mJ nmhÿZ Ë`m ^mJmMo Xe©Z Ogo dmMH$m§Zm KS>dVmV, VgoM
{ZgJm©Mr AmdS> Agë`m_wio Ë`m ^«_V§ rhr A{YH$ H$aVmV. Ë`m ^«_V§ rVbo AZw^d, {d{eîQ> H$WmZH$mÀ`m
_mÜ`_mVyZ dmMH$m§À`mg_moa R>do Ê`mV bopIHo$bm AmZ§X dmQ>Vmo. qhXr, B§JO
« r, _amR>r, ~§Jmbr `m ^mfoMr
Ë`m§Zm Mm§Jbr OmU Amho, Ë`m_wio Ë`m§Mo boIZ ho ~moOS> Z dmQ>Vm gwQ>gwQ>rV H$mì`mË_H$ e¡br`wŠV
AgoM Amho. ñÌr åhUyZ dmQ>çmbm Ambobr gwIXw:Io _m§S>V AgVmZm Amnbr Zm{`H$m Ë`m§Zr Xw~ir
XmI{dbr Zmhr. ñÌr gmo{eH$ Oê$a Amho. nU Ë`m gmo{eH$Vobm hr ñÌr AmìhmZ XoVo. ñÌr A~bm ZgyZ
77
g~bm Amho. {VÀ`m dmQ>çmbm Ambob§ Xw:I, ^moJmdo bmJUmao ^moJ ^moJÊ`mVM Vr g_mYmZ _mZVo.
Ë`m_wio ñÌr-nwéf ñd^mdm§Mo {d{dY Z_wZo {Q>nÊ`mV hr bopIH$m `eñdr Pmbr Amho.
Á`moËñZm XodYa `m§Zr {b{hboë`m, "Ka J§JoÀ`m H$mR>r', "H$ë`mUr' `m H$mX§~è`m§Mm AmdOy©Z
CëboI H$amdm bmJob. `m ì`{V[aŠV "CÎma`moJr', "H$So>bmoQ>', "MwH$m_yH$', "Hw$§daZr', "goOXm',
"EobVra-n¡bVra', "dmiyMo \y$b', "{M_UrM§ Ka', "_oUmMo nwVio' `m bmoH${à` H$mX§~è`mMo boIZhr
Ë`m§Zr Ho$bo Amho. Va "gmV Kam§À`m gr_m', "Jmè`m Jmè`m q^Jmoè`m', "JOJo', "~moM§', "CÜdñV',
"AmH$mer' ho H$Wmg§J«h à{gÕ hmoV. "H$ë`mUr' `m bmoH${n«` H$m§X~arda Ë`m§Zr "H$ë`mUr' ho ZmQ>H$
{b{hbo AgyZ JwOamVr a§J^y_rdê$Z Va Vo JmOboM; nU AmH$medmUrdê$Zhr Ë`mMo Z^moZmQ>çmV ê$nm§Va
Pmbo Amho. Ë`m_wio Vo A{YH$ bmoH${à` Pmbo Amho. "A§Vam' hm Ë`m§Mm qhXr H$Wmg§J«h Amho Va
"XrnXmZ' hr AZwdm{XV Zm{Q>H$m Amho. dmL²_`mÀ`m joÌmV ñÌr dmMH$m§Zm AmdSo>b, éMob, nMob Ago
boIZ H$ê$Z ñÌr bopIH$m åhUyZ ñdV:À`m ZmdmMr _wÐm _amR>r dmL²_`mV C_Q>{dUmè`m `m bopIHo$Mm
Zm_moëboI bmoH${à` bopIH$m åhUyZ Ho$bm OmVmo.

4.4 {df` {ddoMZ


H$Wm, H${dVm, H$mX§~ar, ZmQ>H$, ho _amR>r gm{hË`mVrb {d{dY gm{hË` àH$ma bjmV KoVm `mVrb
àË`oH$mMr _m§S>Ur {^ÝZ ñdê$nmMr Amho. H$maU CËH$Q> ^mdZm§Mm CËH$Q> A{dîH$ma hm H${dVoVZy nhm`bm
{_iVmo. Va H$_rV H$_r KQ>Zm-àg§JmÀ`m _mÜ`_mVyZ H$Wm ZOaog_moa C^r amhVo. ZmQ>H$ hr ÑH$²lmì`mË_H$
H$bm Amho. Ë`m_wio àojH$m§À`m gmjrZo Vr KS>V AgVo. åhUyZ Va ZmQ>H$mbm Ioi Z åhUVm à`moJ
åhUVmV. g§dmXmÀ`m _mÜ`_mVyZ Am{U ZQ>mÀ`m A{^Z`mVyZ Vo gmH$ma hmoV AgVo. nU `mbm AndmX
H$mX§~ar hm dmL²_` àH$ma Amho. H$maU OmXzJmamÀ`m nmoWS>rV AZoH$ JmoîQ>r bndyZ R>odboë`m AgVmV
Vmo Ogo EHo$H$ H$mTy>Z àojH$m§Zm pIidyZ R>odÊ`mMo H$m_ H$aVmo. Zo_Ho$ VoM H$mX§~arH$ma H$aVmo. Ag§»`
KQ>Zm, àg§J `m§Zm A{YH$ _hÎd Amho. Aem AZoH$ KQ>Zm àg§Jm§Mm AmYma KoD$Z bopIH$m Á`moËñZm
XodYa `m§Zr ""H$ë`mUr'' hr H$mX§~ar {b{hbr Amho.
4.4.1 H$ë`mUr H$mX§~arMo H$WmZH$
~§Jmb àm§VmVyZ CÎmaoMm bm§~daMm àdmg aoëdoZo Amnë`m _m_mgmo~V H$ê$Z _madmS> àm§VmV
(amOñWmZmV) XmIb Pmbobr H$ë`mUr H$mX§~arMr Zm{`H$m Amho. hr _ê$^y_r nmhÿZ Vr ñdV:bm hadyZ
OmVo. H$maU `m ^y_rbm X¡{Xß`_mZ B{Vhmg Amho. Amnë`m ñdê$n gw§Xa Aem XoIÊ`m énmMm Omoohma
H$aUmar amUr n{ÙZr `mM ^y_rVbr. amOm hþ_m`yZbm amIr nmR>dZy ~§YËw dmM§ ZmV§ naàm§{V`m§gr OmoS>Umar
amUr H$_©dVr BWbrM. amÁ`Hw$bmgmR>r nmoQ>Mm nwÌ An©U H$aUmar amUr nÝZmXmB© Am{U Zdè`mMm Ord
Amnë`mV Jw§VyZ amhÿ Z`o åhUyZ ñdV:Mo {ea `wÕ^y_rda nVrbm ^oQ> åhUyZ nmR>{dUmar hmS>mamUrgwÕm
BWbrM. Aem `m ^y_rMm namH«$_r B{Vhmg ZOaog_moa R>odrV H$ë`mUr _m_mgmo~V Ambr Am{U
78
ImZXmZr ê$ng§nÝZ ~bX§S> XohmÀ`m dmgwXodmMr nËZr Pmbr.
n J[a~mKaMr coH$ lr_§VmKaMr gyZ
Jar~mKaMr boH$ lr_§VmKaMr gyZ Pmbr `mMm gmZ§X A{^_mZ {VÀ`m _m_mgmo~V, _m_rbm {VÀ`m
nm§Jù`m AmB©bm XoIrb Pmbm. {ZdS>H$ bmoH$m§À`m gmjrZo b½Z hmoD$Z H$ë`mUr dmgwXodmMr ~m`H$mo
Pmbr. hm EH$ {VÀ`m Am`wî`mVbm AmZ§XmMm jU gmoS>bm Vam ~mH$s Vrcm Cd©[aV Am`wî`mV Xw:ImMoM
MQ>H$o A{YH$ ghZ H$amdo bmJbo. H$maU `m KamÊ`mVë`m pñÌ`m§Zm nVr gwI {_iyM eH$V Zmhr hm EH$
{dYr{bpIV emnM {XgVmo. Ë`m_wio b½Zmbm _wimVyZM ZH$ma XoUmam dmgwXod Ho$di AmË`m Am{U
H$mH$m§À`m eãXmbm _mZ XoD$Z H$ë`mUrer b½Z H$aVmo. H$maU bhmZnUrM Amnbo AmB©-dS>rb dmaboV.
{dYdm AmË`mZoM Amnbm gm§^mi Ho$bm. Amnë`m KamV b½Z H$ê$Z Hw$UrM gwIr Pmbo ZmhrV. àË`oH$
OmoS>ß`mMr X¡dmZ§ VmQ>mVyQ>M Ho$br. ho ZOaog_moa AgVmZmgwÕm b½Z H$am`Mo dmgyÀ`m Ordmda `oV hmoVo.
nU ZmB©bmO hmoVm. d`mMr n§M{der JmR>br. AOyZ b½Z Zmhr. åhUyZ AmË`mMr ~mobUr Imdr bmJV
hmoVr. AmË`mbm gdmîU hdr Amho. H$maU KamXmamVbo Hw$imMma H$aÊ`mgmR>r H$moUrM Zmhr hr {VMr
I§V. ""AmË`m Vwbm gyZ {_iob. nU {Vbm VwÂ`m Ë`m hmoUmè`m gwZobm H$moUrM {_iUma Zmhr.'' ho
_Zmer nŠHo$ R>adyZM dmgwXdo H$ë`mUrer b½Z H$aVmo. nU BWoM {VÀ`m XwXd£ mMr H$_©H$hmUr gwê$ hmoV.o
gmgaÀ`m JmoVmdù`mV hr Jar~mKaMr boH$ _moR>çm KaMo [aVr[admO g_OyZ KoÊ`mV ñdV:bm
JwV§ dyZ KoV.o gdmªMr _Ou gm§^miÊ`mgmR>r YS>nSy> bmJVo. nU {VÀ`m Z{e~mMo \o$ao CbQ>M
o nSy> bmJVmV.
nVr ghdmgmbm Amgwgbobr H$ë`mUr EH$m jUmV nVr gwImnmgyZ d§{MV amhVo. nU ho Xw:I Vr
H$moUmbmM ~mobyZ XmIdV Zmhr. `mCbQ> Zdè`m_mKmar VrZ _wbm§Mm gm§^mi H$amdm bmJVmo åhUyZ
gmVË`mZo ^m§S>Umar Omdy•gm{dÌr H$mHy$, ñdV…À`m XohmMr {\$H$sa Z H$aVm ~H$m~H$m ImdyZ hoigm§S>
H$ê$Z KoUmar B§{Xam d{hZr `m§Mm OmM ghZ H$arV amhVo. AmßnmH$mH$m§Mr _wbJr H$mer Vr hr Amnbo
d¡Yì` gm§^mirV KarM Amho. {VÀ`mer gbJrZo dmJV Amnbo OrdZ H§$R>Umar H$ë`mUr Amnë`m KamV
bhmZnUmnmgyZ H$m~mS>H$îQ> H$aUmè`m Xm_yÀ`m ^ademdaVr Am{U AmßnmH$mH$m, AmË`m `m§À`m ào_mImVa
H$m§hr Z ~mobVm Amnbo Xw…I Camer H$dQ>miyZ OJVo. _moR>çm KaÀ`m ê$T>r, na§nam gm§^miVmZm {Vcm ho
gJi ghZ H$amdo cmJVo Amho. AmB©-dS>rcm§À`m KamVco dmJUo H$go hmgao IoiH$a hmoVo. nU BWo Va
c½Z Pmë`mnmgyZ Amnë`m _moH$ionUmdaVrM ~§YZo Amcr. `mMr {Vcm I§V dmQ>Vo. nU H$gcrhr
ZmamOr Z ì`ŠV H$aVm Vr Am`wî`mcm gm_moar OmVo.
n H$ë`mUr n{VgwImnmgyZ d§{MV
H$ë`mUrH$S>o ~KÊ`mMm Xra _H$a§XMm ÑpîQ>H$moZ Va doJimM Amho. {VÀ`m gm¢X`m©daVr ^mibobm
hm nmoa H$ë`mUrH$So> H$m_m§Y ÑpîQ>H$moZmVyZM ~KVmo. Amnë`m ñdmWm©gmR>r {VÀ`mda MmoarMm Ami KoD$Z
{Vbm gdm©XoIV ~XZm_ H$aVmo. n[aUm_r H$YrVar C§~amMo \y$b ZOaog nS>mdo Vgm Odi `oUmam dmgw
{VÀ`mnmgyZ A{YH$M XwamdVmo. H$maU ~m`H$monojm ^mdmMo ào_ Ë`mcm _moR>o dmQ>Vo. KamÊ`mMr à{VîR>m
79
_moR>r dmQ>Vo.
ñdV:À`m KamV gdmªMm _mZnmZ R>odUmar H$ë`mUr, KamXmamVë`m§À`m boIr AmXamMm {df`
AgyZgwÕm ZmdS>Vr hmoVo. Amnë`m ~m`H$moda hm AÝ`m` hmoVmo` ho _m{hV AgyZgwÕm dmgwXod {VH$So>
Xwb©j H$aVmo. H$irMo \y$b hmoÊ`mEodOr, EImXr Q>dQ>drV dob gwHy$Z Omdr Ver {Xdg|{Xdg H$ë`mUr
gwH$y bmJVo. Mohè`mdaMo hmñ` _mdiVo. nVr gwImnmgyZ Vr d§{MV Amho `mMr OmUrd O|ìhm AmßnmH$mH$m§Zm
Am{U AmË`mbm hmoVo V|ìhm Vo hmXê$Z OmVmV. nU Ë`m§Zm H$mhrM H$aVm `oV Zmhr. ñdV:Mr bT>mB©
ñdV:M bT>br nm{hOo `m ^y{_Ho$VyZ H$ë`mUr AZoH$ àg§Jm§Zm gm_moar OmVo. EoZ gwhmJamÌr Vr nVrgwImbm
d§{MV amhVo. Va Ë`m {XdgmnmgyZ \$ŠV nVrbm bm§~Zy M ~KÊ`mV Vr g_mYmZ _mZVo. KamVbo [aVr[admO,
Hw$imMma gJi§ ~KVo. nU KmbyZ nmSy>Z ~mobUmè`m An_mZrV H$aUmè`m Omdm§À`m Vm|S>mbmhr Vr bmJV
Zmhr. H$maU KamÊ`mMr B^«V-à{VîR>m {Vcm _moR>r dmQ>Vo.
n KamÊ`mMr à{VîR>m gm§^miÊ`mVM Am`wî` IMu
H$mer Amnbr ZU§X Amho. nU {VMm Zdam dmabm V|ìhm ñdV:Mm ^mD$ `ed§VMo H$merer b½Z
bmdyZ Ë`m§Zm g§gmamÀ`m ~mohë`mda MT>dVo. Xra _H$a§XZo Mmoar H$ê$Z Xm{JZo _w§~B©V {dH$Ê`mMm à`ËZ
Ho$bm. nU Xm_yMm ^mD$ amdOrZo Vo OgoÀ`m Vgo naV AmUyZ {Xbo. Vo ñÌr YZ Vr OnyZ R>odVo. nU
H$merÀ`m _wbmÀ`m ~maemV {Vbm Mmoa R>a{dbo OmVo. Amnë`m {XamÀ`m `m H¥$Ë`mda AmOda nm§Kê$U
KmbV Ambobr H$ë`mUr _mÌ ZmB©bmOmñVd Ë`mM§ Ia§ ê$n CKS> H$aVo. V|ìhm _mÌ gJù`m§ZmM AmíM`©
dmQ>V.o Amnbm Zdam AmOmar AgVmZm Ë`mMr Vr _Zmo^mdo godm H$aVo. Aem AZoH$ àg§JmVyZ Vr ñdV:Mo
Iao ê$n àH$Q> H$aVo. Xm_y AmOmar nS>bm Va Ë`mÀ`mgmR>r e§H$amMr CnmgZm H$ê$Z Ë`mbm CX§S> Am`wî`
_mJyZ KoUmar H$ë`mUr BWo nhm`bm {_iVo. H$maU KaMm ZmoH$a Agcm åhUyZ H$m` Pmco. Vmo àm_m{UH$
Amho. `m KamgmR>r Ë`mZo gd©ñd An©U Ho$c§`. _mUyg åhUyZ Ë`mMo _moR>o nU Vr OmUVo. ZmË`mZo MwcV
Xra AgUmam _H$a§X Amnë`m{df`r Zdè`mÀ`m _ZmV dmQ>oc Vo dmB©Q> gm§JyZ Ë`mMo _Z H$cwfrV H$aVmo.
nU Amnë`m{df`r Amnë`m Zdè`mcm _mÌ H$mhrM H$m dmQy> Z`o? BVHo$ AmnU ZH$mo Pmcmo H$m?
KamÊ`mÀ`m Am~«wgmR>r AmnU Amnë`m XramÀ`m Mmoarda nm§Kê$Z KmVco. hr MyH$ Ho$cr H$m? Amnë`m
KamVë`m AÝ` ~m`H$m EH$_oH$sda AmJ nmIS> H$ê$Z Ka Im`cm CRd>VmV. KamXmamMr Ë`m§Zm Oamhr
qH$_V Zmhr. Varhr AmnU Ë`m§Mm _mZ nmZ amIVmo. Ë`mZm AÛmVÛm ~mocV Zmhr. H$m? Va AmB©Mo
Amnë`mda Pmcoco g§ñH$ma. AmnUhr Ë`m§À`mgmaI§ dmJcmo AgVmo Va Ë`m§À`mV Am{U Amnë`mV \$aH$
H$m` am{hc? Ka, Xma, Zdam, g_mOmVcr `m KamÊ`mMr à{VîR>m gm§^miÊ`mVM AmnU Amnco Am`wî`
IMu KmVco. nU Zm H$Yr Zdè`mZo ào_ {Xco. Zm H$Yr AmnU Hw$UmMr MhmS>r, MwJcr Ho$cr. H$m Va
Amnë`mcmhr g_mOmV _mZ gÝ_mZ Amho åhUyZ, Wmoam-_moR>çm KaMr AmnUhr gyZ AmhmoV åhUyZ Ho$di
ñdV…Mm {dMma Z H$aVm, KamÊ`mMm {dMma H$aUmar hr H$ë`mUr Amho.
AmnU ÌmgmV amhÿ. BVamZr Amnë`mcm Ìmg {Xcm Var Mmcoc. nU Amncm Ìmg Hw$Umcmhr hmoVm
80
H$m_m Z`o. hr ^cr _moR>r g§H$ënZm Camer ~miJyZ OrdZ OJUmar H$ë`mUr KamÊ`mMm _moR>onUm, B^«V
gm§^miÊ`mVM a_Vo. ñÌrZo H$g§ Agmd§, H$g dmJmd§, Am{U BVamZm H$gm AmXe© KmcyZ Úmdm `mM§
_yVu_§V CXmhaU åhUyZ `m H$mX§~arH$S>o nhmdo cmJoc.
n gdmªMo H$ë`mU qMVUmar Vr H$ë`mUr
Xm_y hm Va KaJS>r. _mUyg åhUyZ Mm§Jcm. Amnë`m gwI Xw…ImMm VmoM Va Iam gmjrXma Amho.
nU VmoM AmOmar nS>cm. AZoH$ d¡Ú Pmco. nU Ë`mda BcmOM Hw$UmMm MmcoZm. Voìhm _mÌ ^m~S>onUm
åhUm AWdm lÕm åhUm, e§H$amMm Cndmg H$ê$Z Xm_ycm ~ao H$aÊ`mgmR>r d«V H$aUmar H$ë`mUr, {VÀ`m
_ZmMm _moR>onUm Hw$UmÀ`mM cjmV `oV Zmhr. nU {VÀ`m `m ào_i ^md{ZH$ Ë`mJmMo _moc _mÌ KamV
Ho$co OmV Zmhr. `mCcQ> {dfdëcr noaÊ`mVM AÝ` {ñÌ`m g_mYmZ _mZVmV, `mMo H$ë`mUrcm dmB©Q>
dmQ>V.o nU Zdè`m{df`rMo ào_, lÕm, Xwê$ZM Ë`mÀ`m{df`r dmQ>Umar AmnwcH$s, {Oìhmim gm§^miUmar
H$ë`mUr nVrÀ`m AmOmanUmV gwÕm VodT>rM H$miOr KoVo. Amncm Zdam Amnë`mda AÝ`m` H$aVmo.
~m`H$mo åhUyZ Odi H$aV Zmhr H$m ~mocVgwÕm Zmhr. Amnë`m{df`r Ë`mÀ`m _ZmV ào_M Zmhr. åhUyZ
EImXr ~mB© Zdè`mÀ`m AmOmanUmH$S>o Xwc©j H$ê$Z am{hcr AgVr. nU H$ë`mUrMm Vmo ñd^md Zmhr.
Ë`m_wio ñdV…À`m Hw§$H$dmcm ~iH$Q>r `mdr åhUyZ, ^co Amncm Zdam Amnë`mcm Zmhr Ow_mZwXo nU
AmnU Ë`mMr c½ZmMr, hŠH$mMr ~m`H$mo AmhmoV. `m ^y_rHo$VyZ Vr {VVŠ`mM VÝ_`VoZo Zdè`mMr godm
gwef¥ m H$aVo. BWohr {VMo _moR>no U {XgVo. nVr Y_© Oar nVr nmiV Zgcm qH$dm Ë`m Y_m©nmgyZ Xya niV
Agcm Var ñÌr Y_© åhUyZ åhUm qH$dm nËZr Y_© åhUyZ åhUm Vr àm_m{UH$nUo nmiVo. Aem AZoH$
N>mQo >çm _moR>çm KQ>Zm àg§JmVyZ `m H$mX§~arMo H$WmZH$ nwT>o gaH$V ahmVo. Vo JVr_mZ R>do Ê`mV hr co{IH$m
BWo `eñdr Pmcr Amho.
Am`wî`mVbo gwI Xw:ImMo àg§J AmR>drV Z ~gVm, g§H$Q>mda _mV H$arV ñdV:Mo Xw:I ~mOybm
gmê$Z, BVam§Mm AmZ§X {ÛJw{UV H$aUmar hr H$ë`mUr Amnë`m ào_i ~mobÊ`mZo, dmJÊ`mZo eodQ>r
gdmªZmM qOHy$Z KoVo. Á`m KamÊ`mbm gwdm{gZrMm emn R>abm hmoVm Vmo {VÀ`m `m AmJ_Zm_wio C:emn
R>aVmo. AZoH$ gwI Xw:ImMo àg§J AmR>drV Am`wî`mVbo MT> CVma ^moJrV Amnë`m gmo{eH$VoMo Xe©Z Vr
KS>drVo. ZmdmgmaIoM gdmªMo H$ë`mU qMVy nhmUmar hr H$ë`mUr Amho. OodT>r Vr gmo{eH$ Amho VodT>rM
Vr AmH«$_H$hr Amho. nU n{V{ZîR>m, ImZXmZm{df`r AmXa, AmnwbH$s, {Oìhmim ~miJrV EH$_oH$m§Mo
_mZnmZ gm§^mirV OrdZ OJUmar Vr Amho. Amnë`m Hw$imMm CÕma H$aUmar, AmB©-d{S>bm§À`m
g§ñH$mambm Hw$R>ohr ~mYm `oUma Zmhr `mMr XjVm ~miJUmar H$ë`mUr BWo Amnë`mbm AmXe© ñÌrMm
Z_wZm åhUyZM nhm`bm {_iVo. EH$m gmoÁÁdi, gmpËdH$, nVr^ŠV, Hw$Qw>§~ dËgb ñÌrMo ho {MÌU
_mZdr _Zmbm ^mdVo ho `m H$mX§~arÀ`m H$WmZH$mVyZ àH$Q> hmoVo.

81
E_. E. ^mJ 2-_amR>r : "cmoH${à` gm{hË` Am{U {dkmZ gm{hË`' ...6
4.5 H$ë`mUr H$mX§~arMr Ame`gyÌo
4.5.1 ^maVr` g_mOmV ñÌrMo hmoUmao emofU
OrÀ`m hmVr nmiÊ`mMr Xmoar Vr OJ CÕmar, qH$dm ñÌr åhUOo ^y_r, ^y_rH$Ý`m Ago åhQ>co OmVo.
_moR>çm _mZgÝ_mZmÀ`m H$ënZm H$ê$Z ñÌrcm {nV¥gÎmmH$ Hw$Qw>§~ nÕVrV AmOhr Xwæ`_ ñWmZ Amho. hr
na§nam AmOH$mcMr Zmhr Va AJXr nwamVZ H$mimnmgyZ MmcV Amcocr Amho. Y_©J«§WmV {VMo _moR>onU
{H$Vrhr ì`ŠV Ho$co Agco Var am_m`U _hm^maV H$mimnmgyZ, nwamU H$Wm, X§VH$Wm, cmoH$H$WoVyZhr
ñÌrMo _moR>onU gÝ_mZmMo Amho Ago gm§JyZ AmOda {VÀ`mda AÝ`m`M AmnU H$arV Amcocmo AmhmoV.
H$maU AmnU gJioM Vgo _ZwdmXr na§naoMo AmhmoV. nU 19 ì`m eVH$mV _. \w$co, amOmam_ _mohZ am°`,
N>. emhÿ _hmamO, S>m°. ~m~mgmho~ Am§~oS>H$a `m _§S>irZr _mUyg åhUyZ OJÊ`mgmR>r Omo cT>m {Xcm.
Ë`mV ñÌrcm {Xcr OmUmar Xwæ`_ dmJUyH$ `mda H$S>mSy>Z Q>rH$m Q>rnUr Ho$cocr Amho. `m§À`mhr nydu
g§VmZr Ho$coco H$m`©hr {VVHo$M _mocmMo Amho. AJXr ~gdoídamnmgyZ Vo Am§~oS>H$am§À`m n`ªVÀ`m
_§S>irZr ^maVr` g_mOmV Am{W©H$, gm_m{OH$, gm§ñH¥${VH$, Ym{_©H$ nmVirdê$Z ñÌrMo hmoUmao emofU,
Ë`mda {Xcoco d¡MmarH$ cT>o àH$Q>nUo _m§S>Ê`mV hr _§S>ir `eñdr Pmcr AmhoV. `m gd© nmœ©^y_rda
ñÌrÀ`m gd©ì`mnr emofUmMo {MÌU "H$ë`mUr' H$mX§~ar_Ü`o Á`moËñZm XodYa `m§Zr KS>dco Amho. ñÌrMm
Ë`mJ, gmo{eH$d¥Îmr, ghmZw^md `mMo `WmW© {MÌU Ho$co Amho.
4.5.2 c¢{JH$ nmVirdaMo emofU
H$ë`mUr H$mX§~arMr Zm{`H$m H$ë`mUr hrM Va _wimV `m H$mX§~arV c¢JrH$ emofUmMm n{hcm ~ir
R>acocr Amho. H$maU AmOH$mcMm {dMma H$aVm Amnë`mH$S>o c½Z hm g§ñH$ma Amho. _wñcr_ Y_m©V Vmo
H$ama Amho. nU ^maVr` ê$T>r na§nam§Mm {dMma H$aVm nVr-nËZr `m ZmË`mcm {ddmhmMo ~§YZ Agco Var,
gm§ñH¥${VH$ ÑîQ>çm _mocmMo ñWmZ Amho. d§edëcrgmR>r EH$_oH$m§Zr EH$ÌrV `oD$Z EH$m N>VmImcr amhÿZ,
EH$_oH$mMr gwI-Xw…Io gm§^mirV Ho$cm OmUmam hm g§gma Amho. Aem `m _m¡crH$ g§gmamV EH$ nVr Ooìhm
nËZr åhUyZ Amnë`mda Adc§~yZ Agcoë`m qH$dm Amncr gIr gmo~VrZ Agcoë`m EH$m A~coH$S>o
nmR> {\$adVmo Voìhm {VMo OJUo ho g_mOmÀ`m coIr Agø AgoM Amho. H$ë`mUr Ë`mcm AndmX Zmhr.
Amnë`m nVr ào_mcm, eara gwImcm nmoaH$s Pmcocr H$ë`mUr Amho. nVr {Od§V AgyZhr Vr c¢{JH$
hŠH$mÀ`m c¢{JH$ gwImcm ~ir R>acocr Amho. {VMo c¢JrH$ nmVirdaMo hmoUmao emofU ho dmMH$ _Zmcm
AñdñW H$aUmao AgoM Amho.
4.5.3 H$m¡Qw>§{~H$ nmVirdaMo emofU
ñÌr åhUOo Hw$Qw>~§ mMm AmYma, KaMm H$Um Aem ì`mnH$ ^y{_Ho$VyZ ñÌrH$S>o g_mOmV ~KrVco OmVo.
nU nVr-nËZr ZmVo g§~§YmMm {dMma H$aVmZm ñÌrcm H$m¡Qw>§{~H$ nmVirdaVr Omo _mZ gÝ_mZ {_im`cm
hdm Vmo _mÌ \$magm {_iV Zmhr. ho H$ë`mUr H$mX§~ardê$Z nhm`cm {_iVo.
82
H$ë`mUr hr BZm_Xma KamÊ`mMr OoîR> gyZ Amho. Vr Ë`m KaMr J¥hcú_r Amho. AmßnmH$mH$m, B§Xy
AmË`m `m§À`m _OuV amhÿZ Hw$Qw>~§ mMm JmS>m hmH$Umar EH$ H$V©ì`Xj ñÌr Amho. nU {VMo _moR>no U Zm {VMm
Zdam dmgy cjmV KoVmo. Zm Xra _wH$§w Xm KoVmo. Zmhr åhUm`cm H$mer _mÌ {VÀ`m Ordm^mdmMr gIr Amho.
nU ~mH$sÀ`m KamVë`m AÝ` {ñÌ`m _mÌ {Vcm KmcyZ-nmSy>Z ~mocÊ`mVM g_mYmZ _mZUmè`m AmhoV.
AmnU H$m¡Q>w {§ ~H$ nmVirdaVr Amnë`m nËZrda OmUrdnydH© $ AÝ`m` H$aVmo`. nËZr åhUyZ AmnU {Vcm
Odi H$arV Zmhr. H$m aŠVmÀ`m ZmVo g§~Y§ mnmoQ>r XmoZ KQ>H$m AmnU {VÀ`mer _moH$ionUmZo ~mocV Zmhr.
AmnU Ago H$m dmJVmo? `mMo H$maU _m{hVr AgyZhr dmgy H$mhr H$aV Zmhr.
Amncr gyZ gyIr Amho `m Am{d^m©dmV dmdaUmè`m AmßnmH$mH$m§Zm Am{U B§{Xam AmË`mcm Ooìhm
ho cjmV `oVo, Voìhm _mÌ Vo dmgycm H$m§hrM ~mocV ZmhrV. qH$dm H$ë`mUrMrhr g_OyV H$mT>V ZmhrV.
Zdè`mKar hr AdñWm Va AmB©-d{S>cmH$S>o `mhÿZ doJio H$m§hrM Zmhr. H$maU dS>rc dmacoco, AmB©
nm§Jir, _m_m _m_rÀ`m YmH$mV dmT>cocr H$ë`mUr AmnconUmcm nmoaH$s Pmcr Amho. {VMo ho H$m¡Qw>§{~H$
nmVirdaMo emofU cjmV KoVm ñÌrcm Hw$Qw>§~mV dmdaVmZm {H$Vr JmoîQ>rer VS>OmoS> H$amdr cmJVo `mMo
Xe©Z KS>Vo. H$m¡Qw>§{~H$ nmVirdaMo {VMo ho emofU dmMH$ _Zmcm AñdñW H$ê$Z Q>mH$Vo. ñÌrMm
Hw$Qw>§~mVcm XOm© H$m` Amho, H$m` Agmdm `mMo _y{V©_§V CXmhaU åhUOo H$ë`mUrMo ho AñdñW H$aUmao
H$m¡Qw>§{~H$ OrdZ Amho.
4.5.4 ñdm{^_mZ OmJ¥V Pmcocr ñÌr
OZ_mZgmV ñÌrMr à{V_m Or AmOda {MÌrV Ho$cr Amho Vr gmo{eH$, A~cm Aem ^y{_Ho$VyZM.
nU Omoda ñÌr em§V, gmo{eH$, g§`_r Amho Vmon`ªV R>rH$ Amho. nU EH$Xm H$m {VZo XwJM
} m AmdVma YmaU
Ho$cm H$s {VWo Hw$UmMrM J` Ho$cr OmV Zmhr. H$maU {VMm ñdm{^_mZ {VWo OmJ¥V Pmcocm AgVmo.
_moS>oc nU dmH$Uma Zmhr hr d¥Îmr A§Jr ~imdcocr AgVo. `mcm H$ë`mUr AndmX Zmhr.
Á`m jUr Zdam nVrgwImcm nmaIm hmoVmo Ë`mjUr Vr åhUVo, ""Xm_y H$mH$m _mPr Imocr ~mhoaMr
Amho. {VWo _mPr gmo` H$am.'' EImXr ñÌr AgøVoZo AJVrH$ Pmcr AgVr nU hr AJVrH$ hmoV Zmhr.
Va KamÊ`mÀ`m B^«VrgmR>r Zdè`mnmgyZ ~mOycm hmoV.o Xwgè`m ImocrV amhÿZ g§gma H$ê$ cmJVo. Hw$Qw>~§ mVco
{hVg§~Y§ Omonmgy cmJVo. nU Ooìhm {VÀ`mda AÝ`m` Pmcm Voìhm Vr noQ>y Z CR>cr Amho. _wH$§w XmZo MmoarMm
Ho$cocm Amamon \o$Q>miyZ cmdVmZm Am{U Xm_y H$mH$mÀ`m AmOmanUmV e§H$amMr CnmgZm H$aVmZm {VZo
XmIdyZ {Xcocm ñdm^r_mZ hm dmMH$ _Zmcm ñney©Z OmVmo.
4.5.5 H$m¡Qw>§{~H$ ZmË`mVrc VmUVUmd
H$m¡Q>w {§ ~H$ nmVirdaMm {dMma H$aVm EH$_oH$mcm g_OyZ KoVmZm ào_ Úmdo ào_ ¿`mdo Ago åhUVmV.
H$maU ZmË`mVrc {Oìhmim d¥ÕtJV hmoÊ`mg Ë`m_wio _XV hmoVo. nU nyd©J«h XyfrV ZOaoZo EImÚm
ì`{ŠV_ÎdmH$S>o nm{hë`mg ZmË`mVrc VmU-VUmd ho g¡cga Z hmoVm VmUyZ YaÊ`mVM ~arM _§S>ir
83
g_mYmZ _mZVmV. Iao Va Ë`m§Mo ho Ago dmJUo MwH$sMo Amho. nU Aem§Zm gm§JUma H$moU? hm Iam gdmc
Amho. Amncm nwVÊ`m hŠH$mÀ`m ~m`H$moH$S>o S>moio CKSy>Z nhmV Zmhr `mMr I§V Oer AmßnmH$mH$m§Zm
Amho VerM, ""AmË`m Vwcm gyZ {_ioc nU {Vcm H$m§hrM {_iUma Zmhr.'' dmgyMo ho dmŠ` EoHy$Z
AñdñW Pmcocr AmZ§XrAmË`m XoIrc H$m§hrM H$ê$ eH$V Zmhr. _wHw§$XmZo Mmoar Ho$cr nU Vr _mÂ`m
_wcmZo Ho$cr Zmhr. Ë`mÀ`mda {ZîH$maU Ami KoD$Z Ë`mcm ~XZm_ Ho$co OmVo Amho åhUyZ AÛmVÛm
~mocyZ Vm|S>gwI KoUmar gm{dÌr H$mHy$ amJmZo H$ë`mUrcm åhUVo, ""{H$Vr Ho$c§ Va _§Xm hr VwPr ZU§X
Amho. d`mZ§ chmZ Agcr åhUyZ H$m` Pmc§. EHo$ar ZmdmZ§ hmH$ _macocr _cm Zmhr h§ MmcUma.'' Ago
åhUyZ gdVr_Ëga XmIdUmar gm{dÌr H$mHy$ H$m`? BWo EH$_oH$mda AmJ nmIS H$ê$Z KamXmamV amhÿZ
_wíH$sc H$ê$Z gmoS>cëo `m `m {ñÌ`m, Ë`m§M§ dmJU§, ~mocU§ cjmV KoVm `m H$mX§~arVrc gd©M ì`{ŠVaoIm
`m EH$m N>VmImcr amhÿZ gwÕm EH$_oH$mnmgyZ AmË_r`Vm, AmnconUm dmQ>Ê`mEodOr Xwamdcoë`m AmhoV.
Ë`m_wio H$m¡Qw>§{~H$ nmVirdaMo ho VmU VUmd dmT>dÊ`mVM `m ì`{ŠVaoIm `eñdr Pmë`m AmhoV AgoM
åhUmdo cmJoc.
4.5.6 ê$T>r-na§nam-g§ñH¥$Vr gm§^miUmao ñÌrOrdZ
KamUo Hw$R>cohr Agmo, Jar~ Agmo AWdm lr_§V, PmonS>r Agmo dm ~§Jcm, àË`oH$mMr g§ñH¥$Vr
R>acocr Amho. àË`oH$mMr {dMmagaUr doJir Agoc. nU OJÊ`mMr _yë`o H$_rOmñV à_mUmV gJirH$S>o
gmaIrM AmhoV. àË`oH$OU Amncr ê$T>r-na§nam-g§ñH¥$Vr gm§^miÊ`mMmM Am`wî`^a à`ËZ H$arV
AgVmo `mcm hr H$mX§~ar XoIrc AndmX Zmhr.
_yimV ho KamUo BZm_XmamMo Amho. OJmÀ`m coIr hr dmñVy emnrV Agoc nU `m KamÊ`mÀ`m d§e
na§namJV MmcV Amcoë`m ê$T>r, na§nam, g§ñH¥$Vr gm§^miÊ`mgmR>r `m KamV EH$ gdmîU ñÌr hdr. åhUyZ
YS>nS>Umar AmZ§Xr AmË`m, {Vcm H$iV ZH$iV nmR>t~m XoUmao Amßnm H$mH$m Am{U XwX£dmZo AmnU
{dYdm Pmcmo. nU `m KamMm C§~aR>m Amocm§S>y Z ~mhoa Omdy eH$V Zmhr åhUyZ dmQ>çmcm Amcoc Am`wî`
Cn^moJUmè`m `m KamVë`m AÝ` {ñÌ`m. Ë`mV gm{dÌr H$mHy$ Amho. AmßnmH$mH$m§Mr gyZ B§{Xam d{hZr
Amho Am{U `m KamÊ`mMr J¥hcú_r gmjmV "H$ë`mUr XoIrc Amho. `m gJù`mM {ñÌ`m `m KamÊ`mMm
C§~aR>m Amocm§S>rV ZmhrV qH$dm _mZ _amV~VoMm ^§J H$arV ZmhrV. Ag§»` g§H$Q>o dmQ>çmcm Amcr,
EH$mH$snUmMo OJUo Agø Pmco Var gwÕm Ë`m BZm_Xma KamÊ`mÀ`m d¡^dmcm, à{VîR>c o m, ê$T>r, na§nam,
g§ñH¥$Vrcm ^§Jy XoV ZmhrV. ho `m gd©M {ñÌ`m§Mo _moR>onU Amho. Ë`m_wio `m H$mX§~arVë`m gd©M
ì`{ŠVaoIm `m Oem AmIrd, aoIrd Pmë`m AmhoV VemM Ë`m _mZ _amV~ R>do Ê`mV, g§ñH¥$Vr gm§^miÊ`mV
`eñdr Pmë`m AmhoV AgoM åhUmdo cmJoc.
4.6 ì`pŠV{MÌU
H$moUË`mhr H$bmH¥$VrV ì`pŠV{MÌUmbm \$ma _hÎd {Xbo OmVo H$maU Vr H$bmH¥$Vr åhUOo
g_mO_ZmMm Amagm AgVmo. Omo ^mJ H$Wm \w$b{dÊ`mMm VmoM ^mJ ì`pŠV{MÌUmMm Amho. ì`ŠVrMo
84
MmbUo, ~mobUo, {XgUo, Ë`m§À`m ~mobÊ`mVë`m bH$~r hoaUo åhUOo Ë`mMo ~møm§J {MÌrV H$aÊ`mgmaIoM
Amho. nU Ë`mÀ`m A§Va§JmMm {dMma H$aVm Ë`mÀ`m _ZmV Mmbbob§ dmXi {Q>nUo, Ë`mMm amJ, bmo^,
_moh, _Ëga, d¥Îmr {Q>nUo, Ë`mMo ZmVog~§ Y§ g_OyZ KoUo Am{U Ë`m AZwfJ§ mZo Ë`mMo Am`wî` {MÌrV H$aUo
åhUOoM Ë`m ì`pŠV{MÌmbm Ý`m` XoÊ`mgmaIo Amho. ì`ŠVrÀ`m _ZmV Mmbboë`m dmXimbm dmMm
\$moS>Ê`mMo H$m_ naH$m`m àdoe H$ê$Z boIH$ H$arV AgVmV. Ë`m_wio Vr ì`{ŠVaoIm R>gR>erV ñdénmV
dmMH$m§À`m ZOaog_moa C^r amhVo. Vr Ver C^r H$aÊ`mMo gm_Ï`© ho boIH$mÀ`m boIUrV AgVo. `m
ÑîQ>rZo {dMma H$aVm Á`moËñZm XodYam§À`m H$ë`mUr H$mX§~arVrb ì`pŠVaoIm§Mm AgmM {dMma H$aUo
_hÎdmMo Amho.
4.6.1 H$ë`mUr
~§Jmb àm§VmVbr EH$ Jar~, gw{eb, {eH$bobr JwUr nmoa åhUOo H$ë`mUr. ~mn bhmZnUrM
dmabm Am{U AmB© Va nm§Jir Ë`m_wio _m_mÀ`m KarM Vr bhmZmMr _moR>r Pmbr. Hw$R>Vo ar Mm§Jbo Ka ~KyZ
b½Z H$amdo åhUyZ ñdV:Mm àm§V gmoSy>Z nyd}nmgyZ CÎmaon`ªVMm aoëdoZo bm§~bMH$ àdmg H$ê$Z _madmS>
àm§VmV `oVmV. {VMm _m_m Am{U H$ë`mUr Ooìhm JmS>r _madmS> àm§VmV {eaVo Voìhm Vmo {Vbm hr _ê$^y_r
Amho åhUyZ AmoiI H$ê$Z XoVmo. H$maU Vgo nm{hbo Va amOñWmZMm hm dmbwH$m_` àXoe Amho. "`m
àXoemV Amnbo b½Z R>abo Va hmM àm§V Amnbm hmoUma V|ìhm `m àm§VmMr ^mfm, arVr[admO, Amnë`mbm
{eH$m`bm hdoV.'' (n¥îR 9) `mMr OmUrd H$ë`mUrbm hmoVo. _ZmVë`m _ZmV {VMo {dMma {VÀ`merM
gwg§dmX H$arV AgVmV.
JmS>r ßb°Q>\$m°_©da C^r amhVmM ho XmoKohr (_m_m-^mMr) hmVmV gm_mZ KoD$Z Imbr CVaVmV.
Voìhm Ë`m ñQ>oeZM§ Zmd "_§Xmoa' Agë`mMr {Vbm OmUrd hmoVo Am{U MQ>H$Z {Vbm AmR>dVo, "ho
_§XmoXarM§ _mhoa Agmd§ Am{U amdUmMr gmgwadmS>r XoIrb Agmdr.' "gmgwadmS>r, amdUmMr Am{U
AmnbrgwÕm' (n¥îR 11) {VÀ`m MmUmj ~wÕrbm Ogm BWë`m H$V©¥ËddmZ pñÌ`m§Mm B{Vhmg C_Jcm.
VgoM Eo{Vhm{gH$ g§X^©hr {Vbm AmR>dV Jobo. BWbr gmoÝ`mZ§ _T>bobr ñÌr, a§Jr~oa§Jr H$nSo> dmnaUmao
BWbo A~mbd¥Õ XoIUo AmhoV. XoIUonUm hm `m ^y_rMm JwU Amho. hm n[aga ZOaoZ§ {Q>nVmZm {Vbm
{VÀ`m AmB©Mo eãX AmR>dbo. ""H$ë`mUr Oam àm¡T> _moR>onUmZ§ dmJ. ^mar {_pñH$b Am{U MoîQ>oImoa
Amhog Vy. CJmM H$m§hr Var ~mobm`M§ Am{U hgm`M§. ~oQ>m, gmgar H$_r ~mob. AX~rZ§, g§`_mZ§ dmJ.
VwPr _bm H$miOr Zmhr. Vy JwUr Amhog. ghZerb Amhog, H$Zy ~oQ>m, ~mB©À`m OmVrbm Iyn Iyn {JiyZ
Q>mH$md§ bmJV§. {JiVmZm ñdV:bmgwÕm H$iy Z`o BVŠ`m gd`rZ§ Vo gd© hmoV.§ gwIr hmo ~oQ>m. XxXd£ mZ§ gwIr
Pmbrg Va EH$Q>rM gmog. `m OJmV ñÌrbm H$moUrM _XV H$arV Zmhr.'' (n¥îR 12)
Iao Va AmB©Mo ho eãX {Vbm ~aoM H$mhr gm§JyZ Jobo H$maU `m dŠVì`mVyZ {VÀ`m ^mdr H$mimV
CX²^dUmè`m g§H$Q>mbm H$go Vm|S> Úmdo `mMr OUy Vr {eH$dUM hmoVr.
Ho$di AmÎ`m Am{U AmßnmH$mH$m `m§À`m d`mMm _mZ amImdm åhUyZ Amnë`mer b½Z Ho$bobm hm
85
Zdam Ë`mbm ~KVmjUrM AmnU Amnë`m _ZmZ§ dabm. bú_rÀ`m nmdbmZo AmnU Amnë`m hŠH$mÀ`m
Kar Ambmo. BZm_Xma KamÊ`mMr gyZ Pmbmo. Amnë`m gd©ñdmMo XmZ Úm`bm AmnU V`ma Pmbmo Var hm
Zdam Amnë`mbm Odi H$aV Zmhr `mMo {Vbm AmíM`© dmQ>Vo. n{hë`m {XderM nVr gwImbm, nVr
ào_mbm Vr nmoaH$s hmoV.o Omo Zdam Amnë`m ImobrV Amnë`mbm Wmam XoV Zmhr. Xxgè`m ImobrV Pmonm`Mr
gmo` H$am åhUVmo. Amnë`mEodOr Amnë`m gmgy~mB© (amUr _m±) À`m ImobrV Amnbr Pmonm`Mr gmo` H$am
åhUUmam hm Amnbm Zdam. AmË`mÀ`m eãXmImVa _Zmbm _waS> KmbVmo Am{U gwhmJ amÌrM Amnë`m
~m`H$mobm åhUVmo. ""H$ë`mUr, _bm VwPr _XV hdr Amho... Am_À`m KamÊ`mbm EH$ _moR>m emn Amho.
Am_À`m KamV EH$hr gdmîU Zmhr. `m dmS>çmV ^aë`m H$nmù`mZ§ H$moUrM ~mB© amhÿ eH$V Zmhr. ....
H$ë`mUr, _mPm Ord Oa Vwbm OJdm`Mm Agob Va gdmîU hmoÊ`mMm à`ËZ H$ê$ ZH$mog åhUOo Vy
gdmîU amherb.'' (n¥îR 25) Amnë`m Zdè`mMo ho ISo> ~mob EoHy$Z H$ë`mUr AñdñW hmoVo. H$maU
OÝ_mM§ H$moS§> Vmo {VÀ`m nwT>çmV Q>mHy$Z Zm_m{Zamim hmooVmo. Aemdoir H$ë`mUr g§^«_mV nS>Vo. Amnb§
gm¡^m½` {Q>H$dm`M§ H$m AhodnUmM§ boU§ {_adrV Am`wî` H§$R>m`M§? hm {dMma {VÀ`m _Zmbm AñdñW
H$aVmo. nU AMmZH$ CX²^dboë`m `m dmXimbm H$ë`mUr YramZ§ Vm|S> XoVo. nVr BÀN>m à_mU _mZyZ
ñdV:À`m ^md-^mdZm§Zm _waS> KmbVo. Ho$di Ë`m§À`m Xe©ZmVM g_mYmZ _mZy nhmVo. `mV {VÀ`m _ZmMm
_moR>onUm Va {XgVmoM. nU Am§Yù`m AgUmè`m AmË`mgmgy, gmgao, ~mnyH$mH$m, MwbV ZU§X H$mer,
Amßnm§Mr {dYdm gyZ åhUOo ZmË`mZo MwbVOmD$ nS>Umar B§{Xam Xxgè`m {dYdm gmgy~mB© gm{dÌrH$mHy$,
Ë`m§Mr VrZ _wbo, _wHw$§Xm, _hmXod, _§Xm Am{U KaMm KaJS>r Xm_moXa. `m gdmªer Vr {Oìhmù`mZo
dmJÊ`mMm _Zmo_Z à`ËZ H$aVo. Iao Va gm¡^m½`mM§ boU§ {_adm`bm `m pñÌ`m§Zm {_imb§ Zmhr. Oo
{_imb§ Vo AënH$mi. Ë`m_wio nVrgwImnmgyZ d§{MV Agboë`m `m gJù`m pñÌ`m {MS>{MS> H$aUmè`m
EH$_oH$mda AmJnmIS> H$aUmè`mM AmhoV. V|ìhm Ë`m§À`m H$boZ§ KoÊ`mVM _moR>no Um Amho, ho OmUyZ KoD$Z
H$ë`mUr KaMm H$ma^ma ZrQ>ZoQ>H$m gm§^miy bmJVo.
Amnbr ZU§X H$mer AënmdYrVM {VMm Zdam dmabm. nU _mV¥gI w mbm Vr Amgwgbobr Amho. {VMo
b½Z Amnë`m _m_o^mdmer Vr bmdyZ XoV.o ho H$aVmZm Amnë`m gmgè`mMm, Zdè`mÀ`m _ZmMm Vr {dMma
H$arV Zmhr H$maU EH$m {dYdoM§ b½Z H$ê$Z XoD$Z nwamoJm_r {dMmamMm Amnbm _m_o^mD$ `ed§V
g_mOgodH$ Amho. Ë`mMm g§gma Vr C^m H$aVo. Amnë`m ZU§XoM§ n{hb§ ~mi§VnU _mhoar H$ê$Z {VMo
~mi, Vr Am{U {VMm Zdam `ed§Vm `m§Mm gwIr g§gma nhmÊ`mV Vr g_mYmZ _mZVo.
Amnbm Xra _wHw$§Xm Vê$U Amho. Amnë`m{df`r Ë`mÀ`m _ZmV doJio ^md AmhoV. nU Ë`mÀ`m
CÀN¥>§Ib ñd^mdmbm Vr _waS> KmbVo. nU hmM Xra gdmªMm S>moim MwH$dyZ KamVë`m Xm{JÊ`mM§r Mmoar
H$aVmo. Vr Xm{JÝ`mMr noQ>r _w~§ B©V gam\$ H$Å>çmda {dH$m`bm ZoVmo. nU ho Xm{JZo AmnU KS>{dboV Amßnm
H$mH$m§À`m ~m`H$moH$aVm. ho ñÌrYZ {dH$Vm H$m_m Z`o åhUyZ ImZgyZ-nmZgyZ {dMmaUmam Xm_yMm ^mD$
amKy `mÀ`m øm JmoîQ>r bjmV `oVmM hm nmoaJm niyZ OmVmo. nU Vo ñÌrYZ CnH$mamnmoQ>r ^mdmbm ^oQ>m`M§
{Z{_Îm H$ê$Z H$ë`mUrÀ`m hmVmV XoD$Z OmVmo. Voìhm MmoarMm Ami H$ë`mUrda KoD$Z {VÀ`m Zdè`mMo
86
H$mZ ^aUmam hm _wHw$§Xm Ë`mÀ`m MmoarMm Iao ImoQ>onUm VmËH$mi H$ê$Z Zdè`mbm Amnë`m IaonUmMr
nmdVr XoUmar H$ë`mUr BWo _moR>r dmQ>Vo.
Ho$di Amnbo gm¡^m½` {Q>H$mdo åhUyZ ñdV:À`mM ^mdZm§Zm _waS> KmbyZ Amnbm ñÌr Y_© nmiUmar,
KamXmamVë`m Am~mb d¥Õm§M§ {hV qMVUmar H$ë`mUr "_r Vwig VwÂ`m A§JUr' `m Ý`m`mZo Amnë`m
gmga KaMm gJim ^ma, T>mgiy nmhUmam S>mb o mam gmdê$ eH$Vo. `m _mJo {VMm Ë`mJ _moR>m Amho. Ë`m_wio
{dZ`erbVm, Z_«Vm, AmË_r`Vm Am{U {Oìhmù`mZo ^maboco ho ì`{ŠV_Îd åhUOo ñÌr OmVrMo gmo{eH$VoM,o
Ë`mJmMo _y{V©_V§ CXmhaU åhUyZM H$ë`mUrH$So> nhmdo bmJob. gmbg, g_§Og Ago ê$n {M{ÌV H$aÊ`mV
bopIH$m `eñdr Pmbr Amho.
4.6.2 dmgwXod BZm_Xma
{Xgm`bm gw§Xa, é~m~Xma ì`pŠV_ÎdmMm dmgwXod AmB©-d{S>bm§À`m ào_mbm Vo dmaë`m_wio nmoaH$m
Pmbobm Amhoo. H$maU bhmZnUrM AmB© dmabr. Ë`mMm gm§^mi {dYdm AmË`mZo Ho$bm. Zmhr åhUm`bm
AmYmamMm hmV åhUyZ Amßnm H$mH$m hmoV.o Ë`m§Mm ào_i ghdmg Am{U AmË`mÀ`m _m`oÀ`m eãXmda dmgy
bhmZmMm _moR>m Pmbm. ê$~m~mV OZ_mZgmV {\$ê$ bmJbm. d`mV Amboë`m _wbmMo bm¡H$a b½Z Ho$bo
nm{hOo hm KaÀ`m§À`m g_moa `j àíZ AgVmo. H$maU dmgwXod AmVm n§Mdrg dfm©Mm Pmbm hmoVm.
BZm_Xmam§À`m KamÊ`mV _wbm§Mr b½Zo bdH$a Ho$br OmVmV. hm AmOdaMm éT>r g§Ho$V Amho.
nU hm dmgy _mÌ Hw$UmbmM XmX XoV ZgVmo. H$maU `m KamÊ`mVbo nwéf bm¡H$a _aVmV Am{U nm§T>ao
H$nmi KoD$Z BWë`m ~m`H$m _Z _mê$Z amhVmV `mMr Ë`mbm I§V dmQ>Vo. Amnë`m b½Zm_wio AmUIr
EH$m _wbrbm d¡Yì` `m`bm ZH$mo. Ë`mnojm AmnU A{ddm{hVM ahmd§ hr Ë`mMr _Zmo_Z BÀN>m Amho.
nU KamVë`m H$Ë`m© nwéfm§g_moa Ë`mM§ H$mhrM MmbV Zmhr.
AmßnmH$mH$m Ë`mbm åhUVmV, ""dmgwXodm, VwP§ H$m` R>ab§? Vr bm§~À`m _wbImVbr _mUg§.
_wbrMm _m_m _wbrbm KoD$Z bm§~yZ Ambm`. Ë`m§Zm H$mhrVar gm§Jm`bm hd§. Vr _wbJr Mm§Jbr Amho.
{VÀ`m nm`JwUmZ§ `m dmS>çmMm nwZO©Ý_ hmoB©b. gJi§ gmoÝ`mgmaI§ hmoB©b.''
nU dmgy _mÌ Hw$UmbmM XmX XoV Zmhr. ""_bm b½Z H$amd§g§ dmQ>V Zmhr. YgH$m KoVbm _mÂ`m
_ZmZ§.'' åhUyZ Vmo Vo Q>miÊ`mMm à`ËZ H$aVmo. H$maU AmOda `m BZm_Xmam§À`m dmS>çmV H$_r gwZm
Amë`m H$m? hiXrHw$H§ $dmMr nmdb§ C_Q>drV Amë`m. Ë`m§M§ eodQ>r H$m` Pmb§? ñdV:MrM nmdb§ Ë`m§Zm
AmoIiVm `oB©ZmV. hiXrHw$§Hy$ Ë`m§Zm naH§$ Pmb§. EH$sbmhr Vmo ^`§H$a emn YwVm Ambm Zmhr. Ë`mV
AmUIrZ EH$sMr ^a H$embm? Oo nydu Pmb§ Zmhr Vo AmVm H$m` hmoUma? _mÂ`m _ZmMo gJio ZmOyH$
H§$Jmoao ~moWQ> Pmbo AmhoV `mMr OmUrd Vmo dma§dma gdmªZm H$ê$Z XoVmo. nU eodQ>r AmË`m-H$mH$m§À`m
eãXmbm _mZ XoD$Z, _Z _mê$Z b½Zmbm V`ma hmoVmo. nU amJmZo åhUVmo, ""... gdmîU hdr Amho Zm
Vwbm. H$aVmo b½Z. AmË`m Vwbm gyZ {_iob. nU {Vbm H$moUr {_iUma Zmhr.'' (n¥îR> 8)

87
Amnë`m hÅ>r ñd^mdmbm _waS> Z KmbVm Wmoam_moR>çm§Mm _mZ amImdm åhUyZ dmgwXod H$ë`mUrer
{ddmh H$aVmo. nU b½ZmÀ`m n{hë`m amÌrM nVr gwImnmgyZ {Vbm d§{MV R>odVmo. gd©ñdmM§ XmZ Úm`bm
V`ma Agbobr H$ë`mUrÀ`m _ZmMm, {VÀ`m hmoUmè`m ^md-^mdZm§Mm H$m|S>_mam Vmo g_OyZ KoD$ eH$V
Zmhr. EH$ naŠ`m KaMr boH$ BWo Zm§Xm`bm Ambr. `m KaMo Hw$imMma gdmîUrÀ`m hmVr ìhmdoV, hr
AmË`m§Mr BÀN>m AmnU nwar Ho$br. nU Amnë`m ~m`H$moda AmnU AÝ`m` H$arV AmhmoV `mMr OmUrd
Ë`mbm hmoV Zmhr. H$maU hÅ>r ñd^md. Zdam-~m`H$moMo Amnbo g§~Y§ XwamdboV ho Hw$UmÀ`mhr bjmV `oD$
Z`o åhUyZ nÕVeranUo Ver H$miOr KoVmo.
Amnë`m KaMr gd© O~m~Xmar BZm_Xma KamÊ`mMr gyZ åhUyZ H$ë`mUrZo {eamda KoVbr `mMm
Ë`mbm gmZ§X A{^_mZ dmQ>Vmo. nU Vmo Vgm ì`ŠV H$arV Zmhr. ~m`H$moMo H$Yr MmaMm¡KmV H$moS>H$m¡VwH$
H$arV Zmhr. H$m {VMr gmdbr AWdm ñne© Amnë`m gdmªJmda nmSy>Z KoD$ eH$V Zmhr. `mCbQ>
H$ë`mUrZo Amnbr {dYdm ~hrU H$merMo b½Z Amnbm _m_o^mD$ `ed§Vmer Ho$bo. {VZo EH$m {dYdoMm
nwZ{d©dmh OmUrdnyd©H$ Ho$bm `mMm Ë`mbm AmZ§X hmoÊ`m EodOr amJM `oVmo. Ë`mÀ`mhr nwT>o OmD$Z
H$merÀ`m _wbmMo ~mago Vr _moR>çmZ§ KmbVo. Ë`m _wbmbm Am{U H$merbm Oo Xm{JZo KmVbo OmVmV, Vo
AmßnmH$mH$m§À`m ~m`H$moMo ñÌrYZ åhUyZ R>do bob.o nU hrM Xm{JÝ`mMr noQ>r _wH$w X§ mZo Mmoabr Am{U Ami
Amnë`m ~m`H$moda KoVbobm nmhÿZ Ë`mbm dmB©Q> dmQ>V.o nU Vmo H$mhrM H$aV Zmhr. H$maU KamÊ`mMr A~«y
Kmbdbr hm amJ Ë`mbm ghZ hmoV Zmhr. BVHo$M Zmhr Va Xm_y {H$Vr Ho$bo Var Amnbm KaJS>r. d`modÕ ¥
Agbm åhUyZ H$m` Pmb§? Ë`mÀ`mgmR>r {hZo Cndmg H$amdm `mMoM Ë`mbm AmíM`© dmQ>Vo. Zdè`mnojm
KaJS>r {hbm _hÎdmMm dmQ>Vmo `mMm Ë`mbm amJ `oVmo. O|ìhm KQ>ZMo m CbJS>m hmoV OmVmo Voìhm _mÌ Ë`mbm
Amnë`m H¥$Ë`mMm níMmVmn hmoVmo.
AmOda AmnU Amnë`m ~m`H$mobm ào_ {Xbo Zmhr H$s ào_mMm EH$ eãXhr CÀMmabm Zmhr.
{VÀ`m{df`r Amnë`m _ZmV J¡ag_OmMo T>JM gmMV Jobo. nU Or ~m`H$mo Amnë`m AmOmanUmV
Amnbr _Zmo^mdo godm H$aVo Ë`m ~m`H$mobm AmnU g_OmdyZ KoVbo Zmhr `mMr Ë`mbm I§V dmQ>Vo.
níMmVmnmZo nmoibobm dmgy {Vbm eodQ>r åhUVmo. ""H$Zy ñÌrÀ`m XwîQ>nUmZ§ _r AmYrM \$ma IMyZ
Jobmo`. AmVm VwÂ`m Mm§JwbnUmZ§ _bm WH$dyZ Q>mHy$ ZH$mog. Vy \$ma Mm§Jbr Amhog J§. _bm Iyn hdr
Amhog. nU ho ~K H$ë`mUr, Am_À`m `m dmñVybm gwIr OmoS>n§ nmhdV Zmhr. VwPm JwUr ñd^md ~KyZ
_bm VwPr OmñVM H$miOr dmQy> bmJbr Amho.'' (n¥îR> 5)
AmOda AmnU {hbm g_OyZ Z KoVm {hÀ`mda AÝ`m`M Ho$bm. nU `m KamÊ`mMr à{VîR>m
gm§^miÊ`mV YÝ`Vm _mZUmar H$ë`mUr Amnë`mda EH$V\$s© ào_ H$arV Ambr. H$Yrhr {VZo Amnë`mbm
CUo-CVma ~mobyZ Amnbm An_mZ Ho$bm Zmhr. Amnë`m Zdè`mMm An_mZ H$ê$ ZH$mo åhUyZ Amnë`m
^mdmbm X_ XoUmar H$ë`mUr {demb _ZmMr Amho. Amnë`m dmJÊ`m-~mobÊ`mVyZ Amnë`mda Ambobo
g§H$Q>, ^mdmZo Ho$bobm MmoarMm Ami, Ë`mMm {VZo Ho$bobm IaoImoQ>onUm bjmV KoVm níMmVmnmZo

88
nmoibobm dmgwXdo AñdñW hmoVmo. Ë`mÀ`m S>mù
o `mÀ`m nmnÊ`m AmobmdVmV Am{U AmË`mMo ~mob Ë`mÀ`m
H$mZmda nS>VmV.
""JwUmMr _mPr ~mB© Vr. \$ma N>i Pmbm J§ VwPm... dmgwXodm, `m KamV KaÀ`m bú_rMm Zoh_rM
N>i hmoV Ambm` ao. nU _mÂ`m _wbm, _mÂ`m hmVyZ Ag§ ìhm`bm ZH$mo hmoV§ ~m~m...! Om dmgy {Vbm
KoD$Z Om. \$ma Cera Pmbm` AmYrM. \$ma Cera Pmbm`.''
AmË`m§À`m dŠVì`mVyZ dmgy gmdaVmo Am{U H$ë`mUrbm KoD$Z EHo$H$ {OÝ`mMr nm`ar MTy>Z da
OmVmo. AË`§V gmbg-gmoÁÁdi Aer hr ì`{ŠVaoIm Agbr Var {VVH$sM hoHo$Imoa, EH$H$ëbr
ì`{ŠV_ÎdmÀ`m H§$Jmoè`m§Zr Vr ZQ>bobr Amho.
4.6.3 AmßnmH$mH$m
dmgwXodmMo MwbVo åhUOo AmßnmH$mH$m. dmS>çmVbm H$Vm© nwéf. dmgwXodmMo AmB©dS>rb O|ìhm dmabo
Voì§ hm `m dmS>çmMo H$V}nU Amßnm H$mH$m§À`mH$So> Ambo. Ë`m§Mo AmB© Am{U XmXm åhUOo dS>rb \$ma amJrQ>,
Vm_gr àd¥VrMo hmoVo. Am`wî`mV Ë`m§Mo EH$_oH$m§er H$Yr nQ>bo Zmhr. Ë`mVë`m Ë`mV AmB©Mm ñd^md Va
A{VOhmb hmoVm. {VZ§ R>adboë`m _wbrerM Amnë`m _wbmZ§ b½Z Ho$b§ nm{hOo. Vo b½Z _moS>Ê`mMr
Hw$UmMrM qh_V Zgm`Mr. grVm C\©$ _§Jb ZmdmÀ`m _wbrer Amßnm§Zr b½Z Ho$bo. {VÀ`mnmgyZ Ë`m§Zm
H$mer ZmdmMr _wbJr Pmbr. EH$m§VmV _§Jc Ë`m§Zm gmho~ åhUm`Mr. AmßnmH$mH$m§Mm g§gma AÜ`m©daVr
gmoSy>Z Vr Z naVrÀ`m dmQ>oda Jobr. Vo§ìhmnmgyZ `m KamVb§ KanUM g§nb§ `mMr I§V Ë`m§À`m _Zmbm
bmJyZ am{hbr. ~m`H$moÀ`m AmR>dUrZo hido Pmbobo AmßnmH$mH$m BWo nhm`bm {_iVmV.
`m KamV gwdmerU hdr. KamMo gJio Hw$imMma W§S> nS>boV Vo Zì`mZ§ gwê$ H$am`Mo AgVrb Va
nwVÊ`m dmgyMo b½Z H$aUo _hÎdmMo hmoVo. nU Vmo EoH$V Zmhr åhUyZ Vo {MS>bo hmoVo. amJmZ§ ~o^mZ Pmbo
hmoVo. dmgwXodmbm {MSy>Z Vo åhUmbo, ""T>m|Jr, Xm§{^H$... ZH$mo H$ê$g b½Z. ZH$mo nmhÿg _mP§ Vm|S>. _rM
OmVmo Ka gmoSy>Z. VwÂ`mgmR>r AS>Hy$Z nS>bmo hmoVmo `m O§OmimV. nU Vwbm _mPr qH$_V Zmhr. _bm nU
VwP§ Vm|S> nhm`M§ Zmhr. Mmbbmo _r... Zoh_rH$aVm OmVmo.'' (n¥îR> 3) BWo Ë`m§À`m amJrQ> ñd^mdmMo Xe©Z
KS>Vo. nU Ho$di Am§Yù`m ~{hUrÀ`m ào_mImVa Vo dmgwXodmMo b½Z _madmS> àm§VmVë`m H$ë`mUrer
H$ê$Z Q>mH$VmV.
bú_rÀ`m nmdbmZo H$ë`mUr Zm§Xm`bm `oVo Iar. nU hr nmoa gwImV ahmdr åhUyZ AmßnmH$mH$m
OrdmM§ amZ H$ê$Z {Vbm gwIr R>do Ê`mMm à`ËZ H$aVmV. KamV gdmîU Zmhr åhUyZ ~§X nS>bb o o Hw$iY_©,
Hw$imMma OmoamZo gwê$ H$aVmV. Cnmg Vmnmg Va Mmby hmoVoM. nU Ë`mbm OmoS> d«Vm§Mr, gUm§Mr,
CËgdm§Mr XoVmV. gË`Zmam`U H$am, ~moS>U ^am, Zdg-gm`mg nwao H$am. _ohþU§ Oodm` Kmbm. Ago gwê$
hmoVo.
H$ë`mUrÀ`m AmJ_Zm_wio ~ohÔ Iyf Pmbobo AmßnmH$mH$m gwZoda nwÌdV ào_ H$arV hmoVo. KamVbm

89
{VMm dmda nmhÿZ Vo AmZ§XZz Jobo hmoV.o ""~m`H$mo Joë`mnmgyZ Joë`m Xhm dfm©V AS>{H$Î`mbm Kmgmd§ Ag§
Hw$Umbm dmQ>b§ ZìhV§. nU VmoM AS>{H$Îmm Zì`m ê$nmV V~H$mV ~KyZ Vo gwImdyZ OmVmV Am{U åhUVmV,
""gyZ~mB©M§ H$m_ {XgV§`.'' (n¥îR> 21)
nwÝhm Vo Amnë`m gwIX g§gmamÀ`m AmR>dUrV a_yZ OmVmV. {VM§ H$m¡VHw $ H$aVmV. gË`Zmam`UmÀ`m
nyOoÀ`mdoir Vo {Vbm, ""gm¡^m½`dVr ^d.'' Agm Amerdm©X XoVmV.
O|ìhm S>moio {Q>nrV {OZm CVê$Z OmUmè`m H$ë`mUrH$So> Ë`m§Zr nm{hbo V|ìhm Ë`m§À`m bjmV Ambo
""hr gwIr Zmhr, hr _wbJr Xw:Ir Amho. {VÀ`m S>mù
o `mV H$méÊ` Amho. Mohè`mda Zì`m ZdarMr Pimir
{XgV Zmhr. H$m ~a§ Ag§?'' (n¥îR> 34) `m àíZmZo Vo AñdñW hmoVmV. hÅ>mZ§ hr Jar~mKaMr nmoa `m
KaMr gyZ åhUyZ AmUbr. nU `m d¡^dg§nÝZ KamV Aly T>mirV am{hbr; `mMo Ë`m§Zm Xw:I hmoVo;
""KaÀ`m bú_rbm gwIr R>do b§ nm{hOo;'' `mMr Ë`m§Zm OmUrd hmoV.o ~m`H$moÀ`m \$moQ>mHo $So> ~KyZ AñdñW
A§V:H$aUmZo åhUVmV, ""_§Jbm, H$ë`mUr Xw:Ir H$îQ>r Pmbr Va Vmo gJim Xmof _mPm. _r {VÀ`m
XxX£dmbm H$maUr^yV Pmbmo.'' (n¥îR> 34) `m {dMmamZo Vo AñdñW hmoVmV.
nU hrM H$ë`mUr Amnë`m {dYdm nmoarM§ H$merM§ b½Z Amnë`m _m_o^mdmer `ed§Vmer H$ê$Z
XoVo. àma§^r hmXê$Z Jobobo Amßnm H$mH$m Z§Va _mÌ gwImdyZ OmVmV. Amnë`m ZmVd§S>mM§ ~mag§ OmoamV
hmoVbo o nmhÿZ ^mamdyZ OmVmV. ñdV:M§ Xw:I Camer H$dQ>miyZ BVam§À`m gwImer g_ag Pmbobr H$ë`mUr
`m KaMr J¥hbú_r Amho. AZ§V AnamY H$iV Z H$iV {VÀ`mda Pmbo. hmoV am{hbo. nU Hw$Umbmhr
Z XxImdVm, Amnb§ Xw:I Camer H$dQ>miyZ Vo gmogyZ KamÊ`mMm Zmdbm¡{H$H$ H$aUmè`m nmoarMo éng§nÝZ,
JwUg§nÝZ OrdZ nmhÿZ gwImdVmV.
H$m§hrgo hido, ào_i, hÅ>r, amJrQ> Ago ZmZm{dY nXa Ë`m§À`m ñd^mdmMo BWo {XgyZ `oVmV. KaMm
H$Vm© nwéf åhUyZ Ë`m§Mr {M{ÌV Ho$bobr ì`{ŠVaoIm hr A{YH$ AmIrd, aoIrd, R>gR>erV ñdénmV
{M{ÌV H$aÊ`mV bopIH$m `eñdr Pmbobr Amho.
4.6.4 AmZ§Xr AmÎ`m
dmgyXodmMr hr AmÎ`m. AmßnmH$mH$m§Mr hr Am§Yir ~hrU Amho. Amnbm ^mD$ dmabm. ^mdmMr
~m`H$mo dmabr. Ë`m§M§ nmoa åhUOo dmgwXod. Xxgam ^mD$ Amßnm, Ë`mMr ~m`H$mo gm{dÌr C\©$ _§Jbm Vrhr
AerM AH$mbr Jobr. {VÀ`m AmR>dUrda Amßnm OJVmo`. {Vgam ^mD$hr AgmM Jobm. Ë`mMr ~m`H$mo
gm{dÌr {VÀ`m nXamV VrZ _wbo. _wHw$§Xm, _hmXod, _§Xm `m§Zm gm§^mirV, Vr OJVo Amho. AmßnmH$mH$mMm
nmoaJm {dZm`H$ Ë`mMr ~m`H$mo B§{Xam ê$nmZ§ ~oVmMrM Amho. nU {VMmhr Zdam AH$mbr Omdm. EH$ EH$
åhUVm `m KamÊ`mbm hm H$gbm emn Amho? H$s Á`m§Mo g§gma AÜ`m©daVrM H$mob_Sy>Z nS>mdoV. `m
KamÊ`mbm gdmîUtMm ghdmg bm^UmaM Zmhr H$m? Aem ZmZm{dY {dMmam§Zr Amnbo Am§YionUmMo
Xw:I nmR>rda Q>mHy$Z ^mdm§À`m gwIr g§gmamMr ñdßZo nhmUmar hr AmZ§Xr AmË`m. AH$mbr dmY©Š`mZo
WH$br Amho. {VÀ`m _ZmMr EH$gmaIr Kwg_Q> hmoVo Amho. H$maU BWë`m `m dmS>çmVë`m ~m`H$m
90
EH$_oH$sbm g_OyZ Z KoVm EH$_oH$mda AmJnmIS> H$ê$Z {MS>{MS> H$arV Amnbo OrdZ H§$R>VmhoV. `mM§
Xw:I {Vbm _moR>§ Amho.
AmO dmgwXod _moR>m Pmbm. Mm§Jbr n§M{der JmR>br. {ZXmZ Ë`mZoVar b½Z H$amdo Am{U `m KamV
gdmîU ñÌr Zm§Xmdr hr {VMr _Zmo_Z YmaUm Amho. ""Amnb§ Ka åhUOo Hw$iY_m©M§ Ka, KamV EH$hr
gdmîU Zmhr. Hw$imMma H$gm nma nmS>m`Mm?'' (n¥îR 4) hm {Vbm {VÀ`m A§V:H$aUmbm gVmdUmam àíZ
Amho. {ZXmZ EImXr Jar~mMr nmoa Var `m KamV bú_rÀ`m nmdbm§Zr Zm§Xm`bm `mdr. Ë`m Jar~mÀ`m
Am{edm©XmZo Var Vmo A_§Jb emn YwVbm OmD$ Xo. ho {VMo _Zmo_Z B©ídamH$So> _mJUo Amho. H$maU gJio
gU g_ma§^ `oVmV, OmVmV nU gdmîUr{edm`. åhUyZ Vr dmgwXodmbm åhUVo, ""b½Z H$a ~m~m, KamV
gdmîU AmU.'' (n¥îR 6)
b½Z H$ê$Z _moH$ir Pmbobr AmZ§Xr A§V:H$aUmVyZ gwImdyZ OmVo. nU H$ë`mUr Ia§M gwIr Agob
H$m? hm {Vbm àíZ gVmdVmo. `m KamVë`m ~m`H$m§Zm BVam§À`m gwI Xw:ImMr H$miOr Zmhr. ñdmWm©Z§
~a~Q>bëo `m Am{U AH$mbr Ambob§ d¡Yì` gm§^mirV boH$am ~mim§da, Wmoam _moR>çm§da amJ-amJ, {MS>-
{MS> H$arV OrdZ OJUmè`m AmhoV. H$ë`mUr _mÌ gdmªZm g_OyZ KoV.o nU `m {Vbm g_OyZ KoV ZmhrV.
Á`mZ§ AmYmamMm hmV Úmdm Vmo Zdam åhUUmam dmgwXodmZ§gwÕm nmR> {\$admdr `mMo {Vbm EH$sH$So> dmB©Q>
Va dmQ>VMo . nU XxgarH$So> KamV gdmîU Zmhr åhUyZ ~§X nS>bb
o o Hw$iY_© OmoamV gwê$ Pmbo. Cnmg Vnmg
Va Mmby hmoVMo . nU Ë`mV d«Vm§Mr, gUm§Mr, CËgdm§Mr ^a nS>br. gË` Zmam`U H$am, ~moS>U ^am, Zdg
gm`mg H$am, _ohÿU Oodm`bm ~mobdm Aem H$m¡Qw>§{~H$ CËgdm§Zr Ka ^ê$Z Jobo. `mM§ {Vbm g_mYmZhr
dmQ>Vo. nU KamVë`m BVa ~m`H$m§M§ dmJU§ _mÌ {Vbm AñdñW H$aVo Amho.
""`m S>moù`m§Mo YZr Jobo. Ë`m§À`m gmo~Vrbm S>moioM nmR>dyZ {Xbo... XxIU§ dmTy>Z ÑîQ>rM Jobr...
gyZ~mB© Vê$U d` åhUOo noQ>Vm A½Zr, H$Yr ñdV:M OiyZ OmD$ H$iV Zmhr. H$Yr Xxgè`mMr AmhþVr
nSo>b bjmV `oV Zmhr...'' S>moio Joë`mM§ Xw:I H$YrM Ho$b§ Zmhr.'' nU gyZ _wI ~KVm `oV Zmhr. hr
Amnbr I§Vhr Vr ì`ŠV H$aVo. nU nm` Xm~Umè`m H$ë`mUrÀ`m S>moù`mVbo Aly O|ìhm {VÀ`m nm`mda
nS>VmV. V|ìhm Vr AñdñW hmoVo. hr nmoa Amnë`m g§gmamV gwIr Zmhr `mMr {Vbm OmUrd hmoVo.
""gmgy~mB© Amnë`mbm _r {_imbo. nU _bm H$moUrM {_imb§ Zmhr.'' (n¥îR 42) {VMo H$V©ì` {Vbm
AñdñW H$aVo. H$maU dmgwXod åhUmbm hmoVm. ""Vwbm gyZ {_iob nU {Vbm H$moUrM {_iUma Zmhr.''
dmgwXodmÀ`m `m ~mobÊ`mMr {Vbm AmR>dU hmoVmM Vr hmXê$Z OmVo. EH$m nmoarM§ H$ë`mU hmoÊ`mEodOr
AmnU {Vbm Xw:ImÀ`m ImB©V bmoQ>br åhUyZ AmVë`m AmV {VM§ _Z AmH«§$XZ H$ê$ bmJVo. AñdñW
A§V:H$aUmZo Vr Xw:ImMo H$T> [aMdy bmJVo.
H$merM§ b½Z `ed§Vmer H$ê$Z XoD$Z Amnbo _mhoa Va OmoS>VM
o nU EH$m {dYdobm gdmîUVoMm _mZ
Zì`mZ§ {_idyZ XoVo. åhUyZ H$ë`mUrMm AmË`mbm A{^_mZ dmQ>Vmo. nU H$merÀ`m ~mi§VnUmbm
H$ë`mUrda ~maemÀ`m {Xder Xm{JZo Mmoaë`mMm Amamon hmoVmM Vr hmXê$Z OmVo. nU O|ìhm Iar
91
n[apñWVr g_OVo V|ìhm Vr gwImdyZ OmVo. Amnë`m ^mdmÀ`m _mKmar `m Kambm KanU AmUyZ XoÊ`mV
a_bobr, XxXd£ mZo Am§YionUmM§ Xw:I Camer H$dQ>miyZ Cd©[aV Am`wî` H§$R>Umar AmZ§XrAmÎ`m åhUOo `m
KaM§ AmT§>M Amho Ago åhUmdo bmJob. {VÀ`m Ë`mJmda, g_OwVrda, `m KaMm hm S>mobmam C^m Amho
ho bjmV `oVo.
4.6.5 Xm_y
BZm_Xmam§À`m dmS>çmV bhmZmMm _moR>m Pmbobm, H$moH$UmVyZ Ambobm Am{U EH$m S>moù`m§Zr
Am§Yim Agbobm KaJS>r åhUyZ H$m_ H$aUmam BZm_Xmam§À`m dmS>çmVbm Á`oîR> Am{U d`mod¥Õ Agm
nwéf åhUOo Xm_y hmo`. Ë`mÀ`m ^mdmZo Ë`mbm BWo AmUbm Am{U ^mD$ {ZKyZ Jobm. nU \$maer IiIi
Z H$aVm, KamXmambm g_OyZ KoUmam Xm_y åhUOo `m dmS>çmMm MmbVm ~mobVm B{Vhmg Amho. `m dmS>çmV
H$ë`mUrbm g_OyZ KoUmè`m§_Ü`o Xm_yMm qghmMm dmQ>m Amho.
""amUr_m± AmnU gVrnyOZmbm OmUma Zmhr? Amnë`m gmgy~mB© Om`À`m. Ë`m§Mr àWm AmnU nwT>§
Mmbdmdr EdT>r àmW©Zm.'' (n¥îR> 40) H$maU `m KaÀ`m arVr^mVrMr, g§ñH¥$VrMr AmoiI Oer Vmo `m
KamV Zì`mZo Amboë`m H$ë`mUrbm H$ê$Z XoVmo Vg§M Ë`m_mJMr H$maU{__m§gmhr nQ>dyZ XoVmo. ""_m±,
amOñWmZÀ`m B{VhmgmV AZoH$ pñÌ`m§Zr Omohma Ho$bm. Ë`mMr ñ_¥Vr åhUyZ Xadfu nyOm H$aVmV. XodH$s
_m± Xadfu Om`À`m. XodH$s _m± hr Vw_Mr gmgy Xadfu hr na§nam nmiV hmoË`m. Ë`m§À`m AH$mbr OmÊ`mZo
I§{S>V Pmbobr Am{U AmOda MmbV Ambobr hr na§nam Vwåhr nwT>o Mmbdmdr.'' (n¥îR> 40) hmM `m
_mJMm àm§Oi hoVy Agë`mMo Vmo H$ë`mUrbm nQ>dyZ XoVmo. nU ñdV:H$So> d`mod¥Õ AgyZhr H$_rnUm
KoD$Z åhUVmo,
""_r am§JS>m _mUyg, ñdV: {dMma H$Yr Ho$bmM Zmhr. XodH$s _m±Zm Á`mV lÕm dmQ>br Ë`mV _bmhr
dmQ>br. _m±Or Joë`mZ§Va _r Xadfu OmVmo. gVrÀ`m Mm¡Wè`mda \w$b§ dmhÿZ `oVmo.'' (n¥îR 40) Aer
ñdV:M AmOda lÕoZ§ H$arV Amboë`m H¥$VrMr H$~wbrhr XoD$Z Q>mH$Vmo. BWo Ë`mÀ`m ñdÀN> _ZmMm
àm§OinUmM {XgyZ `oVmo. ""XodH$s _m± gVr Joë`m. hmo` `m _mÂ`m S>moù`m§Zr nm{hb§`.'' Ago gm§JyZ
H$ë`mUrbm Vmo AmM§{~V H$aVmo. {VMr AñdñWVm AmoiIyZ åhUVmo, ""Vmo \$ma _moR>m B{Vhmg Amho _m±.
XodH$s _m±M§ gJi§M {d{MÌ, gJi§M Abm¡{H$H$... gm§JrZ, gm§Jm`bmM hd§, nadm Amnë`m ~½JrVyZ
Mbm, PwZPwZ Jmdr... {VW§ gVrMr nyOm H$am. `oVmZm dmQ>Vo gJir H$hmUr gm§JrZ.'' (n¥îR> 41) åhUyZ
H$ë`mUrbm Vmo eãX XoVmo.
Am{U _hmamîQ´>mVyZ _madmS>mV Amboë`m KamÊ`mMr H$Wm Vmo {Vbm EoH$dVmo. H$ë`mUr Vr H$mZ XoD$Z
EoH$Vo.
""XmXmgmho~ YramMm _mUyg. H$îQ> H$amdoV Va Ë`m§ZrM. Ajae: _mVrVyZ gmoZ§ {nH$db§` Ë`m§Zr.
{eamda AmoPr ¿`mdrV Ë`m§ZrM. ^mdm ~{hUrM§, Ë`m§À`m nmoam~mimM§, gJù`m§M§ gJi§ Ho$b§ ~Km. nU

