unidade

2 Moitos reinos comparten o medio

Nesta unidade complétase o estudo dos reinos dos seres vivos que
se iniciou na anterior co do reino das plantas.
Abórdase a aprendizaxe das relacións que se establecen entre os
seres vivos na natureza. Os individuos agrúpanse para aumentaren Lecturas recomendadas
as súas posibilidades de supervivencia e forman poboacións e co- ►► King-Smith, Dick. Problema de dinosau-
munidades que comparten un mesmo medio, e no que se producen rio. Madrid. Ediciones SM, 2007. U­­nha
interaccións. Estas interaccións poden ser: entre individuos da novela que mostra o contorno e as rela-
mesma especie (intraespecíficas) ou ben entre individuos de dis- cións alimentarias dos dinosauros a tra-
tintas especies (interespecíficas). vés du­­nha historia de
O valor que se destaca nesta unidade é a importancia de protexer e amizade entre dife-
respectar os ecosistemas da Terra. Para iso, faise imprescindible rentes especies.
coñecer os seres vivos que os habitan, a súa morfoloxía e as súas
necesidades vitais, así como as condicións ambientais máis propi-
cias para a súa existencia e desenvolvemento co fin de valorar as
consecuencias que podería ter a súa alteración.

42 Unidade 2
 Recursos da unidade

Recursos dixitais Outros recursos

Recursos para o profesor en Recursos para o alumno en Unidade 2 Recursos para o profesor Material para a aula
USB e www.smconectados.com www.smcelmedixital.com
Moitos reinos
Actividade de comparten o medio
diagnóstico. Que Autoavaliación
lembramos dos inicial. Que sabes
reinos? sobre os reinos? 1. O reino dos animais.
Vídeo. U­­nha gran Os invertebrados
variedade de seres
vivos Características dos animais
Clasificación dos animais
Os animais invertebrados
Presentación. Os
invertebrados Actividade. Clasifica
invertebrados 2. O reino dos animais.
Presentación. Os vertebrados
Os animais
Características dos animais
vertebrados vertebrados
Actividade. Clasifica Clasificación dos animais
animais vertebrados
Mural interactivo. Os cinco reinos (con activida-
de dixital asociada)
Presentación. 3. Os outros reinos: algas, fungos Panel vertical e tarxetas para clasificar seres
Algas, fungos e e bacterias vivos
bacterias Ciencia sorprendente. A pegada du­­n cogomelo
As algas son doutro reino
Actividade. Diferenza O reino dos fungos
entre plantas e algas O reino das bacterias Reforzo. Os cinco reinos

Actividade. En
que medio físico 4. Os seres vivos e o medio
vivimos?
Actividade. Que é o medio físico? Reforzo. Os ecosistemas
Organización na Os seres vivos nos ecosistemas Ampliación. Os ecosistemas
natureza Tipos de ecosistemas terrestres

Actividade de 5. Relacións no ecosistema

grupo. Cadeas Panel vertical e tarxetas para
alimentarias clasificar seres vivos
Actividade. Cadeas Relacións entre os seres vivos
alimentarias Relacións alimentarias Ampliación. Relacións entre
especies
Así se constrúe a ciencia

Que utilizamos para observar os seres

vivos?
Razoo
Poño en práctica

Mapa conceptual.
Os reinos Organiza as túas ideas
Repaso.
Avaliación. Unidade 2
Actividades Autoavaliación
de Reforzo, Repasa a unidade
Ruleta
Afondamento e
Avaliación
Ponte a proba

Rúbrica da tarefa. Respectamos os seres vivos? Rúbricas de avaliación. Dispoñibles

Como traballaches? Tarefa final: Un ecosistema nu­­nha caixa na web

Unidade 2 43
 Programación de aula do proxecto Celme

ObxectivoS DE Unidade COMPETENCIAS

1. Identificar e describir as características dos animais entre o conxunto dos seres Comunicación lingüística
vivos. (Obxectivos 1, 2, 3, 4 e 5)
2. Coñecer e aplicar criterios para a clasificación dos animais invertebrados. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía
(Obxectivos 1, 2, 3, 4 e 5)
3. Coñecer e aplicar criterios para a clasificación dos animais vertebrados.
Aprender a aprender
4. Comprender a importancia dos ecosistemas e o papel das relacións entre os (Obxectivos 1, 2, 3, 4 e 5)
seres vivos no equilibrio ecolóxico.
Sentido de iniciativa e espírito emprendedor
5. Aplicar procedementos propios do traballo científico como a observación, e a (Obxectivos 4 e 5)
recollida e análise de datos.
Competencia dixital
(Obxectivos 2, 4 e 5)

BLOQUE ContidoS CRITERIOS DE AvaliACIÓN ESTÁNDARES DE Aprendizaxe* indicadores/DescriTORES

O reino dos animais: ca- 1. Coñecer e aplicar criterios 1.1. Identifica e describe a estrutura e • Identifica as características comúns e diferen-
racterísticas. Vertebrados científicos para clasificar os as características de distintos tipos ciais entre distintos tipos de animais.
e invertebrados. seres vivos do reino animal. de animais. Act. 1, páx. 27. Acts. 1 e 3, Repasa a unidade,
páx. 38
Clasificación de inverte- 2. Diferenciar as categorías de 2.1. Compara e clasifica diferentes in- • Identifica, describe e clasifica animais inverte-
brados. animais invertebrados. vertebrados segundo criterios da- brados utilizando diversos medios e recursos.
dos. Act. 2, páx. 27. Act. 4, Organiza as túas ideas,
(Aprender a aprender) páx. 37. Acts. 2 e 5, Repasa a unidade, páx.
38
Os vertebrados. Clasifica- 3. Observar, enumerar e descri- 3.1. Identifica, describe e clasifica os • Identifica e describe as características dos
ción. bir as características dos ani- animais vertebrados, segundo cri- vertebrados, clasificándoos nos grupos aos
mais vertebrados. terios establecidos. que pertencen.
3.2. Explica as funcións vitais dos prin- Act, 4, Falamos, páx. 24. Acts. 3 e 4, páx. 29.
cipais grupos de animais vertebra- Act. 4, Organiza as túas ideas, páx. 37. Act. 4,
dos. Repasa a unidade, páx. 38
B.3. Os seres vivos

Os outros reinos. 4. Analizar a acción dos seres
Os seres vivos e o medio:
concepto de ecosistema.
Elementos.
Equilibrio ecolóxico.
4.1. Identifica e describe os elementos
vivos nos ecosistemas, valo-
rando a importancia destes
para o mantemento do equili-
brio ecolóxico.
4.2. Identifica e clasifica seres vivos,
(Aprender a aprender)
• Explica que é o medio físico, enumera e describe
de ecosistemas do seu contorno e os elementos dun ecosistema, e xustifica accións
algu­­nhas actuacións para o seu para o seu coidado.
coidado. Acts. 9 e 10, Observa e comprende, páx. 33.
Acts. 2, 3, e 5, Organiza as túas ideas, páx.
(Sentido de iniciativa e espírito em-
prendedor) 37. Tarefa final, páx. 39
• Clasifica e describe seres vivos de diferentes
utilizando medios diversos e des- reinos nos seus propios ecosistemas.
cribindo a súa acción nos ecosiste- Acts. 1, 2 e 3, Falamos, páx. 24. Acts. 6, 7 e 8,
mas aos que pertencen. Experimenta, páx. 31. Acts. 1, 4 e 6, Organiza
as túas ideas, páx. 37. Act. 1, Repasa a unida-
de, páx. 38. Acts. 1 e 2, Ponte a proba, páx. 39
• Recoñece instrumentos para o estudo de di-
versos seres vivos.
Act. 2, Falamos, páx. 24. Acts. 1 e 2, Así se
constrúe a ciencia, páx. 36. Act. 7, Organiza
as túas ideas, páx. 37. Act. 7, Repasa a unida-
de, páx. 38

