‫ردیاب خورشیدی‪(Solar Tracker):‬‬

‫می دانیم که موقعیت ظاهری خورشید در آسمان در طول روز روی قوسی از دایره بین شرق و غرب موسوم به زاویه سمت‬
‫)‪ (Azimuth Angle‬و همچنین زاویه ارتفاع )‪ (Altitude Angle‬آن در طول سال بین شمال و جنوب متغیر است‪.‬‬

‫برای افزایش راندمان پنلهای سوالر‪ ،‬میبایست زاویه پنلها پیرو موقعیت ظاهری خورشید در آسمان تغییر کند‪ ،‬به نحوی‬
‫که زاویه تابش همیشه عمود بر سطح صفحه باشد‪ .‬جهت تنظیم خودکار زاویه پنلها از وسیله ای به نام ردیاب )‪(Tracker‬‬
‫استفاده میشود‪.‬‬

‫دنبالکننده خورشیدی یا ترکر خورشیدی )‪ (solar tracker‬وسیلهای است که باری را به سمت خورشید میچرخاند که‬
‫این بار میتواند پنل فتوولتاییک)‪ ، (photovoltaic panels‬آینه)‪ ، (reflectors‬لنز و یا وسایل نوری دیگر باشد‪.‬‬
‫برای استفاده در فتوولتاییک یا ‪ PV‬با صفحه مسطح‪ ،‬ترکرهایی به کار میروند که زاویه برخورد )‪(angle of incidence‬‬
‫بین نور ورودی خورشید و پنل فتوولتاییک را به حداقل میرسانند و مقدار انرژی تولید شده از مقدار مشخص ظرفیت‬
‫نصب شده را افزایش میدهند‪ .‬تخمین زده میشود که بین سالهای ‪ 9002‬تا ‪ ،9009‬ترکرها در حداقل ‪ 58‬درصد از‬
‫دستگاههای فتوولتاییک تجاری نصب شده بزرگتر از ‪ 0‬مگاوات به کار رفتهاند‪.‬‬

‫در کاربردهای فتوولتاییک تمرکزی (‪ )concentrated photovoltaic‬یا ‪ CPV‬و گرمایی تمرکزی خورشیدی‬
‫(‪ )concentrated solar thermal‬یا ‪ ،CSP‬ترکرها برای فعالسازی اجزای اپتیکی به کار برده میشوند‪ .‬در‬
‫کاربردهای تمرکزی خورشیدی‪ ،‬وسیله اپتیکی باید مولفه مستقیم نور خورشید را بذیرد و بنابراین باید چرخش خوبی‬
‫داشته باشد تا انرژی را جمعآوری کند‪ .‬سیستمهای ترکینگ در تمام متمرکزکنندهها وجود دارند زیرا این سیستمها انرژی‬
‫تولید نمیکنند مگر این که رو به خورشید قرار گیرند‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫سطح جمعآوری موثر یک پنل مسطح خورشیدی با کسینوس زاویه ناراستایی پنل با خورشید تغییر میکند‪ .‬نور خورشید‬
‫دارای دو بخش است‪ ،‬تابش مستقیم که حدود ‪ 20‬درصد از انرژی خورشید را با خود حمل میکند و نور خورشید پخش‬
‫شده (‪ )diffuse sunlight‬که باقی مانده انرژی را حمل میکند؛ این نسبت برای بخش پخش شده در آسمان آبی روزهای‬
‫آفتابی است و نسبت آن در روزهای ابری بیشتر میشود‪ .‬از آنجایی که بیشتر انرژی در تابش مستقیم است‪ ،‬حداکثر‬
‫کردن جمعآوری نیازمند این است که خورشید تا جایی که ممکن است توسط پنلها دیده شود‪.‬‬

‫انرژی که توسط تابش مستقیم به دست میآید با کسینوس زاویه بین نور ورودی و پنل افت میکند‪ .‬عالوه بر آن‪ ،‬میزان‬
‫بازتابندگی)‪ ، (reflectance‬برای زاویههای برخورد تا حدود ‪ 80‬درجه ثابت است و باالتر از آن بازتابندگی به سرعت افت‬
‫میکند‪.‬‬

‫‪lost = 1 - cos i )0‬‬

‫(‪ )9‬ساعتهای چرخش از زمانی (همانند ظهر) که کلکتور به صورت دقیق تنظیم شده است‪.‬‬

‫(‪ )3‬بزرگتر به دلیل بیشتر شدن میزان بازتابندگی در زوایای برخورد بزرگ‪.‬‬

‫(‪ )4‬حداکثر تغییر فصلی (در انقالب تابستانی یا زمستانی) در مقایسه با تنظیم دقیق در زمان اعتدال‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫مساحت موثر جمعآوری یک پنل خورشیدی تخت با کسینوس زاویه ناهمراستایی با خورشید تغییر میکند‬

