INTRO

Deze reader is een aanvulling op de muzieklessen van mevr. Meijer aan klas 1 op het Johan de
Witt Gymnasium, schooljaar 2017-2018. Je vindt hierin allerlei handige info voor opdrachten en
toetsen. Daarnaast is er een website die bij de lessen hoort:


bit.ly/jdwmuziek


Deze reader is van jou. Dat betekent dat je erin mag schrijven en markeren, maar onthoud wel
dat je hieruit moet leren en er het hele jaar mee moet doen. Neem deze reader elke les mee!

hoofdstuk blz.
ritme 2

ritme-oefeningen 4

aantekeningen 5

ritmeschema 6

schema & notenbalk 7

melodie 8

noten op piano 9

harmonie 10

pianoakkoorden 11

gitaarakkoorden 12

klankkleur 13

instrumenten 14

vorm 16

aantekeningen 17

lege notenbalken 21

JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18 1


RITME
ritme
opeenvolging van korte en lange tonen

notenwaarden
vorm van de noot/rust geeft duur aan
naam duur (meestal)
= hele noot = 4 tellen


= halve noot = 2 tellen



= kwartnoot = 1 tel



!
= achtste noot = ! tel

rusttekens naam duur (meestal)
= hele rust = 4 tellen



= halve rust = 2 tellen



= kwartrust = 1 tel



!
= achtste rust = ! tel

noot verlengen
verbindingsboog (kan ook over maatstreep heen) = 3 tellen = 3,5 tel

punt achter noot: verlengt de noot met de helft van z’n waarde = 1,5 tel = 3 tellen

puls
‘hartslag’ van de muziek; de onderliggende beat die iedereen voelt; geeft het tempo

tempo
snelheid van de muziek; aangegeven met BPM (pop) of Italiaanse termen (klassiek)

BPM
beats per minute: aantal tellen per minuut, in cijfers. Op bladmuziek links bovenin. Bijv:

JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18 2



Italiaanse tempoaanduidingen
term tempo in BPM
adagio traag 66 - 76 BPM
andante redelijk traag 69 - 84 BPM
moderato redelijk snel 108 - 120 BPM
allegro snel 120 - 138 BPM

tempowisselingen
term betekenis in bladmuziek
accelerando geleidelijk versnellen accel......
rallentando geleidelijk vertragen rall......
ritenuto ineens vertragen rit......
a tempo terug naar het vorige tempo

metronoom
apparaat (kan ook digitaal) dat BPM aangeeft door tikjes

maat
onderverdeling van de puls in stukjes van een aantal tellen
in bladmuziek:
maat

∑ ∑ ∑
maatstreep

maatsoort
bovenste cijfer: hoeveel tellen er in 1 maat gaan
∑ onderste cijfer: welke noot 1 tel duurt (8 = achtste noot, 4 = kwartnoot, 2 = halve noot)
∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑

vierkwartsmaat (1234) driekwartsmaat (wals: 123) zesachtste maat (123456)
= 4 tellen in één maat = 3 tellen in één maat = 6 tellen in één maat
= kwartnoot duurt 1 tel = kwartnoot duurt 1 tel = achtste noot duurt 1 tel
∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑




∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑




∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑





∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑
JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18 3

∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑

RITME-OEFENINGEN
1

A
4
/4w ˙ ˙ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ
5

B / œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ ˙ œ œ œ
1 e 2 3 e 4 1 e 2 e 3 (4) 1 2 e 3 e 4 1 (2) 3 4 e

C
j j j
/ œœ œœ œ œ œœ˙ œ œœœœœœ œœœœ œœœ

13
j
D / œ œ œœœ œœœ œ œœ œ œœœœœ œ œ œJ œ œ œ

17

/ œ Œ j j j
E œ Œ Ó œ œ œ œ œ ‰ œ ‰ œ ‰ œ ∑
1 (2) 3 (4) (1 2) 3 e 4 e 1 (2) e (3) e (4) e (1 2 3 4)

21

F / œj œ j
œ ˙ œ œ œ œ œ œ ˙™ œ œ™
j j
œ œ œ™
1 e (2 e) 3 (4) 1 (2 3) 4
25
r r r
G / œ œ œ œ ˙ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ≈ œ ≈ œ ˙ œ œ œ ≈œ œ œ œ
1 te ne te 2 (3) 4 1 2 te ne 3 4 ne te
29