92
Ë`m§À`m hmVmbm `e Amb§ Zmhr. amUr _m± EdT>çm nwÊ`dmZ AgyZhr Ë`m _mUgmMm ñdV:Mm g§gma _mÌ
Xw:ImMm Pmbm. ~m`H$mo M§{S>H$o Mm AdVma. N>i N>i N>ib§ Ë`m Xod _mUgmbm.... _r bhmZ hmoVmo. nU
Ë`m ~mB©Mm H$amarnUm Mm§Jbm AmR>dVmo`. EdT>m gmoÝ`mgmaIm Zdam. nU H$Yr ào_mZ§ Oodm`bm KmVb§
Zmhr H$s, Ë`m§M§ XxIb§-Iwnb§ nm{hb§ Zmhr. \$ma {Jib§ _mbH$m§Zr. _wH$mQ> gmogb§. Zdam AmOmar nS>bm
Va ~mB© _mhoar {ZKyZ Jobr. godm Ho$br AgVr Va gJirM nmn§ YwVbr AgVr. nU Zdè`mda ào_ H$aU§
R>mD$H$M Zmhr Ë`m§Zm. Ë`mV Wmoaë`m _mbH$m§Zr hm Kmoi KmVbm... n{hbm d{hbm _wbJm. ^mar bmS>Ho$
hmoVo gdmªMo, {Xgm`bm hoM én ~Km Vw_À`m _mbH$m§gmaI§. {Xdg^a Imd§, ß`md§, Vmb_rV A§J bmb
H$amd§,§ Kar Amë`mda Madr^a XzY ß`md§ Agm ImŠ`m hmoVm. ~mnmZ§ O§J O§J nN>mS>b,§ nU {ejU Zmhr
Va Zmhr KoVb§. {_géQ> \w$Q>br Zmhr VmoM Kmoi KmVbm. Vmb_rMm ZmX gwQ>bm. V_memVë`m EH$m
~mB©À`m ZmXr bmJbo. XmXmgmho~m§Zr ZmZm Cnm` Ho$bo. eodQ>r Amnë`m bmS>Š`m _wbmÀ`m H$ë`mUmgmR>r
nmoam~mim§Zm KoD$Z BH$So> Ambo. XmXmOtZr `m dmid§Q>mV hm dmS>m C^m Ho$bm. CÎmaoV \$S>H$bobm hm
X»IZMm {X_mI Amho. {VH$S>Mm eoVH$ar åhUyZ Ambm Am{U ñdV:À`m H$V©¥ËdmZ§ g§J_adar XJS>mMr
ImU IaoXr Ho$br. [aH$må`m hmVmZ§ Ambo Am{U ^aë`m Am|OirZ OJbo. AOyZ bmoH$ JwU JmVmV Ë`m§M.o
BWbm amOm C_Xm _mUyg. nmM _wb§ hmoVr Ë`mbm. ÑîQ> bmJmdr Aer hþema, JwUr. XmXmgmho~m§Zr
ZmZm IQ>nQ>r Ho$ë`m Am{U Amnë`m Wmoaë`m boH$mbm amOdmS>çmV àdoe {Xbm. Wmoaë`m Hw$_mam§À`m
g§JVrV am{hbo Vw_Mo gmgao. {eH$ma H$a, àdmg H$a, S>mJ| a_mÏ`mdê$Z amZmdZmV qhS>, nmIa§ _ma `mVM
Wmoabo YZr a_bo. {eH$marMm ZmX bmJbm. XmXmOtZr gwQ>Ho$Mm {Z:ídmg gmoS>bm.
YmH$Q>r _wb§ {eH$V hmoVr. Amßnmgmho~ Va \$maM hþema. ZmZmgmho~ {eH$m`M§ ZmdM KoB©ZmV.
XmXmOtZr _mñVa R>odbm Ë`m§À`mgmR>r. {eH$m`Mm Amd AmUbm, EH$ {Xder hQy>ZM ~gbo. _r qhXr
Zmhr _amR>r {eH$Uma åhUmbo. d{S>bm§Mm Agm N>i Mmbdbm hmoVm. Vmo gmYy nwéf nmoam§gmR>r OrdmM§ amZ
H$aUmam. BH$So> _madmS>mV _amR>r {eH$dm`bm H$moUr {_imb§ Zmhr. Va {VH$Sy>Z H$moH$UmVyZ _mÂ`m
Wmoaë`m ^mdmbm amdOrbm ~mobmdyZ KoVb§. amUr _m± Wmoabm ^mD$ nU _bm _mÂ`m dS>bm§gmaIm hmoVm.
Vmo H$moH$UmV emioV _amR>r {eH$drV hmoVm. Iyn hþema hmoVm. gmaIm dmMV Agm`Mm. AmB©-
dS>rb hmoVo Vmoda O_b§. nU Vr XmoK§ _bm Q>mHy$Z {ZKyZ Jobr. Vo§ìhm ^mdmda Am^mi \$mQ>b§. VmoM
XmXmOtM§ nÌ Amb§. _mÂ`mgma»`m Pwaimbm KoD$Z ^mD$ BH$So> Ambm. _mPr àH¥$Vr Mm§Jbr `mM§ H$maU
`m KaM§ Z_H$ ImVmo` Zm, Ë`m_wi| Agob. _mPo S>mio o ~Km, bhmZnUmnmgyZM AYy, emim Pmbr Zmhr.
nU ^mD$Z§ _bm Iyn Iyn gm§Jmd§, dmMyZ XmIdmd§, ehmU§ Ho$b§ Ë`m§Z§ _bm. Ago gm§JyZ Vmo _r H$moU
Hw$R>bm, BWo H$gm Ambmo `mMr OmUrd H$ê$Z XoVmo. nU ñdV:M§ b½Z, ~m`H$mo, _wc§ qH$dm ^mdmg§X^m©V
Vmo H$m§hrM ~mobV Zmhr. \$ŠV AmË_r`VoZo åhUVmo.
""amUr _m± hm dmS>mM _mP§ n§T>anya. BWbr _mVr BW§ nS>br H$s Pmb§. OJbmo Amho Vw_À`m
YÝ`mgmR>r. XodH$s _m±Zm dMZ {Xb§ hmoV§. Vo nwa§ Pmë`m{edm` _ê$Z OmUma Zmhr. Vw_À`m _mbH$m§Zm
93
A§Jm-Im§Úmda dmT>db§. AmVm Ë`m§À`m boH$ambm nm{hb§ H$s S>moio {_Q>m`M§. ñdJm©V OmD$Z _m±OrÀ`m
nm`m§da S>moH§$ R>odyZ gm§JrZ. YmH$Q>çm YÝ`m§Zm bú_r {_imbr, gwImV AmhoV Vo.''
Vw_À`m gmgy~mB©Zr {Xbob§ dMZ nwao H$aÊ`mgmR>rM _r {Od§V Amho. `mMr OmUrd Vmo H$ê$Z XoVmo.
H$maU bhmZnUmnmgyZ Ë`m§Zr \$ma ^moJb§`. ^aë`m KamV EH$Q>oM am{hbo. Ë`m§À`m _Zmda Imob
AmKmV PmboV. bhmZnUmVM ZH$mo Vo EoH$b§. ImoQ>§ Vo nm{hb§. ImîQ> AmOrZ§ Ë`m§Zm AmB©M§ gwI {_iy
{Xb§ Zmhr. Ë`m_wio H$S>dQ>, {VagQ> Pmbm Ë`m§Mm ñd^md. _m±, nm`m nS>Vmo Vw_À`m, EH$ {dZ§Vr Amho.
AmYr YmH$ë`m YÝ`m§À`m AmB©© ìhm. _J Vw_À`m hŠH$mM§ Vw_À`mH$So> MmbV `oBb © . Ë`m§Zm AmB©Mr _m`m
hdr Amho.'' (n¥îR> 36) Ago AmdOy©Z Vmo H$ë`mUrbm gm§JVmo. Ë`m_mJo `m KamÊ`m{df`r Ë`mbm
dmQ>Umam AmXa, ào_ Am{U H$miOrhr {XgyZ `oVo.
ZmoH$am{df`r AmXa, AmË_r`Vm, ào_, {Oìhmim XmIdUmar Vw_Mr gmgy hmoVr. `mMr OmUrd Xm_yZo
H$ë`mUrbm H$ê$Z {Xbr. Ë`m H$moUË`mhr amOKamÊ`mVë`m ZìhË`m. nU amOKamÊ`mÀ`m AmlrV hmoË`m.
EH$ Va ho b½Z H$am ZmhrVa aoí_mer b½Z H$aVmo Agm hÅ> hmoVm Ë`m§Mm. Vo àH$aU nmhÿZ XmXmgmho~m§Zr
XmoZ {Xdg ñdV:bm XodKamV H$m|Sy>Z KoVb§ hmoV§. Ë`m§À`m ~m`H$moZ§ Va C^m Xmdm _m§S>bm hmoVm. Ë`m§Zr
ho àH$aU EoH$b§ hmoV§ Am{U gJim Xmof Zdè`mbmM {Xbm. XmXmgmho~ Ë`m§M§ Z EoH$Vm Amnb§ Jmd gmoS>y Z
BH$S§> Ambo. Wmoaë`m _m±gmho~ Oi\$iV hmoË`m. hr ~mB© H$OmJ, T>mbJO hmoVr. grVmH$mHy$, gm{dÌrH$mHy$
Ë`m§À`m _mhoaÀ`mM JmoVmdù`mVë`m.
grVmH$mHy$ bmI JwUmMr ~mB©, Amßnmamd gwIr Pmbo. nU Ë`m§Zm MQ>H$m bmdyZ Vr Jobr Va
gm{dÌrH$mHy$§Zr ZmZmgmho~m§Zm ^mOyZ Imëb§ ~Km. AmYrM AmOmar, AeŠV _mUyg. ~m`H$mo _wbm§Zm
Q>mHy$Z {ZKyZ Jobm. VrZ _wbm§À`m Aem VrZ Vèhm. AmZ§Xr _wbJr nU AH$mbrM Jobr Am{U Mmar~mOyZ§ r
Am^mi \$mQ>b.§ nU XmXmgmho~m§Zr ñÌrÀ`m Hw$ebVoZ§ g§gmamMm S>mb o mam Ë`m§Zr gm§^mibm. {OVHo$ I§~ra
hmoVo. {VVHo$M ào_i, _m`miy hmoVo.
XodH$s~mBªMr Mm¡H$er Ho$br. _wbrM§ KaHw$b erbmM§ hmoV§. _wbmM§ ê$n bmImV EH$ hmoV§. _bm
nmR>dyZ XodH$s~mB©À`m AmB©bm ~mobmdyZ KoVb§. Wmoaë`m YÝ`mZr gJim B{Vhmg H$m§hrhr Z bndVm
gm§{JVbm V|ìhm Vw_À`m gmgw~mB© XodH$s _m± åhUmë`m,
""Amnë`m nm`m§Mr gm¡J§Y, Oo Z{e~r `oB©b Vo ^moJrZ. _ZmZ§ Ë`mZm dab§`. AmVm Xxgè`m
nwê$fmÀ`m ÑîQ>rg _mP§ ZI Oar nS>b§ Va Hw$imbm H$mir_m bmJob _mÂ`m. åhUyZ aOnyV ñÌrbm gy`©
Am{U {VMm ñdm_rM \$ŠV nmhVmo.''
nU Wmoaë`m AmB© gmho~m§Zr Ka S>moŠ`mda KoVb§. Ìm½`mZ§ Ë`m åhUmë`m, ""EH$doi Vr ZmMUmarZ
Mmbob nU hr na^mfoMr, naOmVrMr _wbJr KamV KoUma Zmhr.'' (n¥îR> 49)
XmXmgmho~ eãXmMo nŠHo$ hmoV.o Vo hma ImUmao ZìhVo. XmXmgmho~m§Zr gJù`m§er g§~Y§ VmoS>y Z Q>mH$bo
94
Am{U n{hë`m d{hë`m _wbmM§ b½Z WmQ>m_mQ>mV H$ê$Z Q>mH$bo. Ë`m§Zr g_mYmZmMm gwñH$mam Q>mH$bm. nU
n{hë`mM amÌr XodKamg_moaÀ`m ImobrV XodH$s _m±bm bmoQy>Z {Xbobr nm{hbr. VoìhmM Ë`m§Mr H§$~a
IMbr. åhmVmè`mZ§ Xodmda AlyM § m A{^foH$ Ho$bm. nU Xod Ðdbm Zmhr. nU XodH$s _m±Zr Zdè`mMm N>i
Am{U gmgyMm OmM _wH$mQ>çmZ§ ghZ Ho$bm. b½Z hmoD$Zhr Hw$§dma am{hbr XodH$s _m±. XmoZ df© Pmbr Var
Zdè`mZ§ ñne© Ho$bm Zmhr. H$OmJ gmgyZ§ _wbmMr Am{U gwZoMr JmR> nSy> {Xbr Zmhr. `mCbQ> ""_wbJr
dm§P Amho, _wbmM§ Xxga§ b½Z H$am.'' åhUyZ Zdè`mMm (XmXmgmho~m§Mm) Ord ZH$mogm Ho$bm. XodH$s _m±Zm
Ë`m§À`m _mhoar gmoSy>Z `oÊ`mMr V`mar _r Xe©{dbr. nU Zmhr EoH$ë`m. CbQ> _bmM åhUmë`m,
""ZH$mo Xm_yXmXm, Hw$berbmMr _wbJr Aer _mhoar H$YrM OmV Zmhr. AmVm `m Kam~mhoa _mP§
àoVM nSo>b.'' (n¥îR> 51)
åhmVmao XmXmOr Va nma WHy$Z Jobo. nmoarM§ Xw:I Ë`m§À`m {Oìhmar bmJb§. Vo _ZmZo IMy bmJbo.
nU _rM EH$ S>md aMbm Am{U `m nVr-nËZrM§ {_bZ KS>dyZ AmUb§. nU hr H$hmUr Z§Va gm§JVmo
åhUyZ doi _méZ Zobr. nU aS>Umè`m H$ë`mUrH$So> nmhÿZ Xm_y åhUmbm.
""amUr _m± S>moio nwgm. Ka Odi Amb§, AmO gVr _m±Mr nyOm Vwåhr Ho$br. H$ë`mU hmoB©b Vw_M§.
YmH$ë`m YÝ`m§À`m S>moŠ`mV {d{MÌ Iyi Amho. ñÌr OmVrMr dmB©Q>, XxîQ>M ~mOy Ë`m§Zr nm{hbr Amho.
Vw_À`mda \$ma _moR>r O~m~Xmar Amho. gÚm Var H$gbrM Anojm H$ê$ ZH$m. ñnem©{edm` Ë`m§Zm OmUyZ
¿`m. Vw_À`m JwUm§Mm gmjmËH$ma Ë`m§Zm Pmbm H$s Vo ñdV: MmbV Vw_À`m nm`mer `oVrb. _mPo eãX
ImoQ>o hmoUma ZmhrV H$Yr.'' (n¥îR 51).
Amnë`mbm ho gJi§ _m{hVr Agë`mMr Vmo OmUrd H$ê$Z XoVmo. nU `m KQ>ZoM§ AmnU ^m§S>db
Ho$b§ Zmhr. CbQ> Imëë`m {_R>mbm OmJÊ`mMmM à`ËZ Ho$bm. ho Vmo nQ>dyZ XoVmo.
""n{hë`m amÌr XodH$s _m±À`m ImobrV Vw_Mr Pmonm`Mr gmo` H$am`bm YmH$ë`mZ§r gm§{JVb§. V|ìhmM
_r OmUb§, Amnë`m gmgy~mB©gmaI§M `m ~mB©bm nU Ap½Z{Xì`mVyZ Omd§ bmJUma. V|ìhm Vmo H$ë`mUrH$Sy>Z
dMZ KoVmo. ""Vr hr XoVo Am{U åhUVo, ""_r CUr nS>Uma Zmhr. gVrM§ dmU ñdrH$mab§`, H$gmoQ>rbm
CVê$Z XmIdrZ.'' Vo eãX EoHy$Z gwImdbobm Xm_y Am^mimH$So> ~KyZ XmXmgmho~m§Zm Am{U XodH$s _m±Zm
Z_ñH$ma H$aVmo.
nU H$mimÀ`m AmoKmV AZoH$ g§H$Q>m§Zm gm_moao OmUmè`m H$ë`mUrÀ`m nmR>rerXoIrb {VVŠ`mM
VÝ_`VoZo Am{U I§~raVoZ§ ahmVmo. H$ë`mUrbm gmgy gmgè`mÀ`m {_bZmMr H$hmUr gm§JVmo. VgoM `m
KaM§ _rR> Imëb§`. Vwåhr Cnmer amhÿ ZH$m åhUyZ {VÀ`mgmo~V àdmgmbm OmVmo. d{S>bH$sÀ`m ZmË`mZo
{Vbm ImD$ {nD$ KmbVmo. AmnU AmOmar nS>bmo Va Amnë`mgmR>r d«V H$aUmar hr _mD$br Ë`mbm
bmI_mobmMr dmQ>V.o Ag§»` g§H$Q>mZ§ m Vm|S> XoV OrdZ OJUmè`m H$ë`mUrbm Ogo hm g_OyZ KoVmo VgoM
KamXmamVë`m BVa _mUgm§Zmhr g_OyZ KoVmo. Ë`m_wio Xm_yMo ì`{ŠV{MÌ åhUOo BZm_Xma KamÊ`mMm hm
MmbVm ~mobVm B{VhmgM Amho.
95
AË`§V em§V, g§`_erb, Ordmbm Ord XoUmam {_Ì, gImgmo~Vr, gd§JS>r, _mV¥ËdmMm-{nV¥ËdmMm,
dmËgë`mMm hm IimiVm Pam åhUOo Xm_y. `m H$mX§~arVrb EH$ geŠV Am{U R>gR>erV ì`{ŠVaoIm.
AË`§V g§`_erbVoZo a§J{dÊ`mV bopIH$m `eñdr R>abr Amho.
4.6.6 _wHw$§Xm
gm{dÌrH$mHy$§Mm _wHw§$Xm hm _moR>m _wbJm. _wHw$§Xm, _hmXod, _§Xm hr VrZ ^md§S§>. ZwH$VmM H$m°boOmV
OmUmam, d`mV `ody nhmUmam hm _wbJm. Vmo dmgwXdo mMm MwbV^mD$ Amho Va AmßnmH$mH$m§Mm nwVÊ`m Amho.
AmB©M§ Am{U `mM§ OamgwÕm nQ>V Zmhr H$maU AmB© OwÝ`m na§namdmXr {dMmamMr Amho. nU `m KamV
Amnë`mbm H$moU g_OyZ KoV Zmhr. Amnë`mer gwg§dmX gmYV Zmhr. `mMr Ë`mbm I§Vhr Amho. nU
Amnë`m KamV dmgyXmXmMr ~m`H$mo H$ë`mUr d{hZrÀ`m énmZ§ Ambr `mMm Ë`mbm AmZ§Xhr Amho.
Amnë`m H$m°boOMo {_Ì _¡{ÌUr Amnë`m Kar `oUma AmhoV. Voìhm Ë`m§À`mgmR>r EImXm ZdrZ nXmW©
{MdS>m, {eam {hZ§ H$amdm hr Ë`mMr Anojm Amho.
""CÚm Am_À`m {_Ìm§Zm EH$ JmU§ EoH$dUma Z§! _r VwÂ`m~Ôb _mÂ`m {_Ìm§Odi Iyn ~mobbmo`.
VwÂ`m AmdmOmMr, énmMr {MŠH$ma ñVwVr Ho$br`. JmU§ åhUÊ`mgmR>r Va Hw$UmMr nadmZJr ZH$mo Zm ?''
(n¥îR 91) `m Ë`mÀ`m gmÜ`m gai àíZmbm H$ë`mUrZ§ {Xbob§ CÎma EoHy$Z Vmo AñdñW hmoVmo H$maU Vr
\$mQ>H$Z åhUmbr hmoVr, ""hdr, _mPr nadmZJr hdr. _bm Z {dMmaVm _r JmU§ åhUrZ ho H$emdê$Z
R>adb§ Vwåhr? _r {VW§ `oUmagwÕm Zmhr.'' (n¥îR 93)
Amnë`m {_Ìm§g_moa Oa hr Ambr Zmhr Va AmnUmbm H$_rnUm `oB©b åhUyZ Vmo AmVë`m AmV
{MSy>Z Jobm hmoVm. ""KaÀ`m _mUgm§À`m énmJwUm§Mr naŠ`m _mUgm§g_moa Aer CYiU H$aVmZm Zmhr
Ambm H$_rnUm?'' `m {VÀ`m CbQ> Am{U CÕQ> àíZm_wio Vmo {MS>bm hmoVm, ^S>H$bm hmoVm. amJmÀ`m
^amV _mJMm nwT>Mm {dMma Z H$aVm åhUmbm, ""Zdè`mZ§ Q>mHy$Z {Xbr Var {_Omg CVabr Zmhr AOyZ!''
(n¥îR 91) ho dmŠ` nyU© ìhm`À`m AmV Ë`mÀ`m Jmbmda nmM ~moQ>§ CR>br hmoVr. Amnbm An_mZ
Amnë`m ^mdmÀ`m nwT>çmV {hZ§ H$amdm. `mMm Ë`mbm amJ Ambm hmoVm. nU `mMm ~Xbm H$Yr Var KoBZ© .
`mMr IyUJmR> Ë`mZo _Zmer ~m§Ybr hmoVr. Ë`mgmR>r Vmo g§YrMr dmQ> nhmV hmoVm. ^mD$ åhUyZ dmgwXdo XmXm
Amnë`mbm g_OyZ KoV ZìhVm Va OmUrdnyd©H$ KmbyZ nmSy>Z ~mobV hmoVm. An_mZmñnX dmJUyH$
Amnë`mbm XoV hmoVm. ""{VÀ`m nm`mMr ga Zmhr Vwbm. {VÀ`m hmVyZ Vm|S>mV ImÊ`mÀ`mM bm`H$sMm
Amhog Vy.'' (n¥îR 106) åhUyZ {hUdV hmoVm. `m An_mZmnmoQ>r _wwHw$§XmZo Ka gmoS>bo. amJmÀ`m ^amV Vmo
Hw$R>o Jm`~ Pmbm H$im`bm _mJ© ZìhVm. Ë`mZo KamVë`m Xm{JÊ`m§Mr Mmoar Ho$cr hmoVr. Ë`mMr Vr Mmoar
Xm_yMm ^mD$ amdOrÀ`m bjmV Ambr hmoVr. Vmo ~aoM H$m§hr ImZgyZ-nmZgyZ {dMmarV hmoVm. nU Vo
Xm{JZo {VWoM Q>mHy$Z Ord dmMdyZ Vmo nimbm hmoVm. "nU AmnU Xm{JZo Mmoabo' ho KaÀ`m§Zm g_Obo
Va Ho$dT>m YŠH$m ~gob `mMm {dMmahr Ë`mÀ`m _Zmbm ñne©yZ Jobm Zmhr.
O|ìhm Vmo Kar `oVmo Voìhm Ë`mbm H$moUrM H$mhr ~mobV Zmhr. nU AmnU gwIê$n Ambmo `mMoM `m
96
bmoH$m§Zm Aàyn dmQ>Vo. Amnbr Mmoar nMbr `mMo Ë`mcm g_mYmZ bm^Vo. `mCbQ> \$aerImZrH$So>
dmgwXodmgmo~V OmÊ`mV Ë`mbm AmZ§X dmQ>Vmo. nU Ooìhm H$merÀ`m _wbmÀ`m ~maemgmR>r R>odcoco Xm{JZo
hadbo Vo gmnS>V ZmhrV. KamV VmUm~mUm gwê$ hmoVmo. V|ìhm _mÌ Vmo AñdñW hmoVmo. Ë`m MmoarMm Ami
Vmo Amnbr d{hZr H$ë`mUrda KoVmo. Hw$pËgV _ZmZo åhUVmo, ""d{hZr, JmoS> ~mobyZ XmXmbm \$gdy
eH$erb. nU BVam§Mm {dídmg ~gUma Zmhr. gm§J H$embm Mmoabo hmoVog ho Xm{JZo? ... XmXmÀ`m
AmOmanUmMm Mm§Jbm \$m`Xm KoVbmg H$s!'' (n¥îR 133) Ago åhUyZ {Vbm H$m|S>rV nH$S>Ê`mMm à`ËZ
H$aVmo. H$maU Amnë`m An_mZmMm ~Xbm Ë`mbm ¿`m`Mm AgVmo. AmnU CbQ>çm H$miOmMo AmhmoV
`mMr OmUrd Ë`mbm H$ê$Z Úm`Mr AgVo.
""^mD$Or An_mZ Pmbm åhUyZ Ka gmoSy>Z JobmV Vo H$ib§. nU ñÌrYZ MmoaU§ åhUOo _moR>§ nmn.
Mm§Jbr _wb§ Ag§ H$aV ZmhrV. Vwåhr H$m Ho$b§ Ag§?...'' _mÂ`m YmH$Q>çm ^mdmgmaIo Vwåhr. Vwåhmbm
nmR>rer Kmbmd§ åhUyZ BVHo$ {Xdg _r Jßn ~gbo. gJù`m§Zm YŠH$m ~gbm AgVm. AmOXoIrb Vwåhr
EdT>r AmJ bmdbr ZgVr Va Ia§M gm§JVo øm§À`m{edm` _r Hw$UmbmM `mVb§ H$mhr H$iy {Xb§ ZgV§...
^mD$Or, Vw_À`m aŠVm_m§gmMr _mUg§ AmhoV. H$moUr naH§$ Zmhr. gm§JyZ Q>mH$m Ia§ H$m` Vo...''
(n¥îR 138).
Voìhm _mÌ AñdñW Pmbobm _wHw$§Xm J^©J{iV hmoVmo. Xw:Ir H$îQ>r A§V:H$aUmZo åhUVmo.
""H$gbr Ambr AmhoV _mPr _mUg§ ! AmOda _bm Hw$UrM _m`oZ§ dmJdb§ Zmhr. XzaXza R>do b§. _r H$m`
H$aVmo, Hw$R>o OmVmo, `mMr Hw$Ur H$miOr KoVbr Zmhr. àË`oH$OU Amnë`mM gwIXx:ImV Jwa\$Qy>Z
~gbm... H$embm CJrM JmoS> ~mobVog d{hZr? Vy gwÕm _bm ~mOybm R>do b§g Zm... hmo` Ho$br _r Mmoar.
gJio {_iyZ Ord ¿`m _mPm.'' (n¥îR 139).
Am`wî`mV AmOda AmnU ~è`mM MwH$m Ho$ë`m. ZH$mo Ë`m JmoîQ>rgmR>r {MS>{MS> Ho$br. Hw$Umbmhr
g_OyZ Z KoVm AmnU Amnë`mM VmbmV dmdabmo. Amnbr Ia§M MyH$ Pmbr. _mUgm§Mr _Z§ XxImdbr.
AmßVñdH$s` AmnUmbm H$iboM ZmhrV. Aem níMmVmnmZo hmoaniyZ Jobobm _wHw$§Xm Pmboë`m MwH$sM§
àm`píMV ^moJy BpÀN>Vmo. BWo Ë`mÀ`m _ZmMm _moR>onUm {XgVmo. àma§^r hidm nU Z§Va ~oaH$s, ~oXaH$ma,
CbQ>çm H$miOmMm _wH$w X§ m eodQ>r níMmVmnmÀ`m Xmhm½ZrZo hmoaniyZ {ZKVmo `mMr OmUrd bopIHo$Zo H$ê$Z
{Xbr Amho.
4.6.7 `ed§Vm
H$ë`mUrÀ`m _m_m§Mm hm _moR>m _wbJm. d`mZ§ Vmo _moR>m Amhoo åhUOo Odi Odi H$ë`mUrÀ`mM
d`mMm Amho. Ë`mbm H$m§hr _wbr gm§JZy `oV hmoË`m. nU Hw$R>M§ O_V ZìhVo. Ë`mV AmYrM d` dmT>bbo §
hmoV.§ Ë`mMm ñd^mdM _wimV Midirbm IVnmUr KmbUmam Amho. ~§Jmbr {_Ìm§Mm XmQ> n[aM`, Ë`mV
Hw$R>ë`mVar MidirM§ AmoP§ Im§Úmda KoD$Z {\$aUmam hm `ed§Vm KamXmambm {dgê$Z Xzada ahmV hmoVm.
O_ob Ver g_mOgodm H$arV hmoVm. Amnë`m b½Zmg§X^m©V AmB©-dS>rb à`ËZerb AmhoV. nU AmnUM
97
E_. E. ^mJ 2-_amR>r : "cmoH${à` gm{hË` Am{U {dkmZ gm{hË`' ...7
Ë`m§Zm S>mdbrV AmhmoV. Ë`m§À`m {dMmambm _waS> KmbrV AmhmoV. ho _m{hVr AgyZgwÕm Vmo Amnë`m
{dMmambm {MH$Qy>Z hmoVm. `mMr OmUrd H$ë`mUrbm hmoVr.
_wbr XmIdm`bm Amë`m H$s, Ë`mM§ bmOU§, Ë`m§À`m Mohè`mdaMm ^md, Ë`m§M§ Km~aU§ nmhÿZ
_wbrhr AñdñW ìhm`À`m. H$ë`mUr Amnbr _m_o~hrU Amho. `oVmZm {VZ§ Amnë`m ZU§Xobm gmo~V
AmUb§`. gH$minmgyZ Vr Amnë`m AmB©-d{S>bm§er H$mhrVar ~mobVo. ho Ë`mÀ`m ZOaoVyZ gwQ>bo ZìhVo.
ñdV:À`m {dMmamV _½Z AgVmZmM Ë`mÀ`m H$mZmda H$ë`mUrMo eãX AmXibo.
""Aao `ed§V, Vwbm BVŠ`m _wbr XmIdë`m. àË`oH$sbm ZH$ma XoVmog. {dMma H$m` Amho VwPm?
Amnë`mbm amOH$Ý`m H$m {_iUma Amho? _r _mhoar AmboM Amho Vmoda b½Z CaHy$Z Q>mH$ ~m~m.'' (n¥îR
64).
H$ë`mUrÀ`m `m eãXm§Zr ^mZmda `oV `ed§Vm {Vbm åhUVmo,
""AJ§ AmŠH$m, CJmM ZH$ma XoVmo` H$m _r? lr_§VmMr _wbJr ZH$mo` _bm. gwÑT>, gwñd^mdr _wbJr
hdr. g§gmamV a_yZ OmUmar hdr. {ejUmMr _mPr AQ> Zmhr. Ia§ Va AmŠH$m _mPr H$gbrM AQ>
Zmhr.'' (n¥îR 64) `ed§VmÀ`m _wbr{df`rÀ`m g§H$ënZm bjmV KoVm KaÀ`m§Zr Am{U ~mhoaÀ`m§Zr Omo
H$m` g_O-J¡ag_O H$ê$Z KoVbm hmoVm, Ë`mda àH$me nS>Vmo Am{U ~{hUrgmo~V nmR>amIrZ åhUyZ
Amboë`m {dYdm ZU§XoMr »`mbr Iwembr {dMmê$Z, {VM§ XoIU§ ê$n, JwU bjmV KoD$Z ~{hUrbm
åhUVmo.
""AmŠH$m, Vr _mÂ`mer b½Z H$arb?... _mÂ`mgma»`m g_mOgodoM§ d«V KoVboë`m nwwéfm§Zm
{dYdoer b½Z H$aU§ `mo½` Am{U _w»` åhUOo Vr _bm \$ma AmdS>br Amho. nm{hbr Am{U _ZmV ^abr
~K.'' (n¥îR 65).
`m Ë`mÀ`m dŠVì`mVyZ, _r EH$ gm_m{OH$ H$m`©H$Vm© Amho. {dYdm nwZ{d©dmh ìhmdoV `m _VmMm Vmo
Amho. g_mOgodoM§ d«V Camer ~miJyZ dmQ>Mmb H$aUmè`m Ü`o`doS>çm _mUgm§ZrM Ago Mm§Jbo {dMma
H$am`Mo AgVmV. g_mOmbm {Xem Úm`Mr AgVo. `mMr OmUrd Ë`mÀ`m `m {dMmagaUrVyZ {XgyZ `oVo.
H$Xm{MV Ë`mMr hr _mJUr KaÀ`m§Zm AmdS>brgwÕm Zgob. nU Vmo KaÀ`m§Mm {dMma H$aV Zmhr. Va
H$mimMm {dMma H$aVmo. Zdm {dMma ñdrH¥$VrVyZ A§_bmV AmUy BpÀN>Vmo. åhUOo Vgm hm nmoH$i,
~mobKodS>m g_mOgodH$ Zmhr. Va Vmo H¥${Verb {dMma {d{Z_` H$aUmam hmS>mMm H$m`©H$Vm© Amho `mMr
OmUrd hmoVo.
{dÚmWuXeoVM EH$ {H«$`merb Midù`m H$m`©H$Vm© åhUyZ Zmdmê$nmbm Ambobm `ed§Vm Omo
Kam~mhoa nS>bm. Vmo WoQ> ~§Jmbr {_Ìm§~amo~a amîQ´>r` MidirV nS>bm. n[aUm_r Vwé§Jdmg ^moJbm.
bmR>r_ma ghZ Ho$bm Am{U AmÎmmgwÔm g_mOgodM o § H§$H$U ~m§Y§ Zy M Vmo Kar Ambm Amho. H$UIa _ZmMm,
H$mQ>H$ àH¥$VrMm C_Úm ñd^mdmMm `ed§V Amho. Ë`mMo AmMma-{dMma ho gdmªZm àoaUm XoUmaoM AmhoV.
98
Vmo S>aUmam Zmhr qH$dm hQ>Umamhr Zmhr. nU EHo$ {Xder ~hrU H$ë`mUrMr nadmZJr KoD$Z a{OñQ>a
H$m`m©b`mV Amnë`m b½ZmgmR>r Zmd Zm|XdyZ `oVmo. H$maU Amnbo b½ZgwÕm a{OñQ>a ìhmdo Vohr EH$m
{dYdoer, Ë`mMm Zmo JmOmdmOm, Zmo ~±S>~mOm. gmYr ahmUr, CÀM {dMmagaUrZo ^madbobm EH$ AmXe©
H$m`©H$Vm©, ~{hUrÀ`m _XVrZo, {VÀ`mM {dYdm Agboë`m ZU§Xe o r H$merer {ddmh~Õ hmoVmo. KaÀ`m§Zm
Oo dmQ>V hmoVo hm b½Z H$aUmaM Zmhr åhUyZ Ë`m àH$aUmda Vmo nS>Xm Q>mH$Vmo. AmXe© H$m`©H$Vm© H$gm
Agmdm `mMo _yVu_§V CXmhaU åhUOo `ed§VmMr ì`{ŠVaoIm Amho.
4.6.8 gm{dÌr H$mHy$
EoZ VméÊ`mVM Zdam _ê$Z Jobm. nU OmVmZm nXamV VrZ _wbm§M§ b|S>ma Q>mHy$Z Jobm åhUyZ AñdñW
AgUmar gm{dÌr, BZm_Xmam§À`m `m dmS>çmV AmßnmH$mH$m§Mr hr ^mdO` Amho. AmßnmH$mH$m§Zm ~m`H$mo
_oë`mM§ Og§ Xw:I hmoV§. Vg§ {hbm Amnbm Zdam _oë`mM§ Xw:I Amho. _wHw$§X, _hmXod Am{U _§Xm, hr
{VMr {VÝhr _wbo BZm_Xmam§À`m dmS>çmV AmB©À`m ZOaoImbr bhmZmMr _moR>r hmoV AmhoV. nU Ë`mM§
_hÎd gm{dÌrbm Zmhr. H$maU {VMm ñd^md Hw$Umerhr OwidyZ KoÊ`mVbm Zmhr. _r åhUVmo VoM Ia§
Am{U _mÂ`m _Ouà_mU§M gJi§ Pmb§ nm{hOo hm {VMm AÅ>mhmg. n[aUm_r {VÀ`m `m Agë`m hÅ>r
\$Q>H$i ñd^mdm_wio H$moUM {VÀ`mer \$mag§ ~mobV Zmhr. nU Zì`mZ§ Zm§Xm` Amboë`m H$ë`mUrbm _mÌ
{VMo hmoUmao H$moS>H$m¡VwH$ nmhÿZ AñdñW Pmboë`m gm{dÌrZo Amnë`m \$Q>H$inUmMm {hgH$m XmIdbm.
""gyZ~mB©, _§Xrbm AJ§ VwJ§ åhUVo Amhog. Vr VwPr ZU§X. bhmZ Agbr, MwbV Agbr åhUyZ
H$m` Pmb§? dÝg§ åhQ>b§ Va VwÂ`m {X_mImbm ~Å>m bmJm`Mm Zmhr. Amåhr Xhm {XdgmVë`m _wbm§Zm
Ahmo-Omhmo åhUV Agy. Am_À`m KamV Ag§ g»I§-MwbV H$ê$Z ^m§S>U§ bmdy ZH$mog hmo.'' (n¥îR 37)
Ia§ Va `m KaMr arV^mV gm§JV AgVmZm g§ñH$mamMr OmUrd H$ê$Z XoVmZm, ZmË`m-JmoË`m
g§X^m©Vbo ho {VMo ~mobUo åhUOo dS>çmM§ Vob dm§½`mda H$mT>Ê`mMmM àH$ma hmoVm. nU {VMm hm ñd^md
{VbmM emo^yZ {XgVmo. BVam§Zm Zmhr.
{VMm AmdmO EoHy$Z Am§Yir AmË`m H$m` Pmb§ nhmd§ åhUyZ ~mhoa `oVo H$maU nwéf _mUg§ KamV
AmhoV. ~mB©Z§ H$_r ~mobmd§ hr {VMr BÀN>m AgVo. nU {VÀ`m g_OyZ gm§JÊ`mH$So> Xxb©j H$arV amJmZ§
S>moH§$ AmnQ>rV, H$nmi ~S>dyZ KoV, KamVb§ dmVmdaU Iam~ H$arV åhUVo, ""dÝg, _mP§M MwH$b§ hmo.
nm§T>è`m H$nmimMr åhUyZ MyH$ _mPrM. nU gm§JZy R>do Vo. `m Vw_À`m bmS>Š`m gwZZo § _mÂ`m _wbm§Zm AaoVaw o
Ho$bob§ _bm Inm`M§ Zmhr. Ë`m§Mm ~mn _obm Agbm Var AmB© {^Ho$bm bmJbobr Zmhr.'' (n¥îR 37).
{VMm hm AmH«$ñVmir ñd^md gJù`m KamXmambm n[a{MV hmoVm. AmO \$ŠV H$ë`mUrbm {VMr OmUrd
{hZo H$ê$Z {Xbr. ñd`§nmH$ KamV {VMr _m\$s _mJyZ OmUmè`m H$ë`mUrbm åhUmbr, ""Imb_wS§ >r nmVmi
Yw§S>r.''
EH$sH$So> Zdam _oë`mM§ Xw:I, XwgarH$So> _wbm§Zm gm§^miÊ`mMr O~m~Xmar `m H$m|S>rV gmnS>boë`m
gm{dÌrMr {VÀ`m ÑîQ>rZo Pmbobr Hw$M§~Um åhUOo {VZo ñdV:hÿZ Ho$bobm hm gJim Jm|Yi Amho. Zdam
99
_obm ho Oar Iao Agbo Var `oB©b Ë`m àg§Jmbm YramZo gm_moao Jobo nm{hOo ho H$V©ì` Amho. nU Ë`m
H$V©ì`mbmM Z OmJVm BVam§da AmJ nmIS>V amhUmar hr gm{dÌr AZoH$m§À`m ZOaoVyZ CVabr Amho. `m
KamV Amnbr qH$_V Hw$UmbmM Zmhr hm Iam {Vbm amJ Amho. ñdV:À`m hŠH$mgmR>r ^m§S>Umar, ñdV:M§
ApñVËd em~yV ahmdo åhUyZ à`ËZerb AgUmar hr gm{dÌr åhUOo ñÌr OmVrMm, EH$ doJim Z_wZm
åhUyZM bopIHo$Zo BWo {MÌrV Ho$bm Amho.
Amnbm _wbJm _wHw$§Xm Ka gmoSy>Z Jobm Vohr `m H$ë`mUrÀ`m dmJÊ`m_wi§. {VMm Zdam dmgwXod,
Ë`mZ§hr Amnë`m MwbV ^mdmda A{dídmg XmIdmdm? `mMm {Vbm amJ `oVmo. Amnbm _wbJm {eHy$Z
gdê$Z Mma n¡go gÝ_mZmZo H$_dyZ AmUrb hr {VMr BÀN>m. nU nmoamZoM Ka gmoS>bo åhUyZ OodU gmoS>y Z,
nmoamÀ`m dmQ>oH$So> S>moio bmdyZ ~gbobr gm{dÌr Amnë`mM {dMmamV ñdV:bm hadyZ Q>mH$Vo.
AmB©M§ AmVS§> nmoamÀ`m AmoT>rZ§ AñdñW Pmb§ hmoV§. nmoamMr dmQ> ~KyZ {VM§ _Z {Zame Pmb§ hmoV§.
nU nmoaJ§ Kar `oVmM Vr hmaHy$ZnmZ hmoVo. {VM§ _Z ^ê$Z `oV§. BVHo$ {Xdg Amnbm nmoaJm Hw$R>o hmoVm?
H$m` ImV nrV hmoVm? `mMr Mm¡H$erhr Hw$Ur Ho$br Zmhr `mMm {Vbm amJ hmoVmM. nU nmoaJ§ gwIê$n Kar
Amb§ `m g_mYmZmV Vr dmdaV hmoVr. nU Amnë`m nmoamda _wHw$§Xmda hr H$ë`mUr MmoarMm Ami KoVo
åhUVmM Vr MdVmiyZ CR>Vo Am{U åhUVo,
""Ë`m åhmVmè`m Xm_yZ§ {hbm H$gbr ^wai KmVbr H$moU OmUo. Ë`mÀ`mgmR>r Xm{JZo Mmoabo AgVrb.
Ami KoVo Amho Ë`m EdT>çmem nmoamda.'' (n¥îR 136). Vr EdT>§ ~mobyZ Wm§~V Zmhr Va åhUVo,
""Amnbr ~m`H$mo åhUOo Xodr dmQ>br H$s H$m`? AdbjUr _obr. {hbmM Q>mHy$Z {Xbr hmoVr Zm. _mPm
_wbJm Agë`m ~mB©À`m nm`m nS>Uma Zmhr.'' (n¥îR 137).
gm{dÌr BWo Amnë`m _wbmbmM nmR>rer KmbVo Am{U Amnbm nmoaJm _wHw$§Xm gmoÁÁdi Amho. Vmo
Mmoa Zmhr `mMr OmUrd H$ê$Z XoVo. O|ìhm Amnb§ nmoaJ§M Mmoa Amho ho bjmV `oVo V|ìhm åhUVo.
""~mob, ~mob _oë`m... Ia§ H$m` Vo gm§JyZ Q>mH$. VwÂ`m ~mnmZ§ Vg§ N>ib§, Vy hm Agm Ord Ko!''
nmoaJ§ Ooìhm Mmoar H$~yb H$aV§ Voìhm _mÌ AdgmZ Jimbobr gm{dÌr PmoH$m§So> ImV Vm|S> bndyZ
Amnë`m ImobrV OmVo. _wbm§Zm ào_ Úmd§-¿`md§ hr ^mdZm AgVo. nU Vgo Z H$aVm Amnbo VoM Iao
H$aÊ`mV Am`wî` KmbUmar gm{dÌr åhUOo ñÌr OmVrMmM EH$ doJim Z_wZm Amho. EH$ _Ëgar,
H$mdo~mO, amJrQ> ñÌrMm Bagmb Z_wZm åhUOo gm{dÌr AgoM åhUmdo bmJob.
4.6.9 B§{Xam d{hZr
AmßnmH$mH$m§Mm {Xd§JV _wbJm {dZm`H$mMr ~m`H$mo åhUOo B§{Xam d{hZr. AmßnmH$mH$m§Mr gyZ.
énmZ§ åhUmb Va AË`§V ~oVmMrM. gmam {Xdg ~H$m~H$m ImUmar, Am`wî`mVbr gJir ^yH$ AÝZmZ§
^ê$Z H$mT>Ê`mV g_mYmZ _mZUmar hr ~mB©. Amnë`m XohmMm ~oS>m¡bnUm dmT>Vmo Amho. Vohr Amnë`m
Aem ImXmS> d¥Îmr_wio `mMo {Vbm H$mhrM dmQ>V Zmhr. Mm§Jb§ ahmd§, AmH$f©H$, gwS>mb
¡ {Xgmd§ ho {VÀ`m
100
JmdrM Zgmd§. Ag§ ho ImXmS> nU {VVH§$M I{dîQ> ì`pŠV{MÌ aoImQ>Ê`mV bopIH$m BWo `eñdr Pmbr
Amho.
{VergwÕm Amobm§S>br Zmhr nU OÝ_mM§ EH$bonU {VÀ`m Z{e~r Amb§. A{VXx:ImZ§ {VÀ`mV
{dH¥$Vr Ambr. {VÀ`m dmJÊ`mV, ~mobÊ`mV gm¡îR>d, gm¢X`© OmUdVM Zmhr. H$maU ~Kmd§ V|ìhm Vr
ImVM AgVo. Ho$gmÀ`m {Pnè`m Ji`mV KoD$Z Ka^a dmdaV AgVo. EdT>§M H$m` XmoZ-XmoZ {Xdg
Am§KmoigwÕm H$arV Zmhr. ZwgVr ~mOoda bmoiV amhVo Am{U Am§KmoirMr Oa H$Yr bha AmbrM Va
~mXë`mda ~mXë`m ^S>m^S> A§Jmda AmoVyZ ¿`m`Mr {Vbm gd` Amho. H$Yr ZmXmV Agbr Va
gm§Jm`Mr. ""AJ§ AJ§ AmJ bmJbr` A§Jmbm. ^S>H$m CS>mbm` J§ nmoQ>mV, Kmbm, _mÂ`m A§Jmda nmUr
Kmbm.'' (n¥îR 53).
{VM§ ho dmJU§ KaÀ`m§Zm Hw$UmbmM AmdS>V Zmhr. nU OZb‚moñVd H$moUM {Vbm ~mobV Zmhr.
qH$dm ~mobyZ {VMm An_mZhr H$arV Zmhr. H$maU {VM§ KamV Hw$UmerM nQ>V Zmhr. {VÀ`mOdi Omd§
_m`m H$amdr Va hr Amnë`m KamerM C^m Xmdm _m§Sy>Z ~gbr Amho. H$maU {VM§ ~mobU§ {VagQ> Va
AmhoM nU IdMQ>hr Amho. Amnbm YmH$Q>m MwbV Xra _wHw$§XmÀ`m A§JmM§ _mn KoUmè`m H$ë`mUrH$So>
~KyZ {Vbm Ë`mV XmoKm§À`m dmJÊ`mMm g§e` `oVmo. _mJMm nwT>Mm ZmË`mJmoË`mMm {dMma Z H$aVm hr
nQ>H$Z åhUmbr.
""ewÕrda AmbmV H$m ^mD$Or ! ~ar ~mB© gJù`m§Zm ^wai nS>Vo.'' (n¥îR 53). Ia§ Va Xra
^mdO`rM§ ZmV§ åhUOo ~hrU ^md§S>mgmaI§M AgVo. nU Ë`mV {Vbm nmn {XgVo. `m dmJÊ`mH$S§> nmhÿZ
Vr H$ë`mUrbm XxîQ>nUmZ§ åhUVo.
""VéU _wbmÀ`m A§JMQ>rbm `oU§ Vwbm emo^V§ hmo`?''
""... H$iob hmo bdH$aM H$iob, H$moUV§ ZmV§ Amho Vo.'' {VÀ`m Aem `m IdMQ> ~mobÊ`mZ§
ñd^mdmVbo ~maH$mdo BWo nhm`bm {_iVmV. nU ñÌr ñd^mdmÀ`m _ËgamMo Xe©Zhr KS>V.o H$ë`mUrg§X^m©V
H$m` dmÅ>ob Vo gm§JyZ Amnbm MwbVXra dmgwXodmM§ _Z Vr ^S>H$mdVo. Amnbm Xra {H$Vr ^moim Amho.
~m`H$mo Hw$UmgmR>r Cndmg H$aVo Amho `mMr `m _mUgmbm H$mhrM H$m H$ënZm Zgmdr `mMo {Vbm Aàyn
dmQ>Vo. {VÀ`m g§e`r _ZmVbr nmb MwH$MwH$Vo. {Vbm ahmdV Zmhr. ñnîQ>nUo Vr ~mobyZ OmVo. ""Ahmo,
Vwåhr BVHo$ ^moio H$go hmo? Ë`m Vw_À`m ^moù`m gm§~mgmaIo?'' (n¥îR 81) Ago åhUyZ Vr {\$Xr{\$Xr
hgVo. EH$sH$So> H$ë`mUrMr Va XxgarH$So> {VMm Zdam dmgwXdo mMr Vr Q>a CS>dVo. AJXr ghOVoZ§ åhUVo,
""^mD$Or, Vwåhr ~mobV Zmhr. _rM bmoMQ>mgmaIr ~mobVo Amho. nU AmVS>r VwQ>VmV Zm Vw_À`mgmR>r?
{VÀ`m CnmgmM§ H$maU _m{hV Amho H$m Vwåhmbm? Ahmo, ho Cnmg Xm_ygmR>r AmhoV hmo. åhUOo Hw$R>bm
H$moU KaJS>r, Ë`mÀ`mgmR>r BZm_XmamÀ`m gwZZo § CnmgVmnmg H$amdoV.'' (n¥îR 82) ho {hbm _mÝ` Zmhr.
åhUyZM Va Vr Hw$pËgVnUmZo ~mobVo, ""EImX§ nmoa Var Zdè`mZ§ Amnë`mbm Úm`M§ hmoV?§ nU Vo Z XoVmM
Vmo j`mZo Jobm Am{U AmnU {Znw{ÌH$ am{hbmo.'' nVr{dahmM§ d¡Yì` Camer ~miJyZ AmnU OJVmo
101
AmhmoV `mMr {Vbm I§V dmQ>VoM. nU Amnbm `m dmS>çmVbm dmQ>m Zm_eof hmoVm H$m_m Z`o. Amnbm
hŠH$ em~yV am{hbm nm{hOo. åhUyZ _mhoar Z OmVm Vr gmgarM ahm`Mm {ZU©` KoVo. ho Oar Iao Agbo
Var {VM§ dmJU§ ~mobU§ _mÌ Hw$UmbmM AmdS>V Zmhr. KamV em§VVm {Q>H$dÊ`mEodOr KamVbr em§VVm
KmbdyZ, KamM§ aUH§$XZ _mOdÊ`mVM g_mYmZ _mZUmè`m `m XmoZ pñÌ`m. gm{dÌr Am{U B§{Xam. `m ñÌr
OmVrMo doJio Z_wZo åhUyZM `m§À`m ì`{ŠV_ÎdmH$So> nhmdo bmJob.
4.6.10 H$mer
H$mer hr AmßnmH$mH$m§Mr _wbJr Am{U dmgwXodmMr MwbV ~hrU Amho. Va H$ë`mUrMr Vr ZU§X
Amho. {Xgm`bm Vr gw§Xa Amho. IwXyIwXy hgUmar, AmZ§Xr, IoiH$a ñd^mdmMr Amho. nU Zdam EoZ
VméÊ`mV dmabm. Zdè`mM§ Ka gmoSy>Z Vr ~mnmKar Ambr Iar. nU `m KamVë`m ~m`H$m§Mr Vr ZmdS>Vr
R>abr Amho. H$maU `m KamÊ`mbm, KamÊ`mVë`m ñÌr-nwéfm§Zm H$m¡Qw>§{~H$ gwI åhUmdo Vgo bm^bo Zmhr.
Iao Va hm `m KamÊ`mbm emnM Amho Ago åhUmdo bmJob. H$maU `m KamÊ`mVë`m nwéfm§À`m ~m`H$m EH$
Va AH$mbr Joë`m qH$dm Ë`m§Mo Zdao AH$mbr Joë`m_wio nmoam~mim§M§ b|T>ma gm§^mirV Ë`m am{hë`m.
n[aUm_r Hw$UrM gwIr Zmhr. _J Vr Am§Yir AmZ§Xr AmË`m Agmo, gm{dÌr H$mHy$ Agmo, B§{Xam d{hZr
Agmo. `m§À`m _mioVM Amßnm§Mr hr bmS>H$s boH$ H$merXoIrb OmD$Z ~gbobr Amho. nU Zmhr
åhUm`bm {VÀ`mM d`mÀ`m H$ë`mUr d{hZrda _mÌ {VMo OrdmnmS> ào_ Amho. Amnë`m dgyXmXmMr hr
~m`H$mo. {H$Vr hgar, IoiH$a Am{U {Xgm`bm gwX§ a Amho. Iao Va Vr Amnë`mM d`mMr Amho. Ë`m_wio
H$merbm H$ë`mUr{df`r _wimVM AmXa Amho. Vr Zoh_r H$ë`mUrÀ`m ghdmgmVM ahmÊ`mMm à`ËZ
H$aVo. H$maU {Vbm gwImZo g§gma H$am`Mm hmoVm. nU AH$mbr d¡Yì` Amë`mZo O_bo Zmhr. {ZXmZ
Xxgè`mMm g§gma Var gwImZo nhmdm hr {VMr _Zmo_Z BÀN>m Amho. H$ë`mUrbm N>moQ>çm _moR>çm H$m_mV
_XV H$aÊ`mV {Vbm AmZ§X dmQ>Vmo. _wimV Amnbo KamUo na§namdmXr Amho. {VWo ZdVobm Wmam Zmhr. ho
_m{hVr AgyZgwÕm H$mer _mÌ ñdV:À`m d¡Yì`VoM§ Xw:I {dgê$Z Amnbm gJim doi H$ë`mUrÀ`m
ghdmgmV Kmb{dÊ`mMmM à`ËZ H$aVo.
Amnë`mbm g§gma H$aVm `oUma Zmhr. H$maU AmnU {dYdm åhUyZ KamVë`m ~m`H$m§Mr ZmdS>Vr
Amho. Ë`m _bm g_OyZ KoV ZmhrV. {ZXmZ hr d{hZr Va Amnë`mbm g_OyZ KoVo `mMm {Vbm AZ§X
dmQ>Vmo. AmnUhr AmB© ìhmd§,§ J^m©anUmMo gmohio AmnUhr AZw^dmdoV Ago àË`oH$ ñÌrbm dmQ>V.o Ë`mV
H$mer AndmX Zmhr. åhUyZM Va ho d¡^d Amnë`m AH$mbr d¡Yì`m_wio Amnë`mbm BWyZnwT>o AZw^dVm
`oUma Zmhr. ho {VÀ`m _ZmM§ Ia Xw:I Amho.
H$mer \$ma ^m~S>r Amho. {VMo d` dmT>b.o nU {VÀ`mVbo ~mbnU _mÌ AOyZ g§nbobo Zmhr. H$maU
{VMr AmB© bhmZnUrM dmabr. n[aUm_r {VÀ`m hm¡go _m¡OoH$So> qH$dm dmT>Ê`mH$So> Hw$UrM bj {Xbo
Zmhr. {VMo YS> {ejU Pmbo Zmhr H$s {VÀ`m AmdS>r {ZdS>rMr Hw$Ur {dMmanyg Ho$br Zmhr. B§{Xam Va
{hMr g»Ir ^mdO` Amho. nU {VMo Am{U H$merMo H$YrM nQ>bo Zmhr. H$maU XmoKrV N>ÎmrgMm
102
AmH$S>m. H$moU Hw$Umbm g_OyZ KoUma? nËZrÀ`m AH$mbr OmÊ`mZo Amßnm§Zr Amnë`m _wbrH$So> nmR>
{\$adbr. Ë`m_wio {VMo ~mbnU Iw§Q>bo, d`M dmT>bo. Xw:Ir, H$îQ>r A§V:H$aUmZo H$mer Amnë`m
H$ë`mUr d{hZrbm åhUVo.
""Ia§ gm§Jy d{hZr, gJù`m§Mr _bm \$ma hm¡g Amho J§. ho H$amd§, Vo H$amd§ dmQ>V H$m Zmhr _bm?
nU BW§ Hw$UmgmR>r H$m` H$ê$? _mP§ Ag§ Hw$UrM Zmhr `m KamV. ... _mPm g§gma AgVm Va Ia§M gm§JVo,
VwÂ`mnojm Mm§Jbm Ho$bm AgVm, nU _r H$mhr H$aÊ`mÀ`m AmVM gJi§ g§nyZ Job§. VwÂ`mH$So> Am{U
XmXmH$So> nm{hbo H$s, `m§Mr _bm Iyn AmR>dU `oVo. nS>ë`m nS>ë`m Vwåhm XmoKm§Mm l¥§Jma S>moù`mg_moa
C^m amhVmo... nU d{hZr, _bm øm§M§ {OVH§$ doS> hmoV§ Zm, {VVH§$ øm§Zm ZìhV§... AJ§, _bm gmaI§
dmQ>m`M§, `m§Zr OdiOdi Agmd§... nU `m§M§ gJi§M dmJU§ g§`_mM§, ~o^mZ hmoU§ Ë`m§Zm R>mD$H$M
ZìhV§. hgU§, dmJU§ gJi§M _`m©{XV, Yw§X hmoD$Z ào_ H$aU§ Ë`m§Zm O_b§M Zmhr.''
AmnU Amnë`m g§gmamV {H$Vr AV¥ßV am{hbmo `mMm OUy Vr nmT>mM dmMVo. H$maU {VMr hm¡g hmoVr
AmB© homÊ`mMr.
""d{hZr, EImX§ _yb Pmb§ AgV§ Var gwIr Pmbo AgVo. Amnë`m ~mimbm nXamImbr KoVmZm
AmB©bm Ho$dT>§ gwI dmQ>V Agob Zmhr! d{hZr, VwÂ`m ~mimbm Vy nmOerb Voìhm _bm ~Ky Xoerb?''
(n¥îR 40)
ñÌrÀ`m gwI-Xw:ImMm hm gdm}ÀM q~Xz H$merÀ`m énmZo bopIHo$Z§ BWo {Q>nbobm Amho. H$maU Or
ñÌr g§gmamV AV¥ßV Amho. {Vbm H$emVM _J JmoS>r dmQ>V Zmhr. Vo Xw:I _J H$ë`mUrMm Zdam Odi
AgyZ Agmo AWdm H$merMm Zdam _oë`m_wio Agmo, nwéf ghdmgmbm Amgwgboë`m ñÌr _Zm§Mo ho Xw:I
bopIH$m BWo AMyH$ {Q>nVo.
ñdV:Mm g§gma gwImZ§ H$aVm Ambm Zmhr åhUyZ hiì`m Pmboë`m H$merÀ`m Am`wî`mV nwÝhm EH$Xm
Zì`mZo g§Yr Ambr. H$ë`mUr Amnbm g_mO H$m`©H$Vm© _m_o^mD$ `ed§Vm `mÀ`mer `m {dYdoMm
nwZ{d©dmh H$ê$Z XoVo. `mMm gmZ§X A{^_mZ H$merbm dmQ>Vmo. H$maU Oo gwI d¡^d Amnë`mbm nydu
AZw^dm`bm Ambo Zmhr Vo AmVm Zì`mZo AZw^dm`bm {_imbo. AmnU Amnë`m g§gmamV gwIr AmhmoV
Am{U gwI gwI åhUOo Var H$m` hmo? Vo _mZÊ`mdaVr AgVo. nU AmnU EH$m _wbmMr AmB© Pmbmo. Vo
Amnë`m `m H$ë`mUr d{hZr_wio. Amnë`m Am`wî`mM§ gmoZ§ Pmb§. `mMm gmZ§X A{^_mZ {VÀ`m
amo_mamo_mV ^abobm {XgyZ `oVmo. AË`§V hmbAnoîQ>m ghZ H$arV, _Z _mê$Z OJV Amboë`m, AH$mbr
AmB© Jobr, nVr Jobm, Ë`m§M§ {dahmM§ Xw:I ghZ H$arV O~aXñV BÀN>meŠVrÀ`m ~imda ñdV:À`m
Am`wî`mM§ gmoZ§ H$ê$Z KoUmè`m H$merM§ ho ì`pŠV{MÌ CR>mdXma Am{U R>gR>erV AgoM Pmbo Amho.

103
4.7 H$ë`mUr H$mX§~arVrc àg§J{MÌU
4.7.1 c½Zmcm ZH$ma XoUmam dmgy
Amnco KamUo BZm_XmamMo Amho. nU `m KamÊ`mcm emn Amho. H$maU EH$hr Hw$Qw>~§ AmOda `m KamV
gwIr Pmco Zmhr. BWo Hw$UmMr ~m`H$mo dmacr Amho. Va Hw$UmMm Zdam. gwImg_mYmZmZo `m KamV H$moUrM
ahmV Zmhr. _J AmnU Var c½Z H$emcm H$am? AmZ§Xr AmË`m, AmßnmH$mH$m EH$gmaIo Amnë`mcm
~mocVmV Amnco d` Pmco. c½Zmcm C^m ahm åhUVmV. dS>rcH$sÀ`m ZmË`mZo Vo Ë`m§Mo H$m_ H$aVmV. nU
Ia§M AmnUVar c½Z H$ê$Z gwIr hmody H$m? Am{U g_Om nydugmaIoM emn MmcyZ Amco Va, `m KamV
`oUmar gyZ Var gwIr hmoBc
© H$m? Ë`mnojm c½Z Z Ho$cocM § ~a§. {ZXmZ Or _mUgo Ord§V AmhoV. Vr Var
gwIr ahmVrc. {ZXmZ Ë`m§À`m gwImgmR>r Var AmnU c½Z H$ê$ Z`o åhUyZ hÅ>mcm noQ>cocm dmgy
AmßnmH$mH$m§À`m Am{U B§{Xam AmË`mÀ`m Q>moH$mÀ`m ~mocÊ`mZo gwVmgmaIm _D$ hmoVmo. H$maU `m KamV
""gdmîU ~mB© {ZXmZ EH$ Var Zm§Xy Xo. `m KamÊ`mMo ~§X nS>coco Hw$imMma `oWyZ nwT>o Va Mmcy XoV.''
AmË`mÀ`m BÀN>I o mVa c½Zmcm dma§dma ZH$ma XoUmam dmgy eodQ>r c½Z H$ê$Z KoVmo. `m gd© àg§JmMo {MÌZ
co{IHo$Zo ~hmaXmanUo Ho$co Amho.
4.7.2 H$ë`mUrH$S>o nËZr `m ZmË`mZo Z nhmUmam dmgy
AmßnmH$mH$m, AmZ§Xr AmË`m `m§Mm _mZ R>odmdm åhUyZ AmnU c½Z Ho$co Iao. nU Ë`mMdoir
AmË`mcm åhUmcmo hmoVmo. ""AmË`m Vwcm gwZ {_ioc nU {Vcm H$m§hrM {_iUma Zmhr.'' H$m? Va `m
KamV AmUIr Hw$Umcm emn cmJy Z`o. {ZXmZ AmnU OZcÁOoñVd c½Z Ho$co Agco Var {ZXmZ nVr nËZr
`m ZmË`mZo EH$ÌrV Z `oVm XwéZM g§gma H$amdm. åhUOo XmoKohr emnmMo YZr hmoUma Zmhr. H$ë`mUrcm
gYdm Pmë`mMo g_mYmZ {_ioc. AmßnmH$mH$m, AmZ§Xr AmË`mcm KamV gyZ Zm§Xë`mMo g_mYmZ {_ioc.
Am{U Amnë`mcmhr Wmoam_moR>çm§Mm _mZ amIë`mMo g_mYmZ {_ioc. nU ho H$aVmZm AmnU Amnë`m
~m`H$moda AÝ`m` H$aVmo`. nU ZmB©cmO Amho. {ZXmZ `m KamÊ`mÀ`m à{VîR>go mR>r Am{U AmOda MmcV
Amcoë`m emnmVyZ _wŠVr {_i{dÊ`mgmR>r `odT>m Ë`mJ XmoKmZmhr H$amdm cmJoc. Voìhm AmnU Amnë`m
nËZrnmgyZ Xya amhÿ. åhUOo {ZXmZ ho KaVa gwIr hmoB©c. Aem ^«m_H$ H$ënZoVyZ dmgy H$ë`mUrcm
Amnë`mnmgyZ åhUOoM nVrgwImnmgyZ Xya R>odÊ`mMm à`ËZ H$aVmo. `m gd© àg§Jm§Mo {MÌU ^md{d^moa
Pmco Amho.
4.7.3 _wHw$§XmMo Mmoar àH$aU
{H$Vrhr Ho$co Var `m KamV Amnë`mcm H$moUM ào_ XoV Zmhr. Zm AmB©, Zm AmË`m, Zm KamVcr BVa
_mUgo. _r åhUOo Ho$di ImXrcm H$ma Am{U YaUrcm ^ma Pmcmo`. `m Aem KamV amhÿZ _r H$m` H$ê$?
Ë`mnojm ho KaM gmoS>coc§ ~a§ åhUyZ H$m°coOcm Z OmVm, Ho$di M¡ZrV OJVm `mdo åhUyZ _wHw§$Xm Ka
gmoS>Vmo. Vohr Hw$Umcm Z gm§JVm. Amncm ~mn dmacm Amho. AmB© Amho Vr H$erhr OJoc. nU AmnU BWo
104
ahm`cm ZH$mo åhUyZ OmVmZm KamVco _m¡ë`dmZ Ago XmJXmJrZo Agcocr noQ>r KodyZ Vmo niyZ OmVmo.
_w§~B©À`m gam\$ H$Q²>Q>çmda OmdyZ Ë`mVco XmJrZo {dH$Ê`mMm Vmo à`ËZ H$aVmo. nU `moJm`moJmZo
Xm_yMm _moR>m ^mD$ Á`m XwH$mZmV H$m_mcm AgVmo. Ë`m XwH$mZmVyZ Ho$cocr hr XmJ XmJrÊ`mMr noQ>r nmhÿZ
Vmo AñdñW hmoVmo. Á`m KamÊ`mV AmnU XmoZ Kmg ImD$Z _moR>o Pmcmo. Ë`m KamÊ`mgr àVmaUm
Ho$ë`mgmaIo hmoB©c. åhUyZ Vmo Xm{JÝ`mMr noQ>r nmhÿZ ZH$mo Vo àíZ {dMmê$Z `m nmoamcm AñdñW H$aVmo.
Amncr hr Mmoar AmVm nH$S>cr OmUma Ë`mnojm AmnU niyZ Omdo åhUyZ n¡go Z KoVmM XmJrZo VgoM
Q>mHy$Z _wH$§w Xm niyZ OmÊ`mV `eñdr hmoVmo. OUy H$m` PmcoM Zmhr Aem Am{d^m©dmV ~è`mM H$mcmdYrZ§Va
Amnë`m Kar naV `oVmo. Voìhm Ë`mcm Vy Hw$R>o Jocm hmoVmg? Hw$R>o am{hcmg? H$m` Ho$cog? Ago H$moUrM
H$m§hr {dMmaV Zmhr. `mMo Ë`mcm g_mYmZ dmQ>Vo. nU Amnë`m {_ÌmZm qH$_V Z XoUmè`m, {_Ì_§S>irV
Amncm An_mZ H$aUmè`m `m H$ë`mUr d{hZrcm YS>m {eH$dmdm åhUyZ Pmcoë`m An_mZmMm ~Xcm
KoÊ`mgmR>r Vmo H$ë`mUrda MmoarMm Ami KoVmo. AmnU Ë`mVco ZmhrM ho {ZXmZ Ë`m jUrVar BVamZm
^mgdyZ XoÊ`mV Vmo `eñdr hmoVmo. Amnë`m AmB©cmhr Amncm _wcJm Mmoa Zmhr. ho nQ>dyZ XoÊ`mV Vmo
`eñdr hmoVmo. EImXr Mmoar Oar Ë`m jUr nMcr Agcr Var Ë`mMo Iao {nVi ~mhoa nS>m`Mo Voìhm
nS>VoM nU jwëcH$ H$maUmgmR>r AmnU EImÚmda Ami KoV AmhmoV `mMr Ë`mcm I§V dmQ>V Zmhr. `m
Mmoar àH$aUmÀ`m àg§JmMo Am{U H$m¡Qw>§{~H$ ZmË`mVrc VmUVUmdmMo {MÌU co{IHo$Zo Ho$co Amho.
4.7.4 H$merÀ`m _wcmMo ~mago
EH$sH$S>o {dYdm ZU§X åhUyZ dmdaUmar hr H$mer Amnë`mM d`mMr. nU {Vcm _mV¥ËdmMo S>mohmio
cmJcoV. {H$Vrhr Ho$co Var Amncm MidirV H$m_ H$aUmam ^mD$ `ed§Vm Ë`mÀ`mer {VMm nwZ{d©dmh
H$ê$Z XoVo. Vohr KaÀ`m§Mm {damoY nËH$ê$Z. H$mer Amnë`m gwIr g§gmamV a_Vo. EH$ XmoZ dfm©V EH$m
Jm|S>g _wcmMr AmB© hmoVo. {VM§ Vo ~mi nmhÿZ Am{U _mV¥ËdmMr {VMr nyU© Pmcocr BÀN>m nmhÿZ AmZ§Xr
Pmcocr H$ë`mUr H$merÀ`m ~mimMo ~mago _moR>çm à_mUmV H$aÊ`mMm à`ËZ H$aVo. `mMo g_mYmZ
AmßnmH$mH$m§Zm dmQ>Vo. H$maU Amnë`m nmoarM§ H$ë`mU `m gwZo_wi§ Pmc§. `mMm Ë`m§Zm AmZ§X Pmcocm
AgVmo.
~maemÀ`m doir nmoamcm XmJrZm Kmcmdm åhUyZ AmZ§Xr AmË`m, AmßnmH$mH$m YS>nSy> cmJVmV. nU
Xm{JÝ`mMr noQ>rM gmnS>V Zmhr. Voìhm _mÌ _wHw§$Xm ""Xm{JZo H$ë`mUr d{hZrZo Mmoaco'' Ago gm§JyZ
dmgyÀ`m _ZmV Amnë`m d{hZr{df`r Jai AmoH$Vmo. Amnë`mda Pmcocm MmoarMm Ami nmhÿZ H$ë`mUr
{MS>Vo. AmOda _wHw§$XmZo Ho$cocm JwÝhm AmnU Amnë`m nXamImcr XS>dyZ R>odcm `mMm {Vcm nü>mVmn
hmoVmo. ZmB©cmOmñVd hm gJim àH$ma AmßnmH$mH$m B§{Xam AmË`m Am{U Amnë`m Zdè`mÀ`m g_moa gJim
CcJSy>Z gm§JVo. Voìhm _mÌ Amncr Mmoar Incr Jocr. `m AmZ§XmV dmdaUmam _wHw§$Xm Vm|S>Ker nS>Vmo.
Am{U AmnUM Mmoar Ho$cr hmoVr ho H$~yc H$aVmo. KamÊ`mÀ`m B^«Vr gmR>r PmH$cr _yR> gìdm cmImMr
åhUyZ XS>dZy R>do cocr hr KQ>Zm Ooìhm gdmªZm g{dñVa g_OVo. Voìhm H$ë`mUrMo IaonU Va cjmV `oVM
o
105
nU Xm_yÀ`m ^mdmMm _moR>onUmhr {XgyZ `oVmo. Mmoarcm Jococo XmJrZo B_mZXmarZo naV H$aUmam Xm_yMm
^mD$, Ë`mMo _moR>onU Va {XgyZ `oVoM nU Mma Mm¡KmV EImÚmMr Am~«y MìhmQ>çmda _m§S>cr Omdy Z`o
åhUyZ YS>nS>Umar H$ë`mUr {VÀ`m _ZmMohr _moR>onU {XgyZ `oVo. KamÊ`mÀ`m _moR>onUmImcr R>odUrVcm
XmJrZm KmcyZ H$ë`mUr H$merÀ`m nmoamMo ~maeo _moR>çm à_mUmV gmOao H$aVo. ~maemgma»`m AmZ§Xr
àg§JmV AmH$pñ_H$ MmoarMm àH$ma CcJS>Ê`mMm Am{U Ë`mÀ`m gË`VoMm àg§J co{IHo$Zo VmH$XrZo C^m
Ho$cm Amho.
4.8 H$mX§~arVrc g§Kf©
H$ë`mUr `m H$mX§~ar_Yrb g§Kf© hm H$m¡Qw>§{~H$ nmVirdaVrM A{YH$ {MÌrV Ho$bobm Amho.
{deofV: ñÌr åhUyZ ñÌrÀ`m dmQ>çmbm Amboë`m gwIXx:ImMm {dMma H$aVmZm, `mVë`m àË`oH$ ñÌrMo
Xw:I ho Ogo _mZ{gH$ Amho. VgoM Vo emar[aH$ Amho. Zdam _oë`mZ§Va AÝ` Hw$Qw>§{~`m§er OwidyZ KoVmZm
Ë`m§À`m _ZmMr hmoUmar Hw$ÎmaAmoT> bopIHo$Zo AMyH$ eãXmV {Q>nbobr Amho. CXm. dmgwXod Am{U AmË`m
`m§À`mVbm b½Zmg§~§YrMm {dMma qH$dm dmgwXod Am{U AmßnmH$mH$m `m XmoKm§Mo Pmbobo Q>moH$mMo _V^oX.
ñdV:Mm ñdm{^_mZ OmonmgÊ`mgmR>r Zdè`m§Mo (dmgwXodmMo) Ka Z gmoS>Vm EH$m doJù`m ImobrV amhÿZ
g§gma H$aUmar Am{U KamÊ`mMr A~«y MìhmQ>çmda _m§S>br OmD$ Z`o åhUyZ à`ËZ H$aUmar H$ë`mUr,
{VÀ`m _ZmMr hmoUmar Hw$M§~Um, ñdV:Mm XraM _wHw$§Xm hm MmoarMm Ami KoD$Z Amnbo Iao nU nQ>dyZ
XoVmZm {VÀ`m _ZmMr hmoUmar Kmb_ob Ago {H$VrVar àg§J `m H$mX§~arV bopIHo$Zo {MÌrV Ho$bo AmhoV
H$s Á`mVyZ Zm{`H$m-Zm`H$ `m§À`m _ZmMr hmoUmar ggohmobnQ> Oer nhm`bm {_iVo. VerM H$m¡Qw>§{~H$
nmVirdaMo VmUVUmdmMo àg§Jhr Ë`mVyZ àH$Q> hmoVmV. Aem Ag§»` àg§Jm§Mr {Z{_©Vr {R>H$mUo `m
H$mX§~arV {dIwabobr AmhoV. Ë`m_wio `mVrb g§Kf© hm H$m¡Qw>§{~H$, _mZ{gH$, gm_m{OH$ VmUVUmdmMmM
nhm`bm {_iVmo. nU Ë`mbm g§`_erbVoM§ ~§YZ Amho. A{VQ>mHo $mMr Vrd«Vm ho àg§J YmaU H$arV ZmhrV
hm bopIHo$À`m g§`_erb Aem boIZrMm Jm¡ad _mZmdm bmJob.
4.9 dmVmdaU{Z{_©Vr
`mVrb dmVmdaU {Z{_©VrXoIrb AerM g§`_erb AerM Amho. H$Qw>VoMr Pmba {VWo Hw$R>oM
OmUdV Zmhr. EH$_oH$mZm _mZnmZ nmirV, AmXa gËH$ma H$aUmè`m `m gd©M ì`ŠVraoIm `m {edami
ZmhrV. Va ñdV:Mm Am~ amIyZ, Amnë`m _ZmVbo eë` ~mobZy XmI{dUmè`m AmhoV. nU amJ, Agy`m,
{VañH$ma {MS>{MS> Oar Ë`m ì`ŠV H$arV Agë`m Var Xw:ñdmg _mÌ Hw$UmMmM H$arV ZmhrV hr O_oMr
~mOy Amho. H$maU KamÊ`mMr à{VîR>m gm§^miÊ`mV øm gd©M ì`ŠVraoIm `eñdr Pmë`m AmhoV. Ë`m_wio
{H$Vrhr Q>moH$mMo _V^oX Pmbo, g§Kfm©bm Q>moH$XmanUm Ambm, YmaXmanUm Ambm Var empãXH$ dma H$ê$Z
A§V:H$aU Hw$UmMr XxImdbr OmUma ZmhrV qH$dm AË`§V Q>moH$mMr H$Qw>VoMr ^mdZm Hw$UmÀ`mM _ZmV
Omonmgbr OmUma Zmhr. `mMo ^mZ bopIHo$Zo R>odë`m_wio `mVrb dmVmdaU{Z{_©VrgwÕm g§`_erbVoMm
nXa KoD$ZM dmMH$m§g_moa CbJS>V OmVo. hohr `m H$mX§~arMo EH$ d¡{eîQ>ç Amho. bmoH${à` H$mX§~arMo
106
ho ÚmoVH$ BWo AmdOy©Z nhm`bm {_iVo.
`m H$mX§~arMr ^mfm hr H$mì`mË_H$ Amho. AYyZ_YyZ dmŠàMma, åhUr, CImÊ`m§Mm dmna OmUrdnydH© $
Ho$bobm Amho. {ZdoXZmÀ`m AmoKmVyZ g§dmX H$m¡eë` gmYÊ`mV bopIH$m `eñdr Pmbr Amho. Ë`m_wio
ghOVm, gwb^Vm Am{U H$mì`mË_H$VoZo ZQ>bobr hr ^mfme¡br Amhoo. N>moQ>o N>moQ>o g§dmX Ë`mVyZ CbJS>V
OmUmè`m ì`ŠVraoIm Ë`m dmMH$ _Zmbm ^mdyZ OmVmV. Ë`m_wio H$mX§~arMr JwUmË_H$ C§Mr dmT>dÊ`mV
ho KQ>H$ `eñdr Pmbo AmhoV. AgoM åhUmdo bmJob.
WmoS>Š`mV gm§Jm`Mo Pmbo Va ñÌrÀ`m d¡{eîQ>çnyU© OrdZmZw^dmMr H$Wm _m§S>Ê`mM§ gm_Ï`© Ë`m§À`m
boIUrV Amho. ^mfme¡brV Amho. Ë`m§Mr Zm{`H$m hr ñdV:M Amnë`m AZw^yVtMm {MÌnQ> dmMH$
_Zmbm CbJSy>Z XmI{dÊ`mV a_Vo. Ë`m_wio Ia§Iwa§, _Z_moH$i§, gmiT>mi Ag§ ñÌr öX` Ë`m ^mfoVyZ
~mobVo Amho. Amnbo _Z CKS> H$ê$Z XmIdVo Amho. BVH$s ghOVm, AmëhmXXm`H$, AmemXm`r,
EH${ZîR> ^mfm `m bopIHo$Mr Amho. Ë`m_wio hr ^mfm g§doXZerb Amho. JVñ_¥VtZm COmim XoUmarAmho.
AmR>dUrV a_Umar Amho. gmYr, ghO, AW©nyU©, KaJwVr diUmMr Aer hr g§doXZerb ^mfm Amho.
_Zñdr ñÌrMm _Z:nQ> CbJSy>Z XmIdÊ`mMo Ë`mV gm_Ï`© Amho. doJdoJù`m àg§JmV Jw§Vboë`m `m
ì`ŠVtÀ`m H¥$Vr, Ë`m§À`m _ZmÀ`m R>odUr, Ë`m§Mo ñd^mdY_© `m bopIHo$Zo `m H$mX§~arV gwg§JVVoZ§
_m§S>bobo AmhoV.
4.10 H$ë`mUr H$mX§~arMo ^mfm{deof
H$mX§~ar _J Vr H$moUVrhr Agmo, Eo{Vhm{gH$, gm_m{OH$, J«m_rU nmíd©^y_rMr Agmo AWdm
d¡km{ZH$, JyT>, dm {dZmoXr T>§JmMr Agmo. dmMH$m§Zm pIidyZ R>odÊ`mMo gm_Ï`© ho Ë`m H$mX§~arÀ`m
^mfme¡brV AgVo. dmMH$m§Zm pIidyZ R>odÊ`mgmR>r boIH$ àm§VmZwê$n, ì`pŠVJ{UH$ ^mfm ~XbV
AgVmo. Iao Va hr boIH$mÀ`m boIZmMr Vr {H$_`m AgVo. H$mhr boIH$m§Mr ^mfm hr OS>, ~wÕrbm Z
nobUmar, g§ñH¥$VàMyaVoH$So> PwH$bobr AgVo. Va H$m§hr boIH$m§Mr ^mfm hr H$mì`mË_H$, {dZmoXr T>§JmZo,
g§dmXmË_H$ ~mobtMm dmna H$ê$Z dmŠàMma åhUtMm dmna H$ê$Z dmMH$ _Zmer {hVJwO H$arV AgVo.
boIH$ Á`m n[agamV KS>Vmo, dmdaVmo, {VWë`m dmVmdaUmMm, Mmbr-éT>r na§nam§Mm Ë`mÀ`m ^mfoda
n[aUm_ hmoV AgVmo. H$Wm ~rO Á`m g§ñH¥$VrV KS>Vo Ë`m g§ñH¥$Vrer B_mZ amIÊ`mMm à`ËZ boIH$
H$arV AgVmV. `mbm Á`moËñZm XodYa hr AndmX ZmhrV.
hr bopIH$m _wimV Oar nwUo àm§VmV dmdaV Agbr Var ""H$ë`mUr'' `m H$mX§~arMm g§nyU© nQ> hm
amOñWmZ Am{U ~§JmbÀ`m n[agamVyZ CbJS>V OmVmo. Ë`m_wio n[agamVë`m Mmbr[aVr, éT>r-na§nam
`m§Mo Xe©Z `m H$mX§~arVyZ KS>bobo Amnë`mbm nhm`bm {_iVo. Amnbr H$bmH¥$Vr dmMH${à` ìhmdr,
dmMH$m§À`m ng§Vrbm Vr nS>mdr åhUyZ boIH$ Á`m AZoH$ Šb¥ßË`m `mo{OV AgVmV Ë`mMm gam©g dmna
`m bopIHo$Zohr H$ê$Z KoVë`mMo Amnë`mbm OmUdVo.

107
Joë`m Mma XeH$mV dmMH$m§À`m öX`qghmgZmda {damO_mZ hmoD$Z ~gbobr hr H$ë`mUr H$mX§~ar
AmOhr bmoH$m§Zm AmdS>Vo H$m Va `m ""H$mX§~arV OmJmoOmJr _amR>r ^mfoVrb Ambobo dmŠàMma, åhUr
H$mZm§Zm Am{U _Zmbm gwI{dUmar boUr AmhoV.'' (n¥îR 6) ho bopIHo$Zo `m H$mX§~arÀ`m àñVmdZoV
Ho$bob§ {dYmZ AmOhr nQ>Vo.
`m H$mX§~arMo Z^moZmQ>çmV énm§Va Pmbo. Va {WEQ>ada H$ë`mUr ho ZmQ>H$ hmD$g\w$ëb Pmbo. CÎma
^maVr` nohamdmV ho ZmQ>H$ qhXr ^mfoV ^mfm§VarV Pmbo AgyZ {VWohr Ë`mZo JXu IoMbr. CÎma àXoe
g§JrV ZmQ>H$ AH$mX_rMm 88-89 Mm nwañH$ma `m ZmQ>H$mbm {_imbm. Va ^maV gaH$maMm AqhXr ^mfm
gÝ_mZ 1983-84 bm {_imbm. {dîUwXmg ^mdo nwañH$mamZo XoIrb ho ZmQ>H$ gÝ_m{ZV Pmbo. Ë`m_wio
H$mX§~ar, Z^moZmQ>ç, ZmQ>H$, qhXr énm§Va Agm `m H$mX§~arMm Pmbobm àdmg bjmV KoVm dmMH$m§Zr
S>moŠ`mda KoVbobr hr H$bmH¥$Vr Amho. `m H$mX§~arMr Zm{`H$m H$ë`mUrMr ì`pŠVaoIm Ag§»`m§Zm
^mdbr H$m? Va Vr A~mob, gmo{eH$, godm^mdr, Ë`mJr Amho åhUyZ. Amnë`m hŠH$mgmR>r H$m¡Qw>§{~H$
nmVirda Vr PJS>VM o . nU AmH«$_H$ Agm g§Kf© H$aV Zmhr. H$m AÛmVÛm ~mobZy Hw$Umer ^m§S>V Zmhr.
Zdè`mbm qH$dm gmgaÀ`mZm Ka gmoSy>Z OmÊ`mMr Y_H$s XoV Zmhr H$m Hw$Qw>§~mZo gd© nmVirdaVr AÝ`m`
Ho$bm åhUyZ KQ>ñ\$moQ>hr _mJV Zmhr. {VÀ`m gmogÊ`mÀ`m, Ë`mJmÀ`m, H$V©ì` ^mdZoÀ`m _mJo gmdbrgmaIr
gVV gmo~V H$arV Amho Vr I§~ra _ZmMr, ñdm{^_mZr d¥ÎmrMr, VS>\$Xma ~mÊ`mMr, {YQ>mB©Zo ~mobUmar
H$ë`mUr. gm¡å` ^mfoV Vr Amnbm ÌmJm, {dÐmoh ì`ŠV H$aVo. nU ñdV:M ñdV:er g§dmX gmYVo. ho
{Q>nÊ`mV bopIH$m BWo `eñdr Pmbr Amho. `mbm H$maU bopIHo$Mr ^mfme¡br Am{U g§dmX `mVM ho `e
XS>bobo Amho.
ñd`§nmH$Ka, ~¡R>H$ Am{U eoOKa hoM gd©gm_m§Ý` ñÌrÀ`m dmQ>çmbm AmOda Ambobo H$_ao AmhoV.
nU ñdV: `m H$mX§~arÀ`m Zm{`Ho$Zo Mm¡Wm H$_am C^m Ho$bm Amho. YrQ>nUmZo, PJS>m Vr Va XoVoM nU
Amnbm ñdm{^_mZhr OnVo. AmOda ñdV:À`mM H$mofmV AS>Hy$Z nS>bobm hm BZm_Xmam§Mm dmS>m
A§YlÕm, em{nV, Ym{_©H$, nma§nm[aH$, éT>r{à` ~Zbm hmoVm. Ë`mVë`m ~bdÎma _mUgm§Zm d¡Mm[aH$
^y{_Ho$VyZ _wH$mQ> YS>H$m Zm{`H$m H$ë`mUrZo {Xë`m AmhoV. A~mobnUmV H$Qy>Vm Z R>odVm Zo_Ho$nUm
OnÊ`mMm Vr à`ËZ H$aVo. g§Kfm©Mr {R>UJr noQ>brM Va Ë`m Ap½Z{Xì`mVyZ ~mhoa nS>Ê`mMr {VMr V`mar
Amho. hma Pmbr Va pñdH$mam`Mr. nU hma hmoB©b åhUyZ àíZm§ZmM {^S>m`Mo Zmhr hr {VMr d¥Îmr BWo
{XgV Zmhr. H$ë`mUrZo {Xbobm AqhgmË_H$ bT>mM hrM {VMr D$Om© Amho.
`m KamV EH$hr OmoS>n§ gwIr hmoV Zmhr. Hw$UmMm Zm Hw$UmMm Var _Ë`y hmoVmo`M. `m OJmMm Vmo {Zamon
KoD$Z OmVmo. BWbr ñÌr hr AH$mbr d¡Yì`mM§ Xw:I Camer H$dQ>miyZM AmOda OJV Ambr Amho.
H$maU hm dmS>mM emnrV Amho. H$mX§~arMm Zm`H$ dmgwXod hm b½ZmMm AmJ«h H$aUmè`m Amnë`m
AmË`mbm åhUVmo.
""gdmîU hdr Amhoo Zm Vwbm? H$aVmo b½Z nU AmË`m, Vwbm gyZ {_iob. nU {Vbm H$moUrM
108
{_iUma Zmhr.''
""åhUOo ao H$m`?''
`m ""H$m`'' M§ CÎma H$ë`mUrbm n{hë`m amÌr {_iVo.
""H$ë`mUr _mPm Ord Oa Vwbm OJdm`Mm Agob Va gdmîU hmoÊ`mMm à`ËZ H$ê$ ZH$mog. åhUOo
Vy gdmîU amherb.''
`m g§dmXmVyZM bopIHo$À`m ^mfoMr PbH$ BWo nhm`bm {_iVo. gmÜ`m gmoß`m g§dmXmVyZM Vr Vo
ì`ŠV H$aVo. hr Zm{`H$m XoIrb {VVH$sM g§`_r Amho. gmo{eH$VoMm AmXe© Z_wZm Amho. Amnë`m
d¡dm{hH$ OrdZmMr bŠVa§ CKS>çmda Vr dmiV Q>mH$V Zmhr. nU _mUwgH$sÀ`m ZmË`mZo KaJS>r Xm_ygmR>r
_mÌ {Odmda CXma hmoD$Z Cndmg H$aVo. Zdè`mZo Amnbm An_mZ Ho$bm Va Vmo Vr {VVŠ`mM Y¡`m©Zo
nMdVmZm åhUVo, ""Xm_y, hr g_moaMr gmgy~mB©Mr Imobr ñdÀN> H$a, AS>JirM§ gm_mZ H$mTy>Z Q>mH$.
H$maU hmM `m Zm{`Ho$Mm Mm¡Wm H$_am Amho. Vmo emnrV Amho. ^wVmQ>H$sZo J«mgbobm Amho. AghH$mamMm
Amho. nU {VVŠ`mM g§`_erb d¥ÎmrMmhr Amho. KamXmamÀ`m amJmMm, {damoYmMm gya Vr _Zmda KoV Zmhr.
Amnë`mgmR>r hŠH$mMr, _wŠVnUmMr, OmJm Vr {Z_m©U H$aVo. EH$m J[a~mÀ`m KamV bhmZmMr _moR>r
Pmbobr, em§V, g§`_erb, IoiH$a ñd^mdmMr hr H$ë`mUr b½Z Pmë`mZ§Va Am_wbmJ« ~XbyZ OmVo.
_mhoaMm ImoS>H$anUm jUmYm©V {dgê$Z {VWo H$V©ì`Xj, Ë`mJr ñÌrMm OÝ_ hmoVmo. Vr I§~ra Va hmoVoM
nU YrQ>hr hmoV.o {dMmar Am{U XzaXeu ~ZVo. H$maU gmgaKar H$go dmJmdo, ~mobmdo ho {Vbm n[apñWVrM
{eH$dVo. hm gmbg g_§OgnUm H$ë`mUrÀ`m énmVyZ bopIH$mM {MÌrV H$aVo. Zìho Vr {VMoM A§Va§J
CbJSy>Z XmI{dÊ`mV BWo `eñdr hmoVo.
Á`m jUr H$ë`mUrMm Zdam {Vbm ho Ka gmoS>m`bm gm§JVmo. Ë`m jUr Vr {ZU©` KoV.o ho Ka gmoS>m`M§
Zmhr. H$m? Va Vr `m KaMr J¥hbú_r Amho. nU {VVŠ`mM VS>H$m\$S>H$s C§M AmdmOmV gm§JVmo. ""Zmhr.
AmVm _r ñdV:hÿZ Zdè`mÀ`m ImobrV OmUma Zmhr. Ë`m§Zr ñdV: `md§, _bm KoD$Z Omd§.'' `m àg§JmVyZ
{XgUmam {VMm g§`_ H$_mbrMm Amho. Xxgar EImXr hmXê$Z Jobr AgVr. ho VmaVå` EH$ ñÌr bopIH$m
åhUyZ bopIHo$Zo AË`§V {dZ`erbVoZo BWo nmibobo Amho.
Amnbm Zdam AmOmar nS>bm Va Vr Ë`mMr godm H$aVo, Amnbm nVr Y_© nmiVo. nU ñdV:À`m
ImobrV amhÿZ. Amnë`m gm¢X`m©da ^miboë`m YmH$ë`m {Xambm _wH$w X§ mbm Vr Mm§JbrM dR>Urda AmUVo.
Wmoam_moR>çm KamVbr _wb,§ Ë`mM§ dmømV dmJU§ åhUOo Vm|S> Xm~yZ ~wŠŠ`mMm _ma Aer n[apñWVr AgVo.
Ë`m§À`m `m Aem dmømV dmJÊ`mMr AmJirH$ Hw$Umbm gm§JUma? Am{U Amnë`m `m dŠVì`mda Va
H$moU {dídmg R>do Uma? nU hr Zm{`H$m H$ë`mUr {hMm ñdV:À`m gm_Ï`m©da {dídmg Amho. A{VbmS>mV
`oD$Z hm _wHw$§Xm Amnbr d{hZr H$ë`mUrbm åhUVmo, ""_mÂ`m {_Ìm§Zm Mhmbm ~mobmdb§`, VwÂ`m hmVM§
\$amimM§ H$a.''

109
""gmgy~mBªZm gm§Jm Ë`m§Mr nadmZJr hdr.'' Vr åhUVo.
""~a§. _mÂ`m {_Ìmg_moa EImX§ JmU§ Var åhU. _r Ë`m§À`mOdi VwÂ`m énm-JwUm§Mr Iyn Vmar\$
Ho$br Amho. Ë`mgmR>r Va Hw$UmMr nadmZJr ZH$mo Zm?''
""hdr, _mPr nadmZJr hdr Am{U Amnë`m KaÀ`m _mUgmMr naŠ`m _mUgm§g_moa ñVwVr H$aVmZm
bmO Zmhr dmQ>br? _r Vw_À`m {_Ìm§g_moa nU `oUma Zmhr.''
Xra-^mdOrÀ`m ZmVog§~§Ymda àH$me Q>mH$Umam hm àg§J EH$ ñÌrM g§`_erbVoZo aoImQy> eH$Vo.
Ë`m_wio hr bopIH$m BWo A{YH$M gmbg, gm_§Oñ`mMo ê$n KoD$Z hm àg§J {M{ÌV Va H$aVoM. nU Vo
H$aVmZm Amnbr Zm{`H$m H$ë`mUr {H$Vr VmR> _mZoMr, ñdm{^_mZr d¥ÎmrMr, H$UIa ~mB© Amho. `mMr
OmUrdXoIrb H$ê$Z XoVo. H$ë`mUrÀ`m énmZo Vr V_m_ pñÌ`m§À`m _ZmoY¡`m©Mr C§Mr BWo dmT>dVo.
An_mZrV Pmbobm hm Xra _wH$w X§ m H$ë`mUrda MmoarMm Ami KoVmo. Vmo MmoarMm Ami Vr _wH$mQ>çmZo
Ë`m jUr ñdrH$maVo. Am{U `mo½`doi `oÊ`mMr dmQ> nhmVo. Ver doi Vr gmYVo. `m KamVbr _mUg§ AmÎmm
`m jUr Amnë`mda {dídmg R>odUma ZmhrV ho {Vbm R>mD$H$ Amho Am{U Ë`mM YmoaUmZo Vr dmJVo. BWo
{VMm XzaXeunUm Va {XgVmoM nU ehmZnUmhr {XgyZ `oVmo. {VÀ`m A~mobnUm_wio gJioM WŠH$
hmoVmV. nU Xm{JÝ`m§Mr Mmoar _r Ho$br Zmhr Va _wH$w X§ mZoM Ho$br hmoVr ho nQ>dZy XoÊ`mV Vr AIoa `eñdr
hmoVo. Amnbr {dYdm ZU§X H$mer {VMm nwZ{d©dmh H$amdm ho Vr _Zmo_Z R>adVo. nU H$g§ O_Uma hr
{VÀ`mnwT>o g_ñ`m Amho. H$maU H$merM§ b½Z åhUOo {VMm PJS>m hm na§nam nmiUmè`m ~bdmZ
{damoYH$m§er hmoVm. ñÌr _wŠVrgmR>r, ñÌr hŠH$mgmR>r, ñÌr gwImgmR>r {VMm PJS>m Va Mmby hmoVmM. nU
ImoQ>çm à{VîR>oMm ~waIm \$mSy>Z Q>mH$Ê`mMr {VMr à{Vkm hmoVr. Amnë`m em§V YraJ§^ra g§`_erb
ñdm^mdmZo Vr KamVë`m§Mr _Zo qOH$V amhVo. Amnë`m H$V©Ë¥ dmVyZ KamÊ`mMr S>mJibobr à{V_m COiÊ`mMm
à`ËZ H$aVo. Am{U {VÀ`m `m à`ËZmbm VËH$mbrZ n[apñWVrZwê$n `ehr `oD$ eH$Vo.
H$ë`mUr Amnbr {dYdm ZU§X H$merMo Amnbm gm_m{OH$ H$m`©H$Vm© Agbobm _m_o^mD$ `ed§Vmer
b½Z bmdyZ XoVo. _hmXodmMr _w§O, Xm_yMm H$idim, Ë`mÀ`m{df`r gmoim gmo_dmaÀ`m d«VmM§ CÚmnZ,
Jmoa-Jar~ AZmWm§Zm, AmÞmMm Kmg ^adyZ Vr H$aVo. nma§nm[aH$ CÚmnZmgmR>r Vr ASy>Z amhV Zmhr. hmM
{VMm gmbg, gw{e{jV, gwg§ñH$marV ñd^md BWo nhm`bm {_iVmo. ^maVr` Hw$Qw>§~ ì`dñWoda àH$me
Q>mH$Umar, d¡dm{hH$ OrdZmda ^mî` H$aUmar, ñÌr gmo{eH$VoMo Ag§»` Z_wZo Amnë`mg_moa C^r H$aUmar,
_ZmBVH§$ bhmZ Am{U _ZmBVH§$ _moR>§ H$mhr ZgV§ ho AZw^dmZ§ nQ>dyZ XoUmar. Hw$Qw>§~ ì`dñWoMr _moS>VmoS>
H$er dmMdVm `oBb © ho nQ>dZy XoUmar. Kam~mhoa Z nS>Vm órbm hd§ Agbob§ ñdmV§Í`, ñdËd, A{YH$ma,
g§`_erbVoZ§ {_idVm `oVmo. `mMm {Xbmgm XoUmar. KamV d¡ar AgVrb. EH$doi Ë`mM§ d¡a nadSo>b. nU
C§~aR>çm~mhoa nS>VM g_mOmV Jw§S> AmhoV. Ë`mMr OmUrd H$ê$Z XoUmar hr H$mX§~ar Ho$di ñÌr`m§ZmM
AmdS>Vo Ago Zmhr Va A~mbd¥Õm§Zmhr AmdS>Vo. Vo Ë`mVrb ^mfm, g§dmX, dmŠàMma, åhUr Am{U
gmbg g_§Og ì`ŠVraoIo_wioM ho H$mX§~arMo _moR>onU Amho.
110
4.11 gamdmgmR>r àíZ
l dñVw{ZîR> àíZ
`mo½` n`m©` {ZdS>m. CÎmao
1. _wHw$§XmMo H$ë`mUrer ZmVo H$m`? (Xra)
(^mD$/Xra/nVr)
2. H$ë`mUr AmßnmH$mH$m§Mr H$moU hmoVr? (gyZ)
(_wbJr/nËZr/gyZ)
3. `ed§Vm H$ë`mUrMm H$moU hmoVm? (^mD$)
(^mD$/Xra/Zdam)
4. H$ë`mUrÀ`m Zdè`mMo Zmd H$m`? (dmgwXod)
(_wHw$§Xm/`ed§Vm/dmgwXod)
5. Xm_y BZm_Xma KamÊ`mMm H$moU hmoVm? (d`mod¥Õ ZmoH$a)
(d`mod¥Õ ZmoH$a/d`mod¥Õ ZmVodmB©H$/d`mod¥Õ _mhoaMm _mUyg)
l XrKm}Îmar àíZ
1. bmoH${à` H$mX§~arH$ma åhUyZ Á`moËñZm XodYa `m§À`m "H$ë`mUr' H$mX§~arMo doJionU
ñnîQ> H$am.
2. bmoH${à` H$mX§~ar åhUyZ ""H$ë`mUr'' `m H$mX§~arMo H$WmZH$ gm§Jm.
3. H$ë`mUrÀ`m _ZmMr hmoUmar Kwg_Q> bopIHo$Zo H$er {M{ÌV Ho$br Amho Vo WmoS>Š`mV gm§Jm.
4. ""H$ë`mUr'' `m _Ü`dVu ì`ŠVr^modVr H$mX§~ar {\$aV amhVo Ago AmnUmg dmQ>Vo H$m?
ñnîQ> H$am.
l bKwÎmar àíZ
1. dmgwXodmMo ì`pŠV{MÌ aoImQ>m.
2. KaMm H$Vm© nwéf `m ZmË`mZo AmßnmH$mH$m§À`m _ZmMr hmoUmar Kwg_Q> {MÌrV H$am.
3. nwamoJm_r {dMmamMm à^md `ed§VmÀ`m ì`pŠV_Îdmda C_Q>bobm Amho Vmo H$gm Vo
WmoS>Š`mV gm§Jm.

111
4. Imëë`m KaÀ`m AÝZmbm OmJUmè`m Xm_yMo ì`pŠV{MÌ aoImQ>m ?
5. H$ë`mUrÀ`m _m_mMo ì`pŠV{MÌ aoImQ>m.
6. AH$mbr Ambob§ d¡Yì` gm§^miÊ`mV C^r h`mV Jobr `mMo Xw:I Camer H$dQ>miyZ
OJUmè`m ñÌr ì`ŠVraoIm H$moUË`m AmhoV Vo gm§Jm.
7. Am§Yù`m AmZ§Xr AmË`mMo ì`pŠV{MÌ aoImQ>m.
8. AmßnmMr {dYdm gyZ B§{XaoMo ì`pŠV{MÌ aoImQ>m.
4.12 g_mamon
Á`moËñZm XodYa `m§Mr H$ë`mUr hr cmoH${à` H$mX§~ar Amho. Vr dmMH$m§Zm A{YH$ ^mdcr
Agë`mZo VrÀ`m AZoH$ Amd¥Î`m à{gÕ Pmë`m. ~§Jmc àm§VmVyZ J[a~ KamÊ`mVyZ Amcocr H$ë`mUr
_madmS> àm§VmVrc lr_§V KamÊ`mMr gyZ hmoVo. EH$m emnrV KamÊ`mV _Zmo^mdo H$m_ H$aV Zm§Xy cmJVo.
na§Vw nVrMr Cnojm, Ë`mMm ghdmg `mcm nmaIr hmoVo. {VÀ`mda MmoarMm Amihr KoVcm OmVmo.
lr_§V KamÊ`mVrc d¡Yì` H§$R>Umè`m {ñÌ`m§~amo~a Vr gm¡Xmhm©Mo g§~§Y àñWm{nV H$ê$ nmhVo. na§Vw
gd©ñdr {VÀ`m dmQ>çmcm Xwñdmg `oVmo. H$mergma»`m VéU {dYdoMo c½Z Amnë`m H$m`©H$Ë`m©
^mdm~amo~a cmD$Z, Ë`m§Mm g§gma gwImMm H$aÊ`mV ñdV…cm YÝ`Vm _mZVo. gdmª~amo~a Mm§Jco g§~§Y
àñWm{nV H$aVo. ñÌrOrdZmÀ`m {d{dY ê$nm~amo~aM ^maVr` ñÌrOrdZmMr AmXe© ê$no H$ë`mUr
H$mX§~arVyZ Á`moËñZm XodYa `m§Zr {M{ÌV Ho$cr AmhoV. EH$ XO}Xma cmoH${à` H$mX§~ar åhUyZ AmnU
"H$ë`mUr' H$mX§~arH$S>o nmhVmo.
4.13 A{YH$ dmMZ
1. H$ë`mUr ZmQ>H$ dmMm.
2. H$ë`mUr hr qhXr qH$dm JwOamWr H$mX§~ar dmMm.
3. "H$ë`mUr' Z^moZmQ>ç EoH$m.
4. "H$ë`mUr' hr Q>r. ìhr. _m{bH$m ~Km.
4.14 CnH«$_
1. Amnë`m n[agamVrb nwamoJm_r {dMmamÀ`m ñÌrMo ì`pŠV{MÌ aoImQ>m.
2. na§nam Am{U ZdVoÀ`m dmXmV ñÌr _ZmMr hmoUmar Kwg_Q> eãX~Õ H$am.
ooo

