Ang Luzon o Kalusunan ay tumutukoy sa isang pinakamalaki at pinakamahalagang pulo ng Pilipinas, tinugrian itong

North Philippines (Northern) at isa sa tatlong pangkat ng mga pulo sa bansa (ang Kabisayaan at Mindanao ang dalawa
pa).
Bilang isang pulo, ang Luzon ang pinakamalaking pulo ng Pilipinas na may sukat na 104,688 kilometro kwadrado at ito
rin ang ika-17 pinakamalaking pulo sa mundo. Dito matatagpuan ang kabisera ng bansa, ang Maynila, at ang
pinakamataong lungsod, ang Quezon City. Mabundok ang pulo at dito matatagpuan ang Bundok Pulag, ang ikalawang
pinakamataas na bundok sa bansa, at ang Bulkang Mayon, ang pinakatanyag na bulkan. Nasa kanluran ng pulo
ang Dagat Timog Tsina, sa silangan ang Dagat Pilipinas, at sa hilaga ang Kipot ng Luzon.
Ang pangkat ng pulo na tinutukoy bilang ang Kalusunan ay kinabibilangan ng Luzon kasama ang pangkat
ng Batanes at Babuyan sa hilaga, ang mga pulo
ng Catanduanes, Marinduque, Masbate, Romblon, Mindoro at Palawan sa timog. Nahahati ang pangkat ng pulo sa
walong rehiyon at 38 na lalawigan.
Ang Luzon o Kalusunan ay tumutukoy sa isang pinakamalaki at pinakamahalagang pulo ng Pilipinas, tinugrian itong
North Philippines (Northern) at isa sa tatlong pangkat ng mga pulo sa bansa (ang Kabisayaan at Mindanao ang dalawa
pa).
Bilang isang pulo, ang Luzon ang pinakamalaking pulo ng Pilipinas na may sukat na 104,688 kilometro kwadrado at ito
rin ang ika-17 pinakamalaking pulo sa mundo. Dito matatagpuan ang kabisera ng bansa, ang Maynila, at ang
pinakamataong lungsod, ang Quezon City. Mabundok ang pulo at dito matatagpuan ang Bundok Pulag, ang ikalawang
pinakamataas na bundok sa bansa, at ang Bulkang Mayon, ang pinakatanyag na bulkan. Nasa kanluran ng pulo
ang Dagat Timog Tsina, sa silangan ang Dagat Pilipinas, at sa hilaga ang Kipot ng Luzon.
Ang pangkat ng pulo na tinutukoy bilang ang Kalusunan ay kinabibilangan ng Luzon kasama ang pangkat
ng Batanes at Babuyan sa hilaga, ang mga pulo
ng Catanduanes, Marinduque, Masbate, Romblon, Mindoro at Palawan sa timog. Nahahati ang pangkat ng pulo sa
walong rehiyon at 38 na lalawigan.
Mga tanawin

Banaue rice terraces

Lawa ng taal
Pagsajan falls

Mga pangkat etniko

Tinguian- Matatagpuan ang mga Tinguian sa Abra. Naglalagay sila ng tatu at itim sa ngipin upang akitinang
napupusuan. Naniniwala sila sa pagkakaroon ng isang asawa lamang at pinapatawan ng malaking multa ang pagtataksil
sa asawa.
Kankanai- Pangatlo sa pinakamalaking pangkat sa bulubunduking lalawigan ng Hilagang Luzon. Naniniwala sila sa
pagkakaroon ng iisang asawa. Kadalasan ang Kadangyan na tradisyonal na aristokrasya at ang mga matatanda ang may
malaking impluwensiya sa lipunan.
Kalinga- Matatagpuan sa pinakahilagang bahagi ng Luzon. Mahalaga sa kanila ang mga palamuting alahas sa buong
katawan. Maaari silang magkaroon ng higit sa isang asawa. Bilang mandirigma at mamumugot, ginagawa nila ang
budong, isang kasunduang pangkapayapaan, upang makaiwas sa digmaan.
Ivatan- Matatagpuan sa Batanes. Karaniwan sa kanila ang pagsusuot ng vakul, isang uri ng sombrero na gawa sa
hinabing dahon ng voyavoy. Madalas dinaraanan ng bagyo ang Batanes kaya mababang hugis-kahon ang kanilang bahay
na yari sa bato, kogon at apog. Pangunahing ikinabubuhay nila ay ang pagtatanim ng mga halamang-ugat.
Isneg- Kilala rin sa tawag na Ina-gang na matatagpuan sa Kalinga at Apayao. Ang pamayanan nila ay matatagpuan sa
mga matarik na dalisdis at mababang burol na malapit sa ilog. Bigas ang pangunahing pagkain nila at ginagawa nila ang
pagtatanim matapos ang ilang ritwal o seremonya ayon sa kanilang paniniwala na kaugnay ng lupa, ilog at gubat.