44 Unidade 2
 Programación de aula do proxecto Celme

BLOQUE ContidoS CRITERIOS DE AvaliACIÓN ESTÁNDARES DE Aprendizaxe* indicadores/DescriTORES

Os seres vivos e o medio.  5. Analizar as diferentes relacións que  5.1. Identifica e explica as relacións • Explica as relacións nun ecosistema,
Relacións alimentarias e establecen os seres vivos nos eco- entre os seres vivos, recoñecendo e enumera os elementos du­­nha cadea
outras relacións. sistemas. que é a cadea alimentaria. alimentaria.
(Aprender a aprender, sentido de Act. 5, Experimenta, páx. 31. Acts. 11
iniciativa e espírito emprende- e 12, páx. 35. Act. 3, Organiza as
B.3. Os seres vivos

dor, comunicación lingüística) túas ideas, páx. 37. Act. 6, Repasa a

unidade, páx. 38. A túa revista, páxs.
40 e 41
Interese pola observación  6. Mostrar interese pola observación e  6.1. Mostra interese pola observación • Manifesta interese e curiosidade polo
e o estudo do medio físi- o estudo dos ecosistemas e as súas e o estudo dos seres vivos nos estudo dos ecosistemas.
co. interaccións. ecosistemas. Act. 9, Observa e comprende, páx. 33.
(Aprender a aprender, sentido de Acts. 1 e 2, Así se constrúe a ciencia,
iniciativa e espírito emprendedor) páx. 36

Observación directa e in-  7. Integrar datos procedentes da ob-
directa de ecosistemas a
través do uso de medios
audiovisuais e tecnolóxi-
cos.
B.1. Iniciación á actividade científica
 7.1. Observa ecosistemas e seres vi-
servación directa e indirecta a partir vos, facendo uso de medios au-
da consulta de fontes básicas. diovisuais e tecnolóxicos; recolle
información e utilízaa para anali-
zar e comunicar as súas observa-
cións.
 7.2. Utiliza de maneira adecuada o
vocabulario correspondente a
cada un dos contidos.
(Comunicación lingüística, apren-
der a aprender, sentido de iniciati-
va e espírito emprendedor)
• Analiza debuxos e fotografías de eco-
sistemas e seres vivos, identificando
os grupos aos que pertencen.
Act. 3, Falamos páx. 24. Acts. 11 e
12, Observa e comprende, páx. 35.
Acts. 2 e 6, Repasa a unidade, páx.
38.
• Utiliza a lupa para o estudo da acción
das bacterias.
Act. 5, Experimenta, páx. 31.
• Busca información no seu libro de
texto para dar resposta ás cuestións

Utilización de diferentes  8. Comunicar os resultados utilizando  8.1. Elabora esquemas, gráficos e tex-
fontes de información. apoios gráficos. tos explicativos para comunicar a
súa investigación e presenta os
traballos de maneira ordenada e
limpa en soporte papel.
(Comunicación lingüística)
formuladas.
Tarefa final, páx. 39, A túa revista,
páxs. 40 e 41
• Utiliza a información extraída e re-
dacta sinxelos informes coas súas
observacións.
Acts. 1 a 7, Organiza as túas ideas,
páx. 37. Act. 5, Experimenta, páx. 31.
Act. 9, Observa e comprende, páx. 35

Traballo individual e en  9. Traballar de forma cooperativa fa-  9.1. Utiliza estratexias para realizar • Traballa de forma cooperativa e flexi-
grupos. cendo un uso adecuado dos mate- traballos de forma individual e en ble nun equipo.
riais. equipo. Tarefa final, páx. 39
(Aprender a aprender, sentido de
iniciativa e espírito emprendedor)
Uso das Tecnoloxías da 10. Utilizar o ordenador para afianzar e 10.1. Usa o ordenador para o desenvol- • Utiliza as TIC como ferramentas de
Información e a Comuni- autoavaliar os contidos traballados vemento da área de Ciencias da aprendizaxe e autoavaliación.
cación. na unidade. Natureza. Actividades interactivas en Celme-
(Competencia dixital) dixital, páxs. 27, 30, 35, 38 e 39
* Todos os estándares de aprendizaxe traballan a competencias básicas en ciencia e tecnoloxía.

Unidade 2 45
 Programación de aula do proxecto Celme

Orientacións metodolóxicas
1. Coñecementos previos necesarios
En relación con esta unidade hai u­­nha serie de contidos (conceptos e procedementos) que os alumnos deberían coñecer:
• O manexo dalgúns instrumentos básicos, como a lupa.
• Diferenza entre animais ovíparos e vivíparos.
• O concepto de clasificación como busca de características comúns e diferentes que nos permitan facer grupos.
• A clasificación dos seres vivos que fabrican o seu propio alimento e os que se alimentan doutros seres vivos.
• Distinción entre os animais herbívoros, carnívoros e omnívoros.
• A diferenza entre os animais vertebrados e invertebrados.
• Algu­­nhas características propias de cada grupo de vertebrados.
• Uso de claves dicotómicas sinxelas.
• O significado da palabra metamorfose.

2. Previsión de dificultades
É posible que á hora de clasificar os seres vivos os únicos grupos que recoñezan sexan as plantas e os animais, identificando
os fungos e as algas como vexetais. Ademais, os alumnos poden ter algún tipo de dificultade ao diferenciar os mamíferos
acuáticos dos peixes. Tamén no momento de recoñecer e entender os conceptos de especie, poboación e comunidade,
posto que é a primeira vez que os estudan.

3. Programas transversais

Folio xiratorio (Sux. 7, Guía esencial, páx 51).

Aprendizaxes cooperativas
1-2-4 (Sux. 7, Guía esencial, páx. 53).
Chuvia de ideas (Sux. 8, Guía esencial, páx. 59).
Aprender a pensar Consecuencias e resultados (Sux. 1, Guía esencial, páx. 62).
Que aprendo, para que (Act. 3, Libro do alumno, páx. 39).
Educación medioambiental: resaltar a importancia do coidado e respecto de todos os ecosistemas para que permanezan no tempo e así evitar
Educación en valores
a súa degradación.

4. Programas específicos

• Iniciación á actividade científica.

Programa de Iniciación • Observación de seres vivos empregando distintos instrumentos.
á actividade científica • Recollida de datos.
• Realización de modelos para extraer conclusións.
• Xogos de clasificación e identificación de seres vivos.
Ciencias manipulativas
• Identificación de trazos únicos dos fungos.
Así se constrúe a ciencia, páx. 36.
Tarefa final. Un ecosistema nu­­nha caixa, páx. 39.
Mural. Os cinco reinos e Panel vertical, (Sux. 10, Guía esencial, páx. 53).
Panel vertical e tarxetas de seres vivos, (Sux. 5, Guía esencial, páx. 56).
Ciencia sorprendente: A pegada dun cogomelo, (Sux. 6, Guía esencial,
páx. 52).