112
gÌ Mm¡Wo : Aä`mgn{ÌH$m H«$_m§H$ 16 : H$) {dkmZ gm{hË`
KQ>H$ : 1
{dkmZgm{hË`
(g§H$ënZm, ñdê$n, {deof, dmQ>Mmc Am{U {dH$mg)
1.1 C{ÔîQ>o
`m KQ>H$mMm Aä`mg Ho$ë`mZ§Va AmnUmg;
l {dkmZgm{hË`mMr g§H$ënZm d ñdê$n g_OmdyZ KoVm `oB©c.
l {dkmZ, d¡km{ZH$ Ñ{îQ>H$moZ Am{U {dkmZgm{hË` `mVrc Am§Va g§~§YmMo AmH$cZ hmoB©c.
l {dkmZgm{hË` Am{U c{cV gm{hË` `mVrc gmå`^oX H$ioc.
l {dkmZgm{hË`mVrc H$cmH¥$VrMo aMZmV§Ì, n[a^mfm Am{U cm{cË` g_OyZ `oB©c.
l {dkmZgm{hË`mMo {deof OmUyZ KoVm `oVrc.
l _amR>r {dkmZgm{hË`mÀ`m àoaUm, CJ_ Am{U dmQ>Mmc g_Ooc.
l OmJ{VH$ {dkmZgm{hË` Am{U _amR>r {dkmZgm{hË` `m§À`mVrc ñdê$n cjmV `oB©c.
l ñdmV§Í`moÎma {dkmZ-V§ÌkmZmVrc àJVr Am{U _amR>r gm{hË` `m§À`m {dH$mgmÀ`m {Xem
g_OyZ `oVrc.
l _amR>r {dkmZgm{hË`mVrc {df`m§Mr {d{dYVm Am{U ñdê$n Vw_À`m cjmV `oB©c.
1.2 àmñVm{dH$
gm{hË`m_Ü`o {d{dY àdmh _mZco OmVmV. àmXo{eH$ gm{hË`, J«m_rU gm{hË`, c{cV
gm{hË`, OZdmXr gm{hË`, ñÌrdmXr gm{hË`, Am{Xdmgr gm{hË`, H$m_Jma gm{hË`, _wpñc_
gm{hË`, ~mcgm{hË` Aem AZoH$ _amR>r ^mfoVrc àdmhm§_Ü`o {dkmZgm{hË`mMmhr g_mdoe H$aÊ`mV
Amcm Amho. IaoVa gm{hË`m_Ü`o Aer dJ©dmar H$aVm `oV Zmhr. "gm{hË`' ho gm{hË`M AgVo.
g~§Y _mZdr OrdZ g¥îQ>rgh gm{hË`mV {M{ÌV hmoV AgVo. _mZdmÀ`m d¥Îmr-àd¥Îmr, {dMmaYmam,
àý-g_ñ`m gm{hË`mV {M{ÌV Pmcoë`m AgVmV, Ë`mV {d{dYVm AgVo, d¡{MÍ` AgVo. `m
{d{dYVoVyZM dmL²>_`rZ àdmh {Z_m©U Pmco. `m àdmhm§Mm gm{hË`mÀ`m ì`mnH$ n[aàoú`mVyZ {dMma
Ho$ë`mg ho dmL²>_`àdmh MiditZm, coIH$m§Zm, dmMH$m§Zm Am{U {df`mVrc gyú_Vocm Ý`m` XoVmZm
{XgVmV. Ë`mVyZ {d{eîQ> {dMmaYmamhr AYmoao{IV hmoVmZm {XgVo. Aem {d{dY dmL²>_`rZ àdmhm§À`m
{Z{_©Vr_wio gm{hË`mMm àm§V A{YH$ ^ŠH$_, gH$g d ì`mnH$ hmoVmZm {XgVmo.
113
E_. E. ^mJ 2-_amR>r : "cmoH${à` gm{hË` Am{U {dkmZ gm{hË`' ...8
1.3 {df` {ddoMZ
{dkmZgm{hË`mZo _amR>r gm{hË`àdmhm_Ü`o Amnco ñWmZ A{YH$ ~iH$Q> Ho$co Amho. gÚmMo
`wJ Va {dkmZ-V§ÌkmZmMo-hm`Q>oH$Mo Amho. gd© joÌmV {dkmZmZo g§Mma Ho$cm Amho. {dkmZmZo Ho$cocr
àJVr S>moio {XndyZ Q>mH$Umar AerM Amho. Ë`m_wio {dkmZgm{hË`mH$S>o, coIH$m§H$S>o Am{U Ë`mVë`m
{df`m§H$S>o S>moioPmH$ H$ê$Z MmcUma Zmhr. Vgo H$aUo åhUOo {dkmZgm{hË`mda, coIH$m§da,
{dkmZmVrc {d{dY {df`m§da Am{U d¡km{ZH$mdahr AÝ`m` Ho$ë`mgmaIo hmoB©c. _mZdr OrdZmÀ`m
àJVrÀ`m _wimer {dkmZ Agë`m_wio `oWo gO©Zmcm A{YH$ dmd Amho. {dkmZgm{hË`mcm ^{dî`hr
C‚dc Amho. Ë`m_wio {dkmZgm{hË` g§H$ënZmgh g_OyZ KoUo, Ë`mMo ñdê$n OmUyZ KoUo Am{U
_amR>r {dkmZgm{hË`mÀ`m àoaUm, CJ_, {dH$mg `m§Mm gmH$ë`mZo {dMma H$aUo `oWo A{^àoV Amho.
A. {dkmZ gm{hË` g§H$ënZm, ñdê$n d {deof
n {dkmZ gm{hË` g§H$ënZm
B§J«Or ^mfoVrc 'Science Fiction' `m g§kocm _amR>r n`m©` åhUyZ "{dkmZgm{hË`' hr g§km
dmnacr Amho. "gm`Ýg {\$ŠeZ' åhUOoM c{cV {dkmZ, Á`m gm{hË`H¥$VrMm Ame` {dkmZ{ZîR> Amho
Vr gm{hË`H¥$Vr åhUOo H${dVm, H$Wm, H$mX§~ar, ZmQ>H$ `m§Zm {dkmZgm{hË` åhUmdo. {dkmZmVco EImXo
dmñVd gË` `mVyZ {Z_m©U hmoUmar, H$cmË_H$ H$ënZoÀ`m ñVamdarc Zd{Z{_©Vr åhUOo {dkmZgm{hË`
hmo`. g§^dZr`Vm Am{U eŠ`Vm `m§À`m _`m©XoV `oWo H$pënV dmdaV AgVo. {ZgJ©, ney, njr Am{U
_mZd `m§À`mVrc ZdZdr ^md{ZH$ ZmVr `oWo OÝ_mcm `oVmV. EH$m AmJù`mdoJù`m g¥îQ>rV Vo dmMH$mcm
KoD$Z OmVo. hr g¥îQ>r Am{U {VÀ`mVrc ^md{ZH$ Am{U ^mdJ^© d¡Mm[aH$ ZmVr `mVyZ EH$ H$cmË_H$
AmH¥$Vr~§Y {Z_m©U hmoVmo. hm AmH¥$Vr~§Y AmnUmg {dcjU gm¢X`m©Z§X XoD$ eH$Vmo. hm AmZ§X XoUo hoM
{dkmZgm{hË`mMo A§{V_ à`moOZ R>aVo.
{dkmZgm{hË` ho _wimVM "H$pënV dmñVdm'da AmYmacoco AgVo. Vo Eo{Vhm{gH$ H$Wm
H$mX§~è`mgmaIoM AgVo. åhUOo B{VhmgmV Zgcoë`m KQ>Zm, àg§J, ì`ŠVtMo AmñdmX_` {MÌU Ho$coco
AgVo. àg§J, KQ>Zm, nmÌo B{Vhmgmcm Yê$Z Zgcr Var Ë`mVrc gm_m{OH$, gm§ñH¥${VH$, Ym{_©H$,
Am{W©H$ OrdZ dmñVdnyU© AgVo. OrdZ_yë`o, lÕm, AmMma{dMma ho gmao B{VhmgH$mamcm Yê$Z Amcoco
AgVo. _yi B{Vhmgnwéfmcm Onco H$s ~ñg. coIH$mcm H$ënZoÀ`m joÌmV ^amar _mam`cm _moH$irH$
AgVo. {dkmZgm{hË` hogÕw m _mZdr OrdZmMm _yi Jm^m AmYmamcm KoD$Z H$pënV dmñVdmda nmogcoco
AgVo. dV©_mZmda àH$me Q>mHy$Z ^{dî`mVrc _mZdr OrdZmMm gmH$ë`mZo doY KoUo ho `m gm{hË`mMo
d¡{eîQ>ç Amho.
{dkmZgm{hË`mMr g§H$ënZm ñnîQ> H$aVmZm S>m°. d. {X. Hw$cH$Uu åhUVmV, ""AmO KQ>Ho$Mo {gÕ
{dkmZ Am{U Ë`mMr AZoH$mZoH$ g§^mì` Am{U eŠ` AZw^dê$no, `mVyZ H$cmË_H$ H$ënZoÀ`m nmVirda
114
OrdZ{MÌm§À`m {OVŠ`m åhUyZ {d{dY Am{U d¡{MÍ`nyU© ZdaMZm H$aVm `oVrc, {VVŠ`m Ë`m
H$aÊ`mMo H$m`© {dkmZgm{hË` H$arV AgVo. AmO àË`jmV Oo AZw^dg¥îQ>rV ApñVËdmV ZgVo, qH$dm
{dkmZmÀ`m kmZg¥îQ>rV {gÕ Pmcoco ZgVo, Aem H$pënV {dœmÀ`m {Z{_©VrV Am{U Xe©ZmV
{dkmZgm{hË` a_yZ Jococo AgVo. {dkmZgm{hË`mMm coIH$ hm {dkmZg§emoYH$ qH$dm emñÌk
AgVmoM, Agm`cm nm{hOo Ago Zmhr. AmOÀ`m CncãY {dkmZ^y_rda R>m_nUo C^o amhÿZ Vmo OUy
{dkmZ g§emoYZmÀ`mM dmQ>oZo Amncm H$ënZmàdmg gwê$ H$arV AgVmo. Ë`mÀ`m H$ënZmMjy§Zm Zdr
ê$no, Zdr ahñ`o {Xgy cmJVmV. Vmo Zdr g¥îQ>r, Zdr _mUgo, Zdr OrdZì`dñWm H$pënVmo. Ë`mVyZ
Zì`m g_ñ`m, Zdo g§Kf© {Z_m©U H$aVmo Am{U CÚmMo, XyaÀ`m CÚmMo, A{VXyaÀ`m ^{dî`mMo Am{U
_mZdmÀ`m ^{dVì`mMo g§^mì` {MÌ aoImQ>Vmo. øm g§^mì` {MÌm§Zm Iè`m {MÌmMr OmJm {_iV
Zgcr, Var Vr ImoQ>r åhUyZ Xya T>H$ccr OmV ZmhrV. Iar {MÌo nmhVm-nmhVm AmnU ZH$iV,
ghOnUo `m g§^mì` {MÌm§À`m àm§VmV àdoe H$aVmo Am{U VoWrc "gË`m§'Zm H$cm{dœm§VJ©V VH©$Ý`m`mZo
ñdrH$maVmo Am{U H$cmZ§X {_idVmo.'' (_amR>r gm{hË` {d_e© Am{U {d_e©H$, 2001, 388)
{dkmZgm{hË` ho gÚH$mcrZ {dkmZmÀ`m AmYmao AZoH${dY g§^mì` Am{U eŠ` AZw^dê$no
AmH$mamcm AmUV AgVo. `mVyZ H$cmË_H$ H$ënZoÀ`m nmVirda OrdZ{MÌm§À`m {OVŠ`m åhUyZ {d{dY
Am{U d¡{MÍ`nyU© ZdaMZm AmhoV Vo {M{ÌV H$aÊ`mMo H$m`© {dkmZgm{hË` H$aV AgVo. Am`P°H$
A{g_moìh `m {dkmZ gm{hpË`H$mÀ`m _Vo "gm`Ýg {\$ŠeZ åhUOo ^{dî`H$mcrZ {dkmZ Am{U
d¡km{ZH$m§~ÔcMo {cImU.' qH$dm "Ag§»` ^{dî`H$mcrZ eŠ`VmV Ho$cocm _mZ{gH$ àdmg.'' {dkmZ
Am{U {dkmZ{ZîR> VH$m©À`m AmYmao A{^ì`ŠV Ho$cocr H$pënV g¥îQ>r åhUOoM {dkmZgm{hË`. {dkmZ
Á`m _mJm©Zo gË`mMm emoY KoVo Ë`m _mJm©Mm AmXa {dkmZ coIH$ H$aV AgVmo. Oo KS>co Zmhr nU Oo
KS>Ê`mMm g§^d Amho Vo Vmo XmIdVmo. Oo H$YrM KS>Uma Zmhr, nU Oa KS>coM Va H$em VèhoZo KS>oc
Ë`mMo {MÌU {dkmZcoIH$ H$aV AgVmo. Vmo H$ënZmeŠVrÀ`m ghmæ`mZo g§^dZr`VoÀ`m ApñVËdmV
{eaVmo Am{U EH$ AmJir-doJir Zdr g¥îQ>r {Z_m©U H$aVmo. {dkmZgm{hË` ho "CÚm' ~ÔcÀ`m Amnë`m
Amem-AmH$m§jm àH$Q> H$aVo. ^{dî`H$mimVrc gm§ñH¥${VH$, gm_m{OH$, amOH$s`, d¡km{ZH$ ~Xc H$go
AgVrc, `m gd© n[apñWVrV _mUyg H$gm dmJoc, Ë`mM§ OrdZ H$go Agoc, Ë`mVrc ZmQ>ç qH$dm dmñVd
H$ënyZ Oo gm{hË` {c{hco OmB©c qH$dm `m AmH$meJ§JVo ^{dî`mV H$m` KS>c
o , Ë`mMm _mZdr OrdZmda
H$m` n[aUm_ hmoB©c `mMr H$ënZm H$ê$Z {c{hcocr H$Wm AWdm H$mX§~ar åhUOo {dkmZgm{hË` hmo`.
B§JO« r_Ü`o 'Science Fiction' hm eãXà`moJ 1929 _Ü`o JZ©g~°H$Zo ê$T> Ho$cm. `m_Ü`o {dkmZH$Wm,
{dkmZa§OZH$Wm, {dkmZm{Y{îR>V H$Wm, {dkmZ H$mën{ZH$m, {dkmZ H$mX§~ar ho gd© àH$ma A§V^yV© hmoVmV.
`mcmM c{cV {dkmZ Ago åhQ>co OmVo. OJm_Ü`o nwîH$i à_mUmV {dkmZgm{hË` {c{hco OmV Agco
Var {dkmZH$WoMr gd©_mÝ` Am{U gd©g_mdoeH$ ì`m»`m Pmcocr {XgV Zmhr. AZoH$ {dkmZH$Wm
coIH$m§Zr, g_rjH$m§Zr doJdoJù`m ì`m»`m Ho$coë`m AmhoV. H$mhr gd©g_mdoeH$ {ZdS>H$ ì`m»`m
"{dkmZH$Wm : ñdê$n Am{U g_rjm' J«W§ mV {dœoœa gmdXoH$a `m§Zr Imcrcà_mUo gm§{JVcoë`m AmhoV.
115
l "^{dî`mVrc {dkmZmda g§emoYZ H$aUmè`m emñÌkmMr H$Wm åhUOo {dkmZH$Wm.' qH$dm
"{dkmZ Am{U V§ÌkmZmVrc ~Xcm§Zm {_iUmè`m _mZdr à{VgmXm§Mo {MÌU H$aUmar gm{hË`mMr
emIm åhUOo {dkmZH$Wm' : Am`P°H$ A{g_moìh.
l "V§ÌkmZm{Y[îR>V g_mOmMr ñdßZo, Amem Am{U ^rVr `m§Zr `wŠV Aer H$Wm åhUOo {dkmZH$Wm.'
: Om°Z H°$ån~oc.
l "{dkmZmÀ`m gh^mJm{edm` Or KSy>M eH$cr ZgVr Aer _mZd, _mZdr g_ñ`m Am{U Ë`m§Mr
CH$c `m^modVr Jw§\$cocr H$Wm åhUOo CËH¥$îQ> {dkmZH$Wm.' : {WAmoS>moa ñQ>J©Z.
l "^{dî`mV ZOa cmdyZ Agcocr AdH$me`wJmVrc H$Wm' : n°{Q´>H$ n°[a¨S>a
_amR>r {dkmZgm{hË`mVhr {dkmZH$WoÀ`m ì`m»`m H$aÊ`mMm à`ËZ Pmcm. H$mhr {ZdS>H$ ì`m»`m
Imcrcà_mUo gm§JVm `oVrc.
l "AmOdaMr gmÜ` {dkmZ àJVr, g§H$pënV, VgoM Á`mÀ`m gmÜ`m{df`rMo àË`j à`ËZ Mmcy
AmhoV Aer d¡km{ZH$ C{ÔîQ>o Am{U `m {VqhÀ`m AmYmao Ho$coco ^mdr H$mcm{df`rMo d¡km{ZH$
H$ënZm-a§OZ, {dkmZ-{dMma-{gÕmÝV `mda AmYmacocr AWdm hr nmœ©^y_r Agcocr H$Wm-
H$mX§~ar åhUOo {dkmZ H$mën{ZH$m Aer EH$ ñWyc ì`m»`m H$aVm `oB©c.' : `ed§V am§OUH$a.
l "gmYmaUV… {dkmZmVrc {gÕmÝVmda AmYmarV Agcocr, Am{U {dkmZ{ZîR> VH$m©Zo Á`mMo {ZamH$aU
qH$dm ñnîQ>rH$aU hmoD$ eHo$c, Aem M_ËH¥$VtMm dmna H$aUmar H$Wm åhUOo {dkmZH$Wm, Ago
åhUVm `oB©c.' : B§Xy_Vr eodS>o.
l "Á`m H$WoVyZ {dkmZ H$mTy>Z Q>mH$ë`mda Vr H$Wm hr H$Wm CaV Zgoc. Va Vr {dkmZH$Wm Zìho.' :
{Za§OZ KmQ>o.
l "{dkmZmVrc ZdZdrZ àJVrÀ`m g§^mì` n[aUm_m_wio Amnë`m AdVr^modVrMo dmñVd H$go
~XcÊ`mMr eŠ`Vm Amho, `mMo H$pënV na§Vw à^mdemcr dU©Z H$aUmao gm{hË` åhUOo {dkmZH$Wm'
qH$dm "Á`m H$WoV {dkmZ Am{U cm{cË` `m Xmohm|Zmhr JwUmË_H$[aË`m gmaImM dmd {_iyZ
cm{cË`mcm H$moR>ho r ~mYm Z `oVm àñWm{nV {dkmZgyÌmÀ`m AMyH$Vocm H$gcmhr YŠH$m Z cmJVm
H$WmdñVyMm {dH$mg gmYcm Agoc, Aem H$Wocm "n[anyU© {dkmZH$Wm' åhUÊ`mg haH$V Zgmdr.'
: ~mi \$m|S>Ho$.
l "{dkmZm_wio {Z_m©U Pmcoë`m àíZm§Zm _mUg§ H$er gm_moar OmVmV ho gm§JUmar H$Wm, Vr {dkmZH$Wm':
gw~moY OmdS>oH$a.
l {dkmZ Am{U V§ÌkmZ `m§À`mVrc g§^mì` ~Xcm§Zm {_iUmè`m _mZdr à{VgmXm§Mo {MÌU H$aUmar
H$Wm åhUOo {dkmZH$Wm' : {dœoœa gmdXoH$a.
116
"{dkmZgm{hË`' hr g§km ~arMer T>mo~i Am{U gd©g_mdoeH$ Aer Amho. `m gm{hË`àH$mamV
c{cV {dkmZgm{hË` åhUOo H$Wm, H$mX§~ar, H${dVm, ZmQ>H$ BË`mXr, {dkmZ{df`H$ coI, {Z~§Y dJ¡ao
g_m{dîQ> hmoVmV. à{gÕ emñÌk Am{U {dkmZH$WmcoIH$ O`§V ZmairH$a, {dkmZgm{hË`mMo nwT>rcà_mUo
ghm àH$ma nmS>VmV.
1. d¡km{ZH$ {df`mdarc g§emoYZmË_H$ à~§Y.
2. {dkmZmÀ`m EImÚm emIoVrc qH$dm CnemIoVrc OmJ{VH$ àJVrMm AmT>mdm.
3. EImÚm d¡km{ZH$ _wÚmMr gm_mÝ` d¡km{ZH$m§Zm g_Ooc Aem nmVirda MMm© H$aUmam coI
(emoY{Z~§Y)
4. {dkmZH$mof
5. gm_mÝ` gw{e{jVm§gmR>r d¡km{ZH$ _m{hVr nwadUmao coI (cmoH$mWu {dkmZ qH$dm nm°ß`wca
gm`Ýg)
6. H$Wm, H$mX§~ar, H${dVm `m àñWm{nV gm{hpË`H$ _mÜ`_m§VyZ EImÚm d¡km{ZH$ H$ënZoMo
{MÌU H$aUmao c{cV {dkmZ gm{hË`.
"d[ac ghm àH$mamn¡H$s g§emoYZmË_H$ à~§Y, OmJ{VH$ àJVrMm AmT>mdm KoUmao {Z~§Y, d¡km{ZH$
_wX²>Úmda MMm© H$aUmao emoY{Z~§Y `mgmaIo àH$ma _amR>r {dkmZgm{hË`mcm cmJy nS>V ZmhrV. Ë`m_wio
_amR>r {dkmZgm{hË` _w»`ÎdoH$ê$Z cmoH$mWu {dkmZ qH$dm nm°ß`wca gm`Ýg Am{U c{cV {dkmZ qH$dm
gm`Ýg {\$ŠeZ nwaVoM _`m©{XV Amho' Ago {dœoœa gmdXoH$a `m§Mo _V Amho.
gm`Ýg {\$ŠeZcm {dkmZgm{hË` hr g§km _amR>rV dmnacr Agcr Var gm{hË`mcm "c{cV
gm{hË`' åhUyZ AmnU AmO AmoiIVmo. VgoM {dkmZgm{hË`mcm "c{cV {dkmZ' `m ZmdmZo AmoiIco
OmVo. c{cV gm{hË`m_Ü`o H${dVm, H$Wm, H$mX§~ar, ZmQ>H$, {Z~§Y, cKw{Z~§Y, c{cVcoI `m§Mm
A§V^m©d Ho$cm OmVmo. c{cV {dkmZmV Ho$di H$Wm, H$mX§~ar, H${dVm, ZmQ>H$ `mnwaVo _`m©{XV Z R>odVm
`m_Ü`o "{dkmZ{df`H$ coIm§Mmhr g_mdoe H$amdm. `mM§ H$maU Oa "{Z~§Y' qH$dm "cKw{Z~§Y' gm{hË`
_mZco OmV AgVrc Va {dkmZ{df`H$ cKw{Z~§Ym§Zm gm{hË`mV ñWmZ {_im`cm haH$V Zgmdr.'' Ago
{Za§OZ KmQ>|Mo _V Amho.
"{dkmZ Am{U V§ÌkmZ `m§Mm _mUgmda hmoUmè`m n[aUm_m§M§ {MÌU H$aUmar dmL²>_`mMr emIm
åhUOo {dkmZgm{hË`' Aer {dkmZgm{hË`mMr gd©g_mdoeH$ ì`m»`m Ho$cr OmVo. åhUOo {dkmZgm{hË`
hr dmL²>_`mMr emIm Amho, Vr {dkmZmMr emIm Zmhr ho cjmV ¿`m`cm hdo. _hÎdmMo åhUOo {dkmZmMm
_mUgmda hmoUmam n[aUm_ {M{ÌV H$aUo BWo _hÎdmMo Amho. {dkmZmMr _m{hVr XoUo hm Zìho.
{dkmZgm{hË`mÀ`m H|$ÐñWmZr _mUygM Agcm nm{hOo. {dkmZ AgyZ MmcUma Zmhr. _mUgmÀ`m ^md{dœmMo
{MÌUM {dkmZ gm{hË`mcm Ano{jV Amho. {dkmZH$Wm hr {dkmZm~Ôc gm§JV ZgyZ _mUgm§~Ôc,
117
Ë`m§À`m ^md-^mdZm~Ôc gm§JV AgVo. {dkmZmÀ`m n`m©daUmV _mZdr ZmVog§~§Y H$go AgVrc ho
{dkmZgm{hË` VnmgyZ nmhVo.
n {dkmZgm{hË`mMo ñdê$n
B§J«Or gm{hË`mV "{MÎmMjw M_ËH$m[aH$' Aem H$Wm AZoH$ eVH$m§nmgyZ {c{hë`m OmV hmoË`m,
na§Vw `m H$Wm§Zm {dkmZH$Wm åhUVm `oÊ`mgmaIo Ë`mV H$mhrhr ZìhVo. H$WmZm`H$m§Zm n¥Ïdr~mhoa M§Ðmn`ªV
KoD$Z OmUmè`m H$Wmhr `m H$mimV {c{hë`m OmV hmoË`m; na§Vw `m H$Wm§Vrc àdmgmMr gmYZo àm_w»`mZo
àM§S> AmH$mamMo amjgr njr, g_wÐmVrc Vw\$mZr dmXio `mgmaIr Z¡g{J©H$ g¥îQ>rer g§~Y§ rV Aer hmoVr.
{d»`mV IJmocemñÌk OmohmÝg Ho$ßca `mZo B.g. 1634 _Ü`o "gmopåZ`_' hr M§ÐàdmgmMr H$Wm
{c{hcr. AdH$me àdmgmVrc g§^mì` AS>MUr Ë`mZo emñÌr` nÕVrZo gmoS>dÊ`mMm à`ËZ `m H$WoV
Ho$cm. VËH$mcrZ _m{hVrÀ`m AmYmao JwéËdmH$f©UmMo _mZdr OrdZmda hmoUmao g§^mì` n[aUm_, M§Ðmdarc
dmVmdaUmMo, n[apñWVrMo A{Ve` gw§Xa, H$mën{ZH$ {MÌU Ë`m_Ü`o Ho$co hmoVo.
M§ÐàdmgmgmR>r am°Ho$Q> dmnaÊ`mMr H$ënZm, 1657 _Ü`o gm`amZmo {S> ~mJ}g `m§Zr {c{hcoë`m "{X
H$m°{_H$c {hñQ´>r Am°\$ {X ñQ>Qo >g A°ÝS> Eånm`g© Am°\$ {X dëS>© Am°\$ _yZ' `m XrK© erf©H$mÀ`m nwñVH$mV
AmT>iVo. MM© Am{U VËH$mcrZ amOgÎmm `m§Mr énH$mË_H$ qQ>JcQ>dmir Agcoco `m nwñVH$mMo H$WmZH$
Amho. `m H$Wm {dkmZH$Wogma»`m Agë`m Var Ë`m§Zm {dkmZH$Wm åhUVm `oUma Zmhr. Omon`ªV {dkmZmMo
ApñVËd {gÕ hmoV ZìhVo. {dkmZmMm àgma hmoV ZìhVm, {dkmZmMo _hÎd OZgm_mÝ`m§Zm H$iV ZìhVo
Vmon`ªV {dkmZH$Wm ApñVËdmVM `oD$ eH$V ZìhVr.
nmümÎ` gm{hË`m_Ü`o {dkmZgm{hË` hm àdmh ê$T> hmoV AgVmZm VoWrc {Z`VH$m{cH$m§Zrhr
_mocmMr O~m~Xmar ~Omdcr. àm_w»`mZo {dkmZH$Wm à{gÕ H$aUmar _m{gHo$ CX`mcm Amcr. øwJmo
JZ©g~°H$ `m A_o[aH$Z g§nmXH$mZo 1926 _Ü`o gwê$ Ho$coë`m {dkmZH$WoÀ`m _m{gH$mcm 'Amazing
Stories' ho Zmd {Xco. {dkmZH$WogmR>r doJio Zmd XoÊ`mMr JaO ^mgë`m_wio 'Scientifiction' Ago
åhUmd`mg gwédmV Ho$cr. 1929 _Ü`o JZ©g~°H$Zo 'Science Fiction' hm eãXà`moJ dmnacm Am{U
VmoM eãX ê$T> Pmcm. øwJmo JZ©g~°H$ `m§Zr {dkmZH$Wocm {dkmZàgmamMo d cmoH${ejUmMo à^mdr _mÜ`_
_mZco hmoVo. Ë`mZ§Va Om°Z H±$n~oc "AñQ>mC§qS>J ñQ>moarO' `m _m{gH$mMo g§nmXH$ Pmco. 1938 nmgyZ
{dkmZgm{hË`mZo gwdU©`wJmH$S>o dmQ>Mmc Ho$cr. _m`Ho$c _wacm°H$, ~«m`Z ApëS>g, A{g_moìh, Oo. gr.
~ocm°S>© `m§À`m gma»`m Zm_d§V coIH$m§Zr Ë`mV ^a KmVcr. ""AX²^Vy gmhgH$Wm, {dkmZ Am{U V§ÌkmZ
`m§Mm daMî_m AgUmar AmemdmXr {dkmZH$Wm, ñdßZa§OZmË_H$ Am{U {ZamemdmXr AÜ`mpË_H$ {dkmZH$Wm
Am{U ^{dî`H$mcrZ g_mOaMZoMo {MÌU H$aUmar {dkmZH$Wm Ago B§JO « r {dkmZH$WoÀ`m {dH$mgmMo Q>ßno
AmhoV. 1960 Z§Va Amcoë`m Zì`m cmQ>oV OwÝ`m H$ënZm _mJo nSy>Z Zì`m emoYm~amo~a Zì`m H$ënZm§Zm
dmd XoUmar, ~hþAm`m_r Aer AmYw{ZH$ {dkmZH$Wm {dH$grV Pmcr.'' Ago {dœoœa gmdoXH$a åhUVmV.
_mZdOmVrMm B{Vhmg åhUOo Ë`mÀ`m g_mOOrdZmÀ`m n[adV©ZmMm B{Vhmg Amho, ho n[adV©Z \$ma
118
_§XJVrZo hmoV AgVo. nU A{cH$S>o {dkmZ Am{U V§ÌkmZ `m§À`m {dcjU àJVrZo ho n[adV©Zhr
{dcjU JVrZo hmoD$ cmJco Amho. `m A{VdoJmZo ~XcUmè`m OrdZmer gVV, gdm©{YH$ AZw~§Y
amIUmao {dkmZgm{hË`mBVHo$ Xwgao gm{hË` Zmhr. {dkmZgm{hË` dV©_mZ Am{U ^{dî`H$mi `mÀ`mer
g§~§YrV Amho. ^{dî`H$mimMr eŠ`m{VeŠ` A{YH$m{YH$ ê$no {dkmZgm{hË` {M{ÌV H$ê$ nmhVo
Am{U `m g§^dZr` n[adV©Zmg§~§Yr OmJ AmUVo, {dMma H$am`cm cmdVo. {dkmZ-V§ÌkmZmVrc
emoYm_wio kmZmMm, _m{hVrMm ñ\$moQ> Pmcocm Amho. Vo gd© kmZ H$doV KoUo, AmË_gmV H$aUo
_mUgmcm AeŠ` Amho. _mUgmcm ñdV…Mo AkmZ \$ma OmUdy cmJco Amho. {dkmZgm{hË`m_wio EH$
àH$maMo Zdo ^mZ `oVo. ZdrZdr g¥îQ>r {Xgy cmJVo. _Zwî` Amnë`m AkmZmÀ`m AmoeminUmVyZ
A{YH$ _wŠV hmoVmo.
{dkmZgm{hË`mVrc AZw^dg¥îQ>r Amnë`m {ZË`mÀ`m ê$T> gm{hË`mVrc AZw^dg¥îQ>rhÿZ doJir
Amho. Amnco gm{hË` Amnë`m n¥Ïdrer, `m _mVrer, _mUgm§er, ney-njr-{ZgJ© AdH$me `m§À`mer
~m§Ycoco Amho. {dkmZ gm{hË`mVrc gmar g¥îQ>rM doJir Amho. AUwJ^m©nmgyZ Vo AmH$meJ^m©n`ªV
ngacocr hr {damQ> g¥îQ>r Amho. {Za§OZ KmQ>o `m§Zr {dkmZgm{hË`mV `oUmè`m {df`m§Mr AZw^dg¥îQ>rMr
Imcrcà_mUo Vnercdma Zm|Xhr Ho$cocr Amho. ({dkmZgm{hË` Am{U g§H$ënZm, 1990, 53-54,
{dkmZ gm{hË`{dœ, 2001, 12-16)
1. AdH$meàdmg, AdH$memVë`m KQ>Zm, AnKmV, AdH$me dgmhVr, `m dgmhVtMo ñdmV§Í`,
naJ«hmdarc _mZdr dgmhVr, AdH$meJ§JoVrc gd© gOrd, Ë`mMr EH$ÌrV d¡{œH$ g§ñH¥$Vr.
2. n¥Ïdr~mhoarc gOrd, Ë`m§Mr Am{U n¥Ïdrdarc g{Odm§Mr ^oQ>, g§Kf©, gm_§Oñ`, n¥Ïdrda amhÊ`mg
Amcoë`m n¥Ïdr~mhoarc gOrdm§Mo OrdZ, Ë`m§Mo Hw$Q>rc S>md, VgoM `mVrc _mZdg§~§Ymì`{V[aŠV
n¥Ïdrda AgUmè`m gOrdm§Mo OrdZ.
3. `§Ì_mZd Am{U g§JUH$, Ë`m§Mr ~§S>o (^{dî`H$mimVrc), Vm§{ÌH$-`m§{ÌH$ d¡km{ZH$ àJVr_wio
~XcUmao g_mOOrdZ, d _mZdr dV©UyH$, n¥Ïdrda _mZdmMm CÚm hmoD$ nmhUmam gdªH$e g§hma,
Ord-A{^`m§{ÌH$s, OZZ{Z`§ÌU, `mVyZ {Z_m©U hmoUmao àý, gm`~moJ© (AY©_mZd-AY©`̧ ) A{YH$
CËH«$m§V _mZdmÀ`m AVt{Ð` eŠVr d _|XyMm {dH$mg `m_wio KS>Umao _mZdr OrdZ.
4. g_wÐVimdarc dgmhVr, S>m°pë\$Z, Xod_mgo, am~{dUmè`m dgmhVr.
5. gy`© {dPV Mmcë`m_wi,o {h_`wJ `oV Agë`m_wio qH$dm àXyfUm_wio hmoUmar Ii~i d hmoUmao Kmoa
n[aUm_.
6. Q>mB©_-_erZ qH$dm H$mc`§Ìmdê$Z KoVcoco AZw^d.
7. cmoH$g§»`oMr àM§S> dmT> Am{U Ë`mda {Z`§ÌU, AÝZYmÝ`mMr g_ñ`m, nwZê$ËnmXZmda {Z`§ÌU,
hm_m}Zc H§$Q´>moc.
119
8. OmJ{VH$ gaH$ma - g§KamÁ`mMr H$ënZm, KQ>H$amÁ`m§Zm g_mZ XOm©, ñdm`ÎmVm, gm§ñH¥${VH$
_yë`m§Mr OnUyH$, amîQ´>m-amîQ´>mVrc g§Kfm©da _mV.
9. COm©g_ñ`oda _mV-H$moigm, I{ZO Voc, AUwCOm© _`m©XrV, AdH$memVrc gm¡a COm© Jmoim H$ê$Z
Vr gyú_Va§JmÛmao n¥Ïdrda àjo{nV H$aUo.
10. dmVmdaU {Z`§ÌU - Cî_ dmVmdaUmMr cmQ>, H$S>mŠ`mMr W§S>r, Amoco Am{U gwH$o XwîH$mi, gmJar
dmdQ>ir, ~\$m©Mr dmXi§ `m g_ñ`oda dmVmdaU {Z`§ÌUmVyZ _mV.
11. g§JUH$s {ejU, OmJ{VH$ emim, Ka~gë`m H$moUË`mhr d`mÀ`m _mUgmcm Hw$R>cohr {ejU
{_ioc, OmJ{VH$ g§JUH$s dmMZmc`, _m{hVrMr XodmUKodmU.
12. Ka~gë`m g^m-{Ì{_V à{V_m àjonUmÀ`m ghmæ`mZo Kar ~gyZ g^m KoVm `oVrc AWdm g^oV
gh^mJ KoVm `oB©c. H$maImÝ`mV, ImUrda cj R>odÊ`mMo H$m_hr H$aVm `oB©c.
13. ŠcmoqZJ, OZZ A{^`m§{ÌH$s, Ad`dmamonU, {ZXm}f JyUgyÌm§VyZ ~cemcr _mZdmMr {Z{_©Vr,
amoJmda {Z`§ÌU-d¥ÕËdmda _mV A_aËdmMm Ü`mg.
{dkmZgm{hË`mVrc d[ac {df`m§Mr OJS²>ì`mi ì`mßVr nmhÿZ WŠH$ ìhm`cm hmoV.o gyú_ gOrdmnmgyZ
Vo JO~Ocoë`m A§Vamimcm ì`mnyZ amhUmao {dkmZgm{hË` "{dœmË_H$'M åhUm`cm hdo. nU
{dkmZgm{hË`mMr {dœmË_H$Vm BVŠ`m àmW{_H$ AWm©Zo KoVcr OmD$ Z`o. Vr J§^ranUo àVrV hmoUmar ~m~
Amho. `mg§X^m©V S>m°. d. {X. Hw$cH$Uu åhUVmV, ""g~§Y _mZdOmV, gJir n¥Ïdr, gJir gy`©_mcm,
AmH$meJ§Jm.... gmao gmao AmH$me-nmVmi, gmao gmao àM§S>, A_`m©X, AWm§J Amnë`m H$doV Yê$
nmhUmao {dkmZgm{hË` CÚmÀ`m øm {dœmMo gm_Ï`©, Ë`mMo _`m©Xo~mhoa dmT>Umao gm_Ï`©, Ë`mMo
AmË_{dZmeH$ gm_Ï`©, gd© g§hmamË_H$ gm_Ï`© `mZo AmVyZ Hw$R>oVar hcco Amho, `mMm àË`` `oD$
cmJVmo. gd© {dœmMo {Z`§ÌU, EH$m OmJr EH$ `§ÌmÀ`m EH$m H$irV (~Q>UmV) CÚm H|${ÐV H$aUo eŠ`
hmoB©c... nU ho ~Q>Z Xm~Umè`mMm hmV, Ë`m _mJMr dmñVd ^mdZm _mÌ {Z`§{ÌV H$aVm `oB©cM `mMr
ImÌr {dkmZgm{hË`mcm XoVm `oV Zmhr. e{ŠV{Z{_©VrÀ`m Am{U e{ŠVdY©ZmÀ`m ^`mdh ñnY}V {dkmZ
d V§ÌkmZ {dœ{dZmeH$ ~Zoc, g¥îQ>rMm c` H$aUmam _hoe Vo hmoD$ eHo$c, nU nwÝhm Zì`mZo Vr C^m
H$aUmam ~«÷m hmoD$ eHo$c H$m? `mMr e§H$m Amho. ê$Ð _hoeM nwÝhm e§H$a (H$ë`mU H$aUmam) ~ZyZ `oVmo
ho {dkmZ-V§ÌkmZ `m§Zm H$ioc H$m?... Agm AYra ^`J«ñV àý `m gm{hË`mcm nS>cocm {XgVmo. `m
àJë^ Am{U J§^ra AWm©Zo {dkmZgm{hË` ho ^`gm{hË` Amho, Ago åhUm`Mo Pmë`mg åhUVm `oBc © !''
(_amR>r gm{hË` {d_e© Am{U {d_e©H$, 2001, 391)
n {dkmZ, d¡km{ZH$ Ñ{îQ>H$moZ Am{U {dkmZ gm{hË`
{dkmZ åhUOo {d{eîQ> àH$maMo kmZ. {dkmZ åhUOo {ZgJm©Vrc KQ>Zm§Mo Am{U Ë`m KQ>Zm§À`m
ì`mnH$ {Z`_m§Mo {Z…g§{X½Y kmZ, {dkmZ åhUOo {dœmVrc KQ>Zm§Mo ~wÕrÀ`m ghmæ`mZo Ho$coco
120
H$m`©H$maU^mdmda AmYmarV Ago AmH$cZ hmo`. _mZdmcm {ZgJ©, {dœmVrc KQ>Zm, dñVy `m§À`mg§~§Yr
{dcjU Hw$Vwhc, {Okmgm AgVo. `m {OkmgmnyVugmR>r àM§S> kmZgmYZm Ho$cr OmVo. Aä`mgmVyZ EImXo
Zdo VÎd emoYco OmVo. hr à{H«$`m {ZarjU, à`moJ, _moO_mn, {gÕm§V Am{U {gÕm§VmMo àË`§Va hm
{dkmZmMm _mJ© AgVmo. {gÕm§VmMo nwZ…{Z©arjU Am{U I§S>Z _§S>Zhr hmoVo. KQ>Zm§Mo ñnîQ>rH$aU
H$m`©H$maU^mdmÀ`m qH$dm g§^mì`VoÀ`m n[a^mfoV {Xco OmVo. Ë`mdê$Z àmê$no ~m§Ycr OmVmV. Aem
d¡km{ZH$ emoYmda AmYmarV V§ÌkmZo {dH$grV Ho$cr OmVmV. {dkmZmV ho gd© KS>Vo åhUyZ {dkmZ åhUOo
_mZdmZo Ho$coë`m H¥$Vr (Science is Human Activity) Agohr åhUVm `oBc
© . {dkmZ hr gVV MmcUmar
{Za§Va Aer à{H«$`m Amho.
VrZeo dfm©nmgyZ {dkmZmZo _mZdr {dMmam§Mo {Z`§ÌU H$aÊ`mg Ama§^ Ho$cm. VËnyduÀ`m _mZdmcm-
Am{X_mZdmcm g¥îQ>rVrc KQ>Zm§Mm H$m`©H$maU^md kmV ZìhVm åhUyZ Ë`mZo gd© Z¡g{J©H$ KQ>Zm§Mo {Z`§ÌU
H$aUmè`m XodXodVm§Mo ApñVËd J¥hrV Yaco hmoVo. ^wVo-IoVo, g¡VmZ, OmXyQ>moUm, MoQy>H$ Aem A§YlÕm,
Y_©H$ënZm, ê$T>rna§nam `m_Ü`o g_mO Jwa\$Q>cm hmoVm. 16 ì`m eVH$mV `wamon_Ü`o Pmcoë`m à~moYZmÀ`m
à{H«$`o_Ü`o kmZmcm A{YH$ _hÎd àmßV Pmco. _mZdmMr {ZarjUeŠVr d Ë`mMr ~wÕr `m XmoZ AmYmamdaM
{dœmg§~Y§ r H$mhr AW©nUy © {dYmZo H$aVm `oVrc hm à~moYZH$mcmMm _w»` AmJ«h hmoVm. `mVyZ {dkmZmcm
A{YH$ _hÎd àmßV hmoV Joco. H$mon{Z©H$g, J°{c{cAmo `m§À`m d¡km{ZH$ H$m`m©VyZ Or nÕVr {dH$grV
Pmcr {Vcm d¡km{ZH$ Ñ{îQ>H$moZ åhUVmV. `m nÕVrZwgma àË`j {ZarjUmda AmYm[aV {gÕm§V qH$dm
CnnÎmr `mM A{YH$ {dœmgmh© AgVmV. Y_©J«§WmVyZ qH$dm AÝ` H$moUË`mhr _mÜ`_mVyZ ì`ŠV Ho$cocr
_Vo qH$dm {gÕm§V ho d¡km{ZH$ ñdê$nmMo ZgVmV. d¡km{ZH$ Ñ{îQ>H$moZ åhUOo H$moUË`mhr JmoîQ>rH$S>o
dñVw{ZîR>nUo nhmÊ`mMr ÑîQ>r hmo`. {dkmZ ho A§{V_ gË` Oar Zgco Var gË`mÀ`m Odinmg OmVo.
d¡km{ZH$ nÕVrZo OrdZ OJUo, {dkmZmÀ`m _mÜ`_mVyZ {dMma H$aUo, H$moUVrhr JmoîQ> {dkmZmÀ`m
{ZH$em§da VnmgUo `mcm d¡km{ZH$ Ñ{îQ>H$moZ åhUVmV.
{dkmZgm{hË` hr dmL²>_`mMr emIm Amho. Vr {dkmZmMr Zmhr. {dkmZgm{hË` {chm`cm d¡km{ZH$M
cmJVmo Agohr Zmhr. "{dkmZ Am{U V§ÌkmZ `m§Mm _mUgm§da hmoUmè`m n[aUm_mM§ {MÌU H$aUmar
gm{hË`g§nXm Vr {dkmZgm{hË` hmo`', {dkmZH$Wm hr {dkmZm~Ôc gm§JV ZgyZ _mUgm§~Ôc, Ë`m§À`m
^mdZm~Ôc gm§JV AgVo. {dkmZgm{hË` ho dV©_mZH$mcrZ OrdZmÀ`m AmYmao ^{dî`H$mcrZ {dkmZ-
V§ÌkmZmMr ^m{H$Vo H$aVo; Ë`mM~amo~a Vo ^{dî`H$mcrZ OrdZmMm, {dkmZmZo {Z_m©U Ho$coë`m g_ñ`m§Mm
doY KoVo. {dkmZgm{hË` åhUOo gmono, gw~moY Ho$coco Am{U _Zmoa§OH$ H$ê$Z gm§{JVcoco {dkmZ Zìho.
{dkmZàgma, qH$dm {dkmZà~moYZ hm {dkmZgm{hË`mMm hoVy Zmhr. {dkmZgm{hË`mZo {dkmZA{^ê$Mr
{Z_m©U H$amdr Am{U Vr dmT>rg cmJmdr Agohr åhUÊ`mV H$mhr AW© Zmhr. {dkmZgm{hË`mMo n[aUm_
åhUyZ `m JmoîQ>rH$S>o nmhVm `oBc
© . {dkmZgm{hË` hr H$WmË_gm{hË`mMrM EH$ emIm Amho. Vo EH$ ñdV§Ì
gO©Zerc coIZ AgyZ gm{hË`mÀ`mM {ZH$fmZo Ë`mH$S>o nm{hco nm{hOo. {dkmZgm{hË` ho _wcV…
H$a_UyH$ H$aUmao gm{hË` Amho. Vo BVa gm{hË`àH$mamnojm ~m¡{ÕH$ÑîQ>çm A{YH$ CËgmhH$ Am{U
121
H$ënZmÑîQ>çm A{YH$ cd{MH$ Ago gm{hË` Amho. Vrd« A§V^}Xr gm_m{OH$ÑîQr, gyú_ Am{U Mm¡\o$a
AdcmoH$Z, ì`{ŠVXe©ZmMr J§^raVm `mgmR>r à{gÕ Agcoco Oo gm{hË` Amho Ë`mÀ`mer, `m _moO_mnm§Zr
{dkmZgm{hË` VnmgUo `mo½` Zmhr. {dkmZgm{hË`mH$S>o EH$ ~m¡{ÕH$ {dZmoXZ åhUyZM nhmdo. EH§$XarV
{dkmZgm{hË` ho Ame`mZo {dkmZ{ZîR> Agmdo nU àH¥$VrZo Vo gO©Zerc gm{hË`M Agmdo.
n {dkmZ gm{hË` Am{U c{cV gm{hË` `mVrc gmå`^oX
c{cV gm{hË`mMm {df` _mUyg Amho. _mUyg Am{U {ZgJ©-n`m©`mZo ney-njr Am{U VoWrc
n`m©daU `m§À`m AdH$memV _mZdr OrdZmMm emoY KoUo ho c{cV gm{hË`mMo C{ÔîQ> AgVo. _mZdmMr
dV©Zà{H«$`m åhUOo JwU-Xmof, H$m_, H«$moY, cmo^, _moh, _X, _m`m, _Ëga `m fS²>[anyÀ§ `m {dH$ma^mdZmM§
Xe©Z c{cV g{hË`mV {M{ÌV hmoV AgVo. J«m_rU gm{hË` Á`mà_mUo J«m_rU dmVmdaUmÀ`m nmœ©^_y rda
AmH$mamcm `oV§. VgoM {dkmZgm{hË` d¡km{ZH$ dmVmdaUmÀ`m nmœ©^y_rda AmH$mamcm `oV§. Eo{Vhm{gH$
H$Wm-H$mX§~è`mV Ogo Eo{Vhm{gH$ dmVmdaU AgV§ VgoM {dkmZgm{hË`mV d¡km{ZH$ dmVmdaU Agmd`mg
hdo. {dkmZH$Wm hr H$Wm hdrM nU Ë`mV {dkmZhr _hÎdmMo Amho. {dkmZmZo {H$Vrhr dmQ>Mmc Ho$cr,
{H$Vrhr àJVr Ho$cr, OrdZe¡cr {H$Vrhr ~Xccr Var _mZdmMo _Z, ñd^md, _mZdmMo ^md{dœ `mda
Ë`mMm à^md nS>Uma Zmhr. _mUyg, Hw$Qw>§~, g_mO `m c{cV Am{U {dkmZgm{hË`mÀ`m g_mZ ì`dñWm
AmhoV.
`ed§V am§OUH$am§À`m _Vo "~wÕr Am{U ^mdZm `m Xmohm|Zmhr {dkmZ gm{hË`mV AmdmhZ hdo. Á`m
{gÕm§Vmda H$WoMr C^maUr Ho$cr Agoc Ë`mMo H$WoÀ`m agmñdmXmgmR>r WmoS>Š`mV gw~moY {ddaU qH$dm
Ho$di dmVmdaU {Z{_©VrgmR>r H$mhr d¡km{ZH$ n[a^mfm d g§X^© AmoKmV `oUo R>rH$ Amho. na§Vw H$WoZo
emñÌmda _mV H$aUo aghmZrH$maH$ hmo`. {dkmZH$WoÀ`m coIH$mZo AmYr AmnU c{cVH$WmH$ma AmhmoV,
emñÌr` gm{hË`coIH$ qH$dm emñÌk Zmhr, `mMo gVV ^mZ R>odUo Amdí`H$ Amho. CR>gyR> emñÌr`
g§X^© XoV {dkmZ H$mën{ZH$m {c{hUo åhUOo nXÝ`mg hoM Á`mMo gm¢X`© Ago Z¥Ë` Hw$~S>çm§À`m AmYmamZo
H$aUo hmo`.''
c{cV {dkmZH$WoV {dkmZmMm gh^mJ {H$Vr Agmdm ho ñnîQ> H$aVmZm ~mi \$m|S>Ho$ åhUVmV,
""{dkmZH$WoV H$Wm hm _w»` nXmW© AgyZ Ë`mVrc {dkmZ ho {_R>mgmaIo Agmdo. _rR> Zgoc, Va nXmW©
AiUr hmoD$Z {~KSy>Z OmB©c. CcQ>njr {_R>mMm AVaoH$ Pmë`mghr Vmo ImaQ> nXmW© Vm|S>mV KoddUma
Zmhr.'' gw~moY OmdS>oH$am§À`m _Vo, ""{dkmZH$WoV {dkmZ {H$Vr hd§ Am{U H$Wm {H$Vr hdr ømM§ ^mZ
_mÌ coIH$mZ§ R>odm`cm hd§.''
{dkmZgm{hË`mÀ`m H|$ÐñWmZr {dkmZ AgyZ MmcUma Zmhr. _mUygM Agm`cm hdm. "AmOÀ`m
Am{U CÚmÀ`m {dkmZmÀ`m n`m©daUmV KoVcocm, _mZdr ZmVog§~§YmMm Am{U ApñVËdmMm g¥OZmË_H$
doY åhUOo {dkmZgm{hË`.' ~XcË`m n`m©daUmV _mZdr ZmVog§~§Y H$go AgVrc ho {dkmZgm{hË`
VnmgyZ nhmV§. {dkmZgm{hË`mV coIH$mÀ`m {dkmZmH$S>o ~KÊ`mÀ`m Ñ{îQ>H$moZmcm _hÎd AgV§. Á`m
122
arVrZo Vmo {dkmZ Am{U _mZd `m§À`mVë`m ZmË`mcm AW© XoVmo Ë`m arVrcm _hÎd AgV§. hm
Ñ{îQ>H$moZ {OVH$m d¡{eîQ>çnyU© Am{U hm ZmVog§~§Y àñWm{nV H$aUmar arV {OVH$s doJir VrVH$s Vr
H$cmH¥$Vr g§nÝZ!
{dkmZgm{hË`mMo doJionU {deX H$aVmZm gw~moY OmdS>Ho $a åhUVmV, ""gm{hË`mcm g_mOOrdZmMm
Amagm åhUVmV. Amnë`m Amgnmg Oo KS>V§ Ë`mM§ à{Vq~~ gm{hË`mV C_Q>V§. {dkmZgm{hË`mVhr
g_mOmM§ à{Vq~~ nS>coc§ AgV§. \$ŠV Vo g_mOOrdZ AmOM§ ZgV§, Va ^{dî`H$mimVc§ AgV§.
åhUyZ _J AmnU \$ma Va {dkmZgm{hË`mcm Amagm Z åhUVm Xw{~©U åhUy`m. CÚmM§ g_mOOrdZ
{ZaIm`Mr Xw{~©U. nU _hÎdmMr JmoîQ> åhUOo hr Xw{~©U _mUgmdaM amoIcocr AgVo. {VÀ`mVyZ
_mUgmMmM doY ¿`m`Mm Amho. CÚmÀ`m _mUgmMm, nU _mUgmMmM, {dkmZmMm qH$dm V§ÌkmZmMm
Zìho... gd©gmYmaU gm{hË`mVë`m ì`{ŠVaoIm _mZdr ì`ŠVrM AgVmV. H$Yr Ë`m Amnë`m dVwi © mVë`m
AgVmV Va H$Yr dVw©im~mhoaÀ`m. H$Yr Ë`m doJù`m XoemVë`m, doJir ^mfm ~mocUmè`m, doJù`m
g§ñH¥$VrV dmT>cëo `m AgVmV. nU Varhr _wimV _mZdrM AgVmV. Ë`m§Mo {dMma, ^md^mdZm, gwIXw…I§,
^cohr Amnë`mcm naH$s AgmoV nU Vr Amnë`m gwIXw…ImhÿZ \$ma doJir ZgVmV. {dkmZgm{hË` _mÌ
Amnë`mcm AmUIr EH$ nmD$c nwT>§ ZoV§. {dkmZH$Wm H$mX§~è`mV ^oQ>Umar nm̧ AZoH$Xm IamoIaM
doJù`m OJmVyZ Amcocr AgVmV. H$Yr Vr XmoZ eVH$mZ§Va OÝ_mcm Amcocr AgVmV Va H$Yr
naJ«hmdaMm Ord. H$Yr Vmo `§Ì_mZd AgVmo Va H$Yr S>m°pë\$Z. H$Yr ~°ŠQ>o[a`mgmaIm gyú_ Ord Va
H$Yr hOmamo àH$me A§VamdaMm àmUr. Ë`m§À`m ZOaoVyZ O|ìhm AmnU OJmÀ`m ngmè`mH$S>o nmhÿ cmJVmo
V|ìhm OJ nma CcQ>onmcQ>o Pmcoco Amnë`mcm {XgVo. hr {H$_`m Ho$di {dkmZgm{hË`M H$ê$ eH$V§. ho
Ë`mMo Img doJionU Amho.'' (`§Ì_mZd, àñVmdZm, 14, 15)
EH§$XarV {dkmZgm{hË`mMo _yi C{ÔîQ> {dkmZ {ejUmMo Zmhr. Mm§Jë`m c{cV gm{hË`mMr Or
C{ÔîQ>o AgVmV VrM {dkmZgm{hË`mMrhr Agcr nm{hOoV. àW_ Vr CÎm_ H$Wm AWdm H$mX§~ar
Agm`cm hdr. H$WmH$mX§~è`m§Mo Oo Ü`o` OrdZXe©Z VoM {dkmZgm{hË`mMo Agmdo. {dkmZgmhË`mÀ`m
coIH$mZo AmYr AmnU c{cV gm{hpË`H$ AmhmoV, emñÌr` J«W§ coIH$ AWdm emñÌk Zmhr, `mMo gVV
^mZ R>odUo Amdí`H$ Amho.
n {dkmZ gm{hË` : H$cmH¥$VrMo aMZmV§Ì
{dkmZmMm àgma Am{U à^md O|ìhm OZ_mZgmda dmT>cm V|ìhm {dkmZgm{hË` OÝ_mcm Amco.
{dkmZgm{hË`mVrc H$Wm-H$mX§~ar hr {dkmZmVë`m H$moUË`mVar emoYmda-{gÕm§Vmda AmYmarV AgVo.
{dkmZmÀ`m nmœ©^y_rda _mZdr OrdZXe©Z KS>dUo hm {dkmZgm{hË`mMm CÔoe AgVmo. ho OrdZXe©Z
KS>dVmZm H$WmZH$, ì`{ŠV{MÌU, àg§J{MÌU, dmVmdaU{Z{_©Vr, H$WoMm àma§^, _Ü`, Jw§VmJw§V, CH$c
Am{U eodQ> `m KQ>H$m§Mo {MÌU `WmW©nUo ìhm`cm hdo. Á`m ^mfoVZy ho gm§Jm`Mo Vo cm{cË`nyU© ^mfoVZy
gm§{JVco nm{hOo. _Zmoa§OZ, CX²~moYZ, OrdZXe©Z `m C{ÔîQ>mnmgyZ \$maH$V KoD$Z MmcUma Zmhr.
123
VH©$H$H©$e {dkmZ d H$Wogma»`m c{cV gm{hË`mMm àmU Agcoco H$pënV `m§Mr gm§JS> KmcÊ`mMo
A{Ve` AdKS> H$m_ {dkmZcoIH$mcm Ano{jV AgVo.
{dkmZgm{hË`mMo aMZmV§Ì gm§JVmZm S>m°. O`§V ZmairH$a åhUVmV, ""H$Wm-H$mX§~è`m-H${dVm
dmMH$m§Mo _Zmoa§OZ H$aVmV Am{U Ë`m§Zm d¡Mm[aH$ ImÚgwÕm nwadVmV. Va ho d¡Mm[aH$ ImÚ gaigai
g_moa _m§S>co Va dmMH$m§Zm Vo ê$MUma Zmhr qH$dm nMUma Zmhr. Ë`mcm _Zmoa§OZmMm _wcm_m cmdUo
Amdí`H$ Amho. CXmhaU Amnë`m dmL²>_`mV-nwamU dmL²>_`mV Úm`Mo åhUOo ì`mdhm[aH$ kmZ AmË_gmV
H$aÊ`mV A`ner R>acoë`m _wcm§Zm n§MV§ÌmVë`m JmoîQ>r gm§JZy {dîUyeå`m©Zo ehmUo Ho$co. Ym{_©H$ H$ënZm
ê$MH$a ñdê$nmV _m§S>Ê`mMo H$m_ g§VdmL²>_`mZo Ho$co. B{Vhmg åhUOo BgdrgZo Am{U VhmMr H$c_o Ago
åhUyZ {VH$S>o Xwc©j H$aUmam dmMH$ Eo{Vhm{gH$ H$mX§~è`m AmdS>rZo dmMVmo. hrM ~m~ {dkmZmcm H$m
cmJy nSy> Z`o? {dkmZ åhUOo Amnë`mcm Z g_OUmam {df` Ago J¥{hV Yê$Z MmcUmam dmMH$
{dkmZH$WoVZy H$iV ZH$iV EImXr d¡km{ZH$ H$ënZm nMdy eH$Uma Zmhr H$m? ({dkmZ gm{hË` Am{U
g§H$ënZm, 1990, 29, 30)
IJmocemñÌ, OrdemñÌ Iao Va {H$MH$Q> {df`. nU IJmocemñÌmÀ`m Aä`mgm_wio n¥ÏdrMo ñWmZ
{H$Vr Aën Amho ho cjmV `oVo. Ë`m_wio IJmocemñÌmda AmYm[aV Ago nwîH$i coIZ H$aVm `oVo.
n¥Ïdrda ^yH§$n, dmXi, Ádmcm_wIr, A{Vd¥îQ>r, _hmnya, AUw~m°å~ñ\$moQ>gma»`m KQ>Zm KS>V AgVmV.
`m KQ>Zm{dœmV KS>Umè`m àM§S> Z¡g{J©H$ KQ>Zm§nwT>o Ë`m {H$Vr \w$gŠ`m AmhoV ho A§VamimVrc doYmdê$Z
{XgyZ `oV.o Oar `m KQ>Zm A{V{demc, AZmH$cZr`, M_ËH¥$VrnyU© Agë`m Var Ë`m§Mm g§~Y§ dmMH$mcm
_m{hV Agcoë`m nmœ©^y_rer OmoS>ë`mIoarO Ë`m _ZmodoYH$ R>aV ZmhrV. {dkmZ H$WmZH$ H$ënZmeŠVr
dmnê$Z {H$Vr Oar \w$cdcoco Agco Var d¡km{ZH$ VÏ`m§Mr H$mg gmoS>Vm H$m_m Z`o. {dkmZ H$WmZH$
dmñVddmXr Am{U gwg§JV H$am`Mo Agoc Va {dkmZmZo R>adyZ {Xcoë`m JmoîQ>r nmimì`mM cmJVmV.
{dkmZH$WoÀ`m _wimer EImXr H$ënZm Agcr Va Ë`mVrc {dkmZ dmMH$mcm H$icoM nmhOo Am{U
H$ënZoMrhr CH$c Ho$cr nm{hOo. H$WmZH$mÀ`m AmoKmVyZ Vr ñnîQ> Pmcr Va CÎm_M ZmhrVa nmÌm§À`m_m\©$V
Vr g_OyZ gm§Jmdr cmJVo. Ë`mgmR>r nmÌ {Od§V H$aUo Amdí`H$ AgVo.
gm{hË`mcm nmH${H«$`oMr Cn_m {Xcr OmVo. {dkmZH$WoV H$Wm hm _w»` nXmW© AgyZ Ë`mVrc {dkmZ
ho {_R>mgmaIo Agmdo. _rR> Zgoc Va nXmW© AiUr hmoD$Z {~KSy>Z OmB©c. CcQ>njr {_R>mMm A{VaoH$
Pmë`mghr Vmo ImaQ> nXmW© Vm|S>mV KoddUma Zmhr. {dkmZH$WoÀ`m ~m~VrV A°{g_m°ìhZo åhQ>ë`mà_mUo
Agohr gm§JVm `oB©c H$s "dmB©Q> H$Wm hr Mm§Jcr {dkmZH$Wm hmoD$ eH$V Zmhr.' Ho$di {dkmZmMm
n[agñne© cm^cm åhUyZ CKS>çm nS>coë`m dmB©Q> H$WoÀ`m {nVimMo Mm§Jë`m {dkmZH$WoÀ`m gwdUm©V
énm§Va hmoÊ`mMm M_ËH$ma KSy> eH$V Zmhr. nU Ho$di H$Wm Mm§Jcr AgyZ {dkmZ MwH$sMo Agoc qH$dm
AJXrM WmVwa_mVwa Agoc Varhr Vr H$Wm {dkmZH$Wm åhUyZ _mZVm `oUo eŠ` hmoUma Zmhr. `mMm AW©
Agm Zìho H$s {dkmZ A{Ve` Vnercdma {dkmZjoÌmV Zoh_r dmnaë`m OmUmè`m ê$j, ~moOS> qH$dm
gm_mÝ`OZmg AJå` dmQ>oc Aem ^mfoV {Xcoco Agmdo. Ago Agë`mg Vo H$WoÀ`m Jù`mcm \$mg
124
cmdUmao R>aoc. {dkmZ ho H$WoÀ`m AmoKmV ghOJË`m Amcoco Am{U Ë`mOmJr MnIc ~goc AgoM
Agmd`mg hdo.
{dkmZH$WmH$mam§Mo åhUUo Amho, ""Amåhr {dkmZ gm§Jm`cm qH$dm g_OmdyZ Úm`cm ~gcmo Zmhr.
{dkmZ hr Am_À`m AZw^dm§Mr gm_wJ«r Amho. `m gm_wJ«rÀ`m AmYmao Amåhr EH$ H$cmË_H$ OJ nmhVmo.
Ë`mÑîQ>rZo Ë`mMr _m§S>Ur H$aVmo. Ë`mMm g§~§Y _mUgmer-_mZdr ^md^mdZmer OmoSy>Z EH$ H$Wm {Z_m©U
H$aVmo. hr H$Wm ^{dî`Xeu AgVo. dV©_mZmVco ñdßZ ho CÚmMo dmñVd AgVo.'' {dkmZmVrc AmdmhZñWmZo
{dkmZH$WmH$ma emoYVmo Am{U Amnë`mnarZo Ë`mVyZ EH$ H$WmË_H$ nwZ{Z©{_©Vr H$aVmo.
gm{hpË`H$mZo d¡km{ZH$ AgUo JaOoMo Amho H$m? qH$dm d¡km{ZH$mZo gm{hpË`H$ AgUo JaOoMo Amho
H$m? hm àý ì`{ŠVñdmV§Í`mMm Amho. qH$~hþZm ê$Mr{^ÝZVoda Ë`mMr d¡{eîQ>ço Adc§~Zy AmhoV. àË`oH$
d¡km{ZH$mcm gm{hË` {chmdogo dmQ>ocM Ago Zmhr qH$dm àË`oH$ gm{hpË`H$mcm d¡km{ZH$ ìhmdogo dmQ>oc
Agohr Zmhr. d¡km{ZH$ Am{U {dkmZgm{hpË`H$m_Ü`o EH$ g_mZ gyÌ AmT>iVo Vo åhUOo {dkmZ{df`mMr
AmdS>. gm{hpË`H$mMr {dkmZ{df`mMr AmdS> hr qMVZ Am{U Aä`mgmÀ`m Omoamda AgVo. Va d¡km{ZH$mMr
AmdS> hr Zm{dÝ`nyU© emoYmÀ`m Omoamda AgVo. gm{hË`m_Ü`o _ZmoaO§ ZmMm, CËgwH$VoMm Am{U ahñ`_`VoMm
g_mdoe Agë`m_wio {dkmZgm{hË` H$_r à_mUmV JyT> Am{U AZmH$cZr` R>aVo. {dkmZgm{hË` _ZmoaO § H$
hmoÊ`mgmR>r EH$ {d{eîQ> àH$maMr e¡cr gm{hpË`H$mOdi AgVo. Vr d¡km{ZH$mOdi AgocM Ago Zmhr.
åhUOo {chm`Mo Agoc Va gm{hpË`H$mcm {dkmZ g_OyZ ¿`mdo cmJoc Am{U d¡km{ZH$mcm coIZe¡cr
AdJV H$ê$Z ¿`mdr cmJoc. åhUOo XmoKm§Zmhr {dkmZgm{hË`mÀ`m {Z{_ÎmmZo gH$g gh^mJ Zm|XdVm
`oB©c.
n {dkmZgm{hË` : g_mOYmaUodarc n[aUm_
{dkmZgm{hË` hr H$Wmgm{hË`mMrM EH$ emIm Amho. H$Wmgm{hË`mMm CÔoe H$a_UyH$ AWdm
_ZmoaO§ Z hmM AgVmo. {dkmZgm{hË` H$a_UyH$ H$aUmao gm{hË` AmhoM. Vo BVa gm{hË`mnojm ~m¡{ÕH$ÑîQ>çm
A{YH$ CËgmhH$ Am{U H$ënZmÑîQ>çm A{YH$ cd{MH$ Ago gm{hË` Amho. {dkmZgm{hË`m_Ü`o H$cmd§VmZo
g§^dZr` Am{U eŠ` Aem ^{dî`H$mimMr H$ënZm{Y{îR>V EH$ AmJirdoJir g¥îQ>r {Z_m©U Ho$cocr
AgVo. dmMH$m§À`mhr _ZmV ^{dî`mMm doY KoÊ`mMr {Vd« BÀN>m Agë`mZo dmMH$ dmMZ H$arV AgVmo.
AmO AZw^dcoco {dkmZ Amnë`mcm qH$dm Amnë`m nwT>rc {nT>rcm H$moR>n`ªV ZoD$Z nmohMdUma Amho,
`mMmhr ~moY dmMH$mcm H$ê$Z ¿`mdmgm dmQ>Vmo. hr BÀN>mnyVu hmoUma AgVo c{cV ^mfoVyZ, OrdZmcm
{^S>Umè`m doJdoJù`m KQ>ZmVyZ, AmdS>Umè`m dU©Z e¡crVyZ ! coIH$ ZwH$VmM cmJcocm AWdm
cmJUma Agcocm emoY Amnë`m H$WogmR>r {ZdS>Vmo. Ë`m emoYmMr n[aUVr ^{dî`mV H$er hmoV OmB©c
Vo g_OyZ KoÊ`mMr {Okmgm dmMH$mcm cmJcocr AgVo. Aem dmMZmV _J eara, _Z, ~wÕr `m§Mm {dga
nS>Vmo. Am{U Vr H$cmH¥$Vr Ë`mcm g_mYmZ XoVo. ZwgVoM g_mYmZ AWdm AmZ§X XoV Zmhr Va Ë`mVyZ
dmMH$ A§V_w©I hmoVmo. gË` H$m`? AgË` H$m`? Ago àý Ë`mcm nS>VmV.
125
{dkmZgm{hË`mÀ`m dmMZm_wio g_mOmV OmJ¥Vr hmoV.o g_mOmMo à~moYZ hmoV.o ~wagQ>cëo `m H$ënZm,
A§Y…lÕm g§nwîQ>mV `oÊ`mg _XV hmoVo, g_mO A{YH$ S>moig Am{U {ddoH$s ~ZVmo. {dkmZgm{hË`mV
{dkmZmMm àdmg Va AmhoM {edm` Vmo _mZdr àkoMmhr àdmg Amho. _mZdr àkoM§ AMmQ> Xe©Z Aem
gm{hË`mVyZ gm_mÝ` dmMH$m§n`ªV nmohmoMdc§ OmV§. Eaìhr {dkmZmMr Iar-Iwar _m{hVr OmUyZ ¿`m`cm
dmMH$ CËgyH$ Agcm Var Ë`mVrc Xy~m}Y ^mfocm Vmo H§$Q>miVmo. nU c{cV gm{hË`mVyZ Aer _m{hVr
H$cmd§VmZo A{YH$ gmonr H$ê$Z gm§{JVcocr AgVo. Vr Ë`mÀ`m A{YH$ nMZr nS>Vo.
{dkmZgm{hË`mVyZ {_iUmam AmZ§X hm Xwhoar ñdê$nmMm AgVmo. EH$ åhUOo H$cmË_H$ ñdê$nmMm
{Z^}i AmZ§X Am{U Xwgam ~m¡{ÕH$ AmZ§X. _Zmoa§OZm~amo~a H$mhrVar kmZ kmV Pmco, ho BWo _hÎdmMo
Amho. {dkmZgm{hË`mVyZ {dkmZgmjaVm dmT>rg cmJVo. {edm` g_mOmMr dmL²>_`rZ A{^ê$Mrhr gH$g
Am{U A{YH$ n[anŠd hmoVo. Eaìhr hcH§$-\w$cH§$ dmMyZ {Zìdi H$a_UyH$ åhUyZ dmMUmam dmMH$
{dkmZgm{hË`mÀ`m dmMZmZo A{YH$ àJë^-n[an¹$ hmoVmo. {dkmZmnmgyZ _mUyg A{cßV amhÿM eH$V
Zmhr. _mZdmÀ`m gd© A§Jmcm {dkmZmZo ñne© Ho$cm Amho. Á`mcm {dkmZmMo A{YH$ ^mZ Ë`mcm
OJÊ`mMo, {dkmZmÀ`m _mÜ`_mVyZ OrdZ gwH$a H$aÊ`mMo ^mZ A{YH$ `oVo. _mZdmM§ OrdZ A{YH$
àJë^ H$aÊ`mMo, _mZdmcm {ddoH$s ~ZdÊ`mMo H$m_ {dkmZgm{hË` H$aV AgVo.
n {dkmZgm{hË`mMr n[a^mfm Am{U cm{cË`
AmYw{ZH$ {dkmZmMm CX` Am{U àMma-àgma nmpíM_mÎ` XoemV Pmcm. {dkmZmVrc emñÌr`
emoYm§À`m à`moJm§À`m AmYmao {dkmZm§À`m Zì`m-Zì`m emIm CX`mg Amë`m. B§JO« r_Ü`o `m emoYm~amo~aM
n[a^mfmhr KS>V Jocr. Ë`m-Ë`m emIm§À`m CX`m~amo~aM Ë`mMr n[a^mfmhr V`ma hmoD$ cmJcr. àW_
à`moJ, Ë`m à`moJmMo Am{U Ë`mÀ`m \$c{ZînVrMo {ddoMZ H$aÊ`mgmR>r {d{eîQ> g§km§Mr JaO ^mgy
cmJcr. emñÌr` emoYm~amo~a B§JO « r_YyZ {dkmZmMr n[a^mfm hiyhiy KS>V Jocr. Amnë`mH$S>o Vgo Pmco
Zmhr. Amnë`mH$S>o _wimV emñÌr` kmZ Am`mV Ho$coc.o Ë`mV _yi emñÌr` g§H$ënZmhr ZdrZ. Ë`m_wio
Ë`m ñdrH$marV AgVmZm _mV¥^mfoV VrM g§H$ënZm Xe©dUmam eãX Amho H$m, ho nmhVm nmhVm Ë`m
g§H$ënZm§gmR>r à{VeãX {Z_m©U H$aÊ`mMr à{H«$`m gwê$ Pmcr. AmO _mV¥^mfoVyZ AZoH$ {df`m§À`m
n[a^mfm V`ma Pmcoë`m Agë`m Var {ejUmMo _mÜ`_ _mV¥^mfm Zgë`m_wio {dkmZmVrc n[a^mfm
gm_mÝ`mZm An[a{MV AmhoV. _mV¥^mfoVrc n[a^mfonojm B§J«Or n[a^mfm AWdm g§km cmoH$m§Zm A{YH$
OdiÀ`m dmQ>VmV.
nmümË` {dkmZgm{hË`m_Ü`o coIH$mZo EImXo {dkmZmMo VÏ` g_OmdyZ gm§JÊ`mgmR>r d¡km{ZH$
n[a^mfoMm Cn`moJ Ho$cm Va VoWrc dmMH$mcm AmH$cZÑîQ>çm H$mhr AS>MU ^mgV Zmhr. H$maU VoWo
{dkmZmMm àgma Pmcocm Amho. VoWo {dkmZ_` dmVmdaUhr Amho. _amR>r {dkmZgm{hË`m_Ü`o _mÌ
{dkmZmVrc emoY g_OmdyZ gm§JÊ`mgmR>r d¡km{ZH$ n[a^mfm B§JO
« rVyZM Úmì`m cmJVmV. _amR>r n[a^mfm
\$ma H$_r à_mUmV Agë`m_wio B§JO« r g§kmM dmnamì`m cmJVmV. dmMH$m§Zm AmH$cZmÀ`m ÑîQ>rZo Vo OS>
126
OmVo. O`§V ZmairH$am§gmaIo coIH$ B§J«Or n[a^mfm§Zm _amR>r n`m©`r eãX `moOVmV. H$YrH$Yr H$Wm-
H$mX§~è`m_Ü`o Ë`m§Zr g§X^©, Q>rnmhr {Xcoë`m AgVmV..
_wimV {dkmZgm{hË` ho c{cV gm{hË`M AgVo. Vo {dkmZmÀ`m nmœ©^y_rda AmH$mamcm Amcoco
AgVo. AmhmamVë`m {_R>mà_mUoM {dkmZmMo Cn`moOZ ìhm`cm hdo. Vo A{YH$ AWdm H$_rhr hmoD$Z
MmcUma Zmhr. ZmhrVa Ë`mMr c‚mVM nma {~KSy>Z OmB©c. {dkmZgm{hË`mMm \$moH$g {dkmZmnojm
_mZdmda, Ë`mÀ`m ^md{dœmda Agm`cm hdm. n`m©`mZo d¡km{ZH$ n[a^mfonojm cm{cË`nyU© ^mfoV Vo
A{YH$ a§OH$ H$go hmoB©c `mH$S>o {dkmZgm{hpË`H$mZo A{YH$ cj {Xco nm{hOo. ^mdZm{^ì`ŠVr,
Hw$Vwhc-{Okmgm, ahñ`, ì`{ŠV{MÌU, àg§J{MÌU, dmVmdaU{Z{_©Vr `mgmR>r cm{cË`nyU© ^mfoMo
Cn`moOZ A{YH$ à^mdr R>aVo. cm{cË`nyU© ^mfoV Ho$coco dU©Z dmMH$m§À`m A{YH$ nMZr nS>Vo.
n {dkmZgm{hË`mMo {deof
{dkmZgm{hË`mMm CJ_ nmpíM_mÎ` XoemV Pmcm. {MÎmMjw M_ËH$m[aH$ H$Wm B§J«Or gm{hË`mV
AZoH$ eVH$m§nmgyZ {c{hë`m Joë`m Var EH$moUrgmì`m eVH$mÀ`m gwédmVrn`ªV {dkmZ-V§ÌkmZ Am{U
gm{hË` `m§Mm _oi KmcVm `oB©c Aer H$ënZmhr Hw$Umcm Amcr Zmhr. nmpíM_mÎ` XoemV {dkmZmÀ`m
àgmam_wio Am¡Úmo{JH$ H«$m§Vr Pmcr Am{U _mZdr OrdZmV {dkmZmcm _hÎd àmßV Pmco. B§JO « rVrc n{hcr
{dkmZH$Wm B.g. 1818 gmcr _oar eocr `m co{IHo$Zo "\«$° ÝHo$ñQ>mB©Z' `m erf©H$mA§VJ©V {c{hcr. B§JO
« r
{dkmZH$WoMm {dH$mg àm_w»`mZo ES>Ja A°cZ nmo, Á`yëg ìhZ© Am{U EM. Or. doëg `m VrZ coIH$m_wio
Pmcm. 1926 gmcr øwJmo JZ©g~°H$ `m§À`m g§nmXZmImcr "A_oqPJ ñQ>moarO' `m ZmdmZo {dkmZH$Wm
à{gÕ H$aUmao {Z`VH$m{cH$ {ZKmco. Ë`mZoM {dkmZH$Wm-H$mX§~è`mgmR>r "gm`Ýg {\$ŠeZ' eãX
gwM{dcm. øwJmo JZ©g ~°H$ `m§Zr {dkmZH$Wocm {dkmZàgmamMo d cmoH${ejUmMo à^mdr _mÜ`_ _mZco
hmoV.o {Z`VH$m{cH$m§Zrhr {dkmZgm{hË`mÀ`m àgmamcm _hÎdmMm hmV^ma cmdcm. OgOgo {dkmZ Am{U
V§ÌkmZ dmTy> cmJco VgVgo {dkmZgm{hË` A{YH$ à_mUmV {c{hco Am{U dmMco OmD$ cmJco. B§J«Or
gm{hË`mV {Z_m©U Pmcocm {dkmZgm{hË`mMm àdmh OJ^amVë`m ^mfo_Ü`o ê$T> Pmcm. _amR>r gm{hË`mVhr
{dkmZgm{hË` AdVrU© Pmco. {dkmZgm{hË`mMr g§H$ënZm, ñdê$n, Ë`mMo aMZmV§Ì `mda {dñV¥V MMm©
Pmcr. `m MM}VyZ {ZKmcoco {ZîH$f© åhUOoM {deof Imcrcà_mUo gm§JVm `oVrc.
l {dkmZH$WoMr gd©g_mdoeH$ Aer ì`m»`m Pmcocr Zmhr. {dkmZH$Wm, {dkmZa§OZ H$Wm, {dkmZ
H$mën{ZH$m, {dkmZH$mX§~ar ho gd© "gm`Ýg {\$ŠeZMo' g_mZmWu eãX AmhoV.
l {dkmZgm{hË` {dkmZmÀ`m nmœ©^y_rda {c{hco OmVo, na§Vw \$moH$g _mZdmda _mZdr ^md{dœmda
AgVmo.
l {dkmZ Am{U V§ÌkmZ `m§À`mVrc g§^mì` ~Xcm§Zm {_iUmè`m _mZdr à{VgmXm§Mo {MÌU H$aUmao
gm{hË` åhUOo {dkmZgm{hË` hmo`.

127
l {dkmZ gm{hË` ^{dî`H$mimMr eŠ`m{VeŠ` A{YH$m{YH$ ê$no {M{ÌV H$aVo.
l {dkmZ Am{U V§ÌkmZmVrc A^yVnyd© àJVrZo _mZdr OrdZ A_ycmJ« ~Xcco Amho. {dkmZgm{hË`
`m ~XcË`m OrdZmer AZw~§Y XmIdVo.
l {dkmZV§ÌkmZmVrc emoYm_wio kmZmMm, _m{hVrMm ñ\$moQ> Pmcm Amho. Vo gd©kmZ _mUgmcm H$doV
KoU,o AmË_gmV H$aUo AeŠ` Pmco Amho. {dkmZgm{hË`m_wio Zdo kmZ, Zdo ^mZ {_iVo. Zdr-Zdr
g¥îQ>r {Xgy cmJVo. _Zwî` Amnë`m AkmZmÀ`m AmoeminUmVyZ A{YH$ _wŠV hmoVmo.
l {dkmZgm{hË`mV AUwJ^m©nmgyZ Vo AdH$meJ^m©n`ªV ngacoë`m {damQ> g¥îQ>rMo Xe©Z KS>Vo.
l {dkmZgm{hË` hr dmL²>_`mMr emIm Amho, Vr {dkmZmMr emIm Zmhr.
l {dkmZmMm _mUgmda hmoUmam n[aUm_ {M{ÌV H$aUo {dkmZgm{hË`mMo C{ÔîQ> Amho. {dkmZmMr
_m{hVr H$ê$Z XoUo ho C{ÔîQ> Zmhr.
l {dkmZgm{hË`mÀ`m H|$ÐñWmZr _mUygM Agcm nm{hOo. {dkmZ AgyZ MmcUma Zmhr.
l {dkmZgm{hË` ho dV©_mZH$mcrZ OrdZmÀ`m AmYmao ^{dî`H$mcrZ {dkmZV§ÌkmZm_Yrc g_ñ`m§Mm,
^{dî`H$mcrZ OrdZmMm doY KoVo.
l {dkmZgm{hË` ho H$a_UyH$ H$aUmao gm{hË` Amho. Vo BVa gm{hË` àH$mamnojm ~m¡{ÕH$ÑîQ>çm A{YH$
CËgmhH$ Am{U H$ënZmÑîQ>çm A{YH$ cd{MH$ Ago gm{hË` Amho.
l {dkmZgm{hË` Ame`mZo {dkmZ{ZîR> AgVo nU àH¥$VrZo Vo gO©Zerc AgVo.
l {dkmZgmhË`mMm coIH$ d¡km{ZH$M Agcm nm{hOo Ago Zmhr. {dkmZmÀ`m Aä`mgmZo Ago gm{hË`
{Z_m©U H$aVm `oB©c.
l {dkmZgm{hË`mV ~wÕr Am{U ^mdZm `m Xmohm|Zmhr AmdmhZ Ho$coco AgVo.
~. _amR>r {dkmZgm{hË`mMr dmQ>Mmc Am{U {dH$mg
n _amR>r {dkmZ gm{hË`mÀ`m àoaUm
B.g. 1818 gmcr noedmB©Mm AñV Pmcm Am{U _hmamîQ´>mgh g~§Y qhXwñWmZ^a {~«{Q>em§Mm
EH$N>Ìr A§_c gwê$ Pmcm. Zì`m amOdQ>rcm ZdrZ VèhoMm ZmoH$adJ© {Z_m©U H$aUo Amdí`H$ Agë`m_wio
B§J«Om§Zr qhXwñWmZmV B§J«Or {ejUmMm lrJUoem Ho$cm. emim H$m°coOMr ñWmnZm Ho$cr. {dÚmnrR>mMr
{Z{_©Vr Ho$cr. B§J«Or {ejUm_wio OJmer g§~§Y `oD$ cmJcm. OJmH$S>o nmhÊ`mMr Vr {IS>H$sM dmQy>
cmJcr. AmnU `m OJmÀ`m XmoZ-VrZ eVHo$ _mJ§ AmhmoV d B§J«Om§À`m gm{ÞÜ`mZo AmnUmg ho
_mJmgconU H$mTy>Z Q>mH$Ê`mMr X¡d`moJmZo g§YrM {_imcr Amho Ago EVÔo{e`m§Zm dmQy> cmJco. B§J«Or
{ejUm_wio ^m¡{VH$ {dœmMr CÝZVr hmoD$ cmJcr. qhXwñWmZmVrc OwZ,o nma§n[aH$ {ejU H$mc~mø hmoD$Z
128
nXmW©{dkmZ, agm`ZemñÌ, J{UV, ^yJmoc, B{Vhmg, gm{hË` `mgmaIo Zdo {ejU {_iVmM
EVÔo{e`m§Zm Mm¡H$g d Mm¡ag ~w{ÕMo ~miH$Sy> {_iy cmJco. qhXwñWmZ_Ü`o H¥$fràYmZ g§ñH¥$VrMm
à^md Agë`m_wio Y_©^moionUm, ê$T>r-na§nam§Mo ñVmo_, H$_©H$m§S>, d«Vd¡H$ë`o, _§Ì-V§Ì-eHw$ZmneHy$Z
Am{U dU©ì`dñWo_Ü`o g_mO Jwa\$Q>cm hmoVm. Aem pñWVr{ec g_mOmcm B§J«Or {ejUmZo ^m¡{VH$
OrdZ {dH$mgmMr OmUrd {Z_m©U Pmcr Am{U {dkmZ{ZîR> OrdZÑîQ>rhr {_imcr.
_w§~B© ho _amR>r ^m{fH$m§Mo gdm©V _moR>o d ì`mnmamgmR>r AZwHy$c eha Agë`m_wio B§J«Om§Zr
_w§~B©cm Amnë`m MidirMo H|$Ð ~Z{dco. _w§~B©cm nmümÎ` ehamMm S>m_S>m¡c AmUyZ Am¡Úmo{JH$
dgmhV dgdcr. _w§~B©Mm JìhZ©a _mD§$Q> ñQw>AQ>© Epë\$ÝñQ>Z `mZo 21 Am°JñQ> 1822 amoOr "{X ~m±~o
Zo{Q>ìh ñHy$c ~wH$ A±S> ñHy$c gmogm`Q>r' ZmdmMr g§ñWm ñWmnZ Ho$cr. emim§gmR>r H«${_H$ nwñVH$m§Mr
{Z{_©Vr Ho$cr. Vr N>mnImÝ`mVyZ N>mnyZ KoVcr. B§J«Or ^mfoVrc kmZ _amR>r ^mfoV AmUÊ`mgmR>r
^mfm§Va g{_VrMr ñWmnZm H$aÊ`mV Amcr. B§J«Or {ejUmMo AmYw{ZH$ kmZ {cc`m àmeZ Ho$coco
~miemñÌr Om§^oH$a ho n{hë`m {nT>rVrc AmÚ kmZ_h{f© hmoVo. AÜ`mnH$ Vo àmo\o$ga nXmn`ªV
nmohmoMcoë`m ~miemñÌr Om§^oH$am§Zr Zo{Q>ìh goH«o$Q>ar AgVmZm Om°O© Opìh©g `m ñHy$cH${_Q>rÀ`m
goH«o$Q>atZm 'Treatise on the objects, advantage and pleasure of knowledge - by Lord
Brounghum' øm à{gÕ emñÌr` nwñVH$mMo {dÚmMo CÔoe cm^ Am{U g§Vmof' `m 1829 cm
N>mncoë`m J«§WmgmR>r _XV Ho$cr. emñÌr` kmZ àW_ _amR>r_Ü`o AmUÊ`mMr ~miemñÌr Om§^oH$am§Mr
H$m_{Jar \$ma _moR>r Amho. J{UV, ^yJmoc, B{Vhmg `m {df`mda Ë`m§Zr J«§W {c{hco. Zì`m
kmZm~amo~aM Ë`m§Zr {dkmZmMm nwañH$mahr Ho$cm. "Xn©U' `m AmÚd¥ÎmnÌm_YyZ Ë`m§Zr AZ{^k
Agcoë`m cmoH$m§Zm nmíMmÎ` amîQ´>mV cmJcoco emoY, àJV Pmcoco {dkmZ `m§Mr OmU H$ê$Z XoÊ`mMm
à`ËZ Ho$cm. N>mnImÝ`mMr _m{hVr Va cmoH$m§Zm H$ê$Z {XcrM {edm` Ë`mdoir ZwH$Ë`mM gwê$
Pmcoë`m dm\o$À`m B§{OZm{df`rMr _m{hVrhr ñdV§ÌnUo H$ê$Z {Xcr. AmO Á`mcm AmnU IJmocemñÌ
åhUVmo Ë`mcm nydu Á`mo{VfemñÌ åhUV. ~miemñÌr Om§^oH$am§Mm Á`mo{VfemñÌmMm Aä`mg àJmT>
hmoVm. AmO àM{cV Agcoë`m 12 amer Am{U 27 ZajÌo `m§Mr Or Zmdo AmhoV Vr Om§^oH$am§Zr
V`ma Ho$cr AmhoV, g_mOmcm gd©àH$maMo {dkmZ g_OmdyZ gm§JÊ`mgmR>r Ë`m§Zr "{X½Xe©Z' _m{gH$
gwê$ Ho$co. EH§$XarV AmYw{ZH$ {dkmZ Am{U V§ÌkmZmMr _m{hVr, {dkmZmVrc B§J«Or eãXm§Zm n`m©`r
_amR>r eãX XoÊ`mMo H$m`© àma§^r ~miemñÌr Om§^oH$am§Zr Ho$co. AmYw{ZH$ {dkmZmMm _amR>r OZVocm
_amR>r ^mfoVyZ n[aM`hr H$ê$Z {Xcm. Ë`mM~amo~a h[a Ho$edOr nmR>mao `m§Zr 1833 _Ü`o "{gÕ
nXmW©{dkmZ emñÌ{df`H$ g§dmX' `m J«§WmV nXmW©{dkmZmMr n[a^mfm V`ma H$aÊ`mMo H$m`© Ho$co. nwT>o
Ho$amo cú_U emñÌr `m§Zr 1879 _Ü`o "nXmW©{dkmZ' J«§W {chÿZ n[a^mfm {Z{_©Vrg ghmæ` Ho$co.
AmYw{ZH$ {dkmZmMm A§V^m©d {ejUm_Ü`o Ho$cm Jocm. emco` H«${_H$ nwñVH$m_YyZ hiyhiy
{dkmZ {dÚmÏ`mªn`ªV nmohMy cmJco. Xaå`mZ ~mc dmMH$m§À`m g§ñH$maj_ _ZmMm {dMma H$ê$Z
Ë`m§Zm _ZmoaO
§ Zm~amo~aM kmZdY©H$ {dkmZ{df`H$ N>mQo >çm nwpñVH$m§Mr {Z{_©Vr hmoD$ cmJcr. nmpíM_mÎ`
129
E_. E. ^mJ 2-_amR>r : "cmoH${à` gm{hË` Am{U {dkmZ gm{hË`' ...9
XoemV {dkmZgm{hË` cmoH${à` R>aV hmoVo. "Ho$ai H$moH$si' `m {Z`VH$m{cH$mZo Á`yëg ìhZ© `m§À`m
"M§Ðmdarc ñdmarMm' AZwdmX B.g. 1900 _Ü`o à{gÕ H$am`cm gwédmV Ho$cr Vmo 1906 _Ü`o
g§ncm. ~mcdmMH$m§gmR>r åhUyZ _amR>rVyZ emñÌr` _m{hVr XoÊ`mÀ`m à`ËZmVyZ {dkmZH$Wm AdVacr.
_m{gH$ _Zmoa§OZ, Zdc, h§g `m {Z`VH$m{cH$m§Zr {dkmZH$Wm N>mnm`cm gwédmV Ho$cr. Xaå`mZ
JyT>H$Wm, ahñ`H$Wm, ^`H$Wm `m_Ü`o AYyZ_YyZ {dkmZ `oV Ago. YZ§O`, {ZemMa, hoa, e{d©cH$
Aer {H$VrVar _m{gHo$ `m H$mimV OÝ_mcm Amcr. à{V{îR>V _m{gHo$ Ë`mdoir {dkmZH$Wm N>mnV
ZgV. ahñ`H$Wm N>mnUmè`m `m {Z`H$m{cH$m§Zr _amR>r {dkmZH$Wm nwT>o AmUcr. Xaå`mZ 1974
_Ü`o O`§V ZmairH$am§gma»`m emñÌkmZoM {dkmZH$Wm {chÿZ _amR>r {dkmZ n[afXoÀ`m {dkmZH$Wm
ñnY}V ~jrg {_idco. Ë`m_wio Xmam~mhoaMr {dkmZH$Wm EH$mEH$s _amR>r _mUgmÀ`m KamV Amcr.
{dkmZgm{hË`mcm à{VîR>m {_imcr. 1977 nmgyZ g¥{îQ>kmZZo Va 1984 nmgyZ {dkmZ`wJZo {Xdmir
A§H$ {dkmZH$Wm {deofm§H$ åhUyZ à{gÕ Ho$co. 1928 gmcr {ZKmcoë`m g¥{îQ>kmZ _m{gH$mZo gÎmahÿZ
A{YH$ df} {dkmZàgmamMo Am{U {dkmZH$Wm àgmamMo H$m`© Ho$co. _w§~B© {dÚmnrR>, _amR>r {d^mJ
Am{U _amR>r {dkmZ n[afX, _w§~B© `m§À`m g§`wŠV {dÚ_mZmZo "{dkmZgm{hË`' `m {df`mda {X. 5,
6 \o$~«wdmar 1983 amoOr EH$ MMm©gÌ KoÊ`mV Amco. {dkmZgm{hË`mMr gd©ì`mnr {M{H$Ëgm H$aÊ`mV
Amcr. `m gd© KQ>H$m§À`m nmœ©^y{_da _amR>r {dkmZgm{hË` hm Zdm dmL²>_`rZ àdmh _amR>r ^mfoV
ê$T> Pmcm.
n _amR>r {dkmZgm{hË`mMm CJ_
_amR>r {dkmZgm{hË`mMm Ama§^M _wir AZwdmXrV H$m hmoB©Zm, nU H$mX§~arnmgyZ Pmcm. Á`yëg
ìhZ© `m \«$| M {dkmZH$mX§~arH$mamÀ`m "\«$m°_ X AW© Qy> X _yZ S>m`aoŠQ> BZ ZmB©pÝQ>Z goìhZ Am°dg© A±S> Q‰>Q| >r
{_{ZQ²>g A±S> E Q´>rn AamD§$S> BQ>' `m H$mX§~arMo énm§Va hr n{hcr _amR>r AZwdmXrV {dkmZ H$mX§~ar
Amho. "Ho$aiH$moH$si' `m _m{gH$mVyZ B.g. 1900 Vo 1906 `m XrK© H$mcmdYrV "M§ÐcmoH$mMr g\$a'
`m ZmdmZo hr H$mX§~ar à{gÕ Pmcr. {VÀ`mda coIH$ åhUyZ H$moUmMo Zmd ZìhVo. Ë`m_wio "Ho$aiH$moH$si'Mo
g§nmXH$ _hmamîQ´> ^mfm {MÌ_`ya H¥$. Zm. AmR>ë`o `m§ZrM ho énm§Va Ho$coco Agmdo, Ago _mZco OmVo.
"OZu Qy>a g|Q>a Am°\$ X AW©' `m Á`yëg© ìhZ©À`m Xwgè`m H$mX§~arMo ê$nm§Va "n¥ÏdrÀ`m A§Va§JmV' `m
ZmdmZo "Ho$aiH$moH$si' _YyZ 1908 _Ü`oM àH$m{eV hmoD$ cmJco. nU Vo ~hþYm nyU©Vocm Joco Zgmdo.
ZmW_mYd VWm ÛmaH$mZmW _mYdamd {nVio `m§Mr "lr{Zdmg' hr {dkmZH$mX§~ar 1908 gmcr
à{gÕ Pmcr. ñdV§ÌnUo {c{hcocr hr _amR>rVrc n{hcr {dkmZH$mX§~ar Amho. H¥$. Zm. AmR>ë`o Am{U
ZmW_mYd `m§Mm Mm§Jcm n[aM` hmoVm. Ë`m§À`mV dmL²>_`MMm©hr KS>V AgV ho BWo cjmV KoÊ`mgmaIo
Amho. ZmW_mYd ho ~hþàgdy coIH$ hmoV.o gm_m{OH$ H$mX§~arZo Ë`m§Zr coIZmcm Ama§^ Ho$cm. Eo{Vhm{gH$
H$mX§~arZo Ë`m§Zm cmoH${à`Vm {_idyZ {Xcr. H$Wm, H$mX§~ar, ZmQ>H$o Am{U àhgZo Ë`m§Zr {c{hcr AmhoV.
ZdZdo {df` emoYUmè`m ZmW_mYdm§Zr {dkmZH$mX§~arcm hmV KmcUo ñdm^m{dH$ dmQ>V.o "lr {Zdmg' hr
H$mX§~ar emñÌr` {df` _Zmoa§OH$ nÕVrZo _m§S>Umar H$mX§~ar Amho, Ago {VMo dU©Z {d. h. Hw$cH$Uu
130
`m§Zr Ho$co Amho. na§Vw `m H$mX§~arV naH$s` BJ«O gaH$mada Q>rH$m Agë`mZo Vr Ë`mMdfu OßV
Pmcr. AmO hr H$mX§~ar CncãY Zgë`mZo {VÀ`m{df`r \$ma H$mhr gm§JVm `oV Zmhr.
_amR>r gm{hË`m_Ü`o {dkmZH$mX§~arZ§Va {dkmZH$Wm OÝ_mcm Amcr. ~mcdmMH$m§gmR>r H$WmZH$mVyZ
emñÌr` _m{hVr XoÊ`mÀ`m à`ËZmVyZ {dkmZH$Wm {c{hÊ`mMm à`moJ dm. Jmo. AmnQ>o `m§Zr 1912 _Ü`o
Ho$cm Agcm Var `m H$WoV H$WmZH$ A{Ve` Jm¡U hmoVo. emñÌr` _m{hVr g§dmXmÀ`m _mÜ`_mVyZ
_m§S>Ê`mMm hm à`ËZ hmoVm. _amR>rVrc n{hcr {dkmZH$Wm Zo_H$s H$moUË`m dfu {c{hcr Jocr `m~Ôc
_V^oX AmhoV. lr. ~m. amZS>o `m§Mr 1915 _Ü`o "_m{gH$ _ZmoaO
§ Z' `m _m{gH$mV à{gÕ Pmcocr "VmaoMo
hmñ`' hr _amR>rVrc n{hcr {dkmZH$Wm _mZcr OmVo. H$WmZm`H$mÀ`m ñdßZmV KS>Umè`m `m H$WoV
OJmÀ`m {dZmemMr H$ënZm Amho. dm_Z _ëhma Omoer `m§Mr "AàH$me {H$aUm§Mm {Xì` àH$me' hr
{dkmZH$Wm 1916 `mdfu àH$m{eV Pmcoë`m "ZdnwînH$a§S>H$' `m g§Jh« mV g_m{dîR> Amho. hr {dkmZH$Wm
1916 nydu _m{gH$ _Zmoa§OZ `m {Z`VH$m{cH$mV Amcr Agmdr Aer {Q>n AmT>iVo. na§Vw CncãY
_m{hVrZwgma "VmaoMo hmñ`' hr 1915 _Ü`o à{gÕ Pmcocr H$Wm _amR>rVrc n{hcr {dkmZH$Wm R>aVo Ago
{dœoœa gmdXoH$a `m§Mo _V Amho.
"VmaoMo hmñ`' `m lr. ~m. amZS>o `m§À`m H$WoMm Zm`H$ _YwH$a `mcm AmH$memVrc J«hVmè`m§À`m
{ZarjUmMm N>§X Amho. Ë`mcm Xod`mZr VmaH$mnw§OmV EH$ Zdm Vmam {Xgy cmJVmo. hm Vmam n¥ÏdrOdi
Amë`mda VoWrc dmVmdaUmV _moR>çm à_mUmV ~Xc hmoD$Z EH$M Jm|Yi CS>Vmo. àM§S> dmT>Umao
CîUVm_mZ, àIa àH$me `m~amo~aM n¥Ïdrda gJirH$S>o AmJr cmJVmV. `m H$WoV amjgr Vmam
n¥ÏdrOdi Amë`m_wio KS>Umè`m {dZmeH$ KQ>Zm `m H$WmZm`H$mÀ`m ñdßZmV KS>VmV Am{U Vmo H$WoÀ`m
eodQ>r OmJm hmoVmo.
n _amR>r {dkmZgm{hË`mMr dmQ>Mmc
AmYw{ZH$ kmZ-{dkmZmMr na§nam B§J«Or gË`o_wio _amR>rV éOcr. nmpíM_mÎ` amîQ´>mV Am¡Úmo{JH$
H««$m§Vr Pmcr hmoVr, Ë`mÀ`m _wimer {dkmZ hmoVo. Zdo-Zdo emoY cmJV hmoVo. V§ÌkmZmV ^a nS>V hmoVr.
^m¡{VH$ gw{dYm àmßV hmoV hmoË`m. gmh{OH$M Ë`m§Mr _mZ{gH$ g¥îQ>rhr H$_mcrMr {dH$grV Pmcr Am{U
Ë`m_YyZM {dkmZg{hË` OÝ_mcm Amco. Amnë`mH$S>o B§J«Om§Zr gwê$ Ho$coë`m {ejUna§naoVyZ àW_V…
emco` H«${_H$ nwñVH$mVyZ {dkmZ Amco. Z§Va {Z`VH$m{cH$m§Zr {dkmZmVë`m emoYm§Mm, V§ÌkmZmMm OmJa
gwê$ Ho$cm. {dkmZmVë`m B§JO « r eãXm§À`m n[a^mfm _amR>rVyZ ~Zdë`m Joë`m. chmZ _wcm§Zm _ZmoaO
§ ZmVyZ
kmZdY©H$ gm{hË` XoÊ`mÀ`m hoVyZo {dkmZ a§OZmË_H$ nwpñVH$m§Mr {Z{_©Vr Ho$cr Jocr. ~mcdmMH$m§Zm
JmoîQ>rê$nmZo {dkmZmMr _m{hVr XoÊ`mÀ`m à`ËZmVyZ {dkmZH$Wm coIZmMm àW_ à`moJ ~m. Jmo. AmnQ>o
`m§Zr 1912 _Ü`o {c{hcoë`m "EH$m {XdgmÀ`m gwQ>rV' H$WoZo Pmcm. "VmaoMo hmñ`' `m lr. ~m. amZS>o
`m§À`m 1915 gmcr àH$m{eV Pmcoë`m {dkmZH$WoV OJmÀ`m {dZmemMr H$ënZm Amcr Amho. `m
Ama§^H$mimVrc {dkmZH$Wm ~è`mMdoim ñdßZmV KS>V AgV. hr nÕV AJXr ^m. am. ^mJdVm§n`ªV
131
H$m`_ {XgVo. `m H$Wm§À`m H$ënZm B§J«Or {dkmZH$Woda ~oVcoë`m hmoË`m.
"Ho$aiH$moH$si' `m {Z`VH$m{cH$mZo B.g. 1900 Vo 1906 `m H$mcI§S>mV Á`yëg ìhZ© `m
B§J«Or coIH$mMr H$mX§~ar "M§ÐcmoH$mMr g\$a' AZwdmXrV H$ê$Z H«$_e… {Z`VH$m{cH$mVyZ Nmncr.
ZmW_mYd `m§Mr "lr{Zdmgamd' hr H$mX§~ar 1908 gmcr à{gÕ Pmcr. Ë`m_Ü`o _Zmoa§OH$ nÕVrZo
emñÌr` {df` _m§S>cm Amho. ^m. am. ^mJdV `m§Zr EM. Or. doëg, Á`yëg ìhZ© `m§À`m
H$WmH$mX§~è`m§Mo gw§Xa AZwdmX H$ê$Z _amR>r dmMH$m§Zm {dkmZgm{hË`mH$S>o AmH¥$îQ> Ho$co. ^mJdVm§_wio
{dkmZH$Wm hr ~mcH$WoMmM EH$ àH$ma Amho, Agm J¡ag_O ngacm. "Zdc' _m{gH$mZo {dkmZH$Wm
AmdOy©Z àH$merV Ho$ë`m. h§g, Zdc, dmL²>_`emo^m `m {Z`VH$m{cH$mVyZ d¡{eîQ>çnyU© {dkmZH$Wm
à{gÕ Pmë`m. 1886 cm gwê$ Pmcoco g¥{îQ>kmZ `m {Z`VH$m{cH$mZo XmoZeo gmR> {dkmZH$Wm à{gÕ
Ho$ë`m. {dkmZgm{hË`mdarc MMm©gÌmMo Ahdmc Ë`mV à{gÕ Pmco. {dkmZgm{hË` {deofm§H$
{ZKmco. B.g. 1968 gmcr gwê$ Pmcoco {dkmZ`wJ B.g. 2001 n`ªV Mmcco. Ë`mZo H$mhr
{dkmZH$Wm {deofm§H$ à{gÕ Ho$co. Ë`mVyZ nwîH$i coIH$ {c{hVo Pmco.
ahñ`H$Wm àYmZ _m{gH$m§Zr {Xcoë`m à{gÕr_wio _amR>r {dkmZH$Wm hr ahñ`H$WoMm àH$ma
_mZcr Jocr. ^mc~m Ho$iH$a, {X. ~m. _moH$mer, JOmZZ jragmJa, X. qM. gmo_U, X. nm. Im§~oQ>o
`m§Zr AZoH$ {dkmZH$Wm {chÿZ hm H$WmàH$ma ê$T> H$aÊ`mMm à`ËZ Ho$cm. Zmam`U Yman `m§Mr
{dkmZH$Wm Ë`m§À`m ^`H$Wm~amo~a dmMcr Jocr. Var `m H$Wm§_Ü`o H$ënH$Vocm Am{U {dœgZr`Vocm
VmU nS>V Agë`mZo Ymanm§Mr {dkmZH$Wm hr "_amR>r {dkmZH$WoMm AY©dQ> à`moJ' _mZcr Jocr.
`ed§V am§OUH$a `m§Mm "eodQ>Mm {Xg' hm H$Wmg§J«h (1982) _amR>r {dkmZH$Wm§Mo à{V{Z{YËd
H$aUmam Amho. {dkmZH$WoMr {M{H$Ëgmhr Ë`m§Zr Ho$cr Amho. na§Vw Ë`m§À`m H$WmH$ënZm B§J«Or
H$WodaM ~oVcoë`m hmoË`m.
O`§V ZmairH$am§gma»`m àkmdmZ emñÌkmZo H$Wm-H$mX§~è`m§Mo coIZ Ho$co Am{U _amR>r
{dkmZgm{hË`mcm à{VîR>m àmßV Pmcr. "`jmMr XoUJr', "A§VamimVrc ^ñ_mgya', "Q>mB_ _erZMr
{H$_`m', "ào{fV', "A^`maÊ`' `m H$cmH¥$VrVyZ Aìdc XOm©Mo {dkmZgm{hË` Ad{VU© Pmco. {Za§OZ
KmQ>o, cú_U cm|T>o, ~mi \$m|S>Ho$, Jmo. ~m. gaXogmB© `m§Zrhr d¡{eîQ>çnyU© {dkmZH$Wm {c{hcr. gw~moY
OmdS>oH$a, AéU _m§S>o `m coIH$m§Zr {dkmZH$WoMm hm àdmh A{YH$ {dñVrU© Ho$cm. aoIm ~¡Oc, ew^Xm
JmoJQ>,o _oKlr Xidr, _mYwar emZ^mJ `m ñÌr H$WmH$mam§Zrhr d¡{eîQ>çnyU© {dkmZH$Wm coIZ Ho$co Amho.
_amR>r {dkmZH$WoMr na§nam g_¥Õ H$aUmè`m coIH$m§_Ü`o AmUIr H$mhr coIH$m§Mr `oWo Zm|X H$aVm
`oB©c. ~m. Zm. H$moJoH$a, à^mH$a gmodZr, a. {d. gmodZr, X. qM. gmo_U, J. am. {Q>Ho$H$a, _. J§. gwd},
{X. ~m. _moH$mer, JOmZZ {jagmJa, YZ§O` Omoer, lr{Zdmg ema§JnmUr, àXrn d_m©, X. ì`§.
Ohm{JaXma, gwaoe _`wao, A{Zc JmoIco, _. {d. {XdoH$a, g§O` T>moco, AéU ho~ioH$a, `ed§V
Xoenm§S>o `m§Zrhr cjUr` {dkmZH$Wm {c{hë`m AmhoV. EH§$XarV gÎmarÀ`m XeH$mV {c{hVo Pmcoco
132
coIH$M AmO `m joÌmV AmKmS>rda AmhoV. Zdo VéU coIH$ AndmXmZoM {dkmZH$WoH$S>o diVmZm
{XgV AmhoV.
{dkmZ H$mX§~arjoÌmV àW_ H¥$. Zm. AmR>ë`o, ^m. am. ^mJdV `m§Zr B§J«Or {dkmZ H$mX§~è`m§Mo
ê$nm§Va Ho$co. Zm. Ho$. ~ohao, {d. dm. {eadmS>H$a AZwH«$_o "Ü`o`mH$S>o' d "H$ënZoÀ`m {Vamda' `m
H$mX§~ar_Ü`o H$mën{ZH$ AmXe© g_mOOrdZmMo {MÌU `oVo. Zmam`U Yman `m§Zr H$ënZma§{OV
_Zmoa§OZàYmZ {dkmZ H$mX§~ar {c{hcr. Jmo. ~. gaXogmB©, qMVm_Ur Xoe_wI, amO|Ð ~d}, n§{S>V
{dÚmgmJa `m§Zrhr AndmXmË_H$ {dkmZH$mX§~ar coIZ Ho$co. na§Vw {dkmZ gm{hË`mÀ`m àdmhm_Ü`o
O`§V ZmairH$a, {Za§OZ KmQ>o, cú_U cm|T>o, AéU ho~ioH$a, _mYwar emZ^mJ, ew^Xm JmoJQ>o `m§Zr
OmUrdnyd©H$ {dkmZ H$mX§~ar {c{hcr.
n OmJ{VH$ {dkmZgm{hË` Am{U _amR>r {dkmZgm{hË`
B.g. 1800 À`m gw_mamg Pmcoë`m Am¡Úmo{JH$ H«$m§VrZo gm_mÝ` _mUgm§À`m OrdZmda
{dkmZmMm à^md dmT>cm. {dkmZw_io ^m¡{VH$ Am{U gm_m{OH$ ~Xc KSy> eHo$c `m~Ôc CËgwH$Vm
{Z_m©U Pmcr. `m CËgwH$VonmoQ>r {dkmZH$Wm§Mm OÝ_ Pmcm, B.g. 1818 _Ü`o _oar eocrZo {c{hcocr
"\«°$ÝHo$ñQ>mB©Z' C\©$ "_m°S>Z© àmo_oWg' hr {dkmZH$Wm B§J«Or {dkmZgm{hË`mV AmÚ _mZcr OmVo. `mZ§Va
EH$mo{Ugmì`m eVH$mÀ`m _Ü`mdYrV AZoH$ `wamo{n`Z coIH$m§Zr _Zmoa§OH$ Aem {d{dY {dkmZH$Wm
{c{hë`m. {dkmZmÀ`m ZoÌ{XnH$ àJVrMm hm H$mi hmoVm. AZoH$ Zdo-Zdo emoY cmJV hmoVo. kmZmÀ`m
H$jm é§XmdV hmoË`m. `m gmè`m pñWË`§VamMo à{Vq~~ VËH$mcrZ {dkmZH$Wm_Ü`o An[ahm`© C_Q>co.
B§J«Or {dkmZH$WoMm CX` Am{U {dH$mg àm_w»`mZo VrZ coIH$m§_wio Pmcm. Ë`mn¡H$s ES>Ja A°cZ nmo
`m§Zr hm àH$ma hmVmicm Agcm Var Ë`m§À`m H$Wm§Zm {dkmZH$Wm åhUVm `oV Zmhr. na§Vw Ë`m§Zr
{dkmZH$Wm coIZmMo {~OmamonU Ho$co. nmoÀ`m coIZm_wio à^m{dV Pmcoë`m Á`yëg ìhZ© `mZo
{ckmZH$WoMr gwédmV Ho$cr Am{U EM². Or doëg `m {dcjU H$ënZmeŠVr Agcoë`m coIH$mZo
{VMm {dñVma Ho$cm.
nmümÎ` {dkmZgm{hË`mÀ`m àgmamcm {Z`VH$m{cH$m§Mo `moJXmZ AË`§V _hÎdmMo Amho. A_oqPJ
ñQ>moarO, AñQ>mC§S>tJ ñQ>moarO, {W«qcJ d§S>a ñQ>moarO `m _hÎdmÀ`m VrZ _m{gH$m~amo~aM J°c°Šgr,
A°{g_moìhO² gm`Ýg {\$ŠeZ, A°S>ìh|Ma _°Jo{PZ `mgma»`m {Z`VH$m{cH$m§Zr {dkmZH$Wm g_¥Õ Ho$cr.
nwT>o A{g_moìh gma»`m coIH$mZo {d{dY àH$maÀ`m {dkmZH$Wm {c{hë`m. A{g_moìh `m§À`m _Vo B§J«Or
{dkmZH$WoMm {dH$mg VrZ à_wI Q>ßß`m§_YyZ Pmcm. 1926 Vo 1938 hm `m {dH$mgmMm n{hcm _hÎdmMm
Q>ßnm Amho. `mH$mimV àH$m{eV hmoUmè`m {dkmZH$Wm§Mo ñdê$n gmhgH$Wm§Mo hmoVo. `m H$Wm {c{hUmao
coIH$ {H$emoad`rZ, AZZw^dr A{U {dkmZm~Ôc \$maer OmU ZgUmao hmoV.o `m Q>ßß`mVrc {dkmZH$Wm
`m àm_w»`mZo AdH$memV qH$dm H$mën{ZH$ J«hm§da KS>Umè`m gmhgH$Wm hmoË`m. `mV {dkmZmcm Xwæ`_
ñWmZ hmoVo. Om°Z S>ãë`y H±$n~oc (Á`w.) `m§Zr "AñQ>mC§qS>J ñQ>moarO'À`m g§nmXH$ËdmMr gyÌo hmVr
133
KoVë`mda (1938) {dkmZH$WoÀ`m joÌmV Zdo d VmOo dmVmdaU {Z_m©U H$aÊ`mMo H$gmoerZo à`ËZ
Ho$co. {dkmZH$WoVrc {dkmZmÀ`m AMyH$Voda Ë`m§Zr {deof ^a {Xcm. Ë`m_wio 1938 Vo 1950 `m
H$mcmdYrV à{gÕ Pmcocr {dkmZH$Wm hr {dkmZ Am{U V§ÌkmZ `m§Mm daMî_m Xe©dUmar hmoVr.
{dkmZH$WoVrc AMyH$Vocm _hÎd XoD$Z H±$n~oc `m§Zr {dkmZH$WoV EH$ Zdo `wJ {Z_m©U Ho$co.
1950 nmgyZ {dkmZH$WoMm {Vgam Am{U _hÎdmMm Q>ßnm gwê$ hmoVmo. `mH$mimV hmoa°g JmoëS>
`m§À`m g§nmXZ H$mimV "J°cŠ° gr gm`Ýg {\$ŠeZ' ho {Z`VH$m{cH$ gwê$ Pmco. Ë`m_Ü`o ^{dî`H$mimVrc
g_mOaMZoMo {MÌU H$aUmè`m {dkmZH$Wm à{gÕ hmoD$ cmJë`m. {dkmZ Am{U V§ÌkmZ `m§À`m
àJVr_wio ^{dî`H$mcrZ AË`mYw{ZH$ g_mOmMo OrdZ H$go Agoc, Ë`m§À`m gm_m{OH$ g_ñ`m
H$moUË`m AgVrc, `mgmaIo {df` {dkmZH$WoV `oD$ cmJco. {dkmZH$WoVrc AX²^wVVm, {dñ_` H$_r
hmoD$Z 1950 À`m nwT>rc Q>ßnm hm "gm_m{OH$ g_ñ`m§Mo {MÌU' Agcocm _mZcm OmVmo. 1960
Z§Va {dkmZH$Wm EH$ \°$eZ åhUyZ dmMcr OmD$ cmJcr. `m_wio B§J«Or {dkmZH$Wocm EH$ _moR>m
dmMH$dJ© cm^cm. dmMH$m§À`m _mJUrZwgma {d{dYVm Amcr. AX²^wVVm H$_r Pmcr. d¡km{ZH$ÑîQ>çm
àJV {dœmVrc g_mOaMZm, `m g_mOmÀ`m {d{dY g_ñ`m, d¡{œH$ gm_«mÁ`, OmJ{VH$ gaH$ma,
cmoH$g§»`m {Z`§ÌU `mgma»`m H$ënZm {dkmZH$WoV Amë`m. Zì`m cmQ>Vo {dH$grV Pmcocr {dkmZH$Wm
hr {dkmZ Am{U V§ÌkmZmMr A{VàJV AdñWm, `§Ìmdc§~r _mZdmMr Ag_mYmZr d¥Îmr, n[anŠdVoMm
OmUrdnyd©H$ emoY, àJVr_wio hmoUmam g§^mì` {dZme, {dZmemÀ`m C§~aR>çmda C^r Agcocr _mZdr
g§ñH¥$Vr `mMo {MÌU H$aUmar hmoVr.
gJù`m AmYw{ZH$ gm{hË`àH$mamà_mUo {dkmZgm{hË`hr AmnU naXoer na§naoÀ`m à^mdmImcr
{c{hcoco Amho. {Za§OZ KmQ>|À`m eãXmV gm§Jm`Mo Pmë`mg "_amR>r {dkmZH$Wm hr EH$Va AXwdmXrV
AgVo, ^mfm§V[aV AgVo qH$dm _yi naH$s` H$ënZoda AmYm[aV AgVo.' ({dkmZgm{hË`{dœ, 2001,
21) _amR>r_Ü`o n{hcr {dkmZH$Wm dm. Jmo. AmnQ>o `m§Zr 1912 _Ü`o {c{hcr. Ë`mZ§Va lr. ~m. amZS>,o
dm. _. Omoer, ^m. {d. daoH$a, ^m. am. ^mJdV `m§Zrhr nmíMmÎ` {dkmZH$WoÀ`m N>m`oV H$WmcoIZ Ho$co.
Ho$aiH$mo{H$i, AmZ§X, _Zmoa§OZ, CÚ_, {MÌ_`OJV, gømÐr, {d{dYkmZ{dñVma, Zdc, g¥{îQ>kmZ,
{dkmZ`wJ `m {Z`VH$m{cH$m§Zr {dkmZH$WmcoIZmg hmV^ma cmdcm. O`§V ZmairH$am§gma»`m emñÌkmZo
1974 _Ü`o H$WmcoIZmg àma§^ Ho$cm Am{U _amR>r {dkmZ gm{hË`mcm à{VîR>m àmßV Pmcr. X. nm.
Im§~oQ>o, Zmam`U Yman, ^mc~m Ho$iH$a, `ed§V am§OUH$a, {Za§OZ KmQ>o, cú_U cm|T>o, ~mi \$m|S>Ho$,
gw~moY OmdS>oH$a, AéU _m§S>o, AéU ho~ioH$a, _mYwar emZ^mJ, aoIm ~¡Oc, _oKlr Xidr Aer
{H$VrVar Zmdo {dkmZgm{hË`mÀ`m XmcZmV coIZ H$aVmZm {XgVmV. _amR>r {dkmZH$Wm nwñVH$ énmZo
OodT>r à{gÕ Pmcr Amho Ë`mnojm {H$Vr Var nQ>rZo Vr {Z`VH$m{cH$mV {dIwacoë`m AdñWoV Amho.
""{dkmZH$WoMo Iao ~i dmñVdmcm AmìhmZ H$aUmè`m H$ënZm\${cV Zdg¥îQ>rÀ`m {Z{_©VrV Amho.
{dkmZmdarc nH$S>, _mZdr OrdZmMr g_O `m§Zm O|ìhm à_V H$ënZmem{cËdmMr OmoS> {_ioc V|ìhmM
Aer Zdrg¥îQ>r {Z{_©Vm `oB©c. _amR>r {dkmZH$WoV ho gm_Ï`© AndmXmZoM àH$Q> Pmco Amho.'' (_§MaH$a
134
a. ~m., _hmamîQ´> gm{hË` n{ÌH$m, 2006, 18)
_amR>rVrc {dkmZH$Wm 1900 gmcmnmgyZ {c{hcr Jocr Agcr Var Iè`m AWm©Zo Vr
OZgm_mÝ`m§À`mnwT>o 1980 Z§VaM åhUOo {dgmì`m eVH$mÀ`m AIoaÀ`m Q>ßß`mV Amcr. _hmamîQ´>mVM
H$m` nU g§nyU© ^maVmV 1975 n`ªV {dkmZ Am{U gm{hË` `m_Ü`o EH$àH$maMr Xar hmoVr. {dkmZmMm
Ogm àgma hmoV Jocm, V§ÌkmZ Ogo _mZdr OrdZmcm Cn`wŠV R>ê$ cmJco Vgo {dkmZ Am{U V§ÌkmZmMo
kmZ d _m{hVr H$ê$Z XoÊ`mMo à`ËZ gwê$ Pmco. nmümË` {dkmZgm{hË`mMm AmXe© g_moa hmoVmM. àW_
Ë`m§À`m AZwH$aUmZo _amR>r {dkmZgm{hË`mMo coIZ hmoV Joco. O`§V ZmairH$am§gma»`m Zm_m§{H$V
emñÌkmZo O|ìhm {dkmZgm{hË` coIZmcm gwédmV Ho$cr V|ìhm {dkmZgm{hË`mcm à{VîR>m cm^cr.
ZmairH$am§Mr àoaUm KoD$Z BVahr coIH$ `m àm§Vm_Ü`o coIZ H$ê$ cmJco. {Za§OZ KmQ>o, ~mi
\$m|S>Ho$, cú_U cm|T>o, gw~moY OmdS>oH$a, AéU _m§S>o, AéU ho~ioH$a `m§Zr XO}Xma g{hË`coIZ
Ho$co Amho.
{dkmZH$Wm åhUOo emoYm§À`m qH$dm emñÌkm§À`m H$Wm `m ~mi~moY g_OmVyZ AmO _amR>r
{dkmZH$Wm nwîH$iA§er ~mhoa Amcr Amho. H$mhr AndmX dJiVm Vr {dkmZmMr H$Wm am{hcr ZgyZ
_mUgm§Mr H$Wm Pmcocr Amho. EH$ n[anyU© gm{hË`H¥$Vr ~ZÊ`mgmR>r Oar {Vcm ~arM _Oc
JmR>m`Mr Agcr Var Ë`m _mJm©da {VMr dmQ>Mmc Mmcy Amho. _mÌ BVa ^maVr` ^mfm§À`m VwcZoV
_amR>r {dkmZH$Wm {dnwc à_mUmV {c{hcr OmVo` Am{U Vr gm_Ï`©emcr ~ZVo` `mV dmXM Zmhr.
n ñdmV§Í`moÎma d¡km{ZH$ àJVr Am{U _amR>r gm{hË`
^maV ñdV§Ì Pmcm V|ìhm B§J«Om§Zr amÁ`H$ma^mamÀ`m gmoB©gmR>r {Z_m©U Ho$cocr XiUdiU
joÌmVrc _moQ>ma, aoëdo, {d_mZ, XyaÜdZr, hr gmYZo _`m©{XV ñdê$nmVM hmoVr. _moR>çm ehamV
H$mnS>-VmJmÀ`m {JaÊ`m hmoË`m, H$moiemÀ`m-cmoIS§ >mÀ`m ImUr hmoË`m. g~§Y ^maVmV Zmd KoÊ`mgmaIm
Q>mQ>m CÚmoJg_yh hmoVm. Amncr eoVrhr nydm©nma MmcV Amcoë`m nÕVrZoM hmoVr. ñdV§Ì ^maVmMo
n{hco n§VàYmZ n§{S>V Odmhacmc Zohê$ `m§Zm d¡km{ZH$ àJVrMo Am{U V§ÌkmZmMo _hÎd nQ>coco
hmoVo. `m_wio ^maVmV ~aoM {dkmZV§ÌkmZ{df`H$ Zdo àH$ën C^o amhÿ eH$co. am_Z [agM©
BpÝñQ>Q>çyQ>, gmhm BpÝñQ>Q>çyQ> Am°\$ Ý`y{ŠcAa {\${OŠg Am{U _hmamîQ´> kmZd{Y©Zrgma»`m g§ñWm
ApñVËdmV Amë`m hmoË`m.
OJXreM§Ð ~mog, _oKZmW gmhm, M§ÐeoIa ì`§H$Q>a_U `mgma»`m OmJ{VH$ {dkmZmV R>gm
C_Q>dcoë`m d¡km{ZH$m§Mr na§nam ^maVmcm cm^cr hmoVr. lr{Zdmg am_mZwOZ `m§À`m_wio ^maVmM§
Zmd J{UVr joÌmV JmOcoc§ hmoV§. _mojJw§S>_ {dœoœa`m `m§Zr A{^`m§{ÌH$s joÌmV OmJ{VH$ H$s{V©
g§nmXZ Ho$cr hmoVr. gw~«_Ê`_ M§ÐeoIa, haJmoqdX IwamZm hohr JmOcoco ^maVr` emñÌk hmoVo.
ñdmV§Í`àmßVrZ§Va n§{S>V Zohê§$À`m à`ËZm§_wio hmo_r^m^m, Eg. Eg. ^Q>ZmJa `m§À`mgmaIo emñÌk
naXoemVrc cÇ> nJmamÀ`m ZmoH$è`m gmoSy>Z ^maVmV Amco. Ë`m§À`m gëë`mZoM Zohê§$Zr ^maVr`
135
AUwCOm© Am{U AdH$me g§ñWoMr ñWmnZm Ho$cr. {R>H${R>H$mUr amîQ´>r` à`moJemim§Mr ñWmnZm Pmcr.
Am`Am`Q>rgma»`m g§ñWm Cä`m Ho$ë`m. `m g§ñWm nwT>o B§{Xam JmYtÀ`m H$mimV ^a^amQ>rg Amë`m.
B§{Xam Jm§YtZr 1966 _Ü`o BcoŠQ´>m°{ZH$ Am{U g§JUH$ joÌmVrc àJVrMo nmD$c CMcco. `mVyZM nwT>o
Z°eZc BÝ\$m°_}{Q>Šg g|Q>aMr {Z{_©Vr Pmcr. Ë`m§À`mM H$ma{H${X©V n`m©daU d gmJar Aä`mgmgmR>r
X{jU Y¥dmdaMr _mo{h_, _hmgmJamÀ`m emoY _mo{h_m AmIë`m. {edm` agm`ZemñÌ, nXmW©{dkmZ,
Ord A{^`m§{ÌH$s, IJmoc {dkmZ, J{UV BË`mXr emñÌemImV ^maVmZo ^amar _macr.
^maVmMm AmpÊdH$ H$m`©H«$_, 1974 _Ü`o nmoIaU `oWrc AUwMmMUr, Ë`mZ§Va B§{S>`Z ñnog
[agM© Am°J©Zm`PoeZ (BñÌmo) Mr ñWmnZm, n¥Ïdr, {Ìeyc, AmH$me, ZmJ `mgma»`m àjonUmñÌ
{Z{_©VrMm H$m`©H«$_, CnJ«h àjonU, _m{hVr V§ÌkmZmVrc àJVr, g§JUH$joÌmV _macocr ^amar `m
gd© joÌm§Mm {dMma Ho$ë`mg OJmÀ`m _mZmZo WmoS>r C{eam H$m hmoB©Zm nU ^maVmZo {dkmZ V§ÌkmZm_Ü`o
àJVr Ho$cr. `m gd© àJVrMm ^maVr` OZ_mZgmda n`m©`mZo gm{hË`mdahr n[aUm_ Pmcm.
ñdmV§Í`àmßVrZ§Va {ejUà{H«$`ocm doJ Amcm. IoS>monmS>çmV emim-_hm{dÚmc`m§Mr {Z{_©Vr
Pmcr. ZdrZ {dÚmnrR>o ñWmnZ Pmcr. {ejUmMo ~miH$Sy> ß`mcocr {d{dY ñVamVrc ñÌr-nwéf
AmË_^mZ Amë`mZo gm{hË`mMr {Z{_©Vr H$ê$ cmJcr. Amncm àXoe, Amncm g_mO, Amnco àíZ-
g_ñ`m, XwI…-doXZm gm{hË`m_YyZ _wH$arV hmoD$ cmJë`m. Ë`m_YyZM J«m_rU, X{cV, ZmJa,
Am{Xdmgr, ñÌrdmXr, OZdmXr, _wñcr_, {¼ñVr dmL²>_`rZ àdmh ê$T> Pmco. ho Oar _amR>r ^mfoVyZ
{Z_m©U Pmcoco gm{hË` Agco Var Ame`mÀ`m Ñ{îQ>Zo Vo doJio R>aco. AemM àdmhmn¡H$s _amR>r
{dkmZgm{hË` hm àdmhhr ê$T> Pmcm. BVa àdmhmnojm Vmo WmoS>m C{eam {Z_m©U Pmcm.
_amR>rVrc {dkmZgm{hË` gmoS>co Va BVa dmL²>_`rZ àdmhm§Zr _mUgmÀ`m OJÊ`mÀ`m _yc^yV
g_ñ`ocm hmV KmVcm. gm_m{OH$ g_ñ`m hmM Ë`m gm{hË`mMm {MÌUmMm {df` hmoVm. {dkmZ-
V§ÌkmZmÀ`m nS>PS>rMo VwaiH$ à_mUmV {MÌUhr Pmco. AmZ§X `mXd `m§Mr "B§{OZ' H$Wm qH$dm
"JmoVmdim', CÕd eoiHo$ `m§Mr "YJ', Aem AndmXmË_H$ H$cmH¥$Vr_YyZ `§Ìg§ñH¥$VrVyZ _mZdmÀ`m
na§n[aH$ OrdZmcm ~gcocm YŠH$m {M{ÌV Pmcm. {dkmZ-V§ÌkmZmÀ`m àJVrMm _mZdr OrdZmda
Pmcocm n[aUm_ _mÌ {dkmZgm{hË`mZoM {M{ÌV Ho$cm. nmíMmÎ` dmL²>_`m_Ü`o "gm`Ýg {\$ŠeZ' AË`§V
cmoH${à` R>aco hmoV.o nmíMmË`m§À`m AZwH$aUmVyZM _amR>r_Ü`o {dkmZH$Wm OÝ_mcm Amcr. AX²^Vy VoÀ`m,
ahñ`, JyT> _mJm©Zo _amR>r {dkmZH$WoZo _amR>r _wcImV nm` amodco. {dkmZgm{hË` {dH$mgmcm {d{dY
{Z`VH$m{cH$m§Zr hmV^ma cmdcm. c{cV {dkmZ coIZm_wio dmMH$m§Zr {dkmZ{df`H$ dmMZmMr AmdS>
{Z_m©U Ho$cr. O`§V ZmairH$am§gmaIo coIH$ {dkmZgm{hË` coIZmÀ`m àm§VmV CVaco Am{U _amR>r
{dkmZgm{hË`mcm gm_Ï`© àmßV Pmco. H$Wm, H$mX§~ar, H${dVm, c{cV {dkmZ `m AmYmao _amR>r
{dkmZgm{hË` àdmh ê$T> Pmcm. _amR>r {dkmZgm{hË`mMr XIc ^maVr` nmVirdahr KoÊ`mV Amcr,
EdT>m Vmo g_¥Õ Pmcm.

