–– üÊËSflÊÁ◊ŸÊ⁄UÊÿáÊÙ Áfl¡ÿÃ ––

ÁIÁ_√ ÏÂZÎHÎ lıHÎÌfi_ ’ÎÃu’V÷¿ — 7

ÁIÁ_√ ‰Î«fi‹Î‚Î
¤Î√ ’Ëı·˘

·ı¬¿
ÁΑ ¥rfl«flHÎÿÎÁ

≠¿Î¿
V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ±ZÎfl’ÌÃ
ÂÎËÌ⁄Î√ fl˘Õ, ±‹ÿΉÎÿ - 380 004
SATSANG VACHANMALA, PART - 1 (Gujarati Edition)
(Life sketches of prominent devotees of Bhagwan Swaminarayan)
By Sadhu Ishwarcharandas
A textbook for examination prescribed under the curriculum set by
Bochasanwasi Shri Akshar Purushottam Swaminarayan Sanstha.
Inspirer:HDH Pramukh Swami Maharaj
Presented by:
B A P S Swaminarayan Sanstha
Shahibaug, Amdavad - 380 004. India.
Publishers:
SWAMINARAYAN AKSHARPITH
Shahibaug, Amdavad - 380 004. India.
11th Edition:
January 2010. Copies: 5,000 (Total Copies: 59,000)
Warning:
Copyright: ©Swaminarayan Aksharpith
This book is published by Swaminarayan Aksharpith. Material
from this book cannot be used without due acknowledgement to
Swaminarayan Aksharpith, Shahibaug, Amdavad. For any
reprints the written permission of the publishers is necessary.
ISBN: 81-7526-144-7

fl…^¿÷ν — ⁄Ì.±ı.’Ì.±ıÁ. V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ Á_V◊Î

ÂÎËÌ⁄Î√, ±‹ÿΉÎÿ - 380 004.
≠ıflHÎ΋ÒÏ÷˝ — ≠√À ⁄˛õV‰w’ ≠‹¬V‰Î‹Ì ‹ËÎflÎ…
ÁÒ«fiÎ — ¿˘’ÌflÎ¥À — © V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ±ZÎfl’ÌÃ
±Î ’V÷¿fiÎ ±_¢ ¿˘¥’HÎ V‰w’ı fl…^ ¿fl‰Î ‹ÎÀı ≠¿Î¿fiÌ ·ıϬ÷ ’fl‰Îfi√Ì
‹ı‚‰‰Ì ±Ïfi‰Î›˝ »ı.
±Ï√›Îfl‹Ì ±ÎT≤ÏkÎ — ΩL›±ÎflÌ 2010
’˛÷ — 5,000 (¿<· ≠÷ — 59,000)
g¿‹÷ — wÎ. 15-00

‹ƒ¿ ±fiı ≠¿Î¿ —

V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ±ZÎfl’ÌÃ
ÂÎËÌ⁄Î√, ±‹ÿΉÎÿ - 380 004
 3

¿Ú’ο◊fi
⁄˛õV‰w’ V‰Î‹ÌlÌ ›˘√Ì∞ ‹ËÎflÎ…ı V◊Î’ı·Ì ±fiı ’˘Êı·Ì ›‰¿≠T≤ÏkÎ
CÎHÎÎ ‰ı√◊Ì Ï‰V÷Îfl ’΋÷Ì Ω› »ı. ±Î ›‰¿≠T≤Ïk΋Î_ ΩıÕÎ÷Î ›‰¿˘fiÌ
±Î¿Î_ZÎα˘ ±fiı iÎÎfiÏ’’ÎÁÎfiı Á_÷˘Ê‰Î ±fiı ÷ı‹fiı ¤√‰Îfi V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎı
V◊Î’ı· ±ZÎfl’vÊ˘k΋fiÎ ÏÁ©Î_÷ ±Ï¤‹¬ ¿fl‰Î ⁄˘«ÎÁHΉÎÁÌ lÌ ±ZÎfl-
’vÊ˘k΋ V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ Á_V◊αı ±P›ÎÁø‹ Ïfi›÷ ¿flı· »ı ÷ıfiÌ ø‹⁄©
’„V÷¿Î±˘fiÎ ≠¿ÎÂfifiÌ ›˘…fiÎ V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ±ZÎfl’ÌÃı CÎÕÌ »ı.
±Î ’„V÷¿Î±˘ ¶ÎflÎ ’ÎÃÂ΂Π‘˘flHÎı ÁIÁ_√fiÎ_ ⁄΂¿˘ ÷◊Î ›‰¿˘fiı
T›‰„V◊÷ ±ı¿‘Îv_ ±fiı Â© iÎÎfi Áfl‚ ¤ÎÊ΋Î_ ±Î’‰Îfi_ ω«Î›* »ı. ¤√‰Îfi
V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎı V◊Î’ı· ±Îÿ¢˝fiÎ ’ηfi ±fiı ≠«Îfl ‹ÎÀı ⁄˛õV‰w’ ÂÎVhÎÌ∞
‹ËÎflÎ…ı V◊Î’ı· ±Î Á_V◊Î, ±Î ≠T≤ÏkÎ ¶ÎflÎ ±ı ±Îÿ¢˝fi˘, Á_≠ÿΛfiÌ ±ı ¤T›
≠HÎηÌfi˘ ±fiı ÷ı ¶ÎflÎ ‹ËÎfi ÏËoÿ ‘‹˝fiÌ Á_V¿ÚÏ÷fi˘ ≠«Îfl ¿flÂı.
V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ¤√‰Îfifi˘ ±ı ÏÿT› Á_ÿı …√÷fiı ¬ÒHÎı ¬ÒHÎı ’ˢӫÎÕ‰ÎfiÌ
±Î ≠T≤ÏkÎfiÌ fiı‹ »ı. …\ÿÌ …\ÿÌ ¤ÎÊα˘‹Î_ ±Î ’„V÷¿Î±˘fi_ ≠¿ÎÂfi ◊Λ ÷ı
‹ÎÀı ›˘…fiÎ CÎÕÌ »ı. ±ÎÂÎ »ı ¿ı Á_≠ÿΛfiÎ ±fiı Á_≠ÿΛı÷fl Á˙ ‘‹˝≠ı‹Ì ‹‹ZÎ±˘
±Î ≠T≤ÏkÎfiı ±Î‰¿ÎflÂı ±fiı ÷ı‹Î_ ÷fi, ‹fi ±fiı ‘fi◊Ì Á_’ÒHν ÁË›˘√ ±Î’Âı.
⁄΂¿˘ ÷◊Î ›‰¿˘fiı ≠˘IÁÎÏË÷ ¿fl‰Î ±Î ’„V÷¿Î±˘fiı ±Î‘Îflı ’flÌZÎα˘
·¥ ÷ı‹fiı ≠‹ÎHÎ’h΢ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. ±Î ’„V÷¿Î ÷ˆ›Îfl ¿fl‰Î‹Î_
¥rfl«flHÎ V‰Î‹Ì, fl‹ı¤Υ ÿ‰ı ÷◊Î Ï¿Â˘fl¤Î¥ ÿ‰ı ÷◊Î …ı‹HÎı ÁË¿Îfl
±ÎM›˘ »ı ÷ı Á˙fiı wÕÎ ±ÎÂÌ‰Î˝ÿ »ı.

‰Á_÷’_«‹Ì ÂÎVhÎÌ fiÎflΛHÎV‰w’ÿÎÁ∞(≠‹¬V‰Î‹Ì ‹ËÎflÎ…)fiÎ

Á_‰÷ 2028 CÎHÎÎ … Ëı÷’Ò‰˝¿
±À·ÎÿflÎ …› lÌ V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ
 4

Ïfi‰ıÿfi
’ÒHν ’vÊ˘k΋ lÌ ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì ¿Ú’Î ¿flÌfiı ±Î ⁄˛õÎ_Õ‹Î_ ’‘Λν. ÁÎ◊ı
’˘÷Îfi_ ±ZÎfl‘΋ …ı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ÷◊Î ±ZÎfl‹@÷˘ ÁÿÔ˚. √˘’΂Îfi_ÿ
V‰Î‹Ì, ÁÿÔ˚. ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì, Áÿ˚. ÿı‰Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, Áÿ˚. Â¿Îfi_ÿ V‰Î‹Ì,
¤@÷flÎ… ÿfl⁄Îfl lÌ ∞HÎΤΥ, ¤@÷flÎ… Ωı⁄fi’√Ì, ¤@÷flÎ… ∞‰⁄Î,
V‰Î‹Ì Ïfi√˝HÎÿÎÁ∞ ±fiı V‰Î‹Ì ›iÎÏ≠›ÿÎÁ∞ ±ÎÏÿfiı ÁÎ◊ı ·ÎT›Î. ±Î
‹ËÎÁ‹◊˝ ‹@÷˘fiÎ_ «Ïflh΢ ’HÎ ±ÿÔ˚¤÷ »ı. lÌ∞‹ËÎflÎ…fiı ωÊı ±ı‹fiÌ ÏfiWÃÎ,
¤„@÷ ≠ıflHÎÎw’ »ı. lÌ∞‹ËÎflÎ…ı Á˙fiÌ Á΋◊a ÿÎ⁄Ì flÎ¬Ì Ë÷Ì »÷Î_ @›Îflı¿
{‚¿ı·Ì Á˙fiÌ Ï‰ÏÂWÀ÷α˘ ’HÎ ±Îç›˝¿Îfl¿ »ı.
±Î ‹@÷˘fiÎ_ «Ïflh΢ ¬Ò⁄ … ≠ıflHÎÎÿÎ›Ì Ë˘‰Î◊Ì “ÁIÁ_√ ‰Î«fi‹Î‚Î
¤Î√-1”fiÌ ±Î ’„V÷¿Î‹Î_ Á_¿Ï·÷ ¿flı·Î_ »ı. ÁÎ◊ı ÁÎ◊ı ’fl_’fl΋Î_ ±Î‰÷Î
⁄ÌΩ ’HÎ ±ZÎfl‹@÷˘fiÎ_ «Ïflh΢ Á‹Î‰Ì ·Ì‘Î_ »ı. ±Î ’„V÷¿ÎfiÎ ⁄ÌΩ ’HÎ
¤Î√˘ ≠√À ◊Âı, …ı‹Î_ ‹tÎfiÎ_ ⁄‘Î_ … «Ïflh΢ ±Î‰Ì …Âı.
ÁIÁ_√ ’flÌZÎÎfiÎ ±P›ÎÁø‹fiÎ ±ı¿ ¤Î√w’ı ±Î ’„V÷¿ÎfiÌ fl«fiÎ
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı. ϶÷Ì› ’flÌZÎÎ “ÁIÁ_√ ≠‰ı” ‹ÎÀıfiÌ ±Î ’„V÷¿Î “ÁIÁ_√
‰Î«fi‹Î‚Î ¤Î√-1” ±Î’fiÎ ËÎ◊‹Î_ ‹Ò¿÷Î_ ±‹fiı ±Îfi_ÿ ◊Λ »ı.
V‰Î‹ÌlÌ∞ ÷◊Î ≠√À √vËÏfl ≠‹¬V‰Î‹Ì ‹ËÎflÎ…fiı flÎ∞ ¿fl‰Î,
ÁIÁ_√Ì Ï¿Â˘fl˘ ±Î ±P›ÎÁø‹ ÷ˆ›Îfl ¿flÌ, ÁIÁ_√fiÌ ’flÌZÎα˘‹Î_ μE« ≠‹ÎHÎ-
’h΢ ‹ı‚‰ı ±ı … ±P›◊˝fiÎ !
- ≠›˘…¿
±‹ı Á˙ V‰Î‹ÌfiÎ ⁄΂¿, ‹flÌÂ_ V‰Î‹Ìfiı ‹ÎÀı,
±‹ı Á˙ lÌ∞÷HÎÎ ›‰¿, ·ÕÌÂ_ lÌ∞fiı ‹ÎÀı.
fi◊Ì Õfl÷Î fi◊Ì ¿fl÷Î, ±‹ÎflÎ ΩfifiÌ ’fl‰Î,
±‹Îflı Õfl fi◊Ì ¿˘¥fi˘, ±‹ı …LQ›Î »Ì±ı ‹fl‰Î.
±‹ı ±Î ›iÎ ±Îfl_P›˘, ⁄Ï·ÿÎfi˘ ±‹ı ÿ¥Â_,
±‹ÎflÎ ±ZÎfl ’vÊ˘k΋, √HÎÎ÷Ì÷ √Îfifiı √Î¥Â_.
±‹ı Á˙ lÌ∞÷HÎÎ ’h΢, ±ZÎflı ‰ÎÁ ±‹Îfl˘ »ı,
V‰‘‹a ¤V‹ «˘‚Ì ÷˘, ±‹Îflı Z΢¤ ÂÎfi˘ »ı.
…\±˘ Á˙ ‹˘÷ÌfiÎ V‰Î‹Ì, fi flÎ¬Ì ¿Î_¥ ÷ı ¬Î‹Ì,
’˛√À ’vÊ˘k΋ ’΋Ì, ‹Y›Î √HÎÎ÷Ì÷ V‰Î‹Ì.
 vi

±fiø‹ÏHοÎ
1. ÁÿÔ˚√v ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ........................................................ 1
2. ÁÿÔ˚√v ÿı‰Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ...................................................... 13
3. ÁÿÔ˚√v Â¿Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ...................................................... 17
4. ¤@÷flÎ… ÿfl⁄Îfl lÌ {ÌHÎΤΥ.......................................... 23
5. ¤@÷flÎ… Ωı⁄fi ’√Ì ....................................................... 31
6. ¤@÷flÎ… ∞‰⁄Î ............................................................. 39
7. V‰Î‹Ì Ïfi√˝HÎÿÎÁ∞ ......................................................... 43
8. V‰Î‹Ì ›iÎÏ≠›ÿÎÁ∞ ........................................................ 53
 vii

ÁIÁ_√ ‰Î«fi‹Î‚Î
¤Î√ ’Ëı·˘
 8

ÁÿÔ˚√v ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì

ÁÿÔ˚√v ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì 1

ÁÿÔ˚√v ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì

ÿfl⁄Îfl ¬Ì«˘¬Ì« ¤flΛ˘ Ë÷˘. ÏÂfl˘ËÌ ‹ËÎflÎ…fi˘ ±Îÿı ◊›˘
±fiı ⁄η¿Ï‰ ·ÎÕ<ÿÎfi∞±ı V‰flÏ«÷ ¿ÎT›˘ Á_ÿfl flÎ√œÎ‚‹Î_ ··¿Î›Î*.
‰Î¿Ô˚»ÀÎ ’HÎ ±ÿÔ˚¤÷. ÁÎ_¤‚Ìfiı ÷ÎÏ‚›˘fiÎ √Õ√ÕÎÀ ◊›Î. Á˙ ±Îç›˝-
‹B‘ ⁄L›Î. flÎF›fiÎ ±Î ±H΋ҷΠfl÷fifi˘ ≠¿Î Á‰˝hÎ ≠Áflı ÷˘ ¿ı‰_ ?
flÎΩfiı ω«Îfl ◊›˘.
‹Î÷Î ·Î·⁄Î ±fiı Ï’÷Î Â_¤ÿÎfi∞fiı ’HÎ V‰MÔfi‹Î_ ≠¤±ı ≠ıflHÎÎ
±Î’Ì. ÷ı±˘ flÎΩfiΠω«Îfl‹Î_ Á_‹÷ ◊›Î. ¿E» …÷Î ±ı¿ ω≠fi˘ Á_√Î◊
‹Y›˘. Á˙fiÎ ±ÎÂÌ‰Î˝ÿ ‹ı‚‰Ì ·ÎÕ<ÿÎfi∞ ¤Ò… Ï’_√‚ÂÎVhÎ Â̬‰Î
fiÌ¿Y›Î.
ÏÂfl˘ËÌ ÷η¿ÎfiÎ ¬ÎHÎ√΋‹Î_ Á_. 1828fiÌ ‰Á_÷’_«‹Ì±ı ≠√À
◊›ı·Î ±Î ⁄΂ ¤@÷¿Ï‰, ¿E»fiÎ flΉfiÎ ‹Ëı‹Îfi ◊›Î.
±Î ÷ı…V‰Ì ⁄΂¿fiı Ωı¥fiı √v ±¤›ÿÎfi∞ flÎ∞ ◊›Î. ÿÁ ‰Ê˝
’ÁÎfl ◊¥ √›Î_. ÷̉˛ ⁄Ï© ±fiı V‹flH΄@÷◊Ì ·ÎÕ<ÿÎfi∞ Ï’_√‚ ±fiı
⁄ÌΩ_ ÂÎVh΢‹Î_ ≠‰ÌHÎ ◊›Î. ¿E»fiÎ flΉı flÎ…ÿfl⁄Îfl‹Î_ ωzÎfiÎ_ ’Îfl¬Î_
¿›Î*. ÁÎfl˘ Áfl’Ή ±ÎM›˘. flÎ…¿Ï‰flIÔfi, Ï’_√‚ωzΫΛ˝, ‹ËÎ-
‹Ë˘’ÎK›Î›, ‹Ëο‰Ìrfl, Â÷Ή‘ÎfiÌ ‰√ıflı ≠‹ÎHÎ’h΢ ±ÎM›Î_; ±fiı
’˘÷ÎfiÎ flÎF›‹Î_ … ±¬_Õ Áı‰Î ±Î’‰Î Ïfi‰ıÿfi ¿›*. ·ÎÕ<ÿÎfi∞fiı ’˘÷Îfiı
‰÷fi ’λΠŒfl‰ÎfiÌ ÷̉˛ ≥E»Î Ë÷Ì. ÷ı◊Ì flΉfi_ ∑HÎ ÁÿÎfiı ‹ÎÀı
V‰Ì¿ÎflÌ ·¥fiı ωÿΛ ·Ì‘Ì.
flV÷΋Î_ ‘‹Õ¿Î‹Î_ ω≠ ¤|ΫΛ˝ ’ÎÁı Á_V¿Ú÷ ±fiı Á_√Ì÷fiÌ ÏÂZÎÎ
·Ì‘Ì. ±ËŸ fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfi˘ ‹ı‚Î’ ◊›˘. ±ÎÂÌ‰Î˝ÿ ’ÎQ›Î. ±Î√‚
…÷Î_ ‘˛Î_√‘˛Î, Ω‹fi√fl, ¶Îfl¿Î, …^fiÎ√œ ‰√ıflı flÎF›˘‹Î_ ¬Ò⁄ … ÁI¿Îfl
’ÎQ›Î. μk΋ ≠¿ÎflfiÌ ¤ıÀ-Á˘√Îÿ˘ «flH΢‹Î_ ’ՉΠ·Î√Ì.
¤Î‰fi√flfiı ±Î_√HÎı ‰…ıÏÁ_ËfiÎ ÿfl⁄Îfl‹Î_ ÷˘ ¿Ï‰fiÌ ‰Î¿Ô˚‘Îflαı
‹Î{Î ‹Ò¿Ì. ¿Ï‰lÌfiı Á‰Hν◊Ì ±Î¤ÒÏÊ÷ ¿fl‰Î fiflıÂı flÎF›Á˘fiÌfiı
⁄˘·ÎT›Î. ±ËŸ ·ÎÕ<ÿÎfi∞±ı ±ı¿ ±Îç›˝ Ωı›_. Á˘fiÌ ‹ËÎ…fifiÎ
¿’΂‹Î_ √˘’Ì«_ÿfifi_ Á˘Ë΋b_ Ï÷·¿ ±fiı ¿o¿<fi˘ √˘‚ «Î_ÿ·˘ !
2 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

¿Ï‰±ı ’Ò»’fl» ¿flÌ. I›Îflı ⁄Î’±ı … ‰E«ı ¿èÎ_ — “‹ÎflÌ ‹fifiÌ ±Î

¤Î_…√Õ ÷‹Îflı ÿÒfl ¿fl‰ÎfiÌ »ı. ‹ÎflÎ flÎF›‹Î_ √œÕ<_ √΋ »ı. I›Î_ ±ı¿
V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ±ÎT›Î »ı. ¿ÎÃ̱˘ ÷ı‹fiı ¤√‰Îfi ‹Îfiı »ı. ‹fiı ÷˘ ‘Ï÷_√
·Î√ı »ı. ’HÎ ÷‹ı …¥fiı ±ıfi_ ’Îfl¬_ ¿fl˘.”
›˙‰fi, ωzÎ ±fiı ¿ÌÏ÷˝fiÎ ±Ï¤‹Îfi‹Î_ ·ÎÕ<ÿÎfi∞±ı ÁÌ‘Ì √œÕÎfiÌ
‰ÎÀ ’¿ÕÌ. ’HÎ flV÷΋Î_ ‹fi ’λ\_ ’ՉΠ·ÎB›_. ÁΫ_ ’HΠˢ› ±ı‰Ì Â_¿Î
◊¥. “÷˘ ‹ÎflÎ Á_¿S’˘ ’ÒflÎ ¿flı,” ±ı‰˘ ω«Îfl ±Î‰÷Î_ ‹fi‹Î_ «Îfl
≥E»Î±˘ √˘Ã‰Ì —
“±ı‹HÎı ‘ÎflHÎ ¿flı·˘ √·Î⁄fi˘ ËÎfl ‹fiı ’ËıflÎ‰Ì fi΋ ÿ¥fiı ⁄˘·Î‰ı.”
“⁄_fiı «flHÎÎflω_ÿ‹Î_ Á˘‚ ÏÿT› Ï«Ë˚fi˘ ÿı¬ÎÕı.”
“‹ÎflÌ ±˘‚¬ÎHÎ ±Î’ı.”
“¿Î‚Î ‰Vh΋Î_ ‰ŸÀı·˘ ¤Î√‰÷fi˘ √˛_◊ ‰Î_«÷Πˢ›.”
√œ’fl √΋‹Î_ ≠‰ıÂ÷Î_ … ¿Ï‰fiı ÂÎ_Ï÷fi˘ ±fi¤‰ ◊›˘. ÁËΩfi_ÿ
V‰Î‹Ì ÿÎÿάΫflfiÎ ÿfl⁄Îfl‹Î_ ·Ÿ⁄ÕÎfiÎ T≤ZÎ fiÌ«ı Á_÷, ËÏfl¤@÷˘fiÌ
Á¤Î ¤flÌfiı ⁄ıÃÎ Ë÷Î. ¿˘À‹Î_ √·Î⁄fi˘ ËÎfl ¢¤÷˘ Ë÷˘. Á΋ı ¿Î‚Î
¿Î‹‚Î μ’fl ¤Î√‰÷fi˘ √˛_◊ ’Õu˘ Ë÷˘. ·ÎÕ<ÿÎfi∞±ı ÿfl⁄Îfl‹Î_ ≠‰ıÂ
¿›˘˝. ≠¤±ı ±ı‹fiı fi΋ ÿ¥fiı ⁄˘·ÎT›Î. √·Î⁄fi˘ ËÎfl ’ËıflÎ‰Ì ÁI¿Î›Î˝.
‰Î÷‰Î÷‹Î_ ±ı‹fi_ ’Ò‰˝T≤kÎÎ_÷ ¿ËÌ Á_¤‚ÎT›_. ’˘÷ÎfiÎ_ ¬S·Î_ «flHÎÎflω_ÿ‹Î_
Á˘‚ Ï«é˘fiÎ_ ÿ½fi ¿flÎT›Î_. ·ÎÕ<ÿÎfi∞fiÎ ±Îfi_ÿfiÌ ÁÌ‹Î fi flËÌ. ˈ›_
√ÿÔ˚√ÿÔ ◊›_. ¿oËÎ_◊Ì ¿Ï‰÷ ÁflÌ √›_ —
‘L› ±Î…fiÌ CÎÕÌ flı, ‘L› ±Î…fiÌ CÎÕÌ,
fiıHÎı fiÌflA›Î ÁËΩfi_ÿ, ‘L› ±Î…fiÌ CÎÕÌ. ‘L›0
iÎÎfi¿>_«Ì √v √‹Áı, √›Î ÷΂Î_ ∂CÎÕÌ,
·ÎÕ< ÁËΩfi_ÿ ÏfiË΂÷Î_, ÃflÌ ±Î_¬ÕÌ flı. ‘L›0
¿Ï‰fiÎ_ xÿ›¶Îfl ¬Ò·Ì √›Î_. ≠¤fiÌ º„WÀ‹Î_ º„WÀ ‹‚Ì. Á‹ÎÏ‘ ◊¥.
±ı‹fiÎ ‹Î‹Î ÁÎ◊ı Ë÷Î. ÷ı±˘ ±Î ⁄‘_ Ωı¥fiı √¤flΛÎ. ≠¤fiı Ã’¿˘
±Î’‰Î ·ÎB›Î. I›Î_ ±ı‹fiı ’HÎ Á‹ÎÏ‘ ◊¥. ±Î ‰Î÷ΉflHÎ Ωı¥fiı
Á¤Î…fi˘ ’HÎ «Ï¿÷ ◊¥ √›Î !
¿ÿÌ fiÏË Ωı›ı·_ ÏÿT› ÷ı…, Á‰˝hÎ ÷ı… ÷ı…, ±ı‹Î_ ≠¤fiÌ ‹fi˘Ëfl
ÁÿÔ˚√v ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì 3

‹ÒÏ÷˝, ±‰÷Îfl˘ ËÎ◊ ΩıÕÌ ±ı‹fiÌ V÷Ï÷ ¿flı. ±Î ±·˙Ï¿¿ ÿ½fi ¿Ï‰fiÌ
±Î_¬˘‹Î_ …ÕÎ¥ √›_. ËÊνl ‰Ëı‰Î ·ÎB›Î_, xÿ› ¤flÎ¥ √›_. ≠¤fiÎ_
«flH΢ ’¿ÕÌ ·Ì‘Î_. ∞‰fi¤fl ±Î «flH΢fiÌ ¤„@÷ ‹Î√Ì.
‹ÌÃÎfiÌ ’Ò÷‚Ì ’ÎHÎÌfi˘ ÷Î√ ¿Îœ‰Î √¥ ±fiı ’ÎHÎÌ‹Î_ Á‹Î¥ √¥.
÷ı‹ ·ÎÕ<ÿÎfi∞ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ ‹ÒÏ÷˝‹Î_, ‹fi˘‹fi Á‹Î¥ √›Î. flÎ…¿Ï‰
‹ÀÌfiı ‹ËÎflÎ…fiÎ Áı‰¿ ⁄fiÌ √›Î.
±ı¿ ‰¬÷ ‹ËÎflÎ…ı ±ı‹fiı ±Îÿı ±ÎM›˘ ¿ı ±Î ÿÎÿÎfiÌ ⁄Ëıfi˘,
·ÎÕ<⁄Î fiı ∞‰⁄Î B≤ËV◊Îl‹‹Î_ »ı, »÷Î_ I›Î√ÌfiÎ Ïfi›‹˘ ’΂ı »ı.
±‹Îfl_ ⁄Ë ¬˘À<_ ÿı¬ÎÕı »ı, ‹ÎÀı ±ı‹fiı Á‹Ω‰˘. ⁄_fiı ⁄Ëıfi˘ ¿˘¥ ’flÊfi_
‹¬ Ωı÷Ì fiˢ÷Ì ÷ı◊Ì ‰«‹Î_ ’Õÿ˘ fiάÌfiı ¿Ï‰flÎ… ⁄Ëıfi˘fiı B≤ËV◊fiÎ
‘‹˝fiÌ ‰Î÷˘ Á‹Ω‰‰Î ·ÎB›Î.
ÂÎ_Ï÷◊Ì ÁÎ_¤Y›Î ’»Ì ⁄_fiı ⁄Ëıfi˘±ı ¿Ï‰fiı ¿èÎ_ — “±Î ÿıËfiÌ Â˘¤Î
±ÎI‹Î ‰Õı »ı. ±ÎI‹Îfiı ·Ì‘ı ÿıË Ëηı »ı, «Î·ı »ı, Ïø›Î ¿flı »ı. ±ÎI‹Î
‰√fl ÿıËfiÌ Ï¿o‹÷ fi◊Ì. ÷‹ı ±Î ÁÎflÎ_ ‰VhÎΤÒÊH΢ ’Ëıfl˘ »˘, ’HÎ
÷‹Îfl΋Î_ ¿˘¥fiı ‹˘Ë ◊Λ ÷˘ ±ı ’Î’ ¿˘fiı ·Î√ı ? ‹ÎÀı ±Î flΩı√HÎ
»˘ÕÌfiı, Á΄k‰¿¤Î‰ı ¤√‰ÎfifiÌ ¤„@÷ ¿fl˘.”
⁄_fiı ⁄Ëıfi˘fiÌ ±Î ÏÿT› ‰ÎHÎÌ◊Ì ·ÎÕ<ÿÎfi∞fiı ±_÷fl‹Î_ «˘À ·Î√Ì.
‹ËÎflÎ… ’ÎÁı ±Î‰Ì ‰VhÎΤÒÊH΢ μ÷ÎflÌ ÿÌ‘Î_. ÁΑ ⁄fiΉ‰Î ωfi_÷Ì ¿flÌ.
‹ËÎflÎ…ı ±ı‹fiı ÿÌZÎÎ ±Î’Ì, lÌfl_√ÿÎÁ ±ı‰_ fi΋ ’ÎÕu_. ¿Ï‰flÎ… Á_÷-
’_„@÷‹Î_ ¤Y›Î.
lÌfl_√ÿÎÁ∞ ’˘÷ÎfiÌ ¿Ï‰I‰ „@÷◊Ì ±fiı fl‹Ò∞ V‰¤Î‰◊Ì
‹ËÎflÎ…fiı Ëo‹ıÂÎ_ ≠ÁLfi flά÷Î, ÷ı◊Ì ‹ËÎflÎ… ±ı‹fiı “⁄˛õÎfi_ÿ” ¿ËÌfiı
’HÎ Á_⁄˘‘÷Î.
·ÎÕ<ÿÎfi∞fiı ‹Ò¿Ìfiı ±ı‹fiÎ ‹Î‹Î ¬ÎHÎ √΋ ’ˢÓE›Î. ±ËŸ
¿<À<_⁄̱˘fiı √œ’fl‹Î_ ⁄fiı·Ì ‰Î÷ ¿ËÌ. ±Î ÁÎ_¤‚Ì ·ÎÕ<ÿÎfi∞fiı Á‹Ω‰‰Î
Á‰˝ ¿<À<_⁄̱˘ ÷fl÷ √œ’fl ±ÎT›Î_. ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ±ı‹fiı Á˙fiı
‹ËÎflÎ…fi˘ ±ÿÔ˚¤÷ ‹ÏË‹Î Á‹ΩT›˘. ÁÎZÎÎ÷Ô˚ ¤√‰ÎfifiÌ ≠ÎÏM÷ ◊¥, ÷˘
‹fiW›∞‰fi ÁÎ◊˝¿ ¿fl‰Î ’˘÷Îfi˘ »ı‰Àfi˘ ÏfiHν› …HÎÎT›˘. ±ı‹fiı ‹fi◊Ì
‰flÌ «Ò¿ı·Ì ¿L›Î ’HÎ ÁÎ◊ı Ë÷Ì. ±ıfiı ’HÎ V‰Î‹Ì±ı ¿ËÌ ‹˘¿S›_ —
4 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

“flı Á√’HÎ ËÏfl‰flfi_ ÁΫ_, ⁄Ì…\_ Á‰ıÛ ZÎHΤ_√fl ¿Î«_....”

»÷Î_ Á˙ ¿fl√fl÷Î flèÎÎ. V‰Î‹Ì «Ï·÷ fi ◊›Î. ±ı‹fi˘ Ïfiç› ±«‚
Ë÷˘. ¿Á˘ÀÌ ¿fl‰Î ‹ËÎflÎ…ı ’HÎ ±ı‹fiı CÎıfl …‰Î ±ÎiÎÎ ¿flÌ. ±Î ±ÎÿıÂ
ÁÎ_¤‚Ì ΩHÎı ‰Ì…‚Ì ’ÕÌ Ë˘› ±ı‹ ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ‹ÒÏ»Û÷ ◊¥ √›Î.
¿<À<_⁄̱˘±ı ±ı‹fi˘ ÁΫ˘ ¤Î‰ Ωı›˘. Á˙fiÎ ‹fi ’Ì√‚Ì √›Î_. ‹Î÷ÎfiÎ
¿˘Õ ’ÒflÎ ¿fl‰Î ‹ËÎflÎ… ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ “‹Î” ⁄L›Î. ’˘÷ÎfiÌ ≠ÁÎÿÌfi˘
flıÓÀ˘ ±ı‹fiÎ_ ‹Îfiı ±ÎM›˘ ±fiı Á˙fiı flÎ∞ ¿flÌ Ï‰ÿΛ ¿›Î˝.
⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ ±’Ò‰˝ ≠Ï÷¤Î, iÎÎfi ±fiı ‰Î¿Ô˚»ÀÎ◊Ì ‹˘ÀÎ
ω¶Îfi˘ ‹B‘ ◊¥ …÷Î ±fiı ‹ËÎflÎ…fi_ Âflb_ V‰Ì¿Îfl÷Î. ÷ı±˘ CÎb_¬v_
‹ËÎflÎ… ÁÎ◊ı … √΋˘√΋ Œfl÷Î.
Á_V¿Ú÷fi˘ ‰‘ ±P›ÎÁ ¿fl‰Î ‹ËÎflÎ…fiÌ ±ÎiÎÎ◊Ì ÷ı±˘ Áfl÷ √›Î.
±ËŸ flÎF›fiÎ ‹ÎfiÌ÷Î Á_V¿Ú÷fiÎ ≠¬fl ω¶Îfi ±fiı ‰ıÿÎ_÷Ì ‹Ïfi⁄ΉÎ
‹ËÎϤ‹ÎfiÌ Ë÷Î. fi‹˛÷Î ±fiı ÷ı…„V‰÷Î◊Ì ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ‹Ïfi⁄ΉÎfiı
‰Â ¿›Î˝. Á_V¿Ú÷ωz΋Î_ ’Îfl_√÷ ⁄L›Î. ±ÎI‹Î ±fiı ’fl‹ÎI‹Îfi˘ ÁΫ˘
ÏÁ©Î_÷ ’˘÷ÎfiÎ √vfiı Á‹ΩT›˘. ‹ËÎflÎ…fiÎ ‹ÏË‹ÎfiÌ ‰Î÷˘ ¿flÌ. ±Î
ÂOÿ˘fiÎ ≠¤Î‰◊Ì … ‹Ïfi⁄ΉÎfiı ⁄˛õfiÎ ≠¿ÎÂfi_ ÿ½fi ◊›_ ±fiı
‹ËÎflÎ…fiÎ_ ÿ½fi ¿fl‰ÎfiÌ μI¿oÃÎ Ω√Ì.
⁄˛õÎfi_ÿ ÁÎ◊ı ’˘÷ı √œ’fl √›Î. ‹ËÎflÎ…ı ‹fiW›«ÏflhÎ ¿›*.
‹Ïfi⁄ΉÎfiÌ μ’ıZÎÎ ¿flÌ.
‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ‹ËÎflÎ…fiı ¿èÎ_ — “‹ËÎflÎ… ! ±Î ‹Ïfi⁄ΉÎ
±ÎT›Î »ı.”
‹ËÎflÎ…ı ÷ı‹fiÌ Á΋_ Ωı›Î ωfiÎ ’Ò»u_ — “¿˘HÎ ‹Ïfi⁄ΉΠ?”
‹Ïfi⁄ΉÎfiı ±Î◊Ì ¬˘À<_ ·ÎB›_. ÷ı±˘ Á¤Î »˘ÕÌ «ÎS›Î √›Î. Áfl÷
’λΠ…‰Î ÷ˆ›Îfl ◊›Î. ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ÷◊Î ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¬Ò⁄
Á‹Ω‰Ìfiı ÷ı‹fiı fl˘@›Î. ±’‹Îfifiı ¤·Î‰‰Î ÁL‹Îfi ¿›*. ÿÎÿάΫfl
÷◊Î ∞‰Î¬Î«fl ±fiı ±L› ¤Î›Î÷˘fiı CÎıfl ÷ı‹fiÌ ‘΋‘Ò‹◊Ì ’‘fl΋HÎÌ
¿flÌ, fi√ÿ ¤ıÀ ‹Ò¿Ì. ‹Ïfi⁄ΉΠflÎ∞ ◊¥ √›Î.
⁄Ì…ı Ïÿ‰Áı ‰ÎÁÿı‰fiÎflΛHÎfiÌ Á_K›Î ±Îfl÷ÌfiÎ_ ÿ½fi ¿fl‰Î ÿÎÿÎfiÎ
ÿfl⁄Îfl‹Î_ √›Î. ÷ı ‰¬÷ı ‹ËÎflÎ… ±˘ÁflÌ‹Î_ ⁄ı ◊Î_¤·Î ‰E«ı ’ˢ‚Î
ÁÿÔ˚√v ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì 5

