SARYARQA

Павлодар облыстық газеті

1929 жылғы 15 ақпаннан шығады
SAMALY 5 қараша, сейсенбі
2019 жыл
№127 (15447)

ssamaly29@gmail.com www.saryarka-samaly.kz facebook.com/saryarka15 @saryarka_samaly

ЖҰМЫС САПАРЫ

Нақпа-нақ
«Жасыл елге» Облыстағы

жоғары баға берді

құрылыс
саласының өсімі
жыл басынан
бері

106,3
пайызды
құрады

ИНВЕСТИЦИЯ

Импортты
шектейді
Павлодар облысында салы-
натын қант зауыты елімізге
сырттан әкелінетін импорт
құмшекердің үлесін айтар-
лықтай азайтып, отандық
сұраныстың 40 пайызын
өтейтін болады. Сондай-ақ
бұл жоба қант қызылшасын
өсіретін фермерлік шаруа-
шылықтардың, суармалы
жерлердің көбеюіне оң әсер
етеді.
ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінде
аталған жобаның жай-жапсары талқыланды.
Оған ведомство басшысы Сапархан
Омаров, Павлодар облысы әкімінің
орынбасары Алмас Батанов және Түрі к
Сурет senate.parlam.kz сайтынан алынды. елінен келген Kayseri Seker Fabrikasi
компаниясының басшылығы қатысты.
Мемлекет басшысының тапсырмасы
Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Төрағасы Дариға аясында бірқатар негізгі тауарлардың,
соның ішінде қанттың импорттық үлесін
Назарбаева аймағымызға сапары барысында «Достық үйінде» еліміздің отандық өніммен алмастыру бойынша
жұмыстар атқарылып жатқаны белгілі.
жастар ұйымдарының өкілдерімен кездесті. Сондай-ақ, «Жасыл ел» Жауапты министрлікпен бүгінде қант
өнді рі сі н дамыту жөні ндегі 2027 жылға
жастар еңбек жасақтары маусымының жабылуына, мектеп оқушыларын дейінгі салалық бағдарлама жүзеге
асуда.
«Жас ұлан» қатарына қабылдау салтанатына қатысты. Кездесуде түрік компаниясының
өкілдері Қазақстанның қант қызылшасы
өндірісін дамыту, ел тұрғындарын отандық
Жалғасы 2-бетте құмшекермен қамтамасыз ету және
экпортты өсіруге қатысты әлеуеттерін
айрықша атап өтті. Қызылшаны өңдеп,

Кәсіпкерлік: қантқа айналдыратын кәсіпорынның

салынуы нәтижесінде бүгінде сырттан
келіп жатқан тәттінің үлесін айтарлықтай
төмендетуге жол ашылады. Қазірде сапалы
қант қызылшасын өсіруге талпынып,
АЛАҢСЫЗ АЯЛДАЙ АЛАМЫЗ БА? тәжірибе жүзінде алғашқы өнімдерін
алып үлгерген шаруашылықтар бар.
Бұл жоба аясында Қазақстанға инвес-
Бұған дейін облыс аумағында жол бойы сервисі саласы кенжелеп келгені жасырын емес. тиция келіп қана қоймай, отандық
Сапарға шыққандарға сапалы қызмет көрсететін орындар саны некен-саяқ. Тіпті, олардың кәсіпкерлер мен фермерлер қант
қызылшасын өсірудің жаңа әдістерін,
кейбірі талапқа сай келмей, жүргізушілер мен жолаушылардың сынына жиі ұшырайды. Осы оны ұзақ уақытқа сақтау мен өңдеуді ң
олқылықтардың орнын толтырып, жағдайды ретке келтіру үшін келесі жылдан бастап тәсілдерің меңгереді. Kayseri Seker
аймағымызда жол бойы сервисін дамытудың өңірлік бағдарламасы жүзеге асады. Бұл Fabrikasi Түркиядағы жоғары өнімді қант
зауыттарының басын қосып отырған
бағдарлама қазіргі жағдайды жақсартуға қалай әсер етеді? ірі компания екенін айтып өтелік.
Толығырақ 4-бетте
Мұрат ҚАПАНҰЛЫ.
2 5 қараша, сейсенбі, 2019 жыл
«Жасыл елге»
жоғары баға берді
Басы 1-бетте
Жастармен кездесу Қазақстан
Жастары конгресінің күндері
шеңберінде ұйымдастырылды.
Сенат спикері, Конгресс кеңесінің
төрағасы Дариға Назарбаева
пленарлық отырысқа қатысып,
жастар ұйымдарының өкілдерімен
емін-еркін әңгіме құрды. Кездесу
кезінде Жастар конгресінің
мүшелеріне медальдар мен
Алғыс хаттар табыстады. Айта
кету керек, облыс әкімінің әлеуметтік
мәселелер жөніндегі орынбасары
Асхат Оралов еліміздің жастар
саясатын дамытуға қосқан үлесі
үшін «Қазақстан жастар конгресінің»
медалімен марапатталды.
Сонымен қатар, Toraighyrov
University-інде (С.Торайғыров
атындағы ПМУ) өткен «Жасыл
ел» жастар еңбек жасақтарының
XV маусымының жабылу салта-
натына қатысты. Úzdіk sarbaz,
Úzdіk jasaq, Úzdіk jetekshі, Úzdіk
komandir және басқа да арнайы
номинациялар бойынша үздік
сарбаздар мен үздік жасақтар
марапатталды. Естеріңізге сала
кетейік, бұл бағдарламаны құру
Қазақстан Республикасының
Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан
Назарбаевтың бастамасы болатын.
Д.Назарбаева «Жасыл ел» жастар
қозғалысы дарынды да болашағына
бейжай қарамайтын азаматтар
үшін жетістікке жетелейтін алғашқы
баспалдақтың бірі екенін атап
өтті.
- Сіздердің жасап жатқан
жұмыстарыңызға таңданыспен
қараймын. Бүгінге дейін еліміз
бойынша қаншама ағаш
отырғызылды?! Соның жарқын
көрінісі – елордамыздың айна-
ласына егілген жасыл белдеу
дер едім. Бүгінде жайқалған
орманға айналды. Әлем бойынша
жүздеген мың гектарға адам
қолымен ағаш егіліп, орманға
айналған мұндай мысалды өз
басым кездестірмеппін. Жасыл
желектің нәтижесінде қаланың
климаты өзгерді, табиғат жанданды.
Орманшылар мен орман күзетшілері
жұмыс ауқымының артқанын айтып
отыр. Мұның бәрі өз қолымызбен
жасалды, - деді Дариға Назар-
баева.
Жастарды маусымның жабылуы-
мен құттықтап, JASYL EL AWARDS
жеңімпаздарын атауға облыс әкімі
Болат Бақауов, Ақпарат және
қоғамдық даму министрлігінің
Жастар және отбасы істері
комитетінің төрағасы Мадияр
Қожахмет, «Жасыл ел» жастар еңбек
жасақтарының республикалық
штабының жетекшісі Азамат
Данияр қатысты.
Кездесу соңында Дариға
Назарбаева осыдан 18 жыл бұрын
2001 жылы Сара Назарбаева
отырғызған ағаштың жанына
шырша ағашын екті. Сонымен
АҚПАРАТ SARYARQA SAMALY
ШАРУАНЫҢ ЖАЙЫ
Ереже талабы
Сурет senate.parlam.kz сайтынан алынды.
тығырыққа тіреді
Ақсудың Евгеньевка ауылындағы «Сергей» шаруа қожалығы ойламаған жерден
опық жеп отыр. Нақтысы, 2017 жылы Украинадан және өз өңірімізден барлығы
330 бас асыл тұқымды ірі қара мал алып, сүтті бағыттағы сиырларды көбейтуді
көздейді. Шаруа жеке қаражатына алған сиырдың әр басына мемлекеттен жалпы
сомасы 52 млн. теңге көлемінде субсидия алады. Енді, соның 18,5 млн. теңгесін
қайтару талап етіліп отыр.
Гүлжайна ТҮГЕЛБАЙ
Мұндай мәселе облыстық уақытта мал басы сақталмағандықтан Палата жанындағы кәсіпкерлердің
тексеру комиссиясының облыстық субсидияға жұмсалған қаржыны құқықтарын қорғау және сыбайлас
ауыл шаруашылығы басқармасында қайтаруды талап етуде. Сондықтан, жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі
жүргізген тексерісінен кейін шаруашылық басшысына ескерту кеңес мүшелері мәселе сотпен қана
анықталған. Бұл жөнінде «Атамекен» хат жібердік. Біздің басқармада шешілетінін алға тартты. Бұл ретте,
өңірлік кәсіпкерлер палатасында бақылау функциясы жоқ. Яғни, өңірлік палата директоры Ербол
өткен жиында белгілі болды. Яғни, барып, әр мал басының орнында Арынов шаруаға жан-жақты көмек
шаруашылық басшысы Виктор тұрғанын тексеруге құқығымыз жоқ, - көрсетілетінін атап өтті. Палата
Рямбов тығырықтан жалғыз өзі дейді М.Шұғаев. қызметкерлері мемлекеттік қолдау
шыға алмайтынын біліп, палатаның Ал тексеру комиссия мемлекеттік ауыл шаруашылығын дамытуға жаса-
мамандарынан қолдау күтіп отыр. бағдарламалардың жүзеге асырылуы латынын, ал ақсулық кәсіпкердің бұл
қатар, университетке еліміздегі Палата сарапшыларының айту- бойынша жүргізілген тексеріс кезінде бағытта ісінде мін жоқтығын алға
ең әдемі ғимараттардың бірі - ынша, шаруашылық 2017 жылы талап бойынша бір жылға дейін тартып отыр. Яғни, олар субсидия
Қазақстан Парламенті Сенатының асыл тұқымды мал сатып алып, сақталуы тиіс мал бастарының алған шаруа оны талан-таражға
макетін тарту етті. Сапардан оған кеткен шығынға мемлекеттен жоқтығын базадан анықтағандарын жібермей, мақсатты жұмсап, тіпті
естелік ретінде Toraighyrov University әр мал басына субсидия алған. айтады. Екі арнайы базаны сүзіп шаруашылығын кеңейтіп отырғаны
ұжымы мәртебелі мейманға Өтінім беріп, субсидия аларда тиісті өткен. Сол кезде «Сергей» шаруа ескерілуі тиіс деп пайымдайды.
достық шарж сыйлады. құжатқа қол қойған. Онда шаруа бір қожалығында 114 бастың болмағаны Сондай-ақ, кеңес мүшелері
Жастар бастамаларын дамыту жыл ішінде малдың түгел сақталуын белгілі болған. министрлікте ереже түзу кезінде
орталығында Сенат Төрағасы қамтамасыз ету міндетін мойнына - Факт бар, талап бұзылған. форс-мажорлық жағдайларды
Ұлттық еріктілер желісінің алады. Өйткені, Ауыл шаруашылығы Біз көрдік пе, оны жазып, тиісті ескермеулеріне таңданыс танытты.
волонтерлік бастамаларының министрлігі түзген ережеде бұл талап шара қолдануымыз керек. Субсидия Мәселені кеңес мүшелері құзырлы
көрмесін де тамашалады. Jomart міндетті түрде болған. В.Рямбов беру ережесін Ауыл шаруашылығы министрлік, «Атамекеннің» бас
Jurek республикалық сыйлығының алаңсыз мал басын өсіріп, былтыр министрлігі түзген. Сол талап кеңсесі арқылы көтеру қажеттігін
«Жыл еріктісі» аталымының иегері тауарлы сүт фермасын ашып, еңбегін сақталуы тиіс. Сақталмады, демек, атап өтті.
Аяжан Құрманова меймандарды жалғастыра береді. Алайда, мал біз мемлекеттің қаржысын қайтаруды - Жеке қаржыма асыл тұқымды
өңіріміздің волонтерлік қызметімен болған соң ауырмай тұрмайды. қамтамасыз етуді құзырлы органнан малдың әр басын 900 мың теңгеге
таныстырды. «28 ілгек» шала Сөйтіп, әр басын 900 мың теңгеге талап етеміз. Талап ережеде де, сатып алып, 250 мың теңгеге
туған балаларға көмек көрсететін сатып алған 330 сиырының 114-і өтінімде де жазылған. Онда шаруа тапсыра салу маған тиімді дейсіздер
қайырымдылық клубының, «Vita» түрлі ауруларға шалдығуына байла- малды бір жыл бойы сақтауды ме?! Союға тура келген малдың
іздестіру тобының, Қызыл нысты сойылып, ет өңдеу комбина- міндетіне алатынын растап, қол орнын бүгінде төлі басып отыр.