136
n {dkmZ-V§ÌkmZmVrc àJVr Am{U _amR>r _mUyg
ñdmV§Í`mZ§Va ^maVm_Ü`o Or {dkmZ-V§ÌkmZmMr àJVr Pmcr Ë`mcm _hmamîQ´>hr AndmX ZìhVm.
^maV gaH$maZo {dkmZ-V§ÌkmZmÀ`m Á`m H$mhr g§ñWm ñWmnZ Ho$ë`m Ë`m_Ü`o _hÎdmÀ`m g§ñWm _hmamîQ´>m_Ü`o
AmhoV. Ho$di em§VVogmR>r AUweŠVr ho ^maVmMo ~«rX Agë`mZo ^maVmÀ`m {dOnwadR>çmMm àý
gmoS>{dÊ`mgmR>r 1966 _Ü`o _w~§ B© `oWo ^m^m AUwge § moYZ H|$Ð Vw^M
} r ñWmnZm H$aÊ`mV Amcr. S>m.° hmo_r
^m^m§À`m ñ_¥VràrË`W© `m H|$ÐmMo Zm_H$aU H$aÊ`mV Amco hmoVo. S>m°. hmo_r ^m^m§À`m àoaUoVyZ 1945
nmgyZ Q>mQ>m _yc^yV g§emoYZ g§ñWm _w§~B©_Ü`o H$m`©aV hmoVrM. 1950 _Ü`o nwÊ`m_Ü`o amîQ´>r` amgm`{ZH$
à`moJemim ñWmnZ Pmcr. B§J«Om§À`m ghH$m`m©Zo _w§~B©V ñWmnZ Pmcocr hm\${H$Z BpÝñQ>Q>çyQ>hr H$m`©aV
hmoVr. B§J«Or gaH$maÀ`m MidirMo à_wI H|$Ð _w§~B© Agë`mZo emim, _hm{dÚmc`o, {dÚmnrR>
ñWmnZo_Ü`o _hmamîQ´> BVa amîQ´>mnojm AJ«oga am{hcm Amho. Ë`mM~amo~a CÚmoJY§Úm_Ü`ohr AJ«oga
am{hcm Amho. ñdmV§Í`mZ§Va {dkmZ {ejUmcm _hÎd {_iy cmJco. A{^`m§{ÌH$s, H¥$fr, d¡Ú{H$`
_hm{dÚmc`o ñWmnZ Pmcr. _w§~B© `oWrc ndB©_Ü`o Am`Am`Q>r `m AÚ`mdV A{^`m§{ÌH$s H$m°coOMr
{Z{_©Vr Pmcr. kmZmMo _mhoaKa åhUyZ _w§~B©~amo~a nwÊ`mZohr CMc Imcr. ho dmVmdaU hiy hiy
_hmamîQ´>^a ngaV Joco.
^maVm_Yrc ~hþVHo $ d¡km{ZH$m§Zr OmJ{VH$ nmVirda R>gm C_Q>dcm Var _hmamîQ´>mVrc d¡km{ZH$m§Mo
à_mU H$_rM am{hco Amho. Am§VaamîQ´>r` H$r{V©Mo IJmocemñÌk O`§V ZmairH$a ho _mÌ AndmX AmhoV.
{edm` dg§V JmodmarH$a, na_ _hmg§JUH$mMo {Z_m©Vo {dO` ^Q>H$a, A{Zc H$mH$moS>H$a, AUwemñÌk
{edam_ ^moOo, Aer Zmdo gm§JVm `oVrc. {dkmZ Am{U V§ÌkmZmÀ`m àJVr_Ü`o _hmamîQ´> Vgm _mJoM
am{hcm Amho. _amR>r _mUgmMr Amho Ë`mV g_mYmZ _mZÊ`mMr d¥Îmr hmoVr. Amnco amÁ` gmoSy>Z ~mhoa
Om`cm Ë`mMo _Z YOmdV ZìhVo. AWm©V AmVm `m_Ü`o IynM \$aH$ nS>cm Amho. Xwgao åhUOo
_hmamîQ´>m_Ü`o {dkmZmMo {ejU B§JO« r_YyZ {Xco OmVo. BVa amÁ`m_Ü`o Vo _mV¥^mfoVZy {Xco OmVo. Oo kmZ
_mV¥^mfoVyZ {Xco OmVo Ë`mMo cm¡H$a AmH$cZ hmoVo. B§J«Or ^mfoMo AmH$f©U Am{U _amR>r `m _mV¥^mfoMr
Cnojm `m_wio {dkmZ-V§ÌkmZm_Ü`o _hmamîQ´> BVa amÁ`mnojm _mJoM am{hcocm AmT>iVmo.
Am{W©H$ ~m~VrV _hmamîQ´> AJ«go a Agë`m_wio Am{U _w~§ B© ho Am§VaamîQ´>r` ì`mnmamMo H|$Ð _hmamîQ´>mV
Agë`m_wio Zì`m V§ÌkmZmMm àdoe BWo cm¡H$a Pmcocm {XgyZ `oVmo. _w§~B©~amo~aM nwUo, Zm{eH$,
Am¡a§Jm~mX, gmocmnya, H$moëhmnya gmaIr ehao PnmQ>çmZo nwT>o Amcr. _hmamîQ´>m_Ü`o XoenaXoemVrc
H§$nÝ`m Amë`m. H$maImZXmar d¥qÕJV Pmcr. BWë`m cmoH$m§Zm amoOJma {_imcm. _amR>r _mUgm§Mr
Am{W©H$ gw~Îmm dmT>cr. nwÊ`mgmaIo eha Va g§JUH$ gm°âQ>dA
o a joÌmV AJ«go a am{hco Amho. Am`Am`Q>r,
Am`Am`E_ gma»`m joÌmV _amR>r VéUm§Zr `epñdVm àmßV Ho$cr. A_o[aHo$À`m {g{cH$m°Z ìh°cr_Ü`o,
_hmamîQ´r`Z cmoH$m§Mm ^aUm nwîH$i à_mUmV Agë`mMo {XgyZ `oV.o gm°âQ>dA o a joÌmVrc Zì`m V§ÌkmZmMr
{Z{_©Vr H$ê$Z _amR>r VéUm§Zr AmO àM§S> `e g§nmXZ Ho$co Amho. H$mnm}aQo > joÌmVhr _amR>r _mUyg AJ«go a

137
Agcocm {XgyZ `oVmo. EH§$XarV _amR>r _mUgmZo {dkmZ-V§ÌkmZm_Ü`o XmIdcocm CËgmh Ë`mVyZ
{_idcocm n¡gm, `e `m ~m~r Iè`m Agë`mVar hm dJ© gO©Zerc gm{hË`m~m~V CXm{gZ
Agcocm {XgyZ `oVmo. Ë`m§Zr Amnco AZw^d, H$ënZm gm{hË`mVyZ ì`ŠV Ho$ë`m Va _amR>r
gm{hË`m_Ü`o ^a nS>oc. gmhOrH$M _amR>r {dkmZgm{hË` g_¥Õ hmoB©c.
n {dkmZ`wJ, g§JUH$`wJ Am{U gm{hË`
{dkmZ`wJ Am{U g§JUH$`wJ Aem XmoZ g_m§Va `wJmV AmnU AmO dmdaV AmhmoV. {dgmì`m
eVH$mcm ~aoMXm {dkmZmMo eVH$ åhUVmV. `m eVH$mMr CÎmamYm©Mr AIoaMr n§Mdrg df} hr g§JUH$
`wJmÀ`m Zm§XrMr df} g_Ocr OmVmV. EH$mo{Ugmì`m eVH$mV `wamon_Ü`o {dkmZmMo Zdo-Zdo emoY cmJy
cmJco Am{U Am¡Úmo{JH$ H«$m§Vr Pmcr. Ë`mZ§Va {dkmZ Am{U V§ÌkmZmMr PnmQ>çmZo àJVr hmoD$ cmJcr.
Amnë`mH$S>o B§J«Om§À`m à`ËZmZo {dkmZ Am{U V§ÌkmZ Amco Agco Var OJmÀ`m _mZmZo Iyn C{eam
Amco. ñdmV§Í`mn`ªV Ë`mMm doJ _`m©{XV ñdê$nmMm hmoVm. 1947 gmcr ñdmV§Í` {_imco Ë`mZ§Va
emgZmÀ`m à`ËZmZo {dkmZ Am{U V§ÌkmZmcm A{YH$ _hÎd XoD$Z Ë`mMm àgmahr A{YH$ doJmZo hmoV
Jocm.
AmO EH${dgmì`m eVH$mV AmnU dmdaV AmhmoV. _m{hVr-V§ÌkmZm_Ü`o àM§S> àJVr KS>V Amho.
XyaXe©Z, XyaÜdZr, g§JUH$, ^«_UÜdZr, B§Q>aZoQ>, AmO ^maVm_Yrc VimJmimVë`m cmoH$m§n`ªV nmohMco
AmhoV. H¥$frjoÌmV nma§n[aH$ eoVr OmD$Z ~hþVm§e `§ÌmMm dmna H$ê$Z eoVr Ho$cr OmVo. qgMZmÀ`m gmo`r
CncãY Pmë`m AmhoV. VmcwH$mnmVirda Am¡Úmo{JH$ dgmhV, Am¡Úmo{JH$ à{ejU g§ñWm, A{^`m§{ÌH$s,
d¡ÚH$s` _hm{dÚmc`o ñWmnZ hmoV Amho. nma§n[aH$ {ejUmEodOr emñÌ {df` KoD$Z A{^`m§{ÌH$s
emIoH$S>o {dÚmÏ`m©Mm H$c {XgyZ `oVmo Amho. àdmgmgmR>r EgQ>r, [ajm, _moQ>a, aoëdo gd©Ì CncãY
AmhoV. AmO KamKamV {_Šga, BñÌr, {\«$O gmaIr CnH$aUo AmhoV. EH§$XarV {dkmZ Amnë`m OrdZmcm
gd© A§JmZr {^S>V Amho. {dkmZm{edm` AWdm V§ÌkmZm{edm` AmnU OJy eH$V Zmhr Aer pñWVr
{Z_m©U Pmcr Amho. ho {dkmZ Am{U V§ÌkmZ CÎmamoÎma dmT>V OmV Agcoco AmnUmg nhm`cm {_iVo.
g§JUH$ `wJm_Ü`o Va àM§S> H«$m§Vr hmoD$Z KamKamV XyaÜdZr Amco. àË`oH$ ì`ŠVr AmO _mo~mB©cda
~mocVmZm {XgVo. ~mocUmè`m ì`ŠVrÀ`m AmdmOm~amo~aM Ë`mMo {MÌhr {XgÊ`mMr gmo` W«r Or _wio
CncãY Pmcr Amho. {IemV ~gUmè`m N>mQo >çm _mo~mB©c_Ü`o B§Q>aZoQ> gw{dYm CncãY H$ê$Z {Xcr Amho.
OUy AdKo {dœM Amnë`m {Iem_Ü`o Amë`mMo {MÌ Amho.
{dkmZ`wJ Am{U g§JUH$`wJmÀ`m nmœ©^_y rda Amncr _amR>r ^mfmhr ~XcVmZm {XgVo. h°cmo, hm`,
EgE_Eg, àrnoS>, nmoñQ>noS>, c±S>cmB©Z, \«$sO, Q>r.ìhr., B§Q>aZoQ>, Z°Zmo Ago eãX n[a{MV hmoV AmhoV.
B§J«Or eãXm§Zm AmnU ^«_UÜdZr, Xya^mf, Mc^mf, Am§VaOmc Ago _amR>r n`m©`r eãX `moOco Agco
Var `m eãXm§nojm B§J«Or eãX A{YH$ gwc^ dmQy>Z Ë`mMm dmna hmoV AgVmZm {XgVmo. `m ~XcË`m
{dkmZ-V§ÌkmZmMo {MÌU _mÌ _Ü`dVu gm{hË`mÀ`m Ymao_Ü`o A^mdmZoM Amcoco {XgVo. {dkmZV§ÌkmZmnojm
138
_mZdr OrdZmVrc AÝZ, dñÌ, {Zdmam `mVrc _yc^yV àíZm§ZmM gm{hË` AYmoao{IV H$aVmZm
{XgVo.
_mZdmÀ`m Á`mà_mUo AÝZ, dó, {ejU, {Zdmam `m _wc^yV JaOm AmhoV Ver {dkmZ hr
XoIrc _yc^yV JaO Amho. CnamoŠV JaOm§Mm {dH$mg gmYÊ`mV {dkmZ H$maUr^yV Agcoco {XgVo.
EH§$XarV {dkmZ hm Amnë`m OrZmMm A{d^mÁ` KQ>H$ ~Zcm Amho. {dkmZ-V§ÌkmZmMm n[aUm_
_mZdr OrdZmda H$gm hmoVmo AWdm doJdoJio emoY cmJyZ ^{dî`mVrc _mZdr OrdZ H$go Agoc
`mMm doY KoÊ`mMo H$m_ {dkmZgm{hË` H$aV AgVo. Amnë`m OrdZOm{Udm {dkmZmer {ZJS>rV
Agë`mZo `m Om{Udm§Mm àgma Pmcm na§Vw {dkmZ Om{Udm, {dkmZ{ZîR>m AOyZhr {Z_m©U Pmë`m
ZmhrV. {dkmZgm{hË` coIZmH$S>o coIH$ \$mago diVmZm {XgV ZmhrV. dmMH$hr Ë`mMo dmMZ
H$aVmZm {XgV ZmhrV. nmpíM_mÎ` XoemV _mÌ {dkmZ{ZîR>m ê$Ocr Agë`m_wio VoWo {dkmZgm{hË`mMm
àdmh A{YH$ {dñVmacocm, g§nÝZ Pmcocm {XgyZ `oVmo. ^maVmVrc BVa ^mfonojm, _amR>r {dkmZgm{hË`
H$gXma Agco Var Vo VmoH$S>o Amho. ^{dî`mV {dkmZgm{hË`mcm nwîH$i g§Yr Amho.
n _amR>r {dkmZ gm{hË`mMm {dH$mg
_amR>r {dkmZgm{hË`mMm OÝ_ ~mcdmMH$m§gmR>r H$WmZH$mVyZ emñÌr` _m{hVr XoÊ`mÀ`m à`ËZmVyZ
Pmcm. dm. Jmo. AmnQ>o, lr. ~m. amZS>o, dm. _. Omoer `m§Zr àW_ {dkmZH$Wm {c{hÊ`mMm à`ËZ Ho$cm.
Ho$aiH$moH$si {Z`VH$m{cH$mVyZ "M§ÐcmoH$mMr g\$a' hr Á`wëg ìhZ©Mr AZwdmXrV H$mX§~ar H«$_e… à{gÕ
Pmcr. ZmW_mYd `m§Mr "lr{Zdmg' H$mX§~ar 1908 gmcr à{gÕ Pmcr. ^m. am. ^mJdV `m§Zr EM Or
doëg, Á`yëg ìhZ© `m§À`m H$WmH$mX§~è`mMo AZwdmX à{gÕ H$ê$Z _amR>r dmMH$m§Zm {dkmZgm{hË`mMr
JmoS>r cmdcr. ^m. am. ^mJdVm§_wio {dkmZH$Wm hr ~mcH$WoMmM àH$ma Amho Agm J¡ag_O ngacm,
"Zdc' _m{gH$mZo gmVË`mZo {dkmZH$Wm à{gÕ Ho$ë`m. Ë`mM~amo~a h§g, dmL²>_`emo^m `m
{Z`VH$m{cH$m§Zrhr {dkmZH$Wm à{gÕ H$aÊ`mg hmV^ma cmdcm. "g¥{îQ>kmZ' {Z`VH$m{cH$mZo XmoZeo
gmR> Aem {dH«$_r H$Wm à{gÕ Ho$ë`m, "{dkmZ `wJ' {Z`VH$mc{H$mZo {dkmZH$Wm§Mo {deofm§H$ H$mT>co.
Ë`mVyZ nwîH$i coIH$ {chÿ cmJco.
àW_ ~mcH$WoÀ`m OmoIS>mV AS>H$cocr {dkmZH$Wm ahñ`àYmZ H$WoÀ`m OmoIS>mV AS>H$cr.
`mcm H$maU R>aco ahñ`H$Wm àYmZ _m{gH$m§Zr {Xcocr à{g{Õ. ^mc~m Ho$iH$a, {X. ~m. _moH$mer,
JOmZZ jragmJa, X. qM. gmo_U, X. nm§. Im§~Qo >o `m§Zr AZoH$ {dkmZH$Wm§Mo coIZ Ho$co. {dkmZgm{hË`
_amR>r _mVrV ê$O{dÊ`mMo à`ËZ Ho$co. `ed§V am§OUH$am§Zr H$WmcoIZm~amo~aM {dkmZH$WoMr {M{H$Ëgmhr
Ho$cr. Ë`m§Zr nwîH$i {dkmZH$Wm§Mo coIZ Ho$co Agco Var Ë`m§À`m H$ënZm B§J«Or {dkmZH$WodaM
AmYmarV hmoË`m.
{dkmZgm{hË`mMo coIZ H$aUmam hm {dkmZmVcm OmUH$ma Agmdm cmJVmo Am{U Ë`mcm gm{hË`mMo
emñÌhr WmoS>o AdJV Agmdo cmJVo. _amR>r_Ü`o nwîH$i {c{hVo coIH$ hmoVo. na§Vw Vo {dkmZjoÌmV
139
AZ{^k hmoVo. O`§V ZmairH$am§gma»`m à{V^md§V emñÌkmZo {dkmZgmhË`joÌmV nmD$c Q>mH$co V|ìhm
{dkZmgm{hË`mcm à{VîR>m Va {_imcrM {edm` `m gm{hË`mH$S>o ~KÊ`mMm Ñ{îQ>H$moZ ~Xccm. Am~mi
Am{U Cnojm WmoS>çmà_mUmV Wm§~cr. ZmairH$am§Mm IJmocemñÌ hm Aä`mg Agë`mZo VËg§~§YrMo
d¡{MÍ`nyU© coIZ Ë`m§Zr Ho$co. Ë`m§Mo~amo~a {Za§OZ KmQ>o, ~mi \$m|S>Ho$, cú_U cm|T>o, Jmo. ~m. gaXogmB©
`m§Zrhr d¡{eîQ>çnyU© {dkmZH$Wm {c{hcr. gw~moY OmdS>Ho $a, AéU _m§S>,o `m coIH$m§Zr H$gXma {dkmZH$Wm
{c{hë`m. aoIm ~¡Oc, ew^Xm JmoJQ>,o _mYwar emZ^mJ, _oKlr Xidr `m ñÌr {dkmZH$WmH$ma coIZ H$ê$
cmJë`m.
{dkmZH$Wm§Mm àdmh {dH$grV H$aUmè`m coIH$m§_Ü`o dm. Zm. H$moJoH$a, à^mH$a gmodZr, a. {d.
gmodZr, X. qM. gmo_U, J. am. {Q>H$o H$a, _. J. gwd,} JOmZZ jragmJa, gwae
o _Wwa,o g§O` T>mc
o ,o `ed§V
Xoenm§S>o `m coIH$m§Mm CëcoI H$amdm cmJoc. `m{edm` {X. ~m. _moH$mer, YZ§O` Omoer, lr{Zdmg
ema§JnmUr, à{X_ d_m©, A{Zc JmoIco, _. {d. {XdoH$a `m coIH$m§Zrhr {dkmZH$Wm {c{hcoë`m
AmhoV. {Z`VH$m{cH$mVyZ à{gÕ Pmcocr {dkmZH$Wmhr nwîH$i Amho.
{dkmZH$Wo~amo~a {dkmZH$mX§~arMo coIZhr _amR>r_Ü`o nwîH$i Pmcoco {XgyZ `oVo. àW_ H¥$.
Zm. AmR>ë`o, ^m. am. ^mJdV `m§Zr B§J«Or {dkmZH$mX§~è`m§Mo ê$nm§Va Ho$co. Zm. Ho$. ~ohao `m§Zr
"Ü`o`mH$S>o', "{d. dm. {eadmXS>H$a `m§Zr "H$ënZoÀ`m {Vamda' `m H$mX§~è`mVyZ H$mën{ZH$ AmXe©
g_mOOrdZmMo {MÌU Ho$co. AéU gmYy, a§JZmW nR>mao, gwa|Ð ~maqcJo `m§Zr {dkmZmÀ`m nmûd©^y_rda
dmñVd g_mOmMo {MÌU Ho$co. `m coIH$m§Zr {dkmZH$mX§~è`m§Mo coIZ Ho$co Agco Var Vo {dkmZmVrc
OmUH$ma ZìhVo. na§Vw {dkmZgm{hË`mÀ`m àdmhm_Ü`o O`§V ZmairH$a, {Za§OZ KmQ>o, cú_U cm|T>o,
AéU ho~ioH$a, _mYwar emZ^mJ, ew^Xm JmoJQ>o `m§Zr _mÌ Om{Udnyd©H$ {dkmZ H$mX§~ar {c{hcr.
{dkmZgm{hË` ho {dkmZmZo ~Xccoë`m Am{U ^{dî`H$mimV ~Xcy nmhUmè`m _mZdr OrdZmMo
gm{hË` Amho. {dkmZmÀ`m n[aUm_mMo ho gm{hË` Agë`mZo ~Xc hm `m gm{hË`mMm ñWmB©^md Amho. OJ
PnmQ>çmZo ~XcV Amho. Ë`mÀ`m _wimer {dkmZ Am{U V§ÌkmZ Amho. Zdo Zdo emoY cmJV AmhoV. Zdr
V§ÌkmZo `oV AmhoV. `m nmœ©^_y rda gm{hË`m_Ü`o ZdVocm nwîH$i dmd Amho. na§Vw _amR>r {dkmZgm{hË`m_Ü`o
EH$ gmMconU Amë`mMo {XgVo. _amR>r ^mfoV Iè`m AWm©Zo ñdV§Ì[aË`m {dkmZgm{hË` {c{hUmar Or
n{hcr \$ir hmoVr VrM AmO {c{hVmZm {XgVo Amho. Zì`m X_mMr coIH$m§Mr \$ir V`ma hmoV Zmhr ho
XwX£ì`. Amnë`mH$S>o gm`Ýgcm OmD$Z {d{dY {dkmZemIm§Mo {ejU KoUmao VéU nwîH$i AmhoV. nU Vo
{c{hV ZmhrV. AndmXmË_H$ EImX-Xwgam {dÚmWu {dkmZgm{hË`mH$S>o AmH${f©V hmoVmo Amho.
{dkmZgm{hË`mMr g_rjmhr Aën à_mUmV Amho. gm{hË`g§_ocZmVrc MMm©gÌm_Ü`o, n[ag§dmXm_Ü`o
{dkmZgm{hË`mda MMm© KSy>Z `oV Zmhr. AmO dmñVdmda AmYmarV Agcoë`m gm{hË`mcm AdmñVd
_hÎd àmßV Pmco Amho. {dkmZgm{hË` ho H$ënZoda AmYmarV Agë`m_wio dmMH$m§Mm à{VgmXhr H$_r
Amho. AmO _amR>rVrc à{VW`e gm{hpË`H$ {dkmZgm{hË`mda, Ë`mÀ`m {dH$mg dmT>rda A{O~mV ^mî`

140
H$aV ZmhrV. Ë`mcm àoaUm, àmoËgmhZ XoV ZmhrV. EH§$XarV _amR>r {dkmZgm{hË`m_Ü`o EH$àH$maMr
pñWVr{ecVm Amcr Amho. Vr Xya hmoUo JaOoMo Amho.
n _amR>r {dkmZgm{hË`mVrc H$Wm, H$mX§~arMo ñdê$n
B§JO
« r_Ü`o Á`mcm Science Fiction åhUVmV Ë`mcmM _amR>r_Ü`o c{cV {dkmZgm{hË` åhUVmV.
`m_Ü`o {dkmZH$Wm Am{U H$mX§~è`m§Mmhr g_mdoe hmoVmo. B§JO« r_Ü`o AWdm _amR>r_Ü`o Á`m {dkmZH$WoÀ`m
ì`m»`m Ho$ë`m OmVmV Ë`m H$mX§~arcmhr cmJy nS>VmV. B§JO « rgm{hË`m_Ü`o {dkmZH$Wm d H$mX§~ar{df`r
Ho$cocr EH$ gd©g_mdoeH$ ì`m»`m nwT>rcà_mUo gm§JVm `oB©c. 'Science fiction is that branch of
literature which deals with the effect of science and technology on man.' åhUOo "{dkmZ
Am{U V§ÌkmZ `m§Mm _mUgmda hmoUmè`m n[aUm_m§Mo {MÌU H$aUmar dmL²>_`mMr emIm åhUOo
{dkmZgm{hË`.' `m ì`m»`oVcm àË`oH$ eãX _hÎdmMm Amho. BWo {dkmZgm{hË`mcm dmL²>_`mMr emIm
åhUyZ g§~moYco Amho. {dkmZmMr emIm åhQ>coco Zmhr. `m emIoMm CÔoe _mUgmda hmoUmè`m
n[aUm_m§Mo {MÌU H$aUo hm Amho. {dkmZmg§~§Yr _m{hVr XoUo hm Zmhr. åhUOoM {dkmZgm{hË`mÀ`m
H|$ÐñWmZr {dkmZ AgyZ MmcUma Zmhr. Va _mUygM Agcm nm{hOo. åhUOo {dkmZgm{hË` ho
{dkmZm~Ôc ZgyZ {dkmZ`wJmVë`m _mUgm§~Ôc, Ë`m§À`mVë`m nañna g§~Y§ m~Ôc AgVo. {dkmZgm{hË`
{c{hVmZm emñÌr` _m{hVr hdr, {dkmZmMm Aä`mg hdm, {dkmZmda _m§S> nŠH$s hdr. nU Ü`mg
_mÌ _mZì`mMm hdm. {VMm \$moH$g hm {dkmZmda ZH$mo. Vmo _mUgmdaM Agcm nm{hOo.
{dkmZH$Wm-H$mX§~è`m hm gm{hË`mMmM EH$ ^mJ Amho. cKwH$Wm Am{U H$mX§~arÀ`m KmQ>mMr
d¡{eîQ>ço `m Xmohm|Zmhr cmJy nS>VmV. H$WoMm AdH$me N>mQo >m AgVmo. H$mX§~arMm AdH$me _moR>m AgVmo.
H$WoV EH$mX-Xwgao Ame`gyÌ AgVo. H$mX§~ar AZoH$ Ame`gyÌm§Zr J§\$cocr AgVo. H$Wo_Ü`o _mÌ,
àg§J, KQ>Zm H$_r AgVmV Va H$mX§~arÜ`o Ë`m§Mr aocMoc AgVo. Xmohm|_Ü`o H$WmZH$, ì`{ŠV{MÌU,
Ame`gyÌ, àg§J{MÌU, ^mfm{deof `m KQ>H$m§Zgw ma coIZ Ho$coco AgVo. AmñdmXmÀ`m Ñ{îQ>Zo Mm§Jë`m-
loîR> XOm©À`m gm{hË`mMo Oo Oo {ZH$f AmhoV Ë`m àË`oH$ {ZH$fmda {dkmZH$Wm H$mX§~è`mZo ñdV…cm
H$gmcm cmdyZ nm{hco nm{hOo. Mm§Jco gm{hË` ho _mUgm§~Ôc, Ë`m§À`mVë`m ZmVog§~§Ym§~Ôc H$mhrVar
gm§Jy nhmV AgVo. hrM JmoîQ> {dkmZH$Wm H$mX§~è`m~m~Vhr cmJy nS>Vo. {dkmZm~Ôc H$mhr gm§JUo hm
{VMm _yi CÔoe ZgVmo. Vo _mUgm§~ÔcM ~mocV AgVo. \$ŠV Ë`m _mUgm§nwT>Mo àý {dkmZm_wio C^o
am{hcoco AgVmV, åhUyZ Ë`mcm {dkmZgm{hË` åhUm`Mo. åhUOo Vohr eodQ>r _mUgm§MM o gm{hË` AgVo
{dkmZmMo Zmhr.
_amR>rVrc {dkmZgm{hË`mMr gwédmV H«${_H$ nwñVH$m§nmgyZ Pmcr. ~mc d Hw$_ma dmMH$m§Zm a§OH$
H$Wm§~amo~aM kmZdY©H$ gm{hË` nwa{dÊ`mgmR>r {dkmZ{df`H$ nwñVHo$ H$mhr à_mUoV {c{hcr Jocr. dm_Z
_ëhma Omoer `m§À`m "AàH$me {H$aUm§Mm {Xì` àH$me' lr. ~m. amZS>o `m§Zr "VmaoMo hmñ`' `m AmÚH$Wm
{chÿZ _amR>r {dkmZH$Wocm àma§^ Ho$cm. dm. Jmo. AmnQ>o `m§Zr 1912 _Ü`o "EH$ {XdgmÀ`m gwQ>rV' `m
141
XrK©H$WoV emñÌr` gyÌo H$WmZH$mV Jw§\y$Z ~mcdmMH$m§gmR>r H$Wm {c{hcr. ^m. am. ^mJdV `m§Zr EM.
Or. doëg, Á`yëg ìhZ© `m§À`m H$Wm-H$mX§~è`m§Mo gwX§ a AZwdmX H$ê$Z _amR>r dmMH$m§Zm H$WoH$S>o AmH¥$îQ>
H$ê$Z KoVco. ^mJdVm_wio {dkmZH$Wm hm ~mcH$WoMmM àH$ma Amho Agm J¡ag_O ngacm. Zmam`U
Ymanm§Zr ^`H$Wm {c{hë`m, Ë`m_wio _amR>r gm{hË`mV ^`H$WoMr cmQ> {Z_m©U Pmcr. Ë`mZ§Va ahñ`H$Wm
àYmZ _m{gH$m§Zr {Xcoë`m à{g{Õ_wio _amR>r {dkmZH$Wm hr ahñ`H$WoMmM àH$ma _mZcr Jocr. O`§V
ZmairH$am§À`m H$WoZo _amR>r {dkmZH$Wocm MmH$moar~mhoa H$mTy>Z EH$m _hÎdnyU© Q>ßß`mda AmUco. B§J«Or
{dkmZgm{hË`mÀ`m à^mdmVyZ {c{hcocr _amR>r {dkmZH$Wm nwîH$i à_mUmV Amho. ê$nm§VarV, ^mfm§V[aV,
ñd¡a énm§V[aV Ago {VMo ñdê$n Amho. A§Vami, AdH$meàdmg, naJ«h, `§Ì_mZd hoM {df` _amR>r
{dkmZ H$Wm H$mX§~è`m_Ü`o AmT>iVmV. {df`m§Mm VmoM-VmoM nUm OmUdVmo. {dkmZmÀ`m {d{dY emIm
d Ë`mVrc g§emoYZmda {dkmZgm{hË` {c{hÊ`mg ^anya dmd Amho. {dkmZgm{hË`mMm dmMH$hr
Aënà_mUmV Amho. d¡km{ZH$ Ñ{îQ>H$moZ ñdrH$macoë`m g_mOmMr {Z{_©Vr {dkmZH$WoÀ`m {dH$mgmgmR>r
Amdí`H$ Amho. EH§$XarV AmOMo _amR>r {dkmZgm{hË` ~hþVm§e namdc§~r ñdê$nmMo Amho. _amR>r
{dkmZgm{hË`mÀ`m ÑîQ>rZo OmñVrVOmñV ñdV§Ì à_mUmV H$Wm§Mr {Z{_©Vr hmoUo Amdí`H$ Amho.
OgOer {dkmZmMr àJVr hmoV OmB©c Am{U {dkmZm{^_yI g_mO hmoB©c VgVgo _amR>r {dkmZgm{hË`
g§nÝZ hmoB©c. Ë`mV {d{dYVm `oB©c.
n _amR>r {dkmZgm{hË`mVrc {df`mMr {d{dYVm
_amR>rVrc Ama§^rÀ`m {dkmZH$Wm B§J«Or {dkmZH$Woda ~oVcoë`m hmoË`m. Ë`m§Mo ñdê$n
~mcdmMH$m§gmR>r {dkmZ g_OyZ gm§JUo Ago hmoVo. lr. ~m. amZS>o `m§À`m "VmaoMo hmñ`' H$WoV ajgr
Vmè`mÀ`m n¥ÏdrOdi `oÊ`mZo KS>Umè`m {dÜd§gH$ KQ>Zm H$WmZm`H$mÀ`m ñdßZmV KS>VmV Ago XmIdco
Amho. `m{edm` AmËå`mMr AXcm~Xc, ao{S>`_ YmVyMm emoY ho {df` amZS>o `m§Zr H$Wo_Ü`o AmUco. ^m.
am. ^mJdVm§Zr A§Vamiàdmg Am{U naJ¥hmdarc Ordg¥îQ>r Amnë`m H$WmVyZ {M{ÌV Ho$cr. AWm©V `m
H$WmV {dkmZ ZmdmnwaVoM AgyZ ~hþVm§e H$Wm ñdßZmV KS>VmZm {XgVmV. ^mJdVm§Zr Amnë`m H$Wm§VyZ
AZoH$ H$mën{ZH$ emoY cmdco AmhoV. CS>Ë`m V~H$S>çm, Q>mB©_ _erZ, A{Vg§hmaH$ AÊdñÌ, YmoH$mXm`H$
{dkmZ `mMo {MÌU Ho$co. ^mc~m Ho$iH$a `m§Zr Amnë`m H$WmV d¡km{ZH$ g§emoYZmVrc YmoŠ`mMo Bemao,
`m§{ÌH$ àJVr_Ü`o _mZdr _yë`m§Mm hmoUmam èhmg, _mZd loîR> H$s `§Ì, n¥Ïdrdarc CËH«$m§Vr, _mZd Am{U
naJ¥hmdarc g¥îQ>r, `§Ì_mZd Ago {df` hmVmico. X. nm. Im§~Qo >o `m§Zr AZoH$ H$WmV MVwW{© _Vr AWdm
\$moW© S>m`_oÝeZMm {df` hmVmicm Amho. JOmZZ jragmJa `m§Zr naJ¥hmda dgmhV H$aÊ`mMr, naJ¥hmdarc
g§ñH¥$Vr, `§Ì_mZd gmaIo {df` hmVmico.
Zmam`U Ymanm§Zr "{dkmZ H$Wm `mÌm'_Ü`o AdH$meàdmg, H$mcàdmg, A_mZdr A_o{XZr`
AmH«$_Uo, `§Ì_mZd, g§JUH$, AqV{Ð` eŠVr, doJù`m {_Vr, g_m§Va {dœ ho {d{dY {df` hmVmico
AmhoV. ^mc~m Ho$iH$am§Zr AUweŠVrMr {dÜd§gH$ d g§OrdH$ ê$no, `§Ìm§Mo gm_Ï`©, H¥$îU{dda, H$mc

142
`mgmaIo {df` hmVmico AmhoV. `ed§V am§OUH$am§À`m H$WoV A§Vami`mZ, AdH$meàdmg, H$mcàdmg,
`§Ì_mZd BË`mXr {df` `oVmV.
O`§V ZmairH$am§À`m H$Wm H$mX§~è`m§_Ü`o AdH$meàdmg, naJ¥hdmgr, naJ«h« dgmhVr, naJ¥hmdaMr
g¥îQ>r, H$mcàdmg, _mo{~`g, AmH$pñ_H$ {dnÎmrMm {gÕm§V Am{U g_mÝVa {dœ, Yy_Ho$Vy, Vmè`m§Mm
A§VamimVrc ñ\$moQ>, {h_àc`, àmUrg§J«hmc`mMm {gÕm§V AmXr {df` {XgyZ `oVmV. {Za§OZ KmQ>|À`m
gm{hË`mV AdH$me, naJ¥hdmgr, `§Ì_mZd, g§JUH$, AUw`wÕmMo n[aUm_ BË`mXr {df` `oVmV. ~mi
\$m|S>Ho$ `m§À`m {dkmZH$Wo_Ü`o _mÌ {d{dYVm AmT>iVo. `§Ì_mZd, naJ«hdmgr, OrdemñÌr` g_ñ`m,
H$mcàdmg, g_mÝVa {dœ `mgma»`m {d{dY H$ënZmda AmYm[aV Aem `m H$Wm d¡{eîQ>çnyU© Am{U
_Zmoa§OH$ AmhoV. cú_U cm|T>o `m§Zr emñÌr` à`moJ, BcoŠQ´>m°{ZŠg, H$mcàdmg, Ord A{^`m§{ÌH$s
`mgma»`m g§H$ënZm H$Wo_Ü`o AmUë`m. gw~moY OmdS>oH$am§À`m H$WoV AdH$meàdmgmVrc AS>MUr,
AÊdñÌm§À`m dmnam§Mm Xwîn[aUm_, ŠcmoqZJ, S>më° \$sZ _mem§Mo g§emoYZ, ^monmi dm`w XwKQ© >Zdo a AmYmarV
AmH$m§V H$mX§~ar. OmdS>oH$am§Zr gyú_ Ordm§nmgyZ naJ«hmdarc g¥îQ>rn`ªV Am{U d¡km{ZH$ g§emoYZmnmgyZ
_mZgemñÌmn`ªV {df` hmVmico AmhoV.
EH§$XarV naJ«hdmgr, Ë`m§Mr g§ñH¥$Vr, AmH«$_Uo, `§Ì_mZd, H$mc`§Ì, ŠcmoqZJ, n`m©daUmMm
èhmg, AÊdñÌo Am{U `wÕo Ago VoM Vo {df` _amR>r {dkmZgm{hË`mV Amë`mMo {XgVo.
n {dkmZgm{hË` Am{U _amR>r dmMH$
nmümÎ` amîQ´>m_Ü`o {dkmZgm{hË` OodT>o cmoH${à` Amho VodT>o _amR>r {dkmZgm{hË` cmoH${à` Zmhr.
CcQ> _amR>r {dkmZgm{hË`mMr Mmohmo~mOy§Zr CnojmM Pmë`mMo ñnîQ> hmoVo. AmYw{ZH$ {dkmZ Amnë`mH$S>o
eo-gìdmeo dfm©Zr Ogo Amco Ver B§JO « r {dkmZH$Wm B.g. 1818 gmcr à{gÕ Pmë`mZ§Va OdiOdi
e§^a dfmªZr _amR>r {dkmZH$Wm à{gÕ Pmcr. _amR>r {dkmZH$WoMr Ama§^rMr dmQ>Mmchr Xwc{© jV am{hcr
Amho. _amR>r {dkmZH$Wm hm ~mcH$WoMm àH$ma Amho Agm J¡ag_O Pmë`mZo àm¡T> Am{U J§^ra dmMH$mnmgyZ
Vr Xya Jocr. gwadmVrMr {dkmZH$Wm hr gmhgH$Wm, ahñ`H$Wm, àdmgH$Wm, AX²^yV H$Wm Aem
ñdê$nmMr hmoVr. Zmam`U Yman `m§À`m_wio Vr ^`H$Wm R>acr. Ago dmL²>_` dmMUmam dmMH$ dJ© hm
{d{eîQ> àH$maMmM AgVmo. Ë`m_wio {dkmZgm{hË` _w»` Ymao_Ü`o `oD$ eH$co Zmhr.
O`§V ZmairH$am§gma»`m à{VW`e d¡km{ZH$mÀ`m H$WmcoIZm_wio {dkmZgm{hË` EH$m _hÎdmÀ`m
Q>ßß`mda Amco. Ë`m§À`m~amo~a AZoH$ coIH$ {chÿ cmJco. hiyhiy dmMH$ dJ©hr dmT>V Jocm, nU Vmohr
_`m©{XV. _amR>r ^mfoV {dkmZgm{hË`mMm àdmh ê$T> hmoV AgVmZm `m gm{hË`mH$S>o _amR>r g_rjoZo nyUV© …
Xwcj© Ho$ë`mMo {XgVo. _amR>rVrc à{VW`e coIH$hr `m gm{hË`mda ^mî` H$aV ZmhrV. gm{hË`g§_c
o Zm_Ü`o
`m gm{hË`mda MMm© KS>VmZm {XgV Zmhr. {dkmZgm{hË`mMo _oimdo, {e{~ao, n[ag§dmX \$mago hmoV

143
ZmhrV. EH§$XarV `m gm{hË`mMm àMmahr H$_r Pmcm Agë`m_wio dmMH$dJ© _`m©{XV Agcocm {XgyZ
`oVmo.
{dkmZgm{hË` ho ~m¡{ÕH$ÑîQ>çm A{YH$ OS> Agë`mZo {ZIi _Zmoa§OZm_Ü`o ì`Ë`` `oV
AgVmo. _amR>r dmMH$ Eo{Vhm{gH$, nm¡am{UH$, dmñVddmXr, gm_m{OH$ ñdê$nmMo hcHo$-\w$cHo$
gm{hË` dmMUmam Am{U Ë`mVyZ H$a_UwH$sMr ^yH$ ^mJdUmam Agë`m_wio {dkmZV§ÌkmZmVrc
^{dî`H$mcrZ g¥îQ>r Ë`mÀ`m A{YH$ nMZr nS>cr Zgmdr. AWm©V VodT>m Vmo n[anŠdhr Zmhr.
Amnë`mH$S>o g_mO {dkmZ_` Pmcm Zmhr. {dkmZ{ZîR>m AOyZhr éOcocr Zmhr. ~m¡{ÕH$ n[anŠdVm
O|ìhm dmT>rg cmJoc V|ìhm _amR>r {dkmZgm{hË`mcm _moR>çm à_mUmV dmMH$dJ© cm^oc. AmO {dkmZ
Am°neZcm Q>mHy$Z MmcUma Zmhr. {dkmZm{edm` AmnU OJyM eH$V Zmhr. {dkmZ Am{U gm{hË`
Xmohm|Zrhr OJ Odi AmUÊ`mMo H$m`© Ho$co Amho. {dkmZ Ogo VimJmimV ê$OV Amho Vgm d¡km{ZH$
Ñ{îQ>H$moZhr éOV OmB©c. dmMH$m§Mr ~m¡{ÕH$ n[anŠdVm dmT>ë`mda {dkmZgm{hË` hr gm{hË`mMr
_Ü`dVu Ymam ~Zoc.
1.4 g_mamon
{dkmZgm{hË` `m KQ>H$m_Ü`o AmnU {dkmZgm{hË`mMr g§H$ënZm d ñdê$n g_OmdyZ KoVco.
{dkmZ, d¡km{ZH$ Ñ{îQ>H$moZ Am{U {dkmZgm{hË` `mVrc Am§Vag§~§YmMo AmH$cZ H$ê$Z KoVco.
{dkmZgm{hË` Am{U c{cV gm{hË` `mVrc gmå`^oX, {dkmZgm{hË` H$cmH¥$VrMo aMZmV§Ì, n[a^mfm
Am{U cm{cË` Ü`mZmV KoVco. _amR>r {dkmZgm{hË`mÀ`m àoaUm, CJ_, dmQ>Mmc `m~amo~aM {deof
OmUyZ KoVco. OmJ{VH$ {dkmZgm{hË` Am{U _amR>r {dkmZgm{hË` `m§À`mVrc ñdê$n nm{hco. ñdmV§Í`moÎma
{dkmZV§ÌkmZmVrc àJVr Am{U _amR>r {dkmZgm{hË` `m§À`m {dH$mgmÀ`m {Xem ñnîQ> Ho$ë`m. _amR>r
{dkmZgm{hË`mVrc {df`m§Mr {d{dYVmhr Aä`mgcr. EH§$XarV gm{hË` Am{U {dkmZmZo OJ Odi
AmUÊ`mMo H$m`© Ho$coco Amho. {dkmZ _mZdr OrdZmÀ`m àJVrÀ`m _wimer Amho. {dkmZmÀ`m AmYmaoM
AmnU àM§S> àJVr Ho$cr Amho. {dkmZ Am°neZcm Q>mH$Ê`mMm {df` Zmhr. gd© ~mOyZo {dkmZ AmnUmg
^rS>Vo Amho. Zdo Zdo emoY cmJV AmhoV. Zdr V§ÌkmZo `oV AmhoV. _mZdr OrdZmÀ`m H|$ÐdVu {dkmZM
AgUma Amho. {dkmZ-V§ÌkmZmMo dmñVd {dœ Am{U Ë`mMm à^md d n[aUm_ àmßV Pmcoco _mZdr
^md{dœ hm gm{hË`mMm _hÎdmMm {df` AgUma Amho. AmO Oar {dkmZgm{hË`mMr Cnojm hmoV Agcr
Var CÚm {dkmZgm{hË`mcm à{VîR>m àmßV hmoBc© . nwîH$ià_mUmV Vo {c{hco OmB©c Am{U Ë`mMr gmnojr
g_rjmhr hmoB©c `mV e§H$mM Zmhr.
1.5 gamdmgmR>r àíZ
l {Q>nm {chm.
1. {dkmZ gm{hË` - g§H$ënZm d ñdê$n
144
2. {dkmZgm{hË`mMo {deof
3. _amR>r {dkmZgm{hË` {dH$mg Am{U dmQ>Mmc
4. {dkmZ gm{hË`mMo ñdê$n
5. OmJ{VH$ {dkmZgm{hË` Am{U _amR>r {dkmZgm{hË`
6. _amR>r {dkmZgmhË`mVrc H$Wm-H$mX§~arMo ñdê$n
1.6 A{YH$ dmMZ
1. {dkmZ, _amR>r Am{U {dkmZ dmL²>_` : {Za§OZ KmQ>o, nX²_J§Ym àH$meZ, nwUo, 2000
2. _amR>r {dkmZgm{hË` : g§nm. _. gw. nJmao, àem§V àH$meZ, nwUo, 2004
3. {dkmZgm{hË` Am{U g§H$ënZm : d. {X. Hw$cH$Uu, {Za§OZ KmQ>o, {Zhmam àH$meZ, nwUo,
1990
4. `§Ì_mZd (g§nmXH$) : gw~moY OmdS>oH$a, _Zmo{dH$mg àH$meZ, nwUo, 2007
5. {dkmZgm{hË`{dœ : {Za§OZ KmQ>o, A{^ZwOm àH$meZ, nwUo, 2001.
6. doYH$ {dkmZH$Wm (g§nmXH$) : Omogo\$ VwñH$mZmo, qS>nc àH$meZ, _w§~B©, 2009.
7. {dkmZH$Wm : ñdê$n Am{U g_rjm : F$Mm àH$meZ, ZmJnya, 1996.
1.7 CnH«$_
1. Vw_À`m n[agamVrc {dkmZgm{hpË`H$mMr _wcmIV ¿`m
2. {dkmZ H$WoMr {Z{_©Vr H$aÊ`mMm à`ËZ H$am.
ooo

145
E_. E. ^mJ 2-_amR>r : "cmoH${à` gm{hË` Am{U {dkmZ gm{hË`' ...10
KQ>H$ : 2
A^`maÊ` : O`§V ZmairH$a
2.1 C{ÔîQ>o
`m KQ>H$mMo AÜ``Z Ho$ë`mZ§Va AmnUmg,
l O`§V ZmairH$a `m§Mm gm{hpË`H$ n[aM` hmoB©c.
l "A^`maÊ`' H$mX§~arMr Ame`gyÌo cjmV `oVrc.
l "A^`maÊ`' H$cmH¥$VrVrc ì`{ŠV{MÌU d àg§J{MÌU OmUyZ KoVm `oB©c.
l _mZdr OrdZ Am{U {dkmZ `mVrc ghg§~§Y Aä`mgVm `oB©c.
l H$pënV Am{U dmñVd `m§À`mVrc A§Va H$ioc.
l "A^`maÊ`' H$mX§~arMo ^mfm{deof cjmV `oVrc.
l {dkmZgm{hË`mMo doJionU cjmV `oB©c.

2.2 àmñVm{dH$
_mZdr g_mOmÀ`m Amem AmH$m§jm, gwI-Xw…Io, OrdZmVrc g§Kf©, ñnYm©, ào_, amJ, cmo^,
Ûof, _Ëga, X`m, ghmZw^yVr, A{ZpíMVVm, EH$mH$snUm BË`mXr ZmZm _mZdr ^mdZm§Mr A{^ì`ŠVr
{d{dY gm{hË` àH$mam§VyZ AZw^dm`cm {_iVo. dmñVdmYm[aV H$pënV _m§S>Ur H$cmH¥$Vr_Ü`o Ho$cocr
AgVo. Ë`mVyZM H$Wm, H${dVm, H$mX§~ar, ZmQ>H$ `m dmL²>_`àH$mamVyZ coIH$mMr g¥OZ{ecVm àH$Q>
hmoV AgVo. {dkmZgm{hË` Am{U BVa gm{hË` `m_Ü`o \$ŠV Ame`mMr {^ÝZVm AgVo. EH$mÚm
d¡km{ZH$ H$ënZoMo {MÌU H$aUo, Vr H$ënZm g_OmdyZ gm§JUo Am{U Ë`mÀ`m _mZdr OrdZmdaÀ`m
n[aUm_m§Mr h{H$H$V gm§JUo ho {dkmZgm{hË`mMo C{ÔîQ> AgVo. _mUgm§nwT>Mo àíZ {dkmZm_wio {Z_m©U
Pmcoco AgVmV. {dkmZmZo KSy>Z `oUmao ~Xc Am{U Ë`m§Mo _mUgm§da hmoUmao n[aUm_, _mUgmÀ`m
dmJÊ`m-~mocÊ`mda, Ë`mÀ`m _Zmod¥Îmrda hmoUmao n[aUm_ {dkmZgm{hpË`H$mcm {M{ÌV H$amd`mMo
AgVmV. {dkmZgm{hË` ho {dkmZm~Ôc gm§JV ZgyZ Vo {dkmZ`wJmVë`m _mUgm§~Ôc H$mhr gm§Jy
nmhVo. {dkmZgm{hË` ho ^{dî`mV hmoUmè`m ~Xcm§Mr H$Wm AgVo Am{U `m ~Xcm§Mo AZw_mZ
{dkmZmÀ`m ^ŠH$_ nm`mda Ho$coco AgVo. gmh{OH$M H$mhr dfm©Z§Va Vo ~Xc àË`jmV `oVmZm
Amnë`mcm {XgVmV.
O`§V ZmairH$am§Zr "A^`maÊ`' H$mX§~arVyZ "~hþaËZm dgw§Yam' cm^coë`m _mZdmZo kmZ,
146
{dkmZ Am{U V§ÌkmZmÀ`m A{dMmar dmnamZo n`m©daUmMm èhmg Ho$cm Amho. n¥ÏdrMo ApñVËdM
YmoŠ`mV AmUco Amho. _mZdmZo n¥ÏdrÀ`m n`m©daU g§dY©ZmgmR>r {H$Vr Xj Agco nm{hOo `mMo
{MÌU `m H$mX§~arV Ho$co Amho.
2.3 coIH$ n[aM`
_amR>r {dkmZgm{hË`mcm à{VîR>m àmßV H$ê$Z XoUmao coIH$ O`§V ZmairH$a ho g~§Y _hmamîQ´>mcm
gwn[a{MV AmhoV. A§V[aj {dkmZ joÌmVrc »`mV{H$V© g§emoYH$ åhUyZ Ë`m§Mr OJmV »`mVr Amho. O`§V
ZmairH$am§Mm OÝ_ H$moëhmnya `oWo 19 Owc¡ 1938 amoOr Pmcm. Ë`m§Mo dS>rc ho EH$ à{gÕ J{UVk hmoV.o
Vo dmamUgr `oWrc ~Zmag qhXy {dÚmnrR>mÀ`m J{UV {d^mJmMo à_wI hmoVo. Ë`m_wio O`§V ZmairH$am§Mo
emco` {ejU dmaUgr `oWo Pmco. 1957 gmcr ~r.Eñgr. hr {dkmZmMr nXdr Ë`m§Zr {dÚmnrR>mV àW_
`oD$Z àmßV Ho$cr. Ë`mZ§Va CÀM {ejUmgmR>r Vo {~«Q>Z_Yrc H|${~«O {dÚmnrR>mV Joc.o VoWo Ë`m§Zr ~r.E.,
E_.E. Am{U nrEM.S>r. nXì`m {_idë`m. Ë`mM~amo~a VoWo Ë`m§Zm a±½ca nXdr, IJmocemñÌmMo Q>m`gZ
_oS>c Am{U BVa AZoH$ ~{jgo {_imcr. H|${~«O {dÚmnrR>m_Ü`o BpÝñQ>Q>çQy > Am°\$ WoAam°{Q>H$c A°ñQ´>mZ° m_r
{d^mJmV Ë`m§Zr AÜ`mnZmMo H$m`© Ho$co. 1972 gmcr Vo ^maVmV naVco. _w§~B© `oWrc Q>mQ>m _yc^yV
g§emoYZ g§ñWoÀ`m IJmocemñÌ {d^mJmMo à_wInXr Vo {damO_mZ Pmco. 1988 gmcr Ë`m§Mr nwUo `oWrc
Am`wH$m g§ñWoÀ`m g§MmcH$nXr Zo_UyH$ Pmcr. VoWoM gÚm Vo H$m`©aV AmhoV. Mma XeH$mhÿZ A{YH$
Ë`m§Mo A§V[aj {dkmZ joÌmVrc g§emoYZ gwê$ Amho. J«§WcoIZ hm Ë`m§Mm AmdS>rMm {df`. gm_mÝ`
_mUgmcm IJmocemñÌ g_OmdyZ gm§JÊ`mgmR>r Ë`m§Zr J«§WcoIZ, AmH$medmUr, XyaXe©Z, ^mfU `mVyZ
Vo gmVË`mZo à`ËZ H$arV Amco AmhoV. emgZ Am{U {d{dY g§ñWm§À`m _mÝ`da nwañH$mam§Zr Vo gÝ_mZrV
Pmco AmhoV. 1965 _Ü`o Ë`m§Zm nX²_^yfU nwañH$ma {_imcm. {edm` Ë`m§Zm à{VîR>M o m ^Q>ZmJa nwañH$ma
Am{U E_.nr. {~acm nwañH$mahr {_imcm Amho.
_amR>r {dkmZ gm{hË`mcm ~i Am{U JVr àmßV H$ê$Z XoÊ`mMo H$m`© O`§V ZmairH$am§Zr Ho$co. Ë`m§Zr
"ào{fV' (1983), "dm_Z naV Z Amcm' (1986), "A§VamimVrc ñ\$moQ>' (1992), "ìhm`ag'
(1996), A^`maÊ` (2002) `m Ë`m§À`m JmOcoë`m H$mX§~è`m AmhoV. Va "`jmMr XoUJr' (1979),
"A§VamimVrc ^ñ_mgya' (1985), "Q>mB©_ _erZMr {H$_`m' (1994) ho H$Wmg§J«h à{gÕ AmhoV.
"H¥$îU_oK' hr Ë`m§Mr AZwdm{XV H$mX§~ar {edm` "{dkmZJ§JoMr AdIi diUo' d "`mcm OrdZ Eogo
Zmd' hr {dkmZ{df`H$ _m{hVr H$ê$Z XoUmar J«§Wg§nXm Ë`m§À`m Zmdmda Amho. "`jmMr XoUJr' `m
J«W§ mcm _hmamîQ´> emgZmMm nwañH$mahr {_imcm Amho. _amR>r {dkmZ gm{hË`mda g_rjmcoI {chÿZ Am{U
ñdV… H$Wm H$mX§~è`m {chÿZ _amR>r {dkmZgm{hË`mMm àdmh A{YH$ ~iH$Q> H$aÊ`mMm à`ËZ O`§V
ZmairH$am§Zr Ho$cm.
2.4 {df` {ddoMZ
gÚm ½cmo~c dm°{_ªJMm {df` MM}V Amho. _mZdmZo {ZgJm©da gmVË`mZo Ho$coco AmH«$_U,
147
V§ÌkmZmMm A{dMmanyd©H$ Ho$cocm dmna, Amnco ajU H$aUmao AmoPmoZMo H$dM ^oXco OmV AgyZhr
Ë`m~ÔcMr CXmgrZVm, Amnco _`m©{XV {hVg§~§Y OnÊ`mgmR>r g§nyU© Ordg¥îQ>rcm _maH$ R>aUmè`m
AÊdñÌm§Mr dmT> `m_wio n¥ÏdrMo, BWë`m OrdZg¥îQ>rMo H$m` hmoUma? `XmH$Xm{MV AÊdñÌ`wÕ
PmcoM Va hr eŠ`Vm J¥hrV Yê$Z "A^`maÊ`' H$mX§~arMo coIZ Pmco Amho. _mZdmZo emoYyZ
H$mT>coë`m A½ZrÀ`m emoYmnmgyZ Vo AÊdñÌm§À`m emoYmn`ªVMm {demc nQ> `m H$mX§~arV Amcm Amho.
A\$mQ> {dœm_Ü`o Ordg¥îQ>rMo Z§XZdZ R>acocr hr dgw§Yam {Q>H$dÊ`mMr O~m~Xmar _mZdmda `oD$Z
nS>Vo. g~§Y Ordg¥îQ>rMo ApñVËd YmoŠ`mV Kmcm`Mo H$s em~yV R>odm`Mo `mMm àH$fm©Zo OJmVë`m
V_m_ _mZdmZo {dMma H$am`cm CÚwŠV AgUmar hr H$mX§~ar CËH¥$îQ> XOm©Mr Amho.
2.4.1 "A^`maÊ`' H$mX§~arMr {Z{_©Vr
O`§V ZmairH$am§Mr "A^`maÊ`' hr nmMdr {dkmZ H$mX§~ar. 2001 gmcr {c{hcoë`m d
"`jmMr XoUJr'_Ü`o g_m{dîR> Agcoë`m "A^`maÊ`' `m H$WoMr Z§Va Ë`m§Zr H$mX§~ar Ho$cr. H$Wm
Vo H$mX§~arÀ`m àdmgmg§X^m©V ZmairH$a åhUVmV.
""IJmoc{dkmZmV Aä`mg Am{U g§emoYZ H$aVmZm XmoZ JmoîQ>r àH$fm©Zo OmUdVmV. EH$ åhUOo
{dœ {H$Vr A\$mQ> Amho Am{U Ë`mV n¥ÏdrMo ñWmZ {H$Vr ZJÊ` Amho. Xwgar JmoîQ> åhUOo ZJÊ`
AgyZhr n¥Ïdr ho Ordg¥îQ>r Zm§XdUmao EH$M ñWmZ AmOda Amnë`mcm R>mD$H$ Amho. CÚm nadm
qH$dm Zì`m ghòH$mV AmUIr H$mhr eVHo$ CcQ>ë`mda {dœmV AmnU EH$Q>o Zmhr Agm nwamdm
_mZdm§Zm {_iochr; nU Vmon`ªV Var "EH$_odm{ÛVr`Ëdm'Mo g_mYmZ AmnU AZw^dy eH$Vmo. _mÌ
g_mYmZmnmR>monmR> O~m~Xmar nU `oVoM-ho EHw$cVo EH$ ñWmZ {Q>H$dÊ`mMr.
"~hþaËZm dgw§Yam' ho n¥ÏdrMo dU©Z Iyn H$mhr gm§JyZ OmVo. hr aËZo Ho$di gmoZo, {hao, _moVr
`m§À`m ñdê$nmV ZgyZ Ordg¥îQ>rcm nmofH$ Aem n`m©daUmÀ`m ê$nmV nm{hcr nm{hOoV. gy`m©^modVr
{\$aUmè`m ZdJ«hm§V EH$Q>çm n¥Ïdrcm hr XoUJr {_imcocr Amho. {d{dY A§Vami`mZm§Zr BVa J«hm§Mr
AmUcocr _m{hVr H$m` Xe©dVo? Amnë`mgmaIr Ordg¥îQ>r Zm§Xdy eH$Umao dmVmdaU Ë`m§À`mH$S>o
Zmhr.
Amnë`m JaOmhr cmS>mdcoë`m _wcmgma»`m AmhoV. Vmn_mZ nÝZmg A§emcm OmD$Z {^S>co H$s
Cîå`mMm H$ha CS>Vmo; Am{U eyÝ`mImcr H$mhr A§e Joco H$s CcQ>m Ìmg! Ë`m VwcZoV M§Ðmda Vmn_mZ
gy`m©ñV Pmcm H$s Vmer 150 A§e BVŠ`m ^a^a KgaVo. œmg ¿`m`cm {VWo dmVmdaUM Zmhr. Va
ewH$« mdaMo dmVmdaU Ord KoUmao! WmoS>Š`mV, AmnU {Q´>ncm {ZKmdo Am{U BVa {R>H$mUo nmhÿZ Amnco Ka
~ao åhUyZ naVmdo Vgo {dœmMo _`m©{XV H$m hmoB©Zm, nU Xe©Z KoVco H$s n¥ÏdrMo _hÎd H$iVo.
nU H$iUo Am{U ~moY KoUo ømV \$aH$ Amho. V§ÌkmZmMm A{dMmanydH© $ Ho$cocm dmna, Amnco ajU
H$aUmao AmoPmoZMo H$dM ^oXco OmV Amho. Ë`m~ÔcMr CXmgrZVm, Amnco _`m©{XV {hVg§~Y§ OnÊ`mgmR>r
g§nyU© Ordg¥îQ>rcm _maH$ R>aUmè`m AÊdñÌm§Mr dmT> AmXr JmoîQ>r H$m` Xe©dVmV? "dgwY¡d Hw$Qw>å~H$_²'
148
ho VÏ` H$ico Agco Var AÚmn Amnë`m AmMaUmV éOcoco Zmhr. CcQ>, ho Hw$Qw>§~ Zm§Xy Z`o Aem
pñWVrV dgwYocm AmUyZ gmoS>m`Mr ~ondm©B©M {XgyZ `oVo.
Aem {M§VoVyZ A^`maÊ` hr H$mën{ZH$m CX²^dcr EdT>o åhQ>co Var nwao. am_M[aV_mZg
{c{hVmZm Jmoñdm_r VwcgrXmg `m§Zr åhQ>co hmoVo. ""ñdmÝV…gwIm` Vwcgr aKwZmWJmWm§
^mfm{Z~ÝY_{V_§Oc w _mVZmo{V''. Ë`m§Zr ñdV…À`m gm_mYmZmgmR>r {c{hcocm J«W§ g_ñV qhXr ^m{fH$m§V
cmoH${à` Am{U g_mOà~moYH$ R>acm. VwcgrXmgm§Mm AmXe© S>moù`mnwT>o R>odyZ EH$m qMVoVyZ CX²^dcocr
hr H$mX§~ar ñdV…À`m g_mYmZmgmR>rM {c{hcr Amho. Vr cmoH${à` Am{U g_mOà~moYH$ R>acr Va
Vmo "EŠñQ´>m ~moZg' g_Omdm.'' (A^`maÊ`, àmñVm{dH$)
"A^`maÊ`' H$mX§~arMm {df` Ádc§V Amho. g~§Y _mZd g¥îQ>rcm ^oS>gmdUmam Vmo Amho.
n¥ÏdrÀ`m n`m©daU Ag_Vmocmcm gd©ñdr _mZdM O~m~Xma Amho. n¥ÏdrMo n`m©daU A~mYrV R>oD$Z
_mZdmÀ`m H$ë`mUmgmR>r AmVm H$m` Ho$co nm{hOo `mMr CH$c `m H$mX§~arV Ho$cocr {XgVo.
2.4.2 "A^`maÊ`' H$mX§~arMo H$WmZH$
O`§V ZmairH$am§Zr Amnë`m EHy$U qMVZmcm "A^`maÊ`' H$mX§~arVyZ ^m{fH$ ê$n {Xcoco
Amho. `m H$mX§~arMm AmdmH$m-H$mcnQ> AË`§V {dñV¥V Amho. _mZdr g_mOmÀ`m {Z{_©VrnmgyZ
AmOn`ªV KS>coë`m d¡{dÜ`nyU© KQ>Zm§Mo {MÌU `m H$mX§~ar_Ü`o Amco Amho. A½ZrÀ`m emoYmnmgyZ
Vo AÊdñÌm§À`m emoY Am{U dmnamg§~§YrMo {MÌU `m H$mX§~arV `oVo. hr H$mX§~ar ^mî` H$aVo Vr
n¥ÏdrÀ`m n`m©daUmg§~§Yr. ho n`m©daU gm§ñH¥${VH$ n`m©daUmMm A{d^mÁ` KQ>H$ Amho. coIH$mZo hr
n¥Ïdr åhUOo naJ«hmdarc àJV g¥îQ>rMo dgdcoco A^`maÊ` AgyZ, `m A^`maÊ`mVrc _mZd `m
àmÊ`mZo `m n¥ÏdrÀ`m g§dY©ZmgmR>r H$moUVr XjVm KoUo Amdí`H$ Amho ho `m H$mX§~arV nhm`cm
{_iVo. coIH$ AmYw{ZH$ H$mimVrc {dkmZmZo {Z_m©U Ho$cocr H$mhr g§H$Q>o OmUrdnyd©H$ `oWo aoImQ>Vmo.
_mZdr g_mOmMo H$ë`mU H$aÊ`mgmR>r Oo {dkmZ Cn`wŠV Amho Ë`mMr KmVH$Vm coIH$ Zo_Ho$nUmZo
`oWo _m§S>Vmo.
n n¥Ïdrdarc Ordg¥îQ>r : naJ«hdm{g`m§Mm Aä`mg
H$mX§~arMm àma§^ n¥Ïdrdarc Ordg¥îQ>r {Z_m©U hmoÊ`mÀ`m AJmoXaMm Amho. naJ«hmdarc
A{VàJV _mZdg¥îQ>rMo H$aQ>H$ d X_ZH$ ho XmoZ à{V{ZYr n¥Ïdrda `oVmV. `m XmoZ à{V{ZqYZm
n¥Ïdrdarc Ordg¥îQ>rMo n`m©`mZo _mZd àmÊ`mÀ`m CËH«$m§VrMo, Ë`mÀ`m {dH$mgmMo {ZarjU H$am`Mo
hmoVo. Vo Amnë`mnojmhr {H$VrVar nwT>macoco hmoVo. gOrd àmÊ`mMo Ë`mÀ`m AUwaoUy§V {d^ŠVrH$aU
H$ê$Z, nwÝhm Vo EH$Ì AmUyZ OmoS>Ê`mMo åhUOo Q>r. ìhr. g§M Amnë`m ZQ>, ~moëQ>, Q´>mpÝPñQ>a,
Am`.gr. BË`mXr ^mJmV gwQ>m H$ê$Z naV OmoS>Vm `oVmo Vgo V§ÌkmZ Ë`m§À`mH$S>o hmoVo. A§VamimVyZ
doJmZo àdmg H$aV `oUmam AUy§Mm PmoV EH$m A§Vami`mZmV ê$nm§VarV hmoVmo Am{U Ë`m_Ü`o XmoZ
gOrd ì`ŠVr gmH$ma hmoVmV. nyd©{Z`mo{OV H$m`©H«$_mà_mUo n¥ÏdrMo dm`w_§S>i VnmgyZ, g§nyU©
149
n¥Ïdr^modVr `mZmZo doT>m H$mTy>Z g§nyU© {Z{O©d Agcoë`m n¥ÏdrdaMm Vo Aä`mg H$aVmV. n¥Ïdrda
ñWmnZ H$amd`mÀ`m {ZarjU H|$ÐmgmR>r Vo EH$m nd©VmMr {ZdS> H$aVmV. `mZmÀ`m VimVyZ Vrd««
cogagÑí` {H$aUm§Mm àM§S> PmoV nd©Vmda Q>mHy$Z drg _rQ>a ì`mgmMr Am{U XmoZ {H$cmo_rQ>a
ImocrMr àM§S> _moR>r {dhra V`ma H$aVmV. Ë`m_Ü`o KS>r Ho$cocm V§~y CKS>mdm Vgm B_maVrMm
gm§JmS>m Q>mH$VmV. AÚ`mdV CnH$aUm§Zr gOcocr OUy Vr à`moJemimM AgVo. Vo `mZ B_maVrÀ`m
N>Vmda CVadyZ Ë`mda Xwgam V§~y C^macm OmVmo. Vo EdT>o ^ŠH$_ hmoVo H$s {h_mÀN>m{XV S>m|JamMr
_mVr d XJS> naV {dgmdco Var Vo N>V dmH$co Zmhr. gd© {H«$`m nyU© Pmë`mda ~mhoê$Z nmhUmè`m§Zm
S>m|JamÀ`m nmoQ>mV H$mhrVar XS>co Amho `mMr H$ënZmhr `oUma ZìhVr. AmVrc ì`ŠVtZm œmgmgmR>r
Am°pŠgOZ {_imdm `mgmR>r ImcnmgyZ dan`ªV Z{cH$m gmoS>Ê`mV Amë`m hmoË`m. da `oÊ`mgmR>r
EH$ {_Q>a ì`mgmÀ`m Z{cHo$V {câQ>Mr gmo`hr hmoVr. naJ«h-dm{g`m§Zr n¥Ïdrda {VWë`m {dH$grV
hmoUmè`m gOrdg¥îQ>rÀ`m Aä`mgmgmR>r hr à`moJemim C^macr hmoVr. H$aQ>H$ d X_ZH$ ho Ë`m
à`moJmÀ`m {ZarjH$m§À`m _m{cHo$Vrc n{hco JS>r hmoVo.
n n¥ÏdrdaÀ`m CcWmnmcWr Am{U _mZdmZo {ZgJm©da Ho$cocr _mV
gVV ~XcUma§ dmVmdaU, A{Vd¥îQ>r, Adf©U Va H$S>mŠ`mMr W§S>r ho n¥ÏdrM§ àma§^rM§ ê$n.
H$S>mŠ`mÀ`m W§S>rV JwhVo amhUmam Am{X_mZd. Ë`mZ§Va XJS>mda XJS> AmnQy>Z cmJcocm A½ZrMm emoY,
H$mhr ghóH$mZ§Va _mZd eoVr H$ê$ cmJcm. Jwhm gmoSy>Z ZXreoOmar PmonS>çm ~m§YyZ dñVr H$ê$Z amhÿ
cmJcm. ZXrMo nmUr eoVrgmR>r, {nÊ`mgmR>r dmnê$ cmJcm. AZoH$ Hw$Qw>§~o EH$Ì Amcr Voìhm Ë`m§À`m
gm_m{OH$ OrdZmgmR>r Ë`mZo H$mhr {Z`_ Ho$co. Xaå`mZ H$moigm, cmoIS§ > Aem I{ZOm§Mm Vmo dmna H$ê$
cmJcm. _ZygmaIm EH$ hþema _mUyghr Ë`m§À`mV {ZnOcm, VmaH$m§À`m {Z[ajUmV Ë`mcm ^mar ag.
J¥hm§Mr Ë`mZo nwîH$i {ZarjUo Ho$cr hmoVr. nU Yy_Ho$Vy nmhÿZ Vmo AmíM`©M{H$V Pmcm. cmoH$m§Zm Ë`mZo
Yy_Ho$Vy XmIdcm, Yy_Ho$Vy åhUOo AmH$memVyZ PS>n KmcUmam amjg, Vmo gy`m©cmM {JiUma _J
A§YmaM A§Yma, Vmo eonyQ>dmcm àmUr amoJamB© ngadUma Aem dmdS>çm CR>ë`m. na§Vw Yy_Ho$Vy OdiyZ
Joë`mZ§Va {Z_m©U hmoUmè`m n[apñWVrMo kmZ Ë`mÀ`mOdi ZìhVo. AMmZH$ AmH$medmUr Pmcr. ""Yy_Ho$Vy
n¥ÏdrOdiyZ OmB©c Voìhm àM§S> dmXi§ Am{U Ocàc` hmoB©c. n¥Ïdrda nmUrM nmUr hmoB©c. Ë`mgmR>r
àM§S> Zmdm V`ma H$am. AÝZnwadR>m H$ê$Z _mZdmghrV BVa àmÊ`m§Zmhr OrdZXmZ Úm.' _ZyZo BVa
_mUgm§À`m ghmæ`mZo àM§S> Zmd V`ma Ho$cr. H$mhtZr Ë`mMr MoîQ>m Ho$cr. MoîQ>m H$aUmao dmhÿZ Joc.o _ZyZo
KoVcoco AmßVñdH$s` Am{U BVa àmUr _mÌ OJco. Bgdr gZmnydu KS>cocr n¥ÏdrMr hr CcWmnmcW.
{ZgJm©da _mZdmZo Ho$cocr _mV `mMo gwaoI {MÌU ZmairH$am§Zr Ho$co Amho.
`oey {¼ñVmnydu 430 dfm©À`m H$mimV J«rg Xoe ^a^amQ>rcm Amcm. H$cm, H$mì`, g§ñH¥$Vr_Ü`o
{eIa JmR>coë`m `m XoemZo cT>m`m_Ü`ohr ~mOr _macr. `wamonmV ~m~}[a`Z Q>moù`mda AmH«$_U H$am`cm
Ë`m§Mo g¡Ý` Om`Mo Am{U YZg§nXo~amo~aM amoJamB©nU KoD$Z `m`Mo. AgmM EH$ g¡{ZH$ nm`mo{Z`g
`wÕmdê$Z naVVmZm EH$ ^`mZH$ amoJ KoD$Z Amcm. "AWoÝgMm ßcoJ' `m ZmdmZo Vmo à{gÕ Pmcm.
150
Ë`mdoir àM§S> _Zwî`hmZr Pmcr. d¡Ú ~Q>m}cm§Zm EH$m AkmV eŠVrZ§ gd© amo½`m§Zm g_wÐVQ>mda
ZoÊ`mMm Cnm` gyM{dcm. H$maU gma§ dmVmdaUM Xy{fV Pmc§ hmoV§. Vo ~XcÊ`mM§ H$m_ {ZgJ©M H$ê$
eHo$c. Am{U Pmc§hr Vg§M. amoJamB© AmdmŠ`mV Amcr. _mZdmdaM§ g§H$Q> Xya Pmc§.
n Am¡Úmo{JH$ àJVr Am{U _mZdr OrdZ
_mZd nwamUH$mimnmgyZ Amnë`m hmVmnm`m§Zr H$m_o H$aV hmoVm. H$m_mgmR>r Ë`mZo OZmdam§Mm
Cn`moJ H$am`cmhr gwédmV Ho$cr. Am{H©${_{S>ggma»`m Hw$ec à`moJ H$aUmè`m§Zr H$mhr `§Ìo ~Zdcr.
Ë`m§_wio H$m_o gwH$a Pmcr Iar. nU Ë`m§gmR>r cmJUmar COm© d eŠVr _mZdr A§J_ohZVr_wioM
{Z_m©U Pmcocr. Ooåg d°Q>gma»`m emñÌkmcm Z¡g{J©H$ KQ>Zm_Ü`o XS>coë`m CO}Mm Ü`mg cmJcm.
AmB©Zo Ooågcm Mwcrda nmUr VmnV R>odcoë`m ^m§S>çmda cj Úm`cm gm§{JVco. nmUr Vmnë`mda
dm\o$Zo PmH$Z CS>V AgVmZm dm\o$À`m àM§S> eŠVrMm Ooågcm àË`` Amcm. Am{U CO}Mr {H$ëcr
Jdgcr. Ooåg d°Q>cm `moJm`moJmZo Amcoë`m AZw^dmVyZ Am¡Úmo{JH$ H«$m§Vrcm gwédmV Pmcr. hr KQ>Zm
àW_M KS>V ZìhVr dm nm{hcr OmV ZìhVr. nU dm\o$V eŠVr Amho Am{U {VMm Cn`moJ Amncr
H$m_o H$ê$Z KoÊ`mgmR>r hmoD$ eH$Vmo hr H$ënZm Ooåg d°Q>À`mM S>moŠ`mV Amcr.
_mZd Amncr H$m_o H$ê$Z ¿`m`cm ñdV…Mr eŠVr dmnar. qH$dm nmicoë`m OZmdam§H$Sy>Z
H$m_o H$adyZ KoB©. _mZd Am{U ney§Zm _`m©Xm hmoVr. nU `§Ì ZmdmMm àH$ma _mZdmZo emoYyZ H$mT>cm
Voìhm _mZdmMo d neyMo H$m_ hcHo$ Pmco. {edm` Vo A{YH$ doJmZo hmoD$ cmJco. _moQ>a, aoëdo,
OhmO, {d_mZ ApñVËdmV `oD$Z _mZdmMo OrdZ A{YH$ JVr_mZ ~Zco. _mZdmZo AdH$me^amar
KoVcr Am{U Vmo M§Ð, _§Jimda dñVr H$aÊ`mMo _Zgw~o AmIy cmJcm.
n àXwfUmV dmT> : n`m©daUmMm èhmg
Am¡Úmo{JH$ H«$m§Vr_wio _mZdmMo OrdZ A{YH$ gwH$a Pmco. PnmQy>Z Vmo `§ÌmÀ`m Am{U Ë`m_wio
{_iUmè`m \$m`ÚmÀ`m nmR>r_mJo cmJcm. Am¡Úmo{JH$ dgmhVr C^m am{hë`m. ehao \w$Jy cmJcr. {g_|Q>
H«$m±{H«$Q>Mr O§Jco V`ma Pmcr. n[aUm_r O§Jco H$_r hmoD$ cmJcr. H$moigm OmiyZ Yya hmoVmo Am{U
Ë`m_wio hdoV àXyfU hmoVo `mH$S>o Xwc©j Pmco. AmJJmS>çmnmR>monmR> {JaÊ`m, \°$ŠQ>è`m Amë`m Am{U
àXyfU dmT>VM Joco. Yya Am{U YwHo$ `m§À`m {_lUmZo V`ma Pmcocm "ñ_m°J', H$mid§S>coë`m B_maVr,
œmgmgmR>r ewÕ hdm Xw_ui Pmë`mZo CËnÝZ Pmcoë`m XwIÊ`m§Mm gwigwimQ> `m_wio pìhŠQ>mo[a`Z c§S>Z
ÌñV Pmco. Var Am¡Úmo{JH$ H«$m§VrMr KmoS>Xm¡S> gwê$ hmoVr. Var Ë`m H$mimV ewÕ hdoÀ`m ~mOyZo ~mocUmao
H$mhr {ZdS>H$ {dMmad§V hmoVo. Aemn¡H$s Mmëg© qcS>go EH$ hmoVm. àXyfUm{déÕ Ë`mZo ì`m»`mZmMr
_mohr_ CKS>cr hmoVr. g§Yr {_ioc {VWo Am{U {_ioc Voìhm Amgnmg cmoH$ Jmoim H$ê$Z Vmo ì`m»`mZ
XoD$ cmJo. àXyfU H$m hmoVo, H$go hmoVo, Ë`mgmR>r H$m` qH$_V _moOmdr cmJVo, Vo Q>mim`cm H$m` H$aUo
eŠ` Amho ho Vmo Ord VmoSy>Z gm§JV Ago. cmoH$m§Zm H$iH$irMo AmdmhZ H$aV Ago. EH$Xm AgoM EH$
ì`m»`mZ g§në`mda XmoZ ì`ŠVr nwT>o Amë`m. Ë`mVrc EH$ åhUmcm,
151
"Vw_M§ A{^Z§XZ ! Vwåhr ehmUnUmMo ~moc gm§{JVcoV, nU...'
"nU H$m`?' qcS>goZo {dMmaco.
"Hw$R>crhr JmoîQ> {H$Vrhr ehmUnUmMr Agcr Var Vr `mo½` doirM n[aUm_H$maH$ R>aVo. AmYr
Zmhr! Z§Va... nU V|ìhm doiM {ZKyZ Jococr AgVo. Am{U \$ŠV níMmVmn CaVmo.' Xwgam åhUmcm.
"Vwåhmcm Ag§ åhUm`M§` H$m`, H$s àXyfUm~Ôc qMVm H$am`Mm àg§J Amcocm Zmhr?' Mmëg©
qcS>goZo {dMmaco.
"JaO AmÎmmhr Amho. AmVm Vwåhr gm§JVm Ë`mà_mU§ H¥$Vr Ho$cr Va nwT>§ nwîH$i S>moHo$XwIr H$_r
hmoB©c. na§Vw OZ_mZg Ë`mgmR>r V`ma Zmhr. AmÎmm øm `m§{Ì{H$H$aUmÀ`m \$m`Úm§À`m Amhmar OmD$Z Vo
Amncr Zoh_rMr gmdY{Jar ~mgZmV Jw§S>miyZ ~gco Amho. Amåhmcm dmQ>V§ Vwåhr H$mimÀ`m nwT>o
AmhmV... nÝZmg... e§^a dfª Var..!' qcS>gocm eoH$h±S> XoD$Z Vo XmoKohr Jm`~ hmoVmV.
n AUw~m±~ : EH$ _hm{dZmeH$ AñÌ
kmZ-{dkmZmÀ`m _mÜ`_mVyZ _mZd EH$-EH$ {eIa ga H$aV Jocm. _mZdmMr gÎmm g§nÎmrMr
hmdhr dmT>cr. EH$_oH$mda dM©ñd JmOdÊ`mgmR>r cT>m`m gwê$M hmoË`m. V§ÌkmZm_wio Ë`mMo ñdê$nhr
~Xcco Am{U à_mUhr dmT>c.o Vcdmar-^mco OmD$Z ~§XHw $s, Vmo\$m Amë`m. hÎmr-KmoS>o OmD$Z _moQ>mar,
aUJmS>o, {d_mZo Amcr. n{hë`m _hm`wÕmV cmImo cmoH$ _¥Ë`w_wIr nS>co. Va Xwgè`m _hm`wÕmMr Pi
OJmcm ~gcr. AUw~m±~ gmaIo _hm{dZmeH$maH$ AñÌ _mZdmZo ~Zdco. 1911-1919 À`m Xaå`mZ
AUyÀ`m J^m©Mo ahñ` CH$cÊ`mg gwédmV Pmcr hmoVr. aXa\$moS>© `m§Zr àW_V… AUwJ^m©da Aë\$m
H$Um§Mm _mam H$ê$Z Ë`mV n[adV©Z KS>dyZ AmUVm `oVo ho XmIdco. Ë`mZ§Va {cgo _mB©Q²>Za Am{U Am°Q>mo
hm\$ øm emñÌkm§Zr _moR>çm AUwJ^m©V {dÀN>oXZ hmoD$Z Vrd« COm© ~mhoa nSy> eH$Vo ho à`moJmÛmao {gÕ
Ho$co. \«$mÝg_Ü`o Š`war Am{U Om°{cAmo `m§Zrhr AUwJ^m©da Aë\$m H$Um§Mm _mam H$ê$Z AUwJ^m©VZy COm©
H$mTy>Z XmIdcr hmoVr. Aem nmœ©^y_rda 1939 _Ü`o Xwgao OmJ{VH$ _hm`wÕ gwê$ Pmco Voìhm AUw~m±~
V`ma H$aÊ`mMr eŠ`Vm {Z_m©U Pmcr.
`wamon `wÕmV JwV§ cm AgVmZm Aem eñÌmÀ`m {Z{_©VrMr O~m~Xmar \$ŠV A_o[aH$m KoD$ eHo$c Ago
{PcmS>©, {d½Za, Q>oca Aem emñÌkm§Zm dmQ>V hmoVo. ZmPtÀ`m N>imcm H§$Q>miyZ A_o[aHo$V Aml`mcm
Amcoë`m AmB©ÝñQ>mB©Zgma»`m _hmZ emñÌkmcm dmQ>V hmoVo O_©Zr {dO`r Pmcm Va hm N>i OJì`mnr
hmoBc
© . AmB©ÝñQ>mB©ZZoM amîQ´>mÜ`j éPdoëQ>Zm nÌ {chÿZ AUw~m°å~ {Z{_©VrMr {dZ§Vr Ho$cr. 1942 gmcr
"_°Zh°Q>Z àH$ën' øm ZmdmZo Vmo Ý`y _opŠgH$moV cm°g Ac_m°g Jmdr gwê$ Pmcm. à{gÕ emñÌk
AmonoZhm`_a `m§À`m ZoV¥ËdmImcr hOmam| _|Xw§À`m eŠVrZo à`moJ g\$c Pmcm. Acm_moJmoS>m}Vcm `eñdr
AUwñ\$moQ> nm{hë`mda AmnU EH$ ^ñ_mgwaM Va C^m Ho$cm Zmhr Zm, Aer e§H$m AmonZo hm`_aÀ`m _ZmV
Amcr Agoc. ho eñÌ AZoH$m§H$S>o Joco Va OJì`mnr g§hmamMr eŠ`Vm ZmH$maVm `oV Zmhr. H$Xm{MV
n¥ÏdrdaMr g~§Y Ordg¥îQ>rM YmoŠ`mV `oB©c. na§Vw hm ñ\$moQ> nmhVmZm Vo XmoKo {Z[ajH$ "AmVm Amnc§
152
H$m_ H$R>rU Pmc§, S>moù`mV Voc KmcyZ Amnë`mcm nhmam H$amdm cmJUma.' åhUyZ H$miOrV nS>co.
"AmVm ho cmoH$ AgmM ~m±~ eÌyda Q>mH$Vrc.' {Z[ajH$ XmoZMr ^{dî`dmUr 6 Am°JîQ>À`m {hamo{e_mdarc
~m±~hëë`mZo Iar H$ê$Z XmIdcr. Am{U OUy H$m` Ë`m {XdgmMm Zme Anwam dmQ>cm åhUyZ VrZ
{Xdgm§Zr VgmM Zme ZmJmgmH$sV KS>dyZ AmUcm.
n CnJ«hm§Mr {Z{_©Vr Am{U XiUdiUmVrc H«$m§Vr
1957 _Ü`o {dkmZmZo AmUIr {damQ> ê$n XmIdco. a{e`mZo A§VamimV gmoS>cocm ñ\w$Q>{ZH$
åhUOo H¥${Ì_ CnJ«h hr A§Vami `wJmMr Zm§Xr hmoVr. Ë`m_wio n¥Ïdr~amo~aM BVa J«hm§Mm gyú_
Aä`mg H$aUo eŠ` Pmco. XiUdiUmÀ`m joÌmV _mZdmZo H«$m§Vr KS>dyZ AmUcr. a{e`mZo ñ\w$Q>{ZH$
gmoS>ë`mZ§Va A_o[aH$mhr IS>~Sy>Z OmJr Pmcr. Ë`m§Zr ZmgmMr ñWmnZm H$ê$Z ñnogJ°n cmJcrM
^ê$Z H$mT>cr. {dkmZmÀ`m dmnamZo g§ajU joÌmV àJVr Pmcr. eÌyÀ`m g§doXZerc OmJm§Mr Q>ohiUr
H$aUo, eÌyMr Xyag§Mma `§ÌUm {ZH$m_r H$aUo `mgma»`m JmoîQ>r eŠ` Pmë`m. {Zìdi hoa{JargmR>r
AdH$memV CnJ«h gmoS>co Joco. gmo{d`V `w{Z`Z H$mhr dfm©VM Zm_eof Pmcm. na§Vw erV`wÕ g§nc§
Var _mZdmMo AmH«$_H$ emoY Wm§~co ZìhVo. AemM EH$m A_o[aHo$À`m CnJ«hmMo Xe©Z XmoZ
{J`m©amohH$m§~amo~aM cmoH$m§Zm KS>co. Iao Va Vo XmoKo {J`m©amohH$ n¥Ïdrda {ZarjU H$am`cm Amcoco
XmoKo {ZarjH$ AgVmV. n¥ÏdrdaMo n`m©daU A~m{YV amIÊ`mgmR>r Ë`m§Mr YS>nS> AgVo.
B.g. 2000 CcQ>ë`mda _mZdmZo OJ^a Oëcmof Ho$cm. OnmZ_Yë`m Zì`m ghñÌH$mVë`m
n{hë`m gmHw$amMm AmZ§X KoÊ`mgmR>r _mZdm§Mr AerM YS>nS> gwê$ AgVo. gmHw$am åhUOo MoarÀ`m
nm§T>è`m \w$cm§Mm _mohmoa. H|$Or Am{U Q>mo_moHo$ Amnë`m _wcm§gmo~V gmHw$amMm AmZ§X cwQ>Ê`mgmR>r ~mJoV
Joco AgVmZm H|$OrMo S>moio MwaMwaVmV. A§Jmda \$moS> `oVmV. Vo XmoKo naJ««hdmgr {Z[ajH$ H|$OrÀ`m
_XVrcm YmdVmV. Ë`mÀ`mda CnMma H$aVmV. "AmnU {ZgJm©nmgyZ cm§~ Mmccmo AmhmoV `mMr hr
VmH$sX g_Om,' Ago gm§JyZ Zm{hgo hmoVmV. _mZdmÀ`m H$ë`mUmgmR>rM Ë`m§Mo gd© à`ËZ AgVmV.
n d¡km{ZH$ àJVr Am{U _mZdr OrdZ
_mZdmZo {dkmZ V§ÌkmZmV àJVrMo {eIa JmR>co. ^m¡{VH$emñÌr` àJVrZo Va H«$m§VrM KS>dyZ
AmUcr. AUw-COm©, A§Vami-V§ÌkmZ, g§JUH$s` H«$m§Vr `m_wio _mZdmMo OrdZM ~XcyZ Q>mH$co.
{eH$coë`m _mUgmcm dmMZ, coIZ Am{U AmH$S>_o moS> AmcrM nm{hOo hm OwZm {Z`_ H$mc~mø Pmcm.
H°$cŠ`wcoQ>a Amco Am{U AmH$S>o_moS>rMo JaO Cacr Zmhr. ~ma H$moqS>J, H°$e a{OñQ>a, H«o${S>Q> H$mS>©,
~m`mo_o{Q´>H$ àUmcr Ago V§ÌkmZ {dH$grV Pmco. B© ~±qH$JMr gmo` Pmcr. _mUyg Kê$ZM ZoQ>dH©$Ûmao
_mcmMr Am°S>©a XoD$ cmJcm. Ë`mcm J¥hmon`moJr dñVy Ka~gë`m {_iy cmJë`m. OrdemñÌmZohr àM§S>
àJVr KS>dyZ AmUcr. _mZdr OrZm°_ àH$ën nyU© Pmcm.. àË`oH$ _mZdmcm ñdV…À`m aMZoMo H$mS>©
XoÊ`mMr gmo` Pmcr. øm H$mS>m©À`m _m{hVrÛmao amoJmMo {ZXmZ Ho$co OmB© d Am¡fYmonMma H$aÊ`mV `oD$
cmJco. ~m`moQ>oŠZm°cm°OrÛmao O¡{dH$ {H«$`mnmgyZ nwîH$i JmoîQ>r gmÜ` H$aVm Amë`m. nwT>o ŠcmoqZJMo V§Ì
153
AdJV Pmco. g_mOmVrc CËH¥$îQ> ì`ŠVtMo Z_wZo KoD$Z CXm. H$cm, H«$sS>m, gm{hË`, g§JrV, {dkmZ
joÌmVrc {ZdS>H$ ì`ŠVtÀ`m noernmgyZ hþ~ohþ~ à{Vê$n§ {Z_m©U H$aU§ eŠ` Pmc§. Z¡g{J©H$ à{H«$`o_Ü`o
~mYm AmUUmè`m ŠcmoqZJda ~§Xr KmcÊ`mV Amcr. OrdZmV Am{U Vo EH$m {nT>rnmgyZ Xwgè`m {nT>rH$S>o
ZoVmZm {ZgJ© ñdm^m{dH$nUo Oo ~Xc KS>dyZ AmUVmo Vo n[apñWVrer AZwê$n AgVmV. Ë`mV _mZdmZ§
T>dimT>di H$ê$ Z`o ho Va Iao ehmUnU. OrdZ nmogÊ`mMr O~m~Xmar {ZgJm©Mr Amho Am{U Ë`mV
T>dimT>di Z H$aÊ`mMr O~m~Xmar gd© _mUgm§Mr Amho.
n A{VàJV Ma_ naJ«hdmgr
gy`m©nmgyZ drg àH$medf} A§Vamda ~ma_mZ hm Vmam hmoVm. ~ma_mZ åhUOo CO}Mm ñÌmoV. AmH$ma_mZ,
dñVw_mZ, d` dJ¡a~o m~VrV Vmo gy`m©gmaImM. Ë`mMr nU EH$ J«h_mcm hmoVr, _mÌ Ë`mV EHy$U MmaM J«h
hmoV.o Ë`mn¡H$s gdm©V ~mhoaÀ`m J¥hmda Ordg¥îQ>r hmoVr. Ë`m Mma J«hm§Mr Zmdo, H«$_mZo, AmVyZ ~mhoa Ma_-
1, Ma_-2, Ma_-3, Ma_-4. Vo ñdV… ahmV hmoVo Ma_ 4 da. {dgmì`m eVH$mAIoa _mZdmZo Or
àJVr Ho$cr hmoVr Vr Ma_-4 dmgr`m§Zr Ë`m§À`m hOma dfm©nydu JmR>cr hmoVr. Vo _mZdmÀ`m nwîH$i nwT>o
Jococo hmoVo. Ma_-4 ~ma_mZcm OIS>ë`mà_mUo Ë`mÀ`mH$S>o Zoh_r VmoM n¥îR>^mJ am{hc Agm {\$aV
Ago Ë`m_wio Ë`mMm EH$ ^mJ gVV {XdgmÀ`m àH$memV Va EH$ ^mJ gVV amÌrÀ`m A§YmamV Ago. na§Vw
~ma_mZH$Sy>Z COm© KoD$Z Ma_dm{g`m§Zr {dkmZ-V§ÌkmZmMm dmna H$ê$Z H¥${Ì_ {Xdg qH$dm H¥${Ì_ amÌ
{Z_m©U Ho$cr hmoVr. _mÌ Jocr H$mhr eVHo$ Ë`m§Zm ~ma_mZMmM CnÐd hmoD$ cmJcm hmoVm. ~ma_mZda
hmoUmao ÁdmcoMo CÐoH$ dmT>V Mmcco hmoVo. Ma_-4 ^modVrMo dm`w_§S>cmMo H$dM ^oXyZ J«hmcm CngJ©
nmohMÊ`mMr eŠ`Vm dmT>cr hmoVr. ho AgoM KS>V am{hco Va J«hmdaMr ~hþg§»` dñVr A§Ymè`m
^mJmH$S>o Ý`mdr cmJoc, ho emñÌkm§Zm {XgV hmoVo.
^m¡{VH$ {dkmZmV n¥Ïdrdarc _mZdmnojm Ma_dmgr` A{VàJV hmoV.o Ë`m§À`m Xw{~©Ur {XdgmM H$m`
Va amÌrhr {ZarjU H$aV Agm`À`m. n¥Ïdrdarc ^{dî`doÎmo Ogm ñ\${Q>H$s Jmoim dmnaV VgmM EH$
Jmoim {ZarjU H|$Ðmda hmoVm. EH$mEH$s Ë`m Jmoù`mVyZ EH$ g§Xe
o Amcm. n¥Ïdrdê$Z nmR>dcocm Vmo g§Xe
o
EH$drg dfm©nyduMm hmoVm. Vmo gmaIm nmR>dcm OmV hmoVm. {ZarjH$m§Zr `m g§Xoemg§X^m©V d[aîR>m§Zm
H$idco. Ma_ 4 À`m ZoË`m§Mr g^m ^acr. n¥Ïdrdê$Z nmR>dcoë`m Ë`m g§Xoemda MMm© Pmcr.
OdinmgÀ`m {ZdS>H$ Vmè`m^modVmcr Ordg¥îQ>>r nmogUmao J¥h AgVrc, Ë`m§Zr à{VgmX Úmdm Am{U
XmoZ Ordg¥îQ>r_Ü`o gwg§dmX gmYcm Omdm Aer n¥Ïdrdm{g`m§Mr Anojm hmoVr.
n n¥Ïdrda dgmhV ñWmnÊ`mMm Ma_dm{g`m§Mm à`ËZ
Ma_dm{g`m§nojm _mJmg Agcoë`m n¥Ïdrdarc _mZdmÀ`m g§XoemH$S>o Xwc©j H$amdo H$m à{VgmX
Úmdm `mMm Ic gwê$ hmoVmo. na§Vw Ma_nojm n¥Ïdrda gw~Îmm A{YH$ Amho. ~ma_mZdarc CÐoH$mnojm
gy`m©darc CÐoH$ AË`ën AmhoV. n¥Ïdrda Z¡g{J©H$ gmYZ§hr A_mn AmhoV, nU hm _yI© _mZd Ë`m§Zm
OnV Zmhr. Oa VoWrc Z¡g{J©H$ g§nÎmrcm Amnë`m V§ÌkmZmMr OmoS> {_imcr Va ... ! n¥Ïdrda dgmhV
154
C^mê$Z YmoŠ`mV Amcoë`m Ma_dm{g`m§Zm n¥Ïdrda hcdVm `oB©c.
Ma_dm{g`m§Mr n¥Ïdrda AmH«$_U H$aÊ`mMr _mohr_ nŠH$s Pmcr. àW_ n¥Ïdr^modVr JñV
KmcyZ nmhUr H$am`Mr. dgmhVrg AZwHy$c Agë`mg n¥ÏdrMm H$ãOm KoÊ`mgmR>r geñÌ VwH$S>çm
nmR>dm`À`m. _mZdm§Zm nam^yV H$ê$Z Amncr R>mUr C^m H$am`Mr. Am{U Q>ß`mQ>ß`mZo Ma_dm{g`m§Mo
n¥Ïdrda ñWcm§Va H$am`Mo. na§Vw _mZd àmÊ`mMo ^{dVì` H$m` am{hc? hm àíZ Ë`m§À`mnwT>o hmoVm.
H$R>moa JQ>mcm dmQ>V hmoVo n{hë`m hëë`mVM _mZdm§Zm g§ndyZ Q>mH$mdo. na§Vw Za_ JQ>mcm dmQ>V hmoVo
_mZdm§Zm OJy Úmdo, _`m©{XV à_mUmV Ë`m§Mm {dH$mg KS>dyZ AmUmdm. nwîH$i MM}Z§Va _Ü`_ _mJ©
{ZKmcm. _mZdmda H$gcmhr AË`mMma Z H$aVm Ë`m§Zm Xwæ`_ ZmJ[aH$ åhUyZ OJy Úmdo. Ë`m§Mr
àOZZ j_VmM ZîQ> H$amdr åhUOo XmoZ VrZ {nT>çmZ§Va _mZd {eëcH$M amhUma Zmhr.
n n¥Ïdr J¥h BVam§À`m dgmhVrgmR>r Zmhr
R>acoë`m `moOZoà_mUo Ma_dm{g`m§Mr `mZo gy`©_mcoÀ`m Q>ßß`mV Amcr. n¥ÏdrMr ^ypñWa H$jm
Amocm§Sy>Z AmV Kwgcr. _mZd{Z{_©V `§ÌUocm Ë`mMm gwJmdmhr cmJcm Zmhr. _mÌ `m gd© Vmâ`m§Mr
_m{hVr EH$m `§ÌUoV Amcr hmoVr. Ma_dm{g`m§Mr `mZo EH$m R>amdrH$ ^mJmV Amcr H$s {Xem ~XcyZ cm§~
OmD$ cmJcr. IwX²X H°$ßQ>ZÀ`m `mZmMrhr {Xem ~Xccr. nwÝhm nwÝhm à`ËZ H$ê$Zhr Ë`m§Zm `e Amco
Zmhr. n¥ÏdrÀ`m V§Ìj_VoMm A§XmO MwH$cm H$m? Aer e§H$mhr Ë`m§Zm Amcr. n¥ÏdrMr g§ajU `§ÌUm
A{YH$ à~i Pmcr. `mZm§Zm {eaH$md H$am`cmM _‚mmd Ho$cm OmV hmoVm. eodQ>r H°$ßQ>ZÀ`m `mZmÀ`m
nS>Úmda Ë`m§À`mM ^mfoV EH$ g§Xeo PiH$cm, "H°$ßQ>Z, AmVm ho à`ËZ nwaVo ! AmcmV Vgo naV Om. hm
J«h BVam§À`m dgmhVrgmR>r Zmhr.''
{dgmì`m eVH$mVë`m eodQ>À`m XeH$mV gwê$ Pmcocr _m{hVr `wJmMr H«$m§Vr 2072 gmcr Hw$R>ë`m
Hw$R>o Jocr hmoVr. BcoŠQ´>m°{ZŠgcm _mJo gmê$Z Ë`mMr OmJm \$moQ>m°{ZŠgZo KoVcr hmoVr. BcoŠQ´>m°ZEodOr
àH$memMo H$U "\$moQ>m°Z' BH$Sy>Z {VH$S>o dmQ>oc Ë`m doS>çmdmH$S>çm _mJm©Zo nmR>dÊ`mMr Am{U Ë`m§Mm
Cn`moJ H$ê$Z _m{hVrMo AmXmZ-àXmZ H$aUmar CnH$aUo aMÊ`mMr {H$_`m gmÜ` Pmcr hmoVr. Á`m gwna
H§$ß`yQ>aMm dmna H$aÊ`mda Joë`m eVH$mV A_o[aHo$Zo ~§Xr KmVcr hmoVr. VodT>çm àJVrMo g§JUH$ AmVm
chmZ _wcm§À`m IoiÊ`mV {XgV hmoVo. OrZm°_ àmoOoŠQ> A{YH$ `eñdr Pmë`m_wio _mZdmMo Am`wî`hr
XrK© Pmco hmoVo. eVm`wfr hmoUo {VVHo$ AdKS> am{hco ZìhVo.
n A^`maÊ`mVrc ^m§S>Imoa qghmMr JmoîQ>
`m H$mX§~arVrc AO`-{dO` `m Owù`m _wcm§Mo nUOmo~m 95 dfmªMo Va nUOr 92 dfm©À`m
hmoË`m. Ë`m§Mo AmOmo~m-AmOr gÎmarV Agco Var AOyZ [aQ>m`a Pmco ZìhVo. AO`-{dO`À`m H$mimV
Ka~gë`m emim hmoË`m. \$moQ>m°{ZH$ døm§Mm O_mZm hmoVm. {WEQ>a g§H$ënZm _moS>rV OmD$Z hdm Vmo
{MÌnQ> KamVë`m q^Vrda nhm`Mr gmo` hmoVr. coIZ-dmMZmMr à{H«$`mhr aÔ~mXc Pmcr hmoVr. na§Vw
JmoîQ>r gm§JÊ`m-EoH$Ê`mMr nÕV gwê$M hmoVr. _w§~B©gma»`m ehamV amhUmè`m nUOmo~m§Zr AO`-
155
{dO`À`m AmJ«hmZwgma {dgmì`m eVH$mVcr JmoîQ> gm§{JVcr. ""IaoVa n¥ÏdrdaMr O§Jcg§nÎmr,
àmUrg¥îQ>r g§nÝZ hmoVr na§Vw _mZdmZoM O§Jcmda AmH«$_U Ho$co. O§JcmVrc àmÊ`mdahr AmH«$_U
Ho$co. hÎmrMo XmV, J|S>çmMo qeJ, dmKmMr H$mVS>r, {dHy$Z _mZd n¡gm {_idy cmJcm. n[aUm_r
O§JcmVrc àmUr g§nwîQ>mV `oD$ cmJco. _J àmÊ`m§Zm dmMdÊ`mgmR>r åhUyZ A^`maÊ`o ApñVËdmV
Amcr. AemM EH$m A^`maÊ`mV _r dZajH$ åhUyZ H$m_ H$aV hmoVmo. nwT>o EH$m qg{hUrcm éñVw_
Am{U O_eoX Aer {nëcr Pmcr. Vr nwTo _moR>r Pmcr Am{U EH$_oH$m~amo~a ^m§Sy> cmJcr. Ë`m§Zr
XmoZ Q>moù`mM V`ma Ho$ë`m. AmVm Vo Q>moù`m-Q>moù`m§Zr ^m§S>m`cm cmJco. EH$Xm Sw>H$amÀ`m
{eH$mardê$Z éñVw_ Am{U O_eoXÀ`m Q>moirV Mm§JcoM ^m§S>U Pmco. gJioM Km`mi hmoD$Z nS>co.
Ë`m§Zm Amåhr ~oewÕ H$ê$Z `mo½` Vmo Am¡fYmonMma H$ê$Z doJdoJù`m O§JcmV gmoS>c§ Am{U
A^`maÊ`mV em§VVm Zm§Xy cmJcr. åhUOo A^`maÊ`mMr em§VVm ^§J H$aÊ`mV éñVy_ Am{U O_eoXM
H$maUr^yV hmoVo. Ogm OZmdam§Zm ~mhoê$Z _mUgm§Mm CnÐd hmoD$ eH$Vmo Vgm ¹${MVàg§Jr AmVyZ
EH$_oH$m§H$Sy>Z hmoD$ eH$Vmo ho Amåhmcm Ë`m JmoîQ>rZ§ {eH$dc§.''
AmOmo~m§Zr gm§{JVcocr hr JmoîQ> nwT>o KS>Umè`m _hm^`§H$a KS>m_moS>tMr gyMZm Amho. coIH$mZo
Om{Udnyd©H$ `m A^`maÊ`mVrc qghmÀ`m g§Kfm©dê$Z _mZdr g§Kfm©Mr Am{U n¥ÏdrÀ`m ApñVËdmMr
OmUrd H$ê$Z {Xcr Amho. `m énH$mZo dmMH$m§Mo Hw$Vwhc dmT>V OmVo.
n AÊdñÌYmar Xoe Am{U n¥ÏdrdaMr Aem§VVm
_mZdmZo {dkmZmÀ`m ghmæ`mZo àM§S> àJVr KS>dZy AmUcr Var Vmo gwIr g_mYmZr Zmhr. AñdñWVoZo
Ë`mcm J«mgco Amho. H$maU hoM {dkmZV§ÌkmZ Ë`mcm KmVH$ R>ê$ cmJco Amho. {dgmì`m eVH$mV
emñÌkm§Zr AUw~m±~Mr {Z{_©Vr Ho$cr. eVH$mnydu AUwñ\$moQ> KS>dUmè`m amîQ´>m§Mr g§»`m Mma hmoVr.
A_o[aH$m, a{e`m, B§½c§S> Am{U \«$mÝg. nwT>o Ë`mV Mm`ZmMr ^a nS>cr. eVH$ g§nno `ªV Ë`mV ^maV Am{U
nm{H$ñVmZ gm_rc Pmco. AmO Vr g§»`m {dgmda nmohMcr Amho. AmnAmnë`m g§ajUmgmR>r-
àVrhëë`mgmR>r OUy gmaoM Xoe AÊdó gÁO Pmco AmhoV. gd©ÌM Aem§VVm. Aem n[apñWVrV ^maV
Am{U nm{H$ñVmZMo OwZoM XwIUo ~imdV Mmcco Amho. nm{H$ñVmZH$Sy>Z AmpÊdH$ hëcm PmcmM Va
^maVmZo Ë`mMr nydV© `mar H$ê$Z R>do cr hmoVr. _w~§ B©gma»`m _hmZJam_Ü`o àË`oH$ B_maVrcm ~§H$adOm EH$
ViKa AgUo Amdí`H$ hmoVo. nÝZmg _rQ>a ImocrÀ`m ViKamV _mUgm§Zm Vm~S>Vmo~ KoD$Z OmÊ`mgmR>r
àË`oH$ âc°Q>gmR>r eyQ>Mr `moOZm hmoVr. gm`aZ dmOcm H$s àË`oH$mZo nmM {_{ZQ>mV nmoMUo Amdí`H$
hmoVo. _{hÝ`mVyZ h_Img EH$Xm gm`aZ dmOdyZ g§ajU ImVo "B_O©Ýgr {S´>c' KoV Ago.
n _w§~B©Vrc B_O©Ýgr S´>rc
_w~§ B©_Yrc B_O©Ýgr {S´>c_Ü`o cmoH$m§g_moa ~mocVmZm cîH$ar A{YH$mar {dH«$_m{XË` e_m© åhUmco,
""hëë`mnmgyZ ~Mmd H$am`Mr `§ÌUm {d{dY_mJu AgVo ho gm§Jm`cm ZH$moM. eÌyMo AS²>S>o ZîQ> H$aUo
hm EH$ Cnm`. eÌyM§ AñÌ Amnë`m {XeoZo `oV Agë`mg Ë`mcm AmYrM, dmQ>oVM ZîQ> H$aU§ hm Xwgam
156
_mJ©. XwX£dmZo Amnë`mda hëcm PmcmM Va eoamggìdmeoa Agm à{Vhëcm H$aU§ hm {Vgam Cnm`,
Am{U Am_OZVoM§ ajU H$aU§ hm Mm¡Wm! åhUyZ ho ~§H$a. gd© ZmJ[aH$m§Mr gmo` ~§H$a_Ü`o Ho$cocr
Amho. àË`oH$ ~§H$a_Ü`o ghm _{hZo nwaoc EdT>r ImÚgm_wJ«r Jmoim H$ê$Z R>odU§ Amdí`H$ Amho. `wÕ
Pmc§M Va ghm _{hZo ~§H$a_Ü`o ahm`Mr V`mar R>odm. gwajm_mnH$ `§Ìm§Zr da `oU§ gwa{jV Amho Ago
gm§{JVco VaM da `m. Vw_Mr gwajm hmM {gpìhc {S>\o$ÝgMm hoVy Amho.''
cmoH$m§Mo à~moYZ H$aÊ`mgmR>r Ë`m§Zr {MÌ\$sVrVyZ _w§~B©Mm B{VhmgM CcJSy>Z XmIdcm. 2000
gmcMr _w~§ B© Am{U 2002 gmcMr _w~§ B© `mV O_rZ-Añ_mZMm \$aH$ Amho. AmVm n§Yam _Oë`mImcr
B_maVr gmnS>Uma ZmhrV. gaH$maZo _w§~B©nmgyZ cm§~ dgmhVr dgdë`mZo PmonS>nÅ>r Zm{her Pmcocr.
_mUgo Ka~gë`m H$m_ H$aV Agë`mZo _w§~B©V `oUmè`m§Mr g§»`mhr H$_r Pmcocr. AmH$ñ_rH$ hëcm
PmcmM Va ñ\$moQ>mVyZ {Z_m©U Pmcoë`m YŠH$mchar Hw$R>n`ªV nmohmoMVrc, H$m` H$m` KS>oc `m§Mr
AmH$S>do marghrV _m{hVr Am{U àË`j {M{ÌH$aU. cmoH$m§Zr {Z_m©U hmoUmè`m g_ñ`m§Mr eŠ`Vmo H$miOr
¿`mdr åhUyZ Ho$cocm hm AÅ>mhmg.
B_O©Ýgr S´´>rc g§në`mda AO` nUOmo~m§Zm åhUmcm,
""Ia§M H$m Ago _mWo{\$ê$ cmoH$ AgVmV... CJmMM BVŠ`m cmoH$m§Zm Icmg H$aUmao?''
""g_mOmV ^m§S>Hw$Xi, _mWo{\$ê$ cmoH$ Zoh_rM hmoVo Am{U AgVmV. \$aH$ BVH$mM H$s, AmVm
Ë`m§À`mH$S>o Aer gmYZ§ AmhoV H$s Á`m§Ûmao Vo nwîH$i Zme H$ê$ eH$VmV. nydu Aer gmYZ§ ZìhVr.''
nUOmo~m åhUmco.
""nU Vwåhr Og§ Ë`m ^m§S>Hw$Xi qghmZm H$m~yV AmUc§V Vg§ Amnë`m _mUgm§Vë`m ^m§S>Hw$Xi
cmoH$m§Zm H$m~yV AmUm`M§ Hw$Ur? Zmhr Va qghmgmaIo AmnU Amncm Zme H$ê$Z ~gy.'' {dO`
åhUmcm.
""Vg§ H$am`Mr JaO Amho Iar.... nU H$moU H$aUma hm àíZ Amho !'' AmOmo~m CÎmaco.
n A^`maÊ`mMo g§ajH$ H$aQ>H$ Am{U X_ZH$
n¥Ïdr hm J«h naJ«hdm{g`m§Mm à`moJmMm {df` hmoVm. _mZdmnojm {H$VrVar nQ>rZo Ë`m§Zr àJVr Ho$cr
hmoVr. n¥Ïdr ho Ë`m§Mo A^`maÊ` hmoVo. _mZdmghrV gd© àmUrg¥îQ>rMo g§ajU H$aUo ho Ë`m§Mo _hÎdmMo
C{ÔîQ> hmoVo. _mZdmÀ`m ZH$iV cmImo dfm©nmgyZ Vo n¥Ïdrdarc {dH$grV hmoUmè`m Ordg¥îQ>rMo {ZarjU
H$aV Amco hmoV.o na§Vw _mZdmcm Ë`m§Mm nÎmmhr ZìhVm. O|ìhm Ma_dm{g`m§Zr n¥Ïdrda dgmhV H$aÊ`mMm
_Zgw~m AmIcm Am{U n¥Ïdrda AmH«$_U H$am`cm `mZo KoD$Z Amco V|ìhm Ë`m§À`m `mZm§Zm `m {ZarjH$m§ZrM
{nQ>miyZ cmdco. `m {Z[ajH$mn¡H$s H$aQ>H$ Am{U X_ZH$ ho XmoZ hþfma naJ«hdmgr hmoVo. Ë`m§Zr n¥ÏdrMm
Am{U _mZdr OrdZmMm gImoc Aä`mg Ho$cm hmoVm. Ë`m XmoKm§À`m g§dmXmVyZ _mZdr OrdZm{df`rMm
Ë`m§Mm Ñ{îQ>H$moZ ñnîQ> hmoVmo.
157
"kmZ åhUOo H$m`? {Zìdi _m{hVrMm gmR>m? H$s OrdZmcm _mJ©Xe©H$ R>aUmar VÎd§?EH$
_m{hVr Va Xwga§ ehmUnU. XmoÝhtMr ~oarO åhUOo kmZ. dmT>Ë`m _m{hVr_wi§ ehmUnU dmT>V§ H$m?
_m{hVr nMdÊ`mM§ ehmUnU Odi Zgc§ Va nñVmdm`cm hmoV§. hm _mZdo{Vhmg Amho. hmo_aM§
B{c`S> qH$dm ì`mgmM§ _hm^maV Ë`mV Oo gm§{JVc§ Amho VoM AmO n¥Ïdrda KS>V§ Amho. ^maVr`
`wÕmV M_H$coco XmoZ dra H$U© Am{U AOw©Z `m§Zr àM§S> _ohZV KoD$Z {Xì` Aņ̃ g§nmXZ Ho$cr.
nU Vo Á`m g_mOmMo KQ>H$ hmoVo, Á`m dmVmdaUmV am{hco Ë`m§_Ü`o `wÕ Q>mim`Mo ehmUnU ZìhVo.
`wÕmV _hmZme hmoUma ho _m{hV AgyZhr AIoa `wÕ Pmc§M.''
n Ho$ìhm `oUma _mZdmcm ehmUnU ?
""_mZdmZo àM§S> _ohZVrZo àmßV Ho$coë`m {Xì`mñÌm§M H$m`? hm àíZ AmOhr CnpñWV hmoVmo.
Ë`mH$mir g_mOH§$Q>H$ ZìhVo H$m? Ë`m§À`mgmR>r Vr Aņ̃ dmnacr AgVr Var Mmcc§ AgV§. qH$dm
A½Zr, dmam, nmD$g `m AñÌm§Mm Cn`moJ {dYm`H$ H$m`m©gmR>r-COm© CËnÝZ H$aÊ`mgmR>r, eoVrgmR>r
qH$dm _ê$^y_rV nmUr {_idÊ`mgmR>r H$aVm Amcm AgVm. AmO n¥ÏdrdaM§ OrdZ Am{U _hm^maVmVc§
dU©Z `mV IynM gmå` Amho. AmO 2072 gmc gwê$ Amho. n¥Ïdrda _m{hVrMm gmR>m A_mn Amho, AZ
{Xdg|{Xdg Vmo dmT>Vmo Amho. nU _mZd g_whmÀ`m ehmUnUmV ^a nS>cr Amho H$m? Á`m§À`m~Ôc
_hm^maV {c{hc§ Joc§ Vo ^maVr` CnI§S>mVco Xoe Amncm AÊdñÌm§Mm gmR>m dmT>dV Mmcco AmhoV.
Ë`m§Zm gm_«mÁ`dmXmnmgyZ ñdmV§Í` {_iyZ 125 df} Pmcr Varhr Ë`m§Zm ehmUnU gyMV Zmhr. n¥ÏdrH$S>o
EH$ amîQ´> EH$ dgmhV åhUyZ Ë`m§Zr nhm`cm nm{hOo na§Vw nyduÀ`m g§Hw${MV ÑîQ>rZoM Vo dmdaV AmhoV.
AWm©V ^maVr` CnI§S>mcmM Xmof XoVm `oUma Zmhr. OJmVrc ~hþVoH$ amîQ´>m§Zr àM§S> AÊdñÌmMm
gmR>m H$ê$Z R>odcm Amho. eÌycm Zm_moha_ H$aÊ`mgmR>r OodT>r AÊdņ̃ hdrV Ë`mÀ`mnojm hOmanQ>tZr
gmR>m H$ê$Z ~gcr AmhoV hr amîQ´>§. EImÚm _mWo{\$ê$À`m hmVr Oa EImX§ AñÌ nS>c§ Va H$m` hmoB©c.
n¥ÏdrÀ`m {R>H$è`mM. _mZdmM§ H$mhr ~m~VrV ehmUnU nwT>§ Amc§ Amho. n¥ÏdrdaÀ`m àXyfUmda _mV
Ho$cr. AmoPmoZM§ {N>Ð ~wOdc§ Joc.§ dZamB©Mr nwÝhm ^a^amQ> hmoV`o . cmoH$g§»`m {Z`§ÌUmV AmUcr Jocr.
øm H$mhr ZJÊ` ~m~r ZmhrV na§Vw AÊdñÌm§~m~VrV _mÌ AOyZ Vg§ KS>c§ Zmhr. \$ma H$miOr dmQ>Vo`
n¥ÏdrMr. _mZdmcm ehmUnU `oÊ`mV AOyZ g~yarMr JaO Amho. EdT>çmV hñVjon H$am`cm ZH$mo.''
H$aQ>H$ Am{U X_ZH$m_Yrc g§dmX åhUOo coIH$mMo n¥Ïdr Am{U _mZdr OrdZm{df`rMo g_J« qMVZ
Amho.
n 2072 : ^maV-nmH$Mm g§Kf© H$m`_
2072 _Yrc OJmV Am{U e§^a dfm©ndy uÀ`m OJmV ~amM \$aH$ hmoVm. 2072 _Ü`o 1972 à_mUo
erV `wÕ ZìhVo; nU _`m©{XV ñdê$nmÀ`m ^m§S>UmMr g§»`m dmT>cr hmoVr. Amer`m I§S>mV VrZ {R>H$mUr,
Am°ñQ´>o{c`mV EH$, `wamonmV XmoZ, A_o[aHo$V CÎmaoV EH$ Va X{jUoV VrZ Am{U Am{\«$Ho$V Vã~c Mma
{R>H$mUr VUmdnyU© n[apñWVr hmoVr. `m_mJo Y_©, d§e, Eo{Vhm{gH$ na§nam, Am{W©H$ n[apñWVr dJ¡ao H$maUo
158
hmoVr. _mZdr g_OyVXmanUm {déÕ _mZdr hQ²>Q> `mV AIoa H$moU qOH$Uma hm àíZ hmoVm.
XrK©H$mimnmgyZ MmcV Amcoco dmX H$mimÀ`m nS>ÚmV {dcrZ hmoÊ`mEodOr Vo dmT>VM hmoVo.
nm{H$ñVmZÀ`m Z¡F$Ë` ^mJmV EH$ {dcjU H$Q> {eOV hmoVm. Ë`m_mJo, AdmT>ì` n¡gm hmoVm.
_w~cH$ Ym{_©H$ CÝ_mX hmoVm, C{ÔîQ>mgmR>r ñdV…Mo àmU VwÀN> _mZUmao _Zwî`~i hmoVo. Odi àM§S>
eñÌgmR>m hmoVm. nU V`marV AOyZ EH$ _hÎdmMr CUrd hmoVr, Or AmVm cdH$aM nyU© hmoUma
hmoVr. {VWoM H$Q>mMr eodQ>Mr COiUr gwê$ hmoVr.
14 Am°JñQ> 2072, nm{H$ñVmZÀ`m ñdmV§Í`mcm gìdmeo df} nyU© Pmë`mMm dmT>{Xdg.
Bñcm_m~mXhÿZ nm{H$ñVmZMo amîQ´>nVr {_`m° ZwamZr OZVocm CÔoeyZ Img ^mfU H$aUma hmoVo.
`wamon_Ü`o EH$_oH$mMr eÌy Agcocr amîQ´>o EH$Ì Amcr. "`wamo{n`Z H$å`w{ZQ>r' øm ZmdmImcr Ë`m§Zr
Amncr ZmUr "`wamo'_Ü`o g_m{dîQ> Ho$cr. EH$ nmgnmoQ>© ñdrH$macm. Ë`mnmR>monmR> nyd© Am{e`mVco
chmZ Xoe AemM àH$mao EH$Ì Amco. H$mo[a`mnmgyZ qgJmnyan`ªV EH$ ~mOmanoR> ApñVËdmV Amcr.
^maVr` CnI§S>mVgwÕm 2072 n`ªV EH$ ~mOmanoR> Zm§Xy cmJcr. H$moc§~mo, T>mH$m, H$mR>_m§Sy>, {Xëcr,
Bñcm_m~mX `mgma»`m ehamV EH$ ^md, EH$ ZmUo, EH$ _mc ho VÎd gmH$ma Pmco hmoVo. ^maV,
nm{H$ñVmZ, ~m§JcmXoe d lrc§H$m `m§Mr g§`wŠV {H«$Ho$Q> Q>r_ ApñVËdmV `oD$Z Vr AqOŠ` R>acr
hmoVr. na§Vw `m XoemV EH$ nmgnmoQ>© hr pñWVr A§_cmV Amcr ZìhVr. H$maU Ë`m_mJo AOyZhr
Eo{Vhm{gH$ {VT>m hmoVm. Amnco ApñVËd doJio hmoVo Vo AOyZ VgoM Amho ho nm{H$ñVmZcm XmIdm`Mo
hmoVo. Am{W©H$ _ycVÎddmXr H$Yr gm_mÝ` _mUgmcm Va H$Yr amOH$maÊ`m§Zm cj H$aV AgV. ^maV
d nm{H$ñVmZ `m XmoÝhr Xoem§Zr Amnco AÊdñÌ H$m`©H«$_ MmcyM R>odco hmoVo. Aem nmœ©^y_rda
amîQ´>nVr ZwamUr H$moUVr KmofUm H$aUma `mH$S>o gmè`m OJmMo cj cmJco hmoVo.
n amîQ´>mÜ`j ZwamUtMo ^mfU Am{U {K`mgw{ÔZMm AÊdñÌmda Vm~m
14 Am°JñQ>À`m _Ü`amÌr Bñcm_m~mX_YyZ Vo amîQ´>mcm CÔoeyZ ~mocV hmoVo. Iao Va ZwamUr
gm¡å` ì`{ŠV_Îd Agcoco CXy©Vco ZmdmOcoco em`a, nU amOH$maUmV _wacoco. Ë`m§Mr à{VîR>m
OmJVrH$ hmoVr. g§`wŠV amîQ´>g§KmV nm{H$ñVmZMo à{V{ZYr åhUyZ Ë`m§Mm R>gm C_Q>cm hmoVm. amîQ´>nVr
nXr Vo {~Z{damoY {ZdS>co Joco hmoVo. àma§^r Ë`m§Zr ^mfUm_Ü`o ñdmV§Í`mMr COiUr Ho$cr. gìdmeo
dfm©À`m ^maV-nm{H$ñVmZÀ`m VUmdnyU© g§~§YmMr MMm© Ho$cr Am{U Vo åhUmco, ""eoOmè`m§er
gcmo»`mMo g§~§Y AgmdoV Ago gd©M amÁ`H$V} åhUVmV. nU XwX£dmZo Ë`m§À`m AmemAmH$m§jm gmH$ma
hmoD$ eH$ë`m ZmhrV. _r AmO EH$ _hÎdmH$m§jr {ZU©` KoVcm Amho. ^maVmÀ`m n§VàYmZm§er _mP§
~mocU§hr Pmc§ Amho. _r KoUma Agcoë`m gm¡hmXm©À`m {ZU©`mcm VgmM à{VgmX CÚm Ë`m§À`m
ñdmV§Í`{XZr cmc {H$ëë`mdê$Z XoÊ`mM§ Ë`m§Zr _mÝ` Ho$c§ Amho.... åhUyZ AmO `m _hÎdmÀ`m {XZr
_r Ag§ \$_m©Z H$mT>Vmo H$s,....''
dmŠ` nyU© hmoÊ`mÀ`m AmYrM amîQ´>nVr OmJÀ`m OmJr H$mogico. Vo WamaZmQ>ç nm{H$ñVmZgh
159
OJ^a {Q>ìhrda {Xgco. amîQ´´>nVtÀ`m A§JajH$mZoM Ë`m§À`mda hëcm Ho$cm hmoVm. Ë`mcm ~mOycm
gmê$Z EH$ amH$Q> ì`ŠVr nS>Úmda Amcr Am{U cmoH$m§Zm åhUmcr, ""AmO BW§ EH$ _hËdmH$m§jr
Zìho Va _yI©nUmMm {ZU©` Omhra hmoUma hmoVm. Amncr gd© AÊdņ̃ ZmH$m_ H$aÊ`mMm. Amncr
AÊdñÌ ZmH$m_ Pmcr AmhoV ho H$iVmM ^maV Amncr Aņ̃ Am_À`mda S>mJVrc. hr Agcr
EH$V\$s© gm¡hmXm©Mr ^mdZm Amnë`mcm nadS>Umar Zmhr. Amåhr XoemVë`m gd© A{Vgwa{jV
AÊdñÌm§À`m gmR>çmda Vm~m {_idcm Amho. ^maVmÀ`m n§VàYmZm§H$S>o Amåhr Am_À`m _mJÊ`m
ømM jUmcm nmR>dë`m AmhoV. Ë`m Mmodrg Vmgm§À`m AmV _mÝ` Pmë`m ZmhrV Va ^maVmÀ`m à_wI
Xhm ehamda AÊdñÌm§Mm _mam hmoB©c.''
H$Å>a Bñcm_r g§KQ>ZoMm A{VaoH$s {K`mgwÔrZZo nm{H$ñVmZda Am{U AÊdñÌm§da Vm~m {_idcm
hmoVm. {K`mgw{ÔZ A{VaoŠ`m§Vcm _moñQ> dm±Q>oS> A{VaoH$s hmoVm. ^maV, nm{H$ñVmZ XmoKm§À`mhr Vwé§JmVyZ Vmo
nimcm hmoVm. BVa Xoem§Zmhr Vmo hdm hmoVm.
n {K`mgwÔrZ~amo~a ^maVmÀ`m dmQ>mKmQ>r
^maVmÀ`m n§VàYmZm§À`m Zdr {XëcrVrc {ZdmgñWmZr amîQ´>r` gwajm_§S>imMr VmVS>rMr ~¡R>H$
^acr. AmnU à{Vhëcm qH$dm AmJmD$ hëcm H$ê$ eH$Vmo H$m `m{df`mda Ic Pmcm. "nU
ZmJmgmH$sZ§VaMm n{hcm {Z`mo{OV hëcm H$am`Mm ~hþ_mZ em§VrMm nmR> XoUmè`m _hmË_m Jm§YtÀ`m
^maVmcm {_imdm hm _moR>m X¡dXw{d©cmg åhUm`Mm.' Ago n§VàYmZm§Mo _V hmoV.o ""AmnU Aer n[apñWVr
KS>dyZ AmUy eH$Vmo H$s Vo n{hcm hëcm H$aVrc Omo \w$gH$m R>aoc. _J AmnU MmoI O~m~ Úm`cm
_moH$io.'' Ago ÌrXc à_wI OZac nmÌm|Mo _V hmoV.o nU Am§VaamîQ´>r` _wËgÔr Agcoco H¥$nmcqgh e_m©
`m§Mo _V nS>V,o "{K`mgwXX² rZcm dmQ>mKmQ>rV JwV§ dyZ R>do m`Mo. dmQ>mKmQ>rV {Xa§JmB© Pmcr H$s n{hcm Omoa,
n{hc§ AdgmZ AmogaV§. dmQ>mKmQ>r gwê$ AgVmZm BVa amîQ´>m§À`m ghmæ`mZo {K`mgwX²XrZZ§ AÊdñÌm§da
{_idcocm Vm~m {eWrc H$aÊ`mV `e `oD$ eHo$c.'' eodQ>r H¥$nmcqghm§MmM n`m©` n§VàYmZm§Zr _mÝ`
Ho$cm.
H¥$nmcqgh e_m© Am{U {K`mgwXX² rZ EH$_oH$mg_moa dmQ>mKmQ>rcm ~gco. AWm©V H¥$nmcqgh {XëcrV
Va {K`mgwXX² rZ Bñcm_m~mXoV AÜ`jm§À`m IwMuVyZ ~mocV hmoV.o H¥$nmcqghmZr {K`mgwXX² rZÀ`m n{hë`m
VrZ _mJÊ`m ^maVmcm _mÝ` Agë`mMo gm§{JVco. {K`mgwX²XrZÀ`m Mohè`mda AmZ§X PiH$cm. Ë`mcm
_yS>_Ü`o KoV åhUmco, "Amåhr VrZ _mJÊ`m _mÝ` Ho$ë`m Va Ë`mCcQ> Vwåhr Cacoë`m _mJÊ`m gmoS>y Z Úm.'
nU {deofH$ê$Z gmVdr _mJUr _mÝ` PmcrM nm{hOo hm {K`mgwX²XrZMm hQ²>Q>. g§nyU© H$mí_ra Oå_y-
cS>mIgh nm{H$ñVmZÀ`m Vmã`mV Úm`Mm. gìdmeo df} H$mí_raMm cT>m Mmcy R>odÊ`mV nm{H$ñVmZcm
Amcoë`m IMm©Mr gì`mO ^anmB© H$am`Mr! Hw$R>cmhr AmË_gÝ_mZ Agcocm Xoe Aer _mJUr _mÝ`
H$aUma Zmhr. n{hcr _mJUr-Vwé§JmVco A{VaoH$s ^maVmZo gmoSy>Z Úm`Mo. Xwgar-^maVmZo g§ajU IMm©V