‫به عنوان مثال ترکرهایی که دقت آنها‪ ±8°‬است میتوانند بیش از ‪ 2299‬درصد از انرژی که به وسیله تابش مستقیم آورده‬
‫شده است به عالوه ‪ 000‬درصد از نور پخش شده را تحویل بگیرند‪ .‬در نتیجه معموال در کاربردهای غیر از ‪PV‬های‬
‫تمرکزی‪ ،‬ترکینگ با دقت بسیار باال مورد استفاده قرار نمیگیرد‪.‬‬

‫خورشید در هر روز یک مسیر ‪ 390‬درجهای از شرق به غرب حرکت میکند ولی از منظر بیننده در یک مکان ثابت‪ ،‬بخش‬
‫قابل مشاهده آن ‪ 050‬درجه است که در طول یک دوره زمانی حدود نیم روزه که در بهار و تابستان بیشتر و در پاییز و‬
‫زمستان کمتر خواهد بود‪ ،‬دیده میشود‪ .‬افق محلی نیز باعث کاهش این مقدار میشود و مقدار موثر حرکت را تا حدود‬
‫‪ 080‬درجه کاهش میدهد‪ .‬یک پنل خورشیدی در یک زاویه ثابت بین طلوع و غروب خورشید‪ ،‬در هر طرف ‪ 58‬درجه را‬
‫میتواند ببیند و مطابق با جدول باال‪ 58 ،‬درصد انرژی صبح و عصر را از دست میدهد‪ .‬چرخاندن پنلها به سمت شرق و‬
‫غرب میتواند ب ه گرفتن این تلفات کمک کند‪ .‬ترکری که چرخش آن در راستای شرق به غرب باشد‪ ،‬به عنوان ترکر تک‬
‫محوره (‪ )single-axis tracker‬شناخته میشود‪.‬‬

‫همچنین خورشید در طول یک سال ‪ 49‬درجه بین شمال و جنوب حرکت میکند‪ .‬اگر همان مجموعه پنلها در نقطه‬
‫میانی بین این دو حد قرار بگیرند‪ ،‬حرکت خورشید را در هر طرف ‪ 93‬درجه مشاهده میکنند که باعث اتالف ‪ 593‬درصدی‬
‫میشود‪ .‬ترکری که دارای حرکتهای روزانه و ساالنه باشد به ترکر دو محوره (‪ )dual-axis tracker‬شناخته میشود‪ .‬به‬
‫صورت کلی‪ ،‬تلفات مربوط به تغییر زاویه فصلی با تغییر در طول روز همزمان میشود و باعث بیشتر شدن جمعآوری در‬
‫‪3‬‬
‫تابستان میشود‪ .‬با توجه به این که میزان جمعآوری در تابستان بیشتر است‪ ،‬اگر پنلها به زاویه میانگین در تابستان‬
‫نزدیک تر باشند‪ ،‬تلفات مجموع ساالنه آن نسبت به سیستمی که در زاویه انقالب پاییزی‪/‬بهاری (برابر با عرض جغرافیایی‬
‫سایت) تنظیم شده است کاهش مییابد‪.‬‬

‫در صنعت بحث زیادی وجود دارد که چرا این اختالف کوچک در جمعآوری ساالنه بین ترکرهای تک محوره و دو محوره‬
‫باعث استفاده از ترکرهای دو محوره پیچیدهتر در تمام دنیا شده است‪ .‬یک بازنگری که اخیرا در مورد آمار تولید واقعی در‬
‫یکی از سایتها انجام شده است‪ ،‬تعیین کرده است که اختالف کلی حدود ‪ 4‬درصد است که بسیار کمتر از هزینههای‬
‫افزوده شده در سیستمهای دو محوره است‪ .‬با مقایسه با بهبود ‪ 94‬تا ‪ 39‬درصدی که بین آرایههای ثابت و ترکرهای تک‬
‫محوره وجود دارد‪ ،‬این مقدار افزایش نامطلوب است‪.‬‬

‫انواع کلکتورهای خورشیدی‬

‫انواع مختلف کلکتورهای خورشیدی و مکان آنها (عرض جغرافیایی) نیازمند انواع مختلفی از مکانیزمهای ترکینگ‬
‫میباشد‪ .‬کلکتورهای خورشیدی میتوانند دارای انواع زیر باشند‪:‬‬

‫پنلهای تخت غیر تمرکزی)‪ ، (non-concentrating flat-panels‬معموال از نوع فتو ولتاییک )‪ (photovoltaic‬یا آب‬ ‫‪‬‬

‫گرم‬
‫سیستمهای تمرکزی از انواع مختلف‬ ‫‪‬‬

‫سیستمهای نصب کلکتورهای خورشیدی میتواند ثابت (تنظیم دستی) و یا دنبالکننده باشد‪ .‬سیستمهای دنبالکننده‬
‫میتواند دارای آرایشهای زیر باشد‪:‬‬

‫کلکتور ثابت‪/‬آینه متحرک همانند هلیوستات )‪(heliostat‬‬ ‫‪‬‬

‫کلکتور متحرک‬ ‫‪‬‬

‫نصب ثابت‬
‫پنلهای فتوولتاییک و آب گرم خانگی و تجاری کوچک معموال ثابت هستند و اغلب به صورت همتراز بر روی یک سقف با‬
‫زاویه مناسب نصب میشوند‪ .‬مزایای سیستمهای با نصب ثابت که باعث تفاوت آنها از سیستمهای ترکر میشود شامل‬
‫موارد زیر میشود‪:‬‬
‫سادگی مکانیکی و هزینههای نصب و نگهداری کمتر‬ ‫‪‬‬

