EBOOKBKMT.

COM - CỘNG ĐỒNG KỸ THUẬT CƠ ĐIỆN VMTC

Héi nghÞ khoa häc toµn quèc lÇn thø nhÊt vÒ

Sù cè c«ng tr×nh vµ c¸c nguyªn nh©n

Sö dông c«ng nghÖ phun kh« bª t«ng

trong söa ch÷a vµ b¶o vÖ c«ng tr×nh x©y dùng

KS. §ç Ngäc S¬n

ViÖn KHCN X©y Dùng - Bé X©y Dùng

tãm t¾t: HiÖn nay, vÊn ®Ò söa ch÷a c¸c c«ng tr×nh x©y dùng ®·
bÞ h h¹i do c¸c nguyªn nh©n ®ang lµ mét trong c¸c vÊn ®Ò ®-
îc quan t©m. Kinh nghiÖm x©y dùng vµ sö dông c«ng tr×nh
nhiÒu n¨m qua ë ViÖt Nam ®· cho thÊy chóng ta cha tÝnh hÕt
®îc c¸c yÕu tè ¶nh hëng cña m«i trêng, khÝ hËu, vËt liÖu ®Çu
vµo, n¨ng lùc thi c«ng, kh¶ n¨ng ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn lµm
viÖc b×nh thêng cho c¸c kÕt cÊu x©y dùng.
§Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò trªn cÇn mét sè biÖn ph¸p kü thuËt h÷u
hiÖu, thùc tÕ vµ kh¶ thi. §óc kÕt kinh nghiÖm x©y dùng truyÒn
thèng, vËn dông tiÕn bé Khoa häc tiªn tiÕn trong lÜnh vùc vËt liÖu
vµ c«ng nghÖ, ViÖn KHCN X©y dùng ®· nghiªn cøu vµ øng dông
c«ng nghÖ phun kh« bª t«ng xin ®îc tr×nh bµy tãm t¾t díi ®©y.
Tõ kho¸: C«ng nghÖ phun kh«, bª t«ng phun kh«, söa ch÷a c«ng
tr×nh.

1. Vµi nÐt vÒ t×nh h×nh øng dông bª t«ng phun trong b¶o
vÖ vµ söa ch÷a c«ng tr×nh - C¸c vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu

1.1 §Æc ®iÓm c«ng nghÖ

C«ng nghÖ phun kh« bª t«ng gåm c¸c c«ng ®o¹n: §Þnh lîng vµ trén
kh« vËt liÖu (xi m¨ng+c¸t hoÆc xi m¨ng+c¸t+®¸ nhá) : N¹p v÷a kh«
vµo m¸y ph©n phèi liÖu: Dïng khÝ nÐn ®Èy vËt liÖu kh« theo èng
dÉn lªn vßi (sóng) phun. T¹i ®©y níc ¸p lùc theo ®êng dÉn riªng qua
van ®iÒu tiÕt ë th©n vßi phun, hoµ trén víi v÷a kh« díi ¸p lùc khÝ
nÐn b¾n lªn bÒ mÆt cÇn phun t¹o ra mét líp bª t«ng dÝnh ch¾c trªn
bÒ mÆt.
Nhê ®Æc ®iÓm c«ng nghÖ nh trªn, bª t«ng phun kh« cã u ®iÓm: C-
êng ®é vµ ®é ®Æc ch¾c cao, Ýt thÊm níc, b¸m dÝnh tèt, Ýt co ngãt
vµ bÒn v÷ng h¬n bª t«ng thêng trong c¸c ®iÒu kiÖn m«i trêng.
Bª t«ng phun kh« thêng ®îc thùc hiÖn víi chiÒu dµy 1-5cm khi dïng
cèt liÖu lµ c¸t vµ 10-20 cm khi dïng cèt liÖu hçn hîp lµ c¸t + ®¸ nhá.
ChÊt kÕt dÝnh thêng dïng lµ Xi m¨ng Poocl¨ng thêng. §Ó c¶i tiÕn
tÝnh chÊt cña bª t«ng hoÆc c«ng nghÖ phun cã thÓ thªm phô gia.
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KỸ THUẬT CƠ ĐIỆN VMTC

Bª t«ng phun kh« thÓ hiÖn u thÕ vÒ c«ng nghÖ thi c«ng râ nÐt nhÊt
khi cÇn söa ch÷a gia cè vµ b¶o vÖ c¸c c«ng tr×nh nh hÖ bª t«ng
dÇm sµn, kÕt cÊu cét, kÕt cÊu vßm, têng v¸ch, si l«, bÓ bån chøa
v.v...
Trong c¸c trêng hîp trªn, sö dông biÖn ph¸p tr¸t cã phÇn ®¬n gi¶n.
Nhng líp tr¸t dïng vËt liÖu truyÒn thèng thêng rçng xèp, cêng ®é
thÊp, b¸m dÝnh kÐm. V× vËy kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng b¶o vÖ l©u dµi
cho c¸c kÕt cÊu. ViÖc ®æ bª t«ng ®¹t cêng ®é, ®é chèng thÊm cao
®ßi hái cèp pha, biÖn ph¸p thi c«ng phøc t¹p. ChiÒu dµy líp bª t«ng
b¶o vÖ còng ph¶i t¨ng dÇy h¬n. Trong khi ®ã b»ng c«ng nghÖ phun
bª t«ng cã thÓ thùc hiÖn dÔ dµng líp vËt liÖu b¶o vÖ chÊt lîng cao víi
chiÒu dµy hîp lý kh«ng tèn cèp pha.
C«ng nghÖ phun kh« bª t«ng còng cßn nhîc ®iÓm lµ khi thi c«ng t¹o
ra bôi, bÈn do r¬i v·i ra m«Ø trêng xung quanh. C«ng nghÖ còng ®ßi
hái mét sè thiÕt bÞ cÇn thiÕt nh m¸y nÐn khÝ, m¸y phun vµ c¸c dông
cô phô trî. ChÝnh v× vËy bª t«ng phun thêng ®îc ¸p dông cho c¸c tr-
êng hîp söa ch÷a, t¹o c¸c líp bª t«ng b¶o vÖ chÊt lîng cao hoÆc t¨ng
cêng kh¶ n¨ng chÞu lùc cho c¸c kÕt cÊu cã h×nh d¸ng kiÕn tróc kh¸c
nhauhay d¹ng vßm. Trong thùc tÕ hÇu hÕt c¸c c«ng tr×nh cÇn söa
ch÷a, gia cè vµ b¶o vÖ bÒ mÆt lµ ®èi tîng thÝch hîp ®Ó ¸p dông
c«ng nghÖ nµy.

