Mother Tongue 3 PDF

3
0RWKHU7RQJXH%DVHG
0XOWLOLQJXDO(GXFDWLRQ

.DJDPLWDQQJ0DJDDUDO

Yunit 1
$QJ DNODW QD LWR D\ PDJNDWXZDQJ QD LQLKDQGD DW VLQXUL QJ PJD
HGXNDGRUPXODVDPJDSXEOLNRDWSULEDGRQJSDDUDODQNROHKL\RDWR
XQLEHUVLGDG +LQLKLND\DW QDPLQ DQJ PJD JXUR DW LEDQJ QDVD ODUDQJDQ
QJ HGXNDV\RQ QD PDJHPDLO QJ NDQLODQJ SXQD DW PXQJNDKL VD
.DJDZDUDQQJ(GXNDV\RQVDDFWLRQ#GHSHGJRYSK
Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.
Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas
Mother Tongue-Based Multilingual Education – Ikatlong Baitang
Kagamitan ng Mag-aaral sa Tagalog
Unang Edisyon, 2014
ISBN: 978-971-9601-95-1
Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas

Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang akda ng
Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o
tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan ang
nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay
ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.
Ang mga akda / materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng
produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula atbp.) na
ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay sa isang
kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society
(FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kumakatawan sa paghiling ng pahintulot sa
nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng
tagapaglathala (publisher) at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon
Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC
Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhD
Mga Bumuo ng Kagamitan ng Mag-aaral

Mga Manunulat:
Nelia D. Bamba Lilibeth A. Magtang Claire B. Barcelona
Florita R. Matic Irene T. Pilapil Raquel C. Solis
Franlyn R. Corporal Gretel Laura M. Cadiong Florinda Dimansala
Arabella May Z. Soniega Grace U. Rabelas Victoria D. Mangaser
Konsultant at Editor: Felicitas E. Pado, PhD

Rosalina J. Villaneza, PhD
Editha Macayaon
Mga Tagasalin: Enelyn T. Badillo, Fe V. Monzon, at Agnes G. Rolle (Lead Person)
Tagaguhit: Reynaldo A. Simple
Mga Tagapamahala: Marilette R. Almayda, PhD at Marilyn D. Dimaano, EdD

Inilimbag ni
Inilimbag ni ___________________________
Department of Education- Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)

Office Address: 5th Floor, Mabini Bldg., Complex, Meralco Avenue,
Office Address: Pasig
5th City,Mabini
Floor, Philippines
Bldg.,1600
DepEdComplex, Meralco Avenue,
Telefax: (02) 634-1054 o 634-1072
Pasig City, Philippines 1600
E-mail Address:
Telefax: imcsetd@yahoo.com
(02)
634-1054 o 634-1072
E-mail Address: imcsetd@yahoo.com
ii
Mahal kong mag-aaral,
Ang aklat na ito ay makatutulong upang maipahayag

ang iyong kaisipan, pananaw, at damdamin tungkol sa
iyong sarili, pamilya, kaibigan, tahanan, paaralan, at
pamayanan.
Makatutulong din ito sa iyong pagbabasa nang may

pang-unawa, may mapanuring pag-iisip, at matalinong
pagpapasiya. Matututunan mo rin ang pagsulat ng iba-
ibang uri ng sulatin.
Masisiyahan ka na gawin at pag-usapan ang mga

bagay-bagay tungkol sa tahanan, paaralan, at
pamayanan gamit ang mga natutuhan mo mula sa aklat
na ito.
Pakiusap, huwag susulatan ang aklat na ito ng

mag-aaral dahil gagamitin pa ito sa susunod na taon.
Maaaring gumamit ng papel o kuwaderno sa pagsagot sa
iba’t ibang pagsasanay sa kagamitang ito.
Maligayang pag-aaral!
May Akda
iii
Talaan ng Nilalaman
Yunit 1
Aking Sarili at Aking Pamilya
Aralin 1:
Ako at Aking Pamilya………………………………………………....2
Aralin 2:
Kinawiwilihang Tao at Bagay.……………………………............ .10
Aralin 3:
Mga Bagay na Gusto Ko............................................................ 23
Aralin 4:
Ang Paborito k ong Hayop at Halaman.................................... 30
Aralin 5:
Ako at Aking Kaibigan…………................................................. 42
Aralin 6:
Pag-iingat sa Kalikasan…………………………………................ 55
Aralin 7:
Bawat Kasapi ng Pamilya: May Tungkulin……………………....67
Aralin 8:
Bawat Kasapi: Karangalan ng Pamilya…………...........……….85
Aralin 9:
Bawat Kasapi: May Pananagutan…………………………….....102
iv
Yunit 1
1
Unang Linggo
Aralin 1: Ako at Aking Pamilya
Sabihin at Alamin
Basahin ang diyalogo.

Si Albert naman ako,
walong taong gulang
Kumusta! Ako si Rosita,
din. Tawagin mo naman
walong taong gulang.
akong Bert.
Tawagin mo na lang
akong Rose.
Ano ang pinag-usapan ng dalawang mag-aaral?
2
Kung ikaw ang isa sa dalawang bata, ano pang
impormasyon ang iyong maaaring ibigay?
Kumuha ng kapareha at kilalanin ang bawat isa sa
pagbibigay ng impormasyon tungkol sa inyong sarili.
Gawain 1
Ang kuwento ay binubuo ng mga elemento.
Buuin ang hinihinging detalye upang mabuo ang talaan
tungkol sa kuwentong “Aking Alaga.”
Talaan ng Tagpuan
Pamagat ng Kuwento
Paano mo mailala-
Saan nangyari ang Kailan nangyari ang Paano mo
rawan mailalarawan
ang lugar
kuwento kuwento ang lugar na painagyarihan
na pinangyarihan
ng kuwento?
ng kuwento
Talaan ng Tauhan
Pamagat ng Kuwento
S ino ang M agbigay ng mga S ino ang pinakagusto

pangunahing tauhan katangian ng tauhan mo Sinosa
angmga tauhan
pinakagusto mo
sa kuwento sa kuwento. Bakit sa tauhan? Bakit?
3
Talaan ng mga Pangyayari
Pamagat ng Kuwento
Ano-ano ang Ano ang naging

mahahalagang suliranin ng
pangyayari sa pangunahing tauhan
k uwento? sa kuwento?
Ano ang naging

kalutasan ng
suliranin sa kuwento
Tandaan
Ang kuwento ay may tatlong elemento: ito ay ang

tagpuan, tauhan, at mga pangyayari.
Ang tagpuan ay nagsasaad kung saan at kailan

nangyari ang kuwento.
Ang tauhan ay ang mga tao na gumanap sa kuwento.
Ang mga pangyayari naman ang nagpapakita ng mga

naging suliranin at kalutasan sa kuwento.
4
Sabihin at Alamin
Gawain 2
Basahin ang sumusunod na pangungusap mula sa
kuwentong “Halina sa Bukid.”
A. Nakakita ng kuting si Tatay sa damuhan.

Sa pangungusap A, sino ang nakakita ng kuting? Ano ang
nakita ng Tatay Nasaan ang kuting
Salungguhitan ang mga pangalan na inyong binanggit?
B. Nasiyahan si Greg sa mga tutubi sa paligid.

Sa pangungusap B, sino ang nasiyahang magmasid ng mga
tutubi sa paligid? Ano ang kaniyang namasid? Nasaan ang
mga tutubi? Salungguhitan ang mga pangalan na inyong
binanggit?
Ano ang tawag sa mga salitang may salungguhit?

Ano ang pangngalan?
Tandaan
Ang pangngalan ay ngalan ng tao, bagay, lugar, o

pangyayari.
5
Subukin
Gawain 3
Sipiin ang tsart sa inyong kuwaderno. Tukuyin ang uri ng
sumusunod na pangngalan at isulat ito sa angkop na kahon.
ate upuan walis pambura silid-aklatan

aklat bag tatay Tiya Rose
Pangngalan
Tao Lugar Bagay
6
Basahin at Alamin
Basahin ang mga salita sa kuwento nang wasto at may

damdamin.
Ang Pag-uwi ni Sally

ni: Nelia D. Bamba
“Uuwi si Sally ngayon!” sabi ni Nanay. Pumunta na tayo sa
terminal ng bus upang salubungin siya. Isasama ko si Tatay at Ben
upang magbuhat ng mga bagahe ni Sally. Nagpaiwan na si Tiya
Rosa upang maghanda ng masarap at paboritong pagkain ni Sally.”
“Hindi na ako makapaghintay, Nanay! Pagkatapos ng dalawang
buwang pagtatrabaho ay uuwi na siya,” ang sabi ni Ben. “Ano kaya
ang pasalubong niya sa akin ”
“Dumating at umalis na ang mga bus. Nasaan na kaya si
Sally ” tanong ni Tatay. “Malapit nang lumubog ang araw, hintayin
na lang natin ang susunod na bus, baka naman doon sumakay si
Sally," nag-aalalang sabi ni Nanay.
Uminom ng tubig si Ben at itinago ang kaniyang luha. “Nanay,

huwag kang mag-alala, sigurado akong nasa susunod na bus na si
Sally.”
“Heto na ang huling bus mula sa lungsod!” wika ng Tatay.
“Umasa tayong diyan na nakasakay si Sally.” Nang bumukas ang
pinto, patakbo, at masayang bumaba si Sally at sabay sabing, “Sa
wakas! Nanay, Tatay nandito na ako!”
“Nag-alala kaming lahat sa iyo,” wika ni Tatay. “Halika na,
naghihintay na ang paborito mong pagkain sa bahay,” sabi ni
Nanay.
Tinulungan ni Tatay at ni Ben si Sally upang buhatin ang
kaniyang bag, nang mapansin ni Ben na may isa pang bag na dala
si Sally. “Ben, ibinili kita ng tatlong bagong t-shirts at backpack, ”
wika ni Sally. “Maraming salamat, pero ang mas importante ay
magkakasama na ulit tayong lahat.”
7
Isipin
Sagutin ang mga tanong.

1. Sino ang uuwi?
2. Sino ang susundo sa kaniya sa istasyon ng bus?
3. Sa palagay mo, ano ang nararamdaman ng pamilya?
4. Ganoon din kaya ang pakiramdam ni Sally?
5. Bakit nagpaiwan sa bahay si Tiya Rosa?
6. Bakit nag-alala si Nanay
7. Ano ang naramdaman ng pamilya? Isadula.
8. Ano ang naramdaman ni Ben? Isadula.
Lingguhang Pagtataya
Gawain 1
Sipiin ang tsart sa inyong kuwaderno kung tao, lugar, o bagay.
Gamit ang mga salita mula sa kahon, punan ito ayon sa uri.
Isulat kung ang mga ito ay tao, lugar, o bagay.
guro opisina lapis sabon entablado

tiya silid-aklatan tsokolate ina
1. pambura
8
Gawain 2
Basahin ang sumusunod na pangungusap. Tukuyin ang uri
ng mga pangngalang may salungguhit at isulat ito sa
tamang kahon.
a. Nilibot ni Julie ang kulungan ng manok at nakita niya ang

mga manok.
b. Ang pusa ay kasabay na tumatakbo ng mga aso.
c. Inutusan sila ng nanay na makipaglaro ng holen sa iyo.
d. Makikita sa dalampasigan ang makukulay na mga
payong.
e. Hindi ko siya mapabangon sa kama.
f. Bumili si Jim ng isang kahon na may lamang dalawang
paso.
Pangngalan
Isahan Maramihan
9
Ikalawang Linggo
Aralin 2: Kinawiwilihang Tao at Bagay
Sabihin at Alamin
Gawain 1
Basahin ang mga pangungusap mula sa kuwentong “Lipad!
Lipad!”
1. May bagong saranggola si Tatay.

May mga batang lalaki na nagpapalipad ng saranggola sa
bukid.
2. Iniabot ng Nanay kay Marlon ang isang plato na may
isang nilagang itlog, tatlong pirasong keso, at dalawang
piraso ng bilog na tinapay.
Ano ang napansin ninyo sa mga salitang may salungguhit sa

pangungusap? Paano sila nagkakaiba?
Ano ang isahang pangngalan?

Ano ang maramihang pangngalan?
10
Tandaan
Ang pangngalang isahan ay nagbibigay pangalan sa

iisang bagay.
Ang maramihang pangngalan ay nagbibigay pangalan

sa dalawa o higit pang mga bagay.
Subukin
Gawain 2
Sipiin ang tsart sa iyong sagutang papel at isulat ang wastong
sagot.
Pangngalan
Isahan Maramihan
11
Basahin at Alamin
Basahin ang kuwento nang wasto, may tamang diin at

ekspresyon.
Prutas na Makatas
ni: Nelia D. Bamba
“Beep, beep, beep!” Narito ang bus! Nagkagulo ang

mga bata sa pagkuha ng kani-kanilang bag. “Uuwi na tayo,
Biyernes na rin sa wakas,” ang sabi ng mga bata.
“Narito na ba ang lahat?” tanong ni Mang Peping.

“Hintay!” ang sabi ni Miguel. “Naiwan ko ang aking lagayan
ng tubig, uhaw na uhaw na ako, kailangan kong uminom,
napagod ako sa aming praktis ng balibol.”
“Wow! Tumingin kayong lahat sa labas! Nakikita ba

ninyo ang mga tindahan ng prutas sa gilid ng kalsada
Maraming melon, suha, pinya, at bayabas, mukhang
makatas at sariwa,” ang wika ni Marie.
“Oo nga, wala ang mga iyan kahapon,” ang sabi ni

Miguel.
“Panahon ngayon ng anihan,” ang sabi ni Mang

Peping. “Ang mga prutas na iyan ay kapipitas lamang ng
mga magsasaka sa kanilang bukid.”
“Sana ay nakita ni nanay ang mga prutas, sigurado

ako, bibili siya,” ang sabi ni Miguel. “Mahilig akong kumain ng
mga prutas, mabuti ito sa kalusugan,"” ang sabi niya.
“Nais ko, nais ko, makatas na prutas. Oo nga, tayo na!

Tayo nang uminom ng katas ng prutas,” wika ng mga bata.
12
Bahagyang sinimulan ng mga bata ang pagpalakpak
hanggang nakalikha sila ng isang ritmo na naging rap.
“Suha, suha, makatas na suha

Kainin, katasin tayo ay palulusugin.
Melon, melon, makatas na melon
Masarap lalo na kung mainit ang panahon
Pinya, pinya, makatas na pinya
Maasim, matamis talagang masustansiya.
Isipin
Sagutin ang tanong.

1. Sino-sino ang mga tauhan sa kuwento?
2. Ano ang kanilang ginagawa habang sila ay nasa loob ng
bus?
3. Bakit nila ginawa ito?
Basahin ang pangungusap mula sa “Lipad! Lipad!”
1. Binigyan ng nanay si Marlon ng isang plato na may kanin,

itlog, at isang tasa ng sopas.
2. Magdadala si nanay ng mga nasa latang juice at mga
piraso ng tinapay.
Alin ang mga pangngalan sa pangungusap?

Alin ang mga pangngalan na maaaring bilangin?
Alin ang mga pangngalan na hindi nabibilang?
Alin ang pangngalang pamilang?

Alin ang pangngalang di-pamilang?
Ano ang ibig sabihin ng pangngalang pamilang?
Ano ang ibig sabihin ng pangngalang di-pamilang?
13
Tandaan
Ang pangngalang pamilang ay mga pangngalang

nabibilang. Ang pangngalang di-pamilang ay ang mga
pangngalang di-nabibilang.
Sabihin at Alamin
Gawain 1
Sipiin ang tsart at isulat ang pangngalan sa angkop na

pangkat.
ice cream carrot
saging sopas
asukal bayabas
(Pangngalang Pamilang) (Pangngalang

Di-pamilang)
14
Gawain 2
Tukuyin ang uri ng mga sumusunod na
pangngalan. Isulat ang mga ito sa angkop na kahon.
Pangngalang
a. bote ng mantika P pamilang
b. bibingka a
c. isang mansanas n
d. isang tasang asukal g
e. sampung mangga n
f. mantekilya g Pangngalang
g. isang pirasong saging a
h. garapon ng asin di-pamilang
l
i. isang basong juice a
j. tatlong kahel n
Basahin ang pangyayari mula sa “Makatas na Prutas.”
Nalimutan ni Miguel ang kaniyang tubig sa silid-aralan.

Nakiusap siya sa drayber ng bus na hintayin siya sandali
upang kunin ang tubigan at makainom.
Alin sa palagay mo ang naging suliranin sa kuwento?

Bakit nag-alala si Miguel?
Ano ang naisip niyang kalutasan?
Ano ang tawag sa bahagi ng kuwento na nagpapakita ng
pag-aalala ng tauhan?
Ano ang bahagi na nagpapakita ng solusyon?
15
Tandaan
Ang suliranin ay kaganapan na dapat lutasin ng mga

tauhan sa kuwento.
Ang kalutasan ay ang solusyon sa suliranin sa kuwento.
Gawain 3
Pangkatang Gawain
Pangkat 1
Basahin at bigyan ng kalutasan ang suliranin.
Oras na ng recess. Nalimutan ni Sonia ang kaniyang baon.
Kalutasan: ____________________________
Pangkat 2
Suriin ang larawan. Magbigay ng isang suliranin at isang
kalutasan.
Suliranin: ______________________________________
Kalutasan: ____________________________________
16
Pangkat 3
Batay sa iyong karanasan, gumawa ng isang suliranin at
bigyan ito ng solusyon.
Ang suliranin ay: ______________________________

Ang kalutasan ay: ____________________________
Basahin ang talata mula sa kuwentong “Lipad! Lipad!”
Isang Sabado, magkasamang binaybay nina tatay at

Marlon ang taniman ng palay at mabatong daan bago nila
narating ang malawak na bahagi ng bukid. Masaya sa
pangyayaring iyon si Marlon.
Saan nangyari ang kuwento?

Kailan ito nangyari?
Anong bahagi ng kuwento ang nagsasaad kung saan at
kailan nangyari ang kuwento?
Tandaan
Ang pinangyarihan ng kuwento o setting ay:

x lugar kung saan nangyari ang kuwento at
x ang oras kung kailan nangyari ang kuwento
Sinasagot nito ang mga tanong na saan at kailan.
17
Gawain 4
Piliin ang tamang lugar na pinangyarihan ng kuwento. Isulat
ang titik ng tamang sagot sa sagutang papel.
1. Handaan para sa Pasasalamat saan ito nangyari?

____________
a. sa bahay b. sa parke c. sa palengke
Kailan ito nagaganap? ____________

a. Araw ng Pasko b. Araw ng mga Kaluluwa
c. Araw ng swimming
2. Kuwento tungkol sa mga diwata. Saan ito nangyari

___________
a. paaralan b. palasyo c. zoo
Kailan ito naganap? ____________
a. noong unang panahon b. kasalukuyan
c. sa darating na panahon
3. Mga katatakutang kuwento. Saan ito nangyari

____________
a. sa handaan b. nakakatakot na bahay
c. palasyo
Kailan ito nangyari? ____________
a. gabi b. tanghali c. madaling araw
18
Subukin
Gawain 5
Punan ng mga titik ang puzzle sa ibaba upang ito ay
mabuo. Makinig sa ididiktang salita mula sa kuwentong
narinig.
Saranggola
Bukid
Prutas
Sabado
T atay p
T
bado
tay p
T
s d
18
19
Gawain 6
Isulat ang PP kung ang salita ay Pangngalang Pamilang
at DP kung Di-Pamilang.
a. isang kutsaritang toyo
b. isang boteng suka
c. isang labanos
d. isang sibuyas
e. mga kamatis
f. isang bandehadong pansit
g. pinya
h. isang boteng patis
i. mangga
j. mantekilya
k. isang boteng mantika
Basahin at Alamin
Gawain 7
Basahin ang kuwento at sagutin ang mga tanong sa ibaba.
Bumisita sina Jenny at Joyce sa bukid ng kanilang lolo.
“Gustong-gusto ko ang lugar na ito,” ang sabi ni Jenny.

“Kahanga-hanga ang mga puno. Halika na sa paborito
kong puno,” ang sabi ni Joyce. “Hitik sa bunga! Gusto
kong makakuha ng ilan pero hindi ko kayang abutin.”
“Ito ang panungkit, gamitin natin,” sabi ni Jenny. “Isa,

dalawa, hayan nakakuha na tayo ng dalawang mangga,”
sabi naman ni Joyce.
“Tingnan mo ang mga bibe sa sapa, nakahahalina sila,”

ang sabi ni Jenny. Lumapit siya, ngunit nahulog ang
20
kaniyang isang tsinelas at naanod ito. “Naku! ang tsinelas
ko!” sigaw ni Jenny.
“Hayaan mo na Jenny, mayroon akong isang pares na

tsinelas sa aking bag,” ang sabi ni Joyce.
Talata 1
Ano ang suliranin? _______________________________________
Ano ang kalutasan? _____________________________________
Talata 2
Ano ang suliranin? _______________________________________
Ano ang kalutasan? ______________________________________
Gawain 8
Punan ng mga kinakailangang impormasyon ang talaan sa
ibaba.
Pangalan:______________________________________________
Ama: __________________________________________________
Trabaho: _______________________________________________
Ina: ____________________________________________________
Trabaho: _______________________________________________
Tirahan: ________________________________________________
____________ ___________ _____________
Barangay Bayan Probinsiya
21
Gawain 1
Tukuyin ang uri ng sumusunod na pangngalan. I sulat ang
mga ito sa angkop na kahon.
1. isang boteng catsup
2. itlog
3. isang kilong harina
4. karne
5. jelly
6. pipino
7. isang tasang suka
8. mansanas
9. carrot
10. kahel
P Pangngalang Pamilang
a
n
g
n
g
a Pangngalang Di-pamilang
l
a
n
22
Ikatlong Linggo
Aralin 3: Mga Bagay na Gus to Ko
Read andat
Sabihin Learn!
Alamin
Basahin ang sumusunod na pangungusap na mula sa teksto.
a. Sinimulan ni nanay ang paghuhugas ng plato, kawali, at

kaldero.
b. Naglagay ng isang basong gatas si Louie sa mesa.
Alin ang pangngalang pamilang at di-pamilang sa

pangungusap?
Aling pangngalan ang maaaring mabilang at hindi
mabibilang?
Tandaan
Ang pangngalang pamilang ay mga pangngalang

nabibilang.
Ang pangngalang di-pamilang ay ang mga
pangngalang di-nabibilang.
23
Gawain 1
Isulat ang mga pangngalan sa angkop na pamagat sa
ibaba batay sa uri nito.
mantika harina kahel

tsinelas mangga suka
asin kamatis sibuyas
Pangngalang Pamilang Pangngalang Di-pamilang
24
Gawain 2
Piliin ang angkop na tandang pamilang na ginagamit sa
sumusunod na pangngalang di-pamilang. Ilagay ito sa
patlang.
isang basong isang platong

isang timbang isang tasang
isang kahong isang kilong
1. ______________ bigas
2. ______________ manok
3. ______________ tubig
4. ______________ kape
5. ______________ pasas
Subukin
Gawain 3
Ilagay sa tamang pagkakasunod-sunod ang mga gawain ni
Gina pagkatapos niyang umuwi galing sa paaralan. Ilagay
ang tamang bilang sa patlang.
Ikinuwento ni Gina kay Annie kung ano-ano ang kaniyang

ginagawa pagkagaling sa paaralan.
________Pagkatapos, pupunta siya sa kusina upang tulungan

ang nanay sa paghuhugas ng mga kasangkapan.
________Kapag natapos na niya ang kaniyang mga
gawaing-bahay, katabi niya ang kaniyang nanay sa
panonood ng paborito nilang palabas sa telebisyon.
________Pagkatapos, kukuhanin niya ang kaniyang mga
kuwaderno at gagawa na siya ng takdang-aralin.
25
________Sa huli, hahalik siya sa kaniyang nanay at matutulog
na.
________Pagdating ni Gina sa kanilang bahay, tutuloy agad
siya sa kusina upang kumain ng meryenda.
Tandaan
Ang mga pangyayari sa isang kuwento ay may

tamang pagkakasunod-sunod.
Upang maisaayos ang mga pangyayari, makikita
ang mga panandang bago, una, sumunod,
pagtapos, sa wakas o iba pang salita na
makapagsasabi ng pagkakasunod-sunod.
Gawain 4
Hanapin ang mga salitang galing sa tula. Bilugan ang mga
ito.
b t u n a y l s
i A t e w a l o
y T m a s a y a
a A p a r k r d
y y a y t p t y
a i e s i d s t
k a i b i g a n
26
Gawain 5
Piliin mula sa kahon ang angkop na tandang pamilang na

ginagamitan ng sumusunod na pangngalang di-pamilang at
ilagay ito sa patlang.
isang tasa ng isang baso ng isang plato ng

isang garapon ng isang bote ng isang dakot na
isang patak ng isang sako ng
sopas pasas juice
gamot jam kanin
27
Gawain 6
Pagsunud-sunurin ang mga hakbang sa pagkuha ng
pagsusulit. Ilagay ang tamang bilang sa patlang.
_______ Basahin at unawain ang panuto.

_______ Isulat ang pangalan, baitang, at pangkat.
_______ Tingnan kung gaano katagal ang pagsusulit.
_______ Magbalik-aral sa iyong mga sagot.
_______ Basahin at maingat na sagutan ang pagsusulit.
Gawain 7
Punan ng mga pangngalan ang tsart sa ibaba. Piliin ang
sagot mula sa bag sa ibaba.
Pangngalan
mangga asukal
lapis cake
mansanas bigas
asin mantikilya
mantika aklat
Pangngalan
Pangngalang Nabibilang Pangngalang Di-nabibilang
28
Gawain 8
Piliin mula sa talaan ang tandang pangngalang pamilang
na ginagamit ng pangngalang nasa larawan. Gamitin ito
sa pangungusap at isulat sa sagutang papel.
garapon ng piraso ng isang basket na

plato ng bote ng tasa ng
isang patak na baso na puno ng
_____ tubig _____ cake
_____ cake
_____ kanin
_____ jelly
_____ buhangin ______ prutas
29
Pangungusap 1 ___________________________________
Pangungusap 2 ___________________________________
Pangungusap 3 ___________________________________
Pangungusap 4 ___________________________________
Pangungusap 5 ___________________________________
Ikaapat na Linggo
Aralin 4: Ang Paborito kong Hayop at Halaman
Sabihin at Alamin
Gawain 1
Punan ang patlang ng salitang umaasa o gusto upang
mabuo ang diwa ng pangungusap.
1. _______ akong hindi uulan sa aking kaarawan.

2. _______ nina Maria at Carla na maging diwata.
3. _______ akong bibisita ang aking mga lolo at lola ngayon.
4. _______ ng aking kapatid na makakita ng taga-ibang
planeta.
5. _______ si Norman na mananalo siya sa paligsahan.
30
Tandaan
Ang mga salitang umaasa at gusto ay ginagamit upang

maipahayag ang iyong nais.
Umaasa ang ginagamit kung ang nais ay maaaring
mangyari o makatotohanan. Ang salitang gusto ay
ginagamit kung ang kaisipang ipinahahayag ay hindi
maaaring mangyari o hindi makatotohanan.
31
Gawain 2
Pag-aralan ang mga larawan sa ibaba. Isulat kung alin sa
mga salitang umaasa at gusto ang angkop na gamitin sa
pagpapahayag ng mga larawang ito.
umaasa gusto umaasa gusto
umaasa gusto
umaasa gusto umaasa gusto
umaasa gusto
32
Sabihin at Alamin
Gawain 3
Basahin ang mga pangngalang ginamit sa kuwentong

“Papasukin Po Ninyo Ako!”
pag-ibig hardin kaligayahan

kagalakan kapatid kagandahan
takot panlilinlang palumpong
puno pagdaralita pagsuway
Alin sa mga pangngalan ang nakikita, naririnig,

nahahawakan, nalalasahan, o naaamoy?
Alin naman ang hindi?
Anong uri ng pangngalan ang mga ito?
Tandaan
Ang kongkretong pangngalan ay tumutukoy sa mga

bagay na maaaring mahawakan o makita gamit ang
ating limang pandama.
Ang di-kongkretong pangngalan ay tumutukoy sa mga

bagay na hindi maaaring mahawakan o makita katulad
ng katangian o damdamin.
33
Read and Learn!
Basahin at Alamin
Ano sa palagay mo ang maaaring maibigay ng kuting sa

atin?
Ano kaya ang nararamdaman ng kuting tuwing mayroon
siyang bagong kalaro?
Pakinggan ang guro habang binabasa niya ang tula.
Pagkatapos, basahin ang tula nang may angkop na bilis,
tono, at damdamin.
Ang Kuting na si Pussy

ni: Florita R. Matic
Ako ay isang kuting

Pussy kung ako’y tawagin
Nakatutuwa at napakalambing
Sa iyo ay higit sa akin.
Ang pagmamahal na dulot ko

Nagdadala ng kagalakan sa inyo
Ang kalituhan at kalungkutan
Ay hindi ko nararamdaman.
Pagkasabik at kagalakan
Sa puso ko ay nananahan
Sa tuwing ako’y nakakikilala
Ng bagong mga kasama.
34
Isipin

1. Tungkol saan ang tula?
2. Paano mo ilalarawan ang kuting ayon sa tula?
3. Masayahin ba ang kuting? Basahin ang saknong sa tula
na nagpapahayag nito.
4. Aling saknong ang nagsasaad na palakaibigan ang
kuting? Basahin ito.
5. Ano sa palagay mo ang naidudulot ng kuting sa
nag-aalaga sa kaniya? Ipaliwanag.
Sabihin at Alamin
Kaya mo bang sabihin ang salitang ugat ng bawat salita

1. madaya
2. kasama
3. nasabi
4. makulay
5. malungkot
Ano-anong panlapi ang idinagdag sa bawat salitang-ugat?
Nagbago ba ang kahulugan ng salitang nilagyan ng
panlapi?
Ano ang panlapi?
35
Tandaan
Ang panlapi ay mga kataga o pantig na ikinakabit sa

unahan, sa gitna, o sa hulihan ng salitang-ugat upang
makabuo ng bagong salita.
Unlapi ang tawag sa pantig na idinadagdag sa unahan

ng salitang-ugat tulad ng ma-, na-, pag-, at ka-.
Gitlapi ay pantig na idinadagdag sa gitna tulad ng

salitang ugat gaya ng um- at in-.
Hulapi naman ang tawag sa kataga o pantig na

idinadagdag sa hulihan ng salitang-ugat tulad ng an-,
at-, at han-.
Subukin
Gawain 1
Basahin ang mga salitang ginamit sa tulang “Ang Kuting
na si Pussy.” Salungguhitan ang mga panlaping ginamit.
pagmamahal kalituhan
kagalakan pagkasabik
kalungkutan
36
Sabihin at Alamin
Basahin nang malakas ang mga salita.
tauhan pinangyarihan pangyayari

talata saknong taludtod
tugma tula kuwento
Paano natin pagbubukud-bukurin ang mga salita?

Aling mga salita ang tumutukoy sa isang kuwento?
Alin ang tumutukoy sa tula?
Tandaan
Ang kuwento ay binubuo ng talata. Ito ay naglalaman ng

tauhan, pinangyarihan, at pangyayari sa kuwento.
Ang tula ay binubuo ng mga saknong. Ang bawat saknong
ay binubuo ng mga taludtod na may salitang
magkakatugma.
37
Gawain 2
Pangkatin at isulat sa loob ang angkop na mga salitang
magpapakilala ng kaibahan ng kuwento sa tula.
pangyayari tugma
saknong tauhan
pinangyarihan talata
taludtod
kuwento tula
Gawain 3
Sumulat ng tula na may isang saknong tungkol sa iyong
alaga.
Sagutin ang mga tanong bilang gabay sa pagsulat mo ng
tula.
1. Ano ang inaalagaan mo?

2. Ano ang pangalan ng iyong alaga?
3. Ano-ano ang katangian ng iyong alaga?
4. Ano ang mga bagay na sabay ninyong ginagawa ng
iyong alaga?
5. Mahal mo ba ang iyong alaga?
38
6. Paano mo ipinakikita ang iyong pagmamahal sa iyong
alaga?
Gawain 4
Bilugan ang mga di-kongkretong pangngalang makikita sa
loob ng kahon.
pagdamay luha isipan

bayani telebisyon kabayanihan
kamalayan masaya kahirapan
usapan pagmamahal pagmamalaki
pagkilala sulat paniniwala
Gawain 5
Isulat ang wastong panlapi upang mabuo ang mga salita.
Piliin ang sagot sa loob ng kahon.
-ka- -an -han -ran
1. ___seryoso___ 4. usap ____

2. ___tapang___ 5. ____tupa___
3. ___malay____
39
Pagsasanay 1
Piliin sa kahon at isulat sa kuwaderno ang di-kongretong
pangngalan.
kapakumbabaan kamalayan
pamilihan kaunlaran
pagpapaubaya silid-aklatan
silid-dalanginan pinag-aralan
Pagsasanay 2
Punan ng panlapi ang bawat patlang upang mabuo ang
salita. Isulat sa sagutang papel.
1. ___ganda___ - loob
2. ___api____
3. ___mali____
4. ___malay____
5. ___siya____
40
Pagsasanay 3
Piliin ang kahulugan ng bawat salita sa ibaba.
Isulat ang letra ng tamang sagot sa isang papel.
1. katapangan
a. hindi matapang
b. pagiging matapang
c. walang tapang
2. katuparan
a. natamo ang nais
b. hindi natamo ang nais
c. hindi natupad ang nais
3. kahirapan
a. mayaman
b. mahirap
c. pagiging mahirap
4. pagkayamot
a. hindi naiinip
b. pagpapakita ng inip
c. naaaliw
5. kalungkutan
a. hindi nalulungkot
b. walang nadaramang lungkot
c. nakakaramdam ng lungkot
41
Ikalimang Linggo
Aralin 5: Ako at Aking Kaibigan
Sabihin at Alamin
Kaya mo bang magbigay ng mga kilalang tao, lugar, at

pagdiriwang sa inyong pamayanan?
Sino-sino ang kilalang tao sa inyong lugar?

Saang lugar mo ipapasyal ang iyong mga kaibigang
dadalaw sa iyo?
Sa anong pagdiriwang kilala ang inyong lugar?
42
Tandaan
Ang iba’t ibang pamayanan ay may kani-kaniyang

kilalang tao, lugar, at pagdiriwang. Igalang natin ang mga
ito.
Subukin
Gawain 1
Gamitin ang graphic organizer upang ipakita ang mga
kilalang tao, lugar, at pagdiriwang sa inyong lugar.
Idikit ang larawang inihanda ayon sa tamang bahagi ng
katawan .
ulo- sikat na tao

kamay- kilalang pagdiriwang
paa- kilalang lugar
43
Basahin at Alamin
Basahin ang sumusunod na salitang ginamit sa kuwentong

“Isang Kahilingan.”
Paghambingin ang mga salita sa hanay A at B. Sagutin ang
mga tanong kaugnay nito.
A B
kagalakan ngiti
pagkagulat regalo
kalungkutan luha
kasigasigan handaan
pagkasabik mag-anak
Aling hanay ng mga salita ang ginagamitan ng limang

pandama?
Anong uri ng pangngalan ito?
Alin namang hanay ang hindi nakikita, naririnig,
nahahawakan, nalalasahan, o naaamoy
Ano ang tawag sa uri ng pangngalang ito?
44
Gawain 2
Punan ang patlang ng kongkretong pangngalan na
kakatawan sa nakasaad na di-kongretong pangngalan.
Piliin ang mga sagot sa loob ng kahon.
Halimbawa:
pagmamahal – bulaklak , tsokolate
1. pananampalataya - ________ ________

2. katarungan - ________ ________
3. karunungan - ________ ________
4. kalinangan - ________ ________
5. kaunlaran - ________ ________
pamilihan silid-dalanginan
pulis paaralan
sayaw gawang-kamay
aklat kulungan
daan Bibliya
Tandaan
Ang kongkretong pangngalan ay tumutukoy sa salitang

maaari nating madama samantalang ang di-kongkretong
pangngalan ay tumutukoy sa bagay na hindi nakikita,
naririnig, nahahawakan, nalalasahan, o naaamoy.
45
Basahin at Alamin
May mga kaibigan ka ba?

Paano mo ilalarawan ang iyong mga kaibigan?
Maihahambing mo ba ang iyong mga kaibigan sa mga
bagay sa iyong paligid?
Basahin ang tula upang malaman kung paano inilarawan
ang kaibigan.
Bigkasin ang tula nang may wastong bilis, tono, at
damdamin.
Ang Kaibigan ay Tulad ng Brilyante

Ikaw at ako’y kailangan ng kaibigan

Tunay na taong mapagkakatiwalaan
Tulad ng bato, matatag at matibay
May lakas at tibay na walang kapantay.
Sa sandaling tayo ay naliligaw

Mga kaibiga’y nakaagapay
Tulad ng isang matuwid na daan
Tunay na kaibiga’y di ka bibitawan
Totoong kaibiga’y tulad ng kayaman an

Gaya ng gintong may kinang na taglay
Walang katumbas, di kayang bayaran
Kabutihan ng kaibigang panghabang-buhay.
Kahalagahan ng kaibiga’y di kayang sukatin

Ang halaga nito’y hindi sukat akalain
Pagmamahal ng kaibiga’y brilyanteng maningning
Magpakailanma’y mananatili ang kinang na angkin.
46
Isipin
Sagutin ang sumusunod na tanong.

1. Bakit inihalintulad ang isang kaibigan sa bato? Ano ang
katangian na mayroon ang bato na tulad ng isang
kaibigan?
2. Bakit inihambing ang kaibigan sa isang daan? Paanong
ang daan ay katulad ng isang kaibigan
3. Bakit sinabing ang kaibigan ay tulad ng kayamanan?
Anong katangian ang magkatulad ang dalawa
4. Bakit inihambing ang kaibigan sa brilyante? Anong
katangian ang magkapareho sa kanila?
5. Aling paghahambing ang pinakagusto mo? Bakit?
Gawain 3
Basahing muli ang tula.
Ano ang ibig sabihin ng tula?
Isulat ang sagot sa kuwaderno.
Basahin at Alamin
Basahin at suriin ang sumusunod na pangungusap mula sa

tula.
1. Ang kaibigan ay tulad ng bato na may lakas at tibay na
walang kapantay.
2. Tulad ng isang matuwid na daan, tunay na kaibiga’y di
ka bibitawan.
47
3. Ang pagmamahal ng kaibigan ay brilyanteng
maningning.

4. Ang totoong kaibigan ay tulad ng kayamanan.
5. Ang kaibigan ay gaya ng gintong may kinang na taglay.
Ano-anong bagay ang ginamit sa tula upang ilarawan

ang isang kaibigan?
Puwede bang ihambing ang tao sa bagay?
Magkapareho ba ang katangian ng tao at bagay?
Ano ang tawag sa paraan ng paghahambing ng
dalawang magkaibang bagay?
Anong mga salita ang ginagamit sa paghahambing?
Tandaan
Ang simile o pagtutulad ay anyo ng pananalita na

nagpapahayag ng paghahambing ng dalawang
magkaibang bagay. Ginagamitan ito ng katagang sing-,
tulad ng-, at gaya ng-.
Halimbawa:
sintamis ng kendi tulad ng rosas
48
Subukin
Gawain 4
Salungguhitan ang simile o pagtutulad na ginamit sa bawat
pangungusap.
Halimbawa:
Ang dalaga ay tulad ng isang bulaklak.
1. Nagningning tulad ng araw ang kaniyang mga mata

nang makita niya si Leah.
2. Nagsasalita siyang simbanayad ng hangin.
3. Singgaan ng balahibo ang papel.
4. Ang hanging amihan ay tulad ng malambot na tela sa
aking balat.
5. Tulad ng bituin ang kislap ng kaniyang mga mata.
.
6. Lumangoy siyang simbilis ng isda.
Gawain 5
Ayusin ang sumusunod na salita upang makabuo ng
pangungusap na may simile o pagtutulad.
Isulat ang sagot sa patlang.
1. kahon, singgaan, ang, balahibo, ay, ng
________________________________________________________
2. ang, singsipag, manggagawa, ng, isang, bubuyog

gumawa, ay
________________________________________________________
3. manggagawa, ang, nagtatrabaho, tulad ng, isang, ay,

langgam
________________________________________________________
49
4. isip, ang, kaniyang, singliwanag, ng, ay, araw
______________________________________________________
5. tinapay, ang, ay sintigas, bato, ng

______________________________________________________
6. ang, palagay, ay, umaagos, tulad, kaniyang, ng, ilog

______________________________________________________
Basahin at Alamin
Basahin ang liham.

Tingnan kung paano ito isinusulat.
18-B. Chico St. Marulas

Valenzuela City
Ika-23 ng Hulyo, 2013
Mahal kong Ellaine,
Ang aking lola’y magdiriwang ng kaniyang ika-89 na kaarawan sa

ika-10 ng Agosto. Gusto kong gumawa ng isang malaking chocolate cake bilang
isang sorpresa.
Maaari mo ba akong tulungang gumawa ng cake? Pakilakip sa sulat

na ito ang paraan ng paggawa ng chocolate cake.
Tiyak na matutuwa ang aking lola kung makadadalo ka sa

kaniyang kaarawan.
Maraming salamat at umaasa akong ika’y darating.
Ang iyong kaibigan,

Eunice
50
Isipin
A. Sagutin ang mga tanong.
Sino ang sumulat ng liham?

Saan nakatira si Eunice?
Kailan niya isinulat ang liham?
Kanino niya ipinadala ang liham?
Tungkol saan ang liham?
B. Paano isinulat ang katawan ng liham?

Sagutin ang mga tanong ng opo o hindi po.
1. Nakapasok ba ang unang salita sa bawat talata ng

liham?
2. Nagsisimula ba sa malaking letra ang unang salita sa
bawat pangungusap?
3. Mayroon bang tuldok, kudlit, kuwit, at iba pang bantas na
ginamit?
4. Tama ba ang pagbabaybay ng mga salita?
5. May wastong palugit ba sa magkabilang panig ng
papel?
Gawain 6
Sipiin nang patalata ang paraan ng paggawa ng
chocolate cake.
Sundin ang wastong paraan ng pagsulat ng talata.
Paraan ng Paggawa ng Chocolate Cake

1. Painitin muna ang oven sa temperaturang 350 degrees F
(175 degrees C).
51
2. Sa isang katamtamang laki ng lalagyan, paghaluin ang
mga sangkap ng tatlong minuto gamit ang de-kuryenteng
panghalo.
3. Lagyan ng kumukulong tubig at haluin.
4. Ihurno ng mula 30 hanggang 35 minuto gamit ang
pinainitang oven.
5. Palamigin ng 10 minuto bago tanggalin sa lalagyan.
6. Sa paggawa ng icing, haluin ang mantikilya hanggang
lumapot at ilagay ang cocoa, asukal, gatas, at vanilla nang
salit-salit.
7. Hati-hatiin ang bawat patong ng cake nang pahalang at
lagyan ng icing ang bawat patong.
52
Pagsasanay 1
Tukuyin ang uri ng mga pangngalang nasa loob ng kahon.
Isulat ang mga ito sa ilalim ng angkop na pamagat.
Di-Kongkretong Kongkretong
Pangngalan Pangngalan
tagumpay medalyang ginto pagmamahal

pagtitiyaga kaalaman aklat computer
paaralan kapayapaan watawat
53
Pagsasanay 2
Buuin ang simile o pagtutulad sa mga pangungusap sa

ibaba. Gamitin at isulat sa patlang ang mga salitang nasa
loob ng kahon.
sindilim ng sintamis ng
isang anghel isang araw

isang ilog
1. Ang kaniyang luha ay dumaloy tulad ng ______.

2. Ang kaniyang buhok ay ______ gabi.
3. Tulad ng ________ kung siya ay magsalita.
4. Ang aming pagkakaibigan ay _________ ng jam.
5. Ang kaniyang ngiti ay tulad ng ______ na nagbibigay
liwanag.
Pagsasanay 3
Isulat nang patalata ang sumusunod na hakbang sa

pagpiprito ng isda.
Sundin ang wastong paraan ng pagsulat ng talata.
a. Linisin ang isda.

b. Ibalot ang isda sa harinang may asin at paminta.
c. Ilagay ang isda sa kumukulong mantika.
d. Iprito ang isda hanggang sa maluto.
e. Hanguin ang isda at ilagay sa lalagyang may sapin
upang tumulo ang mantika.
f. Ilagay ang isda sa isang pinggan na may hiniwang
kamatis.
54
Ikaanim na Linggo
Aralin 6: Pag-iingat sa Kalikasan
Sabihin at Alamin
May hardin ba kayo sa bahay?

Paano mapagkukunan ng pagkain ang hardin?
Ano pa ang maidudulot sa atin ng hardin?
Bigkasin ang tula.
Hardin Ko…Pinggan Ko!

Isang araw, sa aking paggising

Aking nasilayan pagsikat ng araw
Ngiting kaytamis ang sa aki’y bumati
Tila isang dalagang mayumi.
Agad akong tumayo, sa likod-bahay tumuloy

At doon ang trabaho’y agad na itinuloy
Tulad ng isang kalabaw na walang kapaguran
At hindi isang pagong na may kakuparan.
Aking mga tanim ay agad nagsilaki
Kawangis ng isang higanteng kaylaki
Kay gandang tingnan halamang luntian
Bituin sa paningin na kaysarap pagmasdan.
Kung ikaw ma’y nalulungkot

Pakiramdam ang lahat sa iyo’y hinakot
Magpunta ka lamang sa aking hardin
Tiyak ang kalungkuta’y papawiin.
Ang hardin ko ay aking pinggan
Na nagpapalusog sa aking katawan
Dahil sa alaga kong anong inam
Puno ng pagmamahal na iningatan.
55
Isipin
1. Tungkol saan ang tula?

2. Sino ang tagapagsalaysay sa tula?
3. Saan iwinangis ang araw?
4. Saan iwinangis ng tagapagsalaysay ang kaniyang sarili?
5. Ano-ano pang pagwawangis ang ginamit sa tula?
Subukin
Gawain 1
Pagkuha ng pangunahing diwa ng bawat saknong
Ang pangunahing diwa o kaisipan ay nagpapahayag kung

tungkol saan ang saknong.
Basahin ang bawat saknong. Piliin ang pangungusap na

nagsasaad ng pangunahing diwa nito. Isulat ang letra ng
tamang sagot sa iyong papel.
56
Agad akong tumayo, sa likod-bahay tumuloy
At doon ang trabaho’y agad na itinuloy
Tulad ng isang kalabaw na walang kapaguran
At hindi isang pagong na may kakuparan.
Pangunahing Diwa:
a. Inaalagaan ng tagapagsalita ang kalabaw.
b. Nagtatrabaho nang mabuti ang
tagapagsalita sa kaniyang hardin.
Aking mga tanim ay agad nagsilaki

Kawangis ng isang higanteng kaylaki
Kay gandang tingnan halamang luntian
Bituin sa paningin na kaysarap pagmasdan.
Pangunahing Diwa:
a. Magandang pagmasdan ang mga tanim.
b. May mga bituin sa halamanan.
c. Higante ang mga halaman.
Kung ikaw may nalulungkot

Pakiramdam ang lahat sa’yo’y hinakot
Magpunta ka lamang sa aking hardin
Tiyak ang kalungkuta’y papawiin.
Pangunahing Diwa:
a. Nagdudulot ng kalungkutan ang aking hardin.
b. Nagbibigay saya ang aking hardin.
c. Ang lahat ng bagay ay kinukuha ng aking hardin.
57
Gawain 2
Gumuhit ng hardin na gusto mo sa iyong kuwaderno.
Basahin
Read at Alamin
and Learn!
Basahin ang sumusunod na pangungusap mula sa tula.

1. Ako’y isang kalabaw sa bukid.
2. Hindi ako isang pagong na may kakuparan.
3. Mga higante ang halaman.
4. Bituin sa paningin ang mga halaman na kay sarap
pagmasdan.
5. Ang hardin ko ay aking pinggan.
Paano pinaghambing ang mga bagay sa bawat
pangungusap?
Anong anyo ng pananalita ang ginamit?
Ang paghahambing na ginamit sa pangungusap ay

tinatawag na metapora o pagwawangis.
Tandaan
Ang metapora o pagwawangis ay anyo ng pananalita na

ang tao o bagay ay inihahambing o iwinawangis sa ibang
bagay na hindi ginagamitan ng sing- o tulad ng-.
58
Subukin
Gawain 3
Gumuhit ng bituin ( ) sa linya kapag ang pangungusap ay
gumamit ng metapora.
______1. Ang karagatan ay galit na toro kapag may bagyo.

______2. Singgaan ng balahibo ang papel.
______3. May pambihirang panlasa sa kasuotan ang mga
modelo.
______4. Hindi nakatatapos ng anumang gawain si Mary
sapagkat parang pagong kung siya ay kumilos.
______5. Siya ay bituin sa paningin ng kaniyang ama.
Gawain 4
Buuin ang pangungusap gamit ang metapora sa loob ng
kahon.
dilang-anghel pusong mamon

dugong-bughaw pusong bato
isang kahig, isang tuka
1. Madaling mawala ang galit ni Bing.

Siya ay may _____________________________.
2. Hindi marunong magpatawad si Rene.

Mayroon siyang __________________________.
3. May_____________________ang pamilya nila Mark.

Mayaman at kilala ang pamilya nila sa kanilang lugar.
59
4. Kung minsan, nagkakatotoo ang lahat ng sinasabi ni
Susan. Siya ay may__________.
5. Wala halos makain ang pamilya nila Jose dahil walang

trabaho ang magulang niya.
Sila ay___________________________________.
Basahin at Alamin
Mayroon ka bang talaarawan?

Ano ang isinusulat mo sa iyong talaarawan?
Basahin ang talaarawan ni Ronel at alamin natin ang
ginagawa niya araw-araw.
Ako po si Ronel, walong taong gulang.