‫بار ناشی از باد ‪:‬تمام روشهای نصب غیر از نصب همتراز ثابت باید دارای طراحی دقیقی باشند و بارگذاری ناشی از باد‬ ‫‪‬‬

‫را که به علت باال رفتن سطح در معرض باد میباشد در نظر بگیرند‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫نور غیر مستقیم ‪:‬تقریبا ‪ 00‬درصد از تابش برخوردی خورشید‪ ،‬نور غیر مستقیم است که در هر زاویه ناهمراستایی با‬ ‫‪‬‬

‫خورشید موجود هستند‪.‬‬

‫تلرانس ناهمراستایی ‪:‬سطح جمعآوری موثر یک پنل تخت تا حد زیادی نسبت به ناهمراستایی با خورشید غیر‬ ‫‪‬‬

‫حساس است؛ به عنوان مثال حتی ‪ 98°‬ناهمراستایی باعث کاهش در جمعآوری انرژی خورشیدی به میزان کمتر از ‪00‬‬
‫درصد میشود‪.‬‬

‫نصب ثابت معموال بر روی سیستمهای غیر تمرکزی انجام میشود‪ ،‬البته یک کالس مهم از کلکتورهای غیر دنبالکننده‬
‫تمرکزی که در کشورهای جهان سوم دارای اهمیت زیادی هستند‪ ،‬اجاقهای پرتابل خورشیدی هستند که سطح تمرکز‬
‫آنها پایین و معموال در حدود ‪ 9‬تا ‪ 5‬خورشید است و به صورت دستی تنظیم میشوند‪.‬‬

‫نصب ثابت در مقابل ترکینگ‬

‫نصب زمینی شناور‬

‫می توان ترکرهای خورشیدی را بر روی یک فونداسیون شناور قرار داد‪ .‬به جای قرار دادن ترکر بر روی فونداسیون بتونی‪،‬‬
‫ترکر را بر روی یک کفه از گراول قرار میدهند که میتواند از مواد مختلفی همانند شن یا سنگ ریزه پر شده باشد و ترکر‬
‫را بر روی زمین حفظ نماید‪ .‬این ترکرهای شناور همانند ترکرهای با نصب ثابت میتوانند در مقابل بارهای ناشی از باد‬
‫مقاومت کنند‪ .‬استفاده از ترکرهای شناور میتواند در بسیاری از سایتهای بالقوه مورد استفاده قرار گیرد زیرا بر روی‬
‫محلهای سرپوشیده امحای زباله یا مناطقی که فونداسیونریزی امکانپذیر نیست قابلیت نصب دارد‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫ترکرها‬

‫اگرچه یک پنل تخت ثابت میتواند به صورتی تنظیم شود که بخش زیادی از انرژی را در هنگام ظهر جمعآوری کند‪ ،‬توان‬
‫زیادی نیز در صبح زود و آخر عصر نیز وجود دارد که در آن زمان‪ ،‬ناهمراستایی پنل ثابت آنقدر زیاد میشود که بخش‬
‫زیادی از این انرژی را نمیتوان جمعآوری کرد‪ .‬به عنوان مثال حتی زمانی که خورشید ‪ °00‬باالی افق است‪ ،‬انرژی موجود‬
‫میتواند حدود نصف سطح انرژی در هنگام ظهر باشد که این مقدار بر حسب عرض جغرافیایی‪ ،‬فصل و شرایط جوی‬
‫میتواند بیشتر نیز باشد‪.‬‬

‫به همین سبب مزیت اولیه سیستم ترکینگ این است که میتواند انرژی را در طوالنیترین زمان روز جمعآوری کند‪ .‬عالوه‬
‫بر آن هرچه میزان تمرکز بیشتر باشد‪ ،‬میزان دقت مورد نیاز برای ترکینگ بیشتر خواهد بود زیرا نسبت انرژی استخراج‬
‫شده از تابش مستقیم بیشتر و ناحیهای که انرژی بر روی آن تمرکز مییابد کوچکتر میشود‪.‬‬

‫کلکتور ثابت‪/‬آینه متحرک‬

‫بسیاری از کلکتورها نمیتوانند حرکت کنند‪ ،‬مانند کلکتورهای دما باال که در آن انرژی در مایع یا گاز داغی همانند بخار‬
‫بازیافت میشود‪ .‬مثالهای دیگر شامل حرارت و روشنایی مستقیم ساختمانها و اجاقهای خورشیدی ثابت میباشد‪ .‬در‬
‫این موارد‪ ،‬الزم است که از آینههای متحرک به صورتی استفاده نماییم که بدون توجه به محل خورشید در آسمان‪ ،‬اشعه‬
‫خورشید به کلکتور بازتاب کند‪.‬‬

