‫دﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮه ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ ،‬ﺗﺒﺮﻳﺰ‬

‫‪15‬ﺗﺎ ‪ 17‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1394‬‬

‫ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻓﺴﻔﺮ در درﻳﺎﭼﻪ ﻫﺎي درونﺷﻬﺮي و ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻗﺪاﻣﺎت ﺳﺎزهاي و ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‬

‫ﺑﺮ ﺑﺎر ورودي ﺑﻪ آن )ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﻣﻮردي‪ :‬درﻳﺎﭼﻪي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭼﻴﺘﮕﺮ(‬

‫‪2‬‬
‫اﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﻮدي اﻧﺰاﺑﻲ‪ ،1‬ﻣﺴﻌﻮد ﺗﺠﺮﻳﺸﻲ‬
‫‪ -1‬داﻧﺸﺠﻮي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲارﺷﺪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ آب‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻳﻒ‬
‫‪ -2‬داﻧﺸﻴﺎر داﻧﺸﻜﺪهي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻳﻒ‬

‫‪amahmoudi87@gmail.com‬‬

‫ﺧﻼﺻﻪ‬
‫درﻳﺎﭼﻪي درونﺷﻬﺮي ﭼﻴﺘﮕﺮ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ‪ 132‬ﻫﻜﺘﺎر و ﺣﺠﻢ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ‪ 6/9‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ‪ ،‬در ﺷﻤﺎلﻏﺮﺑﻲ ﺗﻬﺮان و ﻣﻨﻄﻘﻪي ‪ 22‬ﺷﻬﺮداري ﺗﻬﺮان واﻗﻊ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ درﺟﻪي ﺣﺮارت ﻫﻮا‪ ،‬ﺑﻮمﺳﺎزﮔﺎن درﻳﺎﭼﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﭼﻮن اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﺸﺮات ﻣﻮذي‪ ،‬رﺷﺪ ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪ و ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي و رﺷﺪ‬
‫ﺨﺼﺎت ﻛﻴﻔﻲ ‪ 59‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ درون‬
‫ﻓﺰاﻳﻨﺪهي ﺟﻠﺒﻚ در داﺧﻞ درﻳﺎﭼﻪ روﺑﻪرو ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻫﺎي ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺸ ّ‬
‫درﻳﺎﭼﻪ ﮔﻮﻳﺎي آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺴﻔﺮ ﻣﺎد‪‬هي ﻣﻐﺬّي ﻣﺤﺪودﻛﻨﻨﺪهي ﺗﻐﺬﻳﻪﮔﺮاﻳﻲ در اﻳﻦ درﻳﺎﭼﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل ﺷﺒﻴﻪﺳﺎز ‪ AQUATOX‬و ﺑﺎ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮ‪‬ع ﻧﻈﻴﺮ ورود رواﻧﺎب‪ ،‬ورود آب رودﺧﺎﻧﻪي ﻛﻦ )ﺑﺎ ﺗﺼﻔﻴﻪي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻓﺴﻔﺎت ﻳﺎ ﺑﺪون ﺗﺼﻔﻴﻪﺧﺎﻧﻪ(‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ آب درﻳﺎﭼﻪ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ وﺟﻮد ﻳﺎ ﻋﺪم ﺣﻀﻮر ﻣﺎﻫﻲ و اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ در ﺣﻮﺿﻪي آﺑﺮﻳﺰ رودﺧﺎﻧﻪي ﻛﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺻﻠﻲﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﺄﻣﻴﻦ آب‬
‫درﻳﺎﭼﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺮ ﺑﺎر ﻓﺴﻔﺮ ورودي ﺑﻪ درﻳﺎﭼﻪ و وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻐﺬﻳﻪﮔﺮاﻳﻲ آن ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻛﻠﻤﺎت ﻛﻠﻴﺪي‪ :‬درﻳﺎﭼﻪي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭼﻴﺘﮕﺮ‪ ،‬ﺣﻮﺿﻪي آﺑﺮﻳﺰ رودﺧﺎﻧﻪي ﻛَﻦ‪ ،‬ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻓﺴﻔﺮ‪ ،‬ﺗﻐﺬﻳﻪﮔﺮاﻳﻲ‬

‫ﻣﻘﺪ‪‬ﻣﻪ‬ ‫‪.1‬‬

‫اﻣﺮوزه ﺳﺎﺧﺖ درﻳﺎﭼﻪﻫﺎي ﻛﻢﻋﻤﻖِ درونﺷﻬﺮي ‪ 1‬در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻬﺎن رواج ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ درﻳﺎﭼﻪﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻃﺒﻴﻌﻲ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺟﺮاي‬
‫ﻃﺮحﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﻲ و ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﻫﺪف زﻳﺒﺎﻳﻲ ﻣﻨﻈﺮهي ﺷﻬﺮي و اﻳﺠﺎد ﻳﻚ ﻣﻜﺎن ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ ‪-‬ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﻃﺮاﺣﻲ و اﺟﺮاء ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘّﻪ اﻳﻦ درﻳﺎﭼﻪﻫﺎ در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮارد ﺑﺎ ﻫﺪف ﻛﻨﺘﺮل رواﻧﺎب ﺷﻬﺮي و ﭘﻴﺶﺗﺼﻔﻴﻪي آن ﻗﺒﻞ از ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪه )از ﻗﺒﻴﻞ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﺳﺪﻫﺎ( ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؛ زﻳﺮا اﻳﻦ درﻳﺎﭼﻪﻫﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴ‪‬ﺖ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮاي ﺣﺬف ﻣﻮاد‪ ّ‬ﻣﻌ ﻠّﻖ از آب و ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎر آﻟﻮدﮔﻲ )ﻋﻠﻲاﻟﺨﺼﻮص از رواﻧﺎبﻫﺎ ﻛﻪ ﺣﺎﻣﻞ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي ﺳﻤ‪‬ﻲ و‬
‫ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺷﻬﺮياﻧﺪ( دارﻧﺪ‪ .‬در ﺑﻌﻀﻲ ﻧﻘﺎط‪ ،‬اﻳﻦ درﻳﺎﭼﻪﻫﺎ ﺑﺮاي ذﺧﻴﺮهي آب و ﺗﺄﻣﻴﻦ آب ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﺎﻳﻴﻦدﺳﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪[1] .‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎصِّ درﻳﺎﭼﻪﻫﺎي ﻛﻢﻋﻤﻖ ﺷﻬﺮي‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎر آﻟﻲ زﻳﺎد ورودي ﺑﻪ درﻳﺎﭼﻪ از ﻃﺮﻳﻖ رواﻧﺎب ﺷﻬﺮي‪ ،‬ﺳﺮرﻳﺰ ﻓﺎﺿﻼب ﺷﻬﺮي در ﻣﻮاﻗﻊ‬
‫ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺟﺎريﺷﺪن رواﻧﺎبﻫﺎي زﻣﻴﻦﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي ﺑﻪ ﺳﻮي اﻳﻦ درﻳﺎﭼﻪﻫﺎ‪ ،‬آﻟﻮدﮔﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن آﺑﺰي ﺳﺎﻛﻦ در درﻳﺎﭼﻪ‪ ،‬زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﻃﻮﻻﻧﻲ آب‬
‫در آن و ﻧﻮع اﺳﺘﻔﺎده از آن )ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﻣﻮاﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺄﻣﻴﻦ آب ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﺎﻳﻴﻦدﺳﺖ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻨﻄﻘﻪي ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ ‪-‬ﮔﺮدﺷﮕﺮي ﻣﻮرد‬
‫ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ(‪ ،‬ﻟﺰوم ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ وﻳﮋه ﺑﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ آب اﻳﻦ درﻳﺎﭼﻪﻫﺎ را آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬روشﻫﺎي ﻋﻤﺪهي ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪﺷﺪه ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل‬
‫آﻟﻮدﮔﻲﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮ‪‬ع اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ در درﻳﺎﭼﻪﻫﺎي درونﺷﻬﺮي ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎر ﻣﻮاد‪ ‬ﻣﻐﺬّي )ﻧﻴﺘﺮوژن و ﻓﺴﻔﺮ( ورودي ﺑﻪ درﻳﺎﭼﻪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از آﻟﻮم‪) 2‬ﻳﺎ‬
‫آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم ﺳﻮﻟﻔﺎت ﻫﻴﺪارﺗﻪ ‪ (3‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮاد‪ ّ‬ﻣﻨﻌﻘﺪﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮاي ﺣﺬف آﻟﻮدﮔﻲ ﻓﺴﻔﺮ از رواﻧﺎب‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﺟﻤﻌﻴ‪‬ﺖ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن آﺑﺰي ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‬
‫زﻳﺴﺖﻣﺤﻴﻄﻲ و اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﺮوﺟﻲ از درﻳﺎﭼﻪ و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ آن ﺑﺎ آب ﺗﺎزه‪[2] .‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Urban Lakes‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Alum: KAlSO  . 12H O‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Hydrated Aluminium Sulphate‬‬

