23/10/2019 www.nomotelia.gr/photos/File/WWW.71.19.

htm

ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
ΚΛΙΜΑΚΙΟ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΔΑΠΑΝΩΝ
ΤΜΗΜΑ I
ΠΡΑΞΗ 71/2019

Αποτελούμενο από τον Πρόεδρο του Κλιμακίου Σταμάτιο Πουλή, Σύμβουλο, και τα μέλη του
Ελβίρα Βλαντού (εισηγήτρια της υπόθεσης) και Γεράσιμο Σταματάτο, Παρέδρους.
Συνήλθε σε αίθουσα διασκέψεων του Δικαστηρίου, στις 27 Μαρτίου 2019, για να αποφανθεί
ύστερα από σχετική διαφωνία που ανέκυψε μεταξύ της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου
στην Υπηρεσία Επιτρόπου στο Νομό ... και του Γενικού Νοσοκομείου ..., σχετικά με τη θεώρηση
των ..., ... και ..., οικονομικού έτους 2018, χρηματικών ενταλμάτων πληρωμής του ως άνω
Νοσοκομείου.
Άκουσε την εισήγηση της Παρέδρου Ελβίρας Βλαντού.
Σκέφθηκε κατά τον νόμο και
Αποφάσισε τα ακόλουθα:
Ι. Η Επίτροπος του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Νομό ... αρνήθηκε, με τις 115/10.10.2018 και
133/12.11.2018 πράξεις επιστροφής, να θεωρήσει τα ... (με την πρώτη πράξη), ... και ... (με τη
δεύτερη πράξη), οικονομικού έτους 2018, χρηματικά εντάλματα πληρωμής, ποσών 2.578,74,
106.362,21 και 1.835,84 ευρώ αντίστοιχα. Τα επίμαχα εντάλματα αφορούν στην καταβολή
αποζημίωσης εφημεριών μηνός Αυγούστου 2018 στο ιατρικό και επιστημονικό προσωπικό του
Γενικού Νοσοκομείου .... Τη θεώρηση των ανωτέρω ενταλμάτων αρνήθηκε η Επίτροπος με την
αιτιολογία ότι στα συνημμένα σε αυτά δικαιολογητικά δεν περιλαμβάνεται βεβαίωση σχετικά με
την εβδομαδιαία διάρκεια εργασίας των φερομένων ως δικαιούχων, από την οποία να προκύπτει
ότι δεν έχει υπάρξει υπέρβαση των προβλεπομένων στην οδηγία 2003/88/ΕΚ και στο ν.
4498/2017 ανωτάτων ορίων εβδομαδιαίας εργασίας. Ακολούθως, το νοσοκομείο επανυπέβαλε
προς θεώρηση τα ως άνω χρηματικά εντάλματα με το .....2018 έγγραφο του Διοικητικού
Διευθυντή του, υποστηρίζοντας τη νομιμότητα των εντελλόμενων δαπανών. Η Επίτροπος, όμως,
ενέμεινε στην άρνησή της να τα θεωρήσει, με αποτέλεσμα να ανακύψει διαφωνία, για την άρση
της οποίας νομίμως απευθύνεται, με την από 27.11.2018 έκθεση, στο Κλιμάκιο τούτο.
