NOLI ME TANGERE SCRIPT

NOLI ME TANGERE

(set: madilim habang nasasalita siya tapos sa kaniya lang ang lights)
BASILIO: Mga pangarap, mga liwanag at dilim. Sa kapanahunan ng kadiliman, marami ang nagdurusa,
marami ang nananahimik ngunit napapahamak. Oo, naninirahang takot at naghihinagpis, hihintayin ko ang
araw na itong lahat ay lilipas, malayo sa kabiguan at pang-aapi. Kaya kayong mga kalaban ko, mga dayuhan,
huwag niyo akong salingin.
(curtains on. . .palit ng set)

(SCENE 1)- nasa handaan kabanata 1-2

NARRATOR: Sa bayan ng Calle Anloage magkakaroon ng isang pagtitipon sa bahay ni Don Santiago Delos
Santos, kakabihan , kalalakihan ,matataas at mga kilalang tao sabayan ang dadalo sa pagtitpon na
magaganap

TIYA ISABEL: Diyos ko! Narito na pala kayo (d magkanda ugaga), magandang gabi sa inyong lahat, salamat
sa inyong pagdating. (nakaharap sa bisita). . .Ay naku, Tiago, Diyos ko, nasaan ka na!(tatanongin sa
audience at hahanapin ikakalat ang paningin sa audience)
*(may mababasag na pinggan)*
*( ang mga hampas lupa ang nakabasag)*

TIYA ISABEL: Hesusmaryosep! Maghintay lang kayo, mga bulagsak!(aalis sa set na para bang
nagmamadali)
*(Padre Damaso, pagala-gala at tumitingin – tingin sa audience)*

PADRE DAMASO: Tsk, nakakainis, ilang taon na akong nagserbisyo sa San Diego, ngayo’y inilipat ako sa
isang bayan; napakawalang asal na mga Indio!(walang kausap, nagsasalita habang pagala-gala)

*(napatigil si Padre Damaso ng kausapin siya ng lalaking kulay mais ang buhok. . .Si Padre Sibyla ay
nasa isang tabi pinapanuod si P.Damaso at makikisawsaw sa usapan ng dalawa)*

LALAKING KULAY MAIS ANG BUHOK: Padre, isang Indio din ang may-ari ng bahay na ito!

PADRE DAMASO: Wala akong pakialam!, isa kapang indio ka buwisit!(sinigawan), napakatamad talaga ng
mga Indio, at makasalanan pa!Hindi marunong magkumpisal tsk, walang pagbabago sa kalagayan ng bayan!
PADRE SIBYLA: maghunos dili ka ..Maaaring masaktan niyo si kapitan lalo’t na isa din siyang indio. . .
(hinawakan si P. Damaso na inaawat siya na tumahik)

TIYENTE: “sumasangayon ako, reverencia, baka marinig ka at magdamdam si Santiago”(habang nakatingin

kay P. Damaso)

PADRE DAMASO: HMP! iyan ay isang malaking kalokohan! (pasigaw) hindi mo dapat ipinapamngam ba yan,
Matagal nang ipinagpalagay ni Tiago na siya’y hindi isang Indio. Inuulit ko, wala nang makatatalo sa
kamangmangan ng mga Indio!

LALAKING KULAY MAIS ANG BUHOK: Eh, padre, ang sakit mo naming magsalita, parang hindi mo matalik
na kaibigan si Kapitan Tiago, at, ninong ka naman ng anak nyang si Maria Clara. Hindi ba kaibigan mo din
yung yumao na si Don Raph. . .
*(sumabad si Padre Damaso)*

PADRE DAMASO: Tumigil ka! Wala kang Karapatan isa ka lamang na indio (dinu duro duro) Para kang
kung sinong nagmamarunong, umalis ka sa aking paningin!

LALAKING KULAY MAIS ANG BUHOK: babalik din sau lahat !

*(umalis ang lalaking kulay mais ang buhok patakbo patuloy na naguusap at nag iingay)*
*( naputol ang sasabihin ni padre damaso dahil sa pagdating ni Ibarra at iba pang kasama)*

*(pasok Ibarra at kapitan tiago ang mga tao ay tuwang tuwa)*

TIYA ISABEL: Aba, nandito na ho ang aking matalik na pinsan, at ang kasama niyang si. . . .

KAPITAN TIAGO: magandang gabi, mga ginoo, magandang gabi (sabay halik sa mga kamay ng dalawang
pare)

KAPITAN TIAGO: pinapakilala ko nga pala sainyu si….(hawak kay Ibarra para ipakilala)

*(gulat ang dalawang pare at hindi nabigyan ng bendisyunan ang nagbigya respeto)*

IBARRA: Ah, Juan Crisostomo Ibarra y Magsalin po, Masaya akong Makita kayong lahat.
KAPITAN TIAGO: Ah, eh, oh sige Crisostomo, iiwan muna kita. *(alis sa set)*
*(nagpalakpakan, liban kay Ibarra)*

TIYENTE: binabati kita sa iyong pagbabalik mo rito sa bansa, sanay lumigaya ka at hindi matulad sa iyong
ama. Alam kong siya ay isang mabuting tao at hangand niya lamang ang tumulong sa taong bayan.

IBARRA: (ngumiti ng malungkot) ginoo, nakapagpapalubag sa kalooba at nakakabawas ng alinlangan ko sa

t unay na nangyari sa aking ama. Hanggang ngaun ay hindi ko parin alam ang tungkol sa pagkamatay niya.

TIYENTE: (tumingin kay Ibarra na nangingilid ang luha at linisan niya ang lugar)

IBARRA: Ah, Reberensya, kayo po ba si Padre Damaso? Ang matalik na kaibigan ng aking yumaong ama na
si Raphael Ibarra!

PADRE DAMASO: (namumutla habang nag sasalita)Ha! Bata, ako nga si Padre Damaso, paumanhin
ngunit ni minsa’y hindi ko naging kaibigan ang iyong ama!

*(tumalikod si Ibarra na parang napahiya)*

TIAGO: Ah, kilala niyo pala si Padre Damaso, handa na ang hapunan!

*(curtains on. . .palit ng set..habang nagpapalit ng set…*offstage voice*)*

Victorina: Argh… wala ka bang mata?!

TINYENTE: Mayroon po, Senyora. Ngunit ako ay nakamasid sa kulot ninyong buhok..

VICTORINA: Argh! (bwiset na pagkakasabi)

( MGA TAUHAN SA UNANG SCENE1 : lalaking mais ang buhok, padre damaso, tiya Isabel, kapitan
tiago,ibara,padre sibyla, tiyente at ang mga kababihan at kalalkihan, at ang mga chismos’t chismosong
nakabasag,Donya victorina)

*(curtains off..ready na ang set: hapag kainan)*…

(SCENE 2)- nasa hapagkainan na para sa hapunan kabanata 3-4

TENYENTE: Don Crisostomo, ilang taon kayong nag-aral sa Europa?

CRISOSTOMO IBARRA: (tumingin kay tiyente) Pitong taon po…

TENYENTE: Aaaah…pitong taon? Naku, baka nakalimutan mo na ang bayang ito!