1.2 Mét sè bíc ph¸t triÓn c«ng nghÖ bª t«ng phun

Bª t«ng phun ®îc dÒ cËp tíi tõ n¨m 1907 thiÕt bÞ phun ®Çu tiªn do
Akely vµ Allentown s¸ng chÕ. tr¶i qua gÇn mét thÕ kû, c«ng nghÖ bª
t«ng phun kh«ng ngõng hoµn thiÖn vÒ mäi mÆt.
ThuËt ng÷ bª t«ng phun”Shotcrete” ®îc ViÖn ngiªn cøu bª t«ng Mü
ACI ®Þnh nghÜa “V÷a hay bª t«ng ®îc phun víi tèc ®é cao lªn bÒ
mÆt”. NÕu níc ®îc trén víi vËt liÖu kh« ë ®Çu vßi th× c«ng nghÖ
phun gäi lµ phun kh«, cßn nÕu níc vµ vËt liÖu kh« trén thµnh hçn hîp
v÷a ít tríc khi cho vµo m¸y phun th× gäi lµ phun ít.
ThiÕt bÞ phun bª t«ng cã thÓ chia theo tr×nh ®é hoµn thiÖn thµnh 3
lo¹i :
 ThiÕt bÞ phun b×nh ®¬n. B×nh ph©n phèi liÖu ®¬n vËn hµnh
gi¸n ®o¹n theo tõng ®ît, vËt liÖu ®îc n¹p vµo tõng mÎ, phun hÕt
n¹p mÎ kh¸c. Khi phun khÝ nÐn còng ®îc n¹p vµo b×nh lµm ®èi ¸p.
 ThiÕt bÞ phun b×nh kÐp. M¸y ph©n phèi liÖu cã 2 b×nh. Trong khi
b×nh díi thùc hiÖn ph©n phèi th× b×nh trªn ®îc n¹p liÖu. §Ëy kÝn
b×nh trªn ®a khÝ vµo lµm ®èi ¸p cã thÓ x¶ liÖu tõ b×nh trªn
xuèng b×nh díi nhê vËy qóa tr×nh phun cã thÓ thùc hiÖn ®îc liªn
tôc.
 ThiÕt bÞ phun m©m quay. VËt liÖu r¬i vµo c¸c èng trô g¾n trªn
m©m quay nhê khÝ nÐn ®Èy tíi ®Çu vßi. PhÝa trªn m©m quay lµ
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KỸ THUẬT CƠ ĐIỆN VMTC

thïng chøa vËt liÖu d¹ng phÔu hë. Cét vËt liÖu trong èng trô tù t¹o
®èi ¸p.
Trong m¸y phun bª t«ng, bé phËn vßi phun rÊt quan träng. Tuú thuéc
c«ng suÊt m¸y phun vßi phun còng cã kÝch thøoc phï hîp. §èi vãi m¸y
HS-7 cña Trung Quèc, CCCM-067 cña Liªn X« vßi phun cã ®êng kÝnh
tõ 20-25 mm do ®ã chØ phun ®îc bª t«ng cèt liÖu cã Dmax 5-8 mm.
C¸c m¸y c«ng suÊt lín vßi phun cã ®êng kÝnh 33-38 mm nh m¸y
ALIVA, MEYCO... cã thÓ phun bª t«ng c«t liÖu cã Dmax 10-15 mm. Vßi
phun còng ®îc liªn tôc c¶i tiÕn.
§Ó øng dông c«ng nghÖ phun vµ u ®iÓm cña nã trong viÖc b¶o vÖ,
söa ch÷a c«ng tr×nh trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam víi c¸c ®Æc thï riªng
cÇn nghiªn cøu néi dung sau:

1.3 C¸c vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu:

+ ThiÕt bÞ cÇn thiÕt cho c«ng nghÖ phun kh« bª t«ng
+ VËt liÖu dïng cho bª t«ng phun kh«
+ C«ng nghÖ phun
+ C¸c tÝnh chÊt cña bª t«ng phun kh«
+ øng dông bª t«ng phun kh« trong thi c«ng b¶o vÖ söa ch÷a c«ng
tr×nh vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ
2. ThiÕt bÞ phun kh« bª t«ng

Nh÷ng thiÕt bÞ tèi thiÓu cÇn ®Ó thùc hiÖn c«ng nghÖ phun kh« bª
t«ng gåm: M¸y b¬m níc, m¸y nÐn khÝ, m¸y ph©n phèi liÖu, vßi
(sóng) phun. M¸y trén v÷a kh«. C¸c thiÕt bÞ cÇn cã c«ng suÊt ®ång
bé.
Ngoµi ra ®èi víi c«ng t¸c söa ch÷a cßn cÇn bóa ®ôc bª t«ng c¸c cì
dïng ®iÖn hoÆc khÝ nÐn ®Ó tÈy c¸c líp bª t«ng v÷a ®· h háng.
Trong sè nh÷ng thiÕt bÞ kÓ trªn m¸y ph©n phèi liÖu vßi phun lµ c¸c
thiÕt bÞ ®Æc chñng.