5. Suxestión de temporalización
Para o desenvolvemento desta unidade recoméndase distribuír o traballo en dez sesións, organizadas da seguinte maneira:

Inicio da unidade Contidos Así se constrÚe a ciencia e Organiza as túas ideas Repasa a unidade A túa revista
1 sesión 5 sesións 1 sesión 2 sesións 1 sesión
A proposta de sesións desenvolvida é orientativa. Cada profesor adaptaraa en función das súas necesidades e da carga horaria
final asignada.

46 Unidade 2
 Tratamento específico das intelixencias múltiples

LINGÜÍSTICO-VERBAL INTRAPersoal

Lectura individual Autoavaliación e exercicios de metacog-

Libro do alumno: nición
• Act. 1, Falamos, páx. 24 e A túa revista, Libro do alumno:
páxs. 40 e 41 • Valora o aprendido. Autoavaliación,
páx. 38; Como traballaches?, páx. 39
Adquisición e uso de novo vocabulario
Guía esencial:
Guía esencial:
• Sux. 8, páx. 47. Sux. 7, páx. 49 • Rúbrica da tarefa para o alumno. Sux.
1, páx. 61
Libro do alumno:
Traballos individuais
• Act. 11, Falamos, páx. 35
Guía esencial:
Exposicións orais • Sux. 7, páx. 47. Sux. 5, páx. 52
Guía esencial:
• Sux. 8, páx. 57
INTERPersoal

Uso de técnicas propias do aprendizaxes

LóxicO-MATEMÁTICA
Lectura e uso de organizadores gráficos
Libro do alumno:
Intelixencias
• Organiza as túas ideas, páx. 37 MÚLTIPLES
Actividades de clasificación e comparación
Libro do alumno:
• Acts. 1 e 2, páx. 27; act. 4, páx. 29; acts.
6 e 8, páx. 31;act. 1, Así se constrúe a
ciencia, páx. 36; acts. 2 e 6, Organiza
as túas ideas, páx. 37 e act. 5, Repasa a
unidade, páx. 38
cooperativas en equipos estruturados
Guía esencial:
• Folio xiratorio. Act. 2, páx. 27
• Estratexia de pensamento 1-2-4.
Act. 3, páx. 29
• Practicamos xuntos. Sux. 6, páx. 48;
sux. 4, páx. 50; sux. 5, páx. 54; sux. 7,
páx. 56 e sux. 3, páx. 60
Proxectos creativos e de investigación en
grupo
Libro do alumno:Tarefa final, páx. 39

Razoamento lóxico
Libro do alumno: NATURALISTA
• Act. 2, Así se constrúe a ciencia, páx. Observación de imaxes relacionadas coa
36 e Ponte a proba, páx. 39. A túa re- natureza
vista, páxs. 40 e 41
Libro do alumno:
Xogos de lóxica • Acts. 3 e 4, Falamos, páx. 24; Seccións 1,
Libro do alumno: 2, 3, 4 e 5, páxs. 26-35 e A túa revista,
• Act. 2, Repasa a unidade, páx. 38 páxs. 40 e 41
Creación de laboratorios naturais
Guía esencial:
VISUAL-ESPACIAL
• Sux. 11, páx. 47 e sux. 6, páx. 52
Lectura e interpretación de imaxes Uso de instrumentos asociados á ciencia
Libro do alumno: Libro do alumno:
• Act. 4, páx. 29. Act. 1, Organiza as túas • Así se constrúe a ciencia, páx. 36
ideas, páx. 36 e acts. 1, 4 e 6, Repasa a
unidade, páx. 38
CORPORAL-CINESTÉSICA
Produción de obras plásticas
Guía esencial: Dramatizacións
• Sux. 6, páx. 48; sux. 5, páx. 50 e sux. 9, Guía esencial: Sux. 7, páx. 56
páx. 53
Fabricación e invención de modelos
Composición de murais Libro do alumno: Tarefa final, páx. 39
Guía esencial:
• Sux. 8, páx. 53; sux. 8, páx. 57 e sux. 2,
páx. 59 MUSICAL

Realización e composición de fotografías Creación de cancións ou composicións

Guía esencial: musicais sinxelas
• Sux. 4, páx. 50 Guía esencial: Sux. 3, páx. 59

Unidade 2 47
 Estándares de aprendizaxe
e descritores/indicadores
3.1. Identifica, describe e clasifica os animais
vertebrados, segundo criterios estableci-
dos.
• Identifica, e describe as características
dos vertebrados, clasificándoos nos gru-
pos aos que pertencen.

4.2. Identifica e clasifica seres vivos, utilizando

medios diversos e describindo a súa acción
nos ecosistemas aos que pertencen.
• Clasifica e describe seres vivos de diferen-
tes reinos nos seus propios ecosistemas.
• Recoñece instrumentos para o estudo de
diversos seres vivos.

7.1. Observa ecosistemas e seres vivos, facen-

do uso de medios audiovisuais e tecnolóxi-
cos; recolle información e utilízaa para
analizar e comunicar as súas observacións.
• Analiza debuxos e fotografías de ecosis-
temas e seres vivos,identificando os gru-
pos aos que pertencen.

Para comezar... analizamos 3. Para pescudar os coñecementos previos que os alum-

Suxestións metodolóxicas

nos teñen sobre os contidos desta unidade, pódese

1. Proponse iniciar o contido desta unidade proxectando
no EDI o Vídeo. U­­nha gran variedade de seres vivos
co fin de introducir de forma lúdica parte do contido
que van encontrar nas próximas sesións.
2. Suxírese pedir aos alumnos que observen a imaxe e
formular preguntas como:
• Que tipos de plantas observas na imaxe? Son todas
iguais? Hai plantas leñosas? E herbáceas? Con flores
ou sen flores?
• Cres que a árbore morta pode realizar a fotosíntese?
Por que?
• Que tipo de animais hai na escena? Hai invertebrados
ou son todos animais vertebrados?
• Viches os cogomelos? Son plantas? Sabes a que reino
pertencen?
propor a proxección no EDI da Actividade de diagnós-
tico. Que lembramos dos reinos? ou a realización da
Autoavaliación. Que sabes sobre os reinos?
Durante o desenvolvemento…
4. Pode resultar interesante preguntar aos alumnos so-
bre outros animais que podería haber debuxados na
escena. O profesor irá anotándoos no encerado, des-
pois os alumnos terán que clasificalos: se son vertebra-
dos ou invertebrados, se pertencen ao grupo dos ma-
míferos ou as aves, se son herbívoros, carnívoros ou
omnívoros.
5. U­­nha vez analizada a imaxe, ler o texto da entrada da
unidade e realizar as actividades asociadas a este, Fa-
lamos.
6. U­­nha vez realizadas as actividades da sesión, se é po-
sible, levar á aula un microscopio e algu­­nha prepara-
ción de sangue ou u­­nha gota de auga du­­nha charca
para que os alumnos os poidan visualizar.