160
60 Q>ŠHo$ H$nmV H$am`Mr. {Vgar - nm{H$ñVmZda n{hcm hëcm Z H$aÊ`mMr ½dmhr Úmdr. "nU
gmVdr _mJUr _mÝ` H$aU§ H$R>rU H$maU ^maVmcm cmoH$g^oV d amÁ`g^oV nadmZJr ¿`mdr cmJoc.
Ë`mgmR>r AdYr hdm.' Ago H¥$nmcqgh gm§JVmV. {K`mgwX²XrZ Ë`mcm H$~yc hmoVmo. Amncr _wXV
Mmodrgdê$Z AÇ>oMmirg Vmgm§da ZoVmo. Am{U eodQ>Mr _mJUr _mÝ` Ho$crV Va Cacoë`m VrZ _mJÊ`m
gmoSy>Z XoÊ`mMo Vmo H$~yc H$aVmo.
n ^maVmMr à{Vhëë`mMr V`mar
H¥$nmc e_mªZm _m{hV hmoVo H$s {K`mgwX²XrZMr gmVdr _mJUr n§VàYmZ H$YrM _mÝ` H$aUma
ZmhrV. nU {_imcocr _wXVdmT> gËH$maUr cmdcr nm{hOo. Ë`m§Zr OZac nmÌm|Zm nmMmaU H$ê$Z
gm§{JVc§, ""{K`mgwX²XrZZo {Xcocr _wXVdmT> CÚm Xwnmar g§nVo. _r Vmon`ªV Ë`mcm dmQ>mKmQ>rV Jw§VdyZ
R>odrZ. Z§Va _r Vwåhmcm g§Ho$V {Xcm H$s Vwåhr Vw_Mr `moOZm A§_cmV AmUm`Mr. hr `moOZm AË`§V
JwßVnUo Pmcr nm{hOo. {K`mgwX²XrZMo hñVH$ Vw_À`mhr `§ÌUoV AgÊ`mMr eŠ`Vm Amho.''
Xwgè`m {Xder Xwnmar nmdUoMma dmOVm H¥$nmcOr nwÝhm {K`mgwX²XrZer dmQ>mKmQ>r H$am`cm
~gco. Vo åhUmco, ""_r nr.E_.Mr _§Owar _moR>çm H$îQ>mZ§ {_idcr. cmoH$g^oVhr JwßV MMm© Pmcr.
AmVm amÁ`g^m {VÀ`mda {dMma H$arc. Ë`mgmR>r AmUIr doi hdm.'' {K`mgwX²XrZZo {dMma H$ê$Z
AmZIr doi {Xcm. VodT>çmV {K`mgwX²XrZÀ`m hñVH$mZo EH$ {MR²>R>r AmUyZ {Xcr. Vr dmMVmZm
Ë`mMr M`m© nmcQ>cr, ""XJm~mO ! _cm ~mocÊ`mV Jw§VdyZ Vwåhr hëë`mMr `moOZm AmIcrV H$m`?
cmoH$g^m, amÁ`g^m `m§À`m ~¡R>H$mM Pmë`m ZmhrV Ag§ Vw_À`mM Am°{\$g_YZ§ H$ic§`, ho ~Q>Z
nhm e_m©Or! ho Vw_À`mg_moa Xm~yZ _r {Xëcrda AUwhëë`mMm AmXoe {Xcm Amho. Vwåhmcm \$ŠV
VrZ {_{ZQ>§M Cacr AmhoV OJm`cm.'
n AÊdñÌ gmR>o {ZH$m_r : g§`wŠV amîQ´>g§KmV MMm©
nwîH$i H$mcmdYrZ§Va ^maV-nmH$ `m XmoZ amîQ´>m§À`m _mJUrdê$Z g§`wŠV amîQ´>mMr ~¡R>H$
~mocdÊ`mMr doi Amcr hmoVr. XmoÝhr amîQ´>m§Mr AÊdņ̃ {ZH$m_r H$aÊ`mV Amcr hmoVr hr Ë`m§Mr
VH«$ma hmoVr. AUw`wÕmMm YmoH$m Q>icm Agcm Var H$moUË`m Var amîQ´>mMm `m_mJo hmV Amho. Ë`mgmR>r
CÀM V§ÌkmZ dmnaco Agco nm{hOo. EImÚm XoemÀ`m gmd©^m¡_ËdmV hñVjon qH$dm gaigai Ë`m
Xoemda AmH««$_U Agm `m H¥$VrMm AW© cmdVm `oB©c. AÜ`jm§Zr ^maV nm{H$ñVmZÀ`m amîQ´>à_wIm§Zm
Amnco {ZdoXZ gmXa H$am`cm gm§{JVco. XmoÝhr amîQ´>m§Mo AÊdñÌ gmR>o H$moUr ZîQ> Ho$co `m{df`r MMm©
Pmcr. "ho H$m_ AmnU Ho$co Zmhr. Vo Amnë`m Hw$dVr~mhoaMo Amho Ago gd©OU åhUmco. VodT>çmV
OmJ{VH$ AUweŠVr g§KQ>ZoMo AÜ`j S>m°. \«$m§P é§PoZ VoWo Amco Am{U AÜ`jm§À`m nadmZJrZo Vo
~mocy cmJco.
"{_Ìhmo, Vw_À`m {dMma{d{Z_`mV ì`Ë`` AmUë`m~X²Xc _r j_m _mJVmo. nU _cm {_imcocr
_m{hVr BVH$s Ii~iOZH$ Amho H$s Vr BW§ Vm~S>Vmo~ _m§S>Ê`mMr JaO Amho. AmO J«r{ZM _rZ Q>mB_
161
E_. E. ^mJ 2-_amR>r : "cmoH${à` gm{hË` Am{U {dkmZ gm{hË`' ...11
12.00 dmOVm OJmVco gd© AÊdñÌ gmR>o {ZH$m_r H$aÊ`mV Amco AmhoV. nU hr ~m~ H$er
CX²^dcr Vo AmVm gm§JVmo. AmVm WmoS>çmdoimnydr©M _cm _mÂ`m \$moQ>m°{ZH$ _ocda g§Xoe {_imcm.
dmMyZ XmIdÊ`mnojm _r Vmo q^Vrda àmoOoŠQ> H$aVmo.''
n naJ«hdm{g`m§Mm _mZdm§Zm {hVmMm g§Xoe
S>m°. \«$m±P `m§Zr naJ«hdm{g`m§Zr _mZdmcm nmR>dcocm g§Xoe g§`wŠV amîQ´> g§KmÀ`m gXñ`mg_moa
q^Vrda nS>Úmda àmoOoŠQ> Ho$cm.
""n¥Ïdrdmgr`m§Zmo,
Jocr ghm H$moQ>r df} Amåhr Vw_À`mda cj R>odyZ AmhmoV. Vwåhm§cm hm H$mcI§S> _moR>m dmQ>oc
nU Amåhmcm Zmhr. Amåhr XyaÀ`m EH$m Vmè`meoOmaMo a{hdmer AmhmoV. Am_Mr OS>UKS>U ~mhoê$Z
Vw_À`mgmaIr Agcr Var {dH$mgmÀ`m ~m~VrV Amåhr Vw_À`m nwîH$i nwT>o AmhmoV. EImXr Ordg¥îQ>r
H$er dmT>Vo, CËH«$m§V hmoVo, A{YH$m{YH$ H$m`©j_ hmoVo Vo nmhÊ`mgmR>r Amåhr àË`j à`moJ Ho$cm.
Ë`mgmR>r Vw_À`m n¥Ïdrcm {ZdS>co. BWo Amåhr ~rOmamonU Ho$co... Ë`mVyZ hiyhiy _mZdñdê$n H$go
CX²^dVo Vo Amåhm§cm nhm`Mo hmoV.o åhUyZM Va Amåhr ho Ordg¥îQ>rMo A^`maÊ` `moOco. BWo Vw_À`mda
\$ma _moR>r g§H$Q>o `oD$ Z`oV Aer `moOZm Ho$cr. H$mhr Cn`moJr, ehmUnUmÀ`m JmoîQ>r H$iVZH$iV
Vwåhmcm gwMdV Jocmo. nU àË`j hñVjon Q>micm. {ZgJm©Mr H$moS>r hiyhiy CcJS>V Vwåhr àJVrnWmda
H$go JocmV hohr Amåhr nm{hco. Vw_À`mH$Sy>Z ~aoM H$mhr {eH$m`cm {_imco.
Amåhr Ho$di XwéZ nmhV ZgyZ Vw_Mo g§ajH$hr AmhmoV. Agmhr EH$ àg§J `oD$Z Jocm H$s Xwgè`m
EH$m Ordg¥îQ>rZo Vw_À`mda AmH«$_U H$ê$Z n¥Ïdrda dgmhV ñWmnÊ`mMm Ë`m§Mm BamXm hmoVm. VodT>r
VmH$X Ë`m§À`mH$S>o hmoVr. Aemdoir Amåhr _Ü`o nSy>Z Ë`m§Zm naVdco. H$maU ho A^`maÊ` Amåhm§cm
A~m{YV R>odm`Mo hmoVo Am{U `mnwT>ohr R>odm`Mo Amho.
n n¥ÏdrMo H$ë`mU hoM Am_Mo Ü`o`
Amåhr Aem {ZîH$fm©àV `oD$Z nmoMcmoV H$s Aem naJ«hdmgr`m§nojm Vwåhmcm A{YH$ YmoH$m
ñdV…H$Sy>ZM Amho. Vwåhr AÊdñÌo ~ZdÊ`mV Va~oO PmcmV; nU ho chmZ _wcmÀ`m hmVr YmaXma gwar
XoÊ`mgmaIo Amho. H$maU chmZ _wcm§gmaIo Vwåhr AOyZ An[anŠd AmhmV. Vem _mZdr B{VhmgmV
chmZ-_moR>çm cT>m`m Pmë`m nU Ë`m§V g§nU y © _mZdOmV Icmg H$am`Mr eŠVr ZìhVr. AÊdñÌm§Zr Vr
{Xcr. AmVm Oa AUw`wÕ Pmco AgVo Va Am_Mm hm à`moJ BWoM g§ncm AgVm. åhUyZ Amåhr
n¥ÏdrdaMr gd© AÊdñÌo ZîQ> Ho$crV. Amåhr {ZH$m_r Ho$cocr AÊdñÌo nwZOu{dV H$am`À`m \§$XmV nSy>
ZH$m. Vmo {ZîH$maU doi, D$Om©, n¡gm `m§Mm Anì`` R>aoc. H$maU Amåhr Vr nwÝhm {ZH$m_r H$ê$.
Ë`mEodOr `m VrZhr JmoîQ>r {dYm`H$ H$m`m©gmR>r dmnam. Vwåhr `mo½` _mJm©Zo JocmV Va n¥ÏdrMo Z§XZdZ
H$amc.
162
eodQ>r Amåhr H$moU? Hw$R>co? øm àíZm§Mr CÎmao Vwåhmcm n[anŠdVm Amë`mda AmnmoAmn
{_iVrc. Amåhr n¥Ïdrdê$Z Vw_À`mda cj R>odyZ AmhmoV. Amåhmcm emoYm`cm OmD$ ZH$m... Amåhr
gmnS>Uma Zmhr. EdT>r _mÌ ImÌr ~miJm H$s Amåhr Hw$R>ohr Agcmo Var Vw_Mo H$ë`mU hoM Am_Mo
Ü`o` Amho.
2.5 "A^`maÊ`' H$mX§~arMr Ame`gyÌo
H$mX§~ar_Ü`o àXrK© ^m{fH$ AdH$me AgVmo. AZoH$ nmÌo, àg§J, KQ>Zm `m§Mm {dñV¥V nQ>
H$mX§~arV Amcocm AgVmo. Ame`gyÌmMo {d{dY nXa Am{U Ë`mMm ^aKmognUm `m_wio H$mX§~arcm
EH$ OrdZmW© àmßV Pmcocm AgVmo. coIH$mcm A{^àoV Agcocm OrdZmW© åhUOo Ë`mÀ`m
gm{hË`H¥$VrMo Ame`gyÌ. OodT>r Ame`gyÌo OmñV VodT>r H$mX§~ar ^ŠH$_ hmoV AgVo. H$mX§~arMm
A{d^mÁ` ^mJ åhUyZ Ame`gyÌmH$S>o nhmdo cmJoc. H$Wo_Ü`o EH$M Ame`gyÌ AgVo na§Vw
H$mX§~ar_Ü`o AZoH$ Ame`gyÌo AgVmV. `m Ame`gyÌmdaM H$mX§~arMr aMZm hmoV AgVo. {d{dY
Ame`gyÌm§_YyZ coIH$ ì`ŠV hmoV AgVmo. Ë`mMm OrdZ Ñ{îQ>H$moZhr ì`ŠV hmoV AgVmo.
2.5.1 n¥Ïdr : naJ«hdm{g`m§Mo à`moJj_ A^`maÊ`
{dœmMr {Z{_©Vr H$emàH$mao Pmcr Agmdr Am{U n¥ÏdrgmaIrM Ordg¥îQ>r EImÚm J«hmda Agy
eHo$c H$m? `mMm emoY _mZd {H$Ë`oH$ dfm©nmgyZ KoV Amho. CS>Ë`m V~H$S>çm {df`r _mZdmcm Hw$Vwhc
AmhoM. AWm§J {dœgmJamV Xya Hw$R>ë`mVar J«hmda _mZdmgmaIo qH$dm _mZdmhÿZ A{YH$ àJV Agcocr
Ordg¥îQ>r Agoc `mda S>m°. O`§V ZmairH$am§Mm {dœmg Amho. Amnë`m ^modVmcÀ`m naJ«hm§da EH$ Var
àJV dm AàJV g¥îQ>r Agoc. Ë`m§Zr Amnë`m ApñVËdmMr OmUrd H$ê$Z {Xcr Zmhr qH$dm Amnë`mda
AmH«$_Uhr Ho$co Zmhr. g_Om, n¥Ïdrda AmH«$_U H$aÊ`mMr `m naJ«hdm{g`m§_Ü`o Vrd« AmoT> Zgcr Va?
Am{U Agohr Agy eHo$c H$s naJ«hm§darc `m àJV g§ñH¥$VtZm n¥Ïdrdarc g§ñH¥$Vr~m~V nyU© _m{hVr
Agoc nU `m g§ñH¥$Vrg _wirM YŠH$m Z cmdÊ`mMo ~hþYm Ë`m§Zr R>adco Agoc. `mcmM "àmUr
g§J«hmc` {gÕm§V' ZmdmZo AmoiIco OmVo. naJ«hm§darc Ord n¥Ïdrdarc Amnë`m OrdZmMo gVV
gyú_nUo {ZarjU H$aV AgyZ Z¡g{J©H$ n[apñWVrV `m Ordg¥îQ>rMm H$gm {dH$mg hmoVmo ho Ë`m§Zm
nhmd`mMo Amho, Ago hm {gÕm§V _m§S>Vmo. `m {gÕm§Vmda AmYm[aV hr "A^`maÊ`' H$mX§~ar Amho.
naJ«hdm{g`m§Zr n¥Ïdrcm "A^`maÊ`' ~ZdyZ Jocr ghm H$moQ>r df} Vo EImXr Ordg¥îQ>r H$er dmT>V,o
CËH«$m§V hmoVo, A{YH$m{YH$ H$m`©j_ hmoVo ho nhmÊ`mgmR>r Vo à`moJ H$aV AmhoV. Amnë`mcm ghm H$moQ>r
dfmªMm H$mcI§S> _moR>m dmQ>oc nU Ë`m§Zm Zmhr. Ë`m§Mr OS>UKS>U ~mhoê$Z _mZdmgmaIr Agcr Var
{dH$mgmÀ`m {eS>rV Vo _mZdmnojm nwîH$i nwT>o Jococo AmhoV. n¥Ïdr ho Ordg¥îQ>rMo A^`maÊ` H$aVmZm
_mZd d BVa àmÊ`m§Zm _moR>çm Z¡g{J©H$ AmnÎmr `oD$ Z`oV `mMr `moOZmhr Ë`m§Zr Ho$cr Amho. Xwgè`m EH$m
naJ«hdmgr `m§Mr ZOa n¥ÏdrH$S>o dicr. n¥Ïdrda dgmhV dg{dÊ`mMm Ë`m§Mm _Zgw~m hmoVm Ë`mdoir
Ë`m§Zm {nQ>miyZ cmdco. n¥ÏdrÀ`m g§ajH$mMr ^y{_H$mhr Ë`m§Zr ~Omdcr. _mZdmZo n`m©daUmMm Zme
163
Ho$cm, Z¡g{J©H$ g§H$Q>o AmoT>dyZ KoVcr. _mZd ñdmWu g§Hw${MV {dMmamZo nN>mS>cm. Ë`mcm gÎmoMr Zem
MT>cr. N>moQ>çm-_moR>çm cT>m`m Pmë`m. nU AÊdñÌm§À`m {Z{_©VrVyZ g~§Y _mZdOmVrcmM YmoH$m
CËnÝZ Pmcm. hr AÊdñÌo A{ddoH$s _mZgmÀ`m hmVr cmJcr. ^maV-nmH$ `m§À`m_Ü`o AUw`Õ w hmoÊ`mMm
YmoH$m g§^dcm Am{U naJ«hdm{g`m§Zr g§nUy © amîQ´>mH§ $S>rc AÊdñÌgmR>mM {ZH$m_r Ho$cm. hm A^`maÊ`mMm
à`moJ Ë`m§Zm BWoM g§ny Úm`Mm ZìhVm. _mZdmÀ`m H$ë`mUmgmR>r, n¥ÏdrÀ`m ajUmgmR>r _mZdmcm
{ddoH$mMo S>mog nmOyZ "dgwY¡d Hw$Qw>§~H$_²' hm OrdZ_§ÌM Ë`m§Zr {Xcm Amho.
2.5.2 {ZgJ© Am{U _mZdr ì`dhma `mVrc Û§Û
_mZdmMr A½ZrnmgyZ Vo AÊdñÌm§n`ªVMr àJVr hm WŠH$ H$aUmam _Zmoa§OH$ B{Vhmg Amho.
{ZgJ© Amnco ì`dhma Á`m {Z`_m§Zwgma am~dVmo Vo {Z`_ H$moUVo øm~Ôc _mZdmcm {Okmgm AgVo
Am{U Vr {Okmgm Ë`mcm ñdñW ~gy XoV Zmhr. AWm©V Z¡g{J©H$ ì`dhma Zoh_rM Mmcy AgVmV
Am{U _mZdr {Okmgm Am{XH$mcmnmgyZ Amho. na§Vw Ago H$mhr {ZdS>H$ àg§J AgVmV Ooìhm EImÚm
Z¡g{J©H$ KQ>ZoVyZ H$moUmVar à{V^md§Vmcm EImÚm ahñ`mMo AmH$cZ hmoVo. Vr KQ>Zm BVam§Zr,
gm_mÝ`OZm§Zr nydu AZoH$Xm nm{hcocr Agoc, nU Ë`mVyZ ~moY KoUmar EImXr ì`ŠVr {daimM
AgVo.
PmS>mdê$Z g\$aM§X Imcr nS>Uo hr EH$ gm_mÝ` KQ>Zm Amho. nU VrVyZ JwéËdmH$f©UmÀ`m
{Z`_m§n`ªV OmD$Z nmohMUmam EH$Q>m Ý`yQ>ZM {ZKmcm. Ë`mZo n¥ÏdrÀ`m IoMÊ`mMm g§~§Y n¥Ïdrdarc
gd©M dñVye § r Va OmoS>cmM {edm` M§Ð n¥Ïdr^modVr OdiOdi JmocmH$ma H$joV H$gm Am{U H$m {\$aVmo
`mMo {ZXmZ Ho$co. nwT>o hoM V§Ì J¥h gy`m©^modVr H$go Am{U H$m {\$aVmV `mMo J{UV _m§S>Ê`mV dmnaco.
Aem J{UVr CnX²ì`mnmVyZ Ë`mcm JwéËdmH$f©UmMm Z¡g{J©H$ {Z`_ gmnS>cm. Ooåg d°Q>cm AmB©Zo H$m_
{Xco hmoVo nmUr CH$im`cm R>odco Ë`mda cj R>odÊ`mMo. nmÊ`mÀ`m ^m§S>çmda PmH$U åhUyZ VmQ>cr
hmoVr. nmUr CH$im`cm cmJco Voìhm dm\o$Zo Omoa nH$Sy>Z Vo PmH$U CS>dZy cmdco. hr KQ>Zm àW_M KS>V
ZìhVr qH$dm àW_M nm{hcr OmV ZìhVr. nU dm\o$V eŠVr Amho Am{U {VMm Cn`moJ Amncr H$m_o
H$ê$Z KoÊ`mgmR>r hmoD$ eH$Vmo hr H$ënZm Ooåg d°Q>À`mM cjmV Amcr. Ooåg d°Q>À`m AZw^dmVyZ
`moJm`moJmZo Am¡Úmo{JH$ H«$m§Vrcm gwédmV Pmcr. {ZgJ© Am{U _mZd `m§À`mVrc gVV Mmcy AgUmè`m
Û§ÛmV _mZdmZo {_idcocm Vmo EH$ ñH$moA[a¨J nm°BQª > hmoVm. Ë`mZ§Va AZoH$ emoY cmJV Joc.o _mZdr OrdZ
àJV hmoV Joco. `m gdmªMo ^mZ H$ê$Z XoUo ZmairH$am§Zm AJË`mMo dmQ>Vo.
2.5.3 d¡km{ZH$ àJVrMo ^mZ
gd© àmÊ`m_Ü`o _mZdmMr CËH«$m§Vr hm Z¡g{J©H$ M_ËH$ma åhUmdm cmJoc. _mZdmMo JwhoV ahmUo,
{eH$ma H$ê$Z H$ÀMo _m§g ImUo Ë`mZ§Va A½ZrMm emoY JdgUo, nrH$mMm emoY-ZXrH$mR>r eoVr {nH$dUo,
Ka ~m§YyZ ahmUo, Hw$Qw>§~, g_mO H$ê$Z ahmUo, àmÊ`m§Mm Cn`moJ H$ê$Z KoUo hr n{hcr AdñWm åhUmdr
cmJoc. MmH$mMm emoY cmdyZ Ë`mZo ~¡cJmS>r {Z_m©U Ho$cr Ë`mZ§Va nwT>o Ý`yQ>ZZo dm\o$Mo B§{OZ ~Zdco
164
Am{U Am¡Úmo{JH$ H«$m§Vrcm gwédmV Pmcr. _mZd `§ÌmH$Sy>Z H$m_o H$ê$Z KoD$ cmJcm. `o-Om
H$aÊ`mgmR>r _moQ>mar ~Zdë`m, aoëdo-{d_mZ-OhmO `m_wio _mZdmMo OrdZ JVr_mZ Pmco. XyaÜdZrMm
emoY cmJcm Am{U Vmo Xwê$Z g§^mfU H$ê$ cmJcm. ho H$aV AgVmZm Am{X_ g§Kfm©Mr-
gÎmmg§nmXZmMr àoaUm ñdñW ~gy XoV ZìhVr. Ë`mVyZM ~§XyH$-Vmo\$ Vo AÊdñÌ Agm g§hmaH$
àdmghr KS>cm. OJmVrc AZoH$ XoemV AÊdñÌ ñnYm©M cmJcr. Anojonojmhr A{YH$ AÊdñÌm§Mo
gmR>o {Z_m©U PmcoV. _mZdmcmM Zìho Va g~§Y n¥ÏdrcmM YmoH$m g§^dy cmJcm. IaoVa _mZdmZo kmZ
{dkmZmVyZ _mZdr hrV S>moù`mg_moa R>odyZ dmQ>Mmc Ho$cr na§Vw Ë`mMm g§Hw${MV ñdmWm©gmR>r A{YH$
dmna hmoD$ cmJcm. "{Odmo Ordñ` OrdZ_²' ho VÎd _mJo nS>co. _mZdmMo ApñVËdM YmoŠ`mV `oD$
cmJco. _mZdmÀ`m An[anŠdnUmMo Xe©Z KSy> cmJco. _mZdmcm n[anŠdnUm H|$ìhm `oB©c Am{U
g~§Y dgw§Yaodarc àmUrg¥îQ>r JwÊ`mJmoqdXmZo H$er Zm§Xoc hm ZmairH$am§À`m qMVZmMm {df` `oWo
ì`ŠV Pmcm Amho. d¡km{ZH$ àJVrMo g_J« ^mZ _mZdm§Zm gVV Úm`Mo Amho. {dkmZ V§ÌkmZmMm
dmna {dÜd§gmgmR>r ZgyZ Vmo {dH$mgmgmR>r H$am`cm hdm AgoM Ë`m§Zm gy{MV H$am`Mo Amho.
2.5.4 n`m©daUmMm èhmg : qMVm Am{U qMVZ
_mZdmZo Am¡Úmo{JH$ H«$m§Vrcm gwédmV Ho$cr Ë`mnydu Ë`mMr gd© {H«$`mH$_} Z¡g{J©H$ ñdê$nmMr
hmoVr. `§ÌmMm emoY cmJcm Am{U ~hþVoH$ H$m_o Vmo `§ÌmH$adr H$ê$Z KoD$ cmJcm. CÚmoJm§Mr ^a^amQ>
Pmcr. ehao dmTy> cmJcr. ehamV {g_|Q> H$m±{H«$Q>Mr O§Jco {Z_m©U Pmcr. B_maVrgmR>r O§Jcg§nÎmr
Zm{hgr hmoV Mmccr. D$O}gmR>r H$moigm, I{ZOo n¥ÏdrÀ`m nmoQ>mVyZ Cngcr Jocr. H$maImÝ`m_wio,
aoëdo_wio YwamMo gm_«mÁ` {Z_m©U Pmco. Yya Am{U YwHo$ `m§À`m {_lUmZo V`ma Pmcocm "ñ_m°J', hr
qMVoMr ~m~ R>acr. Amnco ajU H$aUmao AmoPmoZMo H$dM ^oXco OmV Amho. ½cmo~c dm°{_ªJMo
_hm^`mZH$ g§H$Q> _mZdmg_moa {Z_m©U Pmco. {ZgJ©MH«$ ~Xcco. Adf©U, A{Vd¥îQ>r, dmXio `m_Ü`o
^a nS>cr. ho AgoM Mmcy am{hco Va _mZdmMo H$m`? hm J§^ra àíZ C^m am{hcm. à~moYZ,
OZOmJaU gwê$ Pmco. {dkmZgm{hË`mVyZ OZ_mZgmcm ^mZ AmUyZ XoUo, dmñVd n[apñWVr H$WZ
H$aUo Am{U g§^mì` YmoŠ`m§Mr gyMZm XoUo ho {dkmZ coIH$ Amnco H$V©ì` g_OVmV. _mZdr
g¥îQ>r~amo~aM BVa àmÊ`m§Mmhr AmnU {dMma Ho$cm nm{hOo. H$maU dmK-qghmÀ`m KQ>V Mmccoë`m
àOmVr hmhr qMVoMm {df` Amho. BVa àmÊ`m{edm` _mZdr OrdZ AYwao Amho. "~hþaËZm dgw§Yam'
Ago n¥ÏdrMo dU©Z Ho$co OmVo. hr aËZo H$odi gmoZo, {hao, _moVr `m§À`m ñdê$nmV ZgyZ Ordg¥îQ>rcm
nmofH$ Aem n`m©daUmÀ`m ê$nmV nm{hcr nm{hOoV. n`m©daUm{edm` _mUyg gwIr-g_mYmZr-AmZ§Xr
OrdZ OJy eH$Uma Zmhr. naJ«hdm{g`m§Zr n¥Ïdr ho EH$ "A^`maÊ`' `moOcoco Amho, Ë`mV _mZdmZo
cwS>~yS> H$aVm H$m_m Z`o, CcQ> Ë`mZo n¥ÏdrMo Z§XZdZ H$amdo hm g§XoeM `m H$mX§~arVyZ {Xcm Amho.
2.6 "A^`maÊ`' H$mX§~arVrc ì`{ŠV{MÌU
O`§V ZmairH$am§Zr "A^`maÊ`' H$mX§~arVyZ _mZdmÀ`m Am{U n¥ÏdrÀ`m ^{dVì`mMm àíZ
165
CnpñWV Ho$cm Amho. XmoÝhtMo ^{dVì` _mZdmÀ`mM hmVr AgyZhr _mUyg A{dMmamZo, A{ddoH$snUo
dV©Zì`dhma H$aVmo Amho. `m H$mX§~arMm H$mcnQ> ghm H$moQ>r dfmªMm Amho Am{U hr H$mX§~ar Ad¿`m
96 n¥îR>m§Mr Amho. {dñV¥V H$mcnQ>mVyZ _moOŠ`m Am{U Zo_Š`m ì`ŠVtMo {MÌU `m H$mX§~arV KS>co
Amho. n¥Ïdr d n¥Ïdr~mhoaÀ`m ì`{ŠV§Mo {MÌU `m_Ü`o `oVo. ì`ŠVr {Z{_Îm_mÌ AgyZ `oWo KQ>Zm-
àg§JZm coIH$mZo A{YH$ _hÎd {Xcoco Amho. H$mcn[aKmÀ`m _mZmZo `m H$mX§~arV AZoH$ ì`ŠVr
`oVmV. Ë`mVrc {ZdS>H$ ì`{ŠVaoIm nwT>rcà_mUo AmhoV.
n H$aQ>H$ Am{U X_ZH$
H$aQ>H$ Am{U X_ZH$ hr Zmdo WmoS>r {d{MÌ dmQ>cr Var Vo naJ«hdmgr AmhoV. Vo XyaÀ`m EH$m
Vmè`meoOmaÀ`m J«hmMo a{hdmgr AmhoV. _mZdmnojmhr Vo A{VàJV AmhoV. n¥Ïdrcm Ë`m§Zr A^`maÊ`
~Zdco Amho. EImXr Ordg¥îQ>r H$er dmT>V,o CËH«$m§V hmoV,o A{YH$m{YH$ H$m`©j_ hmoVo `m Aä`mgmgmR>r
Ë`m§Zr n¥Ïdrda Ordg¥îQ>rMo ~rOmamonU Ho$co. Ë`mVyZ _mZdñdê$n H$go CX²^dVo ho Ë`m§Zm nhm`Mo hmoVo.
`m nmhUrMo {Z[ajH$ åhUyZ ghm H$moQ>r dfm©ndy u Vo n¥Ïdrda `oVmV. A§VamimVyZ doJmZo àdmg H$aV `oUmam
AUyM§ m PmoV n¥Ïdrda A§Vami`mZmV énm§VarV hmoVmo. Ë`mV XmoZ gOrd ì`ŠVr gmH$maVmV. H$aQ>H$ Am{U
X_ZH$ `mM Ë`m ì`ŠVr AgVmV. XmoKohr gmYmaU ghm \y$Q> C§MrMo. H$aQ>H$mMr MMm© gm¡å` Am{U
g_OyVXmanUm Xe©dUmar Va X_ZH$mMr H$amar Am{U qH${MV hÅ>rnUm XmIdUmar. nU XmoKohr
chmZnUmnmgyZMo XmoñV, Am{U AmVm A§Vami gmhgmVrc gh`moJr. d[aîR>mZ§ r `m XmoKm§Zm øm A{^`mZmV
gmaIo A{YH$ma {Xco hmoVo. na§Vw XmoKmn¡H$s H$aH$Q>mdaM ZoV¥Ëd gmondco hmoVo. H$maU àg§J Amë`mg
_ZmMm g_Vmoc {~KSy> Z XoVm {ZU©` KoÊ`mMr nmÌVm Ë`mÀ`mVM hmoVr.
ewÝ` KZVoÀ`m Zìho Var A{V{dai dm`wH$Um§Mm n¥Ïdr hm J«h. H$gcohr OrdmUy ZmhrV. øm J«hmda
H$mhrVar _moR>r dñVy AmXiyZ `oWrc Ordg¥îQ>r ZîQ> Pmcr Agmdr. àmo~Zo AmUcoë`m _m{hVrZwgma
XmoKohr n¥Ïdrda CVaÊ`mMm {ZU©` KoVmV. C§M nd©Vmda ({h_mc`mda) coga {H$aUm§Zr EH$ {d{ha ImoXyZ
Ë`mV B_maVrMm gm§JmS>m Q>mH$VmV. N>Vmda `mZ gwì`dñWoV R>oD$Z nwÝhm Ë`mda Xwgao N>V KmVco OmVo.
H$aQ>H$ d X_ZH$ `m§Zm ~mhoa nS>Ê`mgmR>r Ë`m_Ü`o EH$m {câQ>Mr gmo`hr hmoVr.
""H$aH$Q>gmho~, Mcm, Amncr H¡$X gwê$ Pmcr !'' X_ZH$ åhUmcm.
""H¡$X H$gcr ! \$ma _hÎdmMm à`moJ AmnU H$aUma AmhmoV.'' H$aQ>H$ åhUmcm. à`moJ _hÎdmMm
Iam, nU Ë`mgmR>r Yra YaUo Amdí`H$ hmoVo. CVmdrinUm H$m_mMm Zmhr. H$maU à`moJmMm H$mcmdYr
àXrK© H$mimMm hmoVm. H$aQ>H$ d X_ZH$ ho Ë`m à`moJmÀ`m {ZarjH$mÀ`m _m{cHo$Vrc n{hco JS>r hmoVo.
n¥Ïdrda hiy hiy Ordg¥îQ>r ApñVËdmV `oD$ cmJcr. AmXr_mZdmMo OrdZ gwê$ Pmco. n¥Ïdrda
hmoUmar H$S>mŠ`mMr W§S>r, A{Vd¥îQ>r `mVyZ _mZd OJcm nm{hOo åhUyZ Ë`mcm A½ZrMm emoY XmIdcm.
OJ~wS>rVyZ dmMdÊ`mgmR>r àM§S> Zmdm V`ma H$am`cm cmdco. amoJamB©nmgyZ ~Mmd H$aÊ`mgmR>r gd©

166
amo½`m§Zm g_wÐVQ>mda ZoD$Z gmoS>Ê`mMm gëcmhr {Xcm. AWm©V ho _mZdmÀ`m ZH$iV. H$Yr
AmH$medmUrÀ`m ê$nmZo H$Yr XJS>mda XJS> AmnQy>Z XJS>mV COm© Amho ho _mZdmÀ`m cjmV AmUyZ
{Xco. nwT>o Am¡Úmo{JH$ H«$m§Vr Pmcr. n¥Ïdrda àXyfU dmT>m`cm cmJco. Mmëg© qcS>go ì`m»`mZo XoV
{\$aV AgVmZm H$aQ>H$ d X_ZH$ Ë`m§Zm ^oQ>VmV. H$mimÀ`m nwT>o Agcoë`m qcS>gocm eoH$h±S> XoD$Z
åhUVmV, ""n¥ÏdrdaÀ`m àXyfUmMr H$ënZm doi Amë`mdaM _mUgm§À`m cjmV `oB©c.''
_mZdmZo gÎmmñnY}VyZ AUy~m±~ ~Zdcm Am{U A_o[aHo$Zo Acm_mJmS>m} `oWo n{hcm ñ\$moQ> KS>dyZ
AmUcm Voìhm, ""Mcm ! Amnc§ H$m_ AmVm AmUIr H$R>rU Pmc§, Zmhr? S>moù`mV Voc KmcyZ
Amnë`mcm nhmam H$amdm cmJUma'', Ago CX²Jma Ë`m§À`m Vm|Sy>Z {ZKVmV. Xwgè`m _hm`wÕmV
{hamo{g_m, ZmJmgmH$s `m ehamda _mZdmZo ~m±~ Q>mH$co. cmImo cmoH$ _Ë`w_wIr nS>co. Ë`mZ§Va
A_o[aH$m a{e`m `m_Ü`o erV`wÕ Pmc§. Varhr A_o[aHo$Zo hoa{Jar H$aUmao CnJ«h gmoS>co. {J`m©amohH$mÀ`m
ê$nmV Agcoco H$aQ>H$ d X_ZH$ åhUVmV, ""g§ajUmgmR>r AmH«$_U H$am`M§ `mMr OmJm AmVm
OJmÀ`m gwì`dñWogmR>r nmo{cgmMr H$m_{Jar H$am`Mr øm Zì`m àH$maÀ`m AmH«$_UmZ§ KoVcr Amho.''
EH§$XarV H$mX§~arÀ`m àma§^mnmgyZ Vo AIoan`ªV `m XmoZ ì`{ŠVaoIm gVV dmdaV Agcoë`m
{XgVmV.
n Am{X_mZd Q>§~y
_mZdmÀ`m Am{X_ AdñWoV {ZgJ©MH«$ ^`mZH$ ñdê$nmMo hmoVo. A{Vd¥îQ>r, AVr H$S>mŠ`mMr
W§S>r. V|ìhm _mZd JwhoV ahm`Mm. Ë`mdfu AVr H$S>mŠ`mMr W§S>r nS>cr. gd©Ì ~\$m©M§ gm_«mÁ`
ngac§. ~\©$ {dVim`M§ Zmd Zmhr. {H$VrVar cmoH$ _¥Ë`w_wIr nS>co. EH$m JwhoV AgoM ghm Ord
H$mH$S>V ~gco hmoVo. AmOmo~m, ~m~m Am{U {Vgè`m {nT>rMm gmjrXma Q>§~y. Mm¡Xm df} d`mMm Q>§~y
hþfma-VaVarV. AmOmo~m Am{U ~m~m§nojm Ë`mÀ`mOdi Hw$Vwhc A{YH$ hmoV§. H$mhr JmoîQ>r Ë`mcm
OmUyZ ¿`mì`mem dmQ>V. AmOmo~m Am{U Q>§~yMo Iyn O_m`Mo. Amnë`mnojm A{YH$ CÝhmio-nmdgmio
Imcoë`m AZw^dr AmOmo~mcm Vmo {dMmaVmo, ""W§S>r H$er H$_r H$am`Mr ho Vwåhmcm _mhrV Amho
H$m?'' AmOmo~m åhUVmV, "Amho nU, Zmhr nU...' nU Q>§~y åhUVmo, ""Ag§ H$moS>çmV ~mocy ZH$m.
Ia§ gm§Jm.'' _J AmOmo~m gm§JVmV, ""_r VwÂ`m d`mMm AgVmZm {\$aV hmoVmo V|ìhm _cm Vmo g¥îQ>rMm
M_ËH$ma {Xgcm. cmcga Ho$ear Agm Vmo M_ËH$ma hmoVm. PmS>m§Zm {JiV Mmccm hmoVm. {Jicoc§
PmS> H$mi§Hw$Å> hmoD$Z OmV hmoV§. _r Ë`mcm "AmJ' ho Zmd {Xc§. _r \$ma Odi OmD$ eH$cmo Zmhr,
H$maU AmJrOdi \$ma Ja_ hmoV hmoV§.'' Q>§~y åhUVmo, ""_J AmnU O§JcmV OmD$Z AmJrcm BW§
AmUy `m.'' ""Aao nU Vr emoYm`Mr Hw$R>§? _r nm{hcocr AmJ H$er V`ma Pmcr Vo H$ic§ Zmhr
_cm. nwÝhm H$Yrhr {Xgcr Zmhr.'' AmOmo~m CÎmaco.
AmOmo~m§Mo ~mocUo EoHy$Z Q>§~yÀ`m _ZmV {dMmaMH«$ gwê$ Pmco. hm "AmJ' åhUOo H$m` àH$ma
Amho Vmo emoYm`MmM. Ë`m{edm` øm W§S>rV Amncr YS>JV Zmhr. Vr amÌ Ë`mZo Vi_iV H$mT>cr.
167
gH$mir Zoh_rgmaIr H§$X_wimMr Ý`mhar H$ê$Z Vmo Hw$Umcmhr Z gm§JVm Jwho~mhoa nS>cm. S>m|Jamda
Amcm. AmOmo~m§Zm `oWoM AmJ {Xgcr hmoVr. Ë`mM O§JcmV Vmo {Xdg^a ^Q>H$V am{hcm. AmOmo~m
Wmnm _maVmV H$s H$m` Aer Ë`mcm e§H$mhr Amcr. H$maU {Xdg^amÀ`m emoYmZ§Vahr AmJ {Xgcr
Zmhr. BVŠ`mV Ë`mÀ`m g_moa EH$ XJS> `oD$Z nS>cm. BVŠ`mV AmUIr EH$ XJS> Zo_H$m Ë`m
n{hë`m XJS>mda `oD$Z AmnQ>cm. Vmo H$moRy>Z Amcm ho Ë`mcm g_Oco Zmhr. _mÌ EH$ XJS>
Xwgè`mda AmnQ>VmM Ë`mVyZ H$mhr Var M_H$co. Ë`mZo XJS> hmVr KoD$Z nm{hco. Vo WmoS>o Ja_
Pmë`mMo Ë`mcm dmQ>co. ""åhUOo AmJ øm XJS>mV cnyZ ~gcr Amho H$m?'' Ë`mZo à`moJ H$am`cm
gwédmV Ho$cr. XJS> EH$_oH$mda AmnQy>Z nm{hco. Vo XmoÝhr XJS> Vmncoco {Xgco. Ë`mVyZ {R>UJrhr
~mhoa nS>o. _J Ë`mZo PmS>mMr dmiH$s nmZo Jmoim Ho$cr. nwÝhm XJS>mda XJS> AmnQ>co. Ë`mVë`m
{R>UJrZo EH$ nmZ noQ>co. Ë`mda AmUIr nmZo Q>mHy$Z AmJ dmT>dcr. Ë`m YJmda EH$ dmiH$s \$m§Xr
noQ>dyZ Vmo Ë`m XJS>mgh JwhoV naVcm. JwhoV Amë`mda Vmo AmOmo~m§Zm åhUmcm, ""hr nhm Vw_Mr
AmJ ! _r KoD$Z Amcmo.'' _mZdmZ§ cmdcoë`m A½ZrMm hm n{hcm emoY. _mÌ Q>§~ycm EH$ àíZ
gVmdV hmoVm. Vo XJS> Ë`mÀ`mg_moa `moJm`moJmZoM AmcoV H$m? EH$m XJS>mda Xwgam XJS> Zo_ Yê$Z
_maë`mgmaIm H$gm AmnQ>cm?
n d¡dñdV _Zy
Am{X_mZd Q>§~yÀ`m O_mÝ`mZ§Va H$mhr ghñÌHo$ CcQ>cr. _mZd AmVm eoVr H$ê$Z ZXreoOmar
Kao H$ê$Z ahmV hmoVm. AZoH$ Kam§Mo Jmd Pmco. JmdmMm g_mO V`ma Pmcm. g_mOmgmR>r Ë`mZo H$mhr
{Z`_ V`ma Ho$co. AmVm Vmo I{ZOm§Mm dmna H$ê$Z H$mhr CnH$aUo V`ma H$aV hmoVm. Aem H$mimVcm
d¡dñVV _Zy EH$ hþema VéU. Ë`mMo ì`dhmakmZ dmImUÊ`mOmoJo hmoVo. AZoH$ ~m~VrV Ë`mMm gëcm
_m{JVcm OmB©. AmH$memVë`m ~XcË`m VmaMH«$mdê$Z Vmo hdm_mZmMo ^mH$sV H$ar. O§JcmV ~gyZ Vmo
Amnë`m kmZmda qMVZ H$aV Ago. amÌr VmaH$m§Mo {ZarjU H$ar. AemM EH$m {ZarjUmV Ë`mcm
gßVfuÀ`m g_yhmV EH$ nwgQ>gm nw§OH$m {Xgcm. `mnydu Ë`mZo Vmo H$YrM nm{hcm ZìhVm. Vmo Yy_Ho$Vy
Agmdm Ago Ë`mcm dmQ>co. H$maU Yy_Ho$VyMo Xe©Z AX²^yV AgVo Ago Ë`mZo ~wOyJm©H$Sy>Z EoH$co hmoVo.
Ë`mZo Yy_Ho$VyMo {ZarjU Ho$co Am{U dñVrVrc BVam§Zm Vo Ñí` XmIdco. dñVrV A\$dm ngaë`m.
hm Yy_Ho$Vy amjg Amho. Vmo gy`m©cmM ImD$Z Q>mH$Uma, _J OJ^a A§Yma hmoUma. Vmo amoJamB©
ngadUma, n¥ÏdrdaMr _mUgo _maUma, Aem A\$dm_wio Km~ê$Z cmoH$ OmXyQ>moUm H$aUmè`m§À`m ZmXr
cmJco. _Zy _mÌ em§VnUo Yy_Ho$VyMm Aä`mg H$aV am{hcm. Yy_Ho$Vy n¥ÏdrÀ`m OdiyZ OmB©c Voìhm
H$m` hmoB©c `mMm emoY KoD$ cmJcm. nU Ë`mcm Zo_Ho$ kmZ {_iV ZìhVo. AkmVmÀ`m emoYmV
amZmdZmV ^Q>H$V AgVmZm Ë`mcm AmH$medmUr EoHy$ Amcr.
""_Zy, Vy nmhVmog hm Yy_Ho$Vy n¥ÏdrÀ`m AJXr OdiyZ OmB©c. Ë`m_wio n¥ÏdrÀ`m dmVmdaUmV
~Xc hmoB©c. g_wÐmV Ii~i _mOoc. n¥ÏdrdaMo ~\©$ {dVioc. Ocàc` hmoB©c. Ë`mgmR>r àM§S>
Zmdm V`ma H$am. Ë`m§Zm Iyn {Xdg nwaoc EdT>m AÝZgmR>m H$ê$Z R>odm. neynú`m§Zmhr Aml` Úm.
168
n¥ÏdrdaMr Ordg¥îQ>r em~yV R>odm`cm, Ë`mMm g_Vmoc R>odm`cm Ë`mMr JaO Amho.''
_J _ZyZo dñVrVë`m gdmªZm hr h{H$H$V gm§{JVcr. Ë`mcm gdmªZr _yIm©V H$mT>co. Ë`mMr
hoQ>miUr Ho$cr. nU Ë`mÀ`mda {dœmg R>odyZ H$mhtZr Zmdm§Mr V`mar Ho$cr. Mma _{hÝ`mV àM§S> d
^ŠH$_ Zmd V`ma Pmcr. gm§{JVcoë`m doir Ë`m§Zm AmH$medmUrMm àË`` Amcm. Yy_Ho$VyMr eonyQ>
dmT>V Jocr. _J àM§S> dmXi, A{Vd¥îQ>r, _hmnya-Ocàc`. MoîQ>m H$aUmao dmhÿZ Joco. _Zy~amo~a
ZmdoVco àdmgr VodT>o {Od§V am{hco. n¥ÏdrdaMr gOrdg¥îQ>r em~yV am{hcr.
n d¡Ú ~Q>m}cm
J«rg XoemVë`m AWoÝg_Ycm AZw^dr d¡Ú åhUOo ~Q>m}cm. {¼ñVnyd© gw_mao 430 Mm H$mi.
Ë`mdoir J«rg Xoe EoZ ^a^amQ>rV hmoVm. J«rgMo g¡Ý` AmH«$_U H$am`cm `wamonmV Om`Mo. {dO`lr~amo~a
g§nÎmrMr cyQ> H$ê$Z AmUm`Mo. Ë`mM~amo~a {VWcr amoJamB©hr KoD$Z `oV AgV. AgmM EH$ g¡{ZH$
nm`mo{Z`g `wÕmdê$Z naVVmZm S>moHo$XwIr KoD$ZM Amcm. Ë`m{edm` Ë`mÀ`m A§Jm_Ü`o Vmnhr hmoVm. Vmo
^yVcmdaMm n{hcm ßcoJ hmoVm. nm`mo{Z`g AZw^dr d¡Ú ~Q>mcm}H$S>o Jocm. Ë`m§Zr nm`mo{Z`gcm doJio
R>odÊ`mMm gëcm {Xcm. amoJ g§gJ©OÝ` hmoVm. Vmo PnmQ>çmZo ngaV Jocm. nwT>o "AWoÝgMm ßcoJ' ZmdmZo
Vmo à{gÕ Pmcm. nm`om{Z`g amoJmcm ~ir nS>cm. na§Vw ~Q>mcm}Zr Ë`m§À`m Hw$Qw>§{~`m§Zm dmMdco. Ë`m
amoJmZo AWoÝgMo ~aoM cmoH$ _¥Ë`w_I
w r nS>c.o AWoÝgÀ`m d¡Úm§Mr VmVS>rMr g^m ^acr. ~Q>mcm}Mr »`mVr
gd©Xya Agë`mZo BVa d¡Ú Ë`mcm _mZ XoV AgV. d¡Úm§À`m g^oV ~mQ>mcm} åhUmco, ""n[apñWVr
hmVm~mhoa OmUma Amho. _r `mda nwîH$i {dMma Ho$cm. Cnm` gmnS>V ZìhVm. na§Vw amÌr _cm ñdßZ
nS>c§. ñdßZmV AkmV ì`ŠVrZ§ gëcm {Xcm. dmVmdaU XyfrV Pmc§ Amho. Vo ~XcÊ`mM§ H$m_ {ZgJ©M
H$arc. _cm dmQ>V§ gd© cmoH$m§Zm g_wÐVramda ZoD$Z gmoS>md§. Oa `XmH$Xm{MV _moR>§ dmXi Amc§ Va
O{_ZrdaMm dmam gma§ Xy{fV dmVmdaU g_wÐmH$S>o nmR>drc Am{U amoJO§Vy Icmg hmoVrc.''
~Q>mcm}À`m {ZU©`mà_mUo g_ñV AWoÝgdmgr` g_wÐ {H$Zmè`mda Amco. Anojào _mUo dmXi Amco.
dmXimV amoJO§Vy Zm{hgo Pmco. AWoÝgMm ßcoJ AmQ>moŠ`mV Amcm. amoJamB© ngadÊ`mMo H$m_ {ZgJ©M
H$aVmo Am{U Vo g§nwîQ>mV AmUÊ`mMo H$m_hr {ZgJ©M H$aVmo. {ZgJm©Mm doJdoJù`m H$maUmZ§ à{VH$ma
H$aÊ`mMr, {ZgJm©da _mV H$aÊ`mMr H$cm _mUyg Z§Va Z§Va {eH$V Jocm.
n nUOmo ~ m
2072 _Yrc nUOmo~m `m H$mX§~arV `oVmV. OrZm°_ àmoOŠo Q> gmH$ma Pmë`m_wio _mZdmcm eVm`wfr
hmoUo AdKS> am{hco ZìhVo. 2072 gmcm_Yrc 95 dfu` nUOmo~m e§^a dfm©nyduÀ`m 70 dfm©À`m
ì`ŠVrgmaIo {XgV AgV. AmOr AmOmo~m gÎmarV Agco Var [aQ>m`a Pmco ZìhVo. 95 dfm©Mo
nUOmo~m, 92 dfm©À`m nUOr, 70 dfm©Mo AmB©-dS>rc Am{U AO`-{dO` hr Owir ^md§S>o Ago
ho Hw$Qw>§~r` _w§~B©V ahmV hmoVo. emim, {MÌnQ> J¥ho, Am°{\$g AmVm H$mc~mø Pmë`m hmoË`m. Kar

169
~gyZM {eH$Vm, H$m_ H$aVm `oV Ago. Aem H$mimV JmoîQ> EoH$Ê`mMr nÕV _mÌ gwê$ hmoVr. AO`-
{dO`À`m åhUÊ`mZwgma nUOmo~m A^`maÊ`mMr JmoîQ> gm§JVmV. ""AmnU dZajH$ åhUyZ ZmoH$ar
H$aV AgVmZm àmÊ`m§Mr g§»`m KQ>V Mmccr åhUyZ Ë`m§À`mgmR>r EH$ A^`maÊ` A§_cmV AmUco.
Ë`m A^`maÊ`mV éñVy_ Am{U O_eoX ho g»Io ^mD$ Agcoco qgh _moR>o Pmë`mda ^m§Sy> cmJco.
Vo H$moUmMoM EoHo$ZmV. XmoKm§À`m Q>moù`m EH$_oH$mer ^m§S>V Agm`À`m. EH$Xm XmoKm§Mo OmoaXma ^m§S>U
Pmë`mda Ë`m§Zm ~oewÕ H$ê$Z XmoKm§Zm doJdoJù`m O§JmcmV gmoS>co Am{U ^m§S>Uo Wm§~cr. VmËn`©
Ogm OZmdam§Zm ~mhoê$Z _mUgm§Mm CnÐd hmoD$ eH$Vmo Vgm ¹${MVàg§Jr AmVyZ EH$_oH$m§H$Sy>Z hmoD$
eH$Vmo.'' JmoîQ> g§ncr. EH$mEH$s gm`aZ dmOy cmJco. nUOmo~m AO`-{dO`cm KoD$Z Ë`m
B_maVrÀ`m {câQ>_YyZ ViKamV nmoMco. Vo B_O©Ýgr {S´>c hmoVo. ^maV-nmH$À`m AÊdñÌ `wÕmÀ`m
V`margmR>r ZmJ[aH$m§Zm gVH©$ H$aUo, Ë`m§Mo à~moYZ H$aUo, R>am{dH$ gyMZm XoUo ho S´>rcH$Ë`mªMo-
g§ajU ImË`mMo C{ÔîQ> hmoVo. S´>rc g§në`mda AO`-{dO` nUOmo~m§Zm åhUVmV, ""Ia§M H$m Ago
_mWo{\$ê$ cmoH$ AgVmV... BVŠ`m cmoH$m§Zm Icmg H$aUmao? Vwåhr Og§ ^m§S>Hw$Xi qghm§Zm H$m~yV
AmUc§V Vg§ _mUgmVë`m ^m§S>Hw$Xi cmoH$m§Zm H$m~yV AmUm`M§ Hw$Ur? ZmhrVa qghmgmaIo AmnU
Amncm Zme H$ê$Z ~gy.'' Ë`mdoir nUOmo~m {dMmamÀ`m V§ÐrVyZ OmJo hmoD$Z CX²Jmaco. ""Vg§
H$am`Mr JaO Amho Iar... nU H$moU H$aUma hm àý Amho !'' nUOmo~mMo ì`{ŠV{MÌU Am{U Ë`m§Zr
gm§{JVcocr qghmMr JmoîQ> åhUOo H$mX§~arÀ`m CËH$f©q~XyMr Zm§Xr Amho.
n amîQ´>nVr {_`m± ZwamZr
{_`m± ZwamZr ho nm{H$ñVmZMo amîQ´>nVr. Vo gm¡å` ì`{ŠV_Îd åhUyZ à{gÕ hmoVo. ñdV… CXy©Mo
ZmdmOcoco em`a, nU amOH$maUmV _wacoc.o Ë`m§Mr à{VîR>m OmJ{VH$ hmoVr. g§`Šw V amîQ´>gK§ mV nm{H$ñVmZMo
à{V{ZYr åhUyZ Ë`m§Zr Zmdcm¡{H$H$ H$_mdcm hmoVm. Ë`m§Mo _wem`ao cmhmoa Vo cIZm¡ JmOco hmoVo.
nm{H$ñVmZMo g¡Ý`Xc Ë`m§Zm _mZV hmoVo. nm{H$ñVmZmV Vo A{Ve` cmoH${à` hmoVo. Ë`m§Zm amîQ´>nVr åhUyZ
OZVoZo {~Z{damoY {ZdSy>Z {Xco hmoV.o ^maVm~amo~a Ë`m§Zr gcmo»`mMo g§~Y§ àñWm{nV Ho$co hmoV.o ^maVr`
CnI§S>mV EH$ ~mOmanoR> Zm§XV hmoVr. EH$ McZ ApñVËdmV Amco hmoVo. ^maV-nm{H$ñVmZ-~m§JcmXoe
lrc§H$m Aer g§{_l {H«$Ho$Q> Q>r_ ApñVËdmV Amcr hmoVr. Varhr `m Xoem§Zr Amnco AÊdñÌ H$m`©H«$_
Mmcy R>odco hmoVo.
14 Am°JñQ> 2072 nm{H$ñVmZÀ`m gìdmeo df} nyU© Pmë`mÀ`m dmT>{XZr amîQ´>mcm CÔoeyZ ^mfU
H$aVmZm {_`m± ZwamUr åhUVmV, ""gìdmeo dfmªÀ`m VUmdnyU© n[apñWVrMm AmnUmg AZw^d Amho.
AZoH$ J¡ag_OyVrda, e§H$mHw$e§H$mda Amncm ^maVmer g§~§Y AmYmacocm Amho. eoOmè`mer gcmo»`mMo
g§~§Y AgmdoV åhUyZ _r AmO EH$ _hÎdmH$m§jr {ZU©` KoVcm Amho. ^maVmÀ`m n§VàYmZm§er _mP§
Ë`m~Ôc ~mocU§ Pmc§ Amho. Am{U _r KoUma Agcoë`m gm¡hmXm©À`m {ZU©`mcm VgmM à{VgmX
Ë`m§À`m ñdmV§Í`{XZr Vo CÚm XoUma AmhoV. _r AmO øm _hÎdmÀ`m {XZr Ago \$_m©Z H$mT>Vmo H$s...''
dmŠ` nyU© hmoÊ`mAmYrM amîQ´>nVr OmJÀ`mOmJr H$mogico. A{VaoŠ`m§Zr Ë`m§Zm ~oewÕ Ho$co hmoVo.
170
Amncr gd© AÊdņ̃ ZmH$m_ H$aÊ`mMm Vo {ZU©` Kmo{fV H$aUma hmoVo. ZwamZrgmho~ em§VVoÀ`m ÑîQ>rZo
EH$ _hÎdmM§ nmD$c CMcUma hmoVo nU A{VaoŠ`m§Zr Ë`m§Mm KmV Ho$cm.
n {K`mgwX²XrZ
{K`mgwXX² rZ hm nm{H$ñVmZmVrc H$Q²>Q>a Bñcm_rH$ g§KQ>ZM
o m åhmoaŠ`m. Ë`mMo nUOmo~m a{e`m{déÕ
A\$JmUm§À`m cT>çmV hmoVo. AmOmo~m Oå_y-H$mpí_amV ^mS>moÌr g¡{ZH$ hmoVo. dS>rc _mXH$ Ðì`m§À`m
VñH$arVc§ EH$ _moR>§ àñW hmoV.o ñdV… {K`mgwXX² rZ gwédmVrcm nm{H$ñVmZÀ`m a|Og©_Ü`o Am°{\$ga hmoVm.
nwT>§ {_`m± ZwamZtMr _Ou Ë`mÀ`mda ~gcr. gai _mJm©Z§ Jocm AgVm Va Aem _hÎdmÀ`m amOH$maUr
ì`ŠVtÀ`m daXhñVm_wi§ OZacÀ`m hþX²X²`mn`ªV Ë`mZ§ {ŠdH$ _mM© Ho$cm AgVm. nU AZwdm§{eH$
dmH$S>çm dmQ>oMm dmagm AmS> Amcm Am{U Vmo A{VaoH$s ~Zcm. EH$Xm 2065 gmcr "am°'À`m
S>mdmcm ~ir nSy>Z Amnë`m hmVr Amcm. {Vhma Ooc_Ü`o A{Vgwa{jV OmJoV H$moQ>© Ho$gMr Vmo dmQ>
nhmV hmoVm. nU EH$ {Xdg Vmo Jm`~ Pmcm. nwT>§ VmoM àH$ma nm{H$ñVmZmV KS>cm. Am`.Eg.Am`.er
Ë`mM§ {~Zgc§. Ë`m§Zr Ë`mcm H$amMrV S>m§~yZ R>odc§. Va {VWyZ Vmo Xw~B©cm nimcm. Ë`mZ§
XheVdmXmV Zmd H$_mdc§.
amîQ´>mÜ`j Zwam§ZrZm ~oewÕ H$ê$Z Vmo Q>r.ìhr. da ~mocy cmJcm. ""AmO BW§ EH$ _hÎdmH$m§jr Zìho
_yI©nUmMm {ZU©` Omhra hmoUma hmoVm. Amncr gd© AÊdņ̃ ZmH$m_ H$aÊ`mMm. Ë`m {ZU©`mcm ^maVmMo
n§VàYmZhr VgmM à{VgmX XoUma AmhoV. hr Agcr EH$V\$s© gm¡hmXm©Mr ^mdZm Amnë`mcm nadS>Umar
Zmhr. Amåhr XoemVë`m gd© AÊdñÌm§À`m gmR>çmda Vm~m {_idcm Amho. ^maVmÀ`m n§VàYmZm§H$S>o
Am_À`m _mJÊ`m nmR>dë`m AmhoV. Ë`m _mÝ` Pmë`m ZmhrVa ^maVmÀ`m Xhm à_wI ehamda AÊdñÌm§Mm
_mam hmoB©c.''
{K`mgwXX² rZÀ`m H$madm`m_wio ^maVmV Ii~i _mOVo. ^maVmMo n§VàYmZ naamîQ´> _§Ìr H¥$nmcqghda
dmQ>mKmQ>rMr O~m~Xmar Q>mH$VmV. {K`mgwX²XrZcm dmQ>mKmQ>r_Ü`o Jw§VdyZ Vo à{Vhëë`mMr V`mar H$aVmV.
dmQ>mKmQ>r hmoVmV. nU Amnë`mcm dmQ>mKmcrV JwV§ dyZ ^maV hëë`mMr `moOZm AmIVmo` ho {K`mgwXX² rZÀ`m
cjmV `oVo Voìhm Vmo cmc ~Q>Z Xm~yZ AUyhëë`mMm AmXoe XoVmo.
n H¥$nmc e_m©
H¥$nmc e_m© ho ^maVmMo naamîQ´> _§Ìr. Am§VaamîQ´>r` _wËgX²X²`m_Ü`o EH$ JmOcoco àñW. dmQ>mKmQ>rV
Ë`m§Mm hmV YaUmam {daimM Ago. "dO«mX{n H$R>mao m{U' Aer ^mdZm R>do Zy Amcoco {damoYH$ H¥$nmcOtÀ`m
gm¡å` nU AmJ«hr ^y{_Ho$nwT>o "_¥Xy{Z H$gw_mX{n' Ago hmoD$Z naVV. MMm© H$aUmar ì`ŠVr Amnë`mcm
AZwHy$c Pmcr Zmhr Var Amnë`m dmH²$MmVw`m©Zo gX© hmoD$Z Omdr EdT>r H$miOr Vo KoV.
{K`mgwX²XrZgma»`m Ohmc A{VaoŠ`mZo nm{H$ñVmZÀ`m amîQ´>mÜ`jm§Zm _mê$Z AÊdñÌo Vmã`mV KoVcr.
^maVmnwT>o Y_H$s XoD$Z _mJÊ`m nwT>o Ho$ë`m Voìhm Ë`mÀ`m~amo~a dmQ>mKmQ>r H$aÊ`mgmR>r H¥$nmcOtMr

171
{ZdS> n§VàYmZ H$aVmV. H¥$nmcqgh n{hë`m ^oQ>rV H$mhr _mJÊ`m _mÝ` H$aVmV nU g§nyU© H$mí_ra
nm{H$ñVmZÀ`m Vmã`mV XoÊ`mÀ`m _mJUrMm {dMma g§gXoV, amÁ`g^oV H$am`cm hdm åhUyZ {K`mgw{X²XZ
H$Sy>Z _wXVdmT> KoVmV. Vmo n`ªV ÌrXcà_wI nm{H$ñVmZÀ`m hëë`mMr `moOZm AmIVmV. nU `mMm
gwJmdm {K`mgwX²XrZcm cmJVmo V|ìhm gmao H$mhr ì`W© R>aVo. MmUŠ`mdahr _mV Pmcocr AgVo.
2.7 "A^`maÊ`' H$mX§~arVrc àg§J{MÌU
"A^`maÊ`' H$mX§~arMm H$mcmdH$me ghm H$moQ>r dfmªMm Amho. n¥Ïdrdarc Ordg¥îQ>rMr {Z{_©Vr,
dmT>, _mZdmMr CËH«$m§Vr, _mZdmMr àJVr Vo _mZdmZoM Ho$cocm n¥ÏdrdaMm {~KmS> Aem àXrK© H$mcI§S>mMo
{MÌU `m H$mX§~arV Amco Amho. O`§V ZmairH$am§Zr Zo_Ho$ Am{U _moOHo$M àg§J {MÌU H$ê$Z dmMH$m§Mo
Hw$Vwhc OmJ¥V R>odco Amho. {dkmZ-V§ÌkmZmÀ`m {dH$mgm~amo~aM _mZdmÀ`m d¥Îmr-àd¥Îmrda Zo_Ho$nUmZo
Ë`m§Zr ^mî`hr Ho$co Amho. "A^`maÊ`' H$mX§~arVrc H$mhr _moOŠ`m àg§JmMo {MÌU AmnU nmhy.
2.7.1 n¥Ïdrda naJ«hdm{g`m§À`m AmJ_ZmMo àg§J {MÌU
H$mX§~arÀ`m àma§^rM naJ¥hdm{g`m§À`m AmJ_ZmÀ`m àg§JmZo coIH$ dmMH$m§Zm H$mhr H$moQ>r df}
_mJo KoD$Z OmVmo. hm H$mX§~arVrc n{hcmM àg§J Agë`mZo dmMH$ àma§^rM EH$m doJù`m dmVmdaUm_Ü`o
OmVmV. ""eyÝ` KZVoÀ`m Zìho Var A{V{dai dm`wH$Um§À`m Ë`m àXoemV Aer KQ>Zm ¹${MVM KS>cr
Agoc! A§VamimVyZ doJmZo àdmg H$aV `oUmam AUy§Mm PmoV EH$m nyd©{Z`mo{OV H$m`©H«$_mà_mUo EH$m
A§Vami`mZmV énmÝV[aV Pmcm. BVHo$M Zìho Va Ë`m `mZmÀ`m {Z`§ÌUH$jmV XmoZ ì`ŠVr-gOrd
ì`ŠVr-nU gmH$ma Pmë`m hmoË`m. Ordg¥îQ>rÀ`m-_J {VMm CJ_ H$gm H$m Pmcocm AgoZm-àJVrMm hm
EH$ CËH$f©q~XyM åhUVm `oB©c H$m?
PmonVo Zy OmJo Pmë`mà_mUoM Ë`m§Zr AmimoI{o nimoIo {Xco Am{U AmnAmnë`m IwÀ`m©dê$Z Vo CR>c.o
Ë`m§À`m A{d^m©dmà_mUo Ë`m§Zm hm AZw^d Zdm Zgë`mMo ñnîQ> hmoV hmoV.o .. X_ZH$mZo EH$ àmo~ YmS>cm.
EH$ chmZgmM Jmoim gy§gy§ H$aV Ë`m J«hmÀ`m {XeoZo {ZKmcm.... WmoS>çmM doimV àmo~H$S>rc _m{hVr
nS>Úmda PiH$cr. J«hmÀ`m dm`w_§S>cmMo Ë`mV `Wmo{üV n¥WŠH$aU hmoVo. {dgmì`m eVH$mV n¥Ïdrda
A§Vami-V§ÌkmZ ApñVËdmV Amco Ë`mhrnojm A{VàJV ñnoeeQ>c> Ë`m§À`mH$S>o hmoV.o H$aQ>H$mZo n¥Ïdr^modVr
H¥$Ìr_ CnJ«h {\$aVmV Vgo Ë`m J«hm^modVr Vo {\$adco. Xyê$ZM J¥hm{df`r nwîH$i _m{hVr KoVcr. Vo `mZ
~aoM Imcr Amco. nd©V{eIao nmMeo {H$cmo_rQ>ada Amcr AgVrc. X_ZH$mZo H$mhr gyMZm `mZmVrc
g§JUH$mcm {Xë`m. `mZmÀ`m VimVyZ Vrd« cogagÑe {H$aUm§Mm àM§S> PmoV ~mhoa nS>cm Am{U hm§ hm§
åhUVm nd©VmV drg _rQ>a ì`mgmMr {dhra {Z_m©U Pmcr. {dhrarMr Imocr gw_mao XmoZ {H$cmo _rQ>a
Agoc. Ë`mZ§Va H$aQ>H$mZo EH$ ~Q>Z Xm~co Am{U Mm¡Xm _rQ>a ~mOyÀ`m EH$m Mm¡H$moZr B_maVrMm gm§JmS>m
Ë`mV MnIc ~gdcm. dmñV{dH$ KS>r Ho$cocm V§~y CKSy>Z ngamdm Vgm hm àH$ma. nU B_maVrÀ`m
AmVrc ^mJmV gm§JmS>m åhUÊ`mgmaIo H$mhr ZìhVo, CcQ>, AÚ`mdV CnH$aUm§Zr Am{U {Zdmgr
gw{dYm§Zr gOcocm Vmo hmoVm.
172
`mZ§VaÀ`m nwT>À`m {H«$`mhr AemM VËnaVoZo nma nS>ë`m. `mZmVyZ AmUIr EH$ V§~y {ZKmcm
Am{U Ë`mZo `mZmda N>V C^maco. BVHo$ ^ŠH$_ H$s Ë`mda {h_mÀN>m{XV S>m|JamMr _mVr d XJS>
naV {dgmdco Var N>V dmH$co Zmhr. {H«$`m nyU© Pmë`mda AmVm ~mhoê$Z nmhUmè`m§Zm S>m|JamÀ`m
nmoQ>mV H$mhr XS>co Amho `mMr H$ënZmhr `oUma Zmhr. AmVrc ì`ŠVtZm œmgmgmR>r Am°pŠgOZ
{_imdm `mMr VaVyX åhUyZ H$mhr Z{cH$m dan`ªV gmoS>Ê`mV Amë`m hmoË`m. à`moJ _hÎdmMm Iam
nU Ë`mgmR>r Yra YaUo Amdí`H$ hmoVo. H$maU à`moJmMm H$mcmdYr àXrK© H$mimMm hmoVm. H$aQ>H$
d X_ZH$ ho Ë`m à`moJmÀ`m {ZarjH$m§À`m _m{cHo$Vrc n{hco JS>r !
`m àg§JmVyZ d¡km{ZH$ àJVrMo, g§emoYZmMo WŠH$ H$aUmao Xe©Z coIH$ KS>dVmo.
2.7.2 n¥Ïdrda dgmhV ñWmnÊ`mgmR>r Ma_dm{g`m§Mo AmH«$_U
n¥ÏdrgmaIrM Ordg¥îQ>r BVa J«hmda Agoc H$m? hm eoH$S>mo df} g§emoYH$m§Zm nS>cocm àíZ
Amho. XmoZ J¥hmdarc _mZdm§Mm g§nH©$ Am{U g§Kf© `m§Mm àg§J ZmairH$am§Zr AË`§V ~hmaXmanUo
{M{ÌV Ho$cm Amho.
gy`m©nmgyZ drg àH$medf} A§Vamda gy`m©gmaImM ~ma_mZ Vmam. Ë`mV EHy$U MmaM J«h hmoVo.
Ë`mn¡H$s gdm©V ~mhoaÀ`m J«hmda Ordg¥îQ>r hmoVr. Vo ñdV…cm Ma_Ma åhUdV. _mZdmnojm Vo A{YH$
àJV hmoVo. _mZdm§Zr naJ«hmdarc cmoH$m§gmR>r nmR>dcoco g§Xoe dmMyZ Ë`m§À`m_Ü`o MMm© hmoVo. n¥Ïdrda
dgmhV C^r H$ê$Z _mZdmÀ`m ZH$iV Ë`m§Mr àOZZ j_Vm Zmhrer H$ê$Z n¥Ïdrda amÁ` H$aÊ`mMm ~oV
nŠH$m hmoVmo.
R>aë`mà_mUo Q>ohiUr nWH$ Ma_ 4 hÿZ {ZKmco. Ë`m§Zm {Zamon Úm`cm AZoH$ J¥hdmgr CnpñWV
hmoV.o àH$memÀ`m VrZ n§M_m§e doJmZo OmUmè`m Ë`m§À`m `mZm§Zm n¥Ïdrn`ªVMo A§Va VmoS>m`cm OdiOdi
35 n¥ÏdrMr df} BVH$m H$mcmdYr cmJUma hmoVm. Ë`m§Mo d` AmB©ÝñQ>mB©ZÀ`m gmnojVm {gÕm§Vmà_mUo 28
dfmªZrM dmT>Uma hmoVo. g§JUH$m§Zr AmIyZ {Xcoë`m H$joV Vmo `mZm§Mm Vm\$m gwairVnUo n¥ÏdrMm _mJ©
AmH«$_y cmJcm. AIoa Vmo gy`©_mcoÀ`m Q>ßß`mV Amcm Am{U H«$_mH«$_mZo ~mhoaÀ`m J«hm§À`m H$jm nma
H$aV n¥ÏdrÀ`m Amg_§VmV Amcm.
Ë`m§Mo H$m_ Q>ohiUrMo hmoVo åhUyZ _mZdmZo gmoS>coë`m A§Vami`mZm§Zm Ë`m§Zr H$gcrhr BOm Ho$cr
Zmhr. ""^ypñWa CnJ«hm§À`m H$jm AmVm gwê$ hmoVrc. H$miOr ~miJm.'' H$ßVmZmZo {Xcoë`m XmoZ
eãXm§À`m gyMZoV nwîH$i H$mhr J{^©V hmoVo. CXmhaUmW© aoS>macm qH$dm VËg_ `§ÌUocm Amnco ApñVËd
H$iy Z`o åhUyZ Ë`m§Zr Img H$dMo C^macr. Vo ^ypñWa H$jm Amocm§Sy>Z AmV Kwgco. n¥ÏdrnmgyZ 1000
{H$._r. C§Mrn`ªV Amco Var n¥ÏdrdaÀ`m EH$mhr _mZd{Z{_©V `§ÌUocm Ë`m§Mm gwJmdm cmJcm Zmhr.
""AmVm n¥Ïdr àX{jUm H$ê$`m.'' H$ßVmZmZo Amkm Ho$cr.
gm_mÝ` A§Vami`mZ {Xem ~XcVmZm am°Ho$Q> gmoS>Vo. nU øm `mZm§Zr Oa am°Ho$Q> \$m`a Ho$co
173
Agoc Va AË`§V em§VnUo ! n¥Ïdrdarc `§ÌUm Jm\$sc am{hë`m. EH$ AndmX gmoSy>Z ! EH$m
`§ÌUocm hr gd© _m{hVr {_iV hmoVr. AmVm H¥$Vr H$aÊ`mMr doi Amcr hmoVr. EH$m R>am{dH$ ^mJmV
`mZ Amco H$s {Xem ~XcyZ Vo n¥ÏdrnmgyZ cm§~ OmD$ cmJco. hmM à`ËZ gd© `mZm§Zr Ho$cm nU
Ë`m§Mr {Xem ~XcV hmoVr. nwÝhm-nwÝhm à`ËZ Ho$co nU Vo {Zî\$i R>aco. H°$ßQ>Zhr nwÝhm à`ËZ H$aV
hmoVm. BVŠ`mV Ë`mÀ`m nS>Úmda Ë`m§À`mM ^mfoV g§Xoe PiH$cm. ""H°$ßQ>Z, AmVm ho à`ËZ nwaoV!
AmcmV Vgo naV Om. hm J«h BVam§À`m dgmhVrgmR>r Zmhr.''
2.7.3 A{VaoŠ`m§Mm AÊdñÌmda Vm~m Am{U ^maV nmH$ VUmd
AÊdñÌm§À`m ~ogw_ma dmT>rZo _mZdr OrdZ VWm n¥ÏdrMo ApñVËdM YmoŠ`mV Amco Amho. OJ
Agwa{jV ~Zco Amho. hr AÊdñÌo _mWo{\$ê$ A{VaoŠ`m§À`m Vmã`mV Jocr Va OJmMo H$m` hmoUma hm
àíZ gÚm ^oS>gmdV Amho. gÚm nm{H$ñVmZMr AdñWm VerM Amho. ho ^{dî`{MÌ ZOaog_moa R>odyZ
`m H$mX§~ar_Ü`o coIH$mZo {Z_m©U Ho$coco àg§J{MÌU dmñVd Am{U CR>mdXma dmQ>Vo.
Mm¡Xm Am°JñQ>À`m àma§^H$mir, _Ü`amÌr, Bñcm_m~mX_Yë`m Amnë`m _w»` {XdmUImÝ`mV
~gyZ {_`m± ZwamZr amîQ´>mcm CÔoeyZ ~mocV hmoVo :
""{~pñ_ëcmh Aa² ah_mZ Cc ahr_ !
""_mÂ`m Xoe~m§Ydm§Zmo,
""gìdmeo dfmªÀ`m VUmdnyU© n[apñWVrMm AmnUm gdmªZm AZw^d Amho, Amnë`m nyd©Om§Zrhr
Vmo KoVcocm Amho. AZoH$ J¡ag_OwVtda, e§H$mHw$e§H$m§da Amncm ^maVmer g§~§Y AmYmacocm Amho.
eoOmè`m§er gcmo»`mMo g§~§Y AgmdoV Ag§ gd©M amÁ`H$V} åhUVmV. _r Á`m IwMuda ~gcmo` Vr
^yfdUmao _mÂ`m AmYrMo amîQ´nVr hoM åhUV Amco. nU XwX£dmZ§ Ë`m§À`m AmemAmH$m§jm gmH$ma hmoD$
eH$ë`m ZmhrV...
""_r AmO EH$ _hÎdmH$m§jr {ZU©` KoVcm Amho. ^maVmÀ`m n§VàYmZm§er _mP§ Ë`m~Ôc ~mocU§
Pmc§ Amho Am{U _r KoUma Agcoë`m gm¡hmXm©À`m {ZU©`mcm VgmM à{VgmX CÚm Ë`m§À`m ñdmV§Í`{XZr
cmc {H$ëë`mdê$Z XoÊ`mM§ Ë`m§Zr _mÝ` Ho$c§ Amho...
""åhUyZ AmO øm _hÎdmÀ`m {XZr _r Ag§ \$_m©Z H$mT>Vmo H$s...''
dmŠ` nwao hmoÊ`mÀ`m AmYrM amîQ´>nVr OmJÀ`m OmJr H$mogico.
Vo WamaZmQ>ç nm{H$ñVZ_Ü`o gJirH$S>o chmZ_moR>çm nS>Úm§da {Xgco. VgoM AZoH$ dm{hÝ`m§À`mÛmao
BVa Xoem§Vhr {Xgy eH$co.
amîQ´>nVtÀ`mM A§JajH$mZo Ë`m§À`mda hëcm Ho$cocm hmoVm. Ë`mcm ~mOycm gmê$Z EH$ amH$Q>
ì`ŠVr nS>Úmda Amcr Am{U cmoH$m§Zm g§~mo{YV H$ê$Z åhUmcr:
174
""cmoH$hmo, Km~ê$ ZH$m! EH$m XoeÐmoømcm VmËnwaV§ ~oewÕ H$aÊ`mV Amc§ Amho. Ë`mcm H$m`
{ejm H$am`Mr Vo Z§Va `mo½` doir R>adÊ`mV `oB©c. AmO BW§ EH$ _hÎdmH$m§jr Zìho Va _yI©nUmMm
{ZU©` Omhra hmoUma hmoVm-Amncr gd© AÊdņ̃ ZmH$m_ H$aÊ`mMm.
""Am{U åhUo ^maVmMo n§VàYmZ Ë`m {ZU©`mcm VgmM à{VgmX XoUma AmhoV! Amncm Ë`m
XoemMm AmOdaMm AZw^d H$m` gm§JVmo? Va Amncr AÊdņ̃ ZmH$m_ Pmcr Ag§ H$iVmM Vo
Amncr Aņ̃ noemda Vo H$amMr gd© eham§da S>mJVrc...
""hr Agcr EH$V\$s© gm¡hmXm©Mr ^mdZm Amnë`mcm nadS>Umar Zmhr, Ag§ Am_À`m g§KQ>ZoZ§
R>adc§ Amho. {VM§ Zmd AmVm nS>Úmda C_Q>oc...''
nS>Úmdarc Zmd nmhÿZ OZVoMm WaH$mn CS>mcm. hr Va H$Å>am§V H$Å>a Aer g§KQ>Zm. XoemVyZ
{Zdm©{gV Ho$cocr Am{U {H$Ë`oH$ Xoem§Zr "A{VaoH$s' qH$dm VËg_ {deofUm§Zr Hw$à{gÕ ~Zdcocr.
H$moUË`m ~imda Vr Aer {dYmZo H$ê$ eH$Vo? Am{U øm A{VaoŠ`mcm gwa{jVVoÀ`m Omù`mVyZ BWda
àdoe H$gm {_imcm? VgoM AZoH$ MmMÊ`m-VnmgÊ`m§VyZ g_mYmZH$maH$ arË`m nwT>o Jococo A§JajH$
Ago "JÔma' H$go {ZKy eH$VmV?
àojH$m§À`m _ZmVrc Aem {d{dY àíZm§MM
o CÎma XoÊ`mgmR>r OUy Ë`m ì`ŠVrZo Amnco ~mocUo Mmcy
R>odco:
""Amåhr XoemVë`m gd© A{Vgwa{jV g_Oë`m OmUmè`m AÊdñÌm§À`m gmR>çm§da Vm~m {_idcm
Amho. H$mhr {R>H$mUr Amåhr Am_Mr _mUg§ noacr hmoVr, Ë`m§Zr R>acoë`m doir ~mhoê$Z `oUmè`m Am_À`m
Q>mù
o `m§Zm AmV `oÊ`mg _XV Ho$cr. gwajm`§ÌUmM Amåhr H$er {Ii{Iir H$ê$Z R>do cr hmoVr `mM§ EH$
àË`§Va Vwåhr AmÎmm Amnë`m nS>Úmda nm{hc§M. AmVm Am_Mr nwT>Mr nmdc§ H$moUË`m {XeoZ§ nS>Uma
AmhoV `mMr H$ënZm XoVmo...
""^maVmÀ`m n§VàYmZm§H$S>o Amåhr Am_À`m _mJÊ`m ømM jUmcm nmR>dë`m AmhoV. Ë`m Mmodrg
Vmgm§À`m AmV _mÝ` Pmë`m ZmhrV Va ^maVmÀ`m Xhm eham§da-{Xëcr, _§w~B©, H$mocH$Îmm, MoÝZB©,
~§Jcmoa, A_¥Vga, dmamUgr, ^monmc, h¡Xam~mX-S>oŠH$Z Am{U {VéAZ§Vnwa_ BW§ AÊdñÌm§Mm _mam
hmoB©c...
""AWm©V Ë`m§Zr Am_À`mda à{Vhëcm Ho$cmM Va B©Q> H$m O~m~ nËWago {X`m OmEJm. ømnydu
^maVmer Amnë`m nwîH$i cT>m`m Pmë`m. hm cT>m _mÌ Amåhm§cm eodQ>n`ªV Ý`m`Mm Amho. øm {OhmXmV
AmnU gd© ~ir nS>cmo Var Mmcoc. ñdJm©V Amnc§ ñdmJVM hmoB©c. IwXm hm{\$O! _mP§ Zmd AmVm
nS>Úmda nhm.''
{K`mgwÔrZ!