жарты ай қоғамының жергілікті тына бір басты 250 мың теңгеден қойған, - дейді облыстық тексеру Неге министрліктегі мамандар
филиалының, «Әлеуметтік-волон- тапсырған. Бәрін бір уақытта емес, комиссиясының мүшесі Жанар қателесе алады, ал менің қателесуіме
терлік орталығының», «Павлодар әртүрлі кезде, яғни, ауруына қарай Шейхислам. болмайды?! – деп ашынады шаруа.
мейірімділер клубының» жұмыс- союға тура келген. Оны растайтын Комиссия мүшесінің мәлімдеуінше, Бір қызығы, министрлік қателігін
тарына жекелей тоқталды. тиісті ветеринарлық құжаттары да мұндай мәселемен «Сергей» кеш түсінген бе, әйтеуір, биыл
Айта кету керек, өткен жылы шаруаның қолында. Осылайша, шаруа қожалығы ғана емес, субсидия берудің жаңа ережесі
«Мейірімділік керуені» байқау- ережеде көрсетілгендей бір жылға тағы 58 шаруашылық бетпе-бет жасалған. Онда шаруаға асыл
акциясының қатысушысы «Пав- дейін малды түгел сақтау талабын келеді. Өйткені, тексеріс кезінде тұқымды мал басын түгелдей
лодар мейірімділер клубы» орындай алмаған. Мұны облыстық ережеге сәйкес облыс бойынша сақтап қалуды міндеттеу талабы
Д.Назарбаеваның қолы қойылған тексеру комиссиясы басқармада 59 тауар өндіруші мал басын тиісті алынып тасталыпты. Енді заңгерлер
Алғыс хатқа ие болған. Үш жыл жүргізген аудит кезінде анықтап мерзім ішінде сақтамаған. Яғни, заңның кері күшін негізге алып,
ішінде аталмыш клуб 300-ден отыр. субсидияланған 6230 бас асыл ереже өзгертілгеннен кейін шаруасын
астам түрлі акция ұйымдастырып Шаруаның мәселесіне қатысты тұқымды мал орнында болмай шатқаяқтатпай, керісінше, кеңейткен
үлгерген. Үш жылда облыс әр органның өз уәжі бар. Мәселен, шыққан. Оларға да жуырда кәсіпкерге оң әсерін тигізу жайын
мектептері н тарта отырып, ауыл шаруашылығы басқармасының басқарма осындай ескерту хат қарастырмақ.
16 тонна пластмассалық қақ- басшысының орынбасары Марат жолдайды. Сөйтіп, шаруалардан Е.Арынов алпыс шақты шаруаға
пақтар жинап, ауырып жатқан Шұғаев субсидия берерде барлық қазынаға жалпы сомасы 99 млн. қатысты мәселе облыс басшылығы
балалардың еміне жәрдемдесті. құжаттары дұрыс әрі мал басы теңгені қайтару талап етілмек. Әр деңгейінде көтерілетінін мәлім етті.
Ал Vita еріктілердің іздестіру тобы орнында болғанын алға тартып отыр. шаруада әртүрлі сома. Біреуінде «Сергей» шаруа қожалығының
құрамында 50 адам бар. Олар - «Сергей» шаруашылығының 1 млн. теңгеге жетпесе, бірінде құжаттарын құқықтық тұрғыдан
соңғы жарты жылда 13 адамның басшысы - өте жауапты азамат. 1 миллионнан асады. Ең көбі осы саралап, палата сарапшылары
табылып, үйіне оралуына ықпал Өте өкінішті жағдай. Бірақ, тексеру «Сергей» шаруа қожалығында болып кәсіпкерге заң аясында толық
еткен. 50 адам волонтерлердің комиссиясы ұйғарым шығарып, тиісті отыр. қолдау көрсетпек.
таратқан ақпаратынан кейін үйіне
қайтқан.
Сенат спикері, облыс әкімі, ТАҒАЙЫНДАУ
облыстық және қалалық мәслихат
Жаңа басшы таныстырылды
депутаттары М.Катаев атындағы
оқушылар сарайында «Жас ұлан»
және «Жас қыран» ұйымдары
қатарына озат оқушыларды
қабылдау салтанатына қатысты. Павлодар облыстық полиция департаментінде - жаңа басшы. ҚР Ішкі істер
Олар жас өрендерге көгілдір министрінің бұйрығымен бұл қызметке Нұрлан Мәсімов тағайындалды.
галстуктарын тағып, оқуда
сәттілік тіледі. Ал оқушылар Министр Ерлан Тұрғымбаев департаменттің жеке құрамына жаңа
Отанға адал қызмет етуге, басшыны салтанатты түрде таныстырды. Ал полиция генерал-майоры
үлкендерді құрметтеуге, табиғатты Амантай Әубәкіров қызметін ҚР ішкі істер министрлігінің Орталық
аялауға уәде берді. Сонымен аппаратында жалғастыратын болады.
қатар, «Жас ұлан» ұйымының Нұрлан Мәсімов 1973 жылы туған. Ішкі істер саласында 1999
әнұранын орындады. жылдан бастап қызмет атқарып келеді. Басшылық лауазымда жұмыс
- Алдарыңызға мақсат тәжірибесі бар. 9 жыл бойы Алматы облыстық полиция департаменті
қойып, оларға қол жеткізуге басшысының бірінші орынбасары қызметін атқарған. Ағымдағы
тырысыңыздар. Бұл таным жолы жылдың мамыр айынан бастап Ішкі істер министрлігінің орталық
бақыттарыңызға қол жеткізуде аппаратындағы департаменттердің бірін басқарған. Қызмет бары-
және Отанымыздың гүлденуіне сында әр істе жауапкершілігі жоғары екенін көрсетті.
үлес қосар жемісті болсын. Сонымен қатар, облыстық полиция департаменті басшысының
Дарындарыңыз бен табанды тергеу ісі жөніндегі орынбасары лауазымына полиция полковнигі
еңбектеріңіз нағыз көшбасшы Фархат Омаров тағайындалды. Министр басшыларды жаңа қызметімен
болуға көмектесіп қана қоймай, құттықтап, бірқатар тапсырма берді.
ел дамуының кепіліне айналуына - Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев атап өткендей,
тілектеспін, - деді балаларға полицияның мемлекеттік күштік құрылымындағы бейнесі бірте-бірте
Д.Назарбаева. Бұл күні 50 оқушы өзгеріп, қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін азаматтарға қызмет көрсететін
«Жас ұлан», 20 оқушы «Жас органға айналуы тиіс. Мамандар халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз
қыран» қатарына алынды. етіп, құқығын қорғауы қажет. Полиция қызметінің тиімділігі тәртіп
сақшыларының беделіне байланысты болуы керек, - деді Е.Тұрғымбаев.
Өз тілшіміз. Суретті түсірген - Валерий Бугаев.
А.АСҚАРҚЫЗЫ.
SARYARQA SAMALY АЙНА 5 қараша, сейсенбі, 2019 жыл 3
БАС ТАҚЫРЫП
Хабарландыру
Ауыл мәдениеті аласармайды 2019 жылдың 8 қара-
шасында сағат 10.00-де
(Павлодар қаласы, Ак.
Айтыскер ақын Аян Сейітов «Ауылдан адам көшкенмен, адамнан ауыл көшпейді», - Сәтбаев көшесі, 49-үй,
деп жырлаған еді. Бүгінде қазақтықтың қаймағы сақталған, алтын бесік – облыс әкімдігінің үлкен
ауылды көркейтуде атқарылып жатқан істер аз емес. Солардың бірі - облыстық мәжіліс залы) VІ сайланған
мәдениет, тілдерді дамыту және архив ісі басқармасы қолға алған «Ауыл облыстық мәслихаттың
клубы 4.0» жобасы. Жаңа жобаның мақсаты мен міндетін білу үшін облыстық ХХV кезектен тыс сессиясы
«Шаңырақ» халық шығармашылығы мен мәдени–сауық қызметі орталығының шақырылады.
басшысы Риза Аяпбергенованы аз-кем әңгімеге тарттық. Сессияның қарауына келесі
мәселелер шығарылады:
- Риза Шайхықызы, «Ауыл Атап айтқанда, «Dancing», «Ауыл ұйымдастыру керек. «Домбыраны 1. Облыстық мәслихаттың
клубы 4.0» жобасының мақсаты туралы кино», «Домбыраны ұлықта», ұлықта» да ұлттық аспаптың қадірін 2018 жылғы 13 желтоқсандағы
қандай? «Қолөнер – зор өнер», «Таңғажайып асқақтатып, әр үйдің төрінен «2019-2021 жылдарға арналған
- «Ауыл клубы 4.0» жобасы ауылым» фотокөрмесі, «Ауыл кеші орын алуына ықпал ету, ауыл облыстық бюджет туралы»
«Модернизация 4.0», яғни даму қызықты», «Мәдениет еріктілері» тұрғындарын домбыра ойнауға
№288/26 шешіміне өзгерістер
деңгейіне жету, өндірістің дамуы бағыттары. қызығушылығын арттыру, мектептегі
мен толықтырулар енгізу туралы.
мен мәдениет саласының дамуын - Осы бағыттардың бірне- домбыра үйірмесін жандандыру және
2. ҚР агроөнеркәсіптік кеше-
сәйкестендіру бағытында туындап шеуіне кеңінен тоқталып 14-29 жас аралығындағы жастарға
нін дамытудың 2017-2021 жыл-
отыр. Жобаның негізгі мақсаты - өтсеңіз... домбыра шертуді үйрету көзделген.
дарға арналған мемлекеттік
ауыл клубтары мен мәдениет - Әр бағыттың өзіне тән - Жобаға кімдер қатыса таңда осыған орай арнайы кесте
бағдарламасын жүзеге асыру
үйлерінің жұмысына жаңа серпіліс міндеттері бар. Мысалы, «Dancing» алады? құрылды. Осы кесте бойынша біз
- Ең бірінші, әр ауданда қанша атқарушы ұйымдардан фото, видео барысы туралы.
беру. Мұнда әр ауыл тұрғынының ауыл тұрғындарының жаппай би
флэшмобына қатысуын, әр көшеден ауыл клубы мен мәдениет үйі бар есептерін алып, жыл бойы анализ 3. Халықтың денсаулығы
мәдениетті дамытуға жауапкершілігін үшін экологиялық тәуекел-
арттыру және өздігінен бастамашыл театрландырылған көрініс қойылып, солардың барлығын қамтуды мақсат жасап, соңында қорытындысын
ауыл кештерін ұйымдастыруын етіп отырмыз. Сонымен қатар, әр жасайтын боламыз. Қызықты жоба факторлары және қоршаған
ұсыныстар білдіріп, кез келген іске
және мәдениет үйінің жанынан ауылдың адамдарымен жұмыс істеп, ұсынған ауылдық клубтарға арнайы ортаның аймақтың тіршілік
белсене қатысуға жағдай жасауды
би үйірмелерін ашуды көздесе, ниет білдірген кез келген тұрғын барып, өзіміз көретін боламыз. етуіне әсерімен байланысты
қамтамасыз ету. Негізі бұл жоба
«Ауыл туралы кино» бағытында қатысуы шарт. - Жоба қашан іске асады? қауіп-қатерді азайту бойынша
7 бағыт бойынша іске асырылады.
- Жеңімпаздарды қалай шаралар туралы және т.б.
- Олар қандай бағыттар? туған жердің қасиетті жерлерін, - Бұл 2020 жылы қаңтарда
- Ауыл клубтары мен мәдениет әдемі көріністерін, сол өлкеден анықтайсыздар? басталып, жылдың соңына дейін
шыққан батырлар туралы бейне- - Біз мониторинг жасап, барлық жүргізілетін болады. Облыстық мәслихат
үйлерінің жұмысына жаңа қарқын
фильмдер, видеоконтент жасау ауылдық клубтар мен мәдениет аппаратының басшысы
беруді мақсат еткен жаңа жобаның
және презентациялық байқаулар үйлерін бақылап отырамыз. Қазіргі Сұхбаттасқан – Қарлығаш А.МАРДАНОВА.