Paghahardin, pangongolekta ng halaman, at
pagtatanim ng mga puno ang aking mga
paboritong libangan. Mahal ko ang kalikasan.
Lahat ng karanasan ko tungkol sa kalikasan ay
isinusulat ko sa aking talaarawan tuwing gabi
pagkatapos kong gawin ang aking takdang-aralin.
60
Lunes, Ika-22 ng Hulyo, 2013, ika-7:00 ng gabi
Dinala kami ng aming guro sa Science na si Bb. Santos sa
hardin ng paaralan upang pagmasdan ang mga halaman.
Namangha ako sa dami ng mga makukulay na halaman sa
aming hardin. Kahanga-hanga ang galing ng aming
hardinero sa pag-aalaga ng halaman.
Martes, Ika-23 ng Hulyo, 2013, ika-7:30 ng gabi

Nagkaroon ako ng pagkakataong makausap ang hardinero
ng aming paaralan na si Mang Carding. Sinabi niya sa akin
na kinakausap niya ang kaniyang mga tanim
sa tuwing siya ay magdidilig. Marahil, ang hardin ay
mansanas sa kaniyang paningin.
Miyerkules, Ika-24 ng Hulyo, 2013, ika-7:00 ng gabi

Habang ako’y pauwi galing sa paaralan, nakita kong muli si
Mang Carding. Ikinagulat ko ang ibinigay niya sa aking
mga punlang halaman. Sobra raw iyon sa hardin ng aming
paaralan. Nagpasalamat ako sa kaniya. Alam niyang
mahilig akong magtanim.
61
Huwebes, Ika-25 ng Hulyo, 2013, ika-8:00 ng gabi
Maaga akong gumising upang itanim ang mga punla sa
aking hardin. Diniligan ko nang bahagya ang itinanim kong
punla. Inilagay ko rin ang mga tanim malayo sa sinag ng
araw upang hindi malanta. Gusto ko nang makitang lumaki
ang aking mga tanim.
Biyernes, Ika-26 ng Hulyo, 2013, ika-7:15 ng gabi

Umuwi ako nang maaga upang tingnan ang aking hardin.
Binunot ko ang mga damo at pinulot ko ang mga tuyong
dahon. Nakatutuwang pagmasdan ang mga buko ng
aking mga halamang namumulaklak.
Sabado, Ika-27 ng Hulyo, 2013, ika-8:00 ng gabi

Kahit walang pasok, maaga akong gumising upang
tumulong sa mga gawain. Pagkatapos kong linisin ang aking
silid-tulugan, agad akong pumunta sa aking hardin.
Nagulat ako nang makita kong umuusbong na ang aking
mga itinanim.
Linggo, Ika-28 ng Hulyo, 2013, ika-7:00 ng gabi

Inimbitahan ko ang aking mga kamag-aral na tingnan ang
aking hardin. Nakita nila roon ang iba’t ibang namumulaklak
na halaman na naging kanlungan ng makukulay na
paruparo. Gusto rin ng aking mga kamag-aral na
magkaroon ng kanilang sariling hardin!
62
Gawain 5
Aling bahagi ng talaarawan ni Ronel ang iyong labis na

nagustuhan?
Gumuhit ng kuwadro sa sagutang papel at sumulat ng 2-3
pangungusap tungkol dito.
Gawain 6
Isulat sa iyong talaarawan ang isang araw na karanasan mo

tungkol sa pangangalaga ng kapaligiran.
Gamitin ang mga tanong bilang iyong gabay sa pagsulat.
Sundin ang wastong paraan sa paggawa ng talaarawan.
1. Paano mo ilalarawan ang iyong sarili?

2. Anong kapana-panabik na karanasan ang nais mong
ibahagi?
3. Kailan at saan ito nangyari?
4. Ano ang nangyari noong araw na iyon?
63
Isipin
Mahilig ka bang magbasa?

Alam mo ba ang iba’t ibang bahagi ng aklat?
Kaya mo bang tukuyin ang lima sa mga bahagi nito
Salungguhitan ang mga ito.
pabalat ng aklat katawan ng aklat
pahinang pang-isports pamagat
pang-ulong tudling talaan ng nilalaman
talaan ng pagpapalimbag glosari
Tandaan
Ang aklat ay may iba’t ibang bahagi. Ito ay ang pabalat ng

aklat, pahinang pamagat, talaan ng pagpapalimbag ng
aklat, paunang salita, talaan ng nilalaman, katawan ng
aklat, talatuntunan o indise, glosari, at bibliyograpiya.
64
Pagsasanay 1
Pagtambalin ang metapora sa hanay A sa katumbas nito sa

hanay B. Isulat ang letra ng tamang sagot sa sagutang
papel.
A B
_____1. tinik sa lalamunan a. sobrang trabaho
_____2. mabangis na hayop b. walang pakiramdam
_____3. basang-sisiw c. masama ang ugali
_____4. kayod-kabayo d. problema
_____5. pusong bato e. inaapi
Pagsasanay 2
Piliin mula sa talaan sa ibaba ang iba’t ibang bahagi ng

aklat. Isulat ang mga ito sa inyong kuwaderno.
glosari bibliyograpiya
pabalat ng aklat pahinang pang-isports
indise o indeks pamagat
pahinang pamagat talaan ng nilalaman
paunang salita katawan ng aklat
talaan ng pagpapalimbag ng aklat
65
Pagsasanay 3
Tukuyin ang pangunahing diwa na ipinapahayag ng bawat

talata. Piliin ang letra ng tamang sagot at isulat sa sagutang
papel.
_____1. Ang mag-anak nina Rico ay nakatira sa lungsod.

Wala silang bakuran upang pagtaniman ng mga puno
ngunit mayroon silang gulayan. Tinuruan siya ng kaniyang
mga magulang na magtanim ng gulay tulad ng petsay,
kamatis, at talong sa mga lata at boteng lalagyan ng tubig.
a. Ang mag-anak nina Rico ay nagtatanim ng mga gulay.

b. Ang mag-anak nina Rico ay nangangarap magkaroon ng
bakuran.
c. Ang mag-anak nina Rico ay may gulayan kahit sila’y
nakatira sa lungsod.
_____2. Si Ana at ang iba pang girl scout ay sumali sa isang

proyekto sa kanilang pamayanan na tinawag na “Tayo nang
Maglinis.” Araw-araw pagkatapos ng klase, nagwawalis sila sa
kalsada. Nagtatanim din sila ng mga puno upang
mapanatiling luntian ang paligid. Naniniwala sila na ang
pamayanang malinis ay ligtas sa sakit.
a. Si Ana at ang iba pang girl scout ay naglilinis ng paligid

araw-araw.
b. Si Ana at ang iba pang girl scout ay sumali sa proyektong
“Tayo nang Maglinis” upang maging ligtas sa sakit ang
kanilang pamayanan.
c. Nakatutuwang maging girl scout dahil maaari kang sumali
sa proyekto ng pamayanan.
66
Ikapitong Linggo
Aralin 7: Bawat Kasapi ng Pamilya: May Tungkulin
Paunang Pagtataya
Lagyan ng tsek (9) ang wastong hanay kung ikaw ay

sang-ayon o hindi sang-ayon sa isinasaad ng bawat
pangungusap. Isulat sa kuwaderno ang iyong sagot.
Pangungusap Sang- Hindi

ayon sang -
ayon
1. Ang simile o pagtutulad ay anyo ng
pananalita na nagpapahayag ng
paghahambing ng dalawang
magkaibang bagay. Ginagamitan ito ng
katagang sing-, tulad ng-, at gaya ng-.
2. Ang tatay ko’y kawangis ng toro
kapag nagbubuhat siya ng mabigat na
karga. Ito ay halimbawa ng metapora.
3. Ang susing pangungusap ay
nagsasaad ng pangunahing diwa ng
talata.
4. Gumamit ng wastong bantas tulad ng
tuldok, tandang pananong, o
padamdam sa hulihan ng
pangungusap.
5. Ang payak na pangungusap ay
nagpapahayag ng isang buong diwa.
67
Basahin at Alamin
Basahin ang pangungusap tungkol sa bawat larawan.
Ang bituin ay tulad ng brilyante sa

langit.
Ang uling ay sing-itim ng hatinggabi.
Ang sanggol ay anghel ng pamilya.
Siya ay gutom na leon kung kumain.
Ano-anong salita ang ginamit upang ilarawan ang litrato?

Saan inihalintulad o iwinangis ang mga larawan?
Ang ginamit bang mga salitang panlarawan ay angkop na
gamitin sa paghahalintulad o pagwawangis?
Anong mga salita ang ginamit upang ipakita ang
pagkakapareho ng mga bagay?
Alin ang halimbawa ng simile o pagtutulad metapora o
pagwawangis?
Paanong nagkaiba ang simile at metapora?
68
Tandaan
Simile at Metapora
Ano ang simile?

Ano ang metapora?
Ang simile o pagtutulad ay anyo ng pananalita na

nagpapahayag ng paghahambing ng dalawang
magkaibang bagay. Ginagamitan ito ng katagang
sing-tulad ng- at gaya ng-.
Ang metapora o pagwawangis ay anyo ng pananalita

na ang tao o bagay ay inihahambing o iwinawangis sa
ibang bagay na hindi ginagamitan ng sing-o tulad ng-.
Isipin
Ilarawan ang mga litrato gamit ang simile o metapora.

Isulat ang nabuong pangungusap sa patlang. Isulat ang sagot
sa iyong kuwaderno.
1. ______________________________________
______________________________________
69
______________________________________
2.
______________________________________
______________________________________
3.
______________________________________
______________________________________
4.
______________________________________
______________________________________
5.
______________________________________
Basahin at Alamin
Basahin ang sumusunod na pangungusap hango sa

kuwentong “Tulad ng Langgam.”
a. Nagwawalis ng bakuran si Athena.
b. Nagdidilig ng halaman si Brigette.
c. Nagbubungkal ng lupa si Rose.
70
d. Hinahakot ni Kuya Anton ang mga tuyong dahon sa
hukay na gagawing abono.
e. Nagbubunot ng damo ang bunsong si Mark.
f. Nilalagyan ni Mang Jose ng abono ang mga tanim.
Pag-aralan ang tsart na nagpapakita ng mga bahagi ng

payak na pangungusap.
Simuno Panaguri
Athena nagwawalis ng bakuran
Brigette nagdidilig ng halaman
Rose nagbubungkal ng lupa
Kuya Anton hinahakot ang mga tuyong dahon
sa hukay na gagawing abono
Mark nagbubunot ng damo
Mang Jose nilalagyan ng abono ang mga tanim
Ano ang mga bahagi ng pangungusap?

Mayroon bang buong diwa ang bawat bahagi? Bakit?
Anong uri ng pangungusap ang nagpapahayag ng isang

buong diwa o kaisipan lamang?
Anong bantas ang ginagamit sa hulihan ng pangungusap?
71
Tandaan
Ano ang payak na pangungusap?
Ang payak na pangungusap ay nagpapahayag ng

isang diwa o kaisipan lamang.
Ito ay may dalawang bahagi: ang simuno at ang
panaguri.
Simuno ang tawag sa bahaging pinag-uusapan sa

pangungusap. Ito ang tagaganap ng kilos sa
pangungusap.
Panaguri naman ang bahaging nagsasabi tungkol sa
ginawa o ikinilos ng simuno.
Gumagamit tayo ng bantas tulad ng tuldok (.), tandang
pananong (?), o padamdam (!) sa hulihan ng
pangungusap.
72
Subukin
Gawain 1
Sumulat ng payak na pangungusap tungkol sa bawat
larawan. Isulat ang sagot sa kuwaderno.
73
Basahin at Alamin
Tulad ng Langgam
ni: Claire B. Barcelona
“Tingnan mo ang mga langgam, Kuya Anton. Bakit

kaya sila masyadong abala?” tanong ni Brigette.
“Nagtutulungan silang humanap ng pagkain bilang
paghahanda sa tag-ulan,” sagot ng kaniyang kuya.
Habang pinagmamasdan nilang dalawa ang mga

langgam na nakapilang gumagapang, narinig nila ang
tawag ng kanilang tatay.
“Athena, Brigette, at Rose, halika kayo rito. Tulungan

ninyo akong linisin ang ating bakuran,” pakiusap ni Mang
Jose sa mga anak.
Dali-daling lumapit ang mga bata sa kanilang tatay.

Maya-maya’y naging abala na ang lahat.
Nagwawalis ng bakuran si Athena. Nagdidilig ng

halaman si Brigette. Nagbubungkal ng lupa si Rose.
Nagbubunot ng damo ang bunsong si Mark. Hinahakot ni
Kuya Anton ang mga tuyong dahon sa hukay na gagawing
abono. Naglalagay ng abono si Mang Jose sa mga
halaman. Bawat kasapi ng pamilya ay tulung-tulong sa
paglilinis ng kanilang gulayan.
Ang sama-samang pagtatrabaho ay nagpapabilis at

nagpapadali ng gawaing bahay. Bawat kasapi ng pamilya
ay may kani-kaniyang gawain. Ginagawa ng mga bata ang
gawaing kaya na nilang gawin sa tulong at gabay ng
74
kanilang tatay at nanay. Bawat maliit na tulong ay
nakapagpapabilis ng gawain.
Nakangiting pinagmamasdan ng nanay ang kaniyang

mga anak. “Para kayong mga langgam na abalang
tinatapos ang gawaing bahay,” sambit ng kanilang ina.

Ano-ano ang gawaing bahay ng mga kasapi ng pamilya?
Ano ang kanilang natuklasan sa sama-samang
pagtatrabaho?
Sa anong insekto inihambing ng nanay ang kaniyang mga
anak?
Bakit kaya sa langgam inihambing ng nanay ang mga
bata?
Ano ang kahulugan ng sinabi ni Anton na nag-iipon ang
mga langgam para sa tag-ulan?
Anong katangian ng langgam mayroon ang mga bata?
Anong ugali ng mga tauhan ang dapat na gayahin?
Gawain 2
Ano-ano ang mahalagang pangyayari na ginawa ninyo ng
iyong pamilya sa mga espesyal na okasyon?
Ibahagi ang iyong karanasan sa bawat pangyayaring

nakasulat sa kahon, gamit ang payak na pangungusap.
Isulat sa iyong sagutang papel.
Gumamit ng ibang papel para sa iyong sagot.
bakasyon kaarawan Pasko pista Araw ng mga Puso
75
Sabihin at Alamin
Basahin ang mga talata tungkol sa pamilya ni Mang Jose.
Nagwawalis ng bakuran si Athena. Nagdidilig ng

halaman si Brigette. Nagbubungkal ng lupa si Rose.
Nagbubunot ng damo ang bunsong si Mark. Hinahakot ni
Kuya Anton ang mga tuyong dahon sa hukay na gagawing
abono. Naglalagay ng abono si Mang Jose sa mga
halaman. Bawat kasapi ng pamilya ay tulung-tulong sa
paglilinis ng kanilang gulayan.
Ang sama-samang pagtatrabaho ay nagpapabilis at

nagpapadali ng gawaing bahay. Bawat kasapi ng pamilya
ay may kani-kaniyang gawain. Ginagawa ng mga bata ang
gawaing kaya na nilang gawin sa tulong at gabay ng
kanilang tatay at nanay. Bawat maliit na tulong ay
nakapagpapabilis ng gawain.
Ano ang isinasaad sa bawat talata?

Ano ang pangunahing diwa ng unang talata Ikalawa
Ano-anong pangungusap sa talata ang sumusuporta sa
pangunahing diwa?
Ano ang tawag natin sa mga pangungusap na ito?
Aling pangungusap ang nagsasaad ng buod ng bawat
talata?
Saan makikita sa talata ang susing pangungusap?
Ano ang susing pangungusap?
Ano ang pangunahing diwa?
76
Tandaan
Ang susing pangungusap ay nagsasaad ng pangunahing

diwa ng talata. Ito ay maaaring matagpuan sa unahan, sa
gitna, o sa hulihan ng talata.
Lahat ng pangungusap sa talata ay sumusuporta sa susing
pangungusap.
Ang pangunahing diwa ay naglalaman ng mahalagang
impormasyon na nagsasaad ng kabuuang layunin ng bahagi
ng teksto.
Gawain 3
Suriin ang tsart at buuin ang kaisipan.
Isulat sa sagutang papel ang nawawalang impormasyon sa
tsart.
Pamagat ng Kuwento
Pagbabasa Pag-iipon
ng Diyaryo ng mga
larawan
liba- pagbaba- pagtata-

ngan sa ng nim ng
aklat at halaman
diyaryo
77
Basahin at Alamin
Basahin ang diyalogo hango sa isang paalala sa radyo.
Tagapagsalita 1: Ang DCBB Balita Ngayon ay magbabalik

pagkaraan ng paalalang ito.
Joseph: Mark, saan ka galing?
Mark: Pumunta ako sa silid-aklatan. Doon ako gumawa

ng aking takdang aralin at humiram na rin ako ng
aklat.
Joseph: Bakit ka pa nagbabasa? Maglaro na lang tayo

ng computer.
Mark: Mabuti raw na libangan ang pagbabasa, sabi ni

tatay. Halika at ipakikita ko sa iyo ang aking
paboritong kuwento dito sa aklat na hiniram ko.
Joseph: Uy, kay bilis mong nahanap ang pahina ng

kuwento!
Mark: Dahil alam kong lahat ang mga bahagi ng aklat,

mabilis kong nakikita ang aking hinahanap.
Joseph: Siguro, kailangan ko nang sumama sa iyong

magbasa.
Mark: Tama! Nakalilibang ang magbasa at marami

kang matututuhan.
78
Tagapagsalita 2: Ang paalalang ito ay hatid sa inyo ng
AKLAT Foundation at ng istasyong ito.
Tungkol saan ang paalala sa radyo?

Paano nahikayat ni Mark si Joseph na makiisa sa kaniyang
libangan?
Bakit namangha si Joseph sa paraan ng paghahanap ni

Mark ng kuwento sa aklat?
Gawain 4
Pag-aralan ang mga impormasyon na nakasaad sa
talahanayan na nagbibigay ng impormasyon ng iba’t ibang
bahagi ng aklat.
Bahagi ng Aklat Kahulugan

1. Pabalat ng aklat nagpapakita ng pamagat
ng aklat, may-akda, at
gumuhit ng mga larawan
2. Talaan ng nagsasaad kung kailan

pagpapalimbag ng aklat inilimbag ang aklat
3. Talaan ng nilalaman nagpapakita ng paksa,

aralin, at pahina kung saan
ito mababasa
4. Katawan ng aklat nilalaman ng aklat
5. Glosari nagsasaad ng kahulugan

ng mga salitang ginamit
Ano-ano ang bahagi ng aklat?

Anong impormasyon ang makikita sa bawat bahagi nito?
79
Gawain 5
Itambal ang nilalaman ng hanay A sa bahagi ng aklat na

nasa hanay B kung saan ito makikita. Isulat ang letra ng
sagot sa isang papel.
A B
1. Landas sa Pagbasa a. talaan ng pagpapalimbag

ni Paz M. Belvez
2. EduResources Publishing, Inc. b. pabalat ng aklat

Visayas Avenue, Quezon City
3. Aralin 1-Mga Tugmang-bayan c. glosari

(Salaysay)………….2
4. malumbay, 24
5. Antonio Basilla, tagapagguhit d. talaan ng nilalaman
Ito ay isang pagsusuri ng iyong kaalaman sa mga aralin ng

linggong ito. Sagutin nang wasto ang bawat aytem gamit
ang inyong sagutang papel.
A. Pakinggan ang kuwento at sagutin ang mga tanong.
“Nanay, nasaan po kayo?” tawag ni Mark. Hinanap

niya ang kaniyang ina sa loob ng bahay ngunit walang tao
roon. Lumabas siya ng bahay at nakita niyang ang lahat ay
abala.
80
Nakita niyang naglilinis ng kanal ang kaniyang tatay.
Inilalagay naman ng kaniyang Kuya Anton ang mga
basyo ng bote na lalagyan ng tubig. Si Athena at ang
kaniyang nanay ay nagwawalis. Dala ni Brigette ang plastik
bag na lalagyan ng basura habang inihihiwalay ni Rose ang
mga di nabubulok na basura. Lumapit si Mark sa mga
kapatid at tumulong.
“Bukas na ang magarbong parada. Handa na halos

ang lahat para sa ating pista,” sambit ng kanilang Punong
Barangay na tuwang-tuwa.
“Matatag kung sama-sama, marupok kapag hiwa-

hiwalay,” puna ni Mark.
1. Ano ang magandang pamagat para sa kuwento?
a. Ang Pista
b. Oras ng Maglinis
c. Pagtutulungan ng Mag-anak
d. Paghahanda sa Pista
2. Aling pangungusap ang nagsasaad ng buod

ng binasa
a. Ang lahat ay abala sa paglilinis ng daan.

b. Hiniling ng Punong Barangay ang bawat mag-anak na
maglinis.
c. Tumutulong ang mga bata sa pagpapanatili ng kalinisan
sa pamayanan.
d. Hinihimok ng mga magulang ang kanilang mga anak na
maging responsable.
3. Aling pangungusap sa ibaba ang tumutugon

sa diwang “Matatag kung sama-sama, marupok kapag
hiwa-hiwalay?”
81

a. Hinihikayat ang mga batang maglinis ng daan.
b. Ang matatanda lamang ang dapat na tumulong sa
paghahanda para sa pista.
c. Iniutos ng Punong Barangay ang bawat mag-anak na
maglinis ng daan.
d. Bawat kasapi ng mag-anak ay sama-samang tumutulong
sa paghahanda para sa pista.
A. Salungguhitan ang anyo ng pananalitang ginamit sa

bawat pangungusap. Isulat ang S kung simile ang ginamit
at M kung metapora.
_____1. Gutom na gutom ang mga biyahero kaya nang

kumain sila, gabundok na kanin ang naubos.
_____2. Galit na leon si Gng. Tuazon nang makita niyang
nabasag ang kaniyang paboritong plorera.
_____3. Hindi mabango ang durian ngunit ang lasa ay tulad
ng langit kapag iyong natikman.
_____4. Ang nanalo’y isang kabayong hindi patatalo sa
karera.
B. Basahin ang talata at piliin ang letra ng tamang sagot.

Isulat ito sa sagutang papel.
Sabado ng umaga, gumagayak ang magkakapatid para

dalawin ang kanilang mga lolo at lola. Maagang gumising si
Athena at nagluto. Gumagawa ng biskuwit si Brigette para
sa kanilang lolo. Pumipitas ng mga gumamela si Rose para
sa kanilang lola. Nagsasanay umawit ang bunsong si Mark
para sa kanilang lolo at lola. Nag-eensayo naman ng sayaw
sina Anton at Joseph para sa kanilang paaralan. Lahat sila’y
nananabik na makarating sa bukid ng kanilang lolo at lola.
82
1. Alin ang susing pangungusap?
a. Umaga ng Sabado.
b. Lahat sila’y nananabik na makarating sa bukid ng
kanilang lolo at lola.
c. Nagsasanay umawit ang bunsong si Mark para sa
d. Gumagayak ang magkakapatid para dalawin ang
kanilang mga lolo at lola.
2. Aling pangungusap ang hindi sumusuporta sa

pangunahing diwa
a. Gumagawa ng biskuwit si Brigette para sa kanilang lolo.
b. Nag-eensayo naman ng sayaw sina Anton at Joseph
para sa kanilang paaralan.
c. Pumipitas ng mga gumamela si Rose para sa kanilang
lola.
d. Nagsasanay umawit ang bunsong si Mark para sa
3. Ano ang kaisipang diwa ng talata?

a. Ang mga Batang Abala
b. Katapusan ng Linggo sa Lolo at Lola
c. Kapana-panabik na Araw sa Bukid
d. Paghahanda sa Pagbisita sa Lolo at Lola
4. Gustong malaman ni Rose ang sumulat, tagapagguhit, at

naglimbag ng aklat, aling bahagi ng aklat ang kaniyang
titingnan?
a. indeks o indise
b. glosari
c. pabalat ng aklat
d. talaan ng nilalaman
83
5. Pag-aralan ang pangkat ng mga salita sa ibaba. Alin sa
mga ito ang halimbawa ng payak na pangungusap
a. Tumutulong ang mga bata sa kanilang nanay na magluto
ng tanghalian.
b. Tatlong makukulay na paruparo sa isang magandang
hardin.
c. Pumunta si Ramil sa Maynila at dinalaw niya ang
kaniyang asawang si Joyce.
d. Umiyak si Anjelie dahil nawala ang kaniyang computer sa
paaralan.
C. Sumulat ng tatlong (3) payak na pangungusap tungkol sa

larawan. Gumamit ng anyo ng pananalita sa paglalarawan
nito. Isulat ito sa papel. (13-15)
84
Ikawalong Linggo
Aralin 8: Bawat Kasapi: Karangalan ng Pamilya
Paunang Pagtataya
Piliin at isulat sa sagutang papel ang hanay na kakatawan

sa iyong pansariling karunungan sa nakasulat na konsepto.
Lagyan din ng sagot ang huling dalawang hanay kung
alam mo ito.
Alam na
Narinig Walang
Konsepto alam ko Hal Kahulugan
ko na Ito palatandaan
Ito
tambalang
pangungusap
salitang
may iba’t
ibang
kahulugan
nakapagbi-
bigay-
hinuha sa
nararamda-
man ng
tauhan
talaan ng
nilalaman
85
Basahin at Alamin
Tara Na!
Ang lahat ng kasama’y abala

Ang pakiramdam ay masaya
Dahil lahat ay tiyak na sasama
Sa lakbay-aral na kay saya
Tiyak na magdudulot ng ligaya.
Tara na at maglakbay
Ingat lang at alalay
Sa paanan ng burol
Hakbang mo’y ingatan
Talampakan ay tatagan.
Mga puno sa burol

Puno ng sangang madahon
Sa tabi naman nito’y
May tubo na nakabaon.
Doon sa di kalayuan
Iyong masisilayan
Mga tanim na tubo
Tubo na ang ilan
Kay sarap tikman.
Paso at lapnos ang aming balat

Sa init ng araw na matingkad.
Dahil sa layo ng aming nilakad
Katawang pagod ay agad napaupo
Sa tabi ng paso dahil sa hapo.
86
Anong mga salita ang ginamit nang dalawa o higit pang
beses sa rap na binasa?
Ano-ano ang kahulugan ng salitang puno? tubo? paso?
Magkakapareho ba ang kahulugan ng bawat salita?
Paano natin malalaman ang angkop na kahulugan ng
salitang magkapareho ang baybay?
Sabihin at Alamin
Mga Salitang may Iba’t Ibang Kahulugan

Pag-aralan ang mga kahulugan ng mga salita sa loob ng
tsart.
Salita Kahulugan
puno tanim o punong- maraming laman
.
kahoy
.
tubo daluyan ng tubig isang uri ng
usbong ng halaman pananim na
na lalaki pa lamang ginagawang
asukal
paso lapnos sa balat dahil lalagyan ng
sa init halaman
Ano ang tawag sa mga salitang nasa loob ng tsart?

Ano ang ibig sabihin ng salitang may iba’t ibang
kahulugan?
Paano mo malalaman kung ano ang angkop na kahulugan
ng salitang may magkaparehong baybay na ginamit sa
pangungusap?
87
Tandaan
Ang mga salita ay maaaring magkaroon ng isa o higit

pang kahulugan.
Ang kahulugan ng mga salita ay nakabatay sa kung
paano ito ginamit sa pangungusap.
Isipin
Pag-aralan ang bawat larawan at itambal ito sa

pangungusap na nagpapahayag ng kahulugan nito. Ibigay
ang letra ng tamang sagot.
a. Bumili ng bagong saya si Ana.

1.
2. b. Makikita sa mukha ng mga bata ang

saya na kanilang nararamdaman.
3. c. Malakas ang tunog ng pito.
4. d. Alam kong isulat ang simbolo ng

bilang na pito.
8888
5. e. Magtanim tayo ng puno.
f. Puno ng kape ang tatlong tasa.

6.
Sabihin at Alamin
Pagbibigay ng Hinuha sa Nararamdaman ng Tauhan

Basahin ang usapan ng mga tauhan sa kuwento. Ibigay ang
iyong hinuha sa kanilang nararamdaman.
Ano ang nararamdaman? Ano ang sinabi?
Athena: Hindi ko makuha ang tamang sagot.
Brigette: Patulong kaya tayo kay Kuya Anton.
Anton: Madali lang yan. Tutulungan kita.
Mang Jose: Ipinagmamalaki ka ng ating pamilya.
Sino-sino ang tauhan sa usapan?

Ano ang nararamdaman ni Athena?
Ano ang iniisip ni Brigette?
Ano ang sagot ni Anton?
89
Ano ang naramdaman ni Mang Jose sa kaniyang mga
anak?
Ano kaya ang nararamdaman ni Athena? ni Brigette? ni
Anton? ni Mang Jose?
Basahin ang nilalaman ng tsart. Isulat ang iyong hinuha

tungkol sa naramdaman ng mga tauhan batay sa kanilang
usapan.
Tauhan Nararamdaman Iniisip Ginawa Usapan Ugali

Athena
Brigette
Anton
Mang
Jose
Ano ang ating binibigyan ng pansin kapag tayo ay

nagsasabi ng hinuha tungkol sa nararamdaman ng tauhan?
Tandaan
Sino-sino ang tauhan sa kuwento?

Paano mo masasabi kung ano ang nararamdaman
ng tauhan sa kuwento?
Ang tauhan ay maaaring tao o hayop na gumaganap

sa kuwento. Masasabi natin kung ano ang
nararamdaman ng tauhan batay sa kaniyang sinasabi,
ginagawa, o iniisip.
90
Gawain 1
Pakinggan ang talatang babasahin ng guro tungkol kay
Dino.
Ito ang araw ng palatuntunan sa paaralan nina Dino.

Masaya ang mga magulang, kapatid, at iba pang
manonood dahil masasaksihan nila ang talento ng mga
mag-aaral. Tinawag na si Dino at siya ay tumugtog. Ang
lahat ay nagpalakpakan at nasiyahan sa kaniyang
ipinakita. Binati at niyakap siya ng kaniyang kapatid
pagkababa niya sa entablado. Nagustuhan ng kaniyang
tatay ang napakaganda niyang ipinamalas.
Isipin kung kailan naramdaman ni Dino ang sumusunod na

damdamin.
Paano mo ito nalaman?
Damdamin Sitwasyon
Ako po si Dino. kinakabahan
kawalan ng
tiwala sa sarili
maiyak-iyak
matapang
Ako po si Angela.
Ano po ang ugali ko?
91
Ugali Ginawa at Sinabi ng
Tauhan
“Hindi ko halos narinig
kung kailan ka
nagkamali. Lahat ay
pumalakpak pagkatapos
mong tumugtog.”
“Narinig kitang
tumugtog. Ang husay
mo!” Niyakap niya ang
kapatid.
“Bakit, Dino ” bulong
niya sa kapatid.
Gawain 2
Ibigay ang nararamdaman ng pangunahing tauhan.
Sipiin sa inyong sagutang papel.
Ako po si _______
___________.
iniisip
ginagawa
sinasabi
nararam-
daman
pangalan ng tauhan
92
Basahin at Alamin
Magandang Ideya
“Tapos na halos ang aking takdang-aralin, Ate

Athena,” sambit ni Brigette sa kapatid.
“Talaga, paano mo ito nagawa?” tanong ni Athena.
“Nahihirapan akong makuha ang sagot. Sinubukan

kong sagutin nang maraming beses pero hindi ko talaga
makuha,” sagot ni Brigette sabay lapit sa kaniyang kapatid.
Tiningnan niya ang sagot ni Brigette sa Math.
“Ano kaya ang mali sa sagot mo?” nakakunot-noong

tanong ni Athena.
“Mayroon akong magandang ideya. Patulong tayo

kay Kuya Anton. Isa siyang Math wizard,” giit ni Brigette sa
kapatid.
Nakangiting ipinaliwanag ni Anton sa kapatid kung

ano ang gagawin. Humanga ang magkapatid sa husay ng
kanilang Kuya Anton sa Math.
“Sa tuwing kakailanganin ninyo ng tulong sa Math, lagi

akong nandito para tumulong. Huwag ninyong isiping
mahirap ang Math. Kailangan lang na ilagay ninyo ito sa
inyong puso,” mababang-loob na paliwanag ng kanilang
Kuya Anton.
93
Tinapik ni Mang Jose sa balikat si Anton at sinabing
“Ipinagmamalaki ka ng ating pamilya.”
Niyakap ni Mang Jose ang mga anak at sabay-sabay

silang tumungo sa hapag-kainan.

x Paano ibinahagi ni Anton ang talino niya sa kaniyang
mga kapatid?
x Bakit siya tinawag na Math wizard ng kaniyang mga
kapatid?
x Ano ang ginagawa ni Anton upang mas mapaghusay
pa niya ang kaniyang galing sa Math?
x Anong talento ang mayroon ka na kailangan mong
ipagmalaki?
x Ibinabahagi mo ba sa iyong pamilya ang iyong
talento? Paano?
x Anong ugali ni Anton ang dapat mong gayahin?
Basahin at Alamin
Tambalang Pangungusap
Basahin ang mga pangungusap tungkol sa kuwento.
a. Nakangiting ipinaliwanag ni Anton sa kapatid kung ano

ang gagawin at humanga sila sa kaniyang husay.
b. Nangamba si Brigette at humingi siya ng tulong sa
kapatid na si Athena.
c. Tinapik ni Mang Jose sa balikat si Anton at binati niya si
Anton.
d. Niyakap nila ang isa’t isa at sama-sama silang tumungo
sa hapag-kainan.
94
Ano-anong kaisipan ang ipinahahayag sa bawat
pangungusap?
Pag-aralang mabuti ang unang pangungusap.
Nakangiting ipinaliwanag ni Anton sa kapatid kung ano

ang gagawin at humanga sila sa kaniyang husay.
Ilang buong kaisipan ang ipinahahayag sa pangungusap?

Ano-ano ang lipon o grupo ng mga salitang makatatayong
mag-isa dahil may buong kaisipang ipinahahayag?
Anong salita ang ginamit upang pag-ugnayin ang
dalawang sugnay na nakapag-iisa?
Ano ang tawag sa katagang ginamit sa pangungusap
upang pag-ugnayin ang dalawang sugnay na nakapag-
iisa?
Tukuyin ang mga sugnay na nakapag-iisa sa ibang

pangungusap na ginamit sa kuwento.
Tandaan
Ano ang tambalang pangungusap?

Ano ang tinatawag na sugnay na nakapag-iisa?
Ano ang pang-ugnay?
Ano-anong pang-ugnay ang ginagamit sa tambalang
pangungusap?
Anong bantas ang ginagamit sa tambalang pangungusap?
Ang tambalang pangungusap ay binubuo ng dalawang

sugnay na nakapag-iisa.
Pinag-uugnay ito ng pang-ugnay na at-, o-, ngunit-, at saka-.
95
Gawain 3
A. Nasaan ang aking kaparis
Pagtambalin ang dalawang sugnay na nakapag-iisa
upang makabuo ng tambalang pangungusap. Gumamit ng
wastong pang-ugnay. Isulat ang sagot sa isang papel.
1. Pagpipinta ang gusto ni Mark.

2. Tumutugtog ng gitara si Joseph.
3. Lumalangoy si Erick na tulad ng isda.
4. Mahusay sumayaw si Grace.
5. Simbilis ng kabayo kung tumakbo si Ramil.
B
a. Araw-araw siyang nagsasanay.
b. Siya ang lider ng cheering squad.
c. Kumakanta ang banda nila sa handaan.
d. Sumasali siya sa paligsahan ng pagguhit.
e. Nakatatanggap siya ng gintong medalya sa
paligsahan.
Gawain 4
Talaan ng Nilalaman ng Aklat
Pag-aralan ang talaan ng nilalaman at sagutin ang

sumusunod na tanong. Isulat sa sagutang papel.
Mga Libangan Mo
Aralin 1 Pag-XVDSDQDQJPJD/LEDQJDQ«««««««1-7
Aralin 2 3DJWXNODVVDL\RQJ/DNDV««««««««-39
Aralin 3 3DJ\DPDQLQDQJ*DOLQJ««««««««-76
Aralin 4 ,EDKDJLVD,ED«««««««««««««-99
Aralin 5 3DJSDSDXQODGVD6DULOL««««««««-124
Aralin 6 /LEDQJDQ/DEDQVD3UL\RULGDG«««««-150
96
Ilang aralin mayroon sa talaan?
Ano ang pamagat ng huling aralin?
Saang pahina mo makikita ang impormasyon tungkol sa
pagtuklas ng iyong lakas?
Anong impormasyon ang makikita sa pahina 98?
Aling aralin ang nagbibigay ng pangkalahatang ideya ng
libangan?
Ibinabahagi ni Anton ang kaniyang talento sa kaniyang mga
kapatid. Sa anong aralin maiuugnay ang karanasang ito
Anong aralin ang tumatalakay sa ugnayan ng libangan at
priyoridad?
Kung bago mo lamang natutuklasan ang iyong talento,
aling aralin ang babasahin mo?
Tandaan
Ang talaan ng nilalaman ng aklat ay makikita sa

unahang bahagi ng aklat.
Nakasaad dito ang yunit, aralin, o kuwento at kung saan

pahina ang mga ito matatagpuan.
Ano-anong impormasyon ang makikita sa talaan ng

nilalaman ng aklat?
Paano mo magagamit ang talaan ng nilalaman ng aklat?
97
Ito ay isang pagsusuri ng iyong kaalaman sa mga aralin ng

Linggong ito.
Subuking sagutin ang bawat aytem nang wasto.
A. Pakinggan ang kuwento.

Sagutin ang mga tanong. Piliin ang wastong letra.
Kambal sina Myko at Myka. Nakatanggap sila ng

regalo galing sa kanilang Tito Bobby. Iginiit ni Myko na sa
kaniya ang bisikleta. Kahit basketbol ang kaniyang
pinaglalaruan, ayaw niyang ipagamit ang bisikleta sa
kaniyang kakambal na si Myka.
“Hindi ko gagamitin ang iyong bisikleta. Maaari bang
pahiramin mo ako ng iyong bola,” pakiusap ni Myka.
“Ayoko, bola ko ito. Mayroon ka namang manika,”
galit na tugon ni Myko sa kakambal.
Tinawag silang dalawa ng kanilang nanay.
1. Alin sa mga salita ang maaari mong masabi na ugali ni

Myko?
a. makasarili
b. mapagtiwala
c. palakaibigan
d. matigas ang ulo
2. Ano ang naramdaman ni Myka sa ugali ng kaniyang

kakambal?
a. natakot
b. nalungkot
c. nagalit
d. humingi ng paumanhin
98
3. Aling pangungusap ang nagsasaad na makasariling bata
si Myko?
a. Hindi mo puwedeng gamitin ang aking laruan.

b. Mayroon kang sariling manika.
c. Hindi ko gagamitin ang iyong bisikleta.
d. Maaari bang mahiram ang iyong bola?
B. Basahin at piliin ang letra ng tamang sagot.
4. Alin ang tambalang pangungusap?
a. Nakiusap si Myka kay Myko na pahiramin siya ng

bola.
b. Nakatanggap ng regalo sina Myko at Myka sa
kanilang Tito Bobby.
c. Nang hindi pinahiram ni Myko ng laruan si
Myka, umalis siyang maluha-luha.
d. Nagpasalamat ang kambal sa kanilang
Tito Bobby at ikinatuwa nila ang regalo.
5. Bumili ng tatlong kilong karne si Athena upang gawing

hamon. Ano ang kahulugan ng salitang may salungguhit?
a. karneng manamis-namis ang luto
b. paghingi ng tawad
c. pag-aanyaya ng away
d. pagkaing gawa sa isda
6. Pagsamahin ang payak na pangungusap gamit ang
wastong pang-ugnay.
Tumula ang mga batang babae.

Nagsayaw ang mga batang lalaki.
99
Alin ang tama?
a. Tumula ang mga batang babae kaya nagsayaw

ang mga batang lalaki.
b. Tumula ang mga batang babae ngunit nagsayaw
c. Tumula ang mga batang babae at nagsayaw ang
mga batang lalaki.
d. Tumula ang mga batang babae nang sumayaw
7. Pag-aralan ang larawan. Aling kahulugan ng salitang

saya ang angkop na ginamit sa pangungusap batay sa
larawan?
a. Nakadamit ng saya ang mga bata.
b. Saya ang dulot ng sanggol sa
pamilya.
c. Baro at saya ang kasuotan ng mga
ninuno nating Pilipino.
d. Ang saya ng mga bata ay makikita
sa kanilang mga ngiti.
Piliin sa loob ng kahon ang kahulugan ng salitang may

salungguhit na ginamit sa pangungusap. Isulat sa sagutang
papel.
a. taniman ng halaman
b. lapnos ang balat dahil sa init
c. lagpas na sa itinakdang araw
8. Nabasag ang paso dahil nabunggo ng pusa.

9. Ginamot ng nanay ang mga paso ni Mark sa braso.
10. Nagpagawa si Anton ng bagong I.D. dahil paso na ito.
100
C. Pag-aralan ang talaan ng nilalaman ng aklat.
Malusog na Pamumuhay
Aralin 1 Ano ang Mabuti sa Katawan?................... 1-18

Aralin 2 Pag-LLQJDWDQJ.DLODQJDQ««««««-36
Aralin 3 Mag-H[HUFLVH7D\R«««««««««-54
Aralin 4 Pagkaing TDPDVD,\R««««-75
11. Aling aralin ang kailangan mong basahin kung gusto

mong malaman ang ehersisyong bagay sa iyo?
a. Aralin 1 b. Aralin 2 c. Aralin 3 d. Aralin 4
12. Anong impormasyon ang nasa pahina 32?

a. Tamang Ehersisyo
b. Gabay sa Pagkain
c. Mabuti sa Katawan
d. Pag-iingat ang Kailangan
D. Pag-aralan ang larawan. Sumulat ng dalawang

tambalang pangungusap tungkol dito.
14._____________________________________
15. _____________________________________
101
Ikasiyam na Linggo
Aralin 9: Bawat Kasapi: May Pananagutan
Pagpapayaman ng Bokabularyo
Basahin at Alamin
Basahin nang mabuti ang pangungusap. Piliin kung alin sa

mga sagot ang kasingkahulugan ng salitang may
salungguhit sa pangungusap.
1. Ibinalik ni Mia ang tapon upang hindi sumingaw ang

amoy ng alcohol.
a. Inutusan ko si Mia na ilagay muli ang tapon ng bote ng
alcohol .
b. Tapon nang tapon ng basura ang mga bata sa baybay
kalsada.
2. Mahahalagang tala ng kasaysayan ang matatagpuan

mo sa Corregidor.
a. Kapakipakinabang ang mga tala mula sa mga
makasaysayang lugar ng ating bansa.
b. Maliwanag ang tala kung gabi.
3. Laging bukas ang aming tindahan araw-araw.

a. Pakiusap, iwanan mo na bukas ang pinto, may dadating
na panauhin.
b. Bukasaalis na ang iyong pinsan.
102
Tandaan
Paano mo nakikilala ang mga salitang maraming

kahulugan.
May mga salita na maraming kahulugan.

Nagbabago ang kahulugan ng mga salita ayon sa gamit
nito sa pangungusap.
Subukin
Gawain 1
Hanap larawan: Piliin at iguhit sa sagutang papel ang
larawang nagpapahayag ng pangungusap.
1. Kulay ube ang puso sa puno ng saging.
2. Si Mimi ay nagdiwang na ng ikapito niyang kaarawan.
103
3. Ang baso ay puno ng gatas.
4. Saya ang nais isuot ni ate sa Linggo ng Wika.
5. Kulay berde ang upo.
Sabihin at Alamin
Balikan ang detalye ng kuwento. Piliin ang katangian ng

tauhan na inilalarawan sa pangungusap.
a. Iniwan ni Monita kay Monina ang mga kasangkapan na

hindi nahuhugasan sa gabi. Si Monita ay__________.
mapagbigay bastos tamad
104
b. Hinugasan ni Monina ang mga pinggan ng walang
reklamo. Si Monina ay __________.
mabait mapagbigay matulungin
c. “Monita, ibigay na lang natin sa matandang nagugutom

ang ating baon. Si Monina ay __________.
malungkot galit mapagbigay
d. “Ibigay mo ang iyong baon, pero ang sa akin ay hindi ko

ibibigay, ”" wika ni Monita. Siya ay _________.
makasarili maalalahanin palakaibigan
e. Nararamdaman niyang siya ay __________.
masaya malungkot mainitin ang ulo
Kung ano ang sinasabi, ginagawa, iniisip, at nararamdaman

ng tauhan ay nagpapakita kung anong ugali ang
mayroon siya.
Ano pa ang maaaring pagkakilanlan o clue ng isang

tauhan sa kuwento upang malaman natin ang kaniyang
ugali.
105
Basahin at Alamin
Basahin ang mga payak na pangungusap. Pagsamahin ang

dalawang pangungusap sa pamamagitan ng pagdadagdag
ng salitang dahil o habang
1. Masaya ako. Nakapasa ako sa pagsusulit.

2. Nilinis ni Maria ang kuwarto. Naghihintay si Mario sa labas.
3. Umawit si Paolo. Matamang nakinig ang kaniyang mga
kaklase.
4. Umuwi kami nang maaga. Nagpatawag ng pagpupulong
ang punong guro.
5. Tumatahol ang aso. Maraming tao sa likod bahay.
Ano ang hugnayang pangungusap?

Paano nabubuo ang hugnayang pangungusap?
Tandaan
Ang hugnayang pangungusap ay binubuo ng

dalawang payak na pangungusap. Nagpapahayag ito ng
dalawang kaisipan at pinagsasama ng mga pang--ugnay
na dahil o habang.
106
Basahin at Alamin
A. Basahing mabuti ang pangungusap. Sabihin kung ang

pangungusap ay tambalan o hugnayang pangungusap.
1. Pumunta kami sa hardin ngunit wala naman kaming

ginawa doon kahapon.
2. May sakit si Alice at kailangan niyang tumigil muna sa
bahay.
3. Nagpunta ang pamilya Montemayor sa evacuation
center dahil nangangailangan sila ng tulong.
4. Hindi magamit nina Lina at Sarah ang bisikleta dahil sira
ito.
5. Nagbasa ang nanay ng magasin habang naghihintay
siya ng bus.
B. Buuin ang pangungusap sa pamamagitan ng paglalagay

ng pang-ugnay na dahil o habang.
1. Nakapunta kami sa maraming lugar _____ kami ay nasa

Cebu.
2. Kailangan ni Marta na magsuot ng tsinelas ______
namamaga ang kaniyang paa.
3. Sikat ang pamilya Garrara ________ lahat ng kanilang mga
anak ay nasa honors roll.
4. Dapat tayo ay palaging magbasa _______ tayo ay bata
pa.
5. Pumunta muna kami sa silid-aklatan ______ naglilinis ang
mga lalaki sa silid-aralan.
107
Basahin at Alamin
Basahin ang talaarawan. Sagutin ang tanong.
April 25, 2012
Ibinili ako ng tatay ng asul na bisikleta. Sa

darating na bakasyon mag aaral
- akong magmaneho.
Natutuwa talaga ako!
Bert
Bert
Bert
April 27, 2012
108
Marunong na akong magmaneho ng bisikleta.
Tinuruan ako ni tatay. Ngunit dahil madulas ang
kalsada kahapon, natumba ako. Nasaktan ang aking
tuhod. Napakasakit.
Bert
104
108
Tanong:
1. Sino ang sumulat ng talaarawan?

2. Ano-ano ang mahahalagang detalye mula sa
talaarawan?
3. Ano ang sinasabi ng talaarawan tungkol kay Bert?
Tandaan
Sa talaarawan karaniwang isinusulat ang mga bagay

tungkol sa ating sarili. Mga pangyayari na gusto at hindi
natin gusto. Nakatutulong ito upang matandaan o
mabalikan natin ang mahahalagang pangyayari sa ating
buhay.
Subukin
Pagsulat ng talaarawan
Sagutin ang tanong:
1. Ano ang mahalagang nangyari sa iyo noong Sabado
Sumulat ng dalawang pangungusap.
2. Bakit nangyari iyon?
3. Ano ang naramdaman mo tungkol dito
109
Gamit ang inyong mga sagot, sipiin ang talaarawan sa
sagutang papel. Isulat ang inyong karanasan.
Ang Aking Talaarawan
_________________
Petsa
______________________________________________________
Pagpapayamang Gawain
Iguhit ang inyong isinulat sa inyong talaarawan. Gawin itong

kawili-wili sa paningin sa pamamagitan ng pagkukulay.
Isalaysay sa buong klase ang iyong nabuo.
Suriin ang inyong ginawa. Lagyan ng marka batay sa bituin

sa tsart ang inyong katha.
Nilalaman at Kaayusan Nakuha

1. Ang mga pangungusap ay naisulat
nang angkop, kumpleto, at nauuna-
waan (may tamang bigkas)
2. Ang mga pangungusap ay maliwanag
at kumpleto
3. Ang mga pangungusap ay hindi

kumpleto pero maliwanag
Katangian
1. Ang mga nakasulat ay nagbabahagi
ng buhay ng isang mag-aaral
2. Ang mga nakasulat ay nagbabahagi
ng buhay ng ibang kamag-aral
3. Kulang ng mga detalye
110

3
0RWKHU7RQJXH%DVHG

.DJDPLWDQQJ0DJDDUDO

Yunit 2
Unang Edisyon, 2014
ISBN: 978-971-9601-95-1


Mga Manunulat:

Editha Macayaon

Inilimbag ni
Inilimbag ni ___________________________
Department of Education- Instructional Materials Council Secretariat (-IMCS)

Office Address: 5th Floor, Mabini Bldg., Complex, Meralco Avenue,
5th City,Mabini
Floor, Philippines
Bldg.,1600
Telefax: (02) 634-1054 o 634-1072
E-mail Address:
(02)
634-1054 o 634-1072
ii

pamayanan.


na ito.

