UNIVERZITET U BEOGRADU

FAKULTET SPORTA I FIZICKOG VASPITANJA

Seminarski rad iz predmeta “Žena i sport

Tema: Istorija ženske odbojke u svetu i Srbiji
 Ilic Matija 14/2015

Beograd, 2019. godina

1.Uvod.......................................................................................... 3
2.Istorija odbojkaške igre u svetu................................................. 4
3.Istorija odbojkaške igre u Srbiji................................................ 7
4.Zaključak................................................................................. 8
5. Literatura................................................................................ 9

1. Uvod:

Pre svega, da bi uopšte bili u stanju da započnemo priču o jednom sportu, moramo ga definisati. Odbojka
kao i svaki drugi sport, ima svoja pravila, norme, elemente, zakone itd. Odbojka je vrsta timskog i
olimpijskog sporta gde se lopta udara rukom preko mreže na protivničku stranu. Tim čini 6 igrača gde
svaki igrač ima svoju funkciju. Tim se sastoji od tehničara, korektora, dva primača, srednjeg blokera i
libera. Tehničar je mozak ekipe i on uvek stoji u blizini mreže.Blokeri takođe stoje kod mreže i njihova
primarna funkcija jeste da blokiraju protivnički smeč. Korektor je uglavnom glavni napadač tima dok su
primači i libero primarno zaduženi za prijem servisa. Moderna odbojka se igra u tri dobijena seta do 25
poena, sa tim što jedan tim da bi uzeo set mora imati dva poena više od protivnika za taj period igre (26-
24 npr.) Kada i jedna i druga ekipa imaju po dva osvojena seta pristupa se petome setu ,popularno
nazvanim “tie break” ,u kome je cilj ekipe da osvoji 15 poena ali isto tako da ima minimum dva poena
viška od protivnika. Jedan tim sačinjava 12 igrača, ali je samo 6 na terenu. Ostali su na klupi i nazivaju se
zamena. Libero je poseban član tima koji je zadužen samo za prijem i odbranu ,bez prava na napad i
servis. Odbojka je sport koji obiluje brzinom i svestranim pokretima tela pa se od igrača očekuje brza
reakcija, sabranost i trenutna snalažljivost. Glavna obeležja današnjih nacionalnih selekcija su snaga i
visina, al ii sposobnost ekipe i trenera da razvije nove taktike i strategije igre što donosi uspeh na
utakmicama. Odbojka je timska (kolektivna) igra u kojoj se dve ekipe od po 6 igrača bore na terenu
dimenzija 18x9 metara. Na sredini igrališta je razapeta mreža široka 1 metar i duga 9,5 metara. Razmak
izmedju gornjeg ruba mreže i tla je 224 cm za seniorke.
Igralište je središnjom linijom podeljeno na dva polja: na 3 metra od nje teku sa strane paralelne linije
koje označavaju zonu napda, a iza njih zonu odbrane. Prostor za serviranje je iza zadnje linije i može se
slobodno servirati sa bilo kojeg mesta duž linije.
Početni udarac (servis) izvodi desni igrač poslednje linije, nastojeći da prebaci loptu u protivničko polje.
Ako je servis izveden nepravilno ili ako je protivnik u toku nadigravanja bio uspešniji, protivnik stiše
pravo serviranja.
Ekipa sme da loptu taknuti tri puta u jednom poenu, a isti igrač ne sme odigrati loptu dva puta uzastopce,
osim ako je prethodno izblokirao protivničkog igrača , u kom slučaju se lopta može dodirnuti 4 puta
(jedan blok i 3 lopte).
Lopta ostaje u giri do ne dodirne teren, zid ili neki predmet, odnosno dok neko od igrača ne napravi
grešku.
Slika 1: odbojkaški teren sa svojim dimenzijama.