‫‪١‬‬
 ‫دﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮه ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ ،‬ﺗﺒﺮﻳﺰ‬
‫‪15‬ﺗﺎ ‪ 17‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1394‬‬

‫ﻏﻠﻈﺖ ﻛﻞِّ ﻓﺴﻔﺮ‪ 4‬در درﻳﺎﭼﻪﻫﺎ ﭘﺎراﻣﺘﺮي ﺑﺴﻴﺎر ﻗﻮي ﺑﺮاي ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ درﻳﺎﭼﻪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠّﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي ﺑﻮمﺳﺎزﮔﺎن‪ ٥‬درﻳﺎﭼﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﺑﻴﻮﻣﺲ ﻛﻞ ﻓﻴﺘﻮﭘﻼﻧﻜﺘﻮن ‪ ،6‬ﺳﻬﻢ ﺳﻴﺎﻧﻮﺑﺎﻛﺘﺮيﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺷﻴﻮع و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﻓﻴﺘﻮﭘﻼﻧﻜﺘﻮنﻫﺎي ﺳﻤ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺷﻔّﺎﻓﻴ‪‬ﺖ و ﻏﻴﺮﻫﻮازيﺷﺪن آب‪،‬‬
‫ﺗﻨﻮ‪‬ع و ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪه‪ ،‬ﻣﺎﻛﺮوﻓﻴﺖﻫﺎ‪ ،‬زﺋﻮﭘﻼﻧﻜﺘﻮنﻫﺎ و ﻣﺎﻫﻲﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ [3] .‬ﺑﻪ ﻋﻠّﺖ ارﺗﺒﺎط ﻗﻮي ﻣﻴﺎن ﻏﻠﻈﺖ ﻛﻞِّ ﻓﺴﻔﺮ و ﺑﻮمﺳﺎزﮔﺎن درﻳﺎﭼﻪﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﻳﺎدي ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﻓﺴﻔﺮ ﻛﻞِّ درﻳﺎﭼﻪﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﺪهاﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺎﻛﻴﻨﻦ‪ 7‬در ﻗﺎﻟﺐ ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎﻣﻪي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲارﺷﺪ ﺧﻮد در ﺳﺎل ‪ ،2009‬ﺑﻪ ﻣﺪلﺳﺎزي ﻏﻠﻈﺖ ﻓﺴﻔﺮ ﻛﻞ‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮوژن ﻛﻞ و ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ‪ a‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﺛﺎﺑﺖ و‬
‫دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎز ‪ AQUATOX‬ﺑﺮاي درﻳﺎﭼﻪي ﻓﻴﻬﺎﺟﺎروي‪ 8‬در ﻣﻨﻄﻘﻪي ﺷﻬﺮي ﺳﺎﻛﻴﻼ ‪) 9‬در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺷﻬﺮ ﻧﻮﻛﻴﺎ در ﻛﺸﻮر ﻓﻨﻼﻧﺪ( ﭘﺮداﺧﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ درﻳﺎﭼﻪ ﻛﻢﻋﻤﻖ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻐﺬﻳﻪﮔﺮاﻳﻲ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺰوﺗﺮوﻓﻴﻚ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﮔﻮﻳﺎي آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺿﺮﻳﺐ ﻛﺎراﻳﻲ ﻧﺶ ‪-‬‬
‫ﺳﺎﺗﻜﻠﻴﻒ‪ 10‬در ﻫﺮ دو ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻘﺪاري ﻣﻨﻔﻲ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ ﻣﺪل ﺷﺒﻴﻪﺳﺎز ‪ AQUATOX‬ﻣﻘﺪار ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮاد‪ ‬ﻣ‪‬ﻐﺬّي و‬
‫ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ‪ a‬را در ﺷﺮاﻳﻂ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺧﻮب ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﺪل ﺑﺮاي ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻛﺎرا ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘّﻪ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در‬
‫ﻛﺎرﻫﺎي آﺗﻲ ﺑﺮ روي ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي زﻳﺴﺖﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻣﺪل و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪيﻫﺎي آن در اﻳﻦ ﺣﻮزه ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﻴﺶﺗﺮي ﺷﻮد‪[4] .‬‬
‫‪12‬‬
‫ﻛﻴﺎﻧﻲراد‪ 11‬و ﻫﻤﻜﺎران در ﺳﺎل ‪ 2006‬ﻣﻴﻼدي‪ ،‬در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺪلﻫﺎي اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺣﻮﺿﻪي آﺑﺮﻳﺰ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي درﻳﺎﭼﻪي ﻛﻠﻴِﺮ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪل ﺷﺒﻴﻪﺳﺎز )‪ AQUATOX (Release 2.1‬ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬درﻳﺎﭼﻪي ﻛﻠﻴِﺮ در اﻳﺎﻟﺖ ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴﺎ و ‪ 120‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ﺷﻤﺎل ﺳﺎنﻓﺮاﻧﺴﻴﺴﻜﻮ و در‬
‫ﺣﻮﺿﻪي آﺑﺮﻳﺰ رودﺧﺎﻧﻪي ﺳﺎﻛﺮاﻣﻨﺘﻮ‪ 13‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ درﻳﺎﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻃﺒﻴﻌﻲ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻐﺬﻳﻪﮔﺮاﻳﻲ ﻗﺮار دارد و در ﻓﺼﻮل ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و ﭘﺎﻳﻴﺰ ﻛﻪ‬
‫زﻳﺴﺖﺗﻮدهﻫﺎي ﺟﻠﺒﻜﻲ آﺑﻲ و ﻗﺮﻣﺰ ﺑﺮوز ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮوژن ﻣﺤﺪودﻛﻨﻨﺪهي ﺗﻐﺬﻳﻪﮔﺮاﻳﻲ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻮرد ﻣﻴﺰان ﻓﺴﻔﺮ‪ ،‬ﺑﺎر داﺧﻠﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺮوز ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﺑﻲﻫﻮازي در ﻛﻒ درﻳﺎﭼﻪ )ﻓﺴﻔﺮ رﺳﻮﺑﺎت( ﺑﻴﺶ از ﺑﺎر ﺧﺎرﺟﻲ ورودي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‪ 7،‬ﺳﻨﺎرﻳﻮ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪل ﺷﺒﻴﻪﺳﺎز ‪ AQUATOX‬ﺑﺮاي‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﭘﺎﺳﺦ زﻳﺴﺖﺗﻮدهﻫﺎي ﺟﻠﺒﻜﻲ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻮاد‪ ‬ﻣﻐﺬّي ورودي ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات دﺑﻲ ورودي و ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﻪ آزﻣﻮن ﮔﺬاﺷﺘﻪﺷﺪه و ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﺧﺮوﺟﻲ‬
‫ﻣﺪل آﻧﺎﻟﻴﺰ ﺷﺪهاﻧﺪ‪[5] .‬‬
‫راﻟﻲ ‪ 14‬و ﻫﻤﻜﺎر در ﺳﺎل ‪ 2004‬ﻣﻴﻼدي ﺑﺮاي درﻳﺎﭼﻪي ﺷﻬﺮي واﻗﻊ در ﺑﺎﺗﻮنروژ در اﻳﺎﻟﺖ ﻟﻮﺋﻴﺰﻳﺎﻧﺎ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ‪ 0/23‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑ‪‬ﻊ و ﺣﻮﺿﻪ ي‬
‫آﺑﺮﻳﺰي ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺣﺖ ‪ 1/92‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑ‪‬ﻊ و زﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪ ﺣﺪود ‪ 56‬روز ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﭘﺪﻳﺪهي ﺗﻐﺬﻳﻪﮔﺮاﻳﻲ و ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﺟﻠﺒﻚ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺮگ ﻣﺎﻫﻲﻫﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬از‬
‫ﻳﻚ ﻣﺪل ﻛﻴﻔﻲ ﻓﺴﻔﺮ ﺑﺮاي ﻣﺪلﺳﺎزي اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬راهﻛﺎرﻫﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪه ﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻓﺴﻔﺮ ﺗﻪﻧﺸﻴﻦﺷﺪه در‬
‫ﻛﻒ و ﻧﻴﺰ ﻛﺎﻫﺶ ورود ﻓﺴﻔﺮ از ﺣﻮﺿﻪي آﺑﺮﻳﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راهﺣﻞ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪهاﻧﺪ‪ [6] .‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪي ﭘﻴﺶرو ﺑﻪ ﻣﺪلﺳﺎزي ﻓﺴﻔﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎز‬
‫‪ AQUATOX‬در درﻳﺎﭼﻪي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭼﻴﺘﮕﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه و اﻋﺘﺒﺎرﺳﻨﺠﻲ ﻣﺪل و ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي وﺿﻌﻴ‪‬ﺖ آﺗﻲ درﻳﺎﭼﻪي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭼﻴﺘﮕﺮ در دﺳﺘﻮرﻛﺎر ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮ‪‬ع‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ درﻳﺎﭼﻪ در ﺳﺎلﻫﺎي آﺗﻲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻌﺮّﻓﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬ ‫‪.2‬‬