May Akda
iii
Talaan ng Nilalaman
Yunit 1
Aralin 1:
Aralin 2:
Aralin 3:
Aralin 4:
Aralin 5:
Aralin 6:
Aralin 7:
Aralin 8:
Aralin 9:
iv
7DODDQQJ1LODODPDQ
Yunit 2
Tuklasin ang Pamayanan

Aralin 10
Aking Pamayanan: Tahanan, Kapaligiran, at Pamilya«....113
Aralin 11:
Aking Pamayanan: Kalinisan at Kaayusan ««««««.....122
Aralin 12:
Aking Pamayanan......................«««««««««««.....132
Aralin 13:
Kasaysayan ng Aking Pamayanan«««....145
Aralin 14:
Ang Pamayanan Noon at Ngayon …««««««««« ..151
Aralin 15:
Mga Tao sa Pamayanan: (Yaman at Bayani)...«««««...161
Aralin16:
Mga Lugar sa Pamayanan: Paaralan.........................................169
Aralin 17:
Mga Lugar sa Pamayanan: Pook Pasyalan«««««« ..179
Aralin 18:
Mga Pangyayari sa Pamayanan …………………………......... ..190
v
Yunit 2
Tuklasin ang Pamayanan
111
Ika-10 Linggo
Aralin 10: Aking Pamayanan: Tahanan, Kapaligiran, at
Pamilya
Sabihin at Alamin
Ano ang pangalan

Basahin ang diyalogo. mo?
Ako si Liza Santos.
Saan ka
nakatira ?
Nakatira ako sa
76 Tandoc, San
Carlos City,
Pangasinan.
Ano ang mga tanong Ano ang mga naging sagot

Kung ikaw ay isa sa kanila, ano pang impormasyon ang nais
mong malaman
Ngayon, humanap ng kapareha at gawin ang usapan sa
itaas.
113
Tandaan
Ang ano, sino, saan, at kailan ay tinatawag na panghalip

pananong.
Ang panghalip pananong ay mga salitang ginagamit
upang magtanong.
x Ang pananong na sino ay ginagamit sa ngalan ng tao.
Halimbawa:
Sino ang ating panauhin?
Sino ang aawit para sa akin?
x Ang pananong na saan ay ginagamit upang sagutin

ang mga tanong ukol sa lugar.
Halimbawa:
Saan ka pupunta?
Saan mo gustong tumigil?
x Ang pananong na kailan ay ginagamit upang sagutin

ang mga tanong tungkol sa oras.
Halimbawa:
Kailan ka pupunta sa Maynila?
Kailan natin bibisitahin sina lolo at lola?
x Ang pananong na ano ay ginagamit upang sagutin

ang mga tanong tungkol sa bagay o pangyayari.
Halimbawa:
Ano ang ginagawa mo? Ano ang masasabi mo sa
exhibit?
114
Subukin
Gawain 1
Gumawa ng mga tanong na nagsisimula sa sino, ano, saan,
at kailan gamit ang sumusunod na pangungusap.
1. Ang kuwento ay nangyari sa bahay.
2. Nagbakasyon sina Mildred at Nestor nang dalawang
Linggo sa bahay ng pinsan nila.
3. Nanguha ng hinog na prutas si Nestor sa kanilang
likod-bahay.
4. Umuuwi sila ng bahay kapag Linggo.
5. Sinalubong sila ng nanay, tatay, at ate sa bakuran.
6. Niyakap nila ang isa’t isa.
7. Ikinuwento ng mga bata ang kanilang masayang
karanasan sa baryo.
8. Nilinis ni Mildred ang bahay.
9. Itinapon ni Nestor ang mga tuyong dahon sa
kompost pit.
10. Masaya silang naghapunan nang sabay -sabay.
Basahin at Alamin
Basahin ang maikling salaysay. Itala ang mahahalagang

detalye.
Ang Pangako ni Mila
Isang umaga, habang naglalakad si Mila papunta
sa paaralan, naisip niya na matutuwa si Bb. Romero
kung bibigyan niya ito ng bulaklak para sa kaniyang
plorera. Nadaanan ni Mila ang hardin sa plasa,
115
maganda at namumukadkad ang mga gumamela.
Nabasa niya ang babala, “Bawal pumitas ng bulaklak.”
Ngunit nang magkaroon siya ng pagkakataon, palihim
siyang pumitas ng gumamela.
Ibinigay ni Mila ang bulaklak sa guro at

nagpasalamat ito. Nagkataon na ang kanilang aralin sa
araw na iyon ay tungkol sa pagpapahalaga at
pagsunod sa mga babala sa pampublikong pasyalan.
Isa dito ay “Bawal pumitas ng bulaklak.”
Pagkatapos ng paliwanag ni Bb. Romero, naisip ni

Mila na mali ang kaniyang ginawa. Ipinangako niya sa
kaniyang sarili na hindi na niya uulitin ang pagkakamali
niya.
Sagutin ang mga tanong. Isulat ang sagot sa papel.
1. Sino-sino ang mga tauhan sa kuwento?

2. Kailan nangyari ang kuwento?
3. Anong aralin ang tinalakay ng guro noong araw na
iyon?
4. Kailan niya nalaman ang kaniyang pagkakamali
5. Bakit niya pinitas ang gumamela kahit nakita na niya
ang babala?
6. Ano ang nangyari sa loob ng klase?
7. Ano ang naisip ni Mila nang marinig ang tinatalakay ng
guro?
8. Tama ba ang ipinangako ni Mila sa sarili? Bakit?
9. Kung ikaw si Mila, gagawin mo rin ba ang kaniyang
ginawa? Bakit?
116
Tandaan
Ang mahahalagang elemento ng kuwento ay

ang tagpuan, tauhan, at mga pangyayari.
x Ang tagpuan ay nagsasaad kung saan at kailan

nangyari ang kuwento.
x Ang tauhan ay nagsasaad kung sino-sino ang
gumanap sa kuwento.
x Ang pangyayari ay nagsasaad sa mga naganap
o nangyari sa kuwento.
Ang mga panghalip na pananong na sino, saan,

kailan, at ano ay ginagamit upang malaman o
masagot ang mahahalagang detalye at elemento
ng kuwento.
117
Subukin
Gawain 2
Gamit ang kuwento na “Pangako ni Mila” sagutin ang mga

tanong sa graphic organizer. Isulat sa sagutang papel.
Sino? Ano?
Saan? Kailan?
118
Basahin ang maikling kuwento.
Habang naghahapunan kagabi, hindi sinasadyang

nabasag ni Gerald ang baso. Agad na inilayo ni Kuya Luis si
Gerald sa mga bubog. Nagmamadali naman si Jane na
kumuha ng tambo, pandakot, at basahan upang malinis
kaagad ang kalat. Nakita nina tatay at nanay ang
maganda nilang ginawa. Nasiyahan sila sa pagtutulungan
ng magkakapatid.
Gawain 3
Guhitan ang panghalip na pananong at sagutan ang mga
tanong.
1. Ano ang paksa ng maikling salaysay?

2. Sino ang nakabasag ng baso?
3. Saan nangyari ang kuwento?
4. Kailan tumulong si Gerald at Jane?
5. Ano ang naramdaman ng kanilang magulang nang
makita ang kanilang ginawa? Bakit?
Gawain 4
Isulat sa iyong sagutang papel ang angkop na panghalip
pananong para sa pangungusap.
1. __________ang sasama sa amin?

2. __________ang mga bagay na kailangan?
3. __________tayo magkikita?
4. __________tayo pupunta sa bukid?
5. __________mga bagay na dapat nating isaisip upang
maging ligtas ang ating paglalakbay?
119
I. Ano ang angkop na panghalip pananong na

sinasagot ng mga salitang may salungguhit ?
Piliin ang sagot mula sa kahon at isulat sa sagutang
papel.
sino ano kailan saan
1. Ang mga mag-aaral ay nagdala ng plastik na bote sa

paaralan.
paaralan.
paaralan.
4. Binigyan ng supot na may lamang pagkain ang mga
biktima ng baha noong isang Linggo.
7. Magbibigay si Don Jose Pidlaoan ng tulong para sa
feeding program ng Barangay Magalang sa loob ng
anim na buwan.
anim na buwan.
anim na buwan.
anim na buwan.
120
II. Basahin ang maikling sanaysay. Piliin ang elemento ng
isang kuwento. Umisip ng angkop na pamagat para sa
maikling salaysay.
A. Noong Linggo, ang mag-anak na Fernandez ay

pumunta ng Baguio para sa isang araw ng picnic.
Maaga silang nagsimba bago tumungo sa picnic.
Sumakay din sila sa makukulay na bangka sa
Burnham Park, namasyal sa hardin ng mga pino at
namili sa SM Mall.
Pinangyarihan:
Pamagat:
Tauhan:
Pangyayari:
BGumawa ng tig-isang pangungusap gamit ang

panghalip pananong na sino, ano, kailan, at saan
(1-4)
121
Ika-11 Linggo
Aralin 11: Aking Pamayanan: Kalinisan at Kaayusan
Sabihin at Alamin
Ano ang nakikita mo sa larawan?
Alin sa ipinapakita ng mga larawan ang naranasan

o nagawa mo na?
Sa palagay mo ano ang kailangang gawin pagkatapos ng
mga gawaing makikita sa larawan?
Ibahagi mo ang katulad na karanasan sa harap ng klase
122
Basahin at Alamin
Basahin ang tula nang may tamang diin at intonasyon.
Ano ang Kailangan Natin
Gamitin ang suklay sa pag-aayos ng buhok
Plantsa, naman sa damit nang mawala ang

gusot
Nail cutter ang panggupit sa mahabang

kuko
Sa pagkuskos ng katawan gamitin ay bimpo.
Sepilyo ay gamitin upang ngipin ay linisin
Panyo naman ang pantanggal sa mga dumi natin
Upang maging mabango sabon ay gamitin
Nang maging maganda sa tumitingin.
Batay sa tula ano-ano ang ating kailangan sa paglilinis ng

katawan?
123
Subukin
Gawain 1
Narito ang mga bagay na ginagamit sa paglilinis ng ating

katawan.
Sabihin kung paano ito gagamitin.
Tularan ang modelo sa pagsagot na may wastong bigkas

at intonasyon.
Halimbawa:
Kailangan ko ng sabon. Upang maging mabango

maghapon.
Kailangan ko ng _______. Upang ngipin ay luminis.
124
Tandaan
Ang intonasyon ay ang paraan kung paano

sinasabi nang wasto ang mga salita.
Binibigkas ito nang may tamang diin at ekspresyon
upang mas epektibong maipahayag ang
kahulugan ng mga salita.
x Ang intonasyon ay maaaring magkaroon ng

pababang tono o pataas na tono depende
sa nais ipahiwatig.
x Ang pagbabago ng intonasyon, diin, at
ekspresyon sa isang salita ay nakaaapekto sa
kahulugan nito.
x Ang paggamit ng diin ay nakapagbabago sa
mga pangungusap.
Ang pagkakaiba-iba ng tono ay pagbibigay linaw
sa kahulugan ng mga parirala at pangungusap.
125
Gawain 2
Subukin
Basahin ang pangungusap nang may tamang diin at

intonasyon.
1. Alam ko na! Masakit na naman ang
ngipin mo ano?
2. Bakit ka umiiyak?
3. Nanay, pakiusap dalahin mo na ako sa
dentista ngayon.
4. Maga ang kaniyang gilagid, hindi
maaaring bunutin ang kaniyang ngipin.
5. Maghintay tayo hanggang gumaling na
ang iyong gilagid upang mabunot na
ang iyong ngipin.
6. Wow! Tamang tama ito.

7. Bago ba iyan?
8. Gusto ko ito para sa tinitipon kong
mga aklat.
9. Gusto ko ang aklat na ito.
10. Kapanapanabik ba ang kuwento sa
aklat mo?
126
Basahin at Alamin
A. Basahin ang maikling kuwento at itala ang mahahala-

gang detalye.
Anette, Makulit
ni: Lilibeth A. Magtang
“Anette… Anette… Aneeeeette!” Malakas nasigaw ni

Aling Sion na halos nakagulantang sa buong barangay.
“Alam ko na, naroroon na naman siya,” wika ni Aling Sion
sa sarili.
Lagi nang ganoon ang kanilang sitwasyon. Kinagawian

na kasi ni Anette ang paglalaro buong araw hanggang
paglubog nito.
Ang paglalaro lamang ang tanging mahalaga sa

kaniya. Kadalasan ay nalilimutan na niyang kumain dahil sa
kawilihang maglaro maghapon.
Minsan pati ang paliligo ay nalilimutan na rin ni Anette.
“Nanay, pakiusap kumain na tayo, gutom na gutom na

ako.” Uupo na lang sa mesa at basta susubo ng pagkain si
Anette. “Sandali! mas mabuti kung maghuhugas ka muna
ng iyong mga kamay bago ka kumain. Napakadumi ng
iyong buong katawan dahil sa maghapon mong
paglalaro,” sabi ni Aling Sion.
Sa halip na sundin ang utos ng ina, tuloy pa rin sa

pagkain si Anette kahit hindi makapaghugas ng kamay,
ang mahalaga sa kaniya ay makatapos agad ng pagkain.
127
Pagtapos kumain, lalabas muli si Anette at hahanapin na
naman ang kaniyang mga kalaro kahit madilim na.
Minsan umuwi si Anette na umiiyak. “Nanay, napakasakit
po ng aking tiyan, halos pabulong dahil namimilipit na siya
sa sakit. “Iyan ang palagi kong sinasabi sa iyo, huwag kang
magpapalipas ng gutom, umuwi kapag oras ng pagkain.
Isa pa, maligo at magpahinga.
Sagutin ang mga tanong mula sa kuwento.
1. Sino ang batang babae sa kuwento?
2. Ano ang masasabi mo tungkol sa kaniya?
3. Sino ang isa pa sa mga tauhan sa kuwento? Ilarawan
siya.
4. Sa iyong palagay, mabuting halimbawa ba si Anette?
Bakit?
5. Ano ang mga payo ng nanay ni Anette?
6. Ano ang kaniyang ipinakitang ugali?
7. Kung ikaw ang magbibigay ng katapusan ng kuwento,
paano mo ito tatapusin?
A. Ilarawan si Anette gamit ang graphic organizer na ito.
Sipiin sa sagutang papel.
128
Subukin
Gawain 3
Narito ang mga pangungusap mula sa kuwento “Si Anette,
Makulit.” Gumawa ng mga tanong gamit ang mga
panghalip na pananong. Isulat sa sagutang papel.
1. Gawi na ni Anette na maglaro hanggang takip silim.

2. Sa paglalaro umiikot ang buhay ni Anette.
3. Pagkatapos kumain, aalis na naman siya kahit madilim na.
“Nanay, napakasakit po ng tiyan ko.”
4. “Gutom na gutom na ako.”
5. Kahit gabi na, lalabas pa rin si Anette at maghahanap ng
kalaro.
Gawain 4
Mula sa kuwento “Si Anette, Makulit,” punan ang mga

kahon sa ibaba upang maipakita ang mga bahagi ng
kuwento.
Si Anette, Makulit
Tagpuan Tauhan Pangyayari
Katapusan ng Kuwento
129
Basahin ang paalala. Isulat ang mahahalagang detalye
nito.
PAALALA!
Araw ng Biyernes. Suspindido ang klase, ika-10 ng Oktubre,
2013.
Ang paaralan ay sasailalim sa fumigationopagpapausok
upang mapuksa ang mga peste at itlog ng lamok.
Ang lahat ay pinapayuhan na gawin ang takdang aralin at
bumalik sa ika-13 ng Oktubre 2013, araw ng Lunes.
I. Gumawa ng tanong gamit ang panghalip pananong

mula sa binasang paalala. Isulat ang sagot sa
kuwaderno.
Tanong:
1.
2.
A. Isang gabi habang natutulog na ang lahat,

dahan-dahan akong lumakad palabas ng bahay.
Nakita ako ng aming aso. Tumahol ito nang
napakalakas at nagising ang lahat. Ano ang angkop
na wakas ng kuwento?
B. Isang mahanging hapon, ako at ang aking kaibigan

na si James ay nagkasundo na magpalipad ng
saranggola. Ilang sandali ang lumipas tumaas nang
tumaas ang aming saranggola nang mataas pa sa
130
puno. Ngunit biglang sumabit ito sa sanga.
Matapang na umakyat si James sa puno. Ano ang
angkop na wakas ng kuwento?
C. Basahin ang maikling kuwento. Punan ang patlang ng

tamang panghalip pananong.
Araw ng Sabado, nagpasiyang pumunta sa sapa ang

magkaibigan, sina Rey, Manny, at Pong. Nais nilang
mamingwit, kaya wala silang inaksiyang oras at nagsimula
na. Marami silang nahuling isda na kaagad inilagay ni Rey
sa timbang may tubig ang mga isda.
Nawiwili pa sina Manny at Pong ngunit tinawag na sila

ni Rey. “Malapit nang dumilim, umuwi na tayo,” pag-aaya ni
Rey. Masarap ihawin ang sariwang isda para sa hapunan.
Nagkasundo ang magkaibigan na babalik silang muli

sa Sabado.
Ano Saan
Kailan Sino
1. __________ ang nangisda?
2. __________ ang kaniyang kasama sa pangingisda
3. __________ nila inilagay ang kanilang huli?
131
4. __________ sila nagpunta pagkatapos mangisda?
5. __________ ang ginawa sa mga nahuling isda?
6. __________ nila planong bumalik sa sapa?
7. __________ sa palagay mo ang lasa ng inihaw na isda?
8. __________ ang nais mong gawin kapag Sabado?
9. __________ hindi ligtas mangisda sa karagatan?
10. __________ ang mga dapat mong gawin bago mangisda
Ika-12 Linggo
Aralin 12: Aking Pamayanan
Basahin at Alamin
Nakapag-recycleka na ba?
Basahin ang kuwento at alamin kung ano ang proyektong
ginawa ng Baitang III- Masinop tungkol sa pag-recycle
132
Basura, Ipunin, at Gamitin
ni: Lilibeth A. Magtang
Sa dinami-dami ng klase sa Paaralan ng Palaming,

ang Baitang III- Masinop na naman ang tinanghal na
“Pinakamapagmahal sa kapaligiran.” Pang limang taon
na nilang taglay ang titulo, kaya nang tanungin sila
kung ano ang kanilang sikreto, agad naman nilang
ibinahagi ang kanilang pamamaraan.
Ipinatutupad ni G. Santos, kanilang gurong
tagapayo, ang “Basura mo, Ibulsa mo” sa buong taon.
Ito ang kanilang panuntunan at disiplina. Pinayuhan din
sila ni G. Santos na maging sa bahay ay gawin ito.
Ngayong taon, ang pinakamalaking proyekto ng
Baitang III- Masinop ay “Sa Basura, Bagong Gamit
Nagmumula” (recycle used objects). Nakaipon ang
mga mag-aaral ng maraming lumang diyaryo, karton,
bote, at iba pa.
Makikita sa graph na ito ang kanilang mga naipon.
cups
5%
45% 30%
boteng plastik lumang
diyaryo
at magasin
10% 10%
karton straw
133
Mula sa mga bagay na patapon, nakagawa sila ng
paper maché na plorera, maliliit na pandekorasyong
hugis hayop, at lalagyan ng bolpen. Nakatulong ito
nang malaki sa kanilang proyekto dahil ang
napagbilihan sa mga ito ay inipon kaya
nakapagpagawa ng palikuran sa loob ng silid-aralan.
Umaasa si G. Santos na ang kanilang natutunan ay

gagawin din ng nakararami. Hinikayat niya ang lahat
na mag-recycle, upang mabawasan ang mga basura
sa kapaligiran.
Isipin
Tanong
1. Alin sa mga klase ng Paaralan ng Palaming ang nanalo

ng karangalan bilang pinakamakakalikasan
2. Sino ang tagapayo ng klase Ano ang kahanga-hanga
niyang katangian?
3. Ano ang ipinahayag na sikreto ng mga nanalo?
4. Anong proyekto ang isinagawa ng nanalong klase?
5. Alin sa mga bagay na naipon nila ang may
pinakamalaking bahagdan sa lahat ng kanilang naipon?
Aling mga bagay ang magkapareho ang bahagdan?
6. Ano-ano ang mga bagay na nagawa nila mula sa mga
bagay na patapon na?
7. Naranasan na ba ninyo na bumuo ng bagong bagay
mula sa mga bagay na patapon na
8. Kanino ang palikuran na ipinagawa?
134
9. Ilarawan ang klase ni G. Santos.
10. Ipaliwanag ang nais iparating ng maikling salaysay na
ito.
A. Gawin
Isulat ang iyong sagot sa sagutang papel.
x Kung ikaw ang magbibigay ng katapusan ng kuwento,

ano ito?
x Mula sa kuwento, isulat ang iyong hinuha sa kung ano
ang maaaring mangyari sa mga darating pang
panahon.
Tandaan
Ang pagbibigay ng prediksiyon o maaaring

kahinatnan ay isang kakayahan na dapat matutuhan
ng bawat mag-aaral.
x Ang pagbibigay ng prediksiyon ay pagbibigay ng
isang matalinong hula tungkol sa susunod na
pangyayari.
x Upang makapagbigay ng prediksiyon, tingnang
mabuti ang mahahalagang detalye.
x Makatutulong ang mga kaalaman at
karanasang nakuha mula sa nakaraan upang
makapagbigay ng mabisang prediksiyon.
135
Subukin
Gawain 1
Isipin ang maaaring maging katapusan ng mga salaysay.
1. “Huwag mong gagamitin ang computer hanggang

wala ako sa bahay,” mahigpit na bilin ng nanay ni Ben.
Ngunit si Jerry, ang kaibigan ni Ben ay nagkuwento
tungkol sa isang bagong online game.
Naisip ni Jerry na wala namang masama kung titingnan

lamang niya ito. Binuksan niya ang computer at napindot
niya ang maling icon. Nabura ang ginawang dokumento ng
nanay niya. Sinubukan niya itong hanapin ngunit di na niya
ito maibalik. Agad na pinatay ni Ben ang computer at
pumasok sa kaniyang kuwarto. Ngunit hindi siya mapalagay,
muli niyang binuksan ang computer.
Ano sa palagay mo ang susunod na mangyayari?
1. Naglalakad pauwi sina Lianne at Rose, nang may

mapansin sila, “Ano kaya iyon?” wika ng dalawa.
“Pitaka!”
Agad na binuksan ni Rose, nakita nila na may lamang
limang daang piso sa loob. Nagkatinginan ang dalawang
bata. Nais mabili ni Lianne ang isang bagong manika.
Sapatos naman ang nais ni Rose. Nag-iisip na mabuti ang
dalawa.
Ano sa palagay mo ang susunod na mangyayari?
136
Sabihin at Alamin
Basahin ang mga salita sa loob ng kahon.
sabihin gumawa katapatan
ulitin tumawa hiniram
mahusay hiniram tumanggap
talaan magbantay magsayawan
lumakad bumangon maglinis
Ano ang inyong napansin sa kayarian ng mga salita?
Tandaan
Ang panlapi ay isang kataga na ikinakabit sa isang

salitang-ugat upang makabuo ng bagong salita.
137
May iba’t ibang uri ng mga panlapi.
Unlapi – ang panlapi ay makikita o nakalagay sa

unahan ng salitang-ugat.
Halimbawa:
Mag/ma
Mag-aral mahusay
nag/na
nagsimula natapos
x Gitlapi ang panlapi ay makikita o nakalagay sa loob
ng salita.
Halimbawa:
um/in
sumayaw ginawa
x Hulapi ang panlapi ay makikita o nakalagay sa

hulihan ng salita.
Halimbawa:
an/han/in
sabihan tandaan isipin
x Kabilaan kapag ang isang pares ng panlapi ay
makikita o nakalagay sa unahan at ang isa ay nasa
hulihan ng salita.
Halimbawa:
mag, an, pa, in, ka, an, ka, han
mag-awitan, paalisin, kaibigan, kadalagahan
138
Salitang Salitang Panlapi Uri ng
Maylapi Ugat Panlapi
pasyalan pasyal an hulapi
mag-aral aral mag unlapi
tumawa tawa um gitlapi
nanood nood na unlapi
ginising gising in gitlapi
kaibigan ibig ka, an kabilaan
binasa basa in gitlapi
Gawain 2
Lagyan ng angkop na panlapi ang mga salita.
Isulat sa inyong sagutang papel.
1. luto
2. ibig
3. kain
4. lakad
5. awit
6. walis
7. saya
8. ayos
9. tapos
10. dakila
139
Gawain 3
Sipiin ang mga salita at panlaping ginamit sa sagutang papel.
Isulat ang U kung unlapi, G kung gitlapi, H kung hulapi, at K kung
kabilaan.
_______1. sumayaw
_______2. naglaba
_______3. tumakbo
_______4. kasiglahan
_______5. isipin
_______6. nag-ani
_______7. nagdilig
_______8. sabihin
_______9. kaligayahan
______10. ligpitin
140
Gawain 4
Dagdagan ng panlapi ang salitang-ugat upang mabuo ang mga
pangungusap. Gawin ito sa kuwaderno.
1. Suklay______ mo nang mabuti ang iyong buhok.

2. Tulungan mo akong ______ dilig ng halaman.
3. Sabay-sabay nating awit ______ ang himno ng ating paaralan.
4. Matiyaga kong ______ sagot ang lahat ng tanong sa pagsusulit.
5. Maaari mo ba akong ______ sama sa palengke
6. Natiklop ko na ang ______ linis na damit.
7. Nais kong ______ simba nang maaga bukas.
8. Sipi ______ ang mga tanong sa iyong kuwaderno.
9. Maaliwalas na ang langit, ______ kita mo ba
10. ______ tuwa si nanay sa aking mga marka.
141
Gawain 5
Punan ng angkop na panghalip pananong ang patlang.
Isulat sa kuwaderno ang iyong sagot.
Kanino Sino-sino Sino
Ano Alin
1. __________ sa mga dalaga ang may suot na elegante at

marangyang saya?
2. __________ saya ang pinakasimple?
3. __________ ang may pinakamatikas na konsorte?
4. __________ ang tema ng okasyon?
5. __________ sa mga okasyon na iyong nadaluhan ang
hindi mo malilimutan?
142
Gawain 6
Sa tulong ng mga impormasyon sa pie chart bumuo ng tanong
gamit ang panghalip pananong. Isulat sa sagutang papel.
cups
45% 5% 30%
boteng plastik
lumang
diyaryo
at magasin
10% 10%
karton straw
I. Basahin ang maikling kuwento at sundin ang isinasaad nito.
Nais gumawa ni Chloe ng isang lilok mula sa putik. Namili siya

sa dalawang modelo, isa ay elepante at ang isa ay tuta. Napili
niyang ililok ang tuta. Ngunit malikot talaga ang imahinasyon
niya. Maingat niyang hinubog muli ang isang kumpol na putik at
ginawa niyang elepante. Pinaganda niya ito hanggang sa
makuha niya ang nais na hugis. Nang matapos, nagmukha itong
napaka-espesyal. Ang totoo ibibigay niya ito sa pinakaespesyal
na tao sa kaniyang buhay, ang kaniyang ina, na mahilig
mangolekta ng maliliit na imahe ng hayop para sa kaniyang
iskaparate.
Ipinatong niya ang bagong lilok na elepante sa isang maliit

na lalagyan at ibinaba sa sahig. Sabik na tinawag niya ang lahat
upang ipagmalaki ang kaniyang ginawa. Ngunit nang siya ay
bumalik, nakasalubong niya ang kaniyang kuya at tatlo pa nitong
143
kalaro na nagtatakbuhan at nagpapatalbog ng bola sa sala.
Hinanap niya ang kaniyang elepante sa sahig kung saan niya ito
iniwan.
A. Gamit ang maikling kuwento, tukuyin ang mga nawawalang

salita sa tsart. Isulat ang sagot sa kuwaderno.
Salitang Panlapi Salitang- Kahulugan

Maylapi ugat
napili
iniwan
tiningnan
ginawa
bumalik
tinawag
B. Punan ng angkop na panghalip pananong na alin, ano, sino,

at kanino ang patlang upang mabuo ang sumusunod na mga
tanong.
Isulat sa kuwaderno ang iyong sagot.
1.______________ ang nais lumilok ng elepante?
2_______________ sa dalawang modelo ang kaniyang pinili
3.______________ niya ibibigay ang kaniyang nililok?
4.______________ ang nagtakbuhan at nagpatalbog ng bola

sa salas
5.______________ ang nangyari sa kaniyang proyekto?
144
C. Ibigay ang iyong nabuong prediksiyon sa maikling kuwentong
binasa.
Ika-13 Linggo
Aralin 13: Kasaysayan ng Aking Pamayanan
Sabihin at Alamin
Basahin ang mga salita. Alamin ang kahulugan at ayusin ang

mga salita nang pa-alpabeto.
Alin ang mauuna, ang mga salita sa kahon A? o ang nasa kahon
B Isulat ang sagot sa kuwaderno.
Kahon A
umaasa natutuwa higit

mataas solusyon nagbiro
matalino pulubi maganda
Kahon B
malasa pomelo magiliw

kristal nauna hilaw
nakita pumunta wasto
145
Tandaan
Ang mga salita ay napagsusunod-sunod gamit

ang patnubay na titik na ibinabatay sa alpabeto.
Kung may dalawa o higit pang salita na pareho
ang unang titik, maaaring gamitin ang mga
susunod na titik upang maiayos ang mga salita
nang pa-alpabeto.
Subukin
Gawain 1
Salungguhitan ang panlapi at ikahon ang salitang ugat.
1. nakita 6. sabihin
2. mahirap 7. umakyat
3. malusog 8. sipiin
4. mahina 9. kagandahan
5. makatas 10. naglaba
146
Gawain 2
Lagyan ng panlapi ang salita sa loob ng panaklong upang

mabuo ang pangungusap. Isulat sa sagutang papel.
1. Umuwi si G. Ramos na (lungkot) _______ dahil nawalan siya

ng trabaho.
2. Siya ay (hanap) _______ ng bagong trabaho para sa
kaniyang pamilya.
3. Ngunit siya' y (bigo) _______ sa unang pagkakataon.
4. Napilitan na siyang (uwi)_____at ipagtapat sa kaniyang
asawa ang katotohanan.
5. Dahil sa kaniyang (bigo)_______ naisip niya na wala siyang
silbi.
Basahin ang maikling kuwento at sagutin ang mga tanong.
Ang Higanteng Kampana ng Binalatongan

Isinalaysay muli ni: Lilibeth A. Magtang
Noong unang panahon, sa isang bayan na tinawag na

Binalatongan, ay may isang matandang simbahan na may
napakalaking kampana. Walang makapagpatunog nito maliban
sa sampung tao na magtutulong-tulong upang higitin ang tali.
Kapag naman ito ay tumunog, ang mga buntis ay nakukunan
dahil sa sobrang lakas ng taginting at yanig pati na rin ang
buong lugar ay nagigimbal. Umaalingawngaw ito ng malakas.
Nang makakita sila ng isang bagong simbahan na itinatayo,
nagdesisyon na sila na ilipat ang kampana. Kaya ng maitayo
ang bagong simbahan, nagpasiya sila na ilipat ang kampana.
Samantala, hindi ganoon kadali ang paglilipat ng
kampana sa bagong simbahan. Kinailangan nilang gumamit
ng daan-daang kalabaw at humingi ng tulong sa
pinakamalalakas na tao, ngunit hirap pa rin silang mabuhat ito
dahil sumuko na ang iba. Nang sila ay nasa kalagitnaan na ng
147
ilog, bumagsak ang kampana at lumubog ito sa
pinakamalalim na bahagi ng ilog.
Hindi na muling nakita ng mga tao ang malaking
kampana. May nagsasabing may magandang sirena ang
nagbabantay dito. Ngunit marami ang naniniwala na ang
kaniyang malamyos na tinig ay umaakit sa mga
namamalakaya sa ilog at kung may nagnanais o
nagtatangka na kumuha ng kampana ay malulunod.
1. Saan matatagpuan ang lumang simbahan na may mala-

higanteng kampana?
2. Ano ang mga patunay na malaki ang kampana
3. Ano ang nangyayari sa tuwing tumutunog ang kampana?
4. Ano ang naging pasiya ng mga tao tungkol sa kampana?
5. Ano ang nangyari habang inililipat ang malaking kampana
mula sa luma patungo sa bagong simbahan?
6. Sino ang pinaniniwalaang nagbabantay sa kampana?
Ilarawan siya.
7. Ano ang nangyayari sa mga taong nagbabalak hanapin ang
kampana?
8. Naniniwala ba kayo sa mga haka-haka na may nagbabantay
na sirena sa malaking kampana? Bakit?
9. Sa iyong palagay ano ang maaaring nangyari kung hindi
nagpasiya ang mga tao na ilipat ang kampana sa bagong
simbahan?
148
Tandaan
Ang pagbibigay ng prediksiyon o ng posibleng

maging katapusan ng kuwento ay isang mahalagang
kakayahang pang-unawa.
Upang makapagbigay ng maayos na prediksiyon,

kinakailangang basahing mabuti ang mga detalye ng
kuwento.
Subukin
Gawain 3
Basahin at ibigay ang prediksiyon.
May isang batang lalaki na nakasuot nang maruming sando
at kupas na maong sa labas ng isang marangyang bahay.
Kasalukuyang may handaan at napakaraming bisita. Pumasok
ang bata at naisip niyang makikain. Noon lamang siya nakakita
ng ganoong kalaking handaan. Masasarap na pagkain at inumin
ang makikita sa hapag. Wala na siyang inaksayang sandali at
kumuha na siya ng pagkain, nasiyahan siya sa magandang
nakikita ganoon din sa mga tunog na kaniyang naririnig.
Nang biglang isang matangkad na lalaki ang lumapit
sa kaniya.
Ano kaya ang mangyayari? Magbigay ng prediksiyon gamit
ang isa hanggang dalawang pangungusap. Isulat sa kuwaderno
ang iyong sagot.
149
Gawain 4
Narito ang mga salita mula sa kuwento. Iaayos nang

pa-alpabeto at lagyan ng bilang mula 1 hanggang 10.
Gawin ito sa sagutang papel.
_____ kampana
_____ luma
_____ sirena
_____ kalabaw
_____ buntis
_____ alingawngaw
_____ malulunod
_____ tinig
_____ bago
_____ simbahan
I. Sipiin sa sagutang papel ang mga salitang maylapi.
magkaisa nawawala dumi bili
ilalim nalaman balikan kulay
hatulan malusog masaya kulang
II. Pumili ng limang salita sa Gawain 1 at gamitin sa

pangungusap. Isulat sa sagutang papel.
1. ___________________________________________________
2. ___________________________________________________
3. ___________________________________________________
4. ___________________________________________________
5. ___________________________________________________
150
III. Sipiin ang mga salita at lagyan ng bilang upang maipakita
ang wastong pagkakasunod-sunod batay sa alpabeto.
_____ mesa _____ dekorasyon
_____ upuan _____ sahig
_____ hagdan _____ kusina
_____ bintana _____ bubong
_____ tokador _____ kuwarto
Ika-14 Linggo
Aralin 14: Ang Pamayanan Noon at Ngayon
Sabihin at Alamin
Basahin ang pangungusap mula sa salaysay na “Pagtutulungan

Tungo sa Tagumpay.”
Pagtutulungan Tungo sa Tagumpay

ni: Zoe Cachion
Ang pagtutulungan ay pagbibigay ng tulong sa sinuman na

nangangailangan nito. Ito ang nagpapalakas sa kaninuman
upang magsikap bilang isa. Ang tagumpay ay posible kung ang
lahat ay nagtatrabaho. Anuman ay makakamit kung ang lahat
ay desidido sa pagkamit ng tagumpay. Hindi lamang sa isports o
ibang paligsahan ito nakikita. Ang pagtutulungan ay tungkol sa
tiwala, katapatan, kumpiyansa sa sarili, at pagtitiyaga. Ang
tagumpay ng isang koponan ay hindi ang pagkapanalo lamang
sa isang laro. Nakakatuwang isipin na kung ibinuhos ng lahat ang
151
kanilang kakayahan, makakamit nang buo ang tagumpay. Iyan
ang ibig kong ipakahulugan sa pagtutulungan.
1. Ang pagtutulungan ay pagbibigay ng tulong sa sinuman na

nangangailangan nito.
2. Ito ang nagpapalakas sa kaninuman upang magsikap
bilang isa.
3. Anuman ay makakamit kung ang lahat ay desidido sa
pagkamit ng tagumpay.
Anotagumpay
4. Ang ang tawagaysaposible
mga salitang may
kung ang salungguhit?
lahat ay nagtatrabaho.
Tandaan
Ang panghalip na panaklaw (mula sa salitang "saklaw,"

kaya't may pahiwatig na "pangsaklaw" o "pangsakop") ay
literal na "panghalip na walang katiyakan" o "hindi tiyak."

Halimbawa ng panghalip na panaklaw ang mga
salitang lahat, madla, sinuman, alinman, anuman, ilan,
at pawang.
152
Subukin
Gawain 1
Tukuyin ang panghalip panaklaw sa bawat pangungusap. Isulat
ito sa sagutang papel.
1. Sinuman sa inyo ay maaari kong tanggapin.

2. Kung anuman ang mangyari, dapat ay ipagbigay alam ninyo
sa guro.
3. Anuman ang sabihin mo, hindi ako pupunta sa salo-salo.
4. Bawat isa ay dapat magbigay ng kaniyang ideya upang
maging maayos ang programa.
5. Nilamon ng apoy ang lahat ng bahay sa lugar na iyon.
Gawain 2
Tukuyin ang mga panghalip panaklaw sa pangungusap. Isulat
ang sagot sa sagutang papel.
1. Hindi dapat umaasa si Marissa kaninuman sa paggawa ng

gawaing bahay.
2. Sinuman sa inyo ang mahuling nangongopya ay hindi na
makakakuha ng pagsusulit kailanman.
3. Lahat ay kasali sa paligsahan.
4. Nabigla at pawang natulala ang lahat nang lumabas sa
entablado ang sikat na banda.
5. Ilanman ang papuntahin mong tao sa pagtitipon ay maaari
kong pakainin.
153
Basahin at Alamin
Ano ang mga pagbabagong naganap sa bayan ng Santa

Catalina?
Basahin natin ang kuwento.
Ang Salamin ng Aking Bayan
ni: Gretel Laura M. Cadiong
Ang Santa Catalina, ang aking bayan, ay isang

napakasimpleng lugar kung saan masaya ang mga tao kahit
walang kuryente sa lugar. Lampara at sulo ang siyang
nagsisilbing ilaw ng mga kalsada at bahay. Ang liwanag ng
buwan ay sapat na upang pasayahin ang mga batang
naglalaro at matandang nagkukuwentuhan. Ang de-bateryang
radyoang pinagmumulan ng musika at balita. Ang lahat ay
panatag dahil batid nilang walang gagambala o panganib sa
paligid dahil may malasakit ang lahat.
Ang pag-unlad ng makabagong teknolohiya ang
nagpabago sa aming bayan. Ngayon, hindi na halos
magkakakilala ang mga tao.
Mas pinipili nilang tumigil ng bahay, at maglibang sa
pamamagitan ng panonood ng TV o kaya ay sa paglalalaro ng
computer games. Ang pag-unlad ng aming bayan at ang
maling gawi ng mga tao kasabay ng modernong pamumuhay
ay hindi naging kapakipakinabang sa dating mabuting
pagsasamahan ng mga tao.
Nagbago na nga ang aking bayan. Ang patuloy na pag-
unlad ng teknolohiya ay talagang naghatid ng malaking
pagbabago sa buhay ng mga tao lalo na sa pagsasamahan
noon ay parang iisang pamilya. Naging estranghero na ang
dating magkakakilala.
154
Isipin
Sagutin ang mga tanong mula sa kuwento:

a. Anong uri ng pamayanan ang Santa Catalina noon?
b. Ano ang mga pagbabago na hatid ng makabagong
teknolohiya?
c. Ano ang mga kapakipakinabang na nangyari sa Santa
Catalina?
d. Bakit ang mga pagbabago ay hindi naging
kapakipakinabang?
e. Paghambingin ang bayan ng Santa Catalina, noon at ngayon.
f. Sa iyong palagay, alin ang mas mainam na pamayanan, ang
Santa Catalina noon? ngayon?
g. Alin ang talata na nagpapahayag ng pagtutulungan?
pagkakaisa?
Subukin
Gawain 3
Pag-aralan ang salita sa kahon mula sa kuwento, “Ang Salamin
ng Aking Bayan.”
masaya mainam maglibang tumigil

naghatid pasayahin pag- unlad naglaro
Ano ang inyong napansin sa mga salita sa kahon?

Ano ang nagagawa ng panlapi kapag idinadagdag ito sa
salitang-ugat?
155
Salitang-ugat Panlapi Nabuong salita Kahulugan
Tandaan
Ang panlapi ay kataga o pantig na ikinakabit sa isang

salitang-ugat upang makabuo ng bagong salita.
Maaaring ito ay unlapi, gitlapi, hulapi, at kabilaan.
Kapag idinagdag ang panlapi sa salitang ugat
karaniwang nagbabago ang kahulugan ng bagong
salitang nilapian.
Gawain 4
Batay sa kuwentong “Ang Salamin ng Aking Bayan,”
gawin ang sumusunod sa kuwaderno.
1. Ilarawan ang Santa Catalina noon at ngayon.
2. Nakikita mo ba ang mga pangyayaring gaya nito sa iyong
barangay o lugar?
3. Punan ang graphic organizer ayon sa iyong karanasan sa
sariling lugar.
Ang Aming _________
Noon Ngayon
156
Gawain 5
Basahin ang talata. Pumili ng limang (5) salitang maylapi at
gamitin sa pangungusap. Isulat sa kuwaderno.
Si Dana ay magandang dalaga. Masayahin siya at ito ang

dahilan kaya lalo siyang gumaganda. Ang pagbabasa ang
kaniyang libangan. Ngayon, katatapos lang niyang magbahagi
ng buod ng kaniyang binasa sa isang kaibigan. Sa kaniyang
palagay, nakatutulong siya nang malaki kapag ginagawa niya
ito.
Gawain 6
Sipiin sa iyong kuwaderno at iayos ang mga salita nang
pa-alpabeto gamitin ang mga bilang 1 hanggang 8.
_______ bakya
_______ gulong
_______ jam
_______ anihan
_______ Bibliya
_______ sulong
_______ hamon
_______ kasama
Paano mo naiayos ang mga salita nang pa-alpabeto?

Ano ang iyong ginagawa kapag may mga salita na nagsisimula
sa parehong titik?
157
Tandaan
Ang mga salita ay maaaring iayos nang pa-alpabeto.

Iniaayos ito sa pamamagitan ng pagtingin sa unang
titik ng salita.
Kung may dalawa o higit pang salita na nagsisimula sa
magkaparehong titik, ang susunod na titik naman ang
dapat isaalang-alang.
Gawain 7
Ayusin ang mga salita sa pa-alpabetong paraan.
1. idlip, ilog, mundo, sapa, bukid, buwan
______________________________________________________
2. kuweba, plorera, dampa, musika, suha

______________________________________________________
3. bariles, kamote, anis, pugon, leeg

______________________________________________________
4. kawayan, dagat, talon, gubat, usa

______________________________________________________
5. melon, pakwan, sopas, tali, suman
158
I. Piliin ang angkop na panghalip panaklaw upang mabuo ang
pangungusap. Isulat ang sagot sa sagutang papel.
1. (Sinuman, Lahat) ay nangangailangan ng tulong mula sa
kapuwa tao.
2. (Kaninuman, Alinman) sa mga laruan ay maaari mong
mahiram.
3. Walang (sinuman, iba) ang nais pumunta sa karnabal dahil
umuulan.
4. (Lahat, Ilan) ay sasali sa paligsahan.
5. Nang matalo ang koponan (pawang, kapuwa) nalungkot
ang mga manonood.
II. Basahin ang mga salita. Tukuyin at isulat sa angkop na hanay
ang salita at panlaping ginamit sa bawat bilang.
1. aliwin
2. bumisita
3. nagbago
4. kagandahan
5. natalo
Salita Panlaping Ginamit

Unlapi Gitlapi Hulapi Kabilaan
1. Iayos nang pa-alpabeto ang sumusunod na salita.

Isulat sa kuwaderno ang inyong sagot.
madla ikaw wakas buhay manika

x
bulak duhat plorera mesa walis
159
x Ano ang ginawa mo sa mga salita na pareho ang unang
titik?
x Ano ang naging gabay mo sa pag-aayos ng
pagkakasunod-sunod ng mga salita
x Isulat kung paano mo ito ginawa.
III. A. Gumawa ng sariling tsart ng mga salita mula sa larawan at

iayos nang pa-alpabeto. Isulat sa sagutang papel.
1. 6.
2. 7.
Ikalawang Kuwarter
3. Ika-15 Linggo 8.
Aralin 15: Mga Tao sa Pamayanan (Yaman at Bayani)
4. 9.
5. 10.
160

Ika-15 Linggo
Aralin 15: 0JD7DRVD3DPD\DQDQ<DPDQDW%D\DQL
Sabihin at Alamin
Gawain 1
Hanapin ang Salita
Hanapin sa palaisipan ang mga salitang nakasulat sa loob ng
kahon sa ibaba. Maaaring ang mga ito’y nakasulat nang patayo,
pahalang, o pahilis. Bilugan ang mabubuong salita.
l a h a t i s n m n
r d a s a s a m a n
s i n u m a n m a a
a s o i i n n a h n
a p a n a i i l a u
s i n o l a n m s m
i m o a a n n a t a
b a w a t i s a a n
o l a n l a t n i o
s i n i n u m a n s
m a n s i t n o a b
Mga salitang hahanapin:
lahat alinman bawat isa
ninuman sinuman anuman
Alam mo ba kung ano ang tawag sa mga salitang ito?
161
Subukin
Gawain 2
Salungguhitan ang tamang panghalip panaklaw upang mabuo
ang pangungusap.
1. Walang (sinuman, anuman) ang gustong sumayaw sa

palatuntunan.
2. Kung may maririnig kayong (alinman, sinuman) na
magsasalita habang kumukuha ng pagsusulit, sabihin sa akin.
3. (Kapuwa, Ilan) magulang ko ay nanonood ng palatuntunan.
4. (Alinman, Sinuman) sa mga bagay na ito ay kailangan ng
mga biktima.
5. (Anuman, Sinuman) ang nakalagay sa maliit na kahong ito
ay para sa kaniya.
6. (Lahat, Anuman) ay nagulat sa pagbisita ng Pangulo.
7. Natuwa ang guro dahil (bawat isa, alinman) ay naroon.
8. (Saanman, Karamihan) sa kanila ay tumulong upang
maisaayos ang lugar.
9. Wala (anuman, ninuman) sa kanila ang nagsalita tungkol sa
nangyari.
10. Nanindigan ang (isa, lahat) sa kanilang paniniwala.
162
Basahin at Alamin
Sino-sinong babaeng Pilipina na kilala ninyo ang nanalo sa

pandaigdigang paligsahan sa kagandahan?
Basahin ang balita upang malaman mo kung paano

nakoronahang Miss Supranational 2013 si Mutya Johanna Datul.
Sintaas at singyabong ng kawayan, Si Mutya Johanna

Datul ay nagningning na bituin sa 81 naggagandahang
kandidata sa Minsk Sports Palace noong ika-6 ng
Setyembre, 2013.
Sa dagundong ng malakas na tugtog at sa ningning
ng mga ilaw na tila mga bituin, itinanghal, at kinoronahan si
Mutya bilang Miss Supranational 2013.
Ayon sa Bb. Pilipinas Charities Inc. (BPCI), si Mutya ay
isang rosas sa paningin sa paligsahan sa Belarus.
Kumikinang siyang tila brilyante dahil sa kaniyang
kagandahan, tiwala sa sarili, yumi, at talino ng isang
dalagang Pilipina.
Bago siya nanalo bilang Miss Supranational 2013,
nagtrabaho si Mutya tulad ng isang kalabaw upang
makatulong sa kaniyang maysakit na magulang at
matugunan ang kanilang pangangailangan.
163
Isipin
1. Sino ang Pilipina na nanalo ng titulo na kauna-unahang Miss

Supranational 2013?
2. Ipinagmalaki ba ni Mutya na siya ay galing sa mahirap na

pamilya? Bakit mo nasabi?
3. Ano kaya ang naramdaman ng mga Pilipino nang manalo si

Mutya?
4. Bakit kailangan nating ipagmalaki ang mga Pilipinong

kagaya ni Mutya?
5. May kilala ba kayong iba pang tao sa inyong pamayanan

na dapat ding ipagmalaki?
Bakit inihalintulad si Mutya sa isang kawayan? sa brilyante? sa

kalabaw?
Ano-anong salita ang ginamit sa paghahambing?
Ang tawag sa paghahambing na ito ay simile.
Saan inihambing si Mutya?
Bakit kaya inihambing si Mutya sa isang rosas sa bituin
Gumamit ba ng salitang sing, sim, tulad, o gaya ng sa

paghahambing?
Ang paghahambing na ito ay tinatawag na metapora.
164
Tandaan
Ang simile at metapora ay uri ng paghahambing na

ginagamit upang mas maging kawili-wili o kaakit-akit
basahin ang isang pangungusap.
Ginagamit ang simile upang paghambingin ang

dalawang magkaibang bagay gamit ang sing,
sim, tulad, o gaya ng.
Ang metapora ay ginagamit sa pagwawangis sa

isang bagay sa pamamagitan ng pagpapalit ng
tawag dito.
Gawain 3
A. Buuin ang parirala. Mag-isip ng isang simile na angkop gamitin
sa bawat parirala. Gawin ito sa sagutang papel.
1. singtalino ng ______
2. simputi ng ______
3. singbilis ng _______
4. busilak tulad ng _______
5. matamis gaya ng ______
B. Umisip ng metapora upang mabuo ang pangungusap. Gawin

ito sa sagutang papel.
1. Ang nanay ay isang ______.
2. Si Senador Miriam Defensor Santiago ay isang ______.

165
3. Ang aking bag na puno ng aklat ay ________.
4. Si Ana ay isang __________ sa aking paningin.
5. Ang aking kaibigan ay ___________.

Gawain 4
Iayos nang pa-alpabetong paraan ang mga salita. Isulat ang
mga ito sa iyong kuwaderno.
1. baka, bus, taon, plorera, bandila, pana, araw, kandila, mata,
aso
2. lalaki, bola, ilaw, lobo, balat, prutas, ulo, puno, ilog, ubas
3. hangin, bigas, tulay, lapis, mesa, kama, bundok, tasa, kuko,

lugaw
Gawain 5
Iayos nang pa-alpabetong paraan ang mga salitang may
salungguhit. Isulat ang sagot sa isang papel.
May bola si Maris. Ginagamit niya ito kapag siya ay

nakikipaglaro sa kaniyang mga pinsan. Tuwing Sabado at Linggo,
pumupunta sila ng kaniyang mga pinsan sa parke at doon sila
naglalaro ng bola. Tuwing may pasok, itinatago niya ang
kaniyang bola sa kahon. Maingat niyang nililinis ang bola at
pinupunasang mabuti bago niya ito ilagay sa kahon.
I. Tukuyin ang pandiwa na angkop gamitin sa may salungguhit na
panghalip panaklaw. Isulat ito sa kuwaderno.
1. Lahat na mga batang lalaki ay (pumasok, pumapasok) sa
kanilang silid aralan nang tumunog ang kampana.
2. Halos lahat ng mga bata ay (umaawit, tumutula) ng awiting
pamasko para sa kanilang pagtatanghal.
166
3. Walang sinuman ang gustong (matalo, natalo) sa darating
na paligsahan.
4. Bawat isa ay nais na (papasa, pumasa) sa pagsusulit.
5. (Nalungkot, Malulungkot) ang marami nang narinig nila ang

tungkol sa mga biktima ng lindol sa Bohol.
6. Kapuwa sila (inimbitahan, iniimbitahan) ng kanilang kamag-

aral na dumalo sa handaan mamayang gabi.
7. Lahat ng tao sa pangkat ay (inisip, iniisip) na magagawa nila

nang maayos ang papel bilang Joseph sa kanilang dulaan.
8. Kakaunti lamang sa aking mga pinsan sa Bohol ang

(nagsasabi, magsabi) na sila ay masaya.
9. Mga ilan sa amin ang (bibili, bumibili) ng segunda-manong

gamit para makatipid.
10. Walang bagay ang (nakapagbigay, makapagbibigay) sa

atin ng mas maginhawang pakiramdam kundi ang yakap
ng ating magulang.
A. Anong anyo ng pananalita ang ginamit sa bawat

pangungusap Isulat ang S kung simile at M kung metapora.
Gawin ito sa sagutang papel.
1. Sina Lans at Fons ay parang pinagbiyak na bunga. Palagi

ko silang nakikitang magkasama.
2. Tulad ng isang suso kung siya ay kumilos. Halos makatulog

ako sa paghihintay sa kaniya.
167
3. Mahusay lumangoy ang aking kapatid. Lumalangoy siya
gaya ng isda.
4. Parang ibon kung siya ay kumain. Halos hindi niya

ginagalaw ang kaniyang pagkain.
5. Ang naging biyahe namin ay masamang panaginip.