ΙΙ. Η Οδηγία 93/104/ΕΚ του Συμβουλίου, «σχετικά με ορισμένα στοιχεία της οργάνωσης του
χρόνου εργασίας» (L 307), όπως αυτή τροποποιήθηκε με τις Οδηγίες 2000/34/ΕΚ (L 195) και
2002/15/ΕΚ (L 080) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και ενσωματώθηκε στην
ελληνική έννομη τάξη με τα π.δ. 88/1999 (Α΄ 94) και 76/2005 (Α΄ 117), κωδικοποιήθηκε σε
ενιαίο κείμενο με την οδηγία 2003/88/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (L
299/18.11.2003) η οποία, σύμφωνα με τα άρθρα 27 και 28 αυτής, ισχύει από 2.8.2004. Με τις
οδηγίες αυτές θεσπίζονται ορισμένες στοιχειώδεις προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας όσον
αφορά στην οργάνωση του χρόνου εργασίας σε όλους τους ιδιωτικούς ή δημοσίους τομείς
δραστηριοτήτων (με την επιφύλαξη των δραστηριοτήτων που αναφέρονται στο άρθρο 2 παρ. 2
της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ, L 183), στις οποίες περιλαμβάνεται και η μέγιστη εβδομαδιαία διάρκεια
εργασίας (άρθρο 1 οδηγίας 2003/88/ΕΚ). Συγκεκριμένα, τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία
μέτρα, ώστε ο χρόνος εργασίας να μην υπερβαίνει, ανά επταήμερο, τις σαράντα οκτώ (48) ώρες,
κατά μέσο όρο σε χρονικό διάστημα τεσσάρων (4) μηνών, συμπεριλαμβανομένων των
υπερωριών (άρθρο 6 σε συνδυασμό με το άρθρο 16 εδ. β΄ οδηγίας 2003/88/ΕΚ). Ειδική
εξαίρεση από την ως άνω ρύθμιση δύνανται να προβλέψουν τα κράτη μέλη, τηρώντας πάντα τις
γενικές αρχές προστασίας της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων, εφόσον λαμβάνουν τα
αναγκαία μέτρα ώστε να εξασφαλίζεται ότι ο εργοδότης δεν ζητά από τον εργαζόμενο να
εργασθεί πλέον των 48 ωρών ανά επταήμερο εντός του ως άνω χρονικού διαστήματος των
τεσσάρων (4) μηνών, εκτός αν ο εργαζόμενος συναινεί στην παροχή της ζητούμενης εργασίας
(άρθρο 22) και δεν υφίσταται καμία ζημία αν δεν δεχθεί να εκτελέσει την εργασία αυτή. Όπως
έχει κριθεί από το Δ.Ε.Ε., ο μέγιστος χρόνος εβδομαδιαίας εργασίας αποτελεί κανόνα του
εργατικού δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης ιδιαίτερης βαρύτητας, ο οποίος πρέπει να τυγχάνει
εφαρμογής σε κάθε εργαζόμενο ως ελάχιστη προδιαγραφή αποβλέπουσα στη διασφάλιση της
προστασίας της υγείας και της ασφάλειας του εργαζομένου και ο οποίος επιβάλλει στα κράτη
μέλη την υποχρέωση να θεσπίσουν ανώτατο όριο μέσης εβδομαδιαίας διάρκειας εργασίας 48
ωρών, ανώτατο όριο ως προς το οποίο διευκρινίζεται ρητώς ότι συμπεριλαμβάνει τις υπερωρίες
(βλ. αποφάσεις Επιτροπή κατά Ελλάδος, C-180/14, ECLI:EU:C:2015:840, σκέψη 34, Fuß,
C‑429/09, ECLI:EU:C:2010:717, σκέψη 33 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία). Εξάλλου, ως
υπερωρίες, κατά την έννοια της ανωτέρω διατάξεως, θεωρούνται τα χρονικά διαστήματα
εφημερίας των ιατρών, τόσο υπό την μορφή της ενεργούς εφημερίας, όσο και υπό την μορφή
της εφημερίας ετοιμότητας, κατά την οποία αυτοί παραμένουν στο νοσοκομείο προς παροχή
ιατρικών υπηρεσιών (βλ. προμνησθείσα Επιτροπή κατά Ελλάδος, σκέψεις 36 και 38 και εκεί
παρατιθέμενη νομολογία). Ενόψει του σκοπού στον οποίο αποβλέπει η ως άνω ενωσιακή
νομοθεσία, που συνίσταται στη διασφάλιση αποτελεσματικής προστασίας της ασφάλειας και της
υγείας των εργαζομένων, εξασφαλίζοντάς τους ιδίως το πραγματικό ευεργέτημα ενός ανωτάτου
ορίου της εβδομαδιαίας διάρκειας εργασίας και επαρκών περιόδων διαλείμματος, κάθε
παρέκκλιση από αυτές τις προβλέπουσες κατώτατα όρια διατάξεις πρέπει να συνοδεύεται από
όλες τις αναγκαίες εγγυήσεις ούτως ώστε, σε περίπτωση που ο οικείος εργαζόμενος καταλήγει να
παραιτηθεί από κοινωνικό δικαίωμα που του απονέμει η εν λόγω οδηγία, να το πράξει ελεύθερα
και έχοντας πλήρη επίγνωση της καταστάσεως. Οι επιταγές αυτές είναι ακόμη σημαντικότερες
www.nomotelia.gr/photos/File/WWW.71.19.htm 1/4
23/10/2019 www.nomotelia.gr/photos/File/WWW.71.19.htm
διότι ο εργαζόμενος πρέπει να θεωρείται ως το ασθενές μέρος της συμβάσεως εργασίας και,
επομένως, είναι αναγκαίο να μην παρέχεται στον εργοδότη η ευχέρεια να του επιβάλει
περιορισμό των δικαιωμάτων του χωρίς αυτός να έχει εκδηλώσει ρητώς τη συναίνεσή του προς
τούτο (βλ. απόφαση Pfeifferκ.λπ., C-397/2001 έως C-403/2001, ECLI:EU:C:2004:584, σκέψη
82).
