Professional Documents
Culture Documents
PDE Report
PDE Report
اساتید راهنما:
دکتر نوید مستوفی
مهندس کمال نصرتی
چکیده
فیلم های پلیمری و غشاها با محل های واکنشی برگشت ناپذیرِ بدون حرکت ،می توانند خواص بازدارندگی
قابل توجهی را برای بسته بندی مواد به ارمغان آورند .بخش واکنشی که گونههای متحرک را طبق معادالت
انتقال مصرف می کند تابعی از گونه های متحرک و محل های واکنشی بدون حرکت است که منجر به
معادالت دیفرانسیل غیرخطی پارهای با روش های حل عددی می شوند ،می گردد.
در این گزارش یک مدل برای غشاهای واکنشی ارائه شده و سپس به حل عددی معادالت انتقال جرم در
غشای واکنشی بازدارنده پرداخته شده است .با حل معادالت دیفرانسیل پارهای توسط روش های عددی،
سه رژی م مختلف قابل تشخیص خواهد بود .در زمان های اولیه بیشتر محل های واکنشی در دسترس هستند
بجز یک ناحیه خیلی باریک در کنار مرز باالدست .در زمانهای میانی یک حرکت روبه جلو مشاهده
میشود .در پایان و در زمان های طوالنی هنگامی که بیشتر محلهای واکنشی مصرف شده اند.
حل عددی توسط دو روش FTCSو BTCSصورت گرفت ،نمودار غلظت بر حس مکان برای هر دو روش
رسم شد و در پایان مقادیر خطای روش های بکار گرفته شده مقایسه و نتیجه حاصل شد که خطای BTCS
کمتر بوده اگرچه هر دو روش در حل معادله ناتوان هستند و باید از روش بهتری مانند ،حجم محدود
استفاده نمود.
فهرست
.۱مقدمه
پلیمرها بطور گسترده در صنایع بسته بندی برای کاربردهای متنوعی از مواد خوراکی و دارویی تا الکترونیک
استفاده میشوند تا از آلودگی بوسیلهی اکسیژن ،آب و دیگر واکنشدهندهها حفاظت کنند .بسیاری از پلیمرها
مقداری حفاظت را به ارمغان آورده اند اما برای کاربردهایی که محتوا به شدت به (اکسیژن و رطوبت) محیط
حساس است ،نیاز به بهبود خواص بازدارنده وجود دارد.
بطور کلی سه راه برای بهبود خواص بازدارنده پیشنهاد شده است :اولین راهکار یافتن پلیمری با نفوذپذیری
ذاتیِ کم است .دومین راهکار بکارگیری یک مدیای نفوذناپذیر (نظیر صفحات خاک رس) در پلیمر است تا
مسیر نفوذ را منحرف سازد .سومین راهکار اضافه کردن افزودنی (نظیر پرکننده جاذب یا افزودنیهای واکنشی)
برای بیحرکت کردن محلول است .درحالی که دو راهکار نخست ،نفوذ پایا ۱را کاهش میدهد ،سومین راهکار
اساساً باعث کاهش فالکس گذرا و افزایش زمان گذرا (یا تأخیر زمانی )2به فالکس پایدار برای گونههای متحرک
ناخواسته میگردد.
در این پژوهش ،تمرکز بر روی توسعه مدلهایی است که راهکار سوم را توصیف میکنند ،با بکارگیری غشاهای
بازدارنده که جذب یا دفع انجام می دهند و بطور موثری جلوی نفوذ گونههای ناخواسته را با بیحرکت ساختن
آنها می گیرند .برای مثال از پلیمرهایی نظیر پلیبوتادی ان که به راحتی اکسیده میگردند میتوان بعنوان
بازدارنده اکسیژن و یا از مواد خشککننده کلوئیدی نظیر سیلیکا ژل بعنوان بازدارنده آب استفاده نمود .از
ترکیب پلیبوتادیان و سیلیکا ژل نیز میتوان برای جلوگیری از هر دو گونه ،بصورت همزمان بهره برد.
پیشبینی میشود استفاده از محلهای واکنشی ۳منجر به تأخیر زمانی در محدودهی ماه و حتی سال و استفاده
عملی از دادههای تجربی شود .فرمول طراحیای که در اینجا ارائه میگردد عنصری کلیدی برای درک بهتر
این مواد و تعمیم دادن نتایج آزمایشات تجربی برای اهداف طراحی محصول است.