‫به دلیل پیچیدگی در حرکت خورشید در آسمان‪ ،‬سطح دقت مورد نیاز برای هدفگیری درست اشعه خورشید به هدف‪،‬‬
‫آینه هلیوستات (‪ )heliostat‬معموال از یک سیستم ترکینگ دو محوره با حداقل یک محور مکانیزه استفاده میکند‪ .‬در‬
‫کاربردهای مختلف‪ ،‬آینهها میتوانند تخت و یا مقعر باشند‪.‬‬

‫کلکتور متحرک‬

‫ترکرها را میتوان بر حسب تعداد و جهت محورهای ترکر دستهبندی کرد‪ .‬در مقایسه با نصب ثابت‪ ،‬یک ترکر تکمحوره‬
‫دارای خروجی ساالنه حدود ‪ 30‬درصد بیشتر و یک ترکر دو محوره دارای ‪ 39‬درصد بیشتر است‪.‬‬

‫ترکرهای فتو ولتاییک را میتوان به دو دسته تقسیم کرد‪ :‬ترکرهای فتو ولتاییک (‪ )PV‬استاندارد و ترکرهای فتو ولتاییک‬
‫تمرکزی (‪ .)CPV‬هر کدام از این انواع ترکر میتوانند بر حسب تعداد چرخش محورها‪ ،‬ساختار محرک و نوع درایو‪ ،‬کاربرد‬
‫مد نظر‪ ،‬ساپورت عمودی و فونداسیون دارای تقسیمبندیهای بیشتری باشند‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫ترکرهای فتو ولتاییک غیر تمرکزی (‪)PV‬‬

‫پنلهای فتوولتاییک نورهای مستقیم و پخششده را از آسمان دریافت میکنند‪ .‬پنلهای روی ترکرهای‬
‫استاندارد فتوولتاییک همیشه نور مستقیم موجود را جذب میکنند‪ .‬از قابلیتهای ترکینگ در ترکرهای‬
‫استاندارد فتوولتاییک برای کاهش زاویه برخورد بین نور ورودی و پنل فتوولتاییک استفاده میشود که باعث افزایش میزان‬
‫انرژی جذب شده از مولفه مستقیم نور خورشید ورودی میگردد‪.‬‬

‫ترکرهای فتو ولتاییک تمرکزی (‪)CPV‬‬

‫ساختار ماژولهای ‪ CPV‬به صورتی است که مولفه مستقیم نور ورودی را میگیرد و به همین دلیل باید به صورت مناسب‬
‫دارای چرخش باشد تا انرژی جمعآوری شده را به حداکثر برساند‪ .‬در کاربردهای با تمرکز پایین‪ ،‬بخشی از نور پخش شده‬
‫نیز میتواند از آسمان جمع شود‪ .‬عملکرد ترکینگ در ماژولهای ‪ CPV‬برای چرخاندن وسایل نوری به صورتی است که‬
‫نور ورودی بر روی یک کلکتور فتو ولتاییک تمرکز یابد‪.‬‬

‫فیزیک پشت اپتیکهای ‪ CPV‬بیانگر این است که هرچه نسبت تمرکز بیشتر شود‪ ،‬دقت ترکینگ نیز باال رود‪ .‬در‬
‫سیستمهای معمول با تمرکز باال‪ ،‬دقت ترکینگ باید در بازه ‪ ±090°‬باشد تا بتواند حدود ‪ ٪20‬توان نامی خروجی را تحویل‬
‫دهد‪ .‬در سیستمهای با تمرکز پایین‪ ،‬دقت ترکینگ باید در بازه ‪ ±990°‬باشد تا ‪ ٪20‬توان نامی خروجی را تحویل دهد‪ .‬در‬
‫نتیجه‪ ،‬استفاده از سیستمهای ترکینگ با دقت باال معمول است‪.‬‬

‫ترکرهای تک محوره‬

‫ترکرهای تکمحوره (‪ )single axis trackers‬دارای یک درجه آزادی هستند که به صورت محور چرخش عمل میکند‪.‬‬
‫محور چرخش ترکرهای تک محوره معموال در راستای یک نصفالنهار واقعی به سمت شمال تنظیم میشود ولی این امکان‬
‫وجود دارد که آن را در هر یک از راستاهای اصلی تنظیم و از الگوریتمهای پیشرفته ترکینگ استفاده کنیم‪.‬‬

‫انواع مختلف پیادهسازی ترکرهای تک محوره وجود دارد که شامل ترکرهای تک محوره افقی ( ‪horizontal single axis‬‬
‫‪ )trackers‬یا ‪ ،HSAT‬ترکرهای تک محوره عمودی (‪ )vertical single axis trackers‬یا ‪ ،VSAT‬ترکرهای تک‬
‫محوره مایل (‪ )tilted single axis trackers‬یا ‪ TSAT‬و ترکرهای تک محوره با تنظیم قطبی ( ‪polar aligned single‬‬
‫‪ )axis trackers‬یا ‪ PASAT‬میباشد‪ .‬جهت ماژول نسبت به محور ترکرها برای مدلسازی عملکرد بسیار مهم میباشد‪.‬‬