CRISOSTOMO IBARRA: (natawa)Naku, baka ako nga ang nalimutan ng bayang ito.

PADRE DAMASO: Hmph, (hawak sa baba na parang nag iisip)sabihin mo nga bata, bakit ka pumarito?

CRISOSTOMO IBARRA: (umayos ng upo) Ah, nais ko pong mas makilala ang bansa kong sinilangan at
malaman kung bakit at paano namatay ang aking ama.

*(napatingn ang tiyente kay Ibarra)*

PADRE DAMASO: Bata, pumarito ka dito sa Pilipinas upang makilala ang bayang ito? Alam nating lahat na
mga Indio ang nakatira sa lupaing ito! Napakaliit na bagay ang sinadadya mo rito, walang mahalaga dito sa
bayang ito!

CRISOSTOMO IBARRA: Reberensya, huwag po kayong magsalita ng ganyan, mayaman itong bayang
Pilipinas tulad ng Inang Bayang Espanya!

PADRE DAMASO: Ha! Ganito na ba ang mga binata ngayon? Nagmamarunong! Walang asal, sinasagot pa
ang reberensya, parang matalinong magsalita!

CRISOSTOMO IBARRA: Senyores, huwag kayong magtaka sa aming dating kura, ganyan na yan siya dati pa
at hindi na nagbabago. Patawad, ngunit kailangan ko nang umalis.

KAPITAN TIAGO: Aba, hijo, kararating mo lamang dito, atsaka, dadating din si Maria Clara ngayong gabi,
sinundo na siya ni Isabel.
CRISOSTOMO IBARRA: ikinalulungkot ko pong maiwan ko kayo ngunit may kailangan akong parunan bukas
Salamat po sa inyong pagtanggap sa akin dito, mga kasama uminom po tayo lahat para sa espanya at sa
pilipinas (tinaas ang hawak na kupita at sumonod ang tiyente at ang mga ibang mga nasa mesa)
pupunta ako dito bukas na bukas din.
*(curtains on…)*

( MGA TAUHAN SA UNANG SCENE2 : tiyente, padre damasa, Ibarra,kapitan tiago)

(SCENE 3) – nasa labas ng bahay ni tiago kabanata-

*(curtains off)*

*(nasa labas na ng bahay at naglakad lakad at pinagmasadan ang mga paligid papunta binondo)*

*(inabutan siya sa daan ni tiyente guevarra)*

TINYENTE: Señor Ibarra. (hinawakn sa balikat)

CRISOSTOMO: (nagulat)Tinyente, kayo pala. Ginulat po ninyo ako. (ngumiti)

TINYENTE: Mag-ingat kayo, Señor. Maging aral sana sa inyo ang nangyari sa inyong ama.(may pag alala
sinabi kay Ibarra)

CRISOSTOMO: (naguguluhan na tumingin kay tiyente)Tila may nalalaman kayo tungkol sa pagkamatay ng
aking ama. Maaari ba ninyong sabihin sa akin?

TINYENTE: Wala ba kayong nalalaman? Sa pagkakaalam ko, namatay ang iyong ama sa loob ng bilangguan.

CRISOSTOMO: Sa bilangguan?! Nakulong po ang aking ama? Hindi kaya kayo’y nagkakamali lamang?

TINYENTE: Hindi ako maaaring magkamali. Ang iyong ama ay namatay sa bilangguan. Si Rafael Ibarra, siya
na pinagbintang erehe at pilibustero ni Padre Damaso.

CRISOSTOMO: Maaari ba ninyong sabihin sa akin ang buong pangyayari? Bakit po siya nakulong?
TINYENTE: (naglalakad lakad at tumitingin sa audience habang ikinikuwento ang nagayri)Noon ay
mayroong isang Kastilang mangmang at masama ang ugali na naging kolektor ng buwis. Nang siya’y
nangongolekta, minsan siyang napagkatuwaan ng mga bata…

*(flashback: aalis si Ibarra at tinyente.. same set magiging araw lang)*

FLASHBACK:

OFFSTAGE VOICE TINYENTE: Naglalakad ang kolektor dala-dala ang isang lapis at papel. Pinagtatawanan
siya ng mga bata.

BATA 1: Ba-be-bi-bu-bo! Ha Ha Ha!

BATA 2: Hindi ba’t hindi siya marunong magsulat? Para saan kaya ang lapis niyang dala? Ha ha ha!

KOLEKTOR: Tigilan n’yo ko! Baka kung ano ang magawa ko sa inyo! Ano’ng sabi n’yo?

OFFSTAGE VOICE TINYENTE : Hinabol ng kolektor ang mga bata. Hinagisan niya ng baston ang isang bata
at ito’y natamaan. Nahuli niya ito at kanyang sinaktan.

KOLEKTOR: Ikaw, ano’ng sabi mo?!

BATA: Ahh! Nagbibiro lamang po ako. Ahh—(habang naka salapak sa sahig)

RAFAEL IBARRA: Bitawan mo sila!(lumapit)

*(Tinulak ni Don Rafael ang kolektor ng buwis at ito’y nawalan ng balanse.)*

RAFAEL IBARRA: Hindi ko mapapayagang saktan ninyo ang mga bata.(tinulungan itayo ang bata at
inilagay sa likod niya)

OFF STAGE VOICE TINYENTE: Sa kasamaang palad ay ilang minuto lamang ay namatay ang kolektor. Dahil
dito’y hinuli ang iyong ama at ikinulong. Tinakwil siya ng lahat, at pinagbintangan ng kung anu-ano. Dahil sa
kabiguan niyang makalaya, nasira ang kanyang kalusugan at sa bilangguan na namatay.

OFFSTAGE VOICE IBARRA: Kaya pala... Kaya pala hindi sinabi ni Kapitan Tiyago ang dahilan... Ama
ko...(malungkot na pagkakasabi)
*(curtains on..gabi ulit)*

(MGA TAUHAN NG SCENE 3 – tiyente, ibarra, bata 1 at 2, kolektor, don rafael )

(SCENE 4)- fonda de lala ang bahay ni Ibarra kabanata 5-6-7

*(Set: Nakaupo si Ibarra nakatingin sa langit..gabi)*

OFF STAGE VOICE DON IBARRA : ughhhh… anak tulungan mo ko.. ughhh(nahihirapan huminga at
parang nakatingin kay Ibarra at maluhaluha)

*(curtains off)*

Narrator: Masaklap na karanasan ang dinanas ni Don Crisostomo Ibarra, ang ama niya’y pinagbintangan ng
kasalanang hindi naman niya ginawa. Ngunit, hindi ang paghihiganti ang agad inisip ng binata, nais niyang
ipagpatuloy ang mga magagandang pangarap ng kanyang ama.