ËÎ◊ flÎ¬Ì ∂¤Î Ë÷Î. ’λ‚ ¤√∞, ‹ËÎflÎ…fi_ ±ÎÁfi √˘Ã‰‰Î ‹HÎ
±ı¿fi˘ ÷Ï¿›˘ ·¥, ‹ËÎflÎ… ‹Î√˝ ±Î’ı ±ıfiÌ flÎË Ωı¥fiı ∂¤Î Ë÷Î.
‹ËÎflÎ…ı ’λ‚ ÷ı‹fiÎ ÷flŒ Ωı›_. ÷ı‹fiÎ ËÎ◊‹Î_◊Ì ÷Ï¿›˘ ·¥ ·Ì‘˘.
±ı¿ ±Î_√‚Ì μ’fl ÷Ï¿›˘ √˘‚ √˘‚ ŒıflT›˘ ±fiı ·Ÿ⁄ÕÎ fiÌ«ı F›Î_
±ÎÁfi ’Î◊›* Ë÷_ I›Î_ ŒıÓ@›˘. ÷Ï¿›˘ ⁄fl˘⁄fl ±ÎÁfi ’fl √˘Ã‰Î¥ √›˘.
‹Ïfi⁄Ήαı ±Î Ωı›_. √˘‰‘˝fi‘ÎflÌfiÌ ‹ÒÏ÷˝ ÷ıHÎı ‹ËÎflÎ…‹Î_ ÏfiË΂Ì.
÷ı‹fi_ ‹fi ’Ì√Y›_.
‹ËÎflÎ… ’ÎÁı ±Î‰Ì ÷ı‹HÎı ËÎ◊ ΩıÕuÎ. ‹ËÎflÎ…ı ÷ı‹fiı ’˘÷ÎfiÌ
⁄Î…\‹Î_ ⁄ıÁÎÕuÎ. ’˘÷ı ’Ëıflı·˘ √·Î⁄fi˘ ËÎfl ÷ı‹fiı ’ËıflÎT›˘. ‹Ïfi⁄ΉÎ
flÎ∞ ◊¥ √›Î. √·Î⁄fiÌ ‹ÌÃÌ Á√_‘ ·ı÷Î_ ÷ı‹fiı lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ ¿Ú’Î◊Ì
Á‹ÎÏ‘ ◊¥. ±Î ÏÿT› ÿ½fi◊Ì ÷ı‹fiı lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ Á‰˘˝’flÌ V‰w’fiÌ
ÏfiWÃÎ ◊¥. ‹ËÎflÎ… ’ÎÁı fi‹˛ ⁄fiÌ ÿÌZÎÎfiÌ ›Î«fiÎ ¿flÌ. ‹ËÎflÎ…ı ÷ı‹fiı
¤Î√‰÷Ì ÿÌZÎÎ ±Î’Ì, ’HÎ fi΋ ÷˘ ‹Ïfi⁄ΉΠ… flÎA›_. ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì
flÎ∞ ◊›Î.
‹ËÎflÎ…fiÎ ±ÎÿıÂ◊Ì ‹Ïfi⁄ΉΠ’»Ì Áfl÷ √›Î. ±ËŸ ±flÿıÂfl
¿˘À‰Î· ‰√ıflı flÎF›fiÎ ¿Îfl¤Îfḻ˘fiı ±ı‹HÎı ÁIÁ_√ ¿flÎT›˘. ¬Ò⁄ …
‘΋‘Ò‹’Ò‰˝¿ flÎF›‹Î_ lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ ’‘fl΋HÎÌ ¿flÌ. ‹ËÎflÎ…ı flÎ∞
◊¥fiı ±flÿıÂfl ¿˘À‰Î·fiı ’˘÷ÎfiÌ ≠ÁÎÿÌfiÌ ’ÎCÎ ±Î’Ì Ë÷Ì.
±ı¿ ‰¬÷ lÌ∞‹ËÎflÎ… Á˙ Á_÷˘-ËÏfl¤@÷˘ ÁÎ◊ı ¿E» ’‘Λν.
‹Î_Չ̋Î_ lÌ∞±ı ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ±r μ’fl ⁄ıÁÎÕÌ √΋‹Î_ Á΋ˆ›_
¿flÎT›_. ±ËŸ ≠¬fl ‰ıÿÎ_÷Ì ¬ˆ›˘ ¬hÎÌ flËı÷˘ Ë÷˘. ÷ıHÎı ‹ËÎflÎ… ÁÎ◊ı
ÂÎVhΫ«Î˝ ¿fl‰ÎfiÌ ≥E»Î ⁄÷ΉÌ. ‹ËÎflÎ…ı V‰Î‹Ìfiı Â̬‰ÎÕu_ — “¬ˆ›˘
±Î‰ı I›Îflı ÷‹Îflı ‹ÎflÌ √ÎÿÌ μ’fl ⁄ıÁ‰_. Ë_ fiÌ«ı ⁄ıÁÌÂ. ¬ˆ›˘ ≠ë ’Ò»ı
I›Îflı ÷‹Îflı ¿Ëı‰_, ±Î ‹ÎflÎ ÏÂW› μkÎfl ¿flÂı.”
V‰Î‹Ìfiı ±Î CÎb_ ±fiÏ«÷ ·ÎB›_, ’HÎ ‹ËÎflÎ…fiÌ ±ÎiÎÎ ±Î√‚
÷ı±˘ ·Î«Îfl Ë÷Î.
¬ˆ›˘ ¬hÎÌ ’˘÷ÎfiÎ ÏÂW›˘ ÁÎ◊ı Á¤Î‹Î_ ±ÎT›˘. ’WÀ ±fiı ÷ı…V‰Ì
ÂflÌflfiı ·Ì‘ı ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ’ÎÀ μ’fl ÁÎflΠ¢¤÷Î Ë÷Î. ¬ˆ›Î±ı
⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı … V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ¤√‰Îfi ΩHÎÌfiı ≠ë˘ ’Ò»uÎ.
6 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

“±ıfiÎ μkÎfl ÷˘ ±‹ÎflÎ ±Î ÏÂW› ±Î’Âı,” ±ı‹ ¿ËÌ ⁄˛õÎfi_ÿ

V‰Î‹Ì±ı ‹ËÎflÎ… ÷flŒ ±Î_√‚Ì «Ÿ‘Ì.
’»Ì ‹ËÎflÎ…ı ±ı‹fiÎ ≠ë˘fiÎ Á«˘À μkÎfl˘ ±ÎM›Î. ±Î◊Ì ¬ˆ›˘
V÷O‘ ◊¥ √›˘. ±ıfiı Â_¿Î ◊¥ ¿ı ±Î ⁄ı‹Î_ V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ¿˘HÎ ? I›Îflı
±ıfiÌ ‹Î±ı ÿÒfl ⁄ıÃÎ_ ¿èÎ_ — “±Î fiÎfi˘ ÁΑ ⁄˛õ »ı fiı μ’fl ⁄ıÃ˘ »ı ±ı
œ√˘ ⁄˛õ »ı.” ±Î ÁÎ_¤‚Ì ‹ËÎflÎ… ËÁ‰Î ·ÎB›Î.
⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ±ı¿ÿ‹ ‹ËÎflÎ…fiı ∂¤Î ¿flÌ √Îÿ̱ı ⁄ıÁÎÕuÎ.
’˘÷ı fiÌ«ı ⁄ıÃÎ. ¬ˆ›ÎfiÌ ¤˛Î_Ï÷ ÿÒfl ◊¥ ±fiı ‹ËÎflÎ…fi˘ ±ÎÏl÷ ◊›˘.
‹ËÎflÎ…ı ‹_Ïÿfl Ïfi‹Î˝HÎfiÌ ≠T≤ÏkÎ Âw ¿flÌ. Á˙ ≠◊‹ ±‹ÿΉÎÿfi_
‹_Ïÿfl ¿fl‰Î ‹ËÎflÎ…ı ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ‹˘¿S›Î. ±Î‰Î_ T›Î‰ËÎÏfl¿ ¿Î›˘˝
V‰Î‹Ì ⁄Ë ¿<fiıË◊Ì ÁÎflÌ flÌ÷ı ’Îfl ’ÎÕ÷Î. ±ËŸ …fifl· √˘ÕÛfi ÁÎËı⁄fiı
‹‚Ìfiı …‹Ìfifi˘ ·ı¬ ¿Î›‹Ì ¿flÎT›˘. À>_¿ ‹ÿ÷‹Î_ … ‹_Ïÿflfi_ ¿Î‹ ’Òfl_
¿›*. ‹˘À˘ Á‹ˆ›˘ ¿›˘˝. fiflfiÎflΛHÎ ÿı‰fiÌ ≠Ï÷WÃÎ ¿flÌ.
±Î‰Ì ±fiı¿Ï‰‘ ≠T≤Ïk΋Î_ ’HÎ V‰Î‹Ì ¿ÎT›fl«fiÎfi_ ¿Î‹ ÷˘ ±Ï‰fl÷
«Î· … flά÷Î. ‹_Ïÿfl˘fiÌ Áı‰Î‹Î_ ’HÎ ’˘÷ı ¤‚÷Î. ’◊flÎ ‰Ëıfl‰Î,
«ÒfiÎfiÌ «yÌ Œıfl‰‰Ì, ’ΛΠ¬˘ÿ‰Î ‰√ıflı ≠T≤ÏkÎ ¿fl÷Î_ ¿fl÷Î_ ’HÎ
¿ÎT›˘fiÌ √Ò_◊HÎÌ ÷˘ «Î· … flËı÷Ì. ◊˘ÕÌ ÏfiflÎ_÷ ‹‚÷Ì ¿ı ÷fl÷ ÷ı ¿Î√‚
μ’fl À’¿Î‰Ì ·ı÷Î.
I›Îfl ’»Ì ‰fl÷η‹Î_ ‹_Ïÿfl ¿fl‰ÎfiÌ ‹ËÎflÎ…fiÌ ±ÎiÎÎ ◊¥.
‹ËÎflÎ…ı ±ı¿ Ϭflfi_ fiÎfi_ ‹_Ïÿfl ¿fl‰Î ¿Ëı·_. ’HÎ ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ÷˘
hÎHΠϬflfiÎ ‹_Ïÿflfi˘ ±Îfl_¤ ¿›˘˝. √…flÎ÷fiÌ ’˘«Ì …‹Ìfi‹Î_ ’ΛÎ
CÎHÎÎ ¨ÕÎ √›Î. ÷ı◊Ì CÎH΢¬fl˘ ‹Î·Á΋Îfi ’Λ΋Î_ … ’flÎ¥ √›˘.
‹ËÎflÎ…ı V‰Î‹Ìfiı ’ˢӫ ω«ÎflÌfiı ‹_Ïÿfl ¿fl‰Î ·A›_ I›Îflı ⁄˛õÎfi_ÿ
V‰Î‹Ì±ı ·¬Ì ‹˘¿S›_ —
“ÁÎËı⁄ Áfl̬ΠÂıÏÛÎ, ⁄Áı fi√fl¿Ì ‹Î_ËÌ,
÷οı ‘fi¿Ì @›Î ¿‹Ì ! Ω¿Ì ËÒ_ÕÌ «·ı fi‰¬_Õ ‹Î_ËÌ.”
‹ËÎflÎ… ±‰Îflfi‰Îfl ‰fl÷η ’‘Îfl÷Î, fi…fl flά÷Î. ÷ı◊Ì ÷ı ¿Î‹
’HÎ ÁÎflÌ flÌ÷ı ’Ò fl_ ◊›_. ‘΋‘Ò‹◊Ì ·Z‹ÌfiÎflΛHÎ ÿı‰fiÌ ≠Ï÷WÃÎ ¿flÌ.
±ËŸ ‹ËÎflÎ…ı “ËÏfl¿ÚWHΔ fi΋◊Ì ’˘÷ÎfiÌ ‹ÒÏ÷˝ ’HÎ ’‘flΉÌ.
ÁÿÔ˚√v ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì 7

…^fiÎ√œ‹Î_ ’HÎ ‹_Ïÿfl ¿fl‰Î ‹ËÎflÎ…ı ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ‹˘¿S›Î.

√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’HÎ ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ÁÎ◊ı CÎb_ ¬fl_ flËı÷Î ±fiı Áı‰Î
¿fl÷Î. …^fiÎ√œ‹Î_ fiÎ√fl˘fi˘ CÎH΢ ωfl˘‘ Ë÷˘ ’HÎ ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı
fi‰Î⁄fiı ≠¤Îω÷ ¿›Î˝. ‹ËÎflÎ…fi˘ ‹ÏË‹Î ¿è΢. ±Î◊Ì ‹_ÏÿflfiÎ ¿Î‹‹Î_
CÎHÎÌ Áfl‚÷Î ◊¥. fiÎ√fl˘ ’λΠ’ÕuÎ. ‹_Ïÿfl ’Ò fl_ ◊›_. ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı
‹ËÎflÎ…fiı ÷ıÕÎT›Î. ÂËıfl‹Î_ ±ÿÔ˚¤÷ Á΋ˆ›_ ◊›_. ±Î ‰¬÷ı ⁄˛õÎfi_ÿ
V‰Î‹Ìfiı ⁄ıÁ‰Î ‹ÎÀı fiÎ√fl˘±ı ¶ıÊ◊Ì ±ı¿ ‹ÿ˘L‹kÎ C΢ÕÎfiı ‹˘¿S›˘. ’HÎ
V‰Î‹ÌfiÎ V’½◊Ì … ÷ı CÎ˘Õ˘ fifl‹ ’ÕÌ √›˘. ±Î◊Ì … ‹ËÎflÎ… ÷ı‹fiı
›Ï÷ ¿Ëı÷Î.
…^fiÎ√œ‹Î_ ‰ıÿωϑ◊Ì flΑÎfl‹HÎÿı‰fiÌ ≠Ï÷WÃÎ ◊¥. fi‰Î⁄ı ‹Ëı·‹Î_
‹ËÎflÎ…fiÌ ±fiı Á_÷˘fiÌ ’‘fl΋HÎÌ ¿flÌ. ’˘÷Îfi_ ¤·_ ¿fl‰Î ‹ËÎflÎ…fiı
≠Î◊˝fiÎ ¿flÌ. ±ÎÂÌ‰Î˝ÿ ±Î’Ì ‹ËÎflÎ…ı ±ı‹fiı flÎ∞ ¿›Î˝. fi‰Î⁄fiÌ
ωfi_÷Ì◊Ì √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì …ı‰Î Á‹◊˝ Á_÷fiı ‹ËÎflÎ…ı ±ËŸ ‹Ëo÷
÷flÌ¿ı fiÌQ›Î.
‹ËÎflÎ… Á_÷˘fiÌ ±fiı¿ flÌ÷ı ¿Á˘ÀÌ ¿fl÷Î. ±ı‹Î_ ±ı¿ fi‰Ìfi Ïfi›‹
Âw ¿›˘˝ ÿflı¿ Á_÷fiı hÎHÎ ËÎ◊fi_ … ÀÎÀ (¿o÷Îfi) ’Ëıfl‰Î ±Î’‰_.
‰ÎflÎŒfl÷Ì Á_÷˘ ‹ËÎflÎ… ’ÎÁı ±Î‰Ìfiı ¿o÷Îfi ·¥ √›Î.
⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ‹ËÎflÎ… ’ÎÁı ±ÎT›Î. Ïfi›‹ ‹…⁄ ‹ËÎflÎ…ı ±ı‹fiı
hÎHÎ ËÎ◊ ¿o÷Îfi ‹Î’Ì ±ÎM›_.
V‰Î‹Ì±ı ‹ËÎflÎ…fiı ωfi_÷Ì ¿flÌ — “‹Îv_ V◊Ò‚ ÂflÌfl »ı. ±ÎÀ·_
¿o÷Îfi fiÏË «Î·ı. ◊˘Õ<_ ‰‘Îflı ±Î’˘.”
“Ïfi›‹‹Î_ ŒıflŒÎfl fiÏË ◊Λ. ÷‹Îv_ ÂflÌfl CÎÀÎÕ˘. μ’‰ÎÁ ¿fl˘,”
‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_.
“’HÎ ±ı¿ÿ‹ ÂflÌfl ¿ı‹ CÎÀı ?” ±ı‹ ¿Ëı÷Î_ V‰Î‹Ì μ’fl, fiÌ«ı ±ı‹
«Îflı› ⁄Î…\ Ωı‰Î ·ÎB›Î.
‹ËÎflÎ…ı ’Ò»u_ — “Â_ …\±˘ »˘ ?”
I›Îflı ÷ı‹HÎı ¿èÎ_ — “±ı¿ fi¬ …ıÀ·Ì M≤J‰Ì‹Î_ ’HÎ ÷‹ÎflΠωfiÎ ⁄ÌΩı
¤√‰Îfi ¤Î‚÷˘ fi◊Ì. ±ıÀ·ı ±ËŸ flèÎÎ ‰√fl »^À¿˘ fi◊Ì.”
⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ ÏfiWÃÎ Ωı¥ ‹ËÎflÎ… ±Ï÷ flÎ∞ ◊›Î. ÷fl÷ …
8 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

‹˘À<_ ¿o÷Îfi ’Ëıfl‰Î ±ÎM›_.

±ı¿ ‰¬÷ ‹ËÎflÎ… Á¤Î ¤flÌfiı ⁄ıÃÎ Ë÷Î. flÎÏhÎfi˘ Á‹› Ë÷˘.
‹ËÎflÎ…ı Ïfi›‹ ¿›˘˝ Ë÷˘ ¿ı {˘·Î_ ¬Î› ÷ıfiı ⁄ıfl¬˘ (‹˘ÀÎ ‹HοÎfiÌ fiÎfiÌ
‹Î‚Î) ‹Îfl‰˘. ±ı¿Î±ı¿ ‹ËÎflÎ…ı ⁄ıfl¬˘ {˘·Î_ ¬Î÷Î ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ
‹Î◊΋Î_ ‹Î›˘˝. V‰Î‹Ì «‹@›Î. ÷fl÷ … ÁΩ√ ◊¥ √›Î. ‹ËÎflÎ…fiı
⁄ıfl¬˘ ’λ˘ ±ÎM›˘. ’HÎ ’Ò»u_ — “‹ËÎflÎ… ! ⁄ıfl¬˘ ¿ı‹ ‹fiı ‹Î›˘˝ ?”
‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ — “÷‹ı {˘·Î_ ¬Î÷Î Ë÷Î.”
“‹ËÎflÎ… ! Ë_ ÷˘ ¿Ï‰÷Î ¿fl÷˘ Ë÷˘. {˘·Î_ fiˢ÷˘ ¬Î÷˘.” ⁄˛õÎfi_ÿ
V‰Î‹Ì±ı ¿èÎ_.
±Î ËÎ…fl…‰Î⁄◊Ì ‹ËÎflÎ… ‹fi˘‹fi flÎ∞ ◊›Î. ÷fl÷ … V‰Î‹Ìfiı
¿èÎ_ — “÷˘ Á_¤‚Ή˘ ÷‹Îv_ ¿Ì÷˝fi.”
⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ¿Ì÷˝fi μ’ÎÕu_ —
“÷Îfl˘ «À¿ fl_√Ì·˘ »ıÕ·˘, ±·⁄ı·Î flı,
¿Î_¥ fi‰· ¿Á_⁄Ì ’ÎCÎ, fl_√fiÎ flı·Î flı.”
’˘÷ı ±ı¿ ¿ÕÌ ⁄˘·Î‰ı, Á_÷˘ {Ì·ı, ±ıÀ·Ì ‰Îfl‹Î_ ⁄Ì∞ ¿ÕÌ fl«ı.
±Î‰Ì flÌ÷ı «Îfl ’ÿ ⁄˘S›Î. ±ı‹fiÌ ±Î ÂÌCβ¿Ï‰I‰ „@÷◊Ì ‹ËÎflÎ…
±fiı Á_÷˘ CÎHÎÎ flÎ∞ ◊›Î.
‹ËÎflÎ…ı √œ’fl‹Î_ ‹_ÿ‰ÎÕ √˛ËHÎ ¿›˘˝. ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ’˘÷ı fl˘…
’˘÷ÎfiÌ ’ÎÁı ⁄˘·Î‰ı, ≠Â_ÁÎ ¿flı, ’˘÷ÎfiÎ ◊΂fiÌ ≠ÁÎÿÌ ±Î’ı. V‰Î‹Ìfiı
Â_¿Î ◊¥. ±Î‹Î_ ¿_¥ flËV› »ı. ‘Ìflı ‘Ìflı ‹ËÎflÎ…fi˘ ‹_ÿ‰ÎÕ ‰‘‰Î ·ÎB›˘.
⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı Á_∞‰fiÌ ±˙Ê‘ ÷ˆ›Îfl ¿›*. ‹ËÎflÎ…fiÌ ±Î√‚ ‘›*.
’HÎ ‹ËÎflÎ…ı ÷ı fi ·Ì‘_. ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ±fiı ±L› Á_÷˘±ı CÎHÎÌ Ï‰fi_÷Ì
¿flÌ. V‰Î‹Ìfiı ◊›_ — “‹ËÎflÎ… ¿ÿΫ ±Î ·˘¿‹Î_ ˉı ‰‘ fiÏË flËı.”
±ı‰Î‹Î_ ‹ËÎflÎ…ı ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı …^fiÎ√œ …‰ÎfiÌ ±ÎiÎÎ ¿flÌ. ±Î
Á‹›ı ‹ËÎflÎ…fiı ‹Ò¿Ìfiı ÿÒfl …‰Îfi_ ¿˘fiı ‹fi ◊Λ ? ’HÎ ‹ËÎflÎ…ı ‘Ìfl…
±Î’Ìfiı ÷ı‹fiı ‹˘¿S›Î ±fiı ¿èÎ_ — “…¥fiı ÷fl÷ … √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı
±ËŸ ‹˘¿·Ωı.”
⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì …^fiÎ√œ ’ˢÓE›Î ±fiı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı
‹ËÎflÎ…fi˘ Á_ÿı¢ ±ÎM›˘. √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ÷ı Á_ÿı¢ ÁÎ_¤‚Ì ÷fl÷ …
ÁÿÔ˚√v ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì 9

√œ’fl ±ÎT›Î. ÷ı‹fiı ‹‚Ìfiı ‹ËÎflÎ… V‰‘΋ ’‘Λν.

‹ËÎflÎ…fiΠωflËfi_ ÿ—¬ ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ±ÁèÎ ·ÎB›_. ‹ËÎflÎ…ı
ÏÿT› ÿıËı ÿ½fi ±ÎM›Î_ I›Îflı ±ı‹fiı ÂÎ_Ï÷ ◊¥.
‹ËÎflÎ…fiÎ ±ZÎfl‘΋√‹fi ’»Ì ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı @›Î_› «ıfi ’Õ÷_
fi Ë÷_. ’fl_÷ ‹ËÎflÎ…ı ‹Ò‚Ì‹Î_ ‹_Ïÿfl ¿fl‰ÎfiÌ ±ÎiÎÎ ¿flÌ Ë÷Ì, ÷ı◊Ì ÷ı
¿Î›˝ Âw ¿›*. ’J◊fl ±fiı ’ÎHÎÌfiÌ CÎHÎÌ ‹U¿ı·Ì Ë÷Ì. ‹ËÎflÎ…ı ÿ½fi ÿ¥fiı
’J◊flfiÌ ¬ÎHÎ ⁄÷ΉÌ. ‹_Ïÿflfi_ ¿Î‹ Ωı÷Ωı÷΋Î_ ’Ò fl_ ◊›_. V‰Î‹Ìfi_ ±Î
±_Ï÷‹ ¿Î›˝ Ë÷_. ÷ı◊Ì ¿‚οÎflÌ√flÌ◊Ì ¤fl’Òfl, ±ÿÔ˚¤÷ ‹_ÏÿflfiÌ ÷ı‹HÎı
fl«fiÎ ¿flÌ. ±‹ÿΉÎÿfiÎ ±Î«Î›˝lÌfiÎ ËV÷ı ‹ÒÏ÷˝≠Ï÷WÃÎ ¬Ò⁄ …
‘΋‘Ò‹◊Ì ◊¥.
I›Îfl ’»Ì ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ‹Ò‚Ì ‹_Ïÿfl‹Î_ … flËı÷Î. Ëo‹ıÂÎ_ Ãο˘fl∞
’ÎÁı Á_ÿfl ¿Ì÷˝fi˘ √Î÷Î. ‹ËÎflÎ…fiÌ ±ÎiÎÎfi_ ’ηfi ◊¥ √›_ Ë÷_. ÷ı◊Ì
Á‰˝ ≠¿Îflı ‹ËÎflÎ…‹Î_ … ΩıÕÎ¥ …‰ÎfiÌ ·√fiÌ Ë‰ı ·Î√Ì Ë÷Ì. ±ı‰Î‹Î_
ÂflÌflı ’HÎ ◊˘ÕÌ ¿Áfl flËı‰Î ·Î√Ì. ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ
V‰Î‹Ì, ±Î«Î›˝ ‹ËÎflÎ… ‰√ıflı ‹˘ÀÎ ’vÊ˘fiı ±ı‹HÎı ÷ıÕÎT›Î. ÿı‰Îfi_ÿ
V‰Î‹Ì ±fiı ⁄ÌΩ Á_÷˘ ±¬_Õ ±ı‹fiÌ Áı‰Î‹Î_ Ë÷Î. ÷ı‹HÎı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ
V‰Î‹Ìfiı ’ÎÁı ⁄˘·ÎT›Î ±fiı ¿èÎ_ — “‘΋‹Î_ ±Î‰‰ÎfiÌ μ÷Ή‚ ¿fl¢
fiÏË. ‹ËÎflÎ…fi_ Á‰˘˝’flÌ’b_ …ı‰_ ≠‰÷ν‰˘ »˘ ÷ı‰_ Á_’ÒHν ≠‰÷ν‰Ìfiı ’»Ì
‘΋‹Î_ ±Î‰Â˘.”
I›Îfl ⁄Îÿ Á_‰÷ 1888fiÎ …ıà Áÿ 10fiÎ Ïÿ‰Áı lÌ∞‹ËÎflÎ…fi_
±¬_Õ V‹flHÎ ¿fl÷Î ’˘÷ı ±ZÎfl‘΋‹Î_ ‹ËÎflÎ…fiÌ Áı‰Î‹Î_ Ï⁄flÎ∞ √›Î.
‹ËÎflÎ…fiÎ ‹A› ÏÂW›‹_Õ‚‹Î_ ¢¤÷Î ÁÿÔ˚√v ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı
Á_≠ÿΛfiÌ ±fiı¿Ï‰‘ Áı‰Î ¿flÌ »ı. ‹˘ÀÎ_ ‹_Ïÿfl˘fiÌ fl«fiÎ ±ı‹fiÎ ËÎ◊ı
◊¥. ÷ÿ’flÎ_÷ ’˘÷ÎfiÌ ¿Ï‰I‰ „@÷◊Ì √…flÎ÷Ì ÁÎÏËI›fiı ’HÎ ±ı‹HÎı
ÁQ≤© ¿›*. μ’ÿıÂ, iÎÎfi, ¤„@÷ ±fiı ‹ËÎflÎ…fiÌ ‹ÒÏ÷˝fiÎ_ ·√¤√ ±ÎÃ
ËΩfl ¿Ì÷˝fi˘ ±ı‹HÎı fl«ı·Î_ »ı. √…flÎ÷Ì μ’flÎ_÷ ⁄Ì∞ ¤ÎÊ΋Î_ ’HÎ
±ı‹fiÌ ’zfl«fiÎ »ı. »oÿ, »’› ÷˘ ±ı‹fiÎ_ …. ±Î…ı ±ı fl«fiα˘fiÎ
ΩHοÎfl ’HÎ ⁄Ë ±˘»Î »ı.
(1) ⁄˛õÎfi_ÿ ¿ÎT›, (2) lÌ Á‹Ï÷≠¿ÎÂ, (3) ⁄˛õω·ÎÁ, (4)
10 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

ÏÂZÎÎ’hÎÌ (’z‹Î_), (5) μ’ÿı ϫ_÷΋ÏHÎ «_ƒÎ‰‚Î ±fiı (6) μ’ÿıÂ

flIÔfiÿÌ’¿. ±ÎÀ·Î ±ı‹fiÎ ≠ÏÁ© √˛_◊˘ »ı. (1) fiÌÏ÷≠¿ÎÂ, (2)
ÏÂZÎÎ’hÎÌ (ÏËLÿÌ), (3) Á_≠ÿΛ ≠ÿÌ’, (4) ‘‹˝ÏÁ©ÎL÷, (5) ‰÷˝‹Îfi
ω‰ı¿, (6) lÌ fiÎflΛHÎ √Ì÷Î, (7) ω‰ı¿ Ï«_÷΋ÏHÎ, (8) Á÷Ì √Ì÷Î
±fiı (9) ‘‹˝‰_ ≠¿ÎÂ, ±≠ÏÁ© »ı. Á_≠ÿΛ ÷ı‹… √…flÎ÷‹Î_ ÷ı‹fiÌ
±Î ÁÎÏËI›¤ıÀ ±‹ÒS› ±fiı ±‹fl »ı.
ÁÿÔ˚√v ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì 11

⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ ¿ÎT›≠ÁÎÿÌ

flÎ√ √fl⁄Ì, ’ÿ-1
÷ÎflÎ ‹¬fiÌ ·Î‰HÎ÷Î ‹ÌÃÌ flı, ‹˘Ëfi ‰fi‹Î‚Ì.
±ı‰Ì ÏhΤ‰fi‹Î_ fi‰ ÿÌÃÌ flı, ‹ÒÏ÷˝ ‹fl‹Î‚Ì....
«À¿ fl_√Ì·Î ÷ÎflÎ ‹˘‚ÌÕÎfiı »ıÕı,
‹fiÕ<_ Õ˘·ı »ı ¿ıÕı ¿ıÕı flı.....‹˘Ëfi0
fl_√Õ˘ ΩQ›˘ »ı e·ÕÎfiı ÷˘flı,
¤˛‹fl ¤‹ı »ı «Ë¿˘flı flı.....‹˘Ëfi0
¤Î· Ï÷·¿ ¿ıÁfl ¿ıv_ flÎ…ı,
‹¬ Ωı¥ ÂÏ›fl ·Î…ı flı....‹˘Ëfi0
⁄˛õÎfi_ÿ ¿Ëı Áfl‰Á ‰Îv_,
w’ Ωı¥fiı ‰ËηΠ÷Îv_ flı.... ‹˘Ëfi0
’ÿ-2
÷ÎflÎ_ ·À¿Î_ M›ÎflÎ_ ‹fiı ·Î√ı flı, ·ËıflÌ ·À¿Î‚Î.
Ë_ ÷˘ flÌ{Ì Á·ÒHÎÎ CÎıflı flÎ√ı flı »ı· »˘√΂Î.....
Á_ÿfl fiıHÎ ¿‹‚ÿ‚ …ı‰Ì,
¤˛Ò ¿<ÏÀ ¤˛‹fl flèÎÎ Áı‰Ì flı... ·ËıflÌ0
√˙fl ¿’˘‚ Á¤√ Ï÷· hÎÎ…\,
¿˘‹‚ fiÎÁÎ ¿Î…\ flı... ·ËıflÌ0
±‘fl μ’fl ΩHÎı ¿<_¿<‹ œÏ‚›_,
ÿo÷ ÿÎÕ‹ ¿ıflÌ ¿Ï‚›_ flı.... ·ËıflÌ0
⁄˛õÎfi_ÿ ¿Ëı Á΋_ Ωı¥fiı,
‹fiÕ<_ ·Ì‘_ ≠˘¥fiı flı.... ·ËıflÌ0
12 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

ÁÿÔ˚√v ÿı‰Îfi_ÿ V‰Î‹Ì

ÁÿÔ˚√v ÿı‰Îfi_ÿ V‰Î‹Ì 13

ÁÿÔ˚√v ÿı‰Îfi_ÿ V‰Î‹Ì

⁄fl˘‚ ±fiı ‘Ÿ√ÕÎ √΋fiı ÁÌ‹ÎÕı ‹ËÎÿı‰fi_ fiÎfi_ ’HÎ Á_ÿfl ‹_Ïÿfl -
ÁÎ_¿‚ırfl ‹ËÎÿı‰ ÷flÌ¿ı ±˘‚¬Î› »ı. ¤@÷˘ I›Î_ Ïfi›Ï‹÷ ω’ÒΩ ¿flı.
ÿı‰Ì¤@÷ ∞∞¤Î¥ fl˘… ⁄fl˘‚◊Ì ’ÒΩ ¿fl‰Î ±Î‰ı. ’Î_« ‰Ê˝fiÎ ÿı‰ÌÿÎfi
±ı‹fiÌ ±Î_√‚̱ı ˢ›. Ï’÷Îfiı ÏfiI› Â_¿flÿÎÿÎfiÌ ¤Î‰◊Ì ¤„@÷ ¿fl÷Î
ÏfiË΂ı, ⁄΂¤@÷ ±_÷fl‹Î_ ±ı Á_V¿Îflfi_ ’Îfi ¿flı.
¿Î‹≠Á_√ı ∞∞¤Î¥fiı ⁄ËÎfl√΋ …‰Îfi_ ◊›_. Ï’÷Îfi˘ ‰ÎflÁ˘
¢¤Î‰‰Î ÿı‰ÌÿÎfi ±Î…ı ±ı¿·Î ‹_Ïÿfl‹Î_ ±Î‰Ì ’ˢÓE›Î. fl˘… ÏfiË΂ı·˘
±fiı ±_÷fl‹Î_ ¤flı·˘ ¤Î‰ ∂¤flΉΠ·ÎB›˘. Â_¿flÿÎÿÎfiı flÌ{‰‰ÎfiÎ ±Î
Ïfiÿ˘˝Ê ⁄΂¿fiı ¿˘Õ ΩB›Î. ÿÎÿÎ ΩHÎı ≠I›ZÎ ⁄ıÃΠˢ› ÷ı‰Î ¤Î‰◊Ì
±Ï¤Êı¿ ¿flÌ ⁄΂¿ı ⁄Ì·Ì’hÎ «œÎT›_. ±Î_¬˘ À√fl À√fl ÿÎÿÎfiı ÏfiË΂‰Î
·Î√Ì. ≠¤fiı ‹‚‰ÎfiÌ ÷ηΉı·Ì ±ı‹Î_ …HÎÎ÷Ì Ë÷Ì.
±fiı ≠¤±ı ⁄΂¿fiı ÁÎZÎÎ÷Ô˚ ÿ½fi ÿÌ‘Î_. ÿı‰ÌÿÎfi∞ √ÿÔ˚√ÿ ◊¥ ⁄ı
ËÎ◊ ΩıÕÌ ≠Î◊˝fiÎ ¿fl‰Î ·ÎB›Î. xÿ›‹Î_ ¿S›ÎHÎfiÌ Â© ¤Î‰fiÎ Ë÷Ì.
≠¤±ı ‰flÿÎfi ±ÎM›_ — “ÁÎZÎÎ÷Ô˚ ¤√‰Îfi ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ ÷Îflı √΋
’‘ÎflÂı. ±·˙Ï¿¿ ±Îç›˝ ⁄÷ΉÂı. ÷_ ±ı‹fiı ÂflHÎı ……ı. ÁflV‰÷Ì ÷ÎflÎ
¿oËÎ_ Ï⁄flÎ…Âı.”
±Î ⁄΂¤@÷fi˘ …L‹ ‘˘‚¿Î ’ÎÁı ⁄Ô‚˘· √΋ı Á_‰÷ 1859fiÌ
¿ÎÏ÷˝¿ ’ÒÏHν‹Î±ı ◊›˘ Ë÷˘. ‹Î÷Îfi_ fi΋ ⁄Ëıfi∞⁄Î Ë÷_.
≠¤ÿ½fi◊Ì ⁄΂¿fiÌ «ıWÀÎ ⁄ÿ·Î‰Î ·Î√Ì. ‹Î÷Îfiı ’h΋Î_ ŒıflŒÎfl
◊÷˘ …HÎΛ˘. ÿı‰ÌÿÎfi∞fi_ ‹fi ¤„@÷ ÷flŒ ωÂıÊ œ‚‰Î ·ÎB›_. ±ı‰Î‹Î_
lÌ∞ ‹ËÎflÎ… …ı÷·’fl‹Î_ ›iÎ ¿flÌ, ’λΠŒfl÷Î_ ⁄fl˘‚ ’‘Λν.
√΋·˘¿˘ ÿ½fiı ∂‹ÀuÎ. ‹ËÎflÎ…fiı fl˘¿Î‰Îfi˘ CÎH΢ ±Î√˛Ë ¿›˘˝.
μ÷Ή‚ CÎHÎÌ Ë÷Ì. ±ıÀ·ı fl›Î ¬ÀÎHÎı ◊Ò·Ì ±fiı ÿÒ‘fiÌ ÷Î_Á‚Ì
‹ËÎflÎ… ±Î√‚ ‘flÌ. ±_√fl¬ÎfiÌ ⁄Î_› ¿˘HÎ̱ı «ÕΉÌ, ’√ ¤˘Ó›ı ·À¿÷Î
flάÌ, ΩıÕuÎ √ÎÕÎfiÌ ‘Ò_Áfḻı ⁄ıÃÎ ⁄ıÃÎ ÿÒ‘ ±fiı ◊Ò·Ì ‹ËÎflÎ… ±Îfl˘√‰Î
·ÎB›Î. ÿÒ‘fiÎ flı·Î ¿˘HÎ̱ı ∂÷flı ±fiı ‹ËÎflÎ… »ı¿ ¿˘HÎ̱ı ∞¤ ±ÕÎÕÌ
÷ı «ÎÀı. ÿı‰ÌÿÎfifiı ±Î ±Îç›˝ ·ÎB›_, ’HÎ ‹ËÎflÎ…fiÌ ‹fi˘Ëfl ‹ÒÏ÷˝‹Î_ ÷˘
14 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

@›Îflfi_› ±ıfi_ ‹fi «˘ÓÀÌ √›_ Ë÷_.