48 Unidade 2

7. Traballo individual. Pedir aos alumnos que elixan un
dos seres vivos que aparecen na imaxe. Cada un terá
que escribir u­­nha ficha descritiva sobre o ser vivo elixi-
do: reino ao que pertence, tipo de alimentación, forma
de desprazarse, características propias da súa espe-
cie...
8. Ampliar vocabulario dos nomes de seres vivos, cu­­nha
chuvia de ideas. Cada neno terá que ir anotando no seu
caderno os seres vivos que descoñecía.
9. Proponse dividir os alumnos por equipos. Cada un terá
que inventar u­­nha historia que conte o que puido oco-
rrer na escena da imaxe. Despois, o narrador de cada
equipo terá que expoñela ao resto da clase.
Para rematar...
10. É posible que haxa alumnos interesados en coñecer
máis sobre a clasificación dos animais e as plantas que
se foron mencionando ao longo da sesión. Pode resul-
tar interesante levar guías de plantas e animais á aula
para que os alumnos as folleen e coñezan os criterios de
clasificación que se adoita utilizar.
Solucións
1 No texto menciónanse unha árbore, pequenas
plantas, arañas, formigas, insectos, fungos e
seres microscópicos.
2 Un ser microscópico é o que non pode verse a
simple vista, nin cu­­nha lupa. Só se pode obser-
var a través das lentes dun microscopio.
3 Seres vivos da imaxe:
a) 
Plantas: árbores (carballos), musgos, fen-
tos, plantas con flores como as marga-
ridas.
b) Animais: paxaros, bolboretas, saltóns, la-
garto, arañas, escaravello, caracol, rato,
cervo, esquío, formigas, ras.
c) 
Fungos: cogomelos de varios tipos.
4 Resposta tipo. Esquío, cervo, paxaro, ra, lagar-
to.
11. Comezar a preparar o experimento que se propón na
seguinte sesión poñendo u­­nha rebanda de pan de
molde humedecido dentro du­­nha bolsa para que, can-
do chegue o momento da súa explicación, xa se puide-
se desenvolver balor sobre o pan.
12. Presentación da Tqarefa final: Un ecosistema nu­­nha
caixa. Nesta tarefa proponse a "montaxe" de varios
ecosistemas a modo de maquetas. Pedir aos alumnos
que leven á aula os seguintes materiais: caixa de car-
tón, area, papel de aluminio, plastilina, escarvadentes,
cartolina, pauciños, témperas, pinceis... Con esta tare-
fa preténdese que investiguen sobre os seres vivos
que poden albergar en determinados ecosistemas,
servirá para analizar cadeas alimentarias e valorar
como poden verse afectados os ecosistemas cando se
altera algún dos elementos que forman parte deles.
Proposta de actividades para a casa. Pedir aos alumnos
que debuxen no seu caderno o seu animal invertebrado
favorito e indiquen as características que coñecen del.
Unidade 2 49
 Estándares de aprendizaxe
e descritores/indicadores
1.1. Identifica e describe a estrutura e caracte-
rísticas de distintos tipos de animais.
• Identifica as características comúns e di-
ferenciais entre distintos tipos de animais.

2.1. Compara e clasifica diferentes invertebra-

dos segundo criterios dados.
• Identifica, describe e clasifica animais in-
vertebrados utilizando diversos medios e
recursos.

10.1. Usa o ordenador para o desenvolvemento

da área de Ciencias da Natureza.
• Utiliza as TIC como ferramentas de apren-
dizaxe e autoavaliación.

Para comezar... analizamos Durante o desenvolvemento...

Suxestións metodolóxicas

1. Proponse abordar os contidos desta sección partindo
da imaxe da introdución do cangrexo e o crocodilo for-
mulando preguntas do tipo:
• O crocodilo ten escamas? E o cangrexo?
• Teñen o mesmo número de patas? Cantas ten cada un?
4. Recoméndase explicar a función do esqueleto dos ani-
mais vertebrados: protección interna e sostemento
dos órganos.
5. Para abordar o grupo dos animais invertebrados pro-
ponse utilizar a Presentación. Os invertebrados.

• Teñen o mesmo tamaño? 6. Practicamos xuntos. Pode resultar interesante a reali-

zación du­­nha baralla de cartas de animais invertebra-
• Por tanto, o cangrexo e o crocodilo cres que perten- dos por parte dos alumnos. Cada un elixirá tres animais
cen ao mesmo grupo de animais? Por que? invertebrados, un de cada grupo, e fará u­­nha tarxeta
2. Para finalizar o exercicio de comparación, poderíase de cada un escribindo o grupo ao que pertence no re-
pedir aos alumnos que comparasen o cangrexo e o cro- verso desta. U­­nha vez reunidas as tarxetas de todos,
codilo coas plantas que viron na unidade anterior, co poderán xogar a clasificalos segundo o grupo ao que
fin de conceptualizar as diferenzas entre uns e outros. pertencen, a súa alimentación, como nacen... Esta ac-
tividade axudaralles a desenvolver a súa capacidade
3. É recomendable lembrar a diferenza entre os animais
de observación, clasificación e ordenación.
ovíparos e vivíparos para poder entender mellor a cla-
sificación dos grupos dos animais invertebrados que
van estudar durante a sesión. Proponse que o profesor
faga u­­nha táboa no encerado e os alumnos saian, por
quendas, e vaian escribindo nomes de animais ovípa-
ros e vivíparos na columna que corresponda.

50 Unidade 2
 Solucións
1 Un gato e u­­nha mosca son animais, por tanto,
son organismos consumidores, aliméntanse
doutros seres vivos, desprázanse. Porén, o
gato é un animal vertebrado e a mosca é un
animal invertebrado. O gato é un mamífero e a
mosca un insecto.

2 O caracol é un molusco, a libélula un insecto e

a miñoca é un verme.

7. Recoméndase facer u­­nha chuvia de ideas sobre os no- Para rematar...

mes de animais invertebrados que coñecen para am-
11. Reflexionamos. Meditar sobre a importancia de coñe-
pliar vocabulario.
cer ben a morfoloxía de cada grupo de animais
Aprendizaxes cooperativas invertebrados para situalos correctamente na clasifi-
cación dos seres vivos. É tamén importante
A actividade 2 pode realizarse mediante a estrutura recoñecer a complexidade dos organismos, incluso
cooperativa Folio xiratorio. dos máis sinxelos.
Ver guía de Aprendizaxes cooperativas.
Proposta de actividades para a casa. Co fin de preparar
outro conxunto de tarxetas para o xogo de memorización
8. Para reforzar a clasificación dos animais invertebrados
suxírese realizar a Actividade interactiva. Clasifica in- de vertebrados que se tratarán na seguinte sesión pedirá-
vertebrados. selles que busquen tres fotografías de animais vertebra-
dos para debuxar e as traian á clase.
9. Suxírese proxectar imaxes de animais invertebrados
no EDI. Os alumnos terán que ir clasificando os animais
conforme vaian aparecendo. Desta maneira refórzase
a clasificación de animais.
10. Pedir aos alumnos que debuxen o animal invertebrado
que máis lles guste dos que viron na presentación e es-
criban o seu nome e o grupo ao que pertence.

