FS Report

‫ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ و اﻣﮑﺎن ﺳﻨﺠﯽ اﻗﺘﺼﺎدي واﺣﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﯿﺘﺮﯾﮏ اﺳﯿﺪ‬
‫اﻋﻀﺎي ﮔﺮوه‬
‫ﻣﻬﺪي ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﯿﺎرش ﻓﺮج زاده اﻫﺮي‬
‫ﻣﻬﺪي ﻧﺎدري‬
‫اﺳﺘﺎد راﻫﻨﻤﺎ‪ :‬دﮐﺘﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮ رﺣﻤﺘﯽ‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬
‫داﻧﺸﮑﺪهي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺷﯿﻤﯽ و ﭘﻠﯿﻤﺮ‬
‫ﺑﻬﺎر ‪1395‬‬
‫‪Design and Feasibility Study of a Nitric Acid Plant‬‬
‫خالصه‬
‫هدف این گزارش طراحی مقدماتی و تخمین اقتصادی واحد تولید نیتریک اسید با ظرفیت ‪ 100000‬تن در سال با در نظر‬
‫گرفتن ‪ 330‬روز کاری در سه شیفت می باشد‪.‬‬
‫در این پروژه از روش ‪ Dual pressure‬استفاده شد‪ .‬این روش نسبت به روش های دیگر به تجهیزات کمتر و فشرده تری‬
‫نیازمند است و به همین دلیل به هزیته سرمایه گذاری کمتری نیاز دارد‪ .‬همچنین این فرایند از نظر محیط زیستی نسبت به‬
‫فرایند های دیگر بیشتر پیشنهاد شده است‪.‬‬
‫بر اساس نتایج بدست آمده از طراحی برآورد اقتصادی انجام شد و نتایج به صورت زیر می باشد‪:‬‬
‫کل سرمایه الزم‪35,790,000 $ :‬‬
‫درآمد ناخالص‪15,810,000 $ :‬‬
‫عمر مفید واحد صنعتی‪ 15 :‬سال‬
‫احداث این واحد برای مدت زمان بازگشت سرمایه که کمتر از دو سال می باشد پیشنهاد می شود‪.‬‬
‫‪1‬‬
Design and Feasibility Study of a Nitric Acid Plant
2
:‫فصل اول‬
‫مقدمه‬
3
‫نیتریک اسید‬
‫از نظر تاریخی‪ ،‬اسید نیتریک اولین بار‬
‫از اثر اسید سولفوریک روی نیترات‬
‫سدیم بدست آمد‪.‬تاریخچۀ استفاده‬
‫ازاسید نیتریک به زمان استخراج طال‬
‫باز میگردد؛ چراکه این اسیدقادر به حل اکثر فلزات به جز طال میباشد که به این ترتیب طالی خالص از سنگ طال استخراج‬
‫میگردید‪ .‬از اسید نیتریک در سده شانزدهم برای جداسازی طال از نقره استفاده میشد‪ .‬اسید نیتریک را از شوره به دست میآورند؛‬
‫بدین طریق که سولفات آهن یا زاج را در حالت گرم روی شوره اثر میدادند‪ .‬این طریقه تولید نشان میدهد که شوره مصرفی‪ ،‬خالص‬
‫بوده است‪ .‬به ترکیبی از دو ماده‪ ،‬کمی ماسه‪ ،‬آهک و یا سفال شکسته میافزودند؛ ماده به دست آمده را در یک شیشه کوچک درب‬
‫دار میریختند‪ .‬این شیشهها را در کوره آهک پزی میگذاشتند که میتوانست دو ردیف از این شیشهها را که هر ردیف چهار تا شیشه‬
‫بود در برگیرد‪ .‬این شیشه ها را تا گردن در خاک یا خاکستر‪ ،‬که سبب پخش گرما و جلوگیری از ترک برداری شیشه میشد‪ ،‬قرار‬
‫میدادند‪ .‬از در پوش شیشهها لولههایی خارج میشد که به همین تعداد شیشههای مایع کننده‪ ،‬برروی سکویی خارج از کوره متصل‬
‫بودند‪.‬سپس هر شش ساعت به شش ساعت حرارت را زیاد میکردند‪ ،‬گازهای نیترو بوسیله آب تبلور نمکها‪ ،‬به خارج کشیده میشد‪.‬‬
‫هر وقت رنگ محصول تقطیر نشان میداد که تجزیه به پایان رسیدهاست‪ ،‬حرارت را به تدریج کم میکردند‪.‬‬
‫مشخصات نیتریک اسید‬
‫مشخصات شیمیایی‬
‫اسید نیتریک‬ ‫نام شیمیایی‬
‫نیتریک اسید‪ ،‬اسید ازته‪ ،‬نیترات هیدروژن‬ ‫نام های مترادف‬
‫‪7697-37-2‬‬ ‫شماره انجمن شیمی آمریکا‬
‫‪231-714-2‬‬ ‫شماره اتحادیه اروپا‬
‫اسید غیر آلی‪ ،‬نیترات‬ ‫خانواده شیمیایی‬
‫‪63.02‬‬ ‫وزن مولکولی‬
‫‪4‬‬
‫مشخصات فیزیکی‬
‫مایع‬ ‫حالت فیزیکی‬
‫شفاف‬ ‫شکل فیزیکی‬
‫زرد کمرنگ‬ ‫رنگ‬
‫بوی زننده و تند وخفه کننده‬ ‫بو‬
‫‪1‬‬ ‫اسیدیته‬
‫قابل حل شدن‬ ‫حاللیت آب‬
‫با بسیاری از حالل های آلی واکنش میدهد‪.‬‬ ‫حاللیت در حالل های آلی‬
‫‪1.41‬‬ ‫وزن مخصوص نسبت به آب‬
‫قابل اشتعال نیست‬ ‫اشتعال پذیری‬
‫‪ -41‬درجه سانتیگراد‬ ‫نقطه ذوب‬
‫‪ 86‬درجه سانتیگراد‬ ‫نقطه جوش‬
‫‪ 7.1‬میلی متر جیوه در ‪ 20‬درجه سانتیگراد (غلظت ‪)%70‬‬ ‫فشار بخار‬
‫‪ 0.76‬سانتی پواز (محلول ‪ )%100‬در ‪ 20‬درجه سانتی گراد‬ ‫گرانروی‬
‫آستانه بویایی این ماده ‪ 0.75‬تا ‪ 0.25‬جز در میلیون است‬ ‫سایر اطالعات‬
‫‪5‬‬
‫اطالعات عمومی )عالئم حفاظتی(‬
‫شکل(‪ )1-1‬اطالعات عمومی نیتریک اسید‬
‫‪6‬‬
‫هشدار های حفاظت شخصی‬
‫شکل(‪ )2-1‬هشدار هایحفاظتی نیتریک اسید‬
‫کمک های اولیه‬
‫شکل(‪ )3-1‬کمکهای اولیه نیتریک اسید‬
‫‪7‬‬
‫مراقبت های شخصی در زمان کار با ماده‬
‫شکل(‪ )4-1‬مراقبتهای شخصی در زمان کار با نیتریک اسید‬
‫جابجایی و انبار داری‬
‫شکل(‪ )5-1‬جابجایی و انبارداری نیتریک اسید‬
‫‪8‬‬
‫روش های تولید نیتریک اسید‪:‬‬

‫‪Ostwald process‬‬
‫‪Birkeland-Eyde process‬‬
‫‪Ostwald process‬‬
‫فرآیند استوالد یک فرآیند شیمیایی برای تولید نیتریک اسید است‪ .‬ویلیام استوالد این فرآیند را در سال ‪ 1902‬ایجاد کرد‪ .‬این‬
‫فرآیند مواد اولیه اصلی برای تولید معمول ترین نوع کود را تامین میکند‪.‬‬
‫در این فرایند آمونیاک در دو مرحله به نیتریک اسید تبدیل می شود‪ .‬آمونیاک در اثر حرارت با اکسیژن در وجود کاتالیستی مانند‬
‫پالتین با ‪ %10‬رودیم اکسید میشود و آب و اسید نیتریک تولید میشود‪ .‬این مرحله بسیار گرمازا میباشد‪:‬‬
‫) ‪4 NH 3  g   5O2 ( g )  4 NO( g )  6 H 2O( g‬‬ ‫‪H  905.2 KJ‬‬
‫مرحله دوم شامل دو واکنش میباشد و در داخل برج جذبی که دارای آب است انجام میشود‪ .‬در ابتدا نیتریک اکسید اکسید میشود‬
‫تا نیتروژن دی اکسید به دست آید‪ .‬سپس این گاز به آسانی توسط آب جذب میشود و محصول مطلوب تولید میشود (نیتریک اسید‬
‫رقیق) درحالیکه مقداری از آن به نیتریک اکسید برگردانده میشود‪.‬‬
‫‪2 NO  g   O2  g   2 NO2  g ‬‬ ‫‪H   114 kJ / mol‬‬
‫‪3 NO2  g   H 2O  l   2 HNO3  aq   NO  g ‬‬ ‫‪H   117 kJ / mol‬‬
‫‪ NO‬بازیافت میشود و اسید با تقطیر به مقدار مطلوب تغلیظ میشود‪.‬‬
‫اگر مرحله آخر در هوا انجام شود‪:‬‬
‫‪4 NO2  g   O2  g   2 H 2O  l   4 HNO3  aq ‬‬

‫شرایط مورد نیاز برای مرحله ی اول که موجب بازده کلی ‪ %98‬میشود عبارتند از‪:‬‬
‫‪ )1‬فشار بین ‪4‬و‪ 10‬اتمسفر‬
‫‪)2‬دما درحدود‪ 500‬کلوین‬
‫‪9‬‬
‫تنها پیچیدگی این فرآیند که باید در نظر گرفته شود مربوط به واکنش جانبی در مرحله اول است که نیتریک اکسید را به ‪ N2‬تبدیل‬
‫میکند‪:‬‬
‫‪4 NH 3  6 NO  5 N 2  6 H 2O‬‬
‫این واکنش با کاهش زمان تماس مخلوط گازی با کاتالیست کنترل میشود (تبدیل نیتریک اکسید به نیتروژن کاهش مییابد)‪.‬‬
‫شرح فرآیند ‪: Birkeland-Eyde‬‬
‫یک قوس الکتریکی ما بین دو الکترود هم محور تشکیل میشود و به وسیله ی ایجاد یک میدان مغناطیسی قوی به یک دیسک نازک‬
‫تبدیل میشود‪ .‬دمای پالسما در دیسک به حدود ‪ 3000‬درجه سلسیوس میرسد‪ .‬هوا از روی این قوس عبور میکند و باعث میشود‬
‫تعدادی از نیتروژن ها با اکسیژن واکنش دهند و نیتریک اکسید ایجاد شود‪ .‬ب ا کنترل دقیق انرژی قوس و سرعت جریان هوا بازده‬
‫تولید نیتریک اکسید به ‪ %4‬می رسد‪ .‬این فرآیند به انرژی بسیار زیادی نیاز دارد‪ Birkeland .‬از یک نیروگاه هیدروالکتریک برای‬
‫تامین برق مورد نیاز استفاده کرد‪ .‬برق مورد نیاز این فرآیند در حدود ‪ 15 MWh/Ton of nitric acid‬بود‪.‬‬
‫‪N 2  O2  2 NO‬‬
‫نیتریک اکسید داغ سرد میشود و با اکسیژن اتمسفریک ترکیب میشود تا نیتروژن اکسید تولید شود‪.‬‬
‫‪2 NO  O2  2 NO2‬‬
‫نیتروژن دی اکسید سپس در آب حل میشود و اسید نیتریک تولید میکند که نیتریک اسید تولیدی توسط تقطیر جزئی خالص‬
‫میشود‪.‬‬
‫‪3NO2  H 2O  2 HNO3  NO‬‬
‫کاربردها‬
‫موارد مصرف عمده اسید نیتریک شامل تولید نیترات آمونیوم‪ ،‬آدیپیک اسید‪ ،‬نیتروبنزن‪ ،‬تولوئن دی ایزوسیانات‪ ،‬سطوح فلزات و‬
‫نیترات فلزات می باشد ‪.‬در جدول ذیل نسبت مصرف در صنایع مختلف در آمریکا ارائه شده است‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫جدول(‪ )1-1‬موارد مصرف نیتریک اسید‬
‫در زیر به بررسی مختصر مواد مذکور در جدول باال پرداخته میشود‪.‬‬
‫نیترات آمونیوم‬
‫نیترات آمونیوم یکی از اصلی ترین محصوالت حاصل از اسید نیتریک است که بصورت مستقیم بعنوان کود شیمیائی در مزارع‬
‫مصرف شده و یا در محلولها و ترکیبات کودهای ترکیبی استفاده می شود ‪.‬از دیگر کاربردهای نیترات آمونیوم در تولید مواد منفجره‬
‫است که در صنایع نظامی و حفاریهای غیر نظامی کاربرد دارد‪.‬‬
‫آدیپیک اسید‬
‫واکنش اسید نیتریک با مخلوط سیکلوهگزان‪ /‬سیکلوهگزانول منجر به تولید آدیپیک اسید می شود ‪.‬بخش عمده تولیدات آدیپیک‬
‫اسید جهت تولید نایلون‪( 66‬شامل الیاف و رزین نایلون‪ ) 66‬مورد استفاده قرار می گیرد ‪.‬سایر مصارف آدیپیک اسید در تولید پلی‬
‫یورتانها‪ ،‬پلی استر و رزین پلی آمید‪-‬اپی کلروهیدرین بوده و بخش جزئی از آن نیز در تولید دی استر آدیپات و پالستی سایزرهای‬
‫پلیمری می باشد‪.‬‬
‫نیترو بنزن‬
‫از واکنش مستقیم بنزن و اسید نیتریک در حضور اسید سولفوریک در فرآیند نیتراسیون بنزن‪ ،‬نیترو بنزن حاصل می شود ‪.‬بخش‬
‫عمده نیتروبنزن تولیدی(درحدود ‪ ) 85 %‬جهت تولید آنیلین مصرف می شود‪.‬‬
‫‪11‬‬
‫تولوئن دی ایزوسیانات )‪(TDI‬‬
‫از فرآیند نیتراسیون تولوئن در حضور مخلوط اسیدنیتریک و اسید سولفوریک نیتروتولوئن حاصل می شود که در ادامه آن و تبدیل‬
‫به تولوئن دی آمید‪ ،‬در نهایت منجر به تولوئن دی ایزوسیانات می گردد‪ .‬عمده ترین کاربرد آن در تولید فومهای انعطاف پذیر پلی‬
‫یورتان می باشد که درحدود ‪ 85 %‬از تولیدات ‪ TDI‬را بخود اختصاص داده است‪ .‬بخش کمی از ‪ TDI‬در انواع پوشش ها‪،‬‬
‫درزگیرها و االستومرها مصرف می شود‪.‬‬
‫آماده سازی فلزات‬
‫صنعت فوالد‪ :‬اسید نیتریک جهت از بین بردن و حذف اکسیدها تشکیل شده در سطح انواع فوالدها و آماده سازی سطح جهت‬
‫عملیات ضد خوردگی مورد استفاده قرار می گیرد ‪.‬از اسید نیتریک عموما جهت آماده سازی سطوح استیلهای ضد زنگ با کربن‬
‫پائین مانند سری‪ ( 200‬کروم‪-‬نیکل‪-‬منگنز )‪ ،‬سری (نیکل‪-‬کروم ) و سری ‪( 400‬کروم) استفاده می شود‪.‬‬
‫سایر فلزات‪ :‬عالوه بر فوالد و انواع آلیاژهای استیل ضدزنگ‪ ،‬در سایر فلزات مانند آلمینیوم‪ ،‬زیرکونیوم و‪ ...‬نیز مصرف دارد‪.‬‬
‫صنایع الکترونیک‪ :‬در تولید کنداکتورهای نیمه هادی از اسید نیتریک برای آماده سازی سطح کنداکتور قبل از چاپ مدار بر روی‬
‫برد الکترونیکی استفاده می شود‪.‬‬
‫نیتراتهای فلزی‬
‫نیترات پتاسیم‪ :‬بخش عمده نیترات پتاسیم تولیدی (درحدود ‪ 75 %‬از کل تولیدات نیترات پتاسیم) در صنعت کشاورزی بعنوان‬
‫کود شیمائی مصرف می گردد ‪.‬دو بخش مهم دیگر در مصرف نیترات پتاسیم‪ ،‬صنایع شیشه و لوله های فلوئورسنت تلویزیون رنگی‬
‫می باشد‪.‬‬
‫نیترات سدیم‪ :‬بازارهای اصلی مصرف نیترات سدیم شامل صنایع کود شیمیائی‪ ،‬مواد منفجره و شیشه می باشد که در کنار آنها‬
‫بکارگیری در سیستم محلول انتقال حرارت در تجهیزات نیروگاههای خورشید نیز کاربرد دارد‪.‬‬
‫سایر نیتراتهای فلزی‪ :‬اغلب نیتراتهای فلزی از واکنش اسید نیتریک با فلز مورد نظر یا نمک آن( عموما اکسید فلزی‪ ،‬هیدروکسید و‬
‫یا کربنات) حاصل می شود ‪.‬از جمله آنها می توان به نیترات نقره‪ ،‬نیترات مس و نیترات نیکل اشاره کرد‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫سایر مصارف‬
‫اسید نیتریک در فرآیندهای متعدد شیمیائی‪ ،‬تولید محصوالت آلی و سایر کاربردهای صنعتی مصرف می شود ‪.‬که از جمله آنها می‪-‬‬
‫توان به نیترو کلروبنزن‪ ،‬نیترات سلولوز‪ ،‬نیتروپارافینها‪ ،‬مواد انفجاری مختلف فرآوری اورانیوم‪ ،‬سایر کودهای شیمیائی اشاره نمود‪ .‬از‬
‫جمله کاربردهای دیگر این محصول میتوان گفت که اسید نیتریک برای خالصسازی فلزاتی چون طال و پالتین استفاده میشود‪.‬‬
‫همچنین برای حل کردن فلزات نامحلولی مثل نقره به کار میرود که با تشکیل نیترات نقره میتوان از آن در عکاسی استفاده کرد‪ .‬از‬
‫اسید نیتریک میتوان در بازیافت پالتین استفاده کرد و از آنجا که تمامی نیتراتهای فلزی محلول هستند میتوان به این وسیله‪،‬‬
‫اورانیوم را به صورت خالص تهیه کرد که در نیروگاه های اتمی کاربرد دارد‪.‬‬
‫‪13‬‬
:‫فصل دوم‬
‫بررسی بازار عرضه و تقاضا‬
14
‫بررسی بازار‬
:‫میزان عرضه و تقاضا نیتریک اسید در سال های مختلف‬
World Supply/Demand for Nitric Acid