‫‪7‬‬
 ‫ترکرهای تک محوره افقی (‪)HSAT‬‬

‫محور چرخش برای ترکر افقی تک محوره (‪ ،)horizontal single axis tracker‬نسبت به زمین افقی است‪ .‬ستونها در‬
‫هر یک از دو انتهای محور چرخش میتوانند بین ترکرها مشترک باشند تا هزینه نصب کاهش یابد‪.‬‬

‫جانمایی میدانی برای ترکرهای تک محوره افقی بسیار انعطافپذیر است‪ .‬هندسه ساده آن باعث میشود که با نگه داشتن‬
‫تمام محورهای چرخش به شکل موازی با هم بتوان مکان ترکرها را نسبت به یکدیگر تعیین کرد‪ .‬جاگیری مناسب میتواند‬
‫نسبت تولید انرژی را به هزینهها کاهش دهد که تولید انرژی وابسته به عوارض محلی زمین و شرایط سایه و ساعت روز‬
‫میباشد‪ .‬در ترکرهای افقی تک محوره‪ ،‬یک لوله افقی بلند به وسیله بیرینگ بر روی ستونها یا چارچوبها نصب میشود‪.‬‬
‫محور تیوب بر روی خط شمال‪-‬جنوب قرار دارد‪ .‬پنلها بر روی تیوب نصب میشوند و تیوب بر روی محور خود میچرخد‬
‫تا حرکت ظاهری خورشید را در طول روز دنبال کند‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫ترکرهای تک محوره عمودی (‪)VSAT‬‬

‫محور چرخش ترکرهای تک محوره عمودی (‪ )vertical single axis trackers‬نسبت به زمین عمودی است‪ .‬این ترکرها‬
‫در طول روز از شرق به غرب میچرخند‪ .‬کارایی این ترکرها در عرضهای جغرافیایی باال نسبت به ترکرهای با محور افقی‬
‫بیشتر است‪.‬‬

‫در جانمایی میدانی باید مساله سایه افتادن در نظر گرفته شود تا با جلوگیری از تلفات انرژی غیر الزم‪ ،‬استفاده از زمین‬
‫بهینه شود‪ .‬همچنین به دلیل طبیعت ایجاد سایه در طول سال‪ ،‬چیدمان بهینه فشرده ممکن نیست‪.‬‬

‫ترکرهای تک محوره مایل (‪)TSAT‬‬

‫تمام ترکرهایی که دارای محور چرخش بین افقی و عمودی هستند‪ ،‬جزو ترکرهای با محور مایل ( ‪tilted single axis‬‬
‫‪ )trackers‬هستند‪ .‬زاویه تمایل ترکر اغلب به صورتی محدود میشود که پروفایل باد را محدود کند و ارتفاع انتهای آن را‬
‫کاهش دهد‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫در جانمایی میدانی باید ایجاد سایه در نظر گرفته شود تا از تلفات غیر ضروری جلوگیری کند و استفاده از آن بهینه شود‪.‬‬
‫البته فشرده سازی در راستای موازی با محورهای چرخش به وسیله زاویه تمایل و عرض جغرافیایی محدود میشود‪.‬‬

‫در ترکرهای تک محوره مایل‪ ،‬وجه ماژول به صورت موازی با محور چرخش میچرخد‪.‬‬

‫ترکرهای تک محوره با تنظیم قطبی (‪)PASAT‬‬

‫ترکرهای تک محوره با تنظیم قطبی (‪ )polar aligned single axis trackers‬کامال مشهور هستند زیرا از روش‬
‫استاندارد برای نصب سازه ساپورت تلسکوپها استفاده میکنند‪ .‬محور چرخش مایل به سمت ستاره قطبی تنظیم میشود‬
‫که در این صورت‪ ،‬زاویه تمایل با عرض جغرافیایی برابر است‪ .‬این کار محور چرخش ترکر را با محور چرخش زمین تنظیم‬
‫میکند‪.‬‬

‫‪11‬‬
 ‫ترکرهای دو محوره (‪)dual axis trackers‬‬

‫ترکرهای دو محوره دارای دو درجه آزادی شامل محورهای چرخش هستند‪ .‬این محورها معموال به یکدیگر عمود هستند‪.‬‬
‫محوری که نسبت به زمین ثابت است میتواند به عنوان محور اولیه در نظر گرفته شود‪ .‬محوری که مرجع آن محور اولیه‬
‫است میتواند به عنوان محور ثانویه در نظر گرفته شود‪.‬‬

‫روشهای مختلفی برای پیادهسازی ترکرهای دو محوره وجود دارد که بر حسب جهت چرخش محور اولیه آنها نسبت به‬
‫زمین دستهبندی میشوند‪ .‬دو نوع روش پیادهسازی معمول شامل ترکرهای دو محوره نوک‪-‬مایل یا تیپ‪-‬تیلت ( ‪tip-tilt‬‬
‫‪ )dual axis trackers‬یا ‪ TTDAT‬و ترکرهای دو محوره آزیموت‪-‬ارتفاعی (‪)azimuth-altitude dual axis trackers‬‬
‫یا ‪ AADAT‬میباشد‪.‬‬