*(curtains on)*

*(nasa harap si Kapitan Tiago..humihimas ng manok at may tabako)*

NARRATOR: (pinapakilala si Tiago at lumabs sa curtain)(aacting naw alang boses) Don Santiago Delos
Santos o kilala siya sa tawag na kapitan Tiago, isa sa pinakamayamang mangangalakal sa binondo maraming
lupain, malakas sa mga matataas na alcalde at tinitingala siya ng maraming mamamayan at siya malapit sa
diyos at sa simbahan. Napangasawa niya si Donya pia at hindi sila biniyayaan ng anak kahit ilang besses
nagdarasal sa birhen ng caysasay at walang saysay ang nangyari hanggang sa payuhan siyaa ni padre
damaso na pumunta sa Obando at duon humingi ng sanggol, at nagdalang tao si Donya pia at nagsilang ng
magandang babae na si maria clara.
*(curtains off..set: mabulaklak)*

KAPITAN TIAGO: Clarita, sa palagay ko mas maganda na lumipat ka sa Malabon, hindi na kasi sa San Diego
seserbisyo ang ninong mo na si Padre Damaso, inilipat na siya. Sige, maghanda ka na ng mga damit at
magpaalam ka na sa iyong mga kaibigan.

TIYA ISABEL: Pinsan! Ano ka ba, mas-hiyang ang anak mo sa San Diego, sigurado akong masisiyahan siya
doon, nandoon kasi si Ibarra.

KAPITAN TIAGO: Ah! Tama, nagpasya nga si Crisostomo dito!

MARIA CLARA: (off stage voice)Ano?! (tila gulat at saya ang nararadaman)

TIYA ISABEL: Ano ba yung dalagang iyon, Clarita!(tinatawag) Si Crisostomo nandito! Halika nga dito, ikaw
talaga, pahiya-hiya ka pa!

(dumadating si Ibarra)

CRISOSTOMO IBARRA: Maria Clara! (tinatawag niya si clara)

MARIA CLARA: Crisostomo! (masayang tumakbo at niyakap si ibarra)

(binuhat ni Ibarra si clara at inikot ito sa saya at binaba din)

MARIA CLARA: Hmph, nakalimutan mo na ata ako, sigurado ako na may nakita kang ibang babae sa
bansang pinuntahan mo. (may pagtatampong pagkasabi)

CRISOSTOMO IBARRA: (hinawakan ang makabilang pisngi ni clara)Maari ba kitang malilimutan? Araw at
gabi ay ikaw ang aking iniisip! (ngumiti habang nakatingin sa mga mata ni clara)

MARIA CLARA: Ikaw talaga! Hindi talaga kita nakalimutan, natatandaan ko pa yung mga oras na naglalaro
tayo. Noong nasa beateryo ako, sinasabihan ako na kalimutan kita, pero hindi, Hindi kita makalimutan
Crisostomo!

CRISOSTOMO IBARRA: Maria Clara!(hinaplos ang buhok at hinawakan ang kanang pisnge , eye to eye
contact)
MARIA CLARA: Bukas, Todos los Santos na…eto, mga bulaklak,(pumitas ng bulaklak) ialay mo iyan sa
libingan ng mga magulang mo. Crisostomo, magkita tayo sa loob ng ilang araw ha?(niyakap niya si Ibarra at
kiniss sa pisnge) Inaasahan kita!

CRISOSTOMO IBARRA: Ha,(nagulat at napahawka sa pisnge na kiniss ni clara) sige Maria Clara pupunta
ako, (nagpaalam kay tiago at Isabel)aalis na ho ako…

*(tumingin kay Ibarra na malungkot na masaya)*

KAPITAN TIAGO: Masayang Biyahe!

*(CURTAINS ON…TUNOG NG KALESA…SET:SEMENTERYO)KABANATA 12-13-14*

*(curtains off)*

SEPULTURERO 1: Ughhh!(naghuhukay) Ayoko na! ang hirap !! ang hirap niyang mapasakin (tingin sa
audience at nasasaktan)Napakaselan naman nito!

SEPULTURERO 2: (binatukan ang kasama)Oo nga, bagung libing pa ata iyan ah!(tumingin sa
hinuhukayan)

SEPULTURERO 1: Tingnan mo nga,(tinuro) may buhok pa, ang mga buto, may bahid ng mga dugo!(hinagis
ang hukayan / pala)

SEPULTURERO 2: Hindi yan nakakatapat sa aking hinukay , dalawampung araw pa lang na patay, pinahukay
na sa akin para ilipat sa sementeryo ng mga Tsino, ngunit, umuulan at walang ilaw, nahirapan ako kaya
itinapon ko nalang sa ilog.

SEPULTURERO 1: Huh?(gulat sa narinig) Ibig mo bang sabihin na ipinahukay ang isang tao para ilipat sana
sa sementeryo ng mga makasalanan?(dumikit konti )

SEPULTURERO 2: Oo nga, (tinulak ng mahina para lumayo) lumayo ka nga masyado kang malapit
magkapalit mukha natin lugi tayung dalawa, Tiyak na may malaking kasalanan ang taong iyon.(umiiling iling)

*(tinuloy na ang paghahakukay)*

*(Dumating na sina Crisostomo at ang kanyang alalay.)*
CRISOSTOMO: Nasaan ba? (tumingin tingin sa paligid )

ALALAY: Sa likod po ng malaking crus, senyorito.

CRISOSTOMO: Dito ba?( tinuro )

ALALAY: Ngunit…hindi po rito ang natatandaan ko. Sandali lamang po at ipagtatanong ko.
*(Nilapitan ng alalay ang naghuhukay at nagtanong.)*

ALALAY: Alam mo ba kung saan ang malaking krus na itinirik dito?

SEPULTERORO2: Ah, iyong malaking krus? Sinunog ka na iyon.(humikab at nagkamot sa tenga)

ALALAY: Ano?! (napasigaw konti at gulat)Bakit mo naman ginawa iyon?

SEPULTERORO 2: Napag-utusan lamang ako ng matabang kura. Walana po ang bangkay at nalibing dyan ay
isang babae

CRISOSTOMO: sinong matabang kura?

SEPULTERORO 2: edi sino paba edi si padre garrote na laging nanghahagupit ng tao

CRISOSTOMO: (napahawak sa noo) pero maituturo mo naman siguro at maalala mo kung nasan?

SEPULTERORO 2: (ngumiti) wala na rito ang bangkay.

CRISOSTOMO: ano sabi mo? (galit na sinabi)

SEPULTERORO 2: ilang buwan na nung pinahukay ito sa akin at Sinabi sa akin ng malaking kura na dalhin ko
raw ito sa libingan ng mga Intsik pero umulan ng malakas at napaka bigat ng bangkay kaya ….(nagulat at
napaurong)
CRISOSTOMO: At ginawa mo naman?! (hinawakan ang kamay at hinatak ito ng nagngangalaiti)

SEPULTERORO 2: ‘Wag po kayong magalit,(namutla at takot na takot) senyor. Masyadong mabigat ang
bangkay, at umulan pa nang gabing iyon kaya…itinapon ko na lamang ito sa ilog kaysa ilibing ko sa mga intsik
na hindi binyagan.

CRISOSTOMO: Itinapon?! Isang kabaliwan ang iyong ginawa! (mahigpit na idinantay ang nanginginig na
kamay sa balikat ng lalaki 2 at nanlilisik ang matang tinitigin ito.