این پژوهش به فیلمهای واکنشیای که بصورت برگشتناپذیر با محلهای واکنشدهندهی بیحرکت واکنش
میدهد و نرخ مصرف آنها وابسته به غلظت محلی گونههای متحرک و بیحرکت است ،میپردازد .عالوه بر این،
مشکل مورد توجه ،بر روی کاربردهای بستهبندی تمرکز دارد که دارای دو محدودیت است ،یک محدودیت
برای قرارگیری در معرض غلظت باالیی از گونههای متحرک و محدودیت دیگر در غلظتهای بسیار کم است.
1
1
steady-state
Page
2
Time lag
3
Reactive sites
مقدمه پـروژه درس ریاضیات مهندسی پیشرفته
بطور کلی ،تأخیر زمانی معیار شایستگی برای بازدارندههایی که افزودنیهای جذبی و واکنشی دارند .تأخیر
زمانی به زمانی اطالق میشود که پروفایل غلظت حالت پایا در طول یک غشاء توسعه یابد .برای غشاهای
واکنشی ،تأخیر زمانی همچنین راهی برای اندازهگیری این است که چقدر طول میکشد تا قبل اینکه همهی
محل مصرف شوند ،و تعیین کننده پایان عمر بازدارنده است .به هر روی ،تأخیر زمانی ،اینکه چقدر حل شونده
(نظیر اکسیژن یا آب) قبل از زمان تأخیر نفوذ میکند را پیشبینی نمینماید .علیرغم آنکه تأخیر زمانی یک
معیار شایستگی مهم است ،نیاز به شناخت فالکسِ پیش از تأخیر زمانی دارد بدین جهت بعضی از تحقیقات
اخیر بر روی مطالعه رفتار گذرای غشاهای واکنشی انجام گرفته است.
تخمینهای آماری برای رفتار گذرا در فیلمهای واکنشی هموژن محدود به همبستگیها و محدودههای باریکی
از کاربردی بودن است .یانگ و همکاران یک مدل معتبر برای واکنشهای فوق سریع با استفاده از روش شبه
پایا 4ارائه داده اند اما تمرکز اصلی مطالعه آنها بر روی تخمین تأخیر زمانی بوده است تا توصیف جریان گذرا.
نوکسل و کاسلر دو پارامتر به نامهای زمان نابودی 5و پارامتر نشتی ۶را برای کمّی سازی رفتار گذرا معرفی
کرده اند .اما این پارامترها با همبستگی روشهای عددی متعددی بدست آمده اند و در نتیجه دارای کاربرد
محدودی هستند .سولویوف و گلدمن یک مدل از غشاهای واکنشی را بعنوان سیستم دوالیه با سطح مشترک
متحرک پیشنهاد دادند.
این پژوهش یک مدل و معادالت طراحی را برای غشاهای واکنشی ارائه میدهد .وقتی معادالت دیفرانسیل
پارهای توسط روش های عددی حل شوند ،سه رژیم مختلف قابل تشخیص خواهد بود .در زمانهای اولیه بیشتر
محلهای واکنشی در دسترس هستند بجز یک ناحیه خیلی باریک در کنار مرز باالدست ،ضمن آنکه پالتوی
فالکس مشاهده میشود .در زمانهای میانی یک حرکت روبه جلو مشاهده میشود .در پایان و در زمانهای
طوالنی هنگامی که بیشتر محلهای واکنشی مصرف شده اند ،فالکس به مقدار پایای خود میرسد و تأخیر
زمانی محاسبه میگردد .پیشبینی فالکس گونه های متحرک ،نفوذ تجمعی و تأخیر زمانی و زمان نابودی
بدست آمده و با روشهای عددی مقایسه می گردد .اگرچه مدل و نتایج برای هر غشا و فیلم با حلشونده
محلولی و محلهای واکنشی بیحرکت قابل استفاده است ،توضیحات این مقاله پیرامون اکسیژن بعنوان گونه
متحرک و اکسید شدن بعنوان واکنش بیان شده است.
4
2
Pseudo-steady-state
Page
5
Kill time
6
Leakage parameter
مدلسازی پـروژه درس ریاضیات مهندسی پیشرفته
.2مدلسازی
یک مدل یک بعدی با غشای واکنشی به ضخامت ،Lدر شکل ۱نمایش داده شده است .محلهای واکنشی
بصورت منظم توزیع و بیحرکت شده اند و در طی واکنش مصرف میگردند.