‫چرخش ماژول نسبت به محور ترکر در مدلسازی عملکرد مهم میباشد‪ .‬ترکرهای دو محوره معموال دارای ماژولهایی‬
‫هستند که موازی محور دوم چرخش میچرخد‪.‬‬

‫ترکرهای دو محوره به دلیل توانایی در دنبال کردن خورشید به صورت عمودی و افقی‪ ،‬امکان استفاده از سطوح بهینه‬
‫انرژی خورشید را فراهم میکنند‪ .‬مهم نیست که خورشید در کجای آسمان قرار دارد‪ ،‬ترکرهای دو محوره میتوانند خود را‬
‫دقیقا در مقابل خورشید قرار دهند‪.‬‬

‫ترکرهای نوک ‪ -‬مایل در مقابل آزیموت ‪ -‬ارتفاعی‬

‫‪11‬‬
 ‫ترکرهای دو محوره نوک‪-‬مایل (‪)TTDAT‬‬

‫ترکرهای دو محوره نوک‪-‬مایل یا تیپ‪-‬تیلت (‪ )tip-tilt dual axis tracker‬به این دلیل دارای این نام هستند که آرایه‬
‫پنلها بر باالی یک ستون قرار دارند‪ .‬معموال حرکت شرق‪-‬غرب به وسیله چرخش آرایه بر باالی ستون انجام میشود‪ .‬بر‬
‫باالی بیرینگ گردان‪ ،‬یک مکانیزم به شکل ‪ T‬یا ‪ H‬است که حرکت عمودی پنلها و نقطه اتکای اصلی آرایه را فراهم‬
‫میکند‪ .‬ستونهای طرف محور چرخش اولیه یک ترکر دو محوره تیپ‪-‬تیلت میتوانند بین ترکرهای مختلف مشترک‬
‫باشند تا هزینههای نصب را کاهش دهند‪.‬‬

‫انواع دیگر ترکرهای ‪ TTDAT‬دارای محور اولیه افقی و یک محور وابسته مایل هستند‪ .‬محور آزیموتی عمودی ثابت است‪.‬‬
‫این کار امکان انعطافپذیری و کارایی باال در اتصال تجهیزات به زمین را فراهم میکند زیرا در اطراف ستونها هیچ‬
‫کابلکشی پیچشی ایجاد نمیشود‪.‬‬

‫جانمایی میدانی برای ترکرهای دو محوره تیپ‪-‬تیلت بسیار انعطافپذیر است‪ .‬هندسه ساده به معنی این است که نگه‬
‫داشتن محورهای چرخش به صورت موازی با یکدیگر تمام چیزی است که برای مکانیابی ترکرها نسبت به هم باید انجام‬
‫داد‪ .‬معموال ترکرها با دانسیته نسبتا پایین قرار داده میشوند تا در زمانی که خورشید در آسمان پایین است‪ ،‬از سایهاندازی‬
‫ترکرها بر روی هم جلوگیری شود‪ .‬ترکرهای تیپ‪-‬تیلت میتوانند با تمایل بیشتر نسبت به افق‪ ،‬مشکل سایه را به حداقل‬
‫و توان کلی جمع آوری را به حداکثر برسانند‪.‬‬

‫معموال محور چرخش بسیاری از ترکرهای دو محوره تیپ‪-‬تیلت در راستای نصفالنهار واقعی شمالی و یا بر روی مدار‬
‫شرقی غربی تنظیم میشود‪.‬‬

‫با وجود قابلیتهای باالی آرایش تیپ‪-‬تیلت و کنترل کامال اتوماتیک مناسب برای ترکینگ‪ ،‬میتوان از پلتفورمهای پرتابل‬
‫استفاده کرد‪ .‬جهت قرارگیری ترکر اهمیتی ندارد و میتواند به صورت دلخواه قرار داده شود‪.‬‬

‫‪12‬‬
 ‫ترکر دو محوره آزیموت‪-‬ارتفاعی (‪)AADAT‬‬

‫یک ترکر دو محوره آزیموت‪ -‬ارتفاعی (‪ )azimuth-altitude dual axis tracker‬دارای محور اولیه در راستای عمود بر‬
‫زمین و محور ثانویه آن عمود بر محور اولیه است و عملکرد آنها همانند سیستمهای تیپ‪-‬تیلت و تفاوت آنها در روشی‬
‫است که آرایه در ترکینگ روزانه میچرخد‪ .‬به جای چرخاندن آرایه حول باالی ستون‪ ،‬سیستمهای ‪ AADAT‬معموال از‬
‫یک حلقه بزرگ که بر روی زمین نصب شده استفاده میکند به صورتی که آرایهها بر روی تعدادی غلتک نصب میشوند‪.‬‬
‫مزیت اصلی این آرایش این است که وزن آرایه روی یک بخش از رینگ توزیع میشود؛ در حالی که در ‪ TTDAT‬یک تک‬
‫نقطه بارگذاری بر روی ستون وجود دارد‪ .‬این کار به ‪ AADAT‬امکان این را میدهد که آرایههای بسیار بزرگتری را‬
‫حمل کند‪ .‬البته بر خالف ‪ ،TTDAT‬ترکرهای سیستم ‪ AADAT‬نمیتوانند در فاصله نزدیکتر از قطر حلقه نسبت به‬
‫هم قرار داده شوند که این باعث کاهش دانسیته سیستم میشود‪ ،‬مخصوصا اگر سایهافکنی داخلی ترکر را نیز در نظر‬
‫بگیریم‪.‬‬