‫درﻳﺎﭼﻪي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭼﻴﺘﮕﺮ‪ 15‬در ﻣﺨﺘﺼﺎت ‪ ،UTM‬ﺑﻴﻦ ﻣﺤﺪودهي ‪ 518000‬ﺗﺎ ‪ 522000‬ﻃﻮل ﺷﺮﻗﻲ و ‪ 3954000‬ﺗﺎ ‪ 3956500‬ﻋﺮض ﺷﻤﺎﻟﻲ واﻗﻊ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ درﻳﺎﭼﻪ از ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﺣﻮﺿﻪي آﺑﺮﻳﺰ رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻛَﻦ و و‪‬ردآو‪‬رد‪ ،‬از ﺷﺮق ﺑﻪ ﺣﻮﺿﻪي آﺑﺮﻳﺰ رودﺧﺎﻧﻪي ﻛَﻦ‪ ،‬از ﻏﺮب ﺑﻪ ﺣﻮﺿﻪي آﺑﺮﻳﺰ‬
‫رودﺧﺎﻧﻪي و‪‬ردآو‪‬رد و از ﺟﻨﻮب ﺑﻪ آزادراه ﺗﻬﺮان ‪-‬ﻛﺮج ﻣﺤﺪود ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﮕﺎه ﺳﺪ و درﻳﺎﭼﻪي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭼﻴﺘﮕﺮ در ﺷﻤﺎلﻏﺮب ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان‪ ،‬واﻗﻊ در‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪي ‪ 22‬ﺷﻬﺮداري ﺗﻬﺮان و ﺷﻤﺎل ﭘﺎرك ﺟﻨﮕﻠﻲ ﭼﻴﺘﮕﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬راهﻫﺎي دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﺘﻌﺪ‪‬دي ﺑﻪ درﻳﺎﭼﻪ وﺟﻮد دارد‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ آزادراه ﺗﻬﺮان ‪-‬‬
‫ﻛﺮج در ﺟﻨﻮب درﻳﺎﭼﻪ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﺮاه ﻫﻤ‪‬ﺖ در ﺷﻤﺎل درﻳﺎﭼﻪ و ﺑﺰرﮔﺮاه آزادﮔﺎن در ﺷﺮق آن‪ .‬راه دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ اﻧﺤﺮاﻓﻲ ﻛَﻦ ﻧﻴﺰ از ﻃﺮﻳﻖ ورودي دﻫﻜﺪهي‬

‫‪4‬‬
‫)‪Total Phosphorus (TP‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Ecosystem‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Total Phytoplankton Biomass‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Makynen‬‬
‫‪8‬‬
‫‪Phyhajarvi‬‬
‫‪9‬‬
‫‪Sakyla‬‬
‫‪10‬‬
‫‪Nash-Dutcliff Efficiency Coefficient‬‬
‫‪11‬‬
‫‪Kianirad‬‬
‫‪12‬‬
‫‪Clear Lake‬‬
‫‪13‬‬
‫‪Sacramento River‬‬
‫‪14‬‬
‫‪Ruley‬‬
‫‪ 15‬اﻳﻦ درﻳﺎﭼﻪ ﺑﺎ ﻧﺎمﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﭼﻮن »درﻳﺎﭼﻪي ﺷﻬﺪاي ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس« و »درﻳﺎﭼﻪي ﻣﻨﻄﻘﻪي ‪ «22‬ﻧﻴﺰ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٢‬‬
 ‫دﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮه ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ ،‬ﺗﺒﺮﻳﺰ‬
‫‪15‬ﺗﺎ ‪ 17‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1394‬‬

‫اﻟﻤﭙﻴﻚ در ﺑﺰرﮔﺮاه ﻫﻤ‪‬ﺖ ﻣﻴﺴ‪‬ﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﺨّﺼﺎت ﻛﻠّﻲ درﻳﺎﭼﻪي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭼﻴﺘﮕﺮ در ﺟﺪول ‪ 1‬درج ﺷﺪه اﺳﺖ‪ [7] .‬ﺿﻤﻨﺎً ﺷﻤﺎﺗﻴﻜﻲ از ﻣﻮﻗﻌﻴ‪‬ﺖ ﻣﻜﺎﻧﻲ‬
‫درﻳﺎﭼﻪي ﭼﻴﺘﮕﺮ و ﺣﻮﺿﻪي آﺑﺮﻳﺰ رودﺧﺎﻧﻪي ﻛَﻦ در ﺷﻜﻞ ‪ 1‬اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ - 1‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻛﻠّﻲ درﻳﺎﭼﻪي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭼﻴﺘﮕﺮ‬
‫‪ 1267/5‬ﻣﺘﺮ از ﺳﻄﺢ درﻳﺎ‬ ‫ﺗﺮاز ﻧﺮﻣﺎل درﻳﺎﭼﻪ‬
‫‪ 9/5‬ﻣﺘﺮ‬ ‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻋﻤﻖ درﻳﺎﭼﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺮاز ﻧﺮﻣﺎل‬
‫‪ 5/2‬ﻣﺘﺮ‬ ‫ﻋﻤﻖ ﻣﺘﻮﺳﻂ درﻳﺎﭼﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺮاز ﻧﺮﻣﺎل‬
‫‪ 4‬ﻣﺘﺮ‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻋﻤﻖ درﻳﺎﭼﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺮاز ﻧﺮﻣﺎل‬
‫‪ 131/6‬ﻫﻜﺘﺎر‬ ‫ﻣﺴﺎﺣﺖ درﻳﺎﭼﻪ در ﺗﺮاز ﻧﺮﻣﺎل‬
‫‪ 6/87‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ‬ ‫ﺣﺠﻢ درﻳﺎﭼﻪ در ﺗﺮاز ﻧﺮﻣﺎل‬
‫‪ 2/05‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ در ﺳﺎل‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻴﺰان ﺗﺒﺨﻴﺮ آب از ﺳﻄﺢ درﻳﺎﭼﻪ‬
‫‪ 350‬ﻫﺰار ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ در ﺳﺎل‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻴﺰان ﺑﺎرش ﺑﺮ روي درﻳﺎﭼﻪ‬
‫ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 20‬ﻫﺰار ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ در ﺳﺎل‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻴﺰان ﻧﺸﺖ آب از درﻳﺎﭼﻪ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ – 1‬ﻣﻮﻗﻌﻴ‪‬ﺖ ﻣﻜﺎﻧﻲ درﻳﺎﭼﻪي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭼﻴﺘﮕﺮ‪ ،‬ﺣﻮﺿﻪي آﺑﺮﻳﺰ رودﺧﺎﻧﻪي ﻛَﻦ و ﻣﻨﻄﻘﻪي ‪ 22‬ﺷﻬﺮداري ﺗﻬﺮان در اﺳﺘﺎن ﺗﻬﺮان‬