(thousands of metric tons, 100% HNO3 basis)
Annual Operating Production Imports Exports Apparent
Capacity Rate(percen Consumptio
t) n
1994 68736 61 42066 58 271 41853
1995 44938 66 44807 85 261 44632
1996 670904 69 46542 123 202 46463
1997 68068 66 45231 158 193 45196
1998 68713 64 44294 202 275 44221
1999 70707 62 43911 275 415 43771
2000 69491 65 45203 319 447 45074
2001 69762 62 42924 264 345 42842
2002 69177 63 43602 304 337 43569
2003 69177 63 43602 304 337 44196
2004 70344 68 47526 324 369 47481
2005 70321 71 46584 350 404 49529
2006 70371 69 48250 412 441 48222
2007 71106 74 52564 392 418 52539
2008 70096 73 52647 372 320 50692
2009 73788 69 50740 273 320 50692
2010 75681 70 53009 283 337 52955
2011 76266 73 55830 318 375 55773
2012 77576 74 57083 320 457 56947
2013 78413 75 58466 392 497 58360
2014 80183 75 59823 366 518 59671
2018 85959 76 65668 343 624 65388
Average Annual Growth Rate (percent)
2018- 1.7% 0.5% 2.1% 1.1% 2.2% 2.1%
2013
2013- 1.9% 0.3% 2.4% -2.6% 4.6% 2.3%
2018
‫ میزان عرضه و تقاضا نیتریک اسید در جهان در سال های مختلف‬:)2-1(‫جدول‬
15
World Annual Capacity
90000
80000
Thousands of metric tons
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
1995 2000 2005 2010 2014 2018
Year
‫نمودار ظرفیت ساالنه نیتریک اسید در سال های مختلف‬:)2-1(‫شکل‬
World Production of Nitric Acid
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
1995 2000 2005 2010 2014 2018
Year
‫ نمودار تولید سالیانه لسید نیتریک در سال های مختلف‬:)2-2(‫شکل‬
16
:‫میزان تولید اسید نیتریک در جهان‬
World Production of Nitric Acid by region

North Latin Western Central Eastern Middle Africa Japan China South- South- Oceania Total
America America Europe Europe Europe East west east
Asia Asia
1994 10016 803 12513 4656 6449 800 2549 689 1849 898 396 447 42066
1995 10467 731 12990 5405 7106 1066 2529 713 2055 851 439 456 44807
1996 10488 775 13196 5719 7898 1174 2987 671 1918 837 340 538 46542
1997 10973 893 12754 5129 7563 1095 2903 681 2013 851 422 554 45231
1998 10754 848 12640 4509 6900 1168 2814 643 2065 833 514 606 44294
1999 9161 897 12578 4032 8256 1003 2648 631 2724 827 572 851 43911
2000 8940 947 12329 4923 9231 989 2154 655 2901 848 648 636 45203
2001 8736 1136 10875 5278 9279 871 2147 617 2903 834 589 558 42924
2002 7925 1079 11100 4668 9592 1060 2260 622 3467 842 566 420 63402
2003 7438 942 11216 4460 9970 1055 2626 639 3929 775 671 736 44257
2004 8201 1140 11310 5280 10899 945 2774 617 3932 880 758 811 47526
2005 8900 1121 11341 5979 11385 946 2711 587 4083 874 792 865 49584
2006 7873 1110 10823 5208 11846 1019 2477 608 4706 867 793 920 48250
2007 8702 1100 12023 5585 13181 1032 2511 585 5075 873 856 1059 52564
2008 8581 1092 12588 5314 12664 1194 2375 563 5403 891 843 1138 52647
2009 7561 1066 12004 4980 12686 1212 2341 561 5304 884 808 1334 50740
2010 8070 1216 11643 5230 13265 1294 2307 490 6254 1025 880 1334 53009
2011 8262 1382 11668 5914 14621 1262 2251 432 6826 1098 828 1285 55830
2012 8421 1382 11542 5881 14652 1215 2472 438 7503 1084 1071 1423 57083
2013 8629 1417 11673 5929 14698 1212 2530 472 8119 1112 1182 1494 58466
2014 8881 1453 11840 6022 14735 1233 2590 461 8648 1141 1251 1567 59823
2018 9839 1594 12244 6364 14884 1504 2843 475 11034 1289 1694 1904 65668
‫ میزان تولید اسید نیتریک برحسب کشورها ومناطق مختلف‬:)2-2(‫جدول‬
17
World Production of Nitric Acid by Region in 2014
9000
8000
Thousands of metric ton
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
North America Central Europe Middle East China Oceania
Region
‫ نمودار تولید جهانی نیتریک اسید به تقکیک کشورهای مختلف‬:)2-3(‫شکل‬
World Production of Nitric Acid
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
1995 2000 2005 2010 2014 2018
Year
‫نمودار تولید جهان نیتریک اسید در سال های مختلف‬:)2-4(‫شکل‬
18
:‫میزان مصرف اسید نیتریک در جهان‬
World Consumption of Nitric Acid by Region

North Latin Western Central Eastern Middle Africa Japan China South- South- Oceania Total
America America Europe Europe Europe East west east
Asia Asia
1994 10016 803 12463 4656 6449 800 2549 692 1849 898 222 455 41853
1995 10466 723 12962 5405 7106 1066 2529 750 2055 851 255 464 44631
1996 10487 759 13169 5719 7898 1174 2987 720 191 837 252 542 46463
1997 10373 882 12765 5129 7563 1095 2903 723 2013 851 342 556 45195
1998 10754 845 12659 4509 6900 1168 2814 679 2067 834 379 613 44220
1999 9160 897 12546 4016 8256 1005 2648 671 2725 828 428 591 43771
2000 8939 949 12298 4900 9231 991 2155 694 2902 851 518 646 45074
2001 7834 1136 10853 5262 9279 871 2148 652 2902 837 497 571 42842
2002 7930 1078 11082 4649 9592 1061 2263 653 3460 845 523 433 43569
2003 7441 943 11199 4431 9970 1055 2628 646 3719 777 637 750 44196
2004 8203 1141 11296 5245 10876 945 2779 618 3922 881 746 827 74481
2005 8899 1124 11348 5936 11384 946 2717 586 4075 873 764 878 49529
2006 7869 1113 10806 5200 11844 1019 2487 602 4725 865 756 935 48222
2007 8698 1103 12013 5594 13179 1032 2523 587 5056 870 811 1072 52539
2008 8575 1103 12501 5310 12664 1194 2391 573 5448 889 773 1152 52573
2009 7555 1075 11980 4983 12687 1214 2357 558 5323 883 723 1350 50692
2010 8063 1231 11611 5239 13266 1296 2328 508 6255 104 787 1348 52955
2011 8237 1395 11607 5927 14623 1263 2265 442 6846 4095 770 1301 55773
2012 8400 1393 11525 5854 14657 1218 2486 456 7512 1077 927 1442 56947
2013 8624 1431 11659 5894 14702 1217 2543 480 5215 1104 997 1513 58360
2014 8881 1465 11827 5985 14732 1240 2602 469 8718 1134 1024 1588 59671
2018 9860 1605 12235 6320 14887 1511 2852 481 11079 1276 1358 1925 65388
‫ میزان مصرف نیتریک اسید در کشورها و سال های مختلف‬:)2-3(‫جدول‬
19
World Consumption of Nitric Acid by Region in 2014
9000
8000
Thousands of metric ton
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
North America Central Middle East China Oceania
Europe
Region
‫ نمودار مصرف نیتریک اسید به تفکیک کشورهای مختلف‬:)2-5(‫شکل‬
World Consumption of Nitric Acid
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
1995 2000 2005 2010 2014 2018
Year
‫ نمودار مصرف جهانی نیتریک اسید در سال های مختلف‬:)2-6(‫شکل‬
20
:‫میزان صادرات نیتریک اسید در جهان‬

World Export of Nitric Acid by region
(Thousands of metric tons, 100% 𝐻𝑁𝑂3 , basis)
South South
North Latin Western Central Eastern Middle
Africa Japan China west east Oceania Total
America America Europe Europe Europe East
Asia Asia
1994 28 0 69 _ _ 0 0 0 0 0.00% 174 0 271

1995 30 8 36 _ _ 0 0 1 1 0 184 1 261
1996 27 16 49 _ _ 0 0 2 1 0 102 5 202
1997 39 16 13 _ 0 0 0 2 1 0 117 5 193
1998 44 8 12 _ 0 0 1 0 0 207 2 275
1999 44 4 37 18 0 0 0 1 0 0 311 0 415
2000 42 3 33 25 0 0 0 2 1 0 341 0 447
2001 48 2 24 19 0 0 0 2 3 0 247 0 345
2002 72 3 23 20 0 0 1 2 8 0 208 0 337
2003 63 2 20 31 2 0 3 6 11 2 237 0 375
2004 54 6 17 38 2 0 0 3 12 3 236 0 369
2005 54 2 21 46 2 0 1 13 10 4 251 0 404
2006 57 4 38 17 2 0 0 16 12 6 288 0 441
2007 57 5 32 20 2 0 0 16 5 7 274 0 418
2008 51 5 104 34 2 0 3 8 2 6 230 0 445
2009 51 5 46 13 1 0 0 11 2 5 185 0 320
2010 55 4 53 13 1 1 0 6 2 6 196 0 337
2011 61 6 84 21 2 2 1 9 2 7 180 0 375
2012 56 5 47 30 2 3 0 8 39 11 255 0 457
2013 55 6 47 38 2 2 0 5 8 12 322 0 497
2014 52 6 45 40 2 2 0 5 10 12 344 0 518
2018 49 7 39 48 2 2 0 4 5 18 450 0 624
‫ میزان صادرات نیتریک اسید در کشورها وسال های مختلف‬:)2-4(‫جدول‬
21
World Export of Nitric Acid by region in 2014