±ı¿Î±ı¿ ‹ËÎflÎ…fiÌ ÿı‰ÌÿÎfi μ’fl º„WÀ ’ÕÌ. ’Ò‰˝fiÎ ‹@÷ ΩHÎÌ
≠ı‹◊Ì ⁄˘·ÎT›Î. ⁄΂¤@÷ ÿ˘ÕÌfiı ‹ËÎflÎ…fiÎ_ «flH΢‹Î_ ’ÕÌ √›Î.
‹ËÎflÎ… ÁÎ◊ı ±Î‰‰ÎfiÌ ≥E»Î ⁄÷ΉÌ. flÎ∞ ◊¥fiı ‹ËÎflÎ…ı ËÎ ’ÎÕÌ.
‹Î⁄Î’fiÌ Á_‹Ï÷ ‹‚Ì ±fiı ‹ËÎflÎ…ı ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ±Î fi‰Î ¤@÷fiÌ
Á˘Ó’HÎÌ ¿flÌ.
ÿı‰ÌÿÎfifiı ◊˘Õ˘ Á‹› ‘˘‚Î_ ‰Vh΢‹Î_ flÎA›Î. Áı‰Î ¿flΉÌ. ’»Ì
‹ËÎflÎ…ı ±ı‹fiı ¤Î√‰÷Ì ÿÌZÎÎ ±Î’Ì “ÿı‰Îfi_ÿ V‰Î‹Ì” fi΋ ’ÎÕu_.
⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ’ÎÁı flËÌfiı Ï’_√‚ÂÎVhÎ ±fiı √Λ¿Ì Â̬‰Î ·ÎB›Î.
’Ò‰˝fiÎ Á_V¿Îflfiı ·Ì‘ı À>_¿ Á‹›‹Î_ … μE« ωzÎ Á_’Îÿfi ¿flÌ.
fiˆ„Wÿ ⁄˛õ«›˝›@÷ ÁΑ÷Î, ‹ËÎflÎ…fiı ωÊı ±fiL› ¤„@÷ ±fiı
ω¶kÎÎ »÷Î_ Ïfi‹Î˝fiÌ’b_ ±ÎÏÿ √H΢fiı ·Ì‘ı, ÿı‰Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ÁIÁ_√‹Î_
ÁÎflÌ ≠Ï÷WÃÎ ’ÎQ›Î. ÷ı±˘ ‹ËÎfi ÏÁ÷ÎflÌ ’HÎ Ë÷Î. ±Î◊Ì ≠ı‹Îfi_ÿ
V‰Î‹Ì, ⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹Ì, ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì, ¤Ò‹Îfi_ÿ
V‰Î‹Ì, ‹_…^¿ıÂÎfi_ÿ V‰Î‹Ì ±fiı ÿ›Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ ÁÎ◊ı ÿı‰Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’HÎ
‹ËÎflÎ…fiÌ ±WÀ ¿Ï‰±˘fiÌ ‹_Õ‚Ì‹Î_ ¢¤‰Î ·ÎB›Î.
±ı‹HÎı ËΩfl˘ ¿Ì÷˝fi˘fiÌ fl«fiÎ ¿flÌ. μ’ÿıÂ≠‘Îfi ±ı‹fiÎ_ ¿Ì÷˝fi˘‹Î_
‰ˆflÎB›fiÌ {·¿ ‰‘Îflı »ı. ÁÎÿÌ ¤ÎÊ΋Î_ ’HÎ Á«˘À μ’ÿı ±ı‹HÎı ’˘÷ÎfiÎ_
¿ÎT›˘‹Î_ ‰HÎı·˘ »ı. Á_ÁÎflfiÌ ±ÁÎfl÷Î Á‹Ω‰Ì ≠¤ ÷flŒ ‰Î‚‰ÎfiÌ ±ı‹Î_
º„WÀ »ı. Ã’¿˘ ’HÎ »ı. ±Î◊Ì ±ı‹fiÎ_ ¿Ì÷˝fi˘ “ÿı‰Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ «Î⁄¬Î”
÷flÌ¿ı Á_≠ÿΛ‹Î_ CÎHÎÎ_ ≠ÏÁ© »ı. ±Î ’ÿ˘‹Î_ T›Î‰ËÎÏfl¿ À>_¿Î_ ºWÀÎ_÷˘ »ı.
ÁÎ◊ı ’ÿ·ÎÏ·I› »ı. ±Î ¿Ì÷˝fi˘ CÎHÎÎ_ … ±Áfl¿Îfl¿ »ı.
ÿı‰Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ_ ¿Ì÷˝fi˘ ÁÎ_¤‚Ìfiı ÿ·’÷fl΋ ±ı‹fiÎ ÏÂW› ⁄L›Î.
ÿı‰Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ±ı‹fiı ¿Ï‰÷ο‚Î Â̬‰ÎÕÌ. »oÿ, ±·_¿Îfl, ÂOÿ¤_ÕÎfl,
¿S’fiÎfiÌ ‰Ì…‚̱˘ μÕÎÕ‰Ì, ÂÌCβ ¿Ï‰÷ÎfiÎ {’À{⁄¿Îfl ±ı ⁄‘_
ÿ·’÷fl΋fiı ÿı‰Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı Â̬T›_. ±ı‹fiÎ ±ÎÂÌ‰Î˝ÿ◊Ì … ÿ·’÷fl΋
¿‰Ìrfl ⁄L›Î. ±ı‹fiÌ ±ÿÔ˚¤÷ ¿ÎT›Â„@÷◊Ì ÿı‰Îfi_ÿ V‰Î‹Ì CÎHÎÎ ≠ÁLfi
◊÷Î. “±Î ÷˘ lÌ∞‹ËÎflÎ…fi˘ ≠÷Î’ »ı,” ±ı‹ ÷ı±˘ ¿Ëı÷Î.
Á_√Ì÷ ±fiı ’zfl«fi΋Î_ Ïfi’HΠˢ‰Î »÷Î_ ÿı‰Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ±K›ÎI‹-
ÁÿÔ˚√v ÿı‰Îfi_ÿ V‰Î‹Ì 15

iÎÎfi‹Î_ ’HÎ ¨Õ˘ flÁ ‘flΉ÷Î. ‹ËÎflÎ…‹Î_ ±ı‹fiı ±Õ√ ÏfiWÃÎ Ë÷Ì.

±ı‹fiÎ ±ÎÂÌ‰Î˝ÿ◊Ì ¤@÷˘fiÎ_ ÿ—¬ ÿÒfl ◊÷Î_ ±fiı fiÎfiÎ_‹˘ÀÎ_ ¿Î›˘˝fiÌ
ÏÁÏ©‹Î_ ’˘÷ı ‹ËÎflÎ…fiÌ ¿Ú’Î … Á‹…÷Î.
⁄˛õÎfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ±ZÎfl‰ÎÁ ’»Ì ÿı‰Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ‹Ò‚Ì ‹_ÏÿflfiÎ
‹Ëo÷’ÿı Ïfi‹Î›Î. ‹Ò‚Ì ‹_Ïÿflfi_ ±‘Ò fl_ ¿Î›˝ ±ı‹fiÎ ËV÷ı ’Ò fl_ ◊›_.
T›Î‰ËÎÏfl¿ ÿZÎ÷Îfiı ·Ì‘ı ÷ı‹HÎı ‹_ÏÿflfiÌ Ωˢ…·Î·Ì CÎHÎÌ ‰‘ÎflÌ ÿÌ‘Ì.
Á_‰÷ 1910fiÎ lΉHÎ ‰ÿ 9fiı Ïÿ‰Áı ÿı‰Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ±ı¿ ‹ıflÎ¥
¤@÷fiı ¿èÎ_ — “Ë_ ¿Î·ı ‘΋‹Î_ …‰Îfi˘ »\_ fiı ‹Îflı ‹ÎÀı ω‹Îfi ÷ˆ›Îfl flά…ı.”
V‰Î‹Ìfi_ V‰V◊ ÂflÌfl Ωı¥fiı, ‹ıflÎ¥fiı CÎb_ ±Îç›˝ ◊›_. ÷ıHÎı ±Î
‰Î÷ ‹ÎfiÌ fiÏË.
ŒflÌ◊Ì V‰Î‹Ì±ı ¿èÎ_ — “÷ÎflÎ CÎfl‹Î_ ∂‹flÎ ’ÎÁı ¿o¿<fiÎ_ ’Î_« ’√·Î_
’ÕÂı ÷˘ ÁΫ_ ‹Îfi…ı.”
⁄Ì…ı Ïÿ‰Áı ‹ıflÎ¥ ¤@÷ı ’˘÷ÎfiÎ CÎflfiÎ ∂‹fl΋Î_ ¿o¿<fiÎ ’√·Î_
Ωı›Î_. ÷ıfiı ŒÎ‚ ’ÕÌ. ‹_Ïÿfl‹Î_ …¥fiı Ωı›_ ÷˘ V‰Î‹Ì±ı ÿıË ‹Ò¿Ì ÿÌ‘˘
Ë÷˘. V‰Î‹Ìfiı ω‹Îfi(’η¬Ì)‹Î_ ’‘flÎ‰Ì fiÿÌ¿Î_Ãı ±ı‹fiÎ ÿıËfi˘ ±_Ï÷‹
ωϑ ¿›˘˝.
16 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

ÿı‰Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÌ ¿ÎT›≠ÁÎÿÌ

flÎ√ ¬‹Î«, ’ÿ-1
‹ÎHÎÁfi˘ ±‰÷Îfl ‹˘ÓC΢, fiÏË ‹‚ı ŒflÌ... ‹ÎHÎÁ0
‹Îfi, ‹flÕÎ¥, ‹˘À’ ‹ı·Ì, ¤∞ ·˘ ËÏfl;
fiÏË ÷˘ Ω¢ «˘flÎÂÌ‹Î_, …fi‹ ⁄Ë ‘flÌ... ‹ÎHÎÁ0
ÿ—¬ ÷H΢ ÿÏfl›Î‰ ‹˘À˘, fiÏË Â¿˘ ÷flÌ;
Â΋ς›Îfiı ÂflHÎı Ω÷Î_, Ωı¢ ∂√flÌ... ‹ÎHÎÁ0
Ïfi·˝F… ÷_ fi‰fl˘ fi flè΢, CÎfl‘_‘˘ ¿flÌ;
‹Î›Î ‹Î›Î ¿fl÷˘ ‹Òfl¬, fi ⁄ıÃ˘ ÃflÌ... ‹ÎHÎÁ0
«ı÷Ì ·ı Ï«k΋Î_ ω«ÎflÌ, «Î·…ı ÕflÌ;
ÿı‰Îfi_ÿfi˘ fiÎ◊ ¤Ωı, ≠ı‹‹Î_ ¤flÌ... ‹ÎHÎÁ0
’ÿ-2
¤∞ ·ı ¤√‰Îfifiı, ÁΫΠÁ_÷fiı ‹‚Ì... ¤∞0
‰«fi‹Î_ ωrÎÁ flÎ¬Ì ¤…fi‹Î_ ¤‚Ì;
’Òfl‰ ¿ıflÎ_ ’Î’ ÷ÎflÎ_, ÷˘ ΩÂı ⁄‚Ì... ¤∞0
±˘‚¬Ì ·ı ±Ï‰fiÎÂÌ, flËı…ı iÎÎfi‹Î_ √‚Ì;
flÌ{Âı fl_√flı· ‰Î·˘, ±œ‚¿ œ‚Ì... ¤∞0
¿Î‚ ÷˘ ω¿fl΂ ‰ıflÌ, ‰Ÿ¬Âı ‰‚Ì;
¿Î‹ fiı ¿<À<_⁄ ÷_fiı fiάÂı ÿ‚Ì... ¤∞0
ÁI› I›Î_ Á¬ ‘‹˝ flËı, ¿>Õ ÷ËÎ_ ¿‚Ì;
ÿı‰Îfi_ÿ ¿Ëı ÿÏfi›Î ¿ıflÌ ±y· ±Î_‘‚Ì... ¤∞0
ÁÿÔ˚√v ÿı‰Îfi_ÿ V‰Î‹Ì 17

ÁÿÔ˚√v Â¿Îfi_ÿ V‰Î‹Ì

Õ¤ÎH΋Î_ ±Î‰Ìfiı ‰Áı·Î ω≠ …√LfiÎ◊ ‹Ò‚ fiÏÕ›ÎÿfiÎ ‰÷fiÌ Ë÷Î.
Á_‰÷ 1855‹Î_ ±ı‹fi˘ …L‹ ◊›˘ Ë÷˘. ¿<À<_⁄fiÎ μE« Á_V¿Îfl˘fiı ·Ì‘ı
⁄΂’HÎ◊Ì … CÎHÎÎ ÷ı…V‰Ì Ë÷Î. ⁄Ï©fiı ¿ÎflHÎı ωzÎP›ÎÁ‹Î_ ¿<‚ Ë÷Î
±fiı ¿˘¥ ›˘√¤˛WÀ ±ÎI‹Î ˢ› ÷ı‹ ÁË… ‰ˆflÎB›T≤ÏkÎ ±ı‹fi΋Î_ …HÎÎ÷Ì
Ë÷Ì. √HÎÌ √H΢fiı ¬ıÓ«ı »ı ±ı‹ T›‰ËÎfl¿<‚÷Î ’HÎ ±ı‹fiı ‰flı·Ì Ë÷Ì,
÷ı◊Ì …‹Ìfi‹˘…HÎÌ ‰√ıflı ¿Î›˘˝‹Î_ ÷ı±˘ ≠‰ÌHÎ Ë÷Î.
÷ı Á‹›‹Î_ ‹ËÎflÎ…fiÎ ¿ıÀ·Î¿ ’fl‹ËoÁ˘ Õ¤ÎHÎfiÎ ±ı¿ ω¶Îfi
ÂÎVhÎÌ ’ÎÁı ωzÎP›ÎÁ ¿fl÷Î Ë÷Î. ÁIÁ_√ ≠I›ıfiÌ ±Ï¤vÏ«fiı ¿ÎflHÎı ω≠
…√LfiÎ◊fiı ±Î Á_÷˘fi˘ ›˘√ ◊›˘. Á_÷˘fiÎ_ ’ωhÎ ±Î«flHÎ◊Ì V‰Î¤Îω¿-
’HÎı ÷ı‹fiÎ ≠I›ı ±Îÿfl, Ëı÷ ‰‘÷Î_ ÷ı±˘ Á_÷˘fiÌ Áı‰Î ’Ïfl«›Î˝‹Î_ ΩıÕÎ¥
√›Î. Á_÷˘±ı ‹ËÎflÎ…fiÎ ±ÿÔ˚¤÷ ≠÷Î’ fiı ‹ÏË‹ÎfiÌ ‰Î÷˘ ¿ËÌ Á_¤‚ΉÌ,
÷ı◊Ì ÷ı‹fiÌ ‹‹ZÎ÷ΠωÂıÊ Ω√˛÷ ◊¥ ±fiı ‹ËÎflÎ…fiÎ_ ≠I›ZÎ ÿ½fi-
Á‹Î√‹fiÌ ±Î÷fl÷Î ◊¥. ±ı¿Î±ı¿ CÎfl⁄Îflfi˘ I›Î√ ¿flÌfiı ÷ı±˘ √œ’fl
÷flŒ «Î·Ì fiÌ¿Y›Î.
lÌ∞‹ËÎflÎ… √œ’fl‹Î_ ÿÎÿÎfiÎ ÿfl⁄Îfl‹Î_ Ïfi_⁄÷v fiÌ«ı Á¤Î ¿flÌfiı
Ï⁄flÎ…‹Îfi ◊›Î Ë÷Î. ÷ı‹HÎı ±ı¿Î±ı¿ ¿èÎ_ — “«Î·˘, «Î·˘, Õ¤ÎHÎ◊Ì ‹@÷
±Î‰ı »ı.” ±Î ÁÎ_¤‚Ì Á¤Î ±Îç›˝«Ï¿÷ ◊¥ √¥. ’fl_÷ I›Î_ ÷˘ ‹ËÎflÎ…
∂ÃuÎ. Á¤Î ’HÎ ÁÎ◊ı ∂ÃÌ ±fiı Á˙ ‹ËÎflÎ…fiÌ ’λ‚ ’λ‚ flΑΉ‰fiı
‹Î√ıÛ «Î·‰Î ‹ÎÕuÎ.
⁄˛õ«›˝fiÎ ±˘…Á◊Ì ÿÌ’÷Î, ¤√‰Îfifiı ¤ıÀ‰ÎfiÌ ΩHÎı μ÷Ή‚ ˢ›
÷ı‹ ÂÌCβ √Ï÷±ı …√LfiÎ◊ Á΋ı◊Ì ±Î‰÷Î Ë÷Î. ‹ËÎflÎ…fiı Ωı¥ ÷ı‹HÎı
÷fl÷ … ÿoÕ‰÷Ô˚ ¿›Î˝. ‹ËÎflÎ… ’HÎ ÷ı‹fiÌ Á΋ı ÿ˘ÕuÎ ±fiı ÷fl÷ … ÷ı
‹@÷fiı ¤ıÀÌ ’ÕuÎ.
ω≠ …√LfiÎ◊fiı ÿÌZÎÎ ·ı‰ÎfiÌ ≥E»Î Ë÷Ì, ’HÎ ‹ËÎflÎ… ’ÎÁı
±ı‹fiÎ◊Ì ⁄˘·Î÷_ fi Ë÷_, ÷ı◊Ì ÷ı‹HÎı Á˘‹·Î¬Î«flfiı ‰Î÷ ¿flÌ …ı
‹ËÎflÎ…fiı ¤·Î‹HÎ ¿fl˘ ÷˘ ‹fiı ÁΑ ¿flı. Á˘‹·Î¬Î«flı ‹ËÎflÎ…fiı ωfi_÷Ì
¿flÌ ¿ı ‹ËÎflÎ… Õ¤ÎHÎfiÎ ⁄˛ÎõHÎfiı ÁΑ ◊‰_ »ı. I›Îflı ‹ËÎflÎ… ¿Ëı — “÷ıfiı
18 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

ÁÿÔ˚√v Â¿Îfi_ÿ V‰Î‹Ì

ÁÿÔ˚√v Â¿Îfi_ÿ V‰Î‹Ì 19

‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’ÎÁı ·¥ Ω±˘, ÷ı ÁΑ ¿flÂı.”

Á_‰÷ 1872fiÎ ‹ÎCÎ ‹ÎÁ‹Î_ ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ‰ıÿωϑ◊Ì ±ı‹fiı
ÿÌZÎÎ ±Î’Ìfiı Â¿Îfi_ÿ V‰Î‹Ì fi΋ ’ÎÕu_. Â¿‹Ïfi Á˙ ≠◊‹ ±ZÎfl
±˘flÕ̱ı √›Î fiı ‹ËÎflÎ…fiı ÿoÕ‰÷Ô˚ ≠HÎ΋ ¿›Î˝. ‹ËÎflÎ… ∂¤Î ◊¥fiı
Â¿‹Ïfifiı ‹Y›Î fiı ’Ò»u_ — “Â_ fi΋ ’ÎÕu_ ?”
I›Îflı ¿èÎ_ — “Â¿Îfi_ÿ !”
‹ËÎflÎ… flÎ∞ ◊›Î. ’»Ì ¿èÎ_ — “‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ’HÎ ±Î’fi_ ’Ò‰˝fi_
fi΋ ΩHÎ÷Î ·Î√ı »ı.” ’˘÷ÎfiÌ ’ÎÁı Áı‰Î‹Î_ flËı‰ÎfiÌ ‹ËÎflÎ…ı Â¿‹Ïfifiı
±ÎiÎÎ ¿flÌ.
lÌ∞fiÎ Ïfi‰ÎÁV◊Îfi ±ZÎfl ±˘flÕÌfiÌ Á΋ı … Â¿‹ÏfifiÌ ±˘flÕÌ
Ë÷Ì. I›Î_ flËÌ ÷ı±˘ Ïfifl_÷fl ·ı¬fi fiı ÁÎÏËI›-Á_’Îÿfifi_ ¿Î›˝ ¿fl÷Î.
‰«fiÎQ≤÷, ÁIÁ_Ï√∞‰fi ±ÎÏÿ √˛_◊˘fiÎ_ ‹Ò‚ ·¬ÎH΢, ÷ı‹… ⁄ÌΩ
ÁÎ_≠ÿÎÏ›¿ ⁄_‘ÎflHÎfiÎ ¬flÕÎ ÷ı±˘ ÷ˆ›Îfl ¿fl÷Î. lÌ∞‹ËÎflÎ…fi˘ ’hÎ-
T›‰ËÎfl ’HÎ ÷ı±˘ … Á_¤Î‚÷Î. ‹ËÎflÎ…fiÎ ÷ı±˘ ‹_hÎÌ … ⁄fiÌ √›Î Ë÷Î.
Á_ÿfl ±fiı V‰E» ±ZÎfl˘, √…flÎ÷Ì ÷ı‹… Á_V¿Ú÷ √z’zfi_ Â© iÎÎfi,
÷ı‹fiÎ ·¬ÎH΋Î_ ÁËı…ı ÿı¬Î¥ ±Î‰÷_.
‹ËÎflÎ…fiÎ ‹_hÎÌ ⁄fi‰Î‹Î_ ’HÎ ÷ı‹fiÌ fiÎfiÌ‹˘ÀÌ CÎHÎÌ ¿Á˘À̱˘
◊÷Ì. ±ı¿ flÎhÎı lÌ∞‹ËÎflÎ… Â¿‹Ïfi ’ÎÁı ¿Î√‚ ·¬Î‰÷Î Ë÷Î. ¿Î√‚
±‘˘˝ ·¬Î› fiı ‹ËÎflÎ… ÷ı flÿ ¿flı. ±ı‹ ¿fl÷Î_ ‹K› flÎÏhÎ ◊¥. ÿ̉˘ ’HÎ
±˘·‰Î¥ √›˘. ‹ËÎflÎ…ı ’˘÷ÎfiÎ …‹HÎÎ «flHÎfiÎ ±_√ÒÃ΋Î_◊Ì F›˘÷ ¿ÎœÌ
’hÎ ’Òfl˘ ¿flÎT›˘. I›Î_ Á‰Îfl ◊¥ √¥. fiÎˉÎfi_ ‹˘Õ<_ ◊¥ √›_ Ë÷_. ⁄‘Î
Á_÷˘ CÎı·ı fiÎËÌfiı ‰Ëı·Î ’fl‰ÎflÌ √›Î Ë÷Î. ˉı ’˘÷ÎfiÌ ΩıÕ‹Î_ ¿˘HÎ
±Î‰Âı ÷ıfiÌ ÷ı‹fiı ‹Ò_{‰HÎ Ë÷Ì.
±ıÀ·Î‹Î_ ‹ËÎflÎ… I›Î_ ’‘Λν. ÷ı‹HÎı Â¿‹ÏfifiÌ ‹Ò_{‰HÎ ’Îfl¬Ì
·Ì‘Ì. ⁄ÎflÂfiÎ_ ’ÎflHÎÎ_ ¿fl‰ÎfiÎ_ Ë÷Î_. ‹ËÎflÎ…ı ÷ı‹fiı ¿èÎ_ — “·˘, ±Î
Á¬ÕÌ, ±Î… ÷˘ Á¬ÕÌfi_ ÿÎ÷HÎ ¿fl˘.” ‹ËÎflÎ…fiÌ ‹fl∞ Ωı¥ Â¿‹Ïfi±ı
Á¬ÕÌ …‹Ì ’Îflb_ ¿›*. ’»Ì ‹˘Õı◊Ì fiÎˉΠ√›Î.
±ı¿ Á‹›ı ±ZÎfl ±˘flÕÌfiÌ ±˘ÁflÌ‹Î_ ±Î¬Ì flÎ÷ Ω√Ìfiı Â¿‹Ïfi±ı
«˙ÿ ’ÎfiÎ_ ·A›Î_. Á‰Îflı ‹ËÎflÎ… ’‘Λν fiı ·¬ı·Î_ ’ÎfiÎ_ ËÎ◊‹Î_ ·¥fiı
20 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

±ı¿ÿ‹ ŒÎÕÌ fiÎA›Î_. ’»Ì Œ‚Ì‹Î_ ŒıÓ¿Ì ÿÌ‘Î_. Â¿‹Ïfi ÷˘ ¿o¥ ⁄˘S›Î …
fiÏË. ÏfiI›Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı Â¿‹Ïfifiı ’Ò»u_ — “÷‹fiı ¿o¥ Á_› ◊›˘, …ı
flÎ÷ ⁄‘Ì Ω√Ìfiı ·A›Î_ fiı ‹ËÎflÎ…ı Ωı›Î ωfiÎ ŒÎÕÌ fiÎA›Î_.”
I›Îflı Â¿‹Ïfi ¿Ëı — “‹ËÎflÎ…fiı flÎ∞ ¿fl‰Î ·A›_ Ë÷_ fiı ’ÎfiÎ_
ŒÎÕÌfiı ’HÎ ‹ËÎflÎ… flÎ∞ ◊›Î.”
‹ËÎflÎ…fiÌ Ïø›Î‹Î_ ±Î‰Ì ±ı‹fiÌ ÏfiV÷¿Û ⁄Ï© Ë÷Ì.
‹ËÎflÎ… ’HÎ ±ı‹fiÌ ±fiı¿ ≠¿Îflı Á_¤Î‰fiÎ ¿fl÷Î. ÷ı‹fiı ±‰Îfl-
fi‰Îfl ◊΂fiÌ ≠ÁÎÿÌ ±Î’÷Î ±fiı ¬⁄fl flά÷Î. ±ı¿ Á‹›ı Â¿‹Ïfi
‰Ëı·Ì Á‰Îflı CÎı·ı◊Ì fiÎËÌfiı ±ÎT›Î. ÃoÕı ’ÎHÎ̱ı VfiÎfi ¿fl‰Î◊Ì ÷ı±˘
‘˛Ò…÷Î Ë÷Î. ÷ı Ωı¥fiı ‹ËÎflÎ…ı ÿÎÿάΫflfiı ’Ò»u_ — “±Î ‰Ï‚›_ fiÌÁflı ¿ı
fiÏË ? ±Î ¬’ÎÀ fiÌÁflı ¿ı fiÏË ?” ÿÎÿάΫfl ‹ËÎflÎ…fiÌ ‹fl∞ ΩHÎÌ
√›Î. Á◊Îfl ’ÎÁı ·Î¿Õ<_ ŒÕÎT›_. ‹ÎÀÌfi˘ √˘‚˘ Œ˘ÕÌ ÷ı‹Î_ ·Î¿ÕÎfi˘ ÷Î’
¿flÌ ‹ËÎflÎ… ’ÎÁı ·¥ ±ÎT›Î_. ‹ËÎflÎ… ⁄Ë flÎ∞ ◊›Î. Â¿‹Ïfi ±fiı
⁄ÌΩ Á_÷˘fiı ⁄˘·Î‰Ìfiı ÃoÕÌ‹Î_ ÷’ÎÕuÎ.
√œ’fl‹Î_ ‹ËÎflÎ… CÎHÎÌ ‰¬÷ ·Z‹Ì‰ÎÕÌ‹Î_ ’‘Îfl÷Î. I›Î_ ±ı¿
±Î_⁄˘ Ë÷˘. ‹ËÎflÎ… F›Îflı œ˘Ï·›Î μ’fl ωflÎ…‹Îfi ◊÷Î, I›Îflı ±Î_⁄ÎfiÌ
Õ΂˘ ‹ËÎflÎ…fiı ‹V÷¿ μ’fl ±Õ÷Ì. ÷ı Ωı¥ ‹ËÎflÎ… ⁄˘·÷Î ¿ı “±Î
±Î_⁄˘ ⁄Ë … μ÷Ή‚˘ ◊Λ »ı. ±Î Õ¤ÎÏHΛ˘ ±Î_⁄˘, Õ¤ÎÏHΛ˘ ⁄‚ÿ fiı
Õ¤ÎÏHΛΠÂ¿‹Ïfi, ÷ı hÎHÎ ±‹ÎflÎ ¬flı¬flÎ μ’›˘√‹Î_ ±ÎT›Î »ı, fiı ±Î
Â¿‹Ïfi ÷˘ ‹ÎflÎ ËÎ◊’√ »ı.” ±ı‹ ‹ËÎflÎ… Â¿‹Ïfifiı Á_¤Îfl÷Î fiı CÎHÎÌ
≠Â_ÁÎ ¿fl÷Î.
lÌ∞‹ËÎflÎ… ±_÷‘νfi ◊›Î ’»Ì ±ı¿ Á‹›ı ¤√∞ ±ZÎfl ±˘flÕ̱ı
√›Î. ‹ËÎflÎ… ’·_√ μ’fl Ï⁄flÎF›Î Ë÷Î. ¤√∞fiı Ωı¥fiı ¿Ëı — “¤√∞
Â¿‹Ïfifiı ⁄˘·Î‰˘. ±ı¿ ¿Î√‚ ·¬‰˘ »ı.”
’»Ì ¤√∞ Â¿‹Ïfifiı ⁄˘·Î‰Ì ·ÎT›Î. ±ıÀ·ı ‹ËÎflÎ… ¿Ëı —
“Â¿‹Ïfi, ±ı¿ ’hÎ ·¬‰˘ »ı ÷ı ±‹ı ¿Ë̱ı ÷ı‹ ·¬˘.” ±ı‹ ¿ËÌ ’hÎ
·¬ÎT›˘. ’»Ì ‹ËÎflÎ…ı ÷ı ’hÎ ‰_«ÎT›˘. Â¿‹Ïfi ¿Î√‚ ‰Î_«Ì flèÎÎ. I›Î_
‹ËÎflÎ… ±ºU› ◊¥ √›Î. ¿Î√‚ Â¿‹ÏfifiÎ ËÎ◊‹Î_ flËÌ √›˘. ±Î
±Îç›˝ Á˙±ı ≠I›ZÎ ±fi¤T›_.
ÁÿÔ˚√v Â¿Îfi_ÿ V‰Î‹Ì 21

‹ËÎflÎ…fiÎ ±_÷‘νfi ’»Ì Â¿‹Ïfi ÁIÁ_√‹Î_ Œfl÷Î, ’HÎ ‹ËÎflÎ…fi˘

ωflË ⁄Ë …HÎÎ÷˘, ‰‚Ì ’˘÷Îfiı I›Î√, ‰ˆflÎB›fi˘ ’HÎ ≥¿, ÷ı◊Ì ÂflÌfl
’WÀ fi ◊Λ ÷ıÀ·Î ‹ÎÀı ‹ËÎflÎ… ’ÎÁı ≠Î◊˝fiÎ ¿flÌfiı ÷Ή ‹ÎB›˘ Ë÷˘.
±ıÀ·ı ‹ËÎflÎ…fiΠω›˘√ ’»Ì Ïÿ‰Áı ÷ı±˘ ÁIÁ_√fi_ ¿Î›˝ ¿fl÷Î ±fiı flÎhÎı
÷ı‹fiı Ëo‹ıÂÎ_ ÷Ή ±Î‰÷˘. ±Î flÌ÷ı ⁄Îfl ‰Ê˝ Á‘Ì ’ÌÕÎ ¤˘√‰Ì Ë÷Ì.
√HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı ωÊı ’HÎ ±ı‹fiı CÎb_ Ëı÷ Ë÷_. √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ
V‰Î‹Ì ±ı¿ ‰¬÷ ±ZÎfl ±˘flÕÌ‹Î_ ‹ËÎflÎ…fiÎ_ ÿ½fi ¿fl‰Î ’‘Λν. I›Îflı
÷ı±˘ V‰Î‹Ì ‹ÎÀı ±ÎÁfi ¢‘‰Î ·ÎB›Î. ±ıÀ·ı ‹ËÎflÎ… ¿Ëı — “±ı‹fiı
±ÎÁfiı ¿flÌfiı ‹˘À’ fi◊Ì, ±ı ÷˘ ±fiÎÏÿfiÎ ‹˘ÀÎ »ı.” ±ı‹ ¿ËÌ ‹ËÎflÎ…ı
Â¿‹Ïfifiı, V‰Î‹Ìfi˘ ±fiÎÏÿ ±ZÎfl ÷flÌ¿ıfi˘ ‹ÏË‹Î Á‹ΩT›˘.
‰‚Ì, ‹ËÎflÎ…fiÎ ±_÷‘νfi ◊›Î ’»Ì ’˘÷ı …^fiÎ√œ V‰Î‹Ìfi˘
Á‹Î√‹ ¿fl‰Î ’‘Îfl÷Î. ÷ı±˘ CÎHÎ̉Îfl ¿Ëı÷Î — “‰«fiÎQ≤÷” ·A›Î_ ‹ıÓ,
¢K›Î_ ‹ıÓ ’HÎ ±Î…ı Á‹ΩHÎÎ_. √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì ‰Î÷_ ¿flı »ı ÷ı
‹ËÎflÎ…fiÌ ‰Î÷_ …ı‰˘ Á‹ÎÁ ◊Λ »ı.”
±Î«Î›˝ lÌ ±›˘K›Î≠ÁÎÿ∞ ‹ËÎflÎ… ‹Î_ÿÎ ’ÕuÎ I›Îflı V‰Î‹Ì
±‹ÿΉÎÿ ’‘Λν. ÁÎ◊ı Â¿‹Ïfi ’HÎ Ë÷Î. ÷ı ‰¬÷ı ‹ËÎflÎ…fiÎ
’vÊ˘k΋’HÎÎfiÌ V‰Î‹Ì CÎHÎÌ ‰Î÷˘ ¿fl÷Î. Â¿‹Ïfifiı ¿èÎ_ — “±ı¿ Á‹›ı
±ZÎfl ±˘flÕÌ‹Î_ ËÏfl¤@÷˘ μ’fl ’hÎ ·¬‰Î ‹ËÎflÎ…ı ÷‹fiı ¿èÎ_. ÷ı
’h΋Î_ ÷‹ı ‹ËÎflÎ…fiı ≠ËÔ˚·Îÿ ÷◊Î …fi¿fiÌ μ’‹Î ±Î’Ì. ÷ı ’hÎ
‹ËÎflÎ…ı ŒÎÕÌ fiÎA›˘. ŒflÌ ’hÎ ·A›˘ ÷ı‹Î_ ÷‹ı ‹ËÎflÎ…fiı ÿkÎÎhΛ fiı
¿Ï’·fiÌ μ’‹Î ±Î’Ì. ÷ı ’hÎ ’HÎ ‹ËÎflÎ…ı ŒÎÕÌ fiÎA›˘. ±ıÀ·Î‹Î_ ÿ̉˘
±˘·‰Î¥ √›˘ fiı ‹ËÎflÎ…fiÎ ±_√ÒÃ΋Î_◊Ì ÷ı… fiÌ¿Y›_. ÷ı…‹Î_ ‹ËÎflÎ…fiÌ
ÏÿT› Ï¿Â˘fl-‹ÒÏ÷˝ ±Î√‚ fl΋¿ÚWHÎÎÏÿ¿ ±‰÷Îfl˘ ËÎ◊ ΩıÕÌfiı V÷Ï÷ ¿flı
»ı, ÷ı‰Î_ ÷‹fiı ÿ½fi ◊›Î_. Â¿‹Ïfifiı ⁄‘Ì ‰Î÷˘ ›Îÿ ±Î‰Ì. V‰Î‹ÌfiÎ
‰«fiı ‹ËÎflÎ…fiÌ Á‰˘˝’flÌ ÏfiWÃÎ ºœ ◊¥ fiı √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ìfi˘ ’HÎ
±·˙Ï¿¿ ‹ÏË‹Î Á‹Ω›˘.”
Á_‰÷ 1921‹Î_ ‰fl÷ηfi˘ Á‹ˆ›˘ ¿flÌ ÷ı±˘ ‹Ëı‚Ή ’‘Λν Ë÷Î.
±ËŸ ‘˘fl̤ΥfiÎ » ‹ÎÁfiÎ ÿÌ¿flÎ Õ<_√fl¤Î¥(ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…)fiı
‰÷˝‹Îfi ‘flÎ‰Ì ±ı‹HÎı ±ÎÂÌ‰Î˝ÿ ±ÎM›Î — “±Î ⁄΂¿ ÁIÁ_√fiÌ ‹ËÎfi
22 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

Áı‰Î ¿flÂı fiı ‹ËÎflÎ…fiÌ ÁÎ«Ì μ’ÎÁfiÎ ≠‰÷ν‰Âı.”