‫ﻣﻌﺮّﻓﻲ ﻣﺪل ﺷﺒﻴﻪﺳﺎز ‪AQUATOX‬‬ ‫‪.3‬‬

‫ﻣﺪل ‪ AQUATOX‬ﻳﻚ ﻣﺪل ﺷﺒﻴﻪﺳﺎز ﺑﺮاي ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي آﺑﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ وﺿﻌﻴﺖ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت )ﻧﻈﻴﺮ ﻣﻮاد‪ ّ‬ﻣﻐﺬّي و ﻣﻮاد‪ ّ‬ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ آﻟﻲ( و اﺛﺮات‬
‫آنﻫﺎ ﺑﺮ روي ﺑﻮمﺳﺎزﮔﺎن )ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺎﻫﻲﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻲﻣﻬﺮﮔﺎن و ﮔﻴﺎﻫﺎنِ آﺑﺰي( را ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﻣﻨﻈﺮ‪ AQUATOX ،‬اﺑﺰاري ارزﺷﻤﻨﺪ ﺑﺮاي‬
‫ﺑﻮمﺷﻨﺎﺳﺎن‪ ،‬زﻳﺴﺖﺷﻨﺎﺳﺎن‪ ،‬ﻣﺪلﺳﺎزان ﻛﻴﻔﻴﺖ آب و ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻓﺮادي اﺳﺖ ﻛﻪ درﮔﻴﺮ اﺟﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ رﻳﺴﻚ ﺑﻮمﺷﻨﺎﺧﺘﻲ در ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي آﺑﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٣‬‬
 ‫دﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮه ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ ،‬ﺗﺒﺮﻳﺰ‬
‫‪15‬ﺗﺎ ‪ 17‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1394‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺳﺮﻳﻊ ﺑﻮدن‪ ،‬ﺳﺎدﮔﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮان و ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺎزﺑﻴﻨﻲ ﺑﻮدن‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺪل ﺷﺒﻴﻪﺳﺎز ﺑﺎ ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﺗﻔﻜﻴﻚ زﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻲاي ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫اﻫﺪاف ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ ﻣﺪل ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺘﻮﺳﻂ روزاﻧﻪ در ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ آﺑﻲ ﺑﺎ اﺧﺘﻼط ﻛﺎﻣﻞ ﻃﺮحرﻳﺰي ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﺪل ﺻﻔﺮ ﺑ‪‬ﻌﺪي اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘّﻪ ﻣﺪل ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻻﻳﻪﺑﻨﺪي ﺣﺮارﺗﻲ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺑ‪‬ﻌﺪي و در ﺟﻬﺖ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺼﻠﻲ‬
‫ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻛ ﻠّﻲ ﻣﺪلﻫﺎي ﻳﻚ ﺑ‪‬ﻌﺪي ﺑﺮاي ﻣﺨﺎزﻧﻲ ﻛﻪ ﻃﻮل آنﻫﺎ ﺑﻴﻦ ‪ 0/5‬ﺗﺎ ‪ 10‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ؛ اﮔﺮ اﻳﻦ ﻃﻮل ﺑﺰرگﺗﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﻣﺪﻟﻲ دو ﺑ‪‬ﻌﺪي ﺑﺮاي ﺗﺠﻤﻴﻊ ﺷﺮاﻳﻂ ﻃﻮﻟﻲ و ﻋﻤﻘﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻓﺮض ﻳﻚ ﺑ‪‬ﻌﺪي ﺑﻮدن ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺨﺎزن ﻓﺮض ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ اﺳﺖ‪[8] .‬‬

‫ﺧﻼﺻﻪي دادهﻫﺎي ورودي ﺑﻪ ﻣﺪل ﺷﺒﻴﻪﺳﺎز ‪AQUATOX‬‬ ‫‪.4‬‬

‫ﻏﻠﻈﺖ او‪‬ﻟﻴ‪‬ﻪي آﻣﻮﻧﻴﺎك‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮات‪ ،‬ﻓﺴﻔﺎت و اﻛﺴﻴﮋن ﻣﺤﻠﻮل از ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻧﺪازهﮔﻴﺮيﻫﺎي ﻣﻴﺪاﻧﻲ اﻧﺴﺘﻴﺘﻮ آب و اﻧﺮژي داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻳﻒ ‪ ،‬اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه و‬
‫‪(3 ،1/642 mg/L :(N-NO‬‬ ‫‬
‫وارد ﻣﺪل ﺷﺒﻴﻪﺳﺎز ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻋﺪاد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ (1 :‬آﻣﻮﻧﻴﺎك ) ‪ (2 ،0/025 mg/L :(N-NH  , N-NH‬ﻧﻴﺘﺮات ) ‬

‫‪ 0/044 mg/L :(P-PO‬و ‪ (4‬اﻛﺴﻴﮋن ﻣﺤﻠﻮل‪ .7/78 mg/L :‬در ﻣﻮرد دياﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻳﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺑﺮ‬
‫ﻓﺴﻔﺎت ) ‬

‫روي درﻳﺎﭼﻪ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮ روي ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ]‪ [9‬ﺑﻬﺮه ﺑﺮده و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﻠﻴﺎﺋﻴ‪‬ﺖ و ‪ pH‬ﻋﺪدي ﺗﺨﻤﻴﻨﻲ )‪ 2‬ﻣﻴﻠﻲﮔﺮم ﺑﺮ‬
‫ﻟﻴﺘﺮ( را وارد ﻣﺪل ﺷﺒﻴﻪﺳﺎز ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻮع و ﺷﺮاﻳﻂ او‪‬ﻟﻴ‪‬ﻪي ﮔﻴﺎﻫﺎن و ﺑﻲﻣﻬﺮﮔﺎن درﻳﺎﭼﻪ از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي ﻣﺆﺳﺴﻪي ﻋﻠﻮم ﺷﻴﻼﺗﻲ – ﭘﮋوﻫﺸﻜﺪهي آﺑﺰيﭘﺮوري ﻛﺸﻮر‬
‫در ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ )ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎه ﺳﺎل ‪ 1392‬و اردﻳﺒﻬﺸﺖ و ﺧﺮداد ﻣﺎه ‪ (1393‬اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬دادهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رودﺧﺎﻧﻪي ﻛَﻦ ﻧﻴﺰ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﻧﺪازهﮔﻴﺮيﻫﺎي‬
‫اﻧﺴﺘﻴﺘﻮ آب و اﻧﺮژي داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻳﻒ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه و در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﺪل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد دادهﻫﺎي ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ )ﺑﺎد و ﻣﻴﺰان ﺗﺒﺨﻴﺮ( ﮔﺰارﺷﺎت‬
‫ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﺴﺘﮕﺎهﻫﺎي ﭼﻴﺘﮕﺮ و ﻣﻬﺮآﺑﺎد ﻣﻼك اﺳﺘﺨﺮاج دادهﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻣﺪل ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻋﺘﺒﺎرﺳﻨﺠﻲ ﻣﺪل‬ ‫‪.5‬‬