350
300
250
200
150
100
50
0
North Central Middle China South east
America Europe East Asia
Region
2014 ‫ نمودار میزان صادرات کشورهای مختلف در سال‬:)2-7(‫شکل‬
North America Export of Nitric acid
60
50
40
30
20
10
0
1995 2000 2005 2010 2014 2018
Year
‫ نمودار میزان صادرات آمریکای شمالی در سال های مختلف‬:)2-8(‫شکل‬
22
:‫میزان واردات اسید نیتریک در جهان‬
World Import of Nitric Acid by region

(Thousands of metric tons, 100% 𝐻𝑁𝑂3 , basis)
South South
North Latin Western Central Eastern Middle
Africa Japan China west east Oceania Total
America America Europe Europe Europe East
Asia Asia
1994 28 0 19 na na 0 0 3 0 0 0 8 58
1995 29 0 8 na na 0 0 38 1 0 0 9 85
1996 26 0 22 na na 0 0 51 1 0 14 9 123
1997 39 5 25 na 0 0 0 44 1 0 37 7 158
1998 44 5 31 na 0 1 0 37 2 1 72 9 202
1999 43 4 4 2 0 2 0 41 1 1 167 10 275
2000 41 5 2 2 0 2 0 41 2 3 211 10 319
2001 46 2 2 3 0 0 1 37 2 3 155 13 264
2002 77 2 4 2 0 0 4 33 1 3 165 3 304
2003 66 3 4 1 0 1 4 13 1 3 203 14 314
2004 56 7 3 2 0 1 5 4 2 4 224 16 324
2005 53 5 28 3 1 1 7 12 2 3 223 13 350
2006 53 7 21 9 0 1 10 10 31 4 252 15 412
2007 53 8 22 28 0 1 12 18 4 4 229 13 392
2008 44 16 17 29 2 1 20 18 47 4 160 15 372
2009 45 14 22 16 3 2 16 8 21 5 105 16 273
2010 48 19 21 22 2 2 20 24 3 5 103 14 283
2011 36 19 23 34 5 4 15 19 22 4 121 16 318
2012 36 16 30 4 6 7 14 25 48 5 111 20 320
2013 49 20 33 4 6 8 14 13 104 4 117 19 392
2014 52 18 32 4 6 8 13 12 80 4 116 21 366
2018 69 17 31 4 5 8 9 10 50 5 113 21 343
‫ میزان واردات اسید نیتریک در کشورها وسال های مختلف‬:)2-5(‫جدول‬
23
World Import of Nitric acid by region in 2014
120
100
80
60
40
20
0
North Central Middle East China South east
America Europe Asia
Region
2014 ‫ نمودار واردات اسید نیتریک در کشورهای مختلف در سال‬:)2-9(‫شکل‬
North America Import of Nitric acid
70
Thousands of Metric tons
60
50
40
30
20
10
0
1995 2000 2005 2010 2014 2018
Year
‫ نمودار واردات اسید نیتریک در آمریکای شمالی در سال های مختلف‬:)2-10(‫شکل‬
24
‫وضعیت تولید در ایران‪:‬‬
‫شرکت های فعال در تولید نیتریک اسید‪:‬‬
‫‪-1‬پتروشیمی شیراز ‪ -2‬تعاونی بسته بندی پسته درسا ‪-3‬صنایع شیمیایی دارویی امیر ناصر‬
‫میزان تولید‪:‬‬
‫مجموع تولید نیتریک اسید در سال ‪ 1393‬در ایران بالغ بر ‪365400‬تن در سال می باشد که حدودا ‪ 95‬در صد تولید متعلق به‬
‫پتروشیمی شیراز است‪.‬‬
‫‪400000‬‬
‫‪350000‬‬
‫‪300000‬‬
‫میزان تولید بر حسب تن‬
‫‪250000‬‬
‫‪200000‬‬
‫‪150000‬‬
‫‪100000‬‬
‫‪50000‬‬
‫‪0‬‬
‫پتروشیمی شیراز‬ ‫شرکت درسا‬ ‫شرکت صنایع امیر ناصر‬
‫شکل(‪ :)2-11‬نمودار مربوط به میزان تولید شرکت های مختلف ایران‬
‫میزان تولید در سال ‪ :1400‬با پیش بینی رشد‪ 5‬درصدی در تولید نیتریک اسید میزان تولید به بیش از ‪385000‬تن در سال خواهد رسید‪.‬‬
‫‪25‬‬
‫میزان صادرات‪:‬‬
‫در صد باالیی از میزان تولید در داخل مصرف شده وبخش بسیار اندکی به کشورهای ارمنستان وآذربایجان صادر میشود‪.‬‬
‫‪300‬‬
‫‪250‬‬
‫میزان صادرات برحسب تن‬
‫‪200‬‬
‫‪150‬‬
‫‪100‬‬
‫‪50‬‬
‫‪0‬‬
‫‪1385‬‬ ‫‪1387‬‬ ‫‪1389‬‬ ‫‪1395‬‬
‫سال‬
‫شکل(‪ :)2-12‬نمودار مربوط به میزان صادرات ایران در سال های مختلف‬
‫میزان مصرف‪:‬‬
‫‪365400‬‬
‫‪365350‬‬
‫‪365300‬‬
‫میزان مصرف برحسب تن‬
‫‪365250‬‬
‫‪365200‬‬
‫‪365150‬‬
‫‪365100‬‬
‫‪365050‬‬
‫‪365000‬‬
‫‪364950‬‬
‫‪1385‬‬ ‫‪1387‬‬ ‫‪1389‬‬ ‫‪1395‬‬
‫سال‬
‫شکل(‪ :)2-13‬میزان مصرف اسید نیتریک در ایران در سال های مختلف‬
‫‪26‬‬
‫تحلیل آمار‪:‬‬
‫با توجه به جدول (‪ )2-2‬میزان تولیدات اسید نیتریک در جهان افزایش یافته است‪ ،‬اما در آمریکای شمالی میزان تولید کاهش پیدا‬
‫کرده است و مقدار تولید در چین بیشتر شده است‪ .‬همچنین عمده تولید کنندگان در اروپای غربی هستند‪.‬‬
‫با توجه به جدول (‪ ) 2-3‬میزان مصرف در کل افزایش یافته است و در آمریکای شمالی با کاهش مصرف روبرو خواهیم بود‪.‬با توجه به‬
‫جدول (‪ ) 2-4‬بزرگترین صادرکننده ها در آسیای شرقی هستند به صورتیکه با مقایسه جدول (‪ )2-2‬از میزان تولید این کشور ها‬
‫مشخص می شود که این کشور ها بیشتر تولیدات خود را صادر می کنند‪.‬‬
‫‪27‬‬
‫فصل سوم‬
‫طرح پیشنهادی‬
28
‫‪ -1-3‬طرح پیشنهادی‬
‫برای این پروژه روش پیشنهادی روش ‪ dual-pressure‬انتخاب شد‪ .‬این روش نسبت به روش های دیگر به تجهیزات کمتر و‬
‫فشرده تری نیازمند است و به همین دلیل به هزیته سرمایه گذاری کمتری نیاز دارد‪ .‬همچنین این فرایند از نظر محیط زیستی‬
‫نسبت به فرایند های دیگر بیشتر پیشنهاد شده است‪.‬‬
‫تشریح فرآیند‬
‫شکل ‪ ، 3-1‬اطالعات جریان فرآیندها می باشد که به دو بخش تقسیم می شود‪ .‬جدول موازنه مواد را نشان می دهد که عددهای‬
‫بخار متناظر بااعداد نشان داده شده در ورق جریان است‪ .‬آمین مایع بدون آب در مخزن ذخیره ‪ T-151‬به بخار آمین ‪ E-101‬پمپ‬
‫می شود‪،‬جایی که به طور کامل بخار شده است‪.‬سپس به وسیله ی هیتر ‪ E-102‬به مخلوط کننده هوا – آمین ‪ S-103‬وارد میشود‬
‫جایی که بخار آمین تحت فشار با هوایی که تا فشار ‪ 5 atm‬در متراکم کننده هوای ‪ K-102‬متراکم شده است‪ ،‬مخلوط می‬
‫شود‪.‬قبل از متراکم شدن‪ ،‬هوا وارد شده از فیلترهای ‪ S-101‬عبور می کند‪.‬مقدار مخلوط هوا و آمین ابتدادر ‪S-101‬فیلتر می شود‬
‫تا هر ماده ی خارجی یا غبار خارج شود و مخلوط در مجرای ‪،R-101‬مشعل و جوش آور آمین از تور کاتالیست عبور می کند ‪.‬در‬
‫اینجا ‪،‬مخلوط آمین و هوا می سوزد ‪ ،‬آمین را به نیتریک اسید)‪ (NO‬با توجه به معادله ی زیر تبدیل می کند ‪:‬‬
‫‪4𝑁𝐻3 + 5𝑂2‬‬ ‫‪4NO + 6𝐻2 O + 2.16 kcal‬‬ ‫)‪(E.1‬‬
‫این واکنش بسیار سریع است و به سمت کامل شدن می رود‪.‬با این وجود ‪ ،‬به دلیل واکنش های جانبی متعدد حدود ‪ %4‬از آمین‬
‫هدر می رود‪،‬یک کدام از آنها این است‪:‬‬
‫‪2𝑁𝐻3 + 3𝑂2‬‬ ‫‪6𝐻2 O + 𝑁2‬‬ ‫)‪(E.2‬‬
‫‪29‬‬
‫سهم واکنش مجرای ‪ ، R-101‬شامل تور کاتالیستی پالتین‪-‬رودیوم ‪ ،‬به سهم زاید دیگ بخار منتقل می شود‪ ،‬که ‪ 500 psig‬بخار‬
‫تولید می کند و گاز های گرمحاصل از سوخت را از ‪ 1634°F‬تا حدود ‪ 734°F‬خنک می کند‪ .‬گاز حاوی ‪، NOx‬از مجرای ‪R-‬‬
‫‪ 101‬از میان سری مبدل های گرمایی عبور می کند که آن را برای تغذیه به کمپرسور گاز ‪ NO‬تا ‪ 122°F‬خنک می کند‪ .‬این مبدل‬
‫ها شامل دو مرحله تبادل گرما با گاز خروجی فشار باال‪ ،‬سه مرحله مبادله حرارت با خوراک آب جوشان )‪ (BFW‬و متراکم کننده‬
‫خنک کنندهمی باشند‪ .‬شکل ‪( E.2‬نقشه در پایان گزارش) جزئیات جریان این سلسله مبدل گرما را روی گاز موثر راکتور نشان‬
‫میدهد‪ .‬درحالیکه این گاز ‪ NO‬خنک شده است که به طور مکرر با اکسیژن در بخار گاز برای تشکیل دی اکسید نیتروژن ) ‪(𝑁𝑂2‬‬
‫واکنش دهد‪.‬‬
‫بر اساس معادله زیر داریم ‪:‬‬
‫‪2𝑁𝑂 + 𝑂2‬‬ ‫‪2𝑁𝑂2 + 27.1 kcal‬‬ ‫)‪(E.3‬‬
‫این واکنش بصورت نسبی آهسته است و کامل نمی شود که به طور جزئی برای ‪ NOx‬در گاز خروجی از نقشهبه حساب می آید‪.‬‬
‫مقدار کوچکی از این واکنش در طی مرحله اشتعال آمین اتفاق می افتد اما اکثر آن زیر دمای ‪ 500‬درجه سانتیگراد می باشد‪.‬‬
‫متراکم کننده ‪ K-101‬فشار گاز رااز حدود ‪ 5atm‬به حدود ‪ 11.5atm‬افزایش می دهد‪ .‬هوای ثانویه نیز با جریان گاز اصلی شامل‬
‫گاز ‪ NOx‬متراکم می شود‪ .‬هوای ثانویه ابتدا در طی ستون تمییز کننده ‪C-202‬عبو می کند و مقدار کمی از ‪ NOx‬قبل از مخلوط‬
‫شدن باجریان گاز اصلی در ورودی متراکم کننده ‪ K-101‬می گیرد‪ .‬گاز فشار باال‪ ،‬که تا ‪ 343‬درجه فارنهایت توسط حرارت تراکم‬
‫( و مقداری واکنش )گرم شده است‪،‬سپس با عبور از میان مبادله کننده ‪ BFW‬خنک میگردد و به طور جزیی در متراکم کننده‬
‫ی خنک کننده ‪، E-204‬متراکم می شود‪.‬سومین واکنش اکسیداسیون در فشار باالتری در حضور آب متراکم شده برای تشکیل‬
‫نیتریک اسید با توجه به معادله ی زیر انجام می شود‪.‬‬
‫‪4𝑁𝑂2 + 𝑂2 + 2𝐻2 O‬‬ ‫‪4𝐻𝑁𝑂3 + 74 kcal‬‬ ‫)‪(E.4‬‬
‫مخلوط گاز و مایع از ‪ E-204‬به سوی انتهای جاذب ‪ C-201A‬عبور می کند‪.‬آب به باالی برج جاذب ‪ C-201B‬تغذیه می شود‬
‫در مقداری که برای تولید ‪ %60‬وزنی اسید با انتهاها از ستون اول پمپ شده به باالی ستون دوم نیازاست‪.‬دو برج بصورت سری عمل‬
‫میکنند‪.‬برج های جاذب بامارپیچ های خنک کننده خنک شده اند تا به گاز خروجی با دمای حدود ‪ 64°F‬برسند‪.‬‬
‫همانطور که آب از برج جاذب پایین میریزد‪ ،‬گازهای ‪ NO‬و ‪ 𝑁𝑂2‬جذب می شوند وبرای تولید ‪ 𝐻𝑁𝑂3‬واکنش می دهند‪ .‬عالوه‬
‫بر معادالت فوق‪ E.3 ،‬و ‪ E.4‬واکنش های جانبی در جاذب ها اتفاق می افتد‪ .‬مهمترین آن به صورت زیر است‪:‬‬
‫‪3𝑁𝑂2 + 𝐻2 O‬‬ ‫‪2𝐻𝑁𝑂3 + NO‬‬ ‫)‪(E.5‬‬
‫‪30‬‬
‫زمانیکه این واکنش جانبی در نزدیکی باالی آخرین برج جذب کننده رخ می دهد‪ ،‬مقداری از ‪ NO‬ممکن است فرار کند‪ .‬در این‬
‫گزارش برج جاذب طوری طراحی شده است تا حداکثر ‪( NOx 200 ppm‬اساسا ‪ )𝑁𝑂2‬با گاز خروجی فرار کند‪.‬‬
‫‪ 60%‬از نیتریک اسید حاوی مقداری ‪(NOx‬اساسا ‪ )𝑁𝑂2‬توسط فشار آ خرین برج جاذب به ستون تمیزکننده ی ‪ C-202‬جریان‬
‫می یابد‪ .‬هوای ثانویه ی تازه از کمپرسور هوای ‪ K-102‬به انتهای ستون تمیز کننده برای تهی کردن ‪ NOx‬ازمحصول اسید‬
‫تغذیه شده است ‪ .‬هوا و ‪ NOx‬از باالی ستون به ورودی کمپرسور ‪ K-101‬جریان می یابند‪.‬و با جریان اصلی گاز ‪ NOx‬مخلوط‬
‫میشود‪ .‬اسید نیتریک از انتهای ستون تمیز کننده برای ذخیره جریان می یابد‪.‬‬
‫گاز خروجی با فشار باال از باالی برج جذب کننده حرارت را با گاز خروجی ترک کننده ی توربین انبساط با فشار پایین مبادله می‬