*(tumalikod at dali daling lumabas ng libingan hindi pinansin kung may nababangga o may nataapakan
at tumutulo ang luha na walang hikbing naririnig at mabilis na lakad papunta sa dati nilang tirahan)*

*(dumating nasa bahayat maraming kaktus sa paligid, mga nag aawitang kalapati, nakabukas ang
bintana at naglakad ng mabilis papunta roon)*

CRISOSTOMO IBARRA: (habang naglalakad ng mabilis na tanaw si padre salvi)Ikaw! (sinapak)Hindi ba

ikaw ang Pari ng bayan! Walang hiya ka! Anong karapatan mong ipahukay ang bangkay ng aking ama!

PADRE SALVI: Binata, Hindi kita naiintindihan,(naguguluhan at natatakot habang sumasagot sa bawat
tanong ni Ibarra) wala akong pinahukay dito!

CRISOSTOMO IBARRA: Huwag kang magsinungaling! (galit na sinabi at dinu duro)Nagkamali ka sa

paghukay ng bangkay ng ama ko!

PADRE SALVI: Nagkakamali ka! (umiiling at itinaass ang dalawang kamay na hindi siya)Hindi ako ang
nagpahukay ng bangkay ng ama mo! Ang pinalitan ko na Pari, si Padre Damaso! At siya ang sisihin mo!
(nagmamakakaawa)

CRISOSTOMO IBARRA: Hindi…hindi ako makapaniwala! (galit na umalis)

*(curtains on set : simbahan na may kampana)

(MGA TAUHAN NG SCENE 4 – don Rafael Ibarra, tiago, tiya Isabel, M.Clara)
SCENE 5 Ang Dalawang Sakristan (kabanata 15)
*(Nangangampana ang dalawang sakristan na sina Basilio at Crispin.)*

BASILIO: Magpahinga na muna tayo Crispin.

*(Naupo silang dalawa sa may sulok.)*

CRISPIN: Magkano ba ang kita mo ngayong buwan, Kuya? (lumapit kay basilio)

BASILIO: Dalawang piso, bakit ba?(naguguluhang sagot)

CRISPIN: Nais kong bayaran mo ang sinasabi nilang ninakaw ko.(malungkot na sinabi at yumuko)

BASILIO: Sira ka ba,(may pagkainis na sinabi) Crispin? Diba’t tatlumpu’t dalawang piso ang binibintang nila
sa iyo? Kahit isang taon pa akong magtrabaho, hindi ko mababayaran iyan.

CRISPIN: Ngunit wala talaga akong ninakaw! (pasigaw na paiyak) Wala akong ninakaw. kuya…Kapag
nalaman ‘to ng Inay...natatakot ako.(umiiyak)

BASILIO: Tahan na,(pinapatahan) Crispin. Hindi rin naman maniniwala si Inay.(niyakap ) Tahan na. ‘Wag
kang mawalan ng--
*(Naputol ang kanilang pag-uusap nang dumating ang Sakristan-Mayor.)*

SAKRISTAN: (tinawag) Basilio, may multa kang dalawang real dahil sa hindi tamang pagpapatunog ng
kampana…(tumingin kay crispin)At ikaw Crispin, hindi ka maaaring umuwi hanggang hindi mo isinasauli ang
ninakaw mo!(pasigaw at galit na sinabi)

CRISPIN: (tumayo at nangatwiran) Ngunit wala po talaga akong ninakaw.

SAKRISTAN: Magsisinungaling ka pa! (lumapit kay crispin)

*(Hinawakan ng sakristan sa braso si Crispin at hinila ito pababa ng hagdan. Ngunit nakahawak rin si
Basilio sa kapatid.)*
BASILIO: (nakahawak kay crispin ng mahigpit) Matagal na po naming hindi nakikita ang aming Inay.
Pagbigyan n’yo na po—
*(Sinaktan ng sakristan-mayor si Basilio hanggang sa ito’y hindi na halos makatayo. Muli niyang hinila
si Crispin at ito’y ikinaladkad pababa ng hagdan.)*

BASILIO: ughh!!! (napatumba) bitawan mo ang kapatid ko !! crispin!!!! (pinipilit tumayo)

*(tuluyang hinila si crispin ng sacristan pababa)*

CRISPIN: Kuya, (nagpupumiglas para makatakas at lumapit kay basilio)tulungan mo ako! Papatayin nila
ako! (umiiyak at nagpupumiglas habang hatak hatak siya ng sacristan)

SAKRISTAN: wag ka ng pumalag pa! (hinatak ng malakas at sinasaktan)

BASILIO: Crispin…!! (nanghihinang sigaw)

*(Nang nakaalis na ang dalawa, pilit niyang iniahon ang kanyang sarili at mabilisang takas dahil baka
mahuli siya ,tumakas siya gamit ang lubid ng kampana. At lumabas nag dalawang gwardiya sibil at
pinaputukan siya ng baril)*

*(curtains on )*

OFFSTAGE VOICE CRISPIN: nanay ko !!! kuya ko!!

END OF SCENE.

(MGA TAUHAN NG SCENE 5 – basilio, crispin, sacristan, gwardya civil)

(SCENE 6 Ang Pamilya ni Sisa)kabanata 16

*(curtain off set sa bahay nila sisa)*
*(Abala si Sisa sa paghahanda ng pagkain para sa mga anak na tuyong tawilis, tapang baboy ramo)*

SISA: Marahil ay gutom na gutom na ang mga anak ko...Hindi ko sila hahayaang magutom...Kaya naghanda
ako ng masarap na pagkain...tiyak na magugutuhan nila to lalo’t na mga paborito ang hinanda ko sa kanila
(masaya at tuwang tuwa habang hinahain)
*(Biglang dumating ang lasing na si Pedro.)*

PEDRO: May makakain ba?

*(malungkot na na gulat)*

SISA: Mayroon. (pilit na tinatakpan ang mga hinanda niyang pagkain para kila crispin at basilio)

PEDRO: Nasaan?! Bilisan mo’t nagugutom na ako! (pasigaw at umupo sa silya ng hapagkainan)

SISA: Ahh- Oo. Narito na. (hinanda at binigay na malungkot ang mukha )
*(Kinain ni Pedro ang lahat ng pagkain.)*

SISA: Wala nang natira?(tumingin sa mga pagkain) Ngunit paano’ng mga anak mo?(tumingin sa asawa)

PEDRO: Bakit?! (tumingin g masama kay sisa)May reklamo ka?!

SISA: (natakot )Wala. Wala—

PEDRO: Teka,(hinanap sila basilio at crispin nilibot ang paningin sa audience) nasaan na ba ang mga
batang iyon?

SISA: Nasa kumbento pa. Pero uuwi rin sila—

*(Nakita ni Sisa na paalis na ang asawa.)*

SISA: Sandali, (pinigilan ang asawa)hindi mo ba sila hihintayin?