‫اﻋﺘﺒﺎرﺳﻨﺠﻲ ﻣﺪل ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر آزﻣﻮدن ﻣﻴﺰان ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻏﻠﻈﺖﻫﺎي ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪل و ﻏﻠﻈﺖﻫﺎي واﻗﻌﻲ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺷﺪه‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬در‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎرﺳﻨﺠﻲ ﻣﺪل ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ اﻳﻦﻛﻪ ﻣﺪل ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه ﺑﺮاي ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي اﻫﺪاف ﻣﺪ‪ ‬ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ و اﻳﻦﻛﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه‬
‫اﻋﺘﻤﺎدﭘﺬﻳﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬روش اﻋﺘﺒﺎرﺳﻨﺠﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬روش ﺿﺮﻳﺐ ﻛﺎراﻳﻲ ﻧَﺶ ‪-‬ﺳﺎﺗﻜﻠﻴﻒ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎرﺑﺮد آن‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ در ﻣﺪلﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻟﻮژﻳﻜﻲ و در اﺑﻌﺎد ﺣﻮﺿﻪي آﺑﺮﻳﺰ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺎراﻳﻲ ﻣﺪلﻫﺎي ﻛﻴﻔﻴﺖ آب ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪[10] .‬‬
‫ﺟﻬﺖ اﻋﺘﺒﺎرﺳﻨﺠﻲ ﻣﺪل‪ ،‬ﻳﻚ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻳﻚﺳﺎﻟﻪ از وﺿﻌﻴ‪‬ﺖ درﻳﺎﭼﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻳﻚﺳﺎﻟﻪ )از ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 5‬ﺗﻴﺮ ﻣﺎه ‪ 1392‬ﺗﺎ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 5‬ﺗﻴﺮ ﻣﺎه ‪ ،(1393‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮهي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ درﻳﺎﭼﻪ در ﺳﺎل اﺧﻴﺮ‪ ،‬ﻓﺮض ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آب ورودي ﺑﻪ درﻳﺎﭼﻪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻛﻢ ﺑﻮدن آو‪‬رد‬
‫رودﺧﺎﻧﻪي ﻛَﻦ در ﺳﺎل آﺑﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺑﻮده و ﻣﻘﺪار آن در ﻣﺪل ﺻﻔﺮ ﻟﺤﺎظ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازهﮔﻴﺮيﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲﻫﺎي ﻣﺪل‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻫﺮ ﻳﻚ از ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﺑﻮمﺳﺎزﮔﺎن درﻳﺎﭼﻪ در اﺑﺘﺪاي اﻳﻦ دورهي ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ‪) :‬ﻣﺎﺑ ﻘﻲ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻧﺪازهﮔﻴﺮيﻫﺎي ﻣﻴﺪاﻧﻲ و ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﺪل‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﻧﺎﭼﻴﺰي دارﻧﺪ‪(.‬‬
‫‬
‫•‬ ‫‪Cyclotella nana = 0/45‬‬ ‫‪ dry‬‬
‫‬
‫‬
‫•‬ ‫‪Phyt Diatom, Marine & Phyto, Diatom max = 1‬‬ ‫‪ dry‬‬
‫‬
‫‬
‫•‬ ‫‪Phyt, Blue-Greens DR = 2/8‬‬ ‫‪ dry‬‬
‫‬

‫ﻧﻤﻮدار ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي دادهﻫﺎي ﻓﺴﻔﺮ ﻛُﻞ و ﻧﻴﺘﺮوژن ُﻛﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه و ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺷﺪه در ﺷﻜﻞﻫﺎي ‪ 2‬و ‪ 3‬ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺑﺮ روي‬
‫ﺷﻜﻞﻫﺎي ‪ 2‬و ‪ 3‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬از اﺑﺘﺪاي دورهي ﻣﺪلﺳﺎزي ﺗﺎ اواﺳﻂ ﻓﺼﻞ ﭘﺎﻳﻴﺰ‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻴﻦ دادهﻫﺎي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه و دادهﻫﺎي ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي‬
‫ﺷﺪه وﺟﻮد دارد‪ ،‬اﻣ‪‬ﺎ ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ در ﻏﻠﻈﺖ ﻧﻴﺘﺮوژن ﻛُﻞ و ﻛﺎﻫﺶ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ در ﻏﻠﻈﺖ ﻓﺴﻔﺮ ﻛُﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺠﺪداً ﭘﺲ از‬
‫ﮔﺬر اﻳﻦ دورهي زﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺷﺪه و ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺷﺪه ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت )ﺑﻪ وﻳﮋه در دورهي ﺑﻌﺪ از‬
‫اواﺳﻂ ﭘﺎﻳﻴﺰ( ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺎﺷﻲ از اﻳﻦ ﻣﻮارد ﺑﺎﺷﺪ‪ :‬ﻋﺪم ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻣﺪل در ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي دﻗﻴﻖ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي رخداده ﺑﻌﺪ از ﻓﺼﻞ ﭘﺎﻳﻴﺰ‪ ،‬ﻋﺪم ﺻﺤ‪‬ﺖ ﺷﺮاﻳﻂ او‪‬ﻟﻴ‪‬ﻪ ي‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻣﺪل‪ ،‬و از ﻫﻤﻪ ﻣﺤﺘﻤﻞﺗﺮ ﻋﺪم اﻃّﻼع دﻗﻴﻖ ﻣﺎ از اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در درﻳﺎﭼﻪ‪.‬‬

‫‪٤‬‬
 ‫دﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮه ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ ،‬ﺗﺒﺮﻳﺰ‬
‫‪15‬ﺗﺎ ‪ 17‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1394‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ – 2‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي دادهﻫﺎي ﻧﻴﺘﺮوژن ﻛﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه و ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎز ‪ AQUATOX‬ﺑﺮاي درﻳﺎﭼﻪي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭼﻴﺘﮕﺮ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ – 3‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي دادهﻫﺎي ﻓﺴﻔﺮ ﻛﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه و ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎز ‪ AQUATOX‬ﺑﺮاي درﻳﺎﭼﻪي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭼﻴﺘﮕﺮ‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﺿﺮﻳﺐ ﻛﺎراﻳﻲ ﻧَﺶ ‪-‬ﺳﺎﺗﻜﻠﻴﻒ ﺑﺮاي ﻧﻴﺘﺮوژن ﻛُﻞ و ﻓﺴﻔﺮ ﻛُﻞ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻋﺪدي اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ اﻋﺘﺒﺎرﺳﻨﺠﻲ ﺑﺮاي آنﻫﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ ﺑﺎ‪ R   - 3/57 :‬و ‪ .R   - 1/26‬ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻋﺪم ﻗﻄﻌﻴ‪‬ﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي درﻳﺎﭼﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ اﻳﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﺪلﺳﺎزي ﻛﻮﺗﺎه ﻣﺪ‪‬ت ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ دادهﻫﺎي اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪي ﻧﻴﺘﺮوژن ﻛُﻞ و ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪي‬
‫ﻓﺴﻔﺮ ﻛُﻞ را در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺿﺮﻳﺐ ﻛﺎراﻳﻲ ﻧَﺶ‪-‬ﺳﺎﺗﻜﻠﻴﻒ دﺧﻴﻞ ﻧﻜﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻋﺪدي ﺿﺮﻳﺐ ﻛﺎراﻳﻲ ﻧَﺶ ‪-‬ﺳﺎﺗﻜﻠﻴﻒ ﺑﺮاي اﻳﻦ دو ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬
‫ﺑﺎ‪ R   - 0/40 :‬و ‪ .R   0/83‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺎً ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺪل در ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻓﺴﻔﺮ ﻛُﻞ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ از ﻋﻤﻠﻜﺮد آن در ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻧﻴﺘﺮوژن ﻛُﻞ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي و ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻐﺬﻳﻪﮔﺮاﻳﻲ در اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻟﮕﻮ و ﻣﻘﺪار آب ورودي ﺑﻪ درﻳﺎﭼﻪ‬ ‫‪.6‬‬