Â¿‹Ïfi ‹ËÎflÎ…◊Ì ÁkÎfl ‰Ê˝ fiÎfiÎ Ë÷Î. ±ı‹fiÎ ÂflÌflfiÌ ≠¿ÚÏ÷
fiÎ…\¿ Ë÷Ì. Á_‰÷ 1925fiÎ ‹Î√Âfl ‰ÿ ’Î_«‹fiÎ fl˘… ‰fl÷η‹Î_
±ı‹HÎı ÿıË »˘Õu˘.
±Î ‹ËÎfi Á_÷‰›˝fiÌ ‹ËÎflÎ…ı ‰«fiÎQ≤÷ ¿ÎÏfl›ÎHÎÌ ≠¿flHÎ hÎÌΩ‹Î_
≠Â_ÁÎ ¿fl÷Î_ ¿èÎ_ — “±Î Â¿‹Ïfi ⁄Ë ‹˘ÀÎ ÁΑ »ı ±fiı …ı Ïÿ‰Á◊Ì
±‹ÎflÌ ’ÎÁı flèÎÎ »ı ÷ı Ïÿ‰Á◊Ì ÷ı‹fi˘ «œ÷˘ fiı «œ÷˘ fl_√ »ı, ÷ı ‹_ÿ
’Õ÷˘ fi◊Ì. ‹ÎÀı ±ı ÷˘ ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì …ı‰Î »ı.”
±ı‹fiÎ Á_V¿Ú÷ √˛_◊˘ — (1) ⁄Ï©≠ÿÌ’, (2) iÎÎfi≠ÿÌ’, (3)
≠Î◊˝fi΋΂Î, (4) ·˘¿‹_√·ÎA›Îfi, (5) ωr‹_√· ±WÀ˘kÎflÂ÷fi΋,
(6) “ÏÂZÎÎ’hÎÌ” ±L‰›Î◊˝ ÀÌ¿Î ±fiı (7) ÁIÁ_Ï√∞‰fifiÌ Ëı÷ ÀÌ¿Î.
≠οÚ÷ √˛_◊˘ — (1) ‰«fiÎQ≤÷fi_ Á_’Îÿfi, (2) ÿ‹ μkÎflΑ˝, (3)
⁄Ï©≠¿ÎÂ, (4) ‘‹Î˝Q≤÷ (5) fiÎflΛHÎ ¿‰«, (6) ÁIÁ_√ÿÌ’, (7)
¤„@÷fi˘ ±K›Î›, (8) ËÏfl√Ì÷Î,(9) ‘ÎÏ‹˝¿ V÷˘hÎfiÌ ÀÌ¿Î ±fiı (10)
≠Î◊˝fi΋΂Î.
¤@÷flÎ… ÿfl⁄Îfl lÌ {ÌHÎΤΥ 23

¤@÷flÎ… ÿfl⁄Îfl lÌ {ÌHÎΤΥ

…^fiÎ√œ fi‰Î⁄fiÌ ¿«ıflÌ ¤flÎ¥fiı ⁄ıÃÌ Ë÷Ì. fiÎfi΋˘ÀÎ √flÎÁÿÎfl˘◊Ì
ÿfl⁄Îfl ∂¤flÎ÷˘ Ë÷˘. ÿÎwfiÎ ÂÌÂÎ ¤flı·Î ’ÕuÎ Ë÷Î. M›Î·Ì±˘ Œfl÷Ì
Ë÷Ì. ËÒ¿ÎfiÌ e_¿ ‰ÎflÎŒfl÷Ì ·ı‰Î÷Ì Ë÷Ì. √‰ˆ›Î±˘±ı ÁÎ… ÁΩT›Î_ ±fiı
√ÏHοαı fiΫ Âw ¿›˘˝. ωʛfiÎ ∞‰˘ fiΫ√Îfi ±fiı ÁflÎ’ÎfifiÌ
‹ËıÏŒ·‹Î_ ‹Â√Ò· ⁄L›Î.
I›Îflı ¬ÒHÎ΋Î_ ⁄ıÃı·˘ ±ı¿ ∞‰ √Ò_√‚Î÷˘ Ë÷˘. ‹Î◊_ Á_÷ÎÕÌ º„WÀ
œÎ‚Ìfiı ÷ı ⁄ıÃ˘ Ë÷˘. ÁÎ√Ïfl÷˘fiÌ ≠Â_ÁÎ {Ì·÷Î fi‰Î⁄fiÌ ºÏWÀ ±ı
‹Ò_{Î÷Î ‹Îfi‰Ì μ’fl ’ÕÌ. ±ıfiÎ ±Îç›˝fi˘ ’Îfl fi flè΢. Ωı›_ ÷˘
’_«Î‚ÎfiÎ ÿfl⁄Îfl {ÌHÎΤΥ ‹Î◊_ œÎ‚Ìfiı ⁄ıÃÎ Ë÷Î. “¬ÿÎfi˘ ±Î ¬fl˘
±Î¿ ∞‰ ·Î√ı »ı. Ï…÷ı„Lƒ› ’vÊ »ı.” ±ı‰Ì fi‰Î⁄fiı ≠÷ÌÏ÷ ◊¥ ±fiı
{ÌHÎΤΥ ≠I›ı fi‰Î⁄fiı ¬Ò⁄ ±Îÿfl ◊›˘.
Á˘flÃfiÌ ¤ÒÏ‹‹Î_ fiÎCÎıfl ≠ÿı‹Î_ ±Î‰ı·_ fiÎfi¿Õ<_ ’_«Î‚Î √΋.
ÏÁ©flÎ… …›ÏÁ_ËfiÎ ‰_Â… Á˘·_¿Ì ‰ÎCÎı·Î flÎ…’Ò÷ Ãο˘fl ‹fi¤ÎfiÎ ¿<‹Îfl
±ı … {ÌHÎΤΥ. Á_‰÷ 1848‹Î_ ±ı‹fi˘ …L‹. Ãο˘fl fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ
ÏÂW›. Á_‰÷ 1858fiÎ lΉHÎ ‹ÎÁ‹Î_ fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ì fiÌ·¿oà ‰HÎa ÁÎ◊ı
’_«Î‚Î ’‘Λν. Ãο˘flfiÎ ÿfl⁄Îfl‹Î_ ’‘fl΋HÎÌ ¿flÌ. {ÌHÎΤΥfiı ≠◊‹
±ÎÂÌ‰Î˝ÿ ±ÎM›Î.
fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ±ZÎfl‰ÎÁ ’»Ì lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÎ ±ÿÔ˚¤÷
«‹I¿Îfl˘ Ωı¥fiı {ÌHÎΤΥfiı ‹ËÎflÎ…fiı ωÊı ±I›_÷ ¤Î‰ ◊›˘. ‹Î÷lÌ
√_√Î⁄Î ±fiı ⁄Ëıfi ±ÿÌ⁄Î ’HÎ ‹ËÎflÎ…fiÎ_ ’fl‹ ¤@÷ ⁄L›Î_.
{ÌHÎΤΥfiı ÁIÁ_√ ≠I›ı CÎHÎÌ vÏ« Ë÷Ì. flÎ…ÁÎèÎ⁄Ì Ë˘‰Î »÷Î_
’_«Ï‰Ê›fi˘ ±_÷fl◊Ì ±¤Î‰ Ë÷˘. μk΋ ’_«Ï‰Ê› ±ı‹fiı ¤Ò_ÕÎÁfl¬Î ◊¥
√›Î Ë÷Î. ‹ËÎflÎ…fiÌ ≠ÁLfi÷Î ‹ÎÀı ÷ı±˘ ÁIÁ_√fiÎ Ïfi›‹˘ ¿Õ¿’HÎı
’΂÷Î. ¬Î‰_, ’̉_ ±ÎÏÿ Á‰ıÛ Ïø›Î Ïfi›‹Áfl Ë÷Ì. ¿fl¿Áfl ’HÎ ±ıÀ·Ì
…. ±_÷fl‹Î_ ±Ë˘Ïfi ⁄Ì¿ flά÷Î ¿ı fl¬ı ‹ËÎflÎ… ωfiÎ ⁄ÌΩ ’ÿÎ◊˝‹Î_
Ëı÷ ◊¥ Ω›. ‹ËÎflÎ… ’HÎ ±ı‹fiÎ ±Î ±_√fiÌ CÎHÎÌ ≠Â_ÁÎ ¿fl÷Î.
’˘÷ÎfiÌ ±Î‰¿fi˘ CÎH΢¬fl˘ ÏËVÁ˘ {ÌHÎΤΥ ÁIÁ_√Áı‰Î‹Î_
24 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

¤@÷flÎ… ÿfl⁄Îfl lÌ {ÌHÎΤΥ

¤@÷flÎ… ÿfl⁄Îfl lÌ {ÌHÎΤΥ 25

‰Î’fl÷Î. ËÏfl¤@÷˘fiı ‹ÿÿ ¿fl÷Î, ’ZÎ ÏÂfl ÁÎÀı flά÷Î ±fiı ¬Ò⁄
‹ÏË‹Î Á‹…÷Î. ¿˘¥ ’HÎ ËÏfl¤@÷fi˘ ±‰√HÎ ÷ı±˘ ÁÎ_¤‚Ì ¿ı ω«ÎflÌ
¿÷Î fiÏË.
‹ËÎflÎ…fiı ωÊı ÷ı‹fiı ±I›_÷ ¤„@÷¤Î‰ Ë÷˘, ÷ı◊Ì ±‰Îflfi‰Îfl
÷ı±˘ ‹ËÎflÎ…fiÌ ’ÎÁı …¥fiı flËı÷Î, Á‹Î√‹ ¿fl÷Î. ‰‚Ì ‹ËÎflÎ…fiı ’HÎ
Á_÷˘ ÷◊Î ËÏfl¤@÷˘ ÁÎ◊ı ‰Ê˝‹Î_ ±ı¿ ‰Îfl ÷˘ ’_«Î‚Î ÷ıÕΉ÷Î …. μIÁ‰,
Á‹ˆ›Î ∂…‰÷Î. ¬Ò⁄ ¬«˝ ¿fl÷Î. ±Î‹ ±¬_Õ ÁIÁ_√’flΛHÎ … flËı÷Î.
±√H΢÷fl˘ ¿Î‚ ’Õ‰Îfi˘ Ë÷˘, I›Îflı ‹ËÎflÎ…ı Á˙ ËÏfl¤@÷˘fiı
±√Îμ◊Ì «ı÷T›Î Ë÷Î. {ÌHÎΤΥfiı ’HÎ ‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ Ë÷_. ‹ËÎflÎ…fiÌ
±ÎiÎÎ ◊÷Î_ {ÌHÎΤΥ±ı œ˘flœÎ_¬fl ‰√ıflı ‰ı«Ì ÿÌ‘Î_. ±fiÎ… ¤ı‚_ ¿›*;
ÿW¿Î‚‹Î_ ËÏfl¤@÷˘ ÷◊Î √flÌ⁄ ‹fiW›˘fiı ’W¿‚ ±fiÎ… ±ÎM›_, ’fl˘’¿Îfl
¿›˘˝. »÷Î_ fiŒ˘ CÎH΢ ◊›˘. ÷ı‹Î_◊Ì ‹ËÎflÎ…fiÌ ±ÎiÎÎ ≠‹ÎHÎı CÎHÎÌ Áı‰Î
¿flÌ. ‰‚Ì ‹ËÎflÎ…fiı ωfi_÷Ì ¿flÌ ’«ÎÁ Á_÷˘fiı ’˘÷Îfiı I›Î_ flÎA›Î. Áı‰Î
¿flÌ. Á_÷Á‹Î√‹fi˘ ·Î¤ ·Ì‘˘.
±ı¿ ‰¬÷ı {ÌHÎΤΥ±ı ‹ËÎflÎ…fiı Á_÷˘ ÷◊Î ËÏfl¤@÷˘ ÁÎ◊ı ’_«Î‚ı
’‘Îfl‰Î ≠Î◊˝fiÎ ¿flÌ. ÁÎ◊ı ‹˘ÀÌ⁄Î ±ÎÏÿ ⁄Î¥±˘fiı ’HÎ ·Î‰‰Î ¿èÎ_.
‹ËÎflÎ…ı ⁄Î¥±˘fiı ÁÎ◊ı ·ı‰Î fiÎ ’ÎÕÌ. ‹ËÎflÎ… ’_«Î‚ı …‰Î fiÌ¿Y›Î.
’λ‚◊Ì {ÌHÎΤΥ Á‰ıÛ ⁄Î¥±˘fiı ·¥fiı flV÷΋Î_ ‹ËÎflÎ…fiı ‹Y›Î.
‹ËÎflÎ…fiı ¬⁄fl ’ÕÌ, ÷ı◊Ì μÿÎÁ ◊¥fiı ’λΠ‰Y›Î. {ÌHÎΤΥ CÎb_
¿fl√›Î˝, flÕuÎ ’HÎ ‹ËÎflÎ… ‹ÎL›Î fiÏË. ’»Ì ÁflάΫfl ‰√ıflı ¤@÷˘±ı
‹ËÎflÎ…fiÌ μÿÎÁÌfi÷Î ÀÎ‚Ì ’HÎ ‹ËÎflÎ… ’_«Î‚ı fi ’‘Λν.
{ÌHÎΤΥfiı ‹ËÎflÎ…fiı ωÊı ≠ı‹ CÎH΢, ’HÎ …flÎ ÿflÎ√˛Ë ¬fl˘. ÷ı
ÿ˘Ê ÿÒfl ¿fl‰Î ‹ËÎflÎ…ı ±Î‰Ì flÌ÷ı ⁄˘‘’Îà ±ÎM›˘. ’˘÷ÎfiÎ ≥WÀÿı‰fiÌ
‹fl∞ ‹…⁄ … ‰÷˝‰Îfi_ Â̬‰ÎÕu_. ¿ıÀ·Ì› ‰Îfl F›Îflı {ÌHÎΤΥ
‹fi‘Λ* ¿flÌfiı ‹ËÎflÎ…fiı flÎ∞ ¿fl‰Î ≠›Ifi ¿fl÷Î, I›Îflı ‹ËÎflÎ… ¿Ëı÷Î —
“ÏflÁÎ¥fiı ¤„@÷ ¿flı ÷ı ÁÎv_ fiÏË ±fiı ÷ı ¤„@÷-≠ı‹ ±_÷ı fi¤ı ’HÎ
fiÏË.”
±Î‰Î … ±ı¿ ≠Á_√ı ‹ËÎflÎ… ’_«Î‚Î fi √›Î, ÷ı◊Ì {ÌHÎΤΥfiı CÎb_
ÿ—¬ ◊›_. ’»Ì ’˘÷ÎfiÌ ¤Ò· Á‹Ω¥. ’V÷Ή˘ ◊›˘. Á‹…HÎı ¿flÌfiı ÿ—¬
26 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

Ë‚‰_ ◊›_. ¤√‰Îfi ¤@÷‰IÁ· »ı. ∞‰fiÎ ÿ˘Ê Á΋_ Ωı÷Î fi◊Ì. hÎHÎ-«Îfl
‹ÎÁ flËÌfiı ‹ËÎflÎ… ’_«Î‚Î ’‘Λν. Áı‰Î ÷◊Î Á‹Î√‹fi_ {ÌHÎΤΥfiı
ÁÎv_ Á¬ ±ÎM›_. CÎHÎÌ ‰Î÷˘ ¿flÌ, flÎ∞ ¿›Î˝. {ÌHÎΤΥ ⁄Ï©ÂÎ‚Ì ±fiı
iÎÎfiÌ Ë÷Î. ‹ËÎflÎ…ı ’_«Î‚Î ≠¿flHÎfiÎ ‰«fiÎQ≤÷‹Î_ ±K›ÎI‹iÎÎfifiÌ
±ÿÔ˚¤÷ ‰Î÷˘ ¿flÌ »ı.
T›‰ËÎfl‹Î_ ’HÎ {ÌHÎΤΥ CÎHÎÎ ¿<‚ Ë÷Î, ÷ı◊Ì ‹˘ÀÎ ›iΛÎ√‹Î_,
μIÁ‰Á-‹ˆ›Î‹Î_ ‹ËÎflÎ…fiÌ ±ÎiÎÎ ‹‚÷Î_ ±√Îμ◊Ì ’Ë˘Ó«Ì …÷Î.
±Î√ı‰ÎfiÌ ·ı÷Î, ±fiı Á_ÿfl T›‰V◊Î ¿flÌ ≠Á_√˘ ¢¤Î‰÷Î. ’˘÷ı Ïfi›‹-
‘‹˝‹Î_ ¿Õ¿, ÷ı◊Ì ‘‹˝ Á_⁄_‘Ì ‹˘‚’ ÁËfi ¿flÌ Â¿÷Î fiÏË. ËÏfl¤@÷˘fiı
‰÷˝‹Îfi‹Î_ Œıfl ’Õu˘ ˢ› ÷˘ ‹ËÎflÎ… ±ı‹fiÎ ¶ÎflÎ Á˙fiı Ã’¿˘ ±’Ή÷Î.
{ÌHÎΤΥfi˘ ±Ï÷ ¤Î‰ Ωı¥fiı Á_‰÷ 1879‹Î_ ‹ËÎflÎ…ı ’_«Î‚΋Î_
e·ÿ˘·fi˘ ‹Ë˘IÁ‰ ¬Ò⁄ … ‘΋‘Ò‹◊Ì ∂…T›˘. ËΩfl˘ Á_÷˘ ÷◊Î
ËÏfl¤@÷˘fiı ±Î Á‹ˆ›Î‹Î_ ÷ıÕÎT›Î. ÷_⁄Ò±˘ ±fiı flΉÀ̱˘ √˘Ã‰Ìfiı
ËÏfl¤@÷˘fiı μ÷ÎflÎ ±ÎM›Î. {ÌHÎΤΥ Á˙fiı fl˘… μk΋ ≠¿ÎflfiÎ_ fi‰Ìfi
¤˘…fi …‹ÎÕ÷Î. ‹ËÎflÎ… ’HÎ ¿◊ΉÎ÷ν ¿flÌ Á˙fiı Á¬ ±Î’÷Î.
’ÒÏHν‹ÎfiÌ flÎhÎı ‹ËÎflÎ… ¤@÷‹_Õ‚Ì ÁÎ◊ı √΋ ⁄ËÎfl ωÂ΂ «˘¿‹Î_
’‘Λν. ‹ËÎflÎ…ı …Ïfl›Îfi ‰Vh΢, ±·_¿Îfl˘ ‘ÎflHÎ ¿›Î* Ë÷Î_. ¤@÷˘fiı Á¬
±Î’‰Î, ‹ËÎflÎ…ı ¿vHÎÎ ¿flÌfiı flÎÁ fl‹‰Îfi_ √˘ÃT›_. fi‰ ¿<_Õ΂Î_fiÌ fl«fiÎ
¿flÌ. ±_ÿflfiÎ ¤Î√‹Î_ Á_÷˘, ’»Ì ’ÎÊ˝ÿ˘ ±fiı »ı‰Àı ËÏfl¤@÷˘. Á_÷˘±ı
{Î_{, Q≤ÿo√ ·¥fiı ¿Ì÷˝fifiÌ fl‹{À Âw ¿flÌ. ‹ËÎflÎ…ı ±fiı¿ V‰w’˘ ‘ÎflHÎ
¿›Î*. ÿflı¿ ¤@÷ ÁÎ◊ı ‹ËÎflÎ… flÎÁ flQ›Î. ±·˙Ï¿¿ Á¬ ±ÎM›_. Á˙ ÿıËfi_
¤Îfi ¤Ò·Ì √›Î fiı ◊Î@›Î. »ı‰Àı flÎÏhÎfiÎ ⁄ı ‰Î√ı ‹ËÎflÎ…ı flÎÁfiÌ
’ÒHÎνËÏ÷ ¿flÌ.
ÁÎZÎÎ÷Ô˚ ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ Á¬ ±Î’ı, ’»Ì ¿˘fiÎ ‹fifiÌ I≤ÊÎ »Ì’ı ?
⁄Ì…ı Ïÿ‰Áı ’HÎ fl_√ı fl‹‰Î ¤@÷˘ ÷ˆ›Îfl ◊¥ √›Î. ‹ËÎflÎ…ı ¬˘⁄ı
¬˘⁄ı ¤@÷˘ μ’fl √·Î· μÕÎÕuÎ. fl_√fiÎ ‹˘ÀΠˢ… ⁄fiΉı·Î. Ï’«¿Îfḻ˘
¤flÌ ¤flÌfiı ‹ËÎflÎ… ¤@÷˘ μ’fl »Î_Àı. Á˙ fl_√◊Ì ÷fl⁄˘‚ ◊¥ √›Î. ’»Ì
‹ËÎflÎ…ı Á_÷˘fiı fl‹‰ÎfiÌ ±ÎiÎÎ ¿flÌ, ±ıÀ·ı Á΋Á΋Π⁄ı ’Z΋Î_ Á_÷˘ ÷◊Î
ËÏfl¤@÷˘ ’HÎ ¬Ò⁄ fl_√ı flQ›Î. ‹ËÎflÎ… ’HÎ ‹_« μ’fl ∂¤Î flËÌfiı Á˙
¤@÷flÎ… ÿfl⁄Îfl lÌ {ÌHÎΤΥ 27

μ’fl, √·Î· ±fiı fl_√ ‰ÎflÎŒfl÷Ì »Î_À‰Î ·ÎB›Î. ±ı‹ ÏÿT› ·Ì·Î ¿flÌ.
’»Ì ‰Î…÷ı√Î…÷ı fiÿ̱ı VfiÎfi ¿fl‰Î ’‘Λν. ±Î ≠Á_√˘ Á_≠ÿΛfiÎ
≥Ï÷ËÎÁ‹Î_ ±‹fl ⁄fiÌ √›Î.
{ÌHÎΤΥ±ı ËΩfl˘ ¤@÷˘fiı μk΋ ≠¿ÎflfiÎ_ ¤˘…fi …‹ÎÕuÎ_.
√΋·˘¿˘ ÷◊Î ±Î…\⁄Î…\fiÎ_ √flÌ⁄√fl⁄Î_fiı ’HÎ …‹ÎÕuÎ_. ‹ËÎflÎ… Á_÷-
’_„@÷‹Î_ ’ÌflÁ‰Î fiÌ¿Y›Î. ⁄‘Îfiı ≠ÁÎÿÌ ±Î’Ì. ±Î ±Ï¶÷Ì› μIÁ‰fiÌ
Áı‰Îfi˘ ·Î¤ ‹ËÎflÎ…ı {ÌHÎΤΥfiı ±ÎM›˘, ÷ı◊Ì ÷ı‹fiÎ ±Îfi_ÿfi˘ ¿˘¥
’Îfl fi flè΢.
±ËŸ ±Î√‚ … ‹ËÎflÎ…ı Á_÷˘fiı fi‰Ìfi ±ÎiÎÎ ¿flÌ. ÿı¿΂ Á‘Λν
Ë÷Î, ÷ı◊Ì ‹ËÎflÎ…ı Á_÷˘fiı ϬΠ÷◊Î ÁÒhÎ ‘ÎflHÎ ¿flÎT›Î_. ’ÒΩ ±Î’Ì.
’˘÷ÎfiÎ ±fiL› ¤@÷ √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ¿’΂‹Î_ √˘’Ì«_ÿfifi_ Ï÷·¿
±fiı ¿o¿<fi˘ «Î_ÿ·˘ ¿›˘˝ ±fiı Á‰ıÛ Á_÷˘fiı ÿı¬ÎÕÌfiı ¿èÎ_ — “±Î ±‹ÎflÎ_
Ï÷·¿ ±fiı ±Î ±‹ÎflÎ ÁΑ. ±ÎfiÎ …ı‰Î ¿˘¥ ÁΑ fi◊Ì ±fiı Ë_ …ı‰˘
¿˘¥ ¤√‰Îfi fi◊Ì.” Á_÷˘fiı ±ı ≠‹ÎHÎı ÿflfl˘… ’ÒΩ Á‹›ı Ï÷·¿ ¿fl‰ÎfiÌ
±ÎiÎÎ ¿flÌ.
{ÌHÎΤΥfiı ÁIÁ_√fi˘ ¬’ ⁄Ë. ‹ËÎflÎ…fiÎ Á‹Î√‹ ÁÎv
{ÌHÎΤΥ±ı √œÕ΋Î_ ±‘‰Îv_ ¿›*. ±ıÀ·ı ±Õ‘˘ Á‹› ’_«Î‚ı flËı÷Î ±fiı
±Õ‘˘ Á‹› √œÕı flËı÷Î.
±ı¿ ‰Îfl √œÕı ±ÎT›Î. fi‰ ‹ÎÁ flèÎÎ, CÎıfl◊Ì ÷ıÕΉÎfiÎ ¿Î√‚˘ ±Î‰‰Î
·ÎB›Î. ’fl_÷ {ÌHÎΤΥ ’˘÷ÎfiÌ ’◊ÎflÌ fiÌ«ı ÷ı ¿Î√‚˘ ‹Ò¿Ì ÿı÷Î. ‰Î_«÷Î
fiÏË. ’»Ì ‹ËÎflÎ… μ’fl ¿Î√‚ ±ÎT›˘ ¿ı “{ÌHÎΤΥ I›Î_ »ı ¿ı fiÏË ?”
‹ËÎflÎ…ı {ÌHÎΤΥfiı ’Ò»u_. {ÌHÎΤΥ ¿Ëı — “¿Î√‚˘ ±ÎT›Î »ı,
’HÎ ‰Î_E›Î fi◊Ì. ‰Î_«_ ÷˘ μ¶ı√ ◊Λ. CÎıfl …‰Îfi˘ Á_¿S’ ◊Λ ±fiı
Á‹Î√‹fi_ Á¬ fi ±Î‰ı.”
‹ËÎflÎ…fiÌ ±ÎiÎÎ ◊¥ ±ıÀ·ı {ÌHÎΤΥ ’_«Î‚ı √›Î. ’»Ì fiÎΩ
ΩıÏ√›Î ±‰Îflfi‰Îfl ‹ËÎflÎ… ’ÎÁı {ÌHÎΤΥfiı Á_¤Îflı. ‹ËÎflÎ…ı fiÎΩ
ΩıÏ√›Îfiı ±Îfi_ ¿ÎflHÎ ’Ò»u_. I›Îflı ÷ı ¿Ëı — “‹fiı {ÌHÎΤΥ±ı CÎıfl …÷Ì
‰¬÷ı ±Î ‘˘÷ÌΩıÀ˘ ±ÎM›˘ Ë÷˘ ±fiı ¿èÎ_ Ë÷_ ¿ı ‹ËÎflÎ… ’ÎÁı ‹fiı
Á_¤ÎflΩı, ÷˘ ‹Îv_ ÁÎv_ ◊Λ.”
28 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

{ÌHÎΤΥfi˘ ±Î‰˘ ¤Î‰ Ωı¥ ‹ËÎflÎ… ⁄Ë ≠ÁLfi ◊›Î.

{ÌHÎΤΥfiÎ Ïfiç›fiÌ ¿Á˘ÀÌ ¿fl‰Î ‹ËÎflÎ…ı ’_«Î‚΋Î_ ‹_ÿ‰ÎÕ
√˛ËHÎ ¿›˘˝. ¿˘¥ μ’Λı ÁÎΩ ◊Λ fiÏË. ⁄Ë ·Ì·Î ¿flÌ. ’»Ì ‹@÷Îfi_ÿ
V‰Î‹Ì±ı ‹ËÎflÎ…fiı ≠Î◊˝fiÎ ¿flÌ — “¿˘¥ ⁄ΉÎ-‰ıflÎ√Ì ’HÎ ±Î ·˘¿‹Î_
±Î‰Ìfiı ‹Ã ⁄Î_‘ı »ı fiı ÷‹ı ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ ’‘Λν fiı ’λ‚ ¿o¥
‹Ò¿÷Î fi Ω±˘ ÷˘ ÷‹Îfl˘ ±Î ·˘¿‹Î_ Œıfl˘ ±Œ‚ Ω›.”
’»Ì ‹ËÎflÎ… ËV›Î ±fiı {ÌHÎΤΥfiı ¿èÎ_ — “÷‹ı ◊΂ ¿flΉ˘ ÷˘
±‹ı ÁÎΩ ◊¥±ı.” ’»Ì ◊΂ …‹Ì ÁÎΩ ◊›Î.
±ı¿ ‰¬÷ {ÌHÎΤΥ ¿Î‹≠Á_√ı ‹Î_√fl˘‚ √›Î. ±ËŸ ¬⁄fl ’ÕÌ ¿ı
¿‹‚ÂÌ ‰Î_{Î ⁄Ë ⁄Ì‹Îfl »ı. ¿˘¥ ±ı‹fiÌ ÁÎfl‰Îfl ¿fl÷_ fi◊Ì. ¿‹‚ÂÌ
‰Î_{Î ‹ËÎflÎ…fiÎ ±ı¿Î_Ï÷¿ ¤@÷ Ë÷Î. {ÌHÎΤΥ ±ı‹fiÌ ¬⁄fl ¿Îœ‰Î
√›Î. ÷˘ ¤@÷flÎ… fl˘‰Î ‹Î_ÕuÎ. Á√Î_‰ËηÎ_ ¿˘¥ ±ı‹fiÌ ÿfl¿Îfl fiˢ÷Î_
¿fl÷Î_. {ÌHÎΤΥfiı ·Î√Ì ±ÎT›_. √΋‹Î_ …¥fiı ‹…^fl˘fiı ⁄˘·Î‰Ì ±ÎT›Î.
±ı‹fiÌ ’ÎÁı ¤@÷fi˘ ¬ÎÀ·˘ μ’ÕÎT›˘. ‹…^fl hÎHÎ … Ë÷Î. ÷ı◊Ì «˘◊˘
’Λ˘ {ÌHÎΤΥ±ı Ω÷ı μ’ÎÕu˘. ±ı¿ ËÎ◊ı C΢ÕÌfiÌ Áfl¿ {ηÌ.
Õı·Ì ⁄ËÎfl fiÌ¿Y›Î. I›Î_ Á΋ı ’Àı· ‹Y›Î. ⁄Î’fiı ¬ÎÀ·˘ μ’ÎÕ÷Î
Ωı›Î_ ±ıÀ·ı √΋‹Î_◊Ì ±ı¿ ‹…^fl …·ÿÌ ÷ıÕÌ ·ÎT›Î. ⁄Î’ C΢ÕÌ μ’fl
⁄ıÃÎ. ’_«Î‚Î ±ÎT›Î. ¤√÷fi˘ ¬ÎÀ·˘ @›Î_ ‹Ò¿‰˘ ±ı‹ ±ÿÌ⁄Îfiı ’»ÎT›_.
’HÎ ⁄Ëıfifiı ±ı‹ ¿ı ±Î‰Î ¤√÷ÕÎfiı @›Î_ ÁΫ‰‰Î ? ÷ı ⁄˘S›Î fiÏË.
{ÌHÎΤΥ±ı ’˘÷ÎfiÎ … ±˘flÕ΋Î_ ¤√÷fi˘ ¬ÎÀ·˘ ‹¿ÎT›˘. ’˘÷ı Ïÿ‰Á-
flÎ÷ ’_Õ◊Ì›ı {Î{Ì ¤√÷fiÌ Áı‰Î ¿flı. ‹Î◊_ ÿÎ⁄ı, ’√ ÿÎ⁄ı, ·Ò√ÕÎ_ ‘˘¥
fiάı, ’ÎÁı ⁄ıÁÌfiı ¬‰flΉı.
±ı¿ Ïÿ‰Á ¿‹‚ÂÌ ¤@÷fi_ ‹Î◊_ ÿ¬‰Î ±ÎT›_, ÷ı◊Ì {ÌHÎΤΥ±ı
⁄Ëıfi ’ÎÁı ÷̬Î_ ‹ÎB›Î_. “CÎfl‹Î_ fi◊Ì,” ±ı‹ ¿ËÌ ⁄Ëıfiı ¿o¥ ÿfl¿Îfl fi
¿flÌ. ◊˘ÕÎ Ïÿ‰Á ’»Ì {ÌHÎΤΥfiı ‹Î◊Îfi˘ ÿ¬Î‰˘ ∂’Õu˘. ±ıÀ·ı
±ÿÌ⁄Î ÷̬Î_ ‰ÎÀÌfiı ·ÎT›Î_.
“÷̬Î_ @›Î_◊Ì ±ÎT›Î_ ?” {ÌHÎΤΥ±ı ’Ò»u_.
“◊˘ÕÎ_ CÎfl‹Î_ ’ÕuÎ_ Ë÷Î_,” ⁄Ëıfiı ¿èÎ_.
¿‹‚ÂÌ ¤@÷ ‹ÎÀı fi ‹Y›Î_ ±fiı ±Î…ı CÎfl‹Î_◊Ì fiÌ¿Y›Î_, ÷ı◊Ì
¤@÷flÎ… ÿfl⁄Îfl lÌ {ÌHÎΤΥ 29

{ÌHÎΤΥfiı flÌÁ «ÕÌ fiı ÷̬Î_fi˘ ‰ÎÀ¿˘ ŒÏ‚›Î‹Î_ ŒıÓ@›˘. ±ÿÌ⁄Î ΩıÕı

±ı‹HÎı ±⁄˘·Î ·Ì‘Î.
‰Î_{Î …ı‰Ì ∂÷fl÷Ì ΩÏ÷fiÎ ¿‹‚ÂÌ ¤√÷. ±ıfi˘ ¬ÎÀ·˘
{ÌHÎΤΥ±ı ‹ÏË‹Î Á‹∞fiı μ’ÎÕu˘, ±Î ‰Î÷fiÌ ‹ËÎflÎ…fiı √œÕ΋Î_
¬⁄fl ’ÕÌ. ÷ı ’˘÷ı ’_«Î‚ı ’‘Λν. {ÌHÎΤΥfiı ÁÎ÷ ‰¬÷ ¤ıÀuÎ. ’˘÷ÎfiÎ
±ı¿ √flÌ⁄ ’HÎ ÁΫΠ¤√÷fiÌ ±Î‰Ì Áı‰Î ¿flÌ, ÷ı◊Ì ‹ËÎflÎ… ⁄Ë flÎ∞
◊›Î. ’»Ì Ë÷ÎÂfiÌfi˘ Á‹ˆ›˘ ’_«Î‚΋Î_ ¿›˘˝. ±ÿÌ⁄αı ‹ËÎflÎ…fiÌ ‹ÎŒÌ
‹Î√Ì fiı ¤Î¥fiı Á‹Ω‰‰Î ¿èÎ_. ‹ËÎflÎ…fiÌ ±ÎiÎÎ◊Ì {ÌHÎΤΥ±ı ±⁄˘·Î
÷˘ÕuÎ.
…^fiÎ√œ‹Î_ {ÌHÎΤΥ ‹Î_ÿÎ ’ÕuÎ. ÷ı Á‹Î«Îfl ‹ËÎflÎ…fiı √œÕı ‹Y›Î.
C΢Õ̱ı ±Á‰Îfl ◊¥fiı ÷Î⁄Õ÷˘⁄ ±‘˝flÎÏhαı ‹ËÎflÎ… …^fiÎ√œ ’‘Λν.
C΢ÕÌfiÎ ÕÎ⁄·Î ÁÎ_¤‚Ì ÁË Ω√Ì √›Î.
“‹ËÎflÎ… ’‘Λν !” ÿfl⁄Îfl‹Î_ Á˙fiı ¬⁄fl ’ÕÌ.
‹ËÎflÎ… ÿ̉Îfi¬Îfi΋Î_ ’‘Λν ±fiı {ÌHÎΤΥfiÎ ¬ÎÀ·ÎfiÎ ±˘ÂÌ¿ı
…¥fiı ⁄ıÃÎ. ‹ËÎflÎ…fiÎ_ ÿ½fi ¿flÌ {ÌHÎΤΥ ⁄Ë flÎ∞ ◊›Î.
{ÌHÎΤΥfiÎ ÿÌ¿flÎ ËÃÌÏÁ_Ë. ±ıfiÌ ¿o¥ ¤·Î‹HÎ ¿fl‰Î ‹ËÎflÎ…ı
’Ò»u_. {ÌHÎΤΥ ¿Ëı — “÷‹Îfl˘ ¤√÷ ◊Âı ÷˘ ÷‹ı ‰√fl ¤·Î‹HÎı
ÁΫ‰Â˘ ±fiı ¤√÷ fiÏË ◊Λ ÷˘ ¤·Î‹HÎ ¿flÌ ÷˘ ’HÎ ¬⁄fl fiÏË
flά˘. ≠ËÔ˚·ÎÿfiÌ ±ıfiÎ ⁄Î’ı @›Î_ ¤·Î‹HÎ ¿flÌ Ë÷Ì ?”
ŒflÌ◊Ì ‹ËÎflÎ…ı {ÌHÎΤΥfiı ’Ò»u_ — “÷‹Îflı ¿o¥ ‹Î√‰_ »ı ?”
I›Îflı {ÌHÎΤΥ ¿Ëı — “Á˘flà ÿıÂfiÎ ÁIÁ_√Ìfiı ‹ÎÀı ±ËŸ ‹_Ïÿfl
¿fl˘.” ‹ËÎflÎ…ı ¿˘· ±ÎM›˘.
“÷‹Îflı ¿›Î ‘΋‹Î_ …‰_ »ı ? ⁄ÿÏfl¿Îl‹, rı÷¶Ì’, ‰ˆ¿<_Ã, √˘·˘¿ ¿ı
±ZÎfl‘΋‹Î_ ?” ‹ËÎflÎ…ı ŒflÌ ’Ò»u_.
I›Îflı {ÌHÎΤΥ ¿Ëı — “‹ËÎflÎ… ! ¤√∞, Ï‹›Î_∞ fiı ‹Ò‚∞
⁄˛õ«ÎflÌfiÌ …ı‹ ±Î’fiÌ Áı‰Î‹Î_ flά˘.”
±Î ÁÎ_¤‚Ì √_√Î⁄Î ⁄Ë Ïÿ·√Ìfl ◊›Î_. ±ıÀ·ı ‹ËÎflÎ…ı ±ı‹fiı
’Ò»u_ — “Õ˘ÂÌ‹Î ! ±Î {ÌHÎÎfiı ±‹ı …^fiÎ√œfi_ flÎF› ±Î’̱ı ÷˘ ¿ı‰_ ?”
Õ˘ÂÌ‹Î ¿Ëı — “‹ËÎflÎ… ! ±ı ÷˘ ⁄Ë ÁÎv_.”
30 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

‰‚Ì ‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ — “‰Õ˘ÿflÎfi_ flÎF› ±Î’̱ı ÷˘ ? ¥Lƒfi_ flÎF›

±Î’̱ı ÷˘ ? ⁄˛õÎfi_ flÎF› ±Î’̱ı ÷˘ ? ≠¿ÚÏ÷ ’vÊfi_ flÎF› ±Î’̱ı
÷˘ ?” ±Î ÁÎ_¤‚Ì Õ˘ÂÌ‹Î ÷˘ flÎ∞ ◊¥ √›Î_.
“±‹Îflı ÷˘ {ÌHÎΤΥfiı ±ZÎfl‘΋ ±Î’‰_ »ı,” ±ı‹ ‹ËÎflÎ… ⁄˘S›Î
±fiı {ÌHÎΤΥ±ı ±Î_¬ ‹Ÿ«Ì ÿÌ‘Ì.
{ÌHÎΤΥfiÌ ÿıËÏø›Î ¿fl‰Î Á˙ «ÎS›Î. I›Îflı ‹ËÎflÎ…ı ±ı‹fiÌ fifi΋Ì
μ’ÎÕÌ. ÂıflÌ ⁄ËÎfl fiÌ¿Y›Î. ±ıÀ·ı ⁄ÌΩ ËÏfl…fi˘±ı ‹ËÎflÎ…fiı ¬¤ı◊Ì
{ÌHÎΤΥfiÌ fifiÎ‹Ì ·¥ ·Ì‘Ì. ±Î Ωı¥ Á‰˝fiı CÎb_ ±Îç›˝ ◊›_. ¿ÎflHÎ
≥E»Îfl΋¤Î¥ ‘΋‹Î_ ’‘Λν I›Îflı ‹ËÎflÎ…ı ±ı‹fiÎ ÿıËfiı ¬¤˘ fiˢ÷˘
±ÎM›˘. ±ıÀ·ı ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ‹ËÎflÎ…fiı ±Î ‰Î÷fi˘ ¬·ÎÁ˘ ’Ò»u˘.
“¿‹‚ÂÌ ‰Î_{Îfi˘ ¬ÎÀ·˘ {ÌHÎΤΥ±ı ¬¤ı ·Ì‘˘ Ë÷˘, ÷ı◊Ì ±‹ı
{ÌHÎΤΥfiı ’HÎ ¬¤ı ·Ì‘Î ±fiı ¿‹‚ÂÌ ¤@÷fi˘ ¬ÎÀ·˘ ·¥fiı
{ÌHÎΤΥ …ıÀ·Î_ Õ√·Î_ «ÎS›Î Ë÷Î ÷ı◊Ì ⁄‹HÎÎ_ Õ√·Î_ {ÌHÎΤΥfiÌ
fifiÎ‹Ì μ’ÎÕÌfiı ±‹ı «ÎS›Î.” ‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_.
¤√‰ÎfifiÎ ¤@÷fiÌ Áı‰Î ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰˘ flÎ∞’˘ ‹‚ı »ı ÷ı ‹ËÎflÎ…ı
Á‹ΩT›_.
Á_‰÷ 1885fiÎ ‹Î√Âfl Áÿ 10fiı Ïÿ‰Áı …^fiÎ√œ‹Î_ {ÌHÎΤΥ
‘΋‹Î_ ’‘Λν. lÌ∞‹ËÎflÎ…fiÌ ¤@÷‹_Õ‚Ì‹Î_ {ÌHÎΤΥ ±ı¿ ±√˛√H›
¤@÷flÎ… Ë÷Î. “Á‰˝‹_√· V÷˘hΔ‹Î_ ‹ËÎflÎ…fiÎ_ ËΩfl fi΋ »ı, ÷ı‹Î_
{ÌHÎΤΥfi_ fi΋ ’HÎ ‹ËÎflÎ… ÁÎ◊ı ΩıՉ΋Î_ ±ÎT›_ »ı.
“„U◊ãÃÊøʸSÃÈÁì˝ËÃÊÿ Ÿ◊—” ËΩfl˘ ¤@÷˘ ±Î fi΋◊Ì ±ı‹fiı Á_¤Îflı »ı. ±ı
… ±ı‹fiÌ ±fiL› ¤„@÷fi˘ ’flΉ˘ »ı !
¤@÷flÎ… Ωı⁄fi’√Ì 31