2.Istorija odbojke u svetu:

Još u drevnim vremenima bilo je poznato odbijanje lopte rukom. Sve igre loptom koja se odbijala ili
hvatala rukama, generalno vuku korene iz antičkih igara. Ove igre sa loptom bile su jako raširene i
popularne, naročito medju ženskom omladinom. Svoj sportski karakter odbojka dobija tek krajem 18.
veka. Odbojka je jedna od igara iz grupe najmladjih sportova nastalih u Americi krajem 19. veka.
 U Americi, te daleke 1895. godine, glavna pažnja posvećena je američkom fudbalu, bejzbolu, tenisu i
atletici. Za vreme zime 1895. godine, trener za fizičku pripremu sportista na YMCA-inom centru, Vilijam
Morgan u gradu Holijak (drzava Masačusets), mučio se kako preko zime da organizuje kondicioni trening
za igrače bejzbola, ragbija i košarke
Kao inspiracija mu je poslužio četiri godine stariji pronalazak s kojim se iz prve ruke upoznao na 15-ak
kilometara južnijem Springfildskom koledžu, čiji je bio student.
Naime, nedavni pronalazak Dr Najsmita – košarka, brzo je bila prihvaćena i konstantno je dobijala na
popularnosti medju mladjim sportistima. Problem koji je gospodin Morgan uvideo u košarkaškoj igri je
bio u tome što su mladji sportisti bili ti koji su upraražnjavali ovu igru više od ostalih iako su bili
nedovoljno fizički zreli za adekvatnu i potpunu primenu svih blagodeti novonastale igre.
Stremeći ka pronalasku, odnosno prilagodjavanju igre koja bi zadovoljila rekreativne i druge potrebe
sredovečnih biznismena kojima je držao časove rekreacije, došao je do nove sportske igre – odbojke.
Odbojka je nastala u gimnastičkoj dvorani.
Slika 2 (počeci odbojke)