бағыттары әралуандылығымен ерекше.
ХАШЫМҚЫЗЫ.
ФОРУМ

Қазақ тілі қоғам айнасы болуы тиіс!

Еліміз егемендік алғанына ширек ғасырдан астам уақыт өтсе де, мемлекеттік
тіл өз тұғырына қонды деп ауыз толтырып айта алмасымыз анық. Әсіресе,
солтүстік өңірлерде мемлекеттік тіл мәселесі өткір тұр. Себебі, қазақ
тілінің қолданылу аясы әлі де тар. Бұған кім кінәлі? Тығырықтан шығар
жол қандай? Бұл мәселелер «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында
аймағымызда алғаш рет өткен қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімдерінің
форумында талқыланды.
Нұржайна ШОДЫР
Облыс орталығындағы «Достық»
үйінде ұйымдастырылған ауқымды
шараға тіл жанашырлары, филолог
ғалымдар және өңірдің түкпір-
түкпіріндегі қазақ тілі мен әдебиеті
пәнінің мұғалімдері шақырылды.
Форум қатысушылары мемлекеттік
тіл мәртебесін көтеріп, қолданылу
аясын кеңейтуге қатысты өз ойларын
ортаға салып, кездесетін кедергілер
жайын да сөз етті.
Форумда алғаш болып сөз
алған облыстық мәдениет, тілдерді
дамыту және архив ісі басқармасы
басшысының орынбасары Сәуле
Османова тіл тағдыры - ел тағдыры
екенін айтып, мемлекеттік тіл
саясатын жүзеге асыруда қазақ
тілі мамандарының рөлі зор екенін
атап өтті.
- Ел ертеңі – жастар. Өкінішке
қарай, қазіргі жас буын әлеуметтік
желілерде көп отырады. Бір-бірімен
хат-хабар алмасады, сөйлеседі.
Біз олардың тіл қасиетін онша
сезіне бермейтінін байқаймыз.
Тіл грамматикасын сақтамайды. Ал
ұстаздар қауымы мұндай қателікке
жол бермей, кемшін тұстарды
түзетуге ынталы, мүдделі болуы
тиіс. Сонда ғана біз оқушыларды
тіл тазалығын сақтауға үйрете
аламыз. Мемлекеттік тілге деген
шынайы құрмет мектеп қабырғасында
қалыптасуы тиіс, - деді. Бұдан соң
Павлодар мемлекеттік педагогикалық
университетінің профессоры, фило-
логия ғылымдарының докторы Бекен
Сағындықұлы «Ұстаз ұлағаты немесе
рухани тектілік» деген тақырыпта
баяндама жасап, қазіргі қазақ тілі
пәні бағдарламасы мазмұнының
сұйылып бара жатқанын сынға алды.
- Қазақта классикалық білім
беру Ахмет Байтұрсыновтан
басталды. Өзінің аты аталмаса
да, оқытуындағы өзгешелік өткен
ғасырдың аяғына дейін өмір сүрді.
Қазақ білімінде бастауыш бастап,
баяндауыш бақылап тұратын. Қазіргі
білім беру үдерісінде анықтайтын
ештеңе жоқ (анықтауышты айтам),
бәрі Еуропадан толығып келген
(толықтауышты айтам). Пысықтауыш
та - өзінше бір әлем. Бүгінгі балаң
сөйлем мүшелері деген түсініктен
ада болудың алдында. Әдебиет -
ардың ісі дейтінбіз. Біздің ұрпақ пен
бізден бір-екі ұрпақ бұрынғылар ақын-
жазушының түр-түсін түстемей-ақ,
оны оқыған шығармасы арқылы
танитын. Қой баққан шопаның мен
темір тепкен тентегіңнің (трактор-
шыны айтып отырмын) қолтығында
жүретін көркем шығармалар қазіргі
уақытта кітапхана сөресінен ысырылып
жатыр. Ескіріп қалыпты дейді есі
кеткендер. Есі кіргендер интер-
неттен смартфонын алып, әлеуметтік
желілердегі таралымдардың құлы
болып отыр. Құлдық құрылғылар
құртып бара жатқаны анық, - деді
Бекен Сағындықұлы. Сондай-ақ,
ол қазіргі жаңартылған білім беру
жүйесіндегі соңғы талаптар қазақ
тілі ғылымының дамуына тұсау
болып, қолданылу аясын шектеп
отырғанын да сөз етті.
- Жаңартылған жаңа оқулықтар
қазақ ті лі грамматикасы мен
әдеби көркем шығармалар желісін
мазмұны мен мәтініне көптеп
кіргізуді ар санапты. Тек қазақ тілі
оқулығынан тарихты, жаратылысты
әрі эстетикалық мәнді мәтінді оқи
отырып, қай пәннің мұғалімі еке-
ніңе есеп бере алмайтын жағдайда
жүрген әріптес шәкірттерімізге қандай
жұбату айтарымызды білмей біз
далмыз. Таңғалатын нәрсе ме?
Осынша білімнің бәсі неге төмендеп
кетті. Қазақ тілі мен әдебиеті
сабағының сағат саны қысқарды.
Бір жыл көлеміне артылатын Абай
дәрісі бір аптаға жетпей түгесілетін
болды. «Абай жолын» оқы деп айту
былай тұрсын, бір өлеңін жаттатудың
өзі мұң болды. Себебі мемстан-
дарт солай сөйлейді, өкінішті! -
деген қынжылысын да айтты.
Тіл жанашырлары бас қосқан
шара барысында Ертіс-Баян өңіріндегі
алғашқы қазақ тілі мен әдебиеті
кафедрасының 30 жылдығы да аталып
өтті. Осы жылдар арасында аталмыш
кафедрадан білім алып, бүгінде
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің
маманы атанған ұстаздар қауымы
кафедраның ашылуына ұйытқы
болған алғашқы меңгерушісі Ермек
Өтебаевты бір минут үнсіздікпен
еске алды.
Алқалы жиында түрлі ұлт өкіл-
дері өмір сүріп жатқан өңірімізде
өзгенің балаларына мемлекеттік
тілді үйрету мәселесі де сөз болды.
Бұл жөнінде баяндама жасаған
Toraighyrov University қазақ тілі
кафедрасының меңгерушісі, фило-
логия ғылымдарының кандидаты,
профессор Айман Зейнуллина өзге
ұлт өкі лдері мен өз ті лін бі лмейтін
қандастарымызға мемлекеттік тілді
оқытудың әдіс-тәсілдерін айтып,
өз тәжірибесімен бөлісті.
- Қазақ тілін өзге тілді ауди-
торияда оқыту өте қиын болады.
Десе де, осы бағытта жүргізіліп
жатқан жұмыстардың нәтижесінде
шала қазақтарымыз шүлдірлесе де
қазақша түсініп, жаза білетін жағдайға
жетті. Тіпті, түк түсінбейтін, жүрегіне
жақындатпайтын өзге тілді ұлттар
да амандасудан бастап, ары қарай
ауызекі тілде тәп-тәуір сөйлей алатын
деңгейге көтерілді. Тілге қатысты
өткен республикалық олимпиада-
ларда осы шәкірттеріміз топ жарып
жүр. Бұл - тіл мамандарының еңбе-
гінің жемісі. Мемлекеттік тілдің
қолданылу аясын кеңейтуге бағыт-
талған шаралар мұнымен тоқтамауы
тиіс, - деді Айман Файзоллақызы.
Павлодар мемлекеттік педа-
гогикалық университетінің қазақ
тілі және әдебиеті кафедрасының
профессоры Ырысгүл Шақаман
Суреттер мәдениет, тілдерді дамыту және архив ісі басқармасынан алынды.
бүгінгі форум қазақ тілі маманда-
рының өз істеріне есеп беріп, қай
бағытта жұмыс істеу керектігін
түсінулеріне ықпал ететінін атап өтті.
- Жасыратыны жоқ, біздің өңірде
түрлі ұлт өкілдері тұратындықтан,
туған тіліміздің көлеңкеде қалып
қойып жататын жайы бар. Сондықтан
мемлекеттік тілдің қолданылу аясын
дамытып отыру қажет. Ол үшін
ұстаздардың үлесі зор. Жалпы,
мемлекеттік тілді меңгеру жағынан
білім беру жүйесінде қойылған
талаптар мен стандартқа түскен
форма бойынша облысымыз алдыңғы
қатарда. Бірақ ішкі мазмұндық
жүйесі жағынан артта қалушылық
бар. Яғни, салиқалы тіл мәдениеті,
қоғамдық ортада тарату, кеңес жүргізу
тұрғысынан алғанда мемлекеттік
тілдің деңгейі әлі де төмен. Осындай
шаралар бұл олқылықтың орнын
толтыруға септігін тигізеді, - дейді
Ырысгүл Шақаман.
Форум соңында қатысушылар
мемлекеттік тілдің қолдану аясын
кеңейту мәселесіне қатысты өз
ойларын ортаға салып, пікір алмасты.
Сондай-ақ, тіл саясатын жүргізуге
байланысты қоғамдық жұмыстарға
белсене қатысқан бір топ тіл маманы
Алғыс хаттармен марапатталып,
бағалы сыйлықтарға ие болды.
Шара соңы Павлодар мемлекеттік
педагогикалық университетінде
өңіріміздегі алғашқы қазақ кафед-
расының 30 жылдығына арналған
панельдік сессиямен жалғасын
тапты.
4 5 қараша, сейсенбі, 2019 жыл
КӘСІПКЕРЛІК
Алаңсыз аялдай аламыз ба?
Бұған дейін облыс аумағында жол бойы сервисі саласы кенжелеп келгені
жасырын емес. Сапарға шыққандарға сапалы қызмет көрсететін орындар
саны некен-саяқ. Тіпті, олардың кейбірі талапқа сай келмей, жүргізушілер
мен жолаушылардың сынына жиі ұшырайды. Осы олқылықтардың орнын
толтырып, жағдайды ретке келтіру үшін келесі жылдан бастап аймағымызда
жол бойы сервисін дамытудың өңірлік бағдарламасы жүзеге асады. Бұл
бағдарлама қазіргі жағдайды жақсартуға қалай әсер етеді? Жалпы, облыс
аумағындағы жолдар бойындағы қызметтің бүгінгі ахуалы қандай?
Құндыз ҚАБЫЛДЕНОВА
Талапты
сақтамаса...
Ауыл мен ауылды, қала мен
қаланы жалғайтын жол бойында
жанар-жағармай бекеті мен көлік
жөндеу орнын, дәмхана мен қонақ
үйді, тіпті жылы дәретхананы жиі
кездестіру екіталай. Бұл жағдай
жолаушыларға
тудырмай қоймайды.
қолайсыздық
- Биыл ақпан айында қақаған
суықта отбасылық жағдайға байла-
нысты Ертіс ауданына жеңіл көлікпен
жолға шықтық. Ақтоғай ауданының
шекарасынан өте берген кезде
дөңгелек жарылып, тоқтап қалдық.
Жақын маңда дөңгелек ауысты-
ратын бірде-бір орын жоқ. Абырой
болғанда, өзге жүргізушілердің
бірі тоқтап, қол ұшын созды.
Әйтпегенде сақылдаған сары аязда
үсіп қалар ма едік, кім білсін?!
Осындай жағдайлардың алдын
алу үшін тым құрығанда 30-50
шақырым сайын көлік жөндеу,
жанармай құю, тамақтану орын-
дары жұмыс і стесе жақсы болар
еді, - дейді Павлодар қаласының
тұрғыны Дәулет Сансызбаев.
Облыс орталығының тағы
бір тұрғыны – Азамат Омаров
жұмыс бабымен елордаға жиі
қатынайды. «Сондықтан, жол
бойындағы сервистің жағдайын
жақсы білемін» дейді.
- Кейде аптасына бірнеше рет
Нұр-Сұлтан қаласына барамын.
Сол кезде Қалқаман, Шідерті,
Ерейментаудың қасында тоқтап,
тамақтанамын, жанармай құямын.
Осы орайда бі зді ң облыстағы екі
бірдей сервистің айырмашылығы жер
мен көктей екенін айтқым келеді.