Mga Produkto
Mga personalidad

Mga panitikan
BURITA o BUBURITA
mga bugtong
PAGSASAO
Ito ay mga salitang nagbibigay-dunong.
Nagbibigay-repleksyon tungkol sa pangaraw-araw na buhay sapagkat ito’y nakaugat sa bukod-tanging mga
pinagdaanan ng mga Ilokano na siyang umukit ng kanilang kasaysayan at kultura.
DALLOT
Isa itong ginaganap na chant o tulang kinakanta tuwing kasalan o kaarawan.
Naisasalamin nito ang simpleng pamumuhay ng mga Ilokano.
DUNG-AW
Ito ay isang ginaganap na chant o tulang kinakanta na nagsasalaysay ng hirap at ginhawa, pati narin ang kwento ng
buhay ng mga namatay na, maaaring kahit mga nabubuhay pa.
Naisasalamin rin nito ang napagdadaanan ng ma Ilokano sa buhay.
PAKASARITAAN TI BIAG
Ito ay mga epiko. (Biag ni Lam-ang)
KABLAAW
Ito ay isang tulang nagpaparangal.
Ipinapakita na ang karangalan ay hindi pang-isang tao lang.
Kapag ang isa ay nagtagumpay, pook mo ang nagtagumpay; Kapag ikay ay natalo, pook mo rin ay talo.
BUKANEGAN
Ito ay ipinangalan kay Pedro Bukaneg, isa sa mga maskilalang makata noong panahon ng mga Kastila.
Inilalarawan nito ang pagkatiyak at pagkasalimuot ng isip sa sining ng pagtatalo.
ARIKENKEN
Ito ay isang pagtatalo sa salita.
PAGSASAO
Ito ay mga salitang nagbibigay-dunong.
Nagbibigay-repleksyon tungkol sa pangaraw-araw na buhay sapagkat ito’y nakaugat sa bukod-tanging mga
pinagdaanan ng mga Ilokano na siyang umukit ng kanilang kasaysayan at kultura.
DALLOT
Isa itong ginaganap na chant o tulang kinakanta tuwing kasalan o kaarawan.
Naisasalamin nito ang simpleng pamumuhay ng mga Ilokano.
DUNG-AW
Ito ay isang ginaganap na chant o tulang kinakanta na nagsasalaysay ng hirap at ginhawa, pati narin ang kwento ng
buhay ng mga namatay na, maaaring kahit mga nabubuhay pa.
Naisasalamin rin nito ang napagdadaanan ng ma Ilokano sa buhay.
PAKASARITAAN TI BIAG
Ito ay mga epiko. (Biag ni Lam-ang)
KABLAAW
Ito ay isang tulang nagpaparangal.
Ipinapakita na ang karangalan ay hindi pang-isang tao lang.
Kapag ang isa ay nagtagumpay, pook mo ang nagtagumpay; Kapag ikay ay natalo, pook mo rin ay talo.
BUKANEGAN
Ito ay ipinangalan kay Pedro Bukaneg, isa sa mga maskilalang makata noong panahon ng mga Kastila.
Inilalarawan nito ang pagkatiyak at pagkasalimuot ng isip sa sining ng pagtatalo.
ARIKENKEN Ito ay isang pagtatalo sa salita.
 Mga Bugtong
1. Heto na ang magkapatid, nag-uunahang pumanhik.
Sagot: Mga paa
2. Dalawang batong itim, malayo ang nararating.
Sagot: Mga mata
3. Baboy ko sa pulo, ang balahibo’y pako.
Sagot: Langka
4. Nakayuko ang reyna di nalalaglag ang korona.
Sagot: Bayabas
5. Isda ko sa maribeles nasa loob ang kaliskis
Sagot: Sili
6. Sinampal ko muna bago inalok.
Sagot: Sampalok
7. Sa maling kalabit, may buhay na kapalit.
Sagot: Baril
8. Maliit na bahay, puno ng mga patay.
Sagot: Posporo
9. May puno walang bunga, may dahon walang sanga.
Sagot: Sandok
10.Hayan na si kaka bubuka-bukaka.
Sagot: Gunting
11. Nagtago si Pedro nakalabas ang ulo