Takot ang aming nararamdaman sa tuwing gumagalaw
ang aming eroplanong sinasakyan.
B. Buuin ang pangungusap gamit ang simile. Isulat ang sagot sa

kuwaderno.
1. Sinliit ng _______ang bata.
2. Ang cell phone ay tulad ng ______________.
3. Ang balahibo ng aso ay singlambot ng _________.
4. Gutom ako tulad ng ___________________.
5. Sintamis ng _______ang ngiti ni nanay.
C. Gumamit ng metapora upang mabuo ang pangungusap.

Isulat sa sagutang papel.
1. Ang pagsusulit ay ____________________________.
2. Ang panahon ngayon ay ______________________.
3. Ang kaibigan ko ay ______________________.
4. Sa tuwing nakakukuha ako ng mataas na marka, ang
aking pakiramdam ay _________________.
5. Ako ay __________________________________.
168
Ika-16 Linggo
Aralin16: Mga Lugar sa Pamayanan: Paaralan
Paunang Pagtataya
A. Mula sa kahon, tukuyin ang angkop na panghalip panaklaw

na bubuo sa pangungusap. Isulat ang sagot sa kuwaderno.
1. Gusto kong ibahagi ang pizza na ito sa ______.
2. Sina Tony at Aida ay _________ tinanghal na panalo.
3. Marami sa atin ang tinawag ngunit _______ lamang ang napili.
4. Wala tayong _________ na magagawa kundi ang sumunod sa
kautusan.
5. _________ ay dumalo sa gawain sa paaralan.
kapuwa marami sinuman
kaunti anuman
B. Sabihin kung ang pangungusap ay ginamitan ng simile o

metapora.
1. Ang karagatan ay waring nagagalit na toro kapag may
bagyo.
2. Pakiramdaman niya’y sa kaniya ang buong mundo.
3. Singlambot ng ulap ang aking unan.
4. Mansanas siya sa paningin ng kaniyang magulang.
5. Siya ay tila isang diwatang ninang ko.
169
Sabihin at Alamin
Basahin ang mga panghalip panaklaw na ginamit sa kuwentong

“Oras ng Recess.µ Isulat sa kuwaderno ang tamang sagot.
bawat isa karamihan alinman kaninuman
sinuman ninuman isaman anuman
Alin sa mga panghalip panaklaw ang tumutukoy sa tao

Alin ang tumutukoy sa bagay
Alin ang parehong puwedeng gamitin para tukuyin ang bagay o
tao?
Aling panghalip panaklaw ang isahan
Aling panghalip panaklaw ang maramihan?
May iba ka pa bang alam na halimbawa ng panghalip
panaklaw?
___________
Tandaaan
Ang panghalip panaklaw ay mga salitang maaaring

ipalit sa pangalan ng tao o bagay ngunit hindi direktang
tumutukoy dito. Ito ay maaaring isahan o maramihan.
Halimbawa: lahat, bawat isa, sinuman, anuman,

kaninuman, at alinman.
170
Isipin
Nakarating ka na ba sa iba’t ibang lugar sa iyong paaralan? Ano-

ano na ang nakita mo? Magkuwento ka tungkol sa paborito
mong lugar dito at sabihin kung bakit mo ito gusto?
Basahin at Alamin
Basahin ang kuwentong “Isang Kamangha-manghang

Pamamasyal” nang may wastong bilis, tono, at damdamin.
Isang Kamangha-manghang Pamamasyal
Kalilipat lamang ni Marco sa Don Antonio Milan

Central School. Galing sa isang paaralang multigradeo
isang klase na binubuo ng iba’t ibang baitang, ang
bagong paaralan ni Marco ngayon ay sobrang laki na
halos sa tingin niya ay tulad ng isang walang hanggang
parang. Pinagmasdan niyang isa-isa ang mga gusali at
ang mga mag-aaral na naglalaro at naghahabulang
sinlaya ng mga ibon.
Nang sabihin ng kanilang gurong tagapayo na si G.

Eduardo Hernandez na sila’y mamasyal sa buong
paaralan, parang tambol ang pintig ng puso ni Marco
sa labis na kagalakan.
Una nilang pinuntahan ang tanggapan ng

punong guro. Sa tabi nito ay ang silid-aklatan. Mahilig
magbasa si Marco kaya namangha siya sa dami ng
171
aklat at babasahing naroon. Nang pumasok sila sa silid
ng Science, inakala nila na sila’y nasa kalawakan na
abot-tanaw ang mga planeta.
Dumaan din sila sa gusaling pang-industriya,

gusaling pantahanan, at computer roomPinuntahan
din nila ang silid-aralan ng kindergarten
Nalaman din ni Marco na ang kaniyang bagong

paaralan ay may klinika at guidance centerMayroon
ding malaking silid para sa kanilang mga gurong
naghihintay ng oras ng klase. Dinala rin ni G. Hernandez
ang mga mag-aaral sa likod na bahagi ng paaralan
kung saan naroon ang harding may magagandang
bulaklak at gulayan sa gitna ng tila-maliit na gubat.
Ang bagong paaralan ni Marco ay mayroon ding

malawak na laruan na may see-saw, duyan, at iba
pang kagamitan na tiyak na kawili-wiling puntahan
ninuman.
Marami ring pook-aralan, palikuran, at lugar na inuman

ng tubig sa kanilang paaralan. Ang huli nilang
pinuntahan ay ang tanggapan ng kanilang pampurok
na tagamasid na katapat lamang ng tanggapan ng
kanilang punong guro.
Pagkaraan ng pamamasyal, parang nasa langit ang

pakiramdam ni Marco. Niyakap niya ang kaniyang guro
upang magpasalamat at sabay sabing “Kamangha-
mangha po ang ating pamamasyal!”
172
Isipin
Basahin ang mga tanong at bigkasin ang mga sagot.
1. Sa simula, ano ang naramdaman ni Marco sa kaniyang

bagong paaralan?
2. Ano ang una nilang pinasyalan? Sino ang nakita nila roon?
3. Bakit kaya naramdaman ni Marco na sila’y tila nasa kalawakan
nang pumasok sila sa silid ng Science?
4. Ano-ano pang gusali at silid ang kanilang pinuntahan?
5. Ano ang naramdaman ni Marco pagkaraan ng pamamasyal
nila?
6. Paano siya nagpasalamat sa kaniyang guro?
7. Ano sa iyong palagay ang lugar na babalik-balikan ni Marco?
Bakit mo ito nasabi?
8. Ikaw, ano ang paborito mong lugar sa inyong paaralan? Bakit
mo ito nagustuhan?
Ano-anong paghahambing o pagwawangis ang ginamit sa

kuwento?
Ano ang kahulugan ng mga ito?
Ano ang buod ng kuwento?
Paano mo ito maibibigay?
173
Tandaan
Ang pagbibigay-buod ng kuwento ay isang paraan ng

pagkuha ng kabuuang diwa at mga detalye. Ang bawat
detalye ay kailangang ibigay nang may wastong
pagkakasunod-sunod.
M ay mga hakbang na sinusunod sa pagbubuod :
Una: Kuhanin ang pangunahing diwa at ang mga

detalyeng sumusuporta dito.
Ikalawa: Iayos nang magkasunod ang mga pangyayari o

detalye ng kuwento.
Ikatlo: Isulat nang patalata ang mga sunod-sunod na

pangyayari o detalye.
Ikaapat: Palitan ng panghalip ang mga pangngalang

paulit-ulit na ginagamit.
Ikalima: Basahin ang buod ng kuwento.
174
Subukin
Gawain 1
Pakinggan ang kuwentong “Oras ng Recess.” Isulat ang mga

sagot sa iyong sagutang papel.
Pamagat ng kuwento:
Tauhan:
Pinangyarihan:
Sunod-sunod na Pangyayari:
Ikalawa:
Ikatlo:
Ikaapat:
Katapusan ng kuwento:
Gawain 2
Pagsulat
Batay sa naunang gawain, sumulat ng dalawang talatang buod

ng kuwento gamit ang panghalip panaklaw. Isulat ito sa papel.
175
Sabihin at Alamin
Basahin ang mga sumusunod na pahayag:
mula ulo hanggang paa tinik sa dibdib
hingal-kabayo lakad-pagong
dilang anghel kayod-kalabaw
Ano ang tawag sa mga pangkat ng salitang ito?
Tandaan
Ang matalinghagang pananalita ay parirala o grupo ng mga

salita na ginagamit sa paghahambing o pagwawangis. Ang
kahulugan nito ay mahirap tukuyin kung ang pagbabatayan
lamang ay ang literal o gramatikang gamit ng mga salita.
176
Sabihin at Alamin
Gawain 3
Pag-aralan ang talahanayan sa ibaba.
Nagbigay si G. Hernandez sa kaniyang klase sa English ng
pagsusulit na may labinlimang tanong. Pag-aralan ang iskor na
nakuha ng kaniyang nangungunang anim na mag-aaral. Suriin
ang datos sa pamamagitan ng pagsagot sa mga tanong.
Mag-aaral Iskor sa Bawat Asignatura
Filipino English Math Science
Albarida, Jose 5 2 5 12
Bautista, Lito 5 5 4 14
David, Mario 5 3 2 10
Albania, Katrina 5 5 5 15
Carino, Lilia 5 4 5 14
Ferrer, Minda 5 2 4 11
1. Sino ang nakakuha ng pinakamataas na iskor sa pagsusulit sa

lahat ng asignatura?
2. Sino ang pinakamababang iskor sa lahat ng asignatura
3. Ano ang kabuuang iskor na nakuha ng bawat mag-aaral sa
lahat ng asignatura?
4. Aling asignatura ang sa palagay mo’y pinakamadali sa mga
mag-aaral Bakit mo ito nasabi
5. Naging madali ba sa iyo na bigyang-pakahulugan ang datos
sa talahanayan? Bakit?
Ano ang talahanayan?
177
Tandaan
Ang talahanayan ay tumutukoy sa impormasyon o

tala na nakalahad sa paraang nakahanay o
nakaayos gamit ang mga linya o kahon.
Halimbawa:
Mag-aaral Iskor na Nakuha sa Bawat

Asignatura
Alcobar, Alwyn 30 25 15 24
Banasihan, Joey 15 14 18 21
Gawin ang sumusunod sa isang papel.
A. Gamitin ang sumusunod na panghalip panaklaw.
sinuman lahat anuman
B. Sumulat ng tig-dalawang pangungusap na may simile o

paghahambing, metapora o pagwawangis, at
matalinghagang pananalita. Isulat sa kuwaderno.
178
Ika-17 Linggo
Aralin 17: Mga Lugar sa Pamayanan: Pook Pasyalan
Sabihin at Alamin
Gawain 1
Tukuyin ang pangungusap na angkop sa isinasaad ng larawan.
Piliin ang bilang ng iyong sagot at isulat ito sa sagutang papel.
A. 1. Makikita sa mukha ng bata ang

saya dahil alam niya ang sagot sa
pagsusulit.
2. Ang saya ng bata ay maikli.
3. Bihira na lang magsuot ng saya

ang mga babae ngayon.
B. 1. Kahit mahirap, tinanggap niya

ang hamon na ibinigay sa kaniya.
2. Ayaw ni Marco ng away kaya

hindi niya tinanggap ang hamon
ng kaniyang kalaro.
3. Bumili ang nanay ng hita ng

baboy para gawing hamon.
179
C. 1. Nakapapaso ang init ng apoy.
2. Walang tanim na halaman ang

paso.
3. Nilagyan ni nanay ng gamot ang

paso ko sa daliri.
Tandaan
May mga salitang magkakapareho ang baybay

ngunit magkakaiba ang bigkas. Ito ang siyang
nagbibigay ng maraming kahulugan dito.
Ang kahulugan ng isang salita ay nakabatay sa kung
paano ito binibigkas at ginamit sa pangungusap.
180
Gawain 2
Basahin at suriin ang mga salita at pangungusap sa talahanayan.
Isulat sa isang papel ang kahulugan ng bawat salitang may
salungguhit.
Salitang Pangungusap Kahulugan
may Iba’t
ibang
Kahulugan
Malakas tumahol ang aso ng

aming kapitbahay.
Masakit sa mata ang aso galing

aso sa nasusunog na kahoy.
May butas ang tubo ng tubig.
Nakatutuwang tingnan ang

tubo ng bagong tanim niyang
halaman.
tubo Sa halamang tubo galing ang
asukal.
Nagkaroon ng pasa ang
kaniyang mata nang tamaan
ito ng bola.
Ipasa mo ang papel sa iyong
katabi.
pasa
Nakapasa ang lahat ng mag-
aaral sa pagsusulit.
Madalas magtasa ng lapis ang

bata.
tasa
Nabasag ang tasa dahil sa init
ng kape.
181
Isipin
Napansin ba ninyo na ang ibang tao sa inyong pamayanan ay

abala sa maghapon?
Saan kaya sila nagpupunta?
Ano kaya ang kanilang pinagkakaabalahan?
Basahin ang tula nang may wastong pagbigkas at tono.
Basahin at Alamin
Araw-araw ay Masaya
ni: Arabella May
Tuwing Linggo kung tayo’y magsimba

Upang makinig ng misa at sa Diyos ay sumamba
Linggo rin ang araw ng buong pamilya
Sa mall at sa parke, sila’y pumupunta.
Pagsapit ng Lunes, lahat ng tao’y abala

Balik sa kanilang trabaho, pasok sa eskuwela
Suot ang uniporme, tungkuli’y gagampanan na
Mula Lunes hanggang Biyernes, trabaho lang muna.
Araw ng Sabado, buong bayan ay handa na

Sa pusod ng bayan, doon magkikita
Upang sama-samang damhin ang ligaya
Sa isang buong araw na puno ng saya.
Bawat araw na nagdaraan ay puno ng hamon

Kaya naman ang lahat ay sa gawain nakatuon
Sa paaralan, simbahan, palengke, at plasa
Mga lugar sa pamayanan na puno ng saya.
182
Isipin

1. Ano ang pamagat ng tula?
2. Sino ang may katha ng tula?
3. Saan nagpupunta ang mga tao tuwing Linggo?
4. Ano ang kanilang ginagawa sa simbahan?
5. Paano mo ilalarawan ang Lunes hanggang Biyernes ng mga
tao sa pamayanan ayon sa tula?
6. Pagdating ng Sabado, saan nagkikita-kita ang karamihan sa
mga tao Ano ang kanilang ginagawa doon
7. Anong mga lugar ang binanggit sa ikaapat na saknong?
Paano inilarawan ang mga ito?
8. Ano kaya ang gustong ipahiwatig ng may katha sa kaniyang
tula?
Gawain 3
Tanong Sagot
Bilang 3
Bilang 4
Bilang 5
Bilang 6
Bilang 7
Gamitin ang ikatlo hanggang ikapitong tanong na ibinigay sa

itaas upang mabuo ang buod ng tula. Sipiin ang talahanayan sa
kuwaderno at isulat ang inyong sagot.
183
Tandaan
Ang buod ay pinaikling salaysay ng isang mahabang

babasahin. Ang paraang ito ng pagkuha ng
pangunahing diwa ng teksto ay tinatawag na
pagbubuod.
Ang pagbubuod ay hindi lamang pagsisipi o

pagsasaulo ng mga detalye. Ito ay nangangailangan
ng pang-unawa sa nilalaman ng babasahin. Sariling
salita ang ginagamit sa pagpapahayag ng
pinakamahahalagang kaisipan o detalye ng binasa.
Maaaring gawing pabigkas o pasulat ang pagbibigay

ng buod. Ang pagbubuod kung pasulat ay karaniwang
isinusulat sa paraang patalata.
Subukin
Gawain 4
Muling basahin ang tulang “Araw-araw ay Masaya.” Ibigay ang
buod ng kuwento sa isang talatang may limang pangungusap.
Isulat ito sa isang papel.
184
Sabihin at Alamin
Tukuyin ang mga taludtod sa tulang “Araw-araw ay Masaya” na

ginamitan ng mga panghalip.
Gamit ang talahanayan, sipiin ang taludtod na may panghalip sa
Hanay 1. Isulat ang panghalip sa Hanay 2 at ang pangngalan na
tinutukoy nito sa Hanay 3.
Isulat ang sagot sa isang papel. Tingnan ang halimbawa.
Taludtod Panghalip Pangngalang

na tinutukoy nito
Ginamit
Sa mall at sa parke, sila’y sila buong pamilya

pumupunta.
Tandaan
Ang panghalip ay salitang ginagamit upang

ipanghalili o ipalit sa pangalan ng tao, lugar, bagay, o
pangyayari. Ginagamit ito upang maiwasan ang
paulit-ulit na paggamit sa mga pangngalan.
185
x Panghalip Panao – ginagamit na panghalili sa
pangalan ng tao.
Halimbawa:
ako, ikaw, siya, sila, kami, tayo, sina
x Panghalip Paari- ginagamit na panghalili sa

pangalan ng taong nagmamay-ari ng mga bagay,
hayop, pangyayari, o gawain.
Halimbawa:
akin, ko, iyo, mo, kaniya, kanila, nila
Subukin
Gawain 5
Buuin ang bawat pangungusap. Gumamit ng akin, iyo, inyo,

kanila, at kaniya. Isulat ito sa kuwaderno.
1. Nanalo si Arman sa paligsahan. Ang parangal na iyon ay

para sa ______.
2. Kina G. at Gng. Dela Vega ang bahay. Iyon ay para sa
_________.
3. Ang bolpen ay binili ko. _______ ito.
4. Ibinili kita ng regalo. Ito ay sa _______.
5. Kay Mark at sa iyo ang tinapay na ito. Ito ay sa ______.
186
Sabihin at Alamin
Pag-aralan ang talahanayan sa ibaba.

Anong impormasyon ang nakasaad dito Isulat sa kuwaderno
ang iyong sagot.
Panghalip na Panghalip na
Panghalip na nasa
nasa Ikalawang nasa Ikatlong
Unang Panauhan
Panauhan Panauhan
ko atin atin
akin ninyo natin
iyo nila amin
mo kanila namin
kaniya kita
niya inyo
Isipin
1. Ano-anong panghalip panao ang nasa unang panauhan?

ikalawang panauhan ikatlong panauhan
2. Alin sa mga panghalip panao na ito ang isahan Dalawahan

Maramihan
3. Aling panghalip panao ang maaaring gamiting dalawahan at

maramihan?
187
Gawain 6
Piliin ang wastong panghalip upang mabuo ang pangungusap.
Isulat ang sagot sa isang papel.
1. Naglalaro ang mga bata. Masaya _______ .
(ako, sila, ikaw, kami).
2. Laging humahagikgik ang aking bunsong kapatid
sa tuwing kakausapin ________ (ito, siya, sila, inyo) ng nanay.
3. Binili ng tatay ang bisikleta para sa ________ (iyo, inyo, amin,
atin) kaya ingatan mo iyan.
4. Guro si Bb. Pulido. Nagtuturo ________ (sila, ito, ka, siya) ng
Mother Tongue.
5. Ang mga mababangis na hayop ay dapat manatili sa
________ (amin, natin, kanila, atin) likas na tirahan.
Sagutan sa isang papel ang sumusunod na gawain.
l. Salungguhitan ang mga salitang mayroong iba’t ibang

kahulugan na ginamit sa bawat pangungusap. Bilugan ang
angkop na kahulugan nito mula sa mga salitang nasa loob ng
panaklong.
1. Nahaharap sa malaking hamon ang mga biktima ng lindol
sa Bohol. (binuong karne, pagsubok, away)
2. Maraming bunga ang tanim na buko sa likod bahay.
(pinagkukunan ng niyog, ubod ng halaman, bahaging
matigas sa kahoy)
3. Malaki ang kita ng tatay ngayong araw dahil maraming
sumakay sa kaniyang dyip. (tanaw, perang galing sa
pagtatrabaho, panghalip na tumutukoy sa ating dalawa)
4. Naupo sa sala ang mga bisita. (pagkakamali, parte o
bahagi ng bahay, hindi tama)
188
5. Malamig ang tubig na galing sa talon. (anyong tubig, lukso o
lundag, paghakbang na nakaangat ang paa sa lupa)
II. Piliin ang wastong panghalip sa kahon upang mabuo ang

talata. Isulat ito sa kuwaderno.
ikaw akin ako kanila ka
kaniya ito siya ko mo
Isang hapon, umuwing umiiyak si Luis. “Bakit _______ umiiyak,

Luis ” tanong ng ________ ng kapatid.
“Naiwala ko po ang _______g lapis,” sagot ni Luis sa kaniyang

kapatid. Narinig ng kanilang nanay ang usapan ng magkapatid
kaya lumapit ________ sa _______.
“Paano ________ naiwala ang iyong lapis ” tanong ng _______

ng nanay. “Hindi ko po maalala. Akala ko po’y nasa bag
________ ito,” tugon ni Luis.
“Sa susunod, ingatan _________ ang iyong gamit at siguraduhin

mong nasa bag mo na ang mga ito bago ________ pumasok.
189
Ika-18 Linggo
Aralin 18: Mga Pangyayari sa Pamayanan
Sabihin at Alamin
Basahin ang sumusunod na pangungusap.
1. Pumunta sa kusina ang kambal. Nakita nila roon ang

kanilang nanay.
2. Mabilis ng nagpunta sina Rene at Rina sa silid-paliguan para
doon sila maligo at magpalit ng damit.
3. Ito ang mga dadalhin mo sa paliligo?
4. Iwan mo riyan ang mga damit para hindi mabasa.
5. Ito ang mga dapat na dadalhin mo.
Isipin
Itanong:
Ano ang napansin mo sa mga pangungusap?

Ano-anong salita ang may salungguhit
Ano ang tawag sa mga salitang ito?
Paano ito ginamit sa pangungusap?
190
Tandaan
Ang panghalip pamatlig ay ginagamit na panghalili

na panturo sa pangalan ng tao, bagay, lugar, o
gawain.
Halimbawa:
ito nito dito/rito ganito
ire niyan diyan/riyan ganiyan
iyan niyon doon/roon ganoon
iyon noon dine/rine ganiri
heto hayan hayun ayan
Subukin
Gawain 1
Isulat sa sagutang papel ang mga panghalip pamatlig na ginamit

sa pangungusap.
1. Hayun sa tabi ng puno ang babaeng tumulong sa atin na
makarating dito.
2. Ilagay mo rito sa tabi ko ang bagay na iyan.
3. Ito bang hawak ko ang hinahanap mo?
4. Ganito ang dapat na gawin mo diyan sa hawak mo.
5. Heto na ang hinihingi mong papel.
191
Basahin at Alamin
Naikuwento na ba ng inyong lolo at lola ang tungkol sa

kanilang kabataan?
Ano-ano ang kanilang laro noon?
Nasubukan mo na bang laruin ang mga ito?
Basahin ang kuwento at sagutin ang mga tanong.
Ang Kabataan ni Lolo

ni: Arabella May Zoniega
´$QRQJWDRQSRND\RLSLQDQJDQDN/ROR"µWDQRQJQL
Cedric. Nasa ikatlong baitang si Cedric at ang kaniyang takdang-
aralin ay kapanayamin ang isang taong ipinanganak na mas
maaga sa 1950. Ganito ang dapat niyang gawin upang alamin
ang tungkol sa mga kabataan noon. Pinili niya na alamin ito
mula sa kaniyang lolo. Alam niya na mas makatutulong dito
ang kaniyang lolo.
´,SLQDQJDQDNDNRQRRQJWDRQJIyon ay Ikalawang
'LJPDDQJ3DQGDLJGLJµWXJRQQJNDQL\DQJOROR
´1DJ-aral po ba kayo noon"µPXOLQL\DQJWDQRQJ
´$ED·\RRDSRHeto QJD·WQDWDWDQGDDQNRSDNXQJVDDQDNR
nag-aral. Doon iyon VD0DULYHOHVµSDJPDPDODNi ng kaniyang
lolo.
´0D\URRQSREDND\RQJVDVDN\DQJVXPXVXQGRDW
naghahatid sa inyo rito sa atin? May kasama po ba kayo
roon"µPXOLQJWDQRQJQL&HGULF ´0D\SDERULWRrin po ba
ND\RQJJXUR"µGDJGDJSDnito.
´Hayan, ang dami mo ng tanong. Hindi ko na alam kung
iyong una o itong KXOLDQJVDVDJXWLQNRµQDWXWXZDQJVDELQJ
lolo.
´+DOLNDQJDrine VDWDELNRµDQ\D\DQJORORVDNDQL\DQJ
DSR´1RRQPDJ-isa lang akong pumupunta sa paaralan.
Ganoon kami dati. Yaon lamang mga batang malalayo ang
192
tirahan ang sumasakay sa dyip. Katulad ninyo ngayon, gusto rin
QDPLQDQJODKDWQJDPLQJPJDJXURQRRQµWXJRQQL\DVD
apo.
0XOLQJQDJWDQRQJVL&HGULF´$QRSRDQJLQ\RQJ
ginagawa pagkagaling sa paaralan? Nanonood po ba kayo
QJWHOHELVL\RQRND\D·\QDJODOaro ng computer"µ´Wala sa
anumang sinabi mo, apo dahil wala kaming ganiyang bagay
QRRQµQDNDQJLWLQJVDELQJNDQL\DQJOROR

´*DQRRQSRSDODNDSD\DNDQJEXKD\QRRQHayan,
marami na akong nalaman tungkol sa kabataan ng
aking lolo. Maibabahagi ko ito sa aking mga kamag-DUDOµ
sambit ni Cedric sa sarili.
Isipin
Sagutin ang mga tanong. Isulat ang sagot sa isang papel.
1. Sino ang kinapanayam ni Cedric para sa kaniyang takdang-

aralin?
2. Ano ang kaniyang takdang-aralin?
3. Kailan ang kaarawan ng kaniyang lolo Ilang taon na siya
4. Ano-ano ang nalaman ni Cedric tungkol sa kabataan ng
kaniyang lolo?
5. Paano inilarawan ni Cedric ang naging kabataan ng kaniyang
lolo? Bakit ganito ang kaniyang naisip?
193
Subukin
Gawain 2
Balikan ang binasang kuwento. Tukuyin ang pangungusap na

may panghalip pamatlig. Sipiin at kumpletuhin ang talahanayan
sa ibaba. Isulat ang sagot sa isang papel.
Pangungusap Panghalip Pamatlig na

Ginamit
Gawain 3
Isulat sa patlang ang angkop na panghalip pamatlig upang
mabuo ang mga pangungusap sa ibaba.
ito doon
diyan
iyon
dito
ninyo
1. Halika, ________ ka sa tabi ko maupo.

2. Alam ba ________ na marami kayong dapat tapusin
3. Hayun, ________ tumakbo palayo ang aso.
4. ________ bang hawak kong lapis ang sa iyo
5. ________ ka sa tabi ng ilaw gumawa ng iyong takdang-aralin
at huwag dito sa madilim.
194
Sabihin at Alamin
Punan ng mahahalagang detalye ang talahanayan batay sa

NXZHQWRQJ´$QJ.DEDWDDQQL/RORµ
Ilagay ang inyong sagot sa isang papel.
Pamagat ng Tauhan Pinangyarihan Mahahalagang

Kuwento Pangyayari
Batay sa gawaing natapos, maisasalaysay mo ba sa iba ang

iyong nabasa?
Kanino mo ito gustong isalaysay?
Ano ang pinakamabisang paraan ng muling pagsasalaysay ng
kuwento?
Tandaan
Ang muling pagsasalaysay ay isang mabisang paraan

upang malaman kung gaano naunawaan ang
kuwentong binasa o napakinggan.
Mga dapat tandaan sa muling pagsasalaysay ng kuwento:
1. Basahin nang ilang ulit ang kuwento upang malaman ang

mga detalye nito.
2. Isalaysay ang mga tamang detalye nang sunod-sunod.
3. Gumamit ng sariling pangungusap sa muling pagsasalaysay
na muli. Iwasang kabisaduhin ang isinulat ng may akda.
195
4. Magsalita nang malinaw, matatas, at may tiwala sa sarili
upang mas maging mabisa ang muling pagsasalaysay ng
kuwento.
Subukin
Gawain 4
Sumulat ng dalawang talatang buod ng kuwentong binasa.
Maaari mong gamitin ang iyong sagot sa talahanayan.
Salungguhitan ang panghalip pamatlig na ginamit. Isulat ang

buod ng kuwento sa isang papel.
Sabihin at Alamin
Muling balikan ang iyong natutuhan sa pagbibigay-pakahulugan

sa talahanayan. Pag-aralan ang talahanayan sa ibaba.
Naatasan sina Jenny at Lyza na gumawa ng isang
pagsisiyasat tungkol sa mga lugar sa pamayanan na
pinupuntahan ng pamilya noong mga nakaraang Sabado.
Limang pamilya na sa kanilang lugar ang kanilang natanong. Ito
ang resulta ng kanilang pagsisiyasat.
Pamilya Mga Lugar sa Pamayanan
Parke Simbahan Paaralan Mall Palengke Tabing-

dagat
Santos / / /
De / /
196
Vera
Solis
Fabro / /
Alberto / / /
Bigyang-pakahulugan ang mga detalyeng nakasaad at sagutin

ang mga tanong. Isulat sa sagutang papel ang iyong sagot.
1. Aling lugar ang madalas puntahan ng pamilya tuwing

Sabado? Bakit kaya madalas silang pumunta dito?
2. Sinong pamilya lamang ang pumunta sa parke?
3. Ilang pamilya ang pumunta sa tabing-dagat? mall"sa
simbahan?
4. Anong lugar ang hindi nila pinupuntahan kung araw ng
Sabado Bakit kaya
5. Sa iyong palagay, bakit dalawa lang ang pamilyang
pumupunta sa simbahan tuwing Sabado?
6. Sinong pamilya ang hindi pumunta sa lahat ng lugar na
nabanggit sa talahanayan? Ano sa iyong palagay ang
dahilan?
l. Buuin ang pangungusap gamit ang angkop na panghalip

pamatlig. Isulat ang sagot sa kuwaderno.
1. Humakbang ka ng tatlo mula ________ papunta roon.
2. Nakatayo ang matanda sa may punong iyon. _______ na
siya naghintay sa pagdating ng sasakyan.
3. ________, dala ko ang hinihintay nating pagkain.
4- 5. ________sa halamanan ang pusa. Tumakbo ito _______ nang
tumahol ang aso.
197
II. Pag-aralan ang mga detalye sa talahanayan. Sagutin ang mga
tanong at isulat sa kuwaderno ang sagot.
Sa Unang Kuwarter na Pagsusulit ng mag-aaral sa Ikatlong
baitang itinala ng kanilang guro ang limang pangalan na
nakakuha ng pinakamataas na iskor sa asignaturang Mother
Tangue (MT), Filipino, at English.
Pangalan ng Mag-aaral Asignatura
MT Filipino English
Julian M. Fabro 33 33 30
John Ray Z. Jaime 37 35 35
Rovi Mae I. Zacarias 40 39 38
Keesha F. Ramos 35 37 35
Angelyka R. Peralta 38 38 38
1. Sino ang nakakuha ng pinakamataas na iskor sa MT?

2. Sa anong asignatura siya nakakuha ng perpektong iskor o
walang maling sagot?
3. Anong iskor ang pinakamababang nakuha sa MT?
4. Sino ang nakakuha ng magkaparehong iskor sa lahat
ng asignatura
5. Sino ang nakakuha ng pinakamataas na kabuuang iskor

sa lahat ng asignatura
198

3
0RWKHU7RQJXH%DVHG

.DJDPLWDQQJ0DJDDUDO

Yunit 3
Unang Edisyon, 2014
ISBN: 978-971-9601-95-1


Mga Manunulat:

Editha Macayaon

Inilimbag ni
Inilimbag ni ___________________________

Office Address: 5th Floor, Mabini Bldg., DepEdComplex, Meralco Avenue,
5th City,Mabini
Floor, Philippines
Bldg.,1600
Telefax: (02) 634-1054 o 634-1072
E-mail Address:
(02)
634-1054 o 634-1072
ii

pamayanan.


na ito.

May Akda
iii
Talaan ng Nilalaman
Yunit 1
Aralin 1:
Aralin 2:
Aralin 3:
Aralin 4:
Aralin 5:
Aralin 6:
Aralin 7:
Aralin 8:
Aralin 9:
iv
7DODDQQJ1LODODPDQ
Yunit 3
Sa Labas ng Aming Pamayanan

Aralin 19:
Musika ng Ating Kultura««««««««««««««««« ..201
Aralin 20:
Mga Sayaw ng Ating Kultura«««««««««««««« ..215
Aralin 21:
Mga Likha at Sining««««««««««««««...224
Aralin 22:
Ang Aming Paboritong Pagkain.««««««««««..236
Aralin 23:
Ako ay Mabuting Mamamayan««««««««..247
Aralin 24:
Mga Pagdiriwang sa Aking Pamayanan...................................255
Aralin 25:
Iba’t Ibang Pagdiriwang sa Aking Pamayanan...................... .261
Aralin 26:
Transportasyon: Uri at Paraan«««««««««««««« ..268
Aralin 27:
Komunikasyon: Uri at Gamit««««« ...277
vi
Yunit 3
Sa Labas ng Aming Pamayanan
199
200
Ika-19 Linggo
Aralin 19: Musika ng Ating Kultura
SaySabihin at
andAlamin
Ano ang uri ng musika ang nais mong pakinggan?
Kumusta ?????
Andrei!
Sorry, Inah. Hindi

kita narinig.
Andrei, ano Nakikinig
ka naman ng musika
ED
EP
Basahin at isakilos ang diyalogo.

Inah: Kumusta Andrei!
Andrei: (Hindi siya narinig ni Andrei dahil sa earphonessa
D
kaniyang tainga.)
Inah: Andrei, ano? Nakikinig ka na naman ng musika.
Andrei: (Nagulat) Sorry, Inah. Hindi kita narinig.
Inah: Mukhang naaaliw ka sa pakikinig. Maaari din ba akong
makinig?
Andrei: Aba, siyempre! Heto ang earphones, makinig ka.
201
Inah: Wow! Nakikinig ka pala ng musika ni Mozart.
Gusto mo pala ng musikang klasikal.
Andrei: Oo naman! Nakakapagod na ang mga musikang
sobrang maingay at mabilils. Kaya naisip ko na makinig
naman ng ibang klaseng musika.
Inah: Magaling! Sa susunod subukan mo naman ang
katutubong awitin, para mapahalagahan mo ang
sariling atin.
Andrei: Oo, iyan ang binabalak ko.
Basahin at Gawin
Basahin ang pangungusap. Tukuyin at tandaan ang salitang may
salungguhit.
1. Ang Supreme Pupil Government (SPG) ng Paaralang Gomez

ay naglunsad QJSURJUDPDQJ´.XOWXUD0R,SDJPDODNL0Rµ
2. Ang mga kabataan at mamamayan ay dumalo sa
programa.
3. Ang mga kalahok ay naglaban sa larangan ng awit, sayaw,
at paggamit ng instrumento.
Ano ang tawag sa salitang may salungguhit?
Ano ang tawag sa pandiwa na naganap na?
Tandaan
Ang pandiwa ay bahagi ng pananalita na nagsasaad

ng kilos o galaw. Isa sa pinakamahalagang bagay
ukol dito ay ang kaugnayan nito sa oras o panahon.
Ang pandiwa ay nasa aspektong pangnagdaan kung
ang kilos ay nangyari o naganap na.
Halimbawa: nag-aral, naglaro, umuwi
202
Gawain 1
Lagyan ng salungguhit ang pandiwa sa bawat pangungusap.
Ilagay ang P kung natapos o naganap na ang kilos at DP kung
ang kilos ay kasalukuyan pang nagaganap.
Gawin sa sagutang papel.
1. Kahapon, nagtaas ng kamay ang aking kapatid na

si Lester.
2. Pumalakpak ang mga guro at mag-aaral
pagkatapos ng palabas.
3. Nagtatakip ng tainga si Tina dahil sa malakas na
tunog.
4. Noong isang Linggo naglakbay ang aming
koro.
5. Nagluto kami ng aming pagkain kaninang
umaga.
Gawain 2
Sipiin sa inyong kuwaderno at bilugan ang pandiwa.
1. Si Mario at kaniyang mga kaibigan ay naglaro ng
basketball.
2. Buong maghapon na nanatili sa loob ng
silid-aralan ang mga bata.
3. Hinakot ng mga guro ang kanilang gamit mula sa
opisina.
4. Nagmasid ang punong guro ng mga bagong
computersa silid ng ICT.
5. %XPDWLVL7LQDQJ´0DOLJD\DQJ.DDUDZDQµVDkaniyang
kaibigan.
203
Basahin nang malakas ang balita.
Pagdiriwang ng mga Awitin ng Rehiyon, Idinaos
Idinaos ang pangrehiyong pagdiriwang ng mga awiting

sariling atin noong ika-28 ng Setyembre, handog ito ng Cultural
Center of the Philippines.
Ang naturang gawain ay naglalayong palakasin,
maunawaan, at mapahalagahan ang katutubong awitin natin
sa buong rehiyon. Ninanais din nito na matutunan ng mga
mag-aaral ang mayaman at natatanging ganda ng sining at
kultura.
/DELQOLPDQJNRURPXODVDLED·WLEDQJEDKDJLQJEDQVDDQJ
lumahok sa paligsahan. Binubuo ang koro ng dalawampung
kasapi at dalawang piyesa ng pangrehiyong awitin ang
kanilang kailangang awitin. Lalong naging makulay ang gabi
ng pagdiriwang dahil sa pagpapaunlak ni Ogie Alcasid na
siyang nagbigay ng mga piling karangalan sa paligsahan.
ED
Ano-ano ang mga tanong na sinasagot natin kapag kumukuha

tayo ng mahahalagang detalye ng tula, kuwento, awit, o iba
pang teksto?
EP
D
Tandaan
Ginagamit natin ang sino, ano, kailan, paano, at bakit kung

kumukuha tayo ng mahahalagang detalye mula sa tula, kuwento,
awit, o iba pang teksto.
204
Gawain 3
Sagutin ang mga tanong at ilagay ang angkop na detalye sa
sagutang papel.
a. Ano-ano ang mga itinanghal sa pagdiriwang ng mga awit

pangrehiyon?
b. Kailan ginanap ang pagdiriwang?
c. Saan ito ginanap?
d. Sino-sino ang umawit sa paligsahan?
e. Ilang miyembro ang bumubuo ng isang koro?
f. Sino ang lalong nagbigay ng kulay sa okasyon
g. Saan nanggaling ang mga kalahok sa paligsahan
h. Bakit ang Cultural Center of the Philippines (CCP) ang
naghandog ng pagdiriwang?
ED
Ano
EP
Pamagat ng
Balita
D
Bakit
Kailan
205
Gawain 4
Pag-aralan ang mga salita.
kabataan batang umaawit inilunsad

ipinakita daan nagpasaya
Sagutan ang puzzle sa pamamagitan ng mga gabay na salita sa

ibaba.
1
1 3 4
Pababa Pahalang
1 ² mag-aaral 1 ² paligsahan
2 ² sumali 2 ² pagdiriwang
3 ² rehiyon
4 ² grupo ng mga batang

umaawit
206
Basahin at Alamin
Ano ang paborito mong awitin Alam mo ba kung sino ang

may katha nito?
Basahin ang talata.
Si Levi Celerio ay isang Pilipinong tanyag sa larangan

ng musika. Nakasulat na siya ng may apat na libong awit
na nagbibigay buhay sa tahanan, paaralan, sine, at sa
buong bansa. Isa siyang simpleng tao na mayaman ang
puso at isipan kaya nakalilikha siya ng musika kahit sa
pamamagitan lamang ng dahon. Ito ang nakapagtala sa
kaniya sa Guinness Book of World Records bilang
pinakahenyo sa paglikha ng musika.
,ODQVDNDQL\DQJVLNDWQDDZLWLQD\´$QJ3DVNRD\
6XPDSLWµ´3DVNRQD1DPDQµ´$QJ3LSLWµ´,WLN-,WLNµ
´%DVWD·W0DKDO.LWDµ´.DKLW.RQWLQJ3DJWLQJLQµ´2
ED
0DOLZDQDJQD%XZDQµ´%DJRQJ/LSXQDQµDWPDUDPL
pang iba. Ang kaniyang mga awitin ay karaniwang
inaawit at napapakinggan sa mga batang nagka-
carollingkung panahon ng kapaskuhan. Halos lahat ng
kaniyang mga awit ay naging titulo ng mga pelikula.
EP
Tunay na henyo siya sa larangan ng musika. Kaya kahit

siya ay namatay na noong 2002, ang kaniyang mga awitin
ay tinaguriang walang kamatayan at patuloy na magiging
bahagi ng kulturang Pilipino.
D
(Adapted: http://www.filipino-heritage.com/filipino-musicians.html)
Ibigay ang mahahalagang detalye sa binasang kuwento sa

pamamagitan ng pagsagot sa mga tanong.
Isulat ang sagot sa sagutang papel.
207
1. Sino ang nakatanggap ng parangal bilang pinakamagaling
sa paggawa ng musika sa pamamagitan ng dahon
a. Kailan siya namatay?

b. Ilang awitin ang kaniyang naisulat?
c. Ano-ano ang ilan sa mga naisulat niyang awitin?
d. Bakit sinasabing walang kamatayan ang kaniyang mga
awitin?
Gawain 5
Basahin ang teksto at sagutin ang mga tanong.
Noong Agosto, sumali sa paligsahan sa pag-awit sa
pagdiriwang ng Linggo ng Wika si Rona. Nais niyang ipakita sa
kaniyang kamag-aral na magaling siyang umawit. Lahat nang
lumahok ay nakasuot ng katutubong kasuotan at lokal na awitin
DQJLQDZLW1DQDORDQJSL\HVDQJ´$QJ3LSLWµQDLQDZLWQLya.
1. Sino ang nanalo sa paligsahan?

2. Saan ginanap ang paligsahan?
3. Kailan ito idinaos?
4. Bakit nais ni Rona na sumali sa paligsahan
5. Ano ang piyesa na inawit ni Rona?
208
Sabihin at Alamin
Suriin ang balangkas sa ibaba. Ano ang sinasabi nito
Pamagat ng Awit Mag-aaral na gusto ang awit

´Bahay Kuboµ
´Leron, Leron Sinta"µ
´Paruparong Bukidµ
Ítik-Itikµ
Simbolo = 5 mag-aaral
a. Ano ang awit na pinakagusto ng mga mag-aaral

b. Ano ang awit na hindi gaanong gusto ng
mag-aaral?
c. Ano-ano ang awit na may magkaparehong tala nang
mag-aaral na may gusto ng awitin?
d. Ano ang tawag mo sa anyong ito ng balangkas?
e. Paano ipinakikita ng pictograph ang isang balangkas
f. Bakit ito tinawag na pictograph?
209
Tandaan
Ang pictographay isang uri ng graph na

gumagamit ng larawan o simbolo upang
makapaglahad ng impormasyon o datos.
Gawain 6
Binabalak ni Gng. Cruz na magkaroon ng isang pagtatanghal
ang kaniyang mag-aaral sa darating na pamaskong
palatuntunan. Tinanong niya ang mga ito kung ano ang nais
nilang awitin sa palatuntunan.
Pag-aralan ang pictograph at sagutin ang mga tanong.
Pamagat ng Awit Bilang ng mga bata na nais

ang awit
Áng Pasko ay Sumapitµ
´Jingle Bellsµ
´Silent Nightµ
Ćhristmas Alphabetµ
´Joy to the Worldµ
Simbolo = 2 mag-aaral
Sagutin ang tanong:
1. Anong awit ang pinakakaunting pinili ng mag-aaral?

2. Ano-anong awit na may parehong datos ang nakuha
3. Ilan ang labis na boto ng ´&KULVWPDV$OSKDEHWµ kumpara sa
Áng Pasko ay Sumapit?µ
210
4. Ano ang awit na napili upang awitin sa pamaskong
palatuntunan? Bakit?
5. Bakit kaya mas maraming pumili sa awit na ´&KULVWPDV
$OSKDEHW"µ
Gawain 7
Pag-aralan ang pictograph. Sagutin ang mga tanong at isulat sa

sagutang papel.
Pamagat ng Awit Bilang ng mga batang may

alam ng awit
Ánakµ
´Pangakoµ
´Pananagutanµ
´May Bukas Paµ
´Bato sa Buhanginµ
simbolo = 2 mag-aral
1. Anong awit ang mas alam awitin ng mga bata?

2. Ano ang awit na hindi gaanong alam ng mga bata?
3. Ilan ang labis na boto ng awiting ´Pananagutanµ kaysa
Ának"µ
4. Ilan ang mga batang may alam ng awit na ´May Bukas
Pa"µ
5. Bakit kaya ´May Bukas PaµDQJpinakapopular o
pinakasikat na awitin sa mga bata?
211
Basahin ang mga pangungusap. Tukuyin ang kasingkahulugan ng
salitang may salungguhit at isulat ang titik ng tamang sagot sa
iyong papel.
1. Sina Beethoven at Mozart ang nagbigay kulay at katanyagan

sa klasikal na musika.
a. makabago b. tradisyunal at pormal

c. makaluma
$QJPJDDZLWLQJ´Leron6LQWDµ´%DKD\.XERµDW
Leron
´'DQGDQVR\µD\PJDkatutubong awitin na magpahanggang
ngayon ay tinatangkilik pa rin.
a. mga awitin na nagpapakita ng kultura, tradisyon, at

paniniwala
b. mga awitin na maririnig lamang sa paaralan
c. mga awitin na sinulat para sa mga bata
3. Ang pamahalaan ay naglunsad ng mga proyekto upang

maihanda ang bagong henerasyon sa magandang
ED
pagkakakitaan.
a. matatanda b. sanggol c. kabataan

EP
4. Ang ating barangay ay naglunsad ng kampanya ukol sa

pagtatanim ng puno.
a. nagpasimula b. nagsilbi c. gumawa

D
5. Ang mga palatuntunan sa paaralan ay nagsisilbing daan

upang mapaunlad ang talino at interes ng mga mag-aaral.
a. balakid b. paraan c. kalye
212
I. Kumpletuhin ang talata sa pamamagitan ng pagbibigay ng
tamang aspekto ng pandiwa sa mga salitang nasa loob ng
panaklong. Isulat ito sa sagutang papel.
Noong nakaraang taon, si Mina at ang kaniyang ina ay 1.

(bisita) sa kanilang mga kamag-anak sa Maynila. 2. (saya) si Mina
at ang kaniyang ina sa mahabang paglalakbay 3. (Kita) nila ang
magagandang tanawin habang sila ay naglalakbay. 4. (gusto)
ng mag-ina ang pamamasyal sa malalaking pamilihan sa
Maynila. Kung saan 5. (bili) sila ng mga laruan at bagong damit.
B. Sagutin ang mga tanong. Isulat sa iyong papel ang titik ng

tamang sagot.
1. Saan nagpunta si Mina
a. Maynila b. probinsiya c. malaking pamilihan
2. Ano ang ginawa ni Mina at ng kaniyang ina sa Maynila?

a. Bumisita sa kanilang lolo at lola.
b. Bumisita sa kanilang mga kaibigan.
c. Bumisita sa kanilang mga kamag-anak.
3. Bakit nasiyahan si Mina sa mahabang paglalakbay?

a. Dahil bumili siya ng mga bagong damit.
b. Dahil sa nakakaaliw na magagandang tanawin.
c. Dahil nakita niya ang mga kamag-anak.
4. Paano nakarating sa Maynila si Mina at ang kaniyang ina?

a. Sumakay sila sa eroplano.
b. Sumakay sila ng bus.
c. Sumakay sila ng barko.
5. Isulat sa iyong sagutang papel ang reaksiyon o saloobin tungkol

sa usapin sa ibaba.
Ibang-iba na ngayon ang pagluwas ng Maynila. Maliban sa

sobrang trapik, lubhang mapanganib na rin ang paglalakad dahil
sa mga insidente ng holdapan, pandurukot, at iba pa.
213
I. Suriin ang pictograph. Sagutin ang mga tanong at isulat ang
iyong sagot sa kuwaderno.
Mga araw ng Bilang ng mga taong

pagtatanim lumahok sa pagtatanim
Hunyo 3 (Huwebes)
Hunyo 4 (Biyernes)
Hunyo 5 (Sabado)
Hunyo 6 (Linggo)
Hunyo 7 (Lunes)
Simbolo: = = 10 bilang ng tao na lumahok sa
pagtatanim
1. Tungkol saan ang pictograph?

a. Bilang ng tao na lumahok sa pagtatanim
b. Bilang ng tao na tumulong sa biktima ng kalamidad
c. Bilang ng puno na itinanim sa bawat araw
2. Anong araw nagsimula ang pagtatanim ng puno?

a. Biyernes b. Sabado c. Huwebes
ED
3. Anong araw ang may pinakakaunti ang bilang ng punong

itinanim?
a. Lunes b. Sabado c. Linggo
EP
4. Sa iyong palagay, bakit noong araw ng Sabado may

pinakamaraming puno ang naitanim?
a. Ang mga kalahok ay walang pasok sa paaralan at
opisina.
D
b. Ang mga kalahok ay makatatanggap ng malaking sahod

kung Sabado.
c. Ang araw ng Sabado ay araw ng paglahok.
5. Ilan ang bilang ng punong naitanim noong Huwebes kumpara

noong Lunes?
a. 20 b. 10 c. 5
214
Ika-20 Linggo
Aralin 20: Mga Sayaw ng Ating Kultura
Sabihin at Alamin

Nina: Nanay maaari po ba na magpatulong ako sa
paggawa ng aking takdang aralin?
Nanay: Oo naman. Maaari ko bang malaman kung ano
ang dapat mong gawin?
Nina: Nais ng aking guro na mag-interview kami tungkol sa
mga katutubong sayaw na ating bansa.
Nanay: 1DSDNDGDOLQDPDQSDOD0D\URRQWD\RQJ´7LQLNOLQJµ
´.XUDWVDµDW´&DULxRVDµPXODVD9LVD\DV0D\´6LQJNLOµ
DW´$VLNµQDPDQWD\RPXOD0LQGDQDR$WGLWRVDDWLQVD
/X]RQ´%LQD\XJDQµDW´/D-RWDµ
ED
Nina: Magaling! Salamat po, Nanay. May maibabahagi na

rin akong sagot sa aking guro at mga
kamag-aral bukas. Maraming salamat pong muli!
EP
Isipin
D
1. Ano ang takdang-aralin ni Nina?