Биыл Екібастұз қаласына қарасты
Шідертіде жаңа кешен салынып,
жүргізушілерге қолайлы жағдай
жасалды. Не керектің бәрі бар. Ал
Ақсу қаласының аумағына кіретін
Қалқаман кентінің жанындағы қызмет
көрсету орындарындағы жағдай
бөлек. Әрине, жақсы дәмханалар
мен жанармай бекеттері жұмыс
істейді, бірақ бәрінің бірдей сапасы
жоғары деуге келмейді. Мәселен,
бір станциядағы жанармай көлемін
есептеуіш құрылғылар кеңестік
дәуірден қалған сияқты. Әбден
тозығы жетіп, ескірген. Кейде
і стен шығатыны тағы бар. Жылы
дәретхана да жоқ. Осындай жайтты
бірнеше рет көрген соң аталмыш
жанармай құю орнынан айналып
өтетін болдым, - деді ол.
Кейін белгілі болғандай, тұрғын
айтып отырған жанармай бекеті
Ақсу қалалық мәслихатының
депутаты, кәсіпкер Қанапия
Әліповке тиесілі екен. Оның Ақсу
қаласындағы тағы бір жанармай
бекетінің жағдайы сын көтермейтін
көрінеді. Бұл мәселеге қатысты
кәсіпкердің айтар уәжін білмек
болып өзіне хабарласқанымызда
тілдесу мүмкін болмады.
Айтпақшы, жылы дәретханалар
мәселесіне ерекше тоқталмасқа
болмайды. Ұлттық стандартқа
сәйкес, жол бойында қызмет
көрсететін нысандарда жылы
дәретханалар болуы тиіс. Бірақ
бұл талапты кәсіпкерлердің барлығы
бірдей ескере бермейді. Айталық,
Ақсу қаласының аумағындағы 17
қызмет көрсету орнының жетеуінде
ғана жылы дәретхана бар. Тағы
екеуі жөндеу жұмыстарының
жүргізілуіне байланысты ісін
уақытша тоқтатса, сегізінде
тиісті жұмыстар атқарылуда.
Жергілікті билік өкілдері апта
сайын кәсіпкерлермен кездесіп,
жол бойы сервисіне арнайы барып,
жолаушыларға жақсы жағдай жасау
қажеттігін үнемі ескертеді. Ал оған
құлақ аспаса, сотқа жүгінуден
басқа амал қалмайды.
Осы орайда «ҚазАвтоЖол»
Ұлттық компаниясы Павлодар
облыстық филилалының дирек-
торы Ақылбек Қабылдиннің талапты
орындамайтын кәсіпкерлердің
нысандарына барар жолды жауып
тастау керек деген пікірі ойға
оралады.
- Бізге тұрғындар тарапынан
«жылы дәретхана жоқ», «жылы
дәретханаға кіргізбейді» деген
арыздар жиі түседі. Мәселен, жол
бойындағы жанар-жағармай құю
бекетін алайық. Олардың басым
бөлігінде жылы дәретхана жоқ.
Ақсу қаласының кіре-берісінде салынып жатқан кешен.
ТҮЙТКІЛ
Ал оның болуы міндетті. Ұлттық
стандартқа бағынбайтын осындай
кәсіпкерлерге қатысты шара
қолданатын кез келді. Мәселен,
нысанға бұрылатын жолды жауып
тастаса, клиенттен қағылған бизнес
өкілдерінің талапты орындауына
тура келеді, – деген болатын
жиындардың бірінде облыстық
филиалдың директоры.
Ақсудың ісі
көш ілгері
Жол бойы сервисіндегі
осы сынды олқылықтарды,
тұрғындардың өтініш-тілектерін
ескеріп, жергілікті билік іске
мықтап кірісті. Кәсіпкерлермен
кездесі п, инвесторлар і здеп, осы
бағыттағы шағын және орта бизнес
нысандарының санын көбейтудің
амалдарын жасауда. Мәселен,
биыл облыс аумағында жыл
басынан бері 5 жол бойы сервисі
нысаны өз жұмысын бастады.
Облыстық кәсіпкерлік және сауда
басқармасының мәліметіне сүйенсек,
бүгінгі күні республикалық жолдың
бойында 140, облысі ші лі к жолда
24 нысан орналасқан.
Бұл ретте басқарма өкілдері Ақсу
қаласының аумағында жол бойы
сервисі не жан бі ткені н атап өтті.
Иә, жұмыс істеп тұрған бірді-екілі
жанармай бекетіне қатысты көңі л
толмаушылық болғанымен, тұтас
алғанда қала мен оған қарасты
ауылдық аймақтарда істің алға
басқанын байқауға болады. Соның
дәлелі - соңғы үш жыл уақыт
аралығында бірде-бір жол бойы
сервисі салынбаған Ақсу қаласының
аумағында биыл сең қозғалып,
жұмыс қайта жанданды. Осы
жылдың өзінде жол бойындағы
төрт бірдей жаңа нысан пайдалануға
берілмек. Олардың бірі – қонақ үй
мен мейрамхана кешені. Жобаны
қолға алған «ПСУ-2» жауапкершілігі
шектеулі серіктестігінің дирек-
торы Азамат Ароновтың айту-
ынша, жаңа бағыттағы кәсіпті
ашуға мемлекет тарапынан зор
қолдау көрсетілді.
- Біздің компания негізінен
құрылыс жұмыстарымен айналы-
сады. Бұған дейін облыс көлемінде
түрлі ғимарат салдық. Олардың
қатарында жол бойы сервисінің
нысандары да бар. Бұл бағыттағы
жұмыстың болашағы зор екенін
байқап, осы салада кәсіп бастауды
ұйғардым. Сөйтіп, «Бизнестің жол
картасы – 2020» мемлекеттік
бағдарламасы бойынша 40 млн.
теңге несие алдым. Аймақ басшысы
Болат Жұмабекұлы құрылыс
барысын арнайы келіп көріп,
қолдау білдіретінін айтты. Оған
қоса, таяуда облыстық мәслихат
депутаттары мемлекеттік қазынадан
инженерлік-коммуникациялық
желілерді тартуға 34,8 млн. теңге
беру туралы ұсынысты мақұлдады.
Жобаның жалпы құны – 105 млн.
теңге, - дейді А.Аронов.
Мамыр айында басталған
құрылыс жұмыстары аяқталуға
таяу. Бүгінде инфрақұрылым
толық тартылып, негізгі жұмыстар
жасалды. Енді ішкі әрлеу мен
сыртқы қаптау ісі қалды. Тиісті
жұмыстарды бір айдан астам уақыт
аралығында атқарып, желтоқсан
айында 80 орындық дәмхана мен
11 адамға арналған қонақ үйді
ел игілігіне беру жоспарланып
отыр. Осылайша, жаңа жол бойы
сервисі нысанының іске қосылуы
Ақсудағы бизнестің, қызмет
көрсету саласының дамуына үлес
қосып қана қоймай, 5 тұрғынның
жұмысқа орналасуына мүмкіндік
жасалады. Одан бөлек, биыл
Ақсуда екі дәмхана, дөңгелек
жөндеу, жанар-жағармай бекеті
пайдалануға беріледі.
Келесі жылы
кеңейеді
Келесі жылы да Ақсу қаласының
аумағында ірі жобалар жүзеге
асады. Олардың қатарында «Нұрлы
жол» көпірінің жанындағы Қарабай
ауылы қасында қолданысқа берілетін
ірі кешен ерекше атап өтуге
тұрарлық. Былтыр «KazAsiaInvest»
жауапкершілігі шектеулі серіктестігі
ірі кешеннің құрылысын бастады.
Мұнда қонақ үй, дәмхана, мини-
маркет, жанар-жағармай бекеті,
дәріхана, автокөлік жуу орны,
монша ашылады. Яғни, Ұлттық
стандарттағы ең жоғары «А» кате-
гориясына сай келетін сервис
болмақ.
Жолаушылар легі көп Қалқаман
кентінде де жаңа қызмет көрсету
Түйін:
Жол – негізгі күретамыр. Оның бойында қызмет көрсету
орындары ашылса, жергілікті тұрғындарға да, кәсіпкерге де,
жолаушыларға да тиімді болады. Яғни, жаңа жұмыс орын-
дары құрылады, сапалы қызмет көрсетіледі, табыс пен салық
түседі. Тек ол үшін көненің көзіндей көретін ескі құрылғылардан
арылып, қазір жұмыс істеп тұрған сервисті одан әрі дамытып,
тұтынушылардың талабына сай жаңа нысандар ашу керек.
SARYARQA SAMALY
С
орындары тұрғындарды қабылдайды.
Мақсат Тоқпанов есімді кәсіпкер
дәмхана, қонақ үй, жанармай бекеті
мен дүкенді біріктіретін кешен
салмақ. «Азалия» дәмханасының
басшысы Назигүл Сәдуақасова
осы тамақтану орнының қасынан
екі қабатты кешен тұрғызып,
жүргізушілер мен жолаушыларға
қазіргіден де қолайлы жағдай
жасауды ойластырып отыр. Сол
жолдың бойындағы Төртқұдық
ауылының қасында «ҚазАвтоЖол»
Ұлттық компаниясы екі модуль орна-
тады. Оған ас і шеті н орын, азық-
түлік дүкені және жылы дәретхана
кіреді. Сонымен қатар, Қарабай
және Евгеньевка ауылдарының
маңында тұрғындардың аялдап,
тамақтануына арналған заманауи
қызмет көрсету орындарын ашу
жоспарда бар. Бұл ретте Ақсу
қаласы әкімінің орынбасары
Мақсат Қонақбаев инвесторларға
әрдайым қолдау жасалатынын
атап өтті.
- Ақсу қаласы мен ауылдық
аймағында кәсіп ашуға ниетті
азаматтарға жан-жақты көмек
көрсетуге әзірміз. Мемлекеттік
бағдарламалар арқылы жеңілдетілген
несиелер алу мүмкіндігі де бар.
Біздің өңірден өтетін республикалық,
облыстық маңыздағы жолдардың
барын ескерсек, жол бойы сервисі
– табысты іс. Сондықтан облыс
тұрғындарын жүргізушілер мен
жолаушыларға қызмет көрсететін
орындар ашып, кәсіпті кеңейтуге
шақырамыз, - дейді М.Қонақбаев.
Тұтас өңір көлемінде бұл
бағыттағы жұмыстарды ілгерілету
мақсатында Павлодар облысында
жол бойы сервисін дамытудың
2020-2022 жылдарға арналған
өңірлік бағдарламасы әзірленуде.
- Облыстағы жолдардың
аумағындағы кәсіпкерлік нысан-
дарының бүгінгі жағдайы мен
тұрғындардың талап-тілектерін
саралай келе, жаңа бағдарлама
дайындауды қолға алдық. Соның
аясында жұмыс істеп тұрған
нысандарды Ұлттық стандартқа
сәйкестендіру, кәсіпкерлерді
қаржылай қолдау, инвестор-
ларды іздеу, жергілікті билік
пен бизнес өкілдері арасындағы
байланысты нығайту шаралары
қамтылады. Бұл бағдарламаға
кез келген адам қатыса алады.
Сол арқылы бәсекелестік орта
қалыптасып, сервис ісі оң бағытқа
өзгереріне сенім мол, - дейді
облыстық кәсіпкерлік және сауда
басқармасының басшысы Жайық
Хасанов.
SARYARQA SAMALY
«Қазақтың тілі – қазақтың жаны! Халқымыздың тарихы да, тағдыры да – тілінде. Мәдениеті мен
әдебиеті де, ділі мен діні де – тілінде. В.Радлов айтқандай, қазақ тілі – ең таза әрі бай тілдің бірі. Тіл
өткен тарихпен ғана емес, бүгін мен болашақты байланыс-тыратын құрал. Меніңше, тілдің тұғыры да,
тағдыры да бесіктен, отбасынан басталады».
ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Egemen Qazaqstan» газетіне берген сұхбатынан.
Жұмыла көтерген
жүк жеңіл
Ұлттық тіл ұлттың
ар-намысы болғандықтан,
мемлекеттік тілдің
тағдыры қашанда бірінші
орында тұруға тиіс. Бұл –
кез келген басшының да,
тіл жанашырларының да
үнемі айтып жүрген сөзі.
Осы бір қағида біздің өңірде
іс жүзінде бұлжытпай орын-
далуда ма?