PEDRO: Inuutusan mo ba ako?! (tinabig at tinulak) umalis ka sa harap ko ! Aalis ako kung kailan ko gusto!
*(At umalis na nga si Pedro.)*

SISA: Kawawang mga anak ko(mangiyak ngiyak na tinignan ang pagkain). Magsasaing na lamang ako ulit.
*(Ilang minuto lamang ay dumating si Basilio.)*

*(kumatok ng nagmamdali si basilio)*

BASILIO: Inay! Inay! Gising pa po ba kayo? Inay! (kumatok uli)

SISA: (nagmamadlaing binuksan ang pinto)Basilio! Anak ko! (umiiyak sa nakitang itsura ni
basilio)Anon’ng nangyari sa’yo?(lumuhod at hinawakan ang magkabilang balikat) Bakit ka umiiyak? Bakit
ka sugatan?(habang chinecheck ang sugat ni basilio)

BASILIO: (hinihingal)Tumakas po ako sa kumbento. (umiyak)Takot na takot na po ako. At si Crispin po—

(umiiyak ng tuluyan)

SISA: Bakit, ano bang nangyari kay Crispin?(nag alala na) Nasaan na siya?(nakatingin ka basilio na nag
aalala)

BASILIO: Naiwan po siya sa kumbento, Inay. Hindi po siya pwedeng umuwi dahil pinagbintangan siyang
nagnakaw.

SISA: Ano? Inakusahan ang mabait kong si Crispin? Dahil ba sa mahirap lang tayo, kailangan nating
magdusa?(galit na sinabi)

BASILIO: Inay…(tumingin sa kay sisa)

SISA: Bakit, (ngumiting tumingin kay basilio)Basilio? Nagugutom ka? Halika ka, (pumunta sa lamesa at
hinain ang pagkain)heto…heto ang kanin at tawilis. Kumain ka, anak ko.

BASILIO: Ngunit hindi po ako kumakain ng tawilis, Inay.

SISA: Alam ko,(natigilan ) anak. Naghanda akong ng ibang ulam kanina, ngunit dumating ang iyong ama

BASILIO: Dumating si Itay? (at sinipat ang mukha at mga braso kung maybsugat at pasa)

SISA: Oo.at alam mo ba (lumapit ka basilio) tinanong kau ng ama ninyo.gustong gusto niya kau makita,
gutom na gutom na siya kaya hinayaan ko ipakain sa kaniya ang inihanda ko para sainyo (ngumiti)

BASILIO: Pero umalis din siya agad, hindi po ba?( malungkot at galit na tymingin sa ina)
SISA: Basilio! (pinagalitan)

BASILIO: Patawad po, Inay.

*(Isinara ni Sisa ang pinto at siya’y napabuntong-hininga.)*

*(curtain on)

OFF STAGE VOICE SISA: Diyos ko... Ano bang gagawin ko?

END OF SCENE.
(MGA TAUHAN NG SCENE 6 – sisa , pedro, basilio)

(SCENE 7 Ang Pagkabaliw ni Sisa)

*(curtains off set:bahay ni padre salvi/ kumbento)*
*(Tumungo si Sisa sa kumbento dala-dala ang isang bakol na puno ng mga gulay. Nakita siya at
kinausap ng utusan.)*

UTUSAN: (tumingin ng alinlangan kay sisa)Para saan ang mga ‘yan ale?

SISA: (nagulat at napatingin sa hawak niya)Para sa kura,(ngumiti) nais ko sana siyang makausap.

UTUSAN: May sakit ang kura ngayon, tungkol saan ba ito?

SISA: (buntong hininga)Hindi pa kasi umuuwi ang anak kong si Crispin.

UTUSAN: Crispin?(biglang naalala ang nangyari) Kung gano’n, ikaw ang ina ng magnanakaw? Aba’y
matapos magnakaw ng batang iyon, ay tumakas rin! Inutusan pa nga ako ng mga kura na magpunta sa
kwartel at magsuplong. Sa katunayan ay papunta na ang mga guardia civil sa inyong tahanan upang hulihin
ang mga magnanakaw mong anak.(naglakad at inikutan si sisa)
SISA: Hindi(sinunsundan ang pagikot ng utusan)…hindi magnanakaw ang mga anak ko.(umiyak)

KUSINERA: Hoy!(sinigawan) Ina ng mga magnanakaw! ‘(dinuduro ng hintuturo)Wag mong iyakan ang
mga anak mo! Wala kang mapapala sa kanila dahil nagmana saila sa kanilang ama! (tumawa)
*(Tamatakbong tumungo si Sisa at nakita niya ang mga Guardia Civil.)*
*(natakot na lumapit sa gwardya sibili)*

GUARDIA CIVIL: Ikaw ba si Sisa, ang ina ng magnanakaw?

SISA: (tumungo)Opo, ako nga ho si Sisa, ngunit hindi po magnanakaw ang mga anak ko.(lumuhod)

GUARDIA CIVIL: ‘Wag mo nang ipagkaila,(tinabig) kung ayaw mong lumala pa ang sitwasyon. Sabihin mo na
kung saan mo itinago si Crispin!(sinigawan)

SISA: Señor,(umiiyak habang nakikiusap) ilang araw ko na hong hindi nakikita si Crispin.

GUARDIA CIVIL: Eh, kung ganoon, isauli mo na lamang ang perang ninakaw ng iyong mga anak!

SISA: Señor, (nakahandusay)kahit pa minsang nagugutom ang mga anak ko, hinding-hindi nila magagawa
ang magnakaw, maniwala kayo.(umiiyak pa din)

GUARDIA CIVIL: Sinungaling! (tinadyakan)Pero kung iyan iyong gusto, Ikaw ang ikukulong naming
hanggang hindi isinasauli ng mga anak mo ang mga ninakaw nila.(kinuha si sisa )

SISA: Pero wala ho talagang ninakaw ang mga anak ko, Señor. Parang awa n’yo na, ‘wag n’yo po akong
ikulong…(nagpupumiglas at nagmamakaawa)
*(Dinala ng mga guardia civil si Sisa sa kuwartel.)* set: kwartel / kulungan)*

GUARDIA CIVIL: Mabubulok ka sa bilangguan hanggang hindi ka magsasabi ng totoo!

*(at ginahasa sa loob ng selda si sisa ng mga gwardya civil)*

*(Dumating ang alperes at nalaman ang tungkol kay Sisa.)*

ALPERES: Kamalian ‘yan ng kura! Pakawalan n’yo siya at ‘wag n’yo na siyang gagambalin pa, at kung gusto
ng kura na na maibalik ang kanyang mga ginto, sabihin n’yo sa kanya na manalangin siya kay San Antonio!
*(Agad nilang pinakawalan si Sisa.)*

GUARDIA CIVIL: Umalis ka na rito! Wala nang maipapakain ang gobyerno sa’yo! Ha! Ha! Ha!*(tumawa na
malademonyo)*
*(Tumakbo si Sisa na may takot patungo sa kanilang bahay.)*

SISA: Crispin! Basilio! Mga anak ko! Nasaan na kayo?(Hinahanap sa bawat sulok ng bahay)

*(magkakasalsihan sila same set)*

BASILIO: (hinahanap ang ina sa lansangan) Inay! Inay! Nasaan na kayo, Inay? Inay!
*(Pumunta si Sisa sa bahay ni Pilosopo Tasyo, ngunit wala siyang nadatnang tao.)*

BASILIO: (Uuwi sa dampa) Inang! Inang! Nandyan ba kayo, Inang? Inang! (sumilip sa bangin malapit sa
bahay)

GWARDIYA CIVIL: Hoy! Ikaw yung hinahanap naming bata ah. Huwag kang gagawa ng masama!
*(nagulat at tumakbo sa takot at sumabit ang damit sa Matulis na bagay ay napunit ang kalahit na may
kasamng dugo at nag paputok ang gwardiay civil)*
May nakita siyang damit na duguan.