2.1 M¸y ph©n phèi liÖu

M¸y ph©n phèi liÖu hiÖn nay cã nhiÒu lo¹i víi n¨ng lùc vµ c«ng suÊt
kh¸c nhau. Nh÷ng m¸y c«ng suÊt lín nh ALIVA, MAYCO cña Thôy Sü
phun ®îc bª t«ng cã cèt liÖu ®¸ ®êng kÝnh Dmax 1012 mm, phï
hîp víi c«ng tr×nh x©y dùng míi cÇn n¨ng suÊt lín trong x©y dùng
giao th«ng, thuû lîi nh c¸c ®êng hÇm, m¸i ®ª ®Ëp, ©u thuyÒn v.v...
C¸c thiÕt bÞ nµy cã n¨ng suÊt 15-20m3/ca vµ t¹o ra líp bª t«ng phun
dµy 10-20 cm. Nh÷ng m¸y phun c«ng suÊt trung b×nh 3-5 m 3/ca cÊu
t¹o gän nhÑ, gi¸ thµnh rÎ phï hîp víi thi c«ng söa ch÷a vµ b¶o vÖ kÕt
cÊu c«ng tr×nh. Bª t«ng t¹o ra cã chiÒu dµy máng 2-10 cm. HS-7 cña
Trung Quèc, CCCM-067 cña Liªn X« cò lµ c¸c thiÕt bÞ cã thÓ phun bª
t«ng cèt liÖu Dmax = 8 mm phï hîp cho viÖc thùc hiÖn c«ng nghÖ
nµy.
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KỸ THUẬT CƠ ĐIỆN VMTC

2.2 M¸y nÐn khÝ

Tuú thuéc vµo n¨ng suÊt phun bª t«ng cÇn chän m¸y nÐn khÝ cã
c«ng suÊt phï hîp, thêng ®îc sö dông lµ c¸c lo¹i m¸y nÐn khÝ tù hµnh
ch¹y ®iÖn, x¨ng hoÆc diezen .
§Ó cung cÊp khÝ nÐn cho 1-2 m¸y HS-7 vËn hµnh ®ång thêi cã thÓ
sö dông mét m¸y nÐn khÝ c«ng suÊt 5-10 m3/phót.
Trong nghiªn cøu ®· sö dông m¸y nÐn khÝ tù hµnh Dip-155 do Liªn X«
cò s¶n xuÊt.

2.3 Vßi (sóng) phun v÷a

Trong c«ng nghÖ phun kh« vßi phun cã thÓ cã kÝch thíc kh¸c nhau
nhng ®Òu cã nguyªn t¾c cÊu t¹o chung gåm ®Çu vßi h×nh c«n thu
nhá ë miÖng ra, vá ngoµi b»ng kim lo¹i hoÆc hîp kim nhÑ, bªn trong
lãt b»ng cao su chÞu mµi mßn. §o¹n gi÷a vßi phun ®êng kÝnh réng
h¬n cã r·nh ®Ó l¾p vµnh khuyªn cho níc tõ m¸y b¬m qua van ®iÒu
tiÕt vµo th©n vßi phun.
§u«i vßi phun b»ng èng thÐp ®Ó nèi víi èng cao su chÞu ¸p dÉn vËt
liÖu vµ khÝ nÐn tõ m¸y nÐn khÝ vµ ph©n phèi liÖu. Khi phun, níc sÏ
hoµ trén víi xi m¨ng - c¸t ë vßi phun råi nhê khÝ nÐn thæi víi vËn tèc
40-60 m/s ®Ëp lªn bÒ mÆt phun thµnh tõng líp máng. Trong nghiªn
cøu dïng vßi phun cña bé thiÕt bÞ HS-7.

3. VËt liÖu dïng trong phun kh«

VËt liÖu dïng trong bª t«ng phun kh« chñ yÕu lµ xi m¨ng poocl¨ng,
cèt liÖu lµ c¸t h¹t trung, h¹t th«, ®¸ m¹t vµ ®¸ nhá. Th«ng thêng bª
t«ng phun kh« cña Mü sö dông cèt liÖu cã ®êng kÝnh lín nhÊt 4,75-
10 vµ 12 mm. KÝch thíc h¹t nhá nhÊt lµ 0,15mm
Tû lÖ xi m¨ng: cèt liÖu cho v÷a phun tõ 1:1 ®Õn 1:6 vµ cêng ®é nÐn
ë tuæi 28 ngµy cña bª t«ng phun kh« tõ 20-48Mpa. Khi dïng xi m¨ng
m¸c cao vµ phô gia silicafum cêng ®é bª t«ng cã thÓ ®¹t 60-70 Mpa.
Khèi lîng thÓ tÝch cña bª t«ng phun kh« thêng tõ 2230-2390 kg/m3.
Theo tµi liÖu Liªn X« cò vËt liÖu dïng trong phun kh« gåm c¸c lo¹i
m¨ng Poocl¨ng m¸c 300-400 cèt liÖu lµ c¸t s«ng ®êng kÝnh lín nhÊt
cña h¹t cèt liÖu lµ 5 hay 8 mm. Tû lÖ XM : cèt liÖu tõ 1:1 ®Õn 1:6.
Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña thÕ giíi vµ trong níc, chóng t«i sö dông vËt
liÖu díi ®©y trong bª t«ng phun kh« lµm thÝ nghiÖm nghiªn cøu vµ
øng dông ®Ó söa ch÷a c«ng tr×nh.
3.1 Xi m¨ng : Xi m¨ng Poocl¨ng Hoµng Th¹ch, BØm S¬n, H¶i Phßng
PC-30, ®¹t yªu cÇu TCVN 2682-1992
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KỸ THUẬT CƠ ĐIỆN VMTC

3.2 Cèt liÖu : C¸t vµng s«ng L« ph¬i kh« vµ sµng qua líi sµng 5mm.
C¸t cã m« ®un ®é lín 2,2-2,8, khèi lîng htÓ tÝch : 1450-1550 kg/m3
phï hîp víi yªu cÇu TCVN 1770-1986