‫کند‪.‬گاز خروجی با فشار باال سپس در ‪ 2‬مرحله از مبدل با گاز خروجی موثر واکنش تا دمای تقریبی ‪ 662°F‬گرما داده می شود‬
‫‪.‬سپس گاز خروجی گرم فشار باال ( ‪ 11‬اتمسفر ) به وسیله ی توربین انبساط تا فشار اتمسفر برای بازگرداندن انرژی منبسط می شود‪.‬‬
‫دو کمپرسور با نیروی محوری معمولی به هم متصل شده اند که معموال به هردو توربین انبساط گاز و توربین بخار نیز وصل شده‬
‫اند‪.‬در این صورت ‪ ،‬تمام انرژی کمپرسور مستقیما به وسیله ی گاز توربین و بخار توربین تامین می شود‪ ،‬که مقداری انرژی اضافی به‬
‫شکل ‪ 500 psig‬بخار برای انتقال موجود می باشد‪.‬‬
‫هوای موردنیاز فرآیند‬
‫تولید گاز مونوکسید نیتروژن از آمونیاک درون راکتور انجام میشود که یک واکنش اکسیداسیون ویژه است که نیاز به اکسیژن دارد‪.‬‬
‫اکسیژن الزم از هوای اتمسفر تأمین می شود‪ .‬برای این منظور یک کمپرسور هوا در نظر گرفته شده است‪ .‬مکش کمپرسور هوا را به‬
‫درون یک اتاقک هدایت میکند‪ .‬در این اتاق ابتدا دمای هوا را روی ‪ 40C‬تثبیت میکنند و سپپپپس توسپپپط دو مجموعه فیلتر‪،‬‬
‫پاک سازی می شود و گرد و غبار آن گرفته می شود‪ .‬گرم کردن هوا ب سیار اهمیت دارد‪ .‬هوای اتم سفر حاوی بخار آب ا ست و پایین‬
‫بودن درجه حرارت آن احتمال ت شکیل قطرات آب از بخارات موجود در جو را ضمن ف شرده شدن زیاد میکند که این قطرات آب‬
‫توانایی تخریب پرههای کمپرسور چرخشی را خواهد داشت‪ .‬پس با گرم کردن هوا میتوانیم از تشکیل این قطرات جلوگیری کنیم‪.‬‬
‫از طرفی باالبودن درجه حرارت هوا‪ ،‬با توجه به مکش ثابت کمپرسپپور‪ ،‬میزان دبی جرمی هوا را کم میکند‪ ،‬چون چگالی آن کاهش‬
‫مییابد و این مع ضل ایجاد می شود که کمپر سور را به شرایط سرج نزدیک خواهد کرد که ب سیار خطرناک ا ست‪ .‬ح ضور مبدل ‪E‬‬
‫‪ 3119‬در ورودی هوا به کمپرسور‪ ،‬درجه حرارت را روی ‪ 40C‬ثابت نگه میدارد‪.‬‬
‫‪31‬‬
‫هوای ورودی عالوه بر تأمین هوای اک سیدا سیون آمونیاک‪ ،‬جهت ق سمت های دیگر واحد نیز به کار برده می شود‪ .‬م صارف این هوا‬
‫عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -1‬مسیراصلی که قسمت اعظم هوا که حدود ‪ %80‬هوای کل است و به طرف میکسر در راکتور هدایت میشود‪.‬‬
‫‪ -2‬مسیر دوم که حدود ‪ %17‬هوای کل است و به طرف برج سفید کننده میرود‪.‬‬
‫‪ -3‬مسپپیر آب بندی که کارش آببندی کمپرسپپور مونوکسپپید نیتروژن‪ ،‬توربین گازی‪ ،‬کمپرسپپور هوا و سپپر و بدنۀ راکتور‬
‫میباشد‪.‬‬
‫‪ -4‬مسیر خنککن جهت خنک کردن ترموکوپلهای نصب شده روی راکتور‪.‬‬
‫‪ -5‬مسیر ‪ Silencer‬که در زمان خارج شدن واحد از سرویس‪ ،‬کل هوا را جهت جلوگیری از آسیب رسیدن به تجهیزات به‬
‫طرف اتمسفر رها میکند‪.‬‬
‫واکنش هوا و بخار آمونیاک‬
‫شپپاخه اصپپلی هوای خروجی از کمپرسپپور هوا‪ ،‬به عنوان هوای فرآیندی جهت اندازهگیری دبی از یک ونچوری عبور داده میشپپود و‬
‫سپس وارد میک سر می شود‪ .‬این ونچوری دبی هوا را اندازهگیری می کند و با توجه به مقدار ن سبت هوا به آمونیاک‪ ،‬فرمانی به شیر‬
‫کنترل دبی آمونیاک ارسال میشود تا این شیر کنترل مقدار آمونیاک را تنظیم کند‪.‬‬
‫نسبت جرمی آمونیاک به هوای فیلتر شده (هوای خشک) در شرایط نرمال ‪ 1‬به ‪ 10‬میباشد‪.‬‬
‫‪32‬‬
‫آمونیاک از و سط و هوا از پایین وارد میک سر می شود‪ .‬شکل ظاهری میک سر مانند یک مخروط ناقص وارونه ا ست‪ ،‬که چندین ردیف‬
‫پره با زوایای مختلف در آن تعبیه شپپده اسپپت تا به هوا یک حالت چرخش بدهد تا بتواند آمونیاک ورودی را کامالً در خود مخلوط‬
‫نماید و مخلوط به صورت همگن باشد‪.‬‬
‫مخلوط همگن هوا و آمونیاک دارای شرایط ف شار ‪ 5/38‬کیلوگرم بر سانتی متر مربع و دمای ‪ 214C‬میبا شد که بالفا صله به درون‬
‫راکتور هدایت میشود‪ .‬در محل ورودی گاز (مخلوط آمونیاک و هوای خشک) به راکتور یک منبسط کنندهداریم که سرعت مخلوط‬
‫را به شدت کاهش میدهد‪.‬‬
‫علت تنظیم سرعت گاز در راکتور دو مورد میباشد که عبارتند از‪:‬‬
‫الف‪ -‬تالطم الزم جهت نفوذ کامل گاز در کاتالیست وجود داشته باشد‪.‬‬
‫ب‪ -‬زمان برخورد کافی برای تولید مونوکسید نیتروژن وجود داشته باشد‪.‬‬
‫اگر سرعت گاز ورودی به راکتور کم باشد‪ ،‬زمان کافی برای انجام واکنش وجود خواهد داشت‪ .‬اما در صورت کم بودن سرعت گاز در‬
‫هنگام ورود به راکتور‪ ،‬یک م شکل به وجود میآید که زمان اقامت گاز در راکتور زیاد می شود و باعث تجزیۀ آمونیاک به نیتروژن و‬
‫هیدروژن می شود که با ح ضور اک سیژن موجود در هوا واکنش تولید آب صورت می گیرد و حرارت ب سیار زیادی ایجاد می کند و‬
‫مشکالت عدیدهای را به دنبال دارد‪.‬‬
‫برعکس اگر سپپپرعت گاز زیاد باشپپپد‪ ،‬تالطم الزم جهت نفوذ گاز در کاتالیسپپپت وجود دارد اما آمونیاک واکنش نمی دهد و به هدر‬
‫میرود‪ .‬ضمن اینکه به دلیل سرعت باال فر سایش پالتینها بی شتر می شود و راندمان کاهش مییابد‪ .‬بنابراین تنظیم سرعت گاز‬
‫(واکنشگرها) در راکتور بسیار اهمیت دارد‪.‬‬
‫در ساختمان راکتور‪ ،‬پس از منب سط کننده که به صورت یک مخروط ناقص و وارونه ا ست بالفا صله یک صفحه م شبک داریم که‬
‫توزیع کننده نامیده میشود و وظیفه آن توزیع یکنواخت جریان ورودی روی سطوح پالتینها میباشد‪.‬‬
‫‪33‬‬
‫در زیر توزیع کننده صپپپفحات پالتین قرار دارند‪ .‬عبور گاز از سپپپطح کاتالیسپپپت‪ ،‬واکنش انتخابی مورد نظر را که همان تولید گاز‬
‫مونوکسپپید نیتروژن میباشپپد به پیش خواهد برد و کنترل آن‪ ،‬از وقوع دیگر واکنش های جانبی و نامطلوب جلوگیری خواهد کرد‪.‬‬
‫بنابراین برای اینکه سپپپطح وسپپپیعی از پالتین را ایجاد کنیم تا واکنش به راحتی رخ دهد‪ ،‬آن را به صپپپورت توریهایی با بافت ریز‬
‫درآوردهاند‪.‬‬
‫عنا صر ت شکیل دهنده ا صلی توری ها پالتین و روبیدیوم میبا شد که پالتین به میزان ‪ %90‬جهت انجام واکنش انتخابی مورد نظر و‬
‫به عنوان تنها عامل کاتالیزور مورد اسپپتفاده قرار میگیرد و روبیدیوم به میزان ‪ %10‬جهت اسپپتحکام بخشپپیدن به بافت توریها در‬
‫برابر سایش مکانیکی و حرارت نا شی از واکنش شیمیایی به کار برده می شود‪ .‬درجه خلوص در این ق سمت ‪ %99/95‬میبا شد و‬
‫حدوداً ‪ 500 ppm‬ناخالصی دارد‪ .‬این ناخالصیها از عناصر گوگرد‪ ،‬فسفر‪ ،‬آرسینک‪ ،‬سیلیس‪ ،‬نیکل‪ ،‬مس‪ ،‬نقره‪ ،‬طال و آهن تشکیل‬
‫شده است‪.‬‬
‫سطح توری ها دایرهای ا ست و کل سطح مقطع راکتور را در منطقۀ مورد ا ستفاده میپو شاند‪ .‬جهت این فرآیند ه شت عدد توری‬
‫مورد استفاده قرار میگیرند که روی هم قرار دارند‪.‬‬
‫کارایی توریها برا ساس د ستورالعمل سازنده بین ‪ 4000‬تا ‪ 5000‬ساعت ا ست و در اثر وقوع واکنش شیمیایی و در طول زمان این‬
‫‪ 95/5 %‬میبا شد و افت پالتین تو سط شرکت سازنده‬ ‫توری ها م ستهلک می شوند‪ .‬راندمان پالتین جهت اک سیدا سیون آمونیاک‬
‫حدود ‪ 150‬میلی گرم به ازای هر تن اسید ‪ %100‬اعالم میشود‪.‬‬
‫برای توری ها یک نگهدارنده در نظر گرفته شده است که به صورت شبکۀ فلزی (توری شکل) میباشد‪ .‬در زیر این نگهدارنده‪ ،‬آکنه‬
‫ها وجود دارد که از جنس سرامیک هستند و شکل آن ها به صورت راشینگ رینگ میباشد‪ .‬توزیع این آکنه ها ‪ Random‬میباشد‬
‫و این آکنه ها قسمتی از حجم راکتور را به به خود اختصاص دادهاند‪.‬‬
‫وظیفۀ آکنه‪ ،‬یکنواخت کردن جریان گاز حاصپل از واکنش درمجاورت کاتالیسپت اسپت‪ .‬همچنین باعث یکنواخت شپدن گاز از نظر‬
‫درجه حرارت می شود‪ .‬ضمن این که در زمان خارج شدن واحد از سرویس‪ ،‬با نگهداری حرارت درون خود از معیوب شدن توری‬
‫های پالتین جلوگیری میکند‪ .‬در پایین راکتور یک حالت ‪ U‬شکل برای خروجی طراحی شده که جهت خروج مایعات تشکیل شده‬
‫یا احیاناً آکنه های خرد شده میباشد‪.‬‬
‫‪34‬‬
‫آشنایی با واکنش های مطلوب و نامطلوب در راکتور و عوامل کاهش دهندة راندمان‬
‫واکنش های شیمیایی متعددی در درون راکتور انجام میگیرد‪ ،‬که البته به جز یکی از آن ها بقیه نامطلوب میباشند‪ .‬بنابراین سعی‬
‫میشود که حتیاالمکان واکنش های جانبی رخ ندهد‪.‬‬
‫مکانیزم واکنش اکسیداسیون آمونیاک سه مرحله دارد‪.‬‬
‫الف‪ -‬جذب اکسیژن بوسیلۀ کاتالیست‪.‬‬
‫ب‪ -‬واکنش کاتالیست و تولید هیدرات نیتروژن روی سطح کاتالیست‪.‬‬
‫ج‪ -‬واکنش اکسیژن جذب شده روی سطح کاتالیست با رادیکال هیدرات نیتروژن و تولید مونوکسید نیتروژن و آب‪ .‬واکنش‬
‫کلی به این صورت است‪:‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪NH 3  O 2  H 2 O  NO  Q‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬
‫این واکنش در مدت زمان یک هزارم ثانیه شروع و انجام می شود و مدت زمان بیشتر تماس گاز‪ ،‬باعث تجزیۀ مونوکسید نیتروژن در‬
‫شپپرایط فرآیندی میشپپود‪ .‬چون که این واکنش در دمای ‪ 810C‬تا ‪ 900C‬اتفاق میافتد و در این شپپرایط مونوکسپپید نیتروژن‬
‫ناپایدار است‪ .‬بنابراین باید به سرعت جریان گاز را سرد و زمان اقامت را کاهش داد‪.‬‬
‫حرارت ناشی از واکنش معادل ‪ 54073‬کیلو کالری به ازای یک کیلو مول از آمونیاک تولیدی میباشد که بسیار باالست و دمای گاز‬
‫را تا ‪ 870C‬افزایش میدهد‪ .‬این گرما باعث گداخته شدن سطح کاتالی ست می شود و به پی شرفت واکنش کمک میکند‪ .‬البته در‬
‫راکتور مشعلی وجود دارد که در ابتدا جهت راهاندازی واحد و تأمین حرارت اولیه جهت انجام واکنش رو شن می شود که سوخت آن‬
‫گاز سنتز است‪ .‬اما پس از ایجاد حرارت اولیه و شروع به کار سیستم چون واکنش اکسیداسیون به شدت گرمازا است و گرمای مورد‬
‫نیاز واکنش را تأمین میکند‪ ،‬مشعل به صورت خودکار خاموش میشود و از سیستم خارج میگردد‪ .‬به دلیل مسائل ایمنی و نیز‬
‫‪35‬‬
‫عدم انجام واکنش های مزاحم‪ ،‬در صورتیکه تراکم صورت گیرد و درجه حرارت تا ‪ 910C‬باال رود‪ ،‬راکتور و واحد به صورت خودکار‬
‫از سرویس خارج میشود‪.‬‬