H 3 2 Œ
/4œ œ œ œ œ ˙ 4˙ œ œ
1 2 3 1 (2)
33
6 ‰ œ 5 j
/8œ œ œ œ œ œ œ™ 8œ œ œ œ œ œ œ
1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 (5)

JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18 4



AANTEKENINGEN




























______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18 5

 6
1" ne" 2" je" 3" je" 4" re" 1" ne" 2" je" 3" je" 4" re"
!
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!
!
!
1" ne" 2" je" 3" je" 4" re" 1" ne" 2" je" 3" je" 4" re" !
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
RITMESCHEMA

!
!
1" ne" 2" je" 3" je" 4" re" 1" ne" 2" je" 3" je" 4" re" !
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!
!
!
1" ne" 2" je" 3" je" 4" re" 1" ne" 2" je" 3" je" 4" re" !
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!
!

JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18

!
1" ne" 2" je" 3" je" 4" re" 1" ne" 2" je" 3" je" 4" re" !
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!
!
1" ne" 2" je" 3" je" 4" re" 1" ne" 2" je" 3" je" 4" re" !
!
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!

! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!
!


Naam: ____________________________________________ Klas 1: _____

1 ne 2 je 3 je 4 re 1 ne 2 je 3 je 4 re
x hoog

x laag

noten

JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18

1 ne 2 je 3 je 4 re 1 ne 2 je 3 je 4 re
x hoog

x laag

noten



1 ne 2 je 3 je 4 re 1 ne 2 je 3 je 4 re
x hoog

x laag

noten
SCHEMA & NOTENBALK

1 ne 2 je 3 je 4 re 1 ne 2 je 3 je 4 re
x hoog


x laag

7
noten


MELODIE
melodie
opeenvolging van toonhoogtes in een ritme; wat je mee kunt fluiten bij een liedje

notenbalk




g-sleutel
geeft aan dat de noot G op de 2e lijn staat; in bladmuziek vooraan de notenbalk

noot G op 2e lijn
g-sleutel

notennamen
stamtonen: witte pianotoetsen

tussen de lijn: FACE J. Op de lijn: Een Goede Band Drinkt Fanta

hulplijntje
kort lijntje dat onder en boven de notenbalk staat om extra noten kwijt te kunnen

hulplijntjes

voortekens
maakt van stamtoon een afgeleide toon: zwarte pianotoetsen
vooraan bij de G-sleutel: geldt voor hele muziekstuk
in een maat bij één noot: geldt alleen voor de rest van die maat

= kruis; verhoogt noot met halve toon = mol; verlaagt noot met halve toon
> -is achter naam van stamtoon > -es achter naam (behalve Es & As)
> zwarte toets rechts van de witte > zwarte toets links van de witte

= herstellingsteken; maakt kruis of mol ongeldig voor de rest van die maat

bijv: D met ervoor wordt Dis; D met ervoor wordt Des

toonafstand
de afstand tussen 2 tonen. De kleinste is halve toonafstand, dat is de afstand tussen een witte
pianotoets en een zwarte direct ernaast. Bijv: tussen Cis & D zit een halve toonafstand; tussen F
& G zit een hele (F à Fis à G); tussen E & Gis zit 2 (E à F à Fis à G à Gis)
1/2 1/2 1/2 1/2 1/2 1/2

JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18 8


NOTEN OP PIANO

Ais / Bes

Gis / As

Fis / Ges

Dis / Es

Cis / Des

JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18 9


HARMONIE

toonladder
basis van een muziekstuk, bepaalt de toonsoort en de noten die je vooral zult gebruiken
opeenvolging van tonen met een bepaalde toonafstand ertussen

majeur toonladder
vaak gebruikt bij vrolijk muziekstuk; toonafstanden: grondtoon – 1 – 1 – 1/2 – 1 – 1 – 1 – 1/2
bijv: C D E F G A B C
grondtoon 1 1 1/2 1 1 1 1/2

mineur toonladder
vaak gebruikt bij verdrietig muziekstuk; grondtoon – 1 – 1/2 – 1 – 1 – 1/2 – 1 – 1
bijv: C D Es F G As Bes C
grondtoon 1 1/2 1 1 1/2 1 1

akkoord
samenklank van 3 of meer tonen die samen als een eenheid klinken

majeur akkoord
blij. Opbouw: grondtoon + 2 tonen verder + 1,5 toon verder. Bijv: F – A – C

mineur akkoord
verdrietig. Opbouw: grondtoon + 1,5 toon verder + 2 tonen verder. Bijv: F – As – C

akkoordsymbool
manier om naam van akkoord te noteren. Majeur: alleen naam van grondtoon als hoofdletter;
mineur: grondtoon met kleine letter m erachter. Bijv: F (= F majeur), Fm (= F mineur), G, Am

JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18 10


PIANOAKKOORDEN

JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18 11


GITAARAKKOORDEN

of: 2 1 3 2 3 1

JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18 12


KLANKKLEUR

klankkleur / timbre
manier om geluid van een instrument te omschrijven, bijv: warm, schel, licht, donker
wordt bepaald door het instrument zelf en de manier van spelen

dynamiek
volume in een muziekstuk

dynamiekaanduidingen
term betekenis in bladmuziek
pianissimo heel zacht pp
piano zacht p
mezzopiano redelijk zacht mp
mezzoforte redelijk hard mf
forte hard f
fortissimo heel hard ff

dynamiekwisselingen
term betekenis in bladmuziek
crescendo steeds harder spelen
decrescendo steeds zachter spelen




Grenade

q=118

1 p

& b 4 œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ ˙
4

Zang

Ea - sy come, ea- sy go, that's just how you live. Oh, take, take, take it all but you ne - ver give.

5 f
b
ff

Zang & œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œj œ™ ‰ œj œ j
œ œ œ™
Should -'ve known you was trou- ble from the first kiss, had your eyes widE o- pen, why are they open?

JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18 13


INSTRUMENTEN

snaarinstrumenten
maken geluid door trilling van snaren; bijv: piano, gitaar, viool, harp

blaasinstrumenten
maken geluid door te blazen op een mondstuk of rietje; bijv: saxofoon, dwarsfluit, trompet

slaginstrumenten
maken geluid door erop te slaan met stok of hand; bijv: drums, trommel, xylofoon

percussie-instrumenten
kleinere slaginstrumenten, slaan of schudden; bijv: djembé, beatring, shaker, cowbell

elektrische instrumenten
maken geluid door middel van elektronica; bijv: keyboard, basgitaar, elektrische gitaar

band
groep muzikanten, popmuziek; bestaat vaak uit zanger(es), gitarist, pianist, bassist & drummer

orkest
groep muzikanten, klassieke muziek; grootste = symfonieorkest. Indeling:











1 Dirigent Leider van het orkest, geeft o.a. tempo en dynamiek aan
2 Strijkers Viool, altviool, cello, contrabas
3 Houtblazers Dwarsfluit, hobo, klarinet, fagot
4 Koperblazers Trompet, hoorn, trombone, tuba
5 Slagwerk O.a. triangel, bekkens, xylofoon, pauken

6 Eventueel: overige instr. Piano, harp

JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18 14



drumstel


1 Crash
2 Toms
3 Ride
4 Floortom
5 Bassdrum / kick
6 Snare
7 Hi-hat

gitaar




















elektrische gitaar akoestische gitaar

JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18 15


VORM

motief
kort stukje melodie of ritme dat vaak herhaald wordt; kan onderdeel zijn van thema

thema
langer dan motief; melodie die als basis voor een muziekstuk wordt gebruikt & herhaald wordt

variatie
herhaling van motief of thema, maar met kleine verandering

POPMUZIEK:
intro
komt van introductie; begin of inleiding van een liedje, vaak instrumentaal

outro
het tegenoverstelde van intro, dus het eind van een liedje

couplet
gedeelte van het liedje dat met dezelfde melodie maar andere tekst terugkomt

refrein / chorus
gedeelte van liedje dat vaak herhaald wordt, met telkens dezelfde tekst; heel herkenbaar

bridge
tussenstuk in liedje dat heel anders klinkt dan de rest (komt niet altijd voor)

pre-chorus
gedeelte na couplet en voor refrein, als inleiding voor refrein (komt niet altijd voor)

KLASSIEKE MUZIEK & JAZZ:
indeling met letters voor verschillende delen van muziek; A B C enz
als deel wordt herhaald met een klein verschil heet het [letter] accent. Bijv: A A’ B B’

JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18 16


AANTEKENINGEN

JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18 17



JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18 18



JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18 19



JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18 20


LEGE NOTENBALKEN

JdW · muziek · klas 1 · MEI · 17-18 21