‫‪13‬‬
 ‫انتخاب نوع ترکر‬

‫انتخاب نوع ترکر بستگی با فاکتورهای زیادی دارد از جمله سایز نصب شده‪ ،‬نرخ برق‪ ،‬مشوقهای دولتی‪ ،‬محدودیت زمین‪،‬‬
‫عرض جغرافیایی و آب و هوای محلی‪.‬‬

‫ترکرهای تک محوره افقی معموال در پروژههای بزرگ تولید پراکنده مورد استفاده قرار میگیرند‪ .‬ترکیب بین بهبود انرژی و‬
‫هزینه کمتر محصول و پیچیدگی کمتر نصب‪ ،‬باعث اقتصادی شدن آن در سایتهای بزرگ میشود‪ .‬عالوه بر آن کارایی باال‬
‫در بعد از ظهر برای سیستمهای فتوولتاییک شبکهای بزرگ بسیار مطلوب است و بنابراین میزان تولید با زمان پیک مصرف‬
‫هماهنگ است‪ .‬ترکرهای افقی تک محوره همچنین بهرهوری زیادی در فصلهای بهار و تابستان دارند که در آن خورشید‬
‫در باالی آسمان است‪ .‬طبیعت پایدار سازه ساپورت آنها و سادگی در مکانیزم نیز باعث قابلیت اعتماد باال و کاهش‬
‫هزینههای نگهداری میشود‪ .‬از آنجایی که پنلها افقی هستند‪ ،‬میتوانند بر روی محور تیوب به صورت فشرده قرار بگیرند‬
‫بدون این که خطر سایهافکنی بر خود و دسترسی برای تمیزکاری ایجاد کنند‪.‬‬

‫ترکر با محور عمودی تنها حول محور عمودی میچرخد و پنلهای آن به صورت عمودی و به صورت ساده یا قابل تنظیم‬
‫هستند و یا دارای زاویه عمودی قابل ترک شدن هستند‪ .‬این ترکرها با زاویههای ثابت و یا قابل تنظیم فصلی برای‬
‫عرضهای جغرافیایی باال که در آن مسیر نمایان خورشید چندان باال نیست ولی منجر به روزهای طوالنی در تابستان‬
‫میشود و خورشید بر روی یک کمان بلند حرکت میکند‪ ،‬مناسب هستند‪.‬‬

‫ترکرهای دو محوره معموال در کاربردهای خانگی و مکانهایی که تعرفه برق باال است به کار میروند‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫انواع درایو‬

‫ترکر اکتیو (‪)active tracker‬‬

‫در ترکرهای اکتیو‪ ،‬برای هدایت ترکر از موتور و گیربکس به صورتی استفاده میشود که توسط یک کنترلر به راستای‬
‫خورشید پاسخ میدهد‪ .‬برای کنترل و مدیریت حرکت این سازههای عظیم‪ ،‬درایوهای گردشی (‪)slewing drives‬‬
‫مخصوص طراحی و با دقت زیاد تست میشوند‪ .‬تکنولوژیهای مورد استفاده برای هدایت ترکر‪ ،‬پیوسته در حال تکامل‬
‫هستند و پیشرفتهای جدید منجر به استفاده از طنابهای سیمی و زنجیر به جای برخی از قطعات گرانتر شده است‪.‬‬

‫‪Slewing Drive‬‬

‫معموال ترکرهای حسکننده نور دارای دو یا چند سنسور نوری (‪ )photo sensors‬هستند که به صورت دیفرانسیلی به‬
‫صورتی آرایش داده میشوند که در زمانی که شار برابر دریافت کنند‪ ،‬خروجی آن صفر خواهد بود‪ .‬از نظر مکانیکی این‬
‫سنسورها باید در جهتهای مختلف با زاویه ‪ 20‬درجه باشند‪ .‬این روش در روشنایی خورشیدی اکتیو ( ‪active day‬‬
‫‪ )lighting‬کاربرد دارد‪.‬‬

‫از آنجایی که موتورها انرژی مصرف میکنند‪ ،‬سعی میکنیم که از آنها تنها در زمان لزوم استفاده کنیم‪ .‬بنابراین به جای‬
‫حرکت پیوسته‪ ،‬درایو در قدمهای گسسته حرکت میکند‪ .‬همچنین اگر نور پایین یک حد آستانهای باشد‪ ،‬انرژی کافی‬
‫تولید نمیشود تا بتوان چرخش را انجام داد‪ .‬این مساله در زمانی که اختالف کافی بین سطح نور در دو راستا وجود ندارد‪،‬‬
‫همانند وقتی که ابرها از باالی سر میگذرند نیز برقرار است؛ بنابراین تدابیری باید در نظر گرفته شود تا از اتالف انرژی‬
‫توسط ترکر در زمان هوای ابری جلوگیری شود‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫ترکر خنثی (‪)passive tracker‬‬