‫همان طور که ذکر شد امکان انجام تعدادی واکنش نامطلوب نیز در راکتور وجود دارد‪ .‬این واکنش ها عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -1‬واکنشی که طی آن آمونیاک در اثر حضور اکسید فلزات و درشرایط راکتور تجزیه میشود‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪NH 3 ‬‬ ‫‪N2  H2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ -2‬واکنشی است که طی آن ‪ NO‬ضمن زمان توقف زیاد در راکتور‪ ،‬تجزیه میشود‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪NO  N 2  O 2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ -3‬واکنشی که طی آن آمونیاک در مجاورت یک سطح داغ میسوزد‪.‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪NH 3  O 2  N 2  H 2 O  75712 kcal‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪kmolNH 3‬‬
‫‪ -4‬واکنشپپپی که میل ترکیبی ‪ No‬و ‪ NH3‬را با یکدیگر نشپپپان میدهد و البته کمتر از واکنش های دیگر اتفاق میافتد و‬
‫شرایط آن‪ ،‬اختالط خوراک با محصول است‪ .‬بنابراین باید محصوالت واکنش اصلی را هرچه سریع تر از راکتور خارج کرد‪.‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪NH 3 ‬‬ ‫‪NO  N 2  H 2 O‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪36‬‬
‫واکنش سپپوم بدترین نوع واکنش نامطلوب میباشپپد‪ .‬به عنوان مثال اگر فاصپپله توزیع کننده از توری های پالتین کم باشپپد‪ ،‬در اثر‬
‫ت شع شع توریهای داغ‪ ،‬سطح توزیع کننده بیش از اندازه گرم می شود و مخلوط گاز ورودی قبل از ر سیدن به سطح کاتالی ست در‬
‫واکنش نامطلوب سوم به کار برده می شود و طبیعتاً با وقوع این واکنش و حرارت آزاد شده نا شی از آن‪ ،‬سطح توزیع کننده باز هم‬
‫داغ تر میشود و به پیشرفت واکنش نوع سوم کمک میکند‪.‬‬
‫وقوع هر کدام از واکنش های نامطلوب‪ ،‬راندمان پالتینها و در نتیجه راندمان راکتور را کاهش میدهد‪.‬‬
‫عوامل دیگری نیز عالوه بر واکنش های نامطلوب‪ ،‬باعث پایین آمدن راندمان راکتور میشوند که عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -1‬در اغلب موارد تجمع ناخالصیها روی سطح کاتالیست باعث کاهش سطح تماس پالتین با گازهای ورودی می شود‪ .‬این‬
‫ناخالصیها ذرات اکسیدآهن‪ ،‬ذرات آهن‪ ،‬روغن و ‪ . . .‬میباشند‪.‬‬
‫‪ -2‬در اثر برگشت زدن جریان گاز‪ ،‬پودرهای پالتین روی سطح توزیع کننده منتقل می شود؛ بنابراین جریان مخلوط ورودی‬
‫روی سطح توزیع کننده واکنش می دهد و مقداری مونوک سید نیتروژن ت شکیل می شود و مونوک سید نیتروژن تولید شده‬
‫روی سطح پالتینهای اصلی (توریها) تجزیه می شود و راندمان را کاهش میدهد‪.‬‬
‫بنابر نکات ذکر شده در باال باید تاجایی که ممکن است از ورود ناخالصیها به راکتور جلوگیری شود‪ .‬برای همین منظور روی مسیر‬
‫آمونیاک فیلتر نصب شده است‪ .‬این فیلتر شامل ‪ 4‬عدد فیلتر عمودی است که به شکل استوانه است‪ .‬این فیلتر جهت جلوگیری از‬
‫ورود برادههای آهن‪ ،‬ذرات اکسپپیدآهن‪ ،‬روغن احتمالی و احیاناً آمونیاک مایع اسپپت‪ .‬آمونیاک مایع باعث واکنش شپپدیداً گرمازائی‬
‫می شود که همان اک سیدا سیون ا ست که روی سطح پالتینها به صورت مو ضعی انجام میگیرد که در نهایت این حرارت مو ضعی‬
‫پالتین را ذوب میکند‪.‬‬
‫جهت جلوگیری از ورود ذرات معلق موجود در هوا نیز فیلتری درون اتاقک هوا تعبیه شپپده اسپپت که از دو قسپپمت کامالً متفاوت‬
‫تشکیل شده است‪.‬‬
‫‪37‬‬
‫گازهای خروجی از راکتور‬
‫تا این جا هرچه گفته شده مربوط به داخل راکتور بود‪ .‬حال میخواهیم گازهای خروجی از راکتور را مورد بررسی قرار دهیم‪.‬‬
‫گازهای خروجی از راکتور با دمای ‪ 470C‬وارد اولین مبدل سپپرد کننده میشپپود‪ .‬در این مبدل گاز فرآیندی با گازهای خروجی از‬
‫برج جذب تبادل حرارت انجام میدهد و دمای آن تا حدود ‪ 254C‬پایین میآید‪.‬‬
‫سپس با طی م سافتی کوتاه وارد مبدل دیگری می شود که دمای گاز در ورود به این مبدل ‪ 269C‬و پس از تبادل حرارت و سرد‬
‫شدن به ‪ 173C‬میرسد‪ .‬در این مبدل آب ‪ B.F.W‬با گاز تبادل حرارت میکند و دمای آب از ‪ 130C‬به ‪ 248C‬میرسد‪.‬‬
‫گاز فرآیندی سپس وارد مبدل ‪ E 108‬می شود‪ .‬دمای گاز ورودی به مبدل ‪ 179C‬ا ست و پس از خنک شدن در اثر تماس با آب‬
‫‪ C.W‬درجه حرارت آن تا ‪ 41C‬کاهش مییابد‪ .‬خروجی از این مبدل یک جریان دوفازی میباشد و درون مخزن تخلیه میشود‪.‬‬
‫حال این سپپاوال مطرح میشپپود که چرا در حین مسپپیر عبور گاز از لولهها‪ ،‬دمای گاز افزایش مییابد؟علت این اسپپت که گازهای‬
‫خروجی راکتور که حاوی مونوکسپپید نیتروژن و اکسپپیژن میباشپپد درجه حرارتی حدود ‪ 470C‬دارد‪ .‬تحت این شپپرایط واکنش‬
‫غیرکاتالیستی تولید دی اکسید نیتروژن از مونوکسید نیتروژن و اکسیژن انجام می گیرد و چون گرمازا میباشد درجه حرارت گاز را‬
‫باال میبرد‪ .‬واکنش به صورت زیر است‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪NO  O 2  NO 2  13500kcal / kmeleNo‬‬
‫‪2‬‬
‫این واکنش در دماهای کمتر از ‪ 500C‬اتفاق میافتد و هرچه محیط سپپردتر شپپود و فشپپار بیشپپتر شپپود‪ ،‬واکنش پیشپپرفت قابل‬
‫مالحظهای خواهد دا شت‪ .‬بنابراین واکنش اک سیدا سیون مونوک سید نیتروژن که یکی از مراحل تولید ا سید نیتریک میبا شد تحت‬
‫این شپپرایط به راحتی پیشپپرفت میکند‪ .‬این گازها نهایتاً باید جذب آب شپپود تا اسپپید نیتریک تولید شپپود‪ .‬این عمل در برج جذب‬
‫انجام می شود و شرایط برج جذب برای انجام عمل جذب‪ ،‬یکی دمای پایین و دیگری فشار باالی آن است‪ .‬پس با سردکردن مداوم‬
‫گاز عالوه بر مهیا شدن شرایط واکنش اکسیداسیون مونوکسید نیتروژن‪ ،‬در واقع شرایط برج جذب نیز مهیا میشود‪.‬‬
‫‪38‬‬
‫با برر سی ترکیبات گازی از زمان خروج از راکتور و تا زمان ورود به درام ‪ ،V 201‬م شخص می شود که همواره از تعداد مونوک سید‬
‫نیتروژن کم و بر مقدار دی اکسپپید نیتروژن افزوده میشپپود‪ .‬در پی این واکنش (تولید دی اکسپپید نیتروژن) با افت فشپپار نیز روبرو‬
‫میشویم که این افت فشار جدای از افت فشار ناشی از تجهیزات مکانیکی است‪.‬‬
‫در مبدل ‪ E 108‬به دلیل پایین آمدن درجه حرارت تا ‪ ،41C‬مقداری از گازهای دی اکسپپید نیتروژن با آب کندانس می شپپوند و‬
‫ا سید ضعیفی را ت شکیل میدهند که به درون درام ‪ 201‬هدایت می شود‪ .‬این ا سید ضعیف که غلظتی در حدود ‪ %31‬دارد‪ ،‬تو سط‬
‫پمپ به سینی های ‪ 7 ،6‬و ‪ 8‬برج جذب منتقل میشود‪.‬‬
‫برای تولید اسپپید نیتریک‪ ،‬احتیاج به جذب دی اکسپپید نیتروژن در آب داریم؛ چون مونوکسپپید نیتروژن با آب واکنش نمیدهد‪ ،‬به‬
‫همین منظور تا جایی که امکان دارد گاز مونوکسپپپ ید نیتروژن را به دی اکسپپپ ید نیتروژن ت بدیل میکن ند‪ .‬پس هرچه واکنش‬
‫اکسپپیداسپپیون مونوکسپپید نیتروژن انجام گیرد و پیشپپرفت آن خوب باشپپد برای ما بهتر اسپپت‪ .‬این حالت یعنی پیشپپرفت واکنش‬
‫اکسیداسیون مونوکسید نیتروژن با کاهش دما میسر خواهد بود‪ .‬شرایط ایدهآل برای این واکنش‪ ،‬درجه حرارت زیر ‪ 200C‬و باالی‬
‫‪ 100C‬ا ست‪ .‬در درجه حرارتهای زیر ‪ ،100C‬دی اک سید نیتروژن طی یک واکنش به دی نیتروژن فور اک سید تبدیل می شود که‬
‫برای ما سودمند نیست‪.‬‬
‫‪2 NO 2  N 2 O 4‬‬ ‫در دمای زیر ‪100C‬‬
‫علت اینکه این واکنش سودمند نیست‪ ،‬این است که دی نیتروژن فور اکسید تمایل به تشکیل اسید نیترو دارد‪ ،‬مطلوب تر آن است‬
‫که مقدار دی اکسید نیتروژن قابل مالحظه باشد تا اسید نیتریک بیشتری تولید شود‪.‬‬
‫‪No 2  2 N 2 o 4‬‬
‫میبا شد و طبیعی‬ ‫از این رو واژهای به نام درجۀ اک سیدا سیون تعریف می شود که برابر با ن سبت‬
‫‪No  No 2  2 N 2 o 4‬‬
‫ا ست که با کاهش مقدار مونوک سید نیتروژن‪ ،‬این ن سبت به سمت یک میل میکند که ایدهآل به نظر میر سد که این امر با افزایش‬
‫فشار میسر است‪.‬‬
‫‪39‬‬
‫بنابراین افزایش فشار در این مرحله عالوه بر مهیا نمودن شرایط برج جذب‪ ،‬به ارتقای درجه اکسیداسیون کمک میکند به طوریکه‬
‫اعداد و ارقام ن شان میدهد‪ %75 ،‬اک سیدا سیون مونوک سید نیتروژن در ف شار پایین صورت میگیرد و ‪ %25‬مابقی آن در ف شار باال‪،‬‬
‫مثالً در خروجی کمپرسپپپور گازی تا برج جذب و حتی درون برج جذب صپپپورت میگیرد‪ .‬ضپپپمن این که طبق روابط موجود زمان‬
‫رسیدن به درجه اکسیداسیون معین‪ ،‬با افزایش فشار کاهش مییابد‪ ،‬از طرفی حجم ظرف الزم برای یک درجه اکسیداسیون معین‬
‫نیز با افزایش فشار کاهش مییابد‪.‬‬
‫درون درام ‪ 201‬ا سید رقیق وجود دارد که این ا سید با توجه به غلظتی که دارد بر روی سینیهای ‪ 7 ،6‬و ‪ 8‬در برج جذب ریخته‬
‫می شود؛ به عبارت دیگر غلظت اسید روی این سینیها تقریباً برابر با غلظت اسید درون درام ‪ V 201‬میباشد (‪ 31‬تا ‪.)%32‬‬
‫در صورت عدم رعایت این مسأله‪ ،‬یعنی تخلیه اسید ضعیف روی سینی حاوی اسید قویتر و یا ضعیفتر باعث افزایش درجه حرارت‬
‫به صورت موضعی روی سینیها می شود که این افزایش درجه حرارت ناشی از اختالط دو اسید با غلظتهای متفاوت است که این‬
‫م سأله میتواند باعث تخریب مواد بدنه برج جذب و سینیها شود‪ ،‬چون از جنس فوالد ضد زنگ میبا شند و ا سید نیتریک داغ‬
‫توانایی تخریب آن ها را دارد‪ .‬به هر شکل جریان گازی موجود در درام ‪ V 201‬پس از اختالط با جریان هوای خروجی از برج سفید‬
‫کننده به درون کمپرسور گازی مکیده میشود و تحت فشار قرار میگیرد‪.‬‬
‫این کمپر سور نیز سانتریفوژ ا ست و ف شار مخلوط گازها را تا ‪ 9/15‬کیلوگرم بر سانتیمتر مربع و دمای آن ها را تا ‪ 141C‬افزایش‬
‫میدهد‪ .‬گاز به دورن کولر هدایت میشپپود و دمایش تا ‪ 118 C‬کاهش می یابد و پس از آن وارد چگالنده فشپپار باال می شپپود و تا‬
‫‪ 49 C‬خنک می شود‪ .‬گازهای خنک شده به پایین برج جذب ‪ C 201‬تزریق می گردد‪.‬‬
‫‪40‬‬
Dual Pressure ‫ واحد تولید نیتریک اسید به روش‬PFD 1-3‫شکل‬
41
‫برگه مشخصات دستگاه ها‬
42
Plug flow Catalytic Reactor