4. C«ng nghÖ phun kh« bª t«ng

§· triÓn khai phun thÝ nghiÖm nhiÒu l« mÉu bª t«ng kh¸c nhau.
Môc tiªu lµ kiÓm tra ¶nh hëng vËt liÖu ®Çu vµo, tû lÖ phèi trén vµ
mét sè th«ng sè c«ng nghÖ phun tíi n¨ng suÊt, chÊt lîng bª t«ng phun
còng nh c¸c tÝnh chÊt c¬ lý cña chóng. trªn c¬ s¬ ®ã lËp quy tr×nh
c«ng nghÖ phï hîp víi c«ng t¸c thi c«ng söa ch÷a kÕt cÊu c«ng tr×nh
ë ViÖt Nam.
4.1 S¬ ®å c«ng nghÖ phun kh« bª t«ng thÝ nghiÖm
Qu¸ tr×nh phun thÝ nghiÖm ®îc bè trÝ theo s¬ ®å c«ng nghÖ tr×nh
bµy trªn h×nh 1.

8 bå n n í c
khÝnÐn
a
9

3 b
11

10

2
5 xm c ¸ t 1

H×nh 1. A. M¸y nÐn khÝ Dip -155: B . M¸y ph©n phèi liÖu HS-
7
1. Vßi phun c¶i tiÕn; 2. Van níc; 3. N¾p ®Ëy b×nh m¸y phun; 4. §Üa
ph©n phèi liÖu;
5. §éng c¬ ®iÖn 3 pha; 6. èng dÉn liÖu b»ng cao su ¸p lùc; 7. Van
®iÒu chØnh khÝ nÐn; 8. èng dÉn khÝ nÐn; 9. Bån níc thi c«ng; 10.
èng dÉn níc PVC;
11. B×nh t¸ch Èm khÝ nÐn.
4.2. ¶nh hëng ®é Èm cña c¸t tíi lîng vËt liÖu r¬i v·i vµ n¨ng suÊt
phun
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KỸ THUẬT CƠ ĐIỆN VMTC

Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ViÖn ACI Mü, khèi lîng vËt liÖu hao hôt
do r¬i v·i phô thuéc vµo c«ng nghÖ phun, híng vµ gãc vßi phun
v.v... Th«ng thêng phun kh« c¸c kÕt cÊu têng v¸ch ®øng cã møc
r¬i v·i 15  25%. Víi c¸c kÕt cÊu phun ngöa d¹ng vßm cuèn, diÖn
tÝch bÒ mÆt nhá (dÇm trÇn) khèi lîng r¬i v·i cao h¬n th«ng thêng
25 50%. Ngoµi ra gãc phun lín r¬i v·i nhiÒu.
§é Èm hîp lý cña c¸t ®îc thÝ nghiÖm x¸c ®Þnh trªn c¬ së ®¶m b¶o
dung hoµ ®îc c¸c th«ng sè c«ng nghÖ nh Ýt r¬i v·i, Ýt ¶nh hëng tíi
n¨ng suÊt phun, Ýt bôi vµ kh«ng t¾c m¸y kÕt qu¶ thÝ nghiÖm thÓ
hiÖn ë b¶ng 1 vµ biÓu ®å h×nh 2.
B¶ng 1. ¶nh hëng ®é Èm cña c¸t tíi c¸c th«ng sè c«ng nghÖ

STT KÝ hiÖu §é Èm c¸t TØ lÖ phèi Lîng vËt N¨ng suÊt Ghi chó
mÉu liÖu XM:C liÖu r¬i v·i. phun m3/ca
%
1 Ro 0-1 1:1.5 26-30 4.0 RÊt bôi
2 R1 2-3 1:1.5 21-25 3.5 Bôi
3 R2 4-5 1:1.5 19-21 3.2 Ýt bôi
4 R3 5 6 1:1.5 £18 1.3 T¾c m¸y
5 X0 0-1 1:2 27-32 4.1 RÊt bôi
6 X1 2-3 1:2 23-26 3.7 Bôi
7 X2 4-5 1:2 21-22 3.5 Ýt bôi
8 X3 5 6 1:2 £20 1.5 T¾c m¸y

Khèi lîng vËt liÖu r¬i v·i %

40 XM: C = 1:1,5

30

20
XM : C = 1:2
10 Bôi Hîp lý T¾c dÝnh

0 1 2 3 4 5 6 7 §é Èm cña
c¸t,%
H×nh 2. ¶nh hëng ®é Èm cña c¸t tíi th«ng sè c«ng nghÖ phun
KÕt qu¶ thÝ nghiÖm cho thÊy:
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KỸ THUẬT CƠ ĐIỆN VMTC

- Lîng vËt liÖu r¬i v·i khi phun kh« phô thuéc vµo ®é Èm cña c¸t vµ
tû lÖ XM:C. C¸t cµng kh« vµ tû lÖ c¸t cµng lín, ®é r¬i v·i cµng cao.
- §é Èm cña c¸t ¶nh hëng lín tíi viÖc g©y bôi vµ kh¶ n¨ng bÕt
m¸y. §é Èm cña c¸t duy tr× kho¶ng 4 5% sÏ h¹n chÕ tèi ®a bôi
vµ kh«ng g©y bÕt m¸y.
- N¨ng suÊt phun gi¶m theo ®é Èm c¸t, ®ét biÕn gi¶m ë ®é Èm 6
7% do t¾c m¸y nhiÒu. Nh vËy ®é Èm c¸t hîp lý nªn chän cho
c«ng nghÖ phun kh« lµ 4-5%. Khi ®ã cã tû lÖ XM:C 1 : (1,5 2) vËt
liÖu r¬i v·i 19 22%, n¨ng suÊt phun 3,2 3,5 m3/ca so víi 4
4,1m3/ca n¨ng suÊt lý thuyÕt. M¸y Ýt g©y bôi kh«ng t¾c bÕt. VÒ
th«ng sè khÝ nÐn, kÕt qu¶ thÝ nghiÖm cho thÊy: - Lîng khÝ nÐn
cÊp cho mét m¸y HS - 7 cÇn 3,5 - 4m3/phót.
- ¸p lùc khÝ nÐn cÇn duy tr× khi phun ë møc phï hîp, víi bé thiÕt bÞ
HS - 7 ¸p lùc hîp lý khi phun tõ 2,5 - 3,5atm. VÒ chiÒu dµi èng
phun, kÕt qu¶ kiÓm tra cho thÊy:
- èng dÉn cµng dµi n¨ng suÊt phun cµng gi¶m vµ hay t¾c m¸y, ë
nh÷ng vÞ trÝ m¸y n»m xa cã thÓ dïng ®êng èng dµi tíi 18m, chiÒu
dµi èng phun hîp lý tõ 6-12m.