175
2.7.4 àg§J{MÌUmMo {deof
"A^`maÊ`' H$mX§~arVyZ O`§V ZmairH$am§Zr "~hþaËZm dg§wYam' cm^coë`m _mZdmZo kmZ,
{dkmZ, V§ÌkmZmÀ`m A{dMmar dmnamZo n`m©daUmMm èhmg Ho$cm Amho. gÎmmg§nmXZmÀ`m ñdmWu hoVyZo
AÊdñÌm§Mr ^a_gmR> {Z{_©Vr H$ê$Z n¥ÏdrMo ApñVËdM YmoŠ`mV AmUco Amho. _mZdmZo n¥ÏdrÀ`m
n`m©daU g§dY©ZmgmR>r {H$Vr Xj Agco nm{hOo `mMo `WmW© {MÌU `m H$mX§~arVyZ Ho$co Amho.
n¥Ïdrdarc Ordg¥îQ>rÀ`m {Z{_©VrnmgyZ Vo 2072 n`ªVMm H$mcmdH$me `m H$mX§~arV Amcm
Amho. Am{X_mZdmZo A½ZrMm emoY H$gm cmdcm, dm\o$À`m B§OrZMm emoY Am{U Am¡Úmo{JH$ H«$m§Vr,
AUw~m±~Mm emoY, Ë`mMm {hamo{g_m, ZmJm{gH$s ehamda dmna-{dÜd§g, _mZdmMr AdH$me ^amar,
n`m©daUmH$S>o Pmcoco Xwc©j BË`mXr àg§Jhr `m H$mX§~ar_Ü`o `oVmV. {deof åhUOo naJ«hm§daÀ`m
_mZdmZr n¥Ïdrcm "A^`maÊ`' H$aUo Am{U {VÀ`m ajUmMr-g§dY©ZmMr O~m~Xmar ñdV…da KoUo
`mMo àg§Jhr AYyZ_YyZ `oVmV. {edm` Ma_dm{g`m§Mo n¥ÏdrdaMo AmH«$_U `m àg§JmVyZ H$mX§~arMr
a§OH$Vm dmT>V OmVo. eodQ>r ^maV-nmH$MrM Zìho Va gd© amîQ´>m§Mr AÊdñÌo ZîQ> H$aÊ`mMm Am{U
_mZdmcm {ddoH$mMo S>mog XoÊ`mMm eodQ>Mm àg§Jhr {VVH$mM WamaH$ Am{U A§Jmda ehmao AmUUmam
Agm dmQ>Vmo. gmYr gmonr ^mfm, {dkmZmÀ`m g§^mì` emoYm§Mr-n[aUm_m§Mr ghOnUo Ho$cocr CH$c,
{Od§V àg§J{MÌU hr "A^`maÊ`' _Yrc àg§J{MÌUmMr d¡{eîQ>ço gm§JVm `oVrc.
2.8 "A^`maÊ`'_Yrc ^mfm{deof
^mfm hm H$mX§~arMm _hÎdmMm KQ>H$ Amho. àË`oH$ H$cmH¥$VrV dmnacr OmUmar ^mfm doJir
AgVo ^mfoÀ`m _mÜ`_mVyZ coIH$ Amncm AZw^d, Amnco H$pënV ì`ŠV H$aV AgVmo. H$mX§~arMr
^mfm ì`dhmamVrc n[a{MV ^mfoMm Am^mg {Z_m©U H$aUmar AgVo. {dkmZ gm{hË`m_Ü`o coIH$mcm
{dkmZ A{YH$ gmono H$ê$Z gm§Jm`Mo AgVo Ë`m_wio {dkmZmVrc ~moOS> ^mfocm \$mQ>m XoD$Z ghO,
gmonr ^mfm dmnamdr cmJVo. H$mX§~ar_Ü`o {ZdoXZmMr ^mfm doJir d g§dmXmMr ^mfm doJir AgVo.
nmÌmMo d`, {ejU, g§ñH¥$Vr Am{U ñd^md d¡{eîQ>çmdê$Z g§dmXmMr ^mfm ~XcVo. H$WmZH$m_Ü`o
a§OH$Vm, J{V_mZVm AmUÊ`mgmR>r à^mdr Am{U Ame`mcm gwg§JV Ago {ZdoXZ coIH$mcm H$amdo
cmJVo. "A^`maÊ`' H$mX§~arV {dkmZmVrc _hÎdmÀ`m emoYm§Mo __© {ZdoXZmVyZ CH$cyZ XmIdco
Amho. {dkmZmVrc H$mhr {gÕm§Vhr gmoß`m ^mfoV gm§{JVcoco AmhoV. H$mhr g§ñH¥$V ícmoH$m§Mm AmYma
KoD$Z. am_m`U-_hm^maV, B{c`S>> gma»`m _hmH$mì`mMr CXmhaUohr {Xcocr {XgyZ `oVmV.
2.8.1 "A^`maÊ`' H$mX§~arMo {ZdoXZ
{ZdoXZ hm H$mX§~arMm _hÎdmMm KQ>H$ Amho. {ZdoXZmÀ`m XmoZ nÕVr AmhoV. àW_nwéfr
{ZdoXZ Am{U V¥Vr` nwéfr {ZdoXZ. "A^`maÊ`' H$mX§~arV V¥Vr` nwéfr {ZdoXZmMm dmna Ho$cm Amho.
`m àH$maMm {ZdoXH$ hm gd©gmjr {ZdoXH$ AgVmo. gd© nmÌm§À`m _ZmV àdoe H$ê$Z Vmo Ë`m§Mo {dMma
_m§Sy> eH$Vmo. _mZdmMo d¡{MÍ`, _ZmMr AVŠ`©Vm `m àH$maÀ`m {ZdoXZ nÕVr_wio àH$Q> hmoD$ eH$Vo.
176
"A^`maÊ`' H$mX§~ar_Ü`o ghm H$moQ>r dfm©Mm H$mcnQ> CcJSy>Z XmIdVmZm _mZdmMr CËH«$m§Vr Vo àJV
AdñWm `m àdmgmMo {MÌU AË`§V Hw$ecVoZo Ho$co Amho. {ZdoXZmV d¡km{ZH$ emoY, _mZdmMr àJVr-
AYmoJVr `m§Mr YmdVr _m{hVr dmMH$m§Zm H$ê$Z {Xcr Amho.
"A^`maÊ`' H$mX§~ar_Ü`o àm_w»`mZo _mZdmÀ`m CËH«$m§VrMo {MÌU Amco Amho. àma§^r {Z{O©d
Agcoë`m n¥Ïdrda naJ«hdmgr H$aQ>H$ d X_ZH$ `mZmVyZ CVaVmV. AË`mYw{ZH$ V§ÌkmZmZo n¥ÏdrÀ`m
^yJ^m©V à`moJemim dgdVmV. n¥Ïdrda {dH$grV hmoUmè`m gOrdg¥îQ>rMm Ë`m§Zm Aä`mg H$am`Mm
AgVmo. n¥Ïdrda gVV ~XcUma§ dmVmdaU, A{Vd¥îQ>r, Adf©U, H$S>mŠ`mMr W§S>r, amoJamB© `mMo
Vn{ecdma {ZdoXZ `oVo. Am{X_mZdmMo dmñVì`, A½ZrMm emoY, _mZd eoVr H$ê$Z, Kao ~m§YyZ
g_mO H$ê$Z amhÿ cmJcm. l_mgmR>r Ë`mZo OZmdam§Mmhr dmna H$ê$Z KoVcm. MmH$mMm emoY cmJcm.
nwT>o H$mhr `§Ìohr ~Zdcr Jocr. nU Ooågd°Q>gma»`m emñÌkmZo dm\o$À`m emoYmVyZ CO}Mm emoY
cmdcm Am{U Am¡Úmo{JH$ H«$m§Vrcm gwédmV Pmcr. _moQ>ma, aoëdo, OhmO, {d_mZ ApñVËdmV `oD$Z
_mZdmMo OrdZ JVr_mZ Pmco. _mZdmZo AdH$me^amar KoVcr Am{U Vmo M§Ð, _§Jimda dñVr
H$aÊ`mMo _Zgw~o AmIy cmJcm. Am¡Úmo{JH$ H«$m§Vr_wio _mZdmMo OrdZ A{YH$ gwH$a Pmco. nU
H$maImZXmar_wio n¥ÏdrdaÀ`m àXyfUmV dmT> Pmcr. n¥ÏdrdaMo dmVmdaU {~KS>co. AUw~m±~À`m
emoYmVyZ nwT>o AÊdñÌ ñnYm© {Z_m©U Pmcr Am{U _mZdm~amo~aM n¥Ïdrcmhr YmoH$m g§^dy cmJcm.
A{ddoH$s A{VaoŠ`m§À`m hmVr AÊdñÌo Amcr Am{U AUw`wÕmMm ^S>H$m CS>Umar n[apñWVr {Z_m©U
Pmcr. n`m©`mZo naJ«hdm{g`m§ZmM n¥ÏdrdaMr AÊdñÌo ZîQ> H$amdr cmJcr. `m gd© KQ>Zm-àg§Jm§Mo
{ZdoXZ gmÜ`m gmoß`m- AmoKdË`m ^mfoV coIH$mZo Ho$co Amho. Ë`m_wio H$mX§~ar dmMH$m§À`m _ZmMr
nH$S> KoVo. CËH§$R>m dmT>rg cmJVo.
n¥Ïdrda naJ«hdm{g`m§Mo dmñVì`, n¥ÏdrdaÀ`m KS>_moS>rV hñVjon ho H$ënrV Agco Var
A½ZrMm emoY, dm\o$Mm emoY, AUw~m±~Mm emoY `m§Mo dmñVd {ZdoXZ `m H$mX§~arV `oVo. d¡Ú ~Q>m}cm,
Mmëg© qcS>go `m§Zr Ho$coco CëcoI{Z` H$m`©hr H$mX§~arV `oVo. Ooåg d°Q>, aXa\$moS>©, {c§S>go _mB©Q>Za,
Am°Q>mo hm°Z, Š`war, Om°{cAmo, AmB©ÝñQ>mB©Z `m emñÌkm§À`m H$m`m©Mo Vnerchr `m H$mX§~arV `oVmV.
naJ«hdm{g`m§À`m AmH«$_UmMm Wamahr a§OH$ nÕVrZo H$WZ Ho$cm Amho. {dkmZmgmaIm {H$MH$Q>
{df` AgyZhr gmÜ`m-gmoß`m ^mfoVrc {ZdoXZmZo Vmo dmMZr` Pmcm Amho.
2.8.2 "A^`maÊ`' _Yrc g§dmX
H$mX§~ar_Ü`o {d{dY ñd^mdY_m©Mr AZoH$ nmÌo AgVmV. nmÌmMo d`, {ejU, g§ñH¥$Vr Am{U
ñd^mdmZwgma g§dmXmMr ^mfm ~XcVo. g§dmXmVyZ {Z_m©U hmoUmè`m n[apñWVrda ^mî` Ho$co OmVo.
Ë`m_YyZ {Z_m©U hmoUmam g§Kf© cjmV `oVmo. g§dmXmVyZ ~mocUmè`mÀ`m _ZmMo, Ë`m§À`mVrc nañna
g§dmXmMo Xe©Z KS>Vo.
Am¡Úmo{JH$ H«$m§VrÀ`m Xwîn[aUm_m_wio n¥Ïdrda àXyfU dmT>co åhUyZ OZOmJaU H$aUmè`m Mmëg©
qcS>gocm EH$m ì`m»`mZmZ§Va XmoZ ì`ŠVr ^oQ>VmV Ë`m§À`mVrc g§dmX nwT>rcà_mUo-
177
E_. E. ^mJ 2-_amR>r : "cmoH${à` gm{hË` Am{U {dkmZ gm{hË`' ...12
""Vw_M§ A{^Z§XZ !'' h°Q> C§MmdyZ naV S>moŠ`mda R>odV XmoKm§À`m dVrZo EH$ åhUmcm. ""Vwåhr
ehmUnUmMo ~moc gm§{JVcoV, nU...''
""nU... H$m`?'' qcS²>goZo {dMmaco.
""Hw$R>crhr JmoîQ> {H$Vrhr ehmUnUmMr Agcr Var Vr `mo½` doirM n[aUm_H$maH$ R>aVo, AmYr
Zmhr ! Z§Va... nU Voìhm Va doiM {ZKyZ Jococr AgVo Am{U \$ŠV nümÎmmn CaVmo.'' Xwgam
åhUmcm.
""Vwåhm§cm Ag§ åhUm`M§` H$m`, H$s àXyfUm~Ôc qMVm H$am`Mm àg§J Amcocm Zmhr?''
Mmëg©Zo {dMmaco.
""JaO AmÎmmhr Amho. AmÎmm Vwåhr gm§JVm Ë`mà_mU§ H¥$Vr Ho$cr Va nwT>§ nwîH$i S>moHo$XwIr
dmMoc, hohr Ia§. na§Vw OZ_mZg Ë`mgmR>r V`ma Zmhr. AmÎmm øm `m§{ÌH$sH$aUmÀ`m \$m`Úm§À`m
Amhmar OmD$Z Vo Amncr Zoh_rMr gmdY{Jar ~mgZmV Jw§S>miyZ ~gc§ Amho. Amåhm§cm dmQ>V§, Vwåhr
H$mimÀ`m nwT>§ Amhm§V, nÝZmg dfª...''
""Zìho e§^a dfª Var!'' n{hë`m Q>m°n h°Q>dmë`mcm amoIyZ Xwgam åhUmcm. ""_cm dmQ>V§,
àXyfUmÀ`m YmoŠ`mMr OmUrd {dgmì`m eVH$mAIoan`ªV Joë`mdaM g_mOmcm ^mgoc. _J Vw_À`m
øm ~mocm§Mr qH$_V g_mOmcm H$ioc.''
""AmVm nhm ! øm nmH©$coZda KmoS>mJmS>çm YmdV AmhoV. Vwåhr åhUmc, añVo KmoS>çmÀ`m
{cXrZ§ KmU hmoVmV Am{U gVV ñdÀN> R>odmdo cmJVmV. Ë`mEodOr `m§{ÌH$ dmhZ§ AgVr Va {H$Vr
~a§ Pmc§ AgV§, Ag§ Vwåhm§cm dmQ>oc...'' n{hcm åhUmcm.
""nwT>§_mJ§ Aer ñd`§M{cV dmhZ§-Am°Q>mo_mo~mBc åhUm hd§ Va-`oVrc. nU Ë`m§À`m_wi§ {Z_m©U
hmoUma§ àXyfU nmhÿZ Vwåhm§cm dmQ>oc, ømnojm KmoS>çmMr crX ~ar hmoVr!'' Xwgam CX²Jmacm.
""Aao dm! BVH§$ nwT>M§ ^{dî` gm§Jm`cm Vw_À`mH$S>o ñ\${Q>H$s Jmoim Amho H$m?'' qH${MV MoîQ>oZo
qcS²>go CX²Jmacm.
""ñ\${Q>H$s Jmoim Zmhr Var Am_Mm AZw^d AZoH$ dfmªMm Amho!'' n{hcm åhUmcm. ""Vwåhr
H$ënZm H$amc Ë`mhÿZ WmoS>m OmñVM!... AÀN>m! H$sn An X JwS> dH©$!'' eoH$h°ÊS>gmR>r Ë`mMm hmV
nwT>o Amcm. VodT>çmV Xwgam åhUmcm, ""B©dZ B\$ `y Ama {~\$moa `wda Q>mB_!'' (n¥îR> 22, 23)
`m g§dmXmVyZ n[apñWVrM§ Jm§{^`© gm§JÊ`mMm Mmëg© qcS>g|Mm à`ËZ Am{U _mZdmZo Ë`m§À`m
{dMmam§H$S>o Ho$coco Xyc©j gy{MV hmoVo. àXyfUmMo Jm§{^`© _mUgmcm Z§VaM H$ico H$maU ½cmo~c
dm°{_ªJMo _moR>o g§H$Q> _mZdmnwT>o C^o am{hco. `m g§dmXm_Ü`o _amR>r B§J«Or ^mfoMm Ho$cocm dmna
g§`wŠVrH$ Amho.
nm{H$ñVmZMr AÊdñÌo A{VaoŠ`m§Zr Vmã`mV KoVcr Am{U Vr ^maVmda Q>mH$Ê`mMr Y_H$s {Xcr
V|ìhm {K`mgwX²XrZ `m A{VaoŠ`m§À`m åhmoaŠ`m~amo~a naamîQ´>_§Ìr H¥$nmcqgh `m§À`mV pìh{S>Amo
178
H$m°Ý\$aÝgtJ_m\©$V dmQ>mKmQ>r hmoVmV. Ë`mVrc g§dmX nwT>rcà_mUo-
""\$a_mBEo, {K`mgwÔrZgmh~! Š`m »dm{he h¡ AmnH$s...'' Ago åhUyZ e_m©OtZr àW_
{K`mgwÔrZÀ`m gmV _mJÊ`m§n¡H$s VrZ ^maVmcm _mÝ` Agë`mMo gm§{JVco-n{hë`m VrZ!
{K`mgwÔrZÀ`m amH$Q> Mohè`mda pñ_V PiH$co. Vmo åhUmcm, ""dmQ>mKmQ>tnojm àË`j ~i
dmnaÊ`mMr Y_H$sM Cn`moJr R>aVo, ho _r A°S>m°ë\$ {hQ>caH$Sy>Z {eH$cmo.''
""nU {hQ>caM§ nwT>§ H$m` Pmc§ Vmo B{Vhmg dmMcm Zmhrg H$m?'' ho Vm|S>mer Amcoco eãX
H¥$nmcOtZr naVdco. {K`mgwÔrZcm ~mocV Am{U Mm§Jë`m _yS>_Ü`o R>odUo Amdí`H$ hmoVo.
""nU Vwåhr \$ma AS>MUrV AmcmV Va øm VrZ _mJÊ`m _mÝ` H$amc hr _cmhr H$ënZm
hmoVr.'' {K`mgwÔrZ nwT>o åhUmcm. ""nU ~mH$sÀ`m _mJÊ`m§M§ H$m`?''
""dmQ>mKmQ>r EH$V\$s© ZgVmV, {_`m± {K`mgwÔrZ! Amåhr VrZ _mJÊ`m _mÝ` Ho$ë`m Va Ë`mCcQ>
Vwåhr Cacoë`m _mJÊ`m gmoSy>Z Úm. Ë`mV VrZ _mJÊ`m _mÝ` Pmë`mMm Vwåhm§cm \$m`Xm hmoVmo Vg§M
{ZîH$maU àM§S> qhgm Q>iVo.'' H¥$nmc e_m© åhUmco.
{K`mgwÔZ OmoamV hgcm. ""OZm~ e_m©! Vw_Mr dmQ>mKmQ>t~ÔcMr H$sVu _cm _mhrV Amho. Vr
OJOmhra Amho. nU BW§ Vw_M§ H$g~ MmcUma Zmhr. qhgmMmamMr ^rVr _cm Kmcy ZH$m. _r Am{U
_mPo gmWrXma {OhmX_Ü`o àmUmMr AmhþVr XoD$. nU gd© _mJÊ`m-{deofH$ê$Z gmVdr _mJUr _mÝ`
PmcrM nm{hOo!''
{deofH$ê$Z gmVdr _mJUr... BWo H¥$nmc e_mªZm hdm Vmo YmJm {_imcm. _mJUr O~aXñV
hmoVr. g§nyU© H$mí_ra-Oå_y-cS>mIgh> nm{H$ñVmZÀ`m Vmã`mV Úm`Mm Am{U gìdmeo df} H$mí_raMm
cT>m Mmcy R>odÊ`mV nm{H$ñVmZcm Amcoë`m IMm©Mr gì`mO ^anmB© H$am`Mr! Hw$R>cmhr AmË_gÝ_mZ
Agcocm Xoe Aer _mJUr _mÝ` H$aUma Zmhr.
""{K`mgwÔrZ, Vw_Mr gmVdr _mJUr _mÝ` H$aU§ \$ma H$R>rU-OdiOdi AeŠ`àm` Amho.
nU Var _r Ë`mgmR>r à`ËZ H$arZ. _cm nr.E_.er ~mocmd§ cmJoc. nr.E_.Zm ho _mÝ` Pmc§ Var
amîQ´>mV\}$ Vo ñdrH$maÊ`mMm Am_À`m cmoH$emhrV Ë`m§Zm hŠH$ Zmhr. Ë`mgmR>r cmoH$g^m Am{U
amÁ`g^m XmoÝhtMr _mÝ`Vm nm{hOo. ho gd© KS>dyZ AmUm`cm doi cmJoc. {edm` Ë`mgmR>r Vwåhr
~mH$sÀ`m VrZ _mJÊ`m gmoSy>Z Úm`Mr V`mar Xe©dcr nm{hOo.''
Ë`m Cacoë`m VrZ _mJÊ`m :
Vwé§JmVco A{VaoH$s ^maVmZo gmoSy>Z Úm`Mo.
ñdV…À`m g§ajUIMm©V ^maVmZo 60 Q>ŠHo$ H$nmV H$am`Mr.
nm{H$ñVmZda n{hcm hëcm Z H$aÊ`mMr ^maVmZo ½dmhr Úmdr.
WmoS>m doi {dMma H$ê$Z {K`mgwÔrZZo {dMmaco, ""{H$Vr _wXVdmT> cmJoc?''
179
""H$_rV H$_r EH$ AmR>dS>m!'' H¥$nmc e_mªZm OmUdco H$s, _mgm Jimcm cmJVmo Amho.
""eVH$mnydu EH$ AmR>dS>m cmJcm AgVm... nU AmOÀ`m doJdmZ OrdZmV Mmodrg Vmg nwaoV.
_r _mPr _wXV Mmodrgdê$Z AÇ>oMmirg Vmgm§da ZoVmo. Am{U Oa Vwåhr _mPr eodQ>Mr _mJUr _mÝ`
Ho$crV Va Cacoë`m VrZ _mJÊ`m gmoSy>Z XoB©Z.'' - {K`mgwÔrZ.
""R>rH$ Amho. Aem ñ\$moQ>H$ {df`mda Amåhm§cm cmoH$g^oV Am{U amÁ`g^oV Omhra MMm© H$aVm
`oUma Zmhr. Voìhm Vwåhr `m~Ôc dmÀ`Vm H$ê$ ZH$m. Amåhr nU gd© MMm©ģ JwßVVoÀ`m H$dMmV
KS>dyZ AmUy... AmVm Amncr ^oQ> Vw_Mr _wXV g§nVm g§nVm!'' Ago åhUyZ H¥$nmc e_mªZr gwQ>Ho$Mm
œmg gmoS>cm.
{K`mgwX²>XrZcm ~mocÊ`mV-dmQ>mKmQ>r H$aÊ`mV Jw§VdyZ R>odÊ`mgmR>r, Ë`mcm Iyf H$aÊ`mgmR>r
H¥$nmcqghZr dmnacocr ^mfm g§`wŠVrH$ dmQ>Vo. H¥$nmcqghMr _wËgÎm{Jarhr {XgyZ `oVo.
EH§$XarV "A^`maÊ`' H$mX§~arV g§dmXmMr ^mfm Zo_Ho$nUmZo dmnacr Amho. g§dmXm_Ü`o EH$
XmoZ dmŠ`oM B§J«Or AWdm qhXr ^mfoVrc AmhoV. XmoZ B§J«Or AWdm XmoZ qhXr ^m{fH$m§Mm g§dmXhr
_amR>rVyZ hmoVmo. naJ«hdmgr H$aQ>H$ X_ZH$ AWdm Ma_dm{g`m§Mm g§dmXhr gmÜ`m-gmoß`m _amR>rVyZ
`oVmo. VmËn`© H$mX§~arMm g§nyU© Ame` dmMH$m§n`ªV nmohmoMcm nm{hOo. H$mX§~arVrc {dkmZ AWdm
{dkmZgÑí` _m{hVr {ZdoXZ AWdm g§dmXmVyZ dmMH$m§n`ªV dmMH$m§À`m ^mfoV H$idUo hmM CÔoe
O`§V ZmairH$am§Mm Amho.
2.9 eãXmW©
l àmo~ : {ZarjH$ `§Ì
l ñnwQ>{ZH$ : CnJ«h
l ñH$moA[a¨J nm°BªQ> : àmßV q~Xy
l ñQ>ma dm°g© : AdH$me `wÕ
l gmHy$am : MoarÀ`m nm§T>è`m \w$cm§Mm _mohmoa.
l ~ma H$moqS>J : JwßV g§Ho$V
l ¹$m§Q>_ J««°pìhQ>r : nw§OdmXmMr JwéËdmH$f©Umer KmVcocr gm§JS>
l _m`H«$modoìh : gyú_ char
l gyna H§$ß`yQ>a : _hmg§JUH$
l B_O©Ýg {S´>c : Am{U~mUrMr V`mar
l em°H$ doìhO : YŠH$m char
l {ààmoJ«°q_J : nyd©V`mar, nyd© {Z`moOZ
l ñnogeQ>c : AdH$me`mZ
180
l dm°qH$J pñQ>H$ : MmcÊ`mMr H$mR>r
l ñnog J°n : AdH$me A§Va
l ŠcmoqZJ : à{Vê$nU
l H°$e a{OñQ>a : AW© Zm|X dhr
2.10 gamdmgmR>r àíZ
l dñVw{ZîR> àíZ
`mo½` n`m©` {ZdS>m
1. H$aQ>H$ d X_ZH$ `m§Zr n¥Ïdrdarc dm`w_§S>c VnmgÊ`mgmR>r H$m` nmR>dco?
(àmo~/ñnwQ>{ZH$/CnJ«h)
2. A§Vami V§ÌkmZmVrc g§emoYZmgmR>r Zmgm hr g§ñWm H$moUË`m XoemZo ñWmnZ Ho$cr?
(Ao_[aH$m/a{e`m/B§½c§S>)
3. gmHy$am {ZgJm}Ëgd H$moUË`m XoemV gmOam Ho$cm OmVmo ?
({MZ/OnmZ/\«$mÝg)
4. {K`mgwX²XrZ~amo~a dmQ>mKmQ>r H$aÊ`mgmR>r n§VàYmZ H$moUmMr {Z`wŠVr H$aVmV?
(H¥$nmc e_m©/gr.Eg.Zm`a/OZac nmÌmo)
5. ^maV, nm{H$ñVmZ, ~m§JcmXoe, lrc§H$m `m Xoem§Mr H$moUË`m IoimMr Q>r_ OJmV A{O§Š`
R>acr hmoVr?
(hm°H$s/{H«$Ho$Q>/\w$Q>~m°c)
CÎmao : 1. àmo~, 2. A_o[aH$m, 3. OnmZ, 4. H¥$nmc e_m©, 5. {H«$Ho$Q>
l XrKm}Îmar àíZ
1. "A^`maÊ`' H$mX§~arVyZ _mZdr {dH$mgmMo Am{U {dZmemMo ^oXH$ {MÌU Ho$co Amho.
gmYma ñnîQ> H$am.
2. naJ«hdm{g`m§Zr n¥Ïdrcm "A^`maÊ`' ~ZdyZ Ho$coë`m à`moJmMr MMm© H$am.
3. {dkmZ {dÜd§gmgmR>r ZgyZ {dH$mgmgmR>r Amho Agm g§Xoe "A^`maÊ`' H$mX§~ar XoVo MMm©
H$am.
4. _mZdr OrdZmÀ`m CËH«$m§Vr Vo àJV AdñWoMo Xe©Z "A^`maÊ`' H$mX§~arV H$go KS>co
Amho Vo gmoXmhaU ñnîQ> H$am.
5. "A^`maÊ`' H$mX§~arVyZ A½Zr Vo AÊdñÌ hm àdmg H$gm CcJSy>Z XmIdcm Amho Vo
gm§Jm.
181
l cKwÎmar àíZ
1. Ma_dm{g`m§Zr n¥Ïdrda H$moUVm ~oV AmIcm hmoVm?
2. "A^`maÊ`' H$mX§~ar_Ü`o AÊdñÌm§À`m {Z{_©VrMo {MÌU H$go Amco Amho?
3. ^maV-nmH$À`m 2072 _Yrc g§Kfm©Mo {MÌU WmoS>Š`mV {dfX H$am.
4. naJ«hdm{g`m§Zm n¥Ïdrda H$moUVm à`moJ H$am`Mm hmoVm Vo WmoS>Š`mV gm§Jm.
5. naJ¥hdm{g`m§Zr _mZdm§Zm H$moUVm g§Xoe {Xcm?

2.11 g_mamon
O`§V ZmairH$am§Zr "A^`maÊ`' H$mX§~arVyZ "~hþaËZm dgw§Yam' cm^coë`m _mZdmZo kmZ,
{dkmZ Am{U V§ÌkmZmÀ`m A{dMmar dmnamZo n`m©daUmMm èhmg Ho$cm Amho. AÊdñÌm§À`m ñnY}_wio
n¥ÏdrMo n`m©`mZo g~§Y Ordg¥îQ>rMo ApñVËdM YmoŠ`mV AmUco Amho. _mZdmZo n¥ÏdrÀ`m n`m©daU
g§dY©ZmgmR>r {H$Vr Xj Agco nm{hOo `mMo {MÌU `m H$mX§~arV `oVo. {dkmZ ho {dÜd§gmgmR>r ZgyZ
Vo {dH$mgmgmR>r Amho `mMm g§Xoe `m H$mX§~arVyZ {Xcm Amho. _mZdmcm ehmUnUmMo S>moghr nmOco
AmhoV. ghm H$moQ>r dfmªMm H$mcmdH$me Agcocr hr N>moQ>oImZr H$mX§~ar {dkmZmMo __©ñWmZ CcJSy>Z
XmIdVo. _mZdr OrdZmÀ`m C‚dc ^{dî`mMr Anojmhr ì`ŠV H$aVo.

2.12 A{YH$ dmMZ


1. `jmMr XoUJr : O`§V ZmairH$a
2. A§VamimVrc ^ñ_mgya : O`§V ZmairH$a
3. ào{fV : O`§V ZmairH$a
4. A§VamimVrc ñ\$moQ> : O`§V ZmairH$a

2.13 CnH«$_
l EH$m {dkmZcoIH$mMr _wcmIV ¿`m.
l _amR>r {dkmZ, H$Wm d H$mX§~arMr gyMr V`ma H$am.
ooo

182
KQ>H$ : 3
AmH$me^m{H$Vo : gw~moY OmdS>oH$a
3.1 C{ÔîQ>o
{dÚmWu {_Ìhmo, gm{hË`{Z{_©Vr _mJrc hoVy OrdZemoY Agë`m_wio _mZdr OrdZmMo A{d^mÁ`
A§J ~Zcoë`m {dkmZmMo {MÌU gm{hË`m_Ü`o hmoUo An[ahm`© Amho. {dkmZgm{hË` ho {dkmZm~Ôc Zgco
Var; {dkmZm_wio KSy>Z `oUmao ~Xc Am{U Ë`mMo _mZdr OrdZmdarc n[aUm_ `mMo {MÌU {dkmZ
gm{hË`m_Ü`o `oV AgVo. {dkmZgm{hË`mMmhr _mUyg hmM H|$Ðq~Xy AgVmo. `m AZwfJ§ mZoM AmnU àñVwV
KQ>H$m_Ü`o gw~moY OmdS>oH$a `m§À`m "AmH$me^m{H$Vo' `m H$Wmg§J«hmMm Aä`mg H$aUma AmhmoV. hm
KQ>H$ Aä`mgë`mZ§Va Vwåhmcm,
l {dkmZH$WoMo ñdê$n g_OyZ KoVm `oB©c.
l AmH$me^m{H$Vo `m H$Wmg§J«hmVrc H$Wm§Mr H$WmZHo$ g_OyZ KoVm `oVrc.
l AmH$me^m{H$Vo `m H$Wmg§J«hmMr Ame`gyÌo g_OyZ `oVrc.
l `m H$Wmg§J«hmVrc ì`{ŠV{MÌU, àg§J{MÌU Am{U ^mfm{deof Aä`mgVm `oVrc.
l AmH$me^m{H$VoÀ`m AZwf§JmZo gw~moY OmdS>oH$am§À`m H$Wm§Mo {deof g_OyZ KoVm `oVrc.

3.2 àmñVm{dH$
_amR>r {dkmZgm{hË`mVrc gw~moY OmdS>oH$a ho EH$ _hÎdmMo H$WmH$ma AmhoV. {dkmZH$Wm
coIZmg§X^m©V OmdS>Ho $am§Mr ñdV…Mr EH$ ^y{_H$m Amho. Vo `mg§X^m©V åhUVmV, ""{dkmZH$Wm-H$mX§~è`m
hm gm{hË`mMmM EH$ ^mJ Amho, `mV e§H$m Zmhr, Ago _r _mZVmo. Mm§Jë`m gm{hË`mMo Oo Oo {ZH$f
AmhoV Ë`m àË`oH$ {ZH$fmda {dkmZH$WoZo ñdV…cm H$gmcm cmdyZ nm{hco nm{hOo. Mm§Jco gm{hË` ho
_mUgm§~Ôc, Ë`m§À`mVë`m ZmVog§~§Ym~Ôc H$mhrVar gm§Jy nhmV AgVo. hrM JmoîQ> {dkmZH$Wo~Ôchr
Iar Amho. {dkmZm~Ôc H$mhr gm§JUo hm {VMm _yi CÔoe ZgVmo. Vrhr _mUgm§~ÔcM ~mocV AgVo. \$ŠV
Ë`m _mUgm§nwT>Mo àý {dkmZm_wio C^o am{hcoco AgVmV åhUyZ {Vcm {dkmZH$Wm åhUm`Mo BVHo$M.
åhUOo eodQ>r Vrhr _mUgmMrM H$Wm AgVo, {dkmZmMr Zmhr. Vr Oa Ver Zgoc, {dkmZm~Ôc gm§JV
Agoc Va Vr {dkmZH$Wm ZgyZ {dkmZH$WoÀ`m ~wa»`mAmS> XS>cc o m Vmo EH$ {dkmZ{df`H$ {Z~§Y Amho,
Aer nŠH$s IyUJmR> _Zmer ~m§Ym`cm haH$V Zmhr. (_amR>r {dkmZgm{hË`, g§nm. _. gw. nJmao, àem§V
npãcHo$eZ, nwUo n¥îR> - 80) hr OmdS>oH$am§Mr ^y{_H$m nm{hë`mZ§Va Ë`m§À`m H$Wm§{df`r Amnë`m
_Zm_Ü`o EH$ CËgwH$Vm {Z_m©U hmoVo.
183
AmOMo _mZdrOrdZ ho {dkmZm{Y{îR>V Amho. _mZdr OrdZmdarc {dkmZmMm à^md {d{dYm§Jr
Am{U gd©ì`mnH$ Agm Amho. {dkmZ Am{U d¡km{ZH$ àJVr_wi-o emoYm§_i
w o nwT>o Amcoë`m AZoH$ JmoîQ>tda
Amnco X¡Z§{XZ ì`dhma MmcVmV. AmO _mZdr OrdZmMm ^mJ ~Zcocr Ag§»` ^m¡{VH$ gmYZ§ hr
{dkmZmMr XoU Amho. `m d¡km{ZH$ àJVrÀ`m Am{U {d{dY emoYm§À`m aoQ>çmV CÚm _mZdr OrdZmMo
ApñVËd A~m{YV am{hc H$m`? CÚm cmJUmè`m emoYm§_iw o _mZdmÀ`m OrdZmda H$m` n[aUm_ hmoVrc?
`mMm AmnU H$Yr \$magm {dMma H$arV Zmhr. hm emoY {dkmZgm{hpË`H$ KoVmZm {XgVmV. g§^mì`
d¡km{ZH$ gË` hmM {dkmZgm{hË`mVrc H$Wm-H$mX§~è`m§Mm coIZ{df` am{hcocm Amho. `m g§^mì`
emoYm§_wio _mZdr OrdZmV V`ma hmoUmam VmU-VUmd, Zdo g§Kf© gw~moY OmdS>oH$am§gmaIo H$WmcoIH$
{M{ÌV H$aVmZm {XgVmV.
{dkmZmMm WoQ> g§~§Y hm _mZdr OrdZmer Agë`m_wio {dkmZmMm _mZdr OrdZmda Pmcoë`m
AWdm hmoUmè`m n[aUm_mMm {dMma gm{hË`m_Ü`o hmoUo Ano{jV Amho. {dkmZgm{hË` hm {dMma
H$aVmZm {XgVo. gw~moY OmdS>oH$a daVr gm§JVmV Ë`mà_mUo {dkmZH$Wm§Mm H|$Ðq~Xyhr _mUyg hmM
Agë`mZo Agm {dMma H$WmcoIZmÀ`m _mÜ`_mVyZ hmoUo Amdí`H$ Amho. àñVwV H$Wmg§J«hmVrc
H$Wm§À`m _mÜ`_mVyZ AmnU {dkmZm_wio _mUgmg_moa C^r am{hcocr Zdr AmìhmZo, {Z_m©U Pmcoco
Zdo àý, _mZdmÀ`m ApñVËdm{df`rMo H$mhr àý, _mZdmÀ`m ~w{Õgm_Ï`m©Mr Am{U H$ënH$VoMr Pon
Aem JmoîQ>tMm {dMma H$aUma AmhmoV.
3.3 coIH$ n[aM`
_hmamîQ´> gm{hË` n{ÌHo$Zo "XeH$mVrc H$WmH$ma' Agm Jm¡ad Ho$coco gw~moY à^mH$a OmdS>oH$a
ho _amR>r {dkmZgm{hË`m_Yrc AmOMo AmKmS>rMo coIH$ AmhoV. 16 gßQ>|~a, 1948 cm Ë`m§Mm
OÝ_ Pmcm AgyZ 'Jacobs Engineering India' `m B§{O{Z`[a¨J H$ÝgëQ>Ýgr H§$nZrVyZ OZac
_°ZoOaÀ`m nXmdê$Z Vo {Zd¥Îm Pmcoco AmhoV. OmdS>oH$a `m§Zr H$Wm, H$mX§~ar~amo~aM BVa ~aoM
{dkmZ{df`H$ coIZ Ho$coco Amho. ^monmi dm`w~ir XwK©Q>Zoda "AmH$m§V' (1988) hr H$mX§~ar
{c{hcocr Amho. JwJcr (1991), dm_ZmMo Mm¡Wo nmD$c (1994) g§JUH$mMr gmdcr (1997),
AmH$me^m{H$Vo (2003), Hw$ê$joÌ (2006) Ago Ë`m§Mo ghm H$Wmg§J«h à{gÕ AmhoV. OmdS>oH$am§À`m
AÇ>mdrg H$Wm§Mo AZwdmX OJ^amVrc AZoH$ ^mfm§_Ü`o Pmcoco AmhoV. "qMVm_Ur hm Zì`m `wJmMm',
"{dkmZmÀ`m Zì`m dmQ>m', "{dkmZmMr Zdr {j{VOo', "hga§ {dkmZ', "ßc°{ñQ>H$Mr _oOdmZr' Aer
{d{dY {dkmZ{df`H$ nwñVHo$ Ë`m§Zr {c{hcocr AmhoV. `m {d{dYm§Jr Am{U d¡{eîQ>çnyU© coIZmgmR>r
Ë`m§Zm AZoH$ gÝ_mZ àmßV Pmco AmhoV. "hga§ {dkmZ', "JwJcr' Am{U "AmH$e^m{H$Vo' `m
nwñVH$m§gmR>r Ë`m§Zm _hmamîQ´> amÁ` gm{hË` {Z{_©Vr CËH¥$îR> nwañH$ma {_imcocm Amho. Va "AmH$m§V'
`m H$mX§~arcm {dkmZJ«§Wmcr, "Hw$ê$joÌ'cm Ho$edamd H$moR>mdio nwañH$ma àmßV Pmcm Amho. Ë`mM~amo~a
Ë`m§À`m `m joÌmVrc `moJXmZmgmR>r _hmamîQ´> gm{hË` n[afXoH$Sy>Z Jmo. am. nam§Ono Am{U nwUo _amR>r
184
J«§Wmc`mH$Sy>Z ñdmV§Í`dra gmdaH$a Ago _mZmMo nwañH$ma àXmZ H$aÊ`mV Amcoco AmhoV.
3.4 {df` {ddoMZ
"AmH$me^m{H$Vo' `m gw~moY OmdS>oH$am§À`m H$Wmg§J«hm_Ü`o Xhm H$Wm§Mm g_mdoe Amho. `m
H$Wmg§J«hmÀ`m erf©H$m_Ü`oM "^m{H$Vo' hm eãX Jw§\$cocm Agë`mZo Vmo `m g§J«hmVrc H$Wm§Mo gyMZ
H$aUmam Amho. `m H$Wmg§J«hmVrc gd©M H$Wm§_Ü`o nwT>rc H$mimV {dH${gV hmoD$ eHo$c Aem H$pënV
{dkmZmMo {MÌU `oVo. coIH$mMr gmar {^ñV Aem H$pënV {dkmZmda Amho. AZoH$ dfmªnydunmgyZ
{c{hcoë`m H$Wm§Mm AmYma KoD$Z H$mhr {dkmZ H$WmcoIH$ EHo$H$miMo H$pënV dmQ>Umao {dkmZ ho AmO
H$go dmñVdmV Amcoco Amho, ho AZoH$ H$Wm§Mo XmIco XoD$Z ñnîQ> H$aVmV. d¡km{ZH$ emoY ho Aem
H$ënZm{dcmgmVyZM cmJcoco AgVmV Agm {Zdm©im Vo XoVmV. `m d¡km{ZH$ H$ënZm{dcmgmnojm AmnU
Amnco cj `m H$Wm§_YyZ `oUmao _mZdr OrdZ, `m H$Wm§À`m _mÜ`_mVyZ _mZdmÀ`m OrdZmV {Z_m©U
hmoUmao àý, VmU-VUmd, _mUdmMm OrdZg§Kf© `mH$S>o cj XoUo BîQ>> R>ac
o . `m H$Wmg§Jh« mMr Ame`gyÌo
Aä`mgÊ`mnydu AmnU g§J«hmVrc gd© H$Wm§Mr H$WmZHo$ WmoS>Š`mV nmhÿ`m.
3.5 H$WmZH$
1. hadcocr ~mhþcr
amohZ-Xe©Z `m Xm§nË`mMr gmoZmcr hr _Vr_§X Zìho nU emñÌr` ^mfoV {Ocm "ñcmo cZ©a'
åhUVmV Aer _wcJr. EImXr JmoîQ> dma§dma {dMmê$Z Vr gVV Xe©Zcm ~oOma H$arV AgVo. {Vcm
gm§^miUo IoidÊ`m_Ü`oM Xe©ZMm ~hþVm§e doi OmV AgVmo. EH$m gwÅ>rÀ`m {Xder amohZcm
gmoZmcrcm gm§^miUo Ioi{dUo {H$Vr H$R>rU H$m_ Amho `mMr OmUrd hmoVo. gmoZmcr_wio Xe©ZMr
AmR>-Xhm df© H$er Jocr AgVrc `mMrhr OmUrd Vrd«VoZo Ë`mcm `mdoir hmoVo. {hcm gm§^miÊ`mMm
noeÝg XmoKm§Mmhr g§ncocm Amho. `m gdm©VyZ _mJ© H$mT>Ê`mMr amohZcm EH$ `wŠVr gyMVo. Vmo g_ra
`m Amnë`m H$m°åß`wQ>aMo gm°âQ>doAa ~Z{dUmè`m Amnë`m {_Ìmcm gmoZmcrcm IoidUmao gm°âQ>doAa
~ZdÊ`mMr {dZ§Vr H$aVmo. g_ra Amnco H$m¡eë` nUmcm cmdyZ Ago gm°âQ>doAa ~ZdyZ XoVmo.
Nw>_Nw>_cr ZmdmMr ~mhþcr gmoZmcrcm AmdS>V AgVo. `m Nw>_Nw>_crcmM `m gm°âQ>doAa_Ü`o {Od§V
H$ê$Z ~mocVo Ho$coco AgVo. Amnë`m `m Zì`m IoiÊ`mcm gmoZmcr "{Q>ìhrcm' åhUVo. hm {Q>pìhcm
{VMr gJir H$m_§ H$ê$ cmJVmo. Vr Ë`mÀ`m~amo~a {Xdg{Xdg^a IoiV amhVo. `m_wio amohZMr
gwQ>H$m hmoVo. `m {Q>pìhcm_wio H$mhr AS>MUr {Z_m©U hmoVmV. gmoZmcrgmR>r Vmo hm°Q>oc_YyZ e§^a S>mogo
_mJdVmo, \$moZMo {~c dmT>{dVmo na§Vw `mnojm Vmo {Vcm a_dVmo, {VÀ`m_Ü`o Jw§VyZ amhVmo ho _hÎdmMo.
EH$o {Xder gmoZmcrÀ`m nmoQ>mV AMmZH$ XwIy cmJVo. Vr AmOmar nS>Vo. {Vcm hm°pñnQ>c_Ü`o A°S>{_Q>
Ho$co OmVo. `m Xaå`mZ {VMm {Q>pìhcm AñdñW hmoVmo. Ë`mcm gmoZmcrMm {dah ghZ hmoV Zmhr. Vmo
Amnco H$m¡eë` nUmcm cmdyZ hm°pñnQ>ccm g§nH©$ H$aVmo. V|ìhm "EŠgm`S>© Qw>S>o' Ago CÎma Ë`mcm
{_iVo. `m CÎmamZo Ë`mÀ`m drOàdmhmV Jm|Yi {Z_m©U hmoVmo. Vmo I§S>rV hmoVmo. ñdV…erM Vmo
185
doS>çmgmaIm nÎ`m§Mm Ioi IoiVmo Omo gmoZmcrcm AmdS>V AgVmo Am{U Vmo H$m`_Mm ~§X nS>Vmo.
2. {Vgam n`m©`
KQ>ñ\$moQ>mgma»`m ŠcofXm`H$ KQ>Zm§_wio {S>àoeZ_Ü`o Jocoë`m amOoecm H°$Ýga Pmcocm Amho.
ghm-AmR> _{hÝ`m§_Ü`o Ë`mMo _aU AQ>i Amho. gm°âQ>doAaÀ`m Y§ÚmV O_ ~gdyZ Ë`m§Zo àM§S> n¡gm
{_i{dcm Amho. na§Vw `m AmOmamda H$moUVmM CnMma Zgë`m_wio Vmo `mVyZ ~mhoa nS>Ê`mMm EH$
AZmoIm _mJ© H$mT>Vmo. nwT>o H$YrVar `m AmOmamda CnMma {ZKoc åhUyZ Vmo n`ªV ñdV… OdiMm n¡gm
IMy©Z Vmo erV{ZÐoV OmVmo. erV{ZÐoVyZ Ë`mcm Ooìhm OmJo Ho$co OmVo Voìhm Ë`mcm H$iVo H$s nÞmg-
gmR> df} Vmo PmonyZ Amho. H$mi Iyn nwT>o Jococm Amho. amOoeÀ`m {nT>rMr nÝZmg df} åhUOo Zì`m
{nT>rMr eo-XmoZeo df© R>am{dV BVH$m H$mi ~Xccocm Amho. Ë`m_wio Ë`mcm erV{ZÐoVyZ OmJo
Ho$ë`mZ§Va ~mhoaÀ`m OJmer g§nH©$ H$aÊ`mcm {damoY Ho$cm OmVmo. BVH$m nmÊ`mgmaIm n¡gm IMy©Z
hm°pñnQ>cÀ`m {~N>mÝ`mda nSy>Z Cacoco Am`wî` KmcdUo Ë`mcm ZH$mogo hmoVo. H$mi BVH$m ~Xccm
Amho H$s Ë`mÀ`mda CnMma H$aUmao S>m°ŠQ>ahr XyaXoemVco AmhoV. S>m°ŠQ>a Am{U Zg© ñdV…À`m
^mgà{V_oVyZ Ë`mÀ`mOdi C^o AmhoV. hmocmoJ«m\$sH$ B_oO Q´>mpÝñ_eZÀ`m ghmæ`mZo Vo Ë`mÀ`mer
~mocVmV. Aem Zì`m `wJmVrc emoYm§Zr Vmo MH«$mdyZ OmVmo. hm°pñnQ>c_Ü`oM {\$aÊ`mMr nadmZJr
{_imë`mZ§Va A§OmZ ZmdmÀ`m chmZ _wcmer Ë`mMr ^oQ> hmoVo. CÚm hmoUmè`m AgmÜ` AmOmamgmR>r
Ë`mcm AmOM A°S>{_Q> Ho$coco Amho. Ë`mcm H$mhr dfm©Z§Va hmoUmè`m AmOmamda H$moUVmM CnMma
Zmhr. H$maU hm amoJ AndmXmË_H$ Amho. ho gmao MH«$mdyZ gmoS>Umao AmOÀ`m H$mimMo dmñVd g_moa
`oVmM amOoe {dMmaMH«$mV OmVmo. ñdV…À`m H$mimV Iyn hþema Agë`mZo Ë`mcm H$moUr {_Ì ZìhVo.
Va `m H$mimV Vmo H$mimÀ`m Iyn _mJo nS>ë`mZo Ë`mcm H$moUr {_Ì ^oQ>Uma ZìhVo. A§OmZ hm `m
`wJmVrc Ë`mMm EH$_od {_Ì ~Zcm Amho. A§OmZcm CÚm hmoUmè`m amoJmda CnMma emoYyZ
H$mT>Ê`mgmR>r Vmo ñdV…Mo eara hm°pñnQ>ccm XoÊ`mMm {ZU©` KoVmo. ñdV…À`m EH$Q>onUmda _mV
H$aÊ`mgmR>r _wŠVrMm _mJ© åhUyZ hm {ZU©` Ë`mcm "{Vgam n`m©`' dmQ>Vmo.
3. H$ma{JcMr AIoa
gmè`m OJmZo EH$Ì `oD$Z "Aë\$m' ZmdmMo EH$ "A§VamiñWmZH$' ~m§Ycoco Amho. `m
A§VamiñWmZH$mda OmÊ`mgmR>r OJ^amVrc emñÌkm§Mr EH$ {Q>_ V`ma H$aÊ`mV Amcocr Amho. ^maVmVyZ
A^` ~d} `mMr `m `mZmda OmÊ`mgmR>r {ZdS> hmoVo. BVa ^maVr`m§à_mUoM A^`À`m _Zm_Ü`o Xhm
dfmªndy u Pmcoë`m H$maJrc `wÕm~Ôc nm{H$ñVmZ {df`r àM§S> amJ Amho. A^` nm{H$ñVmZMm Ûof H$aVmo.
Ë`mÀ`m dmQ>çmcm _\$s©À`m {Z`_mà_mUo àË`oH$ doir ZH$mo Agcocr JmoîQ> dmQ>çmcm `oV AgVo.
`mdoirhr VgoM hmoVo. g\©$amO ImZ hm nm{H$ñVmZMm emñÌk A^`Mm ImocrVrc ghH$mar åhUyZ
{ZpíMV Ho$cocm AgVmo. Á`m Xoem~amo~a N>ÎmrgMm AmH$S>m Amho Aem `moJm`moJmZo N>Îmrg Z§~aÀ`m
ImocrV `m XmoKm§Mr ì`dñWm H$aÊ`mV Amcocr Amho.
186
dmñV{dH$ g\©$amO ImZ hm ñd^mdmZo Iyn Z_« Am{U Mm§Jcm Amho. A^` g\©$amO~amo~a
VwgS>onUmZo dmJVmo, Ë`mMm {VañH$ma H$aVmo na§Vw g\©$amO Ë`mÀ`mer gm¡OÝ`mZo Am{U ào_mZoM dmJVmo.
AMmZH$ EHo$ {Xder H°$ßQ>ZMr A^`cm Am°S>©a {_iVo, "Aë\$m nmMda H$mhr àm°ãco_ Pmcm Amho.
Vy Am{U g\©$ OmD$Z ~KyZ `m H$m` JS>~S> Amho Vo'. A^` {dMmamVM nS>Vmo. `m A§Vami
ñWmZH$mdarc Aë\$m nmM ho nm°dañQ>oeZ Amho. gy`m©Mr COm© dmnê$Z `oWo {dÚwVeŠVr V`ma Ho$cr
OmVo. `m {R>H$mUMm {~KmS> H$mT>VmZm A^`H$Sy>Z H$mhr MwH$m KS>VmV Am{U XmoKm§À`mhr Ordmcm
YmoH$m {Z_m©U hmoVmo. `mdoir OJÊ`mMr n{hcr g§Yr g\©$amOcm {_iyZhr Vmo KoV Zmhr. H$maU Vmo
Vgm dmJcm Va A^`cm dmMÊ`mMr g§Yr ZgVo. Ë`m_wio Vmo n{hcr g§Yr A^`cm XoVmo d Z§Va
AmnU KoVmo H$maU àmßV n[apñWVrM Ver AgVo. Ë`m_wio XmoKohr ~MmdVmV. XmoKm§Mo àmU dmMdÊ`mV
g\©$amOMr hþemar _hÎdmMr R>aVo. g\©$amO{df`rMr _ZmVrc AmT>r, J¡ag_O nm{H$ñVmZ {df`rMm
amJ `m gmè`m JmoîQ>r AmR>dyZ A^` eaq_Xm hmoVmo. H$ma{JcÀ`m `wÕmV g\©$amOÀ`m Xoe~m§Ydm§Zr Oo
Ho$co hmoVo Ë`mMm amJ {JiyZ "Pmc§ Joc§ OmD$ Xo' Aem eãXmV Amncr ^mdZm ì`ŠV H$ê$Z Vmo
H$ma{JcMr AIoa H$aVmo.
4. g_mYrgmYZ
{ZVrdoe hm OJmVrc gdm©V ~w{Õ_mZ _mZd Amho. ghmeo ~mdrg dfm©Z§Va Ë`mcm OmJ§
H$aÊ`mV Amcoco Amho. Vmo ~mdrgmì`m eVH$mVrc _mZd Amho. ho eVH$ `wÕ-g§hmamZ§ ^ê$Z Jococ§
hmoV§. dU©Ûof, qhgmMma, V§ÌkmZmMm {dH$mg, gwI-g_¥ÕrMm _hmnya, Eo{hH$ gwImon^moJmMr H¥${Ì_
c`cyQ>, `m§{ÌH$ OrdZ Varhr earagwImMr na_mdYr Aem ~mdrgmì`m eVH$mVrc OrdZmcm Vmo
H§$Q>micm hmoVm. Ë`mMr OJÊ`mMr BÀN>m _ê$Z Jocr hmoVr. {ZVrdoeà_mUoM OrdZmVcm Wama
hadë`m_wio OJm`cm H§$Q>micoco AOyZ ~aoM hmoVo. na§Vw _¥Ë`yMr ^rVr Ë`m§Zm gmoSy>Z Jococr ZìhVr.
OrdZmVrc hm hadcocm Wama nwÝhm _mZdmcm gmnS>oc hr Amem Ë`m§À`m _ZmV AÚmn hmoVr.
Ë`m_wio `m gmè`m§Zr _aU Z nËH$aVm ñdV…cm JmoR>dyZ ¿`m`Mm {ZU©` KoVcm. _am`M§ Zmhr na§Vw
{Od§Vhr ahm`M§ Zmhr. `m `wJmVë`m AZoH$m§Zr hm _mJ© nËH$acm. na§Vw gmè`m§ZmM Ago JmoR>dyZ KoUo
d Vo OVZ H$ê$Z R>odUo AeŠ` hmoD$Z Joco. Ë`mZ§Va `mda ~§Xr Amcr. na§Vw ñdV…Mm _|Xy Amnco
ApñVËd åhUyZ R>odVm `oD$ cmJcm. gmè`m OJmZoM _J hm {ZU©` KoD$Z Amnco ApñVËd _|Xyê$nmV
R>odco. `m gmè`m§Mo g§JmonZ H$aÊ`mMo H$m_ g§JUH$mH$adr gwê$ Amho. EH$ _hmg§JUH$ `m gmè`m
JmoîQ>r gm§§^miVmo Amho. hm g§JUH$ ghmeo ~mdrg dfm©Z§Va OmJo H$aÊ`mV Amcoë`m Zr{Vdoecm
{dMmaVmo, "_r Vwåhm gmè`m§Mr XoI^mc H$emgmR>r H$am`Mr? hOmamo eara§, AãOmdYr _|Xy H$em§gmR>r
{Od§V R>odm`Mo?' `m àýmMo CÎma OJmVrc gd©loîR> ~w{Õ_mZ åhUyZ Zr{Vdoecm XoVm `oV Zmhr.
Ë`mÀ`m `m àýmZo Zr{VdoeÀ`mM _ZmV Jw§Vm {Z_m©U hmoVmo. Vmo g§JUH$mcm åhUVmo, "Wm§~ _cm Oam
{dMma H$ê$ Xo' `mda g§JUH$ Ë`mÀ`m CÎmamMr dmQ> nmhVmo Amho.

187
5. namYrZ Amho OJVr
{h_m§ey Am{U a{dZ ho {_Ì AmhoV. {h_m§ew ZmdmOcocm gO©Z Amho. a{dZcm amo{hV Am{U
_mo{hZ XmoZ Owir _wco AmhoV. Ë`mn¡H$s amo{hV hm _§X~wÕr Agcocm Amho. Ë`mcm AYwZ_YyZ PQ>Ho$
`oVmV V|ìhm Vmo IynM {MS>{MS> H$aVmo. Aem doir amo{hVcm gm§^miUo {O{H$arMo hmoD$Z OmVo.
Aemdoir a{dZ {h_m§ewMr _XV KoV AgVmo. amo{hVÀ`m AmOmamda AÚmn Am¡fY gmnS>coco Zmhr
Ë`m_wio a{dZ qMVoV gmnS>cocm Amho.
amo{hVMm {Zù`m a§JmMm EH$ Iyn AmdS>rMm Q>r eQ>© AgVmo. EHo$ {Xder Vmo Q>reQ>© _mo{hZ ghO
KoVmo Va amo{hV àM§S> ÌmJm H$ê$Z KoVmo. Ë`mcm {Z`§{ÌV H$aUo AeŠ` hmoVo. Voìhm {h_m§ewcm
~mocdÊ`mV `oVo. {h_m§ey `oVmM amo{hV "amjg amjg' åhUyZ AmoaS>Vmo. WmoS>çm CnMmam§Zr amo{hV em§V
hmoVmo na§Vw a{dZÀ`m qMVoV ^a nS>Vo. `m gmè`m qMVoVyZ WmoS>o _wŠV hmoÊ`mgmR>r Vmo H$mhr {Xdg
ghcrda OmÊ`mMo R>a{dVmo. {h_m§ewcmhr AmJ«h H$aVmo. na§Vw {h_m§ew H$m`©~mhþë`mVyZ `oD$ eH$V Zmhr.
g§Ü`m-a{dZ Am{U amo{hV-_mo{hZ ñdV…À`mM JmS>rVyZ {ZKVmV. AmíM`© åhUOo àdmgmV amo{hV
H$gcmhr Ìmg XoV Zmhr. CcQ> Vmo WmoS>m gwYmaVmo. Amncm AmdS>rMm Q>r eQ>© Vmo _mo{hZcm Kmcm`cm
XoVmo. hm ~Xc a{dZ \$moZdê$Z {h_m§eycm H$i{dVmo. `m AmZ§XmV ghcrhÿZ naVV AgVmZm JmS>rMm
_moR>m AnKmV hmoVmo. gmè`m§Zm hm°pñnQ>c_Ü`o R>odÊ`mV `oVo. VoWyZ a{dZÀ`m {Ií`mVrc {h_m§eyÀ`m
H$mS>©dê$Z Ë`mcm ~mocmdyZ KoÊ`mV `oVo. g§Ü`m-a{dZ ~oewÕ AgVmV na§Vw amo{hV-_mo{hV J§^ra
OI_r Pmcoco AgVmV. XmoKm§Mo Mohao-earamMr R>odU EH$gmaIr Agë`m_wio H$moU amo{hV Am{U
H$moU _mo{hV ho AmoiIVm `oV Zmhr. {h_m§ey {Zù`m a§JmÀ`m Q>r eQ>©dê$Z amo{hVcm AmoiIVmo. `m
XmoKm§Zm J§^ra XwImnV Pmcocr AgVo. _mo{hZÀ`m {H$S>Ê`m {ZH$m_r Pmcoë`m AgVmV. a{dZ
~oewÕmdñWoV AgVmo. Ë`m_wio amo{hV _Vr_§X Amho. _mo{hZMo OrdZ dmMdUo qh_mewcm _hÎdmMo
dmQ>Vo. ñdV…M {ZU©` KoD$Z {h_m§ey amo{hVÀ`m {H$S>Ê`m _mo{hVÀ`m earamV amonZ H$aVmo. hm {ZU©`
KoVmZm Vmo Iyn AñdñW Amho. na§Vw _mo{hVÀ`m OrdZmMmM {dMma Vmo àmYmÝ`mZo H$aVmo. a{dZ Ooìhm
OmJm hmoVmo Voìhm Ë`mÀ`mH$Sy>Z H$iVo H$s {Zù`m a§JmMo amo{hVMo Q>r eQ>© àdmgmV _mo{hVZo KmVcoco
Amho. Voìhm {h_m§ey AmVyZ hmXaVmo. Amnë`m hmVyZ ho H$m` KS>co `mMm Vmo {d_ZñH$nUo {dMma
H$aVmo. Vmo eyÝ`mV OmVmo. Ë`mMm Moham nm§T>am nS>Vmo. amo{hVZo Ë`mcm nmhÿZ åhQ>coco "amjg amjg'
ho eãX Ë`mÀ`m H$mZmV Kw_y cmJVmV.
6. ñne©gwI
"ñne©gwI' hr AmaVr Am{U e¡cOm `m EH$Q>onUmZo ÌñV Pmcoë`m XmoZ {ñÌ`m§À`m ^mdZm§Mm
CcKS>m H$aUmar H$Wm Amho. AmaVr hr aoIrd ~m§Ü`mMr d`mMr {Ver Amocm§S>cr Var, Vê$U {XgUmar
ñÌr Amho. na§Vw {VMm COdm S>moim An§J Amho. Ë`m S>moù`mnwT>o {VÀ`m _Zm_Ü`o EH$ Ý`wZJ§S> V`ma
Pmcocm Amho. hm S>moim OÝ_mnmgyZM {d{MÌ arVrZo cm|~ë`mgmaIm earamÀ`m ~mhoa Amcocm Amho.
188
g_moaÀ`m ì`ŠVrMr ZOa hQ>Hy$Z Ë`m S>moù`mda OmV Ago. `m S>moù`m_wio Vr Iyn Xw…Ir Ago. {VMm
A~rX ZmdmMm EH$_od {_Ì Amho. Ë`mÀ`m ghdmgmV Vr gwI {_idr. {VÀ`m S>moù`mda Vmo {d{eîQ>
nÕVrZo AmoT>Ur ~m§YyZ Vmo e¥§JmagwI KoB©. EHo${Xder Ywg_wgù`m e¥§JmamV Vr AmoT>Ur gwQ>Vo Am{U
Ë`mMr {_R>r g¡c hmoVo. hr JmoîQ> AmaVrÀ`m _Zmcm cmJVo. Ë`mZ§Va Vr A~rXnmgyZ Xya amhVo. na§Vw
ñne©gwI {Vcm Jßn ~gy XoV Zmhr. Vr ñdV… hmoD$Z A~rXer g§nH©$ H$aVo. Ë`m§Mr ^oQ> R>aVo Ë`mM
{Xder e¡cOm {Vcm \$moZ H$ê$Z ~mocdVo. e¡cOm hr A{^ZoÌr Amho Vr _moH$ir AgVmZm AmaVrcm
~mocdyZ _m{ce H$ê$Z KoV Ago. Vr e¡cmOmH$S>o OmVo Voìhm e¡cOm ñdV…Odi H$m`_ amhmÊ`mMr
AmaVrcm {dMmaUm H$aVo. AmaVr e¡cOmÀ`m `m àñVmdmcm ZmH$maVo. e¡cOmcm AmaVrÀ`m hmVMo
_m{ce AmdS>V AgVo. e¡cOmMo H$m_ dmT>Vo. {VÀ`m earamMr hoigm§S> hmoVo. Aemdoir {Vcm
AmaVrÀ`m hmVMr _m{ce AmR>dVo. {VÀ`m ñne©gwImMr Amg cmJVo. _Ü`§Var {M{ÌH$aUmgmR>r ~aoM
{Xdg ~mhoaJmdr amhVo. ~mhoaJmdmhÿZ Amë`mZ§Vahr Vr AmaVrcm ~mocmdV Zmhr. Ë`m_wio AmaVr
AñdñW hmoVo. Vr ñdV…M e¡cOmÀ`m Kar OmVo. Va ~oS>ê$__Ü`o e¡cOm ZgVo nU VoWo EH$ _{eZ
{XgVo. ho _{eZ _m{ceMo AgVo. Ë`m _{eZMo goqQ>J Z ~XcVm Vr Ë`m _{eZMm AZw^d KoVo. Voìhm
{Vcm EH$m AX²^yV ñne©gwImMr AZw^yVr `oVo. hm ñne© H$m_moËgwH$ nwéfmMm dJ¡ao ZìhVm. A{Ve`
hiydma, ào_i Am{U AmídmgH$ ñnem©Zo {VÀ`m Vm|Sy>Z ZH$iV "AmB©' Aer hmH$ _macr OmVo.
7. àmoOoŠQ> H$am{Z{eH$m
A{XË` Am{U gwlwV ho XmoKo emiH$ar {_Ì AmhoV. Vo g§JUH$ `wJmVrc {dÚmWu Agë`mZo Kar
AgVmZm pìh{S>Amo H$m°Ý\$aÝgtJda Jßnm _maVmV. emioV gwlwVcm EH$ ZdrZ àH$ën H$am`cm {Xcocm
AgVmo. hm àH$ën ZmdrÝ`nyU© Agë`m_wio Vmo _Zñdr JwV§ Zy OmVmo. Am{XË` O|ìhm gwlVw cm g§nH©$ H$aVmo
V|ìhm Vmo hrM JmoîQ> Ë`mcm gm§JVmo. gwlVw cm {Xcoë`m àmoOŠo Q>Mo Zmd "H$am{Z{eH$m' Ago Amho. hm àH$ën
{Od§V-IaoIwao àmUr V`ma H$am`Mm AgVmo. hm àH$ën WmoS>m "AX²^wV' dmQ>ë`m_wio Am{XË`Mrhr
CËgwH$Vm MmidVo. Vmo emio_Yë`m Aem àH$ënm§{df`r {deof CËgwH$ ZgVmo. hr H$mhrVar Zdr JmoîQ>
Amho ho gwlVw À`m ~mocÊ`mdê$Z Ë`mcm g_OVo. ñdV…À`m hmVmZr {Od§V àmUr V`ma H$am`Mo hr H$ënZm
Ë`mcm ^ÞmQ> dmQ>V.o H$m|~S>rÀ`m {nëcmEdT>çm AmH$mamMo hÎmr, KmoS>,o ~¡c, Jm` H$mhrhr ~ZdVm `oUmam
hm àH$ën `m XmoKm§Zm PnmQy>Z Q>mH$Vmo.
Xwgè`m {Xder cdH$a CRy>Z Vmo gwlwVÀ`m Kar `oVmo. gwlwV `m àH$ënm_Ü`o Mm§JcmM Jw§VyZ Jococm
AgVmo. `m XmoKm§_Ü`o H$moUVm àmUr ~Zdm`Mm `mda Iyn Ic hmoVmo. `m à`moJmgmR>r àË`oH$ {dÚmÏ`m©cm
emioVyZ EH$ {H$Q> {_imcoco AgVo. `m {H$Q>_Ü`o àË`oH$ àmÊ`mMo {OZ AgVmV. `m XmoKm§À`m MM}VyZ
_mUgmMo {OZ Am{U hÎmrÀ`m Vm|S>mMo {OZ KmcyZ ZdmM àmUr V`ma H$am`Mo R>aVo. na§Vw {ejH$m§Zr
{Xcoë`m {H$Q>_Ü`o _mUgmMo {OZ ZgVmV. gwlVw Amnë`m d{S>cm§H$Sy>Z {_imcoë`m _m{hVrdê$Z _mUgmÀ`m
earamMo OrZ {ecmVmB©À`m à`moJemioVyZ cm§~dVmo. emioVyZ {_imcoë`m A§S>çm_Ü`o Vmo Vo {OZ amonZ
H$aÊ`mgmR>r KmcVmo. gwlwVMr hr gmar YS>nS>, `m àH$ënmVrc Ë`mMo Jw§VyZ nS>Uo gmao {M§VoV Q>mH$Vo. Vo
189
AñdñW hmoVmV. eodQ>r Ë`mZo C~dcoco A§S>o e§Ho$_wio Vo Amncm {_Ì S>m°. gw_oYÀ`m AëQ´>mgm°{ZH$
_erZÀ`m ghmæ`mZo VnmgyZ nmhVmV. ho nmhVmZm gwlwVÀ`m ~m~m§À`m earamcm H§$n gwQ>Vmo.
A§S>çm_Ü`o H$m` Amho ho O|ìhm H$iVo V|ìhm Va Ë`m§Mo A§J WaWê$ cmJVo. A§S>çm_Ü`o _m§S>r
KmVcoë`m nmoP_Ü`o Hw$UrVar {Xgy cmJVo. ^co_moR>o nmoQ>, XmoZ nm`, Mma hmV Am{U S>moŠ`mÀ`m OmJr
^co Wmoaco H$mZ Agcoë`m gm|S>rMo _ñVH$. J§S>ñWi, dH«$Vw§S>, gai gm|S>, {ÌZ`Z. ho nmhVmM
Ë`m§Mo hmV _Zmo_Z OmoS>co OmVmV.
8. Cf…H$mc
Cf…H$mc `m H$Wo_Ü`o à`moJ Am{U Ë`m g§X^m©Vrc g§emoYZ {M{ÌV H$aÊ`mV Amcoco Amho.
gw_oYm hr ŠcmoqZJÀ`m à`moJmVyZ EH$m _wcrcm OÝ_ XoVo. `m _wcrMo Zmd VZwOm Amho. `m à`moJmnydu
S>m°. gmo_Um§Zr gw_oYmcm `m à`moJmÀ`m AZoH$ dmB©Q> ~mOy gm§{JVcoë`m AgVmV. ŠcmoqZJ_Ü`o OÝ_mcm
`oUma§ _yc ho Ho$di _mVoMr qH$dm {nË`mMr JwUgyÌo KoD$Z OÝ_mcm `oVo. `m à`moJm_Ü`o hmoUmè`m
A^©H$mcm {ZdS>rMm dmd ZgVmo. "_yc e§^a Q>ŠHo$ _mP§ Agm`cm hd§' `m hì`mgmnmoQ>r gw_oYm Amnë`m
{ZU©`mda R>m_ amhVo. gw_Yo mZo c½Z Z H$aÊ`mMm {ZU©` KoVcocm Agë`m_wio Vr AemM nÕVrZo _wcmcm
OÝ_ XoD$ BpÀN>V.o "Am`wî`mV gJio {ZU©` _r ñdV… KoVcoco AmhoV. hmhr {ZU©` _r EH$Q>rZo KoUma Amho.
_cm Hw$UmM§ EoH$m`Mr gd` Zmhr.' Aer hÅ>r ñd^mdmMr gw_oYm Agë`mZo Vr S>m°ŠQ>am§Mo EoH$V Zmhr.
ŠcmoqZJÀ`m à`moJmVyZ OÝ_cocr VZwOm chmZnUmnmgyZM EH$m XwY©a ì`mYrZo J«mgcr Amho. {Vcm
chmZnUmnmgyZM {d{eîQ> Ago A°Q>Šo g `oVmV. Agm amoJ gw_mao Xhm H$moQ>t_Ü`o EImÚmcm hmoVmo. {OZ°{Q>H$
{S>\o$ŠQ>_wio hmoUmè`m `m amoJmda AmOVmJm`V Cnm` gmnS>cocm Zmhr. VZwOm AmB©à_mUoM ~w{Õ_mZ
Agë`m_wio Vr chmZnUmnmgyZM H$m°åß`wQ>a hmVmiVo. Vr A§Wê$Umcm {IiyZM Agë`m_wio H$m°åß`wQ>a
hoM {VMo OJUo Pmcoco Amho. B§Q>aZoQ> Am{U _ocÀ`m _mÜ`_mVyZ Vr OJmer g§nH$m©V Amho. ZdZdr
_m{hVr {_i{dUo, AmdS>rMr _m{gHo$ dmMUo, {MÌo nmhUo, M°Q> ê$__Ü`o OmD$Z {_Ì_¡{ÌUter JßnmJmoîQ>r
H$aUo Am{U ñdV… H$mhr {chÿZ B§Q>aZoQ>da à{gÕ H$aUo ho {VMo {dœ Pmco Amho.
VZwOm chmZ d`mV ~arM àJë^ Pmcocr Amho. ñdV…cm Pmcoë`m AmOmamda Vr B§Q>aZoQ>À`m
_mÜ`_mVyZ Pmcoco g§emoYZ nmhVo. {Vcm H$iyZ MwH$Vo H$s `m AmOmamda {deof g§emoYZ Zmhr. _J Vr
BÀN>m_aUmMm {dMma H$aVo. Ë`m {df`mdarc _m{hVr {_idVo. BÀN>m_aUmMm H$m`Xm Amnë`m XoemV
ApñVËdmV Zgë`mZo Ë`m {df`mda B§Q>aZoQ>À`m _mÜ`_mVyZ OmJ¥Vr {Z_m©U H$aVo. ñdV… gkmZ Pmë`mIoarO
BÀN>m_aU KoVm `oUma Zmhr. `mgmR>r Vr H$mhr H$mi Wm§~m`cm V`ma AgVo. na§Vw AmB©H$Sy>Z {Vcm H$iVo
H$s ŠcmoZ_wio OÝ_mcm Amcoë`m AnË`mcm Vmohr A{YH$ma ZgVmo. Ë`mcm ñdV…À`m AmB©MrM g§_Vr
cmJVo. ŠcmoZcm ñdV§Ì ApñVËd Zgë`m_wio ñdV…Mo ~ao-dmB©Q> R>a{dÊ`mMm A{YH$ma {Vcm Zmhr. ho
gmao VZwOmcm O|ìhm H$iVo V|ìhm CÛoJmZo Vr AmB©cm åhUVo, "øm A°Q>°H$_Ü`o _cm H$m` doXZm hmoVmV ho
Vy EH$Xm ñdV… ghZ H$ê$Z nhm Am{U _J _cm gm§J' `mda AmB©hr åhUVo, "Ho$c§ AgV§ J§, amUr, _mÂ`m
190
hmVmV AgV§ Va _r Vohr Ho$c§ AgV§.' `m g§dmXmVyZ `m amoJmMo Jm§^r`©, Vrd«Vm Am{U AmB©-_wcrÀ`m
ZmË`mMo ^md~§Yhr ÜdZrV hmoVmV.
VZwOmÀ`m ŠcmoZcm ñdV§Ì ApñVËd Zmhr hr JmoîQ> H$ië`mZ§Va Vr _ZmVrc gmao amJ ~mOycm
gmê$Z A{Ic _mZdOmVrÀ`m H$ë`mUmÀ`m ÑîQ>rZo øm àýmgmR>r Cacoco Am`wî` PmoHy$Z Úm`Mo
R>a{dVo. `mgmR>r gmè`m OJmer PJS>m`Mr Vr V`ma R>odVo. Vr hm EH$ ñdmV§Í`cT>m _mZVo.
9. gm¡Xm
amo{hV hm An§J VéU Ka~gë`m B§Q>aZoQ>À`m _mÜ`_mVyZ "B§{S>`Z [agmo{g©g BÝH$m°nm}aoeZ' hr
H§$nZr Mmc{dVmo. naXoemVrc JaOy cmoH$m§Zm Ka~gë`m ^maVmVë`m {ZdS>H$ dñVy nwa{dÊ`mMm Ë`mMm
ì`dgm` Amho. Ë`m_wio Vmo gd©doi B§Q>aZoQ>da ~gyZ AgVmo. EH$ {Xdg Ë`mcm EH$m Om{hamVrMm
_oc `oVmo. hr Om{hamV ñdßZo {dH$V KoÊ`mg§X^m©V AgVo. ñdßZm§À`m ~Xë`mV {dœ^amV H$Yr
Hw$Umcm {_imcm Zgoc Agm _mo~Xcm XoÊ`mMo AmídmgZ `m Om{hamVr_Ü`o AgVo. `m Om{hamVrcm
amo{hV à{VgmX XoVmo. Z§Va g_moê$Z EH$ àýmdcr `oVo. Vr àýmdcr Vmo Iyn H$îQ>mZo ^aVmo. {MH$mQ>rZo
gmar CÎmao XoVmo Am{U ñdßZo {dH$m`cm Vmo nmÌ R>aVmo. ho gwê$ AgVmZmM Ë`mcm H$iVo H$s
naJ«hmdê$Z H$moUrVar ho gmao H$aVo Amho. Vmo WmoS>m Km~aVmo na§Vw Ë`mÀ`mer coIr H$ama H$aÊ`mg
V`ma hmoVmo. naJ«hmdarc ì`ŠVr Ë`mMm ì`dgm` dmT>dUma AgVo. Ë`m _mo~Xë`mV Ë`mZo ñdV…Mr
ñdßZo Ë`mcm Úm`Mr Agm hm H$ama AgVmo. gwédmVrcm amo{hVMm ì`dgm` dmT>Vmo. nU Vmo H$ama
\$gdm AgVmo ho amo{hVÀ`m `WmdH$me cjmV `oVo. `m H$amamV amo{hV \$g{dcm OmVmo. `m
H$amamZwgma naJ«hmdarc ì`ŠVr amo{hVÀ`m earamV Am{U amo{hVMm AmË_m naJ«hmdarc OrdmÀ`m
earamV àdoe H$aUma AgVmo.
naJ«hmdarc ì`ŠVr \$g{dë`m~Ôc amo{hVMr _m\$s _mJVo d Ë`mcm gm§JVo, "Am_À`mH$S>rc
d¡km{ZH$ àJVr_wio Am_Mo Am`wî` dmT>coco Amho. na§Vw OrdZmV `m§{ÌH$Vm Amcocr Amho. Am`wî`
gnmQ>, nmoH$i, AW©eyÝ` Pmcoco Amho. Am_À`m OrdZmV MT>-CVma, EŠgmB©Q>_|Q> Zmhr. Ë`m_wio _r ho
Ho$co'. Voìhm ho EoHy$Z amo{hVhr Ë`mcm gm§JVmo, "Vy MwH$sMo eara {ZdS>co Amhog. Vwcm _mÂ`m earamV
àdoe H$ê$Z OrdZmMm Wama AZw^dmVm `oUma Zmhr. _mPo eara VwPr \$ma {Xdg gmo~V H$aUma Zmhr.
_cm AJmoXaM VrZ AQ>°H$ `oD$Z Joco AmhoV. {edm` _r An§J Amho. _cm gVV pìhcMoAada ~gyZ
ahmdo cmJVo. Ë`m_wio VwÂ`m _ZmV n¥ÏdrdaM§ amo_m§MH$mar OrdZ OJÊ`mMr Or BÀN>m Amho Vr nyU© hmoUma
Zmhr. VwÂ`m dmQ>çmcm ho amoJmZ§ nmoIacoc§ eara `oUma Amho Am{U Vohr \$ma H$mi VJ Yê$ eHo$c `mMr
eŠ`Vm Zmhr. S>m°ŠQ>am§Zr _cm df©^a {Xco hmoVo. Ë`mVco nmM-ghm _{hZo g§nyZ Joco AmhoVM. Ë`m_wio
VwPm _¥Ë`y Vy ñdV…M AmoT>dyZ KoVcm Amhog.' n¥ÏdrdaÀ`m _mUgmZo naJ«hmdarc _mUgmcm gm¡Xo~mOrV
hadë`mMr gw§Xa H$Wm Amho.