Identification: Date: June 18 2015
Item: Reactor By: KFA
ID no.: R-101
Operation Type:
Continuous
Function:
Oxidation Reaction of ammonia
Materials
Mass Flow (lb/hr) Mole Flow(lbmol/hr)
In (feed) 117492.75 4294.2
Out (feed) 117492.75 4415
Design Data:
No. of Tubes: 1 Operating Pressure: 73.5 psia

Tube Diameter: 10 ft Operating Temperature: 1634 °F
Tube Length: 38 ft Conversion: 100%
Tube Material:316 s.s. Yield: 95%
Catalyst: 1870000 Platinum

rhodium (dp = ¼ in.)
Furnace material: Carbon Steel Reaction Chamber Volume: 23000 gal

Reactor Length: 38 ft
Fluid: Cooling Water
Furnace duty: 32 milion Btu/hr
R-101 ‫ مشخصات‬1-3 ‫جدول‬
43
Heat Exchanger
Identification: Date: June, 1, 2016
Item: Vaporizer By: MEN
ID no.: E-101
No. of units: 1
Operation Type:
Continuous
Function:
Vaporization of Ammonia
Design Data:
Horizontal
Shell and Tube
Duty:
Tube Side 1 pass Shell Side

Fluid: Water Fluid: Ammonia
Flow Rate: 5145.8 lb/hr Flow Rate: 7476.5 lb/hr
Inlet Pressure: 162 psi Inlet Pressure: 73.5 psi
Outlet Pressure: 160 psi Outlet Pressure: 72 psi
Inlet Temperature: 145 °F Inlet Temperature: -27 °F
Outlet Temperature: 60 °F Outlet Temperature: 50 °F
Tube Diameter: 1 in. Shell Diameter: 3 ft
No. of Tubes: 385 No. of Baffles: 10
Length: 6 ft Baffle Spacing 7 in.
Arrangement: Triangular, pt=1.5 in. Shell Material: Carbon Steel
Tube Material:Carbon Steel
E-101 ‫ مشخصات‬2-3 ‫جدول‬
44
Heat Exchanger
Item: Heater By: MEN
ID no.: E-102
No. of units: 1
Operation Type:
Continuous
Function:
Heating of Ammonia
Design Data:
Horizontal
Shell and Tube
Duty:

Fluid: Water Fluid: Ammonia
Inlet Temperature: 160 °F Inlet Temperature: 50 °F
Outlet Temperature: 90 °F Outlet Temperature: 140°F
Tube Diameter: 0.4 in. Shell Diameter: 0.6 ft
Length: 16 ft Baffle Spacing 1.3 in.
45
Heat Exchanger
Item: Economizer By: MEN
ID no.: E-103
No. of units: 1
Operation Type:
Continuous
Function:
Cooling Reactor Product
Design Data:
Horizontal
Shell and Tube
Duty:

Fluid: Stream 4 Fluid: Water
Flow Rate: 117492.8 lb/hr Flow Rate: 106500 lb/hr
Inlet Pressure: 69 psi Inlet Pressure: 22 psi
Tube Diameter: 1 in. Shell Diameter: 2 ft
Tube Material:304L ss
46
Heat Exchanger
Item: NO-Tail Gas Exchanger B By: MEN
ID no.: E-104
No. of units: 1
Operation Type:
Continuous
Function:
Design Data:
Horizontal
Shell and Tube
Duty:

Fluid: Stream 4 Fluid: Stream 7
Outlet Pressure: 157psi Outlet Pressure: 18 psi
Arrangement: Triangular, pt=0.75 in. Shell Material: 304L ss
47
Heat Exchanger
ID no.: E-105
No. of units: 1
Operation Type:
Continuous
Function:
Design Data:
Horizontal
Shell and Tube
Duty:

Tube Diameter: 0.5 in. Shell Diameter: 1 ft
48
Heat Exchanger
Item: NO-Tail Gas Exchanger A By: MEN
ID no.: E-106
No. of units: 1
Operation Type:
Continuous
Function:
Design Data:
Horizontal
Shell and Tube
Duty:

Fluid: Stream 4 Fluid: Stream 7
Tube Diameter: 1 in. Shell Diameter: 2.5 ft
Length: 6 ft Baffle Spacing 6 in.
Arrangement: Triangular, pt=1.5 in. Shell Material: 304L ss
49
Heat Exchanger
Item: BFW Preheater By: MEN
ID no.: E-107
No. of units: 1
Operation Type:
Continuous
Function:
Preheating Boiler Feed Water
Design Data:
Horizontal
Shell and Tube
Duty:

Tube Diameter: 1 in. Shell Diameter: 2.7 ft
50
Heat Exchanger
Item: Cooler Condenser By: MEN
ID no.: E-108
No. of units: 1
Operation Type:
Continuous
Function:
Vaporization of Ammonia
Design Data:
Horizontal
Shell and Tube
Duty:

Fluid: stream 4 Fluid: water
Flow Rate: 117492.7 lb/hr Flow Rate: 733570 lb/hr
Inlet Pressure: 66.15 psi Inlet Pressure: 17.7 psi
Outlet Pressure: 64.68 psi Outlet Pressure: 15 psi
Tube Diameter: 1.18in. Shell Diameter: 1.8 ft
Length: 6 ft Baffle Spacing 4.2 in
51
Heat Exchanger
Item: Steam Condenser By: MEN
ID no.: E-201
No. of units: 1
Operation Type:
Continuous
Function:
Condensing steam
Design Data:
Horizontal
Shell and Tube
Duty:

Flow Rate: 18000 lb/hr Flow Rate: 44000 lb/hr
Inlet Pressure: 17.6 psi Inlet Pressure: 17.7 psi
Inlet Temperature: 233.2 °F Inlet Temperature: 90 °F
Arrangement: Triangular, pt=0.8 in. Shell Material: 304 ss
Tube Material:carbon steel
52
Heat Exchanger
ID no.: E-202
No. of units: 1
Operation Type:
Continuous
Function:
Cooling of stream 4
Design Data:
Horizontal
Shell and Tube
Duty:

Tube Diameter: 1.18 in. Shell Diameter: 3 ft
Length: 6 ft Baffle Spacing 7 in
Tube Material:316 ss
53
Heat Exchanger
Item: Vacuum condenser By: MEN
ID no.: E-203
No. of units: 1
Operation Type:
Continuous
Function:
Cooling of vent
Design Data:
Horizontal
Shell and Tube
Duty:

Fluid: stream 7 Fluid: stream 7
Length: 8 ft Baffle Spacing 4 in
54
Heat Exchanger
Item: cooler-condenser By: MEN
ID no.: E-204
No. of units: 1
Operation Type:
Continuous
Function:
Product cooler
Design Data:
Horizontal
Shell and Tube
Duty:

Fluid: stream 4 Fluid: Water
55
Pump
Item: Pump 1
ID No: 1 By: MEN
No of units: 1
Operation type: Continues
Function: Increasing pressure
Materials:
Inlet outlet
Pressure(psi): 14.7 73.5
Mass flow(lb/hr): 7453.7 7453.7
Temperature(°F): -27.4 -27.4
Design Data:
Type: Reciprocating pump

Power: 1.04Kw
Material of construction: 304ss
Efficiency: 60%
Pump-1 ‫ مشخصات‬14-3 ‫جدول‬
56
Pump
Item: Pump 2
ID No: 2 By: MEN
No of units: 1
Materials:
Inlet outlet
Mass flow(lb/hr): 18000 18000
Temperature(°F): 120 120
Design Data:

Power: 74.2w
Efficiency: 60%
57
Pump
Item: Pump 3
ID No: 3 By: MEN
No of units: 1
Materials:
Inlet outlet
Design Data:

Power: 1.288kw
Efficiency: 60%
58
Pump
Item: Pump 4
ID No: 4 By: MEN
No of units: 1
Materials:
Inlet outlet
Design Data:

Power: .12kw
Efficiency: 60%
59
Pump
Item: Pump 5
ID No: 5 By: MEN
No of units: 1
Materials:
Inlet outlet
Design Data:

Power: 19.6kw
Efficiency: 60%
60
Pump
Item: Pump 6
ID No: 6 By: MEN
No of units: 1
Materials:
Inlet outlet
Mass flow(lb/hr): 5145.7 5145.7
Temperature(°F): 145.5 145.5
Design Data:

Power: 22.8
Efficiency: 60%
61
Compressor
Item: Gas Compressor
ID No: K-101 By: MEN
No of units: 1
Operation type: continues
Function: NO gas compressor
Materials:
Inlet Outlet
Design Data:
Type: Piston Compressor

Design capacity: 3550 ft3/min
Power: 1684 hp
Efficiency: 60%
Material of construction: 304L ss
K-101 ‫ مشخصات کمپرسور‬20-3 ‫جدول‬
62
Compressor
Item: Air Compressor
ID No: K-102 By: MEN
No of units: 1
Function: Air compressor
Materials:
Inlet Outlet
Design Data:
Type: Piston Compressor

Power: 732 hp
Efficiency: 60%
Material of construction: Carbon Steel
K-102 ‫ مشخصات کمپرسور‬21-3 ‫جدول‬
63
Turbine
Item: Gas Turbine
ID No: Turbine-1 By: MEN
No of units: 1
Function: Gas Turbine
Materials:
Inlet Outlet
Design Data:
Type: Gas Turbine

Design capacity:2593 ft3/min
Power: 3794 hp
Efficiency: 60%
Material of construction: 304L ss
Turbine-1 ‫ مشخصات‬22-3 ‫جدول‬
64
Turbine
Item: Steam Turbine
ID No: Turbine-2 By: MEN
No of units: 1
Function: Steam Turbine
Materials:
Inlet Outlet
Design Data:
Type: Steam Turbine

Power: 7944 hp
Efficiency: 60%
Material of construction: Carbon Steel
Turbine-2 ‫ مشخصات‬23-3 ‫جدول‬
65
Tank
Item: Storage Tank By: MEN
ID no.: T-151A,B,C
No. of units: 3
Operation Type:
Continuous
Function:
Ammonia storage
Materials
Flow rate Temp Pressure
Inlet Conditions 7476.5 lb/hr -27.5°F 17 psia
Outlet Conditions 7476.5 lb/hr -27.5°F 17 psia
Design Data:
Material: Carbon Steel Operating Pressure: 17 psia
Volume: 128600 gal Time equivalent: 0.1h + 7%
T-151A,B,C ‫ مشخصات‬24-3 ‫جدول‬
66
Tank
ID no.: T-201
No. of units: 1
Operation Type:
Continuous
Function:
Ammonia storage
Materials
Inlet Conditions 23000 lb/hr 126°F 15 psia
Outlet Conditions 23000 lb/hr 126°F 15 psia
Design Data:
T-201 ‫ مشخصات‬25-3 ‫جدول‬
67
Tank
ID no.: T-202
No. of units: 1
Operation Type:
Continuous
Function:
Ammonia storage
Materials
Inlet Conditions 23000 lb/hr 126°F 15 psia
Outlet Conditions 23000 lb/hr 126°F 15 psia
Design Data:
68
Tank
Item: Tank By: MEN
ID no.: T-251
No. of units: 2
Operation Type:
Continuous
Function:
Production end tank
Materials
Inlet Conditions 44283.5 lb/hr 100°F 73.5 psia
Design Data:
Material: Carbon Steel Operating Pressure: 73.5 psia
Volume: 800000 gal Time equivalent: 185h + 7%
69
Vessel
Item: Surge Drum By: MEN
ID no.: V-201
No. of units: 1
Operation Type:
Continuous
Function:
Reducing Pressure
Materials
Inlet Conditions 5145.8 lb/hr 60.8°F 161.7 psia
Outlet Conditions 5145.8 lb/hr 482°F 147 psia
Design Data:
Material: 304 ss Operating Pressure: 155 psia
Volume: 51.4 gal Time equivalent: 0.1h + 7%
V-201‫ مشخصات‬28-3 ‫جدول‬
70
Vessel
Identification: Date: June 18 2015
Item: steam drum By: KFA
ID no.: V-101
No. of units: 1
Operation Type:
Continuous
Function:
Steam drum
Materials
Inlet Conditions 23000lb/hr 120°F 16 psia
Outlet Conditions 23000lb/hr 752°F 500 psia
Design Data:
Material: carbon steel Average Retention Time: 6min + 20%
Volume: 2000 gal
V-101‫ مشخصات‬29-3 ‫جدول‬
71
Absorption Column
Item: Absorption Column By: MEN
Item No. C-202
No. required 1
Function:
Fractionation for nitric acid
Operation:
Continuous
Materials handled : Feed Product
Quantity (lb/hr) 45169.28 44283.48
Composition 0.588 0.6
Temperature(F) 100 100
Design data :
No. of trays : 16
Pressure : 73.5 psia
Tray spacing: 24in.
Functional height : 23ft
Material of construction : Carbon Steel
Diameter : 6ft
Liquid density : 30 lb/ft3
Maximum allowable vapor velocity ( superficial ) : 9.9 ft/s
Efficiency : 60%
C-202‫ مشخصات‬30-3 ‫جدول‬
72
Absorption Column
Item: Absorption Column By: MEN
Item No. C-201 A&B
No. required 2
Function:
production & separation of nitric acid
Operation:
Continuous
Materials handled : Feed Product
Quantity (lb/hr) 31209.8 45169.27
Composition 0 0.588
Temperature(F) 77 212
Design data :
No. of trays : 64
Pressure : 161.7 psia
Tray spacing: 24in.
Functional height : 128ft
Material of construction : Carbon Steel
Diameter : 7ft
Liquid density : 46.82 lb/ft3
Maximum allowable vapor velocity ( superficial ) : 15.09 ft/s
Efficiency : 60%
C-201A&B‫ مشخصات‬31-3 ‫جدول‬
73
‫مشخصات جریان ها‬
74
Molar flow
Stream 1 Component Composition Mass flow (lb/hr)
(lbmol/hr)
1 Ammonia 1 7476.521739 439.7953964