Көзбен не көріп жүрміз, құлақпен не
естіп жүрміз? Тіліміздің қадірін қашырмаудың
жолдары қандай? Міне, біз осы мәселелер
төңірегіндегі ойымызды ортаға салып,
газет оқырмандарын да ашық пікір
алмасуға шақырғалы отырмыз. Өңірдегі
тіліміз, басқа салаларды айтпағанның
өзінде, тірлігіміздің басты-басты бөлігінде
сұраныстан тыс қалып келеді. Бұған
келтірер мысалдар жеткілікті. Отбасында
ата-аналар мен ата-әжелер балаларымен,
немере-шөберелерімен орыс тілінде тіл
қатысады. Қазақ мектептерінің оқушылары
да орыстанып барады. Көптеген меке-
мелер мен ұйымдарда қазақтар бір-бірімен
орыс тілінде сөйлесуге құмар.
Тіліміз жолаушылар таситын көлікте,
екінің бірі баратын халыққа қызмет көрсету
орталықтарында тиісті деңгейде қолданылмай
келеді. Бұл жерлерде, өзге ұлт өкілдерін
айтпағанның өзінде, өзіміздің үлкенді-кішілі
қаракөздеріміздің қазақ тіліне - деген
көзқарастары таңғалдырады.
– Қарағым-ау, мына қоғамдық көлікке
мінгендерге айтарыңды неге қазақша
айтпайсың, тіліміз – елімізде мемлекеттік
тіл ғой десең, автобус кондукторының
айтары:
– Ата, орысша сөйлеп жатқан жалғыз
біз бе, басқалар да осы тілде сөйлеп
жатқан жоқ па? – деп, тіл мәртебесінен
хабарының жоқтығын бірден байқатады.
Осындай әңгімелерден кейін бізді
ойландыратыны: осы жолаушылар көлігінің
жұмысына жауапты мекеменің басшысы
Қазақстан Республикасының Конститу-
циясынан, елдегі Тіл Заңынан бейхабар
болғаны ма? Тіпті де бұлай болуы мүмкін
емес, өйткені осындай сұранысқа ие сала
басшысын тиісінше аудан, қала, облыс
әкімдері тағайындайды емес пе? Ол
басшының есебі түрлі жиын-отырыстарда
ауық-ауық тыңдалып та отырылады. Онда
тіл мәселесі де сөз болмай қалмайды.
Әрине, сөз болады, бірақ оған басшы
немқұрайды қараған жағдайда жоғарыда
баяндалғандай елеулі кемшіліктерге
жол беріледі. Басшы мұндай мәселеде
жауапкершілік сезінбесе, оң нәтиже қайдан
болсын. Сонда билік басындағылардың да
бұған көзжұмбайлыққа барғандары ма?
Тиісті мән берілсе, автобус пен трамвай
кондукторларын қазақша сөйлетуде еш
қиындық жоқ. Олар мына сияқты тілдесу
амалдарын меңгерсе болғаны:
Абай болыңыздар, есіктер жабылады –
Будьте осторожны, двери закрываются.
Автобус/трамвай жолақысы
40 теңге – Проезд в автобусе/трамвае
стоит 40 тенге.
Жолақысын төлеңіздер – Прошу опла-
тить проезд.
Өткізіп жіберіңізші – Пожалуйста,
дайте пройти.
Кірушілер, артқа өтіңіздер – Вошедшие,
пройдите назад.
Кірушілер, алға қарай жылжыңыздар –
Вошедшие, пройдите вперед.
Жолақысын тағы кім төлеген жоқ? –
Еще кто не оплатил проезд?
Жасы үлкен адамдарға орын
КҮРЕТАМЫР
беріңіздер – Уступайте место людям
пожилого возраста .
Балалыжолаушыларғаорынберіңіздер –
Уступайте место пассажирам с детьми.
Мүгедектерге орын беріңіздер –Усту-
пайте место инвалидам.
Жеңілдікпенжүруқұжатынашықкүйінде
көрсетіңіздер – Покажите льготный
проездной документ в развернутом виде.
Бұл – «Педуниверситет» аялдамасы –
Это – остановка «Педуниверситет».
Келесі аялдама – «Музыка колледжі» -
Следующая остановка – «Музыкальный
колледж».
Сіз келесі аялдамадан түсесіз – Вы
выходите на следующей остановке
Ақырғы аялдама – Конечная оста-
новка.
Мұндай сөз тіркестері мен қарапайым
сөйлемдерді әр мекемедегі мемлекеттік
тіл жөніндегі маман құрастыра да,
кондукторларға үйрете де алады. Тек
мекеме басшысының бұған қатаң талабы
болса болғаны.
Осы тәріздес жағдайды халыққа қызмет
көрсету орталықтары қызметкерлері
ішінен де кездестіріп жүрміз. Әсіресе
жекелеген құжаттардың қазақ тіліндегі
үлгілерін сұрай қалсаңыз, қабақ шытып:
– Ағатай, Сіз де орыс тілін бір кісідей
білетін шығарсыз. Бұл құжаттың қазақша
үлгісі бітіп қалып еді, орысша үлгісін
алыңызшы, – деп, сылтау айтатындар
да, сондай-ақ:
– Ағатай, мен орыс ті лді едім. Сіздің
мына қазақ тіліндегі өтінішіңізді түсінбей-ақ
тұрмын, сондықтан мұны орыс тілінде
жазып беріңізші, – деп өтінетін мамандар
да бар.
Қысқасы, енді мемлекеттік тіл дегенде
түрлі сылтауларды айтпайтын, өздеріне
міндеттелген іспен саналы түрде айна-
лысатын қызметкерлерді тәрбиелеуіміз
керек болып тұр. Ол үшін оларды оқыту
да, олардың жауапкершіліктерін арттыру
да күн тәртібіне қойылғаны жөн. Мұны әр
мекеме басшысы өзінің тікелей парызы
санауы тиіс. Сонда ғана көздеген мақсатка
қол жеткізуге болады.
Ұлттық тіл – ұлттың болашағы.
Қазақстанның болашағы – мемлекеттік
тілінде. Тіліміз отыз жыл бойы сергелдеңді
аз кешкен жоқ. Оны өз тұғырына қондыруға
«Бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып»
күш жұмсамасақ, болмайтын түрі бар.
Қалайша десек, біздіңше:
1. Ең бастысы мекеме, ұйым және
кәсіпорын басшыларының Тіл Заңы талап-
тарына сай жауапкершіліктерін арттыру
арқылы. Осы мақсатта сала басшыларының,
зиялы қауым өкілдерінің, қоғамдық
Сурет ғаламтордан алынды.
бірлестіктер мен ұйымдар жетекшілерінің
қатысуларымен бір облыстық алқалы жиын
өткізілсе, онда қабылданған ұсыныстар
мекемелер мен ұйымдарға жолданса,
ортақ шаруамыздың алға жылжуына
септігін тигізер еді.
Мәселе осы жиынды жан-жақты ойла-
стырып, оның тағылымдық, әсерлілік
жағына үлкен мән беріп өткізуде. Оған
қатысушыларға Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың
туған тіл туралы әр жылдары айтқан
қанатты сөздерінің түпкі мағыналарын
жеткізсек, бүгінде қалғып жүргендерді
жаңаша ойға шомдырар ма едік.
2. Жер-жерде әр сала мамандарының
біліктілігін жетілдіру жөнінде семи-
нарлар, үстел басында пікір алмасулар
ұйымдастырудың берері аз болмайтыны
белгілі. Айталық, мектептердегі ата-
аналар кеңесі төрағалары, балабақша
меңгерушілері, қазақ тілі мен әдебиеті
пәндерінің мұғалімдері, кітапханашылар,
қоғамдық ұйымдар жетекшілері
және тағы басқалар жеке-жеке бас
қосып, мемлекеттік тіл мәселесіндегі
қалыптасқан оң тәжірибені бір-біріне
ұсынып жатар болса, онда ана тілімізге
деген бетбұрысты елеулі түрде байқаған
болар едік.
3. Бұл маңызды шаруаға зиялы
қауым мен ата-аналарды, ата-әжелерді
кеңінен тартқаннан ұтпасақ, ұтылмаймыз.
Өмірлік тәжірибесі мол бұл адамдар
балабақшаларда, білім ордаларында ұлттық
құндылықтар жөнінде тәрбие сағаттарын
өткізіп, ата-аналардың жалпы жиналыстарына
қатысса, онда ұлттық педагогика негізінде
мәселелер көтеріліп жатса, артықтық етпесе
керек.
Мұндай оң бастаманы «Ақсақалдар
тағылымы» қоғамдық бірлестігінің мүшелері
қолға ала бастады. Олар өткен оқу жылында
оқушылармен және студент жастармен
«Қазақ халқының ұлттық құндылықтары»,
«Қазақ жүректі жастар қандай болулары
керек?» және «Біз қандай кітап оқып
жүрмі з?» деген тақырыптарға он шақты
мектепте тартымды да әсерлі тәрбие
сағаттарын өткізді.
Қорыта айтқанда, тіліміздің қолданылуы
мен насихатталуы – мемлекеттік мәні
бар мәселе. Бұл мәселеге басшы бол,
қосшы бол, қатардағы азамат бол, салғырт
қарауға болмайды. Бұл жұмысты бүгінгі
уақыт талабына сай жүргізуге тиістіміз.
Мемлекеттік тілді үйретуде, осы тілде
сөйлеуді, жазуды әр мекеме мен ұйымда
талап етуде билік басындағылар, үлкенді-
кішіміз болып ортақ қимыл жасасақ,
бітпейтін іс жоқ демекпіз. Олай болса,
Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев
айтқандай, жұмыла жұмыс жүргізейік,
ағайын!
Ульян МАҚҰЛ,
Павлодар қаласы.
5 қараша, сейсенбі, 2019 жыл 5
ҚЫС -2019
Әзірлік
мығым
Павлодар облысында
«Қыс-2019» респуб-
ликалық командалық-
штабтық оқу-жаттығуы
өтті. Дәстүрге айналған
ауқымды шарада төтенше
жағдайлар қызметі
мамандарының дайындығы
мен материалдық-
техникалық жабдықталуы
тексерілді.
Айдана ҚУАНЫШЕВА
Командалық-штабтық оқу-жаттығу кезінде
Павлодар-Омбы бағыты бойынша жолға
шыққан жолаушыларға көмек көрсетілді.
Оқиға желісіне сүйенетін болсақ, автобус жол
жиегі нде тоқтап тұрған тракторға соғылады.
Жол-көлік оқиғасының салдарынан 4 адам
зардап шегеді. Көліктен шыға алған жола-
ушылар түрлі бағытқа бет алған. Павлодар
ауылына қарай жаяу жүрген адамдар жолда
адасып, елді мекенге жете алмаған. Мамандар
жедел іздестіру шарасы нәтижесінде оларды
оқиға орнынан 4 шақырым жерден тауып
алды. Олар жылыту пунктіне жеткізіліп,
медициналық көмек алды.
Павлодар қалалық төтенше жағдайлар
басқармасы бастығының орынбасары, азаматтық
қорғау полковнигі Қ.Бертібаев қыста қызмет
көрсететін техника мен қызметкерлердің дайын-
дығына баға берді. Оның сөзінше, командалық
оқу-жаттығу барысында ішкі істер басқармасы,
тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолау-
шылар көлігі және автомобиль жолдары және
денсаулық сақтау басқармасының маман-
дары өз мі ндеттері н мүлті ксі з орындады. Ауа
райының суығына қарамастан, жедел әрекет
етті. Бұл мамандардың қыс мезгіліне әзірлігін
көрсетеді.
Мүмкіндікті
мүлт
жібермеген
Мемлекеттік
бағдарламалардың
жемісін көріп
отырғандардың
қатарында
Тереңкөл ауданы
Байқоныс
ауылының
тұрғыны Серік
Хамитов та бар.
Ол ата кәсіпті дамытуды қолға алған. 2018
жылы «Еңбек» бағдарламасының екінші бағыты -
«Бастау» бойынша арнайы курстан өтіп,
240 мың теңге көлемінде қайтарымсыз грант
ұтып алады. Бұл қаржыға сиыр сауатын құрылғы
сатып алған. Сонымен қатар, аталмыш бағдарлама
арқылы төмен пайызбен 2 миллион теңге
несие рәсімдеген. Бүгінде кәсіпкер етті және
сүтті бағытта мал өсіріп, балаларын еңбекке
баулуда.