2. Sino ang tumulong sa kaniya sa paggawa ng
takdang-aralin?
3. Sino ang nagbigay ng takdang-aralin kay Nina?
4. Kailan niya ito ipapasa?
5. Sa inyong palagay bakit kaya ibinigay ng guro kay Nina ang
ganitong takdang-aralin
215
Sabihin at Alamin
Basahin ang diyalogo at sagutin ang tanong:
Ang pantomina ang dapat na pambansang

sayaw.
Ano ang iyong Ikaw, ano ang

damdamin tungkol kaisipang nabuo mo
sa usaping ito? tungkol dito?
ED
EP
Tandaan
D
Ang pagbibigay ng reaksiyon ay isang madamdamin at

pangkaisipang pagpapahayag ayon sa isang isyu o usapin. Ito
ay naaayon sa iyong personal na isipan, damdamin, at
karanasan.
216
Subukin
Gawain 1
Ibigay ang iyong reaksiyon o opinyon tungkol sa bawat

pangyayari. Isulat sa kuwaderno iyong sagot.
Maraming tao ang

nanood ng pagtatanghal ng
mga awiting Pinoy. Matapos
ito, iniwan ng mga nanood
ang gabundok na basura.
ED
Saloobin Karanasan
EP
mo mo
Iniisip mo
D
217
Basahin at Alamin
Ano ang iyong nararamdaman sa tuwing may nananalong

Pilipino sa pandaigdigang paligsahan?
Basahin ang balita.
Sayaw Pinoy: Daan sa Pagkakaunawaan at Kabutihan

(Halaw)
Nanalo ng gintong medalya ang Bayanihan Philippine
National Folk Dance Company noong nakaraang 14th World
Folklore Festival na ginanap sa Istanbul, Turkey, July 7, 2013.
Matatandaang noong 2007, nagkamit din ng parehong

parangal ang grupo ng ipamalas nito ang husay ng mga Pilipino
VDSDJVDVD\DZQJ´7LQLNOLQJµ´6LQJNLOµ´3DQGDQJJRVD,ODZµDW
´0DJODODWLNµ'DKLOVDSDJWDWDQJKDOQDLWRDQJNXOWXUDDW
kasarinlan ng mga bansang kasapi ay naipamamalas sa lahat. Ito
ang siyang naging dahilan upang mapalaganap ang
ED
pagkakaunawan at kabutihan.
Isipin
EP
Sagutin ang mga tanong:

D
1. Anong gantimpala ang natanggap ng Bayanihan Philippine

National Folk Dance Company?
2. Kailan nila ito natanggap?
3. Saan ginanap ang paligsahan?
4. Ano-anong sayaw ang ipinamalas nila?
5. Paano nagbigay ng karangalan sa ating bansa ang
nasabing grupo?
6. Bakit karapat-dapat sila sa pagkilalang iginawad sa kanila?
218
Gawain 2
Basahin ang pangungusap. Isulat sa kuwaderno ang inyong

opinyon tungkol dito.
Sitwasyon 1: Ang bawat paaralan ay kailangang magtanggal ng
mga gawaing makapagpapalaganap ng
katutubong sayaw at awit.
Opinyon: Sa aking palagay, ______________________________.
Sitwasyon 2: Ang pamahalaang lokal ay dapat maglunsad ng

mga proyektong makatutulong sa pagpapaunlad ng
mga tradisyon at kultura ng bansa.
Opinyon: Sa aking palagay, ______________________________.
Sabihin at Alamin
Paghambingin ang mga pangungusap. Alamin kung paano

ginamit ang pandiwa sa bawat pangungusap.
A B
1. Nagsasayaw si Perla ng 1. Ang lahat ng kasapi ng
Cariñosa sa tuwing
´µ grupo ay nagsasayaw
dadalaw ang kaniyang tuwing may pista.
lola.
2. Nagdadala siya ng 2. Nagdadala sila ng
regalo para sa lahat maraming pagkain sa
taon-taon. parke tuwing Sabado.
Ano-anong salita ang nagpapakita ng kilos o galaw?

Kailan nagaganap ang bawat kilos?
Ano ang ginamit na simuno sa bawat pangungusap?
Aling simuno ang tumutukoy sa isahan?
Aling simuno ang tumutukoy maramihan?
219
Tandaan
Ang pandiwang nagaganap ay nagpapahayag ng kilos na sa

kasalukuyan ay nangyayari pa lamang. Ginagamitan ito ng mga
salitang pamanahon tulad ng araw-araw, tuwing, atbp.
Gawain 3
Buuin ang diyalogo gamit ang angkop na aspekto ng pandiwa

na nasa loob ng saknong. Basahin at isakilos.
Irene: Ang aking tatay ay (gamot) ng mga maysakit.

Doktor siya. Ikaw, Adrian ano ang ginagawa ng iyong
tatay?
Adrian: (Turo) siya ng mag-aaral. Isa siyang guro sa

Mathematics.
Irene: A, ganon ba! Siya ba ang tumutulong sa iyong

gumawa ng iyong takdang-aralin
Adrian: Tama ka! Sa kaniya kami ng aking kapatid humihingi ng

tulong sa tuwing kami ay may takdang-aralin sa
Mathematics.
Irene: Ako rin. (Tulong) din ang aking tatay sa paggawa

ng takdang-aralin kaya lang maraming tao ang
pumupunta sa bahay para magpagamot kaya
kung minsan hindi na niya ako natutulungan.
Adrian: Huwag kang malungkot. (Bigay) naman siya ng

serbisyo sa maraming tao.
220
Gawain 4
Tukuyin ang angkop na pandiwa upang mabuo ang
pangungusap at isulat sa kuwaderno.
1. (Nag-eensayo, Nag-ensayo) ng sayaw ang mga bata

tuwing hapon.
2. Tingnan mo, si Dora ang pinakamahusay sa lahat ng
QDJVD\DZQDJVDVD\DZQJ´6LQJNLOµ
3. (Nag-ayos, Nag-aayos) ng entablado ang mga bata tuwing
may paligsahan.
4. (Nagtuturo, Magtuturo) ng sayaw si Gng. Tan tuwing umaga.
5. Araw-araw na (sumasali, sumali) si Willy sa ensayo ng sayaw.
Gawain 5
Ang graphsa ibaba ay nagpapakita ng talaan ng mga taong

QDQRQRRGQJSURJUDPDQJ´.XOWXUD0R,SDJPDODNL0Rµ
Suriing mabuti ang mga impormasyon at sagutin ang mga tanong
tungkol dito. Isulat sa papel ang iyong sagot.
Elementarya
Sekondarya
Namumuno
sa Barangay
Magulang
Batayan ng dami: = 5 manonood
1. Aling grupo ng manonood ang may pinakamaraming

bilang?
2. Aling pangkat ang may pinakakaunti?
3. Bakit kaya may maliit na pagitan lamang ang bilang ng
manonood sa sekondarya at magulang?
221
4. Bakit kaya mas kaunti ang bilang ng manonood na mula sa
mga namumuno sa barangay kumpara sa elementarya
Basahin ang talata.

$QJVD\DZQD´7LNORVµD\LVDQJNDWXWXERQJVD\DZQJPJD
taga-Leyte na nagpapakita ng gawain ng mga manggagawa.
$QJ´7LNORVµD\VDOLWDQJ:DUD\QDDQJNDKXOXJDQD\
ÉD\DQLKDQµ
Ang sayaw na ito ay nagpapakita ng pagtulong sa ibang
tao na walang hinihinging kapalit o anumang bayad. Upang
magpasalamat, naghahanda ng meryenda ang mga taong
nakatanggap ng tulong.
1. 6DDQQDJPXODDQJVD\DZQJ´7LNORV"µ
a. Laguna b. Leyte c. Waray
2. $QRDQJNDKXOXJDQQJVDOLWDQJ´7LNORV"µ
a. barangayan b. pagkakaisa c. bayanihan
3. Ano ang hanapbuhay ng tao ang ipinakikita sa sayaw na

´7LNORV"µ
a. mga magsasakang Waray
b. mga mangingisdang Waray
c. mga manggagawang Waray
4. Ano ang inihahanda ng mga taong ginawan ng

bayanihan?
a. sayaw
b. meryenda
c. pera
222
5. Anong kaugaliang Pilipino ang ipinakikita ng sayaw na
´7LNORV"µ
a. pagiging magalang
b. pagiging matulungin
c. pagiging masayahin
B. Sumulat ng 1-2 pangungusap tungkol sa iyong reaksiyon o

opinyon tungkol sa sayaw QD´7LNORV"µ
Isulat ito sa iyong kuwaderno.
Sa aking palagay,___________________________________.
C. Piliin ang angkop na pandiwa upang mabuo ang

pangungusap. Isulat sa papel ang tamang sagot.
3DODJLQJWXPXWXORQJWXPXORQJDQJPJD3LOLSLQRVDLVD·WLVD

tuwing may kalamidad.
2. (Tinuturuan, Tinuruan) ng guro ang mag-aaral ng sayaw

tuwing umaga.
3. Ang mga katutubong sayaw ay (itinuturo, nagtuturo) upang

mapalaganap ang kultura at tradisyon.
4. Maraming tao ang (natuwa, natutuwa) sa pamahalaang

lokal dahil sa pagtatanghal ng mga katutubong sayaw
taon-taon.
5. (Natututunan, Matutunan) natin ang mga katutubong

VD\DZPXODVDLED·WLEDQJEDKDJLQJEDQVDGDKLOVD
paligsahan.
223
Ika-21 Linggo
Aralin 21: Mga Likha at Sining
Sabihin at Alamin

Alam mo ba ang mga likhang sining sa inyong lugar?
Basahin ang dayalogo at isakilos ito.
Isang Sabado, tinulungan ni Marina ang kaniyang tatay sa

pagbabantay ng kanilang tindahan ng mga likhang sining.
Marina: Tatay, saan po gawa ang mga likhang sining na ito?
Tatay: *DOLQJDQJPJDL\DQVDLED·WLEDQJOXJDU0D\URRQJ
gawa sa sinamay na mula sa abaka na siyang
ginagawang basket, doormat, at iba pang palamuti sa
bahay.
Marina: Nagkuwento kahapon ang aming guro tungkol sa
parol na yari sa capiz. Galing ito sa mga shellna mula
sa Pampanga.
Tatay: Tama ka, Marina. Mayroon din tayong sumbrerong
gawa sa buri at tikong galing ng Samar at Leyte. Ang
iba naman ay galing sa Cebu.
Marina: Tatay, ito pong jar na gawa sa porselana, saan po ito
galing?
Tatay: Sa Vigan, Ilocos Sur galing ang mga iyan.
Marina: Talagang mayaman ang Pilipinas sa mga likhang

sining, Tatay!
Tatay: Tama! At dapat ipagmalaki natin ang mga ito dahil
bahagi ito ng ating tradisyon at kultura!
224
Isipin

1. Ano ang ginagawa ni Marina?
2. Ano ang pinag-uusapan ng mag-ama?
3. Ano-ano ang tinda nilang likhang sining?
4. Saan galing ang sinamay?
5. Ano-anong mga bagay ang yari sa abaka?
6. Saan galing ang parol na capiz?
7. Ano ang pinagmulan ng buri at tikong?
8. Anong likhang sining ang galing sa Cebu Sa Ilocos Sur
9. Bakit kailangan nating ipagmalaki ang mga likhang sining ng
Pilipinas?
Subukin
Gawain 1
Sumulat ng isang pangungusap na nagsasaad ng iyong opinyon

tungkol sa sitwasyon sa ibaba. Isulat ito sa iyong kuwaderno.
May bagong ordinansa sa inyong bayan na nag-uutos na

ihiwalay ang mga basurang nabubulok sa mga hindi nabubulok.
Tanging ang mga nabubulok lamang ang hahakutin ng mga
tagakuha ng basura. Hinihikayat ang lahat na gamiting muli ang
ibang bagay na maaari pang gamitin.
Sa aking palagay, ________________________________________.
225
Basahin at Alamin
Alam mo ba kung paano ginagawa ang palayok?

Basahin ang panayam.
Paggawa ng Palayok
ni: Grace Urlanda Rabelas at Franlie O. Ramos-Corporal
Isang mamamahayag ang gumawa ng panayam tungkol

VDSDJJDZDQJSDOD\RNSDUDVDNDQL\DQJSURJUDPDQJ´$QJ
%D\DQµ
Mamamahayag: Gaano na po kayo katagal gumagawa ng
palayok
Magpapalayok: Mahigit dalawampung taon na po.
Mamamahayag: Maaari niyo po bang sabihin at ipakita sa
amin kung paano ito ginagawa?
Magpapalayok: Opo, madali lang ito. Una, ipunin at siksikin
ED
ang putik sa pamamagitan ng pagmamasa.

Mamamahayag: Bakit kailangang masahin ang putik?
Magpapalayok: Kailangan ito upang maalis ang bula.
EP
Mamamahayag: Pagkatapos magmasa ng putik, ano ang

kasunod?
Magpapalayok: Ilalagay natin ang minasang putik sa gitna
ng gulong. Simulang paikutin. Kailangang
D
manatiling basa ang putik. Kapag naging

madikit ito, lagyan muli ng tubig.
Mamamahayag: Paano naman nahuhulma ang palayok?
Magpapalayok: Kailangang gumawa ng butas sa gitna ng
putik at dahan-dahan ihulma ang putik ayon
sa hugis na gusto gamit ang mga daliri.
Patuyuin ito hanggang sa tumigas.
226
Mamamahayag: Maaari po bang lagyan ng disenyo ang
palayok?
Magpapalayok: Opo, kailangan lang muna itong patuyuin at
saka lutuin sa hurno. Pagkaraan, puwede
nang lagyan ng nais na disenyo.
Mamamahayag: Madali lang po bang gumawa ng palayok?
Magpapalayok: Hindi ito madali pero nakasanayan na
naming gawin kaya mabilis na itong
matapos.
Mamamahayag: Maraming salamat po sa inyong oras at sa
pagbabahagi ng iyong kaalaman sa ating
tagapakinig!
Isipin
Sagutin ang mga tanong. Isulat ang sagot sa iyong sagutang

papel.
1. Sino ang kinapanayam ng mamamahayag?

2. Ano ang kaniyang hanapbuhay?
3. Gaano na katagal siyang gumagawa ng palayok?
4. Ano ang materyales na gamit sa paggawa ng palayok?
5. Paano gumawa ng palayok?
6. Ang palayok ba ay bahagi ng ating likhang sining Bakit mo
ito nasabi?
227
Gawain 2
Sabihin ang iyong opinyon o reaksiyon tungkol sa sitwasyon sa

ibaba.
Ang paggawa ng palayok ay dapat na matutunan ng mga

batang Pilipino bilang isang pinakamataas na gawang-kamay
ng bansa.
Reaksiyon:
Sa aking palagay, _______________________________________.
Naniniwala ako na _______________________________________.
Ang opinyon ko tungkol dito ay ___________________________.
Gawain 3
Sumulat ng 2-3 pangungusap tungkol sa iyong opinyon sa

sitwasyon sa ibaba. Isulat ito sa iyong kuwaderno.
Kailangang turuan ang mga bata na gumawa nang may

kadalubhasaan sa kahit isang uri ng likhang sining o gawang
kamay upang magkaroon ng pagmumulan ng kanilang
pagkakakitaan.
Reaksiyon:
Naniniwala ako na
_____________________________________________________.
228
Sabihin at Alamin
Basahin ang mga pangungusap. Sagutin ang sumusunod na

tanong at isulat sa kuwaderno ang tamang sagot.
1. Kasalukuyang kinapapanayam ng mamamahayag ang
magpapalayok.
2. Tuwing Huwebes, naglalagay ng disensyo ang

magpapalayok.
3. Gumawa siya ng magagandang palayok sa loob ng

nakalipas na maraming taon.
4. Nagpasalamat ako sa kaniya kahapon.
Ano ang tawag sa mga salitang may salungguhit?

Anong pandiwa ang ginamit sa pangungusap 1 at 2?
Anong pandiwa ang ginamit sa pangungusap 3 at 4?
ED
Anong salitang pamanahon o salitang nagsasabi ng oras ang

ginamit sa bawat pangungusap?
EP
Tandaan
D
Ang salitang pamanahon ay mga salitang ginagamit upang

magpahayag ng hudyat ng panahon o kung kailangan
nagaganap ang salitang kilos o pandiwa.
229
Mga halimbawa:
Kasalukuyan o nagaganap pa lamang na kilos:
ngayon
ngayong araw
sa sandaling ito
tuwing Martes, Miyerkules...
palagi
Tapos na o naganap na ang kilos:
kahapon
kagabi
noong isang araw, buwan, taon...
noong Lunes, Martes...
kanina
Gawain 4
Punan ang patlang ng angkop na pandiwa. Isulat ito sa iyong
kuwaderno.
1. __________ (turo) ang guro ng bagong awit kahapon.

2. __________ (laro) sina Nana at ang kaniyang kapatid ngayon.
3. __________ (sepilyo) ng ngipin ang mga bata dalawang beses
isang Linggo.
4. __________ (bili) ng regalo si Anabel kagabi.
5. __________ (ayos) ni Jazz ang kaniyang bisikleta ngayon.
230
Gawain 5
Sa isang papel, gumawa ng pangungusap gamit ang mga
salitang nasa loob ng talahanayan.
Simuno Salitang Pamanahon Pandiwa

1. Ang karpentero noong 2011 gawa
2. Ang aking nanay tuwing umaga luto
3. Ang aking magulang noong nakalipas na linis
Linggo
4. Ang bata ngayon tulog

5. Marta sa sandaling ito walis
Gawain 6
Gamit ang iyong sagutang papel, buuin ang pangungusap gamit
ang angkop na pandiwa at salitang pamanahon.
1. ____________ang aking nanay ng almusal___________.
ED
(tuwing umaga- luto)

2. ____________ si Jezza tungkol sa kaniyang bakasyon
____________. (noong Biyernes- kuwento)
3. ____________nang malakas ang mga bata__________.
(sa sandaling ito- tawa)
EP
4. ___________ang mga guro sa palatuntunan___________.

(noong isang buwan- sayaw)
5. ___________ng bahay ang aking tatay___________.
(tuwing tanghali- pintura)
D
231
Sabihin at Alamin
Pakinggan ang sumusunod na salita.

Pakinggang mabuti ang guro upang matukoy ang palatandaan
ng kahulugan ng mga salita.
sinimulan inayos tinanggal naunawaan
Salitang Ugat Panlapi Bagong Salita Kahulugan
simula -in sinimulan inumpisahan
-n
ayos -in inayos ginawa
tanggal -in tinanggal inalis
unawa na- naunawaan naintindihan
-an
Ano ang mga panlaping ginamit sa mga salita?

Naipakikita ba ng panlapi kung kailan ginawa ang kilos?
Tandaan
Ang panlapi ay mga katagang ikinakabit sa salitang-ugat

upang magpahayag ng panahon kung kailan ginawa ang
kilos.
232
Gamit ang mga panlapi bumuo ng salitang kilos na nagaganap
pa lamang at natapos na. Kumpletuhin ang tsart sa inyong
sagutang papel at bumuo ng mga pangungusap gamit ang mga
salitang ito.
Salitang-Ugat Panlapi Nagaganap pa Naganap na

Lamang (Tapos Na)
(Kasalukuyan)
alis um- umaalis umalis
akyat um-
kain -in
sagot -an
sabi na-
laba nag-
ED
Gawain 7
Hanapin ang pandiwang may panlapi. Isulat ang PK kung ito ay
pangkasalukuyan o nagaganap pa lamang at PN kung naganap
na. Isulat ang sagot sa isang papel.
EP
1. Pininturahan niya ng bago ang mesa kanina.

2. Hinahanap ng lola ang nawawala niyang salamin.
D
3. Masaya kaming namasyal kahapon.

4. Tuwing Linggo, pumupunta si Clara sa simbahan.
5. Namasyal kami sa probinsiya noong isang taon.
233
Basahin ang kuwento. Sagutin ang mga tanong tungkol dito.
Ehemplo ng Sining
Si Kenneth Cobonpue ay isang malikhaing inhenyerong

Pilipino. Ang kaniyang mga likhang sining ay naging tanyag sa
LED·WLEDQJ bahagi ng mundo. Ang kaniyang talento ang naging
daan upang makilala ang husay at galing ng mga Pinoy sa
buong mundo. Dahil dito, nakatanggap siya ng maraming
parangal mula sa Singapore at Hong Kong.
Dahil sa kaniyang husay sa sining, tinangka siyang alukin ng
PDODNLQJKDODJDQJLED·WLEDQJPD\D\DPDQJEDQVDSDUDVD
kaniyang mga likha ngunit hindi siya pumayag. Nanatili siya sa
ating bansa at dito niya lalong pinaghusay ang kaniyang talento.
Nagtayo din siya ng programa upang makilala ang iba

pang mahuhusay na ehemplo ng sining sa ating bansa.
Sagutin:
1. Sino ang tinaguriang ehemplo ng sining

a. si Kenneth Cobonpue
b. si Kenneth Cohon
c. si Karen Davila
2. Bakit siya tinawag na ehemplo ng sining?
a. 1DJLQJWDQ\DJDQJ3LOLSLQDVVDLED·WLEDQJEDQVDdahil sa
kaniyang mga likha.
b. Mas pinili niyang magtrabaho sa ating bansa kaysa
magpabayad sa ibang dayuhan.
c. Letrang a at b
3. Naipakita niya ang kaniyang husay at galing sa sining sa
buong mundo.
Alin ang salitang kilos na may panlapi?
a. naipakita b. husay c. galing
234
4. Tinangka VL\DQJED\DUDQQJLED·WLEDQJPD\D\DPDQJEDQVD
para sa kaniyang mga likha.
Ano ang kahulugan ng salitang may salungguhit?
a. inalis
b. nilagyan
c. sinubukan
5. Hindi siya pumayag na magtrabaho sa ibang bansa.
Ano ang panlaping ginamit sa salitang may salungguhit?
a. pu- b. ²um c. ²ag
B. Pag-aralan ang pictographIsulat sa sagutang papel ang titik
ng tamang sagot.
Bansa kung saan Bilang ng Naibenta
nagbenta ng likhang
sining si Kenneth
Hong Kong
Singapore
Amerika
Pilipinas
= 10 nabenta
ED
6. Aling bansa ang may pinakamababang bilang ng nabiling

likhang sining ni Kenneth
a. Hong Kong b. Singapore c. Amerika
7. Aling mga bansa ang may magkaparehong bilang ng likhang
EP
sining na nabili?
a. Amerika at Pilipinas
b. Singapore at Amerika
c. Singapore at Hong Kong
D

a. Mga Naibentang Likhang Sining ni Kenneth Cobonpue
b. Parangal ni Kenneth Cobonpue
c. Mga Tagahanga ni Kenneth Cobonpue
Sumulat ng 1-2 pangungusap na nagpapahayag ng iyong
reaksiyon sa binasang kuwento tungkol kay Kenneth Cobonpue.
Sumulat ng 1-SDQJXQJXVDSWXQJNROVDNXZHQWRQJ´(KHPSORQJ
6LQLQJµ
235
Ika-22 Linggo
Aralin 22: Ang Aming Paboritong Pagkain
Basahin at Alamin
Mayroon ba kayong mga paboritong pagkain na iniluluto

sa bahay tuwing may espesyal na okasyon?
Ano-ano ito?
Basahin ang kuwento.
Ang Kaarawan ni Nanay Lily

ni: Franlie O. Ramos-Corporal
Maraming tao sa aming bayan ang sabik sa kaarawan ni

Nanay Lily. Si Nanay Lily ang pinakamahusay na kusinera sa aming
lugar. Lagi siyang naghahanda ng kakaiba at katakam-takam na
pagkain. Ang isang tikim nito ay siguradong susundan pa nang
marami pang iba. Taon-taon ay nag-aanyaya siya ng mga
ED
kaibigan sa kaniyang bahay upang makipagsaya sa kaniya.

Sa kaniyang ika-55 kaarawan, naghanda siya ng mga
pagkaing may siling labuyo at gata ng niyog tulad ng laing, Bicol
Express, pinangat, at kinunot. Nagluto rin siya ng sinarapan sa
EP
tanglad at nilutong balaw.

Naghanda siya ng espesyal na pagkain para sa mga bata
tulad ng piniritong tilapia, pansit bato, dinuguan, at puto
D
makapuno.
May mazapan de pili, matamis na mani, at yema bilang

panghimagas.
Lahat ay nasiyahan sa pagdiriwang ng kaarawan ni Nanay

Lily.
236
Isipin
a. Ano-anong espesyal na pagkain ang inihanda ni Nanay Lily sa

kaniyang ika-55 kaarawan?
b. Bakit kinasasabikan ng mga tao ang kaarawan ni Nanay Lily?
Sabihin at Alamin
Basahin ang sumusunod na pangungusap:

a. Lagi siyang naghahanda ng kakaiba at katakam-
takam na pagkain.
b. Taon-taon ay inaanyayahan niya ang maraming
kaibigan sa kaniyang bahay upang makisaya sa
kaniyang kaarawan.
c. Sa kaniyang ika-55 na kaarawan, naghanda siya ng
mga pagkaing may siling labuyo at gata ng niyog.
d. Bawat isa ay nasiyahan sa kaarawan ni Nanay Lily.
ED
Ano-ano ang mga pandiwa sa pangungusap?

Anong aspekto ng pandiwa ang ginamit sa pangungusap?
Anong pananda ang ginamit upang makilala ang pangnagdaan
at pangkasalukuyang aspekto ng pandiwa?
EP
Gawain 1
Piliin at isulat sa sagutang papel ang angkop na aspekto ng
pandiwa upang mabuo ang pangungusap.
D
1. Ang kababaihan ay (nagluto, nagluluto, magluluto) ng

kanilang agahan tuwing umaga.
2. (Nagdiwang, Nagdiriwang, Magdiriwang) ng kaniyang
kaarawan si Sherlyn noong Disyembre.
3. Si Angelo ay (nagpaliwanag, nagpapaliwanag,
magpapaliwanag) ng kaniyang proyekto kay Gng. Ramos
ngayon.
4. Tayo ay (nagdasal, nagdarasal, magdarasal) araw-araw.
237
5. Si Berny ay palaging (naghugas, naghuhugas, maghuhugas) ng
kaniyang kamay.
Gawain 2
Sumulat ng pangungusap sa bawat simuno, pang-abay na

pamanahon, at pandiwa. Isulat ang iyong sagot sa papel.
Simuno Pang-abay na Pandiwa

Pamanahon
1. Ang mga lagi maglaro
kalalakihan
2. Ang mag-anak tuwing Linggo magpunta
3. Ang mga babae nakaraang magsayaw

dalawang araw
4. Kami tuwing gabi manood
5. Siya sa araw na ito patnubay
Basahin at Alamin
ED
Sipiin ang tsart at isulat ang mga katangian ni Nanay Lily sa iyong
sagutang papel.
EP
D
Nanay
Nanay
Lily
Lily
238
Ano ang nakatulong sa iyo upang mahulaan ang mga katangian
ni Nanay Lily?
Saan mo ibinatay ang iyong hula?
Anong impormasyon sa kuwento ang nagbigay sa iyo ng
palatandaan?
Ang isang kuwento ay hindi palaging tuwirang naglalarawan sa
kantangian ng tauhan. Maaari natin itong hulaan batay sa mga
palatandaan o sitwasyon sa kuwento.
Maaari tayong magbigay ng hinuha ng katangian ng tauhan.

Ang hinuha ay isang matalinong hula batay sa impormasyong
ibinigay at kung minsan ay batay sa ating sariling karanasan.
Tandaan
Ang paggawa ng hinuha ay pagbibigay ng matalinong hula

ED
batay sa mga ebidensiya sa teksto. Maaaring ito ay batay

sa ating mga karanasan.
Gawain 3
EP
Basahin ang talata. Gamit ang ilustrasyon sa ibaba, isulat sa

sagutang papel ang iyong hinuha at ang ebidensiya na
nakatulong sa iyo.
D
Inihagis ni Tina ang kaniyang bag sa silya, nilampasan ang

kaniyang mga magulang, isinara nang malakas ang pinto, at
ibinagsak ang sarili sa kama.
1. Ano ang nararamdaman ni Tina?

2. Ano-anong ebidensiya sa teksto ang magpapatunay sa
iyong sagot?
239
palatandaan 1
palatandaan 2
Hinuha
palatandaan 3
palatandaan 4
Gawain 4
Basahin ang teksto at sagutin ang tsart sa ibaba. Isulat ang

iyong sagot sa kuwaderno.
Saan pumupunta sina Jacob, Tristan, at kanilang Nanay

tuwing Sabado Sina Jacob at Tristan ay kasama ng kanilang
Nanay tuwing Sabado sa grocery. Gustong-gusto nila ang amoy
QJPDVDVDUDSQDSDJNDLQ0DUDPLQJLED·WLEDQJEDJD\QD
mabibili rito. Malaki ito at malamig sa loob. Maraming tao ang
may dalang basket at shopping carts para sa mga bagay na
kanilang pinamili. Pagkatapos makuha ni Nanay ang lahat na
kailangan niya sa bahay, pumila na siya at nagbayad sa kahera.
Ano ang iyong hinuha? Anong ebidensiya sa teksto ang

magpapatunay sa iyong sagot?
240
Gawain 5
Basahin ang teksto. Piliin ang titik ng tamang sagot. Isulat sa iyong
kuwaderno.
Saan man tumigil si Ramon ibinabagsak niya ang kaniyang

bisikleta. Malimit niyang naiiwan ang kaniyang bisikleta sa daan
papunta sa garahe. Paulit-ulit na sinasabi ng kaniyang ama ang
maaaring mangyari sa kaniyang ginagawa. Isang umaga, paalis
ang kaniyang ama papunta sa trabaho, nakarinig si Ramon ng
malakas na tunog sa labas ng bahay.
Batay sa teksto, ano ang iyong hinuha na nangyari:
a. Sinakyan ng kaniyang kapatid na babae ang bisikleta.
b. Nasagasaan ng kaniyang ama ang bisikleta.
c. Ninakaw ang kaniyang bisikleta sa garahe.
Ano-ano ang ebidensiya na magpapatunay sa iyong sagot. Isulat

ang iyong sagot sa organizer.
Hinuha
Ebidensiya 1 Ebidensiya 3
Ebidensiya 2
241
Gawain 6
Piliin ang salitang-ugat ng salitang may salungguhit sa
pangungusap. Isulat ito sa iyong sagutang papel.
1. Si Mang Tasyo ay tahimik na nakatingin sa ginagawa ng

anak.
a. awa c. gina
b. gawa d. ginaga
2. Nang mapansin ito ni Patrick, itinigil niya ang pagsusulat.
a. sulat c. pagsulat
b. ulat d. pag
3. Naiwan niya ang kaniyang aklat sa silid-aralan.
a. naiwan c. iwan
b. anan d. iwanan
4. Naamoy ni Patrick ang masarap na ulam na luto ng
kaniyang ina.
a. amoy c. aamoy
b. naamoy d. naaamoy
5. Lumabas siya sa kusina at naglambing sa kaniyang ina na
bigyan siya.
a. naglambing c. naglabing
ED
b. naglam d. lambing
Sabihin at Alamin
EP
Tingnan ang larawang guhit.

D
1. Ano ang nasa larawang guhit?

2. Ano ang sinasabi ng larawan?
3. Ano ang kahulugan ng larawang guhit?
242
4. Sa iyong palagay, bakit ito nagbibigay ng kaisipang nasa
lugar ng kainan?
Tandaan
Ang tatak o marka ay nagbibigay ng mahalagang

impormasyon kaya kailangang tingnan o basahing mabuti
ang mga detalye upang makakuha ng tamang
impormasyon.
Gawain 7
Pag-aralan ang larawan sa ibaba. Sagutin ang sumusunod na
tanong. Isulat ang sagot sa kuwaderno.
1. Ano ang nakikita mo sa larawan?

2. Ano-anong tatak o marka ang nasa larawan?
3. Ano ang kahulugan ng larawan?
4. Ano-ano ang iyong batayan sa pagbibigay ng kahulugan
dito?
243
A. Basahin ang teksto. Isulat sa kuwaderno ang iyong sagot.

1. Si Jazzle ay mas mahusay na manlalaro ng tennis kaysa
sa kaniyang kapatid na si Joshua. Maaari nating sabihin
na ____________________.
a. Ayaw ni Jazzle na maglaro ng tennis.
b. Mas mataas ang iskor ni Joshua.
c. Higit na mataas ang iskor ni Jazzel.
d. Ayaw ni Joshua na maglaro ng tennis.
2. Si Jo-Francis ay mas mahusay na mag-aaral kaysa sa

kaniyang kapatid na si Jazzel. Maaari nating sabihin
na ___________________.
a. Hindi nag-aaral si Jo-Francis.
b. Mas mataas ang marka ni Jazzel.
c. Higit na mataas ang marka ni Jo-Francis.
d. Gustong-gusto ni Jazzel na mag-aral.
ED
3. Ang bagong mag-aaral na babae sa paaralan ay hindi

nakikipag-usap kaninuman sa buong maghapon. Nang
tinawag siya ng kaniyang guro, yumuko lamang siya at
tumingin sa upuan.
EP
Ang bagong mag-aaral ay maaaring _______________.

a. mahiyain c. masungit
b. mabait d. masayahin
D
4. Sinabihan si Jake ng kaniyang ina na magdala ng

payong pagpasok sa paaralan. Gayun pa man, inisip ni
Jake na hindi ito kailangan. Ano sa palagay mo ang
lagay ng panahon?
a. umuulan c. nagyeyelo
b. maaaring umulan d. mainit ang sikat ng araw
244
B. Piliin mula sa kahon ang angkop na aspekto ng pandiwa o
tanda upang mabuo ang pangungusap. Isulat sa
kuwaderno ang sagot.
ngayon nilabhan tuwing Biyernes
tatlong taon na ang nakararaan naglilinis
sumasayaw
5. ___________________, ______________ang aking mga

magulang sa aming kusina.
6. ______________nang ang kumot ng aking lola
ay____________.
7. ______________siya _________sa entablado.
ED
EP
D
245
C. Kumpletuhin ang puzzle gamit ang mga clue sa ibaba.
Pababa Pahalang
1. di mabuting gawa 1. gamit ng kamay
2. lugar na nais marating ng lahat 2. atleta
3. sobra-sobra 3. nawala
1
1
3
2
2 3
246
Ika-23 Linggo
Aralin 23: Ako ay Mabuting Mamamayan
Paano nagiging bayani?

Basahin ang kuwento sa ibaba.
Ang Bayani
Íniligtas niya ang iba ngunit hindi niya nailigtas ang sariliµ
usapan ng mga tao sa kaniyang burol. Hindi naman nagtaka ang
kaniyang mga kaibigan sa nangyari sa kaniya.
Nagtali siya ng lubid sa kaniyang baywang at

isa-isang dinala ang kaniyang mga kapatid at magulang sa ligtas
na lugar. Maging ang kaniyang mga kapitbahay na lumikas sa
bubong ng kanilang mga bahay ay kaniya ring nailigtas. Nang
makita niya ang isang babae at ang sanggol nito na nakasakay
sa isang styrofoam na dinadala ng malakas na agos ng tubig,
buong tapang siyang lumangoy patungo sa mga ito at dinala sa
ligtas na lugar. Ngunit sa kasamaang palad, siya ay tinangay ng
agos. Isang araw matapos ang mapinsalang bagyong Ondoy na
nagdulot ng pagbaha sa Metro Manila, natagpuan ang walang
buhay niyang katawan.
´Siya ay tunay na matapang at may PDEXWLQJNDORREDQµ

papuring wika ng kaniyang mga magulang.
Ang kahindik-hindik na pangyayaring tulad nito ang sukatan

ng pakikibaka sa buhay. Sino ang mamamayani? Ang mga tunay
na matatapang lamang tulad ni Muelmar Magallanes, anak nina
Samuel at Maria² ang tunay na matapang at isang bayani.
247
Isipin
1. Ano ang nangyari

2. Ano ang maaaring naging dahilan ng pagbaha?
3. Sino-sino ang nailigtas ni Muelmar Magallanes?
4. Bakit siya itinuring na isang bayani?
Sabihin at Alamin
Pag-aralan ang larawang guhit.

ED
EP
a. Ano ang inilalarawan nito?

b. Saan mo ito karaniwang nakikita?
c. Ano ang dapat mong gawin kapag nakita mo ang
D
larawang ito?
d. Ito ba ay isang paraan ng pagliligtas sa ating kapaligiran?
248
illus for signage to line illus for ENTRANCE
up
Basahin ang sumusunod na pangungusap. Pansinin kung paano

ginamit ang pandiwa.
a. Sasama kami sa kampanya sa paglilinis sa aming barangay
sa Sabado.
ED
b. Bibili kami ng mga walis at pandakot bukas.

c. Sa isang Linggo, magkakaroon na tayo ng malinis na
barangay.
EP
Tandaan
D
Ang pandiwa ay maaaring magpahayag ng panghinaharap o

hindi pa nagaganap na kilos o galaw. Ang mga salitang sa
susunod na araw, taon, buwan, at bukas ay mga pang-abay na
pamanahon na nagpapahayag ng panghinaharap na aspekto
ng pandiwa.
249
Gawain 1
Gamitin ang angkop na aspekto ng pandiwang nasa loob ng

panaklong. Isulat ang iyong sagot sa sagutang papel.
1. Ako ay __________ (tulog) nang maaga ngayong gabi.
2. ___________ (gawa) muna ni Maria ang kaniyang takdang
aralin bago matulog.
3. Sa ika-5 ng umaga bukas ___________ (gising) si Greg.
4. Si Rina ay ___________ (punta) sa Maynila sa isang Linggo.
5. __________ (laba) si Yasmin ng mga damit sa Sabado.
Basahin ang talata. Bigyan ng pansin ang mga salita na may

salungguhit.
Ang pamilya ni Mang Lando ay nawalan ng

tahanan matapos sirain ito ng malakas na bagyo. Ngunit
hindi siya nawalan ng pag-asa. Alam niyang may mga
matulunging tao na tutulong sa kaniya upang muling
itayo ang kaniyang bahay. Nagpasalamat siya na ang
ED
kaniyang pamilya ay nailigtas sa malakas na bagyo.
Pag-aralan ang mga may salungguhit na salita sa tulong ng tsart.

EP
Salitang- Panlapi Bagong Salita Kahulugan ng

ugat Salita
wala na, an nawalan hindi nagkaroon
D
tulong ma, in matulungin nagbibigay ng

tulong
salamat nagpa nagpasalamat pagkilala ng utang
na loob
ligtas nai nailigtas nailayo sa
kapahamakan
250
Tandaan
Ang panlapi ay mga kataga na ikinakabit sa salitang-ugat.

Ito ay maaaring magbigay ng ibang kahulugan sa salitang-
ugat.
Gawain 2
Piliin ang angkop na salitang bubuo sa pangungusap. Isulat ito sa

iyong sagutang papel.
1. Ang mga bituin sa gabi ay maliwanag dahil sa (kawalan,

nawalan) ng ulap.
2. Malimit makasira ng gamit si Tom dahil siya ay (walang
maingat, walang ingat) sa mga ito.
3. Ang ahas ay (makamandag, kamandag) dahil sa lason
nito.
4. Si Issa ay isang batang (maalalahanin, alalahanin). Hindi
niya nalilimutang magbigay ng alaala sa kaarawan ng
miyembro ng kaniyang pamilya.
5. Naiinip na ang batang lalaki kaya siya ay (di mapakali, di
makali).
Gawain 3
Sipiin sa inyong kuwaderno ang angkop na aspekto ng pandiwa

sa pangungusap.
1. Ang mga batang babae ay (pumunta, pumupunta,

pupunta) sa palaruan bukas.
2. (Ipagdiriwang, Ipinagdiwang, Ipinagdiriwang) ni Mutya
ang kaniyang kaarawan sa isang taon.
3. Si Freddie Aguilar ay (magpapaliwanag, nagpaliwanag,
nagpapaliwanag) ng kaniyang panig sa Linggo.
251
4. (Bumili, Bibili, Bumibili) si nanay ng bagong kotse sa isang
buwan.
5. Si Berny ay (sumayaw, sasayaw, sumasayaw) sa
Disyembre sa Jesse M. Robredo Coliseum.
Gawain 4
Pumili ng tatlong salita sa talaan sa ibaba.

Sumulat ng pangungusap gamit ang salita at basahin sa klase.
masayahin umaasa bulagsak

maganda makulay magpasalamat
mapanganib di makali mayumi
kahanga-hanga humihingal maalalahanin
Gawain 5
Tukuyin ang kasingkahulugan ng sumusunod na salita. Piliin ang
sagot mula sa loob ng kahon at gamitin sa pangungusap. Isulat
sa kuwaderno ang iyong sagot.
ED
kaakit-akit matulungin makulay

mapaminsala maimpluwensiya mayabong
EP
a. maganda ________________________________________.
Pangungusap_____________________________________.
b. malasakit__________________________________________.
D
Pangungusap_____________________________________ .
c. Puno ng kulay _____________________________________.
Pangungusap_____________________________________.
d. mapanganib _____________________________________.
Pangungusap_____________________________________.
e. makapangyarihan ________________________________.
Pangungusap_____________________________________.
252
I. Basahin ang mga sumusunod na teksto. Gumawa ng hinuha

upang matukoy kung ano o sino ang tinutukoy. Isulat sa papel
ang iyong sagot.
1. Bago magbukang liwayway, nagbubungkal na ako ng lupa.
Upang sa kinabukasan ako ay umani ng aking
pinaghirapan. Sino ako?
2. Ako ay sumusulat, nagbabasa, umaawit, at sumasayaw

kasama ng mga bata. Nasisiyahan ako dahil natututo ang
mga bata. Patuloy akong magsisilbi habang may mga
batang nangangailangan ng aking tulong. Kilala mo ba
kung sino ako?
3. Gumagawa ako ng maririkit na damit pambabae at kaaya-

ayang damit na panlalaki. Pati na rin ng mga kaakit-akit na
kurtina para sa iyong bahay. Sino ako?
II. Sumulat ng pangungusap gamit ang pandiwa sa aspektong

panghinaharap, gamit ang sumusunod na pananda;
1. bili ² sa darating na Sabado
2. manood ² mamayang gabi
III. Basahin ang mga pangungusap at sagutin ang mga tanong.
Isulat sa sagutang papel ang titik ng tamang sagot.
3. Aling pangungusap ang may salitang ang ibig sabihin ay

´ZDODQJSDNLDODP"µ
a. Si Tina ay isang batang pabaya dahil lagi niyang

nalilimutan ang pagsasara ng gripo.
b. Nagulat sa Shara nang makita ang kaniyang kaibigang
si Karen na halos mapaiyak at bigo.
c. Hindi palaging ligtas na kasalamuha ang mga matsing.
253
4. Nagdadaos ng piyesta ang karamihan dahil sila ay
nagpapasalamat sa masaganang ani. Masagana ay;
a. mayaman
b. salat
c. sapat
5. Natutuwa si Saada sa piling ng kaniyang masayahing mga
kaibigan. Bakit kaya masaya siya kapag magkakasama sila?
Masayahin ay;
a. Ang kanilang samahan ay nakakatuwa.
b. Sila ay magaganda at kaakit-akit.
c. Sila ay maunawain.
IV. Suriin ang larawan at sagutin ang mga tanong. Isulat ang titik
ng tamang sagot sa iyong sagutang papel.
6. Anong programa ang gaganapin?

a. Pagtatanim ng mga puno
b. ´+DULQJ.XVLQDµ
c. ´%E%UJ\0DOLNKDLQµ
7. Paano mo nalaman na ang isang programa ay

naipatalastas?
a. GDKLOVDODUDZDQDWNDVXRWDQQJ´%E%UJ\0DOLNKDLQ
µ
b. dahil sa larawan ng mga kalalakihan na nagluluto ng
masasarap na pagkain
c. dahil sa larawan ng mga puno at bundok na may
NDUDWXODQJ´7UHH3ODQWLQJ6LWHµ
254
Ika-24 Linggo
Aralin 24: Mga Pagdiriwang sa Aking Pamayanan
Sabihin at Alamin
Anong pagdiriwang o kapistahan ang ipinagdiriwang sa inyong

pamayanan?
Susan: Alam mo ba na ang Pilipinas ay mayaman sa mga

pagdiriwang at kapistahan?
Rene: Gusto kong makita at mapuntahan ang mga
pagdiriwang at kapistahang ito. Maaari mo bang
sabihin sa akin ang ilan sa mga ito?
Susan: Ang Ati-Atihan sa Aklan, Sinulog, at Pintados ay

pagdiriwang sa mga rehiyon sa Visayas. Ang mga ito
ED
ay pagpupugay kay Sto. Niño na pinipintahan nila o

nilalagyan ng tattoo ang kanilang katawan at
masiglang nagsasayawan sa kalsada.
Rene: O, Masaya iyon! Sa Mindanao, may makukulay rin ba

EP
silang pagdiriwang?
Susan: Oo naman! Ang Lamilamihan Festival sa Basilan,

Kadayawan Festival sa Davao, at Lemlunay o ang
D
7·EROL7ULEDO)HVWLYDOQDSXQRQJ-puno ng musika at
sayawan ng mga tribo.
Rene: Sigurado talagang makulay at masaya ang mga ito.

Narinig ko na marami ring kapistahan sa Luzon.
Susan: Tama ka riyan! Sa lahat, ang Luzon ang may
255
pinakamaraming kapistahan. Ilan sa mga ito ay ang
3DQDJEȮQJD, Pahiyas, Moriones, at Turumba.
Rene: Bakit tayong mga Pilipino ay maraming kapistahan?
Susan: Kasi, ang lahat ng mga kapistahang ito ang
nagpapakita ng ating kultura, mga kaugalian na
makulay, at masayang ipinagdiriwang.
Basahin at Alamin
Kung ikaw ay susulat sa isang kaibigan, tungkol saan kaya ito?

Basahin ang liham na nasa ibaba.
Block 11, Lot 22 Phase 3
Area 7, Sampaguita Subdivision
Lungsod ng San Jose
Disyembre 14, 2013
Mahal kong Elna,
Kamusta ka na? Nagustuhan mo ba ang larawang ipinadala ko
sa iyo? Isa lamang iyon sa magagandang bagay na nakita ko sa
ED
Pintados Festival.
Ang Pintados Festival ay ipinagdiriwang tuwing Hunyo. Ang
salitang´SLQWDGRVµD\JDOLQJVDPJDNDWXWXERQJPDQGLULJPDQD
ang mga katawan ay puno ng tattoo na ipinipinta sa kanila bilang
pagkilala sa kanilang matapang na pakikidigma. Ang festival ang
EP
nagpapakita ng mayamang kultura at kasaysayan ng lalawigan.

Nagsisimula ang festival sa isang parada sa katubigan. Ito ay
sinusundan ng isang banal na misa. Kasunod nito ay ang makulay
na parada ng mga mananayDZQDDQJNDQLODQJNDWDZDQD\PD\
D
SLQWDQJLED·WLEDQJ disenyo. Pagkatapos ng festival nagaganap

ang mga presentasyon na nagpapakita ng kultura ng lalawigan. At
sa pagtatapos, sama-samang pinagsasaluhan ang masasarap na
pagkaing inihanda.
Sana, makadalo ka sa susunod na pagdiriwang ng festival.
Balitaan mo naman ako tungkol sa mga festival sa inyong lugar.
Ang iyong kaibigan,

Rosa
256
Isipin
1. Sino ang sumulat ng liham?