2 Nitric acid 0 0 0
3 Nitrogen 0 0 0
4 Oxygen 0 0 0
5 Nitrogen oxide 0 0 0
6 Nitrogen dioxide 0 0 0
7 water 0 0 0
total 1 7476.521739 439.7953964
1 ‫ مشخصات جریان شماره‬32-3 ‫جدول‬
75
Stream 2 Component Composition Mass flow (lb/hr) Molar flow (lbmol/hr)
1 Ammonia 0 0 0
2 Nitric acid 0 0 0
3 Nitrogen 0.768330028 100169.8551 3577.494824
4 Oxygen 0.204241277 30431.5942 950.9873188
7 water 0.027428695 2298.84058 127.7133655
total 1 132900.2899 4656.195508
76
1 Ammonia 0.102415188 7476.521739 439.7953964

2 Nitric acid 0 0 0
3 Nitrogen 0.689642566 82921.73913 2961.490683
4 Oxygen 0.183324016 25191.5942 787.2373188
7 water 0.02461823 1902.898551 105.7165862
total 1 117492.7536 4294.239985
77
Mass flow
Stream 4 Component Composition Molar flow (lbmol/hr)
(lb/hr)
1 Ammonia 0 0 0
2 Nitric acid 0 0 0
3 Nitrogen 0.672775095 83168.11594 2970.289855
4 Oxygen 0.052797006 7459.130435 233.0978261
5 Nitrogen oxide 0.095447949 12642.02899 421.4009662
7 water 0.17897995 14223.47826 790.1932367
total 1 117492.7536 4414.981884
78
1 Ammonia 0 0 0
2 Nitric acid 0 0 0
3 Nitrogen 0.768323584 17248.11594 616.0041408
4 Oxygen 0.204240489 5240 163.75
7 water 0.027435927 395.942029 21.99677939
total 1 22884.05797 801.7509202
79
1 Ammonia 0 0 0
2 Nitric acid 0 0 0
3 Nitrogen 0.747244104 17248.11594 616.0041408
4 Oxygen 0.198637012 5240 163.75
5 Nitrogen oxide 0.011720294 289.8550725 9.661835749
6 Nitrogen dioxide 0.015715386 595.942029 12.9552615
7 water 0.026683203 395.942029 21.99677939
total 1 23769.85507 824.3680174
80
Molar flow
(lbmol/hr)
1 Ammonia 0 0 0
2 Nitric acid 0 0 0
3 Nitrogen 0.975590333 100416.2319 3586.293996
4 Oxygen 0.021954838 2582.608696 80.70652174
7 water 0.00233484 154.4927536 8.582930757
total 1 103173.6232 3676.024532
81
1 Ammonia 0 0 0
2 Nitric acid 0.037505768 11708.11594 185.8431102
3 Nitrogen 0.723764845 100416.2319 3586.293996
4 Oxygen 0.040075828 6354.492754 198.5778986
5 Nitrogen oxide 0.02973005 4419.42029 147.3140097
7 water 0.14515344 12946.37681 719.2431562
total 1 141262.6087 4955.054149
82
1 Ammonia 0 0 0
2 Nitric acid 0.293829821 26570.14493 421.7483322
3 Nitrogen 0 0 0
4 Oxygen 0 0 0
5 Nitrogen oxide 0.020571004 885.7971014 29.52657005
7 water 0.685599175 17713.33333 984.0740741
total 1 45169.27536 1435.348976
83
Mass flow
Stream 10 Component Composition Molar flow (lbmol/hr)
(lb/hr)
1 Ammonia 0 0 0
2 Nitric acid 0.300001145 26570.14493 421.7483322
3 Nitrogen 0 0 0
4 Oxygen 0 0 0
7 water 0.699998855 17713.33333 984.0740741
total 1 44283.47826 1405.822406
84
Molar flow
(lbmol/hr)
1 Ammonia 0 0 0
2 Nitric acid 0 0 0
3 Nitrogen 0 0 0
4 Oxygen 0 0 0
7 water 1 5145.797101 285.8776167
total 1 5145.797101 285.8776167
85
:‫موازنه انرژی جریان ها‬
Properties T(°F) P(psi) H(MBtu/hr)
S1 -27 15.2 -13.5
S2 77 14.7 -13.2
S3 419 73.5 -8.82
S4 734 73.48 -43.9
S5 459 73.5 -0.09
S6 122 73.5 -1.5
S7 64 161.7 -1.3
S8 126 161.7 -89.9
S9 100 73.5 -151
S10 100 73.5 -153
S11 145 161.7 -34.6
‫ موازنه انرژی جریان ها‬43-3 ‫جدول‬
86
‫بررسی اقتصادی طرح‪ ،‬تخمین هزینه ها‬
‫تخمین هزینه ها‬
‫پس از طراحی همه تجهیزات و بدست آوردن قطر ها و ارتفاع و ‪ ، ...‬قیمت این تجهیزات را توسط نمودار ههای درون کتاب‬
‫طرح و اقتصاد به شرح زیر استخراج کردیم و به دلیل آن که قیمت ها برای سال ژانویه ‪ 1990‬می باشد آن ها را با استفاده از ضرایب‬
‫‪ cost index‬به قیمت های ‪ 2014‬به روز می کنیم‪.‬‬
‫(‪*)1509.05/924‬قیمت قدیم = قیمت جدید‬
‫‪87‬‬
‫تجهیزات‬ ‫مرجع‬ )$(‫قیمت قدیم‬ )$(‫قیمت جدید‬

R-101 Fig15-13 49000 80025.37879
furnace Fig15-30 700000 1143219.697
C-202 Fig 16 - 26 150000 244950
C-201 Fig 16 - 27 500000 816500
A&B
V-101 Fig 14-56 9000 14698.539
V-201 Fig 14-56 5000 8165.855
T-151A Fig 14-56 90000 146985.39
T-151B Fig 14-56 90000 146985.39
T-151C Fig 14-56 90000 146985.39
T-201 Fig 14-56 4000 6532.684
T-202 Fig 14-56 1000 1633.171
T-251A Fig 14-56 160000 261307.36
T-251B Fig 14-56 160000 261307.36
K-101 Fig 14-45 285000 465453.735
K-102 Fig 14-45 270000 440956.17
E101 Fig 15 - 13 15000 24497.56494
E102 Fig 15 - 13 5700 9309.074675
E103 Fig 15 - 13 11000 17964.88095
E104 Fig 15 - 13 19500 31846.83442
E105 Fig 15 - 13 7500 12248.78247
E106 Fig 15 - 13 20000 32663.41991
E107 Fig 15 - 13 20000 32663.41991
E108 Fig 15 - 13 11000 17964.88095
E201 Fig 15 - 13 14000 22864.39394
E202 Fig 15 - 13 22000 35929.7619
E203 Fig 15 - 13 25000 40829.27489
E204 Fig 15 - 13 10000 16331.70996
‫توربین ها‬ NREL 1850000 3040000
‫پمپ ها‬ Fig 14-39 52300 85414.84307
‫جمع کل‬ 7606234.962
‫ هزینه های تجهیزات‬44-3‫جدول‬
88
PEC 7,606,235 $
FCI=4*PEC 30,424,939 $
TCI FCI/0.85 35,794,047 $
WCI TCI-FCI 5,369,107 $
D (FCI-SV)/UL 1,825,496 $
PEC ‫ تخمین هزینه ها به کمک‬45-3‫جدول‬
89
‫به کمک جدول ‪ 4-6‬در صفحه ‪ 207‬کتاب طرح مهندسی جدول زیر را تشکیل می دهیم‪:‬‬
‫قیمت(دالر‪)$‬‬ ‫درصد اصالح شده از‬ ‫درصد مفروض از کل‬ ‫هزینه های مستقیم‬
‫کل‬
‫‪5393667.18‬‬ ‫‪17.67‬‬ ‫‪25.00‬‬ ‫تچهیزات خریداری شده‬
‫‪2588960.25‬‬ ‫‪8.48‬‬ ‫‪12.00‬‬ ‫نصب تجهیزات خریداری شده‬
‫‪1294480.12‬‬ ‫‪4.24‬‬ ‫‪6.00‬‬ ‫وسایل اندازه گیری و کنترل ( نصب‬
‫شده)‬
‫‪3236200.31‬‬ ‫‪10.60‬‬ ‫‪15.00‬‬ ‫لوله کشی (نصب شده)‬
‫‪1294480.12‬‬ ‫‪4.24‬‬ ‫‪6.00‬‬ ‫برقی( نصب شده)‬
‫‪3451947.00‬‬ ‫‪11.31‬‬ ‫‪16.00‬‬ ‫ساختمان ها(شامل ساختمان های‬
‫خدماتی)‬
‫‪647240.06‬‬ ‫‪2.12‬‬ ‫‪3.00‬‬ ‫محوطه سازی‬
‫‪3236200.31‬‬ ‫‪10.60‬‬ ‫‪15.00‬‬ ‫تاسیسات خدماتی( نصب شده)‬
‫‪323620.03‬‬ ‫‪1.06‬‬ ‫‪1.50‬‬ ‫زمین‬
‫‪21466795.39‬‬ ‫‪70.32‬‬ ‫‪99.50‬‬ ‫کل هزینه های مستقیم‬
‫هزینه غیر مستقیم‬
‫‪3236200.31‬‬ ‫‪10.60‬‬ ‫‪15.00‬‬ ‫مهندسی و نظارت‬
‫‪2373213.56‬‬ ‫‪7.77‬‬ ‫‪11.00‬‬ ‫هزینه های ساختمانی‬
‫‪862986.75‬‬ ‫‪2.83‬‬ ‫‪4.00‬‬ ‫هزینه پیمانکار‬
‫‪2588960.25‬‬ ‫‪8.48‬‬ ‫‪12.00‬‬ ‫موارد پیش بینی نشده‬
‫‪9061360.87‬‬ ‫‪29.68‬‬ ‫‪42.00‬‬ ‫کل هزینه های غیرمستقیم‬
‫‪30528156.26‬‬ ‫‪100.00‬‬ ‫‪141.50‬‬ ‫کل‬
‫جدول ‪ 46-3‬درصدها و قیمت های سرمایه گذاری های در بخش های مستقیم و غیر مستقیم هزینه‬
‫‪90‬‬
‫تخمین هزینه تولید‬
‫‪100000‬‬
‫) تعداد نیروی کار بدست می آید‪.‬‬ ‫با استفاده از نمودار ‪ 8-6‬در صفحه ‪ 244‬و همین طور ظرفیت کارخانه (‪= 281‬‬
‫‪356‬‬
‫همچنین با توجه به هزینه برای هر نفر مقدار هزینه برای نیروی کار عملیاتی به دست می آید‪:‬‬
‫)‪Operating Labor = 63 employee-hours/(days)(processing step‬‬
‫هزینه نیروی کار به ازای هر نفر= ‪30$‬‬
‫‪(63)*(330)*(3 processing step)= 62370‬‬
‫‪62370*30=1,871,000 $‬‬
‫‪91‬‬
‫هزینه های مستقیم‬

‫‪7016250‬‬ ‫‪0.45‬هزینه کل محصول‬ ‫مواد خام‬
‫‪1871000‬‬ ‫‪0.12‬هزینه کل محصول‬ ‫نیروی کار عملیاتی‬
‫‪374200‬‬ ‫‪0.2‬هزینه کار عملیاتی‬ ‫نیروی کار مستقیم و اداری‬
‫‪2650583‬‬ ‫‪0.17‬هزینه کل محصول‬ ‫خدمات جانبی‬
‫‪2129746‬‬ ‫‪0.07‬سرمایه ثابت‬ ‫نگهداری و تعمیرات‬
‫‪362056.8‬‬ ‫‪0.17‬هزینه تعمیر ونگهداری‬ ‫ملزومات عملیاتی‬
‫‪336780‬‬ ‫‪0.18‬هزینه کار عملیاتی‬ ‫هزینه آزمایشگاهی‬
‫‪779583.3‬‬ ‫‪0.05‬هزینه کل محصول‬ ‫حق اختراع و حق امتیاز‬
‫‪15520199‬‬ ‫مجموع‬
‫هزینه های ثابت‬
‫‪1825496‬‬ ‫همان ‪D‬‬ ‫استهالک‬
‫‪912748.2‬‬ ‫‪0.03‬هزینه ثابت‬ ‫مالیات های محلی‬
‫‪243399.5‬‬ ‫‪0.008‬هزینه ثابت‬ ‫بیمه‬
‫‪3346743‬‬ ‫‪0.11‬هزینه ثابت‬ ‫اجاره‬
‫‪6328387‬‬ ‫مجموع‬
‫هزینه های باالسری واحد صنعتی‬
‫‪2182833‬‬ ‫‪0.14‬هزینه کل محصول‬ ‫هزینه های باالسری واحد صنعتی‬
‫هزینه های عمومی‬
‫‪779583.3‬‬ ‫‪0.05‬هزینه کل محصول‬ ‫هزینه های اداری‬
‫‪2806500‬‬ ‫‪0.18‬هزینه کل محصول‬ ‫هزینه های توزیع و فروش‬
‫‪779583.3‬‬ ‫‪0.05‬هزینه کل محصول‬ ‫هزینه تحقیق و توسعه‬
‫‪3042494‬‬ ‫‪0.1‬سرمایه کل‬ ‫تامین اعتبار‬
‫‪7408161‬‬ ‫مجموع‬
‫جدول‪ 47-3‬هزینه کل محصول به تفکیک‬
‫‪92‬‬
‫در نتیجه کل هزینه محصول به شکل زیر قابل محاسبه است‪:‬‬
‫هزینه مستقیم تولید‪+‬هزینه های ثابت‪ +‬هزینه های باالسری واحد صنعتی ‪ +‬هزینه های عمومی = کل هزینه محصول‬
‫کل هزینه محصول = ‪29,779,400 $‬‬
‫هزینه فروش استیک اسید در ژانویه ‪)Alibaba Online Shop( 400$/ton =2016‬‬
‫‪24408333.33‬‬ ‫‪TI-TC‬‬ ‫سود ناخالص سالیانه (‪)GP‬‬