SISA: Ano ‘to? Damit ni Basilio? Dugo…Bakit may sugat ang anak ko? Ha! Ha! Ha! Dugo ng anak ko! Ang
magnanakaw kong anak! Ako’ ang ina ng mga magnanakaw! Ha! Ha! Ha! Dugo!

SISA: (nakatingala) Crispin! Basilio! Nasan na kayo? Mahal kong mga anak! Hangin, nakita mo ba ang mga
anak ko? Hindi? (iiyak at tatawa ulit) Ikaw puno, nakita mo ba ang mga anak ko? Hindi rin? (iiyak at tatawa
ulit)
(haharap sa audience) Kayo? Nakita niyo ba ang anak ko? Nakita niyo ba siya? (kakausapin ang mga
naglalakad na extra sa set) Kapag nakita niyo ang mga anak kong sina Basilio at Crispin, sabihan ninyo ako
ha? (tatawa at maiiyak)

*(curtain on)*
Off stage voice basilio: Inang! Inang! Nandito na ako Inang! Inang! Inang! (maiiyak)

End of Scene.

*(curtains off set : san diego)*

(MGA TAUHAN NG SCENE 7 – Sisa, utusan, kusinera, gwardiya civil,alperes)
(SCENE 8 Mga liwanag at dilim) kabanata 22
IBARRA: Ipapahanda ko ang lahat ng kailangan bago magbukangliwayway
MARIA CLARA: Ayokong makasama ang kura.
IBARRA: Bakit? (nagtataka)
MARIA CLARA: Pakiwari ko’y binabantayan niya ang lahat ng kilos ko. Natatakot ako sa kanyang mga
tingin. Kinikilabutan ako sa tinig niya na waring napakahiwaga. Madalas ay hindi ko maunawaan ang kanyang
mga sinasabi. Itinatanong niya sa akin kung hindi ko raw ba napapanaginipan ang sulat at ang aking ina.
Maging sina Sinang at Andeng ay nakababalitang hindi raw masyadong kumakain ang kura at tila
napapabayaan ang sarili. (takot)
IBARRA: Ngunit hindi maaaring hindi natin siya kumbidahin. May kaugalian tayo dito. At isa pa’y narito na
siya.
*(Papunta si Padre Salvi kina Crisostomo Ibarra at Maria Clara. Napipilitan ang ngiti nito.)*
PADRE SALVI: Malamig ang hangin dito sa labas, baka kayo magkasakit. Hindi ba kayo natatakot magkasakit
o magkasipon? (Nginig ang tinig ng kura at hindi siya makatingin ng diretso sa dalawa)
IBARRA: Maganda ang gabi, Padre. Napakasarap lumanghap ng sariwang hangin.(suminghot ng sariwang
hangin)
IBARRA: Isang kasiyahan sa bukid ang inihanda naming ang aking mga kaibigan. Maaari po ba kayong
dumalo?
PADRE SALVI: Saan magaganap ang kasiyahan?
IBARRA: Sa may batis po sa gubat idaraos, malapit sa puno ng balite. Iyo po ang napiling lugar ng mga
dalaga.
PADRE SALVI: Para patunayan na ako’y walang sama ng loob sa iyo dahil sa nangyari, malugod kong
tinatanggap ang iyong paanyaya.
Ibarra: Maria Clara, aalis na ako. Magkita nalang tayo bukas.(kiniss sa pisnge at yinakap) Padre Salvi
mauna na po ako sa inyo.(nagbigay galang)
*(Isang lalaki ang sumalubong kay Ibarra habang siya’y naglalakad.)*
LALAKI: Hindi po ninyo ako nakikilala, ginoong Crisostomo. Subalit may dalawang araw ko ng hinihintay ang
iyong pagdating ditto sa bayan ng San Diego. (malungkot na pagbigkas)
IBARRA: May kailangan kayo sa akin? (nagtataka at gulat)
LALAKI: Tinatawag nila akong lasingero walang kwentang ama at asawa, kaya’t wala isa mang nagnanais
tumulong sa akin. Nawawala po ang aking mga anak at nabaliw ang aking asawa.
Ibarra: Anong kailangan ninyo sa akin, ginoo?
LALAKI: Nais ko pong humingi ng tulong sa inyo.
IBARRA: Sumabay kayo sa akin sa paglalakad at saka ninyo sabihin ang inyong pakay.
*(Naglakad na ang dalawa hanggang sa tuluyang nawala.)*

*(curtains on)*
(MGA TAUHAN SCENE 8- ibarra, M.Clara, Pedro salvi, lalaki(pedro))

(SCENE 9 Ang Pangingisda)- kabanata 23

*(curtains off set: palaisdaan/lawa)*

*(papsok Si Maria Clara at kaniyang mga kibigan at masayang nakikipagkuwentuhan at biruan sa

kanyang mga kaibigan habang naglalakad.)*
KAIBIGAN 1: Maria Clara, kumusta na kayo ni Ibarra?

MARIA CLARA: Kami ni Ibarra? Anong “kami” ni Ibarra?

KAIBIGAN 2: Hindi ba’t kararating lamang niya?

TIYA ISABEL: Baka nakakabulabog ang ingay ninyo sa mga natutulog pa. Huwag kayong maingay. Hindi
ganyan ang dalagang Pilipina noong kapanahunan namin.
*(Natanawan nila ang paparating ng mga kalalakihan at ang isa’y tumugtog pa ng gitara. (naglalakad na
rin ang mga lalaki)*
MARIA CLARA: Oo…sa katunayan ay papunta na siya dito ngayon at sabay kaming mangingisda…

MGA KAIBIGAN: Uuuuuyy…(turo kila Ibarra na kinikilig)

*(Hindi katagalan… dumating na sila ibarra)*
*(Nagbigay galang ang mga binata samntalang naging pino na ang kilos ng mga dalaga ng nasa
harapan na nila ang mga ito.)*

MARIA CLARA: O, nandito ka na pala, Crisostomo.

IBARRA: Maaari na ba tayong umalis, mahal ko?