2. Tungkol saan ang kaniyang liham kay Elna?
3. Paano nagsimula ang festival?
4. Bakit ipinagdiriwang ang Pintados Festival?
Gawain 1
Basahin ang sumusunod na pangyayari. Lagyan ng bilang ayon
sa pagkakasunod-sunod. Isulat ang iyong sagot sa kuwaderno.
1. Si Frances ay nakakita ng magandang blusa na naka-display

sa isang tindahan.
2. Umuwi siya sa bahay at binilang ang kaniyang naipong
pera.
3. Nang sumunod na Linggo, isinuot niya ang bagong blusa sa
sayawan sa paaralan.
4. Natuklasan niya na mayroon siyang sapat na pera upang
mabili ang blusa.
Gawain 2
Piliin at isulat sa sagutang papel ang angkop na anyo ng
pandiwa sa pangungusap.
1. Ang mga tao ay (sabik, nasasabik) na makita ang

pagdiriwang QJ3DQDJEȮQJD Festival sa Baguio.
2. Laging (dumadalo, dumalo) ang aking kapatid sa Pahiyas

Festival.
257
3. Taon-taon ay (inaanyayahan, anyaya) ako ni Anya na
dumalo sa Sinulog Festival sa Cebu.
4. Ang ilang artista ay (nagdaos, nagdaraos) ng konsiyerto sa

araw ng kapistahan.
5. Lubos kaming (nasisiyahan, masiyahan) sa panonood ng

parada ng mga mananayaw.
Gawain 3
Piliin ang angkop na pandiwa sa talata. Isulat ang tamang anyo
ng pandiwa sa iyong kuwaderno.
punta panood tingin palamuti

sabik kita
Taon-taon, ang aming pamilya ay ________________ sa

Lungsod ng Baguio. Lagi naming _________________ ang
3DQDJEȮQJDFestival.
________________ din namin ang mga magagandang karosa.
Bawat karosa ay ___________ ng makukulay at sariwang bulaklak.
Ang mga tao ay ____________ sa parada ng mga bulaklak. Ang
3DQDJEȮQJD)HVWLYDO ang _______________ ng kagandahan at
kaibahan ng Lungsod ng Baguio.
258
Basahin ang kuwento at sagutin ang tanong. Isulat sa sagutang

papel.
Maaga at maaliwalas ang gising si Flor. Wari ay binabati siya

ng araw ng may ngiti. Inayos niya ang kaniyang higaan at
lumabas ng kaniyang silid. Nang siya ay lumabas nagulat siya sa
kaniyang nakita. Mga bulaklak! at may nakaguhit pang labi sa
pumpon ng mga bulaklak. Tahimik na tahimik sa buong bahay.
Kahit galaw o tunog ng mga butiki ay maririnig mo sa sobrang
katahimikan. Tinawag niya si Connie at ang kaniyang nanay,
ngunit hindi sila sumasagot. Ilang sandali pa at may biglang
umawit ng Happy birthday to you... Happy birthday to you...
Isulat ang titik ng tamang sagot sa iyong kuwaderno.
1. Anong okasyon ang ipinagdiriwang?

a. kaarawan b. binyagan c. kasalan
2. Sino ang nagdiriwang ng kaarawan?

a. nanay b. Connie c. Flor
3. Alin ang naunang nangyari?

a. Nakita ni Flor ang mga sariwang bulaklak.
b. Maaliwalas ang gising ni Flor.
c. Dahil sa sobrang tahimik, narinig niya ang tunog ng mga
butiki.
4. Alin ang pinakahuling nangyari?

a. Narinig ni Flor na may umaawit ng Happy birthday.
b. Tinawag ni Flor ang kaniyang ina at kapatid.
c. Binati siya ng maligayang kaarawan.
259
5. Ano kaya ang ibig sabihin ng larawang ito na kasama ng
bulaklak ni Flor?
a. Ang kaniyang nanay at kapatid ay masaya dahil sa

kaniya.
b. Nais ng kaniyang nanay at kapatid na magkaroon ng
magandang kinabukasan si Flor.
c. Tinutudyo siya ng kaniyang nanay at kapatid.
6. Anong aspekto ng pandiwa ang ginamit sa pangungusap

na ito Ínayos niya ang kaniyang higaan at lumabas ng
kaniyang silid.µ
a. aspektong pangkasalukuyan
b. aspektong panghinaharap
c. aspektong pangnagdaan
7. Alin sa mga pangungusap ang nagpapakita ng aspekto ng

ED
pandiwang panghinaharap
a. Pinasalamatan niya ang kaniyang nanay at kapatid.
b. Nagpapasalamat siya sa kaniyang nanay at kapatid.
c. Magpapasalamat siya sa kaniyang nanay at kapatid.
EP
8. Ano ang iyong masasabi sa pamilya ni Flor

a. masaya
b. maalalahanin
D
c. magalang
Sumipi ng dalawang pangungusap sa kuwento na nagpapakita

ng personipikasyon.
9.
10.
260
Ika-25 Linggo
Aralin 25: Iba’t Ibang Pagdiriwang sa Aking Pamayanan
Subukin
Tingnan at basahin ang sumusunod na pagdiriwang. Hanapin

ang bawat pagdiriwang sa loob ng kahon. Bilugan ito gamit ang
pulang krayola.
Ati-Atihan Lamilamihan 3DQDJEȮQJD Turumba

Sinulog Kadayawan Moriones
Lemlunay Pintados Pahiyas
a p m g h a p I n t A d o s d
g e n g a t e A d u T m t s i
a l e m l u n A y r I i k g o
m l e n a y a S s u A u a s g
s i n u l o g P h m T t d d w
y e t i h a b T m b I s a a a
w o d p a w e L p a H i y a s
y m o r i o n E s w A h a b a
b o n a y a g B d i N a w n k
a t s r i d a M y o U n a w i
e a l a m i l A m i H a n t t
261
Basahin at Alamin
Basahin ang tula nang may angkop na bilis, tono, at damdamin.

Bagong Mundo
(Halaw)
Sa mundong sikil ng problema, pag-asa ang tugon
Kalayaang makaalpas, isip ay doon ituon
Positibong pananaw sa pag-asa ay sagot
Upang kalayaan ay tiyak na di mauudlot.
Pantay-pantay na karapatan ay siyang dapat isulong
Mapababae o lalaki man, sa hamon ay di uurong
Upang matiyak lamang ang kalayaang hinahangad
Sa bagong mundong nais sa kalayaan mapagbuklod.
Kapag kalayaan ay nakamit, tunay na iyong masasambit

Tila ikaw ay nakatayo sa bukiring puno ng ginto
Parang kay lamig, sa saliw ng hangin ay nang-aakit
ED
Pakiramdam na tila sa iyo ang mundo na kinulong mo

Sa yakap at halik na kay higpit,
Walang sinuman ang puwedeng umangkin nito.
EP
Isipin

D
1. Ano ang tinatalakay sa tula

2. Ayon sa tula, ano ang kailangan upang makamtan ang
kalayaan
3. Paano inilarawan ang pagkakapantay-pantay ng lalaki at
babae
4. Kung ikaw ang magbibigay ng pamagat sa tula, anong
pamagat ang ibibigay mo Bakit
262
Sabihin at Alamin
Basahin ang mga pariralang hango sa tula.
nakatayo sa bukiring puno ng ginto parang na kay lamig

sa saliw ng hangin ay nang-aakit sa iyo ang mundo
na kinulong mo sa yakap at halik na kay higpit
Ano ang kahulugan ng mga pariralang ito

Kung iyong babasahin ng batay sa salitang ginamit, maaari ba
itong mangyari Bakit
Tandaan
May mga pariralang ginagamitan ng pagmamalabis upang

maging mas kahika-hikayat basahin ang pangungusap o tula.
Subukin
Gawain 1
Sipiin sa iyong kuwaderno ang pariralang nagpapahayag ng
pagmamalabis o hyperbole sa bawat pangungusap.
1. Ang kaniyang ngiting tumataginting ay naglalarawan ng

libo-libong alaala tungkol sa kaniyang ina.
2. Inabot ng Pasko ang haba ng kuwento ni Rey.
263
3. Lilipad ako at tatawirin ang dagat makita ka lamang.
4. Halos mabitak ang pader sa ingay ng mga bata.
5. Ang paninindigan ni Helen ay sintigas ng pader.
Gawain 2
Piliin at bilugan ang titik ng tamang sagot na nagpapahayag ng
kahulugan ng hyperbole na ginamit sa pangungusap. Isulat sa
sagutang papel.
1. Huwag kang mag-alala, kaya tayong hintayin ni Liza

magpakailanman.
a. Matiyaga si Liza.
b. Nag-aalala si Liza.
c. Matapat si Liza.
2. Isang tonelada ang bigat ng aklat na ito.
a. Napakabigat ng aklat.
b. Napakagaan ng aklat.
c. Bago ang aklat.
ED
3. Halos mabaliw si Luis nang mawala ang kaniyang

mamahaling cell phone
a. Nabaliw si Luis.
b. Walang halaga kay Luis kung nawala ang cell phone
EP
niya.
c. Nainis si Luis nang mawala ang kaniyang cell phone.
4. Puwedeng matangay ng hangin ang paaralang iyan.
a. Matibay ang paaralan.
D
b. Gawa sa magaang na materyales ang paaralan.

c. Nasira ng malakas na bagyo ang paaralan.
5. Halos lumipad ang bubong sa lakas ng sigaw ng mga
nanood ng cheering
a. Hindi nagustuhan ng manonood ang pagtatanghal.
b. Labis na nagustuhan ng manonood ang pagtatanghal.
c. Hindi pinahalagahan ng manonood ang pagtatanghal.
264
Gawain 3
Basahin ang mga pangungusap. Piliin ang angkop na salita para
sa pangungusap. Isulat ang sagot sa kuwaderno.
1. (Naglilinis, Naglinis) ng silid-aralan ang mga mag-aaral araw-
araw.
2. (Kailangan, Nangangailangan) natin ng kaibigan.
3. Maraming bata ang (nag-iipon, nag-ipon) ng stickers.
4. (Tinuruan, Tinuturuan) ni Gng. Tan na magbasa ang mga
mag-aaral.
5. (Ginawa, Ginagawa) ni Oscar ang kaniyang
takdang-aralin bago maglaro.
Gawain 4
Ayusin nang pa-alpabeto ang mga salita sa bawat hanay. Isulat
sa iyong sagutang papel.
A B C D
bintana kalapati mani laruan
baboy kisame manika lobo
butiki kubo mesa laso
benda kamote monay lata
botika kuko mundo liban
butas keso mantika lubog
boto kamatis maso lito
Gawain 5
Sipiin ang mga salita sa tsart at iayos ng pa-alpabeto.
____a. rosas ____a. goma _____a. basura
____b. repolyo ____b. gatas _____b. botelya
____c. raketa ____c. galaw _____c. balat
____d. rosaryo ____d. giliw _____d. bodega
____e. riles ____e. gitara _____e. basurahan
____f. radyo ____f. gusali _____f. bakuran
____g. rambutan ____g. gutom _____g. basurero
265
Basahin ang balita.
Ang ´$PDQJ7LPRJ$IULFDµ ay namayapa noong Linggo,
ika-5 ng Disyembre 2013 sa edad na 95. Siya si Nelson Mandela,
isang kilalang tao sa buong mundo dahil sa kaniyang
paninindigan sa katahimikan at kapayapaan. Milyun-milyong tao
ang humanga sa kaniya dahil sa pakikipaglaban niya upang
matanggal ang harang sa pagitan ng mga Amerikanong puti at
itim.
´$QJPD\DERQJQDSXQRD\EXPDJVDNQDµLWRDQJ
pahayag ni Ngangomhlaba Matanzima, taong
pinagkakatiwalaan ng pamilya Mandela, ayon sa ulat.
Patuloy siyang mananatili sa puso ng lahat ng tao sa Africa.
I. Sagutin ang mga tanong. Piliin ang letra ng tamang sagot.
1. %DNLWWLQDZDJQD´$PDQJ7LPRJ$IULFDµVL1HOVRQ0DQGHOD
a. Tinanggal niya ang harang sa pagitan ng mga
Amerikanong puti at itim.
b. Nanguna siya sa pag-aaklas ng mga tao.
c. Hinahangaan siya ng mga taga-Africa.
2. Aling pamagat ang mas akma sa balita
a. Ang Pagkamatay ni Nelson Mandela
b. Isang Mayabong na Puno
c. Ang Pinuno nasa Timog Africa
3. Aling pangungusap ang nagpapahayag ng pagmamalabis

o hyperbole
a. Maraming tao ang humanga sa kaniya noong
nabubuhay pa siya.
b. Ang mayabong na puno ay bumagsak na.
266
c. Si Nelson Mandela ay isang kilalang tao sa buong mundo
dahil sa kaniyang paninindigan sa katahimikan at
kapayapaan.
4. Aling pangungusap ang nagpapakita ng wastong gamit na

pandiwa
a. Namamatay si Nelson Mandela noong ika-5 ng
Disyembre.
b. Namatay si Nelson Mandela noong ika-5 ng Disyembre.
c. Mamamatay si Nelson Mandela noong ika-5 ng
Disyembre.
5. Ano ang angkop na pandiwa upang mabuo ang

pangungusap _________ na bayani si Nelson Mandela.
a. Itinuturing
b. Itinuring
c. Ituturing
6. ´3DWXOR\QDPDQDQDWLOLVL1HOVRQ0DQGHODVDSXVRQJODKDW
QJWDRVD$IULFDµ
Aling bahagi ng pangungusap ang nagsasaad ng
hyperbole
a. si Nelson Mandela
b. mananatili si Nelson Mandela sa puso ng lahat
c. lahat ng tao sa Africa
II. Ayusin nang pa-alpabeto ang sumusunod na salitang hango sa

balita. Isulat ang sagot sa isang papel.
1. patuloy, pahayag, paninindigan

2. matanggal, mayabong, mananatili, mundo
III. Sumulat ng 1-2 pangungusap tungkol sa balita. Isulat ang

iyong sagot sa isang papel.
267
Ika-26 Linggo
Aralin 26: Transportasyon: Uri at Paraan
Sabihin at Alamin

Paulo: Nakasakay ka na ba ng eroplano, Arlene
Arlene: Hindi pa. Ikaw
Paulo: Nagpunta kami ni nanay sa Maynila noong isang
Linggo at sumakay kami sa eroplano.
Arlene: Kuwentuhan mo naman ako tungkol sa iyong
pagsakay sa eroplano. Sigurado akong masaya iyon.
Paulo: Oo. Medyo nakakakaba lang sa umpisa pero nang
makita ko ang ulap, nawala ang takot ko. Kay lapit ng
ulap na parang puwede ko itong mahawakan.
ED
Arlene: Talaga! Sana makasakay din ako sa eroplano.
Isipin
EP

D
1. Sino ang sumakay sa eroplano

2. Saan siya nagpunta
3. Sino ang kasama niyang sumakay sa eroplano
4. Ano ang kaniyang naramdaman nang sumakay siya sa
eroplano
5. Kanino niya sinabi ang kaniyang karanasan
6. Ikaw, nakasakay ka na rin ba sa eroplano Ano ang iyong
naramdaman
268
7. Paano nakatutulong sa atin ang eroplano
Sabihin at Alamin
Basahin ang mga pangungusap. Isulat sa iyong sagutang papel

kung ano ang kahulugan ng bawat may salungguhit na parirala.
1. Gustong mamasyal nila Dino at Vivian sa isang buwan.
Naghihigpit sila ng sinturon upang makaipon.
2. Sinuyod ni Dino ang lahat ng kanilang matalik na kaibigan
upang hikayatin na sumama sa kanila.
3. Lahat silang magkakaibigan ay nangakong magsasama-sama
sa hirap at ginhawa.
4. Magtitipid sila sa gastos upang maiwasan nila ang magsunog
ng pera sa kanilang papasyalan.
Ano ang kahulugan ng mga may salungguhit na parirala
Ano ang mas malalim na kahulugan ng mga katagang ginamit
Ang mga katagang ito ay tinatawag na matalinghagang
pahayag.
Ano ang kahulugan ng matalinghagang pahayag
Tandaan

Ang matalinghagang pahayag ay parirala o kataga na ang
kahulugan ay hindi maaaring maunawaan kung iisa-isahin ang
mga salitang ginamit.
269
Subukin
Gawain 1
Basahin at unawain ang kahulugan ng mga matalinghagang

pahayag.
1. mata sa mata- nagkasundo

2. sa hirap at ginhawa- hindi mapaghihiwalay
3. sa panahon ng kalamidad- tuwing may problema
4. kaibigang- turing- hindi tunay na kaibigan
5. kilos-pagong- mabagal o tamad
Punan ang patlang ng patalinghagang pahayag upang mabuo
ang pangungusap.
1. Kilos-pagong ka na naman dahil ________ kang tapusin ang

gawain.
2. Si Richard ay kaibigang-turing ni Jose. Iniiwan siya nito sa
oras ng problema. ___________ ang taong pinababayaan
ang kaibigan.
3. Sa panahon ng kalamidad, dapat tayo ay magtulungan.
_________________, dapat ay sama-sama.
4. Pareho silang nag tinginan ng mata sa mata. ____________

silang bigyan ng solusyon ang problema.
5. Nangako silang mag sasama sa hirap at ginhawa. Kahit ano
ang mangyari, _________________.
270
Gawain 2
Piliin ang kahulugan ng mga salitang may salungguhit. Isulat sa
papel ang titik ng tamang sagot.
1. Ang bunsong anak nina Mang Julio at Aling Marta ay bituin

sa kanilang paningin.
a. paborito
b. ayaw na ayaw
c. kulang sa pansin
d. hindi pinapansin
2. Hindi naawa si Jonas sa kaniyang kalarong umiiyak. Siya ay
may pusong bato.
a. madaling maawa
b. masungit
c. hindi maawain
d. walang puso
3. Nang umiyak ang kaniyang anak, halos madurog ang
pusong mamon ng kaniyang ina.
ED
a. malambot ang puso

b. matigas ang puso
c. maawain
d. walang patawad
EP
4. Nagkukunwari lamang na mabait ang matandang

mayaman. Balat-kayo ang kabaitan na kaniyang ipinakikita.
a. hindi totoo
D
b. totoong-totoo
c. balat ng matanda
d. matandang mayaman
5. Sanay sa hirap si Nilo. Siya ay batang anak-pawis.

a. mahirap c. amoy pawis
b. mayaman d. pinawisan
271
Basahin at Alamin
Paano ka pumapasok sa paaralan?
Basahin ang kuwento. Alamin kung aling paraan ng

transportasyon ang nakatutulong sa iyong pumasok.
Mga Sasakyan sa Pilipinas
Ang jeepneyay kilalang-kilalang paraan ng transportasyong

pampubliko sa ating bansa. Naging simbolo na ito ng kultura ng
Pilipinas sa buong mundo.
Isa pang sikat na pampublikong transportasyon sa ating
bansa lalo na sa probinsiya ang tricycle
Ang tren gaya ng LRT at MRT ay kilala na rin lalo na sa
Maynila. Ang Philippine National Railwaysay tren na ginagamit sa
ilang bahagi ng Luzon at iba pang karatig na lalawigan sa
Maynila.
ED
Ang taxi atang mga bus ay mahahalaga ring paraan ng

pampublikong transportasyon sa Pilipinas.
EP
Isipin
D

1. Ano-ano ang paraan ng transportasyon sa ating bansa?
2. Paano nakatutulong ang bawat paraan ng transportasyong
ito sa tao?
3. Kung gagawa ka ng isang uri ng transportasyon, ano ito?
Bakit ito ang iyong gagawin?
272
Gawain 3
Alamin ang layunin o ang nais ipahayag ng may-akda sa

sumusunod na talata. Sabihin kung ito ay nagbibigay ng
impormasyon, nanghihikayat, o nanlilibang.
1. Ang transportasyon sa ating bansa ay medyo kulang sa
pag-unlad. Ito ay dulot ng bulubunduking bahagi at
magkakahiwalay nDLVOD,WR·\PDDDULULQJGXORWQJ
kakulangan sa pondo ng pamahalaan. Kaya naman, ang
kasalukuyang pamahalaan ay nagsisikap na mapaunlad
ang transportasyon sa bansa sa pamamagitan ng
paglulunsad ng mga proyekto.
2. ´+LQLKLOLQJNRVDLQ\RQJODKDWQDPDJWXOXQJ-tulong tayo para
PDSDXQODGDQJDWLQJEDQVDµ6LNDSLQQDWLQJPDJNDURRQQJ
disiplina at iwasan ang pang-aabuso sa ating likas na
\DPDQ0DJWUDEDKRDWPDJVLNDSWD\RQJODKDWµSDKD\DJ
ng ating dating pangulo.
3. Inihihingi ko ng paumanhin ang hindi ko pagsasabi sa iyong
guro kung bakit ka lumiban sa klase kahapon. Nakalimutan
ED
kong sabihin sa kaniya nang tumunog ang bell. Nakalimutan

kong ihingi ka ng paumanhin.
4. Namasyal sa pamilihan sina Iya at ang kaniyang nanay
isang hapon. Masayang naglakad si Iya. Nakalimutan niya
EP
ang bilin ng kaniyang nanay na huwag aalis sa kaniyang

tabi. Naglakad-lakad siya habang pinagmamasdan ang
mga laruan sa estante. Huli na nang kaniyang mamalayan
na malayo na ang kaniyang nalalakad. Iiyak na si Iya sa
D
takot nang matanaw niyang paparating ang kaniyang

nanay.
273
Gawain 4
Basahin ang talata at isulat ang titik ng tamang sagot na angkop

sa layunin ng may-akda. Isulat ang iyong sagot sa sagutang
papel.
a. nagbibigay ng impormasyon
b. nanghihikayat
c. nanlilibang
1. Isang araw, sinabi ng tatay nila Lyra, Minda, at Tina na
mamasyal sila sa bayan. Sabik na sabik ang tatlo dahil ito
ang kanilang kauna-unahang pagkakataon na pupunta sila
sa bayan. Hindi pa kasi sila nakararating sa malalaking
pamilihan. Kinabukasan, sina Lyra, Minda, at Tina ay
nagkunwaring sila ay nasa bayan na.
2. Ang nilagang itlog ang isa sa mga paboritong pagkain ni
Joshua. Tinanong niya ang kaniyang nanay kung paano ito
lutuin. Agad namang inisa-isa ng kaniyang nanay ang
gagawin. Una, ilagay ang itlog sa kaldero. Lagyan ito ng
tubig at hayaang kumulo. Pagkaraan ng ilang minuto,
hanguin ito at palamigin.
Gawain 5
Ayusin at isulat nang pa-alpabeto ang sumusunod sa inyong
sagutang papel.
1. salamin, sandok, suklay, singsing, sako, sungka, sabon,
sepilyo, sapatos
___________________________________________________________
2. hangin, halaman, hikaw, holen, hari, hipon, hayop, hapag,
hinlalaki
___________________________________________________________
3. patatas, papaya, parol, pala, puno, pipino, puso, puto, pinto
___________________________________________________________
4. tasa, talong, tela, tubo, tutubi, takip, tainga, tamis, talaba,
tala
___________________________________________________________
274
5. bote, baso, bata, babae, balakang, basa, bibe, bola, bibig,
baka
______________________________________________________
Gawain 6
Ayusin nang pa-alpabeto ang bawat pangkat ng salita. Isulat ito
sa inyong sagutang papel.
bisikleta, bus, jeepneytren, eroplano, yate, submarine
motorsiklo, barko, bangka, kotse
Basahin ang talata. Sagutin ang mga tanong. Isulat sa sagutang
papel.
Kung mayroon akong isang lugar na pinakapaborito sa
DPLQJ EDUDQJD\ LWR·\ ZDODQJ LED NXQGL DQJ WLQGDKDQ QL $OLQJ
Nida. Hindi man ito kalakihan, puno ito sa paninda at sikat sa
lahat ng tindahan sa aming lugar.
Ang lahat ng paninda ni Aling Nida ay nakaayos ayon sa
kulay. Ang mga candy, cake,atchocolateay nakaayos na
nakaaakit sa paningin. Sa isang gilid, may isang kabinet na
lagayan ng bagong gawang cakeSa kabilang bahagi naman
QDNDODJD\DQJLED·WLEDQJSUXWDVDWJXOD\ gaya ng caimito,
chico mangga, saging, carrotrepolyo, at talong. May isa itong
maliit na mesa na palaging may sariwang bulaklak sa ibabaw na
nagsisilbing bayaran. Sana makaupo ako doon at maging isang
kahera sa napakaayos na tindahan ni Aling Nida. Talagang
kinagigiliwan ko ang lahat ng bahagi ng kaniyang tindahan!
1. Ano ang layunin ng may-akda ng talata?
a. nagbibigay ng impormasyon
b. nanghihikayat
c. nanlilibang
2. Ano ang inilalarawan sa kuwento?
a. mga paninda sa tindahan
b. cake sa kabinet
c. ang tindahan ni Aling Nida
275
3. Ano ang gustong maranasan ng nagsasalaysay ng kuwento?
a. gusto niyang magkaroon ng tindahan
b. gusto niyang maging kahera ng tindahan
c. gusto niyang bumili sa tindahan ni Aling Nena
4. Aling pangungusap ang wasto ang pagkakasulat?
D1DJWLQGDQJLED·WLEDQJSDQLQGDVDWLQGDKDQQL$OLQJ
Nida.
E1DJWLWLQGDQJLED·WLEDQJSDQLQGDDQJWLQGDKDQQL$OLQJ
Nida.
F1DJWLQGDSDODJLQJLED·WLEDQJSDQLQGDDQJWLQGDKDQQL
Aling Nida.
5. Anong pandiwa ang angkop sa pangungusap
Maraming tao ang _______ sa tindahan ni Aling Nida araw-
araw.
a. bumibili b. bibili c. bumili
6. Ano ang angkop na kahulugan ng salitang may salungguhit?
Talagang kinagigiliwan ko ang lahat ng bahagi ng kaniyang
tindahan!
a. Gusto ko ang tindahan ni Aling Nida.
b. Gusto ko si Aling Nida.
c. Gusto ko ang lahat ng bahagi ng tindahan ni Aling Nida.
7. Umaalingawngaw sa lahat ang tindahan ni Aling Nida sa
aming lugar.
a. kaibang-kaiba sa lahat
b. kapareho ng iba
c. pangkaraniwan
8. Ang tindahan ni Aling Nida ay hitik sa paninda.
a. puno ng paninda
b. kulang sa paninda
c. walang paninda
9. Isulat nang pa-alpabeto ang lahat ng salitang nagsisimula sa
letrang Cc na matatagpuan sa talata tungkol sa tindahan ni
Aling Nida.
10. Ano ang masasabi mo sa tindahan ni Aling Nida? Sumulat ng
isang pangungusap tungkol dito.
276
Ika-27 Linggo
Aralin 27: Komunikasyon: Uri at Gamit
Sabihin at Alamin
Vic: Alam mo bang madali ng makipag-ugnayan sa

maraming tao ngayon?
Leni: Tama ka. Mayroon na tayong cell phone, internet,at

telepono.
Vic: Hindi lang iyon. Mabilis na rin tayong nakapaghahatid

ng dokumentong kailangan kahit sa malayong lugar
gamit ang fax machine
Leni: Pero, kailangan pa rin nating magpadala ng sulat lalo
na sa mga lugar na walang gaanong modernong
teknolohiya.
Vic: Mayroon pa rin tayong diyaryo upang
makapaghatid ng balita tungkol sa buong bansa.
Isa rin itong paraan ng pakikipag-ugnayan.
Mayroon din tayong mga makalumang paraan
ng pakikipag-ugnayan gaya ng paggamit ng
usok, tunog ng tambol, at paglalagay ng bandila
bilang simbolo ng pakikipag-usap.
Leni: Ang galing naman! Gusto kong malaman ang iba

pang paraan gaya noon. Halika, gumawa tayo
ng pagsasaliksik.
277
Isipin
1. Tungkol saan ang pinag-uusapan ng dalawang bata?

2. Ano-ano ang modernong paraan ng pakikipag-ugnayan
ang binanggit sa diyalogo?
3. Bakit may mga nagpapadala pa rin ng sulat?
4. Paanong naging paraan ng pakikipag-ugnayan ang
diyaryo?
5. Ano-ano ang iba pang lumang paraan ng pakikipag-
ugnayan ang binanggit sa diyalogo?
Basahin at Alamin
Saan kayo namamasyal ng inyong pamilya?

Gaano ninyo kadalas gawin iyon?
Basahin ang kuwento.
Masayang Sabado
Araw ng Sabado, nagpasya akong manood ng pelikula sa

DNLQJNXZDUWRQDQJPDNDULQLJDNRQJNDWRNVDSLQWXDQ´.X\D
PDPDPDV\DOWD\RVDSDUNHµPDVD\DQJEDOLWDQJDNLQJNDSDWLG
na si Sammy.
Makalipas ang ilang sandali, huminto ang aming sasakyan
sa tabi ng isang puno. Tinulungan ko ang aking nanay na ayusin
ang mga pagkaing dala namin. Patuloy sa pamimilit sa akin ang
aking kapatid na tulungan ko siyang magpalipad ng saranggola.
278
Habang nagpapalipad kami ng saranggola, nakita ko ang
aking kaibigang si Larry kasama ang kaniyang mga magulang na
dumating. Natuwa ako!
´*DQGDQJVDUDQJJRODPR3DXORµEDWLVDDNLQQL/DUU\
*XVWRPREDQJPDJODURQJEROD"µSDWXOR\QL\D
´6LJHSHURSDJNDWDSRVQDWLQJNXPDLQQJWDQJKDOLDQµ
WXJRQNR0D\DPD\D·\WXPDZDJQDang
- aming nanay. Sabay-
sabay kaming kumain ng suman, puto, pansit, manggang hinog,
at uminom ng isang pitsel ng malamig na lemonade
Pagkatapos mamahinga, nagsimula na kaming maglaro ni
Larry kasama ang iba pang bata sa parke.
Habang pauwi, nangingiti ako dahil sa sayang dulot sa akin
ng araw na iyon ng Sabado!
Isipin
Bakit naging masayang Sabado para kay Paulo ang araw na

iyon?
Sabihin at Alamin
Pagkumparahin ang mga salitang may salungguhit sa bawat

pares ng pangungusap. Alamin kung pareho ang kanilang
kahulugan. Sagutin ang mga tanong sa ibaba. Isulat ang sagot sa
sagutang papel.
A B
1. Kay sayang Sabado ang 1. Sayang ang pagkaing

naranasan ni Paulo kasama natapon sa mesa.
ang kaniyang pamilya.
2. May dalang hamon para sa 2. Hinarap ni Paulo ang hamon
kanilang pananghalian ang ng kaniyang kaibigan sa
279
nanay. pagalingang magpalipad ng
saranggola.
3. Mataas ang talon ng 3. Ang talon ng Pagsanjan ay
palakang nasa damuhan. may malakas na agos ng tubig.
4. Tuwing araw ng Sabado, 4. Masakit sa balat ang sobrang

sama-sama kaming sikat ng araw .
namamasyal.
5. May baon kaming masasarap 5. Ibaon mo sa lupa ang ugat
na pagkain kapag ng halaman para hindi ito
namamasyal. mabuwal.
Ano ang kahulugan ng mga salitang may salungguhit?
Magkakapareho ba ang kahulugan ng mga salitang magkatulad

ng baybay?
Ano ang tawag sa mga salitang ito?

Magbigay ng iba pang halimbawa.
Tandaan
May mga salitang magkaiba ang kahulugan kahit

magkapareho ng baybay. Nalalaman ang angkop na
kahulugan nito sa paraan kung paano ito ginamit sa
pangungusap.
280
Subukin
Gawain 1
Piliin ang pangungusap na angkop sa kahulugan ng salitang

ibinigay. Isulat ang titik ng tamang sagot sa kuwaderno.
1. paso-taniman ng halaman
a. Inayos niyang mabuti ang hilera ng paso sa kanilang

hardin.
b. Namamaga ang paso niya sa daliri.
2. tubo-daluyan ng tubig
a. Tubo ang itinanim na halaman ni Ana.

b. Malakas ang tagas ng tubig dahil butas ang tubo.
3. saya-damit na pambabae
a. Ang saya ng lahat kapag walang problema.

b. Masyadong mahaba ang saya na suot ng lola.
4. basa-natapunan ng tubig
a. Mali ang basa ng bata sa salita.

b. Basa siya ng ulan nang umuwi.
5. pito-bagay na gumagawa ng tunog kapag hinipan
a. Nabingi ang lahat sa lakas ng tunog ng pito.

b. Pito ang natirang bata sa silid-aralan.
281
Gawain 2
Piliin ang wastong kahulugan ng salitang may salungguhit.

Isulat ang titik ng tamang sagot sa kuwaderno.
1. Laging malinis ang aso kong si Bantay.
a. usok b. uri ng alagang hayop
2. Kumakain ka ba ng upo?
a. uri ng gulay b. nakalapat ang puwit sa upuan
3. Nabasag ng bata ang tasa.

a. pagpapatulis ng lapis b. lalagyan ng kape
4. Maraming tanim na puno sa aming paaralan.

a. labis na ang laman b. pinagkukunan ng kahoy
5. Tumatapon na ang tubig sa lalagyan dahil puno na ito.

a. labis na ang laman b. pinagkukunan ng kahoy
ED
Sabihin at Alamin
Ano ang binabasa ng mga mag-aaral?

EP
D
282
Pag-aralan ang mga bahagi ng pahayagan.
Anong impormasyon ang ibinibigay ng bawat bahagi?
Pangunahing Balita - naglalaman ng pangunahin at

pinakamalaking balita ng bansa
Editoryal - dito nababasa ang pangunahing kuro-kuro ng
patnugutan
Anunsyo Klasipekado - bahagi ng pahayagan na naglalaman ng

mga impormasyon tungkol sa anunsyo tulad ng bagong bahay,
bagong sasakyan, trabaho, atbp.
Palakasan - kung gusto mong malaman kung anong koponan sa

basketball o iba pang isport ang nanalo.
Obituwaryo - naglalaman ng mga pangalan ng namatay na tao.
Lathalain - nagpapahayag ng artikulo tungkol sa isang tao, lugar,

o bagay na nais ilathala.
Negosyo - naglalaman ng takbo ng hanapbuhay, ekonomiya, at

ED
negosyo sa bansa.
Libangan - naglalaman ng artikulo tungkol sa talaan ng pelikula

at iba pang libangan.
EP
Gawain 3
Basahin ang sumusunod na sitwasyon. Alamin kung aling bahagi
ng pahayagan ang inilalarawan. Isulat ang letra ng tamang
D
sagot sa isang papel.
1. Katatapos lang ni Zeny ng pag-aaral. Gusto niyang alamin

kung paano siya makahahanap ng trabaho. Anong bahagi
ng pahayagan ang kaniyang babasahin?
a. Negosyo c. Anunsyo Klasipekado

b. Obituwaryo d. Pangunahing Balita
283
2. ´6XSHU%DJ\R1DQDODVDµVDDQPDWDWDJSXDQDQJEXRQJ
detalye ng balitang ito?
a. Editoryal c. Palakasan
b. Pangunahing Balita d. Lathalain
3. Gustong malamang ng tatay ang balita tungkol sa larong
basketballKailangan niyang basahin ang
a. Pangunahing Balita c. Negosyo
b. Editoryal d. Palakasan
4. Magtatayo ng negosyo ang magulang ni Mark kaya binabasa
ng kaniyang magulang ang
a. Anunsyo Klasipekado c. Libangan
b. Negosyo d. Lathalain
5. Gustong maibahagi ni Luisa ang kaniyang opinyon tungkol sa
kasalukuyang pangyayari sa bansa. Aling bahagi ng
pahayagan ang kaniyang babasahin?
a. Libangan c. Palakasan
b. Editoryal d. Obituwaryo
Gawain 4
Tingnan ang mga larawan. Isulat sa sagutang papel kung anong
bahagi ng pahayagan ang nasa larawan.
ED
EP
1. 2. 3.
D
4. 5.
284
Gawain 5
Isulat kung saang bahagi ng pahayagan mababasa ang

sumusunod:
1. Lea Salonga: Ikinasal sa USA
2. Media: Hindi Ligtas sa Pinas!
3. /XSD·W%DKD\0D\0% Diskuwento
4. Ginebra: Nilampaso ng San Mig
5. Leandro Perez, namatay sa edad na 54, libing sa Sabado
I. Basahing mabuti ang bawat pangungusap. Hanapin ang

kahulugan ng salitang may salungguhit. Isulat ang titik ng
tamang sagot sa isang papel.
1. Tubo ang isa sa pinagkukunan ng kabuhayan ng ilang
magsasaka.
ED
a. uri ng pananim b. daluyan ng tubig

2. Tuyo na ang nilabhan kong damit.
a. isdang ibinilad sa araw b. hindi na basa
EP
3. Masakit sa mata ang aso ng nasusunog na kahoy.

a. usok b. hayop na inaalagaan
D
4. Naghahanap ng trabaho si Andy. Anong bahagi ng

pahayagan ang kaniyang babasahin?
a. Obituwaryo b. Anunsyo Klasepikado c. Balita
5. ´7XPDDVEDDQJSDOLWDQQJGRO\DU"µWDQRQJQJWDWD\$QRQJ
bahagi ng pahayagan ang babasahin mo?
a. Pangunahing balita b. Libangan c. Negosyo
285
6. Ang buhay ni Pacquiao bilang boksingero ay mababasa sa
anong bahagi?
a. Palakasan b. Libangan c. Editoryal
II. Basahin ang maikling kuwento.

Ang pakikipag-ugnayan ng mga tao ay mabilis na sa
panahong ito dahil sa cell phone at internetSubalit maraming
tao ang lubos na umaasa sa mga modernong kagamitang ito.
Ang kahalagahan ng pagiging matiyaga ay tila nakakalimutan na.
Isulat ang sagot sa papel.
1. Sa inyong palagay, tama ba ang may-akda? Bakit mo ito
nasabi?
2. Sumulat ng 2-3 pangungusap upang ipahayag ang inyong
opinyon tungkol sa talata. Gumamit ng wastong pandiwa.
Rubrics para sa sagot:
3= maliwanag naipahayag ang opinyon gamit ang
wastong pandiwa
2= tama ang opinyon ngunit may ilang mali sa gamit ng
pandiwa
1= hindi naipaliwang nang maayos ang opinyon at
maraming mali sa gamit ng pandiwa
286
3
0RWKHU7RQJXH%DVHG

.DJDPLWDQQJ0DJDDUDO

Yunit 4
ED
EP
D
Unang Edisyon, 2014
ISBN: 978-971-9601-95-1


Mga Manunulat:

Editha Macayaon

Inilimbag ni
Inilimbag ni ___________________________

Office Address: 5th Floor, Mabini Bldg., DepEdComplex, Meralco Avenue,
5th City,Mabini
Floor, Philippines
Bldg.,1600
Telefax: (02) 634-1054 o 634-1072
E-mail Address:
(02)
634-1054 o 634-1072
ii

pamayanan.


na ito.

May Akda
iii
Talaan ng Nilalaman
Yunit 1
Aralin 1:
Aralin 2:
Aralin 3:
Aralin 4:
Aralin 5:
Aralin 6:
Aralin 7:
Aralin 8:
Aralin 9:
iv
7DODDQQJ1LODODPDQ
Yunit 4
Pag-iingat sa Kapaligiran

Aralin 28
Yaman ng Aking Pamayanan «««««««««««« ..289
Aralin 29
Gawaing Pang-industriya, H anapbuhay, Iba Pa ........................299
Aralin 30:
Lakas ng Enerhiya «««««««« ..310
Aralin 31:
Wastong Paggamit ng Enerhiya «««««...315
Aralin 32:
Matulunging Pamayanan «««««««««««««« ..329
Aralin 33:
Pamayanan: Pagbabago at Pag-unlad ................................... ...339
Aralin 34:
Pamayanang Mapagmahal sa Kalikasan .................................354
Aralin 35:
Gulayan sa Aming Pamayanan «««« ..359
Aralin 36:
Pamayanang Ligtas at May Kahandaan ……………………... ..376
vii
Yunit 4
Pag-iingat sa Kapaligiran
287
Ika-28 Linggo
Aralin 28: Yaman ng Aking Pamayanan
Sabihin at Alamin
Basahin ang dayalogo ng mag-aaral.
Jayson, nakalimutan mong

isara ang gripo. Tingnan Naku! Pasensiya na, wala
mo, maraming tubig ang kasing tubig na lumalabas sa
nasayang. gripo kanina, kaya nalimutan ko
na itong isara.
Ano ang pinag-uusapan nina Myra at Jayson? Ano sa palagay

mo ang nangyari?
289
Gawain 1
Ayusin ang mga titik upang mabuo ang tamang sagot. Gamitin
ang mga palatandaan na ibinigay ng pangungusap. Isulat ang
nabuong salita sa kuwaderno.
m l g a a a i 1. Kapag mainit ang panahon,

masarap uminom ng _______ na
tubig.
2. Ang tubig at pagkain na _______
ang nagiging dahilan ng sakit.
3. Walang gustong kumain kung ito
ay _______.
4. Huwag uminom ng tubig na
________, baka sumakit ang iyong
tiyan.
Sabihin at Alamin
290
Pag-aralan ang mga salitang may salungguhit.
1. Mayroong pitong dilaw na bibe sa palaisdaan.
2. Ang lawa ay malawak at ang tubig ay malinis.
3. May isang mataas na puno sa tabi ng lawa.
4. Tatlo ang batang lalaking nakaupo sa isang mahabang
upuang malapit sa lawa.
5. Ilan sa mga berdeng palaka ang tumatalon sa isang
malaking bato.
Gamitin ang mga salitang may salungguhit upang punuan ang
sumusunod na talaan.
Ang unang pangungusap ay ginawa na para sa iyo.
Mga salitang Uri ng salita na
Mga Katangiang
pinatutungkulan tinutukoy ng
salitang tinutukoy ng mga
ng mga may mga salitang
may salitang may
salungguhit na may
salungguhit salungguhit
salita salungguhit
pito bilang bibe pangngalan

dilaw kulay bibe pangngalan
Ano ang tinutukoy ng mga salitang may salungguhit sa

pangngalan?
Ano ang mga katangian ng pangngalan na tinutukoy ng mga
salitang may salungguhit?
Ang mga salitang may salungguhit ay tinatawag na pang-uri.
Ano ang pang-uri?
Tandaan
Ang pang-uri ay mga salitang naglalarawan sa

pangngalan o panghalip. Tumutukoy ito sa bilang, sukat,
kulay, laki, at uri ng pangngalan na inilalarawan.
291
Gawain 2
Sipiin sa inyong kuwaderno ang pang-uri sa sumusunod na
pangungusap.
1. Nakalimutan ng tamad na bata na magsipilyo ng ngipin.
2. Ang aking asul na damit ay namantsahan.
3. Ang bahay ng aking tiyahin ay malaki at maganda.
4. Mayroon akong bagong tsinelas.
5. Si tatay ay may alagang sampung baka sa bukid.
Gawain 3
Kopyahin sa iyong papel ang lahat ng mga pang-uri na ginamit
sa sumusunod na talata.
Si Nelia ay may sampung masasarap na cupcakes. Dinala
niya ang mga ito sa paaralan. Inilagay ni Nelia ang bawat isa sa
loob ng malinis at maliit na supot. Ibinigay niya ang tatlong
cupcakes sa kaniyang mabait na guro. At ibinigay niya ang
dalawa sa isang matandang tagalinis. Noong mag-recess,
tinawag niya ang kaniyang matalik na kaibigang si Mara.
Pinaghatian nila ang natirang cupcakes. Si Nelia ay masaya na
naibahagi niya ang cupcakes sa iba.
Basahin ang alamat at alamin kung bakit ang pinya ay
maraming mata.
Ang Unang Pinya

Noong unang panahon may isang pamilyang
nakatira sa isang malayong lugar. Si Mang Andres ay
isang masipag na magsasaka, si Aling Sebya ay isang
butihing ina ng tahanan. Mayroon silang anak na batang
babae na ang pangalan ay Josefina. Siya ay si Pina sa
kaniyang mga magulang at mga kaibigan.
292
Sapagkat walang ibang tutulong kay Aling Sebya,
kailangan ni Pina na tumulong sa kaniyang nanay sa
mga gawaing bahay. Siya ang nagwawalis ng sahig,
naghuhugas ng mga pinggan, at kung minsan ay
tumutulong rin sa kaniyang nanay sa pagluluto. Subalit
may isang katangian si Pina na ayaw ng kaniyang mga
magulang. Siya ay laging nagrereklamo tungkol sa
kaniyang mga ginagawa. At madalas niyang sagot ang
´KLQGLNRDODPµR´KLQGLNRPDNLWDµNDSDJVL\DD\
inuutusan na hanapin ang isang bagay.
Isang araw, habang si Pina ay nakahiga sa
kaniyang kama, inutusan siya ng kaniyang nanay na
hanapin ang gunting. Nagsimula na si Pina na
magreklamo at bumulong-bulong habang inuutusan ng
kaniyang nanay. Nagalit ang kaniyang nanay. At
nahiling na sana ay magkaroon si Pina ng maraming
mata upang madali niyang makita ang lahat ng
kaniyang hinahanap sa isang pitik lang ng kaniyang
mga daliri.
ED
Hinanap ni Aling Sebya si Pina sa kung saan-saan

ngunit hindi talaga niya ito makita. Naupo siya sa isang
sulok kung saan huli niyang nakita ang kaniyang anak.
Makalipas ang ilang minuto, napansin niyang may hindi
EP
pangkaraniwang bagay sa sulok. Siya ay tumungo at ito

ay kinuha. Ito ay parang isang prutas na hugis oblong at
kulay dilaw. Marami din itong mga marka na parang
mga mata sa palibot. At bigla niyang naisip ang mga
D
salitang huli niyang nabanggit sa kaniyang anak at siya

ay naghinagpis at napaiyak ng malakas habang
binabanggit ang pangalan ng kaniyang anak na si Pina.
At iyon ang naging simula ng unang pinya.
293
Isipin
1. Sino-sino ang tauhan sa kuwento?

2. Saan naganap ang kuwento?
3. Anong uri ng bata si Pina?
4. Ano ang ugali ni Pina na hindi nagugustuhan ng kaniyang
mga magulang?
5. Mayroon bang pagkakataon na ikaw ay nagrereklamo
kapag inuutusan ng iyong mga magulang?
6. Ano sa palagay mo ang mararamdaman ng nag-uutos sa
iyo kapag ganoon ang ginagawa mo?
7. Dahil doon ano ang nahiling ng nanay ni Pina ng marinig
niya ang reklamo ni Pina habang ginagawa ang kaniyang
ipinag-utos?
8. Bakit kaya nawala si Pina at saan siya napunta? Bakit mo
nasabi na iyon ang dahilan ng pagkawala ni Pina?
9. Naniniwala ka ba sa kuwento? Bakit?
ED
10. Anong uri ito ng kuwento May alam ka pa bang ibang

alamat?
Gawain 3
Magbigay ng mga pang-uri na naglalarawan sa katangian ng
EP
sumusunod na bagay. Bumuo at magsulat ng parirala tungkol dito.

Tingnan ang halimbawa sa ibaba.
Halimbawa: lapis ² sukat, uri (mahaba, bagong lapis)
D
a. mangga - bilang, kulay _____________________

b. damit - sukat, kulay _____________________
c. bahay - sukat, uri _____________________
d. gusali - taas, uri _____________________
e. lalaki - bilang, uri _____________________
294
Gawain 4
Ibigay ang dalawang pang-uri na naglalarawan sa sumusunod
na larawan. Isulat sa kuwaderno.
1.
2.
3.
ED
EP
Sabihin at Alamin
Basahin ang sumusunod na pangyayari mula sa kuwento. Iayos ito

D
ayon sa wastong pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari.

____ Hinanap ng nanay si Pina ngunit hindi talaga niya ito makita.
____ Nagsimula na si Pina na magreklamo.
____ Ipinahanap ng nanay ang gunting kay Pina.
____ Nagalit ang nanay at biglang kumulog nang malakas.
____ Nakakita siya ng isang hugis oblong at kulay dilaw na prutas
na puno ng maraming markang parang mga mata.
295
Pag-aralan ang sumusunod na talata. Tandaan ang mga salitang
may salungguhit.
Una, ipinahanap ng nanay ang gunting kay Pina.
Pagkatapos nito, nagsimula na si Pina na magreklamo.
Kaya, nagalit ang nanay at biglang kumulog nang
malakas. Kasunod nito, hinanap ng nanay si Pina ngunit
hindi na niya ito makita. At sa huli, nakita niya ang isang
hugis oblong at dilaw na prutas na may maraming marka
na parang mga mata.
Ano-ano ang mga salitang ginamit sa pagkakasunod-sunod ng

mga pangyayari?
Ang mga salitang ito ay tinatawag na hudyat na salita.
Bakit ito tinawag na hudyat na salita?
Tandaan
Ang mga hudyat na mga salita ay maaaring gamitin upang

matukoy ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa
kuwentong binasa o narinig.
Halimbawa ay una, ikalawa, ikatlo, kasunod, pagkatapos, sa
hulihan, sa wakas, o katapusan.
Gawain 5
Isaayos ang mga pangungusap sa sumusunod na talata. Gamitin
ang mga hudyat na salita upang tukuyin ang tamang
pagkakasunod-sunod nito.
_____ Ang dagat ay naging maalon kaya hindi makatawid ang
mga tao para kumuha ng asin sa kuweba.
_____ Ang higante ay pumayag na iunat ang kaniyang binti
upang makatawid ang mga tao mula sa isla papunta sa
kuweba.
296
_____ Ang binti ng higante ay lumapag sa bahay ng mga
langgam kaya kinagat ng malulupit na langgam ang binti
ng higante.
_____ Ibinabad ng higante ang kaniyang namamagang hita sa
tubig.
_____ Ang mga taong may dalang sako-sakong asin ay
nangahulog sa tubig.
Gawain 6
Mula sa mga pangungusap sa sumusunod na talata. Gamitin ang
hudyat na salita upang masabi ang pagkakasunod-sunod nito.
_____ Dalawang mangangaso ang nagsimulang manghuli ng
leon sa gubat.
_____ Nakita nila ang lungga ng mga leon.
_____ Sila ay naghanda ng malaki at matibay na patibong.
_____ Nang lumabas ang mga leon sa kanilang lungga, sila ay
naglakad deretso sa patibong.
_____ At nahuli nila ang mga leon.
ED
Sabihin at Alamin
EP
Basahin ang sumusunod na talata.

