Ç Ìáôóïýêá

ÐÅÑÉÊËÇÓ ÔÑÉÁÍÔÁÖÕËËÉÄÇÓ
ÄÉÄÁÓÊÁËÏÓ
 Ç Ìáôóïýêá
ÍïôéïáíáôïëéêÜ áðü ôçí Ôñáðåæïýíôá ôïõ Ðüíôïõ
êáé áðü ôï 30ïí ÷éëéüìåôñï ìÝ÷ñé ôï 50ïí, äçëáäÞ áðü
ôï êÝíôñïí ôïõ Ôóåâéæëßê (Êáñõáß) (áñ÷. Äéêáéüóçìï)
ìÝ÷ñé ôïõ üñïõò Æýãáíá (ðéèáíþò ï ÈÞ÷çò ôùí
Ìõñßùí), êåßôáé ç åðáñ÷ßá Ìáôóïýêáò (ÌÜôóêá
ôïõñêéêÜ), ç åêêëçóéáóôéêÞ åðáñ÷ßá Ñïäïðüëåùò.
Ìßá ðáñÜäïóçò ëÝåé, üôé ïíïìÜóèçêå Ìáôóïýêá
äéüôé ìßáí ÐáñáóêåõÞí çìÝñá êáé åíþ ïé êÜôïéêïé
Ôïýñêïé ôçò Ôñáðåæïýíôï, ðñïóçý÷ïíôï óôá ôæáìéÜ,
êáôÝâçêáí ïé ÷ñéóôéáíïß ôçò Ìáôóïýêáò êáé ìå
ñáâäéÜ, ìáôóïýêéá, êáôÝëáâáí ôçí ðüëç
áéöíéäéáóôéêÜ. Ìåô’ ïëßãïí üìùò åîüñìçóáí ïé
Ôïýñêïé êáé ôïõò êáôÝóöáîáí åéò ôçí ðëáôåßáí ôçò
ðüëåùò, ç ïðïßá ìÝ÷ñé ôåëåõôáßá åëÝãåôï Ðëáôåßá ôùí
Ãêéáïýñçäùí (äçëáäÞ ðëáôåßá ôùí áðßóôùí, «Ãêéáïýñ
ìåúôáíß»), ôþñá äå ìåôÜ ôï óýíôáãìá ôïõ 1909
ëÝãåôáé Ðëáôåßá Åëåõèåñßáò (×ïõñéÝô ìåúôáíß).
Åê ôçò ÷ñçóéìïðïéÞóåùò ôùí ñïðÜëùí (ìáôóïýêé)
ëÝãåôáé, üôé ïé ìåí êÜôïéêïé ùíïìÜóèçóáí ÌáôóïõêÜô,
ç äå ðåñéöÝñåéá Ìáôóïýêá. Áõôü üìùò äåí åßíáé
áëçèÝò, äéüôé üðùò öáßíåôáé êáé áðü äéÜöïñá ðáëçÜ
óõããñÜììáôá áðü ôçò åðï÷Þò ôùí Âõæáíôéíþí áêüìá, ç
ðåñéöÝñåéá åëÝãåôï Ìáôóïýêá êáé ïé êÜôïéêïé
Ìáôóïõêáßïé.
Ï ãñÜöùí êáôÜãåôáé áðü ôçí åðáñ÷ßáí áõôÞí, áðü
ôï ìéêñüôåñï ìÜëéóôá ÷ùñéü ôçò Óêáëßôá, ðïõ Ýêåéôï
óå áðüóôáóç 1 ½ þñáò áðü ôçí ÌïíÞí ÓïõìåëÜ.
ÅðåéäÞ êáôÜ ôçí áíôáëëáãÞí ôïõ ðëçèõóìïý Ýöõãå
ðïëý áñãüôåñá áðü ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ, ç ïðïßá
ïëüêëçñç ðÝèáíå óôïõò äñüìïõò áðü ôéò êáêïõ÷ßåò êáé
ôéò áññþóôéåò, äåí ðåñéÝóùóå ôßðïôå áðü ôçí
âéâëéïèÞêçí ôïõ êáé óõíåðþò üóá ãñÜöåé åßíáé áðëÜ
åíèõìÞìáôá ôçò íåáñÜò çëéêßáò ôïõ – Ýöõãå 28 ÷ñïíþí
– êáé ùò åê ôïýôïõ äåí ìðïñåß íá ðç, üôé üóá ãñÜöåé
åßíáé áðïëýôùò áêñéâÞ.
¼,ôé ãñÜöåé, ôá ãñÜöåé õðÞêùí åéò ðñïôñïðÞí ôïõ
ößëïõ ×ñÞóôïõ Óáìïõçëßäïõ ôïõ Ãáëëéêïý Éíóôéôïýôïõ
Áíáôïëéêþí Ìåëåôþí ôçò ê. ÌÝëðù ÌåñëéÝ êáé åÜí åðß
åëÜ÷éóôïí óõíôåëÝóåé åéò ôïí óêïðüí, ðïõ åðéäéþêåé

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 1

èá åßíáé åõ÷Üñéóôïí, äéüôé äåí èá áðïôåëåß êáèáñÜí
ìáôáéïðïíßáí.
Åßðáìå üôé ãñÜöïìå áðü ìíÞìçò ÷ùñßò áðïëýôùò
êáíÝíá âïÞèçìá ìå ìüíç ðçãÞ ôçí ìíÞìç êáé áõôÞí
ãåñïíôéêÞí ðéá.
Å’ üóïí èõìÜìáé, ç åðáñ÷ßá åß÷å ðåñß ôéò 25-30
÷éëéÜäåò ÷ñéóôéáíïýò êáôïßêïõò ¸ëëçíåò êáé ðåñß
ôïõò 800-1000 ìüíïí Ôïýñêïõò, äéüôé åßíáé åðáñ÷ßá
ïñåéíÞ êáé Üãïíïò êáé äåí ðñïóåöÝñåôï ãéá ôçí
åãêáôÜóôáóéí ôùí êáôáêôçôþí. Ïé äå 1000 ðåñßðïõ
Ôïýñêïé, ðïõ õðïëïãßæù üôé ôçí êáôïéêïýóáí, Þóáí ùò
öáßíåôáé áðü äéÜöïñá ôåêìÞñéá åîéóëáìéóèÝíôåò
÷ñéóôéáíïß åßôå áðü öüâïí åßôå áðü ðéÝóåéò, ðéèáíþò
äå êáé ìåñéêïß ãéá íá æÞóïõí ðéï åëåýèåñá. Ôá
ôåêìÞñéá äå áõôÜ åßíáé üôé êáôÜ 90% ìéëïýóáí ôçí
åã÷þñéï ÐïíôéáêÞ äéÜëåêôï, öïñïýóáí ó÷åäüí ôçí ßäéá
åíäõìáóßá, ðñï ðáíôüò ïé ãõíáßêåò, ïé ïðïßåò äåí
åêáëýðôïíôï áðÝíáíôé ôùí ÷ñéóôéáíþí. ¢ëëï ôåêìÞñéï
ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò êáôáãùãÞò ôùí Þôï, üôé åðåéäÞ
êáíÝíá ó÷åäüí ÷ùñéü äåí Þôï áìéãÝò áëëÜ ïé Ôïýñêïé
áðïôåëïýóáí ìéêñÞ ìåéïøçößá ôùí êáôïßêùí ôïõ
÷ùñéïý, ó’ üëåò ôéò ÷ñéóôéáíéêÝò åïñôÝò Üíäñåò êáé
ãõíáßêåò óõíåþñôáæïí ìå ôïõò ÷ñéóôéáíïýò êáé
óõíåäéáóêÝäáæïí ìéëþíôáò ôçí ßäéá ãëþóóá, öïñþíôáò
ôá ßäéá ñïý÷á, ìå ìüíç äéáöïñÜ, üôé ìåñéêïß Ôïýñêïé
ïé ìåí Üíäñåò, ïé ãåñïíôüôåñïé Ýöåñáí Ýíá Üóðñï
óáñßêé êáé ïé ãõíáßêåò îå÷þñéæáí ìüíï áðü ôï
öáêéüëé ôçò êåöáëÞò.
Åðß ôùí çìåñþí ìïõ ìÜëéóôá èõìïýìáé ðïëý êáëÜ,
üôé óôá ðáíçãýñéá Þôï áäýíáôïí ó’ Ýíáí ðïõ äåí ôïõò
ãíþñéæå íá îå÷ùñßóç ðïéïò Üíäñáò Þôï ÷ñéóôéáíüò êáé
ðïéïò Ôïýñêïò.
Ôá ÷ùñéÜ ðïõ åß÷áí Ôïýñêïõò óå üëç ôçí
ðåñéöÝñåéá Þóáí : ×ïñôïêüðé 90 ðåñßðïõ ÷ñéóôéáíéêáß
ïéêïãÝíåéáéá êáé 20 ôïõñêéêáß. ÄéâåñÜ, ðïõ
ôåëåõôáßá ôçí Ýãñáöáí ËåéâáñÜ, ôï ÷ùñéü ôçò
Ãéêáïýë-Ðá÷Üñ, 280 ÷ñéóôéáíéêáß êáé 20 ôïõñêéêáß.
Ëáñá÷áíÞ 160 ÷ñéóôéáíéêáß êáé 25 ôïõñêéêáß. ×áâñåá
15 ÷ñéóôéáíéêáß êáé 40 ðåñßðïõ ôïõñêéêáß êáé ÓðÝëéá
ìå ôï ¼ ìüíïí ôùí êáôïßêùí Ôïýñêïõò. Åðßóçò óôçí
Ãáëëßáíá, ðïõ äåí ðñüöôáóá íá ôçí ãíùñßæù, õðÞñ÷å

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 2

óôá 8 ÷ùñéÜ Ýíá ìüíï ìéêôü ÷ùñéü ìå Ôïýñêïõò, ôï
Ìåóï÷þñ.
¼ëïé áõôïß ïé Ôïýñêïé ìéëïýóáí åêôüò áðü ôçí
ÔïõñêéêÞ, ôçí ÐïíôéáêÞ. Åêôüò áðü ôïõò ÷ñéóôéáíïýò
êáé ôïõò Ôïýñêïõò äåí õðÞñ÷áí óå üëç ôçí ðåñéöÝñåéá
Üëëçò êáôáãùãÞò Üíèñùðïé, ïýôå ÁñìÝíéïé, ïýôå
Åâñáßïé, ïýôå êáé êáìéÜ ÷ñéóôáíéêÞ Þ ìïõóïõëìáíéêÞ
áßñåóéò.
¼ðùò öáßíåôáé áðü ôá ïíüìáôá ôùí ÷ùñéþí, ìüíïí
äýï ÷ùñéÜ ôï ÊáðÞ-êéïú êáé ôï ×áøÞ-êéïú åß÷áí
ôïõñêéêÜ ïíüìáôá, üëá äå ôá Üëëá êáèáñþò åëëçíéêÜ.
Åêêëçóéáóôéêþò ç ðåñéöÝñåéá ìÝ÷ñé ôïõ 1902 äåí
õðÞãåôï óå êáìéÜ åêêëçóéáóôéêÞ åðáñ÷ßá áëëÜ
äéïéêåßôï áðü ôéò ôñåéò Åîáñ÷ßåò ôùí Óôáõñïðçãéáôþí
ìïíþí, ôçò Ðáíáãßáò ÓïõìåëÜ, ôïõ Áãßïõ ÉùÜííïõ ôïõ
Âáæåëþíïò êáé ôïõ Áãßïõ Ãåùñãßïõ ôïõ ÐåñéóôåñÜ äéá
ôçí óôåíÞí ðåñéöÝñåéáí ôçò Ãáëëßáíáò. Äéá ôáò
åîáñ÷ßáò ïé çãïýìåíïé ôùí ôñéþí ìïíáóôçñßùí
åîáóêïýóáí üëá ôá êáèÞêïíôá ôùí Ìçôñïðïëéôþí êáé
åß÷áí ôçí äéêáéïäïóßáí áõôþí êáé ìüíïí ôï 1902 áé
ôñåéò Åîáñ÷ßáé áðåôÝëåóáí ôçí 84çí åêêëçóéáóôéêÞí
åðáñ÷ßá ôïõ Ïéêïõìåíéêïý Ðáôñéáñ÷åßïõ ìå ôïí ôßôëïí
åðáñ÷ßá Ñïäïðüëåùò.
Ó÷åôéêþò ìå ôá ìïíáóôÞñéá áõôÜ áò ðñïóèÝóù üôé,
üðùò ãñÜöåé ï áåßìíçóôïò Ìçôñïðïëßôçò ×ñýóáíèïò
üôáí êáôÜ ôïí 16ïí Þ 17ïí áéþíá (äåí èõìïýìáé
áêñéâþò) åðåóêÝöèç ôïí ôüðïí ï ÐáôñéÜñ÷çò
Éåñïóïëýìùí Ðáúóéïò, ìüíïí åêåß åýñå ÷ñéóôéáíéêüí
ðëçèõóìüí, ðñïöáíüò óõìðáãÞ ÷ñéóôéáíéêüí
ðëçèõóìüí.Ï ßäéïò ï ×ñýóáíèïò óçìåéåß óôï
ðåñéóðïýäáóôïí óýããñáììÜ ôïõ «Éóôïñßá ôçò åêêëçóßáò
Ôñáðåæïýíôïò» üôé êáôÜ ôçí åðï÷Þí åêåßíçí ìüíïí åéò
ôá ôñßá ìïíáóôÞñéá õðÞñ÷áí ó÷ïëåßá, êáé áêüìç, üôé
ïé ðåñéóóüôåñïé Ìçôñïðïëßôáé ôçò Ôñáðåæïýíôïò
ðñïÞñ÷ïíôï áðü ôçí ìïíÞí ÓïõìåëÜ. Áðü ôá åêôåèÝíôá
óôïé÷åßá åßíáé êáôáöáíÞò ç åèíéêÞ êáé ÷ñéóôéáíéêÞ
ðñïóöïñÜ ôùí ìïíáóôçñßùí.

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 3

 ÐïëéôéêïïéêïíïìéêÞ êáôÜóôáóéò ôçò Åðáñ÷ßáò

Áðü áðüøåùò ðñïüäïõ êáé ðïëéôéóìïý, êáé êõñßùò

êáôÜ ôïí 19ïí áéþíá üôáí ï äõôéêüò ðïëéôéóìüò
áêñÜôçôïò åéóå÷þôçóå åéò ôçí áêñáßáí åêåßíçí
ðåñéï÷Þí ôïõ Ðüíôïõ, ç Ìáôóïýêá Ýìåéíå ðïëý
êáèõóôåñçìÝíç, åéò ðñùôüãïíïí üðùò Ýëåãáí
êáôÜóôáóéí. Êáé èõìïýìáé ðÜíôá ôïí áåßìíçóôïí
ðáéäïíüìïí ôïõ Ãõìíáóßïõ Ôñáðåæïýíôïò ÉùÜííçí
ÌùûóéÜäçí áðü ôï ÊáðÞ-êéïú, ðïõ Ýëåãå óå ìáò ôïõò
åê Ìáôóïýêáò ìáèçôÜò ôïõ Ãõìíáóßïõ (Öñïíôéóôçñßïõ)
Ôñáðåæïýíôïò : «Ï ðïëéôéóìüò Ýñèåí áóÞí Åõñþðçí
óôçí Ôñáðåæïýíôáí, åêáâÜëêåøåí ôçí Ìáôóïýêáí êáé
åäÝâåí óçí Êéìéó÷áíÜí (Áñãõñïýðïëéí), îÜã óç
Ìáôóïýêá ê’ åóôÜèåí, ÊõôôÜîôå ôþñá åóåßò íá ôïí
öÝñåôå êáé óôçí Ìáôóïýêáí». ÐñÜãìáôé áðü ôçí Üðïøé
ôïõ íåùôÝñïõ Åõñùðáúêïý ðïëéôéóìïý, ç Ìáôóïýêá
âñéóêüôáí ìÝ÷ñé ôåëåõôáßá óå ðñùôüãïíïí êáôÜóôáóéí.
Åßðáìå üìùò áðü ôçí Üðïøé ôïõ Äõôéêïý ðïëéôéóìïý.
Áðü ôçí Üðïøé üìùò ÷ñéóôéáíéêïý ðïëéôéóìïý êáôÜ ôçí
ãíþìç ìïõ, ç ãíþìç «ðñùôüãïíïò êáôÜóôáóéò» äåí
åõóôáèåß êáèüëïõ. ºóùò ìÜëéóôá êáé êáôÜ ôçí ãíþìçí
ìïõ âÝâáéá ðÜíôá, ç ðñùôüãïíïò êáôÜóôáóéò Þôï
ðñïôéìïôÝñá ôçò ìçò ðñùôïãüíïõ, üðùò èá êáôáíïÞóåé
êáé ï áíáãíþóôçò áðü ôçí åí óõíå÷åßá ðåñéãñáãÞ ôùí
çèþí êáé åèßìùí ôùí êáôïßêùí, ôçí öéëáëëçëßáí, ôçí
åõóðëá÷íßáí, ôçí åéñçíéêÞí óõìâßùóéí êáé ôçí åí
ãÝíåé æùÞí ôùí êáôïßêùí. Êáé ôþñá áêüìá èõìÜìáé ôá
ëüãéá ôïõ ìáêáñßôç ÌùõóéÜäç ëÝãù : ÅõëïãçìÝíç
åêåßíç ç «ðñùôüãïíç êáôÜóôáóéò».
Êáé ìåôÜ ôïí êÜðùò åêôåôáìÝíïí êáé
ìáêñïóêåëÞ ðñüëïãï, áñ÷ßæù ôçí ðåñéãñáöÞí ôçò
çèïãñáößáò ôïõ ôüðïõ, ðáñáëáìâÜíïíôáò ôïí Üíèñùðïí
áðü ôçí ðñï ôçò ãåííÞóåùò åðï÷Þí ìÝ÷ñé êáé ìåôÜ ôïí
èÜíáôïí ôïõ.

1. ÃÝííçóéò

Óôçí Ìáôóïýêá ðïôÝ äåí Ýëåãáí ôçí Ýãêõï ãõíáßêá

ãáóôñùìÝíç. Ï ÷áñáêôçñéóìüò áõôüò åäßäåôï óôá
ïéêéáêÜ æþá. ÁëëÜ ïýôå êáé Ýãêõïò. ÅëÝãåôï

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 4

«Ýìðïäïò» êáé ìåñéêÝò öïñÝò «âáñéáóìÝíôóá» äçëáäÞ
âåâáñçìÝíç. Ãéá ôçí ãõíáßêá åèåùñåßôï Üçäåò êáé
êáêüç÷ïí ôï åãÝííçóå. ¸ëåãáí «Ýðåóåí» êáé áí ôï
âñÝöïò Þôï áãüñé, Ýëåãáí «åðïßêåò ðáéäßí» êáé áí
Þôï êïñßôóé «åðïßêåò êïñßôóé».
Ó÷åäüí üëç ç óõíïéêßá åðåóêÝðôåôï ôçí ëå÷þíá
êáé ôçò Ýöåñíáí äéÜöïñá ôñüöéìá, éäßùò ôçãáíßôåò,
ñéæüãáëá, êïìðüóôåò, ðïõ ôá Ýëåãáí «ðáñáìüíéá»,
ðéèáíþò áðü ôçí ðáñáìïíÞ ôçò ëå÷þíáò óôï êñåâÜôé.
Ó÷åäüí ðÜíôá ìåôÜ êáé ôï ðïëý 15 ìÝñåò ôï
íåïãÝííçôïí åâáðôßæåôï. Ï áíÜäï÷ïò åëÝãåôï
«äåîÜìåíïò» Þ «äåîáìÝíç», ïé äå êïõìðÜñïé
óýíôåêíïé. Óôá íåïãÝííçôá åäßäïíôï ðáëáéüôåñá ìüíïí
÷ñéóôéáíéêÜ ïíüìáôá êáé üðùò ãíùñßæù ìåôÜ ôçí
ßäñõóç ôïõ Åëëçíéêïý Âáóéëåßïõ åðåêñÜôçóåí ç
óõíÞèåéá íá äßäïíôáé óôá ðáéäéÜ êáèáñþò áñ÷áßá
åëëçíéêÜ ïíüìáôá äéÜöïñá, ùò ÓïöïêëÞò, Á÷éëëåýò,
ÈåìéóôïêëÞò êôë. Ùò ìÜëéóôá áíáöÝñåé ï Åðáìåéíþíäáò
Êõñéáêßäçò åéò ôï áîéïóýóôáôïí óýããñáììÜ ôïõ
«Éóôïñßá ôùí Ëïãßùí Ôñáðåæïýíôïò» êáôÜ ôçí åðï÷Þí
åêåßíç ôçí 3çí Þ 4çí äåêáåôßáí êáé ìåôÝðåéôá ôïí
19ïí áéþíá, üôå Üñ÷éóáí íá éäñýïíôáé ðáíôïý
ó÷ïëåßá, ïé áåßìíçóôïé äéäÜóêáëïé ôïõ ãÝíïõò
áðÝâáëáí áðü ôïõò ìáèçôÜò ôá Åâñáéï÷ñéóôéáíéêÜ
ïíüìáôá, ðïõ Þóáí ôá óõíçèÝóôåñá êáé ìåôùíüìáæáí
ôïõò ìáèçôÜò ìå êáèáñþò åëëçíéêÜ ïíüìáôá êáé
ìÜëéóôá áñ÷ßùí. ×áñáêôçñéóôéêþò áíáöÝñåé äé’ Ýíá
ðñüãïíüí ðïõ, ï ïðïßïò åãåííÞèç óôçí Ôñáðåæïýíôá
êáé å÷ñçìÜôéóå áñãüôåñá ó÷ïëÜñ÷çò ôïõ Öñïíôéóôçñßïõ
Ôñáðåæïýíôïò êáé óõããñáöåýò ôçò «ÐïíôéêÞò Éóôïñßáò
ôïõ Ðüíôïõ êáé ôùí ÖõãÜäùí», ôï âáðôéóôéêüí üíïìá
ôïõ Þôï Êùíóôáíôßíïò. Ï äéäÜóêáëüò ôïõ ôïí ïíüìáóå
ÐåñéêëÞ êáé ìå ôï üíïìá áõôü ðáñÝìåéíå êáé Ýæçóå
êáé åßíáé ãíùóôüò.
ÕðÝñìåôñïò åëëçíéêÞ Ýîáñóéò. Ïýôå êáé ôï üíïìá
ôïõ ôåëåõôáßïõ ÁõôïêñÜôïñïò äåí åãÝíåôï
åõðñüóäåêôïí.