‫ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﺑﻮدن ﻣﻴﺰان ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺳﺎﻻﻧﻪ از ﺳﻄﺢ درﻳﺎﭼﻪ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭼﻴﺘﮕﺮ )ﻃﺒﻖ ﺑﺮآوردﻫﺎي ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ از دادهﻫﺎي ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از دو ﻣﻴﻠﻴﻮن‬
‫ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ در ﺳﺎل(‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺣﻔﻆ ﺑﻮمﺳﺎزﮔﺎن درﻳﺎﭼﻪ و ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪن ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻣﻄﻠﻮب از ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه ﺑﺮاي درﻳﺎﭼﻪ‬
‫ﻣﺴﺘﻠﺰم آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ آب از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ از ﭘﻴﻜﺮهي آﺑﻲ درﻳﺎﭼﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ درﻳﺎﭼﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ در دﺳﺘﺮس ﺟﺒﺮان ﺷﻮد‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﻓﻌﻠﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﺒﻊ آب ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﺮاي آبﮔﻴﺮي درﻳﺎﭼﻪ‪ ،‬رودﺧﺎﻧﻪي ﻛَﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺣﻘﺎﺑﻪي ﺗﺨﺼﻴﺺ داده ﺷﺪه ﺑﻪ آن ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ‪ 5‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ‬
‫در ﻓﺼﻞﻫﺎي زﻣﺴﺘﺎن و ﺑﻬﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻟﮕﻮي آبﮔﻴﺮي‪ 22 ،‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺘﻔﺎوت از دورهﻫﺎي ‪ 5 ،4‬و ‪ 6‬ﻣﺎﻫﻪي آبﮔﻴﺮي ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪل ﺷﺒﻴﻪﺳﺎز ‪ AQUATOX‬ﺑﻪ‬
‫آزﻣﻮن ﮔﺰارده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﮔﻮﻳﺎي آن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻏﻠﻈﺖ ﻓﺴﻔﺮ و ﻧﺎﻣﻄﻠﻮبﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻐﺬﻳﻪﮔﺮاﻳﻲ درﻳﺎﭼﻪ )ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺷﺎﺧﺺ ﻛﺎرﻟﺴﻮن(‬
‫در ﺳﻨﺎرﻳﻮي آبﮔﻴﺮي در ﻣﺎهﻫﺎي ﺑﻬﻤﻦ‪ ،‬اﺳﻔﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮوردﻳﻦ و ارديﺑﻬﺸﺖ رخ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﻴﺰ در ﺣﺎﻟﺘﻲ رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ آبﮔﻴﺮي درﻳﺎﭼﻪ‬

‫‪٥‬‬
 ‫دﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮه ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ ،‬ﺗﺒﺮﻳﺰ‬
‫‪15‬ﺗﺎ ‪ 17‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1394‬‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ اﻟﮕﻮي آبﮔﻴﺮي در ﻣﺎهﻫﺎي دي‪ ،‬ﻓﺮوردﻳﻦ‪ ،‬ارديﺑﻬﺸﺖ و ﺧﺮداد ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﺑﻪ اﻳﻦﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻣﺎه ﺧﺮداد ﺑﻪ دﻟﻴﻞ آو‪‬رد ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪك‬
‫رودﺧﺎﻧﻪي ﻛَﻦ در اﻳﻦ ﻣﺎه و ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻓﺮاوان ﻛﺸﺎورزي و زﻳﺴﺖﻣﺤﻴﻄﻲ در ﭘﺎﻳﻴﻦ دﺳﺖ‪ ،‬زﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي آبﮔﻴﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻟﺬا در ﺻﻮرت ﺣﺬف اﻳﻦ‬
‫ﮔﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ آبﮔﻴﺮي ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮداﺷﺖ آب از رودﺧﺎﻧﻪي ﻛَﻦ ﺑﺎ اﻟﮕﻮي آبﮔﻴﺮي در ﻣﺎهﻫﺎي دي‪ ،‬اﺳﻔﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮوردﻳﻦ و‬
‫ارديﺑﻬﺸﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻟﮕﻮي آبﮔﻴﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻏﻠﻈﺖ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻓﺴﻔﺮ در درﻳﺎﭼﻪ در ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي را ‪ %26‬ﺗﺎ ‪ %30‬ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ آبﮔﻴﺮي در ﻣﺎه ﺑﻬﻤﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ درﻳﺎﭼﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻏﻠﻈﺖ ﻓﺴﻔﺮ ﻛُﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﺪﺗﺮ از ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫در ﻣﺎه ﺑﻬﻤﻦ آبﮔﻴﺮي ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺣﻀﻮر ﻣﺎه ﺑﻬﻤﻦ در دورهي آبﮔﻴﺮي ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻏﻠﻈﺖ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻓﺴﻔﺮ در درﻳﺎﭼﻪ‬
‫‪ %31‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ اﻟﮕﻮي ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از درﻳﺎﭼﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺶﻧﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن از ورود آب در ﻣﺎه ﺑﻬﻤﻦ ﺑﻪ درﻳﺎﭼﻪ ﺧﻮدداري‬
‫ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﺟﺎي آن از آبﮔﻴﺮي در ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺎهﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬در ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻐﺬﻳﻪﮔﺮاﻳﻲ‪ ،‬درﻳﺎﭼﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ‪ Eutrophic‬ﻗﺮار‬
‫داﺷﺘﻪ و در آﺳﺘﺎﻧﻪي ‪ Hypereutrophic‬ﺷﺪن اﺳﺖ )ﺷﺎﺧﺺ ﻛﺎرﻟﺴﻮن در ﺣﺪود ﻋﺪد ‪ 60‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ( و ﻋﻤﻼً ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻟﮕﻮي آبﮔﻴﺮي ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ از‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪﮔﺮا ﺷﺪن درﻳﺎﭼﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺪ‪‬ت ﺑﺮوز آن را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدار ﺟﻌﺒﻪاي ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻏﻠﻈﺖ ﻓﺴﻔﺮ در درﻳﺎﭼﻪي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ‬
‫ﭼﻴﺘﮕﺮ در ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ ﻣﺪلﺳﺎزي‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﻪ در ﺷﻜﻞ ‪ 4‬ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ – 4‬ﻧﻤﻮدار ﺟﻌﺒﻪاي ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻏﻠﻈﺖ ﻓﺴﻔﺮ در درﻳﺎﭼﻪي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭼﻴﺘﮕﺮ در ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ ﻣﺪلﺳﺎزي ﺑﺮاي ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي داراي‬
‫ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ و ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻏﻠﻈﺖ‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻘﺪار آبﮔﻴﺮي درﻳﺎﭼﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﻛﻢ ﺑﻮدن آب در دﺳﺘﺮس از رودﺧﺎﻧﻪي ﻛَﻦ ﺟﻬﺖ ورود ﺑﻪ درﻳﺎﭼﻪي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ‬
‫ﭼﻴﺘﮕﺮ )ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻳﺎ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪﮔﺎن آب رودﺧﺎﻧﻪي ﻛَﻦ( ﻣﻲﺗﻮان درﺻﺪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ آب ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺷﺪه را ﻛﺎﻫﺶ داد‪ ،‬زﻳﺮا اﻳﻦ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ آب ورودي ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻧﺪﻛﻲ )ﺣﺪود ‪ (%6‬ﺑﺮ روي ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻓﺴﻔﺮ در دورهي ‪ 5‬ﺳﺎﻟﻪي ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از درﻳﺎﭼﻪ دارد‪ .‬اﻟﺒﺘّﻪ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻛﺎرﺑﺮيﻫﺎي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺪه ﺑﺮاي درﻳﺎﭼﻪ را ﻣﺨﺘﻞ ﻛﻨﺪ ﻳﺎ اﻳﻦﻛﻪ اﺛﺮات ﺳﻮء ﺑﺮ ﺑﻮمﺳﺎزﮔﺎن درﻳﺎﭼﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي و ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻐﺬﻳﻪﮔﺮاﻳﻲ در اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﻓﺴﻔﺮ در آب ورودي ﺑﻪ درﻳﺎﭼﻪ‬ ‫‪.7‬‬