Unidade 2 51
 Estándares de aprendizaxe
e descritores/indicadores
3.1. Identifica, describe e clasifica os animais
vertebrados, segundo criterios estableci-
dos.
• Identifica, e describe as características
dos vertebrados, clasificándoos nos gru-
pos aos que pertencen.
Para comezar... analizamos
Suxestións metodolóxicas
1. Partindo da escena grande da dobre páxina, formular
preguntas do tipo:
• A que grupo de animais pertence o animal da ilustra-
ción? Lémbralo?
• Como é a súa pel? É ovíparo ou vivíparo?
• Que outros grupos de animais con esqueleto coñe-
ces? Parécense ao que está debuxado?
2. O profesor preguntará aos alumnos como se despra-
zan eles mesmos e en que medio o fan (auga, terra ou
aire) para poder cuestionarlles o grupo de animais ao
que pertencemos: A que grupo de animais pertence-
mos? Temos esqueleto como os peixes ou as aves ou
polo contrario parecémonos máis ás medusas, cara-
cois ou arañas? E dentro do grupo de vertebrados a
que animais nos parecemos máis? Ao mamíferos, os
réptiles, as aves, os anfibios ou os peixes? Con este
tipo de cuestións os alumnos poderán chegar á conclu-
sión que son animais vertebrados mamíferos.
52 Unidade 2
Durante o desenvolvemento…
3. Suxírese proxectar a Presentación. Os animais verte-
brados no EDI a modo de repaso.
4. Practicamos xuntos. Como iniciación ao estudo dos
animais vertebrados, proponse a realización du­­ nha
galería de imaxes de animais vertebrados do seu con-
torno. Os alumnos prepararán en equipos fotografías,
recortes de revistas ou debuxos feitos por eles mes-
mos para expoñelos ao resto da clase posteriormente.
Os animais expostos deberán levar u­­nha ficha explica-
tiva co nome do animal, o grupo ao que pertence e as
súas características máis significativas. Despois, os di-
ferentes equipos poderán votar que ficha prefiren. A
galería gañadora poderá quedar exposta na aula ata
que finalice a unidade.
5. Igual que se fixo na sesión anterior, os alumnos pode-
rán facer tarxetas de animais, neste caso de vertebra-
dos, para realizar xogos de maneira independente,
tarxetas de vertebrados por unha banda e invertebra-
dos pola outra, ou ben, cos dous xogos de tarxetas fa-
cer diferentes tipos de clasificación de animais.
 Solucións
3 As extremidades dos vertebrados poden ser
patas, ás, aletas ou poden non ter extremida-
des. O que teña un ou outro tipo depende do
medio no que habitan.

Exemplo vertebrado con patas: xirafa.

Exemplo vertebrado con ás: corvo.

Exemplo vertebrado con aletas: salmón.

Exemplo vertebrado sen extremidades: serpe.

4 Pertence aos réptiles, pois ten o corpo cuberto

de escamas, é ovíparo, respira con pulmóns e é
carnívoro.

6. Suxírese realizar u­­nha táboa clasificatoria de animais

vertebrados segundo as súas extremidades e como te-
Aprendizaxes cooperativas
ñen recuberto o corpo. O profesor irá anotando no en- A actividade 3 pode realizarse mediante a estratexia de
cerado os animais que vaian nomeando os alumnos. pensamento 1-2-4.
Desta forma poden ir ampliando o vocabulario. Ver guía de Aprender a pensar.

Sen PATAS CON PATAS CON CON CON Para rematar...

E CON E CON ESCAMAS E PATAS E PATAS E
ESCAMAS ESCAMAS CON ALETAS CON PELO PLUMAS 8. Reflexionamos. Pensar sobre a enorme variedade de
animais vertebrados que existen. As súas característi-
serpe lagarto salmón can cegoña cas tan distintas permitíronlles ser un gran grupo que
conquistou a maioría de recunchos da Terra.

cobra lagarta linguado cebra andoriña Aprendizaxe personalizada

(Traballos asignables en Celmedixital)
7. U­­nha maneira de reforzar a clasificación dos animais Galería de imaxes sobre os
vertebrados é a realización da Actividade interactiva. Traballo en equipo
vertebrados do teu contorno.
Clasifica animais no EDI.

Proposta de actividades para a casa. Os alumnos poderán

buscar en internet, mediante a axuda dun adulto, de que
se alimentan os animais que seleccionou para facer as
súas tarxetas da baralla.

Unidade 2 53
 Estándares de aprendizaxe
e descritores/indicadores
4.2. Identifica e clasifica seres vivos, utilizando
medios diversos e describindo a súa acción
nos ecosistemas aos que pertencen.
• Clasifica e describe seres vivos de diferen-
tes reinos nos seus propios ecosistemas.

5.1. Identifica e explica as relacións entre os

seres vivos, recoñecendo que é a cadea ali-
mentaria.
• Explica as relacións nun ecosistema, e
enumera os elementos du­­nha cadea ali-
mentaria.

7.1. Observa ecosistemas e seres vivos, facen-

do uso de medios audiovisuais e tecnolóxi-
cos; recolle información e utilízaa para
analizar e comunicar as súas observacións.
• Utiliza a lupa para o estudo da acción das
bacterias.

8.1. Elabora esquemas, gráficos e textos expli-

cativos para comunicar a súa investigación
e presenta os traballos de maneira ordena-
da e limpa en soporte papel.
• Utiliza a información extraída e redacta
sinxelos informes coas súas observacións.

10.1. Usa o ordenador para o desenvolvemento

da área de Ciencias da Natureza.
• Utiliza as TIC como ferramentas de apren-
dizaxe e autoavaliación.

Para comezar... comprendemos • Os fungos son organismos produtores ou consumido-

Suxestións metodolóxicas

res? Desprázanse? Que tipos de fungos coñeces?

1. Os alumnos adoitan presentar certa difultade á hora
de diferenciar as algas e as plantas como organismos
pertencentes a diferentes reinos. Por iso se pode partir
da ilustración inicial e preguntarlles: Pensas que as al-
gas son plantas? Por que? Sabes en que se diferen-
cian?
Durante o desenvolvemento…
2. Suxírese realizar a Actividade interactiva. En que se
diferencian as algas das plantas? para reforzar este
contido de forma dixital.
3. Recoméndase proxectar no EDI imaxes de algas de di-
ferentes especies para que os alumnos vexan que non
só as hai de cor verde, senón que poden ser de cor ver-
mella, verde ou marrón. Algu­­nhas chegan a ser moi
grandes, poden alcanzar decenas de metros.
4. Tras a lectura do texto no que se explica o reino dos
fungos, para reforzar a súa comprensión coa análise
das imaxes pódese preguntar aos alumnos:
5. Traballo individual. Pedir aos alumnos que obseven
que lle ocorreu ao pan de molde humedecido colocado
hai uns días dentro du­­nha bolsa e describan todo o
proceso no seu caderno, así como o resultado xunto
cun debuxo do aspecto do pan tras uns días. Os alum-
nos terán que expoñer as súas conclusións ao resto da
clase.
6. Recoméndase realizar na aula cos alumnos o taller de
Ciencia sorprendente. "A pegada dun cogomelo" para
coñecer máis sobre estes organismos.
Traballo manipulativo
Realizar a sección Ciencia sorprendente: A pegada
dun cogomelo.
Ver Guía de traballo manipulativo, páx. 11.
7. Para revisar as características das algas, os fungos e as
bacterias se propone utilizar a Presentación. Algas,
fungos e bacterias .