اکسیژن از غشاء عبور کرده و با ضریب نفوذ ،Dاز قانون فیک پیروی میکند .موازنه مواد گذرا برای اکسیژن
و محلهای واکنشی توسط معادالت زیر داده شده اند:
که در آن Cغلظت اکسیژن در فیلم n ،چگالی عددی محلهای واکنشی KR ،ضریب سرعت واکنش v ،ضریب
استوکیومتری اکسیژن x ،موقعیت در ضخامت و tزمان است.
3
Page
مدلسازی پـروژه درس ریاضیات مهندسی پیشرفته
در ابتدا فیلم عاری از هرگونه اکسیژن است و محلهای واکنشی بصورت منظم با چگالی عددی n0توزیع شده
اند .برای کاربردهای بستهبندی ،سمت باالدست در معرض منبع نامحدودی از اکسیژن (معموال هوا) در فشار
جزئی Po2در زمان t=0قرار میگیرد .غلظت اکسیژن در سطح مشترک پلیمر/هوا از قانون هنری پیروی
می کند .بنابرین غلظت اکسیژن در الیه مرزی پایین دستی صفر ست و در الیه مرزی باالدستی C0که توسط
ضرب Po2در ( So2حاللیت اکسیژن در غشاء) بدست میآید .شرایط ابتدایی و مرزی بصورت زیر خالصه
میشود:
معادله واکنش غشاء بصورت زیر بیبعد میشود تا برای حل عددی مناسب باشد.
که مخرج کسر xو tبه ترتیب مقیاس طول و زمان واکنش هستند .معادله بدون بعد با شرایط مرزی بصورت
زیر میگردد:
ضریب استوکیومتری نرمال شده با غلظت باالدستی اکسیژن و دانسیته عددی که در آن
است .توجه شود که آغازین محلهای واکنشی و ضخامت بیبعد نیز
عدد دامکولر Daنسبت بین مقیاس زمانی برای نفوذ و واکنش است:
4
Page
مدلسازی پـروژه درس ریاضیات مهندسی پیشرفته
فالکس اکسیژن و مقدار کل نفوذ اکسیژن مقادیر مورد نظری است که از معادالت ۶تا ۹بدست میآیند.
فالکس پایین دستی Jدر زمان tتوسط معادله زیر حاصل میگردد:
و نفوذ کلی اکسیژن در غشاء ( )Qtدر زمان tبصورت زیر حاصل میگردد:
در ترمهای بدون بعد ،فالکس پاییندستی Jدر زمان tبصورت زیر است:
5
Page
روش حل پـروژه درس ریاضیات مهندسی پیشرفته
.۳روش حل
معادالت بیبعد باال ،بصورت عددی با روش تفاضالت محدود قابل محاسبه و حل هستند .در اینجا از روشهای
FTCSو BTCSبرای حل آنها استفاده شده است.
۳.۱روش FTCS
۳.2روش BTCS
که در این روش دستگاه معادلهای به شکل زیر حاصل می شود و تمام معادالت باید بصورت همزمان حل گردند.
کدهای نوشته شدهی روشهای FTCSو BTCSبه زبان نرم افزار متلب در انتهای گزارش پیوست شده است.
در ادامه گزارش به بررسی و تحلیل نتایج حاصل از مدلسازی پرداخته میشود.
7
Page
آنالیز پـروژه درس ریاضیات مهندسی پیشرفته
.4آنالیز
نمودارهای حاصله از حل مدل ،نشانگر کاهش غلظت اکسیژن در غشاء با افزایش طول مسیر است که از یک
طول خاص به بعد غلظت به صفر میرسد .نتیجه روش FTCSدر شکل 2آمده است.
در صورت مقایسه با نمودار مقاله اصلی ،تطابق نسبتا مناسبی را نشان میدهد:
مقادیر خطا با طول گام dt=0.1و dx=0.5در جدول ۱درج شده است .میانگین خطا در روش FTCSمقدار
0.7و در روش BTCSمقدار 0.۳است.
0.4025 0.1311
0.5379 0.1822
0.6429 0.2341
0.7239 0.2891
0.7867 0.3922
0.8350 0.4261
0.8725 0.2331
0.9014 -0.4162
0.9238 -0.5851
مقادیر خطا با طول گام dt=0.05و dx=0.4در جدول 2درج شده است .میانگین خطا در روش FTCSمقدار
0.۶و در روش BTCSمقدار 0.2است.