Una, walang asin sa tirahan ng mga tao at kinakailangan
nilang kumuha nito sa ibang isla. Tapos, ang mga taong
D
naninirahan sa isla ay may kakilalang mabait at palakaibigang

higante na nangangalaga sa bundok ng asin na matatagpuan
kaniyang kuweba. Kasunod nito, ang mga tao ay kinailangan
tumawid sa dagat gamit ang kanilang mga bangka upang
makarating sa isla ng mabait na higante. Pagkatapos, kukuha sila
ng asin at babalik sa kanilang tirahan. Sa katapusan, ang mga
tao ay maaari ng makapaghanda ng masasarap at malalasang
pagkain.
297
Tungkol saan ang talata?
Ano ang mga pangyayari at detalye na nagsasabi kung paano
nakakukuha ng asin ang mga tao?
Ngayon, pag-aralan natin ang sumusunod:
1. Paano kumukuha ng asin ang mga tao?
A. Ang higante ay may bundok ng asin sa kaniyang kuweba.
B. Kailangang tawirin ng mga tao ang dagat upang
makarating sa kuweba.
C. Dinadala ng mga tao ang asin sa kanilang lugar.
D. Nakapaghahanda na nang malalasang pagkain ang
mga tao.
Ano ang mga pangyayari sa talata?
Tandaan
Ang balangkas ay ang buod ng talata. Ang pangunahing

aral ng talata ay maaaring isulat ng maikli at sa paraang
gumagamit na panandang Roman Numeral. Ang detalye
na nagsasabi ng pangunahing aral sa talata na maaaring
nakasulat ng maikli at may marka ng malalaking titik.
Gawain 7
Basahin ang sumusunod na talata. Pagkatapos kumpletuhin ang
kasunod na balangkas.
Ang tubig ay isang importanteng bagay sa mundo. Ang
mga tao at hayop ay nangangailangan ng tubig upang
mabuhay. Maging ang halaman ay nangangailangan ng tubig
upang lumaki. Kailangan rin natin ng tubig sa paglilinis ng ating
katawan. Ginagamit din natin ito sa paglilinis ng maraming
bagay. Hindi tayo makapagluluto ng ating pagkain kung walang
WXELJ.XQJND\D·WNDLODQJDQQDWLQLWRQJSDKDODJDKDQ
298
I. Ang tubig ay, ____________________
A. Ang tao at hayop ay umiinom ng tubig

B. _____________________________________
C. Kailangan sa paglilinis ng ating katawan
D. _____________________________________
E. _____________________________________
F. _____________________________________
Ika-29 Linggo
Aralin 29 Gawaing Pang-industriya, Hanapbuhay, at Iba

Pa
Subukin
Hanapin ang mga salita na nagpapahayag ng mga hanap-

buhay o mga manggagawa sa komunidad. Bilugan ang mga
salita. Maaari itong pahalang, pababa, pahilis, at pataas
ED
na ayos.
m t o a r w g m t a
a o r a o k s a b d
EP
g r u o d r s n a s
s e g h a p p g k i
a d a n r a c g e g
D
a a z c e r s a r n
s n b s d s m g r i
a a l b n t a a d g
k p u l i s m m n n
a d b u t c h o r a
k a b a d r i t a m
299
Sabihin at Alamin
Basahin ang sumusunod na pangungusap at tukuyin ang

kahulugan ng salitang may salungguhit. Piliin mula sa Kahon A
ang kasingkahulugan nito at sa Kahon B naman ang kasalungat
na kahulugan nito. Sipiin ang tsart sa ibaba at isulat ang mga
salita sa kuwaderno.
A B
alerto kasali kakaiba tamad
masunurin mapag-isip walang alam di-kasali
1. Ang tatay ay masigasig na manggagawa. Siya ay gumagawa

kahit lampas na sa oras ng paggawa. Hindi siya tumitigil
hanggang hindi pa tapos ang lahat ng gawain.
ED
2. Maraming tao ang walang kamalayan na ang kapaligiran ay

kinakailangang pangalagaan.
3. Ang lahat ay kabahagi sa pagtulong sa mga biktima ng lindol
sa Bohol.
EP
4. Ang pamahalaan ay nananawagan sa lahat na pangalagaan

ang mga ilog at lawa. Tayong lahat ay kailangang tumugon sa
panawagan na hindi dapat nagtatapon ng basura sa mga
D
ilog at lawa.
300
Ano ang tawag mo sa mga salitang may kasingkahulugan
Ano naman ang tawag mo sa mga salitang may kasalungat na
kahulugan?
Kasalungat na
Pang-uri Kasingkahulugan
Kahulugan
masigasig
kamalayan
kabahagi
tumutugon
Ang pang-uri ay may kasingkahulugan at kasalungat na

kahulugan.
Ang mga salitang may parehong kahulugan ay
tinatawag na magkasingkahulugan.
Ang mga salitang mayroong kasalungat na kahulugan ay
tinatawag na magkasalungat.
Gawain 1
Sipiin sa inyong kuwaderno ang pang-uri sa bawat pangungusap
sa ibaba. At isulat ang S kung ang pang-uri ay may
magkasingkahulugan at K kung ang pang-uri ay magkasalungat.
__ 1. Ang paboritong kulay ni Violeta ay puti at itim naman ang
paborito ni Lorna.
__ 2. Kinagat ng malulupit na langgam ang binti ng higante. Hindi
sila natatakot sa higante.
__ 3. Ang maliliit na ibon ay humuhuni gamit ang kanilang
malamyos at maliliit na tinig.
301
__ 4. Ang lumang gusali ay may mga sinaunang larawan ng mga
sundalo.
__ 5. Ang damit ni Ana ay masyadong malaki sa kaniyang maliit

na katawan.
__ 6. Ang puno ng mga kawayan ay payat. Ang manipis na
katawan nito ay sumasabay at umaayon sa ihip ng hangin.
__ 7. Ang tindahan ay nagtitinda ng mamahaling bag ngunit

mayroon din namang mga murang sapatos dito.
__ 8. Ang makitid na upuan sa malawak na plasa ay maaaring

upuan ng dalawang katao.
__ 9. Kailangan ko ng mahabang patpat at maikling walis.

__10. Nagmukhang maliit si Mariana dahil sa kaniyang mahabang
damit.
Gawain 2
Tukuyin ang magkapares na pang-uri sa bawat pangungusap sa
ibaba at isulat ang mga ito sa angkop na hanay sa tsart sa ibaba.
1. Ang tubig sa karagatan ay masyadong malalim
samantalang ang sa lawa ay mababaw lamang.
2. Gusto ko ang maririkit na bulaklak. Maganda silang
pagmasdan.
3. Matitigas at matitibay na bato ang nagbabagsakan sa lupa.
4. May mga mahihirap na tao ang humihingi ng tulong sa
mga mayayaman.
5. Gusto ko ng malasa at masarap na pritong manok.
302
Magkasingkahulugan Magkasalungat
Ano ang gusto mo maging paglaki mo?

Ano ang mga katangian na gusto mo upang maging magaling
na manggagawa sa inyong lugar?
Sabihin at Alamin
Basahin ang sumusunod.
Ikaw ba ay propesyunal na guro? Ikaw ba ay

magandang halimbawa sa iyong mga mag-aaral? Ikaw
ba ay matapat? Ikaw ba ay masipag? Kung ganun, ikaw
na nga ang hinahanap namin.
Pumunta sa Paaralan ng Santa Teresa kung saan

ang mga guro ay may mataas na suweldo at maraming
mga benepisyo, ang mga mag-aaral ay magagalang at
ang mga guro ay mahuhusay sa kanilang larangan.
Pumunta na at mag-apply. Sa iba pang mga

katanugan, maaaring tumawag o mag-text sa
09274652839.
303
Isipin
1. Anong uri ng babasahin ang iyong binasa?

2. Nabasa mo ba ang anunsiyo?
3. Ano sa palagay mo ang layunin ng anunsiyo?
4. Ano ang ipinahahatid ng anunsiyo na iyong binasa?
5. Ano ang mga katangian ng guro na hinahanap ng paaralang
Santa Teresa?
6. Sa iyong palagay bakit kailangang ang mga katulong ng
pamayanan katulad ng guro ay may ganoong mga
katangian?
7. Kung ikaw ay isa sa mga aplikante sa ganitong posisyon sa
palagay mo ikaw ba ay matatanggap? Bakit?
Gawain 3
Tukuyin ang pang-uri sa sumusunod na talata. Bumuo ng mga
pares ng mga pang-uring magkasingkahulugan at
magkasalungat. Isulat ang mga ito sa angkop na kahon sa ibaba.
Ako at ang tatay ko ay talagang magkaiba ngunit kami rin
ay nagkakasundo sa maraming bagay. Halimbawa, si tatay ay
matangkad at payat, samantala ako ay maliit at matapang na
bata. Ako ay maputi gaya ng aking nanay samantala si tatay ay
kayumanggi. Naniniwala naman ako na pareho kaming
magandang lalaki. Gaya ng sabi ng nanay, kami ay parehong
gwapo. Mahilig sa maaalat na pagkain si tatay habang ako
naman ay masyadong mahilig sa mga matatamis na cake at
tinapay. Natuto akong panatilihing malinis ang aking katawan
dahil malinis rin ang aking tatay sa lahat ng bagay. At lagi niyang
sinasabi sa akin na ako ay maging tapat sa lahat ng
pagkakataon. Ipinakikita niya sa akin kung paano maging totoo
sa lahat ng oras. Kahit si tatay ay matanda na at ako ay bata pa,
gusto naming kami ay magkasama sa aming mga ginagawa. Si
tatay ang paborito ko at ako ay paborito rin niya dahil ako ang
kaniyang solong anak na lalaki.
304
Magkasingkahulugan Magkasalungat
Gawain 4
Piliin mula sa panaklong ang salitang may kaugnayan sa
sumusunod na pang-uri. Isulat ang S kung ang nabuong pares ay
magkasingkahulugan at K kung magkasalungat.
_____ 1. mayaman (maganda matigas mapera)
_____ 2. aktibo (mahaba mahina malupit)
_____ 3. marami (masagana mahal maliliit)
_____ 4. maingay (tahimik mahaba nakabibingi)
_____ 5. malamig (malawak puro maligamgam)
305
Sabihin at Alamin
Basahin ang anunsiyo sa pahina 303. Suriin ang sumusunod na

balangkas at isulat ang sagot sa kuwaderno. Katangian ng mga
gustong mag-aapply na guro:
A. Propesyunal
B. Magandang halimbawa sa mga bata
C. Matapat
I. Sa Paaralan ng Santa Teresa
A. Ang mga guro ay may mataas na suweldo at
benepisyo
B. Ang mga mag-aaral ay magagalang
C. Ang mga guro ay hinahasa upang maging
magagaling na guro
Ilan ang talata ng anunsiyo?
ED
Tungkol saan ang nasa unang talata ng anunsiyo?

Paano ito ipinakita sa balangkas?
EP
Ano-ano ang detalye na sumusuporta sa kaisipan ng unang

talata?
Paano inilahad ang bawat detalye?
Tungkol saan ang ipinahahayag ng ikalawang talata?
D
Ano-ano ang detalye na sumusuporta sa kaisipan ng ikalawang

talata?
Paano inilahad ang bawat detalye
Ito ay isang halimbawa ng dalawang bahaging balangkas.
Inilalahad nito ang dalawang mahahalagang kaalaman tungkol
sa talata.
306
Gawain 5
Basahin ang kasunod na talata. Gumawa ng dalawang
bahaging balangkas sa iyong kuwaderno.
Ang mga karpintero ay mahalagang bahagi ng ating
pamayanan. Sila ang tumutulong sa paggawa ng ating mga bahay,
gusali, at mahahalagang istruktura sa ating pamayanan. Sila rin
ang tumutulong sa atin sa pagkukumpuni ng mga sirang bahagi
ng ating tahanan o gusali. Maaari rin silang gumawa o
magkumpuni ng mga gamit sa bahay.
Ang mga sastre o mananahi ang tumatahi ng ating mga
kasuotan. Sila rin ay nag aayos ng mga damit at pantalon
upang maging maganda ang tabas at yari para sa atin. Maaari rin
silang gumawa ng mantel, punda, kobre kama, at damit ng
upuan. Ang mga sastre o mananahi ay katulong rin ng
pamayanan.
Gumawa ng dalawang bahaging balangkas para sa seleksiyon.
Gawin ito sa iyong sagutang papel.
Ang mga bumbero ay malaking tulong sa ating
ED
pamayanan. Kapag may sunog sa ating pamayanan sila ay

handang tumulong upang tayo ay iligtas. Sa pamamagitan ng
NDQLODQJLED·WLEDQJ kagamitan madali nilang naaapula ang
apoy. Sila rin ang nagliligtas ng mga taong nakukulong sa mga
EP
nasusunog na gusali. Minsan, sila pa rin ang tumutulong upang

ilikas ang mga taong nagiging biktima ng pagbaha at bagyo.
Ang mga bumbero ay may mga di-pangkaniwang
D
katangian upang magampanan ng buong husay ang kanilang

tungkulin. Sila ay kinakailangang aktibo, matapang, may
pagmamalasakit sa kapuwa, may alertong isipan, at magandang
disposisyon sa buhay. Ang mga ito ay kinakailangan lalo na sa
oras na may ililigtas sa kapahamakan.
307
Basahin ang mga pangungusap. Sipiin ang letra ng tamang sagot
1. Kambal sina Mona at Mina. Sumpungin si Mona
samantalang masayahin naman si Mina. Ano ang tawag sa
mga salitang may salungguhit.
a. salitang magkasingkahulugan b. salitang
at magkasalungat pangngalan
2. Alin ang kasingkahulugan ng salitang may salungguhit?

´$QJDPLQJEDKD\D\maliit QJXQLWPDOLQLVµ
a. munti b. malaki c. malawak
3. Aling pares ng mga salita ang magkasingkahulugan

a. malinis-madumi b. dalisay-malinis c. sariwa-bulok
4. Alin sa mga pangungusap ang nagsasaad ng katotohanan
a. Ang mga guro ay nagtatrabaho sa paaralan.
b. Ang mga guro ang pinakamahalagang katulong ng
ED
pamayanan.
c. Ang mga guro ay inspirasyon.
5. Alin ang opinyon

EP
a. Ang bumbero ang umaapula ng sunog.

b. Ang bumbero ang pinakamataas na propesyon.
c. Ang bumbero ay tumutulong sa lahat.
D
6. ´$QJPga doktor ang may mas mahirap na trabaho sa

DWLQJSDPD\DQDQµ Paano ginamit ang pang-uri sa
pangungusap?
a. pasukdol
b. pahambing
c. lantay
308
7. Aling pangungusap ang gumamit ng pang-uring pasukdol
a. Mahaba ang buhok ni Karen.

b. Mas mahaba ang buhok ni Perla kaysa kay Karen.
c. Si Manilyn ang may pinakamahabang buhok sa kanilang
tatlo.
Basahin.
Magdaraos ng isang pagpupulong ng mga magulang sa

ika-14 ng Disyembre sa ganap na ika-9:00 ng umaga sa silid ng
Grade III-Daisy. Ang lahat ng mga magulang ay inaanyayahang
dumalo.
Bb. Rina Pacle

Guro
8. Ano ang iyong nabasa

a. bugtong b. patalastas c. kuwento
9. Ano ang nilalaman ng patalastas na iyong binasa?
a. Pamaskong pagtitipon
b. pagpupulong ng mga magulang
c. araw ng paglilinis
10. Bakit kaya ginawa ang patalastas?
a. Para sa kaalaman at impormasyon ng mga magulang

b. Para sa kasiyahan ng mga magulang
c. Para sa impormasyon ng mga guro
309
Ika-30 Linggo
Aralin 30: Lakas ng Enerhiya
Gawain 1
Kumpletuhin ang puzzle.
2 1 5
3 2
3 4
Pahalang Pababa
1 salitang ugat ng maagap 1 kasingkahulugan ng inapi
2 kasingkahulugan ng ugali 2 salitang-ugat ng magnanakaw
3 kasingkahulugan ng nasira 3 lalagyan ng kape
4 salitang-ugat ng mabait 4 kasama sa pangkat
5 lagyan ng yelo
310
Bakit mahalaga ang tubig? Bakit kailangan nating tipirin ang
paggamit ng tubig
Maaari kayang maubos ang tubig? Alamin natin sa ating
kuwento.
Si Making Maaksaya
Isang araw, binuksan ni Maki ang gripo at sinabi sa sarili,

´0DXXERVND\DDQJWXELJNXQJKLQGLNRLVDUDDQJJULSR"µ
Binuksan niya ang gripo at hinayaang umagos ang tubig.
6DPSXQJPLQXWR«GDODZDPSXQJPLQXWR«WDWOXPSRQJ
minuto...isang oras ang lumipas at ang tubig ay patuloy na
XPDDJRV´2VDSDODJD\NRKLQGLLWR WLWLJLOµVDELQL0DNL
,VDGDODZD«GDODZDSDQJRUDVDQJOXPLSDVDWDQJWXELJ
ay hindi pa rin tumitigil. Habang naghihintay na ang tubig ay
tumigil sa pag-agos, nakatulog si Maki. Biglang tumigil ang tubig
sa pag-agos at wala nang tumulo pa. Wala nang WXELJ´$KDµ
VDELQL0DNL´$WVDZDNDVWXPLJLONDULQVDSDJ-DJRVµ
ED
Si Maki ay biglang nakaramdam ng uhaw ngunit wala nang

tubig sa pitsel. Wala na ring tubig sa gripo. Tumakbo siya palabas
at pumunta sa kanilang kapitbahay. Walang tubig kahit saan.
EP
´%LJ\DQSRQLQ\RDNRQJWXELJµ8PLL\DNQDVLJDZQL0DNL
´0DNL0DNLµWDZDJQJNDQL\DQJLQD
%LJODQJQDJLVLQJVL0DNL´%DNLWNDXPLL\DN"µDQJWDQRQJQJ
D
NDQL\DQJQDQD\´8PDDSDZQDDQJWXELJVDWLPED+LQGLPRQD
QDPDQLVLQDUDDQJJULSRµVDELQJQDQD\
´2KValamat po nanay. Sa wakas, bumalik na muli ang

WXELJµ
Nagtaka si Nanay sa sinabi ni Maki.
311
Isipin
1. Ano ang ginawa ni Maki?

2. Bakit niya hinayaang tuloy-tuloy na umagos ang tubig?
3. Ano ang nangyari kay Maki?
4. Saan siya nagpunta upang humingi ng tubig?
5. Sino ang gumising sa kaniya?
6. Bakit siya masaya nang sabihin ng kaniyang ina na ang
tubig ay patuloy na umaagos?
7. Maaari kayang tuluyang tumigil ang agos ng tubig?
8. Bakit natin kailangang magtipid ng tubig?
Alamin
Sumulat ng talata gamit ang ilang pangyayari sa kuwento.

Gumamit ng mga panandang salita.
- Nakatulog si Maki.
- Ginising siya ng kaniyang ina.
- Binuksan ni Maki ang gripo at hinayaang umagos ang
tubig upang makita kung ito ay hihinto.
- Nanghingi siya ng tubig ngunit walang maibigay na tubig
sa kaniya.
- Masaya siya at mayroon nang tubig.
312
Gawain 2
Isulat ang mga pangungusap sa anyo ng talata. Gumamit ng
mga panandang salita.
Ano ang dapat mong gawin kung hindi ka sigurado sa kaligtasan
ng iyong inuming tubig? Narito ang mga dapat mong gawin.
1. Pakuluan ang tubig.
2. Hayaang kumukulo ang tubig sa loob ng 5 minuto
3. Pagkatapos ng 5 minuto, hinaan ang apoy at pakuluin pa
ito nang 5 minuto.
4. Palamigin ang tubig sa ginamit na kaldero o kaserola.
5. Ilagay ang malamig na tubig sa malinis na lalagyan.
6. Palamigin bago inumin.
Gawain 3
Buuin ang mga hakbang sa anyo ng talata. Gumamit ng mga
panandang salita.
Maskarang Yari sa Supot na Papel

1. Ipatong ang supot na papel sa ulo.
2. Tukuyin ang gitna ng dalawang mata at markahan sa supot
na papel.
3. Tukuyin ang gitna ng bibig at lagyan ng guhit.
4. Alisin ang supot na papel sa ulo.
5. Iguhit ang iba pang bahagi ng maskara.
6. Gupitin ang butas para sa mata at bibig.
7. Lagyan ng dekorasyon ang maskara.
313
Gawain 4
Bumuo ng dalawang puntong balangkas mula sa talata sa ibaba.
Enerhiya
Ang pinanggagalingan ng enerhiya ay isang sistema na
nakagagawa ng elektrisidad gamit ang ibang paraan tulad ng
hydro-electric station. Ito ay gumagamit ng lakas ng agos ng
tubig sa paggawa ng elektrisidad.
Sa ngayon, nangangailangan tayo ng pagkukunan ng
enerhiya. Kung walang elektrisidad, wala tayong mga computer,
telebisyon, electric fan, at marami pang iba. Maraming
kasangkapan ang hindi magagamit kung walang elektrisidad.
Basahin ang teksto. Sagutin ang mga tanong at isulat ang iyong
sagot sa sagutang papel.
Tumutubo ang punong mangga sa mainit na lugar. Ang bunga
nito ay hugis biluhaba, berde kung hilaw, at dilaw kapag hinog.
Masarap talaga ang mangga.
ED

1. Alin ang mga panghalip sa teksto?
a. lumalaki, mainit, biluhaba, dilaw, makapal, hinog
b. mainit, biluhaba, berde, dilaw, makapal, hinog, hilaw
EP
c. mangga, lumalaki, prutas, balat, kinain

2. Piliin kung aling pangungusap ang gumamit ng pang-uring
pasukdol.
a. Ang mangga sa Davao ay matamis.
D
b. Mas matamis ang mangga sa Cebu kaysa Davao.

d. Pinakamatamis ang mangga sa Guimaras.
3. Ano ang kasalungat ng hilaw?
a. luto b. hinog c. sariwa
4. Alin ang hindi kasingkahulugan ng mainit?
a. nag-aapoy b. nagbabaga c. malamig
314
B. Punan ang balangkas. Isulat sa sagutang papel ang iyong
sagot.
I. Mangga
A. Lumalaki sa mainit na lugar
B. Biluhaba
C. Dilaw at berde ang bunga
D. ________________ (5)
E. ________________ (6)
C. Gamitin ang mga pangungusap upang makabuo ng talata.

Gumamit ng mga hudyat na pananalita upang malaman ang
tamang pagkakasunod-sunod.
1. Hugasang mabuti ang hilaw na mangga.
2. Balatan ito gamit ang matalas na kutsilyo.
3. Ilubog ang nabalatang mangga sa tubig na may asin.
Ika-31 Linggo
Aralin 31: Wastong Paggamit ng Enerhiya
ED
Sabihin at Alamin
EP
Basahin ang sumusunod na pangungusap. Pag-aralan ang mga

PD\VDOXQJJXKLWQDVDOLWDSDULUDODQDNLQXKDVDVHOHNVL\RQJ´$PD
QJ6LQLQJVD3LOLSLQDVµ
D
a. Si Guillermo Tolentino ay isang tanyag na eskultor.

b. Simple lamang ang kaniyang mga disenyo.
c. Nagsimula na siyang gumawa ng mas simpleng disenyo
kaysa sa dati niyang mga gawa.
d. Lumalapit siya sa mga dalubhasa upang makakuha ng
paglilinaw.
e. Nakuha niya ang pinakamataas na pagkilala bilang isang
alagad ng sining.
315
f. Ang monumento ng Unang Sigaw sa Balintawak ang
pinakamakahulugang interpretasyon sa Supremo ng
Katipunan.
Ano ang nais ipahiwatig ng mga may salungguhit na

salita/parirala?
Ano-anong salita, kataga, o panlapi ang idinaragdag sa pang-
uri?
Tandaan
Ang pang-uri ay salitang naglalarawan o nagpapahayag ng

katangian ng pangngalan at panghalip.
May tatlong kaantasan ng kasidhian ng pang-uri: lantay,
pahambing, at pasukdol.
Lantay- ibinibigay ang karaniwang katangian ng pangngalan o
ED
panghalip nang walang paghahambing.

Pahambing- ibinibigay ang katamtamang antas ng katangian o
nagsasaad nang may paghahambing sa
EP
pangngalan o panghalip. Gumagamit ng medyo,

nang bahagya, nang kaunti, higit, mas, di-tulad, di-
gaano, at iba pa.
Pasukdol- ibinibigay ang pinakamasidhing katangian ng
D
pangngalan o panghalip. Ito ay naipapahayag sa

pamamagitan ng pag-uulit ng salita, paggamit ng
panlaping napaka, pinaka, ubod ng, lubha, totoo,
talaga, tunay, at atbp.
316
Gawain 1
Sipiin sa inyong kuwaderno ang pang-uri sa sumusunod na
pangungusap. Isulat sa patlang sa unahan ng bawat bilang ang
antas ng pang-uri na ginamit.
_____1. Ang rosas ang pinakapaboritong bulaklak ni nanay.
_____2. Gusto kong magbasa ng nakalilibang na aklat.
_____3. Sa plasa makikita ang napakagandang tanawin ng
kapaligiran.
_____4. Mas malaki ang bag ni Bea kaysa kay Kendra.
_____5. May mahabang ahas sa kulungan.
Gawain 2
Isulat ang angkop na antas ng pang-uri sa bawat pangungusap.
1. Ang temperatura sa araw na ito ay ________ (malamig) ________
kaysa noong isang Linggo.
2. ________ (mahaba) ________ ang braso ni tatay kaysa kay nanay.
3. ________ (mahusay) ________ sumayaw si Jiesel sa klase.
4. Ang kuwentong binasa namin sa araw na ito ay
________ (wili) ________.
5. Siya na yata ang ________ (galing) ________ na batang nakilala ko.
317
Basahin at Alamin
Ano ang iyong karanasan kung may brownout

Basahin ang sumusunod na kuwento.
Madilim na Ilaw
Nagmamadaling kinuha ni Teresa ang kaniyang mga aklat

at inilagay sa kaniyang bag´3DDODP1DQD\DDOLVQDSRDNRµ
sabi ni Teresa sabay halik kay Aling Tina.
Napabuntong hininga si Aling Tina habang papunta sa silid
ng anak at nagsimulang linisin ito. Tambak ng damit sa kama,
nakakalat na mga hindi nagamit na papel, tumutulong gripo, at
walang takip na toothpaste ang pangkaraniwang tanawin niya
tuwing umaga. Pagpunta niya sa kusina tumambad sa kaniya
ang hindi naubos na pagkain sa mesa. Napailing na lamang si
$OLQJ7LQD´2NDLODQND\DPDWXWXWRVL7HUHVDQDPDJWLSLG"µVDEL
niya sa sarili.
ED
Isang araw, umuwi si Teresa na may dalang sulat mula sa

paaralan. Masaya niyang tinanong ang kaniyang ina,
´3DSD\DJDQSREDQLQ\RDNRQJVXPDOLVDJDZDLQQJPJD
BabDHQJ,VNDZWVD6DEDGRDW/LQJJRVD%DUDQJD\/LPDVDZD"µ
EP
Sandaling nag-LVLSVL$OLQJ7LQDDWVLQDELQJ´3DSD\DJDQNLWD
7HUHVDQJXQLWODJLPRQJVXVXQGLQDQJPJDXWRVQJL\RQJJXURµ
Araw ng Sabado, kasama na si Teresa sa gawain ng mga
D
Babaeng Iskawt. Hindi nagtagal, nakarating na ang grupo sa

Barangay Limasawa, ang pinakamalayong barangay sa kanilang
bayan.
Sabik na inakala ni Teresa na magtatayo sila ng tent na
kanilang tulugan at pahingahan. Laking gulat niya nang
malamang ang bawat isa sa kanila ay sa bahay ng mga
residente mananatili.
318
Si Teresa ay sa pamilya nina Mang Tony at Aling Dora
maninirahan. Nalaman niya na wala palang elektrisidad at gripo
QJWXELJVDOXJDUND\D·WNDLODQJDQQL\DQJJXPLVLQJQDQJPDDJD
upang sumalok ng tubig na pampaligo. Sa gabi, hindi niya
napapanood ang kaniyang paboritong programa at
nakapaglalaro ng video games. Higit sa lahat, ang madilim na
gabi ang nagpahirap kay Teresa sa paggawa ng mga itinakda
´
QJJXUR$QJODPSDUDQJJDVD\PD\PDGLOLPQDLODZµQDLVLSQL
Teresa.
Ang dalawang araw na kamping ay natapos. Masaya si
Teresa na umuwi sa bahay nila. Nagpasya siyang gawin ang
isang bagay. Ang madilim na ilaw mula sa lamparang gas ang
nagturo sa kaniya ng dapat gawin.
Isipin
a. Bakit nagmamadali si Teresa?

ED
b. Ano-ano ang bagay na hindi pinangangalagaan ni Teresa?

Bakit mo nasabi ito?
c. Sa anong gawain siya sumali?
d. Ano ang ilaw na ginagamit ng mga taga-barangay tuwing
EP
gabi Bakit
e. Anong uri ng liwanag ang ibinibigay ng lamparang gas?
f. Nasiyahan ba si Teresa sa kaniyang karanasan sa kamping?
Bakit oo? Bakit hindi?
D
g. Ano ang kaniyang natutuhan sa karanasan sa kamping

h. Bakit kailangang magtipid sa elektrisidad at tubig?
i. Ano-ano pa ang kailangan nating tipirin? Bakit kailangan
natin itong gawin?
319
Sabihin at Alamin
Basahin ang bahaging kinuha sa kuwento. Sagutin ang

sumusunod na tanong.
1. Tambak ng damit sa kama, nakakalat na mga hindi nagamit
na papel, tumutulong gripo, at walang takip na toothpaste ang
pangkaraniwang tanawin sa kaniya tuwing umaga. Pagpunta
niya sa kusina tumambad sa kaniya ang hindi naubos na
pagkain sa mesa.
Anong uri ng bata si Teresa?

Ano ang nakatulong sa iyo sa pagbibigay ng hinuha?
2. Nagmamadaling kinuha ni Teresa ang kaniyang mga aklat at

inilagay sa kaniyang bag.
ED
Saan sa palagay mo pupunta si Teresa?

3. Masaya si Teresa na umuwi sa bahay nila. Nagpasiya siyang
EP
gawin ang isang bagay. Ang madilim na ilaw mula sa

lamparang gas ang nagturo sa kaniya ng tamang dapat
gawin.
D
Ano sa palagay mo ang gagawin ni Teresa?

320
Tandaan
Ang hinuha ay matalinong pagpapasiya batay sa nakita,

naunang kaalaman, o karanasan. Ito ay isang ideya na hindi
tuwirang inilalahad.
Gawain 4
Ibigay ang iyong hinuha sa sumusunod na sitwasyon.
1. Sa mesa ay may nakabukas na aklat na ang ilang pahina ay

may mga tekstong may marka. Ang mga papel ay may sulat.
Ang lampara ay may ilaw.
a. Ano ang ginagawa ng tao?

b. Anong mga clue sa sitwasyon ang nakatulong sa iyo sa
pagbibigay ng hinuha?
2. Tumutulo ang pawis ni Erlin sa kaniyang noo. Tanghaling tapat

na ngunit marami pa ring balot ng kakanin sa kaniyang basket.
Malakas ang kaniyang VLJDZ´6XPDQVXPDQPDVDUDSQD
VXPDQµ
a. Ano sa palagay mo ang trabaho ni Erlin?
3. Nagulat si Allan dahil ang perang ibinigay sa kaniya ng ina ay

wala sa kaniyang bulsa. Nang tingnan niyang muli may
nakapa siyang butas sa kaniyang bulsa.
a. Ano sa palagay mo ang nangyari sa pera ni Allan?

pagbibigay ng hinuha
321
Gawain 5
Basahin ang sumusunod na kuwento. Sagutin ang mga tanong.
1. ´$FKRRµDQJEDKLQJQL7HUL0XOLVL\DQJEXPDKLQJDW
naulit pa. Mainit ang kaniyang pakiramdam at masakit
ang kaniyang ulo. Pinilit niyang bumangon sa higaan at
sinabi sa kaniyang nanay na hindi siya papasok.
a. Bakit hindi papasok si Teri?

b. Anong palatandaan o clue sa kuwento ang
nakatulong sa iyo sa pagbibigay ng hinuha?
2. Naiinip na siya buong umaga. Gusto na ni Ted na may

magawa. Pagkatapos ng tanghalian, nagbisikleta siya
papunta sa bahay ni Roy. Tahimik sa bahay at nang siya
ay kumatok, walang sumagot sa kaniya. Nagbisikletang
muli si Ted at bumalik sa kanilang bahay.
a. Ano ang inisip ni Ted nang pumunta siya sa bahay ni

Roy?
b. Anong clue sa kuwento ang nakatulong sa iyo sa
ED
EP
D
322
Sabihin at Alamin
Pag-aralan ang sumusunod na graph na nagpapakita ng

buwanang bayad sa kuryente ng tatlong pamilya.
Konsumo ng Kuryente
3000
Pamilya Apostol
Pamilya Cortez
2000
Setyembre Oktubre Nobyembre Disyembre Pamilya Daaco
1000
ED
Setyembre Oktubre Nobyembre Disyembre

EP
D
323
Isipin
1. Ano ang ipinakikita ng patayong hanay na may mga

bilang?
2. Ano ang kahulugan ng pahigang hanay na may mga
pangalan ng buwan?
3. Ano ang ipinakikita ng kabuuan ng graph
4. Kaninong pamilya ang may bar na puti ang kulay? Ang
grey ang kulay Ang itim na kulay
Sagutin ang sumusunod na tanong:
1. Kaninong pamilya ang may pinakamataas na bayad sa
kuryente sa buwan ng Setyembre? Oktubre?
2. Kaninong pamilya ang may pinakamababang bayad sa
kuryente sa buwan ng Setyembre? Disyembre?
3. Alin sa tatlong pamilya ang may pinakamataas na bayad
sa kuryente?
4. Aling buwan mayroong pinakamataas na bayad sa
kuryente ang tatlong pamilya?
5. Bakit mo ito nasabi?
324
Gawain 6
Basahin at pag-aralan ang sumusunod na graph. Sagutin ang
mga tanong.
Bayad sa Tubig sa Buwan ng Setyembre Hanggang
Disyembre 2012 ng Tatlong Pamilya
<ŽŶƐƵŵŽŶŐdƵďŝŐƐĂƵǁĂŶŶŐ^ĞƚǇĞŵďƌĞͲ
ŝƐǇĞŵďƌĞϮϬϭϮ
700
600
500
400 Pamilya Caballes

300 Pamilya Torres
200 Pamilya Moscares
ED
100
0
Setyembre Oktubre Nobyembre Disyembre
EP
D
325
Isipin
1. Tungkol saan ang graph

2. Kaninong pamilya ang may pinakamataas na bayad sa
buwan ng Nobyembre?
3. Kaninong pamilya ang may pinakamababang bayad sa
Disyembre?
4. Kaninong pamilya ang may pinakamaliit na konsumo sa
tubig?
5. Kaninong pamilya ang may pinakamataas na konsumo
sa tubig?
Basahin ang talata. Sagutin ang sumusunod na tanong.
Ang mga mag-aaral sa ikaapat hanggang ikaanim
na baitang ng Paaralang Elementarya ng Sto. Tomas ay
nagpasiyang magkaroon ng pamaskong palatuntunan na
may tema. Ang lahat ay nananabik dito. Ibig nilang makita
ang kakaibang palatuntunan ngayong taon.
Nagsimula na ang parada, nasiyahan ang mga magulang,
guro, pati na rin ang mga panauhin sa kanilang nasaksihan.
Kagilagilalas na Dracula, King Kong, Frankenstein, at
Transformer Robots ang temang ipinakita ng ikaapat na baitang.
Sumunod naman sa daloy ng parada ang ikalimang
baitang na ipinagmamalaki ang kanilang makukulay na
kasuotan. S uper heroes naman ang nanguna gaya nina
Superman, Catwoman, Spiderman, Volta, at Darna. Ang ikaanim
na baitang naman ay kasuotang pang-engkantada ang tema,
napakalakas ng sigawan nang sila ay lumabas. Suot ang mala-
engkantadang kasuotan gaya ng Cinderella at mga duwende,
Rapunzel, reyna, at prinsesa.
Nagtanghal sa palatuntunan ang bawat baitang at naging
kahanga-hanga ang kanilang mga ipinakita.
326
I. Sagutin ang sumusunod na tanong. Isulat ang letra ng tamang
sagot sa iyong sagutang papel.
1. Bakit pumarada ang mga mag-aaral suot DQJLED·WLEDQJ

kasuotan?
a. Dahil sa ang pagdiriwang nila ay mayroong tema?
b. May paligsahan sa pagandahan ng costume?
c. Dahil dadalo sila ng pagdiriwang ng kaarawan?
2. Ano-anong baitang ang kalahok sa programa?
a. Baitang 1 hanggang 6
b. Baitang 4 hanggang 6
c. Baitang 3 hanggang 6
3. Magbigay ng hinuha kung ano ang temang ipinakita ng
mag-aaral sa ikaapat na baitang.
a. Nais nilang ipakita ang temang
pang-engkantada.
b. Nais nilang ipakita ang temang pangpelikula.
c. Nais nilang ipakita ang temang gaya ng super heroes.
4. Aling baitang ang nagpakita ng temang pangpelikula
ED
a. Baitang IV b. Baitang V c. Baitang VI

5. Anong uri ng pananalita ang may salungguhit?
Ang bawat baitang ay nagpamalas ng kahanga-hangang
kakayahan
EP
a. pandiwa b. pangngalan c. pang-uri.
6. Anong antas ng pang-uri ang ipinapahayag ng salitang

may salungguhit sa pangungusap.
D
Ang ikalimang baitang ang may pinakamakulay na

kasuotan sa palatuntunan.
a. lantay
b. pahambing
c. pasukdol
327
II. Suriin ang graph at sagutin ang mga tanong.
Isulat ang inyong sagot sa sagutang papel.
Audience During
Mga Nanood the Program
ng Programa
160
140
120
100
80
60 Bilang ng
40 Audience
mga nanood
20
0 During the
ng programa
Program
Magulang Guro Panauhin Mag-aaral
7. Ano ang tawag sa talaan sa itaas

a. bar graph b. drowing c. tsart
8. Aling grupo ng manonood ang may pinakamalaking

bahagdan
ED
a. magulang b. mag-aaral sa Baitang I-III c. guro
9. Aling grupo ng manonood ang may pinakamaliit na

bahagdan
EP
a. panauhin b. guro c. magulang
10. Sa iyong palagay, bakit mas marami ang nanood na

magulang kaysa mga panauhin?
D
a. Mas maraming pagkakataon ang mga magulang kaysa

mga panauhin.
b. Maraming magulang ang ibig sumuporta sa kanilang
mga anak.
c. Dahil iilan lamang ang inimbitahang panauhin.
328
Ika-32 Linggo
Aralin 32: Matulunging Pamayanan
Sabihin at Alamin
Bigyang pansin ang salitang inilalarawan o pinatutungkulan ng

mga salita at parirala.
Pariralang Salitang Salita/pariralang Salitang

tumutukoy pinatutungkulan tumutukoy sa pinatutungkulan
sa lugar ng parirala panahon ng parirala
sa naglalakad isang umaga naglalakad
paaralan
sa Kalye naglalakad saka na nakulong
Camino
sa lupa nakakalat bukas nakulong
sa gumulong kinabukasan naisip
basurahan
sa ilalim ng nakahiga
basurahan
sa daluyan nakulong
ng tubig
Anong uri ng salita ang pinatutungkulan ng lugar o panahon?

Ang mga salitang nagsasaad kung saan at kailan naganap ang
pandiwa ay tinatawag na pang-abay.
Ano ang ipinapahayag ng pang-abay na pamanahon?
Ano ang isinasaad ng pang-abay na panlunan?
329
Tandaan
Ang pang-abay ay mga salitang naglalarawan ng

pandiwa, pang-uri, at kapuwa pang-abay.
Ang pang-abay na pamanahon ay nagsasaad kung kailan
naganap, nagaganap, o magaganap ang kilos ng
pandiwa.
Ang pang-abay na panlunan ay tumutukoy sa kung saan
naganap, nagaganap, o magaganap ang kilos ng
pandiwa.
Gawain 1
Piliin ang pag-abay sa pangungusap at ibigay ang uri nito. Isulat
1. Naglakad kami sa Roxas Boulevard bago nakarating sa bahay.
2. Ang hapunan ay sa ganap na ika-6 nang gabi.
3. Ang ilang kabataang lalaki ay tumakbo patungo sa plasa.
4. Dadalawin namin ang aming kamag-anak sa susunod na
Linggo.
5. Natulog si Marilyn sa tent.
330
Gawain 2
A. Piliin ang angkop na pang-abay na pamanahon o pang-
abay na panlunan upang mabuo ang pangungusap sa
ibaba.
1. May programa sa paaralan pagkatapos ng pagtataas ng

watawat kaya si Pia ay pumasok nang (maaga, tanghali,
gabi).
2. Magsepilyo tayo ng ngipin (araw-araw, dalawang beses

sa isang Linggo, minsan sa isang Linggo).
3. Ang mga mag-aaral ay kailangang magsumite ng

kanilang proyekto sa (takdang panahon, pagkatapos ng
takdang panahon, isang Linggo).
4. Ang proyekto ay kailangang maisumite ngayon. Ang

takdang panahon ay (bukas, sa isang taon, sa araw na
ito).
ED
5. Ipinagbabawal sa klase ang paggamit ng cell phone.

Tatawag ako sa aking nanay (pagkatapos ng klase,
habang nagkaklase, sa isang Linggo).
EP
B. Sipiin sa inyong kuwaderno ang pang-abay at isulat ang uri

nito.
1. Gumulong ang bola sa ilalim ng mesa.

D
2. Nagluluto si nanay ng pagkain araw-araw.

3. Minsan lamang maghugas ng plato si tatay.
4. Nagkalat ang mga plastik kahit saan.
5. Itapon natin ang basura sa tamang lugar.
331
Basahin at Alamin
Nakasali ka na ba sa mga paligsahan Ano ang iyong

naramdaman?
Basahin ang sumusunod na talambuhay.
Ang Aking Talambuhay

Ang pangalan ko ay Jiesel Saavedra. Ipinanganak ako
noong Setyembre 21, 2005 sa Gabi, Cordova Cebu. Lima kami sa
pamilya. Ang aking ama ay isang seaman at kasalukuyang
empleyado sa isang pribadong kompanya. Ang aking ina ay
isang guro. Siya ay isang government employee. Nag-aaral ako
sa Paaralang Elementarya ng Gabi.
Noong ako ay apat na taong gulang pa lamang, nagkusa
akong sumali sa isang paligsahan sa sining sa kinder. Ang mga
detalye sa paligsahan ay hindi lahat naipaalam sa akin. Ang
tema ay hindi nasabi nang wasto sa akin ng aming guro.
ED
Nalaman ko lamang ang tema sa panimulang palatuntunan.

Akala ko ay hindi tama ang aking disenyo. Laking gulat ko
nang maraming nagandahan dito. Una, buong tiwala akong
EP
gumuhit ng malaking puso sa kartolina. Ikalawa, ay maingat kong

inilagay ang larawan ng aming pamilya sa gitna. Kasunod nito,
malinaw kong iginuhit ang isang anghel sa itaas nang kanang
bahagi ng kartolina. Sa pagtatapos, isinulat ko nang malalaking
D
titik DQJSDPDJDWQD´0DKDONRDQJ$NLQJ3DPLO\Dµ
Sa programa ng pagkilala, lahat ng mga nanalong sining ay

dinala sa entablado. Lalo akong kinabahan dahil nakita ko ang
aking gawa roon. Nang ipahayag ang nagwagi, ako ang
champion! Pumalakpak nang malakas ang mga manonood
nang ipakita ang aking sining. Mabilis na tumakbo sa akin ang
aking ina at niyakap ako nang mahigpit. Umakyat kaming
332
dalawa sa entablado at tinanggap ang aking pagkilala.
Ipinagmalaki ako ng aking mga magulang.
Isipin
Anong paligsahan ang sinalihan ni Jiesel?

1. Bakit siya ipinagmalaki ng kaniyang magulang?
2. Anong disenyo ang kaniyang ipinanalo?
3. Sa palagay mo, bakit nanalo si Jiesel?
4. Mabuti ba ang sumali sa mga gawain sa paaralan Bakit
Sabihin at Alamin
Pag-aralan ang sumusunod na salita o parirala na hinango sa

talambuhay.
nang wasto buong tiwala malinaw

maingat nang malalaking titik nang malakas
mabilis nang mahigpit
Ano ang salitang-ugat ng mga salita?

Ano ang inilalarawan ng mga salita
Ang mga ito ay tinatawag na pang-abay na pamaraan.
Ano ang pang-abay na pamaraan
333
Tandaan
Ang pang-abay na pamaraan ay naglalarawan kung paano

naganap, nagaganap, o magaganap ang kilos ng pandiwa.
Gawain 3
Tukuyin at isulat sa iyong kuwaderno ang pang-abay na
pamaraan sa pangungusap.
1. Mahinang magsalita ang aking lolo.
2. Sinigawan ako nang malakas ni Henry.
3. Si Nelia ay malambing na umawit.
4. Masayang sinabi sa akin ni nanay ang magandang
balita.
5. Tuwang-tuwa akong tumawag sa aking kapatid.
Gawain 4
ED
Bilugan ang pang-abay na pamaraan sa pangungusap.

1. Si Cynthia ay tahimik na nakaupo sa kaniyang mesa
ngayong umaga.
2. Siya ay matiyagang naghahanap ng salita sa
EP
diksiyonaryo.
3. Si Yellyn ay malakas na tumawa sa birong sinimulan kani-
kanina lamang.
D
4. Tulalang nakatingin si Elvie sa mga panauhin.

5. Kami ay masiglang pupunta sa kamping bukas.
334
Sabihin at Alamin
Basahin ang talatang hango sa talambuhay.
Una, buong tiwala akong gumuhit ng malaking puso

sa kartolina. Ikalawa, ay maingat kong inilagay ang
larawan ng aming pamilya sa gitna. Kasunod nito,
malinaw kong iginuhit ang isang anghel sa itaas nang
kanang bahagi ng kartolina. Panghuli, isinulat ko nang
malalaking titik DQJSDPDJDWQD´0DKDONRDQJ$NLQJ
3DPLO\Dµ
Ano ang ipinahahayag ng mga salitang una, ikalawa, kasunod,

at panghuli.
Paano nakatutulong ang mga ito upang maunawaan ang
pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa kuwento
Gawain 5
Isulat ang sumusunod na pangungusap sa wastong pagkakaayos
upang makabuo ng talata. Gamitin ang mga salitang una,
ikalawa, ikatlo, sumunod, at panghuli.
- Maagang gumising si Karina.

- Mabilis siyang naligo.
- Nagbihis siya ng malinis na uniporme.
- Kumain siya ng agahan at nagsepilyo ng ngipin.
- Nagsuklay siya ng buhok.
- Handa na si Karina sa pagpasok sa paaralan.
335
Gawain 6
Bumuo ng talata gamit ang sumusunod na pangungusap.
Gumamit ng mga salitang nagsasaad ng pagkakasunod-sunod.
- Maagang gumising si nanay.
- Mabilis siyang naghilamos at nagsepilyo ng ngipin.
- Nagpalit siya ng damit.
- Kinuha niya ang kaniyang pitaka at basket.
- Nagpunta sa palengke si nanay.
Sabihin at Alamin
Pag-aralan ang graph na nagpapakita ng bilang ng

sambahayan na may magandang kaugalian sa pagpapanatili
ng kalinisan ng pamayanan.
100
80
60
40
20
0
Nagtatapon
Putting garbage RecycleNagre-
ng basura garbage
- Nagbukod-bukod Gumagamit
use paper bags ng
sa tamang lalagyan
properly recycle ng basura
garbage ƉĂƉĞƌďĂŐƐ
Sagutin ang sumusunod.