¤@÷flÎ… Ωı⁄fi ’√Ì

÷ı… ÷ı…fiÎ ±_⁄Îfl. ‹Î◊ı ‹˘ÀÌ …ÀÎ. ¿˘’Ìfi¤fl Á¿·¿ÕÌ ¿Î›Î.
Ï¿Â˘fl ±‰V◊Î. ±Î‰Ì ±ı¿ ω¤ÒÏ÷ ÷‚ΉfiÌ ’΂ı ⁄ıÃı·Ì. ‹ËÎΩı√Ì ΩHÎÌ
Ωı⁄fi ’√Ì fi∞¿ ±ÎT›Î. fiÌ«Î fi‹Ì ’√ı ·ÎB›Î. “±Î‰Î Ωı√Ì ±Î’HÎı
I›Î_ flËı ÷˘ ¿ı‰_ ÁÎv_ !” ’√Ìfiı ±_÷fl‹Î_ ¤Î‰ ◊›˘. ›˘√ÌflÎ…fiı ≠Î◊˝fiÎ
¿flÌ — “±ı¿ ±˘flÕÌ ±Î’_. ±ËŸ flˢ.”
“÷Ìfl◊ ¿fl‰Î …‰_ »ı. ‰‚÷Î_ ÷‹Îflı I›Î_ ±Î‰ÌÂ_. ’»Ì ÷‹Îflı √΋ …
flËÌÂ_,” Ωı√̱ı ÂÎ_÷ V‰flı μkÎfl ±ÎM›˘. ’Ò»’fl» ¿fl÷Î_ …HÎΛ_ ¿ı ±Î
⁄ηΩı√Ì ÿıÂΉfl‹Î_ ŒflÌfiı μ‹flıà ◊¥fiı ±ËŸ ±ÎT›Î »ı. Ωı⁄fi ’√̱ı
¤˘…fi ·ı‰Î ωfi_÷Ì ¿flÌ. ’√ÌfiÎ μ÷Îfl΋Î_ …¥fiı Ωı√̱ı flÎ_K›_ ±fiı
¤√‰Îfifiı ±’˝HÎ ¿flÌ …Q›Î. ÿı‰¿flHÎ ’√ÌfiÎ CÎfl‹Î_ ±ı¿Î_÷ Ë÷_, ÷ı◊Ì I›Î_
…¥fiı ’˘œuÎ. ŒflÌ ±Î‰‰Îfi_ ‰«fi ±Î’Ì ⁄ηΩı√Ì ⁄˘«ÎÁHÎ ÷flŒ ’‘Λν.
I›Îfl ’»Ì CÎHÎÎ_ ‰ÊıÛ ‰fl÷ηfiÎ ⁄Î’∞¤Î¥fiÎ ±Î√˛Ë◊Ì ‹ËÎflÎ…
‰fl÷η ’‘Λν. ⁄Î’∞¤Î¥fiÌ ¬Õ¿Ì±ı μ÷Îfl˘ ¿›˘˝. ‹ËÎflÎ… ¿◊ΉÎ÷ν
¿flı. Á‹ÎÏ‘ ¿flΉı. ±Î◊Ì CÎHÎÎ ·˘¿˘ ¬ıӫΛÎ. ⁄Î’∞¤Î¥fiı ±Îà ÿÌ¿flÎ
Ë÷Î. ÷ı‹Î_ flHλ˘ÕÿÎÁfiÎ_ ’IÔfiÌ fl_√⁄Î¥ ‹ËÎflÎ… ‹ÎÀı ⁄˛ÎõHÎ ⁄˘·Î‰Ì
Á_ÿfl ¤˘…fi ÷ˆ›Îfl ¿flΉ÷Î_ ±fiı ¬Ò⁄ ¤Î‰◊Ì ‹ËÎflÎ…fiı …‹ÎÕ÷Î_.
’Ò‰ıÛ Ωı⁄fi ’√Ìfiı ‹ËÎflÎ…ı ±ËŸ ‰HÎa‰ıÂı ÿ½fi ±Î’ı·Î_; ’HÎ
±Áfl¤Î‰fiı ·Ì‘ı ±ıfi_ ωV‹flHÎ ◊›ı·_. √…flÎ÷‹Î_ I›Îflı Ωı⁄fi ’√ÌfiÌ
Ëο ‰Î√÷Ì. ±ıfi_ ÷Ìfl «Î·÷_. ¿˘¥◊Ì ±ıfi_ fi΋ fi ÿı‰Î÷_. ‹˘ÀÎ_ ‹˘ÀÎ_
fl…‰ÎÕÎ_±˘ ’HÎ hÎÎÁ ’΋÷Î_. Ωı⁄fi Á˘ Á˘ √Îμ Á‘Ì «˘flÌ ¿fl‰Î …÷˘,
»÷Î_ ’¿ÕÎ÷˘ fiÏË. ‘˘‚ı Ïÿ‰Áı Á˙fiı ·Ò_À÷˘. Á_ÿfl ’√Ì, ¿fl˘ ’√Ì ±fiı
ÿ·˘ ’√Ì ±ı Ωı⁄fifiÎ hÎHÎ ¤Î¥±˘. «Îflı ¤Î¥±˘‹Î_ Á_’ ⁄Ë. ¿<À<_⁄ ’HÎ
⁄Ë ‹˘À<_.
Ωı⁄fiı fiÎfiÎ ¤Î¥ Á_ÿflfiı ⁄˘·Î‰Ì ‰Î÷ ¿flÌ — “’ÎÀÌÿÎflfiÎ ŒÏ‚›Î‹Î_
±ı¿ ⁄Ή˘ ±ÎT›˘ »ı. Á˙ ±ıfiı ¤√‰Îfi ‹Îfiı »ı. ±Î’HÎı ±ıfi_ ¤√‰Îfi-
’b_ ÷˘ Ωı¥±ı. ±ıfiÌ ’ÎÁı ÁflÁ ‹Ωfi˘ fl˘{˘ CÎ˘Õ˘ »ı. ÷_ ±ıfi˘ CÎ˘Õ˘
»˘ÕÌ ·Î‰. ±Î’HÎı ±ıfiı @›Î_› ÿÒfl ÿı‹Î_ ’ˢӫÎÕÌ ÿ¥Â_. Ωı¥±ı ÷˘
32 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

¤@÷flÎ… Ωı⁄fi’√Ì
¤@÷flÎ… Ωı⁄fi ’√Ì 33

¬flÎ, ¿ı‰Î ¤√‰Îfi »ı !”

’HÎ Á_ÿflı ÷˘ ÁÎŒ fiÎ ’ÎÕÌ. Á_ÿfl ¿Ëı — “‹ıÓ ±ı‹fiÎ_ ÿ½fi ¿›Î* »ı.
⁄Ë «‹I¿ÎflÌ »ı. ÷ı…V‰Ì ÷˘ ±ıÀ·Î ⁄‘Î ¿ı ±Î’HÎfiı Ïfiç› ¤√‰Îfi
·Î√ı. ‹˘ÀÎ’vÊfiÌ »ıÕ÷Ì Ë_ fi ¿v_. ±ıfi˘ ÷˘ ‹fiı ±_÷fl‹Î_ Õfl ·Î√ı »ı.”
Ωı⁄fifiı ÷ηΉı·Ì ·Î√Ì Ë÷Ì. ±ı ÷˘ flÎ÷‹Î_ ∂ÃÌfiı ∂’Õu˘,
’ÎÀÌÿÎflfiÌ Œ‚Ì‹Î_. ⁄Î’∞¤Î¥fiÌ ¬Õ¿Ì ‘Ìflı◊Ì Ãı·Ì, ’HÎ ¬¬ÕÎÀ ◊¥
√›˘. ±ıÀ·ı flΛ∞ Ω√Ì √›˘. ÷·‰Îfl ·¥fiı ¿>z˘. ±ı¿ÿ‹ ¬Õ¿Ì μCÎÎÕÌ.
I›Î_ ‹ËοΛ Ωı⁄fifiı Ωı›˘. ø˘‘fiÎ ±Î‰ı‹Î_ flΛ∞±ı ±ıfiı ’տΛ˘˝ —
“±‹ı ’HÎ CÎHÎÎ ¤Î¥±˘ »Ì±ı. ÷ÎflÎ◊Ì Õfl÷Î fi◊Ì.”
Ωı⁄fi ¿Ëı — “‹Îflı ÷˘ ÷‹ÎflÎ √vfiÌ ‹˘ÀÎ¥ Ωı‰Ì »ı. ±Î…ı ÷‹ı
±ÎÕÎ Œfl¢, ’HÎ V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ⁄Ì…ı √΋ …Âı I›Îflı Â_ ¿fl¢ ?”
Ë÷Π◊¥fiı Ωı⁄fi …÷˘ flè΢. hÎHÎ-«Îfl Ïÿ‰Á flËÌfiı ‹ËÎflÎ…
⁄Ì…ı √΋ √›Î. ’»Ì ‹ËÎflÎ… ±fiı¿ ‰Îfl ‰fl÷η ’‘Îfl÷Î. √΋‹Î_
CÎHÎÎfiı ÁIÁ_√ ◊›˘. Á_÷˘fiÎ ≠Á_√◊Ì Ωı⁄fi ’√Ìfiı ±fiı ±ıfiÎ ¤Î¥±˘fiı
’HÎ ÁIÁ_√fiÎ ◊˘ÕÎ Á_V¿Îfl ·ÎB›Î.
◊˘ÕÎ_ ‰Ê˘˝ ⁄Îÿ ‹ËÎflÎ…ı Õ¤ÎH΋Î_ ⁄Ë ‹˘À˘ ›iÎ ¿›˘˝. ÿıÂ-
ÿıÂΉfl◊Ì ËΩfl˘ ËÏfl¤@÷˘ ±Î ›i΋Î_ ±ÎT›Î. ‹˘ÀÎ ‹˘ÀÎ ¿ÎÃÌ
ÿfl⁄Îfl˘fiÎ_ ’Î_¬Î‚Î_ C΢ÕÎ_±˘ Õ¤ÎHÎfiı ’Îÿfl »^Àı·Î_. ±ı‹Î_ ’HÎ V‰ÎÏ‹-
fiÎflΛHÎ ¤√‰ÎfifiÎ fl˘{Î C΢ÕÎfiÌ ¿ÌÏ÷˝ ÷˘ «˘‹ıfl Œı·Î›ı·Ì Ë÷Ì. Ωı⁄fifi_
‹fi ··«Î›_ — “±ı‰˘ CÎ˘Õ˘ ±Î’HÎı ˢ› ÷˘ ±ı¿ flÎ÷‹Î_ ÁıÓ¿Õ˘ √ÎμfiÌ
‹…· ¿Î’Ì fi_¬Î›. ·Ò_À ¿fl‰Îfi_ ÁÎv_ ŒÎ‰ı.”
±_‘ÎflÌ flÎ÷, «˘‹ıfl ÂÎ_Ï÷. Ωı⁄fiı ‘Ìflı flËÌfiı CÎÀÎÿÎfl ‰ÀT≤ZÎ fiÌ«ı
C΢ÕÎfl‹Î_ ≠‰ı ¿›˘˝. F›Î_ ¬Ì·ı◊Ì fl˘{Î C΢ÕÎfiÌ Áfl¿ »˘Õ‰Î Ω› »ı, I›Î_
÷˘ ≠¿ÎÂfiÎ_ ¿<_Õ΂Î_ Ωı⁄fiı Ωı›Î_. ¨«Ì º„WÀ … ¿flÌ ÷˘ …Ïfl›Îfi ‰Vh΢‹Î_
¢¤÷Î ¤√‰Îfi V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ÿı¬Î›Î. ËÎ◊ ’λ˘ ’Õu˘. ’λı ’√ı
¤√‰Îfi◊Ì º„WÀ »\’Ή÷˘ Ωı⁄fi ±_‘Îfl΋Î_ Áfl¿Ì √›˘.
ËΩfl˘ ¤@÷˘fiÌ Ï‰Â΂ Á¤Î ⁄ıÃı·Ì. ÀÎ_¿HÎÌ ’Õı ±fiı ±‰Î…
Á_¤‚Λ ±ı‰Ì ÂÎ_Ï÷ Ë÷Ì. Á˙ ‹ËÎflÎ…fiÌ ‹ÒÏ÷˝ ±ı¿ÌÀÂı ÏfiËÎ‚Ì flèÎÎ
Ë÷Î. ±ı¿ ±ΩH›˘ ’HÎ ÷̬˘ ‹ÎHÎÁ Á¤Î‹Î_ ≠‰ıU›˘. ±ı¿ÿ‹ ‹_« μ’fl
34 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

¿>ÿ¿˘ ‹ÎflÌ ‹ËÎflÎ…fiÎ_ «flH΢‹Î_ ’ÕÌ √›˘. “Ëo....” ¿Ëı÷Î_ ‹ËÎflÎ… ±ıfiı
⁄ΉÕ<_ {Î·Ì ¨«˘ ¿fl‰Î √›Î, ’HÎ ±ı ¬V›˘ fiÏË. ¬Ò⁄ fl˘›˘. ±Î_Á±˘◊Ì
‹ËÎflÎ…fiÎ_ «flHÎ ’¬ÎY›Î_.
‘Ìflı◊Ì ∂¤Î ◊¥ ’√̱ı √ÿÔ˚√ÿ ¿oÃı ‹ËÎflÎ…fiÌ ‹ÎŒÌ ‹Î√Ì —
“≠¤ ! ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ±Î’fi˘ ‹ÏË‹Î ⁄Ë ¿è΢, ’HÎ Á_› flËÌ
√›˘. flÎhÎı ±ËŸ C΢ÕÎ_ «˘fl‰Î ±ÎT›˘, ’HÎ C΢ÕÎ_±ı C΢ÕÎ_±ı ±Î’fiÎ_ ÿ½fi
◊›Î_. ≠¤ ! Ë_ ¿<‚ËÌfi, ¿<ÏÀ·, ¿<’ÎhÎ »\_. ⁄Ï©ËÌfi »\_. ‹ıÓ ±Î’fiı fi
±˘‚A›Î. ÿÌfi⁄_‘ ! ÿ›Î ¿fl˘. ‹Îv_ ‹ËÎ’Î’ ‹ÀÎÕ˘.”
Ωı⁄fifiÎ ±Î xÿ›˘ÿ˚Ô√Îfl ÁÎ_¤‚Ì, ‹ËÎflÎ…ı ±ıfi˘ ‰Î_Á˘ ◊Î⁄Õu˘.
‘Ìfl… ±Î’Ì, Z΋Π±Î’Ì. Ïfi›‹ ‘flÎT›Î ±fiı «˘flÌ ±ÎÏÿ ¿<¿‹˘˝fi˘ I›Î√
¿flÎT›˘. Á_‰÷ 1866fiÎ ’˘Ê ‹ÎÁfiÎ Â@· ’ZÎfiÌ ±Î ‰Î÷. √…flÎ÷fiÌ
‘flHÎÌfiı ‘˛Ω‰fiÎfl˘ Ωı⁄fi ±Î…ı ¤√÷ ⁄L›˘.
‹ËÎflÎ… √…flÎ÷‹Î_ ’‘Îfl÷Î I›Îflı Ωı⁄fi ±fiı ±ıfiÎ ¤Î¥±˘
‹ËÎflÎ…fiÎ ±_√flZο ⁄fiÌfiı Áı‰Î ¿fl÷Î, ÁÎ◊ı Œfl÷Î.
±ı¿ Á‹›ı ‘fl‹’fl◊Ì ’λΠŒfl÷Î_ ‹ËÎflÎ… ‰fl÷η ’‘Λν.
‹ËÎflÎ…ı ’√Ìfiı ¿èÎ_ — “÷‹ı ‹ÎflÌ flV÷΋Î_ ⁄Ë Áı‰Î ¿flÌ. Ë_ flÎ∞ ◊›˘ »\_.
‹Îflı ÷‹fiı ‰flÿÎfi ±Î’‰_ »ı.”
Ωı⁄fiı ËÎ◊ ΩıÕÌfiı ‹ËÎflÎ…fiı ¿èÎ_ — “≠¤ ! ±Î’ ¿S’T≤ZÎ Á‹Îfi
‹Y›Î. ’»Ì ±‹Îflı ÂÌ ¬Î‹Ì ˢ› ? ‹ÎhÎ ±ı¿ ≥E»Î »ı. ±Î’ ±ËŸ
ˢ‚Ìfi˘ μIÁ‰ ¿fl˘. ËΩfl˘ ‹fiW›˘fiı ÷ıÕΉ˘ ±fiı ±‹fiı Áı‰Îfi˘ ·Î¤
±Î’˘.” ‹ËÎflÎ…ı ’√Ìfiı ËÎ◊˘ËÎ◊ ¿˘· ±ÎM›˘. μIÁ‰fiÌ ÷ˆ›ÎflÌ ¿fl‰Î
±ÎiÎÎ ±Î’Ì.
¤@÷ΑÌfi ¤√‰Îfi ¤@÷˘fiÎ ‹fi˘fl◊ ’ÒflÎ ¿fl‰Î ‰fl÷η ’‘Λν.
ÿı¢ÿıÂ◊Ì ËÏfl¤@÷˘fiı ÷ıÕÎT›Î. ÏfiW¿<‚Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ⁄Îfl ⁄ÎflHÎÎ_fi˘
ÁÂ˘Ï¤÷ ÏËoÕ˘‚˘ ⁄fiÎT›˘. ⁄ı ±Î_⁄Î ‰E«ı √˘ÃT›˘. ÏÿT› ±Î¤ÒÊH΢
’ËıflÎ‰Ì ‹ËÎflÎ…fiı ÏËoÕ˘‚΋Î_ ’‘flÎT›Î. ‹@÷Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı ‹ËÎflÎ…fiı
{·ÎT›Î. ‹ËÎflÎ…ı ’HÎ Ωı⁄fifiÎ ¤Î‰fiı ‰Â ◊¥ ÏËoÕ˘‚Îfiı ⁄Îflı› ÿfl‰Î…ı
⁄Îfl V‰w’ ‘ÎflHÎ ¿›Î*. ‹ËÎflÎ…ı ÏÿT› ÿ½fi Á˙fiı ±ÎM›Î_.
⁄Ì…ı Ïÿ‰Áı iÎÎfi⁄Î√‹Î_, Á_÷˘ ÷◊Î ËÏfl¤@÷˘ μ’fl ‹ËÎflÎ…ı ¬Ò⁄
¤@÷flÎ… Ωı⁄fi ’√Ì 35

√·Î· μÕÎÕu˘. Á˙ ÁÎ◊ı fl_√ı flQ›Î. ÷fl⁄˘‚ ◊›Î. ¤@÷˘fiı ±fiıfl˘ ·Î¤
±ÎM›˘.
±ı¿ ‰¬÷ ‹ËÎflÎ…ı ‰fl÷η‹Î_ e·ÿ˘·fi˘ μIÁ‰ ¿›˘˝. ‹ËÎflÎ…
’√ÌfiÌ ‹ıÕ̱ı ∂÷›Î˝ Ë÷Î. flÎhÎı ‹ËÎflÎ… ’˘œÌ √›Î. Ωı⁄fi ’√Ì ±fiı
Ë‹Ìfl ‹ËÎflÎ…fiÌ «˘¿Ì ¿fl÷Î Ë÷Î. ’HÎ ◊˘ÕÌ ‰Îfl‹Î_ ⁄_fiı ¨CÎÌ √›Î.
±ıÀ·Î‹Î_ ⁄‘ı…fiÎ ¬˘ÕΤΥ ‹ËÎflÎ…fiÌ flΩ ·ı‰Î ±ÎT›Î. ‹ËÎflÎ…ı
ω«Îfl ¿›˘˝ — “‰fl÷ηfiÎ ≠ı‹Ì ËÏfl¤@÷˘ …·ÿÌ …‰Î fiÏË ÿı. Ë‹HÎÎ_ …
…÷˘ flË_.” ±ıÀ·ı ¬˘ÕΤΥfiÌ ÁÎ◊ı √ÎÕ΋Î_ fiÌ¿Y›Î.
√ÎÕ<_ ¬¬Õu_. ’√Ì Ω√Ì √›Î. ’Õ¿Îfl˘ ¿›˘˝. “±ı ÷˘ Ë_ ¬˘ÕΤΥ !”
‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_. ’√̱ı ¨C΋Î_ ÁÎÿ fi ±˘‚A›˘. ÁÒ¥ √›Î. ±_‘Îfl΋Î_
‹ËÎflÎ… …÷Î flèÎÎ.
Á‰Îflı ËÏfl¤@÷˘ ÿ½fiı ±ÎT›Î. ’√Ì ¿Ëı — “‹ËÎflÎ… ◊Î@›Î »ı
±ıÀ·ı ’˘œuÎ »ı.” ◊˘ÕÌ ‰Îflı Ωı›_ ÷˘ ’·_√ ¬Î·Ì. ‹ËÎflÎ…fiı ¤ÎY›Î
fiÏË, ±ıÀ·ı Á˙ μÿÎÁ ◊¥ √›Î. Ωı⁄fifiı Ã’¿˘ ±ÎM›˘. ’»Ì ¬⁄fl ’ÕÌ
¿ı flÎhÎı ¬˘ÕΤΥ ±Î‰ı·Î. Á˙ ’λ‚ ÷’ÎÁ ¿fl‰Î ⁄‘ı… √›Î. ‹ËÎflÎ…
‹_ÿ ‹_ÿ ËÁ‰Î ·ÎB›Î. Á˙fiı ‘Ìfl… ±Î’Ì. √œÕÎ ◊¥fiı ’»Ì ±Lfi¿>Àfi˘
Á‹ˆ›˘ ¿fl‰Î ‰fl÷η ’‘Λν.
Á_‰÷ 1878fiÎ «ˆhÎ ‹ÎÁ‹Î_ ‰fl÷η‹Î_ ‹_Ïÿflfi_ ¬Î÷ ¿›*.
ËÏfl¤@÷˘±ı …\ÿÌ …\ÿÌ Áı‰Î ¿fl‰Î ‹ËÎflÎ…fiı ‰«fi ±ÎM›_. Ωı⁄fi ’√̱ı
’˘÷ÎfiÌ …‹Ìfi ÷˘ ‹_Ïÿfl ‹ÎÀı ±Î’Ì … Ë÷Ì, ÷ÿ’flÎ_÷ ‹ËÎflÎ…ı ⁄Ì∞
flÌ÷ı ’HÎ ÁË¿Îfl ±Î’‰Î ÷ıfiı ±Îÿı ¿›˘˝ I›Îflı ’√̱ı ¿èÎ_ — “±‹Îfl˘
‘_‘˘ ÷˘ ÷‹ı ⁄_‘ ¿›˘˝. Ãıà ’ÒfiÎ Á‘Ì «˘flÌ ¿flÌfiı ±‹ı ‘fi ·Ò_ÀÌ ·Î‰÷Î.
flV÷΋Î_ ’HÎ …ı ‹‚ı ÷ıfiı ·Ò_À÷Î. ÷ı ‘_‘˘ ⁄_‘ ◊‰Î◊Ì ‘fifiÌ Áı‰Î ±‹ÎflÎ◊Ì
@›Î_◊Ì ◊Λ ?”
‹ËÎflÎ… Ëı÷◊Ì ⁄˘S›Î — “‹ÎflÌ ±ÎiÎÎ◊Ì …ı ‘‹˝ ’΂ı ÷ı … ‹˘À˘.
‘fi ‰√fl ¿˘¥ ¿ÿÎÏ’ fiÎfi˘ fi◊Ì ⁄fiÌ …÷˘. ¬Ò⁄ ‘fi ‰Î’flı, ‹_Ïÿfl˘ ¿flı
’HÎ ‘‹˝ fi ’΂ı ÷ıfi_ ¿ÿÌ ¿S›ÎHÎ ◊÷_ fi◊Ì. ‘Ïfi¿fiı ‹Îfi ‰‘Îflı ˢ›.
‹fiı ÷˘ Á‘‹a »ı ±ı … ‰Ëη˘ »ı. ±‘‹˝◊Ì ‘fi ·Î‰Ì ¿˘¥ ‹ÎflÌ Áı‰Î ¿flı
÷˘ Ë_ ≠ÁLfi fi◊Ì ◊÷˘. ∂·À˘, ÏflÁΙ »\_. ‘‹˝ ‹ÎflÎ Ï’÷Î »ı. ÷ıfi˘ …ı
36 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

·√Îflı¿ ¤_√ ¿flÂı ÷ı ‹ÎflÎ Ï’÷ÎfiÎ ÿU‹fi √HÎÎÂı. ÷ı ‹fiı ¿ı‹ ‰Ëη˘
◊Âı ? ‘fifiÌ Áı‰Î-¤„@÷ ¿fl÷Î_ ÿıËfiÌ Áı‰Î-¤„@÷ Ë_ ±Ï‘¿ √b_ »\_. ‹ÎÀı
÷‹ı flÎ∞ ◊¥fiı ÿıË◊Ì ÁËΛ ¿flΩı.”
Ωı⁄fi ’√Ì ±fiı ±ı‹fiÎ ¤Î¥±˘±ı ‹ËÎflÎ…fiı ‰«fi ±ÎM›_ ±fiı
±ı‹fiÎ ‰_‰ÎflÁ˘ ’HÎ ÁÎflÎ ’οı ±fiı ‹_Ïÿflfi_ ‹‹÷ flάı ±ı‰_ ‰«fi
‹ÎB›_.
‹_ÏÿflfiÌ Âw±Î÷ ◊¥ √¥. ¿Î‹ Ωı‰Î ‹ËÎflÎ… ‰fl÷η ’‘Îfl÷Î.
±ı¿ ‰¬÷ı e·ÿ˘·˘IÁ‰ ¿›˘˝. fl_√ı flQ›Î. ’»Ì ‹ËÎflÎ… Á_÷˘ ÁÎ◊ı fiÎˉÎ
’‘Îfl÷Î Ë÷Î. Ωı⁄fifiı ‹ËÎflÎ…ı ¿èÎ_ — “±Î…ı ÷˘ ÷‹ÎflÌ ¬˘ÏÕ›Îfl ‹Î÷αı
…¥±ı.” ‹Î÷ÎfiÎ_ ‘fi¤ÎB› Á‹∞ ’√Ì flÎ∞ ◊›Î. ‹ËÎflÎ…ı ‹Î÷Î μ’fl
√·Î· »Î_Àu˘ ±fiı ¿Ëı — “±Î…ı ÿı‰Ì ËÏfl¤√÷ ◊¥ !” ’»Ì ±r μ’fl
±Á‰Îfl ◊¥fiı ’Ì’‚Îÿı ¿>‰ı VfiÎfi ¿›*.
±ı¿ ‰Îfl Ωı⁄fi ’√Ìfiı ¿Î‹ ≠Á_√ı ‰Á˘ …‰Îfi_ ◊›_. ‹ıÕ̱ı
¿Ï›ΤΥ ⁄ıÃÎ Ë÷Î. ±ı‹HÎı Ωı⁄fifiı Ωı›˘. ω«Îfl ◊›˘ — “±ı¿ ‰¬÷
Ωı⁄fifiÌ flÎÕ ’Õ÷Ì. ‰Á˘fiÌ Âıfḻ˘‹Î_ Õı·Ì±˘ ÿı‰Î¥ …÷Ì. »˘¿v_ ÁK‘Î_
™¿ÎflÎ fi ¿fl÷_. ±‹ı …ıfiÎ◊Ì hÎÎÁÌ √›Î Ë÷Î ÷ı Ωı⁄fi ±Î…ı ‰Á˘fiÌ
Âıfḻ˘‹Î_, ¿’΂‹Î_ Ï÷·¿ ±fiı √‚΋Î_ ¿oÃÌ fiı ‹Î‚Î ‘ÎflHÎ ¿flÌfiı, ‹Ò_√˘
‹Ò_√˘ ËÎS›˘ Ω› »ı.”
±Î‹ ÷˘ ¿Ï›ΤΥ V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎfiÎ ¶ıÊÌ Ë÷Î, ’HÎ Ωı⁄fifi_
’Ïfl‰÷˝fi Ωı¥ ±ı‹fiı CÎb_ ±Îç›˝ ◊›_. ¿<÷ÒË·÷Î◊Ì ±ı‹HÎı Ωı⁄fi ’√Ìfiı
⁄˘·ÎT›˘ — “±S›Î Ωı⁄fi ! V‰ÎÏ‹fiÎflΛH΋Î_ ÷ı_ Â_ ¤ÎY›_ ÷ı ±Î ¤ıÓÁ-
¤Õ¿Î‹b_ Ï÷·¿ ¿flÌfiı eS›˘’ÎÀu˘ Œflı »ı ? ÷ı Â_ ¿o¥ «‹I¿Îfl◊Ì √‘ıÕÎfiÌ
√Λ ⁄fiΉı »ı ?”
Ωı⁄fiı ‹y‹÷Î◊Ì ’HΠω‰ı¿◊Ì ¿èÎ_ — “¿Ï›ΤΥ ! ÷‹Îflı Ë…\
«‹I¿Îfl Ωı‰˘ »ı ? ±Î ÷‹ı ‹ÎflÌ ÁÎ◊ı ‰Î÷ fi ¿flÌ Â¿˘. Ë_ «˘fl˘fi˘
ÁflÿÎfl. ÷ı ‹fiı V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎı ¤√÷ ⁄fiÎT›˘. √‚΋Î_ ¿oÃÌ ±fiı ËÎ◊‹Î_
‹Î‚Î ±’ΉÌ. ÷ı ‹fiı √‘ıÕÎfiı √Λ …ı‰˘ ¿›˘˝ ¿ı fiÏË ?”
¿Ï›ΤΥ V÷O‘ ◊¥ √›Î. “ËÎ, ¤¥ ËÎ.” ¿ËÌ ‹Î◊_ ‘HÎÎT›_.
‹ËÎflÎ…fiÎ ±ZÎfl‘΋√‹fi ’»Ì Ωı⁄fifiı @›Î_› «ıfi ’Õı fiÏË.
¤@÷flÎ… Ωı⁄fi ’√Ì 37

“‹ËÎflÎ… ωfiÎ ÿıË ¿ı‹ ŒÎÀÌ ’Õ÷˘ fi◊Ì ?” ±ı‰Ì ⁄‚÷flÎ flèÎÎ ¿flı. ‹˘ÀÎ
‹˘ÀÎ ÁÿÔ˚√v±˘±ı ‘Ìfl… ±Î’Ì. ‰‚Ì, ‹ËÎflÎ…fiÌ ±_Ï÷‹ ωϑfiÌ
≠ÁÎÿÌfiÌ ¤V‹ Ë÷Ì ÷ı fl˘… ·ı‰Î ¿èÎ_.
ÿflfl˘… …‹÷Ì ‰¬÷ı Ωı⁄fi ◊˘ÕÌ ≠ÁÎÿÌfiÌ ¤V‹ ÁÎ◊ı ·ı.
‹ËÎflÎ…fi_ V‹flHÎ ¿flı ±fiı ÂÎ_Ï÷ ‹ı‚‰ı. ±ı¿ ‰Îfl Ωı⁄fi ’√Ì …‹‰Î
⁄ıÃÎ. ÷Î_Á‚Ì‹Î_ fl˘À·Î fiı »Î ’ÌflÁΛÎ_. Ωı⁄fiı ¤V‹ ‹Î√Ì I›Îflı ⁄ˆflÎ_±ı
‘Ìflı◊Ì Õfl÷Î_ Õfl÷Î_ ¿èÎ_ — “¤V‹ ÷˘ ¬·ÎÁ ◊¥ √¥ »ı.”
±Î ÂOÿ˘ ¿Îfiı ±◊ÕΛΠ±fiı Ωı⁄fifiı ‘˛ÎÁ¿˘ ’Õu˘. “ËıÓ.... ?” rÎÁ
±©fl ◊¥ √›˘, Õ˘‚Î ŒÎÀÌ √›Î ±fiı ≠ÎHÎ’_¬ıv_ ∂ÕÌ √›_ ! Ωı⁄fi
‹ËÎflÎ… ’ÎÁı ‘΋‹Î_ ⁄ıÁÌ √›Î !
38 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

¤@÷flÎ… ∞‰⁄Î
¤@÷flÎ… ∞‰⁄Î 39

¤@÷flÎ… ∞‰⁄Î
“¿<‚fiı ¿·_¿ ·√ÎÕfiÎflÌ ‹˘ÀÌ ¤@÷ÎHÎÌ ⁄fiÌ »ı ! ÿfl⁄Îfl‹Î_ ⁄ΉÎfiı
Á_÷ÎÕu˘ »ı ! @›Î_ »ı ? ⁄˘·”, ±ı‹ ¿Ëı÷Î fiı μCÎÎÕÌ ÷·‰Îfl ÁÎ◊ı ÿfl⁄Îfl
±ı¤·¬Î«flı ±˘flÕ΋Î_ ≠‰ı ¿›˘˝.
I›Îflı K›Îfi‹BÔfi „V◊Ï÷‹Î_ ∞‰⁄Î ÿÒ‘fi˘ ¤flı·˘ ¿À˘fl˘ ËÎ◊‹Î_ flάÌ
Ãο˘fl∞fiı ‘flΉ÷Î_ Ë÷Î_.
“±Î ⁄‘Î_ ‘Ï÷_√ ‹Ò¿Ì ÿı fiı ÷Îfl˘ ¤√‰Îfi ÁΫ˘ ˢ› ÷˘ Ë‹HÎÎ_ …
±Î‰Ìfiı ÿÒ‘ ’Ì Ω›. fiÏË ÷˘ ±Î ÷·‰Îfl◊Ì ÷ÎflÎ À<¿Õı À<¿ÕÎ ◊¥ …Âı,”
±ı¤·¬Î«flı ŒflÌ ’Õ¿Îfl ¿›˘˝.
±ı¿Î±ı¿ ±˘flÕ˘ ÷ı…◊Ì ¤flÎ¥ √›˘. ‹ÒÏ÷˝‹Î_◊Ì ¤√‰Îfi «÷¤˝… w’ı
≠√À ◊›Î. ∞‰⁄αı ‘flı·_ ÿÒ‘ ±Îfl˘√‰Î ·ÎB›Î. ±Ï÷› ωV‹›
’΋÷Î_ ±ı¤·¬Î«fl ¤›◊Ì ÕCÎÎ¥ √›Î. ËÎ◊‹Î_◊Ì ÷·‰Îfl fiÌ«ı ’ÕÌ √¥.
ÿıËfi_ ¤Îfi ±Î‰÷Î_ ±ı¿ÿ‹ ≠¤fiÎ_ «flH΢‹Î_ ’ÕÌ √›Î.
’˘÷ÎfiÌ ‰ËÎflı ’‘Îflı·Î ≠¤fiı ≠I›ZÎ ÏfiËÎ‚Ì ∞‰⁄ÎfiÎ ±Îfi_ÿfi˘
’Îfl fi flè΢. ±Î_¬‹Î_ ËÊνl ±ÎT›Î_. ◊˘ÕÌ ‰Îflı ≠¤ ±ºU› ◊›Î. ÷ı…
‹ÒÏ÷˝‹Î_ Á‹Î¥ √›_. ±Î ⁄Î…\ √‚√‚Î ÁÎÿı ±ı¤·¬Î«fl ∞‰⁄ÎfiÌ ‹ÎŒÌ
‹Î√‰Î ·ÎB›Î — “⁄ıÀÎ ! ÷‹ı ¿˘fiÌ ¤„@÷ ¿fl˘ »˘ ?”
“Á‰˝ ±‰÷ÎflfiÎ ±‰÷ÎflÌ ≠√À ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎfiÌ Ë_ ¤„@÷ ¿v_
»\_. ÷ı Á‰˝hÎ T›Î’¿ »ı. ‹fiW›Î¿ÚÏ÷ ‘ÎflHÎ ¿flÌ ±I›Îflı M≤J‰Ì μ’fl ω«flı
»ı. ±Î’ı …ı‹fiÎ_ ÿ½fi ¿›Î* »ı, ÷ı ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì ’˘÷ı. ÷ı … V‰›_
¤√‰Îfi »ı. ’fl⁄˛õ V‰w’ »ı. ‹Ïˋαı ÁÏË÷ ÷‹ı ±ı‹fi_ ¤…fi ¿fl¢
÷˘ ÷‹fiı ’HÎ …wfl ±ı ‰Â ◊Âı.” ∞‰⁄αı ‘Ìfl, ‹‘fl ‰ÎHÎÌ‹Î_ Ï’÷Îfiı
≠¤fi˘ ‹ÏË‹Î Á‹ΩT›˘.
±ı¤·¬Î«flı ‰«‹Î_ … ’Ò»u_ — “·˘¿˘ ‰Î÷˘ ¿flı »ı ¿ı ±Î’HÎÎ CÎfl‹Î_
⁄Ή˘ Œflı »ı ÷ı ¿˘HÎ ? ±fiı ±Î ÿÒ‘ ¿˘HÎ ’Ì √›_ ?”
“⁄Î’ ! ±ı … ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ì, ±Î’HÎÎ √v.” ∞‰⁄αı ÿfl⁄ÎflfiÌ
¤˛Î_Ï÷ ÿÒfl ¿flÌ. ≠√À ¤√‰Îfi ’˘÷ÎfiÎ CÎfl‹Î_ … flèÎÎ »ı. ’˘÷ı ÷ı‹fiı ±˘‚¬Ì
fi Â@›Î ±fiı ‹Îfl‰Î ‹ÎÀı ÷·‰Îfl ·¥fiı ÷ˆ›Îfl ◊›Î ÷ı ‰Î÷fi_ ±ı¤·-
40 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