ΙΙΙ. Α. Περαιτέρω, ο ν. 4498/2017 (Α΄ 172), που θεσπίστηκε με σκοπό την εναρμόνιση του
Ελληνικού Δικαίου με την ως άνω Οδηγία 2003/88/ΕΚ, ειδικά ως προς τα ζητήματα που αφορούν
στην οργάνωση του χρόνου εργασίας των ιατρών του ΕΣΥ, ορίζει στο άρθρο 3 με τίτλο «Ωράριο
και διάρκεια εργασίας» ότι: «1. Το τακτικό ωράριο των νοσοκομειακών ιατρών είναι επτάωρο,
συνεχές, πρωινό και πενθήμερο από Δευτέρα έως Παρασκευή, από 8:00 έως 15:00. 2. Το
τακτικό ωράριο των ιατρών των υπηρετούντων στις μονάδες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας
είναι επτάωρο και πενθήμερο από Δευτέρα έως Παρασκευή και καθορίζεται, σύμφωνα με την
παρ. 4 του άρθρου 4, τις παραγράφους 3 και 5 του άρθρου 5, την παρ. 3 του άρθρου 8 και την
παρ. 2 του άρθρου 9 του ν. 4486/2017 (Α 115). 3. Η εβδομαδιαία διάρκεια εργασίας των ιατρών
της παρ. 1 του άρθρου 1 δεν μπορεί να υπερβαίνει τις σαράντα οκτώ (48) ώρες εργασίας με
περίοδο αναφοράς (μέσο όρο) τους τέσσερις (4) μήνες, συμπεριλαμβανομένων των εφημεριών.
(...) 4. α) Σε κάθε περίπτωση η διάρκεια εργασίας δεν μπορεί να υπερβαίνει το απόλυτο όριο των
εξήντα (60) ωρών εργασίας την εβδομάδα, συμπεριλαμβανομένων των εφημεριών. Τηρουμένων
των γενικών αρχών προστασίας της ασφάλειας και της υγείας των ιατρών, η υπέρβαση του
48ωρου γίνεται για την κάλυψη των αναγκών σε εφημερίες των νοσοκομείων ή μονάδων Π.Φ.Υ.,
εφόσον: αα) ο ιατρός συναινεί για την παροχή της εργασίας αυτής και ββ) ο ιατρός δεν
υφίσταται καμία επίπτωση, αν δεν δεχτεί να εκτελέσει την εργασία αυτή. Η συναίνεση του ιατρού
είναι ειδική, δίδεται εγγράφως, φέρει ακριβή ημερομηνία και υπογραφή, φυλάσσεται στο φάκελό
του και μπορεί να ανακαλείται ελεύθερα. β) Ο Διοικητής του νοσοκομείου, καθώς και ο Διοικητής
της Υ.ΠΕ. για τις μονάδες Π.Φ.Υ. υποχρεούνται να τηρούν και ενημερώνουν αρχείο για όλους
τους ειδικευμένους και ειδικευόμενους ιατρούς, που παρέχουν εργασία καθ' υπέρβαση του
48ωρου. Το αρχείο είναι στη διάθεση του Υπουργού Υγείας, ο οποίος μπορεί να απαγορεύει ή
περιορίζει τη δυνατότητα υπέρβασης της ανώτατης εβδομαδιαίας διάρκειας εργασίας, για λόγους
ασφάλειας και υγείας των ιατρών. Το νοσοκομείο και η Δ.Υ.ΠΕ. υποχρεούνται να παρέχουν σε
τακτά χρονικά διαστήματα στατιστικές πληροφορίες σχετικά με τη συναίνεση ή την άρση της
συναίνεσης των ιατρών. γ) Η υπέρβαση του 48ωρου τίθεται για μια τριετία από την έναρξη
ισχύος του παρόντος και μέχρι την ολοκλήρωση των απαιτούμενων προσλήψεων ειδικευμένων
ιατρών Ε.Σ.Υ. για την εύρυθμη λειτουργία των νοσοκομείων και μονάδων Π.Φ.Υ. του Ε.Σ.Υ.. 5.