MARIA CLARA: Kung iyan ang nais mo…(alis sa set kasama ng lahat)
*(curtain on set palaisdaan)*

*(Sa palaisdaan…)*
*(Sumakay na sila sa Bangka [2 bangka meron: isa sa mga babae at isa sa mga lalaki])*
*(nalungkot ng nalaman ay magkahiwalay ang lalaki at ang babae kaya umisip si albino ng paraan para
magkasama sa iisang bangka)*
ALBINO: (bumulong kay Ibarra) Takpan mo ang tapal sa tapat sa tabi ng paa mo at may butas. Delikadong
mapasukan ng tubig.
*(Nagsigawan ang mga babae nang malaman na may butas ang Bangka nila lumipat ang ilang mga
lalaki sa Bangka ng mga babae. Si Ibarra ay tumala kay M. Clara. Si Albino lumapit kay Victoria. Naging
pares-pares ang magkakatala sa bangka. Ang bangkero ay tahimik lang na nagsasagwan. Papunta sila
sa baklad ni Kapitan Tiago. Di naglaon ay dumating din sila sa isa sa mga baklad.)*

ELIAS: Señorita Maria Clara, saan po ninyo gustong pumunta?

MARIA CLARA: Nais ko sanang pumunta sa palaisdaan ng aking ama. Malayo pa ba?

ELIAS: Naku hindi po, señorita. Ilang sandali na lamang at makakarating na rin tayo doon.(pinagpatuloy ang
pagsagwan)
ANDENG: may mga isda na!(turo sa lawa)
*(Isang mangingisda ang nagsalok ng isda sa baklad. Wala siyang nahuli ni isang isda kahit paulit-ulit na
siyang nagsasalok. Nagulat ang mga tao.)*
Elias: Nakapagtataka(nagtataka na kumakamot sa ulo) bago pa mag-undas huling pinandaw ito.

MARIA CLARA: Ano iyon?(turo sa nakita)

ELIAS: (tinignan)Marahil ay kahoy lamang po.

MARIA CLARA: Ah kahoy lamang pala.

IBARRA: Kahoy pa rin ba iyon?(tinignan ng mabuti)

ELIAS: Sandali lamang po at titingnan ko— (nagulat at sumigaw)Isang buwaya!!!

MARIA CLARA: May buwaya!(gulat na gulat)

ELIAS: Kaya pala nauubos na ang mga isda sa ilog na ito! Kailangang mamatay na ang buwaya na
iyan!(tumalon para patayin ang buhaya)
MARIA CLARA: Crisostomo, nanganganib ang buhay niya!(natatakot at nagaalala)

IBARRA: Huwag kang mag-alala, mahal ko. Ililigtas ko siya.(tumalon at iniligtas si elias)
*(Saglit na lumitaw ang ulo ng bangkero na hatak ang dulo ng lubid. Nagpalakpakan ang lahat. Naiahon
ng bangkero ang buwaya sa baklad pero habang tinatalian na ang bunganga, lumaban ito kaya
nahulog sa tubig ang buwaya kasama ang bangkero. Nagsigawan ang lahat. Tumalon si Crisostomo na
may hawak na patalim. Nagulat ang lahat)*
MARIA CLARA: Ibarra!(sumigaw)
*(Makalipas ang ilang sandali.)*

MARIA CLARA: (Umiiyak) Nasaan na sila?(hinahanap) Baka kung ano na ang nangyari sa kanila.
*(Pumula ang tubig. Tumalon na rin ang ilang mga lalaki para tulungan ang dalawa pero bago pa man
sila makalapit sa dalawa, napatay na rin sa wakas ang buwaya. Si Maria Clara ay hindi halos
makahinga dahil sa ginawa ni Ibarra. Ang lahat ay natuwa sa pagkaligtas ng dalawa – ang iba’y
nagtawanan, ang iba naman napaiyak.)*

TAUHAN: Ligtas sila! Ligtas sila!(tuwnag tuwa na sinisigaw)

ELIAS: Maraming salamat po sa pagligtas ninyo sa buhay ko, (nahihirapan magsalita at umuubo)Señor
Ibarra. Balang araw, sa panahong kailangan ninyo ng tulong, nakahanda po akong tulungan kayo.

KABABAIHAN: Isa kang tunay na bayani, Ibarra! Mabuhay ka!

*(lahat lahat nagsabi)*
*(curtains on)*
*(lumabas si sisa sa curtain at nag babaliw baliwan *(off stage voice: nagsalita ang alpares or tumawa)*
nang narinig at nakita niya tumakbo papalayo)*
OFFSTAGE VOICE IBARRA: hanapin ang babae upang aking maipagamot

End of Scene.
(MGA TAUHAN NG SCENE 9 – kaibigan 1,2,3 , M.Clara, tiya Isabel, elias, andeng,albino, tauhan)

(SCENE 10 : BAHAY NI PILISOPO TACIO)