1. Ilang sambahayan ang naglalagay ng kanilang basura sa
tamang lalagyan
2. Ilang sambahayan ang nagre-recycle ng kanilang
basura
3. Ano ang bilang ng sambahayang nagbubukod-bukod ng
basura
4. Ano ang bilang ng sambahayan na gumagamit ng papel
na bag
Ano ang ipinakikita ng graph
Maayos bang naipakita ng graph ang mga datos
Sa paanong paraan ipinakita ang datos
Ano ang tawag sa graph na ito
336
Tandaan
Ang graph ay nakatutulong sa maayos at malinaw na

pagpapakita ng mga datos.
Ang bar graph ay nagpapakita ng datos gamit ang patayo at
pahigang guhit na may nakasaad ng bilang o pangalan.
Gawain 7
Pag-aralan ang graph. Sagutin ang sumusunod na tanong.
Bilang ng Mag-aaral na may Cell phone

90
80
70
60
50 Bilang ng mga mag-
Number of Pupils who have
40 aaral na may cell
cellphones
30 phone
20
10
0
Grade VI Grade V Grade IV Grade III
Grade VI Grade V Grade IV Grade III
1. Anong baitang ang may pinakamaraming bilang ng mag-

aaral na may cell phone
2. Anong baitang ang may pinakamaliit na bilang ng mag-
aaral na may cell phone
3. Sa iyong palagay, bakit ang Baitang III ang may
pinakamababang bilang ng mag-aaral na may cell phone
4. Kung kasali ang Baitang I at Baitang II sa graph, anong
baitang sa iyong palagay ang may pinakamababang
bilang ng mag-aaral na may cell phone Bakit
337
Gawain 8
Tingnan ang graph sa ibaba na nagpapakita ng paboritong
libangan ng mga bata.
WĂďŽƌŝƚŽŶŐ>ŝďĂŶŐĂŶŶŐŵŐĂĂƚĂ
100
Paboritong Libangan
0 Watching Playing Reading a Playing ng mga Bata
Panonood
movies ng video book Pagbabasa
Paglalaro with Pakikipaglaro sa
Pelikula ng video
games ng aklat
friends mga kaibigan
games
Sagutin ang sumusunod na tanong:

1. Ilang bata ang mahilig manood ng sine
2. Ilang bata ang mahilig maglaro ng video games
3. Ilang bata ang mahilig magbasa ng aklat
4. Ilang bata ang mahilig makipaglaro sa mga kaibigan
5. Anong libangan ang pinakagusto ng mga bata
6. Anong libangan ang may mababang bilang ng batang
may gusto dito
7. Sa iyong palagay, ano ang mangyayari kung patuloy na
dadami ang bilang ng mga batang maglalaro ng video
games kaysa sa nagbabasa ng aklat
338
Ika-33 Linggo
Aralin 33: Pamayanan: Pagbabago at Pag-unlad
Sabihin at Alamin
Basahin ang sumusunod na pangungusap na hinango mula sa

talambuhay na ´$QJ$NLQJ6DULOLµ na iyong napakinggan.
a. Kaya kong magbasa nang mas mabilis kaysa sa sinuman

sa aking mga kamag-aral.
b. Nagagawa kong bumasa ng mga nota sa musika nang
mas magaling pa kaysa sa nagagawa ng aking tatay.
c. Sa aming tatlong magkakapatid, ako ang pinakamabilis
matuto.
d. Nakapagtatanong ako nang mas may talino kaysa sa
iba.
e. Ang pagsusulat ang pinakamadali kong ginagawa sa
klase.
Ano-ano ang mga pang-abay na ginamit sa bawat

pangungusap
Anong uri ng pang-abay ang mga ito

Bakit tinawag na pang-abay na pamaraan
Paano ginamit ang mga pang-abay na pamaraan sa mga

pangungusap
Paano mo naman natiyak na ang mga pang-abay ay ginamit sa

paghahambing
339
Ang pang-abay na pamaraan ay may iba-ibang antas
ng paghahambing.
Lantay na Antas- ang pangunahing anyo ng

pang-abay. Ginagamit ito kung walang
ginagawang paghahambing.
Pahambing na Antas- ginagamit ito kapag may

GDODZDQJSLQDJKDKDPELQJVDLVD·W-isa.
Upang ito ay ipahayag, ginagamitan ito ng

mga katagang mas, higit na, at atbp.
Pasukdol na Antas- ginagamit ito kapag ang isa ay

ihinahambing sa dalawa o higit pa. Ito ang
pinakamataas na antas ng pang-abay at
nagpapahiwatig ito ng kasukdulan.
Upang ito ay ipahayag, ginagamitan ito ng

mga katagang pinaka, ubod ng, hari ng, nuno ng,
at atbp.
ED
Gawain 1
Salungguhitan ang pang-abay na pamaraan sa bawat
pangungusap. Tukuyin kung ito ay nasa antas na lantay,
EP
pahambing, o pasukdol. Isulat ang iyong sagot sa sagutang

papel.
__________ 1. Higit na mabilis lumago ang puno ng mangga sa

D
harap-bahay kaysa sa puno ng mangga doon sa

likod-bahay.
__________ 2. Sa kanilang sampung kalahok, si Sheena ang
pinakamalamyos umawit.
__________ 3. Mabilis akong sumulat kapag ako ay nagmamadali.
__________ 4. Mas mabilis na nakalabas ng silid si Roman kaysa kay
Harry.
340
__________ 5. Maayos na pinunasan ni Leni ang mesa.
Ano ang iyong nararamdaman sa tuwing ikaw ay may

pinaghahandaang pagsusulit sa paaralan?
Paano mo pinaghahandaan ang mga pagsusulit sa paaralan?
Alamin natin kung paano pinaghandaan ni Luis ang kaniyang

pagsusulit.
Ang Bagong Doktor

(Isinalin)
Malalim na ang gabi ngunit gising pa rin si Luis. Ang

katabi niyang bentilador ay tila bumubulong. Lumilikha ng
ingay na kinainisan na rin ni Luis dahil para bang
nagdaragdag pa ito ng pasakit para sa kaniya. Isinindi niya
ang ilaw sa silid at agad na tumambad sa kaniya ang
ED
ga-bundok na papel sa kaniyang mesa na tila

nakikipagtitigan pa sa kaniya. Umupo siya sa silya at sinimulan
niyang isa-isahLQDQJEDZDWSLUDVRQJSDSHO´+D\«ODORSD
yata akong pinahihirapan ng SDJVXVXOLWQDLWRµZLNDQL\D
EP
.LQDXPDJDKDQPDDJDSD·\EXPangon na si Luis. Dahil

kulang pa sa oras ang kaniyang pagtulog, pakiramdam
QL\D·\LVDQJQDSDNDODNLQJEDWRDQJkaniyang ulo na parang
D
nakalubog sa maputik na tubig. Tanging ang mainit na

tubig pampaligo lamang ang nakatulong sa kaniyang
makabalik sa kaniyang diwa. Nagmano na siya sa kaniyang
nanay na siya namang nag ZLNDQJ´.D\DPRiyan anak,
JDJDED\DQNDQJ'L\RVµ
341
Ilang sandali pa, nasa loob na ng malawak na silid si
Luis. Sinimulan na ring ipamahagi ng guro ang mga papel
sa pagsusulit. Dinig ni Luis ang pagtatambol ng kaniyang
puso«nakabibinging pagdagundong. Ang malamig at
pawisan niyang mga kamay ang siyang nagpaalala sa
kaniya na ang kaniyang pagsusulit ay nagsimula na.
Taimtim na bumulong si Luis ng panalangin saka niya

kinuha ang kaniyang lapis. Nang simulan niyang buklatin
ang mga pahina ng pagsusulit, naramdaman niyang
binibigyan siya ng lakas ng loob nang mga ito. Unti-unting
naaalala niya sa kaniyang isipan ang lahat ng kaniyang
mga binasa at pinag-aralan sa loob ng ilang buwan nang
paghahanda para sa pagsusulit. Sa paglipas ng ilang
oras, walang sinuman sa silid ang natinag at gumawa ng
kahit na konting kaluskos ng ingay man lamang, maliban
sa tik-tak ng orasan na paimpit na nagsasabi kung ilang
sandali na lamang ang nalalabi para makatapos sa
pagsusulit.
ED
Maya-maya pa, isa-isa nang ipinapasa ng mga

mag-aaral ang kaniya-kaniyang papel sa guro, habang si
Luis, ginamit niya ang ilang nalalabing minuto upang
tiyakin na nakasagot siya sa bawat tanong.
EP
D
342
Isipin
1. Sino ang bagong doktor

2. Ano ang ginawa niya bilang paghahanda para sa kaniyang
pagsusulit
3. Ano-ano ang kaniyang naging paghihirap sa paghahanda
sa kaniyang pagsusulit
4. Ano ang ginawa ni Luis bago niya sinimulang sagutin ang
kaniyang pagsusulit
5. Ikaw ba ay nagdadasal rin bago ang iyong pagsusulit
Bakit
6. Ano kaya ang naging damdamin ni Luis bago ang kaniyang
pagsusulit Ano naman kaya ang kaniyang naramdaman
pagkatapos nito
7. Sa iyong palagay, magagawa bang makatulong ni Luis sa
pamayanan Ipaliwanag.
8. Ano kayang tulong ang maibabahagi mo sa iyong
pamayanan sa iyong paglaki
343
Sabihin at Alamin
Basahin ang sumusunod na pahayag mula sa kuwento.
x Ang katabi niyang bentilador ay tila bumubulong.

x Ang ga-bundok na papel sa kaniyang mesa na tila
nakikipagtitigan pa sa kaniya.
x Dinig ni Luis ang pagtatambol ng kaniyang puso.
x Ang malamig at pawisan niyang mga kamay ang siyang
nagpaalala sa kaniya na ang kaniyang pagsusulit ay
nagsimula na.
x Nang simulan niyang buklatin ang mga pahina ng
pagsusulit, naramdaman niyang binibigyan siya ng lakas ng
loob nang mga ito.
x Maliban sa tik-tak ng orasan na paimpit na nagsasabi kung
ilang sandali na lamang ang nalalabi para makatapos sa
pagsusulit.
Ano-anong katangian ng tao ang tinaglay ng mga bagay sa

bawat pahayag?
Ano naman kaya ang ibig ipakahulugan ng bawat pahiwatig?
344
Tandaan
Ang mga pahayag ay isang anyo ng tayutay na kung

tawagin ay personipikasyon.
Gawain 2
Salungguhitan ang mga tayutay na nagpapahiwatig ng
personipikasyon. Isulat sa iyong sagutang papel ang mga bagay
na nabigyang katangian ng tao.
1. Nagsasayaw ang mga dahon sa pag-ihip ng amihan.
2. Nagtago ang buwan sa likod ng ulap.
3. Ang mga bituin sa langit ay kumikindat sa atin.
4. Nagsisimula na muling ngumiti ang mga bulaklak sa hardin.
5. Umuungol sa galit ang ihip ng hangin.
6. Hinalikan ako ng malamig na hangin.
7. Nanghaharana na ang mga kuliglig sa bukid.
ED
8. Galit na galit ang haring araw.

9. Kinanlong ng ulap ang nahihiyang buwan.
10. Niyakap ng dilim ang lahat sa buong paligid.
EP
Gawain 3
A. Bumuo ng pangungusap gamit ang mga sumusunod na pang-
abay na pamaraan, pandiwang tinutukoy nito, at mga
pangngalang gagamitin upang maipahayag ang
D
paghahambing.
1. malumanay - magsalita - nanay, guro, tatay

2. mabilis - tumakbo - kabayo, kuneho, usa
B. Basahin ang sumusunod na talata. Sipiin sa iyong papel ang

mga pariralang nagpapahayag ng tayutay na
personipikasyon.
345
Gumising si Martha na umaawit ang kaniyang puso. Alam
niyang ngayong araw, nakatakdang ngumiti ang buong mundo
sa kaniya. Ngayon ang kaniyang ika-10 kaarawan. Sa paglabas
pa lamang niya mula sa kaniyang silid, masaya siyang binati ng
mga lobong may iba·WLEDQJNXOD\QDQDNDODJD\ sa mesa.
Inaanyayahan na rin siyang sumayaw sa kaligayahan ng mga
pagkaing nakahain sa mesa. May mga regalo ring nakangiting
naghihintay na sila ay buksan niya. Umaapaw ang kaligayahan
sa puso ni Martha.
Sabihin at Alamin
Basahin at unawaing mabuti ang sumusunod na pangungusap

mula sa kuZHQWRQJ´$QJ%DJRQJ'RNWRU.µ
x tumambad sa kaniya ang ga-bundok na papel sa
kaniyang mesa
x isang napakalaking bato ang kaniyang ulo na parang
nakalubog sa maputik na tubig
x nagtatambol ang kaniyang puso ng nakatutulig,
nakabibinging pagdagundong
ED
Maaari nga bang mangyari ang mga pahayag sa parirala?

Bakit
Ang mga parirala ay nagbibigay halimbawa sa isang uri ng
tayutay na nagpapahayag ng pagmamalabis o pagpapasidhi
EP
ng kakulangan o kalabisan. Ito ay tinatawag na hyperbole.

D
Tandaan
Ang hyperbole ay isang uri ng tayutay na

nagpapahayag ng pagmamalabis o pagpapasidhi sa
kalabisan o kakulangan ng isang tao, bagay,
pangyayari, kaisipan, damdamin, at iba pang katangian,
kalagayan, o katayuan.
346
Piliin ang nais ipakahulugan ng sumusunod na hyperbole.
Isulat ang titik ng tamang sagot.
1. Namuti ang buhok ni Jane sa paghihintay kay Sarah.

a. Matagal na naghintay si Jane kay Sarah.
b. Tumanda na si Jane sa paghihintay kay Sarah.
2. Abot langit ang kaniyang pagmamahal sa kaniyang
kaibigan.
a. Mahal na mahal niya ang kaniyang kaibigan.
b. Hindi niya kayang mahalin ang kaibigan.
3. Bumabaha ng tulong sa lugar na sinalanta ng bagyo.
a. Walang tumutulong sa mga biktima ng bagyo.
b. Maraming tumutulong sa mga biktima ng bagyo.
4. Pasan-pasan ko na ang daigdig.
a. Binubuhat ko na ang mundo.
b. Marami na akong problemang kinakaharap sa
buhay.
Gawain 4
A. Basahin ang sumusunod na pangungusap. Piliin ang

ED
kahulugan na nais ipahayag ng hyperbole. Isulat ito sa

sagutang papel.
1. Mamamatay si Sol kapag tumigil siya sa pagsasalita.

EP
a. Ang pagsasalita ang ikinabubuhay ni Sol.

b. Likas na madaldal si Sol.
2. Mukhang kakayanin ni Jack na ubusin ang lahat ng tubig sa
ilog.
D
a. Kayang inumin ni Jack ang lahat ng tubig sa ilog.

b. Uhaw na uhaw na si Jack.
3. Gusto kong pakinggan na lang ang awiting iyan,
habambuhay.
a. Paborito niya ang awiting pinakikinggan.
b. Gugugulin niya ang kaniyang buong buhay sa
pakikinig sa awiting pinakikinggan.
347
B. Piliin ang pang-abay na aangkop upang mabuo ang
diwa ng mga pangungusap.
1. Kami ay nagpiknik (sa parke, sa simbahan, sa palengke).
2. Hindi ko pa naman kailangan iyang lapis. Isauli mo na
lamang iyan sa akin (ngayon na, mamaya, sa isang
buwan).
3. Ipinagdiwang ko kamakalawa ang aking kaarawan. Ang
susunod kong kaarawan ay ipagdiriwang kong muli
(bukas, sa isang buwan, sa isang taon).
4. Ipinagdiwang ko ang aking kaarawan noong isang
buwan. Ang susunod kong kaarawan ay sa (susunod na
buwan, susunod na taon).
Sabihin at Alamin
Pag-aralan ang graph.

30
Bilang ng mga Nagkasakit ng Dengue
no. of pupils who got sick with
ED
25
20
dengue
EP
15
10
D
Hunyo Hulyo Agosto Setyembre Oktobre
Buwan
348
Sagutin ang mga sumusunod:
a. Ano ang ipinapahiwatig ng mga guhit sa graph Katulad ba
ito ng bar graph? Sa anong paraan sila magkatulad Sa
anong paraan sila magka-iba?
b. Ano ang maaaring itawag sa ganitong uri ng graph?
c. Sa anong buwan may pinakamaraming batang mag-aaral
ang naitalang nagkasakit ng dengue fever?
d. Sa anong buwan may pinakakaunting batang mag-aaral
ang naitalang nagkasakit ng dengue fever?
e. Ano ang maaaring isang dahilan kung bakit sa buwan ng
Hunyo may pinakamaraming naitalang bilang ng mga
batang mag-aaral na nagkasakit ng dengue fever?
Gawain 5
Pag-aralan ang sumusunod na line graph. Sagutin ang mga
sumusunod. Isulat sa kuwaderno ang iyong sagot.
Dami ng Mag-aaral Nahuhuli sa Klase

90
80
70
60
50
40
30
20
Dami ng Mag-aaral
10 Nahuhuli sa Klase
0
s
le
ku
er
iy
M
349
1. Anong araw ang may pinakamaraming naitalang bilang ng
mga mag-aaral na nahuhuli sa klase
2. Anong araw ang may pinakakaunting naitalang bilang ng
mga mag-aaral na nahuhuli sa klase
3. Anong mga araw ang magsingdami ang naitalang bilang
ng mag-aaral na nahuhuli sa klase
4. Anong araw ang maaaring maraming mag-aaral ang hindi
nakakalahok sa flag ceremony? Bakit kaya?
5. Sa anong araw mas magandang gawin ang maagang
programang pampaaralan? Bakit?
Gawain 6
Pag-aralan ang sumusunod na graph. Sagutin ang mga
sumusunod.
Dami ng Librong Binasa
60
S
t 50
o
ED
r
40
i
e
30
s Lorna
EP
Rey
20
R
e 10
a
D
d 0
Unang Araw
Unang Araw ika-2
wka -2 Araw
Ika-2 ika-3
arawwika -3 Araw
Ika-3 ika-4
arawwika-4 Araw
Ika- 4 na wika-5
ika
araw-5 Araw
Ika -5 araw
1. Anong araw nakapagbasa nang napakaraming libro si

Lorna?
2. Anong araw nakapagbasa nang napakaraming libro si Rey
3. Sino ang nakapagbasa ng mas marami
350
4. Anong araw magsingdami ng librong nabasa sina Lorna at
Rey?
5. Sa anong araw mas magandang magpatupad ng
maagang programang pampaaralan? Bakit?
Sabihin at Alamin
Basahin ang mga pangungusap na hango mula sa kuwentong,

´$QJ6DJDEDOQD3XQRQJ0DQJJDµ
A B
1. Isang punong 1. Sa isang Linggo,
mangga ang puputulin na ang
nakatanim malapit punong mangga.
sa plasa. 2. Maya-PD\DSD·\
2. Sa lugar na ito natin may mga tao na
gagawin ang ating nagsipagdatingan.
basketball court. 3. Kinabukasan, tuloy-
3. Napansin niyang tuloy na bumuhos
may mga batang ang malakas na
lalaki na ulan.
patakbong
lumalapit sa kaniya.
Basahin ang mga pangungusap sa Kahon A. Salungguhitan ang

mga pariralang makakasagot sa mga tanong.
x Saan nakatanim ang punong mangga?

x Saan gagawin ang basketball court?
x Saan patungo ang mga batang lalaki?
Basahin ang mga pangungusap sa Kahon B. Salungguhitan ang

mga pariralang makakasagot sa mga tanong.
351
x Kailan puputulin ang punong mangga
x Kailan nagsipaglabasan ang mga tao
x Kailan bumuhos ang malakas na ulan
Tandaan
Ang pang-abay ay salitang nagbibigay turing sa pandiwa, pang-

uri, at kapuwa pang-abay. Tinutukoy rin ng pang-abay kung
kailan at saan naganap ang kilos.
Pang-abay na Pamanahon ² sinasagot nito ang tanong na,

´.DLODQQDJDQDSDQJNLORV"µ
Pang-abay na Panlunan ² VLQDVDJRWQLWRDQJWDQRQJQD´6DDQ

QDJDQDSDQJNLORV"µ
Gawain 7
Surin ang mga larawan. Sumulat ng pangungusap tungkol sa
mga ito. Gumamit ng mga pang-abay na pamanahon at
panlunan.
352
Gawain 8
Punuan ng mga angkop na titik ang mga pang-abay na

pamanahon at panlunan.
1. _ u _ a s ang araw pagkatapos ng ngayon

2. k _ h _ _ o n ang araw bago ang ngayon
3. m a _ _ y _ ang oras, ilang sandali mula ngayon
4. _ a _ i _ a ang oras ilang sandali bago ngayon
5. sa _ o o _ hindi sa labas
6. sa l i _ _ r _ _ kasalungat ng harapan
7. sa _ l _ l _ m sa may silong
8. sa _ u l _ hangganan; kasalungat ng bukana
353
Ika-34 Linggo
Aralin 34: Pamayanang Mapagmahal sa Kalikasan
Basahin at Alamin
Paano nagkakatulad ang tao at puno?

Basahin ang tula nang may tamang diin at ekspresyon.
Puno
ni: Enelyn T. Badillo
Sa aking palagay wala nang hihigit pa

Sa isang puno, buhay ang hatid niya
Mga bahagi nito handog sa balana
Ipagpasalamat sa Diyos
Sa punong bigay Niya.
Pagkain, pahingahan, at biyaya kaninuman

Silong sa ibon at iba pang hayop sa kagubatan
Buhos ng ulan at init ng araw
Biyayang galing sa Diyos
Marami ang nakikinabang
Puno ng buhay, sa malawak na kalikasan

Hatid mo ay pakinabang sa aming
bayang mahal.
354
Isipin
1. Sumasang-ayon ka ba na ang puno ay buhay? Bakit?

2. Kailan masasabi na ang puno ay parang tao?
3. Ano ang kailangan ng puno upang ito ay mabuhay at lumaki?
4. Bakit kailangan nating magtanim ng puno?
Sabihin at Alamin
Alam mo ba ang wastong paraan ng pagtatanim ng puno?

Basahin ang mga hakbang.
Una, pumili ng punla ng punong nais mong itanim.

Pangalawa, gumawa ng hukay sa lupang pagtataniman
gamit ang pala. Kasunod, ilagay na ang punla sa hukay.
Pagkatapos, ipantabon muli ang lupang mula sa ginawa
ED
mong hukay. Tiyakin lamang na hindi gaanong siksik ang

lupa upang makadaloy pa rin ang hangin sa ugat ng
punla. Sunod, diligan ito. Pinakahuli, palibutan ng patpat
upang maging bakod nito.
Kapag nagawa mo na ang lahat ng ito, tiyakin
EP
mong aalagaan nang mabuti ang punla upang maging

mayabong na puno ito.
D
Ano-ano ang mga hakbang sa pagtatanim ng mga puno

Ano-anong mga salita ang ginamit upang ipahiwatig ang
wastong pagkakasunud-sunod ng mga hakbang sa pagtatanim
ng puno?
Paano nakatutulong ang mga salitang ito sa maayos na
pagpapahayag ng wastong mga hakbangin o pangyayari ayon
sa ayos ng pagkakasunud-sunod?
355
Tandaan
Ang mga salitang ginagamit upang masabi ang

tamang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari ay
tinatawag na salitang pang-signal. Ang mga salitang
ito ang makakatulong sa pagbuo ng mga
pangungusap na nagpapakita ng tamang pagsunod-
sunod ng mga gawain at pangyayaring naganap.
Ang mga halimbawa ng mga salitang pang-signal ay

sa simula, pagkatapos, sumunod, sa huli, lumaon, sa
wakas.
Gawain 1
ED
Isulat ang P kung ang pahayag ay gumamit ng personipikasyon.

Isulat ang H kung ito ay hyperbole.
_____ 1. Nakikipagsayaw ang mga dahon sa hanging amihan.

EP
BBBBB´.ODQJ.ODQJµVLJDZQJEDWLQJDZQDWLOD
pinaaalalahanan akong magsimba.
_____ 3. Ang utak niya ay kasinlaki ng butil ng mani.
D
_____ 4. Ga-tonelada ang bigat ng aklat na ito.

_____ 5. Hindi na ko pamamahingahin ng mga gawaing dapat ko
pang tapusin. Patuloy pa nila akong tutugisin.
356
Gawain 2
Sumulat ng tayutay na personipikasyon o hyperbole para sa mga

larawan.
1.
2.
3.
4.
5.
357
Gawain 3
Isalarawan ang sumusunod sa pamamagitan ng personipikasyon
gamit ang graphic organizer.
kawayanan
bituin
palumpon ng
basura
Gawain 4
Gamitin ang graphic organizer upang ibuod ang iyong mga
natutunan tungkol sa mga pang-abay.
358
Ika-35 Linggo
Aralin 35: Gulayan sa Aming Pamayanan
Subukin
Gawain 1
Tukuyin ang nawawalang salita sa puzzle JDPLWDQJLED·WLEDQJ
gabay sa susunod
. na pahina.
1p
3k
3p
5l 2u
2p
4m
4p
5p
359
Pababa
1. Uri ng tayutay na gumagamit ng katangian ng tao para
sa mga bagay na walang buhay.
2. Bahagi ng halaman na dinadaluyan ng tubig mula sa
lupa.
3. Halimbawa ng pang-ukol na ginagamit sa
paghahambing.
4. Isang salitang nanJDQJDKXOXJDQJ´PDZDODµ
5. Salitang nangangahulugang paulit-ulit na ginagawa o
nangyayari.
Pahalang
1. Dito ihinahalintulad ang isang bagay na binibigyang

buhay sa tayutay na personipikasyon (pantao).
2. Salitang pang-ukol na nangangahuOXJDQJ´QDVDJLWQDQJ
GDODZDµpagitan).
3. Uri ng pang-uri na nagsasabi ng tungkol sa bilang o dami
ng pangngalan o panghalip (panlarawan).
4. Salitang nagbibigay turing sa pandiwa at pang-uri.
5. Uri ng pang-abay na nagsasabi kung paano ginawa ang
kilos (pamaraan)
Gawain 2
Isulat sa iyong kuwaderno ang salitang tinutukoy sa bawat
pagsasalarawan. Gamitin ang mga sumusunod na clues upang
tukuyin ang tamang sagot.
1. (galtno)
Minsan ay pahaba, minsan ay bilugan,
anupaman ang hugis ko, kadalasang kulay ube ang
aking katawan.
2. (asalakba)
,WR·\isang bunga, sa bitamina A sagana, pinananatili nito,
kalusugan ng iyong mata.
360
3. (oatkr)
Kulay kahel kong katawan, beta carotene ang laman,
pagpapakinis ng iyong kutis, gawain kong walang mintis.
4. (usmtsansaya)
$NR·\VDOLWDQJODJLQJELQDED\ED\XSDQJisalarawan ang
kahalagahan ng mga gulay.
5. (gayul)
Kasama ng mga pinsan kong prutas, tumutulong ako
upang sa sakit at impeksiyon, ikaw ay makaiwas.
6. (kista)
Kakulangan ng bitamina sa katawan mo ang aking lakas,
lalo na kapag di ka kumakain ng gulay at prutas.
7. (maanbiit)
Kasama ako sa pamilya sustansiya, sa gulay,
at prutas ako nakatira.
Sabihin at Alamin
Basahin ang sumusunod na pangungusap:

Ang mga kamatis ay nasa loob ng basket.
Ang kalabasa ay nasa pinggan.
Nasa ilalim ng upuan ang mga carrots.
Nasa pagitan ng dalawang baso ang talong.
361
Nasaan ang mga kamatis?
Saan nakalagay ang mga kalabasa?
Saan matatagpuan ang carrot?
Nasaan ang talong?
Anong mga salita ang nagsasabi kung nasaan ang mga gulay?
Ano ang tawag sa mga salitang iyon?
Anong salita ang nagpapahiwatig ng kinalalagyan ng mga
bagay?
Ano ang pang-ukol?
Ano ang ginagawa ng pang-ukol sa mga salita sa
pangungusap?
Basahin ang sumusunod na parirala:
nasa loob ng basket

nakalagay sa pinggan
nasa ilalim ng silya
nasa pagitan ng dalawang baso
ED
Ano-anong pagitang mga salita ang sumusunod sa pangungusap

ang kasunod ng mga pang-ukol?
Ano ang mga pang-ukol?
EP
Ano ang ginagawa ng mga salitang pang-ukol sa iba pang salita

sa pangungusap?
D
362
Tandaan
Ang pang-ukol ay mga salitang nag-uugnay sa

pangngalan, panghalip, pandiwa, at pang-abay
sa iba pang mga salita sa pangungusap.
Ang mga pang-ukol ay nagsasabi kung saan

naroon ang isang bagay, tao kung saan ito
nagmula at kung saan ito patungo. Nagsasaad din
ito ng kinaroroonan, pinangyarihan, o kinauukulan
ng isang kilos, gawa, balak, ari, o layon.
Halimbawa ng mga pang-ukol.

sa/sa mga ng/ng mga
ni/nina kay/kina
sa/kay nang may
tungkol sa/kay para sa/kay
ED
ayon sa/kay tungo sa

sa ibabaw sa pagitan
mula sa sa loob, sa harapan, sa likod
EP
Gawain 3
Tukuyin at isulat ang mga pang-ukol sa sumusunod na talata.
D
Si G. Solis ay isang mangangalakal. Nagtitinda siya ng mga

kagamitang pambahay. Araw-araw, nagbabahay-bahay siya sa
buong lungsod, upang makapaglako ng kaniyang mga paninda.
Sumasakay din siya sa mga bus at dyip patungo sa mga kalapit
bayan para maragdagan pa ang kaniyang kita. Nagtutungo rin
siya sa mga bahay-bahay upang ipakita ang wastong paraan ng
paggamit ng kaniyang mga itinitinda at mahikayat ang mga tao
na bumili ng mga ito.
363
Gawain 4
Gawin ang bawat kilos na sasambitin ng guro. Sabihin ang mga

salitang pang-ukol na kaniyang ginamit.
a. Ilapag ang iyong lapis sa ibabaw ng upuan.

b. Tumayo malapit sa pisara.
c. Ilagay ang iyong bag sa pagitan mo at ng iyong katabi.
d. Itago sa bag ang mga papel.
e. Magpalipad ng eroplanong papel sa ibabaw ng mga
silya.
f. Maupo sa gawing harapan ng iyong kamag-aral sa iyong
kanan.
g. Itago ang iyong aklat sa loob ng bag.
Gawain 5
Piliin ang wastong parirala na ipinapahayag ng bawat larawan.

Isulat sa sagutang papel.
a. mga aklat sa ibabaw ng kabinet

b. mga aklat sa loob ng kabinet
c. mga aklat sa ilalim ng kabinet
a. pusa sa ilalim ng mesa

b. pusa sa ibabaw ng mesa
c. pusa sa tabi ng mesa
364
a. lalaki sa gitna ng mga babae
b. lalaki sa likuran ng mga babae
c. lalaki papunta sa mga babae
Basahin at Alamin
Naniniwala ka ba sa mga alamat ng mga kayamanang

nakabaon sa lupa? Bakit? Basahin ang sumusunod na kuwento.
Ang Kayamanan
6DOLQPXODVD´7KH7UHDVXUHVµQL*UHWHO/DXUD0&DGLRQJ
ED
EP
Bago pa man makapagsaboy ng liwanag ang araw, gising

na gising na si Mang Nilo. Bitbit ang kaniyang pala at itak,
nagtungo siya sa kanilang bakuran. Nagsimula siyang
D
magtanggal ng mga ligaw na damo at binuhaghag din niya ang

lupa sa kaniyang taniman.
Sa buong paligid niya ay mga samut-saring pananim na

gulay. Pumipilang parang kawal ang mga pananim niyang
kamatis, talong, at okra malapit sa bakod. Ang mga
naggagapangang baging ng malulusog na sitaw, ampalaya, at
patola ang nasa gitnang bahagi ng kaniyang taniman, kung
365
saan tila SDUDQJPJDNDPSDQLO\DQJPD\LED·Wibang hugis at laki
ang naglalambitin sa mga gapangang balag. May mga
mabababang puno rin ng kalamansi na hitik na hitik sa
malalaking bunga ang tila nagmamalaking nakatayo sa pagitan
ng mga balag.
´1HQDEXPDQJRQNDQDG\DQµDQJSDJWDZDJQL0DQJ
Nilo sa kani\DQJDQDN´3DNLGLOLJDQPRQDQJDLWRQJPJD
KDODPDQµ1JXQLWQDQDWLOLQJQDNDKLJDVL1HQDsa papag na tila
walang narinig, kung kaya, si Mang Nilo na rin ang gumawa ng
kaniyang ipinag-utos.
Isang araw, narinig ni Nena ang pag-uusap ng kaniyang
PJDPDJXODQJ´1LORNDLODQJDQQg ating anak ng malaking
halaga para sa kaniyang matrikula sa paaralan. Kung hindi siya
PDNDNDED\DGD\PDDDULQJNDWDSXVDQQDL\RQQJPXQGRQL\Dµ
:LNDQL$OLQJ3HUOD´$Qg perang naitabi natin mula sa
napagbentahan ng ating palay ay hindi pa makasaVDSDWµ
GDJGDJSDQL\D´+XZDJNDQJPDJ-alala Perla, may
kayamanan tayo sa ating bakuran. Maaari tayong kumuha roon at
LSDJELELOLQDWLQXSDQJPDNDGDJGDJSDVDQDLSRQQDWLQµ
Nagtaka si Nena sa kani\DQJQDULQLJ´.D\DPDQDQVDDPLQJ
ED
bakuran? Hindi kaya may ibinaon na baul ng ginto si tatay sa lupa

VDDPLQJEDNXUDQ"µNDQiyang naisip.
Kinabukasan, parang abalang langgam ang mga
magulang ni Nena sa pag-aani ng mga bunga sa kanilang
EP
gulayan sa bakuran. Ilang sandali pa ay dumating na ang trak at

isinakay roon ang lahat ng kanilang naaning gulay. Maya-maya
pa ay nagbibilang na sila Mang Nilo at Aling Perla ng perang
kanilang pinagbilhan sa kanilang mga gulay. Nakangiting sinabi ni
D
AlinJ3HUOD´+D\VREUDSDVDNDLODQJDQQDWLQSDUDVDPDWULNXODQL
Nena, puwede pa natin siyang maibili ng iba pang gamit sa pag-
DDUDO´+LQGLQDWLQNDLODQJDQJPDJ-alala. Perla, hanggat nasa
bakuran natin ang mga kayamanang iyan palagi tayong may
PDDDVDKDQµsagot ni Mang Nilo. Naunawaan na ni Nena kung
ano ang kayamanan sa bakuran na tinutukoy ng kaniyang ama.
Simula noon, palagi na siyang tumutulong sa pag-aalaga ng mga
halaman sa bakuran nila.
366
Isipin

1. Ano ang mga tinukoy na mga kayamanan?
2. Bakit itinuring ni Mang Nilo na kayamanan ang mga
gulay?
3. Kung wala ang mga pananim nilang gulay sa bakuran,
paano kaya nila kikitain ang halaga ng perang kanilang
kailangan?
4. Dapat bang tularan ang ginawang pagtatanim ng
gulay ni Mang Nilo Bakit
5. Isa sa mga suliranin sa ating pamayanan ang gutom at
kahirapan, paano makakatulong ang paggugulayan sa
problemang ito?
6. Kung walang, lupain o lote na maaaring mapagtaniman ng
gulay, ano kaya ang maaaring gawin upang tayo ay
makapagtanim pa rin?
Basahin ang mga sumusunod na hyperbole (pagmamalabis) at
personipikasyon (pagsasatao) mula sa kuwento.
1. Kung di siya makakabayad ay maaaring katapusan na iyon

ng mundo niya.
2. Bago pa man makapagsaboy ng liwanag ang araw
3. Pumipilang parang kawal ang mga pananim niyang
kamatis, talong, at okra malapit sa bakod.
4. Mga naggagapangang baging ng malulusog na sitaw,
ampalaya, at patola.
5. Malulusog na sitaw, ampalaya, at patola ang nasa gitnang
bahagi ng kaniyang taniman, kung saan tila parang mga
kampanilyang may iba-ibang hugis at laki ang
naglalambitin.
6. May mga mabababang puno rin ng kalamansi na hitik na
hitik sa malalaking bunga ang tila nagmamalaking
nakatayo sa pagitan ng mga balag.
367
Alin ang halimbawa ng personipikasyon?
Bakit tinawag na personipikasyon ang mga ito?
Alin ang mga halimbawa ng hyperbole
Bakit tinawag na hyperbole ang mga ito?

Ang personipikasyon at hyperbole ay tinatawag na tayutay.
Sabihin at Alamin
Bigyang kahulugan ang mga sumusunod, ayon sa iyong

pagkaka-unawa. Punan ng kaisipan ang tsart at isulat sa iyong
kuwaderno.
Tayutay Pagpapakahulugan
1. Kung di siya
makakabayad ay
maaaring katapusan
na iyon ng mundo
niya.
2. Nagsaboy ng liwanag
ang araw.
3. Malulusog na sitaw,
ampalaya, at patola
ang tila parang mga
kampanilyang may
LED·Wibang hugis at
laki ang naglalambitin.
4. May mga
mabababang puno
rin ng kalamansi na
hitik na hitik sa
malalaking bunga
ang tila
nagmamalaking
nakatayo sa pagitan
ng mga balag.
368
Anong mga pagpapakahulugan ang naibigay mo sa mga
pangungusap?
Ano ang tamang kahulugan ng bawat pangungusap?
Kaiba ba ang sagot mo mula sa kahulugan na ibinigay ng

iyong guro?
Bakit mali ang naibigay mong kahulugan ng mga

pangungusap?
Ang mga pangungusap ba ay halimbawa ng tayutay? Bakit?
Ang mga pangungusap ay ang tinatawag na talinghaga.
Ano ang matatalinhagang pangungusap?
Tandaan
ED
Ang tayutay ay salita o isang pahayag na ginagamit

upang bigyang-diin ang isang kaisipan o damdamin.
Sinasadya ng pagpapahayag na gumamit
EP
ng talinghaga o di karaniwang salita o paraan ng

pagpapahayag upang bigyang diin ang kaniyang
saloobin.
D
369
Gawain 6
Basahing mabuti ang mga pangungusap. Sipiin sa iyong

kuwaderno ang mga idyoma o matalinghagang pahayag. Piliin
mula sa kahon ang kahulugan nito.
a. 0DODSLWVDLVD·W-isa
b. May kaya sa buhay
c. Sinungaling
d. Nagbibingi-bingihan
e. Mahigpit ang pagkakahawak
1. Magkakadikit ang pusod ng magkakapatid na iyan.

2. Si Margaret ay ipinanganak na may gintong kutsara sa bibig.
3. Huwag kayong maniwala sa batang may sanga ang dila.
4. Kapag siya ay inuutusan, madalas siyang nagtataingang -
kawali.
5. Kapit-tuko ang pagkakahawak niya sa saya ng kaniyang
ina.
370
Gawain 7

Isang araw, isang babaeng kasinlaki ng elepante ang
sumakay sa bus kalung-kalong ang kaniyang sanggol. Isang lalaki
ang sa NDQL\DD\QDJZLND´1DNXSR$QJL\RQJVDQJJROD\PD\
mukhang tanging ang kaniyang ina lang ang magmamahal.
Huwag sana siyang mananalamin at kung hindi ay mababasag ito.
Nagalit ang babae sa kaniyang narinig. Tumayo ito at pasigaw
QDWLQDZDJDQJNXQGRNWRU´0DPDQJNXQGRNWRUSDJVDELKDQPR
nga ang walang pinag-DUDODQJODODNLQJLWRµ´3DVHQV\DQDSR
ginang sa di magandang ginawa ng lalaking ito na nagpadilim
QJLQ\RQJSDQLQJLQµVDJRWQJPDPDQJNXQGRNWRU´$NRQDSR
ang bahala sa kaniya mamaya, pero sa ngayon po ay sumunod
po kayo sa akin. Bibigyan ko po kayo ng kumportableng upuan---
DWLVDQJSLOLQJQJVDJLQJSDUDVDDODJDQL\RSRQJPDWVLQJµ
Gawin ang mga sumusunod.
1. Tukuyin ang layunin ng may akda sa pagsulat ng kuwentong

binasa.
2. Itala ang lahat ng mga matalinghagang pahayag na
ginamit sa kuwento.
3. Sipiin ang lahat ng ginamit na pang-ukol sa kuwento.
371
Gawain 8
Isaayos ang mga pangungusap upang maging isang talata.
Gumamit ng mga salitang pang-signal. Bilugan ang lahat ng
pang-ukol na ginamit.
a. Pinagsabihan ni nanay si Dina na linisin ang kaniyang silid.

b. Niligpit niya ang kaniyang hinigaan.
c. Ihiniwalay niya ang malilinis niyang damit mula sa
marurumi.
d. Inilagay niya sa aparador ang mga malilinis na damit at
inilagay sa ropero ang marurumi.
e. Sinalansan ang kaniyang mga gamit pang-eskuwela sa
tamang lagayan.
Sabihin at Alamin
Basahin ang sumusunod:

ED
Ang Tamang Paglalaba

Una, pagbukodin ang mga puting damit at mga
de-kolor. Pangalawa, ihalo ang detergent sa tubig.
EP
Pangatlo, ibabad ang mga damit sa tinimplang sabon at

tubig, pagkatapos ay simulan ang paglalaba. Sumunod,
banlawan sa malinis na tubig ang mga damit hanggang
mawala ang bula. Pigain ang mga damit. Panghuli,
D
isampay ang mga damit para matuyo.
372
Pag-aralan ang sumusunod:
Ilagay sa isang grapic organizer ang paraan ng paglalaba.
Paano ipinakita ang tamang pagkakasunod-sunod ng gawain
Ano ang tawag sa larawang nagpapakita ng pagkakasunod-

sunod?
Malinaw ba na naipakita ang tamang ayos ng paggawa
Bakit ito tinawag na graphic organizer
Tandaan
Ang mga graphic organizers ay mga tsart at

kagamitan na makatutulong magsaayos ng mga
kaisipan at magpakita ng tamang pagkakasunud-
sunod.
Ipinakikita ng graphic organizers ang malinaw na
pagpapahayag ng kaisipan.
373
Gawain 9
Basahin ang mga sumusunod at ipakita ang mga ideyang gamit

ang ibinigay na graphic organizer.
Paano Magluto ng Nilagang Itlog

Una, maingat na ilagay ang mga itlog sa loob ng
kaserola nang hindi ito na babasag. Pangalawa,
magdagdag ng tubig at kaunting asin. Pagkatapos,
pakuluan ito sa malakas na apoy. Tapos, patayin ang
apoy ngunit hayaan ang mga itlog sa tubig. Matapos ang
10 minuto, salain, at palamigin ang mga itlog at
padaluyan ng malamig na tubig. Huli, balatan at ihain
ang mga ito.
374
Gawain 10
Sa mga sumusunod na graphic organizer, itala o isulat ang mga
sumusunod na ideya. Pagkatapos, sa hiwalay na graphic
organizer ilagay ang mga pang-ukol/pariralang pang-ukol.
Nakakita si Rita ng pitaka sa bangketa. Pumunta siya

sa istasyon ng pulis at ibinigay ito sa kinauukulan.
Pagkalipas ng dalawang araw nakatanggap siya ng sulat
pasasalamat at isang maliit na gantimpala galing sa isang
taong hindi niya kilala.
Pang-ukol/
Prepositions/
Prepositional
pariralang
Phrases
pang-ukol
ED
EP
D
Rita
375
Ika-36 Linggo
Aralin 36: Pamayanan Ligtas at May Kahandaan
Basahin at Alamin
Gawain 1
Hanapin ang siyam (9) na salita na tungkol sa mga kalamidad at
mga gawain o mga bagay na may kaugnayan dito. Makikita ito
sa ayos ng pahalang, pahaba, pababa, pataas, at pahilig mula
sa ibaba, pataas, o mula itaas-pababa. Isulat sa papel ang mga
salitang nakita mula sa palaisipan.
k a l a m i d a d m
l b s k e l u s b n
s h a n g i n d a g
a d o g e k e i k h
h t s u n a m i l s
a a w h y s o m o a
b k t o d u s e d e
g l b a g y o r n b
a g w h n e i l i w
p U s a k i m u l k
376
Basahin at Alamin
Nakarinig ka na ba ng kuwento mula sa taong nakaranas na

nang kalamidad?
Ano ang nararamdaman mo para sa kanila?
Ang Bumagsak na Bundok

Ilang araw nang umuulan. Dahil sa walang

kuryente, maagang natulog ang aming pamilya. Bago
matulog, ako ay nagdarasal na kami ay iligtas sa
kapahamakan na maaaring idulot ng malakas at
walang humpay na pag-ulan. Maghahatinggabi ng
makarinig ako ng malakas na tunog ng pagbagsak.
Buong akala ko may malaking bagay na bumagsak
malapit sa aming bahay.
ED
Nagmamadali akong bumangon at ginising ko

DQJDNLQJNDSDWLG´1HVVDJLVLQJµ+LQDQDSQDPLQJ
dalawa ang daan patungo sa tulugan ng aming mga
EP
magulang at bunsong kapatid na si Paolo. At nakarinig

uli kami ng malakas na pagbagsak. Sa pagkakataong
ito, ay mukhang malakas at malapit lang.
D
Gising na rin ang aking mga magulang. Narinig din

QLODDQJPDODNDVQDWXQRJ´1RHOEDQWD\DQPRDQJ
L\RQJPJDQDNDEDEDWDQJNDSDWLGµXWRVQJDNLQJ
tatay. Dahil sobrang dilim, kami ay nagkumpulan,
habang ang aming tatay na may hawak na flashlight
ay lumabas ng kuwarto upang silipin kung saan
nanggagaling ang malakas na tunog.
377
Habang sumisilip ang tatay sa bintana, isa na namang
malakas na tunog ang aming narinig at pakiramdam namin
ay may bumagsak na kung ano sa aming bubungan, at
VXPLJDZVLWDWD\QDQJ´/XPDEDVQDWD\RQJODKDWVDEDKD\
Gumuho
QDDQJEXQGRNµ
0DELOLVSDVDNLGODWQDNDPL·\OXPDEDVQJEDKD\DW
tumakbo papalayo. Habang patuloy sa pagsigaw ang tatay
upang magising rin ang aming mga kapitbahay. Kasabay ng
pagsapit namin sa ligtas na lugar, mas malalaking tipak ng
bato at lupa ang tumaklob sa aming bahay at mga
kapitbahay. Lahat po kami ay sobrang nagulat.
Nang sumunod na araw, nakita ng mga awtoridad ang

nangyari sa aming lugar at kami ay inilikas sa mas ligtas na
lugar. Maraming tao ang tumulong sa amin sa pamamagitan
ng pagbibigay ng mga pagkain at damit.
Hanggang ngayon, napapanaginipan ko pa rin ang

pagguho ng bundok sa aming bahay. Nagpapasalamat
ako sa Diyos na hindi niya kami pinabayaaan.
378
Isipin

1. Sa ano ipinatutungkol ang gumuho na bundok?

2. Kung hindi nagising si Noel at ang kaniyang pamilya, ano
kaya ang mangyayari sa kaniyang pamilya
3. Ano sa tingin mo ang nagligtas sa pamilya ni Noel sa
pagguho ng lupa? Bakit?
4. Paano maililigtas ng mga tao ang kanilang mga sarili?
5. Nagkaroon na ba ng pagguho ng lupa malapit sa inyong
lugar?
6. Bakit nagkakaroon ng pagguho ng lupa?

7. Kung may kalamidad na nangyayari, katulad ng pagguho
ng lupa, ano sa palagay mo ang dapat gawin?
8. Bakit kailangan nating paghandaan ang mga pangyayaring

katulad nito?
379
Basahin at Alamin
Isulat ang sumusunod na salita mula sa NXZHQWRQJ´$QJ

.D\DPDQDQµ
Kahulugan ng mga salita sa

Mga Salita
kuwento
Ilayo mo kami sa Iligtas mo kami sa panganib
kapahamakan
Ako ay bumangon Ako ay tumayo
Kami ay nagkumpulan nagdikit-dikit
daan papalayo kalsada papalayo
tipak ng lupa kimpal ng lupa
nakita ang aming lugar siyasatin ang aming lugar
ipakita sa amin ang gabayan kami sa aming daan
daan
Basahin ang sumusunod na pangungusap gamit ang parehong
ED
salita. Alamin kung ang kahulugan ay kapareho pa rin.

1. Kailangan ni Mario ng reserbang gulong para sa kaniyang
kotse.
2. Ang tubig sa ilog ay tumaas dahil sa walang tigil na pag-
EP
ulan.
3. Ang bata ay bumaluktot sa ilalim ng mesa upang hindi siya
makita.
4. Ganito ang paraan ng pagluluto ng kanin.
D
5. Ang aming pamilya ay laging dumadalo ng misa.

6. Kami ngayon ay bibisita sa aming mga lolo at lola.
7. Si Lea Salonga ay may palabas ngayon sa TV.
380
Ang kahulugan ba ng mga salitang ito ay katulad ng nasa unang
mga pangungusap?
Bakit mo ito nasabi?
Ano ang mga palatandaan na ang mga salitang ito ay
nagkaroon ng ibang kahulugan?
Punuin ang tsart ng kahulugan ng mga salitang ginamit sa mga
pangungusap. Isulat ito sa inyong sagutang papel.
Kahulugan sa Kahulugan sa
Mga Salita Unang Pangalawang
Pangungusap Pangungusap
Ang kahulugan ba ng salita ay pareho sa dalawang

pangungusap?
Ano ang dahilan at naiiba ang kahulugan ng mga salita?
May mga salitang may maraming kahulugan.
%DNLWWLQDWDZDJDQJPJDLWRQDVDOLWDQJPD\LED·WLEDQJ
kahulugan?
381
Tandaan
Ang mga salitang may LED·W ibang kahulugan ay

QDJSDSDKD\DJQJPDUDPLQJNDKXOXJDQD\RQVDLED·W
ibang pagkakagamit sa pangungusap.
Subukin
Gawain 2
Basahing mabuti ang bawat pangungusap. Piliin ang letra na
nagsasabi ng kahulugan ng mga salitang may salungguhit ayon
sa gamit sa pangungusap. Isulat sa papel ang sagot.
1. Tampulan ng pula ang babaeng kuba sa kanilang lugar.
ED
a. kulay na pula b. negatibong komento c. papuri

2. Ang aking lola ay may matandang paso na nilalagyan niya ng
buto ng mga halaman.
a. bahagi ng katawan na napadikit sa apoy
EP
b. isang maliit na lagusan o daanan

c. taniman ng halaman, gawa sa putik.
3. Tumapon na ang tubig, dahil puno na ang drum.
D
a. punongkahoy
b. sapat na sa lalagyan
c. lumang tugtugin sa plaka
4. Masarap ang ginataang pako.
a. gamit ng karpintero
b. uri ng weeds at masarap kainin
c. hindi na makagalaw
382
5. Malaki ang kita ng nagmamaneho ng taxi ngayon.
a. pinagtrabahuhang pera
b. namamasid ng mata
c. nagyayayang mamasyal
Gawain 3
Isulat sa papel ang mga salita sa kahon. Bigyan ito ng isa

hanggang dalawang kahulugan.
lobo sawa pino tuyo upo mahal
Gawain 4
Gamit ang mga salita sa loob ng kahon, gumawa ng tig-iisang

pangungusap.
a. Upo _________________________________________________
b. Mahal _______________________________________________
c. Tuyo_________________________________________________
d. Pino _________________________________________________
e. Lobo ________________________________________________
383

Mother Tongue 3 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mother Tongue 3 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas

Mga Bumuo ng Kagamitan ng Mag-aaral

Konsultant at Editor: Felicitas E. Pado, PhD

Department of Education- Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)

Ang aklat na ito ay makatutulong upang maipahayag

Makatutulong din ito sa iyong pagbabasa nang may

Masisiyahan ka na gawin at pag-usapan ang mga

Pakiusap, huwag susulatan ang aklat na ito ng

Basahin ang diyalogo.

Ano ang pinag-usapan ng dalawang mag-aaral?

S ino ang M agbigay ng mga S ino ang pinakagusto

Ano-ano ang Ano ang naging

Ano ang naging

Ang kuwento ay may tatlong elemento: ito ay ang

Ang tagpuan ay nagsasaad kung saan at kailan

Ang tauhan ay ang mga tao na gumanap sa kuwento.

Ang mga pangyayari naman ang nagpapakita ng mga

A. Nakakita ng kuting si Tatay sa damuhan.

B. Nasiyahan si Greg sa mga tutubi sa paligid.

Ano ang tawag sa mga salitang may salungguhit?

Ang pangngalan ay ngalan ng tao, bagay, lugar, o

ate upuan walis pambura silid-aklatan

Basahin ang mga salita sa kuwento nang wasto at may

Ang Pag-uwi ni Sally

Uminom ng tubig si Ben at itinago ang kaniyang luha. “Nanay,

Sagutin ang mga tanong.

guro opisina lapis sabon entablado

a. Nilibot ni Julie ang kulungan ng manok at nakita niya ang

1. May bagong saranggola si Tatay.

Ano ang napansin ninyo sa mga salitang may salungguhit sa

Ano ang isahang pangngalan?

Ang pangngalang isahan ay nagbibigay pangalan sa

Ang maramihang pangngalan ay nagbibigay pangalan

Basahin ang kuwento nang wasto, may tamang diin at

“Beep, beep, beep!” Narito ang bus! Nagkagulo ang

“Narito na ba ang lahat?” tanong ni Mang Peping.

“Wow! Tumingin kayong lahat sa labas! Nakikita ba

“Oo nga, wala ang mga iyan kahapon,” ang sabi ni

“Panahon ngayon ng anihan,” ang sabi ni Mang

“Sana ay nakita ni nanay ang mga prutas, sigurado

“Nais ko, nais ko, makatas na prutas. Oo nga, tayo na!

“Suha, suha, makatas na suha

Sagutin ang tanong.

Basahin ang pangungusap mula sa “Lipad! Lipad!”

1. Binigyan ng nanay si Marlon ng isang plato na may kanin,

Alin ang mga pangngalan sa pangungusap?

Alin ang pangngalang pamilang?

Ang pangngalang pamilang ay mga pangngalang

Sipiin ang tsart at isulat ang pangngalan sa angkop na

(Pangngalang Pamilang) (Pangngalang

Basahin ang pangyayari mula sa “Makatas na Prutas.”

Nalimutan ni Miguel ang kaniyang tubig sa silid-aralan.

Alin sa palagay mo ang naging suliranin sa kuwento?

Ang suliranin ay kaganapan na dapat lutasin ng mga

Ang suliranin ay: ______________________________

Basahin ang talata mula sa kuwentong “Lipad! Lipad!”

Isang Sabado, magkasamang binaybay nina tatay at

Saan nangyari ang kuwento?

Ang pinangyarihan ng kuwento o setting ay:

1. Handaan para sa Pasasalamat saan ito nangyari?

Kailan ito nagaganap? ____________

2. Kuwento tungkol sa mga diwata. Saan ito nangyari

_ tubig _ cake

_ buhangin __ prutas

1. _seryoso_ 4. usap ____

1. pananampalataya -