(…)». Περαιτέρω, στο άρθρο 4 του ως άνω νόμου με τίτλο «Συμμετοχή στις εφημερίες» ορίζεται
ότι: «1. Η συμμετοχή όλων των ιατρών και οδοντιάτρων στο πρόγραμμα εφημεριών είναι
υποχρεωτική, ανεξάρτητα από βαθμό ή βαθμίδα, και μπορεί να λάβει τη μορφή της ενεργής
εφημερίας, της εφημερίας ετοιμότητας και της μικτής εφημερίας, λογίζεται δε ως απασχόληση
πέραν του υποχρεωτικού ωραρίου και αμείβεται. (…). 3. Με απόφαση του Υπουργού Υγείας
καθορίζεται και εξειδικεύεται ο αριθμός των ιατρών και των λοιπών επαγγελματιών, που
συμμετέχουν στις εφημερίες, καθώς και η κατανομή των εφημεριών, (…). 4. Όλα τα τμήματα ή
κλινικές των νοσοκομείων εφημερεύουν καθημερινά και καταρτίζουν μηνιαία προγράμματα
εφημερίας. 5. (…). 6. Οι ώρες εφημερίας διακρίνονται σε ώρες καθημερινές, καθημερινές
νυκτερινές, καθημερινές νυκτερινές προς αργία, Σαββάτου, Σαββάτου νυκτερινές, Κυριακής ή
αργίας, Κυριακής ή αργίας νυκτερινές.». Ακολούθως, στο άρθρο 5 του ως άνω νόμου με τίτλο
«Οργάνωση του χρόνου εργασίας», ορίζεται ότι: «1. α) Καθιερώνεται, κατά κανόνα ως βάση για
την οργάνωση του χρόνου εργασίας, η μέχρι δώδεκα (12) ώρες συνεχής εργασία με παρουσία
στο χώρο εργασίας. Ως δώδεκα (12) ώρες συνεχούς εργασίας νοούνται: αα) οι επτά (7) ώρες του
τακτικού πενθήμερου ωραρίου ακολουθούμενες από πέντε (5) ώρες ενεργής εφημερίας, αβ) οι
δώδεκα (12) ώρες συνεχούς απασχόλησης τις καθημερινές κατά τις νυχτερινές ώρες με παρουσία
στο χώρο εργασίας, αγ) οι δώδεκα (12) ώρες συνεχούς απασχόλησης κατά το Σάββατο, Κυριακή
ή αργία με παρουσία στο χώρο εργασίας. Η συνεχής ή διακεκομμένη απασχόληση εντός του
χώρου εργασίας και μετά από κλήση κατά τις εφημερίες ετοιμότητας δεν μπορεί να υπερβαίνει
συνολικά το μέγιστο όριο των δώδεκα (12) ωρών. β) Η ημερήσια ανάπαυση των ιατρών είναι
υποχρεωτική και διάρκειας δώδεκα (12) συνεχόμενων ωρών ανά εικοσιτετράωρο. Η εβδομαδιαία
ανάπαυση των ιατρών είναι σαράντα οκτώ (48) ώρες. Το διάλειμμα πέραν των έξι (6) ωρών
εργασίας ορίζεται σε δεκαπέντε (15) λεπτά. 2. Επιτρέπεται παρέκκλιση από τις διατάξεις της
παραγράφου 1 για λόγους λειτουργίας της υπηρεσίας και συνέχειας της φροντίδας υγείας. Αν
μειώνεται ή χάνεται ο χρόνος ημερήσιας ανάπαυσης, παρέχεται αμέσως μετά ισοδύναμη συνεχής
περίοδος ημερήσιας αντισταθμιστικής ανάπαυσης έως δώδεκα (12) ώρες. Αν μειώνεται ή χάνεται
ο χρόνος εβδομαδιαίας ανάπαυσης, χορηγείται αντισταθμιστική καθημερινή ημέρα ανάπαυσης
μέσα στις δύο (2) επόμενες εβδομάδες για κάθε ενεργή εφημερία Σαββάτου ή Κυριακής ή αργίας.