*(CURTAINS OFF SET: BAHAY NI PILOSOPO)*
*(Nang sumunod na umaga, Si Ibarra ay humingi ng payo kay Pilosopo Tasyo.)*
*(pumunta sa bahay ni tacio si Ibarra)*
IBARRA: (kumatok ) tao po…!!(kumatok ulit) ginoong tasyo..
PILOSOPO TASYO: (binuksan ang pinto)Nariyan pala kayo, ginoo!
IBARRA: Naabala ko po ata kayo.
Pilosopo Tasyo: May maipaglilingkod ba ako sayo?(naglakad sa sala at umupo)
IBARRA: May nais lamang po akong isangguni sa inyo. (hangang-hanga habang tinitingnan ang
isinusulat ni Pilosopong Tasyo) Bakit po kayo nagsusulat ng isang heroglipiko?(tinitignan pa din)
PILOSOPO TASYO: Dahil hindi ako sumusulat sa aking panahon kundi nagsusulat ako para sa
hinaharap.(tumingin sa audience) (tumayo at nagpalakd lakad)Ha! Sa panahon ngayon na mababasa ang
aking mga sinusulat, hay, tiyak na hindi ito pahahalagahan at susunugin pa ito. Ngunit ang susunod na
salinlahi'y higit na matatalino at kung ito'y kanilang mababasa ay sasabihin nilang hindi pala lahat ay natutulog
sa panahon ng kanilang mga ninuno.(tumingin kay Ibarra)
IBARRA: Anong wika po kayo sumusulat?
PILOSOPO TASYO: Sa sariling wika natin na tagalog.
IBARRA: Maari po bang gamitan ng heroglipiko ang wikang tagalog?(nagtaka)
PILOSOPO TASYO: Maari.(lumapit at umupo uli) Higit na mabuti ang alpabetong tagalog kaysa wikang
Latin. Nga pala,(napaayos ng upo) natatandaan mo ba yung pagkapatay sa buwaya? Opinyon ko lang
naman, subalit, tingin ko'y sinadya niyang gambalain ang inyong kasiyahan sapagkat hindi siya imbitado at
dumating pang lasing ang kanyang asawa.
IBARRA: (napangiti) Nais ko po sanang humingi ng payo sa inyo gaya ng ginagawa ng aking ama noong
siya'y nabubuhay pa. Nais ko pong magpatayo ng isang paaralan at bilang pag-alala na rin ito sa aking
kasintahan.(nakangit na nainlab)
PILOSOPO TASYO: (napangiti) Ah, matagal ko nang pinangarap iyan. Pangarap ng isang baliw. At iisipin din
ng mga tao baliw kayo dahil humihingi kayo ng payo sa isang taong napagkakamalan nilang baliw. Ha! Para
sa kanila, ang matatalino'y mga kapitan kahit walang pinag-aralan at walang ginawa kundi maging sunud-
sunuran sa kura. Bakit hindi kayo humingi ng payo sa kura, o sa kapitan o sa iba pang may tungkulin? Maari
nyo silang sundin, maari rin hindi.
Ibarra: Naniniwala ako na mangyayari ang aking plano na walang sagabal(determindaong sinabi).
PILOSOPO TASYO: Matutuloy ang plano ninyo kung kayo'y makikipagtulungan sa mga taong sinasabi ko.
IBARRA: Totoong makapangyarihan ang kura subalit hindi ako lubusang naniniwala sa mga mapang-abusong
lakas at kapangyarihan. Ang taong bayan ay maniniwala sa katuwiran at pamahalaang may mabuting
hangarin.
PILOSOPO TASYO: Ang pamahalaan ay walang ibang pinakikinggan kundi ang kura. Sumusunod lamang
ang kamay sa idinidikta ng isip.
IBARRA: Parang isang pagmamalabis ang inyong pahayag. Sa katunayan ay wala pa pong bayang
dumaraing.
PILOSOPO TASYO: Pipi ang bayan kaya hindi dumaraing. Ngunit hindi magtatagal ay darating din ang
panahong iyon. Malalaman ninyo ang kanilang mga pagtitiis.
IBARRA: Nauunawaan ko ang inyong ibig sabihin. Ngunit dapat ninyong malaman na ang mga nanggagaling
sa utos sa itaas ay hindi ipinatutupad pagdating na sa ibaba. Ang nanunungkulan ay mapang-abuso. Dalawa
lamang ang maaari ninyong gawin, ang yumukod sa mga makapangyarihan o hindi yumukod na kapalit ay
kapahamakan. Hindi ko ba maaaring mahalin ng sabay ang Espanya at ang aking bayan? Bakit ako yuyukod
kung hindi kailangan?
PILOSOPO TASYO: Sapagkat ang lupang iyong tinatakpan ay nasa kapangyarihan ng mga taong
nagpapahalik ng kanilang mga kamay.
IBARRA: Nagpapahalik ng kamay? Nalimutan po ba ninyong sila ang may kagagawan ng pagkamatay ng
aking ama? Hindi ko nais ipaghiganti ang aking ama alang-alang sa kapakanan ng relihiyon.
Pilosopo Tasyo: Hay, iho. Huwag muna ninyong gawin ang inyong plano hangga't hindi ninyo lubusang
natatanggap ang kasawian ng inyong ama.
IBARRA: Matutulungan kaya nila ako at paniwalaang ang paaralang ipatatayo ko ang magiging tulay upang
lumaya sa kamangmangan ang bayang ito at matuklasan nila ang pangangamkam ng kumbento?
Pilosopo Tasyo: Mabigo man kayo, nakakatuwang ginawa ninyo ang nararapat ninyong gawin.
IBARRA: Naniniwala na ako sa inyong sinasabi. Ngayon din ay pupuntahan ko ang kura at sana'y hindi siya
katulad ni Padre Damaso. Salamat po ginoo. Ako'y papatungo na. (nagbigay galang)
*(umalis si Ibarra)*
*(curtain on*)
Off stage voice pilosopo tasyo: mag iingat ka Ibarra (takot at nagaaalala)

(MGA TAUHAN NG SCENE 10 – tacio , ibarra)

(SCENE 11 Ang Panghugos)kabanata 32
*(curtains off set : okasyon)*

*(Maraming tao sa paligid dahil ito ang araw ng pagbabaon ng panulukang-bato ng bahay paaralan na
itatayo ni Ibarra.)*
GOV.ÑOL JUAN: Paano gumagana ang panghugos na iyan?
IMBENTOR: Ganito ho iyon. Kahit na sa kaunting pwersa lamang ay kaya kong maitaas at maibaba ang
mabigat na batong ito. Isang tao lamang ang kailangan upang mailinya ng maayos ang batong ito!
*(Sa malapit ay matatanaw ang isang dulang ang makikita na naglalaman ng mga pahayagan, sulatin,
medalya at iba pang mga dokumento. Ilalagay ito sa mga silindrong kaha at ibabaon kasama ang mga
panulukang bato para sa mga susunod na henerasyon.)*
*( Pagkatapos mailagay ang mga mahahalagang bagay sa silindrong kaha, ay binigyan ng alkalde si
Ibarra ng isa sa mga ito.)*

GOBERNADOR NOL JUAN: Señor Ibarra, ikaw naman ang maglagay ng palitada sa ibabaw ng bato.

IBARRA: Ikasisiya ko po, gobernador.

*(Lumapit si Ibarra sa malaking bato upang ilagay ang palitada.)*

*(Kinakabahan si Ibarra sa pagbaba, habang ang Taong Madilaw ay tila nababagabag at

pinagpapawisan ng malamig. Nagbabantay si Elias sa malayo, at bahagyang kinindatan si Ibarra. )*
*(Hanggang sa nagulat na lamang ang lahat dahil sa isang malakas na ugong. Nabalot ng makapal na
alikabok ang paligid. Nagsigawan ang lahat dahil nalansag ang panghugos ng hindi inaasahan)*

*(Itinulak ni Elias ang imbentor kaya ito ang natamaan ng malaking bato at ito’y namatay. Nagulat ang
lahat sa kanilang nakita.)*
IBARRA: Huwag mag-alala, ligtas ako!
M. CLARA: (hinimatay)(sinugod at inalis sa set)

IBARRA: (gulat )Ano’ng ibig-- Elias?

ELIAS: Mag-iingat kayo, Señor. Hindi lamang ito ang maaaring mangyari sa inyo. Saka ko na lamang
sasabihin sa inyo ang lahat.

*(Tumakbo palayo si elias.)*

IBARRA: Sandali—(hahabulin kaso natigilan sa nakitang nakahandusay)Ano’ng nangyari sa taong ito?

TAUHAN: Muntik na kayong patayin ng taong iyan!(tinuro )

GOBERNADOR NOL JUAN: Ngunit siya rin ang nabiktima sa masama niyang balak.(umiling )

IBARRA: Kung gano’n, ako na lamang ang magpapalibing sa kanya.

TAUHAN: Paumanhin Señor Ibarra, ngunit hindi ba’t pinagtangkaan niya ang inyong buhay?

IBARRA: Oo nga, ngunit...siya ang nasawi. Ano pa bang parusa ang dapat niyang matanggap? Pinapatawad
ko na siya.

KABABAIHAN: Ang bait-bait talaga niya. Mabuhay ka, Crisostomo Ibarra! (lahat lahat nagsabi)
PILOSOPO TASYO: Masamang simula ito (takot na takot)

END OF SCENE.
MGA TAUHAN NG SCENE 11 –GOV. NOL JUAN, IMBENTOR, M.CLARA, ELIAS, TAUHAN,TACIO