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 5

 2. ÃÜìïò

Ôïí ãÜìïí ðïôÝ äåí ôïí Ýëåãáí ãÜìï, áëëÜ «÷áñÜ»

êáé ôï ìüíï ðáñÜãùãü ôïõ Þôáí «ãáìðñüò». Åðß ôùí
áíäñþí åëÝãåôï «ãõíáéêßæù» êáé åðß ãõíáéêþí
«áíôñßæù». Ç äéáäéêáóßá äå áõôïý åãßíåôï ùò åîÞò :
Óôá ðáëáéüôåñá ÷ñüíéá áðåöáóßæåôï ï ãÜìïò ôùí íÝùí,
åñÞìçí ôùí åíäéáöåñïìÝíùí. Áñãüôåñá åðß ôçò éäéêÞò
ìáò åðï÷Þò óõíÞèùò åæçôåßôï ç ãíþìç ôïõ íÝïõ êáé
áöïý åäßäåôï ç óõãêáôÜèåóéò áõôïý, Ýíá
Óáââáôüâñáäï, 2-3 óõããåíåßò ôïõ íÝïõ ìåôÝâáéíïí åéò
ôï óðßôé ôçò õðïøçößáò íýöçò êáé Ýêáìíáí ôçí
ðñüôáóéí, ç ïðïßá êáôÜ êáíüíá åãßíåôï äåêôÞ.
Êáôüðéí êáé áöïý åãßíïíôï ôá óõíÞèç ëéôÜ êåñÜóìáôá
áíå÷þñïõí êáé ìå Üíá Üóöáéñïí ðõñïâïëéóìüí
áíÞããåéëïí ôï åõ÷Üñéóôï ãåãïíüò ôçò áðïäï÷Þò ôçò
ðñïôÜóåùò ôïõò óôïõò Üëëïõ ïéêåßïõò ôïõ ãáìðñïý êáé
óõã÷ñüíùò ó’ üëï ôï ÷ùñéü êáé Ýôóé åôåëåßùíáí ïé
áññáâþíåò, ôá «óçìÜäéá» ÷ùñßò áíôáëëáãÞ
äáêôõëéäßùí. Äáêôõëßäéá öôù÷éêÜ áóçìÝíéá Üëëáæáí
óôçí óôÝøéí. ÓõíÞèùò óôá «óçìÜäéá» ïñßæåôï êáé ï
÷ñüíïò ôïõ ãÜìïõ, óýíôïìïò ðÜíôïôå.
Óôï ãÜìï êáëïýóáí ìå êåñéÜ êáé ü÷é ìüíïí üëï ôï
÷ùñéü áëëÜ êáé ôïõò óõããåíåßò êáé ößëïõò áðü ôá
ðëçóßïí ÷ùñéÜ. ¢ñ÷éæå äå ôï ãëÝíôé áðü ôï âñÜäõ ôïõ
ÓáââÜôïõ êáé åôåëåßùíå ôçí Üëëç ÊõñéáêÞ âñÜäõ ìå
ôçí åîÞò óåéñÜ.
Ôï ÓÜââáôï âñÜäõ åãßíåôï ãëÝíôé óôï óðßôé êáé
ôïõ ãáìðñïý êáé ôçò íýöçò óå ìéêñü êýêëï áðü ôïõò
ãåéôüíïõò êáé óõããåíåßò.
Ôçí ÊõñéáêÞ ìåôÜ ôçí ëåéôïõñãßá êáôÝöèáíïí êáé
ïé Üëëïé ÷ùñéáíïß öÝñíïíôáò ï êáèÝíáò äéÜöïñá
ôñüöéìá, äçëáäÞ ãÜëá, ñýæé, ðßôåò, ôçãáíßôåò åéò
óçìåßïí, ðïõ ï ïéêïäåóðüôçò äåí åðåâáñýíåôï êáèüëïõ
ìå Ýîïäá åêôüò áðü ôá Ýîïäá ôïõ «ñáêéïý» ïýæïõ.
¸ôñùãïí äå ïé ðñïóêåêëçìÝíïé óå ïìáäéêÜ ôñáðÝæéá.
ÁìÝóùò ìåôÜ ôï öáãçôüí Ýóôçíáí ôïí ãáìðñüí óôçí
êþ÷ç êáé ôïí ÷Üñéæáí üëïé óõíÞèùò öôçíÜ ìáíôÞëéá
êáé ïé óõããåíåßò ÷ñÞìáôá, áðü ôá ïðïßá
åîïéêïíïìïýíôï êáé ôá Ýîïäá ôïõ ïýæïõ. ÁìÝóùò ìåôÜ
ôï ÷Üñéóìá îåêéíïýóåí ç ðïìðÞ äéá ôï óðßôé ôçò

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 6

íýöçò. ÅðéêåöáëÞò ðÞãáéíå ï ãáìðñüò Ýöéððïò ìå Ýíá
Üóðñï ìáíôÞëé óôï ëáéìü ôïõ áëüãïõ, ðëÜãé, åðßóçò
Ýöéððïé ï ðáðÜò êáé ï êïõìðÜñïò êáé ðßóù ôï Üëëï
ðëÞèïò, åíþ ïé íÝïé ôïõ ÷ùñéïý ÷áëïýóáí ôïí êüóìï
ìå Üóöáéñïõò ðõñïâïëéóìïýò ìå ôï ðáñïýôé, ðïõ ôïõò
ðñïìÞèåõå êáôÜ ôá óõíçèéóìÝíá ï êïõìðÜñïò.
Óôï äåîß ÷Ýñé ï ãáìðñüò êáôÜ ôá Ýèéìá åß÷å
äåìÝíç ìéá ôñßãùíç ðßôôá áðü óéôÜëåõñï ôï «ôñéãþí»,
Ýöåñå äå óôçí ìÝóç ìá÷áßñé ìéêñü ôïõ øùìéïý.
¼ôáí Ýöèáíáí óôçí ðüñôá ôïõ óðéôéïý ôçò íýöçò ï
ãáìðñüò Ýöéððïò ðÜíôïôå ÷ôõðïýäå óôáõñïåéäþò ìå ôï
ìá÷áßñé ôçí îýëéíç óôÝãç, äéá íá ëýóåé ôá ôõ÷üí
ìÜãéá, ðïõ ðéèáíþò íá ôïõ åß÷áí êÜíåé áíôßæçëïé äéá
«äÝóéìïí» - óåîïõáëéêÞ áíéêáíüôçôá – êáé êáôüðéí
åéóÞñ÷ïíôï üëïé óôï óðßôé ôçò íýöçò. Åêåß ýóôåñá
áðü ôá ðñü÷åéñá êåñÜóìáôá, Ýóôçíáí ôçí íýöç óôï
ðáñáãþíé, ðëÜãé óôïí êïõìðÜñï êáé Üñ÷éæáí ôá
«÷áñßóìáôá» ÷ñçìáôéêÜ äþñá ðïõ Ýöôáíáí 5-10 ÷ñõóÝò
ëßñåò. Ôá ÷ñÞìáôá áõôÜ, ôá «÷Üñéá» óõíÞèùò
êáôåôßèåíôï óôçí åêêëçóßá êáé åôïêßæïíôï áðü ôïõò
Åðéôñüðïõò ôçò åêêëçóßáò. ¹ôï Ýíá åßäïò áóöáëåßáò
ôçò íýöçò åéò ðåñßðôùóéí ÷çñåßáò.
ÁìÝóùò ìåôÜ ôï ÷Üñéóìá åãßíåôï ç óôÝøéò óôï
óðßôé ôçò íýäçò «áóôåöÜíùôïò íýöå áóï óðé ê´åâãáßí»
êáé ç ðïìðÞ îåêéíïýóå ðëÝïí, üðïõ óõíå÷ßæïíôáí ôï
ãëÝíôé êáé ðÝñáí ôïõ ìåóïíõêôßïõ êáé üðïõ ôçí
ôéìçôéêÞí èÝóéí åß÷áí ïé óõããåíåßò ôçò íýöçò, ïé
«óõìðÝèåñïé» êáô’ åîï÷Þí.
ÌåôÜ ôï ôÝëïò ôïõ ãëåíôéïý ïé Üëëïé ÷ùñéêïß
áðï÷ùñïýóáí êáé Ýìåíáí ïé óôåíïß óõããåíåßò ôçò
íýöçò êáé ôïõ ãáìðñïý êáé ôïõ êïõìðÜñïõ, ðïõ
óõíÝ÷éæáí ôï ãëÝíôé ùò ôï áðüãåõìá ôçò ÄåõôÝñáò êáé
áðü åêåß ðÞãáéíáí óôï óðßôé ôïõ êïõìðÜñïõ êáé
óõíÝ÷éæáí ôï ãëÝíôé ùò áñãÜ êáé ýóôåñá áðï÷ùñïýóáí
üëïé óôá ßäéá.
Ôï åðüìåíï Óáââáôüâñáäï, ï ãáìðñüò, ç íýöç êáé
ïé Üëëïé óõããåíåßò ðÞãáéíáí óôï óðßôé ôçò íýöçò êáé
åêåß óõíå÷ßæïíôáí ï ÷ïñüò êáé ïé äéáóêåäÜóåéò ìÝ÷ñé
ôï áðüãåõìá ôçò åðüìåíçò ÊõñéáêÞò. Áõôü ëÝãïíôáí
«ðåôïóôñüöéá», ßóùò áðü ôçí åðéóôñïöÞ.

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 7

 ¢îéïí ðñïóï÷Þò åßíáé, üôé ïé áãñÜììáôïé åêåßíïé
Üíèñùðïé åãíþñéæáí âáóéêïýò êáíüíáò ôçò õãéåéíÞò
ôïõ ãÜìïõ. Óôéò äýï, ôñåéò ðñþôåò âñáäéÝò ôïõ ãÜìïõ
êáé ðáëáéüôåñá åðß ìßáí åâäïìÜäá Ýùò ôá
«ðåôïóôñüöéá», ï ãáìðñüò êáé ç íýöç äåí Ýñ÷ïíôáí óå
Üìåóïí åðáöÞí.
Åêïéìïýíôï óôï ßäéï êñåâÜôé áëëÜ óôçí ìÝóç
åêïéìïýíôïáí ç íïõíÜ «äåîáìÝíå» ôçò íýöçò êáé åí
åëëåßøåé íïõíÜò, ç ðåèåñÜ Þ Üëëç óõããåíÞò ôçò
íýöçò, ç ïðïßá ôçò Ýäéäå ìáèÞìáôá óõæõãéêÞò
óõìðåñéöïñÜò, êáé ìüíïí êáôüðéí áõôþí ï ãáìðñüò êáé
ç íýöå êáôåêëßíïíôï êáôÜ ìüíáò óôï ßäéï êñåâÜôé.
ÓçìåéùôÝïí áêüìá, üôé áðü ôçí çìÝñá ôùí
áññáâþíùí ôï «óçìÜäåìá» ùò ôçí çìÝñá ôïõ ãÜìïõ ç
áññáâùíéáóìÝíç Ýðñåðå áðáñáéôÞôùò íá áðïöýãç ôçí
êáô´éäßáí óõíÜíôçóéí ìå ôïí áññáâùíéáóôéêüí ôçò äé’
åõíüçôïõò ëüãïõò, åê ôïõ öüâïõ äçëáäÞ ìÞðùò óõìâÞ
ôï áíåðáíüñèùôïí, ëüãù äéáëýóåùò ôïõ áññáâþíá,
ðñÜãìá óðáíéþôáôïí, áëëÜ ðÜíôùò ìç áðïêëåéüìåíïí.

3. Ï ÈÜíáôïò

Ç õãåßá ôùí êáôïßêùí Þôï ç öõóéêÞ õãåßá.

Ãéáôñïß äåí õðÞñ÷áí ïýôå Ýíáò óå üëç ôçí
ðåñéöÝñåéá, ùò öÜñìáêá äå ìåôá÷åéñßæïíôï ôá
ðñü÷åéñá.
Ï èÜíáôïò ðáíôïý êáé ðÜíôïôå åßíáé óêëçñüò,
êñýïò êáé áðáßóéïò. ÅÜí åéò ìåñéêïýò ôüðïõò ðëÞôôåé
ìüíïí ìßáí ïéêïãÝíåéáí Þ ôïõò ðëçóßïí ôçò
ïéêïãåíåßáò ãåéôüíïõò, åéò ôá áðïìáêñõóìÝíá êáé
ìåìïíùìÝíá åêåßíá ÷ùñéÜ ôçò Ìáôóïýêáò ôïõ Ðüíôïõ,
üðïõ ïé êÜôïéêïé áðïôåëïýóáí ó÷åäüí ìßáí
ïéêïãÝíåéáí, ï èÜíáôïò Ýðëçôôå üëïõò ôïõò êáôïßêïõò
ôïõ ÷ùñéïý.
Ìüëéò ÷ôõðïýóå ç êáìðÜíá ôïõ èáíÜôïõ, üëïé ïé
êÜôïéêïé, ïðïõäÞðïôå êáé áí åõñßóêïíôï åãêáôÝëåéðáí
áìÝóùò ôáò åñãáóßáò ôùí êáé åðÝóôñåöáí åéò ôï óðßôé
ôïõò ìÝ÷ñé ôçò ôáöÞò ôïõ áðïèáíüíôïò.

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 8

 ¼ðùò ðñùôüãïíïò Þôï ç ôáöÞ, ðñùôüãïíïò ðåñßðïõ
Þôï êáé ç êçäåßá êáé ï åíôáöéáóìüò ëéôüò êáé
áðÝñéôôïò êáé ï íåêñüò áðåôßèåôï åéò ôáò áãêÜëáò
ôçò ìçôÝñáò ãçò ìüíï ìå Ýíá óÜâáíï. ¼óï öôù÷üò êáé
áí Þôï üìùò ï íåêñüò, ðÜíôïôå ôçí íåêñþóéìïí
áêïëïõèßá Ýøáëëïí ôñåéò Þ ôÝóóåñéò éåñåßò åê ôùí
ðëçóßïí ÷ùñßùí êáé óôçí ðåñßðôùóé ôùí åõðïñùôÝñùí
êáé Ýîé êáé ïêôþ êáé ðåñéóóüôåñïé.
ÊáôÜ ôçí êçäåßáí êáé ôïõ ðôù÷ïôÝñïõ áêüìá
åìïéñÜæïíôï åéò üëïõò áíåîáéñÝôùò êüëëõâá, ôá ïðïßá
ðáñáóêåýáæïí êáé åôïðïèÝôïõí åðß äßóêïõ «óéíßí» ìå
åîáéñåôéêÞí êáëáéóèçóßáí óôïëéóìÝíá ìå êáñðüí
ëåðôïêáñýùí åðé÷ñõóùìÝíùí êáé äéáêïóìçìÝíá ìå
åîáéñåôéêÞ åðéìÝëåéáí. Åðßóçò åìïßñáæïí êáé ôåìÜ÷éá
ëåõêïý Üñôïõ, ï ïðïßïò ìüíïí åéò ôçí ðåñßðôùóéí
áõôÞ å÷ñçóéìïðïéåßôï. Ï óõíÞèçò Üñôïò Þôï áðü áðü
áñáâüóéôïí êáé ìüíïí ôáò åïñôÜò ôùí ×ñéóôïõãÝííùí,
ôïõ ÍÝïõ ¸ôïõò, ôùí Öþôùí êáé ôçò ËáìðñÞò
ðáñåóêåýáæïí ðßôåò áðü ðéôõñïý÷ïí Üëåõñïí óßôïõ.
Ôá ßäéá êüëëõâá êáé Üñôïí Ýêáìíáí åéò ôï
ìíçìüóõíïí ôçí 3çí, ôçí 9çí çìÝñáí áðü ôïõ èáíÜôïõ
êáé êáôÜ ôï åîÜìçíïí êáé ôïí ÷ñüíïí áðáñåêëßôùò êáé
ïé ðôù÷üôåñåò áêüìá ïéêïãÝíåéåò.
Ïé åõðïñüôåñåò ïéêïãÝíåéåò êáôÜ ôï åôÞóéïí
ìíçìüóõíïí åêôüò áðü ôá ðáñáðÜíù Ýóöáæáí Ýíá Þ äýï
æþá êáé ðáñåóêåýáæïí êáé Üëëá öáãçôÜ åêôüò áðü ôï
êñÝáò. ÓõíÞèùò óïýðá ìå ðáôÜôåò êáé êáëïýóáí üëï ôï
÷ùñéü êáé áêüìá êáé Üëëïõò ôùí ðëçóßïí ÷ùñéþí åéò
óõíåóôßáóéí äéá ôçí øõ÷Þí ôïõ íåêñïý. Áõôü ôï
Ýëåãáí «ëïõôñïõãßáí». ÅðåéäÞ üìùò ïé åýðïñïé Þóáí
óðÜíéïé êáé ïé «ëïõôñïõãßåò» ãßíïíôáí óðÜíéá.
Ôïí íåêñüí ôï Ýêëáéãïí üëïé ïé åíÞëéêåò, áëëÜ
ìïéñïëïãïýóáí ìüíïí ïé äéêïß ôïõò. Äåí õðÞñ÷áí üðùò
áëëïý åéäéêÝò ìïéñïëïãßôñåò. Éäßùò ìïéñïëïãïýóáí
üôáí ðÝèáéíå êáíåßò íÝïò Þ íÝá. Êáé èõìïýìáé Ýíá
ìïéñïüé íÝáò, ðïõ ðÝèáíå, üðùò èõìÜìáé, áðü
óõñßããéïí «óõñáôò’ áí» êáé ðïõ ôçí ìïéñïëïãïýóå ç
êáëßöùíïò ìçôÝñá ì’ áõôÜ ó÷åäüí ôá ëüãéá : «Áôïý
(áõôïý) ÷áñÜí êé ãßíåôáé, ôñáðÝæ êé óôïëéóôêÜôáé.
Áôïý ðáßãíéáí êé ðáß÷êåôáé êñáóßí êé ðïôéóêÜôáé.
Áôïý ôá äÝíôñéá áöýëëçôá êáé ô’ Üèéá (Üíèç)

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 9

ìáñåìÝíá. Áôïý ôá ìÜôéá êïõöá êéí ôá äüíôéá
æáãêùìÝíá (óêïõñéáóìÝíá). Áôïý êáìßáí êé ãåëïýí
ðÜíôá ìïéñïëïãïýíå. Êé áôïý ôá äÝíôñá êé öõëëþí
ðïõëüðá êé êçëáúäïýíå ».

4. Ç êïéíùíéêÞ æùÞ

Ç æùÞ ôùí êáôïßêùí, üðùò åßðáìå, Þôï ðñùôüãïíïò

áëëÜ êáôÜ ôçí ãíþìçí ìïõ Ýíáò æçëåõôüò
ðñùôïãïíéóìüò.
ÓõíÞèùò ïé ïéêïãÝíåéåò Þôáí ðïëõìåëåßò êáé
áðïôåëïýíôáí áðü 10-12 êáé 18 áêüìá Üôïìá
(÷ïõëéÜñéá). ÏéêïãÝíåéåò ðáôñéáñ÷éêÝò, ìå
ðåéèáñ÷ßá, õðáêïÞ êáé óåâáóìüí ðñïò ôïí áñ÷çãüí.
Åãþ èõìÜìáé ðïëý êáëÜ ôçí ìçôÝñá ôïõ ðáððïý ìïõ,
áëëÜ ç ìçôÝñá ìïõ ìå Ýëåãå ðùò üôáí ãåííÞèçêá æïýóå
áêüìá ç ãéáãéÜ ôïõ ðáððïý ìïõ ç ×ñõóÜíá, ôçò ïðïßáò
åãþ, ï äåõôåñüôïêïò õéüò ôïõ ðáôÝñá ìïõ, ï ïðïßïò
êáé áõôüò Þôï äåõôåñüôïêïò õéüò ôïõ ðáôÝñá ôïõ,
äçëáäÞ ï ôñéóÝããïíïò. Ôïýôï üìùò äåí ìå öáßíåôáé
äéüëïõ ðáñÜîåíïí, üôáí óêÝðôïìáé üôé ïé áðëïúêïß
åêåßíïé Üíèñùðïé ðáíôñåýïíôáí ìüëéò Ýñ÷ïíôáí åéò
çëéêßáí ãÜìïõ, äçëáäÞ áðü ôçò åöçâéêÞò áêüìá
çëéêßáò ôùí êáé åðåéäÞ ç æùÞ Þôï ëéôÞ êáé áðÝñéôôïò
Þóáí ìáêñüæùïé.

5. Ïé êáôïéêßåò

Ôá óðßôéá Þôáí ðïëý áðëÜ. Áðïôåëïýíôáí áðü ôï

çìéûðüãåéïí, ðïõ å÷ñçóéìïðïéåßôï ùò óôÜâëïò ôùí
áãåëÜäùí, äéüôé üëïé ïé êÜôïéêïé Þóáí
áãåëáäïôñüöïé, ôï éóüãåéïí, ôïõ ïðïßïõ ôï Üíù ìÝñïò
ôïõ óôÜâëïõ áðåôåëåßôï áðü ðÜôùìá êáé ôï õðüëïéðïí
áðü ÷þìá ìå Ýíá ôæÜêé óôçí ìÝóç, ôïí «÷ùíüí», ç äå
óêåðÞ Þôï áðü óáíßäéá áðü Ýëáôá, ôá ÷áñôþìáôá. Óôï
åðÜíù ìÝñïò ôïõ óôÜâëïõ, ôï óêåðáóìÝíïí ìå óáíßäéá
Þôáí ôï áìðÜñé áðü ÷ïíôñÜ êáé ðïëý óêëçñÜ óáíßäéá
áðü äñõí êáé Ýíá Þ äýï ðñü÷åéñá äùìÜôéá ãéá ôïí
áñ÷çãüí ôçò ïéêïãåíåßáò. Ôá Üëëá ìÝëç ôçò
ïéêïãåíåßáò åêïéìïýíôï ãýñù óôï ôæÜêé óå óôñþìá áðü
øÜèáí êáé êáôóÞí (????) ìå ðÜðëùìá. ÊáôÜ ôáò þñáò

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 10

ôçò âñï÷Þò ï ýðíïò êÜôù áðü ôá ÷áñôþìáôá Þôï ãëõêüò
êáé ñïìáíôéêüò.
Ç êáôáóêåõÞ ôïõ óðéôéïý Þôï ðïëõäÜðáíïò êáé
äýóêïëïò. ÐÝôñåò êáé îõëåßá Üöèïíïò õðÞñ÷å. Ï
íïéêïêýñçò Ýóêáâå ìüíïò ôïõ ôá èåìÝëéá êáé Ýâãáæå
áðü ôá ëáôïìåßá (ôá÷áíÜí ???) ôéò ðÝôñåò. Åéäéêïß
ôå÷íßôáé Ýêïâáí ôá äÝíôñá êáé Ýêáìíáí ôá óáíßäéá.
Ôïõò äïêïýò ôïõò Ýêáìíå ï ßäéïò ï ïéêïäåóðüôçò.
¼ôáí ðéá Þôáí Ýôïéìåò ïé ðÝôñåò, ìéá ÊõñéáêÞ
ìåôÜ ôçí ëåéôïõñãßáí ï ðáðÜò ôïõ ÷ùñéïý Ýëåãå :
«ÅõëïãçìÝíïé ÷ñéóôéáíïß, óÞìåñá èá ðÜìå íá
êïâáëïýìå ôá ëéèÜñéá ôïõ äåßíá». ¼ëï ôï åêêëçóßáóìá
ìå ôïí ðáðÜ åðß êåöáëÞò êáé üóïé áêüìá äåí Þóáí
óôçí åêêëçóßá îåêéíïýóáí ãéá ôï êáéíïýñãéï óðßôé.
Åêåß ï ðáðÜò êÜèïíôáí óå ìéá Üêñç êáé ïé Üëëïé óáí
ìåëßóóé êïõâáëïýóáí ôéò ðÝôñåò. Óå äýï ôñåéò
ÊõñéáêÝò, üëåò ïé ðÝôñåò Þôáí óôïí ôüðï. Áí ï
íïéêïêýñçò Þôáí êÜðùò åýðïñïò, ôïõò åôïßìáæå Ýíáí
«ôóïñâÜí», óïýðá ìå öáóüëéá êáé êáëáìðüêé
öïõñíéóìÝíï, ãéá ôï ìåóçìåñéáíü ãåýìá. Áí äåí Þôáí
åýðïñïò, ïé Üíèñùðïé áöïý ôåëåßùíáí ôç äïõëåéÜ ôïõò
ìå äéáêñéôéêüôçôá Ýöåõãáí Ýíáò-Ýíáò, ÷ùñßò íá ôï
áíôéëçöèÞ ï íïéêïêýñçò. Ôï ßäéï åãßíåôï êáé ãéá ôï
êïõâÜëçìá ôçò îõëåßáò. Ï íïéêïêýñçò ðëÞñùíå ìüíï
ôïõò ÷ôßóôåò, ôïõò ðñéïíéóôÝò êáé óå ëßãï äéÜóôçìá
ìå ìéá äáðÜíç 10-12 ëéñþí ôï óðßôé Þôáí Ýôïéìï.
Åííïåßôáé üôé êáé ïé ëßñåò Þôáí áêñéâÝò êáé êÜèå
ìéá óôïß÷éæå 20 ðåñßðïõ ìåñïêÜìáôá áðëïý åñãÜôç.