0.3067 0.1022
0.4517 0.1612
0.5381 0.1729
0.6218 0.2155
0.6833 0.3143
0.7291 0.3821
0.8012 0.1831
0.8723 -0.3162
0.9012 -0.4851
.
10
Page
نتایج پـروژه درس ریاضیات مهندسی پیشرفته
.5نتایج
نمودارهای حاصله از حل مدل ،نشانگر کاهش غلظت اکسیژن در غشاء با افزایش طول مسیر است که از یک
طول خاص به بعد غلظت به صفر می رسد .همانگونه که از بخش تحلیل مشهود است ،روش FTCSبه شکل
صریح میباشد و در صورت ارضای شرط همگرایی ،به جواب می رسد و در غیر اینصورت واگرا خواهد شد .روش
BTCSبه علت ضمنی بودن ،همواره حتی در طول گامهای بزرگ نیز همگرا خواهد شد .مهمترین مسئله در
این دو روش نوشتن کدهای حل این روشها است.
میزان خطای حاصل از روش FTCSو BTCSدر جداول بررسی شد ،خطای روش BTCSکمتر بوده وکه با
کاهش طول گام ،کمتر نیز میگردد .با بررسی نمودارهای حاصل از این روشها و مقایسه آن با نمودار حاصل
از روش حجم محدود ،به خطای باالی این روشها ( FTCSو )BTSCحتی با طول گام کم نسبت به حجم
محدود پی میبریم .پس در نتیجه این روشها در حل این معادله ناتوان هستند و روش حجم محدود به علت
خطای کم ،به عنوان روش بهتر انتخاب میگردد.
11
Page
مراجع و پیوست پـروژه درس ریاضیات مهندسی پیشرفته
مرجع.۶
S. Carranza et al, “Design formulaeforreactivebarriermembranes”, Chemical EngineeringScience, vol.
65, P1151-1158, 2010
پیوستها.7
%% Parameters
tmax=7;%7
length=20;%20
deltat=0.1;
deltax=0.5;
%% discretization
tstep=tmax/deltat;
xstep=length/deltax;
landa1=deltat/deltax^2;
landa2=deltat;
%% boundary condition
C0=1;
CL=0;
%% Main
C=1*ones(1,xstep-1);
CL=zeros(1,xstep-1);
for j=1:tstep
for i=1:xstep-1
if i==1
C(i)=landa1*C0+(1-2*landa1-landa2)*C(i)+landa2*C(i+1)
Cprofile(i,j)=C(i)
12
elseif i==xstep-1
Page
مراجع و پیوست پـروژه درس ریاضیات مهندسی پیشرفته
C(i)=(1-2*landa1-landa2)*C(i)
Cprofile(i,j)=C(i);
else
C(i)=landa1*C(i-1)+(1-2*landa1-landa2)*C(i)+landa2*C(i+1);
Cprofile(i,j)=C(i);
end
end
end
%% Plots
plot(0+deltax:deltax:length-deltax,Cprofile(:,j))
hold on
plot(0+deltax:deltax:length-deltax,profile(:,j),'r')
legend('T','Te')
%% Parameters
tmax=7;
length=20;
dt=0.1;
dx=0.5;
%% discretization
m=tmax/dt;
n=length/dx;
landa1=dt/dx^2;
landa2=dt;
%% boundary condition
A=zeros(n-1,n-1);
C=zeros(m+1,n+1);%boundry
C(:,1)=1;%left
C(:,n+1)=0;%right
13
Page
%% Main
مراجع و پیوست پـروژه درس ریاضیات مهندسی پیشرفته
for i=1:n-1
A(i,i)=1+2*landa1+landa2;%on diameter
end
for i=1:n-2
A(i,i+1)=-landa1;
A(i+1,i)=-landa1;
end
b=zeros((n-1),1);
for i=1:m
for j=2:n-2
b(j)=C(i,j);
end
b(1)=landa1*C(i+1,1)+C(i,2);
b(n-1)=C(i,n)+landa1*C(i+1,n+1);
C(i+1,2:n)=A\b;
end
%% Plots
xx=0:dx:20;
plot(xx,C(m,:))
% surf(C)
14
Page