191
10. R>§S>m _Vc~
KaJwVr CnH$aUo ~Z{dUmè`m "A°pßcH$m°Z' `m à{gÕ H§$nZrMo ~wYH$a ho _mH}$qQ>J OZac _°ZoOa
AmhoV. `m H§$nZrÀ`m gd© CËnmXZmÀ`m Om{hamVr Om{hamV joÌmVrc pìhOZ, _oJmA°S> `mgma»`m
_mÝ`da H§$nÝ`m H$arV AgVmV. ~wYH$a ho àM§S> ì`ñV, H$V©ì`Xj Am{U H$m`©_½Z A{YH$mar
AmhoV. Ë`m§Mr ^oQ> {_i{dUo ho H${R>U H$m_ AgVo. AemVM EHo$ {Xder AmXoe [agdS>H$a ZmdmÀ`m
EH$m gm_mÝ` _mUgmÀ`m gmÜ`m nÌmdê$Z Vo Ë`mcm Amncr ^oQ> XoVmV. `m JmoîQ>rMo ~wYH$am§Mr
A{gñQ>§Q> Apñ_Vmcmhr Iyn AmíM`© dmQ>Vo. àË`j ^oQ>r {Xder ~wYH$am§Zm [agdS>H$a ZmdmÀ`m Hw$Um
ì`ŠVrcm ^oQ>rMr doi {Xë`mMo AmR>dV Zmhr. na§Vw Apñ_VmZo Ë`mÀ`m nÌmda Ë`m§Zr _macocm eoam
nmhÿZ AmíM`©M{H$V hmoVmV. [agdS>H$a hm "Am°ë\°$ŠQ>moam°cm°Or' åhUOoM J§Y{dkmZ `m {df`mV
nrEM.S>r. H$arV AgVmo. ~wYH$am§Zm {c{hcoë`m nÌmcm Ë`mZo {d{eîQ> J§Y cmdyZ nÌ nmR>{dco Amho.
Vmo J§Y ì`ŠVrcm gH$mamË_H$ CÎmamcm àd¥Îm H$aVmo. ho EoHy$Z ~wYH$a MH«$mdVmV. `mda [agdS>H$a
Ë`m§Zm EH$ `moOZm gm§JVmV. Ë`m `moOZoZwgma {d{eîQ> J§Y cmdyZ "A°pßcH$m°Z'Mr gd© CËnmXZo
_mH}$Q>_Ü`o nmR>dm`Mr. emoê$__Ü`o J«mhH$m§Zm Vmo J§Y àd¥Îm H$arc Am{U In dmT>oc. H§$nZrer H$ama
hmoVmo Am{U H$m_ gwê$ hmoVo. ~wYH$a ho MmUmj A{YH$mar AmhoV. hr H§$nZr Om{hamVtda H$moQ>çmdYr
ê$n`o IM© H$arV AgVo Ë`m_wio [agdS>H$am§Mm J§Y KoUo Ë`m§Zm {deof dmQ>V Zmhr. nmM cmI
A°S>ìhmÝg XoD$Z ~wYH$a J§Y V`ma H$ê$Z KoVmV. na§Vw nwT>Mo nmM cmI XoÊ`mcm Q>mimQ>mi H$aVmV.
R>§S>m _Vc~ H$moH$mH$mocm `m Om{hamVrà_mUo [agdS>H$amÀ`m J§YmZo àM§S> In dmT>Vmo. J¥hmon`moJr
CnH$aUo åhUOo A°pßcH$m°Z Ago g_rH$aU hmoVo. nU ~wYH$a [agdS>H$acm \$g{dVmV. Ë`mZo V`ma
Ho$cocm J§Y ~aoM {Xdg nwaUmam AgVmo. Xaå`mZ ~wYH$a {Zd¥Îm hmoV AgVmV. Ë`m_wio Ë`m§Zm nwT>Mm
{dMma H$am`Mr Amdí`H$Vm dmQ>V Zmhr. [agdS>H$a _mÌ \$gdUwH$sZo {Zame hmoVmo. Ë`mMm
{dœmgKmV Pmcocm Amho. hr JmoîQ> Apñ_Vmcmhr Iyn IQ>H$Vo. ~wYH$am§{df`r {VÀ`m _ZmVhr EH$
OwZm amJ Amho. Ë`m_wio Vr [agdS>H$cm _XV H$aVo. åhUOo A°pßcH$m°ZMm _mc InUma Zmhr Agm
J§Y V`ma H$ê$Z AmnU emoê$_ _Ü`o cmdy. åhUOo Vw_À`m J§YmMm CcQ>m n[aUm_ hmoD$Z
A°pßcH$m°ZMm _mc Inm`Mo ~§X hmoB©c. [agdS>H$acm ho nQ>Vo. Vmo Vgm Zdm J§Y V`ma H$am`À`m
V`marcm cmJVmo. R>S§ >m _Vc~ H$moH$mH$mocm `m Om{hamVrMm CcQ>m n[aUm_ hmoÊ`mgmR>r n«VrñnYu H§$nZrZo
Ogo "{~PZog R>§S>m _Vc~ H$moH$mH$mocm' hr Om{hamV ~Zdcr VgoM AmVm A°pßcH$m°ZMm {~PZog R>§S>m
H$aÊ`mgmR>r Vmo V`marcm cmJVmo.
3.6 Ame`gyÌo
AmO {dkmZgm{hË` hm gm{hË`mMmM EH$ ^mJ _mZcm OmVmo. VWm{n {dkmZgm{hË`mg§X^m©V
Aä`mgH$-g_rjH$m§H$Sy>Z AZoH$ àý CnpñWV Ho$co OmVmV. {dkmZgm{hË`m_Ü`o {dkmZH$Wm hm gdm©{YH$
{c{hcm OmUmam gm{hË`àH$ma Amho. Ë`m_wio {dkmZgm{hË`mg§X^m©Vrc MMm© {dkmZH$WoÀ`m AmYmamZoM
192
Mmccocr {XgVo. {dkmZH$Wm§_Ü`o AmT>iUmar AX²^wVaå`Vm, JyT>Vm, ahñ`_`Vm Am{U a§OZnaVm hr
AZoH$ g_rjH$-Aä`mgH$m§Zm IQ>H$Umar JmoîQ> Amho. g§^mì` d¡km{ZH$ gË` åhUyZ `m JmoîQ>rH$S>o
nmhmVmZmhr `m {MÌUm_Ü`o e§H$m ¿`mì`mV Aem nwîH$i OmJm AgVmV. g§^mì` d¡km{ZH$ gË`mÀ`m
ZmdmImcr a§Jdcoë`m KQ>Zm-àg§JmÀ`m ~m~VrV Ag§»` àý CnpñWV hmoD$ eH$VmV.
AmH$me^m{H$Vo_Yrc {MÌUmVyZhr Vo CnpñWV H$aVm `oVmV. {dkmZH$Wm§_Ü`o `oUmao {dkmZ hoM
nma§n[aH$ H$Wonojm {dkmZH$Wocm doJio R>a{dVo, {dkmZH$Wocm doJim a§J-ê$n XoVo. ho {dkmZ ~hþVm§e
doim CÚmMo, `oD$ eHo$c Aer eŠ`Vm AgUmao g§^mì` {dkmZ AgVo. Ë`m_wioM ho H$Wmgm{hË`
AX²^wVVoH$S>o PwH$Vo.
AmOMo {dkmZ, g_moa Agcoco g§emoYZ `mÀ`m AmYmamZoM CÚm H$moUVo emoY cmJy eH$Vrc,
CÚmÀ`m {dkmZmMo ñdê$n H$m` Agoc `mMr gyMZm {dkmZH$Wm§_YyZ Ho$cocr {XgVo. _Zwî`àmUr hm
Zoh_r Zì`mMr Amg Yê$Z AgVmo. Vmo gVV Ag_mYmZr Agë`mZo CÚm H$m` hmoB©c, H$m` KS>oc
hm Ë`mÀ`m {dMmaà{H«$`oMm ^mJ ~Zcocm AgVmo. ñdßZ nmhUo, Zì`m H$ënZm aMUo ho _mZdr _ZmMo
Y_©M AmhoV. Ë`m_wio hr ñdßZ§, Zì`m H$ënZm {dkmZm{Y{îR>V {dMmanÕVrZo H$em dmñVdmV AmUVm
`oVrc `mMo {MÌUM {dkmZH$Wm§_YyZ hmoVmZm {XgVo. AmnU Aä`mgV AmhmoV Vmo "AmH$me^m{H$Vo'
hm H$Wmg§J«h `mMo CÎm_ CXmhaU åhUyZ nmhVm `oB©c.
^maVr` {dkmZgm{hË`m_Ü`o _amR>r {dkmZH$Wm ~arM àJV _mZcr OmVo. {WAmoS>moa ñQ>J©Z `m
Aä`mgH$mÀ`m {dMmamMm _moR>m à^md _amR>r {dkmZ H$Woda Amho. gw~moY OmdS>Ho $am§Mr H$Wm Aä`mgVmZm
hr JmoîQ> {deof OmUdVo. Ë`m§À`m H$Wodê$Z Vohr ñQ>JZ© `m§À`m {dMmamMm à^md _mZUmao AmhoV ho cjmV
`oV.o {WAmoS>mao ñQ>JZ© åhUVmV, "{dkmZH$Wm hr _mZd H|${ÐVM Agmdr. {VÀ`mV _mZdr g_ñ`m§Mo Am{U
Ë`m g_ñ`m g_mYmZH$maH$arË`m gmoS>{dÊ`mgmR>r _mZdmZoM emoYcoë`m _mJm©Mo {MÌU Agmdo; _mÌ Vr
g_ñ`m dm Vr gmoS>{dÊ`mMm Cnm` ho {dkmZm{Y{îR>VM AgmdoV, {dkmZ hm `m H$Wm§Mm AmË_m Agmdm'
(_amR>r dmL²>_`H$moe-g_rjm-g§km g§nm. {dO`m amOmÜ`j n¥îR> 341)
gw~moY OmdS>Ho $a `m§Mo ñdV…À`m H$Wm§gX§ ^m©Vrc {dMma, Ë`m§À`m H$Wm nmhVm `m {dMmamMm Ë`m§À`m
H$Wm§da à^md OmUdVmo. OmdS>Ho $ahr {dkmZmZo {Z_m©U Ho$coco àý _mZd H$go gmoS>{dVmo ho gm§JUmar H$Wm
{c{hVmV. Ë`m§À`m H$Wo_Ü`o {dkmZm~amo~a _mZdr-ZmVog§~§Ym§Mm nri Amho. _mZdr ^md-^mdZm§Mo
A{Ve` àË``H$mar {MÌU Ë`m§À`m H$Wm§_Ü`o `oV.o VWm{n `m ^md-^mdZm Am{U ZmVog~§ Y§ mVrc VmU-
VUmd {dkmZm_wio V`ma Pmcoco AmhoV ho _hÎdmMo Amho. åhUyZ Ë`m§Mr H$Wm {dkmZH$Wm Agcr Var
doJir R>aVo.
3.6.1 {dkmZmZo {Z_m©U Ho$coco àíZ
{dkmZ ho _mZdmÀ`m H$ë`mUmgmR>r, {dH$mgmgmR>r ApñVËdmV Amcoco Amho. BVa àmÊ`m§À`m
VwcZoV _mZdmcm _moR>o ~w{Õgm_Ï`© cm^co Amho. Vmo {dMma H$aUmam àmUr Amho. Ë`mZo Amnë`m
193
E_. E. ^mJ 2-_amR>r : "cmoH${à` gm{hË` Am{U {dkmZ gm{hË`' ...13
~w{Õgm_Ï`mªÀ`m ~imda AmOMo {dkmZ {dH${gV Ho$coco Amho. na§Vw `m {dkmZmZoM _mZdmg_moa
H$mhr àý CnpñWV Ho$co AmhoV. d¡km{ZH$ àJVrMm doJ A\$mQ> Amho. AmO Zdo dmQ>Umao g§emoYZ
H$mhr {XdgmVM H$mc~mø hmoV AgVo. `m doJdmZ g§emoYZmcm, Ë`mVyZ {Z_m©U hmoUmè`m ~Xcm§Zm
gm_moao OmÊ`mMr j_Vm àË`oH$mOdi AgocM Ago Zmhr. `m_wio H$mhr àý {Z_m©U hmoVmV.
"{Vgam n`m©`' `m H$Wo_Ü`o amOoe hm H°$ÝgaJ«ñV é½U `m JV}V AmS>H$Vmo. Ë`mcm Pmcoë`m
amoJmda CÚm Am¡fY-CnMma {ZKVrc åhUyZ Vmo erV{ZÐoV OmÊ`mMm {ZU©` KoVmo. Ë`mcm nÝZmg-gmR>
dfm©Z§Va O|ìhm OmJo H$aÊ`mV Amcoco AgVo V|ìhm Ë`mÀ`m amoJmda CnMma hmoVmo. nU Ë`mÀ`mg_moa
ZdoM àý {Z_m©U hmoVmV. amOoeÀ`m H$mimVrc nÝZmg-gmR> df} åhUOo Zì`m {nT>rMr eo-XmoZeo df}
AgVmV. Vmo erV{ZÐoV Agcoë`m dfmª_Ü`o àM§S> _moR>r d¡km{ZH$ àJVr Pmcocr AgVo. `m Zì`m
`wJmV Amncm {Z^md cmJUma Zmhr `mMo ^mZ Ë`mcm hm°pñnQ>c_Yrc AZw^dm§dê$ZM `oVo. Ë`m_wio
amOoecm ñdV…Mo Am`wî` {ZaW©H$ dmQy> cmJVo. `m Zì`m `wJmcm gm_moao OmÊ`mMo gm_Ï`© Ë`mÀ`mOdi
Zmhr åhUyZ Vmo ñdV…Mo eara Q>çw_aÀ`m g§emoYZmgmR>r hm°pñnQ>ccm XmZ XoÊ`mMo R>a{dVmo {dkmZmZoM
{Z_m©U Ho$coë`m àíZmVyZ amOoe ñdV…Mr gwQ>H$m H$ê$Z KoVmo. `mà_mUoM "g_mYrgmYZ' `m H$Wo_Yrc
Zr{Vdoe {dkmZmZo {Z_m©U Ho$cocr g§nÝZVm, gwI `mcm H§$Q>miyZ OmVmo. emoY g§emoYZm_wio ^m¡{VH$
gmYZm§Mm A{VaoH$ Pmcocm Agë`mZo _mZdmÀ`m OJÊ`mVrc Wama g§nyZ Jococm Amho. CÚm nwÝhm
H$mhr dfm©Zr hm Wama AZw^dVm `oB©c `m AmeoZo Vmo ñdV…cm JmoR>dyZ KoÊ`mMm {ZU©` KoVmo. ghmeo
~mdrg dfm©Z§Va Vmo O|ìhm OmJm hmoVmo; V|ìhm `m n¥ÏdrdaMo g§nyU© _mZdr OrdZM g§nwîQ>>mV Amcoco
Ë`mcm {XgVo. EH$ _hmg§JUH$ eoH$S>mo df} H$mhr _mZdr earao Am{U AãOmdYr _mZdr _|Xy OVZ
H$ê$Z R>odÊ`mMo H$m_ H$aVmo`. hm g§JUH$ Zr{Vdoecm hm gd© IQ>mQ>mon H$emgmR>r H$am`Mm ? Agm
O|ìhm àý H$aVmo V|ìhm Zr{VdoeOdi Ë`mÀ`m àýmMo CÎma ZgVo. `m H$WoV coIH$mZo _mZdr
OrdZmMm, Ë`mÀ`m ApñVËdmMm KoVcocm doY _hÎdnyU© Amho. "Cf…H$mc' `m H$Wo_Ü`o ŠcmoqZJÀ`m
à`moJmVyZ OÝ_mcm Amcoë`m VZwOmcm nS>coco àý ho {dkmZm_wio CnpñWV Pmcoco àý AmhoV.
VZwOmcm OS>coë`m AgmÜ` amoJmda CnMma Zmhr. S>m°. gmo_Um§Zr {damoY H$ê$Zhr gw_oYm AÅ>mhmgmZo
VZwOmcm OÝ_mcm KmcVo. na§Vw VZwOmÀ`m OrdZmV {Z_m©U Pmcoë`m àýmnwT>o gw_oYm hV~c hmoVo.
{VMr hV~cVm "Ho$c§ AgV§ J§, amUr. _mÂ`m hmVmV AgV§ Va _r Vohr Ho$c§ AgV§' Aer {dfÊUVm
Vr ì`ŠV H$aVo. hr {dfÊUVm, {VMr `mVZm hr {dkmZmVyZ {Z_m©U Pmcocr Amho.
3.6.2 g§^mì` g§emoYZmMo ^m{H$V
~hþVm§e {dkmZH$Wm§_YyZ g§^mì` g§emoYZmMo ^m{H$V H$aÊ`mV Amcoco AgVo. gw~moY OmdS>oH$a
ñdV… "_mPr H$Wm {dkmZmnojm _mUgm§da H|${ÐV Pmcocr AgVo' Ago åhUVmV. na§Vw Ë`m§À`mhr
H$Wm§_Ü`o ho g§^mì` {dkmZ {M{ÌV hmoVmZm {XgVo. àñVyV H$Wmg§Jh« mMo "AmH$me^m{H$Vo' ho erf©H$hr hoM
gyMrV H$aVo. darc {ddoMZm_Ü`o MM}cm KoVcoë`m "{Vgam n`m©`', "g_mYrgmYZ', "Cf…H$mc' `m
H$Wm§_Ü`o `oUmao {dkmZ ho AmOMo Zmhr. ì`ŠVrÀ`m ^mgà{V_m, eara JmoR>dyZ eoH$S>mo df} OVZ H$aUo,
194
eoH$S>mo dfmªZr nwÝhm OmJo hmoUo, ŠcmoqZJZo _wc§ OÝ_mcm KmcUo ho nwT>o H$YrVar dmñVdmV `oB©c `mMo
gyMZ H$aUmao {MÌ Amho.
"ñne©gwI' `m H$Wo_Ü`o AmB©À`m hmVm§Mm Amocmdm Am{U ñne©gwI XoUmao _m{ceMo _erZ hohr
CÚmÀ`m g§^mì` g§emoYZmMo {MÌ Amho. "àmoOoŠQ> H$am{Z{eH$m' `m H$Wo_Ü`o Va {d{eîQ> A§S>çm_Ü`o
{d{dY àmÊ`m§Mo OrZ gmoSy>Z H$m|~S>rÀ`m {nëcmEdT>çm AmH$mamMo KmoS>o, hÎmr, Jm`, ~¡c {Z_m©U
H$aÊ`mMm à`moJ Amho. _mUgmMo OrZ Am{U hÎmrMo OrZ EH$Ì H$ê$Z àË`j JUnVrMm OÝ_ Pmë`mMm
hm à`moJ Amho. na§Vw CÚm H$XmMrV Ago g§emoYZ OJmnwT>o `oB©c `mMoM {MÌ `m H$WoVyZ OmdS>oH$a
aoImQ>VmV.
"gm¡Xm' `m H$Wo_Ü`o H$moUË`mVar naJ«hmda n¥Ïdrdarc _mZdmnojm eoH$S>mo df© nwT>-o àJV Agcoë`m
Ordg¥îQ>rMo ^m{H$V `oVo. Ë`m J¥hmda `odT>r àJVr Pmcocr Amho H$s, OrdmMo Am`wî`_mZhr dmT>coco
Amho. gd©gwI-gmoBªMm A{VaoH$ Pmcocm Amho. VoWrc àJVr_wio Ë`m§À`m OrdZmVrc Wama, CËgyH$Vm
g§ncocr Amho. "g_mYrgmYZ' `m H$WoVrc Zr{Vdoeà_mUo VoWrc EH$ ì`ŠVr n¥Ïdrdarc OrdZWama
AZw^dÊ`mgmR>r naH$m`m àdoe H$aVo `m gd© JmoîQ>r nyUV© m H$pënV AmhoV. AmO `mVcr EH$hr JmoîQ> gË`
dmQ>V Zmhr; Varhr dmMH$ `m H$Wm§_Ü`o Jw§VVmo. AmO n¥Ïdrì`{V[aŠV BVa J«hmdarc Ordg¥îQ>rMm emoY
cmJcocm Zmhr. Ë`m{XeoZo g§emoYZ gwê$ Amho. H$Xm{MV nwT>o H$mhr dfm©Zr EImXm emoY cmJochr na§Vw
AmOM H$ënZoZo ho {MÌ a§J{dUo åhUOo "AmH$me^m{H$VM' Amho. Va "W§S>m _Vc~' `m H$Wo_Ü`o
g_moaÀ`mMo _V gH$mamË_H$ H$aUmè`m {d{eîQ> J§YmMo g§emoYZ Am{U `m J§Ym_wio "A°pßcH$m°Z' `m
H§$nZrÀ`m CËnmXZm§Mr hmoUmar {dH«$s `mMo {MÌU Amcoco Amho. Aem àH$maMo {MÌU ho CÚmÀ`m g§^mì`
g§emoYZmMo ^m{H$VM åhUmdo cmJoc.
3.6.3 {dkmZ Am{U _mZdr ZmVog§~§Y
{dkmZ ho _mZdmZo ñdV…À`m OrdZgwImH$[aVm emoYcoco Amho. d¡km{ZH$ emoYm§_wio _mZdmÀ`m
OrdZmV A_wcmJ« H«$m§Vr KSy>Z Amcocr Amho. OrdZmVë`m OdiOdi gd©M joÌm_Ü`o {dkmZmZo H«$m§Vr
KS>dcr. {ejU, Amamo½`, àemgZ, àgma_mÜ`_o, CÚmoJ, ì`dgm`, àdmg Aer gd©M joÌo `mMr gmj
XoVmV. Ë`m_wio Amnë`m X¡Z§{XZ OrdZmV {dkmZmcm \$ma _moR>o ñWmZ Amho. `m d¡km{ZH$ àJVrMm,
{dkmZmVyZ nwT>o Amcoë`m ^m¡{VH$ gmYZ-g§nÝZVoMm _mZdr ZmVog~§ Y§ mda H$mhr n[aUm_ Pmcm Amho H$m?
hm {dkmZgm{hpË`H$m§g_moaMm EH$ àý AgVmo. àñVwV H$Wmg§Jh« mVrc "hadcocr ~mhþcr', "namYrZ Amho
OJVr', "H$ma{JcMr AIoa' `m H$Wm§_YyZ gw~moY OmdS>oH$am§Zr hm _mZdr ZmVog§~§YmMm nri CcKSy>Z
XmI{dcm Amho.
"hadcocr ~mhþcr' `m H$Wo_Ü`o gmoZmcr `m _Vr_§X _wcrÀ`m ê$nmZo `§Ìg§ñH¥$VrMm ZmË`m§da hmoUmam
Xwhao r n[aUm_ gy{MV Ho$cocm Amho. gmoZmcrÀ`m g§JmonZmcm H§$Q>micoë`m Xe©ZÀ`m Am`wî`mV g§JUH$mÀ`m
{d{eîQ> gm°âQ>doAaZo _moR>m ~Xc KS>dyZ AmUcm. gmoZmcrnmgyZ gwQ>H$m H$ê$Z KoÊ`mgmR>r Xe©Z Am{U
195
amohZ EH$ gm°âQ>doAa ~ZdyZ KoVmV. ho gm°âQ>doAa gmoZmcrcm ì`ñV R>odVo, IoidVo Ë`m_wio Xe©Zmcm
Iyn _moH$im doi {_iVmo. Vr OmñVrV OmñV doi Kam~mhoa Kmcdy cmJVo. Ë`mVyZ {VMo ZmVo AmB©nojm
g§JUH$merM A{YH$ OwiVo. _mZdr ZmVog§~§YmMm Amamon `§Ìmda H$ê$Z EH$m doJù`mM {df`mMo
gyMZ H$WmH$ma gyMH$nUo H$aVmo.
"ñne©gwI' `m H$Wo_Ü`o AmYw{ZH$ ñÌrÀ`m OrdZmVrc Ymdni, EH$Q>onU, ZmoH$ar-ì`dgm`mVrc
VmU-VUmd {M{ÌV H$arV EH$m _m{ce _erZÀ`m _mÜ`_mVyZ AmB©À`m _m`oMm hiydmanUm, AmB©À`m
ñnem©Zo gwI {_i{dUmè`m AmaVr Am{U e¡cOmÀ`m _ZmMr doXZm ì`ŠV Ho$cr OmVo. Va "Cf…H$mc' `m
H$Wo_Ü`o ŠcmoqZJÀ`m à`moJmVyZ OÝ_mcm Amcocr VZwOm Am{U {VMr AmB© gw_oYm `m§À`m ZmVog§~§YmMo
^md{dde H$aUmao OrdZ{MÌU `oV.o AgoM OrdZ{MÌU "namYrZ Amho OJVr' `m H$Wo_Ü`o S>m.° {h_m§e,w
a{dZ Am{U a{dZMr Owir _wc§ amo{hV-_mo{hV `m§À`mVrc ZmVog§~§YmVyZ EH$ doJimM {dMma _m§S>cm
Amho. _mZdmÀ`m _Zm_Ü`o AgUmam ñdmWu, ì`dhmar {dMma Am{U Ë`mVyZ {Z_m©U hmoUmam
ZmVog§~§YmMm noM hiydmanUo na§Vw dmMH$m§Zm hmXadyZ gmoS>Umam OrdZmZw^d H$WmH$ma `m H$WoVyZ
XoVmV. Ë`m_wio hr H$Wm d¡km{ZH$ emoYmnojm _mZdr ZmVog§~§Ym§{df`r A{YH$ ~mocVo.
3.6.4 {dkmZm_wio KSy>Z `oUmao ~Xc Am{U Ë`mMo n[aUm_
{dkmZmMm _mZdr OrdZmdarc n[aUm_ gd©kmV Amho. {dkmZm_wio Zdo emoY g_moa `oVmV Am{U
`m emoYm§_wio _mZdr OrdZmV n[adV©Z KS>Vo. _mZd ñdV…À`m \$m`ÚmgmR>r, gmo`rgmR>r, Am{U
gwImgmR>r Zdo emoY cmdVmo, Zdo-Zdo V§ÌkmZ emoYyZ H$mT>Vmo. Ë`m_wi Zdo V§ÌkmZ Am{U emoYm§_wio
_mZdmÀ`m OrdZmda Imocda n[aUm_ hmoUo An[ahm`© R>aVo. `m n[aUm_m§Mo {MÌU {dkmZH$Wm§_Ü`o
hmoV.o "AmH$me^m{H$Vo' `m H$Wmg§Jh« m_Ü`o ho {MÌU A{Ve` àË``H$mar nÕVrZo `oV.o `m H$Wmg§Jh« mVrc
OdiOdi gd©M H$Wm§_Ü`o ho {MÌU `oVo. "hadcocr ~mhþcr' `m n{hë`m H$Wo_Ü`o _Vr_§X _wcrer
Mmodrg Vmg Ioiy eHo$c Ago gm°âQ>doAa V`ma Ho$co OmVo. Ë`m_wio g§JUH$mg_moa ~gyZ, ì`m`m_mÀ`m
A^mdmZo {Vcm hmoUmam AmOma Am{U Ë`m AmOmamV {Vcm `oUmam _¥Ë`y ho {dkmZmMoM n[aUm_ AmhoV.
AmB©-d{S>cm§nmgyZ {VMo VwQ>Uo hm hr `m H$WoÀ`m ~m~VrV {dMmamV ¿`mdm Agm n[aUm_ Amho.
"Cf…H$mc' `m H$Wo_Ü`o ŠcmoqZJ_wio AnË`mcm OÝ_ {Xë`mZ§Va nwT>Mo _hm^`mZH$ n[aUm_ ghZ
H$aUmar VZwOm Am{U {VMr AmB© gw_oYm EH$ doJimM AZw^d XoD$Z OmVmV. "namYrZ Amho OJVr' `m
H$Wo_Ü`o _wÌqnS> amonZmMr eñÌ{H«$`m hr d¡km{ZH$ àJVr Amho. hm EH$ Zdm emoY Amho. na§Vw `mVyZ
EH$mMo Am`wî` CÜdñV hmoVmZm dmMH$m§Mo _Z Km`mi hmoVo. "{Vgam n`m©`' Am{U "g_mYrgmYZ' `m
H$Wm§_Ü`o ñdV…cm JmoR>dyZ KoD$Z dmMdcoë`m Am`wî`mMo H$m` H$am`Mo hm _Z {dfÊU H$ê$Z gmoS>Umam
àý C^m H$ocm OmVmo. gmao OrdZ {dkmZm_wio ~XcVo Amho. Ë`mcm Zdo ê$n `oVo Amho na§Vw `m gdm©_YyZ
{Z_m©U hmoUmao àý Am{U n[aUm_ ho {dMmamV KoUo _hÎdnyU© Amho.

196
3.7 ì`{ŠV{MÌU
{dkmZH$Wm hr O|ìhm {dkmZmnojm _mUgm~Ôc gm§JVo Ago O|ìhm AmnU åhUVmo; V|ìhm
{dkmZH$Wm§_Yrc ì`{ŠVaoIm§Zm Am{U ì`{ŠV{MÌUmcm {deof _hÎd àmßV hmoV.o {dkmZH$Wo_Ü`o `§Ì_mZd,
g§JUH$ `m§Zmhr ì`{ŠV_Îd ~hmc H$aÊ`mV Amcoco AgVo. H$mhr doim {dkmZH$Wm§_Ü`o ^oQ>Umar nmÌo
hr naJ«hmdarc, doJù`m OJmVrc AgVmV. Va H$mhr doim eoH$S>mo df} JmoR>dyZ R>odcocr _mZdr
eara§ AgVmV. `m ì`{ŠVaoIm§À`m ^md-^mdZm O|ìhm O{_Zrda nm` Agcoë`m hmS>m-_mgmÀ`m
_mZdmÀ`m AgVmV; Voìhm AZw^yVrMr EH$ gmd©{ÌH$Vm AZw^dVm `oVo. `m g§X^m©V ñdV… gw~moY
OmdS>oH$aM {c{hVmV H$s, "{dkmZH$Wm H$mX§~è`mV Amnë`mcm ^oQ>Umar nmÌo AZoH$Xm IamoIaM
doJù`m OJmVyZ Amcocr AgVmV. H$Yr Vr XmoZ XeH$mZ§Va OÝ_mcm Amcocr ì`ŠVr AgVo, Va
H$Yr naJ«hmdaMm Ord. H$Yr Vmo `§Ì_mZd AgVmo, Va H$Yr S>m°pë\$Z. H$Yr ~°ŠQ>o[a`mgmaIm gyú_
Ord, Va H$Yr hOmamo àH$medf© A§VamdaMm àmUr. Ë`m§À`m ZOaoVyZ Ooìhm AmnU OJmÀ`m
ngmè`mH$S>o nmhÿ cmJVmo Voìhm OJ nma CcQ>o nmcQ>o Pmcoco Amnë`mcm {XgVo. EH$m doJù`m
H$moZmVyZ OJmMo Xe©Z KS>Vo. hr {H$_`m Ho$di {dkmZgm{hË`M H$ê$ eH$Vo, ho Ë`mMo Img doJionU
Amho. (_amR>r {dkmZ gm{hË`, g§nm. àmMm`© _. gw. nJmao, àem§V npãcHo$eZ, nwUo n¥îR> 88)
"AmH$me^m{H$Vo'_Yrc ì`{ŠV{MÌUo Am{U àg§JdU©Zm§Mm {dMma H$aVmZm a. ~m. _§MaH$a `m§Mo
{dkmZH$Wodarc ^mî` {dMmamV ¿`mdo Ago Amho. Vo {c{hVmV, "{dkmZ Am{U _mZdr OrdZ `m§Vrc
g§Kf©, VmU Am{U g_Ýd` `m§Mo Xe©Z {dkmZgm{hË`mVyZ KS>Vo. ho OrdZ gwXya ^yVH$mcrZ, ¹${MV
dV©_mZH$mcrZ; nU ~hþYm ^{dî`H$mcrZ AgVo, AmOMm ^ŠH$_ d¡km{ZH$ nwamdm Am{U ~w{Õ{ZîR>
A§XmO `m§À`m AmYmamZo ^mdr H$mimV {dkmZ H$go {dH${gV hmoBc
© , H$moUVo emoY cmJVrc, Ë`mMm _mZdr
OrdZmda H$moUVm n[aUm_ hmoB©c, H$m` KSy> eHo$c `mMo g§^mì` {MÌ {dkmZgm{hË` g_moa R>odVo. EH$
H$ënH$VoZo AmH$cZ Ho$cocr ZdrZ g¥îQ>r Ë`mVyZ C^r amhVo. hr Zdg¥îQ>r qH$dm H$ënZmg¥îQ>r Amnë`m
{ZË`mÀ`m, X¡Z{§ XZ dmñVd {dídmnojm EH$m ~mOyZo {^ÝZ AgVo; Am{U Xwgè`m ~mOyZo `m Zm Ë`m àH$mamZo
Ë`m dmñVd{dídmer AZw~§{YV AgVo. {VÀ`m_wio Amnë`m ^modVmcMo OrdZ Zì`m AWm©Zo COiyZ
{ZKVo. H$ënZm Am{U dmñVd, gm¢X`© Am{U gË` `m§Mm EH$ Vmi_oi {dkmZH$WoV gmYcocm Agmdm
cmJVmo.' (AjaJmWm, df© Xwgao, A§H$, Xwgam 10 Owc¡ 2011 n¥.-13)
{dkmZH$Wog§X^m©Vrc ho {ddoMZ cjnyd©H$ dmMë`mZ§Va {dkmZH$WoVrc ì`{ŠVaoIm Am{U
àg§JdU©Zmg§X^m©V AZoH$ ~m~r ñnîQ> hmoVmV. _§MaH$a gm§JVmV Ë`m à_mUo {dkmZH$WoVrc OrdZ
~è`mMXm ^yVH$mcrZ Am{U ^{dî`H$mcrZ Agë`mZo dV©_mZmMr Zmi VwQ>cc
o r àg§JdU©Zo Am{U AdmñVd
ì`{ŠVaoIm {dkmZH$Wm§_YyZ `oVmV.
"hadcocr ~mhþcr' `m H$Wo_Ü`o "gmoZmcr' `m _Vr_§X _wcrMr ì`{ŠVaoIm gmH$mê$Z Aem _wctMo
^md{dœ, Ë`m§Mo àý, Am{U OrdZ coIH$ {M{ÌV H$aVmV. `m ì`{ŠVaoIo~amo~a AX²^wV dmQ>oc Ago
197
Q>rpìhcm ZmdmÀ`m g§JUH$mMo ì`{ŠV_Îdhr coIH$ C^o H$aVmV. gmoZmcrÀ`m AmB©-d{S>cm§À`m
AZwnpñWVrV gmoZmcrMr gd©Vmonar H$miOr KoUmam hm g§JUH$ gmoZmcrÀ`m _¥Ë`yZ§Va Amnco
OrdZH$m`© g§ndVmo. AX²^wV dmQ>mdo Ago ho g§JUH$mMo {MÌU g§JUH$mda _mZdr ^md-^mdZm§Mm
Amamon H$ê$Z gmH$macoco Amho. "{Vgam n`m©`' Am{U "g_mYrgmYZ' `m H$Wm§_Ü`o AZwH«$_o amOoe
Am{U Zr{Vdoe øm ì`{ŠVaoIm ñdV…À`m OrdZmZw^dmÀ`m AmYmamZo _mZdr ApñVËdm{df`rM àý
CnpñWV H$aVmV. amOoe hm Amnë`m earamcm JmoR>dyZ KoD$Z nÝZmg-gmR> dfm©Z§Va OmJm hmoVmo. Va
Zr{Vdoe ghmeo dfm©Z§Va OmJm hmoVmo. XmoKm§À`mhr ~m~VrV EH$ g_mZ OrdZmZw^d `oVmo. OJ nwT>o
Jococo ~Xccoco AgVmZm AmVm Amnë`m OJÊ`mcm H$m` AW© Amho Agm _mZdr ApñVËdm{df`rM
nS>Umam àý `m ì`{ŠV_Îdm§Mr àJë^ OrdZOm{Ud AYmoao{IV H$aVmo.
"H$ma{JcMr AIoa' Am{U "namYrZ Amho OJVr' `m H$Wm§_Ü`o {dkmZmMo {MÌU Iyn H$_r `oVo.
`m H$Wm Iè`m AWm©Zo _mZdr OrdZmMoM {MÌU H$aUmè`m H$Wm AmhoV. `m H$Wm§_YyZ `oUmao {dkmZ
ho AZwf§JrH$ AgyZ `oWo _mZdr ZmVog§~§Ym§Zm {deof _hÎd Amho. `mg§X^m©V {c{hVmZm gw~moY
OmdS>oH$a EHo$ {R>H$mUr Amnë`m "{Vgam n`m©`' `m H$WoMo CXmhaU XoD$Z {c{hVmV, "`m H$WoV
erVnoQ>rMr AmH¥$Vr Zmhr, ñdV…cm JmoR>dyZ KoVmZm ZŠH$s H$m` H$amdo cmJVo `m ~ÔcMr emñÌr`
_m{hVr \$maer Zmhr. ^{dî`H$mimV OJm`Mr H$WmZm`H$mMr YS>nS>, Ë`mcm `oUmè`m AS>MUr,
AmnU ZŠH$s H$emgmR>r OJVmo `m~Ôc Ë`mcm nS>Umao àý, `m~ÔcMr Vr H$Wm Amho' (_amR>r
{dkmZH$Wm, g§nm. _. gw. nJmao, n¥îR>-83) `m H$Woà_mUoM darc H$Wm§~Ôc gm§JVm `oB©c. `m H$Wm
{dkmZmnojm _mZdr ^md^mdZm§Zm aoImQ>VmV. AdH$memV ~m§Ycoco A§VamiñWmZH$ qH$dm _wÌqnS>mMo
amonZ `mg§X^m©V `m H$Wm§_YyZ H$mhr `oV Zmhr. A^` Am{U g\$©amO `m§À`m_Yrc ZmVog§~§Y,
A^`Mm nyd©J«hXy{fV Ñ{îQ>H$moZ, Ë`mMo g§Hy${MV _Z Va g\©$amOMo dV©Z `m JmoîQ>r `oWo _hÎdmÀ`m
AmhoV. nyd©J«hm_wio OJmH$S>o nhmVmZm CnpñWV hmoUmao àý, EImÚm KQ>Zo_wio gd©M cmoH$ gmaIo
AgVrc Ago g_OUo Am{U MwH$sÀ`m nÕVrZo dV©Z R>odUo ho gm§JVmZm A^` Am{U g\©$amO ImZ
hr XmoZ ì`{ŠV_Îdo coIH$mZo Iyn H$m¡eë`nyU©VoZo gmH$macr AmhoV. Va {h_m§ewMo EH$ Aà{V_
ì`{ŠV_Îd coIH$ gmH$maVmo. {dkmZmnojm _mZdr ^md-^mdZm§Zm ñWmZ XoVmZm {Z_m©U Ho$cocr hr
ì`{ŠV_Îdo coIH$mMr OrdZÑîQ>r AYmoao{IV H$aVmV. Cf…H$mc _Yrc gw_oYm, ñne©gwI_Yrc
AmaVr Am{U e¡cOm, R>§S>m _Vc~ _Yrc ~wYH$a, [agdS>H$a, Apñ_Vm hr gmarM ì`{ŠV_Îdo
{dkmZmnojm _mZdr-^md ^mdZm§erM A{YH$ g§~§{YV AmhoV. _m°{ceÀ`m _{eZnojm AmaVr-
e¡cOmÀ`m OrdZmVrc EH$Q>onUm, R>§S>m _Vc~_Yrc ~wYH$am§Mr \$gdoJrar hr _mZdr d¥Îmr àd¥ÎmrMr
àVrH$ AmhoV. Aem ì`{ŠV_Îdm§_wioM OmdS>oH$am§Mr H$Wm BVa {dkmZH$Wonojm doJir R>aVo.
3.8 àg§J{MÌU
H$Wo_Ü`o H$mX§~arà_mUo KQ>Zm-àg§JmMr gmIir ZgVo. Ho$di EImXm àg§J qH$dm EImXr
198
KQ>Zm A{Ve` àË``H$mar nÕVrZo H$Wo_Ü`o {M{ÌV Pmcocr AgVo. {dkmZH$Wo_Ü`o ~hþVm§e doim
g§^mì` d¡km{ZH$ gË` XmI{dÊ`mMm à`ËZ Ho$cocm AgVmo. `m g§X^m©V a. ~m. _§MaH$a {c{hVmV,
""{dkmZ gm{hË`mV à_mU {dkmZ `oVo Ë`mMà_mUo H$ënZr` {dkmZhr `oVo. AeŠ` dmQ>Umè`m
~m~tMo VH©$ d H$m`©H$maU^md `mda AmYmacoco ~m¡{ÕH$sH$aU {dkmZmMo n[a^m{fH$ dmQ>mdo Aem
nÕVrZo {dkmZ gm{hË`mV Ano{jV AgVo' (AjaYmam, 10 Owc¡ 2011 n¥îR> 13)
à_mU {dkmZ Am{U H$ënZr` {dkmZ H$Wo_Ü`o {M{ÌV H$aVmZm H$amdr cmJUmar àg§J{Z{_©Vr,
{M{ÌV H$amdm cmJUmam KQ>ZmH«$_ `m ~m~VrV {dkmZ H$Wmgm{hË`mV _moR>r {d{dYVm {XgVo. ^yVH$mi,
dV©_mZH$mi Am{U ^{dî`H$mi Aem {VÝhr H$mimMo {MÌU `m H$Wm§_Ü`o `oV Agë`mZo hr {d{dYVm
{XgyZ `oVo. "AmH$me^m{H$Vo' `m H$Wmg§J«hmMm {dMma `mg§X^m©Zo AmnU `oWo H$ê$.
"hadcocr ~mhþcr' `m H$Wo_Ü`o eodQ>r "Nw>_Nw>_cr{Q>pìh'cm H$mhr {Xdg O|ìhm gmoZmcrMr Amkm
EoH$y `oV Zmhr, V|ìhm Q>rìhrcm `m H¥${Ì_ CnH$aUmMr Or AdñWm XmI{dÊ`mV `oVo Vr AdmñVd, AX²^Vw
dmQ>Vo. Varhr dmMH$ hr àg§J{Z{_©Vr dmMVmZm {IiyZ amhVmo. Q>rìhrcm hm EH$ g§JUH$ Agcm Var;
_mZdr ^md-^mdZm§Mo AmamonZ Ë`mÀ`mda Ho$ë`m_wio Ë`mcm EH$ ì`{ŠV_Îd {_iVo. Ë`m_wio
gmoZmcrÀ`m {dahmMm àg§J dmMH$mÀ`m _Zmcm MQ>H$m cmdyZ OmVmo. "H$ma{JcMr AIoa' Am{U
"namYrZ Amho OJVr' `m H$Wm {dkmZmnojm _mZdr OrdZ{MÌUmÀ`mM H$Wm AmhoV. AZwf§JmZo `oUmao
{dkmZ `m H$Wm§_Yco ~mOycm Ho$co Va `m ê$T>, nma§n[aH$ H$WmM dmQ>VmV. `mMo H$maU `m H$Wm§Mo
H$WmZH$ ho nyU©Vm _mZdr ^md-^mdZm§erM {ZJ{S>V Amho. "H$ma{JcMr AIoa'_Ü`o Aë\$m nmMda
{Z_m©U Pmcocm noMàg§J hm Vm§{ÌH$-d¡km{ZH$ {~KmS> Agcm Var; Vmo gmoS>dÊ`mgmR>r g§Kf© H$amdm
cmJVmo Vmo _mUgm§_Ü`o. A^` Am{U g\©$amO hm {~KmS> XwéñV H$aÊ`mgmR>r ñdV…À`m {OdmMr ~mOr
cmdVmV. `oWo XmoKm§À`m OrdZmMm àý {Z_m©U hmoVmo Ë`mdoir coIH$mZo Ho$cocr àg§J{Z{_©Vr dmMH$mMr
CËgwH$Vm VmUyZ R>odVo. hm àg§J {M{ÌV H$aVmZm `mZm_Ü`o H$moUVm Vm§{ÌH$ {~KmS> Pmcm Amho, Vmo
XwéñV H$gm H$am`Mm, VoWrc ZmZm{dY CnH$aUo BË`mXrnojm `m XmoKm§_Yco gwg§dm{XËd, OJÊ`mMr
YS>nS>, doioMo ^mZ BË`mXr JmoîQ>r coIH$mZo H$m¡eë`mZo {M{ÌV Ho$coë`m AmhoV. ho H$m¡eë` BVHo$
_hÎdmMo Amho H$s, A^`À`m _ZmV Á`mà_mUo nm{H$ñVmZ Am{U VoWrc ì`ŠVtÀ`m ~m~VrV
Agcocm amJ àm{V{ZYH$ R>aVmo. hr H$Wm dmMVmZm dmMH$m§À`m _ZmVrchr hm amJ Xya hmoVmo. ho
gm_Ï`© `oWo {M{ÌV Ho$coë`m àg§Jm§_Ü`o Amho.
"g_mYrgmYZ', "àmoOŠo Q> H$am{Z{eH$m', "Cf…H$mc', "gm¡Xm' `m H$Wm§_YyZhr d¡{dÜ`nyU© àg§J{Z{_©Vr
`oVo. `m H$Wm§_Yrc OrdZ{MÌU dV©_mZmcm N>oX XoUo VWm{n OmdS>oH$am§Zr H$ënZm Am{U dmñVd `mMm
{d{eîQ> nÕVrZo _oi gmYë`m_wio `m H$Wm§Zmhr EH$ C§Mr {_iVo. "àmoOoŠQ> H$am{Z{eH$m' _Yrc S>m°.
gw_Yo mÀ`m AëQ´>mg° m°{ZH$ _erZ OdiMm àg§J, "ñne©gI w '_Yrc _m{ce _erZg§X^m©Vrc AmaVrgmo~VMm
àg§J, "Cf…H$mc'_Yrc AmB©-_wcrÀ`m g§dmXmVyZ {d{eîQ> nÕVrZo gmYcocr àg§J{Z{_©Vr Am{U "gm¡Xm'
H$Wo_Ü`o naJ«hmdarc ì`ŠVr Am{U amo{hV `m§À`m_Yrc eodQ>À`m nÌì`dhmamVyZ gmYcocm àg§J
199
{dkmZmVrc AX²^wV dmñVd, M_ËH¥$Vr dmMH$mg_moa R>odÊ`mnojm _mZdr dV©Z, Ë`mÀ`m d¥Îmr-àd¥Îmr,
^md-^mdZm `m§MoM {MÌU H$aUmao AmhoV.
3.9 ^mfm{deof
H$Wm hm H$WZmË_ gm{hË`àH$ma Amho. Ame`gyÌ, H$WmZH$, nm̧, dmVmdaU, {ZdoXZ
`m~amo~a ^mfm hm KQ>H$ `m gm{hË`àH$mamV Iyn _hÎdmMm Amho. gm{hË`mMo ^mfm ho H$Yr _mÜ`_
Va H$Yr gmYZ ~ZyZ `oVo. VWm{n H$Wo_Yrc ^mfmdmna H$WoÀ`m `e-An`emcm H$maUr^yV R>aV
AgVmo. H$Wo_Ü`o OrdZmÀ`m g_J«VoMm doY KoVm `oV Zmhr. Ë`m_wio _`m©{XV ^m{fH$ AdH$memV
KQ>Zm-àg§JmMr {Z{_©Vr H$ê$Z H$Wm {chmdr cmJVo. `oWo AZw^dmMo, aMZoMo EH$H|${ÐËd AgVo.
Ë`m_wioM H$WoVrc ^m{fH$ dmna _hÎdmMm R>aVmo.
{dkmZ ho _mZdr OrdZmcm ì`mnyZ Am{U doTy>Z am{hco Amho. Ë`m_wio {dkmZ hm _mZdr
OrdZmMmM EH$ ^mJ Pmcocm AgVmo. VWm{n {dkmZmMr åhUyZ EH$ ñdV§Ì n[a^mfm AgVo Ë`m
n[a^mfoMo kmZ gd©gm_mÝ` dmMH$m§Zm ZgVo. Ë`m_wio {dkmZgm{hË`mV {dkmZmÀ`m n[a^mfogh
ì`dhmamMr ^mfm `oUo _hÎdmMo R>aVo. åhUyZM ^maVr` {dkmZgm{hË`mMm {dMma ^maVr` g_mO
Am{U g§ñH¥$VrÀ`m g§X^m©V H$aUo A{YH$ g§`w{ŠVH$ R>aVo. Ë`m_wioM `m {dMmamV ^mfm KQ>H$mcm
_hÎd àmßV hmoVo.
"AmH$me^m{H$Vo' `m H$Wmg§J«hm_Ü`o {d{dY OrdZmZw^d XoUmè`m Xhm H$Wm AmhoV. `m Xhmhr
H$Wm§Mm H$mcmdH$me {^ÝZ Amho. hadcocr ~mhþcr, H$ma{JcMr AIoa, Cf…H$mc, ñne©gwI, namYrZ
Amho OJVr, R>§S>m _Vc~ `m H$Wm§_Ü`o {dkmZ H$_r Amho. Va {Vgam n`m©`, g_mYrgmYZ, àmoOoŠQ>
H$am{Z{eH$m `m H$Wm§_Ü`o {dkmZ ì`mncoco Amho Ë`m_wio d¡km{ZH$ n[a^mfm `m H$Wm§_Ü`o `oUo An[ahm`©
Amho. {dkmZ H$Wo_Ü`o dV©_mZH$mcrZ Am{U ^{dî`H$mcrZ {dkmZmg§X^m©V ^mî` `oV Agë`mZo
dV©_mZH$mcrZ {dkmZ A{^ì`ŠVrgmR>r ~è`mMXm _m{hVr Agcocr n[a^mfm, àM{cV eãXm§Mr _m§S>Ur
hmoVo. Va ^{dî`H$mcrZ {dkmZmg§X^m©V {c{hVmZm ^mgà{V_m, ŠcmoqZJ Ago {H$VrVar Zdo eãX `oV
AgVmV.
^m{fH$ ì`dhmamMm {dMma H$aVmZm Amnë`mcm Ago {XgVo H$s, àË`oH$ joÌmMo Ago joÌ{d{eîQ>
^m{fH$ ^m§S>ma AgVo. {dkmZ ho Va {dídì`mnH$ Ago joÌ Amho. {dkmZmA§VJ©V AZoH$ emIm-
CnemIm§Mm g_mdoe hmoVmo. Ë`m_wio `m joÌmMo ^m{fH$ ^m§S>ma d¡{dÜ`nyU© Am{U ì`mnH$ AgUo ñdm^m{dH$
Amho. ho gd© `m joÌmMo dmñVd Amco Var H$WmcoIZmV Ho$di d¡km{ZH$ n[a^mfm `oD$Z H$m_ ^mJV Zmhr.
gd©àH$maMm dmMH$ hm {dkmZH$Wm dmMV AgVmo. Ë`m_wio d¡km{ZH$ n[a^mfoMo ñnîQ>rH$aU H$WmZH$mÀ`m
AmoKmV {ZdoXZmV XoUo coIH$mcm H«$_àmßV R>aVo.
"hadcocr ~mhþcr' `m n{hë`mM H$Wo_Ü`o "gmoZmcr' `m _Vr_§X _wcrMo ^md{dœ aoImQ>VmZm coIH$
200
AZoH$ Zdo eãX KS>{dVmo. Nw>_Nw>_cr, "Nw>_Nw>_crQ>rìhrcm', hþ§S>m`cm Aem eãXm§Mr Zd{Z{_©Vr hr
`m H$WoMr _mJUr AgVo. Aem H$Wm§_Ü`o coIZ eãXm§Mr Zd{Z{_©Vr gmYyZ Ame`mcm ~iH$Q>r XoV
AgVmo. Ë`mM~amo~a `m H$Wo_Ü`o coIH$mZo Ho$cocm JmÊ`m§Mm, H${dVm§Mm dmna A{Ve` _hÎdnyU©
Amho. `m H$WoÀ`m Ame`mMr _mJUr nyU© H$aÊ`mgmR>r coIH$mZo H${dVm§Mr `moOZm Ho$cocr Amho.
"{Vgam n`m©`', "g_mYrgmYZ' `m H$Wm§_Ü`o H$mimÀ`m _mJo nS>cocm _Zwî` doJù`m ÑîQ>rZo
XmI{dcocm Amho. ho XmI{dVm§Zm `oUmao AX²^Vw Am{U AmO AeŠ` dmQ>Umao d¡km{ZH$ emoY Ame`mÀ`m
AZwamoYmZo dmMVmZm AmnU AZoH$ ZmdrÝ`nyU© eãXm§er n[a{MV hmoV OmVmo. `m g§nyU© H$Wmg§J«hm_Ü`o
Ago Ag§»` eãX Ame`mMm ^mJ ~ZVmV. ^mgà{V_m, ŠcmoqZJ, naH$m`màdoe `m JmoîQ>t{df`r gm_mÝ`
dmMH$ AZ{^k Agcm Var; Vmo H$WmZH$m_Ü`o Jw§VyZ nS>Vmo. Aem ZmdrÝ`nyU© g§H$ënZm§Mr _m§S>Ur
H$aVm§Zm `oUmè`m Zì`m eãXm§_i
w o AS>IiV Zmhr. qH$dm Ë`mMr aghmZr hmoV Zmhr. "gm¡Xm' H$WoVrc gmao
AX²^Vw OrdZ àýmoÎmamÀ`m _mÜ`_mVyZ dmMH$m§g_moa AmUVm§Zm H$WoÀ`m eodQ>r coIH$ XmoZ B©-_oc XoVmo.
EH$ amo{hVZo {c{hcocm Am{U EH$ naJ«hmdarc ì`ŠVrMm AgVmo. hr ^m{fH$ `moOZm coIH$mMo ^m{fH$
H$m¡eë` gyMrV H$aVo. "Cf…H$mc', "ñne©gwI' _Yrc ^mdZrH$ g§dmX, qH$dm "g_mYrgmYZ', "{Vgam
n`m©`' `m H$Wm§_Yrc AmíM`m©Mo YŠHo$ XoUmao Am{U `m H$Wm§_Yrc XmoÝhr Zm`H$m§Zm AñdñW
H$aUmao g_moaÀ`m ì`ŠVtMo g§dmX H$Wm§_Yrc dmMZr`Vm A~m{YV R>odVmV.
N>moQ>r-N>moQ>r dmŠ`aMZm, ì`dhma^mfm^mZ, dñVwpñWVrZwgma g§dmXm§Mr aMZm, eãX`moOZm,
n[a^mfm^mZ, Zì`m g§km g§H$ënZm§Mo H$WmZH$m_Ü`o EH$Ord hmoB©c Ago ñnîQ>rH$aU, _amR>r gm§ñH¥${VH$
n[adofmV Ho$cocr {dkmZmMr _m§S>Ur, X¡Z§{XZ OrdZmVrc àý doJù`m Ame`gyÌmV _m§S>Vm§Zm gmYcocr
eãXM_ËH¥$Vr Aem AZoH$ JmoîQ>t_wio OmdS>oH$am§Mr H$Wm cjUr` R>aVo.
3.10 eãXmW© d {Q>nm
l gñQ>moÝS>oS> A°{Z_oeZ - erV{ZÐm {Od§Vhr Zmhr Am{U _¥Vhr Zmhr Aer AdñWm
l nm°dañQ>oeZ - drO {Z{_©Vr H|$Ð
l {OZ°{Q>H$ - AZwd§{eH$
l M°Q>ê$_ - B§Q>aZoQ>darc Jßnm§Mo ñWi
l BÀN>m_aU - BÀN>oZwgma _aU nËH$aUo

201
3.11 ñd`§AÜ``ZmgmR>r àíZ
n dñVw{ZîR> àíZ gmoS>dm.
`mo½` n`m©` {ZdS>m.
1. A§OmZcm ^{dî`mV H$moUVm amoJ hmoUma AgVmo?
({hdVmn/Q>çw_a/doS>) (Q>çw_a)
2. {h_m§eycm nmhÿZ amo{hV H$m` åhUVmo?
(amjg-amjg/^yV-^yV/dmK-dmK) (amjg-amjg)
3. VZwOm hr H$moU Amho?
(Q>oñQ>Q>çw~ ~o~r/ŠcmoZ/naJ«hdmgr) (ŠcmoZ)
4. [agdS>H$a H$emda nrEM.S>r.Mo g§emoYZ H$aVmo Amho?
(Amamo½`godm/ŠcmoqZJ/J§Y{dkmZ) (J§Y{dkmZ)
n XrKm}Îmar àíZ
1. gw~moY OmdS>oH$am§À`m {dkmZH$WoMo {deof AmH$me^m{H$VoÀ`m AZwf§JmZo g{dñVa {chm.
2. AmH$me^m{H$Vo_Yrc _mZdr ZmVog§~§YmMo {MÌU {dñVmamZo {chm.
3. AmH$me^m{H$VoMr Ame`gyÌo g{dñVa {chm.
4. AmH$me^m{H$Vo_Yrc {dkmZmMo ñdê$n {chm.
5. _mZdr ApñVËdmMm àý OmdS>oH$am§À`m H$Wm§À`m AmYmamZo {chm.
n cKwÎmar àý
1. AmH$me^m{H$Vo_Yrc {dkmZ WmoS>Š`mV {chm
2. AmH$me^m{H$Vo_Yrc àg§JdU©Zo WmoS>Š`mV {chm.
3. g_mYrgmYZ Am{U {Vgam n`m©` H$Wm§Mo Ame`gyÌ {chm.
4. gm¡Xm Am{U R>§S>m _Vc~_Yrc _mZdr dV©ZmMo {MÌU {chm.
3.12 g_mamon
"AmH$me^m{H$Vo' `m H$Wmg§J«hmVrc Xhmhr H$Wm§Mm AmnU {d{dY A§JmZo {dMma Ho$cm.
{dkmZH$WogX§ ^m©Vrc _Vm§Mm, Am{U {dkmZH$WoÀ`m ñdê$nmMm {dMma Ho$cm. {dkmZH$Wo_Yrc {dkmZmMo
202
ñdê$n Am{U AX²^wV, JyT>, a§OH$VoMo {MÌU `mMrhr nwaoer MMm© Ho$cr. {dkmZH$Wm§_Ü`o g§^mì`
{dkmZm~amo~a H$pënV ì`{ŠV_Îdo `oVmV. H$Yr naJ«hmdarc Ord Va H$Yr ^mgà{V_m `m gmè`m§Mr
AmnU H$mhr _wX²>Úm§À`m AZwf§JmZo MMm© Ho$cr.
gw~moY OmdS>Ho $a ho _amR>r {dkmZ gm{hË`mVrc EH$ _hÎdmMo coIH$ AmhoV. ^monmi dm`wXKw Q© >Zdo arc
Ë`m§Mr "AmH$m§V' hr H$mX§~ar, Odinmg ghm H$Wmg§J«h Am{U BVa {dkmZ{df`H$ coIZ Ë`m§Zr
Ho$coco Amho. {dkmZ hm Ë`m§Mm qMVZ Am{U AmñWm{df` Amho. Ë`m§À`m AZoH$ {dkmZH$Wm§Mo BVa
^mfm§_YyZ AZwdmX Pmcoco AmhoV. Ë`m§Zr {dkmZm~amo~a _mZdr _ZmMm, _mZdr OrdZmMm Iyn
dmñVdXeu {dMma Ho$cocm Amho. {dkmZgm{hË`mH$S>o nmhÊ`mMr Ë`m§Mr ñdV…Mr ñdV§Ì ÑîQ>r Amho.
`m H$Wmg§J«hmVrc "H$ma{JcMr AIoa', "ñne©gwI', "R>§S>m _Vc~' `mgma»`m H$Wm {dkmZmnojm
_mZdr dV©Z, d¥Îmr-àd¥Îmrda cj H|${ÐV H$aVmV. OmdS>oH$a ñdV… åhUVmV H$s "_mÂ`m H$Wm§_Yrc
{dkmZ ho AZwf§JrH$ åhUyZ `oVo.' `mg§X^m©V Ë`m§Zr Amnë`m H$mhr H$Wm§Mr CXmhaUo XoD$Z _mPo cj
{dkmZmnojm _mUgm§da H$go AgVo ho gm§{JVco Amho. Ë`m_wiM
o Ë`m§Mr H$Wm AX²^Vw , AdmñVd {dkmZmMo
{MÌU H$aVmZm _mZdr ^md-^mdZm, ZmVog§~§Y, VmU-VUmd `mMo _mÌ dñVwpñWVrnyU© {MÌU H$aVo.
gm{hË`mMo H|$Ð ho _mZdr OrdZ Agë`m_wio {dkmZgm{hË`m_Ü`ohr {dkmZmnojm _mUyg _hÎdmMm Amho.
ZmhrVa {dkmZH$Wm åhUOo {dkmZmdarc coI R>aVrc. {dkmZmMr _m{hVr, emoY, Ë`mMo Cn`moOZ ho gmao
dñVwpñWVrZwgma Z {c{hVm OmdS>oH$a Vo AZwf§JmZo KoÊ`mMm à`ËZ H$aVmV. Vo {dkmZmcm gVV Xwæ`_
ñWmZ XoVmV. hadcocr ~mhþcr, {Vgam n`m©`, g_mYrgmYZ, Cf…H$mc, gm¡Xm `m H$Wm§_YyZ `oUmao
{dkmZ ho AmO dmñVdmV Zgcoco Amho. AdmñVd, AX²^wV Am{U a§OH$ dmQ>Umao `m H$Wm§_Yrc
{MÌU ~mOycm gmê$Z ì`ŠV hmoUmao _mZdr OrdZ AZw^dVm Amco nm{hOo.
EHy$UM {dkmZgm{hË`m_Ü`o ñdV§Ì ÑîQ>rZo Amnë`m coIZmH$S>o nmhUmè`m OmdS>oH$am§Mo gd©
coIZ{deof AmH$me^m{H$Vo_YyZ Aä`mgVm `oVmV.
3.13 A{YH$ dmMZ
1. dm_ZmMo Mm¡Wo nmD$c (H$Wmg§J«h) : gw~moY OmdS>oH$a
2. g§JUH$mMr gmdcr (H$Wmg§J«h) : gw~moY OmdS>oH$a
3. AmH$m§V (H$mX§~ar) : gw~moY OmdS>oH$a
4. _amR>r {dkmZgm{hË` : àmMm`© _. gw. nJmao (g_rjm) àem§V npãcHo$eZ, nwUo

203
3.14 CnH«$_
1. AmH$me^m{H$Vo `m H$Wmg§J«hmVrc d¡km{ZH$ emoYm§Mr g§{jßV _m{hVrMr EH$Ì gyMr H$am.
2. AmH$me^m{H$Vo_Yrc ì`{ŠVaoIm§Mo CÚmoJ-ì`dgm` `mg§X^m©V {Z~§Y {chm.
3. {dkmZ gm{hË`m{df`r A{YH$m{YH$ _m{hVr g§H$crV H$am.
ooo

204
KQ>H$ : 4
~«oZdoìh²O : _mYwar emZ^mJ
4.1 C{ÔîQ>o
`m KQ>H$mMm Aä`mg Ho$ë`mZ§Va AmnUmg;
l _mYwar emZ^mJ `m§Mm gm{hpË`H$ n[aM` hmoB©c.
l "~««oZdoìh²O' H$mX§~arMo H$WmZH$ g_OyZ `oB©c.
l "~«oZdoìh²O' H$mX§~arMr Ame`gyÌo cjmV `oVrc.
l "~«oZdoìh²O' H$mX§~arVrc ì`{ŠV{MÌU OmUyZ KoVm `oB©c.
l "~«oZdoìh²O' H$mX§~arVrc àg§J{MÌU g_OyZ `oB©c.
l "~«oZdoìh²O' H$mX§~arVrc ^mfm{deof cjmV `oVrc.
l {dkmZ gm{hË`mMo doJionU cjmV `oB©c.

4.2 àmñVm{dH$
{dÚmWu {_Ìm§Zmo, _amR>r ^mfoV {dkmZ{df`H$ coIZ g§V H$mimnmgyZ Pmë`mMo AmT>iVo.
kmZoœa, am_Xmg, VwH$mam_m§À`m A^§JmV AZoH$ d¡km{ZH$ gË`o, Cn_m, CËn«ojm, ê$nH$ `m ñdê$nmV
dmnacocr {XgyZ `oVmV. na§Vw EH$mo{Ugmì`m eVH$mÀ`m AIoarg _amR>r gm{hË`mV OmUrdnyd©H$
{dkmZcoIZ hmoD$ cmJco. B§J«Om§Zr B§J«Or {ejU Ogo _hmamîQ´>mV ê$Odco Vgo ^m¡{VH$, agm`Z,
J{UV, d¡ÚH$ emIm§Vrc _m{hVr nwñVH$ê$nmZo CncãY hmoD$ cmJcr. `m ZdrZ kmZemIm§Mm n[aM`
{Z`VH$m{cH$m§Zr OZ_mZgmcm H$ê$Z {Xcm. Ë`mM Xaå`mZ B§J«Or gm{hË`mV gm`Ýg {\$ŠeZ åhUOo
c{cV {dkmZ gm{hË` {Z_m©U hmoV hmoVo, Ë`mcm _mÝ`Vmhr {_iV hmoVr. _J AZwdmXmÀ`m,
ê$nm§VamÀ`m Am{U VwaiH$ à_mUmV ñdV§ÌnUo Amem ñdê$nmV c{cV {dkmZ gm{hË`mMm àdmh
_amR>r ^mfoV hiyhiy {Z_m©U hmoD$ cmJcm. AZoH$m§Zr AZoH$ VèhoZo hmV^ma cmdV Ë`mV ^a KmVcr.
{dgmì`m eVH$mV {dkmZmZo A^wVnyd© Aer Pon KoVcr. OrdZmÀ`m àË`oH$ joÌmV PnmQ>çmZo ~Xc
KS>dV Amncm R>gm C_Q>dcm. OgOgo {dkmZ V§ÌkmZ _mZdr OrdZmda, ì`dhmamda, ^mdZmda
n[aUm_ H$arV Joco Vgo Vgo gm{hË`mVyZ Ë`m ~Xcm§À`m à{V_m An[ahm`©nUo C_Q>V Joë`m. H$maU
gm{hË` Am{U _mZdr _Z, g_mOOrdZ `mMr A{^ÝZVm gd©kmV Amho.
kmZ-{dkmZmÀ`m ghmæ`mZo à{V^md§V emñÌkm§Zr AkmZmÀ`m JwhoV {eê$Z Zd-ZdrZ JmoîQ>r kmV
205
Ho$ë`m, Zdo emoY cmdco Am{U _mZdr OrdZ CÝZV Ho$co. _mYwar emZ^mJ `m§À`m "~«oZdoìh²O'
H$mX§~arVrc à{V^md§V emñÌk g§nyU© {dœmÀ`m H$ë`mUmgmR>r, _mZdOmVrÀ`m _m§Jë`mgmR>r, OJmVrc
Xw[aVm§À`m ZmemMo EH$ ñdßZ nhmVmo. `m ñdßZnyVugmR>r Ë`mZo {dkmZmMo ghmæ` KoVco Am{U EH$
AX²^wV emoY cmdcm - _mZdmÀ`m {dMma chardarc {Z`§ÌUmMm. na§Vw hm emoY Vmã`mV KoVcm
EH$m _hÎdmH$m§jr, ñdmWu, nmVmi`§Ìr ì`ŠVrZo. {dkmZmÀ`m gm_Ï`m©À`m dmnam~Ôc {dMma
H$am`cm àd¥Îm H$aUmar H$mX§~ar åhUOo "~«oZdoìh²O'.
4.3 coIH$ n[aM`
_amR>r gm{hË`m_Ü`o ~hþlwV co{IH$m åhUyZ _mYwar emZ^mJ `m§Mr AmoiI Amho. ~oiJmdgma»`m
gr_màXoemV amhÿZhr _m`_amR>rMr Zmi Ë`m§Zr VyQ>y {Xcr Zmhr. JmoqdXam_ gŠgo[a`m {dkmZ _hm{dÚmc`,
~oiJmd `oWo 1977 nmgyZ nXmW©{dkmZ {df`mMo AÜ`mnZ Ë`m§Zr Ho$co. gÜ`m Ë`mM _hm{dÚmc`mÀ`m
àmMm`m© åhUyZ Ë`m H$m`©aV AmhoV. {dkmZ hm AÜ`mnZmMm {df` AgyZhr _amR>rV AZoH$ gm{hË`àH$mamV
Ë`m§Zr {dnwc coIZ Ho$co. _amR>r {dkmZgm{hË`m_Yrc AmKmS>rÀ`m Aä`mgy co{IH$m åhUyZ Ë`m§À`mH$S>o
nm{hco OmVo. "nigmMr nmZo', "Mohao', "H$mMH$_i', "MH$dm', "AmUIr EH$ añVm', "{Zagr',
"_moh_m`m', "nwZd©gZ', "g_wÐ' BË`mXr H$Wmg§Jh« Ë`m§Mo à{gÕ AmhoV. "nwZO©Ý_' (1999), "B§ÐYZwî`'
(2003), "g°n' (2005), "_w§Jr CS>mcr AmH$mer', ho {dkmZH$Wm g§J«h Va, "~«oZdoìh²O' (2003),
"V_mÀ`m Vimer' `m {dkmZ H$mX§~è`m à{gÕ AmhoV. "\w$co Am{U nÌr' hm Ë`m§Mm c{cV coIg§J«hhr
à{gÕ Amho. "Aàwner' hm Ë`m§Mm ~mcH${dVm g§J«h à{gÕ Amho. "ñdßZmH$Sy>Z gË`mH$S>o' (H$ënZm
MmdcmMr H$hmUr), "M§ÐeoIa' (Zmo~oc nwañH$ma {dOoVo M§ÐeoIa gw~«åh{U`_), "OoAmaS>r', (OoAmaS>r
Q>mQ>m§À`m ì`{ŠV_ÎdmMo n¡cy CcJS>Umao c{cV coI), BË`mXr M[aÌna coIZ Ë`m§Zr Ho$co. "A{½Zn§I',
"EnrOo H$cm_ : EH$ ì`{ŠVdoY', "Om°` Am°\$ H$°Ýga', "A°O Am` gr' ({H$aU ~oXr `m§Mo ñ\w$Q> coIZ)
^mJ 1, {ñÌ`m§Mo gj_rH$aU - ^mJ 2, ^maVr` nmo{cg godm- ^mJ 3 - ZoVË¥ d Am{U àemgZ, BË`mXr
J«§WmMo AZwdmX Ë`m§Zr Ho$co. "à`moJmVyZ {dkmZ' `m chmZ _wcm§À`m d¡km{ZH$ Om{Udm g_¥Õ H$aUmè`m
énm§VarV J«§Wmcm IynM à{g{Õ {_imcr.
_mYwar emZ^mJ `m§Zr H${dVm, H$Wm, H$mX§~ar, M[aÌ d AZwdmX `m àm§Vmì`{V[aŠV {d{dY
{Z`VH$m{cH$mVyZ ñ\w$Q>coIZ, J«§WnarjU, gXa coIZ, àmg§{JH$ coIZ Ho$co Amho. H$Zm©Q>H$mVrc
AmR>drÀ`m _amR>r nwñVH$mV "A{½Zn§I'_Yrc CVmam, Va _hmamîQ´>mVrc AH$amdrÀ`m _amR>r nmR>çnwñVH$mV
(B§J«Or _mÜ`_) "àrV_' hr H$Wm g_m{dîQ> Ho$cr Amho. E.nr.Oo.AãXwc H$cm_ `m§À`m "A{½Zn§I' `m
nwñVH$mMo _hmamîQ´>mVrc OdiOdi gd© AmH$medmUr H|$Ðmdê$Z dmMZ Pmco Amho. Ë`m§Mr "O§Jc' H$Wm
B§JO « r_Ü`o AZwdmXrV hmoD$Z H$Wm ^mJ 13 `m àm{V{Z{YH$ ^maVr` H$Wmg§Jh« mV g_m{dîQ>> Pmcr Amho.
"~«Zo doìh²O', "g°n' `m J«W§ m§Zm _hmamîQ´> emgZmMo c{cV {dkmZ amÁ` nwañH$ma, _hmamîQ´> gm{hË` n[afXoMo
VrZ nwañH$ma d _hmamîQ´>-H$Zm©Q>H$mVrc {d{dY nwañH$mam§Zr Ë`m§Zm gÝ_m{ZV Ho$co Amho. AZoH$ {R>H$mUr
206
Ë`m§Zr gm{hË`, AZwdmX, {ejU, gm_m{OH$ {df`mda ì`m»`mZo {Xcr AmhoV. _hmamîQ´´>, Jmoì`mVrc
XyaXe©Zda Ë`m§À`m _wcmIVrhr àgmarV Pmë`m AmhoV. Ë`m§À`m gm{hË`mda E_.{\$c., nrEM.S>r.Mo
g§emoYZ gwê$ Amho. Z°H$ nwZ_y©ë`m§H$ZmÀ`m g§X^m©V {d{dY amîQ´>r` n[afXmVyZ Ë`m§Zr _mJ©Xe©Z Ho$co. EH$
g§doXZerc co{IH$m, Aä`mgy _mJ©X{e©H$m, AZwdmXH$, g_rjH$, H$d{`Ìr Am{U CËH¥$îQ> àemgH$ `m
gd©M nmVù`mda Ë`m§Zr Ho$coco H$m`© CËH¥$îQ> Am{U Jm¡ademcr Amho.
4.4 "~«oZdoìh²O' H$mX§~arMo H$WmZH$
H$mX§~arMm _hÎdmMm ^mJ åhUOo H$WmZH$. ñ\w$acoë`m {df`mÀ`m AZwf§JmZo Zo_Ho$nUmZo
_m§S>cocm Ame` åhUOoM H$WmZH$. Vo Ogo gwQ>gwQ>rV, Zo_Ho$nUmZo _m§S>coco Agoc Va Vo dmMH$m§Zm
A{YH$ ^mdVo. {dkmZgm{hË`mMm {df` ~hþYm Jw§VmJw§VrMm, {H$MH$Q>, nm[a^m{fH$ ñdê$nmMm, g§km,
{gÕm§V ñnîQ> H$aUmam AgVmo. {dkmZ H$mX§~arH$mamcm Vmo A{YH$ gmonm, gwQ>gw{Q>V ghO AmH$cZ
hmoB©c Aem ^mfoV _m§S>mdm cmJVmo. IaoVa {dkmZmMr, g§emoYZmMr g_n©H$ _m{hVr Z XoVm
{dkmZmÀ`m AWdm emoYmÀ`m _mZdr OrdZmdaÀ`m n[aUm_mMr H$ënH$VmnyU© _m§S>m_m§S> coIH$mcm
H$amdr cmJVo. Ë`mÑîQr>Zo "~«oZdoìh²O' H$mX§~arÀ`m co{IH$m _mYwar emZ^mJ `m EH$X_ `eñdr
R>aë`m AmhoV.
"~«oZdoìh²O' hr {dkmZ H$mX§~ar Amho. {dkmZ, g§emoYH$, g§emoYZ Am{U Ë`mMm _mZdr
OrdZmdarc n[aUm_ `m {dœmV Vr g§Mma H$aVo. co{IHo$Zo H$ënZoZo C^m Ho$cocm Xod{Jar {dÚmnrR>mMm
n[aga, VoWrc e¡j{UH$ dmVmdaU, g§emoYZmMo H$m`© AË`§V dmñVd AgoM Amho. co{IHo$Zo
H$mX§~arV _m§S>coco _mZdmÀ`m {dMmachardarc {Z`§ÌUmMo H$pënV gË` AJXr dmñVd dmQ>Vo.
g§emoYH$ Ago H$mhr KS>dyZ AmUy eH$VmV `m {dœmgmZo dmMH$ dmMV amhVmV Am{U Ë`mVrc
KS>m_moS>tZr WŠH$ hmoD$Z OmVmV. AJXr {Zamù`mM dmVmdaUmV KoD$Z OmUmar hr gw§Xa H$mX§~ar
Amho.
4.4.1 Xod{Jar {dÚmnrR>mMo ^yfU : S>m°. d¡Ú
`m H$mX§~arMo Zm`H$ AmhoV S>m°ŠQ>a d¡Ú. Xod{Jar {dÚmnrR>mV g§emoYZ-AÜ`mnZmÀ`m joÌmV
ZmdmOcoco àmo\o$ga åhUyZ Ë`m§Mr »`mVr Amho. Hw$emJ« ~w{Õ_Îmm, nXmW©{dkmZ emIoMo gImoc kmZ,
H$R>moa n[al_, gX¡d g§emoYZ, dmMZ d coIZmV _½Z Ago ho AmJio-doJio ì`{ŠV_Îd. nXì`wÎma
{ejU KoUmao dm g§emoYZ H$aUmao {dÚmWu Ë`m§À`m ImocrV nyU© V`mar Ho$ë`m{edm` nm` Q>mH$V ZgV.
ñdV…À`m JwUdÎmoda Mm{ier Amocm§S>Ê`mnyduM Vo àmo\$o ga PmcoV. d¡km{ZH$ g§emoYZmVrc amîQ´>r` Am{U
Am§VaamîQ´>r` nmVirdarc à{VîR>oMr Mma nmM nm[aVmo{fHo$ Ë`m§Zr {_idcr hmoVr. "Z°eZc àmo\o$ga'
åhUyZ Ë`m§Zm _mÝ`Vm {_ioc Agohr H$mhrOU N>mVrR>mHo $nUo åhUV AgV. nXdrXmZ g_ma§^mV Hw$cJwê$§ ZrM
"S>m°. d¡Ú åhUOo {dÚmnrR>mMo ^yfU Amho' Ago Jm¡admoX²Jma H$mT>co hmoVo.

207
_moR>çm ZmdmOcoë`m KamÊ`mV OÝ_coco S>m°. d¡Ú A{ddmhrV hmoVo. Ë`m_wio Vo Kar EH$Q>oM
amhV. KaMr H$m_o ZmoH$a H$ar Am{U ImZmdirVrc S>~m AmUyZ XoB©. Vo EH$m§V{à` hmoVo. Amnco
g§emoYZ gmoS>co Va Ë`m§Zm \$mago H$emVhr Jw§Vcoco AmdS>V Zgo. kmZcmcgm øm àdmgmMm eodQ>
_mUgm§Mm A§V hmoB©n`ªV hmoV Zmhr, ho Ë`m§Zm R>mD$H$ hmoVo. {\${OŠggmaIm AmìhmZmË_H$ {df`
Ë`m§Zr OmUrdnyd©H$ {ZdS>cm hmoVm Am{U Ë`mVhr A_yV© H$ënZmda g§emoYZ H$aVm `oB©c AerM
emIm Ë`m§Zr {ZdS>cr hmoVr. nXì`wÎma Aä`mg Pmë`mda ñH$m°ca{en {_idyZ Vo A_o[aHo$V
AmoŠcmhm_m {dÚmnrR>mV "doìh _oH°${ZŠg' `m {\${OŠgÀ`m AdKS> emIoV {deof JwUdÎmm
{_i{dÊ`mgmR>r Joco Am{U Ë`m_Ü`o S>m°ŠQ>aoQ> {_idë`mZ§Va gd© àcmo^Zo ZmH$mê$Z Xod{Jargma»`m
em§V {Zdm§V JmdmV Ë`m§Zr AÜ`mnZ H$aUo ñdrH$maco. Amnë`m {df`mV gmVË`mZo Ë`m§Zr Am§VaamîQ´>r`
OZ©c_Ü`o g§emoYZ nona à{gÕ Ho$co hmoVo. emñÌr` dVw©imV Ë`m§Mo AmXamZo Zmd KoVco OmB©.
4.4.2 d¡Ú-doXnmR>H$ `m§Mr _¡Ìr
{\${OŠg {S>nmQ>©_|Q>_Ü`o S>m°. d¡Úm§Mo ghH$mar hmoVo. S>m°. {dœmg doXnmR>H$. Iao Va `m H$mX§~arMo
Vo IcZm`H$. ZmH$iË`m d`mV AmB©-d{S>cm§Mo {ZYZ Pmco. H$mH$m§Zr cmoH$c‚moñVd _°{Q´>H$n`ªV
{eH$dco. Am{U "AmVm VwPo Vy nhm' Ago gm§{JVco. _J {dœmgZo XwH$mZmV H$m_ H$aV H$m°coO nyU©
Ho$co. Iao Va {dœmgcm _o{S>H$ccm Om`Mo hmoVo, Imoè`mZo n¡gm AmoT>m`Mm hmoVm nU B§Q>acm
WmoS>Š`mV Šcmg MwH$ë`mZo ~r.Eñgr. nXamV nmSy>Z KoVcr. {eH$dÊ`m AZ² ZmXmarMo Q>oHy$ cmdyZ
E_².Eñgr. nyU© Ho$cr. Á`w{ZAa H$m°coO_Ü`o àmÜ`mnH$ åhUyZ gwédmV H$ê$Z E_².{\$c., nrEM.S>r.
Ago EH$ EH$ {eIa JmR>V d`mÀ`m ~Îmrgmì`m dfu Vo {dÚmnrR>mV nmohmoMco hmoVo. nwT>o Om`Mo Agoc
Va ^ë`m~wè`m JmoîQ>tMm Adc§~ Ho$cm nm{hOo VaM Amnë`mcm _moR>o hmoVm `oB©c ho Ë`m§Zm
AZw^dmVyZM C_Oco hmoVo.
S>m°. d¡Ú Am{U S>m°. {dœmg doXnmR>H$ `m§À`m g§emoYZmMm {df` `moJm`moJmZo EH$M hmoVm. doìh
_oH°${ZŠg åhUOo gyú_V_ nXmW© chatMm Aä`mg. XmoKm§À`m Imoë`m A_moamg_moa hmoË`m. S>m°. {dœmg
doXnmR>H$ `m§Zm dmQ>V hmoVo g§emoYZmgmR>r {dÚmWu KoU,o Ë`m§Zm _mJ©Xe©Z H$aUo, naXoer {dÚmnrR>mV nmhyUo
ì`m»`mVo åhUyZ {eH$dm`cm OmUo. `mgma»`m nm`è`m JmR>m`À`m AgVrc Va S>m°. d¡Úm§gma»`m
gai_mJu, ~w{Õ_mZ _mUgmMm AZoH${dY [aVrZo Cn`moJ H$ê$Z KoVm `oBc © . åhUyZM Ë`m§Zr OmUrdnydH© $
S>m.° d¡Úmer _¡Ìr dmT>dcr hmoVr. Vo EH$Q>o amhVmV, S>ã`mMo OodVmV åhUyZ AYyZ_YyZ Ë`m§Zm KaMo {deof
nXmW© ImD$ KmcUo, Kar Oodm`cm ~mocdUo gwê$ Ho$co. n{hë`m ^oQ>rVM doXnmR>H$m§Mr _wcJr AnUm©
Am{U d¡Ú `m§Mr PH$mg _¡Ìr O_cr. XmoZ chatMm Hw$R>ë`mVar AkmV nmVirda g§`moJ ìhmdm Vgo
d`mV, ~w{Õ_ÎmoV Am{U ì`{ŠV_ËdmV gd©Wm {^ÝZËd AgyZhr doXnmR>H$ Am{U d¡Ú `m§Mo Hw$Qw>§~
EH$_oH$m§V Jw§VV Joco.

208
4.4.3 S>m°. d¡Úm§Mo Üd{ZchatMo g§emoYZ
d¡Ú Am{U doXnmR>H$ gm`§H$mir Zoh_r {\$am`cm OmV AgV. MmcVmZm Zoh_r g§emoYZmda MMm©
Agm`Mr. EH$Xm d¡Ú ñdV…À`m {dMmamV JT>coco AgVmZm doXnmR>H$m§Zr Ë`m§Zm Ë`m§À`m g§emoYZm~m~V
Iwcmgm _m{JVcm. ^m~S>onUmZo d¡Ú CÎmaco, ""_mP§ nXmW©chardaM§ g§emoYZ AmVm Aem EH$m
Q>ßß`mer Amc§ Amho H$s, Vo ì`dhmamV CVadÊ`mgmR>r _cm Hw$UmMrVar _XV ¿`mdr cmJUma Amho.''
Ë`mda {dœmg åhUVmV, "Vw_À`m~amo~aÀ`m `m _mÂ`m EH$Ì {\$aÊ`mÀ`m g§Ü`mH$mir _cm
{df`m_Ü`o A{YH$ g_¥Õ H$aV OmVmV. {Xdg^a `m doioH$S>o _r S>moio cmdyZ AgVmo. _cm AmB©-
dS>rc ZmhrV, Ë`m_wio AnUm©cm AmOr-AmOmo~m ZmhrV. VrXoIrc Vw_À`m_Ü`o Amnë`mV AmOmo~m§À`m
_m`oM§ ê$n emoYV AgVo. gw{_ÌmZohr H$mhr {deof nXmW© ~Zdcm Va Vw_Mr AmR>dU H$mT>Vo. Vw_À`m
g§emoYZm_Ü`o Hw$R>ë`mhr VèhoZ§ _mPr _XV hmoÊ`mgmaIr Agoc Va Vr XoU§ _cm \$ma AmdS>oc.''
AJXr {dœmgmZo S>m°. d¡Ú Amnë`m {Z`mo{OV g§emoYZmM§ Jw{nV {dœmgnwT>o ì`ŠV H$aVmV.
""VcdmarÀ`m YmaoZ§ Oo amÁ` H$aVmV Vo VcdmarZoM g§nVmV na§Vw {d{eîQ> g_yhmcm qH$dm Ë`mÀ`m
ZoË`mcm d¡Mm[aH$ Jwcm_ ~ZdVm Amc§ Va! d¡Mm[aH$ Jwcm_r d¡km{ZH$ gmYZ§ dmnê$Z ~ZdVm `oU§ eŠ`
Amho. Jmo~oëgM§ àMmaV§Ì {H$Vr gmon§ hmoV§. EH$M EH$ JmoîQ> gmVË`mZ§ H$mZmda AmXiV am{hcr H$s
g_whmcm Iar dmQ>Vo. AmOMr àgma_mÜ`_§ VrM JmoîQ> H$aVmV. Q>o{cnWr åhUOo XmoZ {^ÝZ àH¥$VtÀ`m
_mUgm§À`m _ZmV EH$mMdoir EH$M {dMma `oU.§ hm {dkmZmVcm àH$ma _mZcm åhUOo d¡Mm[aH$ aoPmoZÝg
_mZcm Va AmnU d¡km{ZH$ gmYZ§ dmnê$Z Vmo KS>dyZ AmUy eHy$. Üd{ZchatMm Aem nÕVrZo aoPmoZÝg
KS>dVm `oVmo H$s Zmhr? ÜdZrÀ`m ~m~VrV ñdV…Mr Aer _yc^yV H§$nZg§»`m AgVo. Xwgar dñVw Ë`mM
H§$nZg§»`oZ§ H§$n nmdy cmJcr, Va pñWa dñVw AmnmoAmn hcy cmJVo. _¡\$crVcr doJdoJir dmÚ§ Ë`m§À`m
AmdmOmVco nmoV doJdoJio AgyZhr EH$mM H§$nZg§»`oZ§ char ngady cmJcr, Va AmnU gya O_co
åhUVmo. Ë`mMm n[aUm_ AmnU d¡km{ZH$ÑîQ>çm ghO nS>Vmiy eH$Vmo. Ag§ Oa {dMmam§À`m g§X^m©V
H$aVm Amc§, Va EImÚm ì`ŠVrÀ`m dm g_yhmÀ`m _ZmV {dMma noaVm `oVrc Am{U Vo {dMma Ë`mcm
ñdV…MoM AmhoV Ago dmQ>oc.''
4.4.4 d¡Ú-Z{cZrÀ`m {dMmam§Mo Q>çwqZJ
AJXr {dœmgmZo S>m°. d¡Ú doXnmR>H$m§Zm gm§JV hmoVo. doXnmR>H$hr Hw$VyhcmZo gmao H$mhr EoH$V
hmoVo. ñdV…Mm AZw^d gm§JVmZm Vo åhUmco, ""Z{cZrda _mPo ào_ hmoVo. Vr B{VhmgmMr àmÜ`m{nH$m.
Amåhr c½Zhr H$aUma hmoVmo. na§Vw _cm AmoŠcmhmo_m {dÚmnrR>mV nmoñQ> S>m°ŠQ>ac g§emoYZmgmR>r g§Yr
{_imcr. _mPr BW§ nrEM.S>r. nyU© Pmcr hmoVr. nwT>À`m Xrjm§V g_ma§^mV _cm S>m°ŠQ>aoQ> {_iUma
hmoVr. naXoer {dÚmnrR>mVrc g§emoYZmMr g§Yr _cm S>mdcUo eŠ` ZìhVo. Amåhr c½Z Z§Va
H$aÊ`mMm {ZU©` KoVcm. Z{cZrÀ`m åhUÊ`mZwgma amoO AmR>-Xhm {_{ZQ>§ EH$ R>am{dH$ doi R>adyZ
Z MwH$Vm AmnU EH$_oH$mMr AmR>dU H$mT>m`Mr. _r AmoŠcmhmo_mcm nmohmoMë`mda n{hë`m {XdgmnmgyZ
209
E_. E. ^mJ 2-_amR>r : "cmoH${à` gm{hË` Am{U {dkmZ gm{hË`' ...14
Ë`m R>am{dH$ doir _r ñdñW ~gyZ Z{cZrMm {dMma H$am`Mmo. eãX Z CÀMmaVm {VÀ`mer _ZmV
`oUma§ gma§ H$mhr ~mocV ahm`Mmo. {VMr CÎma§ Ano{jV Agm`Mr. Agm {Z…eãX g§dmX _r H$aV amhr.
gmYmaU Xhm-~mam {XdgmZr S>moio {_Qy>Z IwMuV ~gyZ {VM§ ê$n S>moù`mg_moa AmUc§ Am{U _cm
EH$ doJimM AZw^d Amcm. _r àË`j {VÀ`mg_moa C^m Amho, {Z…eãXnUo Amåhr EH$_oH$mH$S>o
nmhV AmhmoV Agm ^mg Pmcm. Amåhr XmoK§ EH$M {dMma, gma»`mM CËH$Q>VoZo EH$mMdoir Ü`mZ
cmdmd§ Vgo H$aV hmoVmo. Vmo H$Xm{MV ZH$iV {dMmamÀ`m àjonUmMm g§`moJ Agoc. _r hm AZw^d
nÌmZo {Vcm H$idcm. VrZ§hr nÌmVyZ hmM AZw^d _cm H$idcm hmoVm. Amåhr XmoK§ EH$M {dMma,
gma»`mM CËH$Q>VoZo EH$mMdoir Ü`mZ cmdmd§ Vgo H$aV hmoVmo. hm H«$_ VrZoH$ _{hZo Mmcy hmoVm. EH$
{Xdg OmUdc§ H$s H$mhrVar MwH$c§ Amho. {dMmamM§ Q>çwqZJ O_V ZìhV§. _r AñdñW Pmcmo.
Ë`mdoir ^maVmV naXoemVyZ \$moZ H$aU§ {VVH§$ gmon§ ZìhV§. VarXoIrc _r Am_À`m {_Ìmcm \$moZ
cmdcm. Z{cZrcm AZno{jV _¥Ë`y Amcm hmoVm. Ver Vmahr nmR>dcr hmoVr. Z§Va nÌhr Amc§. Ë`mV
gd© CcJS>m Pmcm hmoVm. naXoemV OmÊ`mnydu Amåhr EH$m _mohmV nS>cmo Am{U {Vcm {Xdg Joco.
naXoemVrc g§emoYZ gmoSy>Z _r `oB©Z åhUyZ {VZo _cm H$idc§ Zmhr. {VZo J^©nmVmMm {ZU©` KoVcm.
A{VaŠVñÌmdmZo {VMm _¥Ë`y Pmcm. Ë`mZ§Va _cm H$Yrhr c½Z H$amdogo dmQ>co Zmhr. nU XmoZ
g_mZY_u g_mZ {dMmamÀ`m ì`ŠVtÀ`m {dMmam§M§ à`ËZmZ§ Q>çwqZJ hmoD$ eH$V§, `mMr _cm ñdV…cm
ImÌr nQ>cr Am{U `mM {df`mda _r g§emoYZ gwê$ R>odc§. _mUgmÀ`m _|XyVyZ ~mhoa nS>Umè`m
{dMmaH$Um§Mr COm© ~XcyZ Ë`mMo {dMmaM ~XcVm `oVrc. gmoß`m ^mfoV, Ë`mÀ`m _|XyV Amnë`mcm
{dMma noaVm `oVrc. ho gd© Ë`m ì`ŠVrÀ`m ZH$iV hmoB©c. Amnë`mda à`moJ hmoVmo` `mMr nwgQ>er
H$ënZmgwÕm Ë`m ì`ŠVrcm `oUma Zmhr.
4.4.5 S>m°. d¡Ú `m§À`m ~«oZdoìh²OÀ`m g§emoYZmMr {dYm`H$Vm
S>m°. d¡Ú `m§Mo ~«oZchardarc g§emoYZ {dYm`H$ ÑîQr>Zo hmoVo. Amnë`m XoemVrcM H$m` OJmVrc
gd© ì`dhma CÚmoJnVr Am{U amOH$s` joÌmVrc {X½JOm§À`m hmVr EH$dQ>cc o o AmhoV. eñÌmñÌ ì`mnma,
Voc CÚmoJ, ImUCÚmoJ, dmhZ CÚmoJ, A§_cr nXmW©, Am¡fY H§$nÝ`m, {d_mZ, OhmO ~m§YUr, ~m§YH$m_
H§$nÝ`m ......... Ago H$mhr CÚmoJ OJmÀ`m EHy$U AW©ì`ñWoÀ`m n§À`mhÎma Q>ŠHo$ ^mJ ì`mnVmV. ho
CÚmoJ \$ŠV XrS>XmoZeo cmoH$ ~w{Õd§Vm§À`m, ZmoH$am§À`m H$adr H$ê$Z KoVmV, `m XrS>XmoZeo cmoH$m§Zm nQ>dy
eH$cmo Va AW©gÎmm Am{U amOgÎmm Amnë`m hmVr `oB©c. gm_m{OH$ d amOH$s` n[apñWVr ~XcVm
`oB©c. ñdJu` Eoœ`© Am{U ZaH$Vyë` Xm[aÐç `m§Mr gr_maofmM g§nwîQ>mV AmUVm `oB©c. gJirH$S>o
g_VoMo amÁ` àñWm{nV H$aVm `oBc © . OJ A{YH$m{YH$ gwX§ a H$aVm `oBc
© . "gd}@{n gw{IZ…g§V,w gd} g§Vw
{Zam_`m…'
AJXr {dœmgmZo S>m°. d¡Ú S>m°. {dœmg doXnmR>H$m§Zm Amnco A{gñQ>§Q> åhUyZ KoVmV. Amnë`m
g§emoYZmÀ`m qàQ>AmD$Q> H$mT>cëo `m XmoZ \$mB©ëg Ë`m§À`mH$S>o Aä`mgmgmR>r gwnXy © H$aVmV. J«m\$WoAardaMo
210
{H$MH$Q> àmoJ«°_ ~Zdy eH$Umè`m Am{U J{UVmda à^wËd Agcoë`m S>m°. Aëdm[ag ~mBªMr _XV
KoÊ`mMo R>aVo. ^maXñV ì`{ŠV_ÎdmÀ`m S>m°. Aëdm[ag~mBªZm {dœmg doXnmR>H$ S>m°. d¡Úm§Mo Zmd gm§JyZ
~amo~a nQ>dVmo. ZmhrVa {ñÌ`m§À`m ~m~VrV c§nQ> Agcocm doXnmR>H$ ñdV…À`m _wcr EdT>çm
{dÚm{W©Zr~amo~a _Om _maV Ago. AJXr cmKdr ~mocyZ KQ>ñ\$mo{Q>V Agcoë`m S>m°. Aëdm[ag~mB©H$Sy>Z
Ano{jV Agcoco J«m\$ V`ma H$ê$Z KoVmo Am{U {VMm Cn^moJhr KoVmo. MmanmM _{hZo hm c¢{JH$
g§~§YmMm àH$ma gwê$ hmoVm. {dÚmnrR>mV `mMr MMm© gwê$ Pmcr. Aëdm[ag~mB© AmnU H$em dmhdV
Jocmo `mMm {dMma H$ê$ cmJë`m.
`m g§emoYZmMr ì`mßVr Iyn _moR>r hmoVr. EoZdoir Ý`m`m{Yemda à`moJ Ho$cm Va Amnë`mcm
hdm Vmo {ZU©` cmdyZ KoVm `oB©c. g_mOmcm CnÐdr, ^ma^yV, ZH$mo Agcoë`m ì`ŠVrg g§ndm`Mo
Agoc Va Ë`mÀ`m _ZmV AmË_hÎ`oMo {dMma noaVm `oVrc. {ZdS>UwH$sV ñdÀN> Mm[aÍ`mÀ`m,
àm_m{UH$ _mUgm§Zm {ZdSy>Z AmUÊ`mgmR>r _Vn[adV©Z H$aVm `oB©c. Aem ì`ŠVtZr Xoe Mmcdcm
Va Xoe ~cdmZ ìhm`cm, g_W© _hmgÎmm ìhm`cm {H$Vr Cera cmJUma? na§Vw ho EH$ XwYmar eñÌ
Amho `mMr OmUrd S>m°. d¡Úm§Zm hmoVr. gX²Xm_ hþgoZ AWdm {hQ>cagma»`m _Zmod¥ÎmrÀ`m hmVmV ho
eñÌ Amc§ Va ........?
Zo_Ho$ {dœmg doXnmR>H$m§À`m _ZmV AgoM Va§J CR>coco. hm à`moJ `eñdr Pmcm Va e§^a
AUw~m°å~nojm OmñV ñ\$moQ>H$ eñÌ Amnë`m hmVmV `oB©c. n¡gm, gm¢X`©, gÎmm Amnë`m nm`mer cmoiU
KoB©c. _wR>rV _mdUmè`m [a_moQ> H§$Q´>mocZo AmnU Hw$UmÀ`mhr _ZmV {eê$Z Amnë`mcm hdo Vgo dmH$dy
eHy$.... hdo Vo H$ê$ eHy$.
4.4.6 ~«oZdoìhOMm àmoOoŠQ> C^maUrMr V`mar
àmoOoŠQ> C^maUrgmR>r n¡emMr, OmJoMr Amdí`H$Vm hmoVr. nU S>m°. d¡Úm§Zr Am{U {dœmgZr WmoS>o
WmoS>o ñdV…OdiMo n¡go Kmcm`Mo Am{U ~mH$s gd© CnH$aUo {S>nmQ>_© Q| >À`m Zmdmda _mJdm`Mr Ago R>aco.
S>m.° doXnmR>H$m§Zr {dÚmnrR>mÀ`m X{jUocm VrZoH$ {H$cmo_rQ>a A§Vamda AJXr eoVdS>r_Ü`o, Hw$Urhr
{\$aH$Uma Zmhr Aem {R>H$mUr EH$ OwZo Ka {dH$V KoVco. Oam S>mJSw>Or H$ê$Z Mma-nmM Imoë`mMo Ka
~Zdco. d¡Úm§Zr Amncr ~arM {eëcH$ IMu KmVcr. d¡ÚnmR>H$m§Zr nËZrMo Xm{JZo _moS>c.o KameoOmarM
nS>drdOm à`moJemim ~m§Ycr. Ë`mdfu narjoMo H$m_ Z H$aVm XmoKho r AWH$nUo à`moJemioV H$m_ H$aV
am{hco. àmoOoŠQ>À`m n{hë`m nm`arMr MmMUr KoÊ`mgmR>r S>m°. doXnmR>H$Zr S>m°. d¡Ú `m§À`mda à`moJ
Ho$cm. df©^amÀ`m n[al_mZ§Va Ano{jV `e {_imc§. S>m°. d¡Úm§À`m _ZmVco {dMma qàQ>aÀ`m ghmæ`mZo
H$mJXmda C_Q>co. Ë`mZ§Va S>m°. doXnmR>H$m§À`mda Am{U AnUm©da à`moJ Pmco Am{U g§emoYZ `eñdr
Pmë`mMm XmoKm§Zmhr AmZ§X Pmcm.
XmoKm§Zrhr g§emoYZmÀ`m Am{W©H$ ghmæ`mgmR>r {dÚmnrR>mH$S>o _mJUr Ho$cr hmoVr. {gZoQ> {_qQ>J_Ü`o

211
`m AW©ghmæ`mda MMm© hmoVr. S>m°. doXnmR>H$m§Zr hm°cÀ`m ~mhoa ~gyZ [a_moQ>Ûmao ñdm{_ZmWZ `m§À`m
_ZmMo Q>çwqZJ H$ê$Z AW©ghmæ` nXamV nmSy>Z KoVco. S>m°. d¡Úm§Zm gm§JyZM S>m°. doXnmR>H$m§Zr
d{S>cmOuV ñWmda _mc_ÎmoÀ`m A§{V_ IQ>ë`m_Ü`o Ý`m`m{YemdaM à`moJ Ho$cm Am{U ñWmda
_mc_Îmm nXamV nmSy>Z KoVcr. EdT>oM Zìho Va Amnë`m _ZmVë`m {dMmamMo Q>çwqZJ O_dyZ
EHo$H$miMr {dÚm{W©Zr Agcocr nU {ddmhrV gw§Xa cmKdr gm¡. _wOw_XmaMm Cn^moJhr doXnmR>H$
KoVmV.
4.4.7 g§emoYZmVrc {dYm`H$Vm Am{U {dÜd§gH$Vm
S>m°. d¡Úm§Mm g§emoYZmMm Cn`moJ {dYm`H$ H$m_mgmR>r H$aÊ`mMm hmoVm. {dÚmnrR>mVrc ^«îQ>mMma
{ZnQy>Z H$mT>m`Mm, {dÚmnrR>mVrc nona\w$Q>rMr àH$aUo Wm§~dm`Mr, hmoñQ>ocdaMr Jw§S>{Jar g§nwîQ>mV
AmUm`Mr na§Vw doXnmR>H$m§À`m _ZmV _mÌ ñdmWu {dMma ~imdV hmoVo. ~mamdrÀ`m narjoV ñdV…À`m
_wcrMo _mŠg© dmT>{dÊ`mgmR>r H$m°coOÀ`m ~mhoa PmS>mImcr ~gyZ Vmo {VÀ`m {dMmamMo Q>çwqZJ H$aVmo.
Amncr _wcJr nÌH$ma Agcoë`m {XcrnÀ`m ào_mV nS>cocr Amho `mMm amJ doXnmR>H$m§Zm AgVmo.
XmoKmV A§Va nmS>Ê`mgmR>r Vmo {VÀ`m JwUdÎmoV dmT> H$aVmo. ZìdX Q>ŠHo$ _mŠg© {_idUmar AnUm©
{XcrnMm {VañH$ma H$aVo. doXnmR>H$ gm¡. _wOw_XmaZm ^mamdyZ gmoSy>Z {VÀ`mH$Sy>Z Cn^moJ KoV hmoVo.
{_ñQ>a _wOw_XmaZr doXnmR>H$m§À`m{df`r gw{_ÌoH$S>o VH«$mahr Ho$cr hmoVr. Ë`m_wio {dœmg Am{U gw{_Ìm
`m§À`mV H$S>mŠ`mMo ^m§S>U hmoVo. H$mhr JmoîQ>rV gw{_ÌmZo Zdè`mH$S>o Xwc©j Ho$co hmoVo. H$mhr
{dÚm{W©Zr, Aëdm[ag~mB© Am{U AmVm gm¡. _wOw_Xma. \$maM Pmco Zdè`mMo. ho gJi§ AnUm©À`m
H$mZmda KmcÊ`mMr gw{_Ìm Y_H$s XoVo. EH$ {Xdg S>m°. d¡Úm§H$S>o OmD$Z Vr Amnë`m Zdè`mÀ`m
nmnmMm nmT>m dmMVo. S>m°. d¡Úm§Zmhr níMmVmn hmoVmo. doXnmR>H$ ZmdmMm _mUyg Amnë`mcm H$icm
H$gm Zmhr? `mnwT>o Amnë`m g§emoYZmMm J¡admna Wm§~dm`cm hdm. AnUm©-{Xcrn_Ü`o AmnU
g_PmoVm H$am`cm hdm, Ago Vo R>adVmV.
{dœmg doXnmR>H$ S>m°. d¡Úm§À`m gm§JÊ`mZwgma ~|Jcmoacm Jococo AgVmV. qhXw-_wñcr_ X§½`mMr
Hw$UHw$U cmJcocr AgVo. à_wI cmoH$m§Mr ~¡R>H$ ¿`m`cm ^mJ nmSy>Z Ë`m§À`m _|Xdy a g_PmoË`mMo {dMma
noê$Z X§Jc WmondVm `oBc © Agm d¡Úm§Mm H$`mg AgVmo. Ë`mV Ano{jV `e {_iVohr. na§Vw doXnmR>H$m§Zm
{dÜd§gH$ _mJm©nmgyZ amoIm`Mo H$go hm _moR>m g§^«_ d¡ÚmnwT>o C^m ahmVmo. EH$ {MÇ>r {chÿZ Vo {dœmgÀ`m
ZH$iV gw{_Ìocm XoVmV. Ë`mV {c{hcoco AgVo, "_wOw_Xma Oa nwÝhm Kar Amco Va gm¡. _wOw_Xmam§Zm
ghcrgmR>r VrZ _{hZo ~mhoa KoD$Z Omdo. {ZXmZ `m àH$aUmda nS>Xm Var nS>oc.' ~|JcmoahÿZ naVë`mda
doXnmR>H$ gm¡. _wOw_Xmam§À`m Am°{\$gg_moa [a_moQ> KoD$Z Wm§~VmV nU Ë`m§Zm Ano{jV `e {_iV Zmhr.
Kar Amë`mda Vo gw{_ÌoOdi "{_ñQ>a _wO_w Xma nwÝhm Kar Amco hmoVo H$m?' Ago {dMmaVmV. "Zmhr ~mB©'
åhUyZ Ë`m CÎma XoVmV. na§Vw gw{_ÌoÀ`m _ZmVrc {dMma {dœmg {H$MZ_Ü`o ~gyZ c°nQ>m°nda dmMV
AgVmV. Amnë`m _mJm©_Ü`o `oUmè`m gw{_Ìm Am{U S>m°. d¡Ú `m§Mm H$mQ>m H$mT>cmM nm{hOo `mÑîQ>rZo Vo
V`marcm cmJVmV.
212
4.4.8 S>m°. doXnmR>H$m§Mr H¥$îUH¥$Ë`o
gw{_ÌmÀ`m S>moŠ`mV AmË_hÎ`oMo {dMma noê$Z doXnmR>H$ AnUm©H$S>o {dO`{Jarcm OmVmV.
cm°Oda _wŠH$m_ H$aVmV. BH$S>o gw{_Ìm XadmOmcm AmVyZ H$S>r cmdyZ Vm|S>mV H$mnS>mMm ~moim H$m|~yZ
J°gda noQ>dyZ KoVo. eoOmaMr XmoZ _wco d¡Úm§Zm ~mocdm`cm `oVmV. S>m°. d¡Ú Kar OmVmV. {VWo Amcoco
nmocrghr AmË_hÎ`oMr Ho$g åhUyZ Omhra H$aVmV. na§Vw d¡Úm§Zm Vo Iao dmQ>V Zmhr. Á`mdoir
_Zm_Ü`o AmË_hË`oMo {dMma `oVmV V|ìhm gd©àW_ _mUgmcm Amnë`m OrdcJmer ~mocmdogo dmQ>Vo.
e§Ho$Zo d¡Úm§Zr \$moZ CMccm Va Vmo ~§X hmoVm. \$moZÀ`m dm`arH$S>o cj OmVmM Vr ~mhoa Amcocr.
Oam Xm~VmM Vr IQ²>Q> {Xer ~gcr Am{U \$moZ gwê$ Pmcm. åhUOo ho {dœmgMoM H$m_ Amho.
Ë`m§À`m A§Jmda ehmam Amcm. Ë`mcm AmVm Amdam`cmM hdo. Amnë`mdahr Vmo {ZpíMV Agm
à`moJ H$aoc. `m Xhm-~mam {XdgmVM hcMmc H$am`cm hdr. ZmVodmB©H$-{_Ìm§À`m JamS>çmV Ë`mcm
c°~H$S>o {\$aH$Vm `oUma Zmhr. hiyhiy àmoOoŠQ>Mo gd© H§$Q´>moc {dœmgÀ`m hmVyZ H$mTy>Z ¿`m`Mo.
Ë`mÀ`m ghdmgmV AgVmZm {ZJ«hmZo `mVcm EH$hr {dMma _ZmV `oVm H$m_m Z`o.
{dœmgZo Xhm-~mam {XdgmV Xw…I Pmë`mMo ZmQ>H$ ~amo~a dR>dco. gw{_ÌoMr AmË_hÎ`m
AmnUM KS>dyZ AmUcr Amho ho S>m°. d¡Úm§Zm g_OocM `mMr H$ënZm doXnmR>H$m§Zm `oVo. S>m°.
d¡Úm§MmM AmVm H$mQ>m H$mT>m`Mm. _J gÎmm, g§nÎmr Am{U H$moUVrhr ñÌr Amnë`m nm`mer cmoiU
Kmcoc. `mgmR>r S>m°. d¡Úm§Zm doS>o H$ê$Z gmoS>mdo H$s _mamdo? _macocoM ~ao. gw{_ÌoÀ`m _¥Ë`wgmR>r Vo
_cm H$Yrhr j_m H$aUma ZmhrV. Vo H$mhrVar hmcMmc ZŠH$sM H$aVrc. Ë`mnojm AmnUM MT>mB©
Ho$cocr ~ar. nU S>m°. d¡Ú gw{_ÌoÀ`m Voamì`m {Xder Kar `oVmV Vo {IemV [a_moQ> KoD$ZM. gJim
H$m`©H«$_ CaH$ë`mda, n¡nmhÿUo Joë`mda S>m°. doXnmR>H$ Amnë`m à`moJemioV noQ>dyZ KoD$Z AmË_hÎ`m
H$aVmV Am{U S>m°. d¡Ú ^aYmd `oUmè`m Q´>H$À`m MmH$mImcr _wÔm_ gaH$ë`mgmaIo AmS>do `oVmV.
XmoKohr _aVmV. Zìho EH$_oH$mcm g§ndVmV.
4.5 "~«oZdoìh²O' H$mX§~arMr Ame`gyÌo
Ame`gyÌo hm H$mX§~arMm A{d^mÁ` Am{U An[ahm`© KQ>H$ AgVmo. H$WoMm AdH$me N>moQ>m
AgVmo Va H$mX§~arMm AdH$me {dñV¥V AgVmo. H$WoV EH$M gyÌ AgVo Va H$mX§~arV OrdZmMr
AZoH$ gyÌo _m§S>cocr AgVmV. H$mX§~ar hm àXrK© ^m{fH$ AdH$me Agcocm dmL²>_`àH$ma Agë`mZo
Ë`m_Ü`o AZoH$ nmÌo, àg§J, KQ>Zm `m§Mo {MÌU `oVo. Ë`m_wio H$mX§~arV AZoH$ Ame`gyÌo `oVmV.
Ame`gyÌm§Mo {d{dY nXa Agë`mZo H$mX§~arcm ì`mnH$ OrdZmW© àmßV hmoVmo. {OVH$s Ame`gyÌo
A{YH$ VodT>r H$mX§~ar ^maXñV hmoVo. "~«oZdoìhO²' H$mX§~arhr Zo_Š`m Am{U doYH$ Ame`gyÌm§Zr
ZQ>cocr Amho.