6. Ç Äéïßêçóç ôïõ ôüðïõ

Õðü ôçí Ýííïéáí ðïõ ãíùñßæïìå óÞìåñá ôçí

Äéïßêçóé, óôçí Ìáôóïýêá êáé ìÝ÷ñé ôïõ 1912 ç
Äéïßêçóéò Þôï áíýðáñêôïò êáé ç ðåñéöÝñåéá åß÷å
ôåëåßá áõôïäéïßêçóé óôçñéæïìÝíçí óôá ðáñáããÝëìáôá
ôçò ×ñéóôéáíéêÞò Èñçóêåßáò, êáé óôïõò Üãñáöïõò
íüìïõò, ðïõ äéåßðïí ôéò ó÷Ýóåéò ôùí áôüìùí ðñïò
Üëëçëá äçëáäÞ óôçí ðáñÜäïóé, ÄéïéêçôéêÞ áñ÷Þ êÜèå
ôüðïõ Þôï ç Äçìïãåñïíôßá ìå åðß êåöáëÞò ôïí éåñÝá
êáé áíùôÜôç ôï Çãïõìåíéêü óõìâïýëéï ìå åðß êåöáëÞò
ôïí Çãïýìåíïí, «ôïí ãïýìåíïí» ôïí ïðïßïí åóÝâïíôï

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 11

êáé åôéìïýóáí éäéáéôÝñùò êáé áõôáß áé Ôïõñêéêáß
áñ÷áß. Áðü äå ôïõ 1902 ìÝ÷ñé ôïõ 1914 Þôï ï
Ìçôñïðïëßôçò ôïõ ôüðïõ.
Ï ëüãïò ôçò óêéþäïõò êáé ó÷åäüí áíõðÜñêôïõ
áõôÞò ôïõñêéêÞò ÄéïéêÞóåùò Þôï üôé ïé ÷ñéóôéáíïß
ðïôÝ äåí êáôÝöåõãáí åéò ôá ôïõñêéêÜ äéêáóôÞñéá.
Ôáò ìåôáîý ôùí äéáöïñÜò Ýëõïí óôï õðáßèñéïí
äéêáóôÞñéïí ôçò áõëÞò ôçò åêêëçóßáò êáé óå
óïâáñüôåñåò ðåñéðôþóåéò åíþðéïí ôïõ Çãïýìåíïõ, ôïõ
ïðïßïõ ç áðüöáóéò Þôï áíÝêëçôïò êáé óåâáóôÞ.
Ìå ôçí ôïõñêéêÞí åîïõóßáí Þñ÷åôï åéò åðáöÞí ï
ìïõ÷ôÜñçò – åßäïò ðñïÝäñïõ ôïõ ÷ùñéïý – ï ïðïßïò
åéóÝðñáôôå ôïõò öüñïõò êáé ôïõò ðáñÝäéäå óôïí
åéóðñÜêôïñá ôïí «Ôá÷óéæëáñç????».
Ïé öüñïé äå Þóáí ôï «???Ýëç» ãéá ôïõò Üññåíáò
åö’ üóïí äåí åóôñáôåýïíôï ôï «åìëÜê» ìéêñüò
êôçìáôéêüò öüñïò êáé ôï «ãéïë ðáñáóß» öüñïò äéá
êáôáóêåõÞí êáé óõíôÞñçóéí ïäþí ïé ïðïßïé Þóáí
ó÷åäüí áíýðáñêôïé. ¼ëïé äå ïé öüñïé áõôïß óðáíßùò
õðåñÝâáéíáí ôçí ìßáí ÷ñõóÞí ëßñáí êáôÜ ïéêïãÝíåéáí,
áëëÜ ï ôüðïò Þôï ðôù÷üôáôïò êáé ï öüñïò Þôï ðÜëéí
âáñýò. Êõñßùò åðá÷èÞò Þôï ï öüñïò ôçò ãåùñãéêÞò
ðáñáãùãÞò ôï «áóëáñç» ðïõ åíþ ïíïìÜæåôï äÝêáôïí,
óôçí ðñáãìáôéêüôçôá Þôï ôï 1/8 ôçò ðáñáãùãÞò, ï
ïðïßïò åãßíåôï áêüìá åðá÷èÝóôåñïò üôáí ðáñå÷ùñåßôï
åéò éäéþôáò åíïéêéáóôÜò, ïé ïðïßïé ôïí áíåâßâáæáí
óôá 2/3 ôçò ðáñáãùãÞò, äéüôé ôá óðáñôÜ
êáôåìåôñïýíôï áèÝñéóôá êáé ç áõèáéñåóßá ôùí
åíïéêéáóôþí åãÝíåôï áöüñçôïò.
ÁõôÞ êáé ìüíïí ó÷åäüí Þôï ç åðéêïéíùíßá ôùí
êáôïßêùí ôçò ðåñéöåñåßáò ìå ôçí ôïõñêéêÞí åîïõóßáí.
¼ëá ôá Üëëá áíáöõüìåíá áíáìåôáîý ôùí æçôçìÜôùí
Ýëõïí üðùò åßðáìå ìüíïé ôïõò êáé åðåéäÞ åêôüò äýï-
ôñéþí üëá ôá ÷ùñéÜ åß÷áí áìéãÞ ÷ñéóôéáíéêüí
ðëçèõóìüí êáè’ üëá ôá Üëëá áãíïïýóáí ôçí ôïõñêéêÞí
åîïõóßáí.
ÊÜèå ÷ùñéü áðïôåëïýóå åëåýèåñç êáé áíåîÜñôçôç
áõôïäéïéêïýìåíç ×ñçóôéáíéêÞ Äçìïêñáôßá.
×ñçóéìïðïéþ ôçí ëÝîéí ×ñéóôéáíéêÞ áíôß
ÅëëçíéêÞ, äéüôé ïé Üíèñùðïé åêåßíïé ìüíïí äýï
åèíüôçôáò êáé äýï èñçóêåßáò åãíþñéæáí. Ñùìáßïõò êáé

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 12

Ôïýñêïõò Þ ×ñéóôéáíïýò êáé Ôïýñêïõò. ÐÜíôá äå ìç
Ôïýñêïí åèåùñïýóáí Ñùìáßïí ùò ð÷ ôïõò Ñþóïõò, ôïõò
ìüíïõò ðïõ Þîåñáí áðü üëïõò ôïõò Åõñùðáßïõò, ôïõò
ïðïßïõò ì’ Ýíá üíïìá Ýëåãáí ÖñÜãêïõò êáé «êáôóïëßê
???», ????? êáé ôïõò ïðïßïõò üðùò êáé ôïõò Ôïýñêïõò
åèåùñïýóáí áðßóôïõò ìÝ÷ñé ôåëåõôáßá, ïðüôå ìå ôçí
ßäñõóéí ôùí ó÷ïëåßùí, Üñ÷éóáí íá ôïõò îå÷ùñßæïõí
áðü ôïõò Ôïýñêïõò.
ÐñÝðåé íá óçìåéþóùìåí üìùò üôé áí êáé ï ëáüò
áðÝöåõãå ôçí ôïõñêéêÞí åîïõóßáí, ôçí ïðïßáí
åìéóïýóå, ïé ó÷Ýóåéò Ôïýñêùí êáé ×ñéóôéáíþí Þóáí
áñìïíéêáß êáé óðÜíéá åäçìéïõñãïýíôï æçôÞìáôá ìåôáîý
ôùí êáé êõñßùò óôá ÷ùñéÜ, ðïõ õðÞñ÷áí åëÜ÷éóôïé
Ôïýñêïé Þ áêüìá óôá ÷ùñéÜ ðïõ åãåéôüíåõáí ìå
Ôïýñêïõò, üðùò óôçí ÄéâåñÜí, ôï ÊáðÞ-êéïú, ôçí
Ëáñá÷áíÞí êáé ôï ×ïñôïêüðé êëð ïé äýï ëáïß óõæïýóáí
óå ðëÞñç áñìïíßá éäßùò äå åéò ôáò ðáíçãýñåéò Ýâëåðå
êáíåßò íá óõíäéáóêåäÜæïõí ¸ëëçíåò êáé Ôïýñêïé ìå
áäåëöéêÞí óýìðíïéá, äéüôé ìÝ÷ñé ôïõ 1912 ç öõëåôéêÞ
äéÜêñéóéò Þôï áäéÜöïñïò êáé ìüíïí ç èñçóêåõôéêÞ
äéÜêñéóéò Þôï áéóèçôÞ êáé áðïôåëïýóå «ìÝãá ÷Üóìá».

7. Ç åíäõìáóßá ôùí Ôïýñêùí

¼,ôé êõñßùò îå÷þñéæå ôçí Ìáôóïýêáí áðü ôéò

Üëëåò ðåñéöÝñåéåò Þôï êõñßùò ç åíäõìáóßá ôùí
ãõíáéêþí, äéüôé ç áíäñéêÞ åíäõìáóßá Þôï ó÷åäüí
ïìïéüìïñöïò óå üëåò ôéò åðáñ÷ßåò óôçí ÓÜíôá ð.÷.
Êñþìíç, Êéïõìïõó÷áíÜí, Ôñáðåæïýíôá, ÐëÜôáíá,
ÃÝìïõñá êáé áëïý åî üóùí îÝñù. Áêüìá êáé ç
åíäõìáóßá ôùí Ôïýñêùí áíäñþí Þôï ïìïßá, êáé ç ìüíç
äéÜêñéóéò Þôï ïé Ôïýñêïé, ðïõ Ýöåñáí ùò êÜëõììá
öÝóé, áíôß êïõêïýëáò, Ýöåñïí ãýñù óôï öÝóé êáé Ýíá
Üóðñï Þ êßôñéíï óáñßêé êáé áðü åêåßíï ôïõò
îå÷þñéæåò. Ïé Üíäñåò üìùò, ðïõ Ýöåñáí êïõêïýëá,
ôïõñêéêÜ «ðáóëßê» Þôï áäýíáôïí íá ôïõò îå÷ùñßóçò
áðü ôïõò ÷ñéóôéáíïýò êáé åðåéäÞ ðïëëïß áð’ áõôïýò
ìéëïýóáí ôçí ßäéá ðïíôéáêÞ äéÜëåêôï ðïëëÝò öïñÝò
óõíÝâáéíïí êáé ðáñåîçãÞóåéò üôáí êáíÝíáò ÷ñéóôéáíüò
÷ùñßò íá êáôáëÜâç üôé ðñüêåéôáé ðåñß ôïýñêïõ, Ýëåãå

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 13

êÜôé ôï ÷ëåõáóôéêüí åßôå ãéá ôïí ÌùÜìåè åßôå ãéá
ôïõò ÏóìáúëÞäåò.
ÐñÝðåé éäéáéôÝñùò íá óçìåéþóù, üôé üðùò ïé
÷ñéóôéáíïß äåí Þîåñáí ôïí åáõôü ôïõò ¸ëëçíáò áëëÜ
Ñùìáßïõò, Ýôóé êáé ïé Ôïýñêïé äåí Þîåñáí Þ äåí
Ýëåãáí ðùò åßíáé Ôïýñêïé áëëÜ «ÏóìáíëÞ» åê ôïõ
éäñõôïý ôïõ ÊñÜôïõò ôïõ ÏóìÜí.
Êáé åêåß ïé ¸ëëçíåò ðïëý åíùñßò ìåôÜ ôçí
ßäñõóéí ôïõ Åëëçíéêïý Âáóéëåßïõ, áéóèÜíèçóáí üôé
åßíáé ¸ëëçíåò Ý÷ïíôåò ôçí ßäéá èñçóêåßá êáé ãëþóóá
ìå ôïõò åëåõèÝñïõò ¸ëëçíáò êáé ìÜëéóôá Ýöèáóáí óôï
óçìåßï íá áðáñíçèïýí ôá Åâñáéï÷ñéóôéáíéêÜ ïíüìáôÜ
ôïõò êáé íá ðñïóëÜâïõí êáèáñþò ÅëëçíéêÜ,
áñ÷áéïåëëçíéêÜ ïíüìáôá, åíþ ïé Ôïýñêïé, ï ðïëýò
ëáüò âÝâáéá, ìÝ÷ñé ôïõ 1909 ôçò åãêáèéäñýóåùò ôïõ
Óõíôáãìáôéêïý ðïëéôåýìáôïò, äåí åãíþñéæáí,
ôïõëÜ÷éóôïí ðïôÝ äåí Ýëåãáí üôé åßíáé Ôïýñêïé áëëÜ
ÏóìáíëÞäåò.
Åßíáé äå âÝâáéá ãíùóôüí, üôé êáé óôçí Åõñþðç
áêüìá ï Åèíéóìüò ùò éäÝá ìüíïí óôï ôÝëïò ôïõ 18ïõ
áéþíá Þ ôáò áñ÷Üò ôïõ 19ïõ áíáöáßñåôáé.
Áò ìïõ óõã÷ùñåèÞ ç åð’ åõêáéñßá ðáñÝêâáóéò
áõôÞ, ç ïðïßá ìÜëëïí åß÷å ôçí èÝóéí ôçò åéò ôï
ÊåöÜëáéïí «Äéïßêçóéò êáé ó÷Ýóåéò ×ñéóôéáíþí êáé
Ôïýñêùí».
Êáé åíþ ç åíäõìáóßá ôùí áíäñþí Þôï ðáíôïý
ïìïéüìïñöïò, ç åíäõìáóßá ôùí ãõíáéêþí ôçò Ìáôóïýêáò
Þôï ôåëåßùò äéáöïñåôéêÞ ôçò åíäõìáóßáò ôùí ãõíáéêþí
Üëëùí ðåñéöåñåéþí ôïõ Íïìïý.
ÌáôóïõêÜôçò ï ßäéïò èá ðñïóðáèÞóù íá ôçí
ðåñéãñÜøù áí êáé äåí ðéóôåýù íá êáôáöÝñù íá ôçí
áðåéêïíßóù êáëÜ.
Óôï êåöÜëé ïé ãõíáßêåò öïñïýóáí Ýíá öáêéüëé,
ðïõ ôï ëÝãáíå «ëåôóÝê» - êáé äåí ãíùñßæù áðü ðïý
ðáñÜãåôáé ç ëÝîéò – ôï ïðïßïí óôéò çëéêéùìÝíåò Þôï
ìáýñïí ìå ìåãÜëá âõóóéíß óôßãìáôá, óôéò äå íÝåò
êßôñéíïí. ÐïëëÝò öïñÝò ïé íÝåò ãõíáßêåò öïñïýóáí
äéðëÜ ëåôóÝêéá. ¸íá ìéêñüôåñï áðü êÜôù ùò
êåöáëüäåóìï êáé ìåãáëýôåñï áðü ðÜíù. Ôá ìáëëéÜ ôïõò
ïé ãõíáßêåò üëåò ôá ÷þñéæáí áêñéâþò óôçí ìÝóç êáé
ôá Ýðëåêáí óå äýï ðëåîïýäåò, ðïõ ìåñéêÝò ôéò

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 14

ôýëéãáí ãýñù áðü ôï êåöÜëé êõñßùò ïé Äéâåñßôéäåò
êõñßùò üìùò ôéò Üöéíáí íá ÷ýíïíôáé óôéò ðëÜôåò. Ôéò
ðëåîïýäåò áõôÝò ôéò Ýëåãáí «ôæÜìåò».
Ùò åóþñïõ÷á Üíäñåò êáé ãõíáßêåò öïñïýóáí
áóðñüñïõ÷á áðü ýöáóìá, ðïõ ýöáéíáí ïé ßäéåò áðü
êëùóôÝò êáíáâïõñéïý êáé âáìâáêéïý Þ êáé ìüíïí
êáíáâïõñéïý «êáíáâßôéêá» ôïõ ïðïßïõ ç åðåîåñãáóßá
Þôï ðïëýðëïêïò êáé ðïëý êïõñáóôéêÞ. Ôá ôåëåõôáßá
÷ñüíéá, üôáí õðÞñîå êÜðïéá åõìÜñåéá ëüãù ôïõ
îåíçôåìïý ôùí áíäñþí, Üñ÷éóáí íá êÜíïõí áóðñüñïõ÷á
áðü êÜìðïô.
Ï ÷áóÝò Þôï Üãíùóôïò. Ùò êõñßùò öüñåìá öïñïýóáí
ðïäÞñç ÷éôþíá «æõðïýíá» ùò êÜôù áðü ôï ãüíáôï áðü
ýöáóìá ðïõ åëÝãåôï «ÌÜíïõóá», ýöáóìá áíôï÷Þò Þ áðü
ôóßôé «ìðáóìÜ». Ïé åýðïñåò íýöåò Ýöåñáí æõðïýíá áðü
÷åéñïûöáíôï ìåôáîùôü ýöáóìá ìåãÜëçò áíôï÷Þò, ðïõ
óõíÞèùò ðÜëéùíáí Þ ïé íýöåò Þ ïé êüñåò ôïõò.
Åðß ôïõ óôÞèïõò Ýöåñáí Ýíá åßäïò óôçèüäåóìï
«óðáëÝñ» ôÝôïéïí óôçèüäåóìïí åß÷áí êáé ïé ãõíáßêåò
ôçò ÓÜíôáò êáé ôùí ÷ùñßùí ôçò Áñãõñïýðïëçò ìå
ìåñéêÝò ðáñáëëáãÝò. Ï óôçèüäåóìïò áõôüò äéá ìåí ôçí
êáèçìåñéíÞ ÷ñÞóé åãßíåôï áðü ïéïäÞðïôå öôçíü
ýöáóìá. Äéá ôéò ãéïñôÝò üìùò áðü ãõáëéóôåñü
ìåôáîùôü ýöáóìá, ôï ïðïßïí ãýñù áðü ôï ëáéìü
êåíôïýóáí ìå ÷ñõóÜ óåéñÞôéá. Ôï ýöáóìá áõôü åëÝãåôï
«êïõôíßí» Þ «áñðáëßí». Ùò åîùôåñéêü öüñåìá öïñïýóáí
öüñåìá êïíôü ùò ôçí ìÝóç áðü ìÜëëéíï ýöáóìá, üìïéï
ó÷åäüí óå Üíäñåò êáé ãõíáßêåò, ðïõ ôï ýöáéíáí ïé
ßäéåò êáé ôï Ýëåãáí «ôóü÷á». Ïé êÜðùò åýðïñåò
Ýêáìíáí ôóü÷á áðü Ýôïéìï ýöáóìá ôóü÷á êáé ôï
êåíôïýóáí ãýñù ìå ëåðôü ìåôáîùôü ãáúôÜíé ôï
«ôñé÷ßë». Óôç ìÝóç Ýöåñáí Ýíá åßäïò åìðïóôÝëáò Þ
ðïäéÜò, ðïõ Ýðéáíå áðü ôç ìÝóç ùò êÜôù ó÷åäüí óôïí
áóôñÜãáëï êáé åëÝãåôï üôáí Þôï Ýôïéìï ãéá ôéò íÝåò
«öïôÜí» Þ «åìðñïóôÜë» ãéá ôéò çëéêéùìÝíåò. Ç «öïôÜ»
áãïñÜæåôï Ýôïéìç, ÷åéñïûöáíôç äåí îÝñù áðü ðïý.
Åß÷å ÷ñþìá êõáíïýí, «ãåñáíß» ,ìå ãñáììÝò êüêêéíåò
êáé åäÝíåôï óôç ìÝóç ìå æþíåò, ðëÜôïõò 2 ðüíôùí,
ðïõ ýöáéíáí ïé ßäéåò, ôá «êëåìßá» Þ «êáóßêéá» üôáí
Þôáí óôåíüôåñá êáé Ýíáí ðüíôï öÜñäïò. Ôï åìðñïóôÜë
ãéá ôéò çëéêéùìÝíåò åãßíåôáï áðü ìáýñï ìÜëëéíï

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 15

ýöáóìá, ðïõ ýöáéíáí ïé ßäéåò. ¸öåñáí áêüìá óôç ìÝóç
ãõíáßêåò êáé Üíäñåò æùíÜñé, ôï ïðïßïí ãéá ôéò
êáèçìåñéíÝò Þôï áðü ìÜëëéíïí ýöáóìá Þ äßìéôï ìáýñïõ
êáé êõáíïý ÷ñþìáôïò. Äéá ôéò åïñôÝò üìùò Þôï áðü
ìåôáîùôü ðïëý÷ñùìï ýöáóìá, åðßóçò ôï ßäéï ãéá
Üíôñåò êáé ãõíáßêåò ôï «ôáñáðïõëïýæ» ðéèáíüôáôá
äéüôé êáôáóêåõÜæåôï óôçí Ôñéðïëßôéäá, ðïõ ïé
Ôïýñêïé ôçí Ýëåãáí «Ãáñð Ôñáðïõëïýæ» äçëáäÞ Íüôéá
Ôñßðïëéò.
Ùò õðüäçìá ôéò êáèçìåñéíÝò Üíäñåò êáé ãõíáßêåò
öïñïýóáí ôóáñïý÷éá áðü áêáôÝñãáóôï äÝñìá áãåëÜäïò,
ðïõ ôá Ýñáâáí ïé ßäéåò. Ôéò ãéïñôÝò üìùò ïé Üíäñåò,
öïñïýóáí áãïñáßá õðïäÞìáôá «ôóÜðïõëáò» ïé äå
ãõíáßêåò åðßóçò Ýôïéìá öôçíÜ õðïäÞìáôá ôá «ãåìåíéÜ»
Þ «ðïóôÜëéá».
Ç åíäõìáóßá Þôï ïìïéüìïñöïò äé’ üëïõò êáé
äýóêïëá ìðïñïýóå íá äéáêñßíç êáíåßò áðü ôçí
åíäõìáóßá ðïéïò Þôï ðëïýóéïò êáé ðïéïò öôù÷üò.
¢ëëùóôå ðñáãìáôéêÜ ìåãÜëç äéáöïñÜ ðëïõóßùí êáé
ðôù÷þí äåí õðÞñ÷å, äéüôé ðñáãìáôéêÜ ðëïýóéïé äåí
õðÞñ÷áí, õðÞñ÷áí áðëþò åýðïñïé.
Áêüìá ðñÝðåé íá óçìåéþóù üôé ç ìüäá ôçò
ãõíáéêåßáò åíäõìáóßáò ôçò Ìáôóïýêáò Þñ÷åôï áðü ôï
÷ùñéü ÊïóðéäÞ, ðïõ Þôï ôñüðïí ôéíÜ üôé Þôï ôï
Ðáñßóé äéá ôçí Åõñþðç êáé äéåêñßíåôï ü÷é ìüíïí ãéá
ôçí êáëáéóèçóßá ôçò åíäõìáóßáò áëëÜ êáé áðü ôïí
ôñüðïí ðïõ ôá öïñïýóáí ïé íõöÜäåò.
¼óï ãéá ôïõò Üíäñåò áõôïß óôá ðáëáéüôåñá ÷ñüíéá
ôùí ðáððïýäùí ìáò öïñïýóáí óáëâÜñéá Þ êáñáâüíáò,
üðùò ôá Ýëåãáí, óáí ôéò âñÜêåò ðïõ öïñïýí áêüìá ïé
Íçóéþôáé, ïé Áúâáëéþôáé êáé ïé Êñçôéêïß.
ÐÜíôùò êáé åðåéäÞ ç ïéêïíïìéêÞ êáôÜóôáóéò
ìåôáîý ôùí êáôïßêùí äåí äéÝöåñå, äåí ìðïñïýóå
êáíåßò êáôÜ ôáò åðéóÞìïõò çìÝñáò, åïñôÜò êáé
ðáíçãýñéá íá äéáêñßíåé áðü ôçí åíäõìáóßáí ðïéïò Þôï
ðëïýóéïò êáé ðïéïò öôù÷üò.
Ôåëåßá ÄçìïêñáôéêÞ éóüôçò êáé óôï íôýóéìï üðùò
ÄçìïêñáôéêÜ Þôï ïñãáíùìÝíç ç üëç êïéíùíéêÞ æùÞ.