‫ﻳﻜﻲ از راهﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺰان ﻏﻠﻈﺖ ﻓﺴﻔﺮ در درﻳﺎﭼﻪ در دورهي ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ذﻫﻦ ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻗﺪاﻣﺎت‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ ﻳﺎ ﺳﺎزهاي ﻣﻴﺰان ﻓﺴﻔﺮ آب رودﺧﺎﻧﻪي ﻛَﻦ را ﭘﻴﺶ از ورود ﺑﻪ درﻳﺎﭼﻪ ﻛﺎﻫﺶ دﻫﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزيﻫﺎ ﺑﺮاي درﺻﺪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺎﻫﺶ‬
‫ﻓﺴﻔﺮ )از ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ‪ %100‬ﺑﺎ ﮔﺎمﻫﺎي ‪%10‬اي( در ﺳﻨﺎرﻳﻮي آبﮔﻴﺮي در ﻣﺎهﻫﺎي ﺑﻬﻤﻦ‪ ،‬اﺳﻔﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮوردﻳﻦ و اردﻳﺒﺸﺖ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻧﻤﻮدار ﺟﻌﺒﻪاي‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ آن در ﺷﻜﻞ ‪ 5‬ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺣﺬف ﻛﺎﻣﻞ آﻻﻳﻨﺪهي ﻓﺴﻔﺮ از آب ورودي ﺑﻪ درﻳﺎﭼﻪ )آب رودﺧﺎﻧﻪي ﻛَﻦ( در دورهي‬
‫ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪي ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻏﻠﻈﺖ ﻓﺴﻔﺮ در درﻳﺎﭼﻪ در ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي را ﺑﻪ اﻧﺪازهي ‪ %28‬ﻛﺎﻫﺶ دﻫﺪ )از ‪ 57‬ﻣﻴﻜﺮوﮔﺮم ﺑﺮ ﻟﻴﺘﺮ ﺑﻪ ‪41‬‬
‫ﻣﻴﻜﺮوﮔﺮم ﺑﺮ ﻟﻴﺘﺮ(‪ .‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﻓﺴﻔﺮ در ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻧﺪازهي ‪ %37‬ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ )از ‪ 83‬ﻣﻴﻜﺮوﮔﺮم ﺑﺮ ﻟﻴﺘﺮ ﺑﻪ ‪ 52‬ﻣﻴﻜﺮوﮔﺮم ﺑﺮ ﻟﻴﺘﺮ(‪ .‬ﺿﻤﻨ ﺎً‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ روﻧﺪ ﻛﻠّﻲ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺰان درﺻﺪ ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺴﻔﺮ در آب ورودي ﺑﻪ درﻳﺎﭼﻪ‪ ،‬ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ دادهﻫﺎي ﻏﻠﻈﺖ ﻓﺴﻔﺮ در درﻳﺎﭼﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ؛‬
‫اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ از ﻛﺎﻫﺶ ﻃﻮل ﺟﻌﺒﻪﻫﺎي رﺳﻢ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺳﺮي از دادهﻫﺎي ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺷﺪه ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﺨﺮاج اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺴﻔﺮ ﺑﺎ درﺻﺪﻫﺎي‬

‫‪٦‬‬
 ‫دﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮه ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ ،‬ﺗﺒﺮﻳﺰ‬
‫‪15‬ﺗﺎ ‪ 17‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1394‬‬

‫ﺑﺎﻻ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺗﺠﻬﻴﺰات و داﻧﺶ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ و ﺻﺮف ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻫﻨﮕﻔﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻳﻦﻛﻪ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﺗﺼﻔﻴﻪﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮاي درﻳﺎﭼﻪي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ‬
‫ﭼﻴﺘﮕﺮ ﻛﺎرا ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ارزﻳﺎﺑﻲ اﻗﺘﺼﺎدي دﻗﻴﻘﻲ از ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي ﻧﺘﺎﻳﺞ آن ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ اﻗﺪاﻣﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﻛﻴﻔﻲ درﻳﺎﭼﻪ اﻧﺠﺎم داد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ – 5‬ﻧﻤﻮدار ﺟﻌﺒﻪاي ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻏﻠﻈﺖ ﻓﺴﻔﺮ در درﻳﺎﭼﻪي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭼﻴﺘﮕﺮ در ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ ﻣﺪلﺳﺎزي ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺴﻔﺮ ورودي ‪ %0‬ﺗﺎ‬
‫‪%100‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي و ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻐﺬﻳﻪﮔﺮاﻳﻲ در اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻘﺪار و اﻟﮕﻮي ﺧﺮوج آب از درﻳﺎﭼﻪ‬ ‫‪.8‬‬

‫در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ ﻛﻪ در آنﻫﺎ در اﻳ‪‬ﺎم آبﮔﻴﺮي‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﻣﻘﺪار ﻧﻴﺎز درﻳﺎﭼﻪ آب وارد آن ﮔﺮدد و در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻘﺪاري از آب درون درﻳﺎﭼﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﺧﺮوﺟﻲ ﺗﻌﺒﻴﻪ ﺷﺪه در ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻨﻮﺑﻲ آن از ﺳﻴﺴﺘﻢ درﻳﺎﭼﻪ ﺧﺎرج ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ را اﺻﻄﻼﺣﺎً ﺳﻨﺎرﻳﻮي‬
‫‪ Bypass‬ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﻢ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻨﺎرﻳﻮي ‪ Bypass‬ﺑﺮاي ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎي ﺷﺎﻣﻞ آبﮔﻴﺮي در ﻣﺎه ﺑﻬﻤﻦ ﭼﻨﺪان ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ‬
‫ﻏﻠﻈﺖ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻓﺴﻔﺮ در درﻳﺎﭼﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺗﻐﺬﻳﻪﮔﺮاﻳﻲ در درﻳﺎﭼﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ در ﻣﻮرد ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻣﺎه ﺑﻬﻤﻦ آبﮔﻴﺮي‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﺑﻮدن درﺻﺪ ﻛﺎﻫﺶ ﻏﻠﻈﺖ ﻓﺴﻔﺮ در درﻳﺎﭼﻪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻨﺎرﻳﻮي ‪ Bypass‬ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ؛ اﻟﺒﺘّﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎدهﺳﺎزي‬
‫اﻳﻦ ﺳﻨﺎرﻳﻮ در درﻳﺎﭼﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻢ آب ﻛﺎﻓﻲ در دﺳﺘﺮس داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﻫﻢ اﻗﺪاﻣﺎت ﺳﺎزهاي ﻻزم ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل آب از درﻳﺎﭼﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦدﺳﺖ‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎً در ﺗﻌﻴﻴﻦ اﻟﮕﻮي ‪ Bypass‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن از درﻳﺎﭼﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺮاي ذﺧﻴﺮهي آب ﺑﺮاي ﻛﺸﺎورزي ﭘﺎﻳﻴﻦدﺳﺖ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻧﻜﻨﻴﻢ و ﺧﺮوج آب از ﺳﻴﺴﺘﻢ درﻳﺎﭼﻪ را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي آبﮔﻴﺮي آن اﻧﺠﺎم دﻫﻴﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮاد ﻣﻐﺬي و ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻐﺬﻳﻪﮔﺮاﻳﻲ در اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﻮمﺳﺎزﮔﺎن درون درﻳﺎﭼﻪ )ﺑﺎ رﻫﺎﺳﺎزي ﻣﺎﻫﻲ(‬ ‫‪.9‬‬