54 Unidade 2
 Solucións
6 Unha alga e un xunco viven no medio acuático
e realizan a fotosíntese, pero na alga non se
poden diferenciar o talo, as follas e as raíces e
no xunco si porque é u­­nha planta.

7 Os seres vivos máis abundantes da Terra son

as bacterias.

8 O ser vivo que se emprega para elaborar pan é

a fermento, que pertence ao reino dos fungos,
e o que se usa para fabricar o iogur pertence ao
reino das bacterias.

8. Dividir os alumnos en cinco equipos. Cada un terá que Para rematar...

facer un mural co reino que lle tocase: animais, plan-
11. Se se desexa reforzar a clasificación dos organismos
tas, algas, fungos e bacterias. Os cinco murais expo-
nos cinco reinos, utilizar a Ficha de Reforzo. Os cinco
ranse na clase.
reinos do caderno de Atención á diversidade.
9. Igual que nas sesións anteriores os alumnos prepara-
12. Reflexionamos. Analizar o papel tan importante que
ron tarxetas con organismos de diferentes reinos para
cumpren as algas, os fungos e as bacterias na Terra: as
ir facendo a baralla de cartas, durante esta sesión de-
algas realizan a fotosíntese e achegan o osíxeno nos
berán facer tarxetas de organismos pertencentes ao
mares e océanos, os fungos e as bacterias participan
reino das algas, os fungos e as bacterias.
na descomposición da materia e devolven ao solo mi-
10. Pode ser un bo momento para traballar o mural inte- nerais e outras substancias esenciais para o desenvol-
ractivo da unidade e o panel clasificador no que os vemento das plantas.
alumnos terán que identificar e clasificar organismos
pertencentes aos cinco reinos. Aprendizaxe personalizada
Traballo manipulativo (Traballos asignables en Celmedixital)

Identificar e clasificar os seres vivos nos seus reinos Para comprender Documento. Reforzo.
correspondentes no mural interactivo e o panel cla- e reforzar Os cinco reinos.
sificador.
Ver Guía de traballo manipulativo, páxs. 8 e 10.

Unidade 2 55
 Estándares de aprendizaxe
e descritores/indicadores
4.1. Identifica e describe os elementos de eco-
sistemas do seu contorno e algu­­nhas ac-
tuacións para o seu coidado.
• Explica que é o medio físico, enumera e
describe os elementos dun ecosistema, e
xustifica accións para o seu coidado.
1
6.1. Mostra interese pola observación e o estu-
do dos seres vivos nos ecosistemas.
• Manifesta interese e curiosidade polo es-
tudo dos ecosistemas.

Para comezar... situámonos 5. Practicamos xuntos. Proponse realizar u­­ nha táboa
Suxestións metodolóxicas

1. A imaxe do comezo da páxina pódese utilizar para abor-
dar os contidos da sesión. O profesor poderá explicar
como o camelo se adaptou a vivir no deserto, xa que ten
u­­nha reserva de graxa na xiba que lle permite alimen-
tarse durante semanas. Porén, esta adaptación na selva
non lle sería beneficiosa, senón todo o contrario, e ao
ter o pelame desa cor chamaría moito a atención e
identificaríano con facilidade os depredadores. Póden-
se tratar máis exemplos de adaptación de diferentes
seres vivos ao medio no que habitan: como os cactos, os
pingüíns...
2. Suxírese levar á clase u­­n acuario cun peixe e explicar o
medio físico do peixe e as condicións que necesita para
poder vivir.
Durante o desenvolvemento…
3. Para reforzar o contido de medio físico, proponse levar
a cabo a Actividade interactiva. En que medio físico
vivimos? 1
4. Suxírese realizar a Animación. Organización da natu-
reza 2 para reforzar os contidos.
como a seguinte para que os alumnos comprendan o
concepto de equilibrio ecolóxico. O profesor poderá ir
facendo preguntas aos alumnos para cubrir a táboa
entre todos. Imaxinamos un campo onde só hai ceno-
rias, coellos e raposos, que pasaría se...?
Que PASARÍA Se… PASARÍA QUE…
Os coellos non terían alimento e desaparecerían.
Desaparecesen
Os raposos ao non teren alimento tamén desapare-
todas as cenorias.
cerían.
Os raposos desaparecerían porque non terían nada
Desaparecesen
que comer e as cenorias aumentarían en número
todos os coellos.
porque ninguén as comería.
Ao non haber raposos ninguén controlaría o
número de coellos e estes aumentarían en exceso.
Desaparecesen Ao aumentaren tanto comerían moitas máis
todos os raposos. cenorias e terminarían con elas, polo que ao final
o número de coellos diminuiría considerablemen-
te porque non encontrarían alimento.

56 Unidade 2
 Solucións
2 9 O medio físico é o conxunto de características
como luz, aire, auga, temperatura... que confi-
guran o lugar onde habitan os seres vivos.

10 Habería que substituír o termo de comunidade

polo de poboación. Sería: A poboación de
coellos forma parte do ecosistema da carba-
lleira.

6. Pedir aos alumnos que fagan unha listaxe dos ecosis- 10. Reflexionamos. Pensar sobre o importante que é res-
temas que visitaron algu­­nha vez, por exemplo: monta- pectar o medio físico que nos rodea, evitando alteralo
ña, praia... Despois, os alumnos irán nomeando, por ou contaminalo.
quendas, a súa listaxe. O profesor irá apuntándoos no
encerado para facer un reconto ao final e ver, entre to- Aprendizaxe personalizada
dos, o ecositema máis visitado polos alumnos da clase.
(Traballos asignables en Celmedixital)
7. Recoméndase proxectar imaxes no EDI de diferentes Para comprender Documento. Reforzo.
ecosistemas, tanto acuáticos como terrestres: océano,
e reforzar Os ecosistemas.
lago, río, taiga, selva, deserto... Conforme vaian apare-
cendo as imaxes o profesor terá que ir nomeando cada Documento. Ampliación.
Para afondar
un para que os alumnos vaian coñecendo algún dos Os ecosistemas terrestres.
ecosistemas que poden encontrar na Terra.
8. Para reforzar os conceptos estudados durante a sesión
recoméndase realizar a Ficha de Reforzo. Os ecosiste-
mas do caderno de Atención á diversidade.

Para rematar...
9. Para ampliar os tipos de ecosistemas terrestres que se
poden encontrar sobre a Terra recoméndase realizar a
Ficha de Ampliación. Os ecosistemas terrestres do ca-
derno de Atención á diversidade.

Unidade 2 57
 Estándares de aprendizaxe
e descritroes/indicadores
5.1. Identifica e explica as relacións entre os
seres vivos, recoñecendo que é a cadea ali-
mentaria.
• Explica as relacións nun ecosistema, e
enumera os elementos du­­nha cadea ali-
mentaria.

7.1. Observa ecosistemas e seres vivos, facen-

do uso de medios audiovisuais e tecnolóxi-
cos; recolle información e utilízaa para
analizar e comunicar as súas observacións.
• Analiza debuxos e fotografías de ecosis-
temas e seres vivos,identificando os gru-
pos aos que pertencen.

8.1. Elabora esquemas, gráficos e textos expli-

cativos para comunicar a súa investigación
e presenta os traballos de maneira ordena-
da e limpa en soporte papel.
• Utiliza a información extraída e redacta
sinxelos informes coas súas observacións.