- Жұбайым екеуіміз 9 бала өсіріп отырмыз.
Ұл-қызымызды еңбексүйгіштікке, адамгершілікке
тәрбиелеу - міндетіміз. «Көз қорқақ, қол батыр»
демекші, отбасыммен ақылдаса келе, тәуекелге
бел будым. «Еңбек» бағдарламасының мүмкіндігін
пайдаландым. Қазір жемісін көріп отырмын.
Бүгінде төрт түліктің қысқы азығы, қорасы дайын.
Ауылымыз - ірі қара өсіруге қолайлы мекен. Мал
басын асылдандырып, санын көбейткім келеді, -
дейді кәсіпкер.
Серік Хамитов мемлекеттік бағдарлама
жұмыссыз отырғандарға зор мүмкіндік екенін
айтады. Сондықтан ауыл тұрғындары «Еңбек»
бағдарламасының талаптарымен танысып,
бақтарын сынап көруі керек.
6 5 қараша, сейсенбі, 2019 жыл
Биіктен-биікке
Ж.Аймауытов атындағы Павлодар
облыстық қазақ музыка-драма театры
Ақтау қаласында өткен I халықаралық
«Әбіш әлемі» фестивалінде топ жарды
дегенді естігенде ерекше қуандым.
Әлемнің 7 мемлекеті мен Қазақстанның
3 өнер ұжымы қатысқан бәсекеде
үздік өнер көрсету - кез келгенге
бұйыра бермес бақыт.
Театрдың бас режиссері Әділет Ақанов ұсынған
«Король Лир» моноспектаклі қазылар алқасының
сынынан сүрі нбей өті п, лайықты баға алғаны -
Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген
қайраткері, көрермен көзайымы бола білген
менің сүйікті әртісім Бейбіт Шәнімнің толымды
табысы дер едім.
«Король Лирді сахналау - арманым», - деген
еді Б.Шәнім ертеректе бір кездескенімде.
Иә, бұл қай әртістің болса да қол жетпейтін
арманы екені рас. Б.Шәнім «Король Лирдің» толық
нұсқасын да сәтті шығарғаны көрермендердің
есінде болар. Содан бері қаншама уақыт өтсе
де Бейбі т бауырым осы күрделі образды әбден
меңгеріп, басқа қырынан сомдап шығуы бұған
дәлел.
Бұл - тұтас өнер ұжымына берілген лайықты
марапат деп білемін. Қазір театр құрамына
жастардың көбірек қабылдануы оларға бұрынғыдан
да жауапты әрі салмақты жүк артары анық.
Театр ұжымының биіктен-биікке құлаш ұра беруіне
тілекшімін.
Социал ӘЙТЕНОВ,
Халықаралық «Қазақ тілі» қоғамы ҚБ
облыстық филиалының төрағасы,
Қазақстанның Құрметті журналисі.
Келешек үшін
Кекілбаевты оқы!
Өзінің өткен өмір жолымен, артында
қалдырған бай мұрасымен дарала-
натын тұлғалар біздің елде көп. Соның
бірі әрі бірегейі - Қазақстанның Халық
жазушысы, көрнекті мемлекет және
қоғам қайраткері Әбіш Кекілбаев.
Оқырман қауымға «Бір шөкім бұлт», «Дала балла-
далары», «Дәуірмен бетпе-бет», «Шыңырау» атты
туындыларымен кең танылған жазушы шығармалары
өзгелерге ұқамайды. Оның «Үркер», «Елең–алаң»,
«Аңыздың ақыры» романдары да оқырман қауымнан
лайықты бағасын алды. Қаламгер шығармаларының
негізгі арқауы – тарихи оқиғалар мен оған тап
болған жеке адам, халық ахуалы, тағдыры. Бірқатар
шығармалары шет тілдерге аударылды. Әбіш
Кекілбаев жазған-сызғандарының басым бөлігін
бір шоқып, екі қарайтын Кеңес өкіметі тұсындағы
қиын-қыстау кезеңдерде жазды. Бұл екінің бірі бара
бермейтін батырлық еді. Ол ұлтымыздың тарихи
жады мен санасына жасалып жатқан жауыздықтарға
қарсы әйгілі «мәңгүрттік метафорасы» арқылы
күрес ашты. Рухани өміріміздің табалдырығын әп
деп аттағаннан соңғы демі біткенге дейін Әбіш
Кекі лбайұлы қоғам мен адам арасындағы қарама-
қайшылықты, қоғамның адам санасы мен психоло-
гиясына әсер-ықпалын, адамның қоғамда алатын
орнын, болмысы мен табиғатын, драмасы мен
трагедиясын барынша көрсетуге тырысты. Бір
сөзбен айтқанда, бүгінде бүкіл қазақ халқының
аса зор құндылықтарына айналған оның мол рухани
қазынасы келер ұрпақтардың игілігіне қызмет ете
берері сөзсіз. Мұндай мол рухани қазына қалдырған
қазақ арғы-бергі тарихымызда сирек.
Әбіш Кекілбаев тірі болғанда алдағы желтоқсан
айында 80 жасқа толар еді. Өмірден көзі кетсе
де, артында мол мұрасы біздерге мирас болып
қалды. Биыл «Бір ел - бір кітап» акциясы бойынша
Әбіш Кекілбаевтың «Аңыздың ақыры» кітабын оқу
көпшілікке ұсынылған еді. Сондай-ақ қабырғалы
қаламгердің танымдық мақалалары, ой толғаныстары,
ұлт болашағы туралы айтқан сүбелі сөздері жарияланған
баспасөз беттері де мектебіміздің жоғары сынып
оқушылары арасында насихатталды.
Р.БУЛКЕНОВА,
Қ.Бекқожин атындағы №12 мектептің
кітапхана меңгерушісі,
Павлодар қаласы.
ХАТҚОРЖЫН
Кеңінен
насихатталды
Жуырда Ямышев жалпы орта білім беру
мектебінде қоғам белсендісі, жыршы,
Абайтанушы Даниял Әсеновпен
кездесу өтті. Әдеби шараға Кеңес
негізгі мектебінің 8-9-сынып
оқушылары да қатысты.
Павлодар өңірі Даниял Әсеновті «Біздің Абай»
деп біледі. Себебі, ол кісі соңғы отыз жылға жуық
уақытта ел арасында Абайдың шығармаларын
насихаттап жүр. Сондай-ақ жыршы Шәкәрімнің,
Мағжанның, Мәшһүр Жүсіптің, Сұлтанмахмұттың
шығармашылықтарын және ауыз әдебиет үлгілері
«Қыз Жібек», «Қобыланды батыр» дастандарын
жатқа айтады.
Даниял аға жиналған ұстаздар мен оқушыларға
Абайдың қара сөздерін, өлеңдерін жатқа
оқыды. «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру»
бағдарламасы аясында биыл жыршы «Абай ауылға
келді» бағдарламасымен облыстың қалалары мен
аудандарын аралап, Абайдың шығармашылығын
жұртшылыққа кең көлемде насихаттады. Кеш
барысында өнер иесінің ғибратты әңгімесі мен
ұлы тұлғалардың шығармаларынан шабыт алған
балалар көтеріңкі көңіл-күймен тарқасты.
А. ҚАРАМБАЕВА,
Кеңес негізгі жалпы білім беру мектебінің
аға тәлімгері.
Құрметке лайық
мамандық
Жалғызбасты қарттар мен мүмкіндігі
шектеулі жандарды күтіп, көмек
көрсетумен айналысатын арнайы
мамандар бар.
Олар – әлеуметтік қызметкерлер! Бұл мамандық
иелеріне өз ісінің шебері болу аздық етеді.
Аталмыш саланы таңдағандар адами қасиетке
бай болуы тиіс. Мүмкіндігі шектеулі жандардың
ішкі жан дүниесіне үңіліп, тіл табыса білуі керек.
Әлеуметтік қызметкерлердің жұмысы өзгелерге
ұқсамайды. Өйткені олар өзі жауапты адамдардың
үйін жинап, тағам әзірлейді. Бірнеше мекемеге барып,
коммуналдық қызмет ақысын төлейді. Дәріхана,
дүкенге де барады. Іс-шараларды ұйымдастыру
үшін демеушілерді де іздейді. Осылайша, жаны
жабырқап жүрген жандарға қамқорлық сыйлап,
көңілін көтереді. Сондықтан ауыр саланы таңдаған
мамандық иелері құрметке лайық деп білеміз.
Д.ТІЛЕБАЛДИНА,
Павлодар қаласы жұмыспен
қамту және әлеуметтік бағдарламалар
бөлімінің маманы.
SARYARQA SAMALY
МЕДИЦИНА
«Сағындым жылы
жүзіңізді»
Ұлы Отан соғысының ардагері Махмет
Әбілқасұлының өмірі мен қызмет-
жолы көпке үлгі. Атам ел-жұртқа
сыйлы, қазақи болмысты, қысылғанда
талайы келіп арқа тұтқан беделді
жан еді.
Ол әрдайым көмек қолын созуға дайын тұратын,
жанары жарық жұлдыздай жанып тұратын өнегелі
азамат еді. Өзіне ғана тән ұтқыр да ұшқыр сөз
тұрпаты мен көпке үлгі болған, асқар тау әке,
немерелерінің қамқоршысы, біріне жанашыр аға,
жұбайы Тұрсынтайға адал жар бола білген жан
еді. Менің атам Махмет Әбілқасұлы 1926 жылы
қаңтар айында Баянауыл ауданына қарасты бұрынғы
«Қалмақ қырылған» тауының оң жақ етегінде
Шатырлы бұлақ деген жерде дүниеге келген. Жаста-
йынан өте зерек, алғыр болып өскен атам бі лі мге
деген құштарлығымен өзгелерден ерекшеленді.
Кішкентайынан ел ісіне араласып, үлкендердің ақ
батасын алып, елді ң баласы бола бі лген. Атамның
балғын балалық шағы сұрапыл соғыс жылда-
рымен тұспа-тұс келді. Небары 17 жасында, 1943
жылы қараша айында әскер қатарына шақырылып,
соғыстың дәмін татқан. Жолдастары Қайырғали,
Нығмет үшеуі Беларусь майданында артиллерия
әскер қатарында азаматтық борышын өтеді.
Туған елге тек 1950 жылдың қазан айында оралып,
Баянауыл аудандық дайындау мекемесінде есепшінің
көмекшісі, кейін есепші, Баянауыл аудандық қаржы
бөлімінде инспектор болып жұмыс істеді. Осыдан
соң Қызыл Шілік кеңесінің хатшысы, кейін Қызыл
Шіліктің төрағасы болып еңбек жолын жалғастырды.
Жосалы, Жаңажол және Баянауыл совхоздарының
бөлімше меңгерушісі қызметін де жауапкершілікпен
атқарды. Торайғыр совхозында сауда бі рлесті гі ні ң
директоры болып жұмыс істеді. Ал зейнетке шығар
алдында Жосалы совхозының жергілікті кеңесінің
хатшысы, ауылдық және аудандық кеңестің депу-
таты болды. Қызметі не адал, сөзі не бері к азамат
өзіне де, өзгеге де талап қоя білетін.
Ұлы Отан соғысының ардагері кейінгі жылдары
еңбек ардагері атанды. Майдан даласындағы
ерен еңбегі мен ерлігі үшін бірнеше рет орден–
медальдар иеленді. Олардың қатарында «1941–1945
жылдардағы Ұлы Отан соғысындағы ерлігі үшін»,
«Ерлігі үшін», «Берлинді алғаны үшін», «Герма-
нияны жеңгені үшін», тағы басқа көптеген орден–
медальдары мен марапаттары бар.
Биыл атамның өмірден озғанына 11 жыл толып
отыр. Мен атамды әрдайым сағынышпен еске
аламын. Ғұмырының соңында атам мені қолымнан
жетелеп мектеп табалдырығын алғаш аттатып,
ақ батасын берді. Ол кісінің орнын ешкім де
баса алмайды. Қазіргі уақытта Махмет атамыздың
әулетінің тамыры тереңге жайылып, ұл–қыздары
өмірден өз орындарын таба білді. Бұл – Ұлы
Отан соғысының ардагері Махмет атамыз бен
Тұрсынтай әжеміздің саналы тәрбиесінің нәтижесі.