8. Åïñôáß êáé Ðáíçãýñåéò

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 16

 ¼ðùò üëïé, öõóéêÜ åß÷áí êáé åäþ ïé êÜôïéêïé ôéò
ãéïñôÝò êáé ôá ðáíçãýñéá ôïõò.
Ç ìåãáëýôåñç ãéïñôÞ Þôáí ôï ÐÜó÷á. Ç ÁíÜóôáóéò
åãßíåôï ôá ìåóÜíõ÷ôá êáé üëïé ïé êÜôïéêïé
áóðÜæïíôáí ï Ýíáò ôïí Üëëïí, åêôüò ìüíïí ôùí íÝùí
ðïõ äåí åß÷áí óõããÝíåéáí áðü öüâï ìçí ðáñåîçãçèïýí.
Ç äåýôåñç ÁíÜóôáóéò ãßíïíôáí êáôÜ ôï ìåóçìÝñé, åíþ
÷ôõðïýóáí ôå÷íéêÜ êáé ìåëùäéêÜ ïé êáìðÜíåò áðü
åéäéêïýò – êáé ôïõ ìéêñüôåñïõ ÷ùñéïý ïé åêêëçóßåò
åß÷áí ôñåéò êáìðÜíåò – ðïõ èáññþ ðùò üëåò, üðùò êáé
ïé åðéôÜöéïé ìå ãáëáíïìÜôçí ×ñéóôüí Þóáí ñùóéêÞò
ðñïåëåýóåùò.
Óôçí äåýôåñç ÁíÜóôáóç êÜèå íïéêïêõñÜ Ýöåñíå
äéÜöïñá ôñüöéìá êáé êüêêéíá áõãÜ, ôá óðßôéá äå ðïõ
åß÷áí Üíäñåò Ýöåñíáí êáé áðü Ýíá ìðïõêÜëé ñáêß.
ÁìÝóùò äå ìåôÜ ôçí ôåëåôÞ êÜèïíôáí üëïé ìéêñïß,
ìåãÜëïé êáôÜ ãçò êáé Ýôñùãáí óå êïéíÜ ôñáðÝæéá, Ýíá
åßäïò «ÁãÜðçò» ôùí ðñþôùí ÷ñéóôéáíþí êáé
ôóïýãêñéæáí ìå Ýíá éäéáßôåñïí åíäéáöÝñïí ìå ìáíßá
ôá êüêêéíá áõãÜ ìéêñïß êáé ìåãÜëïé. ¹ôáí åßäïò
áõãïìá÷ßáò. Êáôüðéí Üñ÷éæå ôï ãëÝíôé êáé ÷ïñüò ùò
ôá ìåóÜíõ÷ôá ãéá íá óõíå÷ßóç ôçí äåýôåñç ìÝñá,
÷ùñßò êáìßá óïâáñÞ äáðÜíç ìå ìüíï ôï ïýæï ðïõ
Ýöåñíå ç ïéêïãÝíåéá.
Åäþ ðñÝðåé íá óçìåéþóù, üôé óå ÷ùñéÜ ðïõ
êáôïéêïýóáí êáé ôïýñêïé, üðùò ×ïñôïêüðé Þ ÄéâåñÜ
êáé êåßíïé Ýðáéñíáí ìÝñïò óôï ãëÝíôé ôçò ÁíáóôÜóåùò
êáé ÷üñåõáí ìáæß ìå ôïõò ÷ñéóôéáíïýò Üíäñåò êáé
ãõíáßêåò, äéüôé ïé ÔïõñêÜëåò ìüíïí áðÝíáíôé ôùí
Ôïýñêùí Üëëùí ÷ùñéþí óêÝðáæáí, øåõôïóêÝðáæáí ôï
ðñüóùðï. ÁðÝíáíôé ôùí ÷ñéóôéáíþí Þôáí ðÜíôá
áêÜëõðôïé.
ÉäéáéôÝñùò ðñÝðåé íá óçìåéþóù üôé óå ðïëëÝò
ðåñéðôþóåéò, ðïõ õðÞñ÷å óõ÷íÞ åðáöÞ êáé öéëßá
ìåôáîý ÷ñéóôéáíþí êáé Ôïýñêùí, åäçìéïõñãïýóáí Ýíá
åßäïò, ðáñÜîåíï åßäïò óõããåíåßáò, ðïõ äåí îÝñù áí
åãßíåôï óå Üëëåò ðåñéöÝñåéåò. ÐÜíôùí óôçí Ìáôóïýêá
óõíÝâáéíå ôï åîÞò :
ÌåôÜ ôçí âÜðôéóç ôïõ âñÝöïõò, áíåðßóçìá âÝâáéá,
ðÞãáéíå ï Ôïýñêïò Þ ç ÔïõñêÜëá óôï óðßôé ôïõ
íåïãåíçèÝí. Åêåß Ýðáéñíå ç ìçôÝñá ôï âñÝöïò ôçò

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 17

óôçí áãêáëéÜ êáé ç ÔïõñêÜëá ìå Ýíá øáëßäé Ýêïâå
óôáõñïåéäþò – íïìßæù – ìåñéêÜ ìáëëéÜ áðü ôï êåöÜëé
ôïõ ðáéäéïý êáé æýìùíå ìå áãéïêÝñé êáé ìáæß ìçôÝñá
êáé íïõíÜ – áò ôï ðù Ýôóé – êïëëïýóáí ôï êåñß ìå ôá
ìáëëÜêéá óôï áøçëüôåñï äïêÜñé ôïõ óðéôéïý. Áõôü ôï
Ýëåãáí «óêïýëéóìáí» êáé åðü êåßíç ôþñá, ïé ãïíåßò
áðïêôïýóáí Ýíá åßäïò ðáñÜîåíçò óõããÝíåéáò,
ðáñåìöåñÞ ìå ôçí êïõìðáñéÜ êáé Ýíáò ôïí Üëëïí ôïí
ðñïóáãüñåõáí «êßñâá». Ôï óêïýëéóìá áõôü åãßíåôï êáé
ìåôáîý ôùí ÷ñéóôéáíþí êáé åß÷å èÝóéí áññáâþíá ãéá
ôï âÜðôéóìá ôïõ åðüìåíïõ ðáéäéïý êáé åèåùñåßôï êáé
áõôü óõããÝíåéá, áëëÜ ïé ÷ñéóôéáíïß áíáìåôáîý ôïõò
åëÝãïíôï êïõìðÜñïé, óýíôåêíïé ðáëáéüôåñá. Ôï
«êßñâá» Þóáí ìüíïí ìåôáîý ÷ñéóôéáíþí êáé Ôïýñêùí.
Ï ãñÜöùí åß÷å «êßñâá» ôïí ÔïðÜëïãëõ ÏóìÜí, áðü
ôï ÷ùñßïí ×áôæÜâåñá, ôïí ïðïßïí ïé Ôïýñêïé Ýëåãáí
Âáóßë – ÏóìÜí, äéüôé ðñïôéìïýóå ôçí óõíáíáóôñïöÞí
ôùí ÷ñéóôéáíþí êáé ìÜëéóôá üôé åâùñÜèç áãïñÜæïí
ëá÷åßá ôïõ ¸ëëçíéêïý Åèíéêïý Óôüëïõ. Ï áãáèüò
åêåßíïò ÏóìÜí êáôÜ ôçí áíáôáëëáãÞí ôïõ ðëçèõóìïý
êáé åíþ åãþ õðçñåôïýóá óôïí Ôïõñêéêüí Óôñáôüí, ü÷é
ìüíïí åâïÞèçóå êáé ìåôÝöåñå ôçí áðñïóôÜôåõôïí
ïéêïãÝíåéáí ìïõ åéò Ôñáðåæïýíôá áëëÜ êáé ôçò Ýäùóå
êáé ãåíáßïí ãéá ôçí åðï÷Þí ÷ñçìáôéêüí ðïóüí 23
÷áñôßíùí ëéñþí áîßáò ôüôå ðåñßðïõ 5 ÷ñõóþí ëéñþí.
Êáé åíþ ìåôÜ åîÜìçíïí áðåóôñáôåýôçêá êáé Ýöåõãá,
ôïí áíôÜìùóá, ïýôå êáí áðëÞí ìïõ Ýêáìå ìíåßáí ôçò
÷ñéóôéáíéêÞò åêåßíçò ðñÜîåùò ôïõ. Ôï Ýìáèá áðü
ãåéôüíïõò ìïõ, üôáí Ýöèáóá åéò ôçí ÅëëÜäá. Áò åßíáé
ëáöñý ôï ÷þìá ðïõ óêåðÜæåé ôïí áâÜðôéóôïí åêåßíïí
÷ñéóôéáíüí êáé ï ãëõêýò Éçóïýò åßèå íá åéóáêïýóç
ôçí ðñïóåõ÷Þ ìïõ, äéÜ ôçí áíÜðáõóéí ôçò øõ÷Þò ôïõ.
ÌåôÜ ôï ÐÜó÷á ç êõñéùôÝñá åïñôÞ Þôï ôïõ Áãßïõ
Ãåùñãßïõ. Ôçí åïñôÞí åþñôáæáí ìáæß Ôïýñêïé êáé
×ñéóôéáíïß êáé ìÜëéóôá ïé Ôïýñêïé ìå ðåñéóóüôåñç
üñåîé êáé ðåßóìá ôóïýãêñéæáí ôá êüêêéíá áõãÜ. Ôçí
åïñôÞí ïé Ôïýñêïé ôçí Ýëåãáí «÷éôñåëÝæ» ðéèáíüôáôá
áðü «÷éôñ-ÇëéÜò», éåñüò Çëßáò, üðùò äå åîçãïýóáí
ìåñéêïß ôçí çìÝñáí áõôÞí ôçí åèåùñïýóáí åïñôÞí ôçò
áíïßîåùò Þ åáñéíÞò éóçìåñßáò, üðùò ôçí çìÝñáí ôïõ

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 18

Áãßïõ Äçìçôñßïõ, ôçí èåùñïýóáí çìÝñáí ôçò
÷åéìåñéíÞò éóçìåñßáò êáé ôçí Ýëåãáí «êáóÞì».
¾óôåñá åñ÷üôáí ç åïñôÞ ôïõ Áãßïõ Ðáýëïõ, ôçí
ïðïßáí åþñôáæáí óôéò èåñéíÝò êáôáóêçíþóåéò Þôïé
«Ðáñ÷Üñéá» üðïõ ðáñÝìåéíåí ç áãÝëç ôùí áãåëÜäùí
ðñïò âïóêÞí. Êáôüðéí Þôï ç åïñôÞ ôçò Ðáíáãßáò, ôçí
ïðïßáí åþñôáæå ü÷é ìüíï ç ðåñéöÝñåéá áëëÜ üëïò ï
Íïìüò êáé óôçí ïðïßáí óý÷íáæáí êáé ðïëëïß Ôïýñêïé,
áðëüò ëáüò êáé áãÜäåò. ÌåãáëïðñåðÞò åãßíåôï ç
ðáíÞãõñéò ôçò Ðáíáãßáò ÓïõìåëÜ ìå Üðåéñïí ðëÞèïò
êáé ðëïýóéá áöéåñþìáôá, äéáñêïýóå äå ðåñß ôáò 10
çìÝñáò..
Åñ÷üôáí êáôüðéí ïé åïñôÝò ôïõ ÷åéìþíá. Ó÷åäüí
üëá ôá ÷ùñéÜ áðïôåëïýíôáí áðü ìéêñïýò ìá÷áëÜäåò
(óõíïéêßåò) êáé óå êÜèå óõíïéêßá õðÞñ÷å êáé Ýíá
ðáñåêêëÞóé Áãßïõ. Ôçí çìÝñá ôçò åïñôÞò üëåò ïé
ïéêïãÝíåéåò ôçò óõíïéêßáò óõíåêÝíôñùíáí óôï
åõñõ÷ùñüôåñï óðßôé äéÜöïñá ôñüöéìá, öáóüëéá, ãÜëá,
ñýæé, ðëçãïýñé, ôá ïðïßá 2-3 ïéêïêõñÝò ìáãåßñåõáí
óå êáæÜíéá. ÁìÝóùò ìåôÜ ôçí èåßáí ëåéôïõñãßá,
óõãêåíôñþíåôï ï êüóìïò óôï óðßôé, ðïõ åãßíåôï ôï
ìáãåßñåìá êáé áöïý Ýôñùãáí üëïé êáèÞìåíïé ïêëáäüí
ôçí ëéôÞí óïýðáí Üñ÷éæå ç ëýñá ôïõò óêïðïýò ôçò. Ïé
Üíèñùðïé äåí Þóáí ðüôåò ìå ôçí óçìáóßáí ðïõ äßíïõìå
óÞìåñá óôç ëÝîé. Ôá ðáëëçêÜñéá Ýâáæáí áðü 1 – 1 ½
ãñüóé – åõôåëÝò ðïóüí – êáé Ýðáéñíáí äýï – ôñåéò
ïêÜäåò ïýæï. Ôï ïýæï åß÷å 2,5 – 3 ãñüóéá ç ïêÜ. Ôï
ðïõëïýóå üìùò äéÜ ôá ðáíçãýñéá ç åêêëçóßá ðñïò 8
ãñüóéá ðñïò üöåëïò ôïõ ðáãêáñßïõ êáé üðùò äåí Þôáí
ðüôåò ïé Üíèñùðïé ìå 4-5 ïýæá åõèõìïýóáí êáé áìÝóùò
Üñ÷éæå ï ÷ïñüò êáé ôï ãëÝíôé ìÝ÷ñé ôá ìåóÜíõ÷ôá êáé
ðÝñá ì’ Ýíá êÝöé áäéÜðôùôïí, ÷ùñßò óôáíá÷þñéåò,
÷ùñßò Üã÷ïò, ÷ùñßò ôçí áãùíßáí ôçò åðáýñéïí. Ïé
ìáêÜñéïé åêåßíïé ðñùôüãïíïé – áò ìïõ åðéôñáðåß íá
åðáíáëÜâù ôçí ëÝîéí – Üíèñùðïé, ïõäåìßáí áíçóõ÷ßáí
åß÷ïí. Ïýôå åóôñáôåýïíôï, ïýôå ðëïýôç êáé ôéìÝò êáé
ëïýóá ïíåéñåýïíôáí. Ç êáèçìåñéíÞ ôñïöÞ ôïõò, åö’
üóïí ðåñéïñßæåôï óôï êáëáìðïêßóéï øùìß, ôá öáóüëéá
êáé ôá ëÜ÷áíá, êõñßùò ùò áãåëáäïôñüöïé ôá åß÷áí
üëïé. ÌáêÜñéïé Üíèñùðïé, ìáêÜñéá êáé áíåðßóôñåðôç
åðï÷Þ.

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 19

 Ôá ×ñéóôïýãåííá êáé ôùí Öþôùí åïñôÜæïíôáí êÜðùò
äéáöïñåôéêÜ. ÊÜèå óðßôé, åðñïìçèåýåôï êáé ëßãï
ïýæï. Ôï êñáóß Þôï ó÷åäüí Üãíùóôïí êáé ìüíïí ôï
üíïìÜ ôïõ åãíþñéæáí. ÌåôÜ ôçí ëåéôïõñãßáí ïé íÝïé
áêüìá êáé ïé ìåóÞëéêåò, ðáñÝåò-ðáñÝåò åðåóêÝðôïíôï
ôá äéÜöïñá óðßôéá êáé ìå ôïõò Þ÷ïõò ôçò êåìåíôæÝò
Üñ÷éæáí ôï ãëÝíôé óõíÞèùò ÷ùñéóôÜ ïé Üíäñåò êÜèå
óõíïéêßáò. Áöïý äå åõèõìïýóáí áñêåôÜ, ôåëåßùíáí äå
êáé ïé íïéêïêõñÝò ôéò äïõëåéÝò ôïõ óðéôéïý,
óõãêåíôñþíïíôáí üëïé óå Ýíá óðßôé óôï êåíôñéêþôåñï
ôïõ ÷ùñéïý êáé Üñ÷éæáí ôïí ÷ïñü, ìåôÜ ôá ìåóÜíõ÷ôá
êáé ðÝñá. Ïé ÷ïñïß Þóáí ôñåéò : Ôï «ïìÜë» ðïõ
÷ïñåõüôáí óéãÜ-óéãÜ êáé áãêáëéáóìÝíïé Üíäñåò êáé
ãõíáßêåò. Áðüöåõãáí üìùò ïé ãõíáßêåò íá âñåèïýí
áãêáëéáóìÝíåò ìå îÝíïõò Üíäñåò, êõñßùò íÝïõò êáé ï
÷ïñüò «áðü ðáí êåêÜ», ãïñãüò, æùçñüò, áðü ôïí
ïðïßïí üôáí åêïõñÜæïíôáí ôïí ãýñéæáí óôï «ïìÜë» ðïõ
Þôï ðïëý óéãáíüò êáé áíáðáõôéêüò.
ÓõíÞèùò óôï ôÝëïò ôïõ ïìáäéêïý ÷ïñïý, üôáí
áðï÷ùñïýóáí ïé ãõíáßêåò, ïé Üíäñåò êáé ìüíïí ïé
íÝïé Üíäñåò å÷üñåõáí ôïí «ôñïìá÷ôüí» ðïõ ëÝãåôáé
êáé «óÝñá» êáé ôïí ïðïßïí ÷üñåõáí êáé ïé Ôïýñêïé. Ï
÷ïñüò áõôüò Þôï ðïëý êïõñáóôéêüò, èÝëåé ìåãÜëç
ôÝ÷íç êáé åõêéíçóßá ãé´ áõôü êáé ìüíïí ïé íÝïé êáé
ü÷é üëïé ôïí ÷üñåõáí. ËÝãåôáé üôé åßíáé ðáñáëëáãÞ
ôïõ áñ÷áßïõ «ðõññß÷éïõ». Ìåñéêïß äå Ý÷ïõí ôçí
ãíþìçí, üôé áðïôåëåß ÷ïñüäñáìá äéá ôáò ðïëëÜò
ìåôáðôþóåéò ôïõ.
ÌïõóéêÜ üñãáíá Þóáí ç «êåìåíôæÝ», ôñß÷ïñäïò
ëýñá , åðé??? êáôáóêåõÞò, «ô’ áããåßïí» Üóêáõëïò êáé
ôá ôïõñêéêÜ ìïõóéêÜ üñãáíá, ï «æïõñíÜò» êáé ôï
«íôáâïýëé», ðïõ ôá ÷ñçóéìïðïéïýóáí óðÜíéá, êõñßùò
üôáí ðÞãáéíáí íá ðÜñïõí íýöç áðü îÝíï ÷ùñéü äéá íá
êÜíïõí öáßíåôáé èüñõâïí êáé íá áêïýïíôáé áðü ìáêñõÜ
êáé êáìéÜ öïñÜ üôáí ÷üñåõáí óå áíïéêôü ÷þñï.

9. Ôá ôñáãïýäéá

Êáèþò îÝñù, óôçí åðï÷Þ ôïõ ðáôÝñá ìïõ êáé

ðåñéóóüôåñï óôçí åðï÷Þ ôïõ ðáððïý ìïõ, ôá ôñáãïýäéá
Þóáí óõíÞèùò ôá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá ôïõ Ðüíôïõ.