¬Î«flfiı ÿ—¬ ◊›_. ’çÎkÎÎ’ ¿fl÷Î ’˘÷ı ≠¤fiÌ ≠Î◊˝fiÎ ¿fl‰Î ·ÎB›Î.
±Î ∞‰⁄Î ÷ı √œ’flfiÎ ÿfl⁄Îfl ±ı¤·¬Î«flfiÎ_ ’hÎÌ Ë÷Î_. Á_‰÷
1841‹Î_ ±ı‹fi˘ …L‹ ◊›˘ Ë÷˘. ±ı¤·¬Î«flfiı Á_÷Îfi ∞‰÷Î_ fi Ë÷Î_.
÷ı◊Ì ±Î ’hÎÌfi_ fi΋ “∞‰⁄Δ flÎA›_ Ë÷_. ‰‚Ì Á˙◊Ì ‹˘ÀÎ_ ÿÌ¿flÌ ÷ı◊Ì
Á˙ “‹˘ÀÌ⁄Δ ’HÎ ¿Ëı÷Î_. ±ı‹fi˘ …L‹ ’Òfi‹fiı Ïÿ‰Áı ◊›˘ Ë÷˘, ÷ı◊Ì
“’Òfi‹Ï÷ ⁄Δ ’HÎ ±ı‹fiı ¿Ëı÷Î_ ±fiı “…›Î” ÷flÌ¿ı ’HÎ ±˘‚¬Î÷Î_.
⁄΂’HÎ◊Ì … ±ı‹fi_ ∞‰fi ¤„@÷‹› Ë÷_. ÷’ ¿fl‰ÎfiÌ ’HÎ vÏ«
CÎHÎÌ. ±ıÀ·ı ¤√‰Îfi‹Î_ … ±¬_Õ ‹fi ΩıՉΠ¬ÀflÁfi˘ ’HÎ I›Î√ ¿›˘˝ Ë÷˘.
…‹Ìfi μ’fl ÁÒ‰_, ’vÊ‹ÎhÎ◊Ì ’_ÿfl ËÎ◊ ÿÒfl flËı‰_ ‰√ıflı ¿Õ¿ Ïfi›‹˘fi_
’ηfi ¿fl÷Î_. ¤√‰Îfifiı ≠ÁLÔfi ¿fl‰Î ±¬_Õ ≠¤Áı‰Î‹Î_ ‹BÔfi flËı÷Î_.
™‹fl·Î›¿ ◊÷Î_ ±ı¤·¬Î«flı ’˘÷ÎfiÌ ·ÎÕ¿Ì ’hÎÌfiΠω‰ÎË ‹ÎÀı
ω«Îfl ¿›˘˝. ∞‰⁄Îfiı ±Î ‰Î÷fiÌ ¬⁄fl ’Õ÷Î_ ±ı‹HÎı Ï’÷Îfiı ¿èÎ_ —
“⁄Î’ ! ‹Îflı ’flHΉ_ fi◊Ì. ±Î ÿıËı ¿flÌfiı ¤√‰ÎfifiÌ ¤„@÷ ¿fl‰ÎfiÌ ‹ÎflÌ
ºœ ≥E»Î »ı.”
¿ÎÃÌ ÿfl⁄Îfl˘‹Î_ ⁄Ëıfi, ÿÌ¿flÌfiΠω‰ÎË ÷˘ ¿fl‰Î … ’Õı. fiÎfiÌ
™‹fl‹Î_ ’HÎ ∞‰⁄Îfi˘ ≠¤ ≠I›ıfi˘ ¤„@÷¤Î‰ Ωı‰Î »÷Î_ ±ı¤·¬Î«flı
¿<_Õ‚fiÎ ±‹flÎ ’À√flfiÎ ÿÌ¿flÎ ËÎÏ◊›Î ’À√fl ÁÎ◊ı ∞‰⁄Îfiı ’flHÎÎT›Î_.
∞‰⁄Î ÁÎÁflı ±ÎT›Î_. ÁÎÁ flÎ¥⁄Î¥fi˘ Áfl‚ V‰¤Î‰ Ωı¥
∞‰⁄αı ‘Ìflı◊Ì ¿èÎ_ — “‹Îflı ÷˘ ⁄˛õ«›˝ ’΂Ìfiı ¤√‰Îfi ¤…‰Î »ı.”
∞‰⁄Îfi˘ ¤Î‰ flÎ¥⁄Î¥ Á‹∞ √›Î_. ±ı‹HÎı ÿÌ¿flÎfiı Á‹ΩT›_ ¿ı
‰Ëfiı ¤√‰Îfi ¤…‰ÎfiÌ flΩ ±Î’˘. ’˘÷ÎfiÎ ÿıËfiÎ ‘HÎÌ ËÎÏ◊›Î
’À√flfiÌ flΩÏ«ßÌ ·¥fiı ∞‰⁄Î √œÕı ±ÎT›Î_. CÎflı ’λÎ_ ±Î‰ı·Î_ Ωı¥fiı
±ı¤·¬Î«fl ±ı¿ÿ‹ √VÁı ◊¥ √›Î ±fiı ∞‰⁄Îfiı ‹Îfl‰Î …÷Î Ë÷Î. I›Î_
⁄Î’fiı ÁÎÁÏfl›ÎfiÌ flΩÏ«ßÌ ⁄÷Î‰Ì ±ıÀ·ı ¿o¥ ⁄˘S›Î fiÏË. flÎ÷-Ïÿ‰Á
∞‰⁄Îfi_ ‹fi ¤√‰ÎfifiÌ ¤„@÷‹Î_ ’fl˘‰Î¥ √›_.
¤√‰Îfi V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ‰HÎa‰ıÂı ¤Îfl÷‹Î_ ω«flHÎ ¿flÌfiı √…flÎ÷‹Î_
≠‰ı ¿flÌ, Á˘flËÎ_ ’‘Λν Ë÷Î. ‘‹˝fi˘ ≠«Îfl ¿flÌ flèÎÎ Ë÷Î. ’Ò‰˝fiÎ_
Á_V¿ÎflÌ ∞‰⁄Î ¤√‰ÎfifiÌ ¿Ú’Î◊Ì ÏfiflΉflHÎ º„WÀ‰Î‚Î_ Ë÷Î_ ±fiı
‹ËÎflÎ…fiÎ_ ±¬_Õ ÿ½fi ¿fl÷Î_.
¤@÷flÎ… ∞‰⁄Î 41

‹ËÎflÎ… Œfl÷Î_ Œfl÷Î_ μL‹kÎ√_√Îfiı Ï¿fiÎflı √œ’fl ’‘Λν. ±_÷›Î˝‹Ì

≠¤±ı ∞‰⁄Îfiı ÿ½fi ÿı‰ÎfiÌ ≥E»Î◊Ì ÿfl⁄Îfl‹Î_ Á_ÿı¢ ‹˘¿S›˘. ‰Ê˘˝◊Ì
≠¤fiÎ_ ≠I›ZÎ ÿ½fifiı ≥E»÷Î_ ∞‰⁄Î Á‹Î«Îfl ‹‚÷Î_ … ±Îfi_ÿ‹Î_ ±Î‰Ì
√›Î_. ’˘÷ÎfiÌ fiÎfiÌ ⁄Ëıfi ·Ï·÷Îfiı ·¥fiı ‹ËÎflÎ…fiÎ_ ÿ½fi ¿fl‰Î CÎı·Î
÷Ìflı »ÎfiÎ_‹ÎfiÎ_ ÿ˘ÕÌ √›Î_. ‹ËÎflÎ…fiÎ_ ÿ½fi ‹ÎhÎ◊Ì ±_÷fl‹Î_ ±I›_÷
ÂÎ_Ï÷ ◊¥ √¥. ÿfl⁄Îfl‹Î_ ’‘Îfl‰Î ∞‰⁄αı ‹ËÎflÎ…fiı ωfi_÷Ì ¿flÌ.
¤@÷‰IÁ· ¤√‰Îfiı ±fl… V‰Ì¿ÎflÌ, ’HÎ …‰_ ¿ı‹ ?
∞‰⁄Î ’˘÷ÎfiÌ ÁÎ◊ı ÿ˘HÎÌ fiı ¿’ÕÎ_ ·Î‰ı·Î_. √΋fiÌ ⁄Ì∞ VhÎ̱˘
ÁÎ◊ı ‹ËÎflÎ… ‹ÏË›ÎflÌfiÎ ‰ı‹Î_ ÿfl⁄Îfl‹Î_ ÿά· ◊¥ √›Î. ⁄_fiı
⁄Ëıfi˘fiÎ ≠ı‹fiı ±Î‘Ìfi, ±ı¤·¬Î«fl◊Ì »ÎfiÎ ‹ËÎflÎ… ∞‰⁄ÎfiÎ
±˘flÕ΋Î_ flËı‰Î ·ÎB›Î. ±ı¿ ‹ÏËfi˘ ◊›˘. ±ı¤·¬Î«flfiı ¬⁄fl ’ÕÌ ¿ı
ÿfl⁄Îfl‹Î_ ¿˘¥ ⁄Ή˘ √M÷ flÌ÷ı flËı »ı, ±fiı ∞‰⁄Î ÷ıfiÌ Áı‰Î ¿flı »ı.
±ı¤·¬Î«fl ∞‰⁄Îfiı ‹Îfl‰Î ÷˘ ÿ˘ÕuÎ ’HÎ ¤√‰ÎfifiÎ_ ÏÿT› ÿ½fi ◊÷Î_
±ı‹fiÌ ¤˛Î_Ï÷ ÿÒfl ◊¥. ±Î Á‹›ı ‹ËÎflÎ… ±ËŸ◊Ì ±ºU› ◊¥ √›Î Ë÷Î.
±ı¤·¬Î«fl ‹Ò‚ fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ÏÂW›. fl΋Îfi_ÿ V‰Î‹Ì±ı
ÁËΩfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı √ÎÿÌ ±Î’Ì »ı ±ı ‰Î÷fiÌ ±ı‹fiı ¬⁄fl Ë÷Ì. ÁËΩfi_ÿ
V‰Î‹Ì ¿ÎÏfl›ÎHÎÌ ’‘Λν I›Îflı ÷ı±˘ ÿ½fi ¿fl‰Î √›ı·Î, ’HÎ ‹ÏË‹Î fiÏË
±ıÀ·ı ‹ËÎflÎ…fiı ±ı¿ ‹Ëo÷ …ı‰Î ΩHÎÌ Â@›Î. ∞‰⁄Î ±ı … ‹ËÎflÎ…fi_
¤…fi ¿flı »ı ó ±ı ‰Î÷ ÷ı±˘ ΩHÎ÷Î fi Ë÷Î.
I›Îfl ’»Ì V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ¤√‰Îfi √œ’fl ±Î‰Ìfiı flèÎÎ, ±fiı
±ı¤·¬Î«fl ‹ÏË‹Î◊Ì Áı‰Î ¿fl‰Î ·ÎB›Î. …›Î, ·Ï·÷Î ÷◊Î ÷ı‹fiÎ fiÎfiÎ
¤Î¥ ÿÎÿάΫfl ’HÎ ‹ËÎflÎ…fiÌ Áı‰Î‹Î_ ±¬_Õ flËı‰Î ·ÎB›Î_. ±ı‹fiÌ
¤„@÷◊Ì ‰Â ◊›ı·Î ¤√‰Îfiı √œ’fl‹Î_ ÿÎÿάΫflfiÎ ÿfl⁄Îflfiı … ’˘÷Îfi_
CÎfl ‹ÎL›_. μIÁ‰, Á‹ˆ›Î±˘ ¿flÌfiı, ÷ı‹… √΋˘√΋ ω«flHÎ ¿flÌfiı
‹ËÎflÎ… √œ’fl ±Î‰Ìfiı Ïfi‰ÎÁ ¿fl÷Î. ±Î ¤@÷˘fiÌ ≠ı‹w’Ì ÿ˘fḻı
‹ËÎflÎ… ⁄_‘Î¥ √›Î Ë÷Î.
±ı¿ ‰¬÷ ∞‰⁄Î fl◊‹Î_ ⁄ıÁÌfiı ¿ÎÏfl›ÎHÎÌ◊Ì √œ’fl ±Î‰÷Î_ Ë÷Î_.
◊˘Õı ÿÒfl √›Î_ I›Î_ {ÎÕ fiÌ«ı Á_÷ ⁄ıÃı·Î ÿı¬Î›Î. ∞‰⁄αı fl◊ ËÎ_¿fiÎflfiı
Á_÷ ’ÎÁı ‹˘¿S›Î. ’Ò»’fl» ¿fl÷Î_ ¬⁄fl ’ÕÌ ¿ı ±¬_ÕÎfi_ÿ V‰Î‹Ìfiı
42 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

ËÎ◊‘˘b_ ({ÎÕÎ) ◊¥ √›_ »ı. «Î·‰ÎfiÌ Â„@÷ flËÌ fi◊Ì, ÷ı◊Ì ±Î‹ {ÎÕ
fiÌ«ı ⁄ıÃÎ »ı.
‹ËÎflÎ…fiÎ Á_÷fi_ ÿ—¬ ∞‰⁄Î◊Ì ¿ı‹ Ωı›_ Ω› ? ÷fl÷ ’˘÷ı fl◊‹Î_◊Ì
∂÷flÌ √›Î_. ’˘÷ÎfiÌ flıÂ‹Ì flΩ¥, ‰Vh΢ ‰√ıflı √˘Ã‰Ìfiı Á_ÿfl ’◊ÎflÌ
÷ˆ›Îfl ¿flÌ. fl◊ «·Î‰fiÎflfiı ±ÎiÎÎ ¿flÌ ¿ı “±ı V‰Î‹Ìfiı fl◊‹Î_ ⁄ıÁÎÕÌfiı
√œÕı ’ˢӫÎÕ˘, ±‹ı «Î·÷Î_ ±Î‰ÌÂ_.” Á_÷ Á¬w’ı √œ’fl ’ˢÓE›Î.
±Î ⁄Î…\ ∞‰⁄Î ’˘÷ÎfiÌ ÿÎÁÌ ÁÎ◊ı ±Î¿flÎ ÷Î’‹Î_ μCÎÎÕı ’√ı «Î·Ì
fiÌ¿Y›Î_. flÎΩfiÌ ¿<_‰flÌfiı ±Î‰Ì flÌ÷ı «Î·‰ÎfiÌ Àı‰ ÷˘ ˢ› fiÏË, ÷ı◊Ì
’√‹Î_ ¿Î_ÀÎ, ¿Î_¿flÎ ’HÎ ⁄Ë ¬Ò_E›Î, ’HÎ ‹ËÎflÎ…fiÎ Á_÷fiı ±◊ıÛ ∞‰⁄αı
’˘÷ÎfiÎ ÿıËfiÌ ’fl‰Î ¿flÌ fiÏË. ‹ËÎflÎ…fiı F›Îflı ±Î ‰Î÷fiÌ ¬⁄fl ’ÕÌ,
I›Îflı ’˘÷ı ⁄Ë … flÎ∞ ◊›Î ±fiı ¿èÎ_ — “‹ÎflÎ Á_÷fiÌ Áı‰Î ¿flÌ ±ı ‹ÎflÌ
Áı‰Î ¿›Î˝ ⁄flÎ⁄fl … »ı.”
“‹ËÎflÎ… ’ÒHν ’vÊ˘k΋ fiÎflΛHÎ »ı,” ±ı‰˘ ∞‰⁄Îfiı ºœ Ïfiç›
Ë÷˘, »÷Î_ ‹ËÎflÎ…fi_ ÏÿT› «ÏflhÎ Ωı‰Î ±ı¿ ‰¬÷ ∞‰⁄αı ’Ò»u_ — “Ëı
¤√‰Îfi ! ±Î’ı ¿ÚWHÎΉ÷Îfl‹Î_ …ı ·Ì·Î ¿flÌ Ë÷Ì ÷ı Ωı‰Îfi_ ‹fi ◊Λ »ı.
¿Ú’Î ¿flÌfiı ±ı ·Ì·Îfi_ ±‹fiı ÿ½fi ¿flΉ˘.”
±ı‹fiÌ ≥E»Î ’ÒflÌ ¿fl‰Î ‹ËÎflÎ…ı ±ı¿ e·fi˘ ÿÕ˘ ±Î¿Î‹Î_
μ»ÎY›˘. ÷ı ÁÎ◊ı ±ı¿ÿ‹ ÁÒÁ‰ÎÀ˘ ◊›˘. ⁄‘αı ¨«_ Ωı›_ ÷˘ ±Î¿Î‹Î_
⁄‘Î ±‰÷Îfl˘ ±fiı ÿı‰˘ ω‹Îfi ·¥fiı ‹ËÎflÎ…fiÎ_ ÿ½fi ¿fl‰Î ±ÎT›Î
Ë÷Î. ±Î‰Ì flÌ÷ı ‹ËÎflÎ…ı ’˘÷Îfi_ Á‰˘˝’flÌ’b_ Á˙fiı ⁄÷ÎT›_.
∞‰⁄ÎfiÌ fl√ıfl√ ¤„@÷◊Ì ¤fl’Òfl Ë÷Ì. ‰‚Ì ‹ËÎflÎ…fiÌ ¿Ú’Î ±fiı
Á‹Î√‹◊Ì iÎÎfi ’HÎ ±_÷fl‹Î_ ¤›* Ë÷_. ±ı¿ ‰¬÷ ‹ËÎflÎ…ı ·ÎÕ< ⁄Îfl˘Àfiı,
∞‰⁄Î ÷◊Î ·ÎÕ<⁄Î B≤ËV◊ ‘‹˝‹Î_ flËı ±ı‰Ì Ϭ΋HÎ ±Î’‰Î ‹˘¿S›Î.
·ÎÕ< ⁄Îfl˘Àı ÷ı‹fiı VhÎÌ‘‹˝ Á‹Ω‰Ì, B≤ËV◊Îl‹fiÌ flÌ÷ ⁄÷ΉÌ. ’flHÎÌfiı
ÁÎÁflı …‰_ ±ı‰˘ μ’ÿı ±ÎM›˘. ’»Ì ∞‰⁄αı ±ı‹fiı ÁÎ_A›‘‹˝ Á‹Ω‰Ì
fi¿ÛfiÌ ¿˘◊‚Ìw’ ÿıËfi_ V‰w’ »ı ÷ı ¤Îfi ¿flÎT›_; ±Î◊Ì, ·ÎÕ< ⁄Îfl˘Àfiı
±ı¿ÿ‹ ∂·ÀÌ ◊‰Î …ı‰_ ◊¥ √›_. ±Î‰_ Ë÷_ ∞‰⁄Îfi_ ±fi¤‰iÎÎfi !
Á_‰÷ 1916‹Î_ …ıà Áÿ 6fiı Ïÿ‰Áı ‹ËÎflÎ…fi_ ±¬_Õ V‹flHÎ ¿fl÷Î_
∞‰⁄Î ‘΋‹Î_ ’‘ΛÎ*.
V‰Î‹Ì Ïfi√˝HÎÿÎÁ∞ 43

V‰Î‹Ì Ïfi√˝HÎÿÎÁ∞
flÎÏhÎfiÌ fiÌfl‰ ÂÎ_Ï÷ Á‰˝hÎ ’◊flΛı·Ì Ë÷Ì. ‹_ÏÿflfiÌ ’λ‚
≠ÿÏZÎHÎ΋Î_ ±‰Î… Á_¤‚Î÷˘ Ë÷˘. CÎÏ՛΂‹Î_ «ÎflfiÎ À¿˘flÎ ◊›Î. ’ÒΩflÌ
‹_√‚Î ±Îfl÷Ì ¿fl‰Î ‹_Ïÿfl μ’fl ±ÎT›Î. Ωı›_ ÷˘ ÁΑ √HÎÁ_’LÔfi ω¶Îfi
ÂÎVhÎÌ ›iÎ’vÊÿÎÁ∞ ±fiı ’Ì…fiÎ …ıÃΤΥ √˘„Wà ¿fl÷Î Ë÷Î.
“±flı, ÷‹ı ÷˘ ¿Î· ⁄’˘flfiÎ ±ËŸ ⁄ıÃı·Î ! Ë…\ Á‘Ì ±ı‹ fiı ±ı‹
‰Î÷˘ ¿fl˘ »˘ ! ¬flÎ ≥U¿Ì ·Î√˘ »˘ !” ¤√‰ÎfifiÎ ±ı ’ÒΩfḻı ±Îç›˝
T›@÷ ¿›*. ›iÎ’vÊÿÎÁ∞±ı ‹ÎhÎ „V‹÷◊Ì …‰Î⁄ ±ÎM›˘. VfiÎfiÎÏÿ¿
Ïø›Î ¿fl‰Î ⁄_fiı fiÌ«ı ∂÷›Î˝.
…ıÃΤΥ ‰Õ˘ÿflÎ ¿·Î¤‰fi‹Î_ ±P›ÎÁ ¿fl‰Î ±ÎT›Î Ë÷Î. ±ËŸ
√˘Ï‰_ÿ¤Î¥ ‹ÎV÷fl, ωÂ_¿fl¤Î¥, μS·ÎÁfl΋¤Î¥ ‰√ıflı ËÏfl¤@÷˘ ’ÎÁı
±ZÎfl’vÊ˘k΋fiÌ ÏfiWÃÎfiÌ CÎHÎÌ ‰Î÷˘ ÁÎ_¤‚Ì ÿflfl˘… ‹_Ïÿflı ±Î‰‰Î
·ÎB›Î. ±ËŸ ÷ı‹fiı ÂÎVhÎÌ ›iÎ’vÊÿÎÁ∞fi˘ ›˘√ ◊›˘.
ÁI’vÊ ÷˘ ‹‹ZÎfiÌ ¬˘…‹Î_ … ˢ›. …ıÃΤΥ ’HÎ ’Ò‰˝fiÎ Á_V¿ÎflÌ.
›iÎ’vÊÿÎÁ∞‹Î_ Ëı÷ ◊¥ √›_. ⁄ıÿ-∂ÿ ‰‘Ì. ±ı¿ Ïÿ‰Á ÷˘ Á‰Îfl˘-
Á‰Îfl ‰Î÷˘ ◊¥. ›iÎ’vÊÿÎÁ∞±ı ÷ı‹fiı ±ZÎfl ±fiı ’vÊ˘k΋fiÎ_ ±fiÎÏÿ
V‰w’˘fiÌ ÏfiWÃÎ ºœ ¿flΉÌ. ¤√÷∞ ‹ËÎflÎ…, ±ı ›√· V‰w’˘fi_ ≠I›ZÎ
V‰w’ »ı, ‹˘ZÎfi_ ¶Îfl »ı ÷ı Á‹ΩT›_. “‰«fiÎQ≤÷”‹Î_◊Ì ±Î ÏÁ©Î_÷˘
’fl‰Îfl ¿flÌ ⁄÷ÎT›Î. iÎÎfi«ZÎ ¬˘·Ì ÿÌ‘Î_.
fiÏÕ›Îÿ ’ÎÁı ’Ì… √΋‹Î_ ±Î …ıÃΤΥfi˘ …L‹ Á_‰÷ 1932fiÎ
…ıà Áÿ 2fiı Ïÿ‰Áı ◊›˘ Ë÷˘. iÎÎÏ÷±ı ’ÎÀÌÿÎfl. ⁄ÎS›¿Î‚◊Ì … …√÷
÷flŒ μÿÎÁÌfi÷Î …HÎÎ÷Ì. ‹_Ïÿflı …‰_, ÁΑ±˘fi˘ Á‹Î√‹ ¿fl‰˘ ±ı‰Ì …
T≤ÏkÎ. Õ¤ÎHÎfiÎ Á_÷˘ ÂÎVhÎÌ ›˘√ırflÿÎÁ ÷◊Î …√÷Ô˚’ΉfiÿÎÁfi˘ ±ı‹fiı
›˘√ ◊›˘. ÁIÁ_√ ≠I›ı ±Î¿Ê˝HÎ ‰K›_. ’»Ì ‹Ò‚∞¤Î¥fiÎ Á‹Î√‹◊Ì
¤√÷∞ ‹ËÎflÎ…fi˘ ‹ÏË‹Î Á‹Ω›˘. ’Ì…fiÎ ‹_Ïÿfl‹Î_ ¤√÷∞fiÎ_ ÏÿT›
V‰w’ı ÿ½fi ◊›Î_. ‰Õ˘ÿflÎ ±ÎT›Î ’»Ì ÁIÁ_√fi˘ ωÂıÊ fl_√ ·ÎB›˘.
Á˙ ≠◊‹ …ıÃΤΥ Á_‰÷ 1952fiÎ ¿ÎÏ÷˝¿ ‹ÎÁ‹Î_ ‰ËÎH΋Î_ ⁄ıÁÌ
‹Ë‰Î ¤√÷∞fiÎ_ ÿ½fiı √›Î. ÁÎ◊ı ¤w«fiÎ ‹ËÎÂ_¿fl¤Î¥ ÿ‰ıfiÎ ’hÎ
44 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

V‰Î‹Ì Ïfi√˝HÎÿÎÁ∞
V‰Î‹Ì Ïfi√˝HÎÿÎÁ∞ 45

√HÎ’÷¤Î¥ Ë÷Î. ÿÏfl›Î‹Î_ ÷˘ŒÎfi ◊›_. ÀoÕı· ¿Ëı — “∂√›Î˝fi˘ μ’Λ

fi◊Ì.” …ıÃΤΥ ÷˘ ‹fi˘‹fi ¤√÷∞ ‹ËÎflÎ…fiÌ V÷Ï÷ ¿fl‰Î ·ÎB›Î.
‰‚Ì ⁄‘Îfiı ÏËo‹÷ ±Î’Ì ¿ı ¤√÷∞ …wfl ±Î’HÎÌ flZÎÎ ¿flÂı. ¿Ì÷˝fi˘
⁄˘S›Î. ±ı¿Î±ı¿ ÷˘ŒÎfi ÂÎ_÷ ◊›_. Á˙ ÁËÌÁ·Î‹÷ ‹Ë‰ı ’ˢÓE›Î.
‹_Ïÿfl‹Î_ ÁΑ, ⁄˛õ«ÎflÌ Ë˘› I›Î_ ¤√÷∞fiı ÿoÕ‰÷Ô˚ ¿flı ÷ı ¿˘¥fiı
√‹ı fiÏË. ±ıÀ·ı ¤Î√˘‚‹Î_ …ıÃΤΥ±ı ¤√÷∞fiı Á_¤ÎflÌfiı ÿoÕ‰÷Ô˚ ¿›Î˝.
±ı‰Ì ±√‹«ı÷Ì ‰Î’flÌ. ¤√÷∞fiÌ Áı‰Î ÷◊Î Á‹Î√‹fi_ …ıÃΤΥfiı ÁÎv_
Á¬ ‹Y›_. fl˘… ‰Ëı·Ì Á‰Îflı ¤√÷∞fiı CÎıfl Ω›. iÎÎfi√˘„Wà ◊Λ.
‹Î·HÎ fiÿÌ‹Î_ ¤√÷∞fiı VfiÎfi ¿flΉı. ÷ı‹… ‹_Ïÿfl‹Î_ ’HÎ ¤√÷∞fiÌ
¿◊Îfi˘ ±¬_Õ ·Î¤ ‹‚ı.
ŒflÌ ’λΠ…ıÃΤΥ ’Ì…fiÎ Á_CÎ ÁÎ◊ı ‹Ë‰Î ±ÎT›Î. ±Î ‰¬÷ı
…ıÃΤΥfiı ÷Ή ±ÎT›˘. ‹_ÏÿflfiÎ ‹ıÕı ÷ı‹fiÌ ’◊ÎflÌ Ë÷Ì. I›Î_ ¤√÷∞
‹ËÎflÎ… ÷ı‹fiı ÿ½fi ÿı‰Î ’‘Λν. ‹Î◊ı ËÎ◊ ŒıflT›˘. ’ÎÁı ⁄ıÁÌ ¿◊Î ¿flÌ.
‰‚Ì …ıÃΤΥfiı √Q‹÷‹Î_ ¿Ëı — “…ıÃÎ ±fiı ·Î·. ·Î· ±ıÀ·ı ±ÎI‹Î.
±ÎI‹Îw’ ◊¥fiı ¤√‰ÎfifiÌ ¤„@÷ ¿fl‰Ì.” ±Î‰Î Ëı÷fiÎ ÂOÿ˘◊Ì
…ıÃΤΥfiı CÎH΢ ±Îfi_ÿ ◊›˘.
◊˘ÕÎ Ïÿ‰Á‹Î_ …ıÃΤΥfiı ÷Ή ∂÷flÌ √›˘ ’HÎ ±Â„@÷ CÎHÎÌ Ë÷Ì.
÷ı‹fiı ω«Îfl ±ÎT›˘ — “¤√÷∞ ‹‚ı (¤ıÀı) ÷˘ ÿÿ˝ ±˘»\_ ◊¥ Ω›.”
’◊ÎflÌfi˘ I›Î√ ¿›˘˝. ±ı¿·Î «Î·÷Î_ ¤√÷∞fiı CÎıfl ±ÎT›Î. ¤√÷∞
’˘œuÎ Ë÷Î. …ıÃΤΥfiı Ωı¥fiı ±ı¿ÿ‹ ⁄ıÃÎ ◊¥ √›Î. …ıÃΤΥfi˘ Á_¿S’
ΩHÎÌ √›Î. “±Î…ı ÁÎΩ ¿fl‰Î »ı, ±Î‰˘ ‹‚̱ı,” ±ı‹ ¿ËÌ ¤√÷∞
…ıÃΤΥfiı ¤ıÀuÎ. ’˘÷Îfi˘ ‹fi˘fl◊ ’Òfl˘ ◊›˘ ÷ı◊Ì …ıÃΤΥfiı ±fiËÿ
±Îfi_ÿ ◊›˘.
¤√÷∞ ‹ËÎflÎ…fiÎ ±ÎÿıÂ◊Ì Á_‰÷ 1953‹Î_ …ıÃΤΥ±ı ’ÎÊ˝ÿfiÌ
ÿÌZÎÎ ·Ì‘Ì. ±Î«Î›˝lÌ Ï‰ËÎfl̷η∞ ‹ËÎflÎ… ’ÎÁı flËı‰Î ·ÎB›Î. ±_√÷
Áı‰¿ ÷flÌ¿ı À’η ÷◊Î ±L› ÁÎÏËI›Áı‰Î ¿fl÷Î. ¿Î›˝Â„@÷, ω‰ı¿ ±fiı
‰ˆflÎB›◊Ì ÷ı±˘ À>_¿ Á‹›‹Î_ ±Î«Î›˝ ‹ËÎflÎ…fiÎ ≠ÌÏ÷’ÎhÎ ⁄L›Î.
Á_‰÷ 1953‹Î_ ±Î«Î›˝ ‹ËÎflÎ…ı ±ı‹fiı ‹_⁄¥ ‹_ÏÿflfiÎ ¿˘ÃÎflÌ
fiÌQ›Î. I›Îfl ’»Ì ‰Õ˘ÿflÎ, …^fiÎ√œ, √œÕÎ ‰√ıflı ‹_Ïÿfl˘‹Î_ ’HÎ ¿˘ÃÎflÌ
46 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

÷flÌ¿ı ¿Î‹ ¿›*.