Артында қалған ұрпақтары атамыздың өнегелі ізін
жалғастырып келеміз.
Назира МАХМЕТ,
немересі.
Бірлескен істің
жемісі
Екібастұз қаласындағы №36 мектеп-
лицейінде «Рухани жаңғыру» бағдар-
ламасы аясында «Ұлы даланың жеті
қыры» мақаласы аясында мәдени
мұраның мәні» атты семинар өтті.
Оған Екі бастұз өңі рі ндегі 30-дан астам мұражай
жетекшілері қатысты. Шара барысында Ш.Айманов
атындағы жалпы орта білім беру мектеп-интернатының
ұстаздар ұжымы өз тәжірибелерімен бөлісті.
Бұл іс-шараны Павлодар қаласындағы «Өрлеу»
біліктілікті арттыру ұлттық орталығымен бірлесе атқарды.
Семинарда «Атқа міну мәдениеті», «Саятшылық»,
«Алтын адам», «Аң стилі» тақырыбындағы негізгі
мәселелерді тәжірибе жүзінде көрсетті. Сонымен
қатар, мектеп мұражайларының ерекшелігі мен
маңыздылығына тоқталды.
А.ТӨЛЕШОВА,
Ш.Айманов атындағы
мектеп-интернатының оқу ісі
жөніндегі орынбасары.
«Хатқоржынды» ақтарған - Алпысбай ХОНЖ.
SARYARQA SAMALY
ӨНЕР
«Екеуіміздің қанымыз бір»
Нұр-Сұлтан қаласында жаңадан құрылған «Ерекше»
театры гастрольдік сапармен ел аралап, өз қойылым-
дарын көрсетуде. Сенбі күні Ж.Аймауытов атындағы
облыстық қазақ музыка-драма театрында «Екеуіміздің
қанымыз бір» атты әлеуметтік драмасын сахналап,
көрерменнің ыстық ықыласын арқалап қайтты.
Елордадағы «Ерекше» театры
ҚР Ақпарат және қоғамдық даму
министрлігінің және Ұлттық дельфий
комитетінің қолдауымен құрылған.
Бұл – ерекше балалармен жұмыс
і стейті н елі мі здегі алғашқы жоба.
Театрдың «Ерекше» деп аталуының
өзіндік себебі бар. Құрамында
ерекше күтімді қажет ететін,
яғни, мүмкіндігі шектеулі балалар
ғана ойнайды. Мысалы, сөйлеу
қабілеті дамымай қалған, көзі
көрмейтін және нашар көретін,
құлағы естімейтін, тірек қимыл
аппараты бұзылған жандар. Театр
ұжымының жас ерекшеліктері –
11-26 жас аралығында. Біз мұндай
адамдарды «мүмкі нді гі шектеулі »
деп жатамыз. Анығында бұлардың
бойына Алла шексіз мүмкіндік,
өзгелерден ерекше қабілет
сыйлаған. Тіпті, он екі мүшесі
бүтін адамның қолынан келмейтін
образдарды сомдап, өз міндеттерін
асқан шеберлікпен атқарып шықты.
Павлодарлық көрермендерге
ұсынылған «Екеуіміздің қанымыз
БІЛІМ
Жүлделі болды
«Дарын» республикалық ғылыми-практикалық
орталығы жыл сайын 1-7-сынып оқушыларының
зерттеу жұмыстары мен шығармашылық жоба-
ларының республикалық «Зерде» конкурсын
өткізіп келеді.
Биылғы сынның облыстық
кезеңіне Павлодар қаласындағы
№35 орта мектебінен 5 оқушы
қатысты. Зерттеу барысында
жинаған білімдерін, тәжірибелерін,
жұмыс жетекшілері берген
кеңестерін іс жүзінде қолдана
білген балғындарымыздың қанжы-
ғалары майланды. Атап айтсақ,
Гүлнар Аманжолова жетекшілік
еткен 2-сынып оқушысы Құсайын
Медина 2-дәрежелі дипломды
иеленсе, Бақыт Шарбақбаева
жетекшілік еткен 3-сынып
оқушылары Солтан Мейірлан мен
Құдайберген Аяулым, Ботагөз
66-15-40 66-15-42
ЖАРНАМА
бір» атты әлеуметтік драмасы
Д.Р.Киплингтің аңызға айналған
«Джунглилер кітабына» негізделіп
алынған. Қойылым көрермендерге
керең-мылқау бала мен социум
арасындағы шиеленісті суреттейді.
Қойылым желісі абырой мен
ерлік, адалдық пен шыншылдық
сынды игі қасиеттерді дәріптейді.
Актерлер қойылымды көрермендерге
сахналық бейнемен және ым-
ишара тілімен жеткізеді.
Ұлттық дельфий комитетінің
атқарушы директоры Дәулет
Ырыскеновтің сөзінше, театр екі
труппамен жұмыс істейді. Оның
біріншісі Нұр-Сұлтан қаласында
болса, екіншісі Петропавл қаласында
орналасқан. Өнер ұжымы бұған
дейін еліміздің солтүстік облыс-
тарын аралаған. Осы қойылымнан
кейін он күн үзіліс жасап,
оңтүстік және батыс өңірлерге
аттанады.
- Біз облыстарға барған
сапарымызда қойылыммен ғана
шектелмейміз. Түске дейін мүмкіндігі
Махамбетова жетекшілік еткен
4-сынып оқушылары Қазыхан
Еркежан мен Серіков Заһир
3-дәрежелі дипломмен мара-
патталды. Мектеп ұжымы мен
басшылығы атынан жүлдегер-
лерімізді шын жүректен құт-
тықтап, конкурстың республикалық
кезеңінде сәттілік тілейміз!
Сондай-ақ, шәкірттеріміздің жетек-
шілеріне алғысымызды білдіреміз.
Мейрам БАЙМҰСА,
Павлодар қаласындағы
№35 орта мектептің
мұғалімі.
МЕЗГІЛ
шектеулі балалармен жүздесіп,
оларға арасында шеберлік сыныбын
өткі земі з. Мақсатымыз – өзі мі зді ң
тәжірибемізбен бөлісіп, мүмкіндігі
шектеулі балалардың өнерге, соның
ішінде театр саласына келуіне
ықпал ету. Себебі, мұндай балалар
көбінде қарапайым кәсіппен айна-
«Ақ самал
жыры Ертістің»
Бұқар жырау атындағы әдебиет және өнер музейінде
Қазақстан Журналистер одағының мүшесі, ақын
Дәмет Қарашашеваның «Ақ самал жыры Ертістің»
атты шығармашылық кеші өтті. Сыршыл өлеңдерімен
оқырманның жүрегіне жол тапқан мерейтой иесі биыл
70 жасқа толды.
Мереке АМАНТАЙ
Шараның шымылдығы ақынның
«Туған жер» өлеңімен түрілді. Аталмыш
кешке зиялы қауым өкілдері, ардагер
журналистің әріптестері мен сынып-
тастары, үзеңгілес достары жиналды.
Олар мерейтой иесін құттықтап,
ізгі лебіздерін арнады. Бұқар
жырау атындағы әдебиет және
өнер музейінің басшысы Жеңіс
Молдабеков мерейтой иесіне өзі
салған портретін табыс етті.
- Дәмет Бабылбекқызы - көп-
теген жасқа журналистиканың
негіздерін үйреткен жандардың
бірі. 11 жылдан аса аймақтың басты
үнжариясы - «Халық радиосында»
қызметте болды. Мен радиоға келген
сәттен бастап әріптес бола жүріп
Дәмет апамыздан тәлім алдым.
Радиожурналистиканың өзге ақпарат
құралдарынан ерекшелігін түсіндіріп,
осы саладағы артықшылықтарды
үйреткен алғашқы ұстаздарымның
бірі болды. Дәмет Бабылбекқызы -
ел-жұртқа қоғам алдында сі ңі рген
еселі еңбегі мен танымал жан. Ол
білім саласының, сонымен қатар,
өңірлік журналистиканың дамуына
аянбай тер төгіп, сүбелі үлес қосты.
Оның тағылымға толы тағдыры,
еселі еңбегі өрімтал ұрпаққа өнеге.
«Халық радиосы» ұжымының атынан
Дәмет апамызға зор денсаулық
тілейміз, - деді әріптесі Елдос
Төлеубаев.
Дәмет Бабылбекқызы 1949 жылы
21 қазанда Павлодар облысы Крас-
нокутск ауданы Шідерті ауылында
дүниеге келген. 1966 жылы мектепті,
5 қараша, сейсенбі, 2019 жыл 7
SARYARQA
SAMALY
МЕНШІК ИЕСІ:
«Павлодар облысы әкімінің
аппараты» мемлекеттік
мекемесі (Павлодар қаласы)
«Ертіс Медиа» ЖШС,
«Saryarqa samaly»
облыстық газеті
Газетке Қазақстан Республи-
касы Ақпарат және коммуни-
кациялар министрлігі Ақпарат
комитетінің мерзімді басылым-
ды, ақпарат агенттігін және
желілік басылымды есепке
Суретті түсірген – А.Сейсенбаева.
қою, қайта есепке қою туралы
19.06.2019 ж. №17747-Г куәлігі
берілген.
Газет 1979
жылы
«Құрмет
белгісі»
орденімен,
2014 жылы
«Алтын
жұлдыз»
жалпыұлттық
сыйлығымен
марапатталды.
ЖШС директоры
лысып, өнер, мәдениет саласына Асқар ШӨМШЕКОВ
көп бара бермейді, - дейді Дәулет
Ырыскенов.
Бас редактор
Қойылым соңында залға еркін Нұрбол ЖАЙЫҚБАЕВ
микрофон қойылып, көрермендер
де өз әсерлерімен бөлісті. Телефоны: 66-15-30
ЖШС-нің мекенжайы:
Т.САХАБА. Павлодар қаласы,
Қ.Сұрағанов көшесі, 21-үй.
Редакцияның мекенжайы:
МЕРЕЙ 140000, Павлодар қаласы,
Астана көшесі, 143-үй.
Теле/факс 66-15-30
Газеттің электронды
поштасы:
ssamaly29@gmail.com.
Бас редактордың
орынбасары - 66-14-61.
Жауапты хатшы - 65-12-74.
Әлеуметтік бөлім - 66-14-63,
66-15-31, 66-15-32.
Экономика, саясат- 66-14-64,
66-15-28, 66-14-65.
«Айналайын» - 66-14-63.
«Жас times» - 66-15-32.
Жарнама бөлімі:
s_samaIy_reklama@maiI.ru
66-15-42, 66-15-40.
Маркетинг және тарату
бөлімі - 66-15-41.
1972 жылы Семей педагогикалық Фототілші, корректорлар -
институтының химия-биология 65-12-74.
факультетін бітірді. Сол жылы Газеттің нөмірі «Saryarqa
Ақкөл орта мектебінде мұғалім samaly»-ның компьютер
болып еңбек жолын бастады. oрталығында теріліп, беттелді.
Қызу еңбектен қол үзбей жүріп-ақ, Газет аптасына үш рет шығады,
апталық таралымы 12421 дана,
ақынның қаламынан қарымды жыр, бүгінгі көлемі 2 б.т.
тұшымды туындылар дүниеге келеді. «Дом печати» ЖШС баспахана-
Ең алғаш журналистік еңбек жолы сында басылды. ҚР Павлодар
Екібастұз аудандық «Алға» газетінде қаласы, Астана көшесі, 143-үй.
Газеттің сапалы басылуына
басталды. 1977 жылы аталмыш газет баспахана жауап береді.
редакторының орынбасары болып Телефоны. 8 (7182) 61-80-26.
тағайындалды. 1980-82 жылдары Басылуға қол қойылған
Алматыға барып, жоғары партия уақыты 17.00.
мектебінде оқып, журналистика Тапсырыс - 2211
мамандығы бойынша бі лі м алды.
1985 жылы аталмыш газеттің Хаттар, қолжазбалар,
фотографиялар мен сурет-
редакторы болып тағайындалады. тер рецензияланбайды және
1999 жылдан бастап облыстық қайтарылмайды.
«Сарыарқа самалы» газетінің Көлемі А4 (14 кегль)
форматындағы
Екібастұздағы меншікті тілшісі 2 беттен асатын материалдар
болды. 2001 жылы Екібастұздан қабылданбайды.