‫رایجترین ترکرهای خنثی از یک سیال گازی با نقطه جوش پایین استفاده میکنند‪ .‬در پاسخ به ایجاد عدم توازن فشار گاز‬
‫ایجاد شده توسط حرارت خورشیدی‪ ،‬ترکر از یک سمت به سمت دیگر رانده میشود‪ .‬از آنجایی که این چرخش دقیق‬
‫نیست‪ ،‬ترکرهای خنثی برای انواع مشخصی از کلکتورهای فتوولتاییک تمرکزی مناسب نیستند ولی برای انواع پنلهای‬
‫‪ PV‬معمولی خوب کار میکنند‪ .‬این ترکرها دارای دمپرهای ویسکوز (‪ )viscous dampers‬هستند که از حرکت اضافی‬
‫ایجاد شده در اثر بادهای شدید جلوگیری کنند‪ .‬سایهبان‪/‬بازتابدهندههایی برای بازتاب نور صبحگاهی خورشید قرار داده‬
‫میشوند تا پنل را از خواب بیدار کنند و آن را به سمت خورشید متمایل کنند که این کار میتواند تا یک ساعت طول‬
‫بکشد‪ .‬میتوان زمان انجام این کار با اضافه کردن بستهای خود آزاد شونده کاهش داد؛ به صورتی که پنل را کمی پس از‬
‫راس قرار میدهند تا سیال مجبور نباشد که بر گرانش غلبه کند‪ .‬این بستها را در زمان عصر نصب میکنند‪ .‬یک فنر‬
‫کشنده لقی از آزاد شدن بست در شرایط بادی شب جلوگیری میکند‪.‬‬

‫یک نوع ترکر فعال جدید برای پنلهای خورشیدی فتوولتاییک از یک هلوگرام در پشت نوارهای‬
‫سلولهای فتوولتاییک استفاده میکند‪ ،‬به صورتی که نور خورشید از بخش شفاف ماژول میگذرد و بر روی هلوگرام‬
‫‪16‬‬
‫بازتاب میشود‪ .‬این کار به نور خورشید امکان این را میدهد که از پشت به سلول برخورد کند و در نتیجه کارایی ماژول را‬
‫افزایش دهد‪ .‬همچنین این پنل نیازی به حرکت ندارد زیرا هلوگرام همیشه نور خورشید را از زاویه مناسب به سمت‬
‫سلولهای بازتاب میکند‪.‬‬

‫ترکر کرونولوژیکال (‪)chronological tracker‬‬

‫ترکر کرونولوژیکال به وسیله چرخش با نرخ برابر با سرعت چرخش زمین و در جهت مخالف‪ ،‬با چرخش زمین مخالفت‬
‫میکند‪ .‬در واقع نرخهای حرکت با هم برابر نیست زیرا از آنجایی که زمین به دور خورشید میچرخد‪ ،‬مکان خورشید‬
‫نسبت به زمین در هر سال برابر با‪ 390°‬تغییر میکند‪ .‬روش درایو میتواند در حد یک موتور گیربکس که به آرامی و با‬
‫سرعت متوسط یک دور در روز (‪ 08‬درجه در ساعت) میچرخد‪ ،‬ساده باشد‪ .‬از نظر تئوری‪ ،‬با فرض این که فضای خالی‬
‫کافی برای تکمیل چرخش وجود داشته باشد و فرض این که مشکل پیچش سیمها وجود ندارد‪ ،‬ترکر میتواند کامل‬
‫بچرخد؛ در غیر این صورت یک ریست ساده در مکان پایینی میتواند در بین زمانهای غروب و سحر انجام گیرد‪.‬‬

‫ترکینگ دستی (‪)manual tracking‬‬

‫در برخی از کشورهای در حال توسعه‪ ،‬به جای درایوها‪ ،‬از اوپراتورهایی استفاده میکنند که ترکرها را تنظیم میکنند‪ .‬این‬
‫کار دارای مزیت پایداری‪ ،‬وجود کارکنان برای نگهداری و ایجاد اشتغال برای ساکنان نزدیک سایت میباشد‪.‬‬
‫معایب ترکرها‬

‫ترکرها هزینه و نگهداری بیشتری را به سیستم تحمیل میکنند‪ .‬اگر ‪ ٪98‬هزینه را اضافه کنند و خروجی را‬
‫نیز ‪ ٪98‬افزایش دهند‪ ،‬همان کارایی را میتوان با بزرگتر کردن سیستم به اندازه ‪ ٪98‬انجام داد‪ ،‬بدون این که نگهداری‬
‫آن زیاد شود‪.‬‬

‫‪17‬‬