‹Ë‰Î‹Î_ F›Îflı ¤√÷∞ ‹ËÎflÎ…ı ‹Î_ÿ√Ì √˛ËHÎ ¿flÌ, ‘΋‹Î_ …‰Îfi˘
Á_¿S’ ¿›˘˝, I›Îflı ‹_⁄¥ …ıÃÎ ¤√÷fiı ¿Î√‚ ·A›˘. ¤√÷∞fiÎ ‹Î_ÿ√ÌfiÎ
Á‹Î«Îfl ÁÎ_¤‚Ì ÷fl÷ …ıÃÎ ¤√÷ ‹Ë‰ı ’ˢÓE›Î. ¤√÷∞±ı ÷ı‹fiı
’˘÷ÎfiÌ ±_√÷ Áı‰Îfi˘ ·Î¤ ±ÎM›˘. ¬Ò⁄ Á¬ ±ÎM›_. hÎı‰ÌÁ Ïÿ‰Á Áı‰Î
¿flÌ, …ıÃÎ ¤√÷ı ¤√÷∞ ‹ËÎflÎ…fiı ≠ÁLÔfi ¿›Î˝. ¤√÷∞±ı ÷ı‹fiı ‰fl
±ÎM›˘ — “÷‹ÎflÎ μ’fl ¤√‰Îfi ±fiı ÁΑfiÌ º„WÀ ±¬_Õ flËıÂı.”
I›Îflı ›iÎ’vÊÿÎÁ∞ flÎ…¿˘À‹Î_ ωzÎP›ÎÁ ¿fl÷Î Ë÷Î. V‰Î‹Ì
Ω√Î ¤√÷ ÷ı ‰¬÷ı …^fiÎ√œ‹Î_ Ë÷Î. ±ıÀ·ı ›iÎ’vÊÿÎÁ∞fiÌ ≥E»Î◊Ì,
‹_⁄¥ ‹_Ïÿflfi_ ¿˘ÃÎflÌ’b_ »˘ÕÌ …ıÃÎ ¤√÷ …^fiÎ√œ ±ÎT›Î. » ‹ÎÁ Á‘Ì
Ω√Î ¤√÷fi˘ Á‹Î√‹ ¿›˘˝. ÁÎ◊ı ¿˘ÃÎfl‹Î_ ’HÎ Áı‰Î ¿flÌ, ÷ı‹ …
ÁÿÔ˚√v ⁄΂‹¿<_ÿÿÎÁ∞, ÁÿÔ˚√v ‘‹˝V‰w’ÿÎÁ∞, ÁÿÔ˚√v fiÎflΛHÎÿÎÁ∞
÷◊Î ÁÿÔ˚√v ¿ÚWHΫflHÎÿÎÁ∞fi˘ ’HÎ Á‹Î√‹ ¿›˘˝. ¤√÷∞ ‹ËÎflÎ…
±fiı V‰Î‹Ì Ω√Î ¤√÷ ⁄_fiı ÁI’vÊ˘fiÎ ±ÎÂÌ‰Î˝ÿ ‹ı‚T›Î. √v¿Ú’Î◊Ì
±ZÎfl’vÊ˘k΋fiÌ ÏfiWÃÎ ±ı‹fiÎ ∞‰‹Î_ ºœ ◊¥ √¥.
Á_≠ÿΛ‹Î_ ÂÎVhÎÌ ›iÎ’vÊÿÎÁ∞fiÌ ≠Ï÷WÃÎ ‰‘÷Ì …÷Ì Ë÷Ì. ±L›
I›Î√̱˘◊Ì ±ı ÁËfi ◊¥ fi Â@›_. fiÎfiÌ ™‹flfiÎ ±Î«Î›˝ ‹ËÎflÎ…fiı
›„@÷◊Ì Á‹ΩT›Î. ±Î«Î›˝ ‹ËÎflÎ…ı ›iÎ’vÊÿÎÁ∞fi˘ ±fiÎÿfl ¿›˘˝.
I›Î√̱˘fi˘ fl˘Ê ‰‘÷˘ …÷˘ Ë÷˘. ±Î◊Ì, √HÎÎ÷Ì÷Îfi_ÿ V‰Î‹ÌfiÎ ¿Ú’Î’ÎhÎ
¿ÚWHÎ∞ ±ÿÎ ±fiı ⁄ÌΩ ≠Ï÷„WÃ÷ ËÏfl¤@÷˘fiÎ ±Î√˛Ë◊Ì ›iÎ’vÊÿÎÁ∞
±fiı ±ı‹fiÎ Ëı÷‰Î‚Î Á_÷˘ ‰fl÷η‹Î_◊Ì fiÌ¿‚Ì √›Î. ¿˘ÃÎflÌ …ıÃÎ ¤√÷
’HÎ ±ı‹fiı »˘ÕÌ Â@›Î fiÏË ±fiı ÁÎ◊ı … fiÌ¿‚Ì √›Î.
Á_‰÷ 1962fiÌ ‰Á_÷ ’_«‹ÌfiÎ Á‹ˆ›Î‹Î_, ‰œ‰ÎHÎfiÎ ±Î«Î›˝
¿<_…ωËÎflÌ≠ÁÎÿ ‹ËÎflÎ…ı …ıÃÎ ¤√÷fiı I›Î√ÌfiÌ ÿÌZÎÎ ±Î’Ì ±fiı
“Ïfi√˝HÎÿÎÁ” ±ı‰_ fi΋ ‘ÎflHÎ ¿flÎT›_.
±ZÎfl’vÊ˘k΋fiÌ ÁfiÎ÷fi μ’ÎÁfiÎfiÎ ≠‰÷˝fifi˘ Á‰Hν›√ Âw
◊›˘. ≠Îfl_¤¿Î‚‹Î_ ±fiı¿ ±ÁèΠωCÔfi˘ ±ÎT›Î_. V‰Î‹ÌlÌ ΩıÕı Ïfi√˝HÎÿÎÁ
V‰Î‹Ì ’HÎ ±ı‹Î_ ÁˤÎ√Ì ◊›Î. Á_≠ÿΛ‹Î_ ≠ÎM÷ ◊›ı·Î_ √˙fl‰¤›Î*
V◊Îfi, ÁkÎÎ ±fiı ±ˆr›˝fiı ±ı‹HÎı Ã˘¿flı ‹Î›Î* Ë÷Î_. Â© ÏfiWÃÎfi˘ ≠«Îfl
V‰Î‹Ì Ïfi√˝HÎÿÎÁ∞ 47

¿flÌ V‰Î‹ÌlÌfiı flÎ∞ ¿fl‰Î ±ı‹HÎı ¿‹fl ¿ÁÌ Ë÷Ì. ¤√÷∞ ±fiı Ω√Î
¤√÷ı ±ı‹fiı iÎÎfifi_ ⁄A÷fl ’ËıflÎT›_ Ë÷_. «˘‹ıflfiΠωfl˘‘, Ï÷flV¿Îfl ±fiı
‘‹¿ÌfiÎ ‰Î÷ΉflH΋Î_ ’HÎ ±ı‹fiı ±Îfi_ÿ Ë÷˘ - V‰Î‹ÌlÌfiÌ ≠ÎÏM÷fi˘ !
÷ı±˘ CÎHÎÌ ‰Îfl ¿Ëı÷Î — ““‹fiı ¤√‰Î_ ‰VhÎ ’Ëıfl‰Îfi˘ μ’ÿıÂ
±Î’‰ÎfiÌ ’HÎ ¿˘¥ ÏËo‹÷ fi ¿flı. ’HÎ V‰Î‹Ìḻı ¿èÎ_ — “÷‹ÎflÌ ⁄Ï©,
iÎÎfi ±fiı ¿Î›˝Â„@÷ ¤√‰Î_‹Î_ ÿÌ’Âı. ‘˘‚΋Î_ fiÏË ÿÌ’ı !” ±ıÀ·Î …
ÂOÿ˘◊Ì ‹fiı «˘À ·Î√Ì ±fiı ‹ıÓ ÿÌZÎÎ ·Ì‘Ì.””
±ı‹fi˘ ¿Õ’ ’HÎ …⁄flÿV÷. ÷ı±˘ ‰fl÷η‹Î_ Ë÷Î I›Î_ Á‘Ì ¿˘¥
ÁΑ, Ω√Î ¤√÷ ±◊‰Î ≠Î√∞ ¤√÷ ωv© ⁄˘·Ì ¿ı fiÏË. “Ω” ¿ı
“≠Δ ±ıÀ·˘ ÂOÿ ’HÎ ¿˘¥◊Ì ⁄˘·Î÷˘ fiÏË. ±ı‰˘ Ë÷˘ Ïfi√˝HÎ V‰Î‹Ìfi˘
≠¤Î‰ !
÷ı±˘ ±Î…ı fiÎfi΋Î_ fiÎfiÎ Áı‰¿ ⁄L›Î Ë÷Î. ‹_Ïÿfl˘fiÎ ’ΛΠ¬˘ÿ‰Î,
{˘‚Ì ‹Î√‰Ì, ËÏfl¤@÷˘fiÌ fiÎfiÎ ≠¿ÎflfiÌ Áfl¤flÎ ¿fl‰Ì, ±ı‹fi˘ ’ZÎ
flά‰˘ ≥I›ÎÏÿ¿ Áı‰Î±˘ ‹ÏË‹Î’Ò‰˝¿, μIÁÎË◊Ì ÷fi ÷˘ÕÌfiı ¿fl÷Î.
μ’ÎÁfiÎfiÎ ±Î ¿Î›˝‹Î_ V‰Î‹ÌlÌ ‹ÎÀı ‹flÌ ŒÌÀ‰_ ±ı … ±ı¿ ÷Îfi Ë÷_.
“flı fl_√ ÁÏË÷ ËÏflfiı flÀ̱ı, flı Ëο ‰Î√ı ’λΠfi‰ ËÃ̱ı;
⁄˛õÎfi_ÿ ¿Ëı I›Î_ ‹flÌ ‹À̱ı, flı ÏÂfl ÁÎÀı fiÀ‰fl fiı ‰fḻı.”
±Î ’ÿ ÷ı±˘ ⁄Ë ⁄˘·÷Î.
ÁÎ◊ı ÁÎ◊ı iÎÎfi««Î˝ ±fiı iÎÎfi≠«ÎflfiÌ ’HÎ ⁄Ë ‘√Â. V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ
±ı … ±ZÎfl-’vÊ˘k΋, ±ı … ±ÎI‹Î-’fl‹ÎI‹Î, ±ı … ⁄˛õ-’fl⁄˛õ;
‰÷˝‹Îfi ¿Î‚ı V‰Î‹ÌlÌ∞fi_ ≠I›ZÎ V‰w’ ±ı … V‰Î‹ÌlÌ ÂÎVhÎÌ∞
‹ËÎflÎ…, ±ı‰Ì V‰w’ÏfiWÃÎfiÌ Á«˘À ‰Î÷˘ ¿flı. “‰«fiÎQ≤÷”, “√Ì÷Δ,
“¤Î√‰÷”fiı ±Î‘Îflı Á˙fiı Á‹Ω‰‰Îfi_ ±I›_÷ ÷Îfi. fi‰Î fi‰Î ‹‹ZÎ±˘fiı
¬Ò⁄ ‘√Â◊Ì ±Î ‰Î÷ Á‹Ω‰ı. ’h΢ ·¬Ìfiı ’HÎ Ëo‹ıÂÎ_ Á˙fiı ’˘ÊHÎ ±Î’ı.
’ÎflΛH΢, μIÁ‰˘ ÷◊Î iÎÎfiÁh΢‹Î_ ’HÎ Ïfi√˝HÎÿÎÁ V‰Î‹Ì
V‰Î‹ÌlÌfiÌ ÁÎ◊ı ˢ› …. ËÏfl¤@÷˘fiı ±¬_Õ ‰Î÷˘ ¿flı. “‰«fiÎQ≤÷”fiÎ
‹tÎfiÌ ’¿Õ, Á‹Ω‰‰ÎfiÌ Âˆ·Ì ±ÿÔ˚¤÷. ÁIÁ_√≠T≤ÏkÎ ±_√ıfiÎ ÏfiHν›
·ı‰ÎfiΠˢ› ¿ı fiÎfiÎ_‹˘ÀÎ_ ‰Ë̉ÀÌ ¿Î‹˘ ˢ›, ’HÎ V‰Î‹ÌlÌ ±ı‹fiı ÁÎ◊ı
flά÷Î. Áfl¿ÎflÌ ¿Î‹˘ ÷˘ CÎb_ ¬v_ ÷ı±˘ … Á_¤Î‚÷Î. ¿˘¥ ’HÎ ‹˘ÀÎ
48 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

±‹·ÿÎflfiı ‹‚÷Î_ ±ı‹fiı …flÎ ’HÎ Á_¿˘« ◊÷˘ fiÏË.

Á‹ˆ›Î, μIÁ‰˘‹Î_ Á_ÿfl T›‰V◊Î ¿fl÷Î ±fiı fiÎfiÎ-‹˘ÀÎ Á˙
ËÏfl¤@÷˘fiÌ Á√‰Õ˘ ÁΫ‰‰Î Ω÷ı Áı‰Î ¿fl÷Î. Á‹ˆ›Î‹Î_ flÎhÎı ŒÎfiÁ
·¥fiı Œflı. ÿflı¿ ËÏfl¤@÷fiı ’Î√flHÎ ‹Y›_ »ı ¿ı fiÏË ÷ı …\±ı. ¿˘¥fiÌ ’ÎÁı
‰‘ ˢ› ÷˘ ÷ı ·¥fiı ⁄ÌΩfiı ±Î’ı. ‰‚Ì, ‹˘ÕÌ flÎhÎı ’HÎ ¿˘¥ ËÏfl¤@÷
±Î‰ı ÷˘ ±ı‹fiÌ T›‰V◊Î ¿flı.
ËÏfl¤@÷˘fiÎ ∞‰fi‹Î_ ±˘÷≠˘÷ ◊¥ …‰_ ±ı ±ı‹fiÌ Ï‰ÂıÊ÷Î Ë÷Ì.
ËÏfl¤@÷fi_ ÿ—¬ Ωı¥fiı ƒ‰Ì …÷Î. ÷ı ÿ—¬ ±ı‹fiı ’˘÷Îfi_ … ·Î√÷_.
ËÏfl¤@÷˘fi˘ ‹ÏË‹Î Á‹∞ ¬Ò⁄ ‹‹÷Î◊Ì ÷ı±˘ ±ı‹fiÎ_ T›Î‰ËÎÏfl¿
ÿ—¬˘‹Î_ ¤‚÷Î. ±ı‹fiÎ◊Ì ⁄fi÷Ì ÷‹Î‹ ‹ÿÿ ¿fl÷Î. ¤@÷˘fiı Á‰˝ ≠¿Îflı
ÂÎ_Ï÷ ±Î’÷Î.
√…flÎ÷ ⁄ËÎfl ¬Îfiÿı‹Î_ ’HÎ ÁIÁ_√ ≠«ÎflÎ◊ıÛ ÷ı±˘ ‰Ê˘˝‰Ê˝ …÷Î.
√…flÎ÷◊Ì ±ËŸ ±Î‰Ìfiı ‰Áı·Î ±ËŸfiÎ ËÏfl¤@÷˘ CÎHÎÎ ≠ı‹Ì Ë÷Î.
Ïfi√˝HÎ V‰Î‹Ì ±ı‹fiı ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…fi˘ ±ÿÔ˚¤÷ ‹ÏË‹Î Á‹Ω‰÷Î.
Á_‰÷ 1975‹Î_ ±ı‹HÎı ±ËŸ ‰Á_÷ ’_«‹Ìfi˘ Á‹ˆ›˘ √˘ÃT›˘ Ë÷˘.
V‰Î‹ÌlÌ ÷ı‹… ⁄ÌΩ ’HÎ CÎHÎÎ Á_÷˘ ÷◊Î ËÏfl¤@÷˘ ’‘Λν. √΋ÕÎ_fiÎ
¤·Î¤˘‚Î ±Î ËÏfl¤@÷˘ ⁄Ë Ïfiÿ˘˝Ê Ë÷Î. V‰Î‹ÌlÌfiı ωÊı ±ı‹fiı ±’Îfl
ÏÿT›¤Î‰. ±ı‹fi˘ ±Î‰˘ ¤Î‰ Ωı¥fiı V‰Î‹Ìḻı ±ı‹fiı ±’Îfl Á¬
±ÎM›_. Ïfi√˝HÎÿÎÁ V‰Î‹Ì±ı ±Î ËÏfl¤@÷˘fiı V‰Î‹Ì‹› ¿flÌ ÿÌ‘Î Ë÷Î.
V‰›_ Á‹◊˝ ˢ‰Î »÷Î_ Ïfi√˝HÎ V‰Î‹Ì Ëo‹ıÂÎ_ Á‰˝ ËÏfl¤@÷˘fiı V‰Î‹ÌlÌ‹Î_
… ΩıÕ÷Î. ’˘÷ı ÷˘ ÁÿÎ ±ı‹fiÎ ÿÎÁ ⁄fiÌfiı … flËı÷Î.
¬Îfiÿı‹Î_ ±ı¿ ËÏfl¤@÷fiı Ïfi√˝HÎ V‰Î‹Ì±ı ’hÎ≠΄M÷ ‹ÎÀı ‹Îfi÷Î
±Î’Ì Ë÷Ì. ÷ı ¤@÷ ŒflÌ◊Ì V‰Î‹ÌlÌ ’ÎÁı ‹Îfi÷Î ·ı‰Î ±ÎT›Î.
V‰Î‹Ìḻı ±_÷›Î˝‹Ì’HÎı ¿èÎ_ — “Ïfi√˝HÎ V‰Î‹Ì±ı ‹Îfi÷Î ±Î’Ì »ı fiı ?
±ıfiÌ ±Î’ı·Ì ‹Îfi÷Î Œ‚‰ÎfiÌ ….” ±Î Á‹›ı V‰Î‹Ìḻı ¬ÎfiÿıÂÌ
ËÏfl¤@÷˘fiı Ïfi√˝HÎÿÎÁ∞fi˘ ±’Îfl ‹ÏË‹Î Á‹ΩT›˘.
‹_Ïÿfl˘fiÎ_ ωω‘ ¿Î›˘˝ «Î·÷Î_. V‰Î‹ÌlÌfi_ ω«flHÎ ±Ï‰fl÷ flËı÷_.
±Î…ı √…flÎ÷‹Î_ ÷˘ ¿Î·ı Á˙flÎWÀˇ‹Î_. Ïfi√˝HÎÿÎÁ∞ ’HÎ ±ı‹fiÌ ÁÎ◊ı …
ˢ›. ±Ï‰fl÷ ÁIÁ_√≠T≤ÏkÎ «Î·÷Ì. ÁIÁ_√‹Î_◊Ì ¿˘¥fi_ ‹fi ’λ\_ ’Õu_
V‰Î‹Ì Ïfi√˝HÎÿÎÁ∞ 49

ˢ› I›Îflı Ïfi√˝HÎ V‰Î‹Ì ±ıfiÌ ’ÎÁı ’Ë˘Ó«Ì … Ω›. “‰«fiÎQ≤÷” ±fiı
ÁIÁ_√fiÎ √˛_◊˘fiı ±Î‘Îflı, V‰Î‹ÌlÌ∞ ±fiı ≠√À V‰w’fiÌ ÏfiWÃÎ ºœ
¿flΉı. ËÏfl¤@÷fiÌ ±‰Îflfi‰Îfl ¬⁄fl flάı, ’HÎ ¿˘¥fiı ÁIÁ_√‹Î_◊Ì ’λÎ
’ՉΠfi ÿı.
V‰Î‹ÌlÌfiÌ ±ÎiÎÎ◊Ì ÷ı±˘ ¥rfl¤Î¥ ≠¤ÿÎÁ ’Àı· ÁÎ◊ı, ±Î«Î›˝
·Z‹Ì≠ÁÎÿ ‹ËÎflÎ…fiÎ ’hÎ flΑÎfl‹HÎ≠ÁÎÿfiı ÷ıՉΠ»’ˆ›Î √›Î Ë÷Î.
±ËŸ ±ı‹fiÎ_ ÿÌÿ̱ı flΑÎfl‹HÎ≠ÁÎÿfiı ‹˘¿·‰Î fiÎ ’ÎÕÌ. ’λΠŒfl÷Î_
Ïfi√˝HÎ V‰Î‹Ì C΢ÕÌ μ’fl ⁄ıÁÌ VÀıÂfiı …÷Î Ë÷Î. ±ı‰Î‹Î_ ±ı¿Î±ı¿ C΢ÕÌ
μ’fl◊Ì ’ÕÌ √›Î. ’ıÀ‹Î_ ±fiı ‹Î◊΋Î_ Á¬÷ ‹Îfl ·ÎB›˘, ±ÁèÎ ‰ıÿfiÎ
◊‰Î ·Î√Ì. √΋‹Î_ ·˘¿˘±ı ÁÎfl‰Îfl ¿flÌ, ’HÎ ’ÌÕÎ ±˘»Ì ◊Λ fiÏË.
±ı‹fiı ◊›_ ˉı …wfl ‘΋‹Î_ …‰Îfi_ ◊Âı. ’fl_÷ V‰Î‹ÌlÌ ÁÎ_¤flÌ ±ÎT›Î.
±ı‹fiÎ_ ÿ½fifiÌ ±_Ï÷‹ ≥E»Î ◊¥. ‹fi˘‹fi ≠Î◊˝fiÎ ¿flÌ. ‹ËÎflÎ…ı ÿ½fi
ÿÌ‘Î_. ‹ÎHÎ¿Ì μ’fl ωflÎ…‹Îfi Ë÷Î. ÿÒ‘fiÌ ¤flı·Ì «Î_ÿÌfiÌ ·˘ÀÌ ËÎ◊‹Î_
Ë÷Ì. ‹ËÎflÎ…ı Ïfi√˝HÎ V‰Î‹ÌfiÎ ÂflÌflı ËÎ◊ ŒıflT›˘, ÿÒ‘ ’Λ_. ±Q≤÷
±˙Ê‘ Á‹Îfi ÿB‘’Îfi, ÿ½fi ±fiı V’½◊Ì ’ÌÕÎ ‹ÀÌ √¥. ⁄Ì…ı Ïÿ‰Áı
Á‰Îflı ÷˘ ±ı¿ÿ‹ V‰V◊ ◊¥ √›Î. ¿ÎÂÌ …‰Î ÷ˆ›Îfl ◊›Î (¥rfl¤Î¥ ÷◊Î
lÌ∞V‰w’ÿÎÁ ÁÎ◊ı) ¿ÎÂÌ◊Ì √…flÎ÷‹Î_ ’‘Λν.
Ïfi√˝HÎ V‰Î‹ÌfiÌ ‰Îfl_‰Îfl ’‘fl΋HÎÌ ±fiı ’hÎT›‰ËÎfl◊Ì ‹_⁄¥‹Î_
’HÎ ÁIÁ_√̱˘fiÌ T≤Ï© ◊‰Î ·Î√Ì. @›Îflı¿ V‰Î‹ÌlÌ ’HÎ ±ı‹fiÌ ÁÎ◊ı
ˢ›. ‹_⁄¥‹Î_ ¿˘ÃÎflÌ Ë÷Î I›Îflı ‹˘÷̷η Œ˘…ÿÎfl ÷◊Î fl΋∞ ¿ı‰∞
‰√ıflı ≠Ï÷„WÃ÷ ËÏfl¤@÷˘fiı ±ı‹HÎı V‰Î‹ÌlÌ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…fi˘
±’fl_’Îfl ‹ÏË‹Î Á‹ΩT›˘ Ë÷˘. ËÏfl¤@÷˘fiı ‹ÿÿ ¿fl‰ÎfiÌ ·Î√HÎÌ◊Ì,
±ı‹fiÎ ≠I›ı fiÎfi΋˘ÀÎ Á˙fiı ÁËı… … ¤Î‰ ◊¥ …÷˘.
±ı‹fi˘ V‰¤Î‰ …flÎ ¿Õ¿ ¬fl˘. ¿˘¥ ¿Î›˝ ±◊‰Î T›‰V◊Î ⁄flÎ⁄fl fi
◊¥ ˢ› ÷˘ …flÎ ±Î¿flÎ ’HÎ ◊¥ Ω›. ¿˘¥fiı ⁄ı ÂOÿ˘ Á_¤‚Î‰Ì ’HÎ ÿı.
’HÎ ‹fi‹Î_ ±ıfiÌ ±Î_ÀÌ fiÏË. ÷fl÷ ¤Ò·Ì Ω›. ±ı‰Ì ±ı‹fiÌ Áfl‚ ≠¿ÚÏ÷
Ë÷Ì. ’˘÷ÎfiÌ ¤Ò· …HÎΛ ÷˘ ‹ÎŒÌ ’HÎ ‹Î√Ì ·ı÷Î_ ±«¿Î÷Î fiÏË.
±ı¿ ‰Îfl Á˙ ËÏfl¤@÷˘±ı V‰Î‹ÌlÌfiı ’Ò»u_ — “‰÷˝‹Îfi¿Î‚ı
‹ËÎflÎ…fi˘ ±fiı V‰Î‹Ìfi˘ Âı‹Î_ flÎ∞’˘ »ı ?”
50 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

V‰Î‹ÌlÌ ¿Ëı — “±ZÎfl’vÊ˘k΋fiÎ_ ‹_Ïÿfl˘ ¿fl‰Î_ ±ı‹Î_ … flÎ∞’˘ »ı.

±fiı ±Î ¿Î›˝‹Î_ ÷fi, ‹fi, ‘fi◊Ì ◊˘ÕÌCÎHÎÌ ’HÎ …ı Áı‰Î ¿flÂı ÷ıfiı
‹ËÎflÎ… Â© ⁄˛õw’ ¿flÌ ±ZÎfl‘΋‹Î_ ·¥ …Âı.”
I›Îflı Ïfi√˝HÎ V‰Î‹Ì ⁄˘S›Î — “ÁÎ◊ı ¤√÷∞ ‹ËÎflÎ… fiı ≠√À
ω«fl÷_ V‰w’ V‰Î‹ÌlÌ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ… ±ı‹fi˘ ‹ÏË‹Î ≠‰÷퉉˘,
±ı‹Î_ ’HÎ flÎ∞’˘ »ı.”
±Î ÁÎ_¤‚Ì Á˙ CÎHÎÎ flÎ∞ ◊›Î. Ïfi√˝HÎ V‰Î‹Ìfiı w_‰ÎÕı w_‰ÎÕı
≠√Àfi˘ ‹ÏË‹Î Ë÷˘ ÷ı Á˙fiı Á‹Ω›_.
ÿı‹Î_ ÷˘ ±ı‹fi_ ±Ï‰fl÷ ω«flHÎ, ’hÎT›‰ËÎfl Á÷÷ «Î· flËı÷Î_.
’HÎ ’flÿı‹Î_-±ÎÏ¡¿Î‹Î_ ¤@÷flÎ… Ëfl‹Îfi¤Î¥ ±fiı ‹√fi¤Î¥ ¶ÎflÎ
ÁIÁ_√fi˘ ≠Îfl_¤ ◊›˘. I›Îfl◊Ì ±ı ÿÒfl ÿı‹Î_ ’HÎ ±ı‹HÎı ±ZÎfl’vÊ˘k΋fiÌ
±fiı ≠√À ÁI’vÊfiÌ ÏfiWÃÎfiÌ ’h΋΂Π«Î· … flάÌ. ±Î ’h΢ ⁄ı-’Î_«
’ÎfiÎ_fiÎ fiÏË, ’HÎ Á˘-Á˘ ’ÎfiÎ_ Á‘Ì ¤flÎ÷Î. ±fiı ÷ı ’HÎ …\ÿÎ …\ÿÎ
ËÏfl¤@÷fiÌ μ’fl Áfl‚ ‹tÎÁfl ±fiı ÀÌ¿ÎÀÌ’HÎÌ ‰√flfiÎ ±Î ’h΢
“‰«fiÎQ≤÷” ±fiı ÁIÂÎVh΢fiÎ ±Î‘Îflı … ·¬Î÷Î. ±Î‰Ì ‹‹÷Î ±fiı
·Î√HÎÌ◊Ì ±ÎÏ¡¿ÎfiÎ ËÏfl¤@÷˘ ±ı‹fiÎ ’h΢ ˢÓÂı ˢÓÂı ‰Î_«÷Î, ω«Îfl÷Î
±fiı ’«Î‰÷Î. ¿˘¥ ±ı‹fiı ¿Ëı÷_ ¿ı ±Î Â_ ·¥ ‹_ÕuÎ »˘ ? I›Îflı ’˘÷ÎfiÌ
ΩıÂÌ·Ì Âˆ·Ì‹Î_ Á_¤‚Ή÷Î ¿ı ±ÎÏ¡¿ÎfiÎ ËÏfl¤@÷˘ flÎ∞ ◊Λ ÷ı ‹ÎÀı ’hÎ
·¬‰Î … Ωı¥±ı. ±Î Áı‰Î ‹fiı ‹‚Ì ±ı ÷˘ ‹ÎflÎ_ ‘L›¤Î√ ¿Ëı‰Î›.
ËÏfl¤@÷˘fiÎ ±Ï÷› ±Îÿflfiı ’ÎhÎ ⁄fi‰Î »÷Î_ ÷ı±˘ ÷tfi
Ïfi—VM≤ËÌ ’HÎ Ë÷Î. ±ÎÏ¡¿ÎfiÎ ±ı¿ ËÏfl¤@÷ı ±ı‹fiı ‹ÎÀı fi‰˘ √fl‹
‘Î⁄‚˘ ‹˘¿S›˘. ‹˘¿·fiÎfl ËÏfl¤@÷fiÌ ±ı‰Ì ºœ ≥E»Î Ë÷Ì ¿ı Ïfi√˝HÎ
V‰Î‹Ì ‘Î⁄‚˘ ‰Î’flı ÷˘ ÁÎv_, ’HÎ ±ı‹HÎı ÷˘ ÷fl÷ ±ı ÁÎflÌ ‰V÷ ’˘÷ÎfiÎ
√vfiÎ_ «flH΢‹Î_ ‘flÌ ÿÌ‘Ì.
±ı‰Î … ±ı¿ ≠Á_√ı ±ÎÏ¡¿Î◊Ì À’η‹Î_ ¿ıÀ·Î¿ ÏÂÏ·_√fiÎ ’˘VÀ·
±˘ÕÛfl ±ÎT›Î. ‰‚Ì ÷ı ËÏfl¤@÷ı ·A›_ Ë÷_ ¿ı ±Î’ À’η CÎHÎÌ ·¬˘ »˘
÷˘ À’笫˝‹Î_ ±Î’ ±Î fl¿‹ ‰Î’fl¢. ±Î ‰Î_«Ì Ïfi√˝HÎ V‰Î‹Ì fiÎflÎ…
◊›Î. fl¿‹ ÷˘ ±ı‹HÎı ÷fl÷ ¿˘ÃÎfl‹Î_ …‹ı ¿flΉÌ. ’HÎ ÷ı ËÏfl¤@÷fiı ‹ÌÃÎ
Ã’¿Îfi˘ ’hÎ ·A›˘ ¿ı ±Î‰Ì flÌ÷ı ‹ÎflÎ μ’fl ¿˘¥ fl¿‹ fi ‹˘¿·‰Ì. ‹fiı
V‰Î‹Ì Ïfi√˝HÎÿÎÁ∞ 51

…ı Ωı¥±ı ÷ı ¿˘ÃÎfl‹Î_◊Ì ‹‚Ì flËı »ı.

ÁIÁ_√≠«ÎflfiÎ ‹ËÎfi ¿Î›˝fiı ‰ı√ ±Î’‰Îfiı ¿ÎflHÎı ±ı‹fiÌ ≠Ï÷WÃÎ
¬Ò⁄ ‰‘÷Ì Ë÷Ì, »÷Î_ ›˘√Ì∞ ‹ËÎflÎ…fiÌ ÁΑ÷Î ±fiı iÎÎfi√flÌ⁄Ì
±Î√‚ ÷ı±˘ Ëo‹ıÂÎ_ fi‹÷Î flËı÷Î ±fiı Á˙fiı Á‹Ω‰÷Î ¿ı “±Î Ωı√Ì
‹ËÎflÎ…fiı ±˘‚¬Ì ·ıΩı, ±˘‚¬Î› ±ı‰Î ÁΑ fi◊Ì.”
⁄˘«ÎÁH΋Î_ Á‹ˆ›˘ Ë÷˘. ‹_ÏÿflfiÎ ±ı¿ ¬ÒHÎ΋Î_ μ¿flÕÎfi˘ ‹˘À˘
œ√·˘ ’Õu˘ Ë÷˘. V‰Î‹ÌlÌfiÌ ÷ı ÷flŒ º„WÀ ’ÕÌ. Ïfi√˝HÎ V‰Î‹Ì±ı ±ı
Ωı›_. ±ıÀ·ı ÷fl÷ ¿»˘À˘ ‹ÎflÌfiı, ’Î‰Õ˘ ·¥fiı ÷ˆ›Îfl ◊›Î. Á‰Îfl◊Ì ¿Î‹
Âw ¿›*. ÁÎ_… Á‘Ì‹Î_ ÷˘ ¿ıÀ·Î_› √ÎÕÎ_fi˘ ±Î¬˘ μ¿flÕ˘ ±ı¿·Î ËÎ◊ı
Œıfl‰Ì fiÎA›˘. ±Î‰Ì fiÌ«Ì Àı· ÷˘ ’˘÷ı √‹ı I›Îflı ¢‘Ì ·ı÷Î. ‹_Ïÿfl˘‹Î_
@›Î_› √_ÿ¿Ì ’ÕÌ Ë˘›, ±T›‰V◊Πˢ› ÷˘ ’˘÷ı ÷fl÷ ÷ˆ›Îfl ◊¥ …÷Î.
μIÁÎË ±fiı ±Îfi_ÿ◊Ì Ωı÷Ωı÷΋Î_ ⁄‘_ ÃÌ¿ ¿flÌ fiά÷Î.
V‰Î‹ÌlÌ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…fiÌ 80‹Ì …L‹…›_÷Ì ÷◊Î Á‰Hν…›_÷Ì
…ı‰Î ‹ËÎfi μIÁ‰˘‹Î_ ±ı‹HÎı ’˘÷ÎfiÌ ±≠Ï÷‹ ¿Î›˝Â„@÷ ±fiı √v¤„@÷
⁄÷Î‰Ì Ë÷Ì.
I›Îfl ’»Ì ±ı‹fiÌ ÷Ï⁄›÷ ⁄√ÕÌ. ±ı‹fiı ‹_⁄¥ ·Î‰‰Î‹Î_ ±ÎT›Î
’HÎ ±Â„@÷ ±fiı ‹Î_ÿ√ÌfiÎ ¿ÎflHÎı ÷ı±˘ CÎHÎÎ ±V‰V◊ flËı‰Î ·ÎB›Î.
V‰Î‹ÌlÌ Ëo‹ıÂÎ_ ±ı‹fiı ÏËo‹÷ ±Î’÷Î. ±Î ±_Ï÷‹ Á‹› ˢ› ±ı‰_
…HÎÎ÷Î_ Ïfi√˝HÎ V‰Î‹Ì±ı √ÿÔ˚√ÿ ¿oÃı V‰Î‹ÌlÌfiı ≠Î◊˝fiÎ ¿flÌ — “¿o¥
±’flΑ ◊›˘ ˢ›, ±Î’fiÌ vÏ« ⁄flÎ⁄fl fi Ω‚‰Ì Â@›˘ ˢ™, ÷˘ Z΋Î
¿flΩı. ˉı ‘΋‹Î_ ·¥ Ω±˘.”
V‰Î‹ÌlÌfiÌ …‹HÎÌ ¤Ω Á‹Îfi, ÂÒfl‰Ìfl÷ÎfiÌ ‹ÒÏ÷˝, ÁIÁ_√fiÎ
‹ËÎfl◊Ì Á_÷‰›˝ ±Î…ı Ïfi—ÁËΛ ÁÒ÷Î Ë÷Î.
±Î ≠Î◊˝fiÎ ÁÎ_¤‚Ì V‰Î‹ÌlÌ √‚√‚Î ◊¥ √›Î. “Ë…\ ±Î’HÎı √œÕÎ
‹_Ïÿfl‹Î_ ±Îfl÷Ì μ÷Îfl‰ÎfiÌ »ı, ‹ÎÀı ÏËo‹÷ flά˘, ‹ËÎflÎ… ÁÎv_ ¿flÌ ÿıÂı.”
±ı‰Î_ ÏË_‹÷fiÎ_ ‰«fi˘ ¿ËÌ Ïfi√˝HÎ V‰Î‹Ìfiı ÂflÌflı V‰Î‹Ìḻı ËÎ◊ ŒıflT›˘.
I›Îfl ’»Ì ‰‘ ÷Ï⁄›÷ ⁄√Õ÷Î_ ‹_⁄¥◊Ì ◊˘Õı ÿÒfl ’ıHÎ √΋ı ÁÎfl‰Îfl
‹ÎÀı …‰Îfi_ fiyÌ ◊›_. V‰Î‹ÌlÌ◊Ì »^ÀÎ ’Õ‰ÎfiÌ Ïfi√˝HÎ V‰Î‹ÌfiÌ …flÎ
’HÎ ≥E»Î fi Ë÷Ì. ’˘÷ı ΩHÎ÷Î Ë÷Î ¿ı ±Î »ıS·˘ Á‹› »ı. V‰Î‹ÌlÌfiÌ
52 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

±ÎiÎÎ◊Ì … ÷ı±˘ ’ıHÎ …‰Î ÷ˆ›Îfl ◊›Î.