Slika 2: Čas fizičkog vaspitanja

Počeci odbojke:
1897. god. Vilijam Morgan je na sredini gimnastičke dvorane razapeo mreţu za tenis. Visina mreže je bila
198 cm (šest stopa i šest inča) čime je odvojio ekipe i isključio fizički kontakt sa protivnikom. Igralište je
bilo dimenzija 25×50 stopa (7.6×15.2 m) i bilo je podeljeno na dve polovine. Po šest do sedam igrača sa
svake strane prebacivalo je preko mreže sa unutrašnjim delom košarkaške lopte (dušica). To je sa
relativno visokom mrežom, koja je uslovljavala upućivanje 6 lopte protivniku paraboličnom putanjom,
stvaralo uslove za mirniju igru kod sredovečnih rekreativaca. Morgan je igru nazvao „minttonet“. On je 7.
jula 1896. godine pozvan da demonstrira novu igru od strane UMSA (omladina hrišćanskog društva). U
novoj sali, pored grada Holioka, pred mnogobrojnom publikom, po prvi put su igrala 2 tima sa po pet
igrača. Posmatrajući ovu utakmicu, ime „volley ball”ovoj igri daje profesor Alfred Holsted, u skladu sa
dominantnim načinom odigravanja lopte. „Volley ball“ znači na engleskom „leteća lopta“ a 1952. god. je
sažeto u jednu reč - „volleyball”. Ime je ostalo u čitavom proteklom periodu. Prvi opis igre izašao je u
listu “Phisical Education”. Ovaj specijalni sportski časopis opisao je igru sledećim rečima: “Volleyball” je
igra koja može odlično da se igra i u gimnastičkoj sali i na otvorenom prostoru. Broj učesnika je
neograničen. Lopta se prebacuje preko mreže dok ne padne na tlo....." Odbojka je nastala iz dva sporta,
tenisa i rukometa. Mreža je pozajmljena od tenisa, kao i pravilo dva pokušaja servisa. Ovo se na kraju
odnosi i na dodir terena protivnika sa loptom. Za vreme igre nema direktnog kontakta sa protivnikom.
Igra nije agresivna, veoma je zabavna i ubrzo je stekla veliku popularnost. Košarkaška lopta sa kojom se
do tada igralo, zbog svoje veličine je pokazala nedostatke i ubrzo je zamenjena sa manjom i lepšom
loptom. Igralište je uvećano u odnosu na prvobitno i to sa 25×50 stopa (7.6×15.2 m) na 35×60 stopa
(10.7×18.3 m). Osim toga, uvedeno je pravilo o broju igrača na igralištu (šest igrača) kao i rotacije igrača
pri osvajanju servisa. Odbojka je u domovini svog nastanka (SAD), vrlo brzo stekla veliku popularnost,
pre svega, kao odlična kondiciona igra za ostale sportove u zimskom periodu, a kasnije i kao samostalna
igra. Iz SAD se brzo širi u susedne zemlje (Meksiko, Kuba, Panama, Brazil, Argentina), a zatim i na
ostale kontinente, naročito u Aziji gde je stekla veliku popularnost.
Godine 1913. održano je prvo zvanično takmičenje u odbojci u sklopu igara Dalekog istoka. Filipinci su
1916. god. uneli veliku inovaciju u odbojkašku tehniku uradivši prvo dizanje u visokom luku i smeč koji
je tada nazvan filipinska bomba, a smečer – „bomberino”.
Odbojku u Evropu donose američki vojnici za vrijeme I svetskog rata – 1914. godine i to u Englesku. U
domovini fudbala, ova igra nije našla neki veći interes, čak je bila i podsmevana i ignorisana. Pravu
popularnost i masovnost odbojka je dobila u Francuskoj, pre svega u školama i na univerzitetima. Došlo
je do hiljade novih poklonika ovog sporta. Nakon toga se menjaju pravila u broju osvojenih poena po setu
gdje se smanjuje sa 21 na 15, a za pobedu je trebalo osvojiti tri seta. Dvadesetih godina su uvedena i
dodatna pravila koja su pospešila duh nadigravanja u odbojci i omogućila najviše tri odigravanja, zatim
pravilo napada iz zone odbrane i na kraju igralište dobija dimenzije 30×60 stopa (9.1×18.3 m). Tridesetih
godina Česi razvijaju blokiranje, a odbojka dobija novi vid i počinje igra dublova na pesku.
Odbojka je 1924. god. predstavljena na Olimpijskim igrama u Parizu što je bila najveća moguća usluga
svim odbojkaškim zaljubljenicima i odličan način popularizacije ove sportske igre. U istoj deceniji se već
osniva nekoliko nacionalnih odbojkaških federacija. Odbojka je pored korišćenja zatvorenih dvorana, sve
više okrenuta i na otvorenom prostoru.
Od 1938.godine počinju redovna državna prvenstva uz veliki interes gledalaca. Prva nacionalna federacija
za mušku odbojku osnovana je u Čehoslovačkoj 1924. godine, 1931. i za žene. Čuvena češka škola
odbojke odlikovala se visokim kvalitetom individualne tehnike. Odbojka se prenosi u tadašnji SSSR, gde
se igra od 1919.godine. U prvoj Spartakijadi (takmičenje po uzoru na Olimpijske igre) odbojka se igra od
1928. godine. SSSR je imao velikog uspeha na evropskim i svetskim prvenstvima, Olimpijskim igrama i
drugim takmičenjima. U Poljskoj odbojka se igra od 1920. godine. Već 1923. godine odštampana su prva
pravila takmičenja.
Iz Poljske odbojka se širi u Pribaltičke zemlje (Litvanija, Estonija, Letonija). U Berlinu 1936. godine za
vreme održavanja Olimpijskih igara, redukovana su dotadašnja američka pravila takmičenja od strane
Međunarodne komisije za odbojku. Unijeti su metrički sistemi mera. Mreţa je fiksirana na 243 cm za
muškarce, a 224 cm za žene. U Parizu 1947. godine osniva se FIVB (Svetska odbojkaška federacija).
To je prva međunarodna organizacija za odbojku, uz učešće sledećih zemalja: Italija, Holandija, Belgija,
Jugoslavija, Rumunija, Mađarska, Portugalija, SAD, Urugvaj i Egipat.
 Slika 3 : Prvenstvo za zene u Pragu 1948.