Sagot: Pako
12.Dumaan ang hari, nagkagatan ang mga pari.
Sagot: Zipper
13.Bumili ako ng alipin, mataas pa sa akin.
Sagot: Sumbrero
14.Isa ang pasukan, tatlo ang labasan.
Sagot: Kamiseta
15. Kung kailan mo pinatay, saka pa humaba ang buhay.
Sagot: Kandila
 Mga palaisipan
1. Anong nilalang ng Diyos ang may karne sa tuktok?
2. Naka-kapa ay hindi naman pari
Naka-korona ay hindi naman hari.
3. Minahal at inalagaan saka dinala sa labanan.
1) tandang, 2) tandang, 3) tandang
1. Tatlong bundok ang naraanan bago narating ang karagatan.
2. Isang unggoy nakaupo sa lusong.
3. Nagsaing si Betong nasa ibabaw ang gatong.
4. Bahay ni Impong Huli haligi’y bali-bali.
5. Bahay ni Santa Maria punung puno ng bala.
6. Bahay ni Nana Bita punung puno ng paminta.
7. Bahay ni Santa Ana napapaligiran ng espada.
pagbiyak ng niyog, 2) kasoy, 3) bibingka, 4) alimango, 5) papaya, 6) papaya, 7) pinya
1. May dalawa akong kahon, nabubuksan na walang ugong.
2. Dalawang batong maitim, malayo ang nararating.
3. Dalawang magkaibigan, sabay nagbukas ng tindahan.
4. Nakikita ang iba, ngunit hindi ang sarili niya.
) mata, 2) mata, 3) mata, 4) mata,
1. Takot ako sa isa, matapang sa dalawa.
2. Naligo ang kapitan, hindi nabasa ang tiyan.
3. Anong gawa ng Diyos, ang lumalakad sa kanyang likod.
4. Bahay na lalang ni Bathala, punung puno ng bintana.
5. Kung bayaan mo akong mamatay, hahaba ang aking buhay.
Kung bayaan mo akong mabuhay, madali akong mamamatay.
6. Isang mataas na kahoy, maliwanag ang dahon.
7. Dalawang ibong pipit, nagtitimbangan sa siit.
8. Nang matuyo ang sapa, namatay ang palaka.
9. Kalabasa ng Bulakenya, abot sa Maynila ang baging at sanga.
10. Takbo siya nang takbo, hindi makalayo sa lugar nito.
1. Takot ako sa isa, matapang sa dalawa.
2. Naligo ang kapitan, hindi nabasa ang tiyan.
3. Anong gawa ng Diyos, ang lumalakad sa kanyang likod.
4. Bahay na lalang ni Bathala, punung puno ng bintana.
5. Kung bayaan mo akong mamatay, hahaba ang aking buhay.
Kung bayaan mo akong mabuhay, madali akong mamamatay.
6. Isang mataas na kahoy, maliwanag ang dahon.
7. Dalawang ibong pipit, nagtitimbangan sa siit.
8. Nang matuyo ang sapa, namatay ang palaka.
9. Kalabasa ng Bulakenya, abot sa Maynila ang baging at sanga.
10. Takbo siya nang takbo, hindi makalayo sa lugar nito.
) tulay na kawayan, 2) bangka, 3) bangka, 4) bahay ng manok, 5 kandila, 6) kandila, 7) hikaw, 8) langis na ilaw, 9) kalsada, 10)
duyan,
1. Ano ang pinakamatamis sa matamis?
2. Nagtanin ako ng dayap sa gitna ng dagat, marami ang humanap iisa ang nagkapalad.
3. Pinonggos ko nang pinonggos, pinaluwag naman ng Diyos.
4. May 59 akong baka, isa lang ang tali nila.
5. Tatlo and botones, apat ang ohales.
6. Kahit ako’y iyong titigan hindi mo pa rin ako matatanaw.
7. Letrang “C” naging “O” Letrang “O” naging “C.”
1) pag-ibig, 2) dalaga, 3) panganganak, 4) rosaryong dasalan, 5) Kristo, 6) sinag ng araw, 7) buwanrdf