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 20

 Ï «Áêñßôáò» ðïõ åîõìíïýóå ôçí áíäñåßá êáé ôïí
èÜíáôï ôïõ ÄéãåíÞ ðïõ ðÜëåøå ìå ôïí ×Üñï óå
÷Üëêéíïí áëþíé. Ï «ÌÜñáíôïí» ðïõ åîéóôïñïýóå ôçí
áðÜíèñùðç ìåôá÷åßñéóç ìéáò íåáñÜò, ôçò ïðïßáò ï
Üíäñáò Ýêáìå 7 ÷ñüíéá óôïí ðüëåìï êáé ôçí ðßóôçí
ôçò óôïí ÌÜñáíôïí. «Ôç Ôñß÷áò ôï ãåöýñ», üôé
ðåñßðïõ ôçò ¢ñôáò ôï ãåöýñé, ôïõ «Ìïíüãéáííå» ìå
ôïí ÄñÜêïí, ôïí ïðïßïí Ýóùóå áðü ôá äüíôéá ôïõ
ÄñÜêïõ, ôï èÜññïò, ç ôüëìç êáé ç áöïóßùóç ôçò
ãõíáßêáò ôïõ. Ôçò ÅéñÞíçò «????», ôçò ïðïßáò ï
áäåëöüò óçêþèçêå áðü ôï ìíÞìá, êáôÜ ôïí üñêïí, ðïõ
åß÷å íá ôçí åéäïðïéÞóç ãéá ôï èáíáôéêü, ðïõ Ýðåóå
óôï ðáôñéêü óðßôé, ôïí «Áçôüí» êáé Üëëá, ôá ïðïßá
ìïõ ôá Ýëåãå ôñáãïõäéóôÜ óôá «ðáñáêÜèéá» ç
ìáêáñßôéóóá ç ìÜíá ìïõ êáé ðïõ äõóôõ÷þò ôá
ðåñéóóüôåñá ôá îÝ÷áóá.
Óôçí åðï÷Þ ìïõ, üìùò áõôÜ óðÜíéá ôá
ôñáãïõäïýóáí ïé ãÝñïé. Ôá åìåëïðïßçóå üìùò ï
áåßìíçóôïò ðñùôïøÜëôçò ÔñéáíôÜöõëëïò ÃåùñãéÜäçò,
ôçò Ìçôñïðüëåùò Ñïäïðüëåùò, áëëÜ åôñáãïõäïýíôï ðéá
áðü ôéò ðáñÝåò êáé ôïõò ìïñöùìÝíïõò íÝïõò, êõñßùò
ôçò ðüëåùò Ôñáðåæïýíôïò. Êõñßùò ôñáãïõäïýíôáí óôçí
åðï÷Þ ìïõ äßóôé÷á, ðïõ åîõìíïýóáí ôïí Ýñùôá, ôá
âÜóóáíá ôçò îåíçôéÜò Þ ôéò ïìïñöéÝò ôçò öýóçò êáé
ôçí ìáôáéüôçôá ôùí åãêïóìßùí. Áîéïóçìåßùôïí åßíáé
üôé êáé ôá ôñáãïýäéá ôùí Ôïýñêùí Þóáí üëá äßóôé÷á,
áíôéãñáöÞ êáé ìåôÜöñáóéò ôùí åëëçíéêþí ìå ôïí ßäéï
óêïðü êáé ìåëùäßá êáé ìå ôçí óõíïäßá ôïõ êåìåíæÝ.

10. Ôá ÌïíáóôÞñéá

Ç Ìáôóïýêá åß÷å ôñßá ìïíáóôÞñéá áíäñþí, ôçò

Ðáíáãßáò ÓïõìåëÜ, ôïõ Áãßïõ ÉùÜííïõ ôïõ Âáæåëþíïò
êáé ôïõ Áãßïõ Ãåùñãßïõ ôïõ ÐåñéóôåñÜ óôçí Ãáëëßáíá
êáé äýï ÌïíáóôÞñéá ãõíáéêþí ôïõ Ôéìßïõ Ðñïäñüìïõ
åéò ôï ÷ùñßï ÊïóðéäÞ, ùò åîÜñôçìá ôçò ÌïíÞò
ÓïõìåëÜ, åéò ôçí ïðïßáí õðÜãïíôáí äéïéêçôéêþò êáé
ôçò Ðáíáãßáò ÊñåìáóôÞò óôï ÷ùñéü ÈÝñóá, õðáãüìåíïí
åéò ôçí ÌïíÞí Âáæåëþíïò.
Ï ãñÜöùí äåí åß÷å ôçí ôý÷ç íá åðéóêåõöèÞ ôá
ìïíáóôÞñéá Âáæåëþíïò êáé ÐåñéóôåñÜ, åãíþñéæå üìùò

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 21

êáëÜ ôá ìïíáóôÞñéá ôïõ ÓïõìåëÜ ãéáôß Þôáí ðïëý
êïíôÜ óôï ÷ùñéü ôïõ.
Ôï áñ÷áéüôåñïí Þôï ôçò ÌïíÞò Âáæåëþíïò, ôï
ïðïßïí áñ÷éêÜ åëÝãåôï ÌïíÞ Æáâïõëþí êáé ìåôÝðåéôá
ôï Æáâïõëþí ìåôåôñÜðç óå Âáæåëþí. ÊáôÜ ðÜóáí
ðéèáíüôçôá éäñýèç êáôÜ ôïí 4ïí Þ áñ÷Ýò ôïõ 5ïõ áéþíá
ì.÷. Ç ÌïíÞ ÓïõìåëÜ áí êáé ç ðáñÜäïóéò áíÜãåé ôçí
ßäñõóé ôïõ óôá 386 ì.÷ ôï ðéèáíüôåñïí åßíáé üôé
éäñýèçêå ðïëý áñãüôåñïí ùò áíáöÝñåé ï áñìïäéüôåñïò
ðåñß áõôïý áó÷ïëçèåßò ôåëåõôáßïò Ìçôñïðïëßôçò
Ôñáðåæïýíôïò êáé ðñþçí Áñ÷éåðßóêïðïò Áèçíþí
áåßìíçóôïò ×ñýóáíèïò. Ïýôïò åéò ôï ðåñéóðïýäáóôïí
óýããñáììÜ ôïõ, ç åêêëçóßá Ôñáðåæïýíôïò ôïðïèåôåß
ôçí ßäñõóé ôïõ ðåñß ôá 860 ì.÷, ýóôåñá áðü ìéá
ôñïìåñÞ åðéäñïìÞ ôùí Óáñáêçíþí óôçí ÁôôéêÞ, ïðüôå
ïé äýï áïßäéìïé éäñõôáß ôçò ÌïíÞò öåýãïíôåò áðü êåé
ìåôÝöåñáí óôï ¼ñïò ÌåëÜ ôçí éåñÞ åéêüíá ôçò
ÈåïìÞôïñïò, ôçí ïðïßá ç ðáñÜäïóç ëÝãåé üôé
åæùãñÜöéóå ï Áðüóôïëïò ËïõêÜò, ÅõáããåëéóôÞò êáé
áðïìíçìáôïãñÜöïò ôùí ìáèçôþí ôïõ Éçóïý.
Äåí îÝñù ãéá ðïéïõò ëüãïõò ç ÌïíÞ áõîÞèçêå êáé
åðëïýôéóå êáé õðåñåß÷å óå äüîá êáé ëáôñåßá áðü ôá
äýï Üëëá ÌïíáóôÞñéá. ºóùò äéüôé ç ëáôñåßá ôçò
ÈåïìÞôïñïò Þôï ãéá ôïí ëáü ðñïóöéëÝóôåñç ùò ìçôÝñá
ôïõ ×ñéóôïý. ºóùò áêüìá ôá èáýìáôá ôçò åéêüíáò êáé
ôçò ðßóôåùò ó’ áõôÞí íá Þôáí ðåñéóóüôåñá êáé ðéï
áîéïèáýìáóôá.
Ï ãñÜöùí åßäå ìå ôá ìÜôéá ôïõ äýï èáýìáôÜ ôçò
èåñáðåßáò, ôï Ýíá ìÜëéóôá åðß ÌïõóïõëìÜíïõ, ï
ïðïßïò ðñïóÝöõãå óôç ÷Üñç Ôçò. ¾óôåñá áðü ìéáí
åõ÷Þí «áðüñêéóìáí» üðùò ôï ëÝãáìå, åêåß êÜôù áðü ôï
ðéôñá÷Þëé, äýï êáëïãÞñùí, ï äõóôõ÷Þò åêåßíïò
Üíèñùðïò, ðïõ ôïí Ýöåñáí äåìÝíïí êáé ðïõ äåí
ìðïñïýóáí íá ôïí óõãêñáôÞóïõí, ôïí åßäáìå üëïé ðïõ
ðáñåõñåèÞêáìå Þóõ÷ïí áñíÜêé. Äåí îÝñù áí ìåñéêïß,
ðïõ èá äéáâÜóïõí ôéò ãñáììÝò áõôÝò èá ÷áìïãåëÜóïõí
Þ èá ìí??çñßóïõí. ÐÜíôùò ï ìÝãáò éáôñüò êáé
öéëüóïöïò óõíÜìá ÁëÝîé ÊáñÝë, óôï óýããñáììÜ ôïõ «ï
Üíèñùðïò áõôüò ï Üãíùóôïò» ëÝãåé, ðùò Ýãéíáí äéá
ôçò ðñïóåõ÷Þò ü÷é ôïõ áññþóôïõ, áëëÜ áôüìïõ êïíôÜ
óôïí Üññùóôï, áëëÜ äåí ìðïñåß íá ôá åîçãÞóç.

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 22

Ãåãïíüò åßíáé, üôé ç ÌïíÞ áõôÞ åêôéìÜôáé
ðåñéóóüôåñï áðü ôéò Üëëåò ÌïíÝò, ü÷é ìüíïí áðü ôïõò
×ñéóôéáíïýò áëëÜ êáé áðü ôïõò ÌïõóïõëìÜíïõò.
ÌÝ÷ñé ôåëåõôáßá åóþæïíôï äýï ìåãÜëåò ëáìðÜäåò
ôïõ ÓïõëôÜíïõ ÌïõñÜô ôïõ Ä’ êáé ç óêåðÞ ôïõ Áãßïõ
ÂÞìáôïò åß÷å óêåðÞí áðü ìïëýâé äþñïí Üëëïõ
ÓïõëôÜíïõ. Åãþ äåí ãñÜöù éóôïñßá, ïýôå êáé åßìáé
éêáíüò êáé áñìüäéïò ðñïò ôïýôï. Åêåßíïò, ðïõ èÝëåé
íá ãíùñßóç ðåñéóóüôåñá áðü ôçí éóôïñßá êáé ôá
èáýìáôá ôçò ÌïíÞò, èá ôá âñç óôï ðåñéïäéêü ôçò
Èåóóáëïíßêçò «ÐïíôéáêÞ Åóôßá».
Åßíáé üìùò ãåãïíüò, üôé åíþ äéá äýï Üëëá
ÌïíáóôÞñéá ðÞãáéíáí ðñïóêõíçôÝò êõñßùò áðü ôçí
ðåñéöÝñåéá Ìáôóïýêáò êáé ôçò Ôñáðåæïýíôïò, óôçí
ðáíÞãõñé ôçò Ðáíáãßáò ðñï ðÜíôùí êáôÜ ôï 15
Áýãïõóôï, óõíÝññåáí ðïëëÝò ÷éëéÜäåò ðéóôþí êáé áðü
ôéò ðéï ìáêñõíÝò ðåñéöÝñåéåò ôçò Íéêüðïëçò, ôçò
Ïñíôïý Êåñáóïýíôïò, Áìéóïý, Óéíþðçò êáé Üëëùí
ìáêñõíþí ðåñéï÷þí ôçò Ì. Áóßáò. Ðëïõóéþôáôá äå Þóáí
ôá áíáèÞìáôá ôùí ÷ñéóôéáíþí. ÁëëÜ êáé ü÷é ëßãïé
ÌïõóïõëìÜíïé ðÞãáéíáí ü÷é áðëþò óå åðßóêåøé áëëÜ óå
ðñïóêýíçìá.
Ðëïýóéá Þôáí ôá êôßóìáôá ôçò ìïíÞò, êáé ìåãÜëçí
åß÷å êôçìáôéêÞí ðåñéïõóßá óå Ìåôü÷éá, üðùò óôá
ÐëÜôáíá, óôçí Ôñáðåæïýíôá, óôçí ÄéâåñÜí, óôï
Áãïõñæåíüí, óôïõ Óêáëßôá êáé áëëïý. ¹ôï äå ç
êôçìáôéêÞ ðåñéïõóßá áöïñïëüãçôïò, óýìöùíá ìå ôá
ðñïíüìéá ôïõ êáôáêôçôÞ ÌùÜìåè ìÝ÷ñé ôïõ 1909.
ÌéêñïôÝñáò öÞìçò êáé ðôù÷üôåñá Þóáí ôá äýï Üëëá
ÌïíáóôÞñéá, ìå ìåôü÷éá ëéãüôåñá êáé ìéêñïôÝñáò
áîßáò åî üóùí ãíùñßæù.
Äåí èåùñþ óêüðéìï óôçí ìéêñÞ áõôÞ óêéáãñáößá,
íá áíáöÝñù äéá ôçí êáèüëïõ åõåñãåôéêÞí ÅèíéêÞí êáé
×ñéóôéáííéêÞí äñÜóéí ôùí ìïíþí áõôþí, ïýôå êáé
íïìßæù üôé ÷ñåéÜæïíôáé ãéá ôïí óêïðüí, ðïõ
ðñüêåéôáé íá åîõðçñåôÞóç ç ÷ùñßò Üëëç óçìáóßá, ç
ìéêñÞ áõôÞ åñãáóßá ìïõ.
¢ëëùóôå áõôÜ ãéá ôï ðïëý êïéíüí. ÌïíÜ÷á åìÜò
ôïõò õðåñÞëéêáò ðéá, ðïõ îåñéæùèÞêáìå ìå ôçí âßá
áðü ôéò ÷áìÝíåò ãéá ðÜíôá ðáôñßäåò, ìáò óõãêéíïýí.
Ãéá ôïõò íåþôåñïõò áðü ìáò áðïôåëïýí ðáñáìýèéá ôùí

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 23

ðáððïýäùí êáé ôùí ãéáãéÜäùí. ¼óï ãéá ôïõò Üëëïõò,
ôïõò äéáíïïýìåíïõò êáé ôïõò éóôïñéêïýò, ãé’ áõôïýò
õðÜñ÷ïõí ôá óïâáñÜ éóôïñéêÜ óõããñÜììáôá êáé äåí
ôïõò ÷ñåéÜæïíôáé ôá èõìÞìáôá åíüò áðëïúêïý ãñáöéÜ.
ÅìÜò ç ìïßñá ìáò Þôáíå íá ðåèÜíùìå ìå ôçí
íïóôáëãßá ôçò öôù÷Þò ðáôñßäáò óôçí øõ÷Þ, êáé ìå ôçí
ðßêñá ôçò áäéêßáò ôùí éó÷õñþí óôçí êáñäéÜ. ÌÞðùò
üìùò åßíáé êáé ç ìïíáäéêÞ áäéêßá áõôÞ;

11. Éóôïñéêïß ôüðïé Þ áñ÷áéïëïãéêÜ ìíçìåßá

Âåâáßùò ï Ðüíôïò ï ïðïßïò Þôï ãíùóôüò áðü ôçí

ÅëëçíéêÞí áêüìá Ìõèïëïãßá, ìå ôï ÷ñõóüìáëëï äÝñìá,
äåí åßíáé äõíáôüí ðáñÜ íá Ý÷åé êáé ôüðïõò
éóôïñéêïýò Üîéïõò ìåëÝôçò. Åãþ üìùò äõóôõ÷þò Ýæçóá
åêåß óå ìéá åðï÷Þ ôüóï ôåôáñáãìÝíç ìåôÜ ôï 1914
þóôå íá ìç ìðïñåß íá áó÷ïëçèÞ ìå ôçí ìåëÝôçí áõôÞí,
üóá äå ó÷åôéêÜ âéâëßá ãéá ôïí ôüðïí åß÷á, ôá Ý÷áóá
êáôÜ ôçí áíôáëëáãÞí. ¼óá åðïìÝíùò èá áíáöÝñù åßíáé
êïéíÜ, åíèõìÞìáôá, ðïõ êáé áõôÜ áêüìá ôá åëÜ÷éóôá
äåí ìðïñþ íá âåâáéþóù áí ïñèþò ôá óõíåêñÜôçóå ç
ìíÞìç ìïõ, óôçí ïðïßá ïýôå åãþ äåí Ý÷ù åìðéóôïóýíç.
Èá áíáöÝñù áðëþò üóá îÝñù, ÷ùñßò íá ãíùñßæù áí èá
åßíáé ùöÝëçìá óå êÜôé êáé ðüóï.

1. Åéò ôçí ðñüóâáóé ôïõ ÷ùñßïõ ÊáðÞ-êéïú õðÞñ÷å

ìÝ÷ñé ôùí çìåñþí ìïõ ëßèéíç ðëÜêá ìå ôçí åðéãñáöÞ :
«ÆáìáÞò áõôïêñÜôùñ, âùìüí åðéèÞ ??? ôÝèçêåí.
×áßñçôå ïé ðáñïýíôåò».
Ìïõ åßðáí üôé áõôïêñÜôùñ, åäþ, óçìáßíåé
óôñáôçãüò êáé ðéèáíüí íá Þôï êÜðïéïò óôñáôçãüò ôùí
ìõñßùí, ï ïðïßïò åîåóôñÜôåõóå êáé êáôåíßêçóå ôïõò
å÷èñïýò ôùí ÅëëÞíùí ôçò Ôñáðåæïýíôïò ùò áíáöÝñåé
åéò ôï Ã’ âéâëßï ôïõ ï Îåíïöþí.

2. Åéò ôçí ðñüóâáóé ôïõ ÷ùñßïõ ×ïñôïêüðé õðÞñ÷å

ôïðïèåóßá ëåãüìåíç «ÐëáôÜêéá». ËÝãåôáé üôé åêåß
åß÷áí ôá èåñéíÜ áíÜêôïñá ôïõò ïé Êïìíçíïß ôçò
Ôñáðåæïýíôïò êáé åêåß åõñßóêïíôáí áêüìá ôá èåìÝëéá
ëïõôñþíïò ôùí Êïìíçíþí üðùò ðßóôåõáí ïé êÜôïéêïé ôï
üíïìá «ÐëáôÜêéá» ðéèáíüí íá Ýãéíå áðü ôá ÐáëáôÜêéá.

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 24

3. ÅðÜíù áðü ôï ßäéï ÷ùñéü õðÞñ÷áí åñåßðéá áñ÷áßïõ
öñïõñßïõ, ðéèáíüôáôá Âõæáíôéíïý Þ ôùí Êïìíçíþí, ðïõ
ïé íôüðéïé ôï Ýëåãáí «ï ÊÜóôñåí», ôï ÊÜóôñïí.

4. Åéò ôçí åßóïäï ôïõ ÷ùñßïõ ÄéâåñÜ, ôï ïðïßïí

ìåñéêïß åðéìÝíïõí íá ãñÜöïõí «ËåéâåñÜ», õðÞñ÷áí
åðßóçò åñåßðéá ðáëáéïý ÊÜóôñïõ êáé åéò ôçí êïñõöÞí
ôïõ âïõíïý, ðïõ Þôï åðÜíù áðü ôï ÷ùñéü, õðÞñ÷å
ìåãÜëïò âñÜ÷ïò, ðïõ ïé êÜôïéêïé ôçò ÄéâåñÜò ôï
Ýëåãáí «ôïõ Æßá Þ êáãéÜ». Ôï «êáãéÜ» ôïõñêéêÞ ëÝîéò
óçìáßíåé âñÜ÷ïò. Ðéèáíüí ëïéðüí ï âñÜ÷ïò áõôüò íá
Þôï áöéåñùìÝíïò óôïí Äßá (Æßá).

5. Åéò ôï ÷ùñßïí Êïóôïñôüò, óõíïéêßá ôïõ ÷ùñßïõ

ÓðÝëáéá, üðùò ìïõ äéçãåßôáé ï ößëïò Áíôþíéïò
Ðáðáäüðïõëïò õðÞñ÷å ìÝ÷ñé ôåëåõôáßá ìéêñÞ åêêëçóßá
ôçò Ðáíáãßáò âõæáíôéíÞò ôÝ÷íçò ç ìüíç óå üëç ôçí
ðåñéöÝñåéá ðïõ åß÷å ìáñìÜñéíïõò óôýëïõò.

6. Åðßóçò óôçí êïñõöÞ ôïõ üñïõò «Óïõñìáíüç» áðÜíù

áðü ôçí Ãáëëßáíá õðÞñ÷å áñ÷áßï Öñïýñéï ôïõ
«ÃïõäïõëÜ ï ÊÜóôñïí» , ôï ïðïßïí êáôÝëáâáí ïé
Ôïýñêïé äéá ðñïäïóßáò. Ðåñß áõôïý Ýãñáøå ï ößëïò
Ìßìçò Ìéóáçëßäçò íõí ÄÞìáñ÷ïí Êåñáôóéíßïõ Ýíá ìéêñü
Ýììåôñïí äñÜìá, óôçí åðé÷þñéá äéÜëåêôï.

Áóöáëþò èá õðÜñ÷ïõí êáé Üëëá áñ÷áéïëïãéêÜ

ìíçìåßá êáé éóôïñéêïß ôüðïé, üðùò åßíáé ôï
«ÊáñáêáðÜí» öõóéêüí ï÷õñüí óôá óýíïñá Ìáôóïýêáò êáé
Êñþìíçò, üðïõ êáé áíáöÝñåé ï áåßìíçóôïò ×ñýóáíèïò,
Ýäùóáí ìÜ÷çí ïé Êïìíçíïß ìå ôïõò Ôïýñêïõò ôïõò
Óåëôóïýêïõò ôçò Ì. Áóßáò. Ï ãñÜöùí åêôüò áðü üóá
óêéùäþò áíáöÝñåé ôßðïôå Üëëï äåí ãíùñßæåé «êáé
ãñÜììáôá ãíþñéæå».

12. Áó÷ïëßáé ôùí êáôïßêùí.