’ıHÎ …‰Îfiı Ïÿ‰Áı V‰Î‹Ìḻı Ïfi√˝HÎ V‰Î‹Ìfiı ‹Î◊ı ËÎ◊ ‹Ò@›˘.
ÂflÌflı ËÎ◊ ŒıflT›˘. “‹ËÎflÎ… …·ÿÌ ÁÎv_ ¿flÌ ÿıÂı, ±Î’HÎı ÁÎΩ ÁÎflÎ
‹‚ÌÂ_,” ±ı‰Î ±ÎÂÌ‰Î˝ÿ ±Î’÷Î_ V‰Î‹ÌlÌ Ïfi√˝HÎ V‰Î‹Ì ÷flŒ ±ı¿‘Îv_
Ωı¥ flèÎÎ. ∞‰fi¤flfiÎ ÁÎ◊Ì, Á¬ÿ—¬‹Î_, ‹Îfi±’‹Îfi‹Î_, ÿflı¿ ≠Á_√ı
’˘÷ÎfiÎ Œfl÷Ì œÎ· Á‹Îfi, ÁIÁ_√fiÎ ÏÁ_Ë Á‹Îfi ÂÒfl‰Ìfl Á_÷‰›˝fiÎ_ ±Î
±_Ï÷‹ ÿ½fi Ë÷Î_. ±ıQO›·LÁ ∂’ÕÌ √¥.
±Î ⁄Î…\ V‰Î‹ÌlÌ ’˘÷ÎfiÎ ±˘flÕ΋Î_ ±Î‰Ì ±ı¿ÿ‹ fiÌ«ı ⁄ıÁÌ
√›Î. ‰Î÷ΉflHÎ √‹√Ìfi ⁄fiÌ √›_.
V‰Î‹ÌlÌ ±fiı ÁIÁ_√ Á‹Î…◊Ì ÿÒfl …÷Î_, Ïfi√˝HÎ V‰Î‹ÌfiÌ „V◊Ï÷
‰‘Îflı √_¤Ìfl ⁄fiÌ. »ı‰Àı V‰Î‹ÌlÌfiÌ ±fi‹Ï÷ ‹‚÷Î_ ±ı‹fiı ±ÎHÎ_ÿ
·Î‰‰Î‹Î_ ±ÎT›Î. ±ËŸ ÷ı‹fiÌ ’ÎÁı ±¬_Õ ‘Òfi, ¿Ì÷˝fi, ¿◊Î ‰Î_«fi Âw
◊›Î_. ÷ı±˘ ËÏfl¤@÷˘ ÁÎ◊ı ±‰Îflfi‰Îfl V‰Î‹ÌlÌfiı Á_ÿı¢ ‹˘¿·÷Î —
“V‰Î‹Ìfiı ‹ÎflÎ …› V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ¿Ëı¢. ±ı¿ ‰Îfl ‹fiı ÿ½fi ±Î’ı.”
V‰Î‹ÌlÌ ÷flŒ◊Ì ¿o¥ Á‹Î«Îfl ‹‚÷Î I›Îflı ±ı‹fi_ ‹¬Îflω_ÿ
±Îfi_ÿ◊Ì ¬Ì·Ì ∂Ã÷_.
±Î Á‹›ı ±‹ÿΉÎÿ‹Î_ V‰Î‹Ìḻı ’HÎ ±ı¿Î±ı¿ ⁄Ì‹ÎflÌ √˛ËHÎ
¿flÌ Ë÷Ì.
±Î ⁄Î…\ Ïfi√˝HÎ V‰Î‹ÌfiÌ „V◊Ï÷ ‰‘Îflı ⁄√ÕÌ. V‰Î‹Ì, ‹ËÎflÎ…,
ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…, ¤√÷∞ ‹ËÎflÎ…fi_ ±¬_Õ flÀHÎ ◊‰Î ·ÎB›_ ±fiı …ıÃ
Áÿ 14fiÎ ‹_√‚‰Îflı Á‰Îflı 10-45 ‰Î√ı (Á_‰÷ 2006, ¥.Á. 1950,
30 ‹ı) Ïfi√˝HÎ V‰Î‹Ì±ı V‰÷_hÎ◊¿Î ÿıËfi˘ I›Î√ ¿›˘˝. ±ZÎfl‘΋‹Î_
‹ËÎflÎ…fiÌ Áı‰Î‹Î_ Ï⁄flÎF›Î.
ÿı‹Î_ ±fiı ±ÎÏ¡¿Î‹Î_, ‹‹ZÎ±˘fiı √‚◊Ò◊Ì‹Î_◊Ì … ±ZÎfl-
’vÊ˘k΋fiÌ ÏfiWÃÎfi_ ’Îfi ¿flΉfiÎfl ±ı Á‹◊˝ ’vÊ, “≠ı‹ ±fiı ’ZΔfiÌ
‹ÒÏ÷˝ Ë÷Î. ÿϬ›ÎflÎfiÎ ÁÎ◊Ì ±fiı √flÌ⁄fiÎ ⁄ı·Ì Ë÷Î. √HÎÎ÷Ì÷ iÎÎfi-
⁄Î√fiı ω¿ÁΉ‰Î‹Î_ ÷ı‹fi˘ ŒÎ‚˘ ±Ï÷ ‹˘À˘ Ë÷˘. ÷ı ’vÊı ËΩfl˘
¤@÷˘‹Î_ ±ZÎfl’vÊ˘k΋fiÌ ÏfiWÃÎfiÎ Á_V¿Îfl ÁŸ«Ì ±Î ·˘¿‹Î_◊Ì Ï‰ÿΛ
·Ì‘Ì !
V‰Î‹Ì ›iÎÏ≠›ÿÎÁ∞ 53

V‰Î‹Ì ›iÎÏ≠›ÿÎÁ∞
lÌ∞fiÎ ’ÿÎflω_ÿ◊Ì ±_Ï¿÷ ◊›ı·Ì ≠ÁÎÿÌfiÌ ±ı ÁΑfiÌ ‘‹˝Â΂Î
Ë÷Ì. ÁÎ_¿ÕÌ …B›Î‹Î_ ’HÎ ¤@÷˘fiÌ ¤ÌÕ Ωı¥ ±ÎÂΤΥfiı ±Îç›˝ ◊›_.
’HÎ ±ı ¤@÷‹_Õ‚fiÎ ¿ıLƒ‹Î_ ¤fl÷ÎA›ÎfifiÌ ¿◊Î ¿fl÷Î ±ı¿ ±Ï÷ ÷ı…V‰Ì
’vÊfiÎ_ ÷ı‹fiı ÿ½fi ◊›Î_. ±Î_¬˘ I›Î_ …ÕÎ¥ √¥. ’√ ◊_¤Ì √›Î. I›Î_
ÁÎ◊ı ±Î‰ı·Î ¤˘Ï‹›Î±ı ±ÎÂΤΥfiı œoœ˘Y›Î ±fiı ±ËŸ ∂¤Î flËı‰Î‹Î_
ÁÎfl fi◊Ì, ±ı‹ …HÎÎT›_. ±ÎÂΤΥfi_ ÂflÌfl œÁÕΛ_ ’HÎ ‹fi I›Î_ «˘ÀÌ
√›_. ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…fi_ ±Î ±ı‹fiı ≠◊‹ ÿ½fi !
±ÎÂΤΥ ±fiı ¥rfl¤Î¥ ⁄_fiı ¤Î¥±˘ ‰Õ˘ÿflÎ ’ÎÁı ÁÎ‘Ì √΋fiÎ
flËı‰ÎÁÌ. CÎHÎÎ ‹‹ZÎ ±fiı T›‰ËÎflı Á¬Ì. √΋‹Î_ fl΋Îfi_ÿÌ ‹_Ïÿfl. ÷ıfi˘
‰Ë̉À ±Î ¤Î¥±˘ … ¿fl÷Î. ±ÎÂΤΥ ÷˘ ÿfl ’Òfi‹ı flHλ˘ÕflΛfiÎ_
ÿ½fiı Õο˘fl …÷Î. ’HÎ I›Î_ ¿ıÀ·_¿ ‘‹˝Ï‰v© ±Î«flHÎ Ωı¥ ’˘÷ı CÎHÎÌ ‰Îfl
‹fi‹Î_ Z΢¤ ’΋÷Î. ±ı¿ flÎhÎı ±«Îfi¿ V‰MÔfi‹Î_ ±ı‹fiı flHλ˘ÕflΛı ÿ½fi
ÿÌ‘Î_ fiı ¿èÎ_ — “¿S›ÎHÎ Ωı¥÷_ ˢ› ÷˘ V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ¤√‰Îfifi˘ ±ÎÂfl˘
¿fl˘. ±Î…ı V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ¤√‰Îfi ÁIÁ_√‹Î_ ≠√À ω«flı »ı.”
◊˘ÕÎ Á‹› ’»Ì √΋‹Î_ V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎfiÎ Á_÷˘ ’‘Λν. ÷ı‹fiÎ_
ÿ½fiı ÷ı±˘ √›Î. Áı‰Î ¿fl‰ÎfiÌ ≥E»Î ÿÂν‰Ì. I›Îflı Á_÷˘±ı ¿èÎ_ — “÷‹ı
V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ¤√‰Îfifi˘ ±Îl› ¿fl˘, ÷˘ ±‹ı ÷‹ÎflÌ flÁ˘¥ …‹Ì±ı.”
±Î◊Ì Á_÷‹_Õ‚fiÎ ‹˘‰ÕÌ ÁΑ ‘‹˝fi_ÿfiÿÎÁ ’ÎÁı ±ÎÂΤΥ±ı ‰÷˝‹Îfi
‘flÎT›Î_. ±Î ’»Ì ‰fl÷η ÿ½fiı √›Î. ±ËŸ ±ÿÔ˚¤÷ ‹_Ïÿfl, Á_÷˘ ÷◊Î
ËÏfl¤@÷˘ Ωı¥fiı ωÂıÊ ±Îfi_ÿ ◊›˘ ±fiı ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…fiÎ_ ±«Îfi¿
ÿ½fi◊Ì ÷˘ ±_÷fl ÃflÌ √›_.
I›Îfl ’»Ì ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ… ÁÎ‘Ì ’‘Λν. ±ËŸ ±ÎÂΤΥfiı
V‰Î‹ÌlÌfi˘ ωÂıÊ ’Ïfl«› ◊›˘. V‰Î‹ÌlÌfiÎ Á‹Î√‹◊Ì ±ı‹fiÎ ‹fi‹Î_
Á‹Î‘Îfi ◊›_. ¿S›ÎHÎfiÌ ≠÷ÌÏ÷ ±Î‰Ì ±fiı ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…fiÎ_
«flHο‹‚‹Î_ ÁËı…ı … ±ı‹fi_ ‹V÷¿ œ‚Ì ’Õu_. V‰Î‹ÌlÌ‹Î_ Ëı÷ ◊›_,
÷ı◊Ì ±ı‹fiÎ_ ‰«fi˘ ’HÎ ‹fiΉΠ·ÎB›Î_. ◊˘ÕÎ … Á‹›‹Î_ ±ZÎflı ÁÏË÷
’vÊ˘k΋fiÌ μ’ÎÁfiÎfi_ flËV› Á‹∞ √›Î. V‰Î‹ÌlÌfiÌ ±ÎiÎÎ◊Ì ‰œ‰ÎHÎ
54 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

V‰Î‹Ì ›iÎÏ≠›ÿÎÁ∞
V‰Î‹Ì ›iÎÏ≠›ÿÎÁ∞ 55

‹_Ïÿfl‹Î_ ±ZÎfl’vÊ˘k΋ ÿı‰fiÌ ≠Ï÷WÃÎ ◊Λ ÷ı ‹ÎÀı ’˘÷ı ¬Ò⁄ …Ëı‹÷

μÃΉÌ.
¿ıÀ·Ì¿ T›Î‰ËÎÏfl¿ ‹U¿ı·Ìfiı ¿ÎflHÎı ±ÎÂΤΥ±ı »˘ÀÎμÿı’fl‹Î_ ¬ı÷Ì
‹ÎÀı …‹Ìfi flÎ¬Ì Ë÷Ì. V‰Î‹Ìḻı ÷ı‹fiı I›Î_ …‰ÎfiÌ fiÎ ’ÎÕÌ. ’fl_÷
±ÎÏ◊˝¿ ¤ŸÁfiı ¿ÎflHÎı »˘ÀÎμÿı’fl …‰ÎfiÌ ·Î·« ±ÎÂΤΥ »˘ÕÌ Â@›Î
fiÏË. ±ı‹fiÎ ‹fifiÌ ‹{‰HÎ ΩHÎÌfiı V‰Î‹Ìḻı ºœ÷Î◊Ì ±Îÿı ¿›˘˝ —
“±‹fiı ‹˘ÀÎ ’vÊ ΩHÎ÷Πˢ ÷˘ fi …¢ fiı ÷‹Îv_ ÿ—¬ ±‹ÎflÌ √ÎÿÌ
÷‚ı.” ‰ÎIÁS›’ÒHν ±Î ‰«fi˘◊Ì ±ÎÂΤΥfi_ ±_÷fl ¤ıÿÎ¥ √›_ fiı ÿ—¬ ÿÒfl
◊¥ …÷_ ˢ› ÷ı‰˘ «‹I¿ÎÏfl¿ ±fi¤‰ ◊›˘. ±ÎÂΤΥ±ı ±Î ±ÎiÎÎ ÏÂfl
μ’fl ‘ÎflÌ. ±Î ≠Á_√◊Ì ÷ı±˘ V‰Î‹ÌlÌfiÌ Ï‰ÂıÊ fi∞¿ ±ÎT›Î.
¶ıÊfiÎ_ ≠«_Õ ’Òfl «œuÎ_. fi »^À¿ı V‰Î‹ÌlÌfiı ‰fl÷η ‹_Ïÿflfi˘ I›Î√
¿fl‰˘ ’Õu˘. ±ÎÂΤΥ ±Î ≠Á_√fiÎ ÁÎZÎÌ Ë÷Î. Á_≠ÿΛfiÎ ËΩfl˘
I›Î√̱˘‹Î_ ‘˛‰÷Îfl¿fiÌ Á‹Îfi ¢¤÷Î. Á_÷‰›˝fi˘ ‰fi‰ÎÁ ¤@÷˘◊Ì ¿ı‹
Áè΢ Ω› ? ±fiı ±ÎÂΤΥ …ı‰Î ±fiı¿ ‹@÷flÎΩıı±ı V‰Î’˝HÎfiÎ V‰Î_√
Á∞fiı, ‘fi, ‘΋ ±fiı ’Ïfl‰Îfl V‰Î‹ÌlÌfiÎ_ «flH΢‹Î_ ˢÕı ‹Ò@›Î_.
‘Ìflı ‘Ìflı Á‹ˆ›Î±˘ ±fiı ’ÎflΛH΢fi_ ±Î›˘…fi Âw ◊›_. ±Î ÿflı¿
≠Á_√ı ±ÎÂΤΥ ÷◊Î ¥rfl¤Î¥ V‰Î‹ÌlÌfiÎ_ ÿ½fiı …÷Î. ‰‚Ì ⁄˘«ÎÁHÎ
÷◊Î ÁÎfl_√’fl ‹_ÏÿflfiÎ_ ¿Î‹˘ «Î·÷Î_ ÷ı‹Î_ ’HÎ ÷fi, ‹fi ±fiı ‘fi◊Ì ÷ı±˘
Áı‰Î ¿fl÷Î. V‰Î‹ÌlÌfiı ±ı¿Î±ı¿ ’ˆÁÎfiÌ …wfl ’Õı I›Îflı ±Î ⁄_fiı ¤Î¥±˘
÷flŒ fi…fl ¿fl÷Î ±fiı ÷ı±˘ V‰Î‹ÌlÌfiÎ ‰«fiÎfiÁÎfl √‹ı I›Î_◊Ì fl¿‹
ËÎ…fl ¿fl÷Î.
ÁΑ̋Î_ …^fiÎ Á_≠ÿΛfiÎ ËÏfl¤@÷˘ ‰‘Îflı. ÷ı◊Ì ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…
ÁÎ‘Ì ¬ÎÁ ’‘Îfl÷Î fiÏË ±fiı ±Î ¤@÷˘ V‰Î‹ÌlÌfiÌ ±_√÷ Áı‰ÎfiÎ
·Î¤◊Ì ‰_Ï«÷ flËÌ …÷Î. ±Î Áı‰ÎfiÎ ·˘¤ı … ±ı‹HÎı ÁÎ‘Ì √΋
»˘Õ‰Îfi˘ Ïfiç› ¿›˘˝. ⁄Ì…ı …‹Ìfi flά‰Î ⁄Î⁄÷ V‰Î‹ÌlÌfiı ’Ò»u_.
V‰Î‹Ìḻı ÷fl÷ Á_‹Ï÷ ±Î’Ì ±fiı ‰Õ˘ÿflÎ fi∞¿ ±Î…‰Î fl˘Õ μ’fl
…‹Ìfi ·ı‰Î …HÎÎT›_.
⁄˘«ÎÁHÎfiÎ Á‹ˆ›Î‹Î_ ±Î ‰Î÷ ◊¥. ’»Ì V‰Î‹ÌlÌ Ω÷ı … Õ‹ÏHΛ_
·¥fiı ±ı‹fiÌ ÁÎ◊ı I›Î_ √›Î. ’˘÷Îfiı …‹Ìfi ±_√ı CÎH΢ flÁ. ‰‚Ì, ¤@÷˘
56 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

≠I›ıfiÌ ±’Îfl ·Î√HÎÌ. V‰Î‹ÌlÌfiÌ ±ÎiÎÎ◊Ì …ıÁ_√’fl΋Î_ ±ÎÂΤΥ±ı

…‹Ìfi ·Ì‘Ì. I›Îfl ’»Ì V‰Î‹ÌlÌfiÌ ≠ıflHÎÎ◊Ì flœ< fi∞¿ …‹Ìfi flάÌ.
V‰Î‹Ìḻı ±Î …‹Ìfi‹Î_◊Ì ◊˘ÕÎ_ ‰ÌCÎÎ_ …‹Ìfi …\ÿÎ …\ÿÎ ËÏfl¤@÷˘ ’ÎÁı
‰ı«Î÷Ì ·ı‰flΉÌ. ±ÎÂΤΥ±ı ±Î flÌ÷ı ‹‚ı·Ì fiŒÎfiÌ fl¿‹ ÁÎfl_√’fl
‹_ÏÿflfiÌ Áı‰Î‹Î_ ·Ì‘Ì. ’flV’fl ±ÎI‹Ì›÷Î ‰‘ı ÷ı Ëı÷◊Ì, ÁË¿ÎflÌ
¤Î‰fiÎ◊Ì ¬ı÷Ì ¿fl‰Î V‰Î‹Ìḻı ËÏfl¤@÷˘fiı Â̬T›_.
±ı¿ ‰¬÷ ±ÎÂΤΥ±ı Á›Î∞’fl΋Î_ ’˘÷ÎfiÌ …‹Ìfi μ’fl
ËÏfl¤@÷˘fiı ⁄˘·Î‰Ìfiı Á˙fiı ’˘Ó¿ …‹ÎÕ‰Îfi˘ Á_¿S’ ¿›˘˝. ’fl_÷
V‰Î‹Ìḻı ÷˘ ‹˘ÀÎ μIÁ‰ √˘Ã‰‰Î ¿èÎ_, ±fiı √΋ı√΋ ËÏfl¤@÷˘fiı
±Î‹_hÎHÎ ‹˘¿S›_. Á‹› CÎH΢ À>_¿˘ Ë÷˘ »÷Î_ ¥rfl¤Î¥±ı ¿ıÀ·Î¿ Ï‹h΢fiÌ
±˘‚¬ÎHÎ◊Ì ‰Õ˘ÿflÎfiÎ ŒflÎÁ¬Îfi΋Î_◊Ì ‹˘ÀÎ ÂÏ‹›ÎHÎÎ, ÷_⁄Ò±˘, «_ÿfl‰Î,
ÂıhÎ_∞±˘, flÁ˘¥fiÎ_ ‰ÎÁH΢ ‰√ıflı fiÎfiÌ‹˘ÀÌ ÷‹Î‹ …wflÌ «ÌΩı ‹ı‚‰Ì,
«Î·ÌÁ √ÎÕÎ_±˘ ¤ÎÕı ¿flÌ Á›Î∞’flÎ ’ˢӫÎÕÌ. V‰Î‹ÌlÌfiÌ ±ÎiÎÎ◊Ì ’Î_«
…^fiÎ_ CÎfl Ë÷Î_ ÷ı flÎ÷˘flÎ÷ ÷˘ÕÌfiı I›Î_ ÂÏ‹›ÎHÎÎ √˘ÃT›Î_.
√…flÎ÷fiÎ ‹˘ÀÎ ‹˘ÀÎ ’ÎÀÌÿÎfl˘ ±fiı ‰Õ˘ÿflÎfiÎ ±‹·ÿÎfl˘ ÷ı‹…
ËΩfl˘ ËÏfl¤@÷˘ ±Î Á‹ˆ›Î‹Î_ ±ÎT›Î. ±Î ≠Á_√ı V‰Î‹Ìḻı ¤Î√‰÷
±fiı ÁIÁ_Ï√∞‰fi‹Î_◊Ì ¤„@÷, iÎÎfifiÎ ±ÿÔ˚¤÷ ≠Á_√˘ ‰Î_E›Î. Ïfi√˝HÎÿÎÁ
V‰Î‹Ì, ‹ËÎ’vÊÿÎÁ V‰Î‹Ì, ωiÎÎfiÿÎÁ V‰Î‹Ì±ı ’HÎ ≠Á_√˘Ï«÷ Á_÷fiÎ
‹ÏË‹ÎfiÌ ‰Î÷˘ ¿flÌ. Á‰Îfl-ÁÎ_… ËÏfl¤@÷˘fiı …‹‰Î ‹ÎÀı ’ÎÀ·Î,
…‹˝fiÏÁS‰flfiÎ ÷ÎÀ, fl_√˘‚̱˘ fiı ±√fl⁄kÎÌfiÌ Â˘¤Î◊Ì Á_ÿfl T›‰V◊Î
¿flÌ Ë÷Ì. fl˘… fl˘… fi‰Î_ ’¿‰Îfi˘ ÁÎ◊ı ωω‘ ¤˘…fi ’ÌflÁÎ÷Î_.
±ÎÂΤΥ ±fiı ¥rfl¤Î¥±ı Á_÷˘, ¤@÷˘fiÎ V‰Î√÷‹Î_ ’˘÷ÎfiÌ Á‰˝
ÁQ≤Ï© ±’˝HÎ ¿flÌ ÿÌ‘Ì Ë÷Ì. ’ÒÏHν‹Îfiı Ïÿ‰Áı ’ÒHÎνËÏ÷‹Î_ V‰Î‹ÌlÌ fiı
Á_÷˘fi_ ’Ò…fi ¿›*. ±Îfl÷Ì μ÷ÎflÌ, ¤ıÀ ‘flÌ, ‘˘Ï÷›Î_ ±˘œÎÕuÎ_. Á_÷˘ ÷◊Î
ËÏfl¤@÷˘±ı ±ÎÂΤΥfiÌ ±·˙Ï¿¿ ÏfiWÃÎ fiı ¤Î‰fi_ ÿ½fi ¿›*. ÷ıfiÎ_
√HÎÎfi√Îfi ¿fl÷Î_ Á˙ ω¬flΛÎ.
I›Îfl⁄Îÿ ¿˘›·Ì‹Î_ ’HÎ ±Î ⁄ı ¤@÷˘fiÌ ≠ıflHÎÎ◊Ì ±ÿÔ˚¤÷ Á‹ˆ›˘
›˘Ω›˘, ±fiı V‰Î‹ÌlÌ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…fi_ ËÎ◊Ì μ’fl ±_⁄ÎÕÌ‹Î_
’‘flÎ‰Ì Á΋ˆ›_ ¿›*. ‰‚Ì, flœ<‹Î_ ’HÎ ±ı¿ ‹ÎÁfi_ ’ÎflΛHÎ ›˘∞, Á‰˝
V‰Î‹Ì ›iÎÏ≠›ÿÎÁ∞ 57

ÁIÁ_√ Á‹Î…fiı ÷ı‹HÎı ÷ıÕÎT›˘ Ë÷˘.

ÁΫΠ¤@÷˘fiÌ ¤√‰Îfi Ëo‹ıÂÎ_ ¿Á˘ÀÌ ¿flı »ı. ±ÎÂΤΥ ±fiı
¥rfl¤Î¥ ’HÎ ¬ı÷Ì‹Î_ CÎHÎÌ ‹Ëıfi÷ ¿fl÷Î. ’ο ’HÎ ÁÎfl˘ ◊÷˘, ’HÎ ¿˘¥
fiı ¿˘¥ ÿˆ‰Ì ±Î’ÏkÎ ±Î‰Ì ’Õ÷Ì fiı fi¿ÁÎfi ◊÷_. ÿı‰_ ‰‘÷_ …÷_. »÷Î_
±ı‹HÎı V‰Î‹ÌlÌ ’ÎÁı ¿˘¥ ‰¬÷ ≠Î◊˝fiÎ ¿flÌ fiÏË. ⁄ÌΩ ¤@÷˘ ÷◊Î
Ïfi√˝HÎÿÎÁ V‰Î‹Ì V‰Î‹ÌlÌfiı CÎHÎÌ ‰Îfl ωfi‰÷Î, I›Îflı V‰Î‹ÌlÌ ‹ÎhÎ
ËÁ÷Î.
ÁÎfl_√’fl ‹_ÏÿflfiÌ ‹ÒÏ÷˝≠Ï÷WÃÎfi˘ ≠Á_√ fi∞¿ ±Î‰÷˘ Ë÷˘.
V‰Î‹ÌlÌ flœ< ’‘Λν. ±ÎÂΤΥ, ¥rfl¤Î¥ ÷◊Î ‹˘÷̤Υ ’HÎ ±ı‹fiÌ
ÁÎ◊ı Ë÷Î. flœ<◊Ì ±ı¿ √Îμ μ’fl ’vÊ˘k΋’fl΋Î_ ±ÎÂΤΥfiÌ …‹Ìfi fiı
flËıÃÎHÎ. ‰Ê˝fi˘ ÷‹Î‹ ’ο ¿’ÎÁ, «HÎÎ, CΙ ‰√ıflı ±fiı¿ ‹¿Îfi‹Î_ Á_√˛Ë
¿flı·_. ±¿V‹Î÷◊Ì ¿’ÎÁ‹Î_ Á‚√÷Ì ÿ̉ÎÁ‚Ì ’ÕÌ fiı ±Î√ «_’Î¥.
Ωı÷Ωı÷΋Î_ ÷˘ ±Î√ı T›Î’¿ V‰w’ ·Ì‘_, fiı ÷‹Î‹ ‹Î·-Ï‹·¿÷
±„BfifiÌ F‰Î‚Î ¤fl¬Ì √¥. ∞‰ ⁄«Î‰Ì Á˙ ’Ëıflı·ı ¿’Õı CÎfl‹Î_◊Ì
⁄ËÎfl fiÌ¿‚Ì Â@›Î.
flœ<‹Î_ ±Î Á‹Î«Îfl ’ˢÓE›Î. ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ… ±fiı Á_÷˘ Ïÿ·√Ìfl
◊›Î. ±ÎÂΤΥfiı Á‹Î«Îfl ±ÎM›Î. V‰Î‹ÌlÌfiÌ ¿Ú’Î◊Ì fiı iÎÎfiº„WÀ◊Ì
÷ı‹fiı ⁄Ë ¢¿ ÷˘ fi ◊›˘. ’»Ì ±ÎiÎÎ ‹‚‰Î◊Ì ’vÊ˘k΋’flÎ √›Î. ⁄‘_
… ¤V‹Ì¤Ò÷ ◊¥ √›_ Ë÷_. ⁄ÌΩ ¿˘¥fi_ ¿Î‚…\_ … ÷ÒÀÌ Ω›. ’˘÷ÎfiÌ
¿Á˘ÀÌ ¿fl‰Î ¤√‰Îfifi_ … ±Î ¿÷˝T› »ı, ±ı‹ ÷ı‹HÎı ‘ÎflÌ ·Ì‘_. flœ<◊Ì
¬Ì«ÕÌ ‹_√Î‰Ì I›Îflı Á˙ …Q›Î.
⁄Ì…ı Ïÿ‰Áı ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ… ’‘Λν. fi¿ÁÎfi Ωı¥fiı CÎHÎÎ … ÿ—¬Ì
◊›Î. ⁄_fiı ¤Î¥±˘fiı ÁÎ_I‰fi ±ÎM›_. Ë…\ ’flÌZÎÎ ⁄Î¿Ì flËÌ Ë˘› ±ı‹
V‰Î‹Ìḻı ¿èÎ_ — “±Î ÷˘ ±Î’HÎÎ … ¿Î›˝‹Î_ ωCÔfi ±ÎT›_. ±Î’HÎı
ÁÎfl_√’fl ‹_ÏÿflfiÌ ‹ÒÏ÷˝ ‹ÎÀı …›’fl …‰Î, ’ˆÁÎ ·ı‰Î ±ÎT›Î ±fiı ±Î
μ’ÎÏ‘ ±Î‰Ì.”
⁄ÌΩfiı ÷˘ ±Î ’Ïfl„V◊Ï÷‹Î_ ±Î ‹Î√HÎÌ◊Ì ±¤Î‰ ±Î‰Ì Ω›. ’HÎ
±ÎÂΤΥfiı ÷˘ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…‹Î_ ±¬_Õ ÏÿT› ⁄Ï© Ë÷Ì. ±Î’I¿Î‚‹Î_
’HÎ ±ÎiÎÎfi_ ’ηfi ¿flÌ »^À‰ÎfiÌ ÷ı‹fiı ÷‹LÔfiÎ Ë÷Ì. ÷ı±˘ ±Î ÷¿ ¿ı‹
58 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

…÷Ì ¿flı ? ÂflÎŒfiı I›Î_◊Ì …wflÌ fl¿‹ ·¥ ±Î‰‰Î ÷ı‹HÎı ‹˘÷̤Υfiı

…HÎÎT›_. fl¿‹ ±Î‰÷Î_ ±ÎÂΤΥ±ı V‰Î‹ÌlÌfiı «flHÎı ‘flÌ. V‰Î‹ÌlÌ ÷˘
±ı‹fiÎ ÷flŒ ±Îç›˝◊Ì Ωı¥ flèÎÎ. ⁄Ë flÎ∞ ◊›Î. ¤@÷˘fiı ¤ıÀuÎ ±fiı
¿Ëı — “±Î ωʋ ’Ïfl„V◊Ï÷‹Î_ ±Î Áı‰Î ! ±Î ¿˘¥◊Ì fi ⁄fiı !”
“±I›Îflı ÷˘ …ı ‹˘… ±Î’Ì Â¿ı ±ı‰Î Á‹◊˝ ˢ› ÷ı … ‹Î√ı. ’»Ì ±Î
ÀÎb_ ¿ı‹ «¿Î› ?” √‚√‚Î ±‰Î…ı ±ÎÂΤΥ±ı ¿èÎ_. ÏfiWÃÎ fiı Áı‰Îfi_ ±Î
±ÿÔ˚¤÷ μÿÎËflHÎ Á˙ Ωı¥ Â@›Î. …ı ¿Á˘ÀÌ ¿flı ±ı … flZÎÎ ¿flı. ±fiı ωʋ
ÿı¿΂‹Î_ ±_Ï÷‹ CÎÕ̱ı V‰Î‹ÌlÌ Ëo‹ıÂÎ_ ÷ı‹fiÌ ÁËΛ ¿fl÷Î.
±ÎÂΤΥfiÎ ‹˘ÀÎ ÿÌ¿flÎ ÿıÁÎ¥ ™‹fl·Î›¿ ◊›Î Ë÷Î. CÎHÎÌ ‰Îfl
’Ò»‰Î »÷Î_ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…ı ±ı‹fiÎ_ ·BÔfi ‹ÎÀı fiÎ ’ÎÕı·Ì. CÎÎÁfiÎ
⁄ÌÕ‹Î_ ¿Î‹ ¿fl÷Î_ ±ı‹fiı ±ı¿Î±ı¿ Á’˝ ¿flÕu˘. ⁄ÌΩ μ’Λ‹Î_ Á˙ ÿ˘ÕuÎ,
’HÎ ±ÎÂΤΥ±ı ÷˘ Á˙fiı V‰ÎÏ‹fiÎflΛHÎ ‹_hÎfiÌ ‘Òfi ¿fl‰Î ¿èÎ_. Á’˝ÿoÂ
Á¬÷ Ë÷˘. À>_¿ Á‹›‹Î_ … ÿıÁÎ¥ ‘΋‹Î_ √›Î. ±Î ±ÎCÎÎ÷ ±ÁèÎ Ë÷˘.
Á˙fiı ‘Ìfl… ±Î’‰Î »÷Î_› ±ÎÂΤΥfiı ’˘÷ÎfiÎ ±_÷fl‹Î_ ◊˘ÕÌ ±ÂÎ_Ï÷
T›Î’Ì √¥.
⁄flÎ⁄fl ’_ÿfl Ïÿ‰Á ’»Ì … flÎhÎı ±ı¿ ‰Î√ı ÷ı±˘ ¬ÎÀ·Î‹Î_ ω«Îfl
¿fl÷Î ÁÒ÷Î Ë÷Î. ÷ı‰Î‹Î_ ÿıÁÎ¥ ÷ı‹fiÌ fi∞¿ ±ÎT›˘. “…› V‰ÎÏ‹-
fiÎflΛHΔ ¿èÎÎ. Ω√˛÷ ±‰V◊΋Î_ ±Î ºU›◊Ì ±ÎÂΤΥfiı CÎb_ ±Îç›˝
◊›_. ÿıÁÎ¥fiı ’Ò»u_ — “±ËŸ @›Î_◊Ì ?”
“¤√÷∞ ‹ËÎflÎ… ÁÎ◊ı ±ÎT›Î »ı,” ÿıÁÎ¥±ı ¿èÎ_. I›Î_ ¤√÷∞
‹ËÎflÎ…fiÎ_ ÿ½fi ◊›Î_.
¤√÷∞±ı º„WÀ ¿flÌ. ±_÷fl‹Î_ ÂÎ_Ï÷ ◊¥ √¥. ’»Ì ¤√÷∞±ı
ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…fi˘ ±’Îfl ‹ÏË‹Î ¿è΢, ±fiı ±ı‹fiı flÎ∞ ¿flÌ ·ı‰Îfi˘
±Îÿı ±Î’Ì ¤√÷∞ ‹ËÎflÎ… ±ºU› ◊¥ √›Î.
’Ëı·ı◊Ì … ±ÎÂΤΥfiı ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ… ≠I›ı ±’Îfl Ëı÷ Ë÷_.
÷ı‹Î_ ’HÎ ±Î ≠Á_√◊Ì ±ı Ëı÷‹Î_ ωÂıÊ ºœ÷Î ◊¥. ±ÂÎ_Ï÷ ÿÒfl ◊¥ √¥.
Ïÿfi≠Ï÷Ïÿfi ±ı‹fi_ ∞‰fi ÁIÁ_√≠‘Îfi ⁄fi÷_ √›_. Á‹ˆ›Î ÷◊Î μIÁ‰˘‹Î_
±ÎÂΤΥ ±fiı ±ı‹fi_ ¿<À<_⁄ Áı‰Î‹Î_ ¬Õı’√ı ˢ›. ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…
√…flÎ÷‹Î_ Œfl÷Πˢ› I›Îflı ’HÎ ’˘÷ı ÁÎ◊ı … ˢ›.
V‰Î‹Ì ›iÎÏ≠›ÿÎÁ∞ 59

ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…fiÌ ±ıÓÂÌ‹Ì …L‹…›_÷Ì ≠Á_√ı ⁄˘«ÎÁH΋Î_ ±fiı

’_«ÎÂÌ‹Ì …L‹…›_÷Ì “Á‰Hν ‹Ë˘IÁ‰” ≠Á_√ı ±À·Îÿfl΋Î_ ±ÎÂΤΥ,
¥rfl¤Î¥ ÷◊Î ‹˘÷̤Υ ±fiı ±ı‹fi_ ¿<À<_⁄ ‹˘¬flı. ±ı ⁄_fiı ¤Î¥±˘fiÎ
Á_¿S’◊Ì … √œ’fl‹Î_ ±ÎflÁfi_ ‹_Ïÿfl ⁄Î_‘‰Î ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…ı fiyÌ
¿›*. ±Î ‹_ÏÿflfiÌ …‰Î⁄ÿÎflÌ Á˘Ó’÷Î_ »ı‰À‹Î_ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…ı ±ı‹fiı
¿èÎ_ Ë÷_ ¿ı ÷‹ı ÷˘ ‹_⁄¥fiÎ ÂıÏÛΠ…ı‰Î »˘ ‹ÎÀı ±Î ‹_Ïÿfl ÷‹Îflı … ’Òfl_
¿fl‰Îfi_ »ı.
ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…fiÎ ±_÷‘νfi ’»Ì Á‹√˛ ÁIÁ_√fiÌ …‰Î⁄ÿÎflÌ
›˘√Ì∞ ‹ËÎflÎ…fiı ÏÂflı ±Î‰Ì. ±ÎÂΤΥ±ı B≤ËV◊Îl‹‹Î_ flËÌfiı ±Î¬Ì
Ï…_ÿ√Ì ÁIÁ_√fiÌ Áı‰Î ¿flÌ Ë÷Ì. V‰Î‹ÌlÌfi˘ flÎ∞’˘ ‹ı‚T›˘ Ë÷˘. ’fl_÷
ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…ı V◊Î’ı·Ì ±Î Á_V◊Î ±fiı ÁIÁ_√Á‹Î… ≠I›ıfiÌ ±’Îfl
·Î√HÎÌ◊Ì ≠ıflÎ¥fiı ±ı‹HÎı ±ÎI‹Á‹’˝HÎfi˘ ±ı¿ ±·˙Ï¿¿ Á_¿S’ ¿›˘˝.
±ı‹fiÎ ∞‰fifi˘ ±Î ±Ï÷ ‹Ëk‰fi˘ ≠Á_√ ·ı¬Ì ¿Λ. ±Î¬Ì
Ï…_ÿ√Ì B≤ËV◊Îl‹‹Î_ ±fiı¿ ÿ—¬˘ ÁËfi ¿›Î* ’»Ì ±Î…ı ±ı‹fiı ±Î_√HÎı
ÏflÏ©-ÏÁÏ© ±Î‚˘À÷Ì Ë÷Ì. …‹Ìfi, Ω√Ìfl ÷◊Î ¿<À<_⁄fi˘ ±‹Î’ ωV÷Îfl
◊¥ flè΢ Ë÷˘. ∞‰fifiÎ_ ±Î ±_Ï÷‹ ‰Ê˘˝‹Î_ ‹fiW› F›Îflı ωlÎ_Ï÷ ±fiı
Á¬ ≥E»ı »ı, ‹ÁÌ⁄÷˘fiı Ãı·ı »ı I›Îflı ±Î ‹ËÎ’vÊı ¿ÏÃfiÎ¥±˘fiı
±Î‰¿ÎflÌ. I›Î√Îl‹ ¿ı …ı‹Î_ ÂflÌfl ±fiı ‹fifi_ Á÷÷ ÿ‹fi »ı ±ı‰Î ω¿À
‹Î√˝fi˘ ±Îl› ·Ì‘˘. ≥Ï÷ËÎÁ ±fiı ’flÎHÎfiÎ flÎ…‰Ì±˘fiÎ I›Î√fiı ÷κÂ
¿flÌ ⁄÷ÎT›˘. ’HÎ ±Î I›Î√‹Î_ ωÂıÊ÷Î Ë÷Ì √v‰›˝fiı flÎ∞ ¿fl‰ÎfiÌ.
V‰Î‹ÌlÌ ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…fiÎ ±ZÎfl‘΋√‹fi ’»Ì ÷fl÷ ÁÌkÎıfl
‰Ê˝fiÌ ™‹flı ±ÎÂΤΥ±ı ›˘√Ì∞ ‹ËÎflÎ…fiÎ ‰flÿ ËV÷ı ¤Î√‰÷Ì ÿÌZÎÎ
·Ì‘Ì ±fiı “›iÎÏ≠›ÿÎÁ” ±ı‰_ Â¤ fi΋ ‘ÎflHÎ ¿›*. ÷ı±˘ ›˘√Ì∞
‹ËÎflÎ…fiÌ ÁÎ◊ı ÁIÁ_√‹Î_ ω«flHÎ ¿fl‰Î ·ÎB›Î ±fiı ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…ı
Á˘Ó’ı·Î_ ±fiı¿ ¿Î›˘˝‹Î_ ÁË›˘√Ì ⁄L›Î. ‘Ìflı ‘Ìflı ÷ı±˘ “‹˘ÀÎ V‰Î‹Ì”fiÎ
Ë·Î‹HÎÎ fi΋◊Ì ±˘‚¬Î‰Î ·ÎB›Î.
ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ… ÁÎ◊ı flËÌfiı ±ı‹HÎı ÁIÁ_√fiÎ ≥Ï÷ËÎÁ ±fiı
÷k‰iÎÎfifiÎ ÏÁ©Î_÷ Á_⁄_‘Ì ±fiı¿ ‰Î÷˘ ÁÎ_¤‚Ì Ë÷Ì. ÷ı iÎÎfifi˘ ¤_ÕÎfl
±ı‹HÎı ¬ÒS·˘ ‹Ò@›˘. ËΩfl˘ ËÏfl¤@÷˘fiı ¿◊ΉÎ÷ν◊Ì Á‹ÎÁ ¿›˘˝. ›˘√Ì∞
60 ÁIÁ_√ ‰Î_«fi‹Î‚Î — 1

‹ËÎflÎ… ÁÎ◊ı ’Ò‰˝ ±ÎÏ¡¿Î ’‘Λν.

’λ‚fiÎ_ ‰Ê˘˝‹Î_ ±À·ÎÿflÎ ‹_ÏÿflfiÎ_ Ϭfl˘, Á˘fiÎfiÎ_ ÏÁ_ËÎÁfi˘,
Á¤Î‹_Õ’, ¤˘…fiÂ΂Î, ÿfl‰ÎΩı ‰√ıflı ’ÒflÎ_ ¿flÌfiı ¬Ò⁄ … ¬_÷◊Ì ‹_Ïÿflfiı
ÁΩT›_. ÂÎVhÎÌ∞ ‹ËÎflÎ…fi˘ Â÷ÎOÿÌ ‹Ë˘IÁ‰ ±fiı ›˘√Ì∞ ‹ËÎflÎ…fiÎ
±Q≤÷ ‹Ë˘IÁ‰ …ı‰Î ±ˆÏ÷ËÎÏÁ¿ μIÁ‰˘‹Î_ Á˙fiı ÿ½fi ±ÎM›Î_, ÁkÎfl ‰Ê˝
Á‘Ì I›Î√Îl‹‹Î_ ±Ï‰fl÷ Áı‰Î ¿flÌfiı ΩHÎı ’˘÷Îfi_ ¿Î›˝ ’Òfl_ ◊›_ ˢ›
÷ı‹ ÷ı‹HÎı ÿıË·Ì·Î Á_¿ı·Ì ·Ì‘Ì. ÷ı‹fiÌ ∞‰fiÁ˙fl¤◊Ì Á‹√˛ ÁIÁ_√fiı
ÁIÁ_√‹Î_ fl_Ï÷ÿı‰ ≠√ÀuÎfiÌ ≠÷ÌÏ÷ ◊¥ !

❧ ❧ ❧