Павлодар телерадиосына бас Редакция оқырмандардан
редактор болып ауысты. Осы түскен барлық хаттарды тегіс
жерде 2007 жылы құрметті еңбек жариялауды және оларға жауап
демалысына шықты. беруді міндетіне алмайды.
Кеште ақынның ғибратты ғұмыры Жарнамалық
мен шығармашылығынан бір үзік сыр материалдардың
шертетін деректі фильм көрсетілді. мазмұнына жарнама
берушілер жауап береді.
Сондай-ақ, кеште ақынның қуатты
қаламынан туған өлеңдері оқылып, Нөмірді әзірлеу барысында
интернет ресурстарынан
өңірімізге танымал өнер иелері алынған фотосуреттер де
ақын сөзіне жазылған әдемі пайдаланылды.
әндерді шабыттана шырқады.
Авторлардың пікірлері редакция
Дәмет Бабылбекқызының ұлы ұстанған көзқарасқа сәйкес
Айзат та жиналған жұртшылыққа келмеуі де мүмкін.
анасының жанына жақын әндерінің «Saryarqa samaly»-нда
бірін нақышына келтіре орындап
берді.
Өзінің бар ғұмырын елінің
жарияланған материалдарды
көшіріп немесе өңдеп басу
үшін редакцияның жазба-
ша рұқсаты алынып, газетке
еңселі істеріне, халқының келешегі сілтеме жасалуы міндетті.
мен ұрпағына арнап келе жатқан
ақын кеш соңында барша ті лектес Баспа индексі 65441.
қауымға алғысын білдірді.
8 5 қараша, сейсенбі, 2019 жыл
МӘДЕНИЕТ
«Астана Балет» - Павлодарда
Жуырда «Астана Балет»
театрының өнерпаздары
павлодарлық көрермендерге
әлемдік балет өнерінің
жауһарларын паш етті.
Қарлығаш ХАШЫМҚЫЗЫ
Естай атындағы мәдениет сарайында
1-2 қараша күндері өткен өнер кешін
тамашалауға келген жерлестеріміздің қарасы
мол болды. Көрермен қатарында облыс
әкімі Болат Бақауов та отырды.
Астаналық өнер ұжымы неоклассикалық
бағыттағы үш бі р акті лі балеттен тұратын
арнайы бағдарламасын ел назарына ұсынды.
Мұнда павлодарлық көрермен алғаш рет
америкалық балет негізін қалаушы Джордж
Баланчиннің әлемге әйгілі «Серенадасын»
тамашалады. Сонымен қатар, театрдың
шақырылған хореографы Рикардо Амарантенің
«Love Fear Loss» және «A Fuego Lento»
атты екі туындысы бар.
«Астана Балет» театрының бас
балетмейстері, Қазақстанның еңбек сіңірген
қайраткері Мукарам Авахридің айтуынша,
Джордж Баланчиннің «Серенадасының»
премьерасы 2017 жылы Нұр-Сұлтан
қаласында өткен. «Астана Балет» театры -
Д.Баланчиннің балеттерін сахналаған Орта
Азиядағы жалғыз театр.
- Чайковскийдің музыкасымен үндескен
«Серенада» - көз тоймас хореографиялық
өрнектер, мұнтаздай таза би иірімдері
және санаңызды сергітіп, таным көкжиегін
кеңейтіп, нағыз рухани азық боларлық
туынды. Оның үстіне, бұл спектакль екі
ғажайып құрамда қойылады. Әртістердің
ФУТБОЛ. ПРЕМЬЕР-ЛИГА
«Қайратты» қапы қалдырды!
Футболдан Қазақстан
Премьер-Лигасының
32-туры аясында
Павлодардың «Ertis»
футбол клубы өз алаңында
Алматының «Қайратын»
қабылдап, 5:0 есебімен
жеңіске жетті. Осылайша,
«Ertis» биылғы маусымның
өз алаңымыздағы
соңғы ойынында
жанкүйерлерінің мерейін
үстем етті.
Алпысбай ХОНЖ
Бұл кездесуде «Ertis» клубының қорғанысқа
көңіл бөлуі түсінікті жағдай еді. Дей
тұрғанмен, Милан Милановичтен тәлім
алатын жерлестеріміз қорғаныспен қатар
шабуылға да иек арта білді. «Қайраттың»
ойыншылары бірнеше мәрте жүйелі шабуыл
ұйымдастыруға тырысқанымен «Ertis»
командасының тас қамал қорғаушыларынан
айласын асыра алмады. «Қайраттың»
бастаған шабуылы үнемі аяқсыз қалып
жатты. Қарымта шабуылға иек артқан
павлодарлықтар жақсы ойын өрнегімен көзге
түсті. Кездесудің 38-інші минутында «Ertis»
күтпеген жерден есеп ашты. Голдың авторы -
командамыздың жартылай қорғаушысы
Сұлтан Сағынаев. «Қайрат» қанша қаһарына
мінгенімен таразы басын теңестіре алмай
әуре-сарсаңға түсті. Кездесудің бірінші
бөлігі павлодарлықтардың басымдығымен
аяқталды.
Ойынның екінші жартысында жанкүйер-
лердің «Қайраттан» айтарлықтай қауіптенгені
ИІРІМ
кәсіби деңгейі өте жоғары. Олар - еуропалық
сахналарды бағындырып жүрген өнерпаздар, -
деді Мукарам Авахри.
Кештің екінші бөлімінде бразилиялық
хореограф Рикардо Амарантенің «Love Fear
Loss» (Махаббат Үрей Айырылу) және «A
Fuego Lento» (Баяу жалын) туындылары
көрсетілді. Көрермен қауым әртістердің
техникалық шеберлігі мен көңіл тебірентер
эмоциялық күш-қуатына тәнті болды.
Мұндағы «A Fuego Lento» - арген-
тина композиторларының туындылары
мен бразилиялық самбо элементтерінен
рас. Десе де, «Ertis» көсіліп ойнады. Кездесудің
61-інші минутында «Қайрат» бұрыштама
добын орындауға мүмкіндік алды. Допқа
таласта алматылық қорғаушы Раде Дугаличтің
гол соғатын мүмкіндігі болған. Алайда,
Руслан Есімов сауатты ойнап, қауіптің бетін
қайтара білді. Жерлестеріміз уақыт өткен
сайын шабуылды үдете түсті. Кездесудің
65-інші минутында «Ertis» футбол клубының
жартылай қорғаушысы Жереми Манзорро
есепті еселеді. Павлодарлықтар мұнымен
тоқтап қалмай, тағы да өткір шабуыл
ұйымдастыруға ден қойды. Жұдырықтай
жұмылған команданың бұл жоспары жүзеге
асты. Ойынның 81-інші минутында Милош
Стаменкович алматылықтардың қақпасынан
саңылау тапты. Есеп – 3:0. «Қайраттың»
есепті қысқартуы мұң болды. Араға
SARYARQA SAMALY
«SARYARQA SAMALY»
ГАЗЕТІНІҢ ЖҮЛДЕСІНЕ
АРНАЛҒАН XII
РЕСПУБЛИКАЛЫҚ
ТУРНИР
Дәстүрлі
турнирге
дайынбыз
Биыл XII мәрте өтетін
доданың басталуына екі
күн ғана уақыт қалды.
Дәстүрлі турнир жайлы
Суреттерді түсірген - Дастан Ысқақов.
тоғызқұмалақтан облыстың
бас жаттықтырушысы
Арыстан Қапаевтан сұраған
едік.
өрнектелген балет. Дәл осы балет қойылымы
Лондон қаласындағы Ковент-Гарден
Корольдік театрында, Нью-Йорктің Линкольн
орталығында, Монте-Карло қаласында - Арыстан Исатайұлы, «Saryarqa
Монакодағы Гримальди Форумының және samaly» басылымының жүлдесі үшін
өзге де әйгілі театрлардың сахнасында өтетін респбликалық сайыс басқа
қойылған. жарыстардан несімен ерекше-
«Астана Балет» театры желтоқсан айында
ленеді?
ХІХ-ХХІ ғасыр композиторларының музыкасына - Аймақтың ата басылымы - «Saryarqa
қойылған екі акті лі «Күлше қыз» балеті ні ң
samaly» газеті жыл сайын тоғызқұмалақтан
премьерасын елордалықтардың назарына дәстүрлі турнир өткізеді. Турнирге қатысу-
ұсынбақ. Балеттің қоюшы-хореографы –
шылар 5 топқа бөлініп (8,10,12,15 жасқа
ресейлік балетмейстер Надежда Калинина. және 16 жастан асқан ересектер) өнер
көрсетеді. Жарысқа келушілердің саны
да уақыт өткен сайын артып келеді. Бұл
додада қатысушылардың жас ерекшелігіне
шектеу жоқ. Былтырғы жылы әлемнің алты
мемлекетінен келген тоғызқұмалақшылармен
қоса Қазақстанның әр түкпірінен осы
турнирге спортшылар қатысты. Жарысқа
қатысушылардың жалпы саны 400-ден
асып кеткен еді. Биыл да бұл додаға
қатысып, бақ сынаймын деген кез
келген адамға есік ашық. Сондай-ақ
бұл турнир - әуесқой спортшылар кәсіби
тоғызқұмалақшылармен бірге бақ сынауға
мүмкіндік алатын бірден-бір жарыс. Жыл
сайын бұл додаға тоғызқұмалақтан спорт
шеберлері, халықаралық, республикалық
сайыстардың жеңімпаздары мен жүлдегерлері
қатысады. Тоғызқұмалақты жаңадан үйреніп
жүрген жастар кәсіби спортшыларға қарап
бой түзейді. Жарыс осы тұрғыдан алғанда
басқа сайыстардан ерекше сипатқа ие.
Суретті түсірген – Серік Қапаров.
- Аталған турнир тоғызқұ-
малақты енді бастаған спортшылар
үшін ерекше маңызға ие дейсіз ғой?
- Иә, бұл турнир бүгінде жастар
арасында ерекше қызығушылық тудырып
отыр. Әсіресе, 8-10 жас аралығындағы
балалар осы турнирді жыл сайын
асыға күтеді. Себебі, аталған жастағы
тоғызқұмалақшылар үшін жүлде 9-ыншы
орынға дейін үлестіріледі. Биыл басылым
ұжымы 12-15 жас аралығында өнер
көрсететін спортшылар үшін жүлде санын
арттыруды жоспарлап отыр. Бұл «Жастар
жылы» аясында тоғызқұмалақшыларға
жасалған тосынсый болмақ.
- Биыл жарысқа қай өңірлердің
спортшылары қатысады?
5 минут салып жерлестеріміз тағы да Бүгінге дейін Қарағанды, Алматы,
жанкүйерлерге қуаныш сыйлады. Бұл жолы Солтүстік Қазақстан, Қызылорда, Тараз,
Семей, Өскемен өңірлерінен өтініштер келіп
Арман Кеңесов есепті еселеді. Абдырап
түсті. Сонымен қоса, біздің аймақтағы
қалған алматылықтарға жерлестеріміз ес
барлық аудан- қалалардың тоғызқұма-
жиғызған жоқ. Төреші қосқан қосымша уақытта лақшылары жарысқа қызу дайындық
А.Кеңесов белсенді ойнап, ойынға енді үстінде. Қатысушылар саны жылдағыдан
араласқан Карлос Фонсеканың гол соғуына айтарлықтай көп болуы да мүмкін.
жақсы мүмкіндік жасады. Португалиялық - Турнирді ұйымдастырудағы
футболшы мүлт кеткен жоқ. Есеп –
мақсат не?
5:0! Турнирдің мақсаты – тоғызқұмалақтың
Осылайша, «Ertis» биылғы маусымда бұқаралық сипатына көңіл бөлу. Қоғамға
өз алаңында өткен соңғы ойында жақсы төл ойынымызды кең көлемде насихаттау.
нәтижеге қол жеткізді. «Ertis»-ке «Қайрат» есе Бұл тұрғыдан алғанда облыстық «Saryarqa
жіберген соң елордалық «Астана» футбол samaly» газетінің еңбегі көпке үлгі.
командасы 6-ыншы мәрте ел чемпионы - Әңгімеңізге рақмет!
атанды. «Ertis» осы маусымдағы соңғы
ойынын 9 қараша күні сырт алаңда
Әңгімелескен – Алпысбай ХОНЖ.
«Астанаға» қарсы өткізеді.