Ç êõñéþôåñç áó÷ïëßá ôùí êáôïßêùí ôçò Ìáôóïýêáò

Þôï ç ðñùôüãïíïò ãåùñãßá ìå ôï Üñïôñïí,

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 25

êõñéïëåêôéêÜ ôïõ Çóéüäïõ êáé êôçíïôñïößá êáé
éäéáßôåñá ç áãåëáäïôñïößá, äéüôé ç äéáôñïöÞ ôùí
ðñïâÜôùí êáôÜ ôïõò ÷åéìåñéíïýò ìÞíåò, ðïõ ï ôüðïò
åðåéäÞ åßíáé ïñåéíüò åßíáé ÷éïíïóêåðáóìÝíïò, Þôï
ðïëý äýóêïëïò, ãé’ áõôü êáé ôá ðñüâáôá Þóáí ðïëý
ëßãá.
Ç ãåùñãßá êõñßùò Þôï ç êáëëéÝñãåéá áñáâïóßôïõ
êáôÜ 9/10 êáé ïëßãá óéôçñÜ. Ï ôüðïò Þôï Üãïíïò êáé
ï áñáâüóéôïò áðÝäéäå ó÷åôéêÜ ðåñéóóüôåñá. Ï ôüðïò
Þôï Üãïíïò êáé ï êëÞñïò ôüóï ìéêñüò, þóôå åëÜ÷éóôåò
ïéêïãÝíåéåò áðåêüìéæáí ôï áñáâüóéôïí «ôï ôóïõðÜä»
üðùò ôïí Ýëåãáí êáé äåí îÝñù áðü ðïý ðñïÞëèåí ç
ïíïìáóßá «ôóïõðÜä» ôüóïí êáñðüí, þóôå íá ôïõò
åðáñêÝóç äéá ôï øùìß ôçò ÷ñïíéÜò. Ôïí õðüëïéðïí
áñáâüóéôïí åðñïìçèåýïíôï áðü ôçí áãïñÜí ðïõëïýíôåò
ôá êôçíïôñïöéêÜ ðñïúüíôá, äçëáäÞ âïýôõñïí,
“ìáíôæßñáí” óôñáããéóôü ãéïãïýñôé êáé ôõñß. ËÝíå ôï
üíïìá ôïõ ãéïãïõñôéïý “ìáíôæßñá” åßíáé ëÝîéò
áñìåíéêÞ. Ôï Ýëåãáí üìùò êáé “îýãáëáí” ðïôÝ üìùò
ãéïãïýñôé.
Áðü ôï ëéãïóôü óôÜñé, ðïõ Ýóðåñíáí Ýêáìíáí ãéá
ôéò ìåãÜëåò ãéïñôÝò ðßôåò Þ øùìéÜ êáé ôï Ýëåãáí
«êáèáñüí øùìßí», êáèáñüí øùìßí üìùò ç ðåñéöÝñåéá
Ìáôóïýêáò êáé üóï îÝñù êáé ç ðåñéöÝñåéá
Ôñáðåæïýíôïò Ýôñùãáí ìüíï óôéò ìåãÜëåò ãéïñôÝò.
Áðü óéôáñßóéï áëåýñé Ýêáìíáí áêüìá êáé ôéò
ôçãáíßôåò ôïõò, «ôá ôóéñé÷ôÜ», ìå ãíÞóéï âïýôõñï,
ôéò ìÝñåò ðïõ äåí Þôáí óáñáêïóôÞ, ðïõ ç åõëïãçìÝíç
Þôáí åêåß ôïí ìéóüí ÷ñüíï êáé ìáò ôõññáíïýóå åìÜò
ðñï ðáíôüò ôá ðáéäéÜ, ðïõ èÝëáìå íá öÜìå êáé ëßãï
ãÜëá Þ êáíÝíá «ôóéïñôÜí», áðïîçñáìÝíç ïýñäá.
¢ëëç áó÷ïëßá Þôáí ç êôçíïôñïößá, êõñßùò
áãåëáäïôñïößá. ÊÜèå ïéêïãÝíåéá åß÷å 6-8-12
áãåëÜäåò ôéò ïðïßåò Ýôñåöáí êáé ãéá ôçí êïðñéÜ,
äéüôé Üëëï ëßðáóìá äåí õðÞñ÷å. Áðü ôï ãÜëá
êáôåóêåýáæáí åîáéñåôéêü êáé áñùìáôéêü «âïýôïñïí»,
âïýôõñïí, ðåñéæÞôçôï êáé ïíïìáóôü êáé óôçí Ðüëé,
ôõñß, êáôÜ ôï ðåñéóóüôåñï áðïâïõôõñùìÝíï ãéïãïýñôé
óôñáããéóôüí, ôçò óáêïýëáò, «õëéóôüí» ôïí ïðïßïí
ðïõëïýóáí. Áðü ôï ãéïãïýñôé äå áõôüí
áðïóôñáããéóìÝíïí êáé áðïîçñáìÝíïí Ýêáìíáí ôï

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 26

«ðáóêéôÜí» äéá ôá «ôáñ÷áíÜ», ôñá÷áíÜ êáé Ýíá åßäïò
óïýðáò ðïëý íüóôéìçò, ôçí «ðáóêéôáíïôóïñâÜí» ôï
åéäéêü áõôü ðáóêéôÜí Ýâáæáí êáé áñêåôü êáúìÜêé êáé
ôï áðåîÞñáíáí óôïí ßóêéï ìå óáêïýëåò. Ôï êáëáìðüêé
ãéá ôï øùìß êáé ôá ãáëáêôïêïìéêÜ êáé ôá öáóüëéá
Þóáí ôá êõñéþôåñá åßäç äéáôñïöÞò. Êáëëéåñãïýóáí
âÝâáéá êáé ëßãåò ðáôÜôåò êáé åëÜ÷éóôá êçðåõôéêÜ
åßäç áëëÜ êáé ï ôüðïò äåí Þôï êáôÜëëçëïò êáé ïé
Üíèñùðïé äåí ãíþñéæáí ðþò íá ôá êáëëéåñãïýí. Ìüíï
óå ìåñéêÜ ÷áìçëüôåñá ðáñáðïôÜìéá ÷ùñéÜ
êáëëéåñãïýóáí ìåëéôóÜíåò, íôïìÜôåò êáé ðéðåñéÝò.
Äåí Þîåñáí áêüìá ïýôå ôï ëÜ÷áíï íá êáëëéåñãïýí êáé
Ýëåãáí ðùò äåí ãßíåôáé êáé êáëëéåñãïýóáí ìüíïí ôï
ìáõñïëÜ÷áíï, ëá÷áíßäá. Êáé üìùò ïé Ñþóóïé äéá äýï
÷ñüíéá êáôï÷Þò ôïõ ôüðïõ 1916 êáé 1917 ðáñÞãáãáí
ëÜ÷áíá, èáõìÜóéá üðùò êáé Üöèïíåò ðáôÜôåò. Ôï
êñÜôïò äåí åíäéáöÝñïíôáí êáèüëïõ ü÷é ìüíï ãéá ôçí
ãåùñãßá, ïýôå ãéá ôßðïôå Üëëï åêôüò áðü ôçí
åßóðñáîé ôùí öüñùí, ãåùðüíïé, ïýôå ôï üíïìÜ ôïõò
õðÞñ÷å. Ïé Üíèñùðïé Þóáí áìüñöùôïé êáé
êáëëéåñãïýóáí üôé Þîåñáí áðü ôïõò ðáðïýäåò ôùí êáé
üðùò îÝñáí. Êáé üìùò êáôÜ Ýíá ôñüðï Þóáí
åõôõ÷Ýóôåñïé áðü ôïõò óçìåñéíïýò ãåùñãïýò ìáò.
Êáììßá óôÝñçóéò, åêôüò áðü ôçí óôÝñçóé ôïõ øùìéïý
äåí ôïõò åíï÷ëïýóå. Êáé ç ìåí ãåùñãßá Þôï êáôÜ
êýñéïí ëüãïí Ýñãïí ôùí ãõíáéêþí, åëÜ÷éóôá äå
åâïçèïýóáí ïé Üíäñåò åéò ôáò ãåùñãéêÜò åñãáóßáò. Ç
êôçíïôñïößá åðßóçò Þôï áðïêëåéóôéêþò ó÷åäüí äïõëåéÜ
ôùí ãõíáéêþí.
Èá åñùôçèÞ áöïý ïé êõñéþôåñåò áó÷ïëßåò Þôáí
Ýñãï ôùí ãõíáéêþí, ôé Ýêáìíáí ïé Üíäñåò.
ÂÝâáéá âïçèïýóáí óôéò ãåùñãéêÝò êáé
êôçíïôñïöéêÝò åñãáóßåò, üôáí äåí Þôáí áðáó÷ïëçìÝíïé
ìå ôéò äéêÝò ôïõò êáèáñÜ áíäñéêÝò äïõëåéÝò.
Ïé Üíäñåò óôçí ïñåéíÞ êáé Üãïíç åêåßíç
ðåñéöÝñåéá áó÷ïëïýíôáí, üóïé äåí îåíéôåýïíôáí åéò
ôçí êáôáóêåõÞ îõëïêÜñâïõíùí, ôá ïðïßá åðïõëïýíôï
åéò ôçí áãïñÜí Ôñáðåæïýíôïò åéò ôçí ìåôáöïñÜí êáé
ðïýëçóéí ôùí êáñâïýíùí áõôþí êáé ôùí êôçíïôñïöéêþí
ðñïúüíôùí åéò ôçí ðüëéí êáé åéò ôçí ìåôáöïñÜí áðü
êåé ôùí ôñïößìùí åéò ôçí ðåñéöÝñåéáí. Ç ôÜîéò áõôÞ

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 27

ôùí ìåôáöïñÝùí, åëÝãïíôï «êáôéñôæÞäåò».
Áó÷ïëïýíôáí åðßóçò êáé åéò ôçí êáôáóêåõÞí ôùí
«÷áñôùìÜôùí». ¹óáí äå ôá ÷áñôþìáôá Ýíá åßäïò
óáíßäéá ëåðôÜ áðü Ýëáôá ìå ôá ïðïßá åóêÝðáæáí ôá
óðßôéá ü÷é ìüíïí óôçí ðåñéöÝñåéá ôçò Ìáôóïýêáò áëëÜ
êáé ôá óðßôéá ôçò ðåñéöåñåßáò Ôñáðåæïýíôïò, åêôüò
ïëßãùí åîáéñÝóåùí, ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýóáí ãéá óêåðÞ ôá
ðáëáéïý ôýðïõ êåñáìßäéá êáé áðü ôï ðñïúüí ôùí
åñãáóéþí áõôþí åðñïìçèåýïíôï ôá ÷ñÞìáôá äéá ôçí
áãïñÜí ôùí áðáñáéôÞôùí åéäþí äéáôñïöÞò êáé äéá ôá
ïëßãá Þäç ñïõ÷éóìïý, üóá äåí Ýêáìíáí ïé ãõíáßêåò ìå
ôïí åã÷þñéï áñãáëåéü ôïõò.
Óôçí åðï÷Þ ìïõ, üìùò ïé ðåñéóóüôåñïé Üíäñåò
åîåíéôåýïíôï óôçí Ðüëç, üðïõ áóêïýóáí äéÜöïñá
åðáããÝëìáôá êáé êõñßùò ôïõ «÷Üëáôóç» ðáðëùìáôÜ, ôïõ
«êáëáíôæÞ» ÷áëêïõñãïý, ôïõ «êáëáúôóÞ» ãáíùôóÞ, ôïõ
«êïõíôïõñÜ» õðïäçìáôïðïéïý, êõñßùò üðùò äéÝðñåðáí
ùò åîáéñåôéêïß ôå÷íßôáé óôçí ÷áëêïõñãßáí êáé ôçí
êáôáóêåõÞí êëéíïóôñùìíÞò. Ðïëëïß åðßóçò,
ðåñéóóüôåñïé áõôïß, Ôïýñêïé êáé ÷ñéóôéáíïß,
ôáîßäåõáí óôçí Ñùóßá, üðïõ êõñßùò áó÷ïëïýíôáí åêôüò
áðü ôéò ðáñáðÜíù ôÝ÷íåò êáé óôéò ãåùñãéêÝò
åñãáóßåò, óôçí ïéêïäïìéêÞí, ëéèïîïúêÞí, åñãÜôáé
äçìïóßùí Ýñãùí, áñôïðïéïß êôë. êáé Ýöèáíáí ìÜëéóôá,
ùò ôï Âëáäéâïóôüê ôçò Óéâçñßáò. Áðü ôçí Ñùóßá äå
áðåêüìéæáí ðïëëïß, ðåñéóóüôåñïé êÝñäç.
ÌåôÜ ôï 1900 åîåíéôåýïíôï êáé óôçí ÁìåñéêÞ
ëßãïé, üðïõ ðáñÝìåéíáí ðåñéóóüôåñïí êáéñü, áð’ üðïõ
Ýöåñíáí áóýãêñéôá ðåñéóóüôåñá êÝñäç êáé ðïëëÜ ÷ñõóÜ
äá÷ôõëßäéá ïé ÁìåñéêÜíïé.
Ïé ãõíáßêåò åî Üëëïõ äåí åß÷áí ìüíïí ôéò
áó÷ïëßåò ôçò ãåùñãßáò êáé ôçò êôçíïôñïößáò. Åêåßíï
ðïõ Þôï âáóáíéóôéêü ãé áõôÝò áí êáé åëáöñüôåñç
åñãáóßá, Þôï ç êáôáóêåõÞ ôïõ ñïõ÷éóìïý åóùôåñéêïý
êáé åîùôåñéêïý.
Êáé ôá ìåí åîùôåñéêÜ êáôåóêåýáæïí áðü ðñüâåéï
ìáëëß, ôï ïðïßïí åëáíÜñéæïí, Ýãíåèïí, Ýâáöïí êáé
ýöáéíïí óôïí áñãáëåéü, «ô’ áñãáôÞñ» ôá äå åóùôåñéêÜ
áðü ôéò ßíåò ôïõ öõôïý ôçò êáíÜâåùò «êáíáâïýñé», ôï
ïðïßïí Ýóðåñíáí ïé ßäéåò, Ýîáéíáí, Ýêëùèáí,
íçìáôïðïéïýóáí ìå ôçí ñüêá, ýöáéíáí, åñãáóßá

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 28

åîáíôëçôéêÞ óå ðñïóðÜèåéá êáé ìå ôçí ïðïßá
êáôåãßíïíôï ôéò ðåñéóóüôåñåò þñåò ôçò íý÷ôáò ôïõ
÷åéìþíá.
¼óï üìùò êáëëéôÝñåõáí ïé âéùôéêÝò óõíèÞêåò ìå
ôá êÝñäç ðñï ðÜíôùí ôçò îåíéôéÜò, ïé áó÷ïëßåò áõôÝò
ôùí ãõíáéêþí ëéãüóôåõáí êáé ïé Üíèñùðïé
åðñïìçèåýïíôï ðïëëÜ åßäç ñïõ÷éóìïý åê ôçò áãïñÜò,
ìå õöÜóìáôá ëåðôüôåñá êáé êïìøüôåñá.

13. Ç ðáéäåßá

¼ðùò êáôáëáâáßíåé êáíåßò áðü ôá ðñïçãïýìåíá êáé

ç ðáéäåßá äåí Þôï ðñïçãìÝíç óôçí ðåñéöÝñåéá.
Óôçí åðï÷Þ ôïõ ðáððïý ìïõ êáé ðáëáéüôåñá äçë.
ìÝ÷ñé ôïõ 1820-40 ôá ìüíá ó÷ïëåßá Þóáí ôá
ìïíáóôÞñéá, üðïõ ðïëý ëéãïóôïß ìÜèáéíáí ãñáöÞí êáé
áíÜãíùóéí. Áõôïß ãßíïíôáí ðáðÜäåò, áõôïó÷Ýäéïé
øáëôÜäåò, ïé ãñáììáôéêïß ôïõ ÷ùñéïý. Óôçí åðï÷Þ
ôïõ ðáôÝñá ìïõ, óôá 1840-70 ðåñßðïõ õðÞñ÷å óå êÜèå
÷ùñéü ó÷ïëåßï ìå ãñáììáôïäéäÜóêáëïí, üðïõ ìÜèáéíáí
ãñáöÞí êáé áíÜãíùóéí ó÷åäüí üëá ôá áãüñéá, äéüôé
óôçí åðï÷Þ ìïõ åëÜ÷éóôïé Þóáí ïé áíáëöÜâçôïé
Üíäñåò, áëëÜ äåí õðÞñ÷å ó÷åäüí êáììßá ãõíáßêá íá
ãíùñßæåé ãñáöÞí êáé áíÜãíùóéí. Ìüíï åðß ôùí çìåñþí
ìïõ åß÷áìå óôï ó÷ïëåéü ìáò áíÜìåóá óå 60-70
ìáèçôÝò, êáé 3 êïñßôóéá, ôá ïðïßá áðå÷þñçóáí áðü
ôçí Â’ ôÜîéí ôïõ Äçìïôéêïý. ÖõóéêÜ ôï ßäéï ðÜíù –
êÜôù ãéíüôáí êáé óôá Üëëá ÷ùñéÜ ôçò Ðåñéöåñåßáò.
Åðß ôçò åðï÷Þò üìùò ôçò äéêÞò ìïõ ìáèçôéêÞò
åðï÷Þò, Þñ÷éóå êáé óôçí ðáéäåßá, ìßá ðñüïäïò
áîéïìíçìüíåõôïò. Óå êÜèå ÷ùñéü êáé óôï ìéêñüôåñï
õðÞñ÷å Äçìïôéêü ó÷ïëåßï óõíÞèùò ìå 5 ôÜîåéò, üðïõ
äéäÜóêïíôáí êáé Éóôïñßá êáé Ðáôñéäïãñáößá êáé
Ãåùãñáößá êáé ÁñéèìçôéêÞ ôùí 4 ðñÜîåùí êáé äåêáäéêÜ
êáé êëáóìáôéêÜ, åéäéêÞ êáé óôïé÷åéþäçò ÃõìíáóôéêÞ.
Óå áñêåôÜ äå ÷ùñéÜ, üðùò óôçí ÄéâåñÜ, óôçí
Äáíåßá÷á, Ãáëëßáíá, ÊáðÞ-êéïú ëåéôïõñãïýóáí êáé
êåíôñéêÜ Þ áóôéêÜ ó÷ïëåßá, ðïõ éóïäõíáìïýóáí ìå
ó÷ïëåéáñ÷åßá (çìéãõìíÜóéá) üðïõ ç ìüñöùóéò ãßíïíôáí
ðëçñÝóôåñç êáé áñôéþôåñç. Äõóôõ÷þò ôçí ðñüïäï
áõôÞí ôçí áíÝêïøå ç áíáôáñá÷Þ ôïõ Á’ ðáãêïóìßïõ

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 29

ðïëÝìïõ êáé Ýóâõóå ãéá ðÜíôá ç áíôáëëáãÞ ôïõ
÷ñéóôéáíéêïý ðïëéôéóìïý.

14. Ç ãëþóóá

Ç ãëþóóá ôçò Ðåñéöåñåßáò Þôï ç ÂõæáíôéíÞ, üðùò

ìðïñåß ðïëý êáëÜ íá êáôáëÜâç êáíÝíáò, ðïõ äéáâÜæåé
ôïí Ðôù÷ïðñüäñïìïí êáé üðùò öáßíåôáé êáé áðü ôá
ó÷üëéá ôïõ êáèçãçôïý Ö. ÊïõêïõëÝ åéò ôá ëáïãñáöéêÜ
ôïõ äéá ôïí ÅõóôÜèéïí Èåó/íßêçò.
ÌðÞêáí âÝâáéá óôç ãëþóóá ðïëëÝò ôïõñêéêÝò
ëÝîåéò, üðùò ìðÞêáí êáé óôï ëåîéëüãéïí üëïõ ôïõ
Åëëçíéóìïý, üðùò öáßíåôáé ôïýôï ðïëý êáëÜ óô’
áðïìíçìïíåýìáôá ôïõ óôñáôçãïý ÌáêñõãéÜííç êáé
Üëëùí.
Ôåëåõôáßá üìùò, üóï áíáðôýóóïíôáí ç ðáéäåßá ìå
ôá ó÷ïëåßá, óéãÜ-óéãÜ ïé ìç áðáñáßôçôåò ôïõñêéêÝò
ëÝîåéò Ýöåõãáí êáé ôçí èÝóéí ôïõò Ýðáéñíáí ïé
åëëçíéêÝò éäßùò ôç êáèáñåõïýóçò, äéüôé ç äçìïôéêÞ
Þôï ðïëý ïëßãïí ãíùóôÞ óôïí Ðüíôï.
×áñáêôçñéóôéêü äå åßíáé üôé óôá ãñáðôÜ ðïëý
ïëßãïí ìåôå÷åéñßæïíôï ôïõñêéêÝò ëÝîåéò, ü÷é ìïíÜ÷á
ïé ëüãéïé, áëëÜ êáé ï áðëüò ëáüò.
ÕðÜñ÷ïõí áñêåôÝò ðáñáëëáãÝò êáé ôçò ÐïíôéáêÞò
äéáëÝêôïõ, üðùò ôçò Ðåñéöåñåßáò Íéêïðüëåùò, Áìéóïý
êáé ìéêñüôåñåò áêüìá ðáñáëëáãÝò ôçò Êñþìíçò êáé ôçò
ÓÜíôáò, ôùí ÓïõñìÝíùí êëð. Ç êáèáñüôåñç üìùò ìïõ
öáßíåôáé, ðùò åßíáé ôçò Ìáôóïýêáò êáé ôçò
Ðåñéöåñåßáò Ôñáðåæïýíôïò. Åäþ ðñÝðåé íá óçìåéþóù,
üôáí ïìéëåß ï ÌáôóïõêÜôçò áñãÜ êáé áðïöåýãåé éäßùò
íá ìåôá÷åéñéóèåß ôïõñêéêÝò ëÝîåéò, ðñÜãìá ü÷é ðïëý
äýóêïëïí, äéüôé õðÞñ÷áí êáôÜ ôï ðëåßóôïí
áíôßóôïé÷åò ëÝîåéò óôçí ÐïíôéáêÞ íïìßæù, üôé
ãéíüôáí áðüëõôá êáôáíïçôüò áðü êÜèå ¸ëëçíá, üðùò
ãíùñßæù üôé ôïýôï óõíÝâç ìå ôïí áåßìíçóôïí Åë.
ÂåíéæÝëïí, ï ïðïßïò åäïêßìáóå íá óõíåííïçèÞ ìå
áãñÜììáôïí Ðüíôéïí áðü ôçí Ìáôóïýêáí êáé
óõíåííïÞèçêáí êáëÜ.

15. Ç õãéåéíÞ êáôÜóôáóéò êáé ç äéáôñïöÞ.