‫‪22582837.33‬‬ ‫‪GP-D‬‬ ‫سود خالص قبل کسر عملیات (‪)NPBT‬‬
‫‪15807986.13‬‬ ‫)‪NPBT-NPBT*tax(0.3‬‬ ‫سود خالص بعد کسر عملیات (‪)NPAT‬‬
‫‪0.492637287‬‬ ‫‪(NPAT+D)/TCI‬‬ ‫زمان بازگشت سرمایه (‪)ROI‬‬
‫‪2.029891012‬‬ ‫‪1/ROI‬‬ ‫نرخ بازگشت سرمایه‬
‫جدول ‪ 48-3‬تخمین های اقتصادی نهایی‬
‫نرخ بازگشت سرمایه ‪ 2.03‬سال می باشد‪.‬‬
‫‪93‬‬
‫ نمودار وضعیت نقدینگی جمع شونده در طول زمان‬2-3‫شکل‬
94
‫صورت درآمد و برگشت تخمینی‬

‫‪400$/ton‬‬ ‫قیمت فروش‬ ‫نیتریک اسید (‪)Nitric Acid‬‬ ‫محصول‬
‫ظرفیت ‪ 100000‬تن متریک بر سال‬ ‫مبنا‬
‫‪15,520,199$‬‬ ‫هزینه های مستقیم تولید‬
‫‪6,328,387$‬‬ ‫هزینه های ثابت‬
‫‪2,182,833$‬‬ ‫هزینه های باالسری واحد صنعتی‬
‫‪779,583$‬‬ ‫هزینه های اداری‬
‫‪2,806,500$‬‬ ‫هزینه های توزیع و فروش‬
‫‪690,416$‬‬ ‫تحقیق و توسعه‬
‫‪7,408,161$‬‬ ‫هزینه های عمومی‬
‫‪31439580$‬‬ ‫هزینه کل محصول‬
‫‪40,000,000$‬‬ ‫در آمد کل‬
‫‪30,424,940$‬‬ ‫سرمایه گذاری ثابت‬
‫‪40‬درصد‬ ‫صحت احتمالی تخمین‬ ‫‪35,794,147$‬‬ ‫سرمایه گذاری کل‬
‫سود خالص بعد از مالیات ‪15,807,986$‬‬ ‫‪22,582,837$‬‬ ‫درآمد ناویژه پیش از کسر مالیات‬
‫‪0.49‬‬ ‫برگشت ساالنه‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫‪MEN‬‬ ‫توسط‬
‫‪1395/03/30‬‬ ‫جدول‪ 49-3‬گزارش خالصه شده برای درآمد و برگشت سرمایه‬
‫‪95‬‬
:‫فصل چهارم‬
‫ضمائم‬
96
‫ضمیمه ‪ :1‬تشکر و قدردانی‬

‫در پایان وظیفه خود می دانیم از زحمات استاد گرانقدر جناب آقای دکتر منتظر رحمتی که ما را در یادگیری مفاهیم درس یاری‬
‫نموده اند‪ ،‬تشکر و قدردانی نماییم ‪ .‬همچنین از مساولین محترم کتابخانه پتروشیمی نیز جهت در اختیار قرار دادن اطالعات مربوط‬
‫به این پروژه کمال تشکر را داریم‪.‬‬
‫‪97‬‬
‫ جدول نماد ها و واحد ها‬:2 ‫ضمیمه‬
Concept Symbol Unit of definition

Temperature T °C;K;F
Pressure P KPa;mmHg
Vapor Pressure P* KPa;mmHg
Between two phases in α *
equilibrium   Pi
Pj*
Mole fraction in heavy x -
phase
Mole fraction in light y -
phase
Mole fraction of the EO in ZF -
Feed
Molar Enthalpy H Kj/hr
q
Feed Rate F lbmole
hr
Distillate Rate D lbmole
hr
Bottom Rate W lbmole
hr
Velocity Coefficient KV
Molecular Weight MWave lb
lbmole
Reflux Ratio R
Vapor Density G lb
ft 3
Liquid Density L lb
ft 3
Maximum allowable Vm ft
velocity sec
98
Minimum Diameter Dm ft
Mole ratio in heavy phase X -
Mole ratio in light phase Y -
Slope of the equilibrium m -
Diagram
Absorption Coefficient A
Number of minimum stage NP -
of absorber column
Efficiency Ra -
Actual number of stage N -
Feed Rate F lb/hr
Distillation Rate D lb/hr
Bottom Rate W lb/hr
Vapor Pressure of i pis kpa
Activity Coefficient of i i _
Gas Molecular weight M lb / lbmol
Gas Constant R (lb / ft 2 )( ft 3 ) /(lbmol )( R )
Reflux Ratio R -
Abs. Temperature T K
mole fraction of i xi -
Bottom liquid Rate L lb / hr

Top liquid Rate L lb / hr
Bottom Gas Rate G lb / hr
Top Gas Rate G lb / hr
q _
Gas Molar Enthalpy hg Btu / lbmol
Liquid Molar Enthalpy hL Btu / lbmol
Feed Molar Enthalpy hF Btu / lbmol
Drag Coefficient of Particle C -
99
Droplet Diameter Dp m
Inside Diameter of vessel Dv mm
Acceleration due to g m / s2
gravity
Seam to Seam Length of L mm
vessel
Molecular Mass MW kg / kgmol
Actual Gas Flow rate QA m3 / s
Critical or terminal gas Vt m/s
velocity
Compressibility Factor Z -
Gas Phase Density g kg / m 3
Liquid Phase Density l kg / m 3
Viscosity of continuous  mPa.s
Phase
Overall heat transfer U W
Coefficient m 2 .0 c
Number of Tube Nt -
Tube Diameter d mm
Shell Diameter Ds mm
Bundle Diameter Db mm
Baffle spacing lb mm
Baffle Cut BC % -
Area A ft 2
Duty Q Btu
hr
Specific Heat Cp Btu
lb.0 F
Top liquid rate in Packed L1 lbmol / h
Top Gas rate in Packed G1 lbmol / h
Bottom liquid rate in L NP 1 lbmol / h
Packed Column
100
Bottom Gas rate in Packed G NP 1 lbmol / h

Column
Mole fraction of EO in Top x1 -
Mole fraction of EO in x NP 1 -
Bottom
Mole fraction of EO in Top y1 -
Mole fraction of EO in y NP 1 -
Bottom
Liquid Flow rate without Ls lbmol / h
EO
Gas Flow rate without EO Gs lbmol / h
HETP m
Number of Transfer unit NTU -
Height of Packed Column Z m
Liquid Viscosity l kg / m.s
Gas Viscosity G kg / m.s
Packing coefficient Cf -
Porosity  -
Specific surface of packing ap m2 / m3
Liquid mass flux L kg / m 2 .s
Gas mass flux G kg / m 2 .s
Efficiency E0 -
Number of tube m -
Number of shell n -
Correction Coefficient F -
LMTD °C;K;F
Tlm
Constant k1 -
Constant n1 -
Number of passes Np -
101
Conductivity Coefficient k W
m.0 c
Heat transfer coefficient h W
m 2 .0 c
Velocity u m/s
Reynolds Number Re -
Nusselt Number Nu -
Prandtl Number Pr -
Heat transfer factor jH -
Friction factor jf -
102
‫‪ -4-3‬ضمیمه ‪ :3‬مراجع‬
‫‪1. www.fa.wikipedia.org‬‬
‫‪2. www.daneshnameh.roshd.ir‬‬
‫‪3. Wakatsuki keiji.Acetyls Chain-world market Overview (Tecnon OrbiChem).Seoul.‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪May 2015‬‬
‫‪4. www.Alibaba.com‬‬
‫‪5. www.sigmaaldrich.com‬‬
‫‪6. www.apic2015.com‬‬
‫‪ .7‬حمیدی‪ ،‬علیاصغر و منتظر رحمتی‪ ،‬محمد مهدی‪" ،‬اقتصاد و طراحی برای مهندسان شیمی"‪ ،‬ماکس اس‪ .‬پیترز و کالس‬
‫دی‪ .‬تیمرهاوس‪ ،‬چاپ اول‪ ،‬مرکز نشر دانشگاهی‪.1387 ،‬‬
‫‪ .8‬رحیم نیا‪.‬رسول; شیخ السالمی‪ .‬ابراهیم‪ .‬پروژه جداسازی محصوالت بیوتکنولوژی استیک اسید‪.‬اصفهان‪ :‬دانشگاه صنعتی‬
‫اصفهان‪.‬بهار ‪.91‬‬
‫‪ .9‬شرکت ملی صنایع پتروشیمی‪.‬برگ اطالعات ایمنی مواد‪.‬تهران‪:‬زمستان‪.1384‬‬
‫‪103‬‬
‫نمونه محاسبات‬
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122

FS Report

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

FS Report

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ و اﻣﮑﺎن ﺳﻨﺠﯽ اﻗﺘﺼﺎدي واﺣﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﯿﺘﺮﯾﮏ اﺳﯿﺪ‬

‫ﮐﯿﺎرش ﻓﺮج زاده اﻫﺮي‬

‫اﺳﺘﺎد راﻫﻨﻤﺎ‪ :‬دﮐﺘﺮ ﻣﻨﺘﻈﺮ رﺣﻤﺘﯽ‬

‫داﻧﺸﮑﺪهي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺷﯿﻤﯽ و ﭘﻠﯿﻤﺮ‬

‫کل سرمایه الزم‪35,790,000 $ :‬‬

‫درآمد ناخالص‪15,810,000 $ :‬‬

‫عمر مفید واحد صنعتی‪ 15 :‬سال‬

‫مشخصات نیتریک اسید‬

‫اسید نیتریک‬ ‫نام شیمیایی‬

‫نیتریک اسید‪ ،‬اسید ازته‪ ،‬نیترات هیدروژن‬ ‫نام های مترادف‬

‫‪7697-37-2‬‬ ‫شماره انجمن شیمی آمریکا‬

‫‪231-714-2‬‬ ‫شماره اتحادیه اروپا‬

‫اسید غیر آلی‪ ،‬نیترات‬ ‫خانواده شیمیایی‬

‫‪63.02‬‬ ‫وزن مولکولی‬

‫مایع‬ ‫حالت فیزیکی‬

‫شفاف‬ ‫شکل فیزیکی‬

‫زرد کمرنگ‬ ‫رنگ‬

‫بوی زننده و تند وخفه کننده‬ ‫بو‬

‫قابل حل شدن‬ ‫حاللیت آب‬

‫‪1.41‬‬ ‫وزن مخصوص نسبت به آب‬

‫قابل اشتعال نیست‬ ‫اشتعال پذیری‬

‫‪ -41‬درجه سانتیگراد‬ ‫نقطه ذوب‬

‫‪ 86‬درجه سانتیگراد‬ ‫نقطه جوش‬

‫‪ 7.1‬میلی متر جیوه در ‪ 20‬درجه سانتیگراد (غلظت ‪)%70‬‬ ‫فشار بخار‬

‫‪ 0.76‬سانتی پواز (محلول ‪ )%100‬در ‪ 20‬درجه سانتی گراد‬ ‫گرانروی‬

‫اطالعات عمومی )عالئم حفاظتی(‬

‫شکل(‪ )1-1‬اطالعات عمومی نیتریک اسید‬

‫هشدار های حفاظت شخصی‬

‫شکل(‪ )2-1‬هشدار هایحفاظتی نیتریک اسید‬

‫کمک های اولیه‬

‫شکل(‪ )3-1‬کمکهای اولیه نیتریک اسید‬

‫مراقبت های شخصی در زمان کار با ماده‬

‫شکل(‪ )4-1‬مراقبتهای شخصی در زمان کار با نیتریک اسید‬

‫جابجایی و انبار داری‬

‫شکل(‪ )5-1‬جابجایی و انبارداری نیتریک اسید‬

‫روش های تولید نیتریک اسید‪:‬‬

‫) ‪4 NH 3  g   5O2 ( g )  4 NO( g )  6 H 2O( g‬‬ ‫‪H  905.2 KJ‬‬

‫‪2 NO  g   O2  g   2 NO2  g ‬‬ ‫‪H   114 kJ / mol‬‬

‫‪3 NO2  g   H 2O  l   2 HNO3  aq   NO  g ‬‬ ‫‪H   117 kJ / mol‬‬

‫‪ NO‬بازیافت میشود و اسید با تقطیر به مقدار مطلوب تغلیظ میشود‪.‬‬

‫اگر مرحله آخر در هوا انجام شود‪:‬‬

‫‪4 NO2  g   O2  g   2 H 2O  l   4 HNO3  aq ‬‬

‫‪ )1‬فشار بین ‪4‬و‪ 10‬اتمسفر‬

‫‪)2‬دما درحدود‪ 500‬کلوین‬

‫شرح فرآیند ‪: Birkeland-Eyde‬‬

‫‪3NO2  H 2O  2 HNO3  NO‬‬

‫جدول(‪ )1-1‬موارد مصرف نیتریک اسید‬

‫تولوئن دی ایزوسیانات )‪(TDI‬‬

‫آماده سازی فلزات‬

‫بررسی بازار عرضه و تقاضا‬

:‫میزان عرضه و تقاضا نیتریک اسید در سال های مختلف‬

World Supply/Demand for Nitric Acid

World Annual Capacity

‫نمودار ظرفیت ساالنه نیتریک اسید در سال های مختلف‬:)2-1(‫شکل‬

World Production of Nitric Acid

‫ نمودار تولید سالیانه لسید نیتریک در سال های مختلف‬:)2-2(‫شکل‬

:‫میزان تولید اسید نیتریک در جهان‬

World Production of Nitric Acid by region

‫ میزان تولید اسید نیتریک برحسب کشورها ومناطق مختلف‬:)2-2(‫جدول‬

World Production of Nitric Acid by Region in 2014

‫ نمودار تولید جهانی نیتریک اسید به تقکیک کشورهای مختلف‬:)2-3(‫شکل‬

World Production of Nitric Acid

‫نمودار تولید جهان نیتریک اسید در سال های مختلف‬:)2-4(‫شکل‬

:‫میزان مصرف اسید نیتریک در جهان‬