‫در ﻛﻨﺎر روشﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮ‪‬ع ﻣﺪﻳﺮﻳﺘﻲ‪ ،‬ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل آﻻﻳﻨﺪهي ﻓﺴﻔﺮ در ﭘﻴﻜﺮهﻫﺎي آﺑﻲ‪ ،‬روشﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﻧﻴﺰ در ﻣﻮارد ﻣﺘﻌﺪ‪‬دي ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ روشﻫﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ ،‬دﺳﺖﻛﺎري زﻧﺠﻴﺮهﻫﺎي ﻏﺬاﻳﻲ ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺑﻮمﺳﺎزﮔﺎن درﻳﺎﭼﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪاي از اﻗﺪاﻣﺎت‬
‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻚ‪ ،‬رﻫﺎﺳﺎزي و رﺷﺪ ﻣﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺄﺛﻴﺮ زﻳﺎدي ﺑﺮ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻴﺰان ﻓﺴﻔﺮ درﻳﺎﭼﻪ در ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪ‪‬ت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و از اﻳﻦ ﺣﻴﺚ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاي‬
‫ﻣﺪو‪‬ن ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﺎﻫﻲﻫﺎ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎﻫﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮﺷﺎن ﻧﺴﺒﺘﺎً زﻳﺎد اﺳﺖ )ﻧﻈﻴﺮ ﻣﺎﻫﻲ زاﻟﻮن ﺑﺎ ‪ %13/2‬ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺴﻔﺮ( ﻣﺰﻳ‪‬ﺖ اﻗﺘﺼﺎدي زﻳﺎدي ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﺮاي رﻫﺎﺳﺎزي آنﻫﺎ در درﻳﺎﭼﻪ اﻧﺪك اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﺑﻮمﺳﺎزﮔﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﭘﺎﻳﺪار ﺑﺮاي ﻣﺎﻫﻲﻫﺎي ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ درﻳﺎﭼﻪ زﻣﺎنﺑﺮ‬
‫اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﻓﺰون ﺑﺮ ﻇﺮﻓﻴﺖ درﻳﺎﭼﻪ ﻣﺎﻫﻲ وارد آن ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻲﻫﺎ دﭼﺎر ﻣﺮگ و‬
‫ﻣﻴﺮ ﺷﺪﻳﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٧‬‬
 ‫دﻫﻤﻴﻦ ﻛﻨﮕﺮه ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻋﻤﺮان‪ ،‬ﺗﺒﺮﻳﺰ‬
‫‪15‬ﺗﺎ ‪ 17‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪1394‬‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬ ‫‪.10‬‬

‫ﻣﺪل ﺷﺒﻴﻪﺳﺎز ‪ AQUATOX‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻣﺪلﻫﺎي ﻛﺎرا ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻓﺴﻔﺮ در دورهي ﺑﻬﺮهﺑﺮداري درﻳﺎﭼﻪي‬ ‫•‬
‫ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭼﻴﺘﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﻋﺘﺒﺎرﺳﻨﺠﻲ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺪل در ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻓﺴﻔﺮ ﻛُﻞ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ از ﻋﻤﻠﻜﺮد آن در‬
‫ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﻧﻴﺘﺮوژن ﻛُﻞ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺣﻀﻮر ﻣﺎه ﺑﻬﻤﻦ در دورهي آبﮔﻴﺮي ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻏﻠﻈﺖ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻓﺴﻔﺮ در درﻳﺎﭼﻪ ‪ %31‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ‬ ‫•‬
‫اﻟﮕﻮي ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از درﻳﺎﭼﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺶﻧﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن از ورود آب در ﻣﺎه ﺑﻬﻤﻦ ﺑﻪ درﻳﺎﭼﻪ ﺧﻮدداري ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﺟﺎي آن از‬
‫آبﮔﻴﺮي در ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺎهﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺻﻮرت ﻛﻢ ﺑﻮدن آب در دﺳﺘﺮس از رودﺧﺎﻧﻪي ﻛَﻦ ﺟﻬﺖ ورود ﺑﻪ درﻳﺎﭼﻪي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭼﻴﺘﮕﺮ )ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻳﺎ ﺗﺨﺼﻴﺺ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ‬ ‫•‬
‫ﻣﺼﺮفﻛﻨﻨﺪﮔﺎن آب رودﺧﺎﻧﻪي ﻛَﻦ( ﻣﻲﺗﻮان درﺻﺪ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ آب ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺷﺪه را ﻛﺎﻫﺶ داد )ﺗﺎ ‪ %20‬ﺣﺠﻢ آب ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز(‪ ،‬زﻳﺮا اﻳﻦ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ آب ورودي ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻧﺪﻛﻲ )ﺣﺪود ‪ (%6‬ﺑﺮ روي ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻓﺴﻔﺮ در دورهي ‪ 5‬ﺳﺎﻟﻪي ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از درﻳﺎﭼﻪ دارد‪.‬‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺴﻔﺮ ﺑﺎ درﺻﺪﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺗﺠﻬﻴﺰات و داﻧﺶ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ و ﺻﺮف ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻫﻨﮕﻔﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ روش ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫•‬
‫راهﻛﺎري ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪ‪‬ت ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن از درﻳﺎﭼﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺮاي ذﺧﻴﺮهي آب ﺑﺮاي ﻛﺸﺎورزي ﭘﺎﻳﻴﻦدﺳﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻜﻨﻴﻢ و ﺧﺮوج آب از ﺳﻴﺴﺘﻢ‬ ‫•‬
‫درﻳﺎﭼﻪ را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪي آبﮔﻴﺮي آن اﻧﺠﺎم دﻫﻴﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺮاﺟﻊ‬ ‫‪.11‬‬

‫‪1. Dr, M.G. (2003), “Design guidelines for developers”, http://www.melbournewater.com.au.‬‬

‫‪2. Wetzel, R.G. (2001), “Limnology: Lakes and river ecosystems”, Academic Press, USA.‬‬
‫‪3. Welch, E.B. (1992), “Ecological effects of wastewater: applied limnology and pollutant effects”, Chapman‬‬
‫‪& Hall, London, UK.‬‬
‫‪4. Makynen, A. (2009), “AQUATOX - ecological risk assessment model – A tool for impact assessment for‬‬
‫‪waters”, Master’s Thesis, University of Jyvaskyla, Finland.‬‬
‫‪5. Kianirad, E., Bedoya, D., Ghosh, I., McGravey, K. and Novotny, V. (2006), “Technical report No.7:‬‬
‫‪Review of watershed ecological models”, Center for Urban Environmental Studies, Northeastern‬‬
‫‪University.‬‬
‫‪6. Ruley, J.E. and Rusch, K.A. (2004), “Development of simplified phosphorus management model for a‬‬
‫‪shallow, subtrophical urban Hypereutrophic lake”, Ecological Engineering, 22, pp 77–98.‬‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺳﺪ ﺗﻮﻧﻞ ﭘﺎرس‪" ،(1391) .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺮﺣﻠﻪي او‪‬ل درﻳﺎﭼﻪي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭼﻴﺘﮕﺮ )ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻨﺪ اﻧﺤﺮاﻓﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻧﺘﻘﺎل‪ ،‬ﺳﺪ و ﺳﺎزهﻫﺎي‬ ‫‪.7‬‬
‫واﺑﺴﺘﻪ(‪ :‬ﮔﺰارش ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ارزﻳﺎﺑﻲ اﺛﺮات زﻳﺴﺖﻣﺤﻴﻄﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ )ﺟﻠﺪ او‪‬ل ‪-‬وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻮﺟﻮد("‪ ،‬ﺷﻤﺎرهي ﻣﺪرك‪CAL-STP-R-GEN- :‬‬
‫‪ ،EN-BD-001B‬ﺗﻬﺮان‪.‬‬

‫‪8. Park, R.A., Clough, J.S. and Wellman, M.C. (2008), “AQUATOX: Modeling environmental fate and‬‬
‫‪ecological effects in aquatic ecosystems”, Ecological Modeling, 213, pp 1–15.‬‬
‫‪9. Hargreaves, J. and Brunson, M. (1996), “Carbon Dioxide in fish ponds”, Southern Regional Aquaculture‬‬
‫‪Center, SRAC Publication No. 468.‬‬
‫‪10. Moriasi, D.N., Arnold, J.G., Van Liew, M.W., Bingner, R.L., Harmel, R.D., and Veith, T.L. (2007),‬‬
‫‪“Model evaluation guidelines for systematic quantification of accuracy in watershed simulation”,‬‬
‫‪Transactions of the ASABE, 50, pp 885–900.‬‬

‫‪٨‬‬