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 30

 Ó’ üëç ôçí ÐåñéöÝñåéá, ðïõ ï ðëçèõóìüò ôçò
áðïôåëïýíôáí áðü 30-35 ÷ë. ×ñéóôéáíïýò êáé Ôïýñêïõò
äåí õðÞñ÷å ïýôå Ýíáò éáôñüò.
Ïé áññþóôåéåò åêôüò áðü ôéò åðéäçìéêÝò Þóáí
Üãíùóôåò. Êáñêßíïò, óêùëçêïåéäßôçò, øõ÷éêÜ êáé
íåõñïëïãéêÜ íïóÞìáôá, åëïíïóßá, Þóáí ðñÜãìáôá
ôåëåßùò Üãíùóôá óôçí Ìáôóïýêá. Ìüíï êáôÜ ôá
ôåëåõôáßá 20-30 ÷ñüíéá ðñï ôïõ 1900 ðáñïõóéÜóèçêáí
ïëßãåò ðåñéðôþóåéò «âåñåìéïý» ôïõñêéêÞ ëÝîéò,
öõìáôéþóåùò êáé áõôü ìüíïí åðß îåíéôåõìÝíùí, ëüãù
ôçò êáêÞò äéáôñïöÞò êáé ôùí ôáëáéðùñéþí ôçò
îåíéôåéÜò. Åðßóçò ôçí ßäéá åðï÷Þ ðáñïõóéÜóèçóáí
êáé ìåìïíùìÝíá êñïýóìáôá áöñïäéóßùí íïóçìÜôùí ðÜëéí
åðß îåíéôåõìÝíùí. Ïé áôõ÷åßò äå åêåßíïé Üíèñùðïé
ðåñéÝðéðôáí åéò ôçí ãåíéêÞí ðåñéöñüíçóéí êáé
áíõðïëçøßáí. ¼ëïõò äå ôïõò ðÜó÷ïíôáò ãåíéêÜ áðü
áöñïäßóéá ôïõò Ýëåãáí «ìáëéáóìÝíôò», «ôá ìÜëéáò»
Ýëåãáí üëá ôá áöñïäßóéá, ÷ùñßò äéÜêñéóéí êáé ï
ðÜó÷ùí åëÝãåôï “ìáëÝáò”. Åðßóçò ôçí ßäéá åðï÷Þ
ðáñïõóéÜóèçóáí åëÜ÷éóôá êáé ìåìïíùìÝíá êñïýóìáôá
åëïíïóßáò åðß ôùí îåíéôåõìÝíùí êõñßùò åéò ôá
ðáñÜëéá ôïõ ÊáõêÜóïõ ôçò Ñùóßáò êõñßùò óôï Óá÷ïýì.
Ç åëïíïóßá óôçí Ìáôóïýêáí åëÝãåôï «øý÷ïò»
ðéèáíüôáôá áðü ôï ñßãïò ðïõ ðáñïõóßáæå ìåôÜ ôïõ
ðõñåôïý.
Ïé åðéäçìéêÝò áóèÝíåéåò üìùò Þóáí ãíùóôÝò áí
êáé õðü äéáöïñåôéêÜ ïíüìáôá. ¹óáí äå áõôÝò:
Ï «ãïõñæïõëÜò», ðáíþëç. Äåí îÝñù áðü ðïý
ðñïÞëèåí ç ïíïìáóßá, êáé êáè’ üóïí ãíùñßæù ïýôå
óôçí åðï÷Þ ôïõ ðáôÝñá ìïõ ðáñïõóéÜóèçêå óôïí ôüðï.
Ìüíï ï ðáððïýò ìïõ áðü ôçí ìçôÝñá ìïõ, ìáò
äéçãïýíôáí, üôé ðáñïõóéÜóèçêå óôá ðáéäéêÜ ôïõ
÷ñüíéá êáé üëïé ïé êÜôïéêïé ôïõ ÷ùñéïý êáôÝöõãïí
åðï÷Þ êáëïêáéñéïý óôá ðõêíÜ äÜóç, üðïõ äåí Üíáâáí
öùôéÜ, ìç ôý÷ç êáé éäÞ ï «ãïõñæïõëÜò» ôïí êáðíüí
êáé ôïõò åðéóêåöèÞ, åôñÝöïíôáí äå ìå êáñðïýò áãñßùí
äÝíäñùí êáé ìå ôçí âïÞèåéá ôùí ÊáëïãÞñùí ôçò ìïíÞò
ÓïõìåëÜ, üôáí äå åðÝóôñåøáí êáôÜ ôï öèéíüðùñï
âñÞêáí üëá ôá óðáñôÜ ôïõò êáôáöáãùìÝíá áðü Üãñéá
æþá, ôóáêÜëéá, áãñéïãïýñïõíá êáé áñêïýäåò. ¹ìïõíá
üìùò ðïëý ìéêñüò, äéá íá ôïí ñùôÞóù ðþò

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 31

óõíåôçñÞèçóáí ôïí ÷åéìþíá, áöïý êáôåóôñÜöçêå ç
ðáñáãùãÞ ôïõò. ¼ðùò óõìâáßíåé êáé áëëïý
åðñïóùðïéïýóáí ôéò áóèÝíåéåò. Ï ãïõñæïõëÜò Þôï
Ýíáò Üíäñáò, ðïõ üðïéïí ÷ôõðïýóå óôï äåîß ðëåõñü
åðéæïýóå êáé üðïéïí óôï áñéóôåñü äåí ãëýôôùíå.
¢ëëç åðéäçìéêÞ íüóïò Þôáí ç «âñáóéÜ», ç
åõëïãßá, áëëÜ ïýôå êáé êñïýóìáôá åõëïãéÜò èõìÜìáé
åðß ôùí çìåñþí ìïõ, ïýôå êáé îÝñù ðþò ôçí
êáôáðïëåìïýóáí. Ìïõ öáßíåôáé üìùò ðùò
åãêáôáëåßðïíôáí ïé áóèåíåßò óôï Èåü, êáé óôçí
áíôßäñáóé ôïõ ïñãáíéóìïý. ÐÜíôùò üëïé åìåßò ïé
ìéêñïß åß÷áìå åìâïëéáóèÞ «åêïôóáêéÜæáìå» êáôÜ ôçò
åõëïãßáò êáé èõìÜìáé ðùò åßäá ìåñéêïýò
åõëïãéïêïìÝíïõò. ÃíùóôÞ üìùò Þôáí ç åðéäçìßá ôçò
ÉëáñÜò, ðïõ ôçí Ýëåãáí «ëïéìéêÞ». Ïýôå ãé áõôÞí
õðÞñ÷áí öÜñìáêá ìïíÜ÷á äßáéôá õðÞñ÷å ìå åëáöñÜ
ôñïöÞ. ÁðÝöåõãáí üìùò íá ðëÝíïõí ìå æåóôü íåñü ôá
ñïý÷á ôïõ áññþóôïõ, ðïõ óõíÞèùò ðáñïõóéÜæåôï óôá
ðáéäéÜ. Ôþñá ðïßáí ó÷Ýóéí åß÷å ç áóèÝíåéá ìå ôï
âñáóôü íåñü, ïýôå åãþ îÝñù, ïýôå êáé êåßíïé ðïõ ôï
êÜíáí ãíþñéæáí.
ÃíùóôÞ åðßóçò áëëÜ ðïëý óðÜíéá Þôï ç åðéäçìßá
ôïõ Ôýöïõ, «æÞëïò», ÷ùñßò äéÜêñéóé, êïéëéáêïý,
åîáíèçìáôéêïý Þ ðáñáôýöïõ. Êáé ãé áõôüí äåí åß÷áí
öÜñìáêá, åêôüò áðü Ýíá êáèáñôéêü ìå «óïõíáìðåêß»
óðüñïò åíüò áãíþóôïõ ãéá ìÝíá öõôïý êáé ôçí äßáéôá,
ðïõ óõíßóôáôï óôçí åëáöñéÜ ôñïöÞ.
Ôçò ÷ïëÝñáò Þôï ãíùóôü ôï üíïìá ùò «÷ïõëéÜñá»
ðïõ ðñïêáëïýóå ôïí ôñüìïí. Ó’ üëá ôá 30 ÷ñüíéá
üìùò, ðïõ Ýæçóá åêåß, äåí ðáñïõóéÜóèçêå ðïôÝò.
¢êïõóá üìùò íá ëÝíå ðùò êÜðïôå ðáñïõóéÜóèçêå óôçí
Ñùóßá êáé Ýíá ÷ùñéáíü ìïõ îåíéôåõìÝíïí åêåß, ôïí
Ýêáøáí æùíôáíü áêüìá óôïí áóâÝóôç.
Ïýôå ðëåõñßôéäåò õðÞñ÷áí, ïýôå ôé èá ðåé
åã÷åßñçóéò Þîåñáí. ÐÜíôùò åß÷áí ðïëý êáêÞ éäÝá ãéá
ôá íïóïêïìåßá, ôá “óðïôÜëéá” ðïõ õðÞñ÷áí ìüíï óôçí
Ðüëé. Êáé üôáí ìÜèáéíáí ðùò êÜðïéïí îåíéôåõìÝíïí
ôïí ðÞãáí óôá “óðïôÜëéá” óôçí Ðüëç ôïí åß÷áí
îåãñáììÝíïí. Äåí îÝñù áí ôï Ôïõñê. ÊñÜôïò åß÷å
íïóïêïìåßï óôçí Ôñáðåæïýíôá. ÐÜíôùò áí õðÞñ÷å, èá
õðÞñ÷å ìüíïí óôñáôéùôéêü, äéüôé áí õðÞñ÷å êáé

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 32

ðïëéôéêü êÜôé èá Üêïõãá. Ìüíïí óôá 1909-10
éäñýèçêå ôï ìüíïí åëëçíéêü íïóïêïìåßïí, ìå éäñõôÞí
ôïí Åèíéêüí åõåñãÝôçí Ð. Áêñßôáí, ôï “Áêñßôåéïí”
íïóïêïìåßïí, ðïõ ðáñ’ üëç ôçí áðÝ÷èåéá ôïõ ëáïý ãéá
ôï “óðïôÜëé” Þôáí åõëïãßá ôïõ Èåïý ãéá ôïí ôüðïí.

16. ÈåñáðåõôéêÜ ìÝóá.

Ôï êõñéüôåñï èåñáðåõôéêü ìÝóïí Þôáí ç èñçóêåßá,

ôá «èåïôéêÜ» üðùò ôá Ýëåãáí. ¼ôáí ï Üññùóôïò äåí
áíåëÜìâáíå óå 3-4 ìÝñåò, êáëïýóáí ôïí ðáðÜ êáé ôïí
äéÜâáæå “ô’ áðüñêéóìáí”. Óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò ï
Üññùóôïò ðñÜãìáôé áíåëÜìâáíå. Ô’ “áðüñêéóìáí”
ìÜëéóôá ðïëëþí ðáðÜäùí Þôáí èáõìáôïõñãü. ÔÝôïéï
èáõìáôïõñãéêü “áðüñêéóìáí” åß÷åí ï “ðáðÜ ÐÜíïõ” ôçò
Ìïýíôáò, ôïí ïðïßïí êáëïýóáí óõ÷íÜ êáé óôçí Ðüëé
ôçò Ôñáðåæïýíôáò, áëëÜ êáé åéò ðéï áðïìáêñõóìÝíá
÷ùñéÜ, ìÝ÷ñé ôçí ÓáíôÜ (ÓÜíôá), ðïõ áðåß÷å ðåñß ôçò
15-20 þñáò. ÐïëëÝò öïñÝò ãéá áðüñêéóìáí êáëïýóáí
ôïõò ðáðÜäåò êáé ïé Ôïýñêïé, êáé ðñÜãìá ðáñÜäïîïí
åèåñáðåýïíôïí, üðùò åßäá ï ßäéïò ìå ôá ìÜôéá ìïõ
óôçí Ðáíáãßá ôïõ ÓïõìåëÜ. Ï äéÜóçìïò éáôñüò êáé
óïöüò Áëåî. ÊáñÝë óôï óýããñáìÜ ôïõ “ï Üíèñùðïò
áõôüò ï Üãíùóôïò” ïìïëïãåß üôé êáé ï ßäéïò
äéåðßóôùóå üôé ðïëëÝò öïñÝò Üññùóôïé åèåñáðåýèçóáí
ôåëåßùò. ÄéÜ ôçò ðñïóåõ÷Þò ü÷é ôïõ éäßïõ áññþóôïõ
áëëÜ Üëëïõ ðñïóþðïõ, áäõíáôåß üìùò íá åîçãÞóç ðùò.
Óôéò ôñïöéêÝò äçëçôçñéÜóåéò, ðïëý óðÜíéåò
áõôÝò, ìåôå÷åéñßæïíôï ôï “ðáíôæå÷ßñ”. ¹ôï äå ôï
“ðáíôæå÷ßñ” Ýíá êüêêáëï áãíþóôïõ ãéá ìÝíá æþïõ, ôïõ
ôï Ýîõíáí, Ýñé÷íáí ôç óêüíç óå Ýíá ðïôÞñé íåñü êáé
Ýäéíáí óôïí Üññùóôï. ¸ëåãáí üôé áìÝóùò ï Üññùóôïò
åèåñáðåýåôï. ¹ôáí Ýíá åßäïò ðáíÜêåéáò.
Ãéá êñõïëïãÞìáôá óïâáñÜ ÷ñçóéìïðïéïýóáí ôçí
åîÞò èåñáðåõôéêÞ. ÅæÝóôáéíáí Ýíá ôåíåêÝ íåñü, êáé
åêåß Ýâáæå ï êñõïëïãçìÝíïò ôá ðüäéá ôïõ. Êáôüðéí
ôïõ Ýäéíáí ëá÷áíüóïõðá ìå Üöèïíï êáõôåñü ðéðÝñé êáé
ï Üññùóôïò åãßíïíôáí êáëÜ. ÅöÞñìïæáí äçë. ôçí
èåñáðåßá ôçò åöéäñþóåùò.

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 33

 Ãéá ôïõò ðüíïõò ôçò êïéëßáò Þ óôïìÜ÷ïõ,
åæÝóôáéíáí êáé Ýâáæáí óôçí êïéëéÜ Ýíá êïììÜôé
êåñáìßäáò Þ áðëþò ðÝôñáò êáé áíåêïýöéæáí ôïí ðüíï.
Åðßóçò ãéá óôïìá÷éêÝò äéáôáñá÷Ýò óôñÜããéæáí
ëßãç óôÜ÷ôç óå Ýíá ðïôÞñé íåñü êáé Ýðéíå ï ðÜó÷ùí.
Ôï íåñü åêåßíï ðñïêáëïýóå åìåôü êáé áíåêïõößæåôï ï
Üíèñùðïò. Áõôü ôï Ýëåãáí «áíåìïöÜñìáêïí» êáé ôï
åöÞñìïæáí êõñßùò óôïõò ïîåßò ðüíïõò ôïõ óôïìÜ÷ïõ,
ôçí «óáíôóßí» ðïõ íïìßæù ðùò åßíáé ï êùëéêüðïíïò.
Ç ðéï ðáñÜîåíç êáé áíåîÞãçôç ãéá ìÝíá Þôáí ç
èåñáðåßá ôïõ ðüíïõ ôïõ ïìöáëïý üôáí «åñïýæíåí»,
Ýðåöôåí «ç ôóßðáô», ï áöáëüò ôïõ. ¼ôáí ñþôçóá
êÜðïôå ôïí éáôñü ×’’ Íßôáí ãéá ôï ðÝóéìïí ôïõ
ïìöáëïý ìå êáôåéñùíåýôçêå. Êáé üìùò õðÞñ÷å. ¼ôáí
êáíÝíáò óÞêùíå áðüôïìá êáíÝíá âÜñïò Þ êáé
åîïñßæïíôáí ðïëý áéóèÜíïíôáí Ýíáí ïîýôáôïí êáé
áíõðüöïñïí ðüíïí óôï ìÝñïò ôïõ áöáëïý. Ç èåñáðåßá
ôïõ óýíôïìç êáé áóöáëÞò åãßíåôï êáôÜ äýï ôñüðïõò.
1. ¸âáæáí ôïí Üíèñùðï ìðñïýìõôá ì’ Ýíá êïõâÜñé
áêñéâþò óôïí áöáëü êáé óõíÞèùò ìéá ãõíáßêá
óõã÷ñüíùò ìå ôçí ðáëÜìç ôçò, ìÜëáæå ôçí êïéëéÜ áðü
ôçí ðåñéöÝñåéá ðñïò ôï êÝíôñïí. Êáôüðéí ôïí ãýñéæå
áíÜóêåëá êáé áöïý Ýâáæå ôïí äåßêôç ôïõ äåîéïý
÷åñéïý óôïí áöáëü êáé óôñéöïãýñéæå ôïí äåß÷ôçí,
óõã÷ñüíùò ìå ôçí áñéóôåñÞ ðáëÜìç ìÜëáæå áðáëÜ ðÜëéí
ôçí êïéëéÜ, áðü ôçí ðåñéöÝñåéá óôï êÝíôñï. Ç
äéáäéêáóßá äåí äéáñêïýóå ðáñáðÜíù áðü 5-6 ëåðôÜ êáé
ï Üññùóôïò åãßíåôï ôåëåßùò êáëÜ.
2. ¸âáæáí ôïí Üññùóôïí ðñïýìõôá ì’ Ýíá êïõâÜñé
óôïí áöáëü. Êáôüðéí Ýðáéñíáí ôñåéò-ôÝóóáñåò öïñÝò
åíáëëÜî ôï äåîß ÷Ýñé ôïõ áññþóôïõ íá ðéÜíç ôï
áñéóôåñü ðüäé áðü ôï ðÝëìá êáé óå óõíÝ÷åéá ôï
áñéóôåñü ÷Ýñé ôï áñéóôåñü ðÝëìá. Óå ëßãá ëåðôÜ ï
Üññùóôïò Þôï åíôåëþò êáëÜ. Äåí îÝñù ôé èá ðïõí
åêåßíïé ðïõ èá äéáâÜóïõí ôéò ãñáììÝò áõôÝò ïýôå ôé
èá ðïõí ïé ãéáôñïß. Åãþ âåâáéþíù ðùò åßäá ðïëëÝò
öïñÝò íá Üìåóï êáé ôÝëåéï óôáìÜôçìá ôïõ ðüíïõ.
ÓõíÝâç êáé óå ìÝíá ôïí ßäéïí üôáí Ýöçâïò ýóôåñá áðü
ìéá åëåýèåñç ðÜëç ìå Ýíá óõíïìÞëéêï ìïõ, çóèÜíèç
ïîåßò êáé áíõðüöïñïõò ðüíïõò óôï ìÝñïò ôïõ áöáëïý
êáé Ýìåéíá áêßíçôïò êáé áíßêáíïò íá óôáèþ üñèéïò

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 34

êáé ìå ôïí äåýôåñïí ôñüðïí áðü Ýíáí Üëëïí
óõíïìÞëéêïí ìïõ óå ëßãá ëåðôÜ óçêþèçêá ÷ùñßò íá
áéóèáíèþ êáíÝíá ðüíïí. Äåí îÝñù ðïßïò ìïõ åîÞãçóå
üôé ôçí þñá ôïõ æïñßóìáôïò ìåôáêéíåßôáé êÜðïéá
öëÝâá ôïõ áöáëïý ç ïðïßá ìå ôçí èåñáðåßá, ðïõ
áíÝöåñá åðáíÝñ÷åôáé óôç èÝóç ôçò.

17. ÄéáôñïöÞ ôïõ ðëçèõóìïý.

ÅðåéäÞ üðùò åßðáìå, ç ðåñéï÷Þ Þôï Üãïíïò êáé ç

êáëëéÝñãåéá ôçò ãçò ðñùôüãïíïò, ç äéáôñïöÞ ôïõ
ðëçèõóìïý Þôï ëéôüôáôç êáé áíåðáñêÞò. ¼ôáí
áíáëïãßæïìáé ôáò âáñõôÜôáò åñãáóßáò êáé ôïõò
ìåãÜëïõò êüðïõò óôïõò ïðïßïõò õðåâÜëëïíôï.
Ïé íçóôåßåò áðü ôïõ 6ïõ Þ 7ïõ Ýôïõò ôçò çëéêßáò
åôçñïýíôï áðáñåãêëßôùò. Ïýôå êáé áõôïß ïé Üññùóôïé
êáôÝëõïí ôáò íçóôåßáò, åêôüò åêåßíùí ðïõ Þóáí
âáñåéÜ Üññùóôïé êáé Ýðéíáí ëßãï ãÜëá, Þ Ýôñùãáí
ëßãï ãéïãïýñôé. ¼ôáí äå õðïëïãßóùìå ôéò 50 çìÝñåò
ôçò íçóôåßáò ôçò Ì. ÓáñáêïóôÞò, ôéò 12-20 ôùí Áãßùí
Áðïóôüëùí, ôéò 15 çìÝñåò ôïõ 15Áýãïõóôïõ, ôéò 40
çì. ôùí ×ñéóôïõãÝííùí êáé ôéò 100 ðåñßðïõ ÔåôÜñôåò
êáé ÐáñáóêåõÝò ôïõ ÷ñüíïõ, âñßóêïõìå üôé áðü ôéò
365 ìÝñåò ôïõ ÷ñüíïõ, ïé 220-225 Þóáí íçóôÞóéìåò.
Ôé Ýôñùãáí ïé Üíèñùðïé ôéò ìÝñåò áõôÝò Üíäñåò,
ãõíáßêåò, ãÝñïé, íÝïé êáé ðáéäéÜ;
Ç ôñïöÞ ôïõò êõñéþôåñá áðåôåëåßôï:
Áðü øùìß êáëáìðïêßóéï, öáóüëéá óïýðá
íåñüâñáóôá, ëÜ÷áíá íåñüâñáóôá, ðáôÜôåò âñáóìÝíåò,
øùìß êáé êñïììýäé Þ ðñÜóá êáé êïõêéÜ âñáóìÝíá. Ìå
áõôÜ åôñÝöïíôï ôá 99% ôùí áíèñþðùí åêåßíùí. Ôï
ëÜäé Þôï ðïëý ëéãïóôü êáé åõðïñþôåñåò ïéêïãÝíåéåò
åßíáé æÞôçìá áí åîüäåõáí 4-5 ïê. ëÜäé ôïí ÷ñüíï.
ÕðÞñ÷áí êáé ïéêïãÝíåéåò ðïõ ìüíï ãéá ôçí êáíôýëá
ôïõò Ýðáéñíáí ëÜäé. Ïýôå åëçÝò å÷ñçóéìïðïéïýóáí
ëüãù ôçò öôþ÷éáò ôïõò. Ïé åõðïñþôåñåò ïéêïãÝíåéåò
÷ñçóéìïðïéïýóáí 3-4 ôï ðïëý ïêÜäåò åëçÝò. Ï
÷áëâÜò, ï ôáñáìÜò, ôá ñåôóÝëéá êáé Üëëá íçóôÞóéìá
Þóáí Üãíùóôá. Ìüíïí êïìðüóôá, áðü áðïîçñáìÝíá ìÞëá
êáé áðßäéá êáé êåßíç ÷ùñßò æÜ÷áñç åðïßêéëëå êÜðïôå
ôçí ôñïöÞ. Ç æÜ÷áñç Þôáí ìüíïí ãéá ôá ðïëý ìéêñÜ

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 35

ðáéäéÜ êáé áññùóôéêüí äéá ôïõò áññþóôïõò ãéá êáíÝíá
ôóÜé, ìå ôóÜé ôïõ âïõíïý êõñßùò.
Ôéò çìÝñåò ðïõ äåí Þôáí íçóôÞóéìåò ôñþãáí
Üöèïíá ãáëáêôåñÜ, ãÜëá, ãéïãïýñôé, êõñßùò
óôñáããéóôü, ôñá÷áíÜ, Ýíá åßäïò «êáôóáìÜêé» ìå
âïýôõñï, ðïõ üôáí Þôáí óêÝôï ìå âïýôõñï êáé áëåýñé,
ôï Ýëåãáí «óêõñüí öáãßí» (ðç÷ôü öáãß) êáé üôáí
Ýâáæáí êáé ôõñß ôï Ýëåãáí ôõñïöÜãé Þ «÷áâßôò» üôáí
åß÷å ìðüëéêï âïýôõñï. ¢ëëá ôñüöéìá åß÷áí ôï ôõñß,
ôçí ìõæßèñáí, ôï «ðáóêéôÜí» ðïõ Ýâáæáí óôç óïýðá
êáé ôá ôóïñôÜíéá áðïîçñáìÝíç óôïí ßóêéï ïýñäá.
Ôá êýñéá ãåýìáôá Þóáí ôï ðñùéíü êáé ôï âñáäõíü.
Ôï ìåóçìÝñé óõíÞèùò Ýôñùãáí óôï ìÝñïò ôçò åñãáóßáò
ôïõò. Áí ìåí Þôáí çìÝñá íçóôåßáò, øùìß êáé âñáóôÜ
öáóüëéá Þ êïõêéÜ Þ ðáôÜôåò Þ ìüíïí øùìß êáé
êñïììýäé Þ ðñÜóá. Ôéò Üëëåò Ýðáéñíáí ãéá ðñïóöÜãé
êáé ëßãç ìõæßèñá, Þ ïýñäá, ôóïêáëßêé. Ðïëý åðßóçò
Ýôñùãáí ôá “÷áìøßá” (áíôæïýãåò) Þ ôçãáíéôÝò Þ
øçìÝíåò óôï êåñáìßäé, áëëÜ êõñßùò ðáóôÝò.
ÁõôÜ Þóáí ôá êýñéá Þäç äéáôñïöÞò. Êáé üìùò üôáí
óêÝöôïìáé üôé ïé Üíèñùðïé åêåßíïé, ðïõ äïýëåõáí
óêëçñÜ, Þóáí õãéÝóôáôïé, ñïäïêüêêéíïé êáé ïýôå
áðïâéôáìßíùóé ðÜèáéíáí, ïýôå óêïñâïýôï êáé óÞìåñá
áêüìá áðïñþ ðþò óõíÝâáéíå áõôü.
Åßíáé üìùò ãåãïíüò üôé Þôï ç ëéôÞ áõôÞ ôñïöÞ
Üöèïíïò, ÷ïñôáóôéêÞ ìå ôï ðáñáðÜíù, ôá
ãáëáêôïêïìéêÜ åßäç áñêåôÜ ãéá íá áíáðëçñþóïõí ôéò
Üëëåò åëëåßøåéò. ÁëëÜ êáé ôï êëßìá Þôï
õãéåéíüôáôïí êáé ôá íåñÜ èáõìÜóéá. ÁëëÜ êáé ïé
Üíèñùðïé áñêïýíôáí ó’ áõôÜ ðïõ åß÷áí êáé äåí
ëá÷ôáñïýóáí êáëëßôåñá åßäç äéáôñïöÞò.