5. TÝnh chÊt cña bª t«ng phun kh«

5.1. ChÕ t¹o mÉu bª t«ng phun kh«

Dùa vµo tiªu chuÈn Mü vµ mét sè tµi liÖu nghiªn cøu bª t«ng phun
kh«, t¸c gi¶ ®· chÕ t¹o vµ kiÓm tra mét sè chØ tiªu c¬ lý cña bª t«ng
phun kh«.
5.2. Cêng ®é, ®é hót níc vµ khèi lîng thÓ tÝch cña bª t«ng
phun kh«
Tõ kÕt qu¶ thÝ nghiÖm 30 l« mÉu bª t«ng cho thÊy:
* Cêng ®é nÐn, uèn vµ khèi lîng thÓ tÝch cña bª t«ng phun kh« cã
qui luËt chung lµ t¨ng theo ¸p lùc khÝ nÐn vµ tØ lÖ X/C.
* §é hót níc cña bª t«ng phun kh« chÞu ¶nh hëng ngîc l¹i; gi¶m khi ¸p
lùc khÝ nÐn vµ tØ lÖ X/C t¨ng.
* Bª t«ng phun kh« ®¹t xÊp xØ 400daN/cm2 ë tØ lÖ X/C vµ 1/1;
350daN/cm2 ë tØ lÖ X/C = 1/1,5:300 daN/cm2 ë tØ lÖ X/C = 1/2.
C¸c gi¸ trÞ trªn øng víi dïng xi m¨ng Poãc l¨ng Pc - 30 vµ c¸t x©y
dùng th«ng thêng. Bª t«ng phun kh« cã ®é hót níc trung b×nh 5-
6% ë ¸p lùc 2,5mtm: 4-5% ë ¸p lùc 3,5atm. Phô gia tr¬ mÞn Ýt cã
t¸c dông c¶i thiÖn.
* §èi víi c«ng tr×nh cÇn bª t«ng b¶o vÖ chèng ¨n mßn; cêng ®é 300
daN/cm2; ®é hót níc 4,5 - 5% cã thÓ dïng bª t«ng tØ lÖ X/C thÝch
hîp (1:1,5 - 2) ¸p lùc khÝ nÐn 3,5atm.
5.3. C¸c chØ tiªu c¬ lý kh¸c cña bª t«ng phun kh«
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KỸ THUẬT CƠ ĐIỆN VMTC

KÕt qu¶ thÝ nghiÖm c¸c tÝnh chÊt trªn cña bª t«ng phun kh« ®îc
thÓ hiÖn trªn c¸c b¶ng 2; 3 vµ 4. Qua ®ã cho thÊy:
* §é co ngãt cña bª t«ng phun kh« sau 28 ngµy ®ªm dao ®éng trong
kho¶ng tõ 0,2 - 0,3 mm/m Ýt h¬n 3-4 lÇn so víi v÷a trén ít cïng
thµnh phÇn XM - C¸t. Bª t«ng phun kh« cµng Ýt co ngãt khi tû lÖ
XM /C cµng gi¶m.
* Kh¶ n¨ng chèng thÊm níc cña bª t«ng phun kh« kh¸ cao. Líp cã
chiÒu dµy 1cm ®· cã thÓ gi÷ cét níc 20m, 2cm cã thÓ gi÷ cét
níc 40m. Nhê cã tÝnh u viÖt nµy bª t«ng phun kh« ®îc dïng
nhiÒu cho c¸c c«ng tr×nh tÝch chøa níc nh bån bÓ, bª b¬i, ®ª
®Ëp, tÇng ngÇm, ®êng ngÇm .v.v
* M« ®un ®µn håi cña bª t«ng phun kh« thÊp h¬n so víi bª t«ng cèt
liÖu ®¸ d¨m th«ng thêng cïng cêng ®é. Bª t«ng cã tû lÖ X:C cµng
nhá M« ®un ®µn håi cµng thÊp.
B¶ng 2. §é co ngãt cña bª t«ng theo thêi gian

Ký hiÖu mÉu Thµnh phÇn bª §é co ngãt cña bª t«ng ë c¸c tuæi , ngµy ®ªm
t«ng phun XM: C (mm/m)
2 4 7 14 21 28
A 1:1 0,09 0,17 0,22 0,26 0,29 0,302
B 1:1,5 0,08 0,15 0,18 0,20 0,215 0,225
C 1:2 0,08 0,14 0,165 0,185 0,195 0,205
V÷a trén ít 1:2 0,36 0,55 0,66 0,75 0,83 0,8
N/XM=0,45

B¶ng 3. §é chèng xuyªn níc cña bª t«ng phun

Ký hiÖu mÉu X1 X2 X3
ChiÒu dÇy mÉu, cm 1,0 2,0 3,0
Bª t«ng phun tØ lÖ XM:C = 1:1,5 2 atm 4 atm 6atm
V÷a trén ít XM:C = 1:1,5 ;N/XM = 0 0 2atm
0,45