213
4.5.1 {dkmZmVrc ^mdr g§emoYZmMo ^mZ H$ê$Z XoUo
"~«oZdoìhO' hr _mYwar emZ^mJ `m§Mr {dkmZH$mX§~ar Amho. "d¡km{ZH$ àJVrMm _mZdr OrdZmda
hmoUmam n[aUm_ ì`ŠV H$aUmar gm{hË`mMr emIm åhUOo {dkmZgm{hË`.' Vr dV©_mZ AWdm
^{dî`H$mimV KSy> nhmUmar JmoîQ> AgVo. AmOda _mZdmZo gmÜ` Ho$coco kmZ, {dkmZ, d¡km{ZH$
àJVr Am{U {dkmZmÀ`m AmYmao hmoD$ KmVcoco g§emoYZ Am{U Ë`mMm _mZdr OrdZmdarc n[aUm_
`m§Mo {MÌU {dkmZgm{hË`mcm H$ê$Z Úm`Mo AgVo. {dkmZ hm `m c{cVH¥$VrMm _hÎdmMm KQ>H$
AgVmo. _mYwar emZ^mJ `m nXmW©{dkmZmÀ`m àmÜ`m{nH$m Agë`m_wio Ë`m emIoVrc g§emoYZ, dmMZ
`m_wio Ë`m§Zr "doìh _oH°${ZŠg' `m hmoD$ KmVcoë`m g§emoYZmMo {dñV¥V dU©Z Ho$co Amho. _mUgmÀ`m
_Z-_|Xyda {d{eîQ> {dMmam§Mm _mam H$ê$Z _mZdmMr d¥Îmr-àd¥Îmr ~XcVm `oVo. OJmVë`m dmB©Q>
àd¥Îmr ZîQ> H$aÊ`mgmR>r `m g§emoYZmMm Cn`moJ Mm§Jë`m nÕVrZo H$aVm `oD$ eHo$c Ago {dkmZmMo
AmemdmXr {MÌ `m H$mX§~arV a§Jdcoco Amho. _mZdmZo ^m¡{VH$ gw{dYm {Z_m©U H$ê$Z {dkmZ
V§ÌkmZmMo _mZdr OrdZmVrc ñWmZ ñnîQ> Ho$co. EH$sH$S>o {dkmZ-V§ÌkmZmVrc àM§S> àJVr KoD$Z
OJVmZm _mZdmÀ`m ÑîH¥$Ë`m_Ü`o {Xdg|{Xdg dmT>M hmoV Amho. _mUygM ~Xccm Zmhr Va d¡km{ZH$
àJVrcm H$m`© AW©? _mUgmÀ`m _yc^yV ÑîQ> àd¥Îmr ZîQ> H$aÊ`mgmR>r, Ë`mÀ`mda Mm§Jë`m {dMmam§Mm
_mam {dkmZmÀ`m ghmæ`mZo H$aUo eŠ` Amho. Ë`mÑîQ>rZo g§emoYH$m§Mo à`ËZ gwê$ AmhoV. co{IHo$Zo `m
^mdr g§emoYZmMo dmñVd dmQ>mdo Ago Iw_mgXma {MÌU `m H$mX§~arV Ho$co Amho.
4.5.2 {dkmZmMm dmna {dYm`H$nUo Ho$cm nm{hOo
{dkmZmÀ`m _mÜ`_mVyZ _mZdr OrdZ A{YH$ CÝZV, àJV Am{U gwIr-g_mYmZr H$amd§ `m
Ü`o`mZ§ ào[aV hmoD$Z g§emoYH$ g§emoYZ H$aV AgVmV. àË`oH$ emoYmÀ`m nmR>r_mJo g§emoYH$m§Mo A\$mQ>
n[al_ AgVmV. gd© OJ gwIr ìhmd§ hmM Ë`m§À`m g§emoYZmMm hoVy AgVmo. "~«oZdoìh²O'_Yrc S>m°.
d¡Ú `m§Mo g§emoYZhr {dYm`H$ ÑîQ>rMo hmoVo. gdªH$f _mUyg ~XcUo hm Ë`m§Mm Ü`mg hmoVm. Amnë`m
XoemVrcM H$m` OJmVrc gd© ì`dhma, CÚmoJmVrc d amOH$maUmVrc ì`ŠVtÀ`m hmVr EH$dQ>coco
AmhoV. eñÌmñÌ ì`mnmar, Voc CÚmoJ, ImU CÚmoJ, dmhZ CÚmoJ, A§_cr nXmW©, Am¡fY H§$nÝ`m,
{d_mZ-OhmO ~m§YUr, ~m§YH$m_ H§$nÝ`m Ago H$mhr CÚmoJ \$ŠV XrS>XmoZeo cmoH$m§À`m hmVmV AmhoV.
XoemMo AWdm Am§VaamîQ´>r` YmoaU VoM R>adV AgVmV. Ë`m§À`mdaM {dYm`H$ {dMmam§Mm _mam
ZH$iV Ho$ë`mg gm_m{OH$ d amOH$s` n[apñWVr ~XcVm `oB©c. ñdJu` Eoœ`© Am{U ZaH$Vyë`
Xm[aÐç `m§Mr gr_maofm g§ndVm `oB©c. gJirH$S>o g_VoMo amÁ` àñWm{nV H$aVm `oB©c. "gd}@{n
gw{IZ… g§Vw, gd} g§Vw {Zam_`m…' ho dMZ dmñVdmV AmUUo eŠ` Amho. S>m°. d¡Úm§Zm {dÚmnrR>mVrc
^«îQ>mMma {ZnQy>Z H$mTy>Z AmXe© {dÚmnrR> ~Zdm`Mo hmoVo. nona\w$Q>rMo àH$aU Ë`m§Zr Amnë`m
g§emoYZmZo Wm§~dco hmoVo. ~|Jcmoa_Ü`o hmoD$ KmVcocr X§Jchr qhXw-_wñcr_mV g_PmoVm H$ê$Z
{_Q>dcr hmoVr. gdªH$f _mZdr hrV S>moù`mg_moa R>odyZM emñÌk g§emoYZ H$aV AgVmV, ho S>m°. d¡Ú
`m§À`m Ü`o`àUmcrdê$Z ñnîQ> hmoVo.
214
4.5.3 {dkmZmMm dmna ñdmWm©gmR>r H$aUmao {dÜd§gH$ àd¥ÎmrMo cmoH$
~«oZdoìh²O H$mX§~arMo IcZm`H$ åhUyZ S>m°. doXnmR>H$ `m§À`mH$S>o nhmdo cmJoc. AmOÀ`m
`wJmVrc ñdmWu Am{U g§Hw${MV àd¥ÎmrMo CÀM{e{jV ì`{ŠV_Îd. S>m°. d¡Úm§À`m~amo~a ~Zoc nÕVrZo
g§emoYZmV dmQ>oH$ar ~ZyZ Ë`mMm ñdmWm©gmR>r Cn`moJ H$aUmam nmVmi`§Ìr _mUyg. ñdV…À`m _wcrMo
_mŠg© dmT>mdoV åhUyZ narjoÀ`m {R>H$mUr ~mhoa ~gyZ {VÀ`mda ~«oZdoìh²OMm _mam H$aVmo Am{U gÎma
Q>ŠŠ`mMr _wcJr ZìdX Q>ŠŠ`mn`ªV `eñdr hmoVo. IwÔ Ý`m`m{YemdaM ~«oZdoìhO²Mm _mam H$ê$Z
dfm©Zwdf} {^OV nS>coë`m IQ>ë`mMm {ZH$mc Amnë`m ~mOyZo cmD$Z KoVmo. g§emoYZmV J{UVmÀ`m
J«m\$gmR>r S>m°. Aëdm[ag ~mBªMr _XV KoVmo Am{U Ë`m§Zm nÕVera nQ>dyZ Ë`m§Mm Cn^moJ KoVmo. gm¡.
_wOw_Xma `m _mOr {dÚm{W©Zrdahr hm à`moJ H$ê$Z Ë`m§Mm Cn^moJ KoVmo. doXnmR>H$m§À`m ÑîH¥$Ë`mcm
~ir nS>coë`m S>m°. Amëdm[ag~mB© {dÚmnrR>mV MMm© hmoD$ cmJë`mda g§emoYZmgmR>r naXoemV OmVmV
Va {_ñQ>a _wOw_Xma nËZrcm KoD$Z VrZ _{hÝ`mgmR>r ~mhoaJmdr OmVmV. Amnë`m ^mZJS>r nËZrcm
g_Oë`m AmhoV ho cjmV Amë`mZ§Va Vmo {VMmhr AS>ga Xya H$aVmo. {Vcm AmË_hÎ`ocm àd¥Îm H$ê$Z
AmnU {dO`{Jarcm ahmVmo. {VÀ`m _aUmZ§Va Xw…ImMo ZmQ>H$hr dQ>dVmo. {Xcrngma»`m nÌH$mamÀ`m
ào_mV Amncr _wcJr nS>cr Amho ho cjmV Amë`mZ§Va Ë`m§À`m XmoKmV A§Va nmS>Ê`mgmR>r
g§emoYZmMm dmna H$aVmo. Amncr gJir ÑîH¥$Ë`o S>m°. d¡Ú `m§Zm g_Ocr AmhoV ho cjmV
Amë`mZ§Va Ë`m§Zm H$m`_Mo g§n{dÊ`mMo {dMma doXnmR>H$m§À`m _ZmV `oVmV. Ë`m§Zm doS>o H$ê$Z gmoS>mdo
Agohr Ë`mZm dmQ>Vo. Ë`mnojm Ë`m§À`m _ZmV AmË_hÎ`oMo {dMma noê$Z ^aYmd `oUmè`m Q´>H$Imcr
OmÊ`mg Vmo àd¥Îm H$aVmo Am{U AnKmVr _¥Ë`y Aer Zm|X hmoVo. g§emoYZmÀ`m H$Ë`m©cmM g§ndyZ gÎmm,
g§nÎmr, dmÅ>oc Vr ñÌr Amnë`m nm`mer cmoiU KoB©c Aer ñdßZo a§JdVmo. na§Vw Vmohr S>m°. d¡Úm§À`m
H¥$Ë`mcm ~ir nS>Vmo Am{U AmË_hË`m H$aVmo. EH§$XarV g§emoYZmMm dmna ñdmWu g§Hw${MV àd¥ÎmrZo
H$aUmè`m amjgr àd¥ÎmrMo Xe©Z BWo KS>Vo.
4.5.4 {dÚmnrR>r` dmVmdaUmMo dmñVd Xe©Z
Xod{Jar {dÚmnrR>mMm EH$m§V{à` n[aga, VoWrc e¡j{UH$, g§emoYZna dmVmdaU `m§Mo Xe©Z
KS>{dUo Am{U H$mX§~arMm _w»` Ame` ^ŠH$_ H$aUo hm co{IHo$Mm hoVy Amho. S>m°. d¡Úm§gmaIm hþfma,
H$wemJ« ~w{ÕMm emñÌk Amnë`m g§emoYZmgmR>r d AÜ`mnZmgmR>r Xod{JargmaIo {dÚmnrR> {ZdS>Vmo Am{U
amîQ´>r`, Am§VaamîQ´>r` OZ©c_YyZ {dÚmnrR>mMo Zmd C‚dc H$aVmo. IwÔ Hw$cJwéM åhUVmV, "S>m°. d¡Ú
åhUOo Xod{Jar {dÚmnrR>mMo ^yfU.' gVV Aä`mgmV _½Z AgUmè`m ì`ŠVr Hw$VwhcmMm {df` ~ZVmV.
cmoH$hr AmX~rZo Ë`m§Zm gÝ_mZ XoVmV. Va IQ>nQ>r, c\$S>r H$aUmè`m doXnmR>H$m§À`mgma»`m àd¥ÎmrMo
Xe©Zhr BWo KS>Vo. Aä`mgmV gw_ma AgUmè`m {dÚm{W©ZtÀ`m Aghmæ`VoMm J¡a\$m`Xm KoD$Z Ë`m§Mm
Cn^moJ KoU,o S>m.° Aëdm[ag~mB©~amo~aMo {dœmgMo dmT>V Jocc
o o g§~Y§ , Ë`mMr {dÚmnrR>mV hmoUmar MMm©,
_ZñVmnm_wio S>m°. Aëdm[ag~mBªMo \o$cmoernda naXoemV OmUo `m§Mo gwaoI Xe©Z KS>Vo. {gZoQ>Mr
215
{_qQ>J, narjm H${_Q>r, nona\w$Q>rMo àH$aU, nona VnmgUr, JmB©S>{en {_i{dUo, {dÚmÏ`mªZm
_mJ©Xe©Z H$aUo Aem {dÚmnrR>r` dVw©imVrc AZoH$ JmoîQ>tMo Xe©Z KS>{dÊ`mV co{IH$m `eñdr
R>aë`m AmhoV.
4.6 "~«oZdoìh²O' H$mX§~arVrc ì`{ŠV{MÌU
gm_m{OH$Vm ho H$mX§~arMo àYmZ d¡{eîQ>ç Agë`mZo Vr AZoH$H|$Ðr AgVo. gm_m{OH$ AdH$mem_Ü`o
KS>Umè`m KQ>Zm-àg§Jm_Ü`o ì`ŠVr H|$ÐdVu AgVo. ì`ŠVrÀ`m dV©Zì`dhmamVyZ KQ>Zm-àg§J KS>V
AgVmV. Ë`m_wioM H$WmZH$ nwT>o gaH$Vo. Ë`m_wio ì`{ŠV{MÌU hm H$mX§~arMm _hÎdnyU© ^mJ R>aVmo.
H$mX§~ar_Ü`o AZoH$ ì`ŠVr `oV AgVmV. Ë`m ì`{ŠVaoIm à^mdr, {Od§V H$aÊ`mgmR>r coIH$mcm A{YH$
n[al_ ¿`mdo cmJVo. ì`ŠVrMo ñd^md{deof, dV©Zì`dhma, Ë`m§À`m {d{eîQ> cH$~m, Ë`m§Mr ^mfm
`m§À`m n[aUm_H$maH$ {MÌUmVyZ H$mX§~ar `eñdr R>aVo. "~«oZdoìh²O' hr N>moQ>oImZr H$mX§~ar AgyZ
Ë`m_Ü`o _moOŠ`mM ì`{ŠVaoIm Amë`m AmhoV. _mYwar emZ^mJ `m§Zr Ë`m à^mdrnUo {M{ÌV Ho$ë`m
AmhoV. _hÎdm§À`m ì`{ŠVaoIm§Mm AmnU n[aM` H$ê$Z KoD$`m.
n S>m°. d¡Ú
_moR>çm ZmdmOcoë`m KamÊ`mV OÝ_coco S>m.° d¡Ú OmË`mM {dÛmZ hmoV.o {\${OŠggmaIm AmìhmZmË_H$
{df` Ë`m§Zr OmUrdnyd©H$ {ZdS>cm hmoVm Am{U Ë`mVgwÕm A_yV© H$ënZm§da g§emoYZ H$aVm `oB©c
AerM emIm {ZdS>cr hmoVr. Mma n¡go H$_r {_imco Var MmcVrc, nU `m {df`mÀ`m Aä`mgmV
Amnë`mcm H$Yrhr gmMconU OmUdUma Zmhr, `mMr Ë`m§Zm ImÌr hmoVr. nXì`wÎma Aä`mg
Pmë`mda Ë`m§Zr nrEM.S>r. Ho$cr. ñH$m°ca{en {_idyZ Vo A_o[aHo$V AmoŠcmhmo_m {dÚmnrR>mV "doìh
_oH°${ZŠg' `m {\${OŠgÀ`m AdKS> emIoV {deof JwUdÎmm {_i{dÊ`mgmR>r Joco. Ë`m_Ü`o nmoñQ>
S>m°ŠQ>aoQ> {_i{dë`mZ§Va gd© àcmo^Zo ZmH$mê$Z Xod{Jargma»`m em§V {Zdm§V JmdmV Ë`m§Zr AÜ`mnZ
H$aUo ñdrH$maco. {Zd¥Îm cmoH$m§Mm Jmd åhUyZ Xod{Jarcm {hUdÊ`mV `oB©, nU Amnë`mcm hdm Vgm
EH$m§V Am{U g§emoYZmgmR>r cmJUmao dmVmdaU `mMr CUrd Xod{Jar {dÚmnrR>mV nS>Uma Zmhr, ho Vo
OmUyZ hmoVo. kmZcmcgm øm àdmgmMm eodQ> _mUgmMm A§V hmoB©n`ªV hmoV Zmhr ho Ë`m§Zm R>mD$H$
hmoVo. Amnë`m {df`mV gmVË`mZo Ë`m§Zr AZoH$ Am§VaamîQ´>r` OZ©c_Ü`o g§emoYZ nona à{gÕ Ho$co
hmoVo. emñÌr` dVw©imV Ë`m§Mo Zmd AmXamZo KoVco OmB©.
S>m°. d¡Ú ñdV…À`m JwUdÎmoda Mm{ier Amocm§S>Ê`mAmYrM "àmo\o$ga' Pmco. _wimV em§VVm{à`
ñd^md. gX¡d dmMZmV, g§emoYZmV, Am{U d¡km{ZH$ {cImUmV Vo _½Z AgV. AMmQ> ~w{Õ_Îmm, Ë`mcm
H$R>moa n[al_mMr OmoS> Am{U S>moù`mg_moa EH$M cú` R>odyZ dmQ>Mmc H$aÊ`mMr EH$cì`mgmaIr
{ZîR>m... g§nyU© Xod{Jar {dÚmnrR>mV ñdV…Mr Aer Img OmJm d¡Úm§Zr {Z_m©U Ho$cr hmoVr. d¡km{ZH$
g§emoYZmVrc amîQ´>r` Am{U Am§VaamîQ´>r` nmVirdarc à{VîR>oMr Mma-nmM nm[aVmo{fHo$ Ë`m§Zr {_idcr
hmoVr. AmUIr Mma-nmM dfmªZr Ë`m§Zm ZŠH$s Z°eZc àmo\$o ga åhUyZ _mÝ`Vm {_ioc, Agohr {dÚmnrR>mVrc
216
AZoH$OU N>mVrda hmV R>oD$Z åhUV. IwÔ Hw$cJwê§$ZrM nXdrXmZ g_ma§^mV ""S>m°. d¡Ú åhUOo
Am_À`m {dÚmnrR>mMo ^yfU Amho.'' Ago Jm¡admoX²Jma H$mT>coco.
IaoVa S>m°. d¡Ú A{ddm{hV. Ë`m_wio Kar EH$Q>oM amhV. gH$mir EH$ ZmoH$a PmS>cmoQ>,
{H$aH$moi H$m_o H$ê$Z Mhm ZmíVm H$ê$Z XoB©. amÌr S>~m KoD$Z `oB©. XwnmaMm S>~m Vo {d^mJmVë`m
ImocrVM _mJdV. S>m°. d¡Úm§Mm AnUm© ZmdmÀ`m _wcrda ^mar Ord. Ë`m§À`mM {d^mJmV Agcoco
S>m°. {dœmg doXnmR>H$ `m§Mr Voam Mm¡Xm dfm©Mr hr JmoS> _wcJr. d¡Úm§À`m _Zm_Yco dmËgë` Ë`m
_wcrZo OmJ¥V Ho$co hmoVo Vo CÎmamoÎma dmT>VM hmoVo. Vgo S>m°. d¡Úm§À`m ^mdmMr ~{h{UMr _wco-_wcr
hmoVr, nU Vr _moR>_moR>çm ehamV ahmV. Xod{Jargma»`m ~moAa Jmdmcm Ë`m§Zm `m`cm AmdS>V Zgo.
_mÌ AnUm©Mm C_cVm ghdmg åhUOo Ë`m§À`m coIr gwIX dmè`mMr PwiyH$.
d¡Úm§M§ A{ddm{hV amhU§hr g§doXZerc. Xod{Jar {dÚmnrR>mV ZmoH$ar H$aV nrEM.S>r. H$aVmZm
Z{cZrer XmoñVr O_cr. Z{cZr B{VhmgmMr àmÜ`m{nH$m. {VM§hr g§emoYZmM§ H$m_ Mmccoc§. PmoHy$Z
XoD$Z Aä`mg H$aU§ hm XmoKm§_Yrc g_mZ Xwdm. _¡ÌrMo a§J ào_mV ~Xcco. {ddmh H$aÊ`mM§ R>ac§ na§Vw
S>m°. d¡Úm§Zm AmoŠcmhmo_m {dÚmnrR>mMr {eî`d¥Îmr {_imcr. EdT>r _moR>r g§Yr S>mdcU§ eŠ` ZìhV§. _J
XmoZ dfm©Z§ A_o[aHo$hÿZ naV Amë`mda {ddmh H$am`M§ R>ac§. na§Vw XmoKm§Zr ào_mImVa EH$m {d{eîQ> doir
EH$_oH$m§Mr AmR>dU H$mT>m`Mr, Ag§ Vr AmJ¥hmZ§ d¡Úm§Zm gm§JVo. A_o[aHo$cm nmohMë`mda EH$m R>acoë`m
doir XmoKohr EH$_oH$m§Mr AmR>dU H$mT>V Am{U d¡Mm[aH$, _mZ{gH$ nmVirda XmoKohr EH$ hmoD$Z
OmVmV. hm AqV{Ð` AZw^d {dcjU hmoVm. XmoZ g_mZY_u, g_mZ nmVirdaÀ`m _mUgm§À`m
{dMmam§M§ à`ËZm§Z§ Q>çwqZJ hmoD$ eH$V§ ho d¡Úm§Zr AZw^dc§ Am{U Ë`m§Zr doìh {WAar hm {df`
Aä`mgmgmR>r {ZdS>cm. na§Vw VrZ _{hÝ`mZo Z{cZrMm J^©nmVmModoir _¥Ë`y hmoVmo. {VÀ`m ào_mgmR>rM
d¡Ú c½Z Z H$aÊ`mMm {ZU©` KoVmV.
Xod{Jar {dÚmnrR>m_Ü`o g§emoYZ H$aV AgVmZm S>m°. d¡Ú _Vc~r Am{U ñdmWu Agcoë`m
S>m°. {dídmg doXnmR>H$da g§nyU© {dœmg Q>mH$VmV. Amnë`m g§emoYZ àH$ënmV Ë`mcm gh^mJr H$ê$Z
KoVmV. {dœmg ~«oZìhodO WoarMm dmna ñdV…À`m ñdmWm©gmR>r H$am`Mm ~oV AmIVmo Va S>m°. d¡Ú
{dÚmnrR>mVrc ^«îQ>mMma, nona\w$Q>rMo àH$aU, {dÚmnrR>mMr JwUdÎmm dmT>dÊ`mMr ñdßZo ~KVmV. hm
g_mO gwIr Pmcm nm{hOo, OJmMm ì`dhma gÎmm Am{U g§nÎmr AgUmao H$mhr _moOHo$M cmoH$ H$aVmV
Ë`m§Zm ~«oZdoìh WoAarZo ehmUnUmMo S>mog nmOVm `oVrc. Mm§Jë`m àm_m{UH$ _mUgmcm OZ_V g§K{Q>V
H$aÊ`mgmR>r _XV H$aVm `oB©c. Xoemcm Am{W©H$ _hmgÎmoH$S>o KoD$Z OmVm `oB©c. gm_m{OH$, amOH$s`
n[apñWVr ~XcyZ J[a~-lr_§VrMr Xar {_Q>dVm `oB©c. "gd}@nr gw{IZ… g§Vw, gd} g§Vw {Zam_`…' hm
{dMma dmñVdmV AmUVm `oB©c åhUyZ Vo PQ>V hmoVo. na§Vw {dœmg doXnmR>H$Zo `m g§emoYZmMm \$m`Xm
KoD$Z {ñÌ`m§Mm KoVcocm Cn^moJ, ñdV…À`m nËZrcm AmË_hÎ`og àd¥Îm Ho$coco nmhyZ Vo ì`{WV hmoVmV.
Amnë`m g§emoYZmMo gJio nwamdo {chÿZ R>odyZ Ë`o Ü`o`dmXr nÌH$ma {XcrnÀ`m hdmcr H$aVmV. S>m°.
doXnmR>H$m§ZmM Vo AmË_hË`m H$am`cm ^mJ nmS>VmV. ñdV… doXnmR>H$mÀ`m H¥$VrZo Q´>H$Imcr ñdV…cm
217
PmoHy$Z XoVmV Am{U Ë`m§Mmhr AnKmVr _¥Ë`y hmoVmo.
n S>m°. {dœmg doXnmR>H$
Xod{Jar {dÚmnrR>mV nXmW©{dkmZ {d^mJmV S>m°. d¡Ú `m§Mo A{gñQ>§Q> åhUyZ S>m°. {dœmg doXnmR>H$
H$m_ H$aV hmoVo. hþema nU WmoS>r IwemcM|Sy> d¥Îmr. ñdmWu, YyV© Am{U ~oaH$s ñd^md. AmOÀ`m `wJmV
_mUgmZo H$go Agm`cm hdo `mMm AmXe© Z_yZm åhUOo doXnmR>H$. ZmH$iË`m d`mV AmB©-d{S>cm§Mm
_¥Ë`y. cmoH$c‚moñVd H$mH$m-H$mH$s¨Zr gm§^mi Ho$cm. _°{Q´>H$ Pmë`mda "AmVm VwPo Vy nhm' åhUyZ XmoKm§Zr
hmV PQ>H$co. XwH$mZmV H$maHy$ZmMo H$m_ H$ê$Z Ë`mZo H$m°coO nyU© Ho$co. Iao Va {dœmgcm _o{S>H$ccm
Om`Mo hmoVo. Imoè`mZo n¡gm AmoTy>Z H$mH$m-H$mHy§$Zm {Xndm`Mo hmoVo. nU B§Q>acm Šcmg MwH$cm. _J
~r.Eñgr. nXamV nmSy>Z KoVcr. {eH$dÊ`m KoD$Z E_.Eñgr. hr nyU© Ho$co. Á`w{Z`a H$m°coO_Ü`o
àmÜ`mnH$ åhUyZ gwadmV H$ê$Z E_².\$sc., nrEM.S>r. Ago EH$ EH$ {eIa JmR>V d`mÀ`m ~{Îmgmì`m
dfu Vo {dÚmnrR>mV nmohMco. nwT>o Om`Mo Agoc Va nmdcmJ{UH$ {Xgoc Ë`m ^ë`m~wè`m _mJm©Mm Adc§~
H$am`cm Vo _mJonwT>o nhmV ZgV. Ë`m§Mm Am{U S>m°. d¡Úm§Mm g§emoYZmMm {df` EH$M hmoVm. doìh
_oH°${ZŠg åhUOo gyú_V_ nXmW©chatMm gImoc Aä`mg. XmoKm§À`m Imoë`m A_moamg_moa hmoË`m. XmoZ
dfm©VM doXnmR>H$m§Zr {d^mJmVë`m gJù`m§Mo _yë`_mnZ Ho$co. BWyZ nwT>À`m nm`è`m åhUOo nXì`wÎma
g§emoYZmgmR>r {dÚmWu KoUo, Ë`m§Zm S>m°ŠQ>aoQ>gmR>r _mJ©Xe©Z H$aUo, AYyZ_YyZ naXoer {dÚmnrR>mV
{eH$dm`cm nmhwUo ì`m»`mVm åhUyZ OmUo. Aem nm`è`m JmR>m`À`m AgVrc Va S>m°. d¡Úmgma»`m
gai_mJu, ~w{Õ_mZ _mUgmMm AZoH${dY [aVrZo Cn`moJ hmoD$ eHo$c ho Ë`m§À`m MmUmj ~wÕrZo hoaco
hmoVo. OmUrdnyd©H$ Ë`m§Zr S>m°. d¡Úm§er _¡Ìr dmT>dcr. Vo EH$Q>o amhVmV, S>ã`mMo OodVmV åhUyZ Ë`m§Zm
AYyZ_YyZ Kar ~mocdyZ Mm§Jco Mw§Jco nXmW© ImD$ KmcUo, H$Yr AmJ«hmñVd Oodm`cm Wm§~yZ KoUo gwê$
hmoVo. doXnmR>H$m§Mr _wcJr AnUm© Am{U S>m°. d¡Ú `m§Mr PH$mg XmoñVr O_cr hmoVr. XmoZ chatMm
Hw$R>ë`mVar AkmV nmVirda g§`moJ ìhmdm Vgo d`mV, ~w{Õ_ÎmoV, ì`{ŠV_ÎdmV gd©Ì {^ÝZ AgyZhr
S>m°. d¡Ú Am{U S>m°. doXnmR>H$ `m§Mo Hw$Qw>§~ EH$_oH$mV Jw§VV Joco. {dÚmnrR>mVco H$m_ g§në`mda XmoKohr
S>m.° doXnmR>H$m§À`m Kar MmcV - {\${OŠg_Yë`m EImÚm Q>m{° nH$da MMm© H$aV OmV. gw{_ÌoÀ`m hmVMm
nXmW©, Mhm H$m°\$s KoD$Z d¡Ú Amnë`m Kar naVV.
S>m°. d¡Úm§Zm nQ>{dÊ`mV Am{U Ë`m§Mm {dœmg g§nmXZ H$aÊ`mV doXnmR>H$ `eñdr hmoVmV. Amnë`m
g§emoYZmMo dmñVd Am{U ^{dVì` Vo CKS> H$aVmV. EdT>M o Zìho Va AmnU _m§S>cëo `m WoAarÀ`m Poam°Šg
àVrÀ`m \$m`cr {dœmgÀ`m hmVr gwnXy © H$ê$Z Ë`mcm g§emoYZmV dmQ>Ho $ar H$ê$Z KoVmV. XmoKho r g§emoYZmgmR>r
n¡gm C^m H$aVmV. {dœmg ñdV…À`m nËZrMo XmJrZo {dH$Vmo. à`moJemiogmR>r nS>Ho$ Ka {dH$V KoD$Z
S>mJSy>Or H$ê$Z EH$m ~mhoaÀ`m ImocrV N>mQo >r à`moJemim C^r H$aVmo. Am{W©H$ ghmæ`mgmR>r {dÚmnrR>mH$S>o
_mJUr Ho$cr hmoVr. S>m.° doXnmR>H$m§Zr {gZoQ> hm°cÀ`m ~mhoa ~gyZ ñdm{_ZmWZ `m§À`m _ZmMo Q>çqw ZJ H$ê$Z
AW©ghmæ` nXamV nmSy>Z KoVco. {dœmgÀ`m d{S>cmonm{O©V ñWmda _mc_ÎmoMm {ZH$mc n|S>tJ hmoVm.

218
A§{V_ IQ>ë`m_Ü`o Ý`m`m{YemdaM à`moJ H$ê$Z _mc_Îmm nXamV nmSy>Z KoVcr. Vr {dHy$Z Xm{JZohr
KoVco. ñÌrc§nQ> ñd^mdmMm doXnmR>H$ Aëdm[ag ~mB©~amo~a OwidyZ KoVmo Am{U {VÀ`mH$Sy>Z Ano{jV
Agcoco J«m\$ V`ma H$ê$Z KoD$Z {VMm earamon^moJhr KoVmo. EdT>M
o Zìho Va EHo$H$miMr gwX§ a {dÚm{W©Zr
gm¡. _wOw_Xmada ~«oZìhodO²Mm à`moJ H$ê$Z {VMm dma§dma Cn^moJ KoVmo. Amncr _wcJr nÌH$ma
Agcoë`m {XcrnÀ`m ào_mV nS>cocr Amho `mMm amJ doXnmR>H$m§Zm AgVmo. XmoKmV A§Va nmS>Ê`mgmR>r
~mamdrÀ`m narjoV AnUm©Mo _mŠg© dmT>{dÊ`mgmR>r B_maVr~mhoa PmS>mImcr ~gyZ Vmo {VÀ`m
{dMmamMo Q>çwqZJ H$aVmo. AnUm© ZìdX Q>ŠHo$ JwU {_idyZ nmg hmoVo Am{U gmh{OH$M {XcrnMm
{VañH$ma H$ê$ cmJVo.
gm¡. _wOw_XmaMo àH$aU Ooìhm gw{_Ìmcm g_OVo Voìhm XmoKmV H$S>mŠ`mMo ^m§S>U hmoVo. Voìhm
gw{_ÌoMm AS>ga Xya H$am`Mm Vmo ~oV AmIVmo. gm¡. _wOw_Xma AMmZH$ ehamVyZ {ZKyZ Joë`m `mMm
CcJS>m ñd`§nmH$KamV ~gyZ c°nQ>m°nda gw{_ÌoÀ`m {dMmamV ñnîQ> hmoVmo. gw{_Ìmcm AmË_hÎ`og CÚwŠV
H$ê$Z doXnmR>H$ {dO`{Jarcm _wcrH$S>o OmVmV Am{U _wŠH$m_ H$aVmV. BH$S>o gw{_Ìm noQ>dyZ KoD$Z
AmË_hÎ`m H$aVo. nËZrÀ`m Xw…ImMo ZmQ>H$ doXnmR>H$ hþ~ohÿ~ a§JdVmo. S>m°. d¡Úm§Zm Amnë`m H$madm`m
H$ië`m AmhoV. Ë`m§Zm doS>o Ho$co nm{hOo qH$dm g§ndco nm{hOo _J gÎmm, g§nÎmr Am{U nm{hOo Vr ñÌr
Amnë`m nm`mer cmoiU KoV `oB©c. S>m°. d¡Úm§Zm ^aYmd Q´>H$À`m MmH$mImcr Om`cm Vmo CÚwŠV H$aVmo
na§Vw S>m.° d¡Úhr doXnmR>H$cm ñdV…À`m à`moJemioV AmË_hÎ`m H$am`cm àd¥Îm H$aVmV. EH$m _hÎdmH$m§jr,
ñdmWu nmVmi`§Ìr ì`ŠVrMm A§V hmoVmo.
n gw { _Ìm
S>m°. {dœmg doXnmR>H$ `m§Mr gwerc AZ gwg§ñH¥$V nËZr åhUOo gw{_Ìm. AJXr J[a~ KamÊ`mV
OÝ_cocr gw{_Ìm Amnë`m Zdè`mZo `emMo EH$ EH$ {eIa ga Ho$co` åhUyZ nVr{df`r A{^_mZ
~miJyZ hmoVr. g§gmam_Ü`o Vr AmZ§Xr Am{U g_mYmZr hmoVr. Zdè`mH$S>o {VMr H$emMrhr VH«$ma ZìhVr.
S>m.° d¡Úm§Mr Am{U doXnmR>H$m§Mr _¡Ìr ÑT> hmoÊ`mV AnUm©~amo~a gw{_ÌmMmhr _moR>m dmQ>m hmoVm. S>m.° d¡Úm§Zm
OoD$ Kmcm`cm {Vcm _moR>o g_mYmZ dmQ>o. gw{_ÌoÀ`m hmVMr H$m°\$s {nD$ZM S>m°. d¡Ú KamH$S>o naVV. hm
naH$m _mUyg Amnë`m _wcrda ~mnmnojm A{YH$ ào_ H$aVmo` `mMm {Vcm _Zñdr AmZ§X hmoB©.
AnUm© Ooìhm Amnc§ ào_ {Xcrnda ~gco` Am{U Ë`mÀ`m~amo~aM c½Z H$aUma åhQ>ë`mda gw{_Ìm
AnUm©cmM gmW XoV.o Ooìhm ~mnmÀ`m gm§JÊ`mdê$Z AnUm© {XcrnMm {VañH$ma H$aVo Voìhm {Vcm g~warMm
gëcmhr XoVo. Amnë`m Zdè`mMm ñÌrc§nQ> Agcocm ñd^md Vr nwaonya OmUyZ hmoVr. {dÚm{W©Zr~amo~a
Agcocr H$mhr àH$aU§ {VÀ`m H$mZmda Amcr hmoVr. S>m.° Aëdm[ag~mBªMo àH$aUhr {VÀ`m H$mZmda hmoV.o
na§Vw nwéfm§À`m Agë`m ^mZJS>rV AmnU nS>m`M§ Zmhr åhUyZ Vr Xwc©j H$aVo. na§Vw _wOw_Xma Amnë`m
nËZrcm {dœmgZo H$go ZmXmdco Amho ho Aghmæ` hmoD$Z {MSy>Z gm§JVmo Voìhm _mÌ Vr g§VmnVo Am{U
Zdè`m~amo~a H$S>mŠ`mMo ^m§S>U H$aVo. nU ~o_yd©VImoa {dœmg {Vcm XmX XoV Zmhr. "KamVyZ ~mhoa Om'
219
åhUyZ Y_H$s XoVmo. "ho ~Km, _ococr H$m|~S>r AmJrcm H$emcm Km~aoc? Vw_M§ ho àH$aU Wm§~dm.
_mP§ EoH$m - AOwZhr doi Jococr Zmhr. {_ñQ>a _wOw_Xma Kar `oD$Z Y_H$s XoD$Z JocoV. Vw_M§, _mP§
ZmhrVa AnUm©M§ Vo ~aodmB©Q> H$aVrc. Xa e{Zdmar-a{ddmar Vr EH$Q>r `oVo-OmVo. {VW§ {dO`{Jarcm
hmoñQ>ocda EH$Q>r ahmVo. _wOw_Xma Iyn lr_§V AmhoV. hmVmImcr hdo VodT>o ZmoH$a AmhoV. Ë`m§Zr _ZmV
AmUc§, Va-Va Vo AnUm©cm H$mhrhr H$ê$ eH$Vrc.' Zdè`mÀ`m H¥$Ë`mMr {ejm _wcrcm {_iy Z`o
`mgmR>r gw{_Ìm YS>nS>V hmoVr.
XmoKm§Zrhr amÌr gm_monMmamZo ^m§S>U {_Q>dco. na§Vw XmoKm§À`mhr _ZmV H$mhr doJioM hmoVo.
gH$mir {dœmg {dO`{Jarcm OmVmM gw{_Ìm {dÚmnrR>mV `oVo Am{U S>m°. d¡Úm§Zm Amnë`m Zdè`mÀ`m
H¥$Ë`mMr H$ënZm XoVo. S>m°. d¡Ú AdmH$ hmoVmV. Ë`m§Zm H$mhrM gwMV Zmhr. amÌ^a {dMma H$ê$Z _mJ©
H$mT>VmV. Am{U "_wOw_Xmam§Zm nËZrgh XmoZ-VrZ _{hZo Xod{Jar~mhoa KmcdÊ`mMm à`ËZ H$a' Ago
{MÇr>V {chÿZ Vr {dœmgÀ`m ZH$iV gw{_ÌoH$S>o XoVmV. dmMë`mZ§Va {MÇ>r OmiyZ Q>mH$Ê`mMr
gyMZmhr {c{hcocr AgVo.
gw{_Ìm ñdV…Mo _Z a_{dÊ`mgmR>r ^{JZr _§S>imV OmV AgVo. ^{J{Z _§S>imVyZ naV
Amë`mda {dœmg gw{_Ìocm ZH$iVnUo _wOw_Xmam§Mr AmR>dU H$mTy>Z XoVmo. Vmo {df` Q>miV Vr
XwgamM {df` H$mT>Vo. na§Vw {dœmg c°nQ>m°nda {VÀ`m _ZmVrc C_Q>coco ^mdVa§J dmMVmo. gw{_ÌoZ§
d¡Úm§Zm gJi§ H$mhr gm§{JVë`mMm, gm¡. _wOw_Xma ~mhoa OmÊ`mMm CcJS>m hmoVmo. ~«oZdoìhOÀ`m
à`moJmnmgyZ A{cßV Am{U AZ{^k AgUmar gw{_Ìm Zdè`mÀ`m H$madm`mcm ~ir nS>V.o {dO`{Jarcm
OmÊ`mnydu {dœmg {VÀ`m _ZmV AmË_hË`oMo {dMma noaVmo. gw{_Ìm "_wcJr {eH$m`cm ~mhoa Joë`mZo
EH$Q>§ EH$Q>§ dmQ>V§. AmË_hÎ`m H$am{dgr dmQ>Vo...' Ago _¡{ÌUrH$S>o åhUVo Am{U g§Ü`mH$mir
ñdV…cm H$m|Sy>Z KoD$Z Xmamcm H$S>çm KmcyZ OmiyZ KoD$Z AmË_hÎ`m H$aVo. IaoVa nVrM Amnë`m
_mJm©V AS>ga R>aUmè`m nËZrMm H$mQ>m H$mT>Vmo. EH$m gËerc, {Zînmn, àm_m{UH$ OrdmMm hm
à`moJmVcm n{hcm ~ir R>aVmo.
n {_gog Aëdm[ag
^maXñV ì`{ŠV_ÎdmÀ`m S>m°. Aëdm[ag ~mB© åhUOo {dÚmnrR>mV MM}Mm Am{U Hw$VwhcmMm
{df`. nmM \y$Q> nmM B§M C§Mr, gwS>m¡c VmR> ~m§Ym Am{U gmdim gVoO dU©. J{UVmgma»`m
{df`mÀ`m Aä`mgmZo, {eH$dÊ`mZo Mohè`mda Amcoco AmË_{dœmgmMo VoOmodc`. Ë`m§Zm nm{hë`mda
Zd{eŠ`m _mUgmMr Ë`m§À`mer ~mocm`Mr qh_VM hmoV Zgo. EH$m§VmV Ë`m§Zm H$MH$Z² {_R>rV KoD$Z
Ë`m§À`m ImcÀ`m \w$Jra AmoR>mcm X§e H$amdmgm dmQ>o. àM§S> goŠg Anrc Agcoë`m Aëdm[ag
~mBªMo Mw§~Z KoVmZm AmnU S>moio {_Qy>Z Ë`m§Mm Moham ~Km`Mo eŠ`Vmo Q>miy, Agmhr {dMma M_Hy$Z
OmB©. emim-H$m°coO_Ü`o AgVmZm Ë`m§Zr ~moS>m©V, `w{Zìh{g©Q>rV a±H$ {_idcr hmoVr. E_.Eñgr.cm

220
Mma JmoëS>_oS>ëg {_idyZ Ë`m ß`wAa J{UVmV g§emoYZ H$aV hmoË`m. Ë`mdoir Xod{Jar {dÚmnrR>mV
nmhþUm àmÜ`mnH$ åhUyZ Amcoë`m EH$m VmoS>rg VmoS> ~w{Õ_mZ _mUgmer c½Z H$ê$Z Ë`m B§½c§S>cm
Joë`m. VrZ dfm©V nrEM.S>r., EH$ _wcJr AZ² KQ>ñ\$moQ> KoD$Z Ë`m ^maVmV naVë`m AZ² WoQ> Xod{Jar
{dÚmnrR>mV J{UV {d^mJmV ànmR>H$ åhUyZ éOy Pmë`m. gXmo{XV [agM©, doJdoJù`m {dÚmnrR>m§VyZ
nmhþÊ`m ì`m»`mË`m, Xoe{dXoem§Vrc J{UVmÀ`m H$m°Ý\$aÝg_Ü`o à~§Y dmMUo Aem ~m¡{ÕH$ H$m`©H«$_m§V
Ë`m gX¡d _½Z AgV. J«m\$ {WAardaM§ Ë`m§M§ à^wËd dmXmVrV hmoV§. chmZ d`mV nmMghm
nrEM.S>r.Mo {dÚmWu Ë`m§À`m hmVmImcr nXdr {_idyZ Joco hmoVo. A»»`m {dÚmnrR>mV Ë`m§À`m
S>moù`mcm S>moim Úm`Mr qh_V \$maM WmoS>çm cmoH$m§_Ü`o hmoVr. cmoH$m§Zm Amnë`mcm hì`m VodT>çm
A§Vamda R>odÊ`mV Ë`m nQ>mB©V hmoË`m. naVyZ Amë`mda H$mhr df} Xod{JarnmgyZ AÜ`m©VmgmÀ`m
JmS>rÀ`m A§Vamdarc {dO`{Jar ehamVrc EH$ Z§~aÀ`m ñÌramoJVÁk S>m°ŠQ>am§Mr JmS>r e{Zdma-
a{ddmar Ë`m§À`m J°aoO_Ü`o {Xgo. Aëdm[ag ~mBªÀ`m naXoer àdmgmÀ`m doirM S>m°ŠQ>am§Mrhr
Odinmg Hw$R>oVar H$m°Ý\$aÝg `moJm`moJmZo Ago. Ë`m~Ôc {dÚmnrR>mVrc AZoH$ {d^mJm§V XwnmaÀ`m
MhmÀ`m doir I_§J MwaMwarV Ago ~aoM H$mhr X~Š`m AmdmOmV ~mocco OmB©. nU Ë`m_Ü`o hoì`mMm
^mJ A{YH$ Agm`Mm. OgOer _wcJr _moR>r Pmcr AZ² Mm{ier Odi Amcr, Vgo Aëdm[ag~mBªZr
AmnUhÿZ Vo g§~§Y Wm§~dë`mMr dX§Vm hmoVr.
S>m°. Aëdm[ag~mB© {dœmg doXnmR>H$m§À`m ~«oZdoìhO²À`m ÑîH¥$Ë`mcm ~ir nS>VmV Am{U
Ë`mÀ`m~amo~a dmhdV OmVmV. Ooìhm AmnU IynM dmhdV Jocmo` ho cjmV `oVo Voìhm IynM C{ea
Pmcocm AgVmo. {dÚmnrR> dVw©imV `m àH$aUmMr Iw_mgXma MMm©hr gwê$ hmoVo. níMmVmnX½Y hmoD$Z
XmoZ df} nmoñQ> S>m°ŠQ>aoQ>gmR>r Ë`m \o$cmo{enda d _wcrH$S>o amhVm `oB©c åhUyZ naXoer OmVmV.
n AnUm©
{dœmg doXnmR>H$ Am{U gw{_Ìm `m§Mr EHw$cVr EH$ _wcJr. {Xgm`cm gw§Xa, MwUMwUrV,
Aä`mgmV Oo_Vo_. S>m°. d¡Ú Kar `oVmM AnUm©Mr Am{U d¡Úm§Mr PH$mg XmoñVr O_cr. XmoZ chatMm
Hw$R>ë`mVar AkmV nmVirda g§`moJ ìhmdm Vgm. d`mV, ~wÕrV Am{U ì`{ŠV_ÎdmV gd©Wm {^ÝZËd
AgyZhr XmoKm§Mmhr EH$_oH$mda ^mar Ord. S>m°. d¡Úm§À`m Mm°H$coQ>Mr Am{U Ë`m§À`m ghdmgmMr OUy
Vr dmQ>M nhmV Agm`Mr.
AnUm©À`m AR>amì`m dmT>{XdgmÀ`m nmQ>uV Vr Amnë`m AmB©~amo~a {XcrnMr AmoiI H$ê$Z
XoVo. Amnë`mcm Vmo AmdS>ë`mMohr gm§JVo. {XcrnMr nßnm§Zmhr AmoiI H$ê$Z XoVo. nwT>o gw{_Ìm
AnUm©-{XcrnÀ`m c½ZmMm {df` H$mT>Vo Voìhm {dœmg Vmo YwS>H$mD$Z cmdVmo. AnUm©cm {XcrnnmgyZ
VmoS>Ê`mgmR>r ñdV… narjoÀ`mdoir B_maVr~mhoa amhÿZ AnUm©À`m {dMmam§Mo Q>çwqZJ H$aVmo. AnUm©cm
~mamdrcm ZìdX Q>ŠHo$ _mŠg© {_iVmV. gmhOrH$M _mŠg©dê$Z AnUm© d {Xcrn_Ü`o A§Va
nmS>Ê`mMm à`ËZ doXnmR>H$ H$aVmV. _wcrcm {dO`{Jarcm _o{S>H$ccm A°S>{_eZ KoVco OmVo. AmB©-
221
d{S>cm§Zm gmoSy>Z Vr hmoñQ>ocda EH$Q>rM ahmVo. _mÌ {Xcrnda {VMo ào_ AgVoM. {dœmg AnUm©cm
^oQ>Ê`mgmR>r dma§dma {dO`{Jarcm OmVmV. EHy$cË`m EH$ _wcrcm n¡emMr H$_VaVm ^mgy XoV ZmhrV.
Amnë`m åhUÊ`mZwgma AnUm©Zo H$arAa H$amdo, OrdZ OJmdo Aer Ë`m§Mr Anojm AgVo. AmB©nojm
d{S>cm§À`m {dMmamà_mUo AnUm© dmJV AgVo. gw{_ÌoÀ`m AmË_hÎ`oZ§ AnUm© IynM Xw…Ir hmoVo.
{VÀ`m AmË_hÎ`oM§ H$maUhr {Vcm H$iV Zmhr. AmB©Mo Voamdo hmoVo Z hmoVo VmoM d{S>chr AmË_hÎ`m
H$aVmV. d¡Ú-doXnmR>H$m§À`m à`moJmnmgyZ AZ{^k Agcocr AnUm© nmoaH$s hmoVo. na§Vw {Xcrn,
H$ënZm Am{U Ë`m§Mr KaMr _§S>ir {Vcm AmYma XoVmV.
n {Xcrn
AnUm©da _ZmnmgyZ ào_ H$aUmam _mg H$å`w{ZHo$eZ_Ü`o {ejU KoUmam hm VéU. Amncr
~{hU H$ënZm~amo~a AnUm©cm nm{hco Am{U Vmo {VÀ`m ào_mV nS>cm. AnUm©À`m dmT>{XdgmÀ`m
nmQ>uV Vmo Kar `oVmo. AnUm©Zo AmB©-d{S>cm§er AmoiI H$ê$Z {Xcr Ë`mdoir Vr åhUVo, ""{XcrnZ§
àmoOoŠQ>dH©$gmR>r {dO`{JarVë`m PmonS>nÅ>rdaM§ EH$ {g[a`c ~Zdc§, Vo dV©_mZnÌmV `oV hmoV§,
AmVm Vo Q>rìhrdaVrhr `oUma Amho. Vo BVH§$ N>mZ Pmc§` H$s {ejU nyU© hmoÊ`mnyduM "narjm
g§në`mda gai Am_À`mH$S>o `m' åhUyZ Ë`mcm ~|JcmoaÀ`m VrZ Mma à_wI H§$nÝ`mH$Sy>Z Am°\$a
Amcr`.''
na§Vw {Xcrn {dœmgcm \$S>Vyg nÌH$ma dmQ>V hmoVm. EH$m dV©_mZnÌmMr _mcH$sU H$am`Mr
VmH$X Amnë`mV Amho. na§Vw {Xcrn g§`_r hmoVm. Ë`mMo AmB©-dS>rc, ~{hU AnUm©da _ZmnmgyZ
ào_ H$aV hmoVo. Ooìhm AnUm©À`m AmB©Mo {ZYZ hmoVo Voìhm {Xcrngh Ë`mMo Hw$Qw>§{~` AJË`mZo `oVmV.
S>m°. d¡Ú `m§Zr _mÌ {Xcrncm AmoiIcoco AgVo. Ë`mMm gai_mJu ñd^md, nÌH$m[aVoVrc
Ü`o`{ZîR>m Vo OmUyZ hmoVo. Ooìhm {dœmg doXnmR>H$m§Mr H¥$îUH¥$Ë`o CKS> hmoVmV Voìhm gdm©V {dœmgy
åhUyZ S>m°. d¡Ú {XcrnH$S>o AË`§V _hÎdmMm EH$ cImoQ>m XoÊ`mgmR>r Kar OmVmV. {Xcrn Kar
Zgë`mZo Vo AmB©H$S>o XoD$Z åhUVmV, ""_mP§ H$mhr ~a§dmB©Q> Pmc§ Va hm cImoQ>m CKSy>Z dmMm`cm
gm§Jm.'' S>m°. doXnmR>H$ Am{U S>m°. d¡Ú `m§À`m AmH$pñ_H$ AnKmVmZ§Va {Xcrn cImoQ>m Ooìhm dmMVmo
Voìhm Vmo ñVãY hmoVmo. S>m°. d¡Úm§Zr R>odcoë`m \$mB©c KoD$Z "`mMm _cm H$mhrVar Cn`moJ H$amdmgm
dmQ>cm Va hmVmer Agcoë`m ~è`m.'' åhUyZ Vmo XmoKm§Mohr g§emoYZ ñdV…À`m Vmã`mV KoVmo.
4.7 "~«oZdoìh²O' H$mX§~arVrc àg§J{MÌU
~«oZdoìhO `m H$mX§~arV àg§J AJXr _moOHo$M AmhoV. H$_r ì`ŠVtdaM cj H|${ÐV H$aV
Ë`m§À`m g§dmXmVyZ H$mX§~ar nwT>o ZoÊ`mMm à`ËZ _mYwar emZ^mJ `m§Zr Ho$cm Amho. àg§J{MÌUmVyZ
H$mX§~ar {dñVmarV hmoV AgVo. H$Yr coIH$ ñdV…À`m e¡crZo àg§JmMo {MÌU H$aV AgVmo Va H$Yr
g§dmXmVyZ àg§J R>iH$ hmoV OmVmo. H$moUË`m àg§JmVyZ H$moUË`m KQ>Zm KS>V AgVmV Am{U H$mX§~arMo
H$WmZH$ H$go AmH$mamcm `oVo hohr _hÎdmMo Amho.
222
H$mX§~arÀ`m àma§^rM {dÚmnrR>mÀ`m dmVmdaUmÀ`m nmVirda S>m°. d¡Ú `m§Mr ~w{Õ_Îmm, Ë`m§Mo
g§emoYZmVrc H$m_, Ë`m§Zm {_iUmam AmXa `m§Mo H$mX§~arÀ`m àma§^r {MÌU `oVo.
4.7.1 {dÚmnrR>mVrc e¡j{UH$ dmVmdaUmMm àg§J
Q>U², Q>U, Q>U²...
ZH$iV S>m°. d¡Úm§Zr KS>çmimMo R>moHo$ _moOco... AaoÀMm ghm dmOco H$s ! ñdV…erM Ago
åhUV Ë`m§Zr _ZJQ>mdaMo KS>çmi OwidyZ KoVco. AOyZ EH$ Vmg Var AmnU ghO BWo ~gyZ {Q>nUo
H$mTy> eH$Vmo... naV Ë`m§Zr noZ gagmdV g_moaÀ`m nwñVH$mV _mZ Iwngcr...
gmVMo R>moHo$ EoH$VmM S>m°ŠQ>a d¡Úm§Zr ~gcoë`m IwMuVyZ dmHy$Z {IS>H$s~mhoa nm{hco.
Xod{Jar {dœ{dÚmc`mÀ`m ^ì` _w»` B_maVrMm Q>m°da gaË`m g§{YàH$memV AmH$memV
Kwgë`mgmaIm dmQ>V hmoVm. Ë`mÀ`m Q>moH$mdaMo ^coWmoaco KS>çmi AmVë`m {Xì`mÀ`m `moOZo_wio
M_H$V hmoVo AZ² ^co_moR>o H$mQ>o gmV dmOë`mMo Xe©dV hmoVo. IwUoMo H$mS>© g_moaÀ`m nwñVH$mV R>odyZ
d¡Úm§Zr nwñVH$ ~§X Ho$co. hmV cm§~dyZ AdKS>coë`m ñZm`y§Zm VmU XoV Vo IwMuVyZ CR>co. Ë`m§À`m
N>moQ>çmem Ho${~Z_Ycr AYuA{YH$ OmJm EH$m Q>o~cIwMuZo ì`mncr hmoVr. q^VrÀ`m H$monè`mV
R>odcoco H$mQ>H$moZr eoë\$ nwñVH$m§Zr JÀM ^acoco hmoVo. {IS>H$sÀ`m AÜ`m©\w$Q>r \$aerda EH$ H$mMoMr
nmÊ`mgmR>r R>odcocr KmQ>Xma gwaB© hmV cm§~dV Ë`m§Zr CMccr AZ² Ë`mVco XmoZ KmoQ> nmUr {nD$Z
nocm naV R>odcm. ~mOycm R>odcocr {hadrJma H«$moQ>ZMr Hw§$S>r Amncr XmoZ Zdr nmZo {X_mImV {_adrV
hmoVr. Ë`m_Ü`o EH$ Añ\w$Q> H$irhr C_ccr hmoVr. Ë`m ImocrVë`m _mcH$mcm nwñVH$m§À`m
gm_«mÁ`mV a_yZhr gm¢X`m©gŠVr Amho, ho Xe©dUmar Vr OUy IyU hmoVr.
\$ma WmoS>r _mUgo `m ImocrV `oV AgV. nXì`wÎma {ejU KoUmao dm g§emoYZ H$aUmao {dÚmWu
Ë`m ImocrV nyU© V`mar Ho$ë`m{edm` nm` Q>mH$m`cm {~MH$V. MwHy$Z_mHy$Z _m{hVr {dMmam`cm
AmcoM, Va S>m°ŠQ>a d¡Úm§À`m, Mîå`mAmSy>Z S>moio amoIV {dMmacoë`m "`og²' Zo gwédmVrcmM AY}_wY}
hmoV. EH$XmoZ OwO~r dmŠ`o ~mocyZ {dÚmÏ`mªÀ`m dHw$~mMm A§XmO Amcm H$s, _J Ë`m§À`m Jmoè`mnmZ
ZmHo$ë`m Mohè`mdaVr hmñ` C_Q>o. g_moaMm WmoS>mgm _moH$im hmoB©. Hw§$S>rVco H«$moQ>Z cm§~yZM S>m°.
d¡Úm§À`m _ZmVë`m hiwdma {haì`m H$monè`mMo Xe©Z KS>dr. Amnco H$m_ AmQ>monyZ naVVmZm
Hw$R>ë`mhr ì`ŠVrÀ`m _ZmdaVr S>m°. d¡Úm§Mr Hw$emJ« ~w{Õ_Îmm, Amnë`m {df`mMo gImoc kmZ Am{U
WmoS>ogo ^mamdyZ Q>mH$Umao ì`{ŠV_Îd H$m`_Mm n[aUm_ KS>dyZ AmUV Ago. Ë`m§À`m Q>o~cmdaÀ`m
H$mMoImcr AO§R>çmÀ`m EH$m gw§Xa {eënmH¥$VrMo {MÌ hmoVo AZ² ~mOycm eãX hmoVo, "E qWJ Am°\$
ã`yQ>r BO Om°` \$m°a Eìha.' ImocrVyZ ~mhoa nS>VmZm àË`oH$mÀ`m _ZmV R>gcocr, d¡Úm§Mr hr ^oQ> nwT>o
{H$VrVar {Xdg a|JmiV ahmV Ago.'' (n¥îR> 1, 2). n{hë`mM àg§Jm_YyZ {dÚmnrR>r` dmVmdaU,
VoWrc e¡j{UH$ dmVmdaU, g§emoYZ. g§emoYH$ Am{U {dÚmWu `m§Mo nañna g§~§Y àñWm{nV hmoVmV.

223
S>m°. d¡Úm§Mo Aä`mgy ì`{ŠV_Îd a§J{dÊ`mgmR>r `m àg§JmMo {MÌU doYH$ Pmco Amho.
4.7.2 doXnmR>H$ Am{U Aëdm[ag~mBªÀ`m ^oQ>rJmR>rMo àg§J
Xwgao {Xder Aëdm[ag~mB©À`m N>mQo >çm ~§Jcrg_moa doXnmR>H$m§Mr ñHy$Q>a Wm§~cr, Voìhm gmS>go hmcm
gmVmR> {_{ZQ>o hmoVr. KaJwVr ^oQ> Amho Ago ^mgdÊ`mgmR>r Ë`m§Zr _wÔm_ c|JmPã~m KmVcm hmoVm. Ë`m
nmoemImV AmnU {deof _Xm©Zr {XgVmo, ho Ë`m§Zm R>mD$H$ hmoV§. Am§Kmoi H$ê$Z ^anya g|Q> \$mgë`m_wio
Ë`m§Zm AJXr VmOoVdmZo dmQ>V hmoVo. Aëdm[ag~mB© Ë`m ~§Jcr_Ü`o EH$Q>çmM amhVmV. EH$ ^cm_moR>m
Hw$Ìm Am{U _mocH$arU VodT>r gmo~Vrcm AgVo. EHw$cVr EH$ _wcJr Ë`m§Zr {eH$m`cm naXoer R>do cr Amho
ho H±$ngda gdmªZm R>mD$H$ hmoVo. añË`mÀ`m H$S>ocm ñHy$Q>a nmH©$ H$aVmZm doXnmR>H$m§Zr ~mB©À`m
ñQ>S>rê$_Mm nS>Xm hcë`mMo S>moù`mÀ`m H$monè`mZo {Q>nco. ~mB© dmQ> nmhVmhoV. JwS>, hmVmVco
[añQ>dm°M nmhV Ë`m§Zr JoQ>mVyZ AmV nmD$c Q>mH$co. Hw$Í`mZo cJoM H$mZ Q>dH$maco, VmoM doXnmR>H$ nwT>o
hmoD$Z Ë`mcm WmonQy> cmJco. _Zmo^modVr Hw$admiV nmMM {_{ZQ>m§V Ë`mÀ`mer XmoñVr _macr. R>rH$
gmS>oghmcm Ë`m§Zr ~ocda ~moQ> Q>oH$dco.
_ZmVë`m _ZmV hgV Ë`m§Zr Anojm Ho$cr hmoVr. Xma CKS>m`cm ~mB© _wÔm_ Cera cmdUma
Am{U H$m_mV hmoVo åhUyZ gm§JUma. Vwåhmcm ~KyZ Hw$Ìm ^w§H$cm H$gm Zmhr, åhUyZ Amü`© ì`ŠV
H$aUma. Ë`m_wio Ë`m§Zm AmnU Amcoco H$ico Zmhr, Agohr Ë`m åhUUma.
AJXr Ë`mM H«$_mZo gd© H$mhr KS>V Joco.
ñQ>S>r_Ü`o Ë`m§À`m g_moaÀ`m IwMuV ~gë`mda n{hcr Xhm-n§Yam {_{ZQ>o Aëdm[ag~mBªÀ`m
ñnoec Hw$Í`mgmR>r IMm©`Mr Ë`m§Zr AmYrM R>adco hmoVo...
gmS>oAmR> dmOVm KamH$S>o naVVmZm Ë`m§Mr ñHy$Q>a hccr, Voìhm Aëdm[ag~mB© {IS>H$ser hmV
H$aV Cä`m hmoË`m Am{U XmoZ {Xdgm§Zr nwÝhm Ë`m§À`m KarM ^oQ>m`Mm dm`Xm Ë`m§Zr Ho$cm hmoVm.
Xwgè`m ^oQ>rV ""AmOhr S>m°ŠQ>a d¡Ú Amco ZmhrV H$m?'' Ago {dMmam`Mo ~mB© {dgê$ZM Joë`m.
AZ² _J doXnmR>H$m§Zrhr d¡Úm§Mo Zmd KoVco Zmhr.
Aem nmMghm ^oQ>rVM doXnmR>H$ Amnë`m ~oVmV `eñdr Pmco.
n§Yam {Xdgm§Zr S>m°. d¡Úm§~amo~a doXnmR>H$ ~mBªZm ^oQ>m`cm Ë`m§À`m M|~a_Ü`o Joco Voìhm Amdí`H$
Vr g_rH$aUo AZ² AmcoImnmR>r_mJMr J{UVr` gyÌo Ë`m§Zr EH$Ì H$ê$Z R>odcr hmoVr. S>m°. d¡Úm§À`m
\$mB©c_Yë`m H$moè`m R>odcoë`m OmJm `mo½` Ë`m {Q>nUm§gh Aëdm[ag~mBªZr ^ê$Z nyU© Ho$ë`m hmoË`m.
àmoOoŠQ>Mm _w»` hoVy ~mBªnmgyZ JwßV R>odyZ hdr Vr _m{hVr {_idm`Mm doXnmR>H$m§Mm ~oV AënmdYrVM
nwam Pmcm hmoVm.
d¡Úm§gma»`m ZmH$mg_moa MmcUmè`m grÜ`m _mUgmcm ho H$mcÌ`r O_co ZgVo. Ë`mZ§Va doirAdoir
224
doXnmR>H$m§Mr ñHy$Q>a ~mBªÀ`m ~§Jcrg_moa C^r am{hcocr AZoH$m§Zr nm{hcr. {dÚmnrR>mV, {dÚmÏ`mª_Ü`o
Hw$O~yO gwê$ Pmcr.
MmanmM _{hÝ`m§V gJim Ioi Wm§~cm. didmMr ga `oD$Z qM~ {^OdyZ Omdr, Vgo ~mBªZm
dmQ>co. H$mhr {Xdgm§Zr Amnë`mgmaIr ~mB© Aer H$er dmhmdV Jocr, `m~Ôc Ë`m {dMma H$ê$
cmJë`m AZ² ñdV…erM ea_yZ Joë`m. OyZ_Ü`o Ë`m§Zr naXoer {dÚmnrR>mH$S>o \o$cmo{engmR>r AO©
Ho$cm Am{U _J XmoZ dfmªMr ñQ>S>r crìh KoD$Z Ë`m _wcrH$S>o amhm`cm {_iVo Amho, Ago {Z{_Îm
gm§JyZ {ZKyZ Joë`m.
Vmon`ªV {dœmg doXnmR>H$m§Zr Amnco H$m`© gmYco hmoVo. chmZem Xod{JarV `m~Ôc MMm© gwê$
Pmcr. (n¥îR> 24, 25) `m àg§JmVyZ ~«oZìhodO²À`m ghmæ`mZo {dœmg doXnmR>H$ EH$m gw§Xa
CÀM{e{jV ñÌrcm H$gm \$er nmS>Vmo Am{U Amncm ÑîQ> hoVy H$gm gmÜ` H$aVmo `mMo {MÌU Ho$co
Amho. Mma-nmM _{hÝ`m_Ü`o Mmccoco ho ào_àH$aU AJXr Zo_Š`m ^mfoV ì`ŠV Ho$co Amho.
4.7.3 _wOw_Xma Am{U gw{_ÌmÀ`m ^oQ>rMm àg§J
XmamV Hw$UrVar AZmoiIr nU Moham nm{hcmgm dmQ>Umam VéU C^m hmoVm.
""AmnU {_gog doXnmR>H$?''
""A§, hmo... `m, AmV `m Zm.... S>m°ŠQ>a doXnmR>H$ AOyZ {dÚmnrR>mVyZ Amcoco ZmhrV. nañna
JmdmV OmD$Z H$mhr H$m_§ AmQ>monyZ `oUma AmhoV.''
""_mP§ Vw_À`mH$S>M§ H$m_ Amho.''
""Añg§! ~gm h§, AmcoM.'' qH${MV g§^«_mdñWoV Vr AmV OmD$Z nmÊ`mMm ½cmg ^ê$Z KoD$Z
Amcr. `m é~m~Xma, lr_§V dmQ>Umè`m VéUmMo Amnë`mH$S>o H$gco H$m_ AgUma?
nmÊ`mMm ½cmg Ë`mZo Vm|S>mcm cmdcm, Vgo gw{_ÌoZo Ë`mcm ZrQ> {ZaIco. Ë`m C_Úm VéUmÀ`m
Mohè`mda AJXr ñnîQ>nUo {XgyZ `oUmè`m H$miOrÀ`m aofm C_Q>ë`m hmoË`m. d` npñVerÀ`m AmVM
Agoc. Vgm Moham AmoiIrMm dmQ>Vmo`... øm§Mm EImXm OwZm {dÚmWu Va Zgoc? nU _J _mÂ`mH$S>o
H$gco H$m_ AgUma?
Ë`mÀ`m g_moaÀ`m IwMuda ~gV Vr åhUmcr, ""j_m H$am h§ ! _r Amnë`mcm AmoiIco Zmhr.''
""_rhr Vwåhm§cm Vgm AmoiIV Zmhr. _r _wO_y Xma, lr em§VmXwJm© H$ÝñQ´>ŠeZMm _mcH$. _mPr \$_©
Vwåhm§cm R>mD$H$ Agoc.''
""Amo hmo... _cm Mm§JcrM R>mD$H$ Amho. Joë`m VrZMma _{hÝ`m§V Am_À`m `m KamMr {H$aH$moi
H$m_§ Vw_À`m _mUgm§Zr H$ê$Z {Xcr. AmR>dc§ AmVm-Vw_À`m {_gog Am_À`m øm§À`m {dÚm{W©Zr hmoË`m

225
E_. E. ^mJ 2-_amR>r : "cmoH${à` gm{hË` Am{U {dkmZ gm{hË`' ...15
Zm? \$ma gw§Xa AmhoV hmo Ë`m.''
""{_gog doXnmR>H$, _cm Vwåhr _moR>çm ~{hUrgma»`m AmhmV. _cm Vw_À`mer AJXr ImOJr
~mocm`M§`. KamV AmUIr Hw$Ur Amho H$m?''
""A§? hmo, _mPr _wcJr Amho. daVr JÀMrV dmMV ~gcr`. EH$ {_{ZQ> h§-''
{VZo CRy>Z JÀMrV OmUmè`m {OÝ`mH$S>Mo Xma ~§X Ho$co AZ² naV IwMuV `oD$Z ~gcr.
""~mocm, AJXr {Z…g§H$moMnUo ~mocm. gw{_Ìm~mB© åhQ>c§V Var Mmcoc. ~{hUrM§ ZmV§ Vwåhr
OmoS>c§M Amho.''
_wOw_Xmam§Zr nmÊ`mMm ½cmg CMcyZ Cacoco nmUr {nD$Z Q>mH$co. jU-XmoZ jU ~mocy H$s ZH$mo,
`m g§^«_mV Vo Jßn ~gyZ am{hco.
gw{_Ìm hcHo$M åhUmcr, ""_r Mhm H$ê$Z AmUy H$m?'' ""ZH$mo ZH$mo - _r ZwH$VmM KoD$Z
~mhoa nS>cmo. H$g§ gm§Jy g_OV Zmhr`o - MmaoH$ _{hÝ`m§nydu _r ~§Jcmoacm Jocmo hmoVmo. Vgm Zoh_rM
{\$aV AgVmo åhUm. nU H$mhr {Xdgm§nmgyZ nmhmVmo`, _mÂ`m gmoÝ`mgma»`m ~m`H$mocm Vw_À`m
Zdè`mZ§ ZmXr cmdc§`. _YoM H$m_ gmoSy>Z ^maë`mgmaIr CR>Vo Am{U Ë`m§Zr ~mocmdë`mgmaIr
{Z_yQ>nUo Ë`m§À`mH$S>§ OmVo. Vmg-XmoZ Vmgm§Zr naVVo, Voìhm H$mhrM KS>c§ Zmhr Agm {VMm A{d^m©d
AgVmo. gwédmVrcm _cm g§e` `m`M§ H$mhrM H$maU ZìhV§. _J Am°{\$gmVë`m EH$XmoKm§Zr Mm¡H$er
Ho$ë`mda ^rV^rV gm§{JVc§ Am{U doXnmR>H$m§M§ Zmd KoVc§. _cm H$ië`mda _r Va àW_ IMyZM
Jocmo. _J _cm dmQ>c§ H$s, Hw$R>ë`m Var OwÝ`m {dÚm{W©XeoV KS>coë`m KQ>Zodê$Z Vw_Mm Zdam {Vcm
ãc°H$_oc dJ¡ao H$aV Agoc. Vg§ _r {Vcm ImoXyZ ImoXyZ {dMmac§, Va {VZ§ gm\$ ZH$ma {Xcm. ho
Vwåhm§cm gm§JVmZm _cm {H$Vr Z² H$g§ Xw…I hmoV§` gm§Jy? _mÂ`mdaVr, _mÂ`m _wcm§daVr {VM§
àmUmncrH$S>§ ào_ Amho, ho _cm R>mD$H$ Amho. _cm Va H$mhr g_OoZmg§ Pmc§`. {VMm nmR>cmJ H$ê$Z
_r {Vcm EH$Xm naVVmZm nH$S>c§, Va _mPo nm` Yê$Z Vr \$ŠV aS>V am{hcr.''
gw{_ÌoMm EoH$Vm EH$Vm nwVim Pmcm hmoVm.
""_cm Hw$Umcm gm§Jmd§ Vo H$ioZm. EImXm derH$aU _§Ì Q>mH$ë`mgmaIr _mPr ~m`H$mo
Ë`m§À`mH$S>§ OmVo. _r ho \$ma H$mi ghZ H$aUma Zmhr. Vo Oa ãc°H$_oc H$aV Agco, Va _r Ë`m§Mm
IyZXoIrc H$aoZ. Mma {R>H$mUr ~^«m ìhm`À`m AmV doXnmR>H$m§Zm Vwåhr gm§JyZ ~Km. ho Wm§~m`cmM
hd§. Vg§ _r {Vcm AmVmM gmoSy> eH$Vmo, nU _mP§... _cm Vr \$ma\$ma AmdS>Vo. _mÂ`m hmVyZ {VMm
dm Ë`m§Mm IyZ KS>m`À`m nydu eodQ>Mr g§Yr åhUyZ _r Vw_À`mH$S>§ Amcmo`.''
EH$m X_mV ~mocë`mgmaIo AmoHy$Z Q>mH$V Ë`m§Zr hmVmVcm [aH$m_m ½cmg Imcr R>odcm Am{U
"`oVmo' Ago nwQ>nwQ>V Vo {ZKyZ Joco. (n¥îR> 53, 54) ñdV…Mr nËZr naŠ`m _mUgm~amo~a dma§dma OmVo

226
åhUyZ AJ{VH$ Pmcocm, nËZrda _ZmnmgyZ ào_ H$aUmam nU {VÀ`m dV©ZmZo hVme Pmcocm _wOy_Xma
BWo ^oQ>Vmo. lr_§V Agcoë`m _wOy_Xmam§Mr ^md{ddeVmhr BWo ñnîQ> hmoVo. Am{U Amnë`m nVrÀ`m
~mhoa»`mcr ñd^mdmZo CÜdñV Pmcocr gw{_Ìm Ë`mÀ`mH$S>o AdmH$ hmoD$Z nhmV amhVo.
4.7.4 n{VnËZrÀ`m ^m§S>UmMm àg§J
gd© Yra EH$dQy>Z gw{_ÌoZo Ë`m§Zm AS>dco AZ² åhQ>co, ""Vw_À`mer WmoS>§ _hÎdmM§ ~mocm`M§
Amho.''
Q>o~cmdaMo Vm§ã`m^m§S>o CMcV {dœmg CÎmaco,
""_cm A{O~mV doi Zmhr. CÚm gH$mir {dO`{Jarcm OmUma. Voìhm {VH$S>§ AnU}cm ^oQy>Z
`oB©Z-''
""_cm \$ŠV Xhm {_{ZQ>§ nwaoV.''
nmUr noë`mV AmoVV ~m`H$moÀ`m AmdmOmVë`m J§^ranUmZo _Zmer M_H$co, Var daH$aUr Vgo Z
XmIdV Vo CÎmaco, ""R>rH$ Amho, ~moc. {dO`{JarhÿZ H$mhr hd§` H$m?''
""_cm H$mhr ZH$mo`. AnUm© Am{U {Xcrn_Ü`o ^m§S>U Pmc§` ho Vwåhm§cm R>mD$H$ Amho.''
""hmo, Vr H$m` \$ma _hÎdmMr JmoîQ> Zmhr. Vgë`m N>nÝZ _wcm§Mr cmB©Z _r {VÀ`mg_moa C^r H$aoZ.
AmVm Vr S>m°ŠQ>a hmoUma. {Vcm Hw$UrVar {VÀ`m `mo½`VoMm S>m°ŠQ>a ghO {_iyZ OmB©c. hoM VwP§ _hÎdmM§
H$m_ H$m`?'' Ë`m§Zr hiyM gwQ>Ho$Mm œmg gmoS>cm.
""Zmhr. H$mhr {Xdgm§nydu {_ñQ>a _wOy_Xma Kar Amco hmoVo.''
Zdè`mÀ`m hmVmVcm nmÊ`mMm nocm qhXH$iyZ nmUr gm§S>co AZ² Vmo Mm§JcmM XMH$cm Amho, ho
{VÀ`m cjmV Amco. Vmncoë`m cmoI§S>mda Kmd KmcmdoV, Vem gwamV Vr ~mocy cmJcr,
""ho nhm, `mnydu Vw_À`m EH$m {dÚm{W©Zr~Ôc _mÂ`m H$mZmda Amc§ hmoV.§ Ë`mZ§Va Aëdm[ag~mBªM§
Va {dÚmnrR>mV gdmªZmM R>mD$H$ Amho. _r {VH$S>§ Xwc©j Ho$c§, H$maU Ë`m AJXr dadaÀ`m, Hw$UmM§
ZwH$gmZ Z H$aUmè`m JmoîQ>r hmoË`m. XmoÝhr Ionocm Xwgè`m ~mOyZ§ {hadm {g½Zc {_imë`mdaM Vwåhr
nwT>§ Jocm AgUma.''
""gw{_Ìm !'' ½cmg Imcr R>odV H$R>moa AmdmOmV {dœmg ~m`H$mocm ~mocco, ""gw{_Ìm, hmD$
S>oAa `y Q>m°H$ cmB©H$ X°Q>? VwPm `m ~m~ter H$mhrhr g§~§Y Zmhr`o.''
""_mPm-_mPm g§~§Y Zmhr? _r nËZr Amho Vw_Mr. Am{U Vw_À`m EHw$cË`m cmS>Š`m coH$sMr
AmB©hr Amho-''
""_r Hw$Umer H$g§ dmJmd§ ho gm§Jm`cm VwPr AŠH$c ZH$mo Mmcdy. AnUm©Mr AmB© Amhog åhUyZM
227
BW§ Amhog, H$ic§?''
""AmoaSy> ZH$m-'' Ë`m§À`m MT>coë`m AmdmOmcm Ë`mM gwamV àË`wÎma XoV gw{_Ìm CÎmacr. dmK
åhQ>co Var ImUma, dmKmo~m åhQ>co Var ImUma, _J nwao _mn nXamV Q>mH$m`cm H$m` ^rVr Amho?
AmdmOmV W§S> Oa~ AmUV gw{_Ìm ~moccr,
""ho ~Km, _wOy_Xma~mB©Mm ^acocm g§gma Amho. {VMr YmH$Q>r _wcJr Va gmar XmoZ dfmªMr
Amho. Xwgè`mMm gwImMm g§gma CYiyZ H$Yr Hw$Umcm gwI {_iUma Zmhr. Ho$ìhmVar, Hw$R>§Var ho nmn
Vwåhm§cm ZmhrVa Vw_À`m cmS>Š`m AnUm©cm Hw$R>ë`mVar ê$nmV \o$S>md§ cmJoc. _mP§ EoH$m-'
""gw{_Ìm@@''
Amncr H$Yrhr CcQy>Z Z ~mocUmar, AmdmO Z MT>dUmar ~m`H$moM ho ~mocVo Amho. {dœmgÀ`m
AmdmOmV MrS> hmoVrM, nU Amü`©hr hmoV§.
Amnë`m Zdè`mÀ`m ñd¡a d¥ÎmrMr OmUrd Agcocr gw{_Ìm ViViyZ ~mocV hmoVr,
""Xod{Jar, {dO`{JarV n¡go \o$H$co, Va hì`m VodT>çm ~m`H$m {_iVrc. Vgë`m Jëë`m
~m`H$m§Zr Amog§Sy>Z dmhVmhoV. ~mB©M hdr Agoc Va gai {VW§ Om. Ë`m gm{dÌrgma»`m nmoarcm
^aë`m g§gmamVyZ H$emcm CR>dVm AmhmV? Hw$R>§ \o$S>mc ho nmn?'' ~mocVm ~mocVm {VMm gya hVme,
aS>docm Pmcm.
""ho ~K, AmO \$ma ~moccrg. _mÂ`m Hw$R>ë`mhr d¡`{ŠVH$ ^mZJS>rV Vwcm nS>m`Mr JaO
Zmhr. _r Vwcm AÝZ-dñÌ H$emcm H$_r H$aV Zmhr`o. Vwcm Oa _mP§ dmJU§ ng§V Zgoc, Va Iwemc
_mhoar OmD$Z amhÿ eH$Vog Vy.''
""_r H$emcm _mhoar OmD$? ho _mP§ hŠH$mM§ Ka Amho. _r Vw_À`m ^mZJS>rV _wirM nS>Uma
Zmhr, _mPr Ë`m {MIcmV nS>m`Mr BÀN>mgwÕm Zmhr. Vw_Mr Vr XcXc Vwåhm§cmM cIcm^ hmodmo.
\$ŠV `m e{Zdmar-a{ddmar AnUm© Amcr H$s, _r {Vcm gJi§ gm§JUma Amho. Amncm ~mn {H$Vr
Z² H$gm gX²JwUr Amho, Vo H$iy Xo {Vcm. AmVm Vr H$mhr chmZ XyY {nUmar ~ÀMr am{hcr Zmhr.
S>m°ŠQ>a hmoUma Amho. _mÂ`mH$S>§ nwamdm Zmhr, nU {VÀ`mV Am{U {Xcrn_Ü`o VwåhrM ^m§S>U
cmdc§`. OmUyZ~wOyZ {Vcm Ë`mÀ`m~Ôc ImoQ>§ZmQ>§ gm§JyZ {VM§ _Z H$cw{fV Ho$c§`. _cm OdiOdi
ImÌrM Amho ømMr.''
""gw{_Ìm-'' {VMo XmoÝhr X§S> JÀM nH$S>V {VÀ`m S>moù`m§V nmhV Ë`m§Zr Y_H$s {Xcr, ""`mVcr
EH$hr JmoîQ> AnUm©cm H$iVm H$m_m Z`o. {VÀ`m H$mZmer cmJcrg, Va- Va _r VwPm OrdXoIrc KoB©Z
- H$ic§? ZrQ> EoHy$Z R>od, _r VwPm Ord KoB©Z-''
Ë`m§Mm Moham qhò, doS>mdmH$S>m {XgV hmoVm. gw{_Ìocm dmQ>co, Hw$R>ë`mhr jUr Ë`m§Mr X§S>mV
228
éVcocr ~moQ>o Jù`mda `oVrc AZ² Amncm œmg amoIVrc.
ZwgË`m {dMmamZoM {VMm œmg JwX_acm.
""ñg... ñgmoS>m _cm-''
ZH$iV {dœmgMo hmV gwQ>co.
""_r... _r WmoS>o {Xdg dmQ> ~KoZ AZ² _J AnUm©cm gma§ gm§JyZ Q>mHo$Z. Vwåhr ~è`m ~mocmZ§
{VMm ZmX gmoS>m-''
""Vy AnUm©cm gm§JyZ Va ~K- {Vcm _r VwÂ`mnmgyZ H$m`_Mr VmoSy>Z Q>mHo$Z.''
""ho ~Km, _ococr H$m|~S>r AmJrcm H$emcm Km~aoc? Vw_M§ ho àH$aU Wm§~dm. _mP§ EoH$m -
AOyZhr doi Jococr Zmhr {_ñQ>a _wOy_Xma Kar `oD$Z Y_H$s XoD$Z JocoV. Vw_M§, _mP§ ZmhrVa AnUm©M§
Vo ~a§dmB©Q> H$aVrc. Xa e{Zdmar a{ddmar Vr EH$Q>r `oVo-OmVo, {VW§ {dO`{Jarcm hm°ñQ>ocda amhVo.
_wOy_Xma Iyn lr_§V AhoV. hmVmImcr hdo VodT>o ZmoH$a AmhoV. Ë`m§Zr _ZmV AmUc§, Va-Va Vo
AnUm©cm H$mhrhr H$ê$ eH$Vrc.''
gw{_Ìocm X§S>mcm Yê$Z ~oS>ê$_À`m {XeoZo PQ>H$m XoV Vo åhUmco,
""AmVm Jßn Pmon. _cm AOyZ c°~_Ü`o Iyn H$m_ Amho. _wO_y XmamÀ`m Y_Š`m§Zm _r Km~aV Zmhr.
_Zmda KoVc§, Va _r Ë`mcm _mÂ`m nm`mer ZmH$ Kmgm`cm cmdoZ. CÚmMr H$m_§ AmQ>nZy `oVmo, _J H$m`
H$am`M§ ~KoZ.'' (n¥îR> 57, 58, 59) nVr-nËZrÀ`m `m Q>moH$mÀ`m ^m§S>UmVyZ nwT>o H$m` hmoUma `m§Mo
g§gyMZ co{IH$m H$aVo. ~oS>a Agcocm doXnmR>H$ {Vcm A{O~mV Ow_mZV Zmhr. gw{_Ìocm hVme
hmoÊ`mncrH$S>o H$mhrM H$aVm `oV Zmhr. ì`{^Mmar nVr Am{U n{Vd«Vm AgUmè`m nËZrMo ho ^m§S>U
co{IHo$Zo g§dmXmVyZ Iwcdco Amho. `m ^m§S>Um_wioM Va doXnmR>H$ gw{_Ìmcm AmË_hÎ`m H$am`cm àd¥Îm
H$aVmo.
4.8 "~«oZdoìh²O' H$mX§~arVrc ^mfm{deof
^mfm hm H$mX§~arMm _hÎdmMm KQ>H$ Amho. Amnë`mcm Amcocr AZw^yVr coIH$ ^mfoVyZM
ì`ŠV H$aVmo. H$mX§~arMr ^mfm gm_mÝ`V… ì`dhmamVrc _mUgm§Mr ~mocUmar ^mfm AgVo. {dkmZcoIH$mZo
^mfoÀ`m ~m~VrV AJXr Xj AgUo JaOoMo AgVo. {dkmZmVrc AdKS> {df`, emoY, g§H$ënZm gm_mÝ`
dmMH$m§Zm H$iVrc EdT>çm gmoß`m ^mfoV _m§S>mì`m cmJVmV. {dkmZmVrc g§km§Mo _amR>rH$aU H$ê$Z
Ë`mMo gmoß`m ^mfoV {dícofU H$amdo cmJVo. {d{dY CXmhaUm§Zr Vo nQ>dyZ Úm`cm cmJVo. H$mX§~arV
`oUmar {ZdoXZmMr ^mfm doJir Am{U g§dmXmMr ^mfm doJir AgVo. nmÌmÀ`m ñd^mdY_m©Zwgma
g§dmXmMr ^mfm ~XcV AgVo. H$mX§~arV Amcoë`m ì`ŠVrMo d`, {ejU g§ñH¥$Vr, àXoe `mcm
AZwgê$Z g§dmXmÀ`m ^mfoMm dmna H$amdm cmJVmo. nmÌmMo ì`{ŠV_Îd ^mfoVyZ ì`ŠV hmoV AgVo.
229
"~«oZdoìh²O' H$mX§~arV EH$m emñÌkmZo {dœmÀ`m H$ë`mUmgmR>r {dYm`H$nUo _mZdmÀ`m
{dMmachardarc {Z`§ÌUmMm emoY cmdcm. na§Vw Vmo nmVmi`§Ìr _mUgmZo ñdV…À`m Vmã`mV KoD$Z
ñdmWm©gmR>r ÑîH¥$Ë`o H$er H$aVmo Am{U Ë`mV Ë`mMm A§V H$gm hmoVmo `mMo {MÌU Amco Amho.
S>m°. d¡Úgma»`m gËerc àm_m{UH$ emñÌkmMo {MÌU Va Ë`mMm {damoYm^mg åhUyZ S>m°. {dœmg
doXnmR>H$gma»`m c~mS>, YyV© ì`ŠVrMo {MÌU `oVo. H$mX§~arVyZ {dkmZmMm _mZdr OrdZmdarc n[aUm_
AYmoao{IV H$am`Mm Agë`m_wio {ZdoXZmV {dkmZmMr ^mfm `oV amhVo.
4.8.1 "~«oZdoìh²O' H$mX§~arMo {ZdoXZ
H$mX§~arV {ZdoXZmcm A{YH$ _hÎd AgVo. {ZdoXZmVyZM H$mX§~ar CcJS>V OmVo. `m H$mX§~arV
àW_nwéfr {ZdoXZ d V¥Vr`nwéfr {ZdoXZ `m XmoÝhr àH$mamMm Adc§~ Ho$cm Amho. V¥Vr`nwéfr {ZdoXZmMm
Iw_mgXmanUm H$mX§~ar dmMm`cm CÚwŠV H$aVmoM {edm` {ZdoXH$mÀ`m _ZmVrc gd© JmoîQ>r dmMH$m§À`m
_ZMjyg_moa C^m H$aVmo.
""_w»` B_maVrÀ`m _mJÀ`m ~mOycm EH$ añVm hmoVm Am{U Ë`m añË`mÀ`m Xwgè`m ~mOycm
agm`ZemñÌ, àm{UemñÌ, ^m¡{VH$emñÌ, dZñn{VemñÌ dJ¡ao {d^mJm§À`m àeñV B_maVr hmoË`m. øm
ñdV§Ì B_maVr Vem nma§n[aH$ ñdê$nmÀ`m Agë`m Var g^modVmcr nmZm\w$cm§Zr S>dacoco d¥j C^o
hmoVo AZ² Ë`m§À`m Vimer H$miOrnyd©H$ Omonmgcoë`m N>moQ>çm-N>moQ>çm ~mJm hmoË`m. Ë`m {hadmB©_wio
gJù`m n[agamcm EH$ hcH$mgm gm¢X`©ñne© Pmë`mgmaIm dmQ>o. Ë`m B_maVrÀ`m _mJÀ`m ~mOycm
{OAm°cm°Or, AmQ>©g² emIm§À`m H$mhr B_maVr, H±$Q>rZ dJ¡a|Mr Amoi hmoVr. XmoZ Amoit_Ycr JwiJwirV
S>m§~ar gS>H$ XmoÝhr ~mOy§À`m C§M {Zc{JarÀ`m d¥jm§Mr N>ÌMm_ao KoD$Z EImÚm a{VŠcm§V ñÌrgmaIr
g§W {dgmdë`mgmaIr ngacr hmoVr. Amnë`m B_maVrcm COdr KmcyZ S>m°. d¡Ú Ë`m gS>Ho$da Amco.
A{Ve` VwaiH$ ahXmar Agcoë`m Ë`m gS>Ho$dê$Z OmVmZm d¡Úm§Mr ZOa AmOy~mOyÀ`m B_maVtdê$Z
{\$aV hmoVr. ~hþVoH$ {R>H$mUr {IS>Š`m§Mo Mm¡H$moZ A§YmamV ~wS>mco hmoVo. MwHy$Z Hw$R>oVar EImÚm
à`moJemioÀ`m AmoirZo MmanmM {IS>Š`m EImÚm _Oë`mda àH$me \o$H$V hmoË`m. H±$Q>rZH$S>Mr
WmoS>rer dX©i dJiVm gd© n[aga {Xdg^amÀ`m YmdnirZ§Va em§V hmoV hmoVm.'' (n¥îR> 2)
{dÚmnrR>mMm n[aga gmjmV S>moù`mg_moa C^o H$aÊ`mMo H$g~ `m {ZdoXZ e¡crV Amho. _Ü`oM
N>ÌMm_ao, a{VŠcm§V Ago g§ñH¥$VàMya eãXhr Amco AmhoV.
4.8.2 ñd^mdY_m©Zwgma ^mfm
{ZdoXZ Ogo àg§J, KQ>ZmZwê$n AgVo VgoM Vo ì`ŠVrZwê$nhr AgVo. ì`ŠVrÀ`m H¥$Vr, CŠVr,
ñd^mdY_© {ZdoXZmVyZ àH$Q> H$aUo ho coIH$mMo C{ÔîQ> AgVo. g§dmXm{edm` coIH$ {ZdoXZmVyZM Vr
ì`{ŠVaoIm S>moù`mg_moa C^m H$aVmo.
S>m°. {dœmg doXnmR>H$ "ñÌr' `m {df`mV Vgo gmodio ZìhVo. ñdV…Mr dmQ> ñdV… emoYUmè`m
hahþÞar, hþfma _mUgmcm Hw$R>o \$Q>r {XgVmV H$m, g§Yr Amho H$m ho nmhmd`mMr emoYH$ ZOa AgVo.
230
Ë`mgmR>r cmJUmao n{dÌo Q>mH$m`cm Or ~wÕr cmJVo, Vr doXnmR>H$m§Zr ~è`mn¡H$s {dH${gV Ho$cr hmoVr.
EImXr H$ÀMr {dÚm{W©Zr à`ËZmZo Ë`m§À`m Jimcm cmJo. gmYrgwYr, ào_i, Kaocy gw{_ÌmgmaIr ~m`H$mo
Am{U AnUm©gmaIr JmoS> cmKdr _wcJr `m Amnë`m N>mQo >çmem OJmcm YŠH$m Z cmdVm O_oc Ver _Om
_mam`cm Ë`m§Mo _Z {~MH$V Zgo. EH$XmoZ doim gw{_ÌoÀ`m H$mZmn`ªV JmoîQ>r Joë`m hmoË`m, nU ZmBcmO
åhUyZ Agoc {VÀ`mH$Sy>Z \$magm {damoY Pmcm ZìhVm. AmOy~mOycm Aem VèhoMo H¡$H$ Zdao {VZo nm{hco
hmoVo. Omon`ªV Amnë`m g§gmamcm YŠH$m cmJV Zmhr, Vmon`ªV \$ma Ìmg H$ê$Z ¿`m`Mm Zmhr, Xwc©j
H$am`Mo- Agm gaYmonQ> {dMma gw{_ÌoZo Ho$cm hmoVm. {edm` {VMo _mhoa AJXr Jar~ hmoVo. c½Z
Pmco, Voìhm doXnmR>H$ BWo{VWo C_oXdmarM H$aV hmoVo. Amnë`m Z{e~mZoM Ë`m§Zr BVHo$ CÀM {ejU
KoD$Z Mm§Jë`m {dÚmnrR>mV ZmoH$ar {_idcr, Agm {VMm {dœmg hmoVm. {VÀ`m AmOy~mOyÀ`m
ZmVodmB©H$ {ñÌ`m§_Ü`o {VMmM Zdam BVŠ`m Mm§Jë`m gwpñWVrV hmoVm. _wcrgmR>r Zdè`mMo Agco
C§~aR>çm~mhoaMo dmJUo {VZo Xwc©jyZ Q>mH$co hmoVo. (n¥îR> 21) ñÌrc§nQ> Agcoë`m doXnmR>H$m§Mo `m
{MÌUmVyZ Ë`m§Mm YyV©, ~oaH$s ñdmWu ñd^md gy{MV hmoVmo. Va gy{_ÌmÀ`m dU©ZmVyZ {VMo gV²erc
J¥{hUrnU ì`ŠV hmoVo.
gm¡. _wOw_Xma hr EHo$H$miMr doXnmR>H$m§Mr {dÚm{W©Zr Ë`m§Zm ^oQ>Vo Voìhm {VMo dU©Zhr co{IH$m
doXnmR>H$m§À`m ñd^mdY_m©Zwgma H$aVo.
""{VÀ`mer ~mocVmZm S>m°. {dœmg doXnmR>H$m§Mr YrQ> ZOa {VÀ`m A§Jmonm§Jmdê$Z {\$aV hmoVr. XmoZ
~mi§VnUm§Zr {VÀ`m earamcm EH$ OrdKoUr JmocmB© Amcr hmoVr. JÀM {nHy$Z V`ma Pmcoë`m hmnyg
Am§ã`mMr AmR>dU Ë`m§À`m _ZmV gagê$Z OmJr Pmcr. gwIr, g§gmar VéUrÀ`m XohmdaVr Aer EH$
V¥ßVrMr gm` ngacocr AgVo H$s, ^ë`m^ë`m§Zm {VMm _moh AmdaV Zmhr. jU^a Vr ng©_YyZ n¡go
H$mT>m`cm dmH$cr AZ² {Zè`m§Zr ZrQ> ~§X Ho$cocm nXa N>mVrOdi qH${MV Imcr Amcm. {dœmg
doXnmR>H$m§Mr ZOa MyH$ma JwamgmaIr {VÀ`m JÀM C^ma ñVZmdê$Z Ka§JiV Imcr CVacr. Ho$dS>çmÀ`m
nmVrgma»`m {ndiQ> VwH$VwH$sV nmoQ>mÀ`m nÅ>rda pñWamdcr. nm`mÀ`m Viì`mnmgyZ EH$ Ja_ aofm
Ë`m§À`m _ñVH$mV nmoMcr.'' (n¥îR> 37, 38)
4.8.3 d¡km{ZH$ g§emoYZmMo gmoß`m ^mfoV {dícofU
{dkmZgm{hË`m_Ü`o {dkmZ H$_r Am{U gm{hË` A{YH$ Agco nm{hOo. åhUOo {dkmZmMm
_mZdr OrdZmda Pmcocm n[aUm_ coIH$mcm {M{ÌV H$amd`mMm Agë`m_wio Ho$di nmœ©^y_rXmIc
{dkmZ `oUo An[ahm`© AgVo. {dkmZmVrc g§nyU© g§emoYZ, n¥W…H$aU, {dícofU `m gdmªMr emñÌr`
_m{hVr BWo Ano{jV ZgVo. dmMH$mcm g§emoYZ gmÜ`m-gmoß`m ^mfoV g_OyZ gm§JUo hr Ame`mMr
JaO AgVo. _mYwar emZ^mJ `m§Zr {dkmZmMr {H$MH$Q> ^mfm Q>miyZ AJXr gmYr-gmonr ^mfm
dmnacr Amho. CXmhaUmW©, ""~«oZdoìh²OMo CËnmXZ Am{U àjonU H$ê$Z Vo hì`m Ë`m _mUgmÀ`m
_|Xyer Q>çyZ H$am`Mr j_Vm OmñVrVOmñV AMyH$ H$am`Mr. EImÚm ì`ŠVrÀ`m AmdS>rMm a§J dm
231
AmH$S>m `mdê$Z Ë`mÀ`m _|Xyer Q>çyqZJ H$aVm `oUo eŠ` ìhmdo. EH$Xm EImÚmMr H§$nZg§»`m
H$m±ß`wQ>ada Zm|Xcr Jocr åhUOo ^{dî`mV H$Yrhr \$ŠV ~Q>U {\$adyZ Ë`m ì`ŠVrÀ`m _|Xyer Q>çyZ
H$aUo eŠ` ìhmdo. gmYo ao{S>`moMr H$i {\$adyZ AmnU hdo Vo ñQ>oeZ cmdy eH$Vmo {VVHo$ Vo ghO
hmoB©c. _J Ë`m ì`ŠVrMo {dMma Ë`m J«m\$À`m ñdê$nmV H$m±ß`yQ>aÀ`m nS>Úmda C_Q>Vrc. _mUyg
Zoh_r R>amdrH$ eãXg§nÎmrMm dmna H$ê$Z eŠ`Vmo _mV¥^mfoVM {dMma H$aVmo.'' (n¥îR> 25)
_mYwar emZ^mJ `m§Zr {dkmZmVcm doìh {WAar hm {gÕm§V ghO gmoß`m ^mfoV _m§S>cm Amho.
Ë`mVrc ~maH$mdohr {d{dY dmñVdmVrc CXmhaUm§Zr nQ>dZy {Xco AmhoV. Ë`m_wio dmMH$m§Zm Ë`mMo ghO
AmH$cZ hmoVo. CJrM B§J«Or ^mfoMo, g§km§Mo ^aVmS> Z KmcVm Amdí`H$ {VWoM B§J«Or eãX dmnê$Z
OmUrdnyd©H$ _amR>r ^mfm dmnacr Amho.
4.8.4 "~«oZdoìh²O'_Yrc g§dmX
H$mX§~arV {ZdoXZmMr ^mfm doJir Am{U g§dmXmMr ^mfm doJir AgVo. g§dmXmÀ`m ^mfoVyZ
_mUgmMo ì`{ŠV_Îd àH$Q> hmoV AgVo. "~«oZdoìh²O' H$mX§~arVrc ì`ŠVtMo ñd^md{deof, Ë`m_YyZ
hmoUmam g§Kf© cjmV `oVmo. `m H$mX§~arVrc S>m°. d¡Ú Am{U S>m°. {dœmg doXnmR>H$ `m g§emoYH$m§Mo
g§dmX Ë`m§Mo ì`{ŠV_Îd àH$Q> H$aUmao Amho.
""{dœmg, ho OJ ZìdX Q>ŠHo$ _yI© AZ² ~oAH$cr cmoH$m§Zr ^acoco Amho, Ag§ Vwcm dmQ>V Zmhr
H$m?''
hgV-hgV {dœmg CÎmacm, ""hmo ga, nU gÎmm, n¡gm, VmH$X Ë`m ZìdX_Yë`m H$mhr cmoH$m§H$S>o
Agë`m_wi§ Xhm Q>ŠHo$ ehmÊ`m§M§ H$mhr MmcV Zmhr. Am`Z a±S>À`m "A°Q>cmg lJS²>' `m H$mX§~ar_Ü`o
hr g§H$ënZm \$ma gwaoI [aVrZ§ _m§S>cr Amho.''
""_r Vo nwñVH$ dmMc§ Amho, nU co{IHo$Zo Ë`m_Ü`o ncm`ZdmX ñdrH$macm Aho... Xhm Q>ŠHo$
ehmÊ`m§M§ ñdV§Ì OJ C^maU§ ho Ë`m àíZm§M§ CÎma Zìho... Va Xhm Q>ŠHo$ ehmÊ`m§Zr ho OJ gwYmam`Mm
à`ËZ H$aU§ ho Amho. AmVm g_O, H$mhr ì`dñWo_i w o åhU, H$maUm_wio åhU, Ë`m Xhm Q>ŠHo$ ehmÊ`m§Zm
ho OJ Mmcdm`Mr g§Yr {_imcr, Va Vo OmñV gwairV Mmcoc. Ag§ Vwcm dmQ>V Zmhr H$m?''
(n¥îR> 7, 8)
`m g§dmXmVyZ ~mocUmè`m ì`ŠVrÀ`m _ZmMo ghOXe©Z KS>Vo. S>m°. Aëdm[ag ~mBªZm nQ>{dÊ`mgmR>r
S>m.° {dœmg doXnmR>H$m§Zr Omio Q>mH$co hmoV.o IwÔ Aëdm[ag~mBªMmM \$moZ `oVmo Voìhm {dœmg AJXr gcJr
dmT>dm`Mm à`ËZ H$aVmZm åhUVmo,
""_°S>_... Vwåhr _cm {dœmg åhUyZ ZmdmZ§ hmH$ _macocr OmñV AmdS>oc. Joco XmoZ {Xdg _r
amoO \$moZda ^oQ>m`Mm à`ËZ H$aVmo Amho.'' AmdmOmV Oê$a Vr A{OOr AmUV {dœmg doXnmR>H$m§Zr
CÎma {Xco.
232
""hmo hmo.... {dœmg _cm {Zamon {_imco.''
""Vw_À`m {W{ggM§ H$m_ EdT>çmV g§ncoc§ Agoc, Aer Anojm Amho. _mÂ`mgmR>r H|$ìhm doi
H$mTy> eH$mc _°S>_?''
""Ë`mMgmR>r _r \$moZ Ho$cm. CÚm g§Ü`mH$mir _r Vw_À`mgmR>r doi H$mTy> eHo$Z.''
""CÚm... CÚm... S>m°. d¡Úm§Zm Oam ng©Zc H$m_mgmR>r {dO`{Jarcm Om`M§ Amho. nU _r
_moH$im Amho. _r EH$Q>m Amcmo Va Mmcoc Zm?''
""Oer Vw_Mr _Ou. _r CÚm g§Ü`mH$mir \«$s AgoZ.''
""W±Š`y _°S>_, cm`~«ar_Ü`o ~gy`m H$s Vw_À`m M|~a_Ü`o `oD$?'' AmdmOmVcm H§$n ~mB©n`ªV
ZrQ>nUo nmoMoc `mMr H$miOr KoV doXnmR>H$m§Zr {dMmaco.
""AÜ`m© VmgmV AmQ>nUma Agoc, Va M|~a_Ü`oM `m. Ë`mhÿZ doi cmJUma Agoc, Va _mÂ`m Kar
Amcoc§M _cm gmoB©M§ nS>oc...''
""AÜ`m© VmgmV Zmhr AmQ>nUma. _r Ag§ H$aVmo. gmS>oghmÀ`m gw_mamg Vw_À`m KarM `oVmo.
Mmcoc Zm?'' (n¥îR> 23, 24)
EImÚm ì`ŠVrcm \$er nS>Ê`mgmR>r AmIcocm ~oV, Xya Ho$coco AS>ga, gcJr Am{U
{dZ_«VoVyZ H$m`©^mJ gmYy nhmUmar eãXH$im Img Amho. nwT>rc g§dmXmVyZ _m`coH$s¨Mo ì`{ŠV_Îd
àH$Q> hmoVo.
""AnUm©, ~è`mM {Xdgm§V {XcrnM§ nÌ Amcoc§ {XgV Zmhr. ~§Jcmoacm Joë`mnmgyZ \$maM
H$m_mV AgVmo dmQ>V§. Ë`mÀ`m ZmoH$arM§ nŠH§$ Pmc§ H$m J?''
""_cm H$m_ H$am`M§ Amho Ë`mÀ`mer? {_imcr Va {_imcr, ZmhrVa Zmhr.'' AmdmOmVcr
~o{\${H$ar gw{_Ìocm MQ>H$Z OmUdcr.
""Ag§ H$m` åhUVog? VwPm EdT>m OdiMm {_Ì Vmo-'
""h°Q²>, _r Ë`mMm {df` S>moŠ`mVyZ Ho$ìhmM H$mTy>Z Q>mH$cm`. nßnm åhUVmV VoM ~amo~a Amho.
_mÂ`mgma»`m _hÎdmH$m§jr _wcrcm EdT>çm cdH$a Ag§ ~§YZmV OISy>Z nS>U§ nadS>Uma Zmhr.''
{VÀ`m ~mocÊ`mZo ì`{WV hmoV gw{_Ìm CÎmacr,
""AnyamUr, ho ho VyM ~mocVo Amhog?''
""hmo J AmB©. _cm ~mamdrcm ZìdX Q>ŠHo$ _mH©$ nS>co, VoìhmnmgyZ Vmo AJXr Oocg ìhm`cm
cmJcm`. _cm åhUVmo H$gm- "VwÂ`m nnm§Zm Vwcm S>m°ŠQ>a H$am`M§ Amho Zm? AmVm Vwcm ghO

233
_o{S>H$ccm àdoe {_ioc. `mdfu Vy \$maM _Z cmdyZ Aä`mgmcm ZoQ> cmdcocm {XgVmo`. Amncr
_mÌ OÝ_^a _Om Amho. _cm H$m`_ KaMm S>m°ŠQ>a MH$Q>\y$ {_iUma!' AmB© Xhmdrcm _cm Oo_Vo_
gÎma Q>ŠHo$ hmoVo, Ë`mÀ`mnojm Xhm Q>ŠHo$ H$_rM hmoVo. Voìhm _cm åhUV hmoVm, "Vy H$m°_g©cm H$m OmV
Zmhrg?'
`m g§dmXmVyZ d`mZwê$n dmnacocr ^mfm {XgyZ `oVo.
4.9 eãXmW© d {Q>nm
l ~«oZdoìhO - _|XyVrc {dMmachar, {dMmaVa§J
l Q>çwqZJ - gmå`, gmaIonUm
l Q>o{cnWr - XmoZ {^ÝZ àH¥$VrÀ`m _mUgm§À`m _ZmV EH$mMdoir EH$M {dMma `oUo.
4.10 gamdmgmR> àíZ
l dñVw{ZîR> àíZ
`mo½` n`m©` {ZdS>m.
1. S>m°. d¡Ú `m§À`m ào`grMo Zmd H$m`?
(H$m{cZr/Z{cZr/H$mqcXr) (Z{cZr)
2. {dœmg doXnmR>H$m§Zm H$moUVo nX {_idyZ Imoè`mZo n¡gm AmoT>m`Mm hmoVm?
(dH$sc/S>m°ŠQ>a/B§{O{ZAa) (S>m°ŠQ>a)
3. XmoZ g_mZY_u, g_mZ nmVirdaÀ`m _mUgm§À`m {dMmam§M§ à`ËZmZ§ H$m` hmoD$ eH$Vo?
(Šc§q~J/Q>çwqZJ/H$m±{~ZoeZ) (Q>çwqZJ)
4. S>m°. d¡Úm§Zr g§emoYZm_Ü`o H$moUVo ñdßZ ~miJco hmoVo?
({dœ H$ë`mU/V§ÌkmZ/ñdV…Mm ñdmW©) ({dœH$ë`mU)
5. _mg H$å`w{ZHo$eZ_Ü`o H$moU {eH$V hmoVo?
(AnUm©/{Xcrn/{dœmg) ({Xcrn)
l XrKm}Îmar àíZ
1. "~«oZdoìh²O' `m H$mX§~arMo H$WmZH$ gm§JyZ {VMo {deof ñnîQ> H$am.
2. "~«oZdoìh²O' `m _mYwar emZ^mJ `m§À`m H$mX§~arVrc ì`{ŠV{MÌU ñnîQ> H$am.

234
3. "~«oZdoìh²O' H$mX§~arVrc g§Kfm©Mo ñdê$n ñnîQ> H$am.
4. {dkmZmÀ`m dmnamZo {dœH$ë`mU qMVy nmhUmè`m S>m°. d¡Úm§Mr Ü`o`àUmcr Am{U YS>nS>
ñnîQ> H$am.
l cKwÎmar àíZ
1. S>m°. {dœmg doXnmR>H$ `m§À`m ñÌrc§nQ> ñd^mdmMo {MÌU H$am.
2. gw{_ÌmMo ì`{ŠV{MÌU H$go Ho$co Amho Vo gm§Jm.
4.11 g_mamon
S>m°. d¡Úm§gmaIm EH$ hþema, à{V^md§V emñÌk "~«oZdoìhO' `m g§emoYZmVyZ {dœmÀ`m H$ë`mUmMo,
_mZdOmVrÀ`m gdªH$f {hVmMo EH$ ñdßZ nhmVmo. PnmQy>Z OmD$Z A{dlm§V H$m_ H$aVmo. _mZdmÀ`m
{dMmachardarc {Z`§ÌUmVyZ Ë`mcm ""gd©@{n gw{IZ: g§Vw gd} g§Vw {Zam_`m'' hr H$ënZm dmñVdmV
CVam`Mr AgVo. Ë`mgmR>r Vo {dœmg Q>mHy$Z S>m°. doXnmR>H$m§Zm gh^mJr H$ê$Z KoVmV. na§Vw ñdmWu,
Amn_Vc~r amjgr àd¥ÎmrMm {dœmg S>m°. d¡Úm§Mm {dœmgKmV H$ê$Z Ë`mMm Xwê$n`moJ H$aVmo.
{ñÌ`m§Mm Cn^moJ KoVmo, nËZrcm AmË_hÎ`og àd¥Îm H$aVmo. S>m°. d¡Úm§ZmM g§n{dÊ`mMm Hw${Q>c S>md
AmIVmo Am{U ñdV…M OiyZ ImH$ hmoVmo. {dkmZmÀ`m gm_Ï`m©À`m dmnam~Ôc {dMma H$am`cm àd¥Îm
H$aUmar hr H$mX§~ar dmMZr` Aer Amho.
4.12 A{YH$ dmMZ
1. V_mÀ`m Vimer : _mYwar emZ^mJ
2. g°n : _mYwar emZ^mJr
3. nwZO©Ý_ : _mYwar emZ^mJ
4. _w§Jr CS>mcr AmH$mer : _mYwar emZ^mJ
5. B§ÐYZwî` : _mYwar emZ^mJ
4.13 CnH«$_
1. EImÚm {dkmZ H$mX§~arMo narjU H$am.
2. ~«oZìhO²Mr g§emoYZà{H«$`m H«$_dma {chm.
ooo

235

You might also like