18. Ç Óõìâßùóéò ×ñéóôéáíþí êáé Ôïýñêùí.

Óôçí Ìáôóïýêáí äåí õðÞñ÷áí Üëëåò öõëÝò, ïýôå

ÁñìÝíéïé, ïýôå ÔóáñêÝæïé, ïýôå Åâñáßïé. Ìüíïí
×ñéóôéáíïß êáé Ôïýñêïé. Êáé åäþ ðñÝðåé íá åîçãÞóù
ãéáôß ëÝãù ×ñéóôéáíïß êáé ü÷é ¸ëëçíåò. Ïé Üíèñùðïé
ôçò Ìáôóïýêáò Þîåñáí ôïí åáõôü ôïõò ùò ×ñéóôéáíïýò
Þ «ÑùìÝãò» (Ñùìáßïé). Ìüíïí ïé ëßãïé, ðïëý ëßãïé
åããñÜììáôïé Þîåñáí ðùò Þóáí ¸ëëçíåò. Ïýôå êáé ïé

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 36

Ôïýñêïé ôïõò èåùñïýóáí ¸ëëçíáò, ôïõò ïðïßïõò Ýëåãáí
ÃéáõíÜí Þ ÃéïõíáíëÞ. Óôçí ðåñéöÝñåéá ðïõ Ýæçóá åãþ
«ôóé Ðáíáãßáò êáé ôçò Ëáñá÷áíÞò ôï ðïôÜìé» ìüíïí
óôçí Ëáñá÷áíÞ êáé óôçí ËéâåéñÜí õðÞñ÷áí áðü 15-20
ïéêïãÝíåéåò ÔïõñêéêÝò. ¼ëåò ïé Üëëåò, Þôáí
×ñéóôéáíéêÝò ðñùôüãïíåò Äçìïêñáôßåò. Ïýôå Ôïýñêïé
äõíÜóôåò, ïýôå ðëïýóéïé, ïýôå Ôóïñðáôæßäåò Þ
êïôóáìðÜóçäåò ìå ôçí Ýííïéá ðïõ õðÞñ÷áí áëëïý.
Óõíåðþò ç åðáöÞ ðïõ åß÷áí ×ñéóôéáíïß êáé Ôïýñêïé
Þôáí ìéêñÞ êáé ç óõìâßùóé, ðñÝðåé íá ïìïëïãÞóù,
÷ùñßò öüâï êáé ðÜèïò, áñìïíéêÞ. Êáé ìðïñþ íá ðù
ó÷åäüí áäåëöéêÞ áð’ üóï îÝñù êáé êåé ðïõ æïýóáí
ìáæß ×ñéóôéáíïß êáé Ôïýñêïé, üðùò óôçí Ëáñá÷áíÞ,
ÄéâåñÜí, ×ïñôïêüðé êáé ÊáðÞêéïú.
Óôéò ßäéåò ðéÝóåéò êáé áäéêßåò õößóôáíôï
×ñéóôéáíïß êáé Ôïýñêïé, ôçí ßäéá ìïßñá åß÷áí êáé ïé
äõï. ÌÜëéóôá ïé ×ñéóôéáíïß ðéï ðñïïäåõôéêïß æïýóáí
êáëëßôåñá êáé óáí ðéï Ýîõðíïé õößóôáíôï ëéãüôåñï
ôéò ðéÝóåéò ôçò ÔïõñêéêÞò åîïõóßáò. Ôçí öõëåôéêÞ
äéáöïñÜ ïýôå ôçí êáôáëÜâáéíáí êáëÜ-êáëÜ, áöïý
ìéëïýóáí ôçí ßäéá ãëþóóá óôéò áíáìåôáîý ôïõò
óõíáíáóôñïöÝò. ÅëÜ÷éóôïé Ôïýñêïé ôçò Ìáôóïýêáò äåí
ìéëïýóáí ôçí åðé÷þñéá ÐïíôéáêÞ äéÜëåêôï.
ÕðÞñ÷å ìüíïí ç èñçóêåõôéêÞ äéáöïñÜ. Óôï
óçìåßïí áõôü íïìßæù ðùò åßíáé äßêáéï íá Ýéðù üôé ïé
Ôïýñêïé Ýäåé÷íáí ðåñéóóüôåñç áíåîéèñçóêåßá ðáñÜ ïé
×ñéóôéáíïß. Ïé ëüãïé åßíáé áñêåôïß êáé ï êáèÝíáò
áò ðÜñç åêåßíïí ðïõ íïìßæåé óùóôüôåñïí.
1. Ç ÌùáìåèáíéêÞ èñçóêåßá, ãåíéêÜ ðéï
áíåîßèñçóêç, ðáñáäÝ÷åôáé ôïí ×ñéóôüí ùò ìÝãáí
ðñïöÞôçí ôïõ Èåïý, åíþ åìåßò äåí áíáãíùñßæïìåí ôïí
ÌùÜìåè, ðáñÜ ùò øåõôïðñïöÞôçí, êáé ìå ôï äßêáéü
ìáò, ãéáôß óôçí ïõóßá, ï ÌùÜìåè ìÜëëïí ùò ðïëéôéêüò
áñ÷çãüò ðáñïõóéÜæåôáé óôçí éóôïñßá. Äåí Ý÷åé
ôßðïôå áðü êåßíá ðïõ óõíèÝôïõí ôçí æùÞ ôùí ìåãÜëùí
éäñõôþí ôùí èñçóêåéþí.
2. Ïé Ôïýñêïé óôçí ðåñéöÝñåéá ôçò Ìáôóïýêáò
áðïôåëïýóáí ìåéïíüôçôá. Êáô’ áíÜãêçí ìéëïýóáí êáé
ôçí åðé÷þñéá ãëþóóá êáé Ýðáéñíáí ìÝñïò óôç æùÞ ôùí
×ñéóôéáíþí. Óôéò ãéïñôÝò êáé ôá ðáíçãýñéá

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 37

äéáóêÝäáæáí ìáæß êáé óðáíéüôáôá åóçìåéþíïíôï
óõãêñïýóåéò ìåôáîý ×ñéóôéáíþí êáé Ôïýñêùí.
3. Áíôßèåôá ìå ôïõò ×ñéóôéáíïýò ïé Ôïýñêïé
åóÝâïíôï ðïëý ôçí ×ñéóôéáíéêÞ èñçóêåßá, ôïõò
×ñéóôéáíïýò éåñùìÝíïõò, ôá ìïíáóôÞñéá êáé ôéò
åêêëçóßåò, áöïý ðïëëÝò öïñÝò êáëïýóáí ôçí íý÷ôá
éäßùò ðáðÜäåò êáé áðüñêéæáí ôïõò áññþóôïõò ôùí Þ
ôïõò Ýöåñíáí ïé ßäéïé óôïõò ðáðÜäåò êáé ðñïðÜíôùí
óôá ìïíáóôÞñéá.
4. ÔïõñêéêÜ ó÷ïëåßá äåí õðÞñ÷áí ó÷åäüí êáèüëïõ
ãéá íá êáëëéåñãÞóïõí ôï ìßóïò ôùí Ôïýñêùí ðñïò ôïõò
áëëüöõëïõò êáé áëëüèñçóêïõò åí áíôéèÝóåé ðñïò ôá
åëëçíéêÜ ó÷ïëåßá, üðùò åìåßò óôï Äçìïôéêü ó÷ïëåßï
ìáò, ôñáãïõäïýóáìå ôï «ù ëõãåñüí êáé êïðôåñüí óðáèß
ìïõ» êáé ìáèáßíáìå éóôïñßá ôçò Áñ÷áßáò ÅëëÜäïò êáé
óôá ÊåíôñéêÜ Þ áóôéêÜ ó÷ïëåßá êáé ôçí éóôïñßá ôçò
ÅëëçíéêÞò ÅðáíáóôÜóåùò êáé ôñáãïõäïýóáìå ôñáãïýäéá
ôïõ Ìéáïýëç êáé Üëëá åèíéêÜ ôñáãïýäéá.
ÁëëÜ áêüìá êáé óôï ÃõìíÜóéï Ôñáðåæïýíôïò üôáí
âãáßíáìå ðåñßðáôï, êáé èá ôï èõìïýíôáé ðïëëïß áõôü,
ôñáãïõäïýóáìå ôñáãïýäéá ôïõ Ðáýëïõ ÌåëÜ. Äåí îÝñù
ãéáôß ïé Ôïýñêïé äåí ëÝãáí ôßðïôå. Äåí
êáôáëáâáßíáí Üñáãå ôé ëÝãáìå Þ ßóùò ïé Ôïýñêïé ôçò
ðåñéöåñåßáò ìáò Þóáí ×ñéóôéáíïß åîéóëáìéèÝíôåò Þ
ôïõò óõíÝöåñå íá ôá âÜæùìå ìå ôïí êïéíü å÷èñü ôïõò
Âïýëãáñïõò; Åßðá äåí îÝñù. Åêåßíï ðïõ îÝñù åßíáé
üôé Ýãéíå ðáñáôÞñçóéò, üôáí ìáèçôáß ôïõ Ãõìíáóßïõ,
êÜíáìå ÃõìíáóôéêÝò åðéäåßîåéò óôï ðñïáýëéï ôïõ
Öñïíôéóôçñßïõ ìå öáíÝëåò ñéãÝ Üóðñï êáé ãáëáíü êáé
ìå êïíôïýò, ðïõ ðïëëÝò áðü ôéò áóêÞóåéò áõôÝò Þôáí
êáèáñÜ óôñáôéùôéêÝò áóêÞóåéò. Áðü ôüôå Ýðáõóáí íá
ãßíïíôáé ïé åðéäåßîåéò óôï ðñïáýëéï êáé åãßíïíôï
óôï êëåéóôü ÷þñï ôïõ Ãõìíáóôçñßïõ êáé ÷ùñßò ôéò
åëëçíü÷ñùìåò öáíÝëëåò.
ÃåíéêÜ ëïéðüí üóï îÝñù óðÜíéá Þôáí ôá åðåéóüäéá
êáé ïé óõãêñïýóåéò ×ñéóôéáíþí êáé Ôïýñêùí.
Ôï êáëïêáßñé Þôáí, Ýâãáéíáí óôéò èåñéíÝò âïóêÝò
êáôáóêçíþóåéò óôá “Ðáñ÷Üñéá”, ðïõ Þóáí áøçëüôåñá
áðü ôá äéêÜ ìáò Ðáñ÷Üñéá, êÜèå ìÝñá ðçãáßíïíôáò óôá
Ðáñ÷Üñéá áíôáìþíáìå óôïí äñüìï Ôïýñêïõò, êáôÜ
êáíüíá ïðëéóìÝíïõò êáé êáìßá öïñÜ êáé íý÷ôá áêüìá.

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 38

ÏõäÝðïôå Üêïõóá íá åíü÷ëçóáí ×ñéóôéáíü Þ ×ñéóôéáíÞ
ãõíáßêá ðïõ óõ÷íÜ óõíÝâáéíå íá ðÜíå ìüíåò óôá
Ðáñ÷Üñéá.
Êõñßùò ìåôÜ ôï 1914, üôáí Ýãéíå ç ðáíóôñáôéÜ
êáé ïé Üíäñåò üëïé åóôñáôåýèçóáí, õðï÷ñåþèçêáí ïé
ãõíáßêåò êáé íåáñÝò êõñßùò ãõíáßêåò íá êïõâáëÜí ìå
ôçí ñÜ÷ç ôïõò êÜñâïõíá óôïõ Ôæåâéæëïýê êáé óôçí
Ôñáðåæïýíôá, ãéá íá ìðïñÝóïõí íá óõíôçñçèïýí. Íý÷ôá
ìÝñá õðÞñ÷áí óôïõò äñüìïõò ãõíáßêåò óõíÞèùò ìüíåò
êáé êáììéÜ öïñÜ êáé ìå êáíÝíá õðåñÞëéêá. ÏõäÝðïôå
Üêïõóá íá åíü÷ëçóå Ôïýñêïò ×ñéóôéáíÞ. ÃåíéêÜ ïé
Ôïýñêïé ôçí èåùñïýóáí ôçí ãõíáßêá «ÊáíáãéáêëÞ» ðïõ
êõñéïëåêôéêÜ óçìáßíåé ðëÜóìá ìå ìáôùìÝíï ðüäé êáé
ìåôáöïñéêÜ áäýíáôï êáé ðñïóôáôåýóéìï ðëÜóìá. Êáé
áí óðáíéþôáôá êáíÝíáò êáêïÞèçò åíï÷ëïýóå ãõíáßêá
Ýóôù êáé ìå ëüãéá ×ñéóôéáíÞ Þ ÔïõñêÜëá, åðÝóõñå ôçí
ïñãÞ, ôçí êáôáêñáõãÞ êáé ðåñéöñüíçóé ôùí ðñïõ÷üíôùí
Ôïýñêùí. Ï ôÝôïéïò åèåùñåßôï Üíáíäñïò êáé åðÝóõñå
ôçí ãåíéêÞ ðåñéöñüíçóç áíäñþí êáé ãõíáéêþí, Ôïýñêùí
êáé ×ñéóôéáíþí. Ôþñá äåí îÝñù ôé ãßíåôáé. Åêåßíç
üìùò ôçí åðï÷Þ óôá «ðñùôüãïíá» åêåßíá ìÝñç äåí
õðÞñ÷áí «ôåíôõ ìðïûäåò». Ôï öñïýôï áõôü äåí åß÷å
öôÜóåé áêüìá íïìßæù ïýôå óôçí Åõñþðç.
Ìüíï ìåôÜ ôçí áíáêù÷Þ ôïõ 1918, êáé éäßùò üôáí
áíåêéíÞèç ôï æÞôçìá ôçò Äçìïêñáôßáò ôïõ Ðüíôïõ êáé
ìÜëéóôá ìå óýìðñáîé ôùí Áñìåíßùí, ôïõò ïðïßïõò ïé
Ôïýñêïé äåí îÝñù ãéáôß, ìéóïýóáí ðïëý êáé
åäçìéïõñãÞèç óõíÝðåéá áõôïý ôï êßíçìá ôïõ ÊåìÜë-
ðáóÜ, Ýãéíáí áñêåôÝò áõèáéñåóßåò, êõñßùò áðü ôá
üñãáíá ôçò åîïõóßáò êáé ôá êáêïðïéÜ óôïé÷åßá åéò
âÜñïò ôùí ×ñéóôéáíþí. Äåí èÝëù íá åðåêôáèþ
ðåñéóóüôåñï. Ïöåßëù üìùò ãéá ôçí áëÞèåéá íá åéðþ,
üôé ôüôå åäçìéïõñãÞèçêáí ìå ôçí ðñïôñïðÞí ùò íïìßæù
ôùí áñìïäßùí ÷ñéóôéáíéêÜ áíôáñôéêÜ óþìáôá, ëçóôñéêÜ
ïõóéáóôéêÜ, êáé áðü ôüôå åäçìéïõñãÞèçêå ìéá
êáôÜóôáóéò áöüñçôïò, áëëÜ áí ôçí óõãêñßíùìå ìå ôçí
êáôÜóôáóé ðïõ äçìéïõñãÞèçêå óå ìáò êáôÜ ôïí
óõììïñéôïðüëåìïí Þ áí ôçí óõãêñßíïìå ìå ôá
åãêëÞìáôá ôçò ÃåñìáíéêÞò Þ ôçò ÂïõëãáñéêÞò êáôï÷Þò,
ôüôå ïöåßëïõìå íá ïìïëïãÞóùìå, üôé ïýôå óýãêñéóéò
äåí ãßíåôáé äéá íá ìç åßðù ôßðïôå Üëëï. Ïýôå

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 39

ïìáäéêÝò óöáãÝò Ýãéíáí, ïýôå åíôïðßóåéò ãåíéêÜ ôïõ
ðëçèõóìïý åêôüò ôçò ÓÜíôáò ðïõ êõñéïëåêôéêÜ
åðáíáóôÜôçóå êáé äåí áíáãíþñéæå ôçí ÔïõñêéêÞ
åîïõóßá. Ìüíïí ï Üññçí ðëçèõóìüò ôùí ðáñáëßùí
åîåôïðßóèç óôï åóùôåñéêü, Åñæåñïýì êáé ¸ñæéí ÃéÜí.
Ï ðëçèõóìüò ôïõ åóùôåñéêïý ôçò Íéêïðüëåùò,
ÓåâÜóôåéáò, ÊáéóÜñåéáò ðáñÝìåéíåí áíåíü÷ëçôïò.
ÐñÝðåé åäþ íá åßðù üôé ïé áõèáéñåóßåò êáé ïé
êáêïðïéÞóåéò Ýãéíáí áðü ôá üñãáíá ôçò Åîïõóßáò êáé
ôá êáêïðïéÜ óôïé÷åßá. Ï Üëëïò ôïõñêéêüò ðëçèõóìüò
ü÷é ìüíïí äåí åêáêïðïßçóå ôïõò ×ñéóôéáíïýò áëëÜ êáé
ôïõò âïçèïýóáí üóï ìðïñïýóáí êáé óå üôé ìðïñïýóáí
äéüôé Þóáí Üíèñùðïé ðåéèáñ÷éêïß óôï ÊñÜôïò ôçò êáé
öéëüíïìïé.
Óôçí áíôáëëáãÞ ôïõ ðëçèõóìïý Þìïõíá áêüìá
óôñáôéþôçò óôï Åñæåñïýì. Óôïí Ðüíôï ôïõëÜ÷éóôïí ç
áíôáëëáãÞ Ýãéíå âßáéá, áðü ôïí ÍïÝìâñéï ôïõ 1922,
åíþ ç åðßóçìïò óõìöùíßá õðåãñÜöç ôïí Éïýëéïí ôïõ
1923.
Áð’ üóá üìùò ðëçñïöïñÞèçêá ï ôïõñêéêüò
ðëçèõóìüò ôçò Ìáôóïýêáò ãåíéêÜ ëõðÞèçêå ðïëý ãé’
áõôü, ôï èåþñçóå óáí ãåãïíüò ðïõ áðÜíèñùðïí,
áðå÷ùñßóèçêå ôïõò ×ñéóôéáíïýò ìå äÜêñõá êáé
áäåëöéêÞ óôïñãÞ êáé ôïõò âïÞèçóå óå üôé ìðïñïýóå
êáé üðùò ìðïñïýóå.
Ðïëëïß ðáôñéÜôáé ìáò óôá ôåëåõôáßá
ôïýôá ÷ñüíéá áêüìá êáé ìåôÜ ôçí áíáêßíçóé ôïõ
Êõðñéáêïý åðåóêÝöèçóáí ôá ìÝñç åêåß. Ç ðåñéãñáöÞ
ôïõò ãéá ôçí ðñáãìáôéêÜ áäåëöéêÞ õðïäï÷Þ ðïõ ôïõò
Ýãéíå åßíáé óõãêéíçôéêÞ êáé ðñïêáëåß äÜêñõá. Áêüìá
ìáò ëÝãåé ï Üëëïôå âïõëåõôÞò Åë. ÅëåõèåñéÜäçò ðùò
ðÜíå óôçí Ðáíáãßá ÓïõìåëÜ êáé óôïí ¢ãéï Ãåþñãéïí
ôçò Ëáñá÷áíÞò êáé áíÜâïõí êåñéÜ êáé êïâáëïýí åêåß
ôïõò áññþóôïõò ôùí, íá ôïõò ãéáôñÝøç ç ÷Üñéò. Êáé
ç ðßóôéò áõôÞ ôïõò èåñáðåýåé, äéüôé áëëéþò äåí
åîçãåßôáé. Ïé Üíèñùðïé åêåßíïé ó’ üðïéá öõëÞ êáé
áí áíÞêïõí, üðïéïí èåüí êáé áí ëáôñåýïõí, äåí
îÝñïõí óå êåßíá ôïõëÜ÷éóôïí ôá ìÝñç, ôé èá ðç
óùâéíéóìüò.
ÌáêÜñéïé, áðëïúêïß ðïëßôåò ôçò ðïëéôåßáò ôïõ
óðëá÷íéêïý Èåïý åßôå ÁëëÜ÷ ëÝãåôáé åßôå ×ñéóôüò.

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 40

Äåí ìïõ ðÝöôåé íá ðù ðáñáðÜíù. Ôá ðáñáðÜíù
óõìðåñÜóìáôá ìðïñåß íá ôá âãÜëç êáèÝíáò ìüíïò ôïõ
ãéá ôïí ðïëéôéóìüí ìáò ãéá ôïí ïðïßïí êáõ÷éüìáóôå.

Ç Ìáôóïýêá – ÐåñéêëÞò Ôñéáíôáöõëëßäçò, ÄéäÜóêáëïò Óåëßäá 41