B¶ng 4. M« ®un ®µn håi cña bª t«ng phun

Ký hiÖu mÉu BT phun Thµnh phÇn bª M« ®un ®µn håi
t«ng
A 1:1 3,35.105
B 1:1,5 2,90.105
C 1:2 2,30.105
Bª t«ng th«ng thêng M300 XM:C:§ (3-4).105

5.3. Kh¶ n¨ng chèng nót do co ngãt

Kh¶ n¨ng chèng nøt cña bª t«ng phun kh« ®îc xem xÐt trªn m« h×nh
thêng gÆp sau.
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KỸ THUẬT CƠ ĐIỆN VMTC

k th
KÕt cÊu bª t«ng cã s½n
dh
Rk

Líp bª t«ng phun co



Trªn bÒ mÆt cña mét kÕt cÊu bª t«ng cèt thÐp cã s½n (®· æn ®Þnh
vÒ biÕn d¹ng co ngãt) khi thùc hiÖn mét líp bª t«ng phun máng
(15cm), bª t«ng phun sÏ bÞ co ngãt gi¸ trÞ . Nhng do bÞ kÕt cÊu cã
®Çu ngµm gi÷, biÕn d¹ng nµy kh«ng thùc hiÖn ®îc dån thµnh øng
suÊt kÐo vµo toµn bé líp bª t«ng phun. Bª t«ng chØ kh«ng bÞ nøt khi
th - biÕn d¹ng kÐo tíi h¹n cña chóng lín h¬n co. Hay khi hÖ sè bÒn
nøt Kbn x¸c ®Þnh theo c«ng thøc cña L.P. Orentlykher,I.P.Novikov lín
h¬n 1.
Kbn = th/co ³ 1
Gi¸ trÞ th cã thÓ x¸c ®Þnh s¬ bé theo c«ng thøc Baicov B.N m« t¶
trªn biÓu ®å øng suÊt - biÕn d¹ng ë m« h×nh trªn;
th = Rk/Eb.b
Trong ®ã: RR lµ cêng ®é kÐo cña bª t«ng phun, daN/cm2.
Ep - m« ®un ®µn håi cña bª t«ng phun, daN/cm2.
b - hÖ sè biÕn d¹ng ®µn håi khi kÐo b = 0,5
KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng bÒn nøt qua thÝ nghiÖm ®îc tr×nh
bµy trªn b¶ng 5
B¶ng 5. Kh¶ n¨ng chèng nót do co ngãt

Tû lÖ X:C co.10-3 E Rk daN/cm2 0 = Rk/b.b Kbn = 0/co

1:1 0,302 3,35.103 40,0 0,239 0,79
1:1,5 0,225 2,90.105 38.3 0,264 1,17
1:2 0,205 2,30.105 36.5 0,317 1,55
Qua b¶ng 1.5 cã thÓ thÊy: Bª t«ng phun kh« cã kh¶ n¨ng chèng nøt
tèt khi cïng víi tû lÖ XM: C = 1:1,5 2,0. §©y còng lµ ®iÓm tréi cña
bª t«ng phun kh« vµ gi¶i thÝch t¹i sao khi phun bÒ mÆt lín bª t«ng
phun kh«ng bÞ r¹n nøt nh c¸c líp tr¸t.
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KỸ THUẬT CƠ ĐIỆN VMTC

6. øng dông c«ng nghÖ phun kh« bª t«ng

Trong nh÷ng n¨m qua ®· triÓn khai øng dông c«ng nghÖ phun kh« bª
t«ng söa ch÷a vµ b¶o vÖ nhiÒu c«ng tr×nh x©y dùng c«ng nghiÖp,
thñy lîi, d©n dông nh:
* Si l« 3 nhµ m¸y xi m¨ng Hoµng Th¹ch lµ 1 trong 5 si l« chøa xi
m¨ng bét b»ng kÕt cÊu bª t«ng cèt thÐp ®æ t¹i chç cã dung tÝch
h¬n 8 ngh×n m3. Chu vi 50m, cao 46,2m . Si l« cã søc chøa gÇn
10.000 tÊn xi m¨ng bét. Sau gÇn 20 n¨m sö dông, líp bª t«ng mÆt
ngoµi si l« bÞ nøt vì do rØ cèt thÐp. C«ng nghÖ söa ch÷a gåm ®ôc
tÈy líp bª t«ng bÒ mÆt, ®¸nh gØ cèt thÐp cò, l¾p ®Æt kÐo c¨ng
cèt thÐp chÞu lùc vßng quanh si l«, buéc líi thÐp. Phun bª t«ng dÇy
4-5 cm toµn bé bÒ mÆt si l« víi diÖn tÝch h¬n 2000m 2. VËt liÖu
chÕ t¹o bª t«ng lµ xi m¨ng Hoµng Th¹ch PC30, c¸t vµng s«ng L«.
Thµnh phÇn bª t«ng phun cã tØ lÖ XM:C = 1:2. Bª t«ng phun ®¹t c-
êng ®å thùc tÕ 320 380daN/cm2. Sau h¬n 5 n¨m söa ch÷a chÊt l-
îng c«ng tr×nh vÉn æn ®Þnh, ®Æc biÖt líp bª t«ng phun kh« cha
cã dÊu hiÖu nøt hoÆc bong t¸ch.
* Cèng Luån B¸t C¨ng - Thanh Hãa bÞ háng ®· bæ sung thÐp vµ
phun kh« bª t«ng kh« phôc håi 5 ®êng cèng ngÇm BTCT ®êng
kÝnh trong 2,1m dµi 162,5m n»m díi s«ng Chu. C«ng tr×nh ®· thi
c«ng bª t«ng b»ng c«ng nghÖ th«ng thêng ph¶i bá dë phÇn vßm
cèng.Sau khi ®a c«ng nghÖ phun kh« chØ thùc hiÖn tõ th¸ng 11
®Õn th¸ng 12 n¨m 1996.
* Trêng PTTH Lam S¬n - §µo Duy Tõ - Thanh Hãa: Gåm 2 toµ nhµ 4
tÇng b»ng kÕt cÊu khung bª t«ng cèt thÐp, sµn panen hép víi diÖn
tÝch sö dông h¬n 5 ngh×n m2. Tuy míi x©y dùng vµ sö dông h¬n
10 n¨m, nhng do n»m gÇn vïng khÝ quyÓn biÕn chÊt lîng c«ng
tr×nh kÐm ®· bÞ xuèng cÊp. Bª t«ng bÞ gØ thÐp ph¸ vì líp bª t«ng
b¶o vÖ, mét sè kÕt cÊu thÐp bÞ gØ gi¶m 15 - 20% tiÕt diÖn. Phun
kh« bª t«ng theo cÊp phèi XM:C = 1:2 (xi m¨ng BØm S¬n Pc - 30,
c¸t Thanh Hãa h¹t trung). Thêi gian gia cè kÕt cÊu thùc hiÖn xong
trong 1 th¸ng víi khèi lîng gÇn 300 dÇm + cét vµ kho¶ng 1000m2
trÇn panen ®îc phun Bª t«ng ®¹t cêng ®é 350 380daN/cm2.
* Th viÖn - trêng §¹i häc N«ng nghiÖp I ®· ®îc x©y dùng h¬n 30
n¨m. M¸i bÞ thÊm dét n¨ng, c¸c líp bª t«ng dÇm, cét, panen bÞ vì
nøt do thÐp gØ. Toµn bé kÕt cÊu BTCT h háng ®îc söa ch÷a b»ng
bª t«ng phun dïng xi m¨ng H¶i Phßng PC 30, c¸t vµng s«ng L« tØ lÖ
1: 2,25. Cêng ®é bª t«ng phun kiÓm tra ®¹t 300 - 330 daN/cm 2.
ChiÒu dµy líp bª t«ng phun cét dÇm trung b×nh 5cm, phun trÇn
panen 1-2cm. Thêi gian thi c«ng tõ th¸ng 10 - 12/1997 ®· söa 98
cét BTCT kÝch thÝch 25 x 25 x 425cm, 85 dÇm kÝch thíc 40
x25x360cm vµ 1350m2 trÇn panen.
* C¸c c«ng tr×nh kh¸c
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KỸ THUẬT CƠ ĐIỆN VMTC