10.1. Usa o ordenador para o desenvolvemento

da área de Ciencias da Natureza.
• Utiliza as TIC como ferramentas de apren-
dizaxe e autoavaliación.

Para comezar... lembramos 4. Para reforzar as relacións alimentarias suxírese realizar a

Suxestións metodolóxicas

Actividade interactiva. Xunta seres vivos e observa

1. Suxírese comezar a sesión analizando a imaxe do contex-
to inicial e formular preguntas do tipo:
• Cres que u­­nha formiga podería construír un formiguei-
ro ela soa?
• Pensas que un cervato acabado de nacer podería so-
brevivir sen nai? E un cabalo sen comida para alimen-
tarse?
Durante o desenvolvemento…
2. Recoméndase proxectar no EDI imaxes doutras relacións
alimentarias diferentes ás que aparecen na imaxe para
reforzar o concepto, por exemplo: u­­nha xoaniña comen-
do un pulgón dalgu­­nha planta, un paxaro cazando un
verme, un coello coidando os seus cazapos no seu tobo,
u­­nha colmea de abellas na que se vexa como traballan
xuntas para facer o mel...
3. Despois, pódese pedir aos alumnos que escriban un
exemplo de cada tipo de relación no seu caderno. A
continuación, por quendas, os alumnos poderán expo-
ñer os seus exemplos ao resto da clase.
que relación teñen.
5. Proponse utilizar o panel vertical para establecer as di-
ferentes relacións que se poden dar nun ecosistema:
Traballo manipulativo
Utilizar o panel vertical para establecer as relacións
dun ecosistema. Ver Guía de Traballo manipulativo,
páx. 9.
6. Suxírese realizar a Actividade de grupo. Cadeas alimen-
tarias na aula, para que os alumnos comprendan e
entendan as relacións alimentarias que se dan entre os
diferentes organismos dun ecosistema.
7. Practicamos xuntos. Suxírese a realización du­­nha lec-
tura dramatizada polos alumnos. Eles mesmos terán
que escribir u­­nha historia na que interveñan relacións
entre os seres vivos, como as relacións alimentarias.
Despois dramatizarano, cada alumno terá que facer o
papel dos seres vivos que interveñan na lectura.

58 Unidade 2
 Solucións
11
7 Resposta tipo. U­­nha leoa coidando dos seus
cachorros ou as abellas protexendo o panal e a
súa abella raíña.

12 Os elementos du­­nha cadea alimentaria son os

produtores (as plantas), os consumidores pri-
marios (herbívoros) e os consumidores secun-
darios (carnívoros).

8. Dividir a clase en dous grupos: relacións entre os seres

vivos e relacións alimentarias. Cada grupo terá que fa-
Aprendizaxe personalizada
cer un mural con debuxos, fotografías, recortes de re- (Traballos asignables en Celmedixital)
vistas... do tema que lle tocase. Ao terminar, exporan- Documento. Ampliación.
se na aula os dous murais. Para afondar
Relacións entre especies.

Aprender a pensar
A actividade 11 pode realizarse mediante a estratexia de
pensamento Chuvia de ideas. Ver guía de Aprender a
pensar.

Para rematar...
9. Recoméndase realizar a Ficha de Ampliación. Rela-
cións entres especies do caderno de Atención á diver-
sidade, para que os alumnos amplíen os seus coñece-
mentos sobre relacións alimentarias.
10. Reflexionamos. Comprender a importancia de non in-
terferir nas relacións dos seres vivos, xa que, cando o
ser humano intervén desequilibra estas relacións.

Unidade 2 59
 Estándares de aprendizaxe
e descritores/indicadores
3.1. Identifica, describe e clasifica os animais
vertebrados, segundo criterios estableci-
dos.
• Identifica, e describe as características
dos vertebrados, clasificándoos nos gru-
pos aos que pertencen.

4.1. Identifica e describe os elementos de eco-

sistemas do seu contorno e algu­­nhas ac-
tuacións para o seu coidado.
• Explica que é o medio físico, enumera e
describe os elementos dun ecosistema, e
xustifica accións para o seu coidado.

4.2. Identifica e clasifica seres vivos, utilizando

medios diversos e describindo a súa acción
nos ecosistemas aos que pertencen.
• Recoñece instrumentos para o estudo de
diversos seres vivos.

5.1. Identifica e explica as relacións entre os

seres vivos, recoñecendo que é a cadea ali-
mentaria.
• Explica as relacións nun ecosistema, e
enumera os elementos du­­nha cadea ali-
mentaria.

8.1. Elabora esquemas, gráficos e textos expli-

cativos para comunicar a súa investigación
e presenta os traballos de maneira ordena-
da e limpa en soporte papel.
• Utiliza a información extraída dun esque-
ma.

Así se constrúe a ciencia Solucións

Suxestións metodolóxicas

Que utilizamos para observar os seres vivos? 1 Razoo.

1. É importante transmitir aos alumnos o importante que De maior a menor: c (a simple vista), a (con prismáti-
é ser un bo observador en ciencia. Se observamos con cos), b (con microscopio).
detemento poderemos coñecer moitísimos elementos
sobre os ecosistemas, repararemos en seres vivos que 2 Poño en práctica.
pasan desapercibidos debido á súa camuflaxe e, coa O cogomelo, a formiga e o carballo, a simple vista. O
axuda duns prismáticos, divisaremos o que se encontre pato, a simple vista se está cerca ou cuns prismáticos
lonxe. Grazas ás lupas e microscopios somos capaces se está voando lonxe. O fermento, cun microscopio.
de observar e identidicar seres vivos que non podemos
ver debido ao seu pequeno tamaño.
2. Recordarlles aos alumnos que leven un caderno de cam-
po cada vez que fagan u­­nha excursión para poder anotar
as súas observacións e facer debuxos de todo aquilo que
vexan.
3. Suxírese explicarlles aos alumnos a importancia de non
molestar os seres vivos e, desta maneira, alteralos o me-
nos posible.

60 Unidade 2
 Solucións
1 a) Os ecosistemas están formados por seres
vivos, o medio físico e as relacións.
b) Os seres vivos clasifícanse en cinco reinos:
plantas, animais, algas, fungos e bacte-
rias.
2 Caracol en Animais. Mandas en Relacións.
Humidade en Medio físico.

3 Nun ecosistema existen relacións entre os se-

res vivos e o medio físico. As relacións entre os
seres vivos poden ser entre organismos da
mesma especie ou entre organismos de dife-
rentes especies.

4 Esquema de animais vertebrados e inverte-

brados:

Animais

clasifícanse en:

Animais Animais
invertebrados vertebrados

clasifícanse en: clasifícanse en:

Esponxas Mamíferos
Medusas Aves
Vermes Réptiles
Artrópodos Peixes
Equinodermos Anfibios
Moluscos

5 Resposta libre.

Organiza as túas ideas 6 a) En Plantas.