3. Για τις ανάγκες εύρυθμης λειτουργίας των νοσοκομείων και των φορέων Π.Φ.Υ. των Δ.Υ.ΠΕ.
όλης της χώρας σχετικά με την οργάνωση του χρόνου εργασίας των ιατρών και κατάρτισης του
προγράμματος εφημεριών, με αποφάσεις του Υπουργού Υγείας, συστηματοποιούνται και
εξειδικεύονται οι εφημερίες κατά υγειονομικές περιφέρειες, τμήματα ή κλινικές, εργαστήρια,
Τ.Ε.Π., μονάδες και κατά ειδικότητες και καθορίζεται ο αριθμός, ο τρόπος οργάνωσης και
λειτουργίας των εφημεριών και κάθε άλλο σχετικό θέμα.». Τέλος, στο άρθρο 6, με τίτλο
«Καταργούμενες διατάξεις», ορίζεται ότι: «Από την έναρξη ισχύος του παρόντος καταργούνται:

www.nomotelia.gr/photos/File/WWW.71.19.htm 2/4
23/10/2019 www.nomotelia.gr/photos/File/WWW.71.19.htm
α) το πρώτο εδάφιο του άρθρου 1 του ν. 3754/2009 (Α 43) και το άρθρο 2 του ν. 3754/2009
και β) κάθε διάταξη που ρυθμίζει με αντίθετο τρόπο τα θέματα του Κεφαλαίου Α`.».
Β. Οι προπαρατεθείσες διατάξεις θεσπίσθηκαν, όπως εκτίθεται στην αιτιολογική έκθεση του
νόμου, προκειμένου η χώρα μας να συμμορφωθεί προς την απόφαση της 23ης Δεκεμβρίου 2015
(υπόθεση C-180/14) του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την οποία κρίθηκε ότι η
Ελληνική Δημοκρατία, στην περίπτωση της απασχόλησης των νοσοκομειακών ιατρών, παρέβη τις
υποχρεώσεις που υπέχει από τα άρθρα 3 και 6 της οδηγίας 2003/88/ΕΚ παραλείποντας αφενός
να εφαρμόσει εβδομαδιαία διάρκεια εργασίας μη υπερβαίνουσα, κατά μέσο όρο, τις 48 ώρες και
αφετέρου να διασφαλίσει ελάχιστο ημερήσιο χρόνο αναπαύσεως ή ισοδύναμη περίοδο
αντισταθμιστικής αναπαύσεως που να διαδέχεται άμεσα τον χρόνο εργασίας, τον οποίο η
περίοδος αυτή θεωρείται ότι αντισταθμίζει. Όπως αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση, ο νόμος
στοχεύει όχι μόνο στη συμμόρφωση με το ευρωπαϊκό δίκαιο και τη νομολογία του ΔΕΕ αλλά και
στην προαγωγή της υγείας των ιατρών του ΕΣΥ, στην ασφάλεια των ασθενών και στην καλή
λειτουργία των υπηρεσιών υγείας. Ειδικότερα, αναφέρεται ότι ο σεβασμός του χρόνου εργασίας
των ιατρών, τους προφυλάσσει από τυχόν ανακύπτοντα προβλήματα υγείας τους, που
οφείλονται στη μακροχρόνια, πολύωρη παραμονή σε ένα εργασιακό περιβάλλον έντασης, όπως
είναι τα Νοσοκομεία και παράλληλα τους θωρακίζει απέναντι στην παραγωγή ιατρικών λαθών σε
βάρος των ασθενών ή στην πρόκληση άλλων ατυχημάτων προς τους ίδιους ή τρίτους. Ενόψει
των ανωτέρω, με τις ρυθμίσεις του ν. 4498/2017 διατυπώνεται εκ νέου ειδικά για το ως άνω
ιατρικό προσωπικό, ο κανόνας ότι ο μέγιστος χρόνος εβδομαδιαίας εργασίας του δεν δύναται να
υπερβαίνει, σε περίοδο τεσσάρων μηνών, τις 48 ώρες κατά μέσο όρο, ενώ η εξαίρεση από τον
κανόνα αυτό και η υπέρβαση του 48ώρου, με έσχατο όριο διάρκειας εργασίας εκείνο των 60
ωρών, εισάγεται, αφενός για περιορισμένο χρονικό διάστημα (μια τριετία από την έναρξη ισχύος
του ν. 4498/2017 και μέχρι την ολοκλήρωση των απαιτούμενων προσλήψεων ειδικευμένων