Slika 4: Dopisna karta u kojoj se prvi put spominje odbojka u Srbiji

Odbojka se prvi put na Olimpijskim igrama pojavljuje u Tokiju 1964. godine. Pored Olimpijskih igara,
najvažnija održana takmičenja u odbojci su: 1948. godine u Rimu održano i Prvenstvo sveta za muškarce;
I Svetsko Prvenstvo za žene održano je u Pragu 1948. godine.Zemlje u kojima se danas igra najbolja
odbojka su sledeće: Rusija, Italija, Brazil, Srbija, Francuska.. Donošenjem novih pravila ( upotreba nogu,
povećan broj poena na 25, poeni se računaju kao u taj brejku), znatno se ubrzava igra i postaje
interasantnija za gledaoce. Uvode se razne tehničke inovacije, a pravila se rapidno pokušavaju usavršiti i
prilagoditi razvoju igre i zahtjevima vremena. Medjutim, iz prevelike težnje da se pravila usavrše do
perfekcije dolazi i do pravljenja katastrofalnih grešaka u novim pravilima koja su narušila duh igre. To se
vidi uvodjenjem pravila zabrane blokiranja servisa čime se automatski favorizuje server i njegova snaga
početnog nadigravanja.
U novije vrijeme sve veću poularnost zauzima Beach Volley, ( odbojka na plaţi). Ovaj vid takmičenja u
odbojci odvija se na peskovitim plažama po lepom i toplom vriemenu. Ekipe broje uglavnom po 2
takmičara sa svake strane. Beach Volley je od 1996. godine (Atlanta) olimpijski sport. FIVB (Fédération
Internationale de Volleyball) – svetska odbojkaška federacija, svrstana je u red tri najbolje svijetske
federacije u sportskim igrama zajedno sa fudbalskom (FIFA) i košarkaškom (FIBA). Ona u sebi okuplja
220 nacionalnih federacija sa 33 miliona licenciranih igrača. Procena je da oko 500 miliona igrača
učestvuje u nekoj vrsti takmičenja.