T¹i C«ng ty xi m¨ng Hµ Tiªn I, Hµ Tiªn II. §· söa ch÷a c¸c dÇm, cét
BTCT nhµ ®iÒu hµnh lß nung clinke, kho chøa clinke cã kÝch thíc vµ
khÊu ®é lín ®· lµm viÖc l©u n¨m gÇn lß nung clinke xi m¨ng nhiÖt
®é cao l¹i cã níc lµm nguéi lß g©y ít thêng xuyªn, cèt thÐp bÞ gØ
nÆng ph¸ vì líp bª t«ng b¶o vÖ. Qu¸ tr×nh söa ch÷a gåm c¸c bíc;
®ôc bá líp bª t«ng bÞ háng, tÈy gØ cèt thÐp cò, l¾p thªm thÐp h×nh
vµ líi cho c¸c dÇm, cét råi tiÕn hµnh phun kh« bª t«ng. Bª t«ng phun
kh« cã tØ lÖ xi m¨ng: c¸t: silicafum lµ 1:2:0,05. Phun thµnh nhiÒu líp
víi tæng chiÒu dÇy trung b×nh kho¶ng 8cm.
Chèng thÊm t¹i kªnh th«ng giã nhµ m¸y dÖt c«ng ty 28 Bé Quèc
phßng còng ®îc triÓn khai theo c«ng nghÖ phun kh«. Kªnh cã kÝch
thíc tiÕt diÖn 1,2 x1,5m víi diÖn tÝch têng vµ ®¸y ®îc chèng thÊm
b»ng bª t«ng phun kh« 2150m2 ®· ®îc hoµn tÊt ®¶m b¶o chÊt lîng
cao, kh«ng hÒ cã vÕt nøt thÊm. Bª t«ng phun kh« kh«ng bÞ nøt do co
ngãt, dÝnh b¸m víi bª t«ng kÕt cÊu tèt. Hµng lo¹t c«ng tr×nh bÞ ¨n
mßn cña c«ng ty §¹m vµ hãa chÊt Hµ B¾c (B¾c Giang) nh nhµ chÕ
luyÖn lu huúnh, nhµ ®ãng bao phÇn xö lý níc còng ®îc xö lý chèng
¨n mßn cèt thÐp trong bª t«ng b»ng bª t«ng phun kh«. KÕt qu¶ cho
thÊy sau trªn 10 n¨m sö dông c¸c kÕt cÊu c«ng tr×nh ®· ®îc xö lý
®Òu ®îc b¶o vÖ tèt.
BÓ chøa níc nhµ m¸y níc H¹ §×nh, bÓ chøa dÇu nhµ m¸y kÝnh ®¸p
cÇu, hè thang m¸y chî §ång Xu©n còng ®îc ¸p dông xö lý chèng
thÊm b»ng bª t«ng phun kh«. C¸c kÕt cÊu c«ng tr×nh cho tíi nay sau
nhiÒu n¨m sö dông vÉn ®¶m b¶o chÊt lîng chèng thÊm tèt. Vµ mét
sè h¹ng môc söa ch÷a c«ng tr×nh t¹i Bé C«ng An, Nhµ m¸y ®iÖn
U«ng BÝ míi thùc hiÖn cho chÊt lîng cao ®¸p øng yªu cÇu kü thuËt.