ιατρών Ε.Σ.Υ.) αφετέρου υπό αυστηρές διαδικαστικές προϋποθέσεις που τελούν σε πλήρη
συμμόρφωση με τις αντίστοιχες ρυθμίσεις της οδηγίας 2003/88/ΕΚ, όπως έχουν ερμηνευθεί και
από την προπαρατεθείσα νομολογία του Δ.Ε.Ε.. Απαιτείται δηλαδή, όπως ρητώς ορίζεται στην
παρ. 4 του άρθρου 3 του ν. 4498/2017, η ρητή, ειδική και έγγραφη συναίνεση του ιατρού για
την υπέρβαση του 48ώρου, η οποία είναι ελευθέρως ανακλητή, πρέπει να φέρει ακριβή
ημερομηνία και υπογραφή και να φυλάσσεται στο φάκελό του, σε αντίθεση με το προϊσχύον
καθεστώς, κατά το οποίο, ενόψει ελλείψεως αντίστοιχων διατάξεων ως προς τον τρόπο παροχής
της συναίνεσης του ιατρού, είχε γίνει δεκτό ότι αυτή δύναται να εκδηλώνεται σιωπηρώς, δια της
μη ρητής εναντίωσης του ιατρού στην αναγραφή του ονόματός του στις καταστάσεις εφημεριών
(βλ.Ελ. Συν. Πρακτ. Ολομ. 14ης Γεν. Συν. της 26ης Ιουνίου 2008, Θέμα Γ΄). Οι δε Διοικητές των
Νοσοκομείων είναι υποχρεωμένοι να τηρούν και να ενημερώνουν αρχείο για όλους τους
ειδικευόμενους και ειδικευμένους ιατρούς, που παρέχουν εργασία καθ’ υπέρβαση του 48ώρου.
Παράλληλα, για την οργάνωσή του χρόνου εργασίας μέσα στο ανωτέρω πλαίσιο καταργείται το
προηγούμενο σύστημα των 17ωρων εφημεριών κατά τις καθημερινές και των 24ωρων κατά τις
αργίες, Σάββατα ή Κυριακές και θεσπίζεται νέο σύστημα 5ωρων (συνεχόμενων του τακτικού
πενθήμερου ωραρίου) και 12ωρων (τις καθημερινές κατά τις νυχτερινές ώρες, τα Σάββατα, τις
Κυριακές και τις αργίες) ενεργών εφημεριών, ενώ προβλέπονται και αντισταθμιστικά μέτρα
ανάπαυσης των ιατρών. Ενόψει των ανωτέρω, η κατά παράβαση των ανωτέρω διατάξεων
πραγματοποίηση εφημεριών, είτε καθ’ υπέρβαση του 48ώρου χωρίς την προηγούμενη, ρητή,
ειδική και γραπτή συναίνεση του ιατρού, είτε καθ’ υπέρβαση του έσχατου ορίου των 60 ωρών
εργασίας εβδομαδιαίως, είναι μη νόμιμη, με αποτέλεσμα να καθίσταται, από δημοσιονομικής
απόψεως, μη νόμιμη η καταβολή της προβλεπόμενης στο άρθρο 4 του ν. 3868/2010 (Α’ 129),
ως ισχύει, αποζημίωσης στους ιατρούς που εκτέλεσαν καθ’ υπέρβαση των ορίων αυτών
εφημερίες. Προς τον σκοπό της απαρέγκλιτης τήρησης των ως άνω ορίων εβδομαδιαίας
εργασίας, τα αρμόδια όργανα των νοσοκομείων οφείλουν να τηρούν πρόσφορα προς τούτο
αναλυτικά στοιχεία σχετικά με την εβδομαδιαία (τακτική και εφημεριακή) απασχόληση του
ιατρικού προσωπικού τους, προκειμένου να καθίσταται εφικτή η διαπίστωση είτε της μη
υπερβάσεως, ανά άτομο, του 48ώρου είτε της υπερβάσεως μεν μέχρι το όριο των 60 ωρών
εβδομαδιαίως, αλλά κατόπιν γραπτής συναινέσεως του ιατρού. Ανεξαρτήτως δε των ανωτέρω, οι
ιατροί που πράγματι εκτέλεσαν τις ως άνω εφημερίες, αλλά δεν δύνανται να λάβουν την ως άνω
εφημεριακή αποζημίωση, διότι παραβιάσθηκαν από το νοσοκομείο στο οποίο υπηρετούν οι
προμνησθείσες διατάξεις, δύνανται να ζητήσουν από τα αρμόδια προς τούτο δικαστήρια την
αποκατάσταση της ισόποσης ζημίας που υπέστησαν ένεκα της παραβιάσεως αυτής (πρβλ.