3. Istorija ženske odbojke u Srbiji:

U našu zemlju odbojku je 1924. godine doneo g. Vilijam Vajland, profesor folklora i narodnih sportova iz
Ouklenda (Kalifornija), kada je u organizaciji Crvenog krsta održao niz predavanja i demonstracija
američkih sportova u Beogradu i Novom Sadu. Veruje se da njegov dolazak označava početak odbojke na
ovim prostorima, a 1924. se smatra za godinu kada je prvi put odbojkaška lopta došla u Srbiju.
Odbojkaški sport je bio poznat našoj javnosti i pre ovog događaja, ali javna utakmica sa zvaničnim
odbojkaškim pravilima nije mogla biti održana ranije. Ipak, pre II svetskog rata nije postojalo
organizovano takmičenje u našoj zemlji. Odbojka je predstavljala jednu od vežbi i dopunski sport u
okviru Sokolskih društava, koja su je u to vreme jedina praktikovala. Na dopisnici sa desne strane se vidi
primer rasporeda vežbi Jugoslovenskog sokolskog saveza.Odbojkaška takmičenja sokolskih društava
igrana su po župama, kao Župska prvenstva. Nezvanično, odbojku su igrali studenti na fakultetima,
učenici po višim školama i gimnazijama, kao i članovi raznih gimnastičkih društava. U to vreme, odbojka
nije zahtevala skupe rekvizite i posebne uslove za pravljenje terena, tako da je ovaj sport bio dosta
razvijen i igrao se po letovalištima, plažama, parkovima itd. Na slici sa desne strane možete videti
kompleks igrališta i vežbališta Muške realne gimnazije u Novom Sadu iz 1935. godine sa terenom za
odbojku.U periodu okupacije, između 1941. i 1944. godine, odbojka se igrala veoma aktivno, održavana
su brojna takmičenja, a sve više sportskih klubova je osnivalo svoje odbojkaške sekcije. Na slici ispod
može se videti detalj sa odbojkaške utakmice odigrane 1942. godine između klubova SK 1913 i Bob,
negde na Tašmajdanu.Odbojkaški savez je osnovan 1946. godine u okviru Saveza za fizičku kulturu
Jugoslavije. Godinu dana kasnije, 1947. godine, osnovana je Svetska odbojkaška federacija (FIVB), a
tadašnja Jugoslavija je bila jedan od 14 osnivača (uz Belgiju, Brazil, Čehoslovačku, Egipat, Francusku,
Holandiju, Mađarsku, Italiju, Poljsku, Portugal, Rumuniju, Urugvaj i SAD). Od 13. februara 1949.
godine, Odbojkaški savez je postao samostalna sportska organizacija. Dve godine kasnije, na Evropskom
prvenstvu za seniorke održanom u Parizu, stigla je i prva medalja za naš sport - ženska odbojkaška
reprezentacija Jugoslavije osvojila je bronzanu medalju.Taj uspeh su ponovili seniori 1975. godine kada
je naša zemlja prvi put u istoriji bila domaćin najvećeg evropskog takmičenja u muškoj i ženskoj
konkurenciji. Naši odbojkaši su u poslednjem meču Finalne grupe pobedili Bugarsku sa 3:0 u prepunoj
hali "Pionir" u Beogradu i okitili se bronzanom medaljom, ukrasivši tako besprekornu organizaciju
prvenstva u našoj zemlji. Uporedno sa razvojem odbojke u našoj zemlji, ovaj sport se razvijao i u svetu, a
konačnu potvrdu i priznanje dobio je 1964. godine uvrštavanjem u zvanični program Olimpijskih
igara.Najveći uspeh naših odbojkaša vezuje se upravo za Olimpijadu i osvajanje zlatne medalje 2000.
godine u Sidneju. Nakon toga su se ređale medalje, a sve naše selekcije su stigle u sam vrh svetske
odbojke. Izdvajamo kadete koji su postali dvostruki Svetski šampioni, zatim seniorke koje su se okitile
bronzom na Svetskom prvenstvu i postale Evropske prvakinje, kao i seniore, dvostruke Evropske
šampione.

Slika 5: Odbojkašice Srbije 2019

4.Zaključak:

Na osnovu svega navedenog može se zakljuciti:

Da je broj odbojkašica naspram odbojkaša u svetu 8:1, jasno je da je odbojka pretežno sport za žensku
populaciju, da je Srbija, zemlja ogromnog potencijala za odbojku, da je Srbija jedna od najuspešnijih
nacija u istoriji ženske odbojke, da je odbojka prema broju igrača koji je praktikuju treća na svetu posle
odbojke i fudba. Najveći uspeh naših odbojkaša vezuje upravo za OI I osvajanje zlatne medalje 2000.
Godie u Sidneju. Nakon toga su se redjale medalje, a sve naše selekcije su stigle u sam vrh svetske
odbojke. Izdvajamo kadete koji su postali dvostruki Svetski šampioni, zatim seniorke koje su se okitile
bronzom na Svetskom prvenstvu I postale Evropske prvakinje, kao i seniore, dvostruke Evropske
šampione.

5.LITERATURA:
Nešić, G.(2005.).Model rada odbojkaške škole Sportska medicina. vol. 5 br.3. Beograd
Nešić, G. (2002). Odbojkaški trening u teoriji i praksi. Sportska praksa. Beograd.
Stojanović, T., Kostić, R., Nešić, G., (2005). Odbojka.Grafid.Banja Luka.
www.ossrb.org
www.fivb.org
www.historyofvolleyball.net
www.volleyball.org
www.wikipedia.com