7. HiÖu qu¶ kinh tÕ

C¸c c«ng tr×nh ®îc ¸p dông c«ng nghÖ phun kh« bª t«ng nh÷ng
n¨m qua thuéc c¸c lÜnh x©y dùng ph©n bè trªn c¶ níc víi qui m« vµ
h×nh d¸ng kiÕn tróc ®a d¹ng ®· cho thÊy ®©y lµ mét c«ng nghÖ
®¹t hiÖu qu¶ c¶ kü thuËt vµ kinh tÕ.
§Ó thay thÕ líp bª t«ng b¶o vÖ cho c¸c kÕt cÊu dÇm, cét, sµn nÕu
b»ng c¸ch tr¸t v÷a th«ng thêng sÏ kh«ng ®¶m b¶o chÊt lîng, thÐp
nhanh chãng bÞ rØ trë l¹i. NÕu dïng c¸c lo¹i v÷a ®Æc biÖt ®Ó tr¸t
gi¸ thµnh còng kh¸ cao: 70  80 USD cho 1m2 dµy 4-5cm. HoÆc b»ng
c¸ch ghÐp cèp pha ®æ bª t«ng kh«ng co sÏ tèn cèp pha, líp bª t«ng
ph¶i dµy 10 12cm gi¸ thµnh còng cao vµ thêi gian thi c«ng l©u.
So s¸nh víi c¸ch lµm kh¸c, gi¸ thµnh chØ b»ng 30 50%.
8. KÕt luËn

- C«ng nghÖ phun kh« bª t«ng ®· ®îc nhiÒu níc sö dông trong x©y
dùng giao th«ng, thñy lîi, c«ng nghiÖp vµ d©n dông. §Æc biÖt
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KỸ THUẬT CƠ ĐIỆN VMTC

trong chèng thÊm, chèng ¨n mßn hoÆc trong viÖc söa ch÷a c¸c
c«ng tr×nh cã líp bª t«ng b¶o vÖ bÞ h háng.
- §©y lµ mét d¹ng c«ng nghÖ hiÖu qu¶, thÝch øng víi thi c«ng c¸c
kÕt cÊu vßm, hÇm, khã ghÐp cèp pha hoÆc söa ch÷a vµ b¶o vÖ
c¸c lo¹i kÕt cÊu d¹ng dÇm, sµn, cét, vßm, têng, sil«, bÓ chøa.
- Sö dông vËt liÖu th«ng dông nh xi m¨ng Poãcl¨ng, c¸t s«ng cã cì
h¹t trung b×nh - th« kÝch thíc h¹t dmax = 5-8mm. Víi vËt liÖu trªn,
cÊp phèi xi m¨ng: c¸t trong phun kh« lµ 1 :2,5 vµ 1:2 cã thÓ cho bª
t«ng m¸c t¬ng øng 250 300 vµ 300 350. §Ó cã bª t«ng c¬ng ®é
cao 400 500 dïng xi m¨ng PC 40 hoÆc PC 30 víi phô gia silicafum.
- ThiÕt bÞ chñ yÕu gåm m¸y nÐn khÝ c«ng suÊt tõ 4 5m3/phót,
m¸y ph©n phèi liÖu. C«ng suÊt phun tuú theo lo¹i m¸y. Víi HS - 7
n¨ng suÊt ca m¸y tõ 4 5m3 bª t«ng khi phun ngang vµ 23m3 khi
phun ngöa t¬ng ®¬ng víi 80 100m2 vµ 40 60m2 diÖn tÝch phun
dµy 45cm.
- §Ó thi c«ng ®¹t hiÖu suÊt vµ chÊt lîng cao hao phÝ thÊp h¹n chÕ
møc ®é bôi khi thi c«ng cÇn duy tr× ¸p lùc khÝ tõ 3 3,5at, chiÒu
dµi èng dÉn liÖu 612m, ¸p lùc níc ®Çu vßi víi bÒ mÆt phun vµ duy
tr× kho¶ng c¸ch gi÷a vßi vµ mÆt phun kho¶ng 0,61m.
- ChÊt lîng bª t«ng phun kh« qua triÓn khai ¸p dông ®¹t ®îc: Cêng
®é, ®é ®Æc ch¾c cao, Ýt co ngãt, kh¶ n¨ng chèng nøt, chèng
thÊm, chèng ¨n mßn tèt vµ b¸m dÝnh v÷ng ch¾c víi bª t«ng hiÖn
cã cña kÕt cÊu c«ng tr×nh cÇn söa ch÷a.
- Víi thiÕt bÞ, vËt t, c«ng nghÖ ®¬n gi¶n, gi¸ thµnh thi c«ng hîp lý
phun kh« bª t«ng lµ c«ng nghÖ thÝch hîp trong ®iÒu kiÖn ViÖt
Nam ®Ó thi c«ng vµ söa ch÷a b¶o vÖ c¸c c«ng tr×nh cã ®Æc thï
kiÕn tróc phøc t¹p khã ¸p dông c«ng nghÖ kh¸c.

Tµi liÖu tham kh¶o

1. Cao Duy TiÕn - §ç Ngäc S¬n. Nghiªn cøu sö dông c«ng nghÖ phun
kh« bª t«ng söa ch÷a sil« 3 nhµ m¸y xi m¨ng Hoµng Th¹ch. Th«ng
b¸o KHKT XD - Sè 2/1995.
2. I.Leen Glassgold. Refactory Shotcrete - Current State of the art.
Concrete International Jannary 1981.
3. Raymond. J.Schutz. Factors Influencing Dry - Process Accelerated
Shotcrete. Concrete International January 1981.
4. Theodore R. Crom.Dry Mix Shocrete Nozzling. Concrete
International January 1981.
5. Tim Ryan. Sur face effects with gunite. Concrete International
January 1981.
6. ACI. Part 5 - 1993. Guide to Shotcrete.
7. Tim Ryan. Have Gun will tunnel. Concrete August 1973.
 EBOOKBKMT.COM - CỘNG ĐỒNG KỸ THUẬT CƠ ĐIỆN VMTC

8. James Warner. Understanding Shotcrete - The Fundamentals.

Concrete International May 1995.
9. ASTM C 1140 - 89. Standard Practice for preparating and testing
specimens from shotcrete test panens.
10. ASTM C 1141 - 89. Standard Specification for admixfure for
Shotcrete.