προμνησθείσα απόφαση Fuß, σκέψη 95 και άρθρο 904 ΑΚ και πρ. Ι Τμ. 40/2018,πρβλ. και πρ. Ι
Τμ. 110, 109/2012, 255/2013).
ΙV. Εξάλλου, για το λοιπό, πλην ιατρών, προσωπικό που υπηρετεί στους φορείς παροχής
υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής αλληλεγγύης (Φ.Π.Υ.Υ.Κ.Α.) ισχύει η κατ' εξουσιοδότηση του
άρθρου 16 του ν. 3941/1959 (Α΄ 39) Υ10β/Γ.Ποικ.108128/2011 απόφαση του Υπουργού Υγείας
και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Β΄ 2381), με την οποία οι εβδομαδιαίες ώρες εργασίας ορίζονται
σε σαράντα, ενώ για την πέραν του ωραρίου αυτού απασχόληση του προσωπικού αυτού με
υπερωριακή απασχόληση ή με εφημερία τυγχάνουν άμεσης εφαρμογής οι προμνησθείσες
διατάξεις των άρθρων 6 περ. β΄, 16 περ. β΄ και 22 παρ. 1 της οδηγίας 2003/88/ΕΚ ως προς την
μέγιστη εβδομαδιαία διάρκεια εργασίας (48ωρο, ανά επταήμερο, για περίοδο αναφοράς που δεν
υπερβαίνει τους 4 μήνες, με δυνατότητα εργασίας πέραν του 48ώρου, για την ίδια περίοδο,
κατόπιν συναίνεσης του εργαζομένου).

www.nomotelia.gr/photos/File/WWW.71.19.htm 3/4
23/10/2019 www.nomotelia.gr/photos/File/WWW.71.19.htm
V. Στην υπό κρίση υπόθεση, από τα δικαιολογητικά που συνοδεύουν τα επίμαχα χρηματικά
εντάλματα προκύπτουν τα εξής: Με την Δ....2018 απόφαση του Διοικητή του Γενικού
Νοσοκομείου ... εγκρίθηκε ο προγραμματισμός εφημεριών Αυγούστου έτους 2018, κατόπιν της
.....2018 γνωμοδότησης του Επιστημονικού Συμβουλίου του Νοσοκομείου. Μετά την
πραγματοποίηση των εφημεριών αυτών από το ιατρικό και λοιπό προσωπικό του Νοσοκομείου
και για την καταβολή της σχετικής αποζημίωσης εκδόθηκαν τα κρίσιμα χρηματικά εντάλματα
πληρωμής, στα δικαιολογητικά των οποίων περιλαμβάνονται μόνο οι σχετικές μισθοδοτικές
καταστάσεις και οι πίνακες, στους οποίους αναγράφονται, ανά δικαιούχο, οι μηνιαίες εφημερίες
του και το αναλογούν σε αυτές συνολικό ποσό αποζημίωσης. Πλην όμως, τα παραπάνω δεν
επαρκούν για την εξόφληση των ως άνω ενταλμάτων πληρωμής, εφόσον δεν προσκομίζονται
από το Νοσοκομείο στοιχεία από τα οποία να προκύπτει η εβδομαδιαία, συνολική (τακτική και
εφημεριακή) διάρκεια εργασίας του ιατρικού και λοιπού προσωπικού που συμμετείχε στις
εφημερίες, καθώς και ότι η διάρκεια της εργασίας αυτής είτε δεν υπερβαίνει τα ανώτατα όρια ανά
εβδομάδα (48ωρο), που προβλέπονται από την οδηγία 2003/88/ΕΚ και, όσον αφορά το ιατρικό