Suxestións metodolóxicas

1. Pódese aproveitar o Esquema interactivo. Os reinos para b) En Animais.

lembrar os contidos estudados ao longo da unidade. c) En Fungos.
2. Pedirlles aos alumnos que a actividade 4 a fagan nun mural e 7 As bacterias só se poden ver ao microscopio.
realicen debuxos explicativos das novas casas que incorporaron
ao esquema. Despois, entre todos, elixirán o mural que máis
lles guste e poderá quedar colgado na clase.
3. Podería resultar interesante que os alumnos escribisen un rap
sobre os contidos de toda a unidade. Desta forma aprenderían
os contidos du­­nha forma lúdica. Dividir a clase en catro grupos,
cada un escribirá u­­nha letra diferente que logo poderán poñer
en común.
4. Os alumnos, por quendas, terán que nomear o seu animal fa-
vorito. A continuación, terán que clasificalo segundo o grupo
ao que pertenza e dicir o ecosistema natural no que habita e
que é o que come, pero tamén quen se alimenta del. Por exem-
plo, a cebra: é un animal vertebrado, do grupo dos mamíferos,
habita na sabana, aliméntase de herba e os leóns ou hienas ali-
méntanse dela.

Unidade 2 61
 Solucións
1 A alga mente e debería dicir: Non me alimento
doutros seres vivos e case sempre vivo na
auga.

A árbore mente e debería dicir: Teño follas,

talo e raíces.

A bacteria e a abella din a verdade.

O cogomelo mente e debería dicir: Os mofos e

eu somos do mesmo reino.

2 Pásase por: araña (artrópodo), medusa (me-

dusa), insecto (artrópodo), caracol (molusco)
e polbo (molusco).

3 Grupo vermello: coouse a ra porque non é un

mamífero como o resto.

Grupo azul: coouse o abeto porque non é un

fungo como os demais.

4 É ovíparo e ten esqueleto interno. É u­­nha ra e

pertence ao grupo dos anfibios.

INSECTOS ARÁCNIDOS CRUSTÁCEOS

Xoaniña Araña Cangrexo
Libélula

6 É u­­nha relación entre seres vivos da mesma

especie de protección.

7 herbas → escaravellos → sapos → garzas.

Repasa a unidade
Suxestións metodolóxicas

1. Proponse aplicar u­­nha estratexia de pensamento:

Aprender a pensar
A actividade 7 pode realizarse mediante a estratexia de pen-
samento Consecuencias e resultados. Ver guía de Aprender a
pensar.

2. Practicamos xuntos. Dividir os alumnos en catro grupos. O pro-

fesor anotará no encerado catro ecosistemas e proporcionara-
lles información de cada un deles. Entre todos, terán que facer
un esquema sobre o ecosistema que lles tocase.

Traballo manipulativo
Utilizar a ruleta: Unidade 2 para repasar os conceptos vistos na
unidade. Ver Guía de Traballo manipulativo, páxs. 2 e 3.

3. Para que o alumno comprobe a adquisición de conceptos, reco-

méndase realizar a Autoavaliación.

62 Unidade 2
 Estándares de aprendizaxe
e descritores/indicadores
1.1. Identifica e describe a estrutura e caracte-
rísticas de distintos tipos de animais.
• Identifica as características comúns e di-
ferenciais entre distintos tipos de animais.

2.1. Compara e clasifica diferentes invertebra-

dos segundo criterios dados.
• Identifica, describe e clasifica animais in-
vertebrados utilizando diversos medios e
recursos.

3.1. Identifica, describe e clasifica os animais

vertebrados, segundo criterios estableci-
dos.
• Identifica e describe as características dos
vertebrados, clasificándoos nos grupos
aos que pertencen.

4.1. Identifica e describe os elementos de eco-

sistemas do seu contorno e algu­­nhas ac-
tuacións para o seu coidado.
• Explica que é o medio físico, enumera e
describe os elementos dun ecosistema, e
xustifica accións para o seu coidado.

7.1. Observa ecosistemas e seres vivos, facen-

do uso de medios audiovisuais e tecnolóxi-
cos; recolle información e utilízaa para
analizar e comunicar as súas observacións.
• Analiza debuxos e fotografías de ecosis-
temas e seres vivos, identificando os gru-
pos aos que pertencen.

Ponte a proba Tarefa final. Un ecosistema nu­­nha caixa

Suxestións metodolóxicas
Respectamos os seres vivos 1. O profesor poderá levar unha listaxe de diferentes eco-
1 No 1 Clara encontrará poboacións de voitres comúns, sistemas para que os alumnos poidan elixir o que máis
que son aves que pertencen ao reino dos animais. No 2 lles guste.
encontrará peixes como salmóns, que pertencen ao Para que o alumno autoavalíe a súa realización da ta-
reino dos animais. No 3 encontrará cogomelos, que refa suxírese que cubra a Rúbrica da tarefa. Como tra-
pertencen ao reino dos fungos. E no 4 encontrará ár- ballaches?
bores, que pertencen ao reino das plantas. Resposta
tipo. Outros exemplos: can e caracol, mofos e fermen-
tos, xaras e papoulas. Aprendizaxe personalizada
(Traballos asignables en Celmedixital)
2 No 1, 2 e 4, verá ecosistemas terrestres: rochedos, pra-
Para preparar o Documento. Repaso. Unidade 2.
daría e bosque. No 2, verá un ecosistema acuático, un
exame
río.
Documento. Avaliación.
3 Resposta tipo. Non abandonar lixo no parque, non fa- Para avaliar Actividade interactiva de
cer fogueiras. Avaliación.
Actividades interactivas de
Aprender a pensar Para reforzar
Reforzo.
A actividade 3 pode realizarse mediante a estratexia
Actividades interactivas de
de pensamento Que aprendo, para que. Ver guía de Para afondar
Profundización.
Aprender a pensar.

Unidade 2 63
 Estándares de aprendizaxe
e descritores/indicadores
5.1. Identifica e explica as relacións entre os
seres vivos, recoñecendo que é a cadea ali-
mentaria.
• Explica as relacións nun ecosistema, e
enumera os elementos du­­nha cadea ali-
mentaria.

7.2. Utiliza de maneira adecuada o vocabulario

correspondente a cada un dos contidos.
• Busca información no seu libro de texto
para dar resposta ás cuestións formula-
das.

A túa revista
Utilizamos a revista para proporcionar aos alumnos datos curiosos re-
lacionados cos seres vivos dos cinco reinos que viron ao longo da uni-
dade. Ao mesmo tempo, coas preguntas, suxírense temas para in-
vestigar e afondar.
Sería interesante ampliar este apartado cu­­nha revista mural nu­­
nha parte visible da aula. Nela os alumnos poden colgar as súas
respostas ás preguntas desta sección ou engadir outros datos de
interese que descubrisen.

► Seres vivos... en todas as partes!

O medio físico do géyser está caracterizado pola auga e u­­nha tem-
peratura altísima.

► Seres vivos un pouco marráns

Os fungos aliméntanse dos restos doutros seres vivos.

64 Unidade 2
 Notas

► Dous reinos nun organismo

Unha alga achégalle ao lique a posibilidade de fabricar o seu propio
alimento mediante a fotosíntese e o fungo ofrece u­­nha estrutura
que resiste o desecamento, co que pode vivir en ambientes moi di-
versos.

► Un traxe de bacterias
Non todas as bacterias son beneficiosas. Hai moitas que producen
enfermidades como a tuberculose, a pneumonía ou a otite.

► Amigos no ecosistema
A relación entre formigas e pulgóns é u­­nha relación entre individuos
de diferentes especies.

Unidade 2 65