προσωπικό, τον ν. 4498/2017, είτε, ότι σε περίπτωση υπέρβασης της 48ωρης εβδομαδιαίας
εργασίας και, ειδικώς για το ιατρικό προσωπικό, μέχρι του ανώτατου ορίου των 60 ωρών
εβδομαδιαίως, υφίσταται η ειδική προς τούτο έγγραφη συναίνεση του προσωπικού που
συμμετείχε στις εφημερίες. Αβασίμως δε το Νοσοκομείο επικαλείται το οικ. ....2017 έγγραφο του
Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Υγείας, σύμφωνα με το οποίο εφαρμόζεται το προηγούμενο
σύστημα εφημεριών μέχρι την έκδοση των απαραίτητων υπουργικών αποφάσεων και εγκυκλίων,
διότι τέτοια δυνατότητα εφαρμογής του προϊσχύοντος και κατηργημένου με τις διατάξεις του ν.
4498/2017 συστήματος εφημεριών δεν ευρίσκει νόμιμο έρεισμα στις αμέσως και ανεπιφυλάκτως
εφαρμοστέες διατάξεις της οδηγίας 2003/88/ΕΚ και του ν. 4498/2017. Εξάλλου, η υποχρέωση
προσκόμισης των ανωτέρω στοιχείων για την θεώρηση των ενταλμάτων που αφορούν
υπερωριακή απασχόληση του προσωπικού του Γενικού Νοσοκομείου ... είχε επισημανθεί στη
διοίκηση του Νοσοκομείου αυτού ήδη πριν από την έγερση της υπό κρίση διαφωνίας, με το
.....2018 έγγραφο της Επιτρόπου στο Νομό ..., εξ αφορμής ελέγχου χρηματικών ενταλμάτων του
Νοσοκομείου που αφορούσαν την πληρωμή εφημεριών μηνός Ιουλίου 2018 (βλ και το .....2018
φύλλο ελέγχου της Επιτρόπου). Τέλος, αβασίμως το Νοσοκομείο επικαλείται το από 19.10.2018
δελτίο τύπου του Υπουργείου Υγείας, στο οποίο αναφέρεται ότι η ..../2018 πράξη του παρόντος
Κλιμακίου, που αφορούσε το ίδιο νομικό ζήτημα για άλλο όμως, Νοσοκομείο, ανακλήθηκε με την
40/2018 πράξη του Ι Τμήματος, καθόσον η ανάκληση αφορούσε σε λόγους συγγνωστής πλάνης,
οι οποίοι, ενόψει του προηγηθέντος 22/5.10.2018 φύλλου ελέγχου, δεν μπορούν να
δικαιολογηθούν στα πλαίσια της παρούσας διαφωνίας.
IV. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, το Κλιμάκιο κρίνει ότι οι εντελλόμενες με τα υπό κρίση
χρηματικά εντάλματα δαπάνες είναι μη νόμιμες και για τον λόγο αυτό δεν πρέπει να θεωρηθούν.

Για τους λόγους αυτούς

Αποφαίνεται ότι τα ...., ... και ...., οικονομικού έτους 2018, χρηματικά εντάλματα πληρωμής, που
εκδόθηκαν από το Γενικό Νοσοκομείο ..., δεν πρέπει να θεωρηθούν.

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ ΠΑΡΕΔΡΟΣ

ΣΤΑΜΑΤΙΟΣ ΠΟΥΛΗΣ ΕΛΒΙΡΑ ΒΛΑΝΤΟΥ
Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΕΛΕΝΗ ΓΚΑΤΣΟΥ

www.nomotelia.gr/photos/File